Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya nemIcandra siddhAntacakravartI viracita gommaTasAra jIvakANDa kI prAcAryakalpa paNDitapravara ToDaramalajIkRta bhASA TIkA pApA samyagjJAnacandrikA (prathama khaNDa) gommaTasAra jIvakANDa evaM usako bhASA TIkA - - - sampAdaka: 0 yazapAla jaina, ema. e. prakAzaka: sAhitya prakAzana evaM pracAra vibhAga zrI kundakunda kahAna digambara jaina tIrtha surakSA TrasTa e-4, bApUnagara, jayapura-302015 prathama saMskaraNa: 2200 [7 maI, 1986 akSaya ta mUlya : cAlIsa rupaye mAtra mudraka : zrI bAlacandra yantrAlaya mAnavAzrama', jayapura
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya AcArya nemIcandra siddhAnta cakravartI viracita gommaTasAra jIvakANDa kI prAcAryakalpa paNDita pravara ToDaramalajI kRta bhASA TIkA, jo samyagjJAna candrikA ke nAma se vikhyAta hai, ke prathama khaNDa kI prakAzana karate hue hameM hArdikatA kA anumana ho rahA hai| ferravert nemIcandra siddhAntacakravartI karaNAnuyoga ke mahAna yAcAya the | gommaTasAra jIvakANDa, gommaTasAra karmakANDa, labdhisAra, kSapaNAsAra, trilokasAra tathA dravyasaMgraha ye mahatvapUrNa kRtiyA~ ApakI pramukha dena haiN| paNDita pravara ToDaramalajI ne gommaTasAra jIvakANDa va karmakANDa tathA labdhisAra aura kSapaNAsAra kI bhASA TIkAe~ pRthak-pRthak banAI thiiN| cUMki ye cAroM TIkAe~ paraspara eka-dUsare se sambandhita tathA sahAyaka thiiN| ata: suvidhA kI dRSTi se unhoMne ukta cAroM TIkAoM ko milAkara eka hI grantha ke rUpa meM prastuta kara diyA tathA isa grantha kA nAmakaraNa unhoMne 'samyagjJAnacandrikA kiyaa| isa sambandha meM ToDaramalajI svayaM likhate haiM yA vidhi gommaTasAra, labdhisAra granthanikI, free-fra bhASATIkA kInI artha gAyake / inikai paraspara sahAyakapatI dekhyo, tAta eka kara daI hama tinako milAyake / / samyagjJAnacandrikA dharyo hai thAko nAma, soI hota hai saphala jJAnAnanda upajAyakeM / kalikAla rajanI meM artha ko prakAza kareM, bAteM nija kAja kIrja iSTa bhAva bhAyakeM // isa grantha kI pIThikA ke sambandha meM mokSamArga prakAzaka kI prastAvanA likhate hue DaoN. hukamacandajI bhArilla likhate haiM "samyagjJAnacandrA vivecanAtmaka gadya zailI meM likhI gaI hai| prAraMbha meM ikahattara pRSTha kI pIThikA hai| Aja navIna zailI se sampAdita granthoM meM bhUmikA kA bar3A mahattva mAnA jAtA hai / zailI ke kSetra meM lagabhaga do sau bIsa varSa pUrva likhI gaI samyagjJAnacandrikA kI pIThikA Adhunika bhUmikA kA prAraMbhika rUpa haiM / kintu bhUmikA kA Aca rUpa hone para bhI usameM praur3hatA pAI jAtI hai, usameM halakApana kahIM bhI dekhane ko nahIM miltaa| isake par3hane se grantha kA pUrA hArda khula jAtA hai evaM isa gUr3ha grantha ke par3hane meM Ane vAlI pAThaka kI samasta kaThinAiyA~ dUra ho jAtI haiN| hindI prAtmakathA sAhitya meM jo mahattva mahAkavi paNDita banArasIdAsa ke 'arddhakathAnaka' ko prApta hai, vahI mahatva hindI bhUmikA sAhitya meM samyagjJAna efer kI pIThikA kA hai / "
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa grantha kA prakAzana bar3A hI zrama sAdhya kArya thA, cUMki prakAzana ke lie samAja kA dabAva bhI bahata thA; nama: ise sampAdita karane hetu bra0 yazapAla jI ko taiyAra kiyA gyaa| unhoMne athaka parizrama kara isa gurutara bhAra ko vahana kiyA, isake lie yaha dRsTa sadaiva unakA RNI rhegaa| pustaka kA prakAzana isa vibhAga ke prabhArI zrI akhila baMsala ne bakhUbI samhAlA hai| ataH unakA AbhAra mAnate hue jina mahAnubhAvoM ne isa grantha kI kImata kama karane meM prAdhika sahayoga diyA hai unheM dhanyavAda detA huuN| isa TrasTa ke viSaya meM to adhika kyA kahU~ isakI gatividhiyoM se sArA samAja paricita hai hI; tIrtha kSetroM kA jIragoMdvAra evaM unakA sarvekSaNa to isa TrasTa ke mAdhyama se huA hI hai| isakI sabase bar3I upalabdhi hai zrI ToDaramala di0 jaina siddhAnta mahAvidyAlaya jisake mAdhyama se saikar3oM vidvAna jaina samAja ko mile haiM aura nirantara mila rahe haiN| sAhitya prakAzana evaM pracAra vibhAga ke mAdhyama se bhI anukaraNIya kArya isa TrasTa dvArA ho rahA hai| prAcArya kundakunda ke paMcaparamAgama samayasAra, avacanasAra, niyamasAra, aSTapAr3a tathA paMcAstikAya jaise mahatvapUrNa granthoM kA prakAzana to isa vibhAga dvArA humA hI hai sAtha hI-mokSazAstra, mokSamArga prakAzaka, zrAvakadharma prakAzaka, puruSArthasiddhayupAya, jJAna svabhAva-jJeyasvabhAva, chahaDhAlA, samayasAra-nATaka, civilAsa prAdi kA bhI prakAzana isa vibhAga ne kiyA hai| pracAra kArya ko bhI gati dene ke lie pAMca vidvAna niyukta kiye gae haiM , jo gAMva-gAMva jAkara vibhinna mAdhyamoM se tattvapracAra meM rata haiN| isa anupama granya ke mAdhyama se Apa apanA prAtma kalyANa kara bhava kA abhAva kareM aiso maMgala kAmanA ke sAtha - nemIcanda pATanI zrI kundakunda kahAna di0 jaina tIrtha surakSA TrasTa dvArA prakAzita reatmentDHAMANANEL mahattvapUrNa sAhitya .come 1. samayasAra 20.00 ru. 10. zrAvadharma prakAza 2. pravacanasAra 16.00 ru. 11. puruSArtha siddhayupAya 3.niyamasAra 15.00 ru. 12. civilAsa 2.50 ru. 4, aSTapAr3a 16.06 ru. 13. bhaktAmara pravacana 4.50 ru. 5. paMcAstikAya saMgraha 10.00 ru. 14. vItarAga-vijJAna bhAga-4 5.00 ru. 6. mokSazAstra 20.00 ru. (chahAlA pravacana) 7. mokSamArga prakAzaka 10.00 ru. 15. jJAnasvabhAva-jJeyasvabhAva 12.00 ru. 8, samayasAra nATaka 15.00 ru. 16. yugapuruSa kAnajI svAmI 2.00 ru.| PROPOSASRKAtrA6 RRIERGENERRECISION
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAdakIya karaNAnuyoga ke mahAna AcArya zrI nemIcandra siddhAntucakravartI ne gyArahavIM satAbdi meM gommaTasAra jIvakANDa, gommaTasAra karmakANDa, labdhisAra aura kSapaNAsAra granthoM kI racanA prAkRta gAthAoM meM ko, jisa para prAcAryakalpa paNDita ToDaramalajI ne aThArahavIM zatAbdi meM DhArI bhASA meM "samyAjJAnacandrikA" nAmaka bhASA TIkA likhI hai| trilokasAra evaM supra grantha dravyasaMgraha bhI prAcArya zrI nemIcandra siddhAntacakravartI ko hI racanAe~ haiN| . . SAIL samyagjJAnacandrikA kA prakAzana isase pUrva mAtra eka hI bAra jaina siddhAnta prakAzinI saMsthA, kalakara: humAgA, jokita raha se anupalabdha hai. isalie paNDita ToDaramala smAraka TrasTa ne isakA punarprakAzana karake karaNAnayoga ke eka atyanta mahatvapUrNa zAstra kI dIrghakAlIna surakSA kA uttama upAya kiyA hai| samyagjJAnacandrikA kI mahimA ke sambandha meM paNDita ToDaramalajI ke samakAlIna svAdhyAyazIla 70 paNDita rAjamallajI ne apane "carcA saMgraha" meM jo vicAra vyakta kiye haiM, ve draSTavya haiM : "samyagjJAnacandrikA kI mahimA vacana agocara hai, jo koI jina dharma kI mahimA aura kevalajJAna kI mahimA jANI cAhI to, yA siddhAnta kA anubhava kro| gharamI kahitA kari khaa|" isa grantha kI mahimA evaM vizeSatA ko samajhane ke lie uparokta vibhAra hI paryApta hai, apanI ora se aura kucha likhane kI prAvazyakatA pratIta nahIM hotI hai| saMpUrNa samyagjJAnacandrikA kA ekasAtha eka hI khaNDa meM prakAzana karane se isakA AkAra vahata hI bar3A ho jAtA, jisase svAdhyAya meM asuvidhA ho sakatI thii| isalie isakA tIna bhAgoM meM prakAzana karane kA nirNaya liyA gyaa| unameM se prastuta saMskaraNa meM gommaTasAra jIvakANDa kI samparajJAnacandrikA TIkA ko prathama bhAga ke rUpa meM prakAzita kiyA hai| isa grantha ke saMpAdana ke lie sarvaprathama hamane chaha hastalikhita pratiyoM se isakA milAna kiyA / milAna karate samaya hamAre sAmane jaina siddhAnta prakAzinI saMsthA, kalakattA dvArA prakAzita aura paM. gaMgAdharalAla jaina, nyAyatIrtha evaM zrIlAla jaina kAvyatIrtha dvArA saMpAdita prati hI mUla AdhAra rahI hai / anya chaha hastalikhita pratiyoM kA vivaraNa isaprakAra hai:1. (a) prati -- zrI digambara jaina bar3A mandira teraha paMthiyAna, jayapura (rAja.) kAla -paNDita ToDaramalajI kI svahastalikhita vikrama saMvata 1810 kI prati ke AdhAra se vikrama saMvat 1861 meM likhI huI prati / lipikAra--ajAla (akSara sundara va spaSTa haiM)
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. (ca) prati - zrI digambara jaina mandira bhadIcaMdajI, jayapura (rAja.) kAla-ajJAta lipikAra--aneka lipikAroM dvArA likhita evaM paNDita ToDaramalajI dvArA saMzodhita prati / 3. (ka) prati-zrI digambara jaina mandira, pAdarzanagara, jayapura (rAja.) kAla-vikrama saMvat 1826, ASAr3ha sudI tIja, guruvAra / lipikaar-govindraam| 4. (kha) prasi-zrI candraprabha digambara jaina mandira, phirojAbAda (u0 pra0) kAla-vikrama saMvat 1818 lipikAra-ajJAta / t. prati zrI vizAbara jaina mandira saMghIjI, jayapura (rAja.) kAla-vikrama saMvat 1970, mAgha zuklA pNcmii| lipikAra-zrI jamanAlAla pArmA / 6. (gha) prati-zrI digambara jaina mandira dIvAna bhadIcaMdajI, jayapura (rAja.) kAla-vikrama saMvat 1861, pauSa badI bArasa / lipikAra-zrI lAlacanda mahAtmA dehA, zrI sItArAma ke paThanArtha / isa graMtha kA saMpAdana karate samaya hamane jina bAtoM kA dhyAna rakhA hai, unakA ullekha karanA ucita hogA / ve bindu isaprakAra haiM : (1) chaha hastalikhita pratiyoM se milAna karate samaya jahA~ para bhI paraspara viruddha kathana. Aye, unameM se jo hameM zAstra sammata pratIta huA use hI mUla meM rakhA hai aura anya pratiyoM ke kathana ko phuTanoTa meM diyA hai| aura jahA~ nirNaya nahIM kara pAye haiM, vahIM chapI huI prati ko hI mUla meM rakhakara anya pratiyoM kA kathana phuTanoTa meM diyA hai| (2) pIThikA meM viSayavastu ke anusAra sAmAnya prakaraNa, mommaTasAra (jIvakANDa saMbaMdhI prakaraNa, mommaTasAra karmakANDa saMbaMdhI prakaraNa, labdhisAra-kSapaNAsAra saMbaMdhI prakaraNa - ye zIrSaka hamane apanI tarapha se diye haiM, mUla meM nhiiN| (3) saMpUrNa graMtha meM svAdhyAya ko sulabhatA ke lie viSayavastu ke anusAra bar3e-bar3e anucchedoM (pairAgrAphoM) ko vibhAjita karake choTe-choTe (pairAgnApha) banAye haiN| sAtha hI TIkA meM samAgata praznottara athavA zaMkA-samAdhAna bhI alaga anuccheda banAkara diye haiN| (4) gAthA ke viSaya kA pratipAdaka jIrSakAtmaka vAkya mUla TIkA meM gAthA ke bAda TIkA ke sAtha diyA hai, lekina gAthA paDhane se pUrva usakA viSaya dhyAna meM pAye -- isIlie usa vAkya ko hamane gAthA se pahale diyA hai|
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) mUla gAthA to bar3e TAipa meM do hI hai, sAtha hI TIkA meM bhI jahA~ para saMskRta yA prAkRta ke koI sUtra athavA gAthA, zloka prAdi pAye haiM, unako bhI bleka TAipa meM diyA hai| (6) mAthA kA viSaya jahA~ bho dhavalAdi graMthoM se milatA hai, usakA ullekha zrImada rAjacaMdra prAdhama, agAsa se prakAzita gommaTasAra jodhakANDa ke AdhAra se phuTanoTa meM kiyA hai| . aneka jagaha alaukika gaNitAdi ke viSaya ati sUkSmatA ke kAraNa se hamAre bhI samajha meM nahIM Aye haiM -- aise sthAnoM para mUla viSaya yathAvata hI diyA hai| apanI tarapha se anuccheda bhI nahIM badale haiN| sarvaprathama maiM paNDita ToDaramala smAraka TrasTa ke mahAmantrI zrI nemIcandajI pATanI kA hArdika prAbhArI hU~, jinhoMne isa graMya ke saMpAdana kA kAryabhAra mujhe dekara aise mahAna graMtha ke sUkSmatA se adhyayana kA suavasara pradAna kiyA / DaoN. hukamacaMda bhArilla kA bhI isa kArya meM pUrA sahayoga evaM mahattvapUrNa sujhAba tathA mArgadarzana milA hai, isalie maiM unakA bhI hArdika AbhArI huuN| hastalikhita pratiyoM se milAna karane kA kArya atizaya kaSTasAdhya hotA hai| maiM to hastalikhita prati par3hane meM pUrNa samartha bhI nahIM thaa| aise kArya meM zAMtasvabhAvI svAdhyAyapremI sAdharmI bhAI zrI saubhAgamalajI boharA dUdUvAle, bApUnagara jayapura kA pUrNa sahayoga rahA hai / graMtha ke kucha vizeSa prakaraNa aneka bAra puna:-punaH dekhane par3ate the, phira bhI Apa pAlasya chor3akara nirantara utsAhita rahate the ! mudraNa kArya ke samaya bhI Apane pratyeka pRSTha kA zuddhatA kI dRSTi se avalokana kiyA hai| etadartha prApakA jitanA dhanyavAda diyA jAya, vaha kama hI hai| mAzA hai bhaviSya meM bhI ApakA sahayoga isIprakAra nirantara milatA rhegaa| sAtha hI bra0 kamalAbena jayapura, zrImatI zIlAbAI vidizA evaM zrImatI zrIvatI jaina dillI kA bhI isa kArya meM sahayoga milA hai. ataH ve bhI dhanyavAda kI pAtra haiN| yommaTasAra jIvakANDa, gommaTasAra karmakANDa tathA labdhisAra-kSapaNAsAra ke "saMSTi adhikAra" kA prakAzana pRthaka hI hogaa| garigata sambandhI isa kliSTa kArya kA bhAra bra0 bimalAbena ne apane Upara liyA tathA zArIrika asvasthatA ke bAvajUda bhI atyanta parizrama se pUrNa karake mere isa kArya meM abhUtapUrva yogadAna diyA hai, isalie maiM unakA bhI hArdika AbhArI huuN| hastalikhita pratiyo jina maMdiroM se prApta huI haiM, unake TrasTiyoM kA bhI maiM AbhArI haiM, jinhoMne ye pratiyAM upalabdha karAI / isa kArya meM zrI binayakumAra pApar3IvAla tathA sAgaramalajI lallujI) kA bhI sahayoga prApta hunA hai, isalie ve bhI dhanyavAda ke pAtra haiN| anta meM isa graMtha kA svAdhyAya karake sabhI jana sarvajJatA kI mahimA se paricita hokara apane sarvazasvabhAva kA prAzraya leveM evaM pUrNa kalyANa kareM - yahI merI pavitra bhAvanA hai / akSaya tRtIyA -0 yazapAla jaina 7 maI, 1986 sAnA .- .. - - . .-- -- - -- - ----- ----
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastuta saMskaraNa kI kImata kama karAne vAle dAtAroM kI sUcI 1. zrImatI vibhA jaina, pa.pa. zrI aruNakumArajI jaina mujaphpharanagara 2001.00 2. zrImatI bhaMvarIdevI suputrI sva. zrI tArAcandajI maMgavAla jayapura 2000.00 3. zrImatI zakaMtalAdevI va.pa. zrI vijaya pratApajI jaina kAnapura 1001.00 4. zrI ke. sI. sogAnI byAvara 1001,00 5. zrI choTAbhAI bhIkhAbhAI mehatA bambaI 1001.00 6. zrImatI pyArIbAI dha.pa. zrI mAraNakacandajI jaina muMgAvalI 1000.00 7. zrImatI kiraNa kumArI jaina caNDIgar3ha 100.00 8. zrI digambara jaina mandira lavAsA 6. zrI digambara jaina svAdhyAya maNDala kAnapura 551.00 10. zrI mahilA mumukSumaNDala zrIbudhu byA~ siMghaIjI kA mandira sAgara' 11. zrImatI bhaMvarIdevI gha.pa. zrI ghIsAlAlajI chAbar3A sIkara 501.00 12. zrImatI basalIdevI gha.pa. zrI harakacandajI chAbar3A bambaI 501.00 13. zrImatI nArAyaNIdevI dha.pa. zrIgulAbacandajI rArA dillI 14. zrI hulAsamalajI kAsalIvAla kalakattA 501.00 15. zrI bhaiyAlAlajI baMda ujanera 501.00 16. zrI pramodakumAra vinodakumArajI jaina hastinApura 501.00 17. zrI mANakacanda mAdhosiMhajI sAMkhalA jayapura 501.00 18. zrI catarasena amItakumArajI jaina rur3akI 16. zrI sohanalAlajI jaina, jayapura priNTarsa jayapura 501,00 20. zrI indaracandajI vijayakumArajI kauzala chindavAr3A 501.00 21. zrImatI sumitrA jaina dha.pa. zrI narezacandajI jaina mujaphpharanagara 501.00 22. zrImatI kiraNa jaina dha.pa. zrI surezacandajI jaina mujaphpharanagara 501.00 23. zrImatI trizalA jaina dha.pa. zrI ramezacandajI jaina mujaphpharanagara 501:00 24. zrImatI uSA jaina gha.pa. zrI anilakumArajI jaina mujaphpharanagara 501.00 25. zrI rAjeza jaina (TonI) mujaphpharanagara 501.00 26. zrI rAjakumArajI kAsalIvAla tinasukhiyA 501.00 27. zrImatI dhAdevI gha.pa. sva. zrI kesarImalajI seThI naI dillI 501.00 28. zrI ajitaprasAdajI jaina dillI 26. zrI sume ramalajI jaina tinasukhiyA 30. zrI pUnamacanda nemacanda jaina baDauta 501.00 31, zrImatI motIdevI baNDI dha.pa. sva. zrI ugrasenajI baNDI udayagara 501.00 21122.00
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32. zrI kapUracanda rAjamala jaina evaM parivAra lavAraNa 33. zrI choTelAla satIzacandajI jaina iTAvA 34. zrImatI raMgUbAI dha.pa. zrI ummedamalajI bhaNDArI sAyalA 35. zrImatI kesaradevI gha.pa. zrI jayanArAyaNajI jaina phirojAbAda 36. zrI suhAsa vasaMta mohire belagAMva 37. zrI vIrendrakumAra bAlacanda jaina pArolA 38. zrImatI kesaradevI baNDI udayapura 36. zrI mAraNakacanda prabhulAlajI kurAvar3a 40. zrImatI ratnaprabhA suputrI sva. zrI tArAcandajI gaMgavAla jayapura 41. zrI mAraNakacanda prabhalAlajI bhaganota kurAvar3a 42. zrI nemIcandajI jaina bhagaronI vAle zivapurI 43. sva. zrImatI kusumalatA evaM sunaMda baMsala ramati nidhi haste DaoN. rAjendra baMsala amalAI 44. zrI jayanti bhAI dhanajI bhAI dozI dAdara bambaI 45. zrImatI dhuDIbAI khemarAja giDiyA baiMgagar3ha 46. cau0 phUlacandajI jaina bambaI 47. phuTakara 501.00 501.00 500.00 500.00 500.00 500.00 500.00 500.00 500.00 500.00 500.00 111.00 101.00 101.00 5772.00 yoga 32820.00 he bhavya ho ! bAstrAbhyAsa ke aneka aMga haiN| zabda yA artha kA vAcana yA sIkhanA, sikhAnA, upadeza denA, didyAranA, sUnanA, prazna karanA, samAdhAna jAnanA, bArambAra carcA karanA ityAdi aneka aMga haiM.-vahA~ jaise bane tase abhyAsa karanA / yadi sarva zAstra kA abhyAsa na bane to isa zAsva meM sugama yA durgama aneka prayoM kA nirUpaNa hai, yahAM jisakA bane usakA abhyAsa karamA / parantu abhyAsa meM pAlasI na honaa| -paM0 bhAgacanda jI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA maMgalAcaraNa, sAmAnya prakaraNa prathamAnuyoga pakSapAtI kA nirAkaraNa yoga pakSapAta kA nirAkaraNa dravyAnuyoga pakSapAtI kA nirAkaraNa zabdazAstra pakSapAtI kA nirAkaraNa pakSapAtI kA nirAkaraNa kAma bhogAdi pakSapAtI kA nirAkaraNa areeryAsa kI mahimA taurus saMbaMdhI prakaraNa karmakANDa saMbaMdhI prakaraNa prakaraNa vaNArA jaMbaMdhI prama parikarmASTaka saMbandhI prakaraNa maMgalAcaraNa va pratizA bhASA TIkAkAra kA maMgalAcaraNa granthakartA kA maMgalAcaraNa va pratijJA bIsa prarUpaNArthI ke nAma va sAmAnya kathama pahalA adhikAra : guNasthAna- prarUpaNA gulasthAnaM aura tada fare zradAyika bhAvoM kA kathana midhyAtva kA svarUpa sAsAdane kA svarUpa samyagmiyA kA svarUpa asaMgata kA svarUpa saMpata kA svarUpa pramata kA svarUpa apramata kA svarUpa pUrvakaraNa kA svarUpa pravRttikaraNa kA svarUpa sUkSmasarAya kA svarUpa viSaya-sUcI 1-68 1 5. 6 & 11 12 13 15 17-30 31-40 46-47 80 (5 55-68 66-86 66075 75-81 81-86 86-176 86-- 61 61-65 65-66 66-18 68-103 105-104 104-132 132-153 153-156 156-160 160-167 upazatikaSAya kA svarUpa kSIkaSAya kA svarUpa sayogakevalI kA svarUpa prayogakevalI kA svarUpa siddha kA svarUpa " dUsarA adhikAra : jIvasamAsa-prarUpaNA jIvasamAsa kA lakSaNa jIvasamAsa ke bheda yoni adhikAra zravagAnA adhikAra tIsarA adhikAra : paryApti prarUpaNA prANa-prarUpaNA prANa kA laaNa, bheda, utpatti kI sAmagrI, svAmI sadhA ekendriyAdi jIvoM ke prANoM kA niyama pAMcavA adhikAra : saMjJA - prarUpaNA 167-160 168 168 - 169 166-176 176-179 150-234 100-182 183-191 rettes aftera ein dvArA paryApta aparyApta kA svarUpa va bheda 268-270 paryApti miti zraparyApti kA svarUpa 270-272 labdhi taka kA svarUpa cauthA adhikAra : 272-276 gori adhikAra : gatimArga-prarUpaNA 161-168 168-234 235-276 235 - 268 277-280 saMjJA kA svarUpa, bheda, zrAhArAdi saMjJA kA svarUpa tathA saMjJAoM ke svAmI maMgalAcaraNa aura mArgaNAdhikAra ke varNana kI pratijJA mArgaNA zabda kI nirukti kA lakSaNa 277-280 261-283 251-283 24-306 284 204
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 285 -=-.-.-... - - - - - aMha mArapAyoM ke nAma prayoga kevalI ko manoyoga kI sAtaramAgaNA, usakA svarUpa va saMdhyA 285-267 saMbhAvanA. 361-362 nArakAdi matimArgakhA kA svarUpa 297-300... kAyayoga kA svarUpa va bheda siddhagati kA svarUpa yoga rahita prAramA kA svarUpa mArako jIpoM kI saMkhyA kA kathana 302-300 zarIra meM karma nopharma kA bheda 371 sAtA adhikAra: praudhArikAdi zarIra ke samayabaddha kI saMkhyA 372-374 indriya mArgaNA prarUpaNA 301-321 vinasopacaya kA svarUpa 375-376 maMgalAcarasa, indriya pAda kI praudArika pAMcha zarIroM kI nirukti, indriga ke bheda 306-312 utkRSTa sthiti 376-38 ekendriyAdi jIvoM kI indriya saMnyA auzarika samaya prabaddha kA svarUpa 388-386 unakA viSaya tathA kSetra audArikAdi zarIra viSayaka indiya rahita jIvoM kA svarUpa vizeSa kathana 386-400 ekendriyApi jIvoM kI saMsthA yoga mArga khAnoM meM jIvoM kI saMkhyA 401-405 pAThaka adhikAra : dasavA adhikAra : ' kAyamArgaNA-prarUpamA vedamArgarapA-prarUpaNA 406-413 maMgalAcaraNa, kAyamArgalA kA: tIna veda aura unake kAraNa va bheda 40- svarUpa. va bheda 322 veda rahita jIva sthAvarakAya kI utpati kA kAraNa 323 veda ko apekSA jIvoM kI saMkhyA sarIra ke bheda, lakSaNa aura saMkhyA 324-328 gyArahavAM adhikAra: sapratiSTisa, pratiSThita jIvoM kA kaSAyamArgakhA prarUpamA 414-435 svarUpa 32-330 maMgalAcaraNa tathA kathAya ke sAdhAraNa vanaspati kA svarUpa nirUktisiddha lakSaNa, vasakAyakA prarUpaNa zakti ko apekSA krodhAdi ke 4 vanaspatiyat anya jIvoM ke pratiSThita bheda tathA dRSTAMta gatiyoM ke prathama tathA apratiSThitapanA samaya meM zrodhAdi kA niyama 414-416 sthAvarabAsa tathA prakAya jIvoM ke kaSAya rahita jIva 416-420 zarIra kA maskAra kaSAyoM kA sthAna kAyarahita-siddhoM kA svarUpa kaSAyasthAnoM kA yantra, kapAsa kI pRthvIkAyika Adi jIvoM kI saMkhyA 341-351 apekSA Iya saMsthA 430-435 nava adhikAra : bArahavAM adhikAra: yogamArgaNA-arUpaNA 352-405 zAmamAgaNA-arUpamA 436-571 yoga kA sAmAnya lakSaNa, jJAna kA nirUktisiddha sAmAnya sakSaNa, yoga kA vizeSa lakSaNa, poca jJAnoM kA bhAyopazabhika kSAyikayoga vizeSoM kA lakSaNa spa se vibhAga, mithyAjJAna kA yasa prakAra ke rAma kA udAharaNa kAraNa aura svAmI pUrvaka kathana 356-356 mizramAna kA kAraNa aura manaHparyayamana-vacana-yoga ke bhedoM kA kAra jAma kA svAmI, dRSTAMta dvArA tIna -amir .-.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAzAna kA svarUpa, matijJAna kA svarUpa, utpatti prAdhi 438-450 zrutajJAna kA sAmAnya lakSaNa, bheda 450-4 pavijJAna, paryAyasamAsa, akSarAtmaka zusajJAna 453-481 zrutanibaddha viSaya kA pramANA, akSarasamAsa, padajJAna, pada ke akSaroM kA pramANa, pratipattika zutajJAna 481464 aneka prakAra ke zrutajJAna kA vistRta svarUpa, aMgajAhya zruta ke bheda, akSaroM kA pramANa, aMgoM va yUkoM ke padoM kI saMkhyA, zrutazAga kA mAhAtmya, avavijJAna ke bheda, 484-521 usake svAmI aura svarUpa, avadhi kA dravyAdi catuSTaya ko apekSA varNana, avadhi kA sabase aghanya adhya 537-554 narakAdi meM avadhikA kSetra manaHparyayajJAna kA svarUpa, bheda, svAmI aura usakA dravya phevasajhAla kA svarUpa, zAnamANA meM jIvasaMkhyA 568-571 serahayA adhikAra : saMyamamArgaragA-prarUpaNA 572-580 saMyama kA svarUpa aura usake pAMca bheda, saMyama kI utpati kA kAraNa deza saMyama aura asaMyama kA kAraNa, sAmAyikAdi 5 saMyama kA svarUpa 574-577 dezadhirata, indriyoM ke aTThAIsa viSaya, saMyama kI apekSA jIvasaMkhyA 577-580 caudahavAM adhikAra : darzamamArgaNA-prarUpaNA 551-554 darzana kA lakSaNa, cakSudarzana prAbi 4 bhedoM ko kama se svarUpa, darzana ko apekSA jIva saMkhyA 581-524 paMdrahavI adhikAra: lezyAmArgaNA-arUpaNA 585-644 lezyA kA lakSaNa, lezyAyoM ke nirdeza mAdi 16 adhikAra 515-16 nirveSaNa, parI pariNAma, saMzrama, karma, nayA. ga, samAnIkSA leNyA kA kathana __ 586-610 saMkhyA, kSetra, sparza, kAla, antara, bhASa aura pralpabahutva apekSA lezyA kA kathana 610-643 leNyA rahita mIca 143-644 solahavAM adhikAra : bhavyamAgaNA-prarUpaNA 645--657 bhavya, abhaya kA svarUpa, maThayatva prabhavyatva se rahita jIva, bhavya gArgasthA meM jIvasaMsthA 645-646 pAMca parivartana satarahavAM adhikAra : : samyaktyamArgaraNA-arUparA 65-723 samyakSa kA svarUpa, sAta adhikArI ke dvArA chaha dravyoM ke nirUpaNa kA mideza 658-656 nAma, upalakSaNa, sthiti, kSetra, saMkhyA, sthAnasvarUpa, phalAdhikAra dvArA yaha dravyoM kA nirUpaNa 656-701 paMcAstikAya, navapadArtha, guNasthAna zrama se jIvasaMkhyA, rAkSika yantra 702-707 sapakAdi kI yugapat sambhava vizeSa saMkhyA, sarva saMyamiyoM kI saMkhyA, kSAyika samyaktva, vedaka samyavatva, upazama samyakSa 70-716 pAMca labdhi, sabhyavasva grahaNa ke yogya jIva, samyaktvamArgaNA ke dUsare bheda, samyaktyamArgasA meM jIvasaMkhyA 719-723 aThArahavAM avikAra : saMzImArgaragA-prarUpaNA 724-725 maMjhI, asaMjhI kA svarUpa, saMzI asaMzI kI parIkSA ke cinha 724 saMzI mAgaNA meM jIvasaMkhyA 725 .
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ . .. - unnIsA adhikAra : zrAhAramAraNA-arUparaNA 726-724 sAhAra kA svarUpa AhAraka nAhAraka bheda, samuvAta ke bheda, samudghAta kA svarUpa mAhAraka aura anAhAraka kA kAla pramANa, AhAramArgaNA meM jIvasaMkhyA 728-726 bIsavAM adhikAra : japayoga-prarUpaNA 730-732 upayoga kA svarUpa, bheda tathA sattara bheda, sAtAra manAkAra upayoga kI vizeSatA upayogAdhikAra meM jIvasaMkhyA 730-732 ivakIsavAM adhikAra: antarbhAvAdhikAra 733-750 guNasthAna aura mAgaMNA meM meSa prarUpaNAoM kA antarbhAva, mArgaNAoM meM jIvasamAsAdi 723-741 gurAsthAnoM meM jIvasamAsAdi mArgaNAoM meM jIvasamAsa 741-750 bAIsavAM adhikAra: AramAyAdhikAra 751-858 namaskAra aura mAlApAdhikAra ke kahane kI pratijJA 751 guNasthAna aura bhASAoM ke pAlApoM kI saMkhyA, guravasthAnoM meM pAlApa, nIma kI vizeSatA. bIsa bhedoM kI yojanA prAvazyaka niyama - 751-765 baMdha racanA 767-055 guNasthAnAtIta siddhoM kA svarUpa, dhIsa bhedoM ke jAnane kA upAya, antima AzIrvAda viSayajanita jo sukha hai vaha duskha hI hai kyoMki viSaya-sukha paranimitta se hotA hai, pUrva aura pazcAt turanta hI yAkulatA sahita hai aura jisake nAza hone ke aneka kAraNa milate hI haiM, AgAmI narakAdi durgagati prApta karAnevAlA hai""aisA hone para bhI vaha terI cAha anusAra milatA hI nahIM, pUrva puNya se hotA hai, isalie viSama hai| jaise khAja se pIr3ita puruSa apane aMga ko kaThora vastu se khujAte haiM vaise hI indriyoM se pIr3ita jIva unako pIr3A sahI na jAya taba kiMdhitamAtra jinameM pIDA kA pratikAra sA bhAse aise jo viSayasUkha unameM jhapApAta karate haiM, vaha paramArtha rUpa sukha nahIM, aura zAstrAbhyAsa karane se jo sambarajJAna huA usase utpanna prAnanda, yaha saccA sukha hai| jisase vaha sukha svAdhIna hai, bhAkulatA rahita hai, kisI dvArA naSTa nahIM hotA, mokSa kA kAraNa hai, viSama nahIM hai| jisa prakAra khAja kI pIr3A nahIM hotI to sahaja hI sUkhI hotA, usI prakAra vahA~ indriya pIr3ane ke lie samartha nahIM hotI taba sahaja hI sukha ko prApta hotA hai| isalie viSayasukha ko chor3akara zAstrAbhyAsa karanA, yadi sarvathA na chUTe to jitanA ho sake utanA chor3akara zAstrAbhyAsa meM tatpara rhnaa| isI grantha se pTha- 13314
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - . prAcAryakalpa paNDitapravara ToDaramalajIkRta samyatajJAnacandrikA pIThikA // maMgalAcaraNa // baMdauM jJAnAnaMdakara, nemicanda guNakaMda / mAdhava baMdita vimalapada, puNyaphyonidhi naMda / / 1 / / doSa dahana guna gahana dhana, pari kari hari arahaMta / svAnubhUti ramanI ramana, jaganAyaka jayavaMta // 2 // siddha suddha sAdhita sahaja, svrssudhaarsdhaar| . samayasAra ziva sarvagata, marmata hohu sukhakAra // 3 // jainI vAnI vividha vidhi, varanata vizvapramAna / syAtpada-mudrita ahita-hara, karahu * saphala kalyAna // 4 // maiM namo nagana jaina jana, jhAna-dhyAna dhana lIna / ... maina mAna bina dAna dhana, ena hIna tana chIna / / 5 // 1 .. ihabidhi maMgala karana tai, sabavidhi maMgala hota / . :. : hota udaMgala dUri saba, tama jyauM bhAnu udota / / 6 / / -:: : : sAmAnya prakaraNa . . . atha maMgalAcaraNa kari zrImad gommaTasAra dvitIya nAma paMcasaMgraha graMtha, tAkI dezabhASAmayI TIkA karane ko udyama, karI hauM / so yahu graMthasamudra tau aisA hai jo 'satizaya buddhi-bala saMyukta jIvani kari bhI jAkA avagAhana honA durlabha hai / para maiM mardabuddhi artha prakAzanerUpa yAkI TIkA karanI vicArauM hauM / .. so yaha vicAra aisA bhayA jaise ko apane mukha te jineMdradeva' kA sarva guNa varNana kiyA cAhai, so kaise bane ? ihAM koU kahai - nAhIM bana hai to udyama kAhe kauM karau hau ? - . .tAkauM kahiye hai - jaise jineMdradeva ke sarva guraga kahane kI sAmadhye nAhI, tathApi bhakta puruSa bhakti ke vaza teM apanI buddhi anusAra guraNa varNana kara, taiseM isa gratha kA saMpUrNa artha prakAzane kI sAmarthya naahiiN| tathApi anurAga ke vazaM te maiM apanI buddhi anusAra ( guNa )2 artha prkaashogaa| 1. yaha citrAlaMkArayukta haiN| 2. guNa zabda e prati meM milaa|
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ [sAmAnya karA bahuri koU kahe ki - anurAga hai to apanI buddhi anusAra graMthAbhyAsa karo, ifafa harer karane kA adhikArI honA yukta nAhIM / tA kahiye hai jaise kisI ziSyazAlA viSe bahuta bAlaka par3heM haiM / tiniviSai koU bAlaka vizeSa jJAna rahita haiM, tathApi anya bAlakani taiM adhika par3hA hai, so Apa thore par3hane vAle bAlakani kauM apane samAna jJAna hone ke arthi kichU likhi denA zrAdi kArya kA adhikArI ho hai / taise mere vizeSa jJAna nAhIM, tathApi kAla doSa te moteM bhI maMdabuddhi haiM, para hoMhige / tinikai mere samAna isa graMtha kA jJAna hone ke atha TIkA karane kA adhikArI bhayA ho / bahuri koU kaheM ki yaha kArya karanA to vicAracA, parantu jaise choTA manuSya bar3A kArya karanA vicAre, tahAM usa kArya viSaM cUka hoI hI, tahAM vaha hAsya kIM pAtra hai| tuma bhI maMdabuddhi hoya, isa graMtha kI TIkA karanI vicArI hoM so cUka hogI, tahAM hAsya ko pAvoge / " 2] tA kahiye hai yaha to satya hai ki maiM saMdabuddhi hoi aise mahAna graMtha kI TIkA karanI vicAsa hauM, yo cUka to ho, parantu sajjana hAsya nAhIM kareMge / jaise zrIrani te adhika par3hayA bAlaka kahIM bhUle taba bar3e aisA vicAra haiM ki bAlaka hai, bhUla hI bhUla, paraMtu aura bAlakani tai bhalA hai, aise vicAri hAsya nAhIM kare haiM / taise maiM ihAM kahIM bhUloMgA tahAM sajjana puruSa aisA vicAreMge ki maMdabuddhi thA, so bhUla hI bhUle, paraMtu keleika zrutimaMdabuddhIni taM bhalA hai, aise vicAri hAsya na kareMge / kareMge, parantu durjana to hAsya kareMge ? sajjana to hAsya na tAkauM kahiye hai ki duSTa to aise hI haiM, jinake hRdaya viSai aurani ke nirdoSa bhale guNa bhI viparItarUpa hI bhAse / so usakA bhaya kari jAyeM apanA hita hoya aise kArya ko kauna ta karegA ? bahuri kauka kahai ki - pUrva graMtha the hI, titikA abhyAsa karane karAvane te hI hita ho hai, maMdabuddhi kari graMtha kI TIkA karane kI mahatatA kAheko pragaTa kIjiye ? tA kahiye hai ki graMtha abhyAsa karate te graMtha kI TIkA racanA karane viSai upayoga vizeSa lAI hai, artha bhI vizeSa pratibhrAsa hai / bahuri anya jIvani ko pratha abhyAsa karAva kA saMyoga honA durlabha hai| ghara saMyoga hoi to koI hI jIva ke abhyAsa hoi / zrara graMtha kI TIkA bane to paraMparA aneka jIvati ke artha kA jJAna hoi / tA apanA ra anya jIvani kA vizeSa hita hone ke sAtha TIkA kariye hai, matatA kA to kachU prayojana nAhIM /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAnacandrikA pIThikA bahuri koU kahai ki isa kArya virSe vizeSa hita. hare hai so satya, paraMtu maMdabuddhi teM kahIM bhUli kari anyathA artha likhie, tahAM maht pApa upajane te ahita bhI to hoi ? tAkauM kahie hai - yathArtha sarva padArthani kA jJAtA to kevalI bhagavAna haiN| aurani ke jJAnAvaraNa kA kSayopazama ke anusArI jJAna hai, tinikauM koI artha anyathA bhI pratibhAsai, paraMtu jinadeva kA aisA upadeza hai: - kudeva, kuguru, kuzAstrani ke vacanAkI pratIti kari vA haTha kari vA krodha, mAna, mAyA; lobha kari kA hAsya, bhayAdika: kari jo anyathA zraddhAna. karai vA upadeza-dei, so-mahApApI hai / para vizeSa jJAnavAna guru ke nimitta binA, vA apane vizeSa bhayopazama binA koI sUkSma arthaH anyathA pratibhAsa para yahu aisA jAne ki jinadeva kA upadeza aise hI hai, aisA jAni koI sUkSma artha kauM anyathA zraddhe hai vA upadeza de to yAkauM mahat pApa na hoi / soi isa graMtha viya bhI prAcArya kari kahA hai - sammAiTThI jovo, upaiTTha pavayaNaM tuH saddahadi / saddahadi asambhAvaM, prajArAmANo gururiNayogA // 27 // jIvakAMDa / / bahuri ko kahai ki - tuma vizeSa jJAnI te graMtha kA yathArtha sarva artha kA nirNaya kari TIkA karane kA prAraMbha kyoM na kIyA ? tAkauM kahiye hai - kAla doSa teM kevalI zrutakevalI kA tau ihAM abhAva hI bhayA / bahuri vizeSa jJAnI bhI virale pAie / jo koI hai to duri kSetra virSe haiM, tinikA saMyoga durlabha / para Ayu, buddhi, bala, parAkrama prAdi tuccha rahi gae: / tAte jo banyA so artha kA nirNaya kIyA, avazeSa jaise hai taise pramANa haiN| bahuri ko kahai ki - tuma kahI so satya, paraMtu: isa graMtha virSe jo cUka hoigI, tAke zuddha hone kA kichu upAya bhI hai ? . tAkauM kahiye hai - eka upAya yahu kIjie hai. - jo vizeSa jJAnavAna purudhani kA pratyakSa tau saMyoga nAhIM, tAtai parokSa hI tinisyoM aisI bInatI karau hauM ki maiM maMda buddhi hauM, vizeSajJAna rahita hauM, avivekI hauM, zabda, nyAya, gaNita, dhArmika Adi graMthani kA vizeSa abhyAsa mere nAhIM haiM, tAto zaktihIna hoM; tathApi dharmAnurAga ke vaMza se TIkA karane kA vicAra kIthA, so yataH virSe jahAM-jahAM cUka hoi, anyathA artha hoI, tahAM-tahAM mere Upari kSamA kari tisa anyathA artha kI duri kari yathArtha artha likhanA aise vinatI kari jo cUka hoigI tAke zuddha hone kA upAya kIyA hai| ___bahuri koU kahai ki tuma TIkA karatI vicArI so to bhalA kIyA, paraMtu aise mahAna graMthani kI TIkA saMskRta hI cAhiye / bhASA viSa yAkI gaMbhIratA bhAsa naahiiN|
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ sAmAnya prakaraNa zAstra viSa kathana kahIM sAmAnya hai, kahIM vizeSa hai, kahIM sugama hai, kahIM kaThina hai; tahAM jo sarva abhyAsa bane to nIkai hI hai, para jo na bane to apanI buddhi ke anusAra aura bane dekhA hI apAsa parI / apane upAya meM Alasya karanA nAhIM / bahuri se kahA - prathamAnuyoga saMbaMdhI kathAdika sUnai pApa se Dara haiM, para dharmAnurAgarUpa ho haiN| so tahAM to doU kArya zithilatA lIe ho haiM / ihAM pApa-puNya ke kAraNakAryAdika vizeSa jAnane te te doU kArya dRDhatA lie ho haiM / tAte yAkA abhyAsa karanA / aiseM prathamAnuyoga ke pakSapAtI kauM isa zAstra kA abhyAsa virSe sanmukha kiiyaa| aba caraNAnuyoga kA pakSapAtI ko hai ki- isa zAstra viSa kadyA jIva-karma kA svarUpa, so jaise hai taiseM hai hI, tiniko jAneM kahA siddhi ho hai ? jo hiMsAdika kA tyAga kari vrata pAlie, vA upavAsAdi tapa karie, bA arahaMtAdika kI pUjA, nAmasmaraNa' prAdi bhakti karie, vA dAna dIjie, vA viSayAdika syoM udAsIna hUja ityAdi zubha kArya karie to prAtmahita hoi ! tAtai inakA prarUpaka caraNAnuyoga kA upadezAdika karanA / tAkauM kahie hai - he sthUlabuddhi ! te pratAdika zubha kArya kahe, te karane yogya / hI haiM / paraMtu te sarva sabhyatva vinA asa hai jaise aMka binA biMdI / para jIvAdika kA svarUpa jAne binA samyaktva kA honA aisA jaise bAMjha kA putra ! tAteM jIvAdika jAnane ke athi isa zAstra kA abhyAsa avazya karanA / bahuri se jaise vratAdika zubha kArya kahe ara tiniteM puNyabaMdha ho hai / taiseM jIvAdika kA svarUpa jAnanerUpa jJAnAbhyAsa hai, so pradhAna zubha kArya hai / yAta sAtizaya puNya kA baMdha ho hai| bahuri tina vratAdikani virSe bhI jJAnAbhyAsa kI hI pradhAnatA hai, so kahie hai jo jIva prathama jIva samAsAdi jIvAdika ke vizeSa jAna, pIche yathArtha jJAna kari hiMsAdika kareM tyAgi vrata dhAra, soI vratI hai / bahuri jIvAdika ke vizeSa jAne binA kathaMcit hiMsAdika kA tyAga teM ApakauM vratI mAne, so pratI nAhIM / tAte prata pAlane viSa jJAnAbhyAsa hI pradhAna hai| bahuri tapa doya prakAra hai - eka bahiraMga, eka aMtaraMga / tahAM jAkari zarIra kA damana hoi, so bahiraMga tapa hai, ara jAta mana kA damana hoi, so aMtaraMga tapa hai / ini virSe bahiraMga tapa se aMtaraMga tapa utkRSTa hai| so upavAsAdika tau bahiraMga tapa hai / jJAnAbhyAsa aMtaraMga tapa hai| siddhAMta virSe bhI chaha prakAra aMtaraMga tapani vi cauthA svAdhyAya nAma tapa kA hai / tisata --jrati - - - --------------
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ -sabhyarajJAnantikara pIThikA ] utkRSTa vyutsarga para dhyAna hI hai / tAtai tapa karane vidhaM bhI jJAnAbhyAsa hI pradhAna hai| bahuri jIvAdika ke vizeSarUpa guNasthAnAdikani kA svarUpa jAna hI arahaMtAdikani kA svarUpa nIkai pahicAnie hai, vA apanI avasthA pahilAnie hai| aisI pahicAni bhae jo tIvra aMtaraMma bhakti prakaTa ho hai, soI bahuta kAryakArI hai| bahuri jo kulakramAdika te bhakti ho hai, so kiMcinmAtra hI phala kI dAtA hai / tAtai bhakti virSe bhI jJAnAbhyAsa hI pradhAna hai / bahuri dAna cAra prakAra hai -tinivirSe AhAradAna, auSadhadAna, abhayadAna tau tAtkAlika kSudhA ke duHkha kauM vA roga ke duHkha kauM, vA maraNAdi bhaya ke duHkha hI kauM dUra karai hai / para jJAnadAna hai so anaMta bhava saMtAna saMbaMdhI duHkha dUra karane kauM kAraNa hai / tIrthakara, kevalI, prAcAryAdikani ke bhI zAnadAna kI pravRtti hai / tAtai jJAnadAna utkRSTa hai, so apane jJAnAbhyAsa hoi to apanA bhalA kara, para anya jIvani kauM jJAnadAna deva / jJAnAbhyAsa binA zAnadAna denA kasa hoi ? tAte dAna virSe bhI jJAnAbhyAsa hI pradhAna hai| bahuri jaise janma se hI keI puruSa liMgani ke ghara gae - tahAM tina Thigani kauM apane mAna haiM / bahuri kadAcit koU puruSa kisI nimitta syoM apane kula kA vA , liMgani kA yathArtha jJAna hone te Thigani syoM aMtaraMga virSa udAsIna bhayA, tinikoM para jAni saMbaMdha chur3AyA cAhai hai| bAhya jaisA nimitta hai taisA pravatta~ hai / bahuri koU puruSa tina Thigani kauM apanA hI jAnai hai ara kisI kAraNa se koU Thiga syoM anurAgarUpa pravarte hai / koI Thiga syoM lar3i kari udAsIna bhayA zrAhArAdika kA tyAgI hoi hai / taiseM anAdi te sarva jIva saMsAra virSe prApta haiM, tahAM karmani kI apane mAne haiM ! bahuri koi jIva kisI nimitta syoM jIva kA ara karma kA yathArtha jJAna hone se karmani syoM udAsIna bhayA, tinikoM para jAnane lagA, tinasyoM saMbaMdha chur3AyA cAhai hai| bAhya jaise nimitta hai taiseM vatta hai| aiseM jo jJAnAbhyAsa teM udAsInatA hoi soI kAryakArI hai / bahuri koI jIva tina karmani kauM apane jAna hai / para kisI . kAraNa teM koI zubha karma syoM anurAga rUpa pryte hai / koI azubha karma syoM duHkha kA kAraNa jAni udAsIna bhayA viSayAdika kA tyAgI ho hai / aiseM jJAna binA jo udAsInatA hoI so puNyaphala kI dAtA hai, mokSa kArya kauM na sAdhe hai / tAtai udAsInatA viSa bhI jJAnAbhyAsa hI pradhAna hai / yAhI prakAra anya bhI zubha kAryani virSe jJAnAbhyAsa hI pradhAna jAnanA / dekho ! mahAsunIni ke bhI dhyAna-adhyayana doya hI kArya mukhya haiM / tAta zAstra adhyayana te jIva-karma kA svarUpa jAni svarUpa kA dhyAna krnaa| . ..
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ t 8] [ sAmAnya prakara bahuri ihAM koU tarka kareM ki koI jIva zAstra adhyayana to bahuta kareM hai / ara viSayAdi kA tyAgI na ho haiM, tArka zAstra adhyayana kAryakArI hai ki nAhI ? jo hai to mahaMta puruSa kAheko viSayAdika tajeM, ghara nAhIM haiM to jJAnAbhyAsa kA mahimA kahAM rahyA ? tAkA samAdhAna - zAstrAbhyAsI doya prakAra haiM, eka lobhArthI, eka dharmArthI / tahAM jo aMtaraMga anurAga binA khyAti-pUjA- lAbhAdika ke athi zAstrAbhyAsa kareM, so lobhArthI hai, so viSayAdika kA tyAga nAhI kareM hai / athavA khyAti, pUjA, lAbhAdika athiviSayAdi kA tyAga bhI kareM hai, to bhI tAkA zAstrAbhyAsa kAryakArI nAhIM / bahuri jo aMtaraMga anurAga se Atma hita ke athi zAstrAbhyAsa kareM hai, so dharmArthI hai / so prathama to jaina zAstra aise haiM jinakA dharmArthI hoi abhyAsa kareM, so viSayAdika kA tyAga kareM hI kreN| tArka lau jJAnAbhyAsa kAryakArI hai hI / bahuri kadAcit pUrvakarma kA udaya kI prabalatA teM nyAyarUpa viSayAdika kA tyAga na bane hai tau bhI tAke~ samyagdarzana, jJAna ke hone te jJAnAbhyAsa kAryakArI ho hai / jaise asaMyata guNasthAna viSaidika ko saMbhava hai / sri prazna - jo dharmArthI hoi jaina zAstra abhyAsa, tAkai viSayAdika kA tyAga na hoi so yahu tau bane nAhIM / jAtai viSayAdika ke sevana pariNAmani teM ho hai, pariNAma svAdhIna haiM / tahA~ samAdhAna - pariNAma hI doya prakAra hai / eka buddhipUrvaka, eka prabuddhipUrvaka | tahAM apane abhiprAya ke anusAri hoi so buddhipUrvaka / ara deva - nimitta taM apane abhiprAya teM anyathA hoi so abuddhipUrvaka jaise sAmAyika karateM dharmAtmA kA abhiprAya aisA hai ki maiM mere pariNAma zubharUpa rAkhoM / tahAM jo zubhapariNAma hI ho so to buddhipUrvaka / ra karmodaya te svayameva azubha pariNAma hoi, so abuddhipUrvaka jAnane / taise dharmArthI hoi jo jaina zAstra abhyAse hai tAko abhiprAya tau viSayAdi kA tyAga rUpa vItarAga bhAva kA hI hoi, tahAM vItarAga bhAva hoi, to buddhipUrvaka hai / yara cAritramoha ke udaya te sarAga bhAva ho to abuddhi pUrvaka hai / tAteM binA vaza je sarAgabhAva ho haiM, tinakari tAke~ viSayAdika kI pravRtti dekhiye hai / jAteM bAhya pravRtti ko kAraNa pariNAma hai| ihAM tarka- jo aise haiM to hama bhI viSayAdika seveMge ara kaheMge - hamAre udayAdhIna kArya ho hai /
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA ] tAkauM kahiye hai - re mUkha ! kiMcha kahane se hotA nAhIM ! siddhi tI, abhiprAya ke anusAri hai / tAteM jaina zAstra ke abhyAsa teM apanA abhiprAya kareM samyakarUpa karanA / para aMtaraMga viSa viSayAdika sebana kA abhiprAya hota tau dharmArthI nAma pAvai naahiiN| aiseM caraNAnuyoga ke pakSapAto kauM isa zAstra kA abhyAsa virSe sanmukha kiiyaa| aba dravyAnuyoga kA pakSapAtI kahai haiM kiM - isa zAstra viSa jIva ke guNasthAnAdika rUpaM vizeSa ara karma ke vizeSa varNana kie; tinakauM jAne aneka vikalpa taraMga u, ara kichu siddhi nAhIM / tAteM apane zuddha svarUpa kI anubhavanA vA apanA are para kA bhedavijJAna karanA -- itanA hI kAryakArI haiN| athavA inake upadezaka je adhyAtmazAstra, tinakA hI abhyAsa karanA yogya haiM / / tAkauM kahiye hai - he sUkSmAbhAsabuddhi ! haiM kahA~ so satya, paraMtu apanI avasthI dekhanI / jo svarUpAnubhava viSa vA bhedavijJAna viSa upayoga niraMtara rahai, to kAhekauM anya vikalpa karane / tahAM hI svarUpAnaMdasudhArasa ko svAdI hoi saMtuSTa honA / parantu nIcalI avasthA vi tahA~ nirantara upayoga rahai nAhIM / upayoga aneka avalaMbani kauM cAhai hai / tAtai jirsa kAla tahAM upayoga na lAgai, taba guraNasthAnAdi vizeSa jAnane kI abhyAsa karanA / . bahuri teM kahA ki - adhyAtmazAstrani kA hI abhyAsa karanA, so yukta hI hai| parantu tahAM bhedavijJAna karane ke athi sva-para kA sAmAnyaparne svarUpa nirUpaNa hai / aura vizeSa jJAna binA sAmAnya kA jAnanA spaSTa hoi nAhIM / tAtai jIva ke ara karma ke vizeSa nIka jAne hI sva-para kA jAnanA spaSTa ho hai / tisa vizeSa jAnane kI isa zAstra kA abhyAsa karanA / jAtai sAmAnya zAstra te. vizeSa zAstra balavAna hai / so hI kahyA hai- "sAmAnyazAstrato nUna vizeSo balavAn bhavet / " . _ ihA~ vaha kahai hai ki - adhyAtmazAstrani virSe to guNasthAnAdi vizeSanikari rahita zuddhasvarUpa kA anubhavanA upAya kahyA hai / ihA~ guNasthAnAdi sahita jIva kA varNana hai / tAta adhyAtmazAstra ara isa zAstra virSe to viruddha bhAsa hai, so kaise hai ? .. tAkauM kahiye hai naya doya prakAra hai - eka nizcaya, eka vyavahAra / tahAM nizcayanaya kari jIva kA svarUpa guNasthAnAdi vizeSa rahita abheda vastu mAtra hI haiM / ara vyavahAranayaM kari guNasthAnAdi vizeSa saMyukta aneka prakAra hai / tahAM je jIva sarvotkRSTa, abheda, eka svabhAva' kauM anubhava haiM; tinakoM tau tahAM zuddha upadeza rUpa jo zuddha nizcayanayaM so hI kAryakArI hai| /
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ sAmAnya prakarahI. - - meani--- - .. bahuri je svAnubhava dazA kauM na prApta bhae, vA svAnubhavadazA ta chuTi savikalpa daMzA kauM prApta bhae aise anuskRSTa jo azuddha svabhAva, tihi viSa tiSThate jIva, tinako vyavahAranaya prayojanavAna hai| soI prAtmakhyAti adhyAtmazAstra virSe kahA hai sukho suddhAdeso, NAdavyo paramabhAvadarasohi / . ... vavahAradesido puraNa je du aparameTTivA bhAve // 1 . . isa sUtra kI vyAkhyA kA artha vicAri dekhnaa| ... , bahuri suni ! tere pariNAma svarUpAnubhava dazA virSe tau pravarte naahiiN| ara vikalpa jAni guNasthAnAdi bhedani kA vicAra na karegA to tU ito bhraSTa tato bhraSTa hoya azubhopayoga hI (virSe) pravartagA, tahAM terA burA hoyagA / bahuri suni ! sAmAnyapaneM to vedAMta Adi zAstrAbhAsani virSe bhI jIya kA svarUpa zuddha kahaiM haiM, tahAM vizeSa jAne binA yathArtha-ayathArtha kA nizcaya kaise hoya ? tAte guNasthAnAdi vizeSa jAne jIva kI zuddha, azuddha, mizra avasthA kA jJAna hoi, taba nirNaya kari yathArtha kA aMgIkAra karaiH / bahuri suni ! jIva kA guNa jJAna hai, so vizeSa jAne prAtmagugata prakaTa hoi, apanA zraddhAna bhI hada hoya / jaiseM samyaktva hai, so kevalajJAna bhae paramAvagATa nAma pAye hai| tAta vizeSa jaannaa| - bahuri yaha kahai hai - tuma kahA so satya, paraMtu karaNAnuyoga se vizeSa jAne bhI dravyaliMgI ani adhyAtma zraddhAna binA saMsArI hI rhai| ara adhyAtma anusAri tiryaMcAdika ke stoka zraddhAna te bhI samyavatva ho hai| vA tuSamASa bhinna itanA hI zraddhAna tai zivabhUti muni mukta bhayA / tAte hamArI to buddhi teM vizeSa vikalpaci kA sAdhana hotA nAhIM / prayojanamAtra adhyAtma abhyAsa kreNge| __ yAkauM kahiye hai - jo dravyaliMgI jaiseM karaNAnuyoga te vizeSa jAna hai, taiseM adhyAtmazAstrani kA bhI jJAna vAka hoya, paraMtu mithyAtva ke udaya te ayathArtha sAdhana karai tauM zAstra kahA karai ? zAstrani virSe tau paraspara viruddha hai naahiiN| kaise ? so kahiye hai - karaNAnuyogazAstrani virSe bhI aMra adhyAtmazAstrani virSe bhI rAgAdika bhAva prAtmA ke karma nimitta te upaje kahe / dravyaliMgI tinakA pApa kartA huvA pravarte hai / bahuri zarIrAzrita sarva zubhAzubha kriyA pudgalamaya khiiN| dravyaliMgI apanI jAni binavirSe syajana, grahaNa buddhi karai hai / bahuri sarva hI zubhAzubha bhAva, Asrava baMdha ke kAraNa khe| dravyaliMgI zubhabhAvana ko saMvara, nirjarA, mokSa kA kAraNa mAna hai / bahuri 1. samayasAra, gAthA 12
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyazAmatikA potthikaa| zuddhabhAva saMvara, nirjarA, mokSa kA kAraNa kahA, tAkauM vyaliMgI pahicAna hI mAhIM / bahuri zuddhAtmasvarUpa mokSa kahyA, tAkA dravyaliMgI ke yathArtha jJAna nAhIM / aise anyathA sAdhana karai tau zAsvani kA kahA doSa hai ? bahuri te tiryaMcAdika ke sAmAnya zraddhAna te kAryasiddhi kahI, so unake bhI apanA kSayopazama anusAri vizeSa kA jAnanA ho haiM / athavA pUrva paryAyani virSe vizeSa dhIraH thA, jisa saMskAra ke bala te ho haiM / bahuri jaise kAhane kahIM gaDacA dhana pAyara, so hama bhI aise hI pAvaige, aisA mAni saba. hI kauM vyApArAdika kA tyajama na karanA / taiseM kAhUna stoka zraddhAna te hI kArya siddha kiyA to hama bhI aise hI kArya siddhi kareMge - aise mAni sarva hI ko vizeSa abhyAsa kA tyajana karanA yogya nAhI, jAte yaha rAmamArga nAhIM / rAjamArga to bahu hI hai - nAnAprakAra vizeSa jAni tattvani kA nirNaya bhae hI kAryasiddhi ho haiN| . . ' bahuri se kahA, merI buddhi meM vikalpasAdhana hotA nAhIM, so jetA bane tetA hI abhyAsa kara / bahuri tU pApakArya viSaM to pravINa, para isa abhyAsa virSe kahai. merI buddhi nAhIM, so yahu lau pApI kA lakSaraNa hai / aise dravyAnuyoga kA pakSazatI kauM isa zAstra kA abhyAsa virSa sanmukha kIyA ! aya anya viparIta vicAravAloM kauM samajhAie hai / tahAM zabda zAstrAdika kA pakSapAtI bola hai ki - vyAkaraNa, nyAya, koza, chaMda, alaMkAra, kAvyAdika graMthani kA abhyAsa karie to aneka graMthAna kA svayameva jJAna hoya vA paMDitapanA pragaTa hoya / ara isa zAstra ke abhyAsa teM to eka yAhI kA jJAna hoya vA paMDitapanA vizeSa prakaTa na hoya, tAtai zabda-zAstrAdika kA abhyAsa krnaa| tAkauM kahiye hai - jo tu loka virSe hI paMDita kahAyA cAhai hai to tU tina hI kA abhyAsa kiyA kari / para jo apanA kArya kiyA cAhai hai to aise jainagranthani kA abhyAsa karanA hI yogya hai / bahuri jainI to z2IvAdika tattvani ke nirUpaka je jainagnantha tina hI kA abhyAsa bhae paMDita mAnaye / bahari vaha kaha hai ki -- maiM jainagraMthani kA vizeSa jJAna hone hI ke adhika vyAkaraNAdivani kA abhyAsa karauM hauM / ..tAkauM kAhie hai - aise hai to bhale hI hai, paraMtu itanA hai jaise syAnA khitahara apanI zakti anusAri halAdika taM thor3A bahuta * kheta kauM saMvAri samaya virSe bIja
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ sAmAnya prakaraNa bovai tau tAkI phala kI prApti hoi / vaise tU bhI jo apanI zakti anusAri vyAkaraNAdika kA abhyAsa te thorI bahuta buddhi ko saMbAri yAvat manuSya paryAya vA iMdriyani kI prabalatA ityAdika varte haiM, tAyat samaya virSe tatvajJAna ko kAraNa je zAstra, tinikA abhyAsa karegA to tujhako samyaktvAdi kI prApti hogii| bahari jaise ayAnA khitahara halAdika teM kheta kauM saMvAratA saMvAratA hI samaya kauM khovai, tau tAkauM phalaprApti hone kI nAhI, vRthA hI khedakhinna bhayA / taiseM tU bhI jo vyAkaraNAdika teM buddhi kauM saMvAratA saMvAratA hI samaya khovegA tau samyaktvAdika kI prApti hone kI nAhIM / vRthA hI khedakhinna bhayA / bahuri isa kAla virSe Ayu buddhi Adi stoka haiM, tAtai prayojanamAtra abhyAsa karanA, zAstrani' kA tau pAra hai naahiiN| bahuri suni ! keI jIva vyAkaraNAdika kA jJAnabinA bhI tattvopadezarUpa bhASA zAstrani kari, vA upadeza sunane kari, dA sIkhane kari tattvajJAnI hote dekhiye haiM / ara keI. jIva kevala vyAkaraNAdika kA hI abhyAsa virSe janma gamAva haiM, ara tattvajJAnI na hote dekhiye haiN| ___ bahuri suni ! vyAkaraNAdika kA abhyAsa karane te puNya na upajai hai / dharmArthI hoi tinakA abhyAsa karai tau kicit puNya upaja / bahuri tattvopadezaka zAstrani kA abhyAsa te sAtizaya mahat puNya upajai hai ! tAteM bhalA yahu hai - ase tattvopadezaka zAstrAni kA abhyAsa karanA / aise zabda zAstrAdika kA pakSapAtI ko sammukha kiyA / bahuri artha kA pakSapAtI kahai hai. ki - isa zAstra kA abhyAsa kie kahA hai ? sarva kArya dhana te bane haiM, dhana kari hI prabhAvanA Adi dharma nipaja haiN| dhanavAna ke nikaTa aneka paMDita Ani (Aya) prApta hoi / anya bhI sarvakAryasiddhi hoi / tAte dhana upajAvane kA udyama karanA / . tAkau kahie hai * re pApI ! dhana kichU apanA upajAyA tau na ho hai / bhAgya te ho hai, so graMthAbhyAsa prAdi dharma sAdhana teM jo puNya lipajai, tAhI kA nAma bhAgya haiN| bahuri dhana honA hai to zAstrAbhyAsa kie kaise na hogA ? ara na honA hai to zAstrAbhyAsa na kie kaise hogA? tAteM dhana kA honA, na honA to udayAdhIna hai| zAstrAbhyAsa virSe kAhe kI zithila hajai / bahuri suni ! dhana hai so to vinAzIka hai, bhaya saMyukta hai, pApa te nipaja hai, narakAdika kA kAraNa hai /
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjAna mandikA pIThikA para yaha zAstrAbhyAsarUpa jJAnadhana hai. so avinAzI hai, bhaya rahita hai, dharmarUpa hai, svarga mokSa kA kAraNa hai / so. mahaMta puruSa to dhanakAdika ko chor3i zAstrAbhyAsa viSaM lage haiM / tu pApI zAstrAbhyAsa ko chur3Aya dhana upajAvane kI bar3AI karai hai, so tu anaMta saMsArI hai| bahari te. kA. - prabhAvanA Adi dharma bhI dhana hI ta ho haiM / so prabhAvanA Adi dharma hai so kiMcita sAvadya kriyA saMyukta haiM / tisate. samasta sAvA rahita zAstrAbhyAsa rUpa dharma hai, so pradhAna hai / aiseM ta hoi to gRhastha avasthA virSe prabhAvanA aAdi dharma sAdhate the, tini kauM chAMDi saMjamI hoi zAstrAsyAsa virSe kAhe ko lAga hai ?. bahuri zAstrAbhyAsa se prabhAvanAdika bhI vizeSa ho hai / bahuri se kahA - dhanavAna ke nikaTa paMDita bhI prAti prApta hoi / so lobhI paMDita hoI, ara avivekI dhanavAna hoi tahAM aise ho hai / para zAstrAbhyAsavAloM kI tau iMdrAdika sevA kara haiM / ihAM bhI bar3e bar3e mahaMta puruSa dAsa hote dekhie haiM / tAte zAstrAbhyAsavAlauM haiM dhanavAna kauM mahaMta matti jAna / bahuri teM kahyA - dhana te sarva kAryasiddhi ho hai / so dhana leM to isa loka saMbaMdhI kicha viSayAdika kArya aisA siddha hoi, jAteM bahuta kAla paryata narakAdi duHkha sahane hoi / ghara zAstrAbhyAsa te aisA kArya siddha ho hai jAte ihaloka virSe ara paraloka viSaM aneka sukhani kI paraMparA pAie / tAteM dhana upajAyane kA vikalpa chor3i zAstrAbhyAsa karanA / para jo sarvathA aiseM na bana tI saMtoSa lie dhana upajAdane kA sAdhanakari zAstrAbhyAsa viSaM tatpara rahanA / aiseM artha upajAbane kA pakSapAtI kauM sanmukha kiyA / bahari kAmabhomAdika kA pakSapAtI bole hai ki - zAstrAbhyAsa karane viSaM sukha nAhIM, bar3AI nAhIM / tAteM jina kari ihAM hI sukha upajai aise je strIsevanA, khAnA, pahiranA, ityAdi viSama, tinakA sevana, karie / athavA jina kari yahAM hI bar3AI hoi aise vivAhAdika kArya karie / - tAkauM kahie hai - viSayajatita jo sukha hai to duHkha hI hai / jAte viSaya.. sukha hai, so paranimitta ta ho hai / pahile, pIche, tatkAla prAkulatA lie hai, jAke nAza hone ke aneka kAraNa, pAie hai / AgAmI narakAdi durgati kauM prApta karaNahArA hai| aisA hai to bhI terA cAhyA. mile nAhI, pUrva puNya te ho hai, tAtai viSama hai / jaise khAli kari pIDita puruSa apanA aMga kauM. kaThora vastu teM khujAve, tase iMdriyani kAri ::--
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ sAmAnya prakaraNa pIr3ita jIva, tinakI pIr3A sahI na jAya taba kiMcinmAtra tisa pIDA ke pratikAra se bhAse - aise je viSayasukha tina virSe jhApAta leba hai, paramArtharUpa sukha hai nAhIM / bahuri zAstrAbhyAsa karane se bhayA jo samyagjJAna, tAMkari nipajyA jo prAnanya, so sAMcA sukha hai / jAtaM so sukha svAdhIna hai, AkulatA rahita hai, kAhU kari naSTa na ho hai, mokSa kA kAraNa hai. viSama nAhIM / jaise khAjina pauDai, taba sahaja hI sukhI hoi, taiseM tahAM iMdriya por3ane kI samartha na hoi, taba sahaja hI, sukha kauM prApta ho hai / tAtai viSaya sukha chor3i zAstrAbhyAsa karanA / (jo) sarvathA na chUTeM tau jetA bane tetA chor3i, zAstrAbhyAsa vi tatpara rhnaa| bahuri se vivAhAdika kArya virSe bar3AI hone kI kaho, so keteka dina bar3AI rahegI ? jAkai athi mahApApAraMbha kari narakAdi viSaM bahutakAla duHkha bhoganA hoigA / athavA tujha se bhI tina kAryani viSaM dhana lagAvanevAle bahuta haiM, tAse vizeSa bar3AI bhI hone kI naahiiN| bahuri zAstrAbhyAsa se aisI baDAI ho hai, jAkI sarvajana mahimA kareM, iMdrAdika bhI prazaMsA kareM ara paraMparA svarga mukti kA kAraNa hai / tAtai vivAhAdika kAryani kA vikalpa chor3i, zAstrAbhyAsa kA udyama rAkhanA / sarvathA na chUTa to bahuta bikalpa na karanA / aiseM kAma bhogAdika kA pakSapAtI kauM zAstrAbhyAsa virSe sanmukha kiyA / yA prakAra anya jIva bhI je viparIta vicAra teM isa graMtha abhyAsa virSe aruci pragaTa kareM, tinakauM yathArtha vicAra se isa zAstra ke abhyAsa virSe sanmukha honA yogya hai| ihAM anyamatI kahai hai ki - tuma apane hI zAstra abhyAsa karane kI dRDha kiyaa| hamAre mata viSa nAnA yukti Adi kari saMyukta zAstra haiM, tinakA bhI abhyAsa kyoM na karAie ? tAkauM kahie hai - tumAre mata ke zAstrani virSe Atmahita kA upadeza nAhoM / jAte kahIM zRgAra kA, kahIM yuddha kA, kahIM kAma sevanAdi kA, kahIM hisAdi kA kathana hai / so e to binA hI upadeza sahaja hI bani raheM haiN| inakauM tajai hita hoI, te tahAM ulaTe poSe haiM, tAtai tinatai hita kaise hoi ? tahAM vaha kaha hai - Izvarane asa lIlA karI hai, tAkauM gAvaM haiM, tisatai bhalA ho haiM / tahA~ kahiye hai -- jo Izvara ke sahaja sukha na hogA, taba saMsArIvat lIlA kari sukhI bhayA / jo (vaha) sahaja sukhI hotA to kAheko viSayAdi sevana vA -APA--
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAdrikA pIThikA | 1 yuddhAdika karatA ? jAteM maMdabuddhi hU binA prayojana cimAtra bhI kArya na kareM / tA jAnie hai - vaha Izvara hama sArikhA hI hai, tAkA jasa gAeM kahA siddhi hai ? aft ha ka hai ki hamAre zAstrani viSai vairAgya, tyAga, ahiMsAdika kA bhI to upadeza hai| taha kahie hai - so upadeza pUrvApara virodha lie haiM / kahI viSaya poSe haiM, kahIM niSedhe haiM / kahIM vairAgya dikhAya, pIche hiMsAdi kA karanA poSyA hai / tahAM vAtulavacana-vat pramANa kahA ? aft vaha hai hai ki vedAMta yAdi zAstrani viSai to tatva hI kA nirUpaNa hai / tahAM kahie hai - so nirUpaNa pramANa kari bAdhita, ayathArtha hai / tAkA nirAkaraNa jaina ke nyAyazAstrAne viSa kiyA hai, so jAnanA / tAtai zranyamata ke zAstra ko abhyAsa na karanA / aise jIvana ko isa zAstra ke abhyAsa viSe sammukha kiyA, tinako kahie hai he bhavya ! zAstrAbhyAsa ke aneka aMga haiM / zabda kA vA artha kA vAMcanA, yA sIkhanA sikhAvanA, upadeza denA, vicAratA, sunanA, prazna karanA, samAdhAna jAnanA, bAra bAra caracA karanA, ityAdi aneka aMga haiN| tahAM jaise bane tese abhyAsa karanA / jo sarva zAstra kA abhyAsa na bane to isa zAstra viSai sugama vA durgama aneka... ani kA nirUpaNa hai| tahAM jisakA banaM tisahI kA abhyAsa karanA / paraMtu abhyAsa viSai AlasI na honA / 337 7 dekho ! zAstrAbhyAsakI mahimA, jArkoM hoteM paraMparA zrAtmAnubhava dazA kauM prApta hoi so mokSa rUpa phala nipajai hai; so to dUra hI tiSThau / zAstrAbhyAsa teM tatkAla hI itane gurA ho haiM / 1 kovAdi kaSAyani kI to maMdatA ho haiM / 2. paMcaiMdriyani kI viSayani viSe pravRtti ruke hai / 3. prati caMcala mana bhI ekAgra ho hai / 4. hiMsAdi paMca pApa na pravarte haiM / 5. stoka jJAna hoteM bhI triloka ke trikAla saMbaMdhI carAcara padArthani kA jAnanA hI hai / 6. heyopAdeya kI pahicAna ho hai / 7. zrAtmajJAna sanmukha ho hai ( jJAna Atmasanmukha ho hai ) / 8. zravika - adhika jJAna hoteM AnaMda nipaje hai / 6. lokaviSai mahimA, yaza vizeSa ho hai / 10. sAtizaya puNya kA maMtra ho hai - ityAdika guNa zAstrAbhyAsa karateM tatkAla hI pragaTa hoI haiM / M
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ __- -. . -- . . - [ sAmAnya prakaraNa sAta zAstrAbhyAsa avazya karanA / bahuri hai bhavya ! zAstrAbhyAsa karane kA samaya pAvanA mahAdurlabha hai / kAhe ta ? so kahie haiM-- ekedriyAdi arsajho paryaMta jIvani tau mana hI nAhI. / ara nArakI vedanA pIr3ita, tiryaca viveka rahita, deva viSayAsakta, tAtai manuSyani ke aneka sAmagrI mile zAstrAbhyAsa hoi / so manuSya paryAya kA pAvanA hI dravya, kSetra, kAla, bhAva kari mahAdurlabha hai| tahAM dravya kari loka virSe manuSya jIva bahuta thore haiM, tuccha; saMkhyAsa mAtra hI haiM / ara anya jIvani virSe nigodiyA anaMta haiM, aura jIva asaMkhyAte haiN| bahuri kSetra kari manuSyani kA kSetra bahuta stoka hai, aDhAI dvIpa mAtra hI hai| aura anya jIvani virSe ekaidvini kA sarva loka haiM, auranikA kete ika rAjU pramANa hai| bahuri kAla kari manuSya paryAya virSe utkRSTa rahane kA kAla storka hai, karmabhUmi apekSA pRthaktva koTi pUrva mAtra hI hai / para anya paryAyani viSa utkRSTa rahane kA kAla -- ekadriya virSe to asaMkhyAta pudgala parirvatana mAtra, aura aura virSa saMkhyAtapalyai mAtra hai| baihari bhAva kari tI zubhAzubhapanI kAra rahita aiseM manuSya paryAya ko kAraNa pariNAma hone ati durlabha haiN| anya paryAya ko kAraNa azubhairUpa' vA zubharUpha pariNAma hone sulabha haiN| aise zAstrAbhyAsa ko kAraNa jo paryApta kamabhUmiyoM manuSya paryAya, tAkA durlabhaMpanI jaanaa| tahA~ suvAsa, uccakula, pUrNAyu, iMdriyani kI sAmarthya, nIrogapanA, susaMgati dharmarUpa abhiprAya, buddhi kI prabalatA ityAdika kA pAvanA uttarottara mahAdurlabha hai / so pratyakSa dekhie hai / para itanI sAmagrI mile binA graMthAbhyAsa banai nAhIM / so tuma bhAgyakari yahu avasara pAyA hai ! tAteM tumako haTha kari bhI tumAre hita hone ke athi prerai haiM / jaise bane taiseM isa zAstra kA abhyAsa kro| bahuri anya jIvani ko jaise bane taise zAstrAbhyAsa karAvau / bahuri je jIva zAstrAbhyAsa karate hoi, tinakI anumodanA karahu~ / bahuri pustaka likhAvanA, vA par3hane, paDhAvanevAloM kI sthiratA karanI, ityAdika zAstrAbhyAsa kI bAhya kAraNa, tinakA sAdhana karanA / jAte inakari bhI paraMparA kAryasiddhi ho hai vA mahatpuNya upaje hai / aiseM isa zAstra kA abhyAsAdi viSaM jIvani ko rucivAna kiyaa|
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ gommaTasAra jokkANDa sambandhI prakaraNa bahuri jo yahu samyagjJAnacaMdrikA nAmA bhASA TIkA, tihivirSe saMskRta TIkA te kahIM artha prakaTa karane ke athi, vA kahIM prasaMgarUpa, vA kahIM anya graMtha kA anusAri leha adhika bhI kathana kriyegaa| para kahIM artha spaSTa na pratibhAsaMgA, tahAM nyUna kathana hoigA aisA jAnanA / so isa bhASA TIkA virSe mukhyapanai jo-jo mukhya vyAkhyAna hai, tAkau anukramate saMkSepatA kari kahie hai ! jAta yAke jAne abhyAsa karanevAloM ke sAmAnyapanai itanA to jAnanA hoi jo yA vi aisA kathana hai / ara Rma jAne jisa vyAkhyAna ko jAnanA hoi, tAkau tahAM zIghra avaloki abhyAsa kara, bA jinane abhyAsa kiyA hoi, te yAkauM dekhi artha kA smaraNa kareM, so sarva artha kI sUcanikA kIe to vistAra hoI, kathana prAgai hai hI, tAta mukhya kathana kI sUcanikA kama se karie hai| tahA~ isa bhASA TIkA virSe sucanikA kari karmASTaka Adi gaNita kA svarUpa dikhAi saMskRta TIkA ke anusAri maMgalAcaraNAdi kA svarUpa kahi mUla gAthAni kI TIkA kIjiegA ! tahAM isa zAstra viSaM doya mahA adhikAra haiM - eka jIvakAMDa, eka karmakAMDa / tahAM jIvakAMDa vidhaiM bAIsa adhikAra haiN| tinivirSe prathama guNasthAnAdhikAra hai / tisa viSaM guNasthAnani kA nAma, yA sAmAnya lakSaNa kahi tinivirSe samyaktva, cAritra apekSA praudayikAdi saMbhavate bhAvani kA nirUpaNa kari krama mithyAdRSTi Adi guNAsthAnani kA varNana hai / tahAM mithyAdRSTi viSa paMca mithyAtvAdi kA sAsAdana virSe tAke kAla vA svarUpa kA, mizra virSe tAke svarUpa kA vara maramA na hone kA, asaMyata viSa vedakAdi samyaktvani kA kA tAke svarUpAdika kA, deza saMyata virSe tAke svarUpa kA varNana hai / bahuri pramatta kA kathana viSaM tAke svarUpa kA ara paMdraha bA assI vA sAr3he saiMtIsa hajAra pramAda bhedani kA para tahAM prasaMga pAi saMkhyA, prastAra, parivartana, naSTa, samuddiSTa kari bA guDha yaMtra kari akSasaMcAra vidhAna kA kathana hai| jahA~ bhedani ko palaTi palaTi paraspara lagAie tahAM akSasaMcAra vidhAna ho hai / bahuri apramatta kA kathana virSe svasthAna . ara sAtizaya doya bheda kahi, sAtizaya apramatta ke adhaHkaraNa ho hai, tAke svarUpa yA kAla vA pariNAma vA samaya-samaya saMbaMdhI pariNAma vA eka-eka samaya viSa anukRSTi vidhAna, vA tahAM saMbhavate cyAri Avazyaka ityAdika kA vizeSa varNana hai / tahAM prasaMga pAi zreeI vyavahAra rUpa gaNita kA kathana hai / tisavirSe sarvadhana, uttaradhana, mukha,
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..... .g-n i ro 18 ] [ sklr' jiir`ssaar phii akssy' bhUmi, caya, gaccha ityAdi saMjJAni kA svarUpa vA pramANa lyAvane kau karaNasUtrani kA varNana hai / bahuri apUrvakaraNa kA kAyana viSa tAke kAla, svarUpa, pariNAma, samayasamaya saMbaMdhI pariNAmAdika kA kathana hai / bahuri anivRttikaraNa kA kathana virSe tAkai svarUpAdika kA kathana hai / bahuri sUkSmasamparAya kA kathana viSa prasaMga pAi karmaprakRtini ke anubhAga apekSA avibhAgapraticcheda, varga, vargaNA, sparddhaka, gaNahAni, nAnAguNahAnini kA ara pUrvasparddhaka, apUrvaspardhaka, bAdarakRSTi, sUkSmakRSTi kA varNana hai / ityAdi vizeSa kathana hai so jAnanA / bahuri upazAMtakaSAya, kSINakaSAya kA kathana virSe tinake dRSTAMtapUrvaka svarUpa kA, sayogI jina kA kathana virSe na kevalalabdhi Adika kA, ayogI viSa zailezyapanA Adika kA kathana hai| gyAraha guNasthAnani virSe guNazreNI nirjarA kA kathana hai| tahAM dravya kI apakarSamA kari uparitana sthiti ara guNazreNI praAyAma ara udayAvalI virSe jaise dIjie hai, tAkA vA guNazreNI AyAma ke pramANa kA nirUpaNa hai| tahAM prasaMga pAi aMtarmuhurta ke bhedani kA varNana hai / bahuri siddhani kA varNana hai| bahuta dUsarA dhikAra viSa - jIvasamAsa kA artha vA hone kA vidhAna kahi caudaha, ugaraNIsa, vA sattAvana, jIvasamAsani kA varNana hai / bahuri cyAri prakAri jIvasamAsa kahi, tahAM sthAnabheda virSe eka Adi ugaNIsa paryaMta jIvasthAnani kA, vA ina hI ke paryAptAdi bheda kari sthAnani kA vA aThyANavai vA cyAri se chaha jIvasamAsani kA kathana hai / bahuri yoni bheda virSe zaMkhAvartAdi tIna prakAra yoni kA, ara sammUrcchanAdi janma bheda pUrvaka nava prakAra yoni ke svarUpa vA svAmitva kA ara caurAsI lakSa yoni kA varNana hai / tahAM prasaMga pAi cyAri gatini virSa sammUrchanAdi janma vA puruSAdi veda saMbhava, tinakA nirUpaNa hai / bahuri avagAhanA bheda virSe sUkSmanimoda aparyApta Adi jIvani kI jaghanya, utkRSTa zarIra kI avagAhanA kA vizeSa varNana hai / tahAM ekedriyAdika kI utkRSTa avagAhanA kahane kA prasaMga pAi golakSetra, saMkhakSetra, pAyata, caturasrakSetra kA kSetraphala karane kA, ara avagAhanA virSe pradezani kI vRddhi jAnane ke athi anaMtabhAga aAdi catuHsthAnapatita vaddhi kA, para isa prasaMga te dRSTAMtapUrvaka SaTsthAnapatita Adi vRddhi-hAni kA, sarva avagAhanA bheda jAnane ke arthi matsyaracanA kA varNana hai / bahuri kula bheda virSe eka sau sADhA niNyANavai lAla koDi kulani kA varNana hai| bahuri tIsarA paryApta nAmA adhikAra viSa - pahale mAna kA varNana hai| tahA~ laukika-alaukika mAna ke bheda kahi / bahuri dravyamAna ke doya bhedani virSe, saMkhyA - - - ---- -- 1640MMeen
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampajJAnacandrakA pIThikA . [ 19 mAna viSa saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta ke ikaIsa bhedani kA varNana hai / bahuri saMkhyA ke vizeSa rUpa caudaha dhArAni kA kathana hai| tini virSe dvirUpavargavArA, dvirUpacanadhArA dvirUpadhanAdhanadhArAni ke sthAnani virSe je pAie haiM, tinakA vizeSa varNana hai / tahAM prasaMga pAi paTTI, bAdAla, ekaTThI kA pramANa, ara bargazalAkA, a dami kA svarUpa, ra avibhAgapraticcheda kA svarUpa, vA uktam ca mAthAni kari ardhacchedAdika ke pramANa hone kA niyama, vA agnikAyika jIvani kA pramANa lyAvane kA vidhAna ityAdikani kA varNana hai| bahuri dUsarA upamA mAna ke palya Adi ATha bhedani kA varNana hai| tahAM prasaMga pAi vyavahArapalya ke romani kI saMkhyA lyAvane kauM paramANU te lagAya aMgula paryaMta anukrama kA, para tIna prakAra aMgula kA, para jisa jisa aMgula kari jAkA pramANa varigae tAkA, ara golagarta ke kSetraphala lyAvane kA varNana hai / para uddhArapalya kari dvIpa-samudrani kI saMkhyA lyAie hai / addhApalyaM kari prAyu Adi varNie hai, tAkA varNana hai| para sAgara kI sArthika saMjJA jAnane kauM, lavaNa samudra kA kSetraphala kauM mAdi dekara varNana hai / para sUcyaMgula, pratarAMgula, ghanAMgula, jagattreNI, jagatpratara, (jagatthana)lokani kA pramAga lyAbane kauM biralana Adi vidhAna kA varNana hai| bahuri palyAdika kI vargazalAkA aru ardhacchedani kA pramANa varNana hai / tinike pramANa jAnane ko uktam ca gAthA rUpa karaNasUtrani kA kathana hai / bahuri pIche paryApti prarUpaNA hai / tahAM paryApta, aparyApta ke lakSaNa kA, para chaha paryAptini ke nAma kA, svarUpa kA, prAraMbha saMpUrNa hone ke kAla kA, svAmitva kA varNana hai| bahuri labdhiaparyApta kA lakSaNa, vA tAke niraMtara kSudrabhavani ke pramANAdika kA varNana hai / tahAM hI prasaMga pAi pramANa, phala, icchArUpa trairAzika gaNita kA kathana hai / bahuri sayogI jina ke aparyAptapanA saMbhavane kA, ara labdhi aparyApta, nirvRti aparyApta, paryApta ke saMbhavate guNasthAnani kA varNana hai / bahuri cauthA prANAdhikAra virSe - prAgani kA lakSaraNa, ara bheda, ara kAraNa para svAmitva kA kathana hai| ... bahuri pA~camA saMjJA adhikAra virSe - cyAri saMjJAmi kA svarUpa, ara bheda, ara kAraNa, ara svAmitva kA varNana hai / ' - bahuri chaTThA mArgaNA mahA adhikAra viSaM - mArgaraNA kI nirukti kA, araH cIdaha bhedani kA, ara sAMtara mArgaNA ke aMtarAla kA, ara prasaMga pAi tattvArthasUtra TIkA ke anusAri nAnA jIva, eka jIva apekSA guNasthAnani viSai, ara guNasthAna
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 ] [gommaTasAra jISakANDa sambandhI prakaraNa apekSA liaiM mArgaNAni virSe kAla kA, ara aMtara kA kathana kari chaTA gati mArgaraNA adhikAra hai / tahAM gati ke lakSaNa kA, ara bhedani kA ara cyAri bhedani ke nirukti lie lakSAni kA, ara pA~ca prakAra tiryaca , cyAri prakAra manuSyani kA ara siddhani kA varNana hai / bahuri sAmAnya nArakI, jude-jude sAta pRthvIni ke nArakI, ara pA~ca prakAra tiryaca, cyAri prakAra manuSya, ara vyaMtara, jyotiSI, bhavanavAsI, saudharmAdika deva, sAmAnya devarAzi ina jIvani kI saMkhyA kA varNana hai| tahAM paryApta manuSyani kI saMkhyA kahane kA prasaMga pAi "kaTapayapurasthavaNa" ityAdi sUtra kari kakArAdi akSararUpa aMka bA biMdI kI saMkhyA kA varNana hai / bahuri sAtamA iMdriyamArgaNA adhikAra virSa - iMdriyani kA nirukti lie lakSaraNa kA, ara-labdhi upayogarUpa bhAveMdriya kA, ara bAhya abhyantara bheda lie nivRtti-upakaraNarUpa dravyendriya kA, ara indriyani ke svAmI kA, ara tinake viSayabhUta kSetra kA, ara tahAM prasaMga pAi sUrya ke cAra kSetrAdika kA ara iMdriyani ke AkAra kA vA avagAhanA kA, ara atIMdriya jIvani kA varNana hai| bahuri ekendriyAdikani kA udAharaNa rUpa nAma kahi, tinakI sAmAnya saMkhyA kA varNana kari, vizeSapane sAmAnya ekendrI, ara sUkSma bAdara ekeMdrI, bahuri sAmAnya asa, ara beindriya, teindriya, cauiMdriya, paMcendriya ina jIvani kA pramANa, ara ina virSe paryApta-aparyApta jIvani kA pramANa varNana hai| bahari pAThamA kAyamArgaNA adhikAra virSe - kAya ke lakSaNa kA vA bhedani kA varNana hai / bahuri paMca sthAvarani ke nAma, ara kAya, kAyika jIvarUpa bheda, para bAdara, sUkSmapane kA lakSaNAdi, para zarIra kI avagAhanA kA varNana hai| . . ___ bahuri vanaspatI ke sAdhAraNa pratyeka bhedani kA, pratyeka ke sapratiSThita-apratiSThita bhedani kA, para tinako avagAvahanA kA para eka skaMdha virSe tinake zarIrani ke pramANa kA, ara yonIbhUta bIja virSe jIva upajane kA, vA tahAM sapratiSThita-apratiSThita hone ke kAla kA, ara pratyeka vanaspatI virSe sapratiSThita-apratiSThita jAnane kauM tinake lakSaNa kA, bahuri sAdhAraNa vanaspatI nimodarUpa tahAM jIvani ke upajane, paryApti gharane, marane ke vidhAna kA, ara nigoda zarIra kI utkRSTa sthiti kA, araM skaMdha, aMDara, pulavI, AvAsa, deha, jIva inake lakSaNa pramANAdika kA ara nityanigodAdi ke svarUpa kA varNana hai / bahuri zrasa jIvani kA ara tinake kSetra kA varNana hai| bahuri vanaspatIvat aurani ke zarIra virSe sapratiSThita-apratiSThitapane kA, ara sthAvara, basa - - -.-.--.-...-..---...---------------
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagzAnakA piitthikaa| jIvani ke AkAra kA, ara kAya sahita, kAya rahita jIvani kA varNana hai| bahuri agni, pRthvI, apa, vAta, pratiSThita-apratiSThita pratyeka-sAdhAraNa vanaspatI jIvani kI, ara tinavirSe sUkSma-bAdara jIvani kI, ara tinavirSe bhI paryApta-aparyApta jIvani kI saMkhyA kA varNana hai| tahAM prasaMga pAI pRthvI Adi jIvani kI utkRSTa prAyu kA varNana hai| bahuri trasa jIvani kI, para tinavirSe paryApta-aparyApta jIvani kI saMkhyA kA varNana hai / bahuri bAdaraM agnikAyika Adi kI saMkhyA kA vizeSa nirNaya karane ke athi tinake ardhacchedAdikaM kA, para prasaMga pAi "viSNachedeNavAhida" ityAdika karaNasUtra kA varNana hai| bahuri navamA yogamArgaraNA adhikAra virSe - yoga ke sAmAnya lakSaNa kA ara . satya Adi jyAri-cyAri prakAra mana, vacana yoga kA varNana hai| tahAM satya vacana kA vizeSa jAnane kauM daza prakAra satya kA, ara anubhaya vacana kA vizeSa jAnane kauM mAmaMtrazI Adi bhASAni kA, ara satyAdika bheda hone ke kAraNa kA, ara kevalI ke mana, vacana yoga saMbhavane kA ara dravya mana ke AkAra kA ityAdi vizeSa varNana hai / bahuri kAya yoga ke sAta bhedani kA varNana hai| tahAM praudArikAdikani ke. nirukti pUrvaka lakSaNa kA, para mizrayoga hone ke vidhAna kA, ara prAhAraMka zarIra hone ke vizeSa kA, ara kArmANayoga ke kAla kA vizeSa varNana hai / bahuri yugapat yogani kI pravRtti hone kA vidhAna varNana hai / ara yoga rahita prAtmA kA varNana hai / bahuri paMca zarIrani virSe karma-nokarma bheda kA, ara paMca zarIrani kI vargaNA vA samaya prabaddha virSe paramANUni kA pramANa vA krama te sUkSmapanA vA tinakI avamAhanA kA varNana hai| bahuri visnasopacaya kA svarUpa vA tinakI paramAraNa ni ke pramANa kA varNana hai| bahuri karma-nokarma kA utkRSTa saMcaya hone kA kAla yA sAmagrI kA varNana hai / bahuri audArika prAdi paMca zarIrani kA dravya tau samaya prabaddha mAtra kahi / tinakI utkRSTa sthiti, ara tahA~ saMbhavatI guragahAni, nAnA guNahAni, anyonyAbhyastarAzi, do gaNahAni kA svarUpa pramANa kahi, karaNasUtrAdika teM tahAM kyAdika kA pramANa lyAya samaya-samaya saMbaMdhI niSekani kA pramANa kahi, eka samaya viSa kete paramANu udayarUpa hoi nirjarai, kete sattA virSe avazeSa rahaiM, tAke jAnane kauM aMkasaMdRSTi kI apekSA liye trikoNa yaMtra kA kathana hai / bahuri vaikriyikAdikani kA utkRSTa saMcaya kaunakai kaisai hoi so varNana hai / bahuri yogamArgaNA virSe jIvani kI saMkhyA kA varNana virSe vaikriyika zakti kari saMyukta bAdara paryApta agnikAyika, vAtakAyika ara paryApta paMcendriya tiryaMca, manuSyani ke pramANa kA, para bhogabhUmiyAM Adi
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 ] [ gommaTasAra jonakA sambandhI prakara traft ke pRthak vikriyA, aura auradi ke apRthak vikriyA ho hai, tAkA kathana hai / bahuri triyogI, dviyogI, ekayogI jIvani kA pramANa kahi triyogIni viSai mATha prakAra mana-vacanayogI para kAyayogI jIvana kA, ara dviyogIni viSai vacana kAyayogIni kA varNana hai| tahAM prasaMga pAi satyamanoyogAdi vA sAmAnya mana-vacana-kAya yogaft ke kAla kA varNana hai / bahuri kAyayogIni viSai sAta prakAra kAyayogIni kA judA-judA pramANa varNana hai| tahAM prasaMga pAi pradArika, praudArikamizra, kArmANa ke kAla kA, vA vyaMtarani viSe sopakrama, anupakrama kAla kA varNana hai / bahuri yahu kathana hai ( jo ) jIvani kI saMkhyA utkRSTapane yugapat hone kI apekSA kahI hai / vidhAna kA bahuri dazavAM vedamArgamA adhikAra viSai - bhAva-dravyaveda hone ra tinake lakSaNa kA, ara bhAva-dravyaveda samAna vA asamAna ho hai tAkA, ara vedani kA kAraNa dikhAI brahmacarya aMgIkAra karane kA ara tInoM vedani kA nirukti liye lakSaNa kA, ara avedI jIvani kA varNana hai / bahuri tahAM saMkhyA kA varNana viSai devarAzi kahI / tahAM strI-puruSavedIni kA, ara tiyaMcani viSe dravya-strI Adi kA pramANa kahi samasta puruSa, strI, napuMsaka vedIni kA pramANa varNana hai / bahuri sainI paMcendrI garbhaja, napuMsakavedI ityAdika gyAraha sthAnati viSe jovani kA pramANa varNana hai / bahuri gyArahavAM kaSAyamAgaMNA adhikAra viSaM kaSAya kA nirukti liye lakSaraNa kA, vA samyaktvAdika ghAtane rUpa dUsare artha viSai anantAnubaMdhI Adi kA nirukti lie lakSaNa kA varNana hai / bahuri kaSAyati ke eka, vyAri, solaha asaMkhyAta lokamAtra bheda kahi krodhAdika kI utkRSTAdi vyAri prakAra zaktini kA dRSTAMta vA phala kI mukhyatA kari varNana hai / bahuri paryAya dharane ke pahale samaya kaSAya hone kA niyama hai vA nAhIM hai so varNana hai / bahuri akaSAya jIvani kA varNana hai / bahuri krodhAdika ke zakti apekSA vyAra, lezyA apekSA caudaha, AyubaMdha para prabaMdha apekSA bIsa bheda haiM, tinakA zrara sarva kaSAyasthAnani kA pramANa kahi tina bhedani viSe jetejete sthAna saMbhava tinakA varNana hai / bahuri ihAM jIvani kI saMkhyA kA varNana viSa nArakI, deva, manuSya, tiyaMca gati viSai judA-judA krodhI Adi jIvani kA pramANa varNana hai| tahAM prasaMga pAi tina gatini viSe krodhAdika kA kAla varNana hai / - bahuri bArahavAM jJAnamArgaNA adhikAra viSai - jJAna kA nirukti pUrvaka lakSaNa kahi, tAke paMcabhedani kA ara kSayopazama ke svarUpa kA varNana hai / bahuri tIna mithyA jJAnani kA ara mizra jJAtani kA zrara tIna kujJAnti ke pariNamana ke udAharaNa kA --- PAL
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAnAnacandrikA polikA varNana hai / bahuri matijJAna kA varNana virSe yAne nAmAMtara kA, ara iMdiya-mana teM. upajane kA para tahAM avagrahAdi hone kA, ara vyaMjana-artha ke svarUpa kA, ara vyaMjana virSe netra, mana vA IhAdika na pAie tAkA, ara pahale darzana hoi pIche avagrahAdi hone ke krama kA ara avagrahAdikani ke svarUpa kA, ara artha-vyaMjana ke viSayabhUta bahu, bahuvidha Adi bAraha bhedani kA, tahAM animRti virSe cyAri prakAra parokSa pramANa garbhitapanA Adi kA, ara matijJAna ke eka, cyAri, caubIsa, aTThAIsa para inateM bAraha muNe bhedani kA varNana hai / bahuri zrutajJAna kA varNana virSe zrutajJAna kA lakSaNa nirukti Adi kA, ara akSara-anakSara rUpa zrutajJAna ke udAharaNa vA bheda vA pramANa kA varNana hai| bahuri bhAva zrutajJAna apekSA bIsa bhedani kA varNana hai. / tahAM pahilA jaghanyarUpa paryAya jJAna kA varNana virSe tAke svarUpa kA, ara tisakA AvaraNa jaise udaya ho hai tAkA, para yaha jAkai ho hai tAkA, para yAkA dUsarA nAma labdhi akSara hai, tAkA varNana hai / para paryAyasamAsa jJAna kA varNana virSa SaTsthAnapatita vRddhi kA varNana hai| tahAM jaghanya jJAna ke avibhAga praticchedani kA pramANa kahi / ara anaMtAdika kA pramANa ara anaMta bhAmAdika kI sahanAnI kahi, jaise anaMtabhAgAdika SaTsthAnapatita vRddhi ho hai, tAke Rma kA yaMtradvAra vana karianaMta bhAgAdi daddhirUpa sthAnanivirSe avibhAga praticchedani kA pramANa lyAvane ko prakSepaka Adi kA vidhAna, para tahA~ prasaMga pAi eka bAra, doya bAra, Adi saMkalana dhana lyAvane kA vidhAna, ara sAdhika jaghanya jahAM durasA ho hai, tAkA vidhAna, ara paryAya samAsa virSe anaMtabhAga Adi vRddhi hone kA pramANa ityAdi vizeSa varNana hai / bahuri akSara Adi aThAraha bhedani kA krama teM varNana hai / tahA~ arthAkSara ke svarUpa kA, para tIna prakAra akSarani kA ara zAstra ke viSayabhUta bhAvani ke pramANa kA, ara tIna prakAra pani kA ara caudaha pUrvani virSe vastu vA prAbhUta nAmA adhikArani ke pramANa kA ityAdi varNana hai / bahuri bIsa bhedani virSa akSara, anakSara zrutajJAna ke aThAraha, doya bhedani kA para paryAyajJAnAdi kI nirukti lie svarUpa kA varNana hai| .: bahari dravyazruta kA varNana virSe dvAdazAMga ke padani kI ara prakIrNaka ke akSarani kI saMkhyAni kA, bahuri causaTha mUla akSarani kI prakriyA kA, para apunarukta sarva akSarani kA pramANa vA akSarani virSe pratyeka dvisaMyogI Adi bhaMgani kari tisa pramANa lyAvane kA vidhAna para sarvazruta ke akSarani kA pramANa vA akSarani virSe aMgAni ke pada para prakIrNakani ke akSarani ke pramANa lyAbane kA vidhAna ityAdi varNana hai / bahuri prAcArAMga Adi gyAraha aMga, ara dRSTibAda aMga ke pAMca bheda, tinamaiM parikarma ke pAMca
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ == ---557 kANDa sambandhI prakara j bheda, tahAM sUtra ara prathamAnuyoga kA eka-eka bheda, ghara pUrvagata ke caudaha bheda, cUlikA ke pAMca bheda ina sabani ke judA-judA padati kA pramANa ara ina viSai jo-jo vyAkhyAna pAie, tAkI sUcanA kA kathana hai / tahAM prasaMga pAi tIrthaMkara kI divyadhvani hone kA vidhAna, ara varddhamAna svAmI ke samaya daza daza jIva aMtaH kRta kevalI ara anuttaragAmI bhae tinakAnAma ara tIna sau tiresaTha kuvAdani ke dhArakani viSe keI kubAdIni ke nAma ghara sapta bhaMga kA vidhAna, ghara akSarani ke sthAna - prayatnAdika, ara bAraha bhASA para AtmA ke jIvAdi vizeSaNa ityAdi bane kathana haiM / bahuri sAmAyika zrAdi caudaha aara kA svarUpa varNana hai / bahuri zrutajJAna kI mahimA kA varNana hai / bahuri vijJAna kA varNana viSai nirukti pUrvaka svarUpa kahi, tAke bhavapratyayaguNapratyaya bhedani kA, ara le bheda kauna hoya, kauna zrAtmapradezani teM upajai tAkA, chaha bhedani kA, tinaviSai anugAmI, ananugAmI ke tIna-tIna ara tahAM guNapratyaya, bhedani kA varNana hai / bahuri sAmAnyapane avadhi ke dezAvadhi, paramAvadha, sarvAdhi bhedani kA, bhara tina viSai bhavapratyaya-guNapratyaya ke saMbhavapane kA ara e kaunakai hoitAkA, ra tahAM pratipAtI, apratipAtI, vizeSa kA, para inake varNana hai / bahuri jaghanya dezAvadhi kA viSayabhUta dravya, kSetra, kAla, bhAva kA varNana kari dravya, kSetra, kAla, bhAva apekSA dvitIyAdi utkRSTa paryaMta krama te bheda hone kA vidhAna, ra tahAM dravyAdika ke pramANa kA para sarve bhedani ke pramANa kA varNana hai / tahAM prasaMga pAi bahAra, varga, vargaraNA, guraNakAra ityAdika kA aneka varNana hai / ara tAM hI kSetra kA pekSA tisa dezAvadhi ke ugaNIsa kAMDakani kA varNana hai / bhedani ke pramAraNa kA, 1 bahuri paramAvadhi ke viSayabhUta dravya, kSetra, kAla, bhAva apekSA jaghanya teM utkRSTa paryanta krama bheda hone kA vidhAna, vA tahAM dravyAdika kA pramANa yA sarva bhedani ke pramANa kA varNana hai| tahAM prasaMga pAi saMkalita dhana lyAvane kA ara ""icchidarAsiccheda" ityAdi doya karaNasUtrani kA Adi aneka varNana hai / bahuri sarvAdhi prabheda hai / tA viSayabhUta dravya, kSetra, kAla, bhAva kA varNana hai / bahuri jaghanya dezAvadhi te sarvArvAdha paryaMta dravya para bhAva apekSA bhedani kI samAnatA kA varNana hai / bahuri naraka viSai avadhi kA vA tAke viSayabhUta kSetra kA, ara manuSya, tiryaca viSai jaghanya - utkRSTa avadhi hone kA, para deva viSai bhavanavAsI, vyaMtara, jyotiSIni Harrier kSetrakAla kA, sodharmAdi dvikani viSaM kSetrAdika kA, yA dravya kA bhI varNana hai /
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ na nA na dha, ra, vA sammAnacandrikA poTisA 1 [ 25 bahuri mana:paryayajJAna kA varNana viSai tAke svarUpa kA, ara doya bhedani kA ara tahAM Rjumati tIna prakAra, vipulamati chaha prakAra tAkA ghara mana:paryaya jahAteM upaja hai para jinake ho hai tAkA, ara doya bhedani viSe vizeSa hai tAkA, vara jIva kari citayA huvA dravyAdika kauM jAne tAkA, yara Rjumati kA viSayabhUta dravya kA ara mana:paryaya saMbaMdhI dhavahAra kA ara vipulamati ke jaghanya teM utkRSTa paryanta dravya apekSA bheda hone kA vidhAna, vA bhedani kA pramANa vA dravya kA pramANa kahi, jaghanya utkRSTa kSetra kA bhAva kA ga hai / bahuri kevalajJAna sarvajJa hai, tAkA varNana haiM / bahuri ihAM jIvani kI saMkhyA kA aft viSai mati, zruti, avadhi, mana:paryaya, kevalajJAnI kA ra pyAroM gati saMbaMdhI vibhaMgajJAnIni kA, para kumati- kuzruta jJAnIti kA pramANa varNana hai / bahuri terahavAM saMyamamArgagA adhikAra viSai - tAke svarUpa kA, ara saMyama ke bheda ke nimitta kA varNana hai / bahuri saMyama ke bhedani kA svarUpa varNana hai| tahAM parihAravizuddhi kA vizeSa, ara gyAraha pratimA, aTThAIsa viSaya ityAdi kA varNana haiM / bahuri ihAM jIvani ko saMkhyA kA varNana viSai sAmAyika, chedopasthApana, parihAravizuddhi, sukSmaparAya, yathAkhyAta saMyamadhArI, zrara saMyatAsaMyata, vara saMpata jIvani kA pramANa varNana hai / bahuri strai darzanamArgaNA adhikAra viSai tAke svarUpa kA ara darzana bhedani ke svarUpa kA varNana hai / bahuri ihAM jIvani kI saMkhyA kA varNana viSai zakti cakSurdarzanI, vyakta cakSurdarzanIni kA ara avadhi, kevala, pracakSurdarzanIni kA pramANa varNana hai / bahuri paMdrahavAM zyAmArgarapA adhikAra viSai- dravya, bhAva kari doya prakAra lezyA kahi, bhAvalezyA kA nirukti lie lakSaNa ara tAkari baMdha hone kA varNana hai / bahuri solaha adhikArani ke nAma hai / bahuri nirdezAdhikAra viSai vaha lezyAni ke nAma hai | ara varNAdhikAra viSe dravya lezyAni ke kAraNa kA, ara lakSaNa kA ara chahoM dravya yAni ke varNa kA dRSTAMta kA, vara jinake jo-jo dravya lezyA pAie, tAkA vyAkhyAna hai / bahuri pramANAdhikAra viSa kaSAyani ke udayasthAnani viSai infra sthAna ke pramANa kA, ara tinavirSa bhI kRSNAdi lezyAni ke sthAnani ke pramANa kA, ara saMklezavizuddhi kI hAni, vRddhi te azubha, zubhalezyA hone ke
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 gommaTasAra jIvakA sambandhI prakaraNa anukrama kA varNana hai| bahuri saMkramaNAdhikAra virSe svasthAna parasthAna saMkramaNa kahi saMklezavizuddhi kA vRddhi-hAni se jaise saMkramaNa ho hai tAkA, ara saMklezavizuddhi virSe jaise lezyA ke sthAna hoi, para tahAM jaisai SaTsthAnapatita vRddhi hAni saMbhava, tAkA varNana hai / bahuri karmAdhikAra virSe chahoM lezyAvAle kArya virSe jaise pravata, tAke udAharaNa kA varNana hai / bahuri lakSaNAdhikAra virSe chaho lezyAvAleni kA lakSaNa varNana hai / bahuri gati adhikAra virSe lezyAni ke chabbIsa aMza, timavirSe ATha madhyama aMza prAyubaMdha kI kAraNa, te pATha apakarSakAlani virSe haui, tina apakarSani kA udAharaNapUrvaka svarUpa kA ara tinavirSe Ayu na baMdhai to jahAM baMdhai tAkA, ara sopazramAyuSka, nirupakramAyuSka, jIvani ke apakarSaNarUpa kAla kA vA tahAM Ayu baMdhane kA vidhAna vA gati Adi vizeSa kA, ara apakarSani virSe prAyu baMdhanevAle jIvani ke pramANa kA varNana kari pIche lezyAni ke aThAraha aMzani virSe jisa-jisa aMza virSe maraNa bhae, jisa-jisa sthAna virSe upajai tAkA varNana hai| bahari svAmI adhikAra virSe bhAva lezyA kI apekSA sAta narakani ke nArakIni virSa, ara manuSya-tithaMca viSai, tahAM bhI ekeMdriya-vikalatraya virSe, asainI paceMdriya virSe labdhi aparyAptaka tiryaMca-manuSya virSe, aparyAptaka tiryaMca-manuSya-bhavanatrikadeva sAsAdana vAloM viSa, paryApta-aparyApta bhogabhUmiyAM virSe, mithyAdRSTi Adi guNasthAnini virSe, paryApta bhavanatrika-saudharmAdika Adi devani viSa jo-jo lezyA pAie tAkA varNana hai / tahAM asainI ke lezyAnimitta teM gati virSe upajane kA Adi vizeSa kathana hai| bahuri sAdhana adhikAra virSe dravya lezyA ara bhAva lezyAni ke kAraNa kA varNana hai| bahuri saMkhyAdhikAra virSe dravya, kSetra, kAla, bhAva, mAna kari kRSNAdi lezyAvAle jIvani kA prasANa varNana hai / bahuri kSetrAdhikAra virSe sAmAnyapane svasthAna, samudghAta, upapAda apekSA, vizeSapane doya prakAra svasthAna, sAta prakAra samudghAta, eka upapAda ina daza sthAnani virSe saMbhavatai sthAnani kI apekSA kRSNAdi lezyAni kA (sthAna varNana kahie) kSetra varNana hai / tahAM prasaMga pAi vivakSita lezyA virSe saMbhavata sthAna, tina virSe jIvani ke pramANa kA, tina sthAnani virSe kSetra ke pramANa kA, samudghAtAdika ke vidhAna kA, kSetraphalAdika kA, bharane vAle prAdi devani ke pramANa kA, kevala samudghAta viSa daMDa-kapATAdika kA, tahAM loka ke kSetraphala kA ityAdika kA varNana hai /
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdrikA polikA [ 27 bahuri sparzAdhikAra viSai pUrvokta sAmAnya vizeSapane kari lezyAni kA tIna kAla saMbaMdhI kSetra kA varNana hai / vahA~ saMga sahA pavana ke sadbhAva kA, para jaMbUdvIpa samAna lavaNasamudra ke khaMDa, lavaNasamudra ke samAna anya samudra ke khaMDa karane ke vidhAna kA ara jalacara rahita samudrani kA milAyA huA kSetraphala ke pramANa kA ghara devAdika ke upajane, gamana karane kA ityAdi varNana hai / bahuri kAla adhikAra viSai kRSNAdi lezyA jitane kAla rahe tAkA varNana haiM / bahuri aMtarAdhikAra viSai kRSNAdi lezyA kA jaghanya, utkRSTa jitane kAlazrabhAva rahe, tAkA varNana hai / tahAM prasaMga pAi ekeMdrI, vikakeMdrI viSai utkRSTa rahane ke kAla kA varNana hai / bahuri bhAvAdhikAra viSe chahIM lezyAni viSai pradayika bhAva ke sadbhAva kA varNana hai / bahuri pabahutva adhikAra viSai saMkhyA ke anusAri lezyAni viSai paraspara alpabahutva kA vyAkhyAna hai, aiseM solaha adhikAra kahilezyA rahita jIvani kA vyAkhyAna hai / bahuri solahavAM bhavyamArgaNA adhikAra viSai doya prakAra bhavya ara abhavya ra bhavya abhavyapanA kari rahita jIvani kA svarUpa varNana hai / bahuri ihAM saMkhyA kA kathana viSai bhavya - abhavya jIvani kA pramANa varNana hai / bahuri ihAM prasaMga pAi dravya, kSetra, kAla, bhava, bhAvarUpa paMcaparivartanani ke svarUpa kA, vA jaise krama teM parivartana ho hai tAkA zrara parivartanani ke kAla kA anAdi te jete parivartana bhae, tinake pramANa kA varNana hai / vahAM gRhItAdi pudgalani ke svarUpa saMdRSTi kA, vA yoga sthAna zrAdikanikA vana pAie hai / bahuri satarahava samyaktvamArgaNA adhikAra viSai samyaktva ke svarUpa kA, arasarAga vItarAga ke bhedani kA ara SaT dravya, nava padArthani ke zraddhAnarUpa lakSaNa kA varNana hai / bahuri SaT dravya kA varNana viSai sAta adhikArani kA kathana haiM / - ari nAma adhikAra viSe dravya ke eka vA doya bheda kA, thara jIva- ajIva ke do-do bhedanikA, ara tahAM pudgala kA nirukti lie lakSaNa kA, pudgala paramANu ke prakAra kA varNanapUrvaka rUpI arUpI jIva dravya kA kathana hai / bahuri upalakSaNAnuvAdAvikAra viSai chahoM dravyani ke lakSaNani kA varNana hai / tahAM gati Adi kriyA jIva-pudgala ke hai, tAkA kAraNa dharmAdika haiM, tAkA dRSTAMta
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28] [ gommatahAra jIvakA sambandhI prakaraNa pUrvaka varNana hai / ara vartanAhetutva kAla ke lakSaNa kA dRSTAMtapUrvaka varNana hai / ara mukhya kAla ke nizcaya hone kA, kAla ke dharmAdika ko kAraNapane kA, samaya, pAvalI Adi vyavahArakAla ke bhedani kA, tahAM prasaMga pAi pradeza ke pramANa kA, vA aMtamuhUrta ke bhedani kA, vA vyavahArakAla jAnane ko nimitta kA, vyavahArakAla ke pratota, anAgata, vartamAna bhedani ke pramANa kA, vA vyavahAra nizcaya kAla ke svarUpa kA varNana hai| . bahuri sthiti adhikAra virSe sarva apane paryAyani kA samudAyarUpa avasthAna kA barNana hai| bahuri kSetrAdhikAra viSaM jIvAdika jitanA kSetra rokeM, tAkA varNana hai| tahAM prasaMga pAi tIna prakAra prAdhAra vA jIva ke samuddhAtAdi kSetra kA vA saMkoca vistAra zakti kA vA pudgalAdikani kI avagAhana zakti kA vA lokAloka ke svarUpa kA varNana hai / ____ bahuri saMkhyAdhikAra virSe jIva dravyAdika kA vA tinake pradezani kA, vA vyavahAra kAla ke pramANa kA, dravya, kSetra, kAla, bhAva mAna kari varNana hai / bahuri sthAna svarUpAdhikAra virSe (dravyani kA vA ) dravya ke pradezani kA cala, acalapane kA varNana hai / bahuri aNuvargaNA Adi teIsa pudgala vargaNAni kA varNana hai / tahAM tina vargaNAni virSe jetI-jetI paramANU pAie, tAkA AhArAdika vargaNA te jo-jo kArya nipaja hai tAkA jaghanya, utkRSTa, pratyekAdi vargaNA jahAM pAIe tAkA, mahAskaMdha vargaNA ke svarUpa kA, aNuvargaNA Adi kA vargaggA loka virSe jitanI jitanI pAie tAkA ityAdi kA varNana hai / bahuri pudgala ke sthUla-sthUla prAdi chaha bhedani kA, vA skaMdha, pradeza, deza ina tIna bhedani kA varNana hai / bahuri phala adhikAra virSe dharmAdika kA gati prAdi sAdhanarUpa upakAra, jIvani ke paraspara upakAra, pudgalani kA karmAdika vA sukhAdika upakAra, tinakA praznottarAdika lie varNana hai| tahA prasaMga pAi karmAdika pudgala hI haiM tAkA, para karmAdika jisa-jisa pudgala vargaNA te nipajeM haiM tAkA, para snigdha-rUkSa ke guNani ke aMzani kari jaise pudgala kA saMbaMdha ho hai, tAkA varNana hai ! aseM SaT dravya kA varNana kari tahAM kAla vinA paMcAstikAya haiM, tAkA varNana hai| bahuri nava padArthani kA varNana virSe jIva-ajIva kA tau SaT dravyani virSe varNana bhayA / bahuri pApa jIva puNya jIvani kA varNana hai / tahAM prasaMga pAi caudaha muraNa-sthAnani virSe jIvani kA
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyajJAnacandrikA pIThikA ] [ 26 pramANa varNana hai / tahAM upazama, kSapaka theragIvAle niraMtara aSTa samayani virSe jete jete hoi tAkA, vA yugapat bodhitabuddhi Adi jIva jete-jete hoMi tAkA, ara sakala saMyamIni ke pramANa kA varNana hai| bahuri sAta naraka ke nArakI, bhavanatrika, saudharmadvikAdika deva, tiryaca, manuSya e jete-jete mithyAdRSTi Adi guNasthAnani virSe pAie, tinakA varNana hai / bahuri guNasthAnani virSe puNya jIva, pApa jIvani kA bheda varNana hai / bahuri pudgalIka dravya puNya-pApa kA varNana hai / bahuri pAsava, baMdha, saMvara nirjarA, mokSarUpa pudgalani kA pramANa varNana hai / aiseM SaT dravyAdika kA svarUpa kahi, tinake zraddhAnarUpa samyaktva ke bhedani kA varNana hai| __ tahAM kSAyika samyaktva ke bhedani kA varNana hai / 1 tahAM kSAyika samyaktva hone ke kAraNa kA, tAke svarUpa kA, tAkauM pAeM jete bhavani vi mukti hoi tAkA, tisakI mahimA kA, ara tisakA prAraMbha, niSThApana jahAM hoi, tAkA varNana hai| bahuri bedakasamyaktva ke kAraNa kA vA svarUpa kA varNana hai / bahuri upazama samayamaya ke svarUpa kA, kAraNa kA, paMcalabdhi Adi sAmagrI kA, vA jAke upazama samyaktva hoi tAkA varNana hai| tahAM prasaMga pAi AyubaMdha bhae pIche samyavatva, vrata hone na hone kA varNana hai / bahuri sAsAdana, mizra, mithyAruci kA varNana hai / bahuri ihAM jIvani kI saMkhyA kA varNana virSe kSAyika, upazama, vedaka samyagdRSTini kA ara miyyAdRSTi, sAsAdana, mizra jIvani kA pramANa varNana hai / bahuri nava padArthani kA pramANa varNana hai...tahAM jIva ara ajIva virSe pudgala, dharma, adharma, AkAza, kAla ara puNya-pApa rUpa jIva, bhara puNya-pApa pa rUpa ajIva para pAsava, saMvara, nirjarA, baMdha, mokSa inake pramAga kA nirUpaNa hai| ... bahuri aThArahavAM saMzI mArgaraNA adhikAra virka - saMjhI ke svarUpa kA, saMjJI asaMzI jIvani ke lakSaNa kA varNana hai / ara ihAM saMkhyA kA varNana vi saMjI-prasaMjhI jIvani kA pramANa varNana hai| bahuri ugaraNIsavAM prAhAramArgaNA adhikAra virSe -- AhAraka ke svarUpa vA nirukti kA ara anAhAraka jinake ho hai tAkA, tahAM prasaMga pAi sAta samuddhAtani. ke nAma yA samuddhAta ke svarUpa kA, ara AhAraka anAhAraka ke kAla kA varNana hai / bahuri tahA~ AhAraka-anAhAraka jIvani kA pramAga varNana hai| tahAM prasaMga pAi prakSepayogoddhatimizrapiMDa ityAdi sUtra kari mizra ke vyavahAra kA kathana hai / 1. yaha vAkya chapI prati meM milatA hai, kintu isakA artha spaSTa nahIM hotaa|
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ [gompasAra jIvakA sambandhI prakaraNa - - - - - bahuri bIsavAM upayoga adhikAra virSa - upayoga ke lakSaNa kA, sAkAraanAkAra bhedani kA, upayoga hai so vyApti, avyApti, asaMbhavI doSa rahita jIva kA lakSaNa hai tAkA, ara kevalajJAna-kevaladarzana binA sAkAra-anAkAra upayogani kA kAla aMtarmuhurta mAtra hai, tAkA varNana hai / bahuri ihAM jIvani kI saMkhyA sAkAropayoga viSaM jJAnamArgaNAvat ara anAkAropayoga virSe darzanamArgaNAvat hai tAkA varNana hai| bahuri ikkIsavAM prodhAdezayo prarUpaNA prarUparasa adhikAra virSa - gati Adi mArgaNAni ke bhedani virSe yathAsaMbhava guNasthAna para jIvasamAsani kA varNana hai / tahA~ dvitIyopazama samyaktva viSai paryApta-apayapti apekSA guNasthAnani kA vizeSa kahyA hai / bahuri guNasthAnani virSe saMbhavate je jIvasamAsa, paryApti, prANa, saMjJA, caudaha mArgaNAni ke bheda, upayoga, tinakA varNana hai| tahAM mArgaNA yA upayoga ke svarUpa kA bhI kicha varNana hai / tahAM yoga bhavyamArgaraNAni ke bhedani kA, vA samyaktvamArgaNA viSa prathama dvitIyopazama samyaktva kA ityAdi vizeSa-sA varNana hai / ara gati Adi keI mArgaNAni krSei paryApta, aparyApta apekSA kathana hai / bahuri bAvIsavAM pAlApa adhikAra viSa - maMgalAcaraNa kari sAmAnya, paryApta, aparyApta phari tIna pAlApa, ara anivRttikaraNa viSaM paMca bhAgani kI apekSA paMca . pAlApa, tinakA muragasthAnani virSe vA guNasthAna apekSA caudaha mArgA ke bhedani virSe yathAsaMbhava kathana hai / tahAM gatimArgaNA virSe kichU vizeSa-sA kathana hai / bahuri guNasthAna mArgaraNAsthAnani virSe guNasthAnAdi bIsa prarUpaNA yathAsaMbhava AlApani kI apekSA nirUpaNa karanI / lahAM paryApta, aparyApta ekeMdriyAdi jIvanI ke saMbhavate paryApti, prAraNa, jIvasamAsAdika kA kicha varNana kari yathAyogya sarva prarUpaNA jAnane kA upadeza hai / bahuri tinake jAnane kI yaMtrani kari kathana hai| tahAM pahila yaMtrani virSe jaise anukrama hai, vA samasyA hai, vA vizeSa hai so kathana hai / pIche eka-eka racanA virSe vIsa-vIsa prarUpaNA kA kathana svarUpa chaha sau caudaha yaMtrani kI racanA hai| tahAM keI racanA samAna jAni bahuta racanAni kI eka racanA hai / bahuri manaHparyaya jJAnAdika virSe eka hote anya na hoya tAkA, upazama zreNI se utari maraNA bhae upajane kA, siddhani virSe saMbhavatI prarUpaNAni kA nikSepAdika kari prarUpaNA jAnane ke upadeza kA varNana hai / bahuri pAzIrvAda hai / bahuri TIkAkAra ke vacana haiN| aiseM jIvakANDa nAmA mahA adhikAra ke bAvIsa adhikArani ghirSa kama teM vyAkhyAna kI sUcanikA jaannii|
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ gommaTasAra karmakANDa sambandhI prakaraNa OM namaH / atha karma (ajIvakAMDa) nAmA mahAadhikAra ke nava adhikAra haiN| tinake vyAkhyAna kI sUcanA mAtra krama te kahie hai - tahAM pahilA prakRtisamutkIrtana-adhikAra virSe maMgalAcaraNApUrvaka pratijJA kari pratijJA ke svarUpa kA, jIva-karma ke saMbaMdha kA, tinake astitva kA, dRSTAMtapUrvaka karmaparamANUni ke grahaNa kA, baMdha, udaya, sattvarUpa karmaparamAraNani ke pramANa kA varNana hai / bahuri jJAnAvaraNAdika pATha mUla prakRtini ke nAma kA, ina virSe dhAtI-praghAtI bheda kA, inakari kArya ho hai tAkA, inake krama saMbhavane kA, dRSTAMta nirukti lie inake svarUpa kA varNana hai / bahuri inakI uttara prakRtimi kA kathana hai| tahAM paMca nidrA kA, tIna darzanamoha hone ke vidhAna kA, paMca zarIrani ke paMdraha maMgani kA, vivakSita saMhananavAle deva-naraka gativirSe jahAM upajeM tAkA, karmabhUmi kI strIni ke tIna saMhanana haiM tAkA, AtApa prakRti ke svarUpa vA svAmitva kA vizeSa-vyAkhyAna sA hai| bahuri matijJAnAvaraNAdi uttara prakRtini ke nirukti lie svarUpa kA varNana hai| tahAM prasaMga pAi abhavya ke kevalajJAna ke sadbhAva virSe praznottara kA, sAta dhAta, sAta upadhAtu kA ityAdi varNana hai / bahuri abheda vivakSAkari je prakRti gabhita ho haiM, tinakA varNanakari baMdha-udaya-sattArUpa jetI-jetI prakRti haiM, tinakA varNana hai / bahuri ghAtiyAni virSe sarvadhAtI-dezaghAtI prakRtini kA, ara sarva prakRtini virSe prazastaaprazasta prakRtini kA varNana hai / bahuri anaMtAnubaMdhI Adi kaSAyani kA kArya vA vAsanAkAla kA varNana hai| bahuri karma-prakRtini virSe pudgala vipAkI, bhavavipAkI, kSetravipAkI, jIvavipAkI prakRtini kA varNana hai| bahuri prasaMga pAi saMzaya, viparyaya, anadhyavasAya kA varNanapUrvaka tIna prakAra zrotAni kA varNanakari prakRtini ke cAra nikSepani kA varNana hai| tahAM nAmAdi nikSepani kA svarUpa kahi nAma nikSepa kA ara tadAkAra-matadAkArarUpa doya prakAra sthApanA nikSepa kA ara pAgama-noAgama rUpa doya prakAra dravya nikSepa kA; tahAM no Agama ke jJAyaka, bhAvI, tadvyatiriktarUpa tIna prakAra kA, tahAM bhI bhUta, bhAvI, vartamAnarUpa jJAyakazarIra ke tIna bhedani kA, tahAM bhI cyuta, cyAvita, tyaktarUpa bhUta zarIra ke tIna bhedani kA, tahAM bhI tyakta ke bhakta, pratijJA, iMginI, prAyopagamanarUpa bhedani kA, tahAM bhI bhakta pratijJA ke utkRSTa, madhya, jaghanyarUpa tIna prakArani kA para tadvayatirikta no-pAgama dravya ke karma-nokarma bhedani kA, bahuri bhAvanikSepa ke prAgama,
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gogaTasAra karmakANDa sambandhI prazAraNa nomAgama bhedani kA varNana haiM / tahAM mUla prakRtini virSe inakauM kahi uttara prakRtini virSe varNanahai / tahAM aurani kA sAmAnyapana saMbhavapanA kahi, nokarmarUpa tadvayatiriktano-Agama-dravya kA judI-judI prakRtini virSe varNana hai| para noAgamabhAva kA samuccayarUpa varNana hai / bahuri dUsarA baMdha-udaya-satyayuktastavanAmA adhikAra hai / tahAM namaskAra pUrvaka pratijJAkari stavanAdika kA lakSaNa varNana hai / bahuri baMdha-vyAyAna virSe baMdha ke prakRti, sthiti, anubhAga, pradezarUpa bhedani kA, ara tinaviSa utkRSTa, anutkRSTa, jaghanya, ajadhanyapane kA; ara inavirSe bhI sAdi, anAdi, dhra va, adhra va saMbhavane kA varNana hai| bahari prakRtibaMdha kA kathana vidhai guNasthAnani virSe prakRtibaMdha ke niyama kA; tahAM bhI tIrthaMkaraprakRti baMdhane ke vizeSa kA, ara guNasthAnani viSai vyucchitti, baMdha, abaMdha prakRtini kA, tahAM bhI vyucchitti ke svarUpa dikhAyane kauM dravyAthika-paryAyAthikanaya kI apekSA kA, ara gati Adi mArgaNA ke bhedani virSe sAmAnyaparne vA saMbhavate guNasthAna apekSA vyucchitti-baMdha-prabaMdha prakRtini ke vizeSa kA, ara mUlauttara prakRtini virSe saMbhavate sAdina Adi dekara baMdha kA, tahAM adhruva-prakRtini virSe sapratipakSa-niHpratipakSa prakRtini kA, ara niraMtara baMdha hone ke kAla kA varNana hai / bahuri sthitibaMdha kA varNana virSe mala-uttara prakRtini ke utkRSTa sthitibaMdha kA, ara utkRSTa sthitibaMdha saMjJI paMceMdriya hI ke hoya. tAkA, ara jisa pariNAma teM vA jisa jIva ke jisa prakRti kA utkRSTa sthitibaMdha hoya tAkA, tahAM prasaMga pAya utkRSTa ISat madhyama saMkleza pariNAmani ke svarUpa dikhAvane kauM anukRSTi Adi vidhAna kA, ara mala-uttara prakRtini ke jaghanya sthitibaMdha ke pramANa kA, ara jaghanya-sthitibaMdha jAka hoya tAkA varNana hai / para ekeMdro, beiMdrI, teiMdro, cauiMdrI, asaMjhI, saMjI paMceMdrI jIvani ke mohAdika kI utkRSTa-jaghanyasthiti ke pramANa kA, tahAM prasaMga pAi tinake prAbAdhA ke kAlabhedakANDakani ke pramANa kauM kahi bheda pramANa kari guNitakAMDaka pramANa kauM utkRSTasthiti virSe ghaTAeM jaghanya sthiti kA pramANa hone kA varNana hai / bahuri ekeMdriyAdi jIvani ke sthitibhedani kauM sthApanakari tahAM caudaha jIvasamAsani virSe jaghanya-utkRSTa-sthitibaMdha para abAdhA para bhedani ke pramANa para tinake jAnane kA vidhAna varNana hai / tahAM prakRtini kA jaghanya sthitibaMdha jinake hoi - - - - - - -
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA poThikA sAkA, ara jaghanya Adi sthitibaMdha virSe sAdi naiM Adi dekara saMbhavapane kA, ara vizuddha-saMklezapariNAmani jaise jaghanya-utkRSTa sthitibaMdha hoya tAkA, ara pAbAdhA ke lakSaNa kA, mohAdika kI pAbAdhA ke kAla kA, Ayu kI AbAdhA ke vizeSa kA, tahAM prasaMga pAi deva, nArakI, bhogabhUmiyAM, karmabhUmiyAMni ke prAyubaMdha hone ke samaya kA, udIrNa apekSA AbAdhAkAla ke pramANa kA, prasaMga pAI acalAvalI, udayAvalI, uparitana sthiti virSe karmaparamANu khirane kA, udI ke svarUpa kA, Ayu vA anya karmani ke niSekani ke svarUpa kA, aMkasaMdRSTipUrvaka niSekani virSe dravyapramANa kA, tahA~ guNahAni Adi kA varNana hai / ___ bahuri anubhAgabaMdha kA vyAkhyAna virSe prakRtini kA anubhAga jaise. saMkleza-vizuddhipariNAmatikari baMdhe hai tAkA, para jisa prakRti kA jAke tIvra vA jaghanya anubhAga baMdhe hai tAkA, hA prasaMga ma manipalara, parivartana madhyama pariNAmani ke svarUpAdika kA ara utkRSTAdi anubhAgabaMdha virSe sAdi meM prAdi dekari bhedani ke saMbhavapane kA varNana hai| bahuri ghAtiyAni virSe latA, dAru, asthi zailabhAgarUpa anubhAya kA, tahAM dezaghAtiyA sparddhakani kA mithyAtva vi vizeSa hai tAkA, ara jina prakRtini virSe jete prakAra anubhAga pravartaM tAkA, ara adhAtiyAni virSe prazasta prakRtini kA gur3a, khAMDa, zarkarA, amRtarUpa; aprazasta pratini kA niba, kAMjIra, viSa, halAhalarUpa anubhAga kA, ara ina prakRtini ke tIna-tIna prakAra anubhAga pravatteM, tAkA varNana hai| . bahuri pradezabaMdha kA kathana viSaM ekakSetra, anekakSetrasaMbaMdhI vA tahA~ karmarUpa hone kauM yogya-ayogyarUpa; tinavirka bhI jIva kA grahaNa kI apekSA sAdi-anAdirUpa pudgalani kA pramANAdika kahi, tahAM jina pudagalani kauM samayaprabaddha . viSa grahai hai tAkA, ara grahe je paramANu tinake pramANa kauM kahi tinakA pATha vA sAta mUla prakRtini virSe jaise vibhAga ho hai tAkA, tahAM hInAdhika vibhAga hone ke kAraNa kA varNana hai / para uttara prakRtini viSa vibhAga ke anukrama kA ara jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, aMtarAya virSe sarvadhAtI-dezaghAtI dravya ke vibhAga kA, tahAM prasaMga pAi matijJAnAvaraNAdi prakRtini virSe sarvadhAtI-dezaghAtI sparddhakani kA, tahAM anubhAgasaMbaMdhI nAnAguNahAni, anyonyAbhyasta-dravya sthiti-guraNahAni kA prANa kahi, tahAM vargaraNAni kA pramANa lyAi tinavirSe jahAM sarvadhAtI-dezaghAtIpanA pAie tAkA varNanakari cyAri ghAtiyA karmani kI uttara prakRtini vi karmaparamANuni ke vibhAga kA varNana hai / haNM
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ I mommaTasAra karmakANDa sambandhI prakaraNa tahAM saMjvalana ara nokaSAya vi vizeSa hai tAkA, ara nokaSAyani virSe jinakA yugapat baMdha hoi tinakA, ara tinake niraMtara baMdhane ke kAla kA, ara aMtarAya kI prakRtini virSe sarvaghAtIpanA nAhIM tAkA varNana hai / bahuri yugapat nAmakarma kI teIsa Adi prakRti baMdhai tinaviSa vibhAga kA, ara vedanIyAdika kI eka-eka hI prakRti baMdhaiH tAteM tahAM vibhAga na karane kA varNana hai / bahuri mUla-uttara prakRtini kA utkRSTAdi pradezabaMdha virSe sAdi ityAdi bheda saMbhavane kA, ara jisa prakRti kA utkRSTa-jaghanya pradezabaMdha jAke hoya tAkA, ara tahAM prasaMga pAi stokasA eka jIva ke yugapat jete-jete prakRti baMdhe, tAkA varNana hai / bahuri ihAM prasaMga pAi yogani kA kathana hai / "tahAM upapAda, ekAMtavRddhi, pariNAmarUpa yogani ke svarUpAdika kA varNana hai / para yogani ke avibhAgapraticcheda, barga, vargaraNA, sparddhaka, guNahAni, nAnAguNahAni sthAnani ke svarUpa, pramANa, vidhAna kA yogazakti yA pradeza apekSA vizeSa varNana hai| ara yogani kA jaghanya sthAna te lagAya sthAnani virSe vRddhi ke anukrama kauM Adi dekari varNana hai.| ara sUkSmanigodiyA lebdhi-aparyAptaka kA jaghanya upapAdayogasthAna kI prAdi dekari caurAsI sthAnani kA, ara bIci-bIci jinakA svAmI na pAie tinakA, ara tinavirSe guNakAra ke anukrama kA, ara jaghanya sthAna tai utkRSTa sthAna ke guNakAra kA varNana hai / ara tIna prakAra yoga niraMtara jete kAla pravattai tAkA, ara paryApta asa saMbaMdhI pariNAmayogasthAnani virSe je-je jete-Ate yogasthAna doya Adi ATha samayaparyaMta niraMtara pravatta tinake pramANa lyAvane kauM kAlayavamadhya racanA kA, para paryApta sasaMbaMdhI pariNAmayogasthAnani virSe jete-jete jIva pAie tinake pramANa jonane kauM guNahAni Adi vizeSa lIe jIvayavamadhya racanA kA ara yogasthAnani te jetA-jetA pradezabaMdha hoya tAkA; para jaghanya te utkRSTa sthAna paryata baMdhane ke krama kA bovi-bIci jete avibhAgapraticcheda hoi tinakA varNana hai| bahuri cyAri prakAra baMdha ke kAraNani kA varNana hai / bahuri yogasthAnAdika ke alpAbahutva kA varNana hai| tahAM yogasthAna zreNI ke asaMkhyAtavAM bhAgamAtra tinakA varNanakari tinate asaMkhyAta lokaguNe karmaprakRtini ke bhedani kA varNana . virSe mattijJAnAdikani ke bhedani kA, ara kSetra apekSA prAnupUrvI ke bhedani kA kathana hai / bahuri tinate asaMkhyAtaguro karmasthiti ke bhedAna kA varNana viSa-tina eka-eka prakRti MARA --- - --- - - . .- -. -. .
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ : samyagjAnadhandrikA dhAThikA ] [ 35 kI jaghanyAdi utkRSTa paryaMta sthiti bhedani kA kathana hai / bahuri tinate asaMkhyAtaguNe sthitibaMdhAdhyavasAyani kA varNana virSe dravyasthiti, guNahAni, niSeka, cayAdikakari sthitibaMdha kauM kAraNa pariNAmani kA stokasA kathana hai / bahuri timateM asaMkhyAta lokamuraNe : anubhAgabaMdhAdhyavasAyasthAvani kA varNana virSe 'dravyasthitiguNahAnyAdikakari anubhAga ko kAraNa pariNAmani kA stIkA kathana hai / bahuri tinateM anaMtaguNe karmapradezani kA varNana virSe dravyasthiti, guNahAni, nAnAguNahAni, caya, niSekani kA aMkasaMdRSTi vA arthakari kathana hai / tahAM eka samaya virSe samayaprabaddhamAtra pudagala baMdhe, eka-eka niSeka mili samayaprabaddhamAtra hI nirjarai, ase hote dvayarddhaguNahAniguNita samayaprabaddhamAtra sattva rahe, tAkA vidhAna jAnane ke arthi trikoNayaMtra kI racanA karI hai / bahuri aseM baMdha varNanakari udaya kA varNana viSa udaya-prakRtini.kA niyama kahi guNasthAnani virSe vyucchitti, udaya, anudaya prakRtini kA varNana haiM / bahuri ihAM hI udIrNa viSaM vizeSa kahi guNasthAnani virSe vyucchitti, udIrNA, anudIrNArUpa prakRtini kA varNana hai / bahuri mArgaraNA virSe udaya prakRtini kA niyama kahi gati Adi mArgaNAni ke bhedani virSe saMbhavate muraNasthAnani kI apekSA lIe vyucchitti, udaya, anudaya prakRtini kA varNana hai / tahAM prasaMga pAi aneka kathana hai / bahuri sattva kA kathana virSe tIrthaMkara, AhAraka kI sattA kA, mithyAdRSTayAdi viSa vizeSa para prAyubaMdha bhae pIche samyaktva-vrata hone kA vizeSa, kSAyika-samyaktva hone kA vizeSa kahi mithyAdRSTi prAdi sAta guNasthAnani virSe santha prakRtini kA varNana kari, Upari kSapakazreNI apekSA vyucchitti, sattva, asattva prakRtini kA varNana hai| bahari mithyAdaSTi prAdi guNasthAnani vi sattva, asatya prakRti ni kA varNanakari upazama zreNI virSe ikaIsa mohaprakRti upazamAvane kA krama kA, ara tahAM sattvaprakRtini kA kathana hai / bahuri mArgaNAni virSe sattA-asattA prakRtini kA niyama kahi gati prAdi mArgaNAni ke bhedani virSe saMbhavate guNasthAnani kI apekSA lIe vyunichatti, sattva, asattva prakRtini kA varNana hai| tahA~ prasaMga pAi indriya-kAya mArgamA viSa prakRtini kI udvelanA kA ityAdi aneka varNana hai| . . ... bahuri viveSa sattArUpa tIsarA sasvasthAna-adhikAra virSa eka jIva ke eka kAli prakRti pAie tinake pramANa kI apekSA sthAna, araM sthAna virSe prakRti badalane kI apekSA bhaMga, tinakA varNana hai| tahAM namaskArapUrvaka pratijJAkari sthAnabhaMgani kA
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ / gommaTasAra karmakANDa sambandhI prakaraNa svarUpa kahi guNasthAnani virSe sAmAnya sattva prakRtini kA varNana kari vizeSa varNana vi mithyAdRSTyAdi guNasthAnani virSe jete sthAna vA bhaMga pAie tinakauM kahi judA-judA kathana virSe tinakA vidhAna vA prakRti ghaTane, badhane, badalane ke vizeSa kA baddhAyu-prabaddhAyu apekSA varNana hai / tahAM prasaMga pAi mithyAdRSTi vitheM tIrthaMkara sattAvAle ke narakAyu hI kA sattva hoi tAkA, bA ekeMdriyAdika ke udvelanA kA para sAsAdana virSe prAhAra sattA ke mizera kA, gA bi sarAhagueMdhI hi latvasthAna jaise saMbhava tAkA, asaMyata virSa manuSyAyu-tIrthakara sahita eka sau aDatIsa prakRti kI sattAvAle maiM doya vA tIna hI kalyANaka hoi tAkA, apUrvakaraNAdi vi upazamaka-kSapaka zreNI apekSA kA ityAdi aneka varNana hai / bahuri prAcAryani ke matakari jo vizeSa hai tAkI kahi tisa apekSA kathana hai| bahuri cauthA tricUlikA nAmA adhikAra hai / tahAM prathama nava praznakari cUlikA kA vyAkhyAna hai / tisavirSe pahile tIna praznakari tinakA uttara virSe jina prakRtini kI udayavyucchitti te pahile baMdhavyucchitti bhaI tinakA, ara jinakI udayavyucchitti se pIche baMdhavyucchitti bhaI tinakA, ara jinakI udayavyucchitti-baMdhavyumichatti yugapat bhaI tinakA varNana hai / bahuri dUsarA - tIna praznakari tinakA uttara viSaM jinakA apanA udaya hote hI baMdha hoi tinakA, ara jinakA anya prakRtini kA udaya hote hI baMdha hoi tinakA, para jinakA apanA vA anya prakRtini kA udaya hote baMdha hoya tina prakRtini kA varNana hai / bahuri tIsarA - tIna praznakari tinakA uttara viSai, jinakA nirantara baMdha hoi tinakA, ara jinakA sAMtara baMdha hoi tinakA, ara jinakA sAMtara vA niraMtara baMdha hoi tinakA kathana hai / ihAM tIrthaMkarAdi prakRti niraMtara baMdhI jaise hai tAkA, para sapratipakSa-niHpratipakSa avasthA virSe sAMtara-niraMtara baMdha jaise saMbhava hai tAkA varNana hai| . bahuri dUsarI paMcabhAgahAracUlikA kA vyAkhyAna vi maMgalAcaraNakari udvelana, vidhyAta, adhaHpravRtta, guNasaMkrama, sarvasaMkrama - ina paMca bhAgahArani ke nAma kA, para svarUpa kA, ara te bhAgahAra jini-jini prakRtini virSe vA guNasthAnani virSe saMbhaveM tAkA varNana hai / para sarvasaMkramabhAgahAra, guNasaMkramabhAgahAra, utkarSaNa vA apakarSaNabhAgahAra, adhaHpravRttabhAgahAra, yogani virSe guNakAra, sthiti virSe nAnAguNahAni, palya ke ardhaccheda, palya kA vargamUla, sthiti viSaM guNahAni-pAyAma, sthiti virSe anyonyAbhyasta rAzi, palya, karma kI utkRSTa sthiti, vidhyAtasaMkramabhAgahAra, udvelana bhAgahAra,
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ sabhya zAma kA poTikA ) [ 37 prabhAga viSai nAnAguNahAni, guNahAni, dvayarddhaguNahAni, do guNahAni, anyonyAbhyasta inakA pramANapUrvaka alpabahutva kA kathana hai / bahuri tIsarI dazakaraNacUlikA kA vyAkhyAna viSe baMdha, utkarSaraNa, saMkrama, are sattva una upavana, vidhi, nicanA - ina dazakaraNani ke nAma kA svarUpa kA, jini-jini prakRtini viSai vA guNasthAnani viSe jaise saMbhava free aa hai | bahuri pAMcavAM gaMdha udaya sasyasahita sthAnasamutkIrtana nAmA adhikAra viSai maMgalAcaraNa kara eka jIva ke yugapat saMbhavatAM baMdhAdika prakRtini kA pramANarUpa sthAna vA tahAM prakRti badalane kari bhaye bhaMgani kA varNana hai / tahAM mUla prakRtini ke baMdhasthAnani kA ara tahAM saMbhavate bhujAkArAdi baMdha vizeSa kA ara bhujAkAra, apara avasthita avaktavyarUpa baMdha vizeSani ke svarUpa kA, ara mUla prakRtini ke udayasthAna, udIrAsthiAna, sasvasthAnani kA varNana hai / bahuriuttara prakRtini kA kathana viSe darzanAvaraNa, mohanIya, nAma kI prakRtini viSai vizeSa hai / tahAM darzanAvaraNa ke baMdhasthAnani kA, ara tahAM guraNasthAna apekSA bhujAkArAdi vizeSa saMbhavane kA, para darzanAvaraNa ke guNasthAnani viSai saMbhavate baMdhasthAna, udayasthAna, sattvasthAnati kA varNana hai / bahuri mohanIya ke baMghasthAnani kA, ghara te guNasthAnani viSai jaise saMbhava tAkA, ra tahAM prakRtiti ke nAma jAnane kI dhruvabaMdhI prakRti, vA kUTaracanA Adika kA, sara tahAM prakRti badalane te bhae saMgati kA, ara tina baMbasthAnani viSai saMbhavate bhujAkArAdi vizeSani kA, vA bhujAkArAdika ke lakSaNa kA, vA sAmAnya avaktavya bhaMga kI saMkhyA kA, mara bhujAkArAdi saMbhavane ke vidhAna kA, ara ihAM prasaMga pAi guNasthAnani viSai caDhanA utaranA ityAdi vizeSani kA varNana hai / bahuri moha ke udayasthAnani kA, ara guNasthAnani viSeM saMbhavatA darzanamoha kA udaya kahi tahAM saMbhavate moha ke udayasthAnani kA, ara tahAM prakRtyAdi ke jAnane kUM kUTaracanA Adi kA, zrara tahAM prakRti badalane taiM bhae bhaMgani kA, para anivRttikaraNa viSai vedAdika ke udayakAlAdika kA, ara sarvamoha ke udayasthAna, ghara tinakI prakRtini kA vidhAna : vA saMkhyA vA milAI huI saMkhyA kA, bhara guNasthAnani viSai saMbhavate upayoga, yoga, saMyama, lezyA, samyaktva tinakI apekSA moha ke udayasthAnani kA, vA tinakI prakRtini
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 ] [ gomatasAra karmakANDa sambandhI prakaraNa kA vidhAna, saMkhyA prAdika kA, tahAM anaMtAnubaMdhI rahita udayasthAna mithyAdRSTi kI aparyApta-avasthA meM na pAie ityAdi vizeSa kA varNana hai / bahuri moha ke sandhamthAnani kA vA tahAM prakRti ghaTane kA, ara te sthAna guNasthAnani virSe jaise saMbhavai tAkA, ara anivRttikaraNa virSe vizeSa hai tAkA varNana hai| bahuri nAmakarma kA kathana virSe AdhArabhUta ikatAlIsa jIvapada, cauMtIsa karmapadani kA vyAkhyAna kari nAma ke baMdhasthAnani kA ara te guNasthAnani virSe jaise saMbhavai tAkA, ara le jisa-jisa karmapadasahita baMdhai haiM tAkA, ara tinaviSaiH krama teM navadhra vabaMdhI prAdi prakRtini ke nAma kA, ara teisa ke nai Adi dai kari nAma ke baMdhasthAnani virSe je-je prakRti jaise pAie tAkA, para tahAM prakRti badalane te bhae bhaMgani kA varNana hai| para ihAM prasaMga pAi jIva mari jahAM upajai tAkA varNana virSe prathamAdi pRthvI nArakI mari jahAM upaja vA na upaje tAkA, tahAM prasaMga pAi svayaMbhUramaraNa-samudraparai kUraNAni virSe karmabhUmiyAM tiryaMca haiM ityAdi vizeSa kA, ara bAdarasUkSma, paryApta-aparyApta agnikAyika Adi jIva jahAM upajeM tAkA, tahAM sUkSmanigoda taiM pAe manuSya sakala saMyama na prahai ityAdi vizeSa kA, ara aparyApta manuSya jahAM upajai tAkA. ara bhogami-bhogabhami ke tiryaMca-manuSya, para karmabhami ke manuSya jahAM upajai tAkA, ara sarvArthasiddhi se lagAya bhavanatrika paryaMta deva jahAM upajai tAkA varNana hai| bahuri jaisaiM cyavana-utpAda kahi caudaha mArgaNAni virSa guNasthAnani kI apekSA lIeM jaise je-je nAmakarma ke baMdhasthAna saMbhavai tinakA varNana hai / . tahAM gati, iMdriya, kAya, yoga, veda mArgaNAni virSe to lezyA apekSA baMdhasthAnani kA kathana hai| kaSAya mArgaNA virSe anaMtAnubaMdhI Adi jaise udaya ho hai. tAkA, vA inake dezaghAtI-sarvaghAtI sparddhakani kA, vA samyaktva-saMyama dhAtane kA, vA lezyA apekSA baMdhasthAnani kA kathana hai / para jJAna mArgaNA virSe gati Adika kI apekSA kari baMdhasthAnani kA kathana hai / para saMyama mArgaNA vi sAmAyikAdika ke svarUpa kA, ara saMyatAsaMyata virSe doya gati apekSA, ara asaMyama vi cyAri gati apekSA baMdhasthAnani kA kathana hai / tahAM nityaparyApta deva ke baMdhasthAna kahane kI devargati virSe je-je jIva jahAM paryaMta upajai tAkA, para sAsAdana virSe baMdhasthAna kahane kauM je-je jIva jaise upazama-samyaktva kauM choDi sAsAdana hoi tAkA ityAdi kathana hai / ara darzana mArgaNA virSe gati apekSA baMdhasthAnani kA kathana hai| .. -
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrikA poTikA 1 | Te ara lezyA mArgaNA viSai prathamAdi naraka pRthvIni viSai lezyA saMbhavane kA, jisa-jisa saMhanana ke dhArI je-je jIva jahAM-jahAM paryaMta narakaviSai upaje tAkA, narakanirviSaM paryApta nirvRtyaparyApta avasthA apekSA baMdhasthAnaMni kara kA, tiryaca viSai ekeMdriyAdika ke vA bhogabhUmiyAM tiryaca ke jo-jo lezyA pAie tAkA, zrara je-je jIva jisa-jisa lezyAkari tiyaMca viSe upaje tAkA, ara tinake nirvRtyaparyApta avasthA vi sthAnaft kA ara jahAM teM Ae sAsAdana vA asaMyata hoi ara tinake je baMdhasthAnahoi tAkA, ara zubhAzubhalezyAni virSe pariNAmani kA, tahAM prasaMga pAi kaSAyani ke sthAna vA tahAM saMkleza-vizuddhasthAna vA kaSAyani ke cyAri zaktisthAna, caudaha lezyA sthAna, bIsa grAyu bandhAbandhasthAnaH- tinakA zrara lezyAni ke chabbIsa aMza tahAM pATha madhyama aMza zrAyubandha ko kAraNa, te ATha apakarSakAlani viSa hoi, anya maThAraha aMza cyAri gatini viSai gamana ko kAraNa tinake vizeSa kA, ghara lezyAni ke palaTane ke krama kA varNana kari tirthaca ke mithyAdRSTi Adi viSai jaise mithyAtva kaSAyani kA udaya pAie hai tAkI kahi, tahAM je baMdhasthAna pAie tAkA, ara bhogabhUmiyAM tiryaMca ke vA prasaMga pAI aurani ke jaise nirvRtyaparyApta vA paryApta mithyAdRSTi Adi viSaM jaise zyAkari baMdhasthAna pAie, vA bhogabhUmi viSai jaise upajanA hoi tAkA varNana hai / bahuri manuSyamati viSai labdhiparyApta, nirvRtyaparyApta, paryApta dazA viSe jo-jo lezyA pAie vA tahAM saMbhavate guNasthAnani viSe baMdhasthAna pAie tAkA varNana hai / bahuri devagati viSa bhavanatrikAdika ke nirvR tya paryApta vA paryApta dazA diSai jo-jo lezyA pAie, vA devani ke jahAM janmasthAna haiM vA je jIva jisa-jisa lezyAkari jahAM-jahAM devagati viSai upaje vA nirvRtyaryApta vA paryApta dazara viSai mithyAdRSTi Adi jIvanI ke je-je baMdhasthAna pAie tinakA ghara tahAM prAsaMgika gAthAnikari je-je jIva jahAM-jahAM paryaMta devagati viSai upajai, vA zranudizAdika vimAnani taiM cayakari je pada na pAveM, vA je jIva devagati te vayakari manuSya hoi nirvAraNa hI jAya, vA jahAM ke zrAye tiresaTha zalAkA puruSa na hoi vA devaparyAya pAi jaise jinapUjAdika kArya kareM tinakA varNana hai / bahuri bhavyamArgaNA viSe baMdhasthAnati kA varNana hai / bahuri samyaktva mArgaNA viSai samyaktva ke lakSaNa kA, bhedati kA, jahAM maraNa na hoya tAkA, vara prathamopazama samyaktva jAU~ hoi tAkA, vA vArka jina prakRtini
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 ] [ gommaTasAra karmakANDa sambandhI prakaraNa : kA upazama hoi tAkA, tahAM labdhi yAdi hone kA ara prathamopazama samyaktva bhae mithyAtva ke tIna khaMDa ho haiM tAkA, tahAM nArakAdika ke je baMdhasthAna pAie tinakA, tahAM naraka viSeM tIrthaMkara ke baMdha hone ke vidhAna kA, vA sAkAra - upayoga hone kA, ar free- farnja ke svarUpa kA ara dvitIyopazama samyaktva jAke~ hoi tAkA, tahAM pUrvakaraNAdi viSai jo-jo kriyA karatA caDhe vA utare tAkA, tahAM je baMdhasthAna saMbhaveM tAkA, vA tahAM mari deva hoya tAke~ baMdhasthAna saMbhava tAkA varNana hai / bahuri kSAyika samyaktva kA prAraMbha - viSThApana jAkeM hoi tAkA, vA tahAM tIna karaNa ho haiM tinakA, thani guNazreNI zrAdi hone kA ara anaMtAnubaMdhI kA visaMyojanakari pIche keI kriyA kari karaNAdi vidhAna ta~ darzanamoha kSapAvane kA, ghara tahAM prAraMbha - niSThApana ke kAla kA, vA tinake svAmIni kA, vA tahAM tIrthaMkara sattAvAle ke tadbhava zranyabhava viSai mukti hone kA varNanakari kSAyika samyaktva viSai saMbhavate baMdhasthAnani kA varNana hai / bahuri vedaka- samyaktva jinakeM hoi bhara prathamopazama, dvitIyopazama samyaktva te vA mithyAtva teM jaise vedaka samyaktva hoi, ara tinake~ je baMdhasthAna pAie tinakA varNana hai / bahuri sAsAdana, mizra, midhyAtva jahAM-jahAM jisa-jisa dazA viSai saMbhavai ara sahAM je baMdhasthAna pAie tinakA varNana hai / tahAM prasaMga pAi vivakSita guNasthAna teM jisa-jisa guNasthAna ko prApta hoi tAkA varNana hai / bahuri saMzI para zrAhAra mArgaNA viSe baMdhasthAnani kA varNana hai / bahuri nAma ke baMdhasthAnani viSai bhujAkArAdi kahane ko punarukta, apunarukta bhaMgani kA, ara svasthAnAdi tIna bhedani kA, prasaMga pAi guNasthAnani teM car3hane-utarane kA, jahAM maraNa na hoi tAkA, kRtakRtya - vedaka samyagdRSTi mari jahAM upajai tAkA, bhujAkArAdika ke lakSaNa kA ghara ikatAlIsa jIva padani viSai bhaMgasahita baMdhasthAnani kA varNana kari mithyAdRSTacAdi guNasthAnani viSai saMbhavate bhujAkAra, alpatara, avasthita, avaktavya bhaMgati kA varNana hai / bahuri nAma ke udayasthAnani kA varNana viSai kArmANa 1, mizrazarIra, : zarIraparyApti, ucchvAsaparyApti, bhASAparyApti ina paMcakAlani kA svarUpa pramANAdika kahi, vA kevalI ke samudghAta apekSA inakA saMbhavapanA kahi nAma ke udayasthAna hAni 1. 'hone kA ' aisA kha pustaka meM pATha hai /
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammakA poTikA [ 41 kA vidhAna viSai dhruvodayI Adi prakRtini kA varNana kari tina paMcakAni kI apekSA lIe jisa-jisa prakAra vIsa prakRti rUpa sthAna teM lagAyA saMbhavate nAma ke udayasthAnani kA, zrara tahAM prakRti badalane kari saMbhavate bhaMgati kA varNana hai / bahuri nAma ke svasthAnavivarNana dipaiM tirAgave prakRtirUpa sthAna Adi jaise jai sattvasthAna hai tinakA zrara tahAM jina prakRtini kI udvelanA ho hai tinake svAmI vA krama vA kAlAdika vizeSa kA, ara samyaktva, dezasaMyama, anaMtAnubaMdhI kA visaMyojana, upazamazreNI caDhanA, sakalasaMyama dharanA, e utkRSTapane ketI vAra hoi tinakA, ara cyAri gati kI apekSA lIe guraNasthAnani viSai je sattvasthAna saMbhava tinakA, ara ikatAlIsa jIvapadani viSai sasvasthAna saMbhava tinakA varNana hai / 1 bahuri trisaMyoga viSai sthAna vA bhaMgati kA varNana hai / tahAM mUla prakRtini viSai jisa-jisa baMdhasthAna hoteM jo-jo udaya vA sasvasthAna hoi tAkA, ara te muraNasthAnani vidheM jaise saMbhaveM tAkA varNana hai / bahuri uttara prakRtini viSai jJAnAvaraNa, aMtarAya kA to pAMca-pAMca hI kA baMdha, udaya, sattva hoi tAteM tahAM vizeSa varNana nAhIM / ara darzanAvaraNa viSai jisa-jisa baMghasthAna hotaiM jo-jo udaya vA sattvasthAna guNasthAna apekSA saMbhava tAkA varNana hai, ghara vedanIya viSaM eka-eka prakRti kA udayabaMdha hoteM bhI prakRti badalane kI apekSA, vA sattva doya kA vA eka kA bhI ho hai, arit apekSA guNasthAna viSai saMbhavate bhaMgati kA varNana hai / bahuri gotra viSe nIca ucca gotra ke baMdha, udaya, satva ke badalane kI apekSA guNasthAnani viSaM saMbhavate bhaMgani kA varNana hai / bahuri zrAyu viSai bhogabhUmiyAM Adi jisa kAla viSe prAyubaMdha kareM tAkA, ekeMdriyAdi jisa zrAyu kIM bAMdha tAkA nArakAdikati kaiM Ayu kA udaya, sattva saMbhava tAkA ghara ATha apakarSa viSe baMdhe tAkA, vahAM dUsarI, tIsarI bAra AyubaMdha hone viSe ghaTane badhane kA, para badhyamAna- bhujyamAna zrAyu ke ghaTane rUpa apavartanaghAta, kaMdalIghAta kA varNana kari baMdha, prabaMdha, uparitabaMdha kI apekSA guNasthAnani viSai saMbhavate bhaMgati kA varNana hai / bahuri vedanIya, gotra, Ayu inake bhaMga mithyAdRSTayAdi viSai jete jete saMbhaveM, vA sarva bhaMga jete jete haiM tinakA varNana hai / bahuri moha ke sthAnani kI sasvasthAna jaise pAie tAkA varNana prAdheya, tIna prakAra, tahAM jisa-jisa apekSA bhaMga kahi guNasthAnani viSe baMdha, udaya, kari moha ke trisaMyoga viSai eka AdhAra, doya baMdhasthAna viSai jo-jo udayasthAna, vA
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 } [ gommaTasAra karmakANDa sambandhI prakaraNa mAnya sattvasthAna saMbhakai, ara jisa-jisa udayasthAna virSe jo-jo baMdhasthAna vA sattvasthAna saMbhava, ara jisa-jisa sattvasthAna virSe jo-jo baMdhasthAna vA udayasthAna saMbhavai tinakA varNana hai / bahuri moha ke baMdha, udaya, sattvani virSe doya AdhAra, eka prAdheya tIna prakAra, tahAM jisa-jisa baMdhasthAnasahita udayasthAna virSe jo-jo sattvasthAna jisaprakAra saMbhava, ara jisa-jisa baMdhasthAnasahita sattvasthAna virSe jo-jo udayasthAna saMbhave para jisa-jisa udayasthAne sahita sasvasthAna viSaM jo-jo baMdhasthAna pAie tAkA varNana hai / bahuri nAmakarma ke sthAnokta bhaMga kahi guNasthAnani virSe, para caudaha jIvasamAsani virSe ara gati Adi mArgaraNAni ke bhedani virSa saMbhavate baMdha, udaya, sattvasthAnani kA varNanakari eka prAdhAra, doya prAdheya kA varNana virSe jisa-jisa baMdhasthAnani diI jo-jo udayasthAna vA sattvasthAna jisaprakAra saMbhavai, para jisa-jisa udayasthAna virSe jo-jo baMdhasthAna vA sattvasthAna jisaprakAra saMbhavai, para jisa-jisa sattvasthAna virSe jo-jo baMdhasthAna vA udayasthAna jisa-jisaprakAra saMbhava tinakA varNana hai / bahuri doya AdhAra, eka prAdheya virSe jisa-jisa baMdhasthAnasahita udaya sthAna virSe jo-jo sattvasthAna saMbhavai, ara jisa-jisa baMdhasthAnasahita sattvasthAna virSe jo-jo udayasthAna saMbha para jisa-jisa udayasthAnasahita sattvasthAna virSe jo-jo baMdhasthAna pAie timakA varNana hai| bahuri chaThA pratyaya adhikAra hai, tahAM namaskArapUrvaka pratijJA kari cyAri bhUla Asrava ara sattAvana uttarAsravani kA, ara te jesai guNasthAnani vidhaiM saMbhavai tAkA, tahAM vyucchitti vA prAsravani ke pramANa, nAmAdika kA varNana kari, tahAM vizeSa jAnane kauM paMca prakArani kA varNana hai| tahAM prathama prakAra virSe eka jIva ke eka kAla saMbhaveM aise jaghanya, madhyama, utkRSTarUpa prAstravasthAna jete-jete guNasthAnani viSa pAie tinakA varNana hai| bahuri dUsarA prakAra virSe eka-eka sthAna virSe Asravabheda badalane se jete-jete prakAra hoi tinakA varNana hai / bahuri tIsarA prakAra virSe tina sthAnani ke prakArani virSe saMbhavate prAsravani kI apekSA kUTaracanA ke vidhAna kA varNana hai / ___ bahuri cauthA prakAra virSe tinahUM kUTani ke anusAri prakSasaMcAri vidhAna haiM jaiseM AlavasthAnani kauM kahane kA vidhAnarUpa kUToccAraNa vidhAna kA varNana hai / vahAM
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ for { 43 avirata viSai yugapat saMbhavata hiMsA ke pratyeka dvisaMyogI Adi bhedani kA, zrara te bheda jete hoi tAkA varNana hai / bahuri pAMcavAM prakAra viSai tina sthAnani viSai bhaMga lyAvane ke vidhAna kA vAga kA vahA~ avirata viSe hiMsA ke pratyeka dvisaMyogI Adi bhaMga lyAvane kauM gaNitazAstra ke anusAra pratyeka dvisaMyogI, trisaMyogI yAdi bhaMga kelyAvane ke vidhAna kA varNana hai / bahuri savati ke vizeSabhUta jini-jini bhAva teM sthiti anubhAga kI vizeSatA lIyeM jJAnAvaraNAdi judi-judi prakRti kA baMdha hoi tinakA krama taiM varNana hai / bahuri sAtavAM bhAvacUlikA nAmA adhikAra haiN| tahAM namaskArapUrvaka pratijJA kari bhAvani ta~ guNasthAnasaMjJA ho hai aise kahi paMca mUla bhAvani kA, para inake svarUpa kA, 1 ara tirepana uttara bhAvani kA, ara mUla-uttara bhAvani viSai akSasaMcAra vidhAna se pratyeka parasaMyogI, svasaMyogI, dvisaMyogI Adi bhaMga jaise hoi tAkA, zrara nAnA jIva, nAnA kAla apekSA guNasthAna viSai saMbhavate bhAvani kA varNana hai / bahuri eka jIva ke yugapat saMbhavate bhAvani kA varNana hai / tahAM guNasthAnani viSai mUla 'bhAvani ke pratyeka, parasaMyogI, dvisaMyogI Adi saMbhavate bhaMgati kA varNana hai / tahAM prasaMga pAi pratyeka, dvisaMyogI, trisaMyogI Adi bhaMga lyAvane ke gaNitazAstra anusAra vidhAnaM varNana hai / bahuri guNasthAnani viSai mUla bhAvani kI vA tinake maMgani kI saMkhyA kA varNana hai / bahuri uttara bhAvani ke bhaMga sthAnagata, padagataM bheda teM doya prakAra kahe haiM / tahAM eka jIva ke eka kAla saMbhavate bhAvani kA samUha so sthAna / tisa apekSA je sthAnagata bhaMga, tina viSe svasaMyogI bhaMga ke abhAva kA ara guNasthAnani viSai saMbhavate zrIpazamikAdika bhAvani kA para zradayika ke sthAnani ke bhaMgani kA varNana kari tahAM saMbhavate sthAnani ke paraspara saMyoga kI apekSA guNya, guNakAra, kSepAdi vidhAna teM jaise jete pratyeka bhaMga para parasaMyogI viSai dvisaMyogI Adi bhaMga hoi tinakA, aura hAM guNya, guNakAra, kSetra kA pramANa kahi sarvabhaMgani ke pramANa kA varNana hai / bahuri jAtipada, sarvapada bhedakara padagata bhaMga doya prakAra, tinakA svarUpa kahi guNasthAnani viSe jete jete jAtipada saMbhaveM tinakA bhara tinako paraspara 1 kha pustaka meM yaha pATha nahIM hai /
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ AREN comal | gommaTasAra karmakANDa sambandhI prakaraNa lagAvane kI apekSA guNya, guNakAra, kSepa Adi vidhAna se jete-jete pratyeka svasaMyogI parasaMyogI, dvisaMyogI Adi bhaMga saMbha tinakA, ara tahAM guNya, guNakAra, kSepa kA pramANa kahi sarva maMgani ke pramANa kA varNana hai / bahuri piDapada, pratyekapada bhedakari sarvapada bhaMga doya prakAra hai / tinake svarUpa kA, ara guNasthAna vi e jetai jaise saMbhave tAkA, ara tahAM paraspara lagAbane te pratyeka dvisaMyogI Adi bhaMga kIe je bhaMga hohi tinakA, tahAM mithyAdRSTi kA pandrahavAM pratyeka pada lie bhaMga lyAune kA, prasaMga pAi gaNitazAstra ke anusAra ekavAra, doyavAra Adi saMkalana dhana ke vidhAna kA, para guraNasthAnani viSaM pratyekapada, piMDapadani kI racanA ke vidhAna kA, para pratyekapadani ke pramANa kA, ara tahAM jete sarvapada bhaMga bhae tinakA varNana hai / bahuri yahA~ tInasa tiresaThi kuvAda ke bhedani kA para tina virSe jaise prarUpaNa hai tAkA, ara ekAntarUpa mithyAvacana, syAdvAdarUpa samyagvacana kA varNana hai| bahuri pAThavAM trikaraNa cUlikA nAmA adhikAra hai / tahAM maMgalAcaraNa kari karaNani kA prayojana kahi adhaHkaraNa kA varNana virSe tAke kAla kA ara tahAM saMbhavate sarva pariNAma, prathama samaya saMbaMdhI pariNAma, ara samaya-samaya prati vRddhirUpa pariNAma, vA dvitIyAdi samaya saMbandhI pariNAma, vA samaya-samaya sambandhI pariNAmani virSe khaMDa racanAkari anukRSTi vidhAna, tahAM khaMDani virSe prathama khaMDa viSa vA khaMDa-khaMDa prati vRddhirUpa vA dvitIyAdi khaMDani virSe pariNAma tinakA aMkasaMdRSTi vA artha apekSA varNana hai| tahAM zreNIvyavahAra nAmA gaNita ke sUtrani ke anusAra UrdhvarUpa gaccha, caya, uttara dhana, Adi dhana, sarva dhanAdika kA, ara anukRSTi virSe tiryagrUpa gacchAdika ke pramANa lyAvane kA vidhAna varNana hai / para tina khaMDani virSe vizuddhatA kA alpabahutva kA varNana hai / bahuri apUrvakaraNa kA varNana virSe anukRSTi vidhAna nAhI, UrdhvarUpa gacchAdika kA pramAraNa lyAvane kA vidhAna pUrvaka tAke kAla kA vA sarva pariNAma, prathama samayasaMbandhI pariNAma, samaya-samaya prati vRddhirUpa pariNAma, dvitIyAdi samaya saMbandhI pariNAma, tinakA aMkasaMdRSTi vA artha apekSA varNana hai / bahuri anivRtti karaNa virSe bheda nAhIM, tAta tahAM kAlAdika kA varNana hai| bahuri navamA karmasthiti adhikAra hai / tahAM namaskArapUrvaka pratijJAkari bhAbAdhA ke lakSaNa kA vA sthiti anusAra tAke kAla kA, vA udI apekSA ---- hi.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAzAmahima goThikA [ 45 -- --- - AbAdhAkAla kA varNana hai| bahuri karmasthiti virSe niSekani kA varNana hai / bahuri prathamAdi gaNahAnini ke prathamAdi niSekani kA varNana hai| bahari sthitiracanA virSe dravya, sthiti, guraNahAni, nAnAguraNahAni, doguNahAni, anyonyAbhyasta inake svarUpa, kA, ara aMkasaMdRSTi kA artha apekSA tinake pramANa kA varNana hai / tahAM nAnAguNahAni anyonyAbhyasta rAzi sarva karmani kA samAna nAhIM, tAtai inakA vizeSa varNana hai / tahAM mithyAtvakarma kI nAnAguNahAni, anyonyAbhyasta jAnane kA vidhAna varNana hai / ihAM prasaMga pAi 'aMtadhaNaM guNaguriNayaM' ityAdi karaNasUtrakari guNakArarUpa paMkti ke joDane kA vidhAna Adi varNana hai| bahuri guNahAni, do guNahAni ke pramANa kA varNana hai / tahAM hI vizeSa jo caya tAkA pramANa varNana hai ! aise pramANa kahi prathamAdi guNahAnini kA vA tinavirSe prathamAdi niSekani kA dravya jAnane kA vidhAna vA tAkA pramANa aMkasaMdRSTi vA artha apekSA varNana hai| bahuri mithyAtvavat anyakarmani kI racanA hai| tahAM guNahAni, do guNahAni to samAna haiM, ara nAnAguNahAni, anyonyAbhyasta rAzi samAna nAhIM / tinake jAnane kauM sAta paMkti kari vidhAna kahi tinake pramANa kA, para jisa-jisakAjetA-jetA nAnAguNahAni, anyonyAbhyasta kA pramANa AyA, tAkA varNana hai / bahuri aise kahi aMkasaMdRSTi apekSA trikoNayaMtra, ara trikoNayaMtra kA prayojana, ara tahAM eka-eka niSeka mili eka samayaprabaddha kA udaya trikoNayaMtra ho hai| ara sarva trikoNayaMtra ke niSeka jor3e kicidUna dvadhaguNahAni guriNata samayaprabaddha pramANa sattva ho hai tinakA varNana hai / bahuri niraMtara-sAMtararUpa sthiti ke bheda, svarUpa svAmIni kA varNana hai| bahuri sthitibaMdha kauM kAraNa je sthitibaMdhAdhyavasAyasthAna tinakA varNana virSe prAyu prAdi karma ke sthitibaMdhAdhyavasAyasthAnani ke pramANa kA para sthitibaMdhAdhyavasAya ke svarUpa jAnane kauM siddhAMta vacanikA varNanakari sthiti ke bhedani kauM kahi tina virSe jete-jete sthitibaMdhAdhyavasAyasthAna saMbhave tinake jAnane ko dravya, sthiti, guragahAni, nAnAguNahAni, do guNahAni, anyonyAbhyasta kA vA caya kA, vA prathamAdi guNahAnini kA, vA tinake nikani kA, vA Adi dhanAdika kA dravyapramANa para tAke jAnane kA vidhAna, tAkA varNana hai / bahuri ihAM eka-eka sthitibheda saMbaMdhI sthitibandhAdhyavasAyasthanani virSe nAnAjIva apekSA khaMDa ho hai / tahAM UparalI-nIcalI sthiti saMbaMdhI khaMDa samAna bhI ho haiM; tAteM tahAM anukRSTi-racanA kA varNana hai / tahAM Ayukarma kA judA hI vidhAna hai, tAtai pahile prAyu kI kahi, pIche mohAdika kI anukRSTi-racanA kA aMkasaMdRSTi vA artha apekSA varNana hai / tahAM -
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ [arthasaMdRSTi prakaraNa khaMDani kI samAnatA-asamAnatA ityAdi aneka kathana hai / bahuri anubhAgadha ko kAraNa je anubhAgAdhyabasAyasthAna tinakA varNana virSe tina sarvani kA pramANa kahi, tahAM eka-eka sthitibheda saMbaMdhI sthitibaMdhAdhyavasAyasthAnani virSe dravya, sthiti, guNahAni Adi kA pramANAdika kAhi eka-eka sthitibaMdhAdhyavasAyasthAnarUpa je niSeka tinavirSe jete-jete anubhAgAdhyavasAyasthAna pAie tinakA varNana hai / bahuri mUlagraMthakartAkari kIyA huvA graMtha kI saMpUrNatA hone virSe graMtha ke hetu kA, cAmuMDarAya rAjA ko pAzIrvAda kA, tAkari banAyA caityAlaya vA jinabiMba kA, vIramAtaMDa rAjA kauM AzIrvAda kA varNana hai / bahuri saMskRta TIkAkAra apane guruni kA vA graMtha hone ke samAcAra kahe haiM tinakA varNana hai / ase zrImad gommaTasAra dvitIya nAma paMcasaMgraha mUlazAstra, tAko jIvatasvapradIpikA nAmA saMskRtaTIkA ke anusAra isa bhASATokA viNe artha kA varNana hosI tAko sUcanikA khii| arthasaMdRSTi sambandhI prakaraNa bahuri tahAM je saMdRSTi haiM, tinakA artha, vA kahe artha tinakI saMdRSTi jAnane kauM isa bhASATIkA virSe judA hI saMdRSTi adhikAra virSe varNana hosI / ___ ihAM koU kahai - artha kA svarUpa jAnyA cAhie, saMdRSTini ke jAne kahA siddhi ho hai ? tAkA samAdhAna - saMdRSTi jAneM pUrvAcAryani kI paraMparA te calyA pAyA jo saMketarUpa abhiprAya, tAkauM jAnie hai / para thore meM bahuta artha kauM nIkai pahicAnie hai / para mUlazAstra vA saMskRtaTIkA virSe, vA anya graMthani virSe, jahAM saMdRSTirUpa vyAkhyAna hai, tahAM praveza pAiye hai / ara alaukika mariNata ke likhane kA vidhAna prAdi camatkAra bhAsa hai / para saMdRSTini ko dekhate hI graMtha kI gaMbhIratA pragaTa ho hai - ityAdi prayojana jAni saMdRSTi adhikAra karane kA vicAra kIyA hai / tahAM keI saMdRSTi prAkArarUpa hai, keI. aMkarUpa hai, keI akSararUpa hai, keI likhane ho kA vizeSarUpa hai, so tisa adhikAra virSe pahile to sAmAnyapane saMdRSTini kA varNana hai, tahAM padArthani ke nAma se, saMkhyA se para akSarani te aMkani kI para prabhRti Adi kI saMdRSTini kA varNana hai / DIS - - -
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammakA pauDikA } [ 47 bahuri sAmAnya saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta kI, para inake ikaIsa bhedani kI, ara patya zrAdizrATha upamA pramANa kI, para inake ardhaccheda vA vargazalAkAni kI saMdRSTini kA varNana hai / bahuri parikarmASTaka viSe saMkalatAdi hote jaise sahanAni ho hai ara bahuta prakAra saMkalanAdi hote vA saMkalanAdi ATha viSe ekatra doya, tIna Adi hote jo sahanAnI ho hai, vA saMkalanAdi viSai neka sahanAnI kA eka artha ho haiM ityAdikini kA varNana hai / para sthiti anubhAgAdika virSe AkArarUpa sahanAnI hai, vA keI icchita sahanAnI hai, ityAdikani kA varNana hai / aseM sAmAnya varNana kari pIche zrImad gommaTasAra nAmA mUlazAstra vA tAkI jIvatattvapradIpikA nAmA TIkA, tAviSai jisa-jisa adhikAra viSai kathana kA anukrama lIe saMkhyAdika artha kI jaise-jaise saMdRSTi hai, tinakA krama taiM varNana hai| tahAM keI karaNa vA trikoNayaMtra kA jor3a ityAdikani kA saMdRSTini kA saMskRta TIkA viSai varNana thA para bhASA karate artha na likhyA thA, farer isa saMdRSTi adhikAra viSe artha likhiegaa| ghara mUlazAstra ke yaMtraracanA viSa yA saMskRta TIkA viSe keI saMdRSTirUpa racanA hI likhI thI / tinako arthapUrvaka isa saMdRSTi adhikAra viSai likhiegA, so ihAM tinakI sUcanikA likheM vistAra hoI, tA tahAM hI varNana hogA so jAnanA / sri koka kahai - mUlazAstra vA TIkA viSai jahAM saMdRSTi vA artha liyA thA, tahAM hI tuma bhI tinake arthani kA nirUpaNa kari kyoM na likhAna kiyA ? tahAM choDi farai ekatra kari saMdRSTi adhikAra viSai kathana kiyA so kauMna kAraNa ? tahAM samAdhAna jo yahu TIkA maMdabuddhIni ke jJAna hone ke artha karie hai, so yA viSai bIca-bIca saMdRSTi likhane teM kaThinatA tinako bhAsai, taba abhyAsa teM famukha hoi, tAtaiM jinako prarthamAtra hI prayojana hohi so artha hI kA abhyAsa karI ara jinakI saMdRSTi ko bhI jAnanI hoi, te saMdRSTi adhikAra viSai tinakA bhI abhyAsa karau / 1 bahuri ihA~ koI kahai - tuma aMsA vicAra kIyA, paraMtu koI isa TIkA kA avalaMbana teM saMskRta TIkA kA abhyAsa kIyA cAhai, to kaiseM abhyAsa kareM ? lAkoM kahie hai - zrarya kA to anukrama jaise saMskRta TIkA viSa hai, tase yA viSa hai hI / ara jahAM jo saMdRSTi Adi kA kathana bIci maiM AyeM, tAka saMdRSTi adhikAra di tisa sthala viSe bAkI kathana hai; 'tAko jAni tahAM abhyAsa karI | aise vicAra saMdRSTi adhikAra karane kA vicAra kIyA hai| I '
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4] labdhisAra-kSapaNAsAra sambandhI prakaraNa labdhisAra-kSapaNAsAra sambandhI prakaraNa bahuri aisA vicAra bhayA jo labdhisAra ghara kSapaNAsAra nAmA zAstra hai, tina viSai samyaktva kA ara cAritra kA vizeSatA lIe bahuta nIkai varNana hai / para tisa vana ko jAneM mithyAdRSTyAdi guNasthAnani kA bhI svarUpa nIkai jAnie haiM, so inakA jAnanA bahuta kAryakArI jAni, tina graMthani ke anusAri kichU kathana karanA / tAteM labdhisAra zAstra ke gAthA sUtrani kI bhASA kari isa hI TIkA viSa milAiegA / tisa hI ke kSapaka zreNI kA kathana rUpa gAthA sUtrani kA artha viSai kSapaNAsAra kA a garbhita hogA aisA jAnanA / - ho hai tina graMthani kI judI hI TIkA kyoM na karie ? yAhI vi kathana karane kA kahA prayojana ? - tAkA samAdhAna gommaTasAra viSai kahyA huvA keika ani ko jAne binA tina graMthani viSa kahyA huvA keteika arthani kA jJAna na hoya, vA tina graMthani viSaM kahyA huvA bhartha kauM jAneM isa zAstra viSai kahe hue guNasthAnAdika keleika arthani kA spaSTa jJAna hoi, so aisA saMbaMdha jAnyA ara tina graMthati viSai kahe artha kaThina haiM, so judA rahe pravRtti vizeSa na hoi tAteM isa hI viSe tina graMthani kA artha likhane kA? vicAra kIyA hai / so tisa viSai prathamopazama samyaktvAdi hone kA vidhAna dhArApravAha rUpa varNana hai / tAteM tAkI sUcanikA likheM vistAra hoi, kathana zrA hoyhogaa| tAteM ihAM adhikAra mAtra tAkI sUcanikA likhie haiM / prathama maMgalAcaraNa kari prakAra kAraNa kA vA prakRtibaMdhApasararaNa, sthitibaMdhAraNa, sthitikAMDaka, anubhAgakAMDaka, guNazreNI phAli ityAdi, ketIika saMjJAni kA svarUpa varNana kari prathamopazama samyaktva hone kA vidhAna varNana haiM / tahAM prathamopazama samyaktva hone yogya jIva kA ara paMcalabdhini ke nAmAdika kahi, tinake svarUpa kA varNana hai / tahAM prAyogyatA labdhi kA kathana viSai jaise sthiti ghaTai hai ara tahAM cyAri gati apekSA prakRtibandhApasaraNa ho 'hai tAkA, ara sthiti, anubhAga, pradezabaMdha kA varNana hai / bahuri cyAri gati apekSA eka jIva ke yugapat saMbhavatA maMgasahita prakRtini ke udaya kA, ara sthiti, anubhAga, pradeza ke 1. prati meM 'artha likhane kA' sthAna para 'anusAri kichu kathana' aisA pATha milatA hai /
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ anteentertenera sabhyarajJAnacandrikA pIThikA ] [46 . LDHAREMilitaraministration E udaya kA varNana hai / bahuri eka jIva ke yugapat saMbhavatI prakRtini ke satva kA rasa sthiti, anubhAga, pradeza ke sattva kA varNana hai / bahuri karapalabdhi kA kathana virSe tIna karaNani kA nAma-kAlAdika kahi tinake svarUpAdika kA varNana hai / tahAM adhaHkaraNa virSe sthitibaMdhApasaraNAdika Avazyaka ho haiM, tinakA varNana hai| para apUrvakaraNa virSe cyAri Avazyaka, tinavirSe guNazreNI nirjarA kA kathana hai / tahAM apakarSaNa kiyA huA dravya kauM jaise uparitana sthiti guNazreNI pAyAma udayAvalI virSe dIjie hai, so varNana hai| tahAM prasaMga pAi utkarSaNa vA apakarSaNa kiyA hubhASa kA nidho para atisvAtana kA vizeSa varNana hai / bahuri guNasaMkramaNa ihA na saMbhava hai, so jahAM saMbhava hai tAkA varNana hai / bahuri sthitikoDaka, anubhAgakAMDaka ke svarUpa, pramANAdika kA ara sthiti, anubhAgakAMDakotkaraNa kAla kA varNanapUrvaka sthiti, anubhAga, sattva ghaTAune kA varNana hai / , bahuri anivRttikaraNa virSe sthitikAMDakAdi vidhAna kahi tAke kAla kA saMkhyAtavAM bhAga raheM aMtarakaraNa ho hai, tAke svarUpa kA, para AyAma pramANa kA, ara tAke niSekani kA abhAva kari jahAM nikSepaNa kIjie hai tAkA ityAdi varNana hai / bahuri aMtarakaraNa karane kA ara prathama sthiti kA, ara aMtarAyAma kA kAla varNana hai / bahuri aMtarakaraNa kA kAla pUrNa bhae pIche prathama sthiti kA kAla virSe darzanamoha ke upazamAvane kA vidhAna, kAla, anukramAdika kA, tahAM pAgAla, pratyAgAla jahAM pAie hai vA na pAie hai tAkA, darzanamoha kI guNazreNI jahAM na hoi hai, tAkA ityAdi aneka varNana hai| bahuri pIche aMtarAyAma kA kAla prApta bhae upazama samyaktva hone kA, tahAM eka mithyAtva prakRti kauM tIna rUpa pariNamAvane ke vidhAna kA varNana hai / bahari upazama samyaktva kA vidhAna virSe jaise kAla kA alpabahutva pAie hai, taise varNana hai / . bahuri prathamopazama samyaktva virSe maraNa ke abhAva kA, ara tahAM se sAsAdaca hone. ke kAraNa kA, ara upazama samyaktva kA prAraMbha vA niSThApana virSe jo-jo upayoga, yoga, lezyA pAie tAkA, ara upazama samyaktva ke kAla, svarUpAdika kA, ara tisa. kAla kauM pUrNa bhae pIche eka koI darzanamoha kI prakRti udaya prAvane kA, tahAM jaise ENI - Namantries mini
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ wam 5. 1 (sacitAra-kSapaNAsAra sambandhI prakaraNa dravya kauM apakarSaNa kari aMtarAyAmAdi viSaM dIjie hai tAkA, ara darzanamoha kA udaya bhae vedaka samyaktva vA mizra guNasthAna vA mithyAdRSTi guNasthAna ho hai, tinake svarUpa kA varNana hai| bahari kSAyika samyaktva kA vidhAna varNana hai / tahAM kSAyika samyaktva kA prAraMbha jahAM hoi tAkA, para prAraMbha-niSThApana avasthA kA varNana hai / bahuri anaMtAnubaMdhI ke visaMyojana kA varNana hai / tahAM tIna karaNani kA bhara anivRttikaraNa virSe sthiti ghaTane kA ara anya kaSAyarUpa pariNamane ke vidhAna pramANAdika kA kathana hai| . bahuri vizrAma lei darzanamoha kI kSapaNA ho hai, tAkA vidhAna varNana hai / tahAM saMbhavatA sthitikAMDAdika kA varNana hai / para mithyAtva, mizramohanI, samyaktvamohanI viSa sthiti ghaTAvane kA, bA saMkramaNa hone kA vidhAna varNana kari samyaktvamohanI kI ATha varSa pramANa sthiti rahe aneka kriyA vizeSa ho haiM, vA tahA guNazreNI, sthitikAMDakAdika virSe vizeSa ho hai, tinakA varNana hai / bahuri kRtakRtya vedaka samyagdRSTi hone kA bA tahAM maraNa hote leNyA vA upajane kA, vA kRtakRtya vedaka bhae pIche je kriyA vizeSa ho haiM ara tahAM aMtakAMDaka bA aMtaphAli virSe vizeSa ho hai, tinakA varNana hai| bahuri kSAyika samyaktva hone kA varNana hai| bahuri kSAyika samyaktva ke vidhAna virSe saMbhavate kAla kA tetIsa jAyagAM alpabahutva varNana hai| bahuri kSAyika samyaktva ke svarUpa kA vA mukta hone kA ityAdi varNana hai| S bahuri cAritra doya prakAra - dezacAritra, sakalacAritra / so e jAke hoi vA sanmukha hota jo kriyA hoi so kahi dezAcAritra kA varNana hai| tahAM vedaka samyaktva sahita dezacAritra jo ahai, tAke doi hI kAraNa hoi, guNazreNI na hoi, dezasaMyata ko prApta bhae guNazreNI hoi ityAdi varNana hai / bahuri ekAMtavRddhi dezasaMyata ke svarUpAdika kA varNana hai / bahuri adhaHpravRtta dezasaMyata kA varNana hai| tahAM tAke svarUpa-kAlAdika kA, ara tahAM sthiti-anubhAyakhaMDana na hoi, ara tahAM dezasaMyata te bhraSTa hoi dezasaMyata kauM prApta hoi tAka karaNa hone na hone kA, ara dezasaMyata virSe saMbhavate guNazreNyAdi vizeSa kA varNana hai / bahuri dezasaMyama ke vidhAna virSe saMbhavate kAla kA alpabahutvatA kA varNana hai / bahuri jaghanya, utkRSTa dezasaMyama jAkai hoi tAkA, ara dezasaMyama viSa sparddhaka kA avibhAgapraticcheda pAie tAkA varNana hai / bahuri dezasaMyama ke sthAnani kA, ara tinake pratipAta, pratipadyamAna, anubhayarUpa tIna prakArani kA, ara te kama Aam
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnakA pIThikA [ 51 te jaise jinake jete pAie, ara bIca meM svAmIrahita sthAna pAie tinakA ara tahAM vizuddhatA kA varNana hai / * bahuri sakalacAritra tIna prakAra - kSAyopazamika, aupazamika, kSAyikaH tahAM araivator cAritra kA varNana hai / tisaviSe yahu jAU~ hoi tAkA, vA sanmukha hoteM jo kriyA hoi, tAkA varNana kari vedaka samyaksva sahita cAritra grahaNa karanevAle kaiM doya hI karaNa hoi ityAdi alpabahutva paryaMta sarvaM kathana dezasaMyatavat hai, tAkA varNana hai / bahuri sakalasaMyama sparddhaka vA avibhAgapraticchedana kA kathana kari pratipAta, pratipadyamAna, anubhayarUpa sthAna kahi te jaise jete jisa jIva ke pAie, tinakA krama teM varNana hai / tahAM vizuddhatA kA vA mleccha ke sakalasaMyama saMbhavane kA vA sAmayikAdi saMbaMdhI sthAnati kA ityAdi vizeSa varNana hai / bahuri zrapazamika cAritra kA varNana hai / tahAM vedaka samyaktva jisa-jisa vidhAnapUrvaka kSAyika samyaktvI vA dvitIyopazama samyaktvI hoi upazama zreNI caDhe hai, tAkA varNana | tahAM dvitIyopazama Rare hone kA vidhAna viSai tIna karaNa, guNazreNI, sthitikAMDakAdika vA aMtarakaraNAdi kA vizeSa varNana hai / bahuri upazama zreNI viSai ATha adhikAra haiM, tinakA varNana hai / tahAM prathama adhaH karaNa kA varNana hai / bahuri dUsarA prapUrvakaraNa kA varNana hai / ihAM saMbhavate zrAvazyakani kA varNana hai / ihAM lagAya upazama zreNI kA car3hanA vA utaraNA viSai sthitibaMdhAsaraNa ara sthitikAMDaka vA anubhAga kAMDaka ke prAyAmAdika ke pramANa kA ara inakoM hoteM jaisA jaisA sthitibaMdha zrara sthitisattva vA anubhAgasatva avazeSa rahe, tAkA yathA ThikANa bIca-bIca varNana hai, so kathana Age hoigA tahAM jAnanA | bahuri pUrvakaraNa kA varNana viSai prasaMga pAi, anubhAga ke svarUpa kA vA varga, vargaNA, sparddhaka, guNahAni, nAnAguNahAni kA varNana hai / para ihAM guNazreNI, guNasaMkrama ho hai, para prakRtibaMdha kA vyuccheda ho hai, tAkA varNana hai / bahuri anivRttikaraNa kA kathana viSe deze karaNani viSai tona karaNani kA abhAva ho haiM / tAkA anukrama lIeM karmani kA sthitibaMdha karanerUpa kramakaraNa ho hai tAkA; tahAM prasaMkhyAta samayaprabaMddhati kI udIraNAdika kA, ra karmaprakRtini ke sparddhaka dezaghAtI karanerUpa dezaghAtIkaraNa kA para karmaprakRtini ke keass niSekani kA prabhAva kari zranya niSekani viSai nipekSaNa karane rUpa aMtarakaraNa kA, ara aMtarakaraNa kI samAptatA bhae yugapat sAta karanani kA prAraMbha ho haiM tAkA, tahAM hI AnupUrvI saMkramaNa kA - ityAdi varNana kari napuMsakaveda
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52] libdhisAra-kSapaNAsAra sammandhI prakaraNa para sIveda para chaha hAsyAdika, puruSaveda, tIna krodha para tIna mAyA ara' doya lobha; inake upazamAvane ke vidhAna kA anukrama teM varNana hai / tahAM guNazreNI kA dA sthiti-anubhAgakAMDakapAta hone na hone kA ara napuMsakavedAdika vi navabaMdha ke svarUpa-pariNamanAdi vizeSa kA, vA prathama sthiti ke svarUpa kA Adi vizeSa kA, vA tahAM prAgAla , pratyAgAla guNazreNI na ho hai ityAdi vizeSani kA, ara saMkramaNAdi vizeSa pAie haiM, tinakA ityAdi aneka varNana pAie haiN| bahuri saMjvalana lobha kA upazama vidhAna virSe lobha-vedakakAla ke tIna bhAgani kA, ara tahAM prathama sthiti prAdika kA varNana kari sUkSmakRSTi karane kA vidhAna varNana hai / tahAM prasaMga pAi varga, vargaNA, sparddhakani kA kathana kariara kRSTi karane kA varNana hai| ihAM bAdaraqaSTi to hai hI nAhIM, sUkSmakRSTi hai, tinavirSe jaise karmaparamANu pariNama haiM vA tahAM hI jaise anubhAgAdika pAie hai, yA tahAM anusamayApavartanarUpa anubhAga kA pAta ho hai ityAdikani kA, ara upazamAvane Adi kriyAni kA varNana hai / bahuri sUkSmasAMparAya guNasthAna kauM prApta hoi sUkSmakRSTi kauM prApta jo lobha, tAke udaya kauM bhogavane kA, tahAM saMbhavatI guNazreNI, prathama sthiti Adi kA ihAM udaya-anudayarUpa jaise kRSTi pAie tinakA, vA saMkrAraNa-upazamanAdi kriyAni kA varNana hai| bahuri sarva kaSAya upazamAya upazAMta kaSAya ho hai tAkA, ara tahAM saMbhavatI guNazreNI Adi kriyAni kA, ara ihAM je prakRti udaya haiM, tinavirSe pariNAmapratyaya para bhavapratyayarUpa vizeSa kA varNana hai| vesa saMbhavatI ikaIsa cAritramoha kI prakRtiH upazamAvane kA vidhAna kahi upazAMta kaSAya ta par3anerUpa doya prakAra pratipAta kA, tahAM bhavakSaya nimitta pratipAta te deva saMbandhI asaMyata guNasthAna kI prApta hau hai / tahAM guraNazreNI vA anupazamana vA aMtara kA pUraNa karanA ityAdi je kriyA ho hai, tinakA varNana hai| para zraddhAkSaya nimitta se krama tai paDi svasthAna apramatta paryaMta Avai tahAM guNazreNI prAdika kA, vA car3hate je kriyA bhaI thI, tinakA anukrama te naSTa hone kA varNana hai| bahuri apramatta teM par3ane kA tahAM saMbhavati kriyAni kA ara apramatta se car3ha to bahuri zreNI mAMDai tAkA varNana hai / aMsa puruSaveda, saMjvalana krodha kA udaya sahita jo zreNI mAMDa, tAkI apekSA varNana hai / bahuri puruSaveda, saMjvalana mAna sahita Adi gyAraha prakAra upazama zreNI caDhanevAloM ke jo-jo vizeSa pAie hai, tinakA varNana hai / bahuri isa upazama cAritra vidhAna virSe saMbhavate kAla kA alpabahutva varNana hai / . bahuri kSapaNAsAra ke anusAri lIeM kSAyika cAritra ke vidhAna kA varNana hai / tahAM adhaHkaraNAdi solaha adhikArani kA ara kSapaka zreNI kauM sanmukha jIva kA varNana hai / Em Anarist.--.-:
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyamjhAnacandrikA poThikA .. - bahuri adhaHkaraNa kA varNana hai| tahAM vizuddhatA kI vRddhi Adi cyAri Avazyakani kA, ara tahAM saMbhavate pariNAma, yoga, kaSAya, upayoga, lezyA, veda; para prakRti, sthiti, anubhAga, pradezarUpa karmani kA sattva, baMdha udaya, tinakA varNana hai / / bahari apUrvakaraNa kA varNana hai / tahAM saMbhavate sthitikAMDakaghAta, anubhAgakAMDakaghAta, guraNazreNI, guNasaMkrama inakA vizeSa varNana hai| para ihAM prakRtibaMdha kI vyucchitti ho hai, tinakA varNana hai| ihAta lagAya kSapaka zreNI virSe jahAM-jahAM jaisA-jaisA sthitibaMdhApasaraNa, ara sthitikAMDakaghAta, anubhAgakAMDakaghAta pAie para inako hote jaisA-jaisA sthitibaMdha, ara sthitisattva ara anubhAgasattva rahai, tinakA bIca-bIca varNana hai, so kathana hogA tahAM jAnanA / / ___ bahuri anivRttikaraNa kA kathana hai / tahAM svarUpa, guNazreNI, sthitikAMDakAdi kA varNana kari karmani kA krama lIe sthitibaMdha, sthitisattva karane rUpa kramakaraNa kA varNana hai / bahuri guNazreNI virSe asaMkhyAta samayaprabaddhani kI udIraNA hone lagI, tAkA varNana hai| ____bahuri pratyAkhyAna-apratyAkhyAnarUpa pATha kaSAya ni ke khipAvane kA vidhAna varNana hai / bahuri nidrA-nidrA Adi solaha prakRti khipAvane kA vidhAna varNana hai / bahuri prakRtini ko dezavAtI sparddhakani kA baMdha karane'rUpa dezapAtIkaraNa kA varNana hai / bahuri cyAri saMjvalana, natra nokaSAyani ke keteika niSekani kA abhAva kari anyatra nikSepaNa karanerUpa aMtarakaraNa kA varNana hai / bahuri napuMsakaveda khipAvane kA vidhAna varNana hai / tahAM saMkrama kA vA yugapat sAta kriyAni kA prAraMbha ho hai, tinakA ityAdi varNana hai| bahuri strIveda kSapaNA kA varNana hai / bahuri chaha nokaSAya para puruSaveda inakI kSapaNA kA vidhAna varNana hai / bahuri azvakarNakaraNasahita apUrvasparddhaka karane kA varNana hai / tahAM pUrvasparddhaka jAnane kauM varga, vargaraNA, sparddhakani kA ara tinaviSaM dezaghAtI, sarvadhAtini ke vibhAga kA, vA vargaNA kI samAnatA, asamAnatA prAdika kA kathana kari azva karaNa ke svarUpa, vidhAna krodhAdikani ke anubhAga kA pramANAdika kA ara apUrvasparddhakani ke svarUpa pramANa kA tinavirSe dravya anubhAgAdika kA, tahAM samaya-samaya saMbaMdhI kriyA kA vA udayAdika kA bahuta varNana hai / . .. bahuri kRSTikaraNa kA varNana hai / tahAM krodhavedakakAla ke vibhAga kA, para bAdarakRSTi ke vidhAna virSe kRSTini ke svarUpa kA, tahAM bAraha saMgrahakRSTi, eka-eka saMgrahakRSTi
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ samdhisAra-kSaraNAsAra sambandhI prakarakha man - s - - r inivas.- -- - - -- .L-Pirior... -- " virSe anaMtI aMtarakRSTi tinakA, ara tinavirSe pradeza anubhAgAdika ke pramANa kA, tahA~ samaya-samaya saMbaMdhI kriyAni kA vA udayAdika kA aneka varNana hai / bahuri kRSTi vedanA kA vidhAna varNana hai ! tahAM kRSTini ke udayAdika kA, vA saMkrama kA, vA ghAta karane kA, vA samaya-samaya saMbaMdhI kriyA kA vizeSa varNana kari krama te daza saMgrahakaSTini ke bhogavane kA vidhAna-pramANAdika kA bahuta kathana kari tinakI kSapaNA kA vidhAna varNana hai / bahuri rAma prakRti saMkramaNa kari inarUpa pariNamI, tinake dravyasahita lobha kI dvitIya, tRtIya saMgrahakRSTi ke dravya ko sUkSmakRSTirUpa pariNamA hai, tAke vidhAna-svarUpa-pramANAdika kA varNana hai / aseM anivRttikaraNa kA bahuta varNana hai| yAviSa guNazreNI-atubhAgaghAta ke vizeSa prAdi bIci-bIci aneka kathana pAie hai, so Age kathana hoimA tahAM jAnanA / bahuri sUkSmasAMparAya kA varNana hai / tahAM sthiti, anubhAga kA ghAta vA guNazreNI Adi kA kathana kari bAdarakRSTi saMbaMdhI artha kA nirUpaNa pUrvaka sUkSmasAparAya saMbaMdhI kRSTiAni ke artha kA nirUpaNa, ara tahAM sUkSmakRSTini kA udaya, anudaya, pramANa ara saMkramaNa, kSayAdika kA vidhAna ityAdi aneka varNana hai / bahuri yahu to puruSaveda, saMjvalana krodha kA udaya sahita zreNI cadayA, tAkI apekSA kathana hai / bahuri puruSaveda, saMjvalana mAna prAdi kA udaya sahita gyAraha prakAra zreNI caDhane vAloM ke jo-jo vizeSa pAie, tAkA varNana hai / asaM kRSTibedanA pUrNa bhaeM / bahuri kSINakaSAya kA varNana / tahAM IryApathabaMdha kA, ara sthiti-anubhAgadhAta ghA guNAvagI Adi kA, vA tahAM saMbhavate dhyAnAdika kA ara jJAnAvaraNAdika ke kSaya hone ke vidhAna kA, ara ihA~ zarIra sambandhI nigoda jIvani ke abhAva hone ke krama kA ityAdi varNana hai| bahuri sayogakevalI kA varNana hai / tahAM tAke mahimA kA ara guNazreNI kA ara vihAra-mAhArAdika hone na hone kA varNana kari aMtarmuhUrta mAtra Ayu rahai zrAvajitakaraNa ho hai tAkA, tahAM guNaveNI Adi kA, ara kevalasamuddhAta kA, tahAM daMDa-kapATAdika ke vidhAna vA kSetrapramANAdika kA, vA tahAM saMbhavatI sthiti-anubhAga ghaTane Adi kriyAni kA vA yogani kA ityAdi varNana hai| bahuri bAdara mana-vacana kAya yoga ko nirodhi sUkSma karane kA, tahAM jaise yoga ho hai, tAkA para sUkSma manoyoga, pacanayoga, ucchavAsa-nizvAsa, kAyayoga ke nirodha karane kA, tahAM kAyayoga ke - - : ..... . 4 5 -4 .
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyamjhAnAmdrakA pIThikA / pUrvasparddhakani ke apUrvasparddhaka ara tinakI sUkSmakRSTi karie hai, tinakA svarUpa, vidhAna, pramANa, samaya-samaya sambandhI kriyAvizeSa ityAdika kA ara karI sUkSmakRSTi, tAkauM bhogavatA sUkSmakriyApratipAtI dhyAna yukta ho hai, tAkA vA tahAM saMbhavate sthitianubhAgaghAta vA guNazreNI prAdi vizeSa kA varNana hai / bahuri prayogakebalI kA varNana hai| tahAM tAkI sthiti kA, zailezyapanA kA, dhyAna kA, tahA~ avazeSa sarva prakRti khipavAne kA varNana hai / bahuri siddha bhagavAna kA varNana hai / tahAM sukhAdika kA, mahimA kA, sthAna . kA, anya matokta svarUpa ke nirAkaraNa kA ityAdi varNana hai / ase labdhisAra kSapaNAsAra kathana kI sUcanikA jAnanI / bahuri anta yi apane kicha samAcAra pragaTa kari isa samyagjJAnacaMdrikA kI samAptatA hote kRtakRtya hoi pAnaMda dazA ko prApta honA hogA / ase sUcanikA kari graMthasamudra ke artha saMkSepapane prakaTa kie haiN| iti sUcanikA / parikarmASTaka sambandhI prakaraNa bahuri isa karaNAnuyogarUpa zAstra ke abhyAsa karane ke athi gaNita kA jJAna avazya cAhiye, jAte alaMkArAdika jAneM prathamAnuyoga kA, gaNitAdika jAneM karaNAnuyoga kA, subhASitAdika jAneM caraNAnuyoga kA, nyAyAdi jAne dravyAnuyoga kA viziSTa jJAna ho hai, tAtai gariNata graMthani kA abhyAsa karanA / para na baneM to parikarmASTaka to avazya jAnyA cAhiye / jAte yAkauM jANe anya gariNata karmani kA bhI vidhAna jAni tinakauM jAne para isa zAstra viSa praveza pAvai / tAtai isa zAstra kA abhyAsa karane ko prayojanamAtra parikaryASTaka kA varNana ihAM karie hai tahAM parikarmASTaka virSe saMkalana, vyabakalana, guragakAra, bhAgahAra, varga, ghana, vargamUla, ghanamUla e pATha nAma jAnane / e laukika gaNita virSe bhI saMbhava haiM, para alaukika gariNata virSa bhI saMbhava haiM / so laukika gaNita to pravRtti virSe prasiddha hI hai / para alaukika gaNita jaghanya saMkhyAtAdika yA palyAdika kA vyAkhyAna Age jIvasamAsAdhikAra pUrNa bhae pIche hoigA, tahAM jAnanA / aba saMkalanAdika kA svarUpa
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ parikarmASTaka sambandhI prakara kahie hai / kisI pramANa ko kisI pramANa viSai joDiye tahAM saMkalana khie| jaise sAta virSe pAMca joDeM bAraha hoi, vA pudgalarAzi virSe jIvAdika kA pramANa joDeM sarva dravyani kA pramANa hoi hai / bahuri kisI pramANa viSai kisI pramANa kauM ghaTAie, tahAM vyavakalana kahie / jaise bAraha viSa pAMca ghaTAaiM sAta hoya, vA saMsArI rAzi viSai sarAzi ghaTAaiM sthAvarani kA prabhAga hoi / bahuri kisI pramANa kauM kisI pramANa kari guNie, tahAM guNakAra kahie / jaise pAMca ko cyAri kari gulie vIsa hoi, vA jIvarAzi kI ananta kari guNai pudgalarAzi hoi / bahuri kisI pramANa kauM kisI pramANa kA jahAM bhAga dIjie, tahAM bhAgahAra khie| jaise bIsa kauM cyAri kari bhAga dIai pAMca hoi, vA jagat zreNI kauM sAla kA bhAga dIe rAjU hoi / bahuri kisI pramANa ko doya jAyagA mAMhi paraspara guNie, vahAM tisa pramANa kA varga khie| jaiseM pAMca kauM doya jAyagAM bhAMDi paraspara guNa pA~ca kA varga paccIsa hoi, vA sUcyaMgula kauM doya jAyagA mAMDi, paraspara gurauM, sUcyaMgula kA varga pravarAMgula hoi / bahuri kisI pramANa ko tIna jAyagA mAMDi, paraspara gurNe, tisa pramANa ko ar khie| jaise pAMca ko tIna jAyagA mAMDiM, paraspara guNe, pAMca kA ghana eka sau pacIsa hoi / vA jagat zreNI ko tIna jAyagAM mAMDi paraspara guNa loka hoi / bahuri jo pramANa jAeA varga kI hoi, tisa pramANa kA so vargamUla kahie / jaise pacIsa pAMca kA varga kIe hoi tAteM pacIsa kA vargamUla pAMca hai / vA pratarAMgula hai so sUcyaMgula kA varga kIe ho hai, tAtaM pratarAMgula kA vargamUla sUkhyaMgula hai / bahuri jo pramANa jAeA ghana kIe hoi, tisa pramANa kA so dhanamUla kahie / jaise eka sau pacIsa pAMca kA dhana kIe hoi, tAte eka sau pacIsa kA ghanamUla pAMca hai| vo loka hai so jagatzreNI kA ghana kIe ho hai, tAtai loka kA ghanamUla jagatzreNI hai /
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnandrikA pIThikA [ 57 aba ihAM keteika saMjJAvizeSa kahie hai / saMkalana virSe joDane yogya rAzi kA nAma dhana hai| mUlarAzi kI tisa dhana kari adhika kahie / jaise pAMca adhika koTi vA jIvarAzyAdika kari adhika pudgala ityAdika jAnane / bahuri byavakalana virSe ghaTAvane yogya rAzi kA nAma RNa hai / mUlarAzi kauM tisa RNa kari hIna vA nyUna vA zodhita vA sphoTita ityAdi kahie / jaise pAMca kari hIna koTi vA trasarAzi hIna saMsArI ityAdi jAnane / kahIM mUlarAzi kA nAma dhana bhI kahie hai| bahuri garaNakAra virSe jAkauM mugie, tAkA nAma guNya kahie / jAkari gurigae, tAkA nAma guNakAra vA guNaka kahie / muNyarAzi kauM guNakAra kari guriNata vA hata vA abhyasta vA ghnata ityAdi kahie / jaise paMcaguriNata lakSa vA asaMkhyAta kari guNita loka kahie / kahIM guNakAra prasAraNa guNya kahie / jaise pAMca guNA vIsa kauM pAMca vIsI kahie vA asaMkhyAtaguragA loka * asaMkhyAtaloka kahie ityAdika jAnane / gunane kA nAma guNana kA hanana vA ghAta ityAdi kahie hai| ___ bahuri bhAgahAra virSe jAkauM bhAga dIjie tAkA nAma bhAjya vA hArya ityAdi hai / para jAkA bhAga dIjie tAkA narama bhAgahAra vA hAra vA bhAjaka ityAdi hai / bhAjya rAzi kU bhAgahAra kari bhAjita bhakta vA hata vA khaMDita ityAdi khie| jaise pAMca kari bhAjita koTi vA asaMkhyAta kari bhAjita palya ityAdika jAnane / bhAgahAra kA bhAga dei eka bhAga grahaNa karanA hoi, tahAM tethavAM bhAga vA eka bhAga khiye| jaise vIsa kA cauthA bhAga, bA palya kA asaMkhyAtavA bhAga vA asaMkhyAtaka bhAga ityAdi jaannaa| bahuri eka bhAga vinA avazeSa bhAga grahaNa karane hoI tahAM bahubhAga kahie / jaise vIsa ke cyAri bahubhAga vA palya kA asaMkhyAta bahubhAga ityAdi jAnane / bahuri varga kA nAma kRti bhI hai / bahuri vargamUla kA nAma kRtimala vA mUla dA pada vA prathama mUla bhI hai / bahuri prathama mUla ke mUla kauM dvitIya mUla kahie / dvitIya mUla ke mUla kI tRtIya mUla kahie / aseM caturthAdi mUla jAnane / jaise
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ - [ parikaryASTaka sambandhI prakaraNa SAIRATEST-HD RAIPurwri paiMsaTha hajAra pAMca sau chattIsa kA prathama mUla doya sai chappana, dvitIya mUla solaha, tRtIya mUla cyAri, caturtha mUla doya hoi / jaise hI palya vA kevalajJAnAdi ke prathamAdi mUla jAnane aise manA bhI aneka maMjJAvizeSa yathAsaMbhava jAnane / __ aba ihAM vidhAna kahie hai / so prathama laukika gaNita apekSA kahie hai| tahAM asA jAnanA 'aMkAnAM vAmato gatiH' aMkati kA anukrama bAI tarapha setI hai / jaise doya se chappana (256) ke sIna aMkani viSa chakkA Adi aMka, pAMcA dUsarA aMka, duvA aMta aMka kahiye / ase hI anyatra jAnanA / bahuri prathama, dvitIya, tRtIya, caturtha prAdi aMkani kI krama te eka sthAnIya, daza sthAnIya, zata sthAnIya, sahasra sthAnIya Adi kahie / pravRtti virSe inahI kareM ikavAI, dahAI, saikaDA, hajAra Adi kahie hai| bahuri saMkalanAdi hote pramANa lyAkne kauM gaNita karma kauM kAraNa je karaNasUtra, tinakari gaNita zAstrani virSe aneka prakAra vidhAna kahA hai, so tahAtai jAnanA vA trilokasAra kI bhASA TIkA banI hai, tahAM laukika gaNita kA prayojana jAni pIThabaMdha virSe kichu varNana kiyA hai, so tahAMteM jAnanA / isa zAstra virSe gaNita kA kathana kI mukhyatA nAhI vA laukika gaNita kA bahuta vizeSa prayojana nAhIM tAtai ihAM bahuta varNana na karie hai| vidhAna kA svarUpa mAtra dikhAvane kauM eka prakAra kari kicit varNana karie hai / _tahAM saMkalana virSe jinakA saMkalana karanA hoi, tinake eka sthAnIya Adi aMkani ko krama se yathAsthAna joDeM jo-jo aMka prAba, so-so aMka joDa virSe krama ta yathAsthAna likhanA / so pravRtti virSe jaise joDa dene kA vidhAna hai, taise hI yahu jAnanA / bahari jo eka sthAnIya Adi aMka joDe doya, tIna Adi aMka prAvai tau prathama aMka kauM joDa virSa pahile likhie / dvitIya Adi aMkani ko daza sthAnIya Adi aMkani virSe joDie / yAkauM pravRtti virSe hAthilAgA kahie hai| ase karate jI aMka hoi, so joDyA huvA pramANa jaannaa| ihAM udAharaNa - jaise doya saM chappana para caurAsI (256+4) joDie, tahAM eka sthAnIya chaha ara cyAri jo. daza bhae / tahAM joDa virSe eka sthAnIya biMdI likhI, ara rahA eka, tAkI ara daza sthAnIya pAMcA, pAThA ina kauM jodd'eN|
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ for i [ ve caudaha bhae / tahAM joDa viSe daza sthAnIya caukA likhyA thara rahyA ekA, tAka ra tIna bhayA, so joDa viSaM zata sthAnIya likhyA / jaise se hI anyatra jAnanA / zata sthAnIya dUvA kareM jor3eM, joDeM tIna se cAlIsa bhaye / bahuri vyavakalana viSai mUlarAzi ke eka sthAnIya zrAdi saMkani viSai RNa rAzi ke eka sthAnIya Adi aMkani ko yathAkrama ghaTAie / jo mUlarAzi ke eka sthAnIya Adi aMka taiM RNarAzi ke eka sthAnIya Adi ke adhika pramANa lIe hoi to dhanarAzi daza sthAnIya Adi aMka viSai eka ghaTAi dhanarAzi ke eka sthAnIya Adi viSai daza joDi, tAmeM RNarAzi kA aMka ghaTAvanA / so pravRtti viSe jaise bAkI kADhane kA vidhAna hai, taise hI yaha jAnanA / preseM karateM jo ho, so avazeSa pramANa jAnanA / ihAM udAharaNa jaiseM chaha se picahattari mUlarAzi viSe bArAve ( 675-22 ) RNa ghaTAvanA hoi, tahAM eka sthAnIya pAMca meM dUvA ghaTAe tIna rahe zrara daza sthAnIya sAta viSe nava ghaTe nAhIM tAteM zatasthAnIya chakkA maiM eka ghaTAI tAke daza sAta viSe jor3e sataraha bhae, tAmeM nau ghaTAi prATha rahe zata sthAnIya chakkA eka ghaTAyeM pAMca rahe, tAmaiM RNa kA aMka koU ghaTAvane ko haiM nAhIM tAteM, pAMca hI rahe / * avazeSa pAMca se tivAsI pramANa zrAyA / bhaiMseM hI anyatra jAnanA / - bahuri guNakAra viSai guNya ke aMta aMka aMka ko krama te guNakAra ke aMkani kari guNi guNita rAzi kA pramANa Avai / taiM lagAya Adi aMka paryaMta eka-eka yathAsthAna likhie vA joDie, taba hAM udAharaNa - jaise gubhya doSa se chappana ra guNakAra solaha (256416) tahAM guNya kA aMta aMka dUbA kI solaha kari guNanA / tahAM chakkA tau dUvA Upari 16 ara ekA tAke pIche 256 se sthApana kari eka so to eka ke nIce likhanA / para chaha kari dUvA vA tI guNya kI jAyagA likhanA ekA pahile asA bhayA [ 32 56 ] / bahuri se hI guNya kA 16 kari dUvA ko guraNe, doya pAye, kI guNa bAraha pAe, ti viSa doya likhyA yA tAmai joDanA taba upAMta aMka pAMcA; tAko solaha kari guNanA tahAM se 22, 16 sthApanA kari ekA kari pAMca ko gurauM, pAMca bhaye, so to ekA ke nIce dUvA, tAmeM joDie para chakkA kari pAMcA kau gurauM tIsa bhae, tahAM biMdI pAMcA kI jAyagAM mAMDi tIna pIchale zrakani viSe joDie se kIe
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Tr 16 - - / parikaNTika sambandhI prakaraNe aisA 4006 bhayA ! bahuri guNya kA Adi aMka chakkA ko solaha kari guNanA tahAM aise 4006 sthApi eka kari chaha ko muraNe chaha bhaye so tau ekA ke nIce biMdI tAmai joDie ara cha ko cha kari guNa chattIsa bhayA, tahAM chakkA tau guNya kA chakkA kI jAyagAM sthApanA, tIyA pIchalA aMka chakkA tAmai joDanA, aise kIe aisA 4066 bhayA / yA prakAra guriNata rAzi cyAri hajAra chinavai aayaa| aise hI anyatra vidhAna jAnanA / bahuri bhAgahAra virSe bhAjya ke jaite aMkani virSe bhAgahAra kA bhAga denA saMbhava, titane aMkani kI tAkA bhAga dei pAyA aMka ko judA likhi tisa pAyA aMka kari bhAgahAra kauM guraNe jo pramANa hoi, titanA jAkA bhAga dIyA thA, tAmai ghaTAya avazeSa tahAM likhanA / bahuri taiseM hI bhAga dIe jo aMka pAvai, tAkauM pUrva likhyA thA aMka, tAke Agai likhi tAkari bhAgahAra ko guNi taise hI ghttaavnaa| ase yAvat bhAjyarAzi niHzeSa hoi tAvat kIe jude likhe aMka pramANa eka bhAga Ave hai / ihAM udAharaNa-jaise bhAjya cyAri hajAra chinarva, bhAgahAra solaha / tahAM bhAjya kA anta aMka cyAri kauM tI solaha kA bhAga saMbhava nAhIM tAta doya aMke cAlIsa tinakauM bhAga denA, tahAM aisa 16 likhi| ihAM tIna Adi aMkani kari solaha kauM guNa, tau cAlIsa te adhika hoi jAya tAteM doi pAye so dUvA judA likhi, tAkari solaha kauM guNi cAlIsa meM ghaTAe asA 866 bhayA / bahuri ihAM nivAsI kauM - solaha kA bhAga doe 16 pAMca pAe, so dUvA ke prAgai likhi, tAkari solaha kau muni nivAsI meM ghaTAe aisA 66 rahA / yAkauM solaha kA bhAga dIeM chaha pAya, so pAMcA ke Age likhi, tAkari solaha kauM guNi china bhae, so ghaTAe bhAjyarAzi ni:zeSa bhayA / aiseM jude likhe aMka tinakari eka bhAga kA pramANa doya se chappana pAvai hai| bahuri 'bhAgo nAsti labdhaM zUnya' isa dacana teM jahAM bhAga TUTi jAya tahAM biMdI pAvai / jaise bhAjya tIna hajAra chattIsa (3036) bhAgahAra chaha (6) tahAM tIsa kauM chaha kA bhAga dIe, pAMca pAe, tinakari chaha kauM guNi, ghaTAe tIsa niHzeSa hoya gayA, so ihAM bhAga TUTyA, tAteM pAMca ke Agai bidI likhie / bahuri avazeSa chattIsa kauM chaha kA bhAga dIe chaha pAe, so bidI ke Age likhi, tAkari chaha ko guriga ghaTAeM sarva bhAjya niHzeSa bhayA / aise labdha pramANa pAMca sai chai paayaa| aise hI anyatra jAnanA / ma REA STHAN
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanA pIThakara 1 [ 61 likhi bahuri varga viSai guNakAravat vidhAna jAnanA / jAte doya jAyagA samAna rAzi eka kauM guNya, eka kI guNakAra sthApi paraspara guNa varga ho hai / jaise solaha kauM solaha kari guNoM, solaha kA varga doya se chappana ho hai / aft or fat bhI guNakAravat hI vidhAna hai / jAte tIna jAyagAM samAna rAzi mAMDa paraspara guNana karanA / tahAM pahilA rAzirUpa guNya ko dUsarA rAzirUpa guNakAra kari guNai jo ( pramANa ) hoi tAka guNya sthApi, tAka tIsarA rAzirUpa guNakAra kari guNa jo pramANa Avai, soi tila rAzi kA vana jAnanA / jaise solaha ko solaha kari gurauM, doya se chappana, bahuri tAkoM solaha kari yAra hajAra dina ho, soI solaha kA dhana hai / aise hI anyatra jAnanA / bahuri vargamUla ciSai vargarUpa rAzi ke prathama aMka upari viSama kI dUsare aMka upari sama kI tIsare (aMka) upari viSama kI cauthe (aMka) upari sama kI aisa krama anta aMka paryaMta ubhI ADI lIka kari sahanAnI karanI / jo anta kA aMka sama hoya to tahAM upAMta kA ara anta kA doU aMkani kI viSama saMjJA jAnatIH / tahAM anta kara eka vA doya jo viSama aMka, tAkA prasAraNa viSai jisa aMka kA varga saMbhava, tAkA varga kari anta kA viSama pramANa meM ghaTAvanA / avazeSa rahai so tahAM likhanA | bahuri jAkA varga kIyA thA, tisa mUla aMka ko judA likhanA / bahuri avazeSa rahe aMka ri sahita jo tisa viSama ke Age sama aMka, tAke pramANa kauM judA sthApyA jo aMka, tAteM dUkhA pramANa rUpa bhAgahAra kA bhAga dIe jo aMka pAveM, tAka tisa judA sthApyA, aMka ke zrAge likhanA / ara tisa aMka kari guNyA huvA bhAgahAra kA pramANa ko tisa bhAjya meM ghaTAi avazeSa tahAM likhi denA / bahuri isa avazeSa sahita jo tisa sama ke Age viSama aMka, tAmeM jo aMka pAyA thA, tAkA varga kIe jo pramANa hoi, sI ghaTAvanA pravazeSa tahAM likhanA / bahuri isa avazeSa sahita jo tisa viSama ke Age sama aMka, tAka tina jude likhe hue sarva aMkarUpa pramANa guNA pramANa rUpa bhAgahArA kA bhAga dei pAyA aMka ko tina jude likhe hue aMkani ke mAge likhatA / zrara isa pAyA aMka kari bhAgahAra kI guNi bhAjya meM ghaTAi vazeSa tahAM likhanA / bahuri isa avazeSa sahita jo sama aMka ke Age viSama aMka tAviSa pAyA aMka kA varga ghaTAvanA / aise hI mate yAvat vargita rAzi niHzeSa hoya, tAvat kIe vargamUla kA pramANa Ave hai /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ ----- - in 62 ] parikarmASTaka sambandhI prakaraNa ihAM udAharaNa - jaise vagita rAzi paiMsaTha hajAra pAMca sau chattIsa (65536) yahAM viSama-sama kI sahanAnI aMsI kari anta kA viSama chakkA tAmai tIna kA varga to bahuta hoi jAi, tAtai saMbhavatA doya kA varga cyAri ghaTAi avazeSa oi tahAM likhanA / para mUla aMka dUvA judA paMkti virSe likhanA / bahuri tisa avazeSa samita mAgilA sabaka aisA tAkI judA likhyA jo dUvA tAteM dUNA cyAri kA bhAga dIe, chaha pAbaiM; paraMtu prAgai varga ghaTAbane kA nirvAha nAhIM; tAteM pAMca pAyA. so judA likhyA huA dUvA ke prAmaiM likhanA / ara pAyA aMka pAMca kari bhAgahAra cyAri kI guNi, bhAjya meM ghaTAeM, pacIsa kI jAyagAM pAMca rahyA, tisa mazita bhAgilA viSama aisA (55) tAmai pAyA aMka pAMca kA varga pacIsa ghaTAe, avazeSa aisA 30, tisa sahita prAgilA sama aisA 303, tAkauM judhe likhe aMkani te daNA pramANa pacAsa kA bhAga dIe chaha pAyA, so jude likhe aMkani ke prAgaiM likhatA / ara chaha kari bhAgahAra pacAsa kauM guriNa, bhAjya' meM ghaTAe avazeSa aisA rahA, tisa sahita prAgilA viSama aisA 36, yAmai pAyA aMka chaha kA varga ghaTAe zazi niHzeSa bhyaa| aiseM jude likhe have aMkani kari paisaTha hajAra pAMca se chattIsa kA vargamUla doe se chappana AyA / aiseM hI anyatra vidhAna jAnanA / bahari ghanamUla viSa ghana rUpa rAzi ke aMkani upari pahilA dhana, dUjA-tIjA pradhAna cauthA dhana, pAyavA~-ThA adhana aisai kramateM UbhI ADI lIka rUpa sahanAnI karanI / jo aMta kA dhana aMka na hoi to anta upAMta doya aMkani kI ghana saMjJA jAnanI / ara te doU ghana na hoi tau anta te tIna aMkani kI dhana saMjJA jAnanI / tahAM eka vA doya vA tIna aMka rUpa ko anta kA dhana, tAmeM jAkA dhana saMbhavai tAkA dhana kari tAme aMta kA dhana aMkarUpa pramANa maiM ghaTAi avazeSa tahAM likhanA / ara jAkA dhana kIyA thA, tisa mUla aMka ko judA paMkti virSe sthApanA / bahuri tisa prabazeSa sahita AgilA aMka kI tisa mUla aMka ke varga te tiguNA bhAgahAra kA bhAga denA o aMka pAveM, tAkauM judA likhyA huvA aMka ke prAmai likhanA / para pAyA kari bhAgahAra kauM guNI, bhAjya meM ghaTAi avazeSa tahAM likhi denA / bahari isa avazeSa sahita prAgilA aMka, tAviSaM pAyA aMka ke varga kauM pUrva paMkti virSe tiSThate . aMkani kari guroM, jo pramANa hoi, tAkI tiguNA kari ghaTAi denA / avazeSa tahAM likhanA / bahuri isa avazeSa sahita AgilA aMka virSe tisa hI pAyA aMka kA ghana ghaTAvanA / bahuri avazeSa sahita AgilA aMka kauM judA likhi aMkani ke pramANa MeanivAAN--- - -
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA / kA varga kI tiguNA kari nirvAha hoi, taiseM bhAga denA / pAyA aMka paMkti viSaM Aga likhanA / aise hI anukrama te yAvat dhanarAzi niHzeSa hoi tAvat kIe ghanamUla kA pramANa Arya hai| ihAM udAharaNa - jaise dhanarAzi paMdraha hajAra chaha se paccIsa (15625) ihAM dhanaapana kI sahanAnI kIe aisA (15625) ihAM anta aMka dhana nAhIM tAtai doya aMka rUpa antadhana 15 / ihAM tIna kA dhana kIe bahuta hoi jAi, tAta doya kA dhana mATha ghaTAi, tahAM avazeSa sAta likhanA / ara ghanamUla dUvA judI paMkti viSaM likhanA bahuri tisa avazeSa sahita prAgilA aMka aMsA (76) tAkI mUla aMka kA varga cyAri, tAkA tiguNA bAraha, tAkA bhAga die chaha pAveM, paraMtu prAgai nirvAha nAhIM tAteM pAMca pAyA so duvA ke prAgai paMkti virSe likhanA ara isa pAMca kari bhAgahAra bAraha kI guNi, bhAjya meM ghaTAe, avazeSa solaha (16) tisa sahita AgilA aMka aisA (162) tAmaiM pAyA aMka pAMca, tAkA varga pacIsa, tAkI pUrva paMkti virSe tiSTha thA dUbA, tAkarI guraNe pacAsa, tinake tiguNe DyoDha se ghaTAeM avazeSa bAraha, tisa sahita AgilA aMka aisA (125), yAmaiM pAMca kA dhana ghaTAeM rAzi niHzeSa bhayA aise paMdraha hajAra cha:sai paccIsa kA dhanamUla paccIsa pramANa aayaa| aise hI anyatra jAnanA / . aise varNana kari aba bhinna parikarmASTaka kahie hai / tahAM hAra para aMzani kA saMkalanAdika jAnanA / hAra para aMza kahA kahie / jaise jahAM chaha paMcAsa kahe, tahAM eka ke paMcAsa aMza kIe tiha samAna chaha aMza jAnane / vA chaha kA pAMcavAM bhAga jAnanA / tahAM chaha kauM to hAra vA hara vA cheda kahie / para pAMca kauM aMza vA lava ityAdika kahie / tahAM hAra kauM Upari likhie, aMza kauM nIce likhie| jaise chaha paMcAsa kauM asA likhie / aise hI anyatra jaannaa| tahA~ bhinna saMkalana-vyavakalana ke arthi bhAgajAti, prabhAgajAti, bhAgAnubaMdha, bhAgApavAha e cyAri jAti haiM / tinavirSe ihAM vizeSa prayojanabhUta samaccheda vidhAna lIe bhAgajAti kahie hai / jude-jude hAra para tinake aMza likhi eka-eka hAra ko anya hArani ke aMzani kari guNie ara sarva aMzani ko paraspara gurigae / aiseM kari jo saMkalana karanA hoi to paraspara hArani kI joDa dIjie ara vyavakalana karanA ho to mUlarAzi ke hArani virSe RNarAzi ke hAra ghaTAi dIjie / ara aMza sabani ke samAna bhae / tAteM aMza paraspara guraNe jete bhae tete hI rAkhie / aiseM samAna aMza hone se yAkA nAma samaccheda vidhAna hai|
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ SomsmAnA CircPAL - - samAjamA - HTimesmeteria - " - 64) [ parikarmASTaka sambandhI prakaraNa ihA udAharaNa - tahAM saMkalana virSe pAMca chaTThA aMza doya tihAi tIna pAva (cauthAI) inakI joDanA hoi tahAM ! aisA likhi tahAM pAMca hAra kI anya ke tIna cyAri-aMzani kari ara doya hAra kauM anya ke chaha-cyAri aMzani kari ara tIna hAra kauM anya ke chaha-tIna aMzani kari guNe sAThi aDatAlIsa cauvana hAra bhae / ara aMzani 160/48/54 kauM paraspara guNe sarvatra bahattara aMza aisa bhae / ihAM hArani kauM joDe eka so bAsaTha hAra para bahattara aMza bhae tahAM hAra kauM aMza kA bhAga dIe doya pAye para avazeSa aThAraha kA bahattariyAM bhAga rhyaa| tAkA aThAraha kari apavartana kIe eka kA cauthA bhAga bhayA / aiseM tinakA joDa savA doya aayaa| koI saMbhavatA pramANa kA bhAga dei bhAjya vA bhAjaka rAzi kA mahat pramANa kau~ thorA kIjie (vA niHzeSa kIjie) tahAM apavartana saMjJA jAnanI so ihAM aThAraha kA bhAga dIe bhAjya aThAraha thA, tahAM eka bhayA para bhAgahAra bahattara thA, tahAM cyAri bhayA, tAteM aThAraha kari apavartana bhayA kahyA / aise hI anyatra apavartana kA svarUpa jAnanA / - bahuri vyakkalana virSe jaise tIna virSe pAMca cauthA aMza ghaTAvanA / tahA~ 'kalpyo haro rUpamahArarAzeH' isa vacana teM jAke aMza na hoi, tahAM eka aMza kalpanA, so ihAM tInakA aMza nAhI, tAteM eka aMza klpi| aise likhanA ihAM tIna hArani kauM anya ke cyAri aMza kari, para pAMca hArani kauM anya ke eka aMza kari guNe ara aMzani kauM paraspara guNe | aisA bhyaa| ihAM bAraha hArani virSe pAMca ghaTAeM sAta hAra bhae / ara aMza cyAri bhae / tahAM hAra kI aMza kA bhAga dIe eka para tIna kA cauthA bhAga pauraNa itanA phala paayaa| bahurI bhinna guraNakAra virSe guNya para guNakAra ke hAra kauM hAra kari aMza kauM aMza kari guNana karanA / jaise daza kI cauthAi ko cyAri kI tihAi kari guNanA hoi, tahAM aisA | likhi guNya-guNakAra ke hAra ara aMzani kauM guNeM cAlIsa hAra ara bAraha azA bhae tahAM hAra kauM aMza kA bhAga dIe tIna pAyA / aba zeSa cyAri kA bArahavAM bhAga tAkauM cyAri kari apavartana kIe eka kA tIsarA bhAga bhayA / ase hI anyatra jaannaa| mta A. RA
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyAjJAnacandrikA vIThikA 1 - bahuri bhinna bhAgahAra virSe bhAjaka ke hArani kI aMza kIjie ara aMzani kauM hAra kIjie / ase palaMTi bhAjya-bhAjaka kA guNya-guNakAravat vidhAna karanA / jaise saMtIsa ke AdhA kauM teraha kI cauthAI kA bhAga denA hoi tahAM aseM likhie bahuri bhAjaka ke hAra para aMza palaTa aseM 2 |13| likhinA / bahuri muraNanavidhi kIe eka sau aDatAlIsa hAra para chabbIsa aMza 26 bhae / tahAM aMza kA hAra kauM bhAga dIe pAMca pAe / ara avazeSa aThAraha chanvIsavAM bhAga, tAkA doya kari apavartana kIe nava terahavAM bhAgamAtra bhayA / ase hI anyatra jaannaa| bahuri bhinna varga ara dhana kA vidhAna muNakAravat hI jAnanA / jAte samAna rAzi doya kI paraspara guNe varga ho hai / tIna kI paraspara guNeM dhana ho hai| jaise teraha kA cauthA bhAga kauM doya jAyagA mAMDiyA paraspara guNeM tAkA varga eka sau guNahatara kA solahavAM bhAgamAtra 166 ho hai / ara tIna jAyagA mAli 219 paraspara guraNe ikaIsa se satyANa kA causaThayAM bhAga mAtra 66 ghana ho hai| bahuri bhinna varmamUla, ghanamUla virSe hArani kA ara aMzani kA pUrvokta vidhAna kari judA-judA mUla grahaNa karie / jaise vargita rAzi eka sau guNahattari kA solahavAM bhAga 16 / tahAM pUrvokta vidhAna taiM eka sau guNahattari kA vargamUla teraha, ara solaha kA cyAri ase teraha kA cauthA bhAgamAtra vargamUla aayaa| bahuri dhanarAzi ikaIsa se satyANa kA causaThavAM bhAga 6 | tahAM pUrvotta vidhAna kari ikaIsa se satyANave kA dhanamUla teraha, causaThi kA cyAri aise teraha kA cauthA bhAgamAtra / pacamUla pAyA / ause hI anyatra jAnanA / __bahuri aba zUnyaparikASTa likhie hai| zUnya nAma hiMdI kA hai, tAke saMkalanAdika kahie hai| tahAM biMdI virSe aMka joDeM aMka hI hoya / jaiseM pacAsa vi pAMca joDie / tahAM ekasthAnIya biMdI virSe pAMca joDe pAMca bhae / dazasthAnIya pAMca hai hI, ase pacAvana bhae / bahuri aMka viSai biMdI ghaTAe aMka hI rahai / jaise pacAvana meM daza nteedamsturineKIKAR a ma
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ MARAT -.-.'. HI -. ia d 60/485 Hamarin A / parikASTaka sambandhI prakaraNa ihAM udAharaNa - tahAM saMkalana virSe pAMca chaTThA aMza doya tihAi tIna pAva (cauthAI) inakauM joDanA hoi tahAM aisA likhi tahAM pAMca hAra kauM anya ke tIna cyAri-aMzani kari para doya hAra kauM anya ke chaha-cyAri aMzani kari ara tIna hAra kauM anya ke chaha-tIna aMzani kari guNe sAThi aDatAlIsa cauvana hAra bhae / ara aMzani kauM paraspara gurape sarvatra bahattara aza7272/72 aise bhae / ihAM hArani kauM joDe eka so bAsaTha hAra para bahattara aMza bhae tahAM hAra kI aMza kA bhAga dIe doya pAye ara avazeSa aThAraha kA bahattarivAM bhAga rahyA / tAkA aThAraha kari apavartana kIe eka kA cauthA bhAga bhayA / aiseM tinakA joDa savA doya paayaa| koI saMbhavatA pramANa kA bhAga deza bhAjya vA bhAjaka rAzi kA mahat pramANa ko thorA kIjie (vA niHzeSa kIjie) tahAM apavartana saMjJA jAnanI so ihAM aThAraha kA bhAga dIe bhAjya aThAraha thA, tahAM eka bhayA ara bhAgahAra bahattara thA, tahAM cyAri bhayA, tAtai aThAraha kara apavartana bhayA kahyA / aise hI anyatra apavartana kA svarUpa jAnanA / - bahuri vyavakalana virSe jaise tIna virSe pAMca cauthA aMza ghaTAvanA / tahAM 'kalpyo haro rUpamahArarAzeH' isa vacana teM jAkai aMza na hoi, tahAM eka aMza kalpanA, so ihAM tInakA aMza nAhIM, tAtai eka aMza klpi| aise likhanA ihAM tIna hArani kauM anya ke cyAri aMza kari, ara pAMca hArani kauM anya ke eka aMza kari guNe ara aMzani kauM paraspara guraNe | aisA bhayA / ihAM bAraha hArani virSe pAMca ghaTAeM sAta hAra bhae / ara aMza cyAri bhae / tahAM hAra kauM aMza kA bhAga dIe eka ara tIna kA cauthA bhAga pauraNa itanA phala aayaa| .. - bahurI bhinna guNakAra virSe guNya ara guNakAra ke hAra kI hAra kari aMza kauM aMza kari guNana karanA / jaise daza ko cothAi kau cyAri kI tihAi kari guNanA hoi, tahAM aisA / likhi guNya-guNakAra ke hAra para aMzani kauM guNeM cAlIsa hAra ara bAraha 2 bhae tahAM hAra kauM aMza kA bhAga dIe tIna pAyA / aba zeSa cyAri kA bArahavAM bhAga tAko cyAri kari apavartana kIe eka kA tIsarA bhAga bhayA / jaise hI anyatra jaannaa| na %D - Marr maverintent i on
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. sairamanarternamaAMITI samyAjJAnandrikA poThikA ] ___ bahuri bhinna bhAgahAra virSe bhAjaka ke hArani kI aMza kIjie ara aMzani kauM hAra kIjie / ase palaTa bhAka-mAja kA guNya-guNakAravat vidhAna karanA / jaise saMtIsa ke prAdhA kI teraha kI cauthAI kA bhAga denA hoi taharaM aseM (31 likhie bahuri bhAjaka ke hAra bhara aMza palaTa aseM 20133 likhinA / bahuri muNanavidhi kIe eka sau aDatAlIsa hAra para chabbIsa aMza 26 bhae / tahAM aMza kA hAra kauM bhAga dIe pAMca pAe / para avazeSa aThAraha chabbIsavAM bhAga, tAkA doya kari apavartana kIe nava terahavAM bhAgamAtra bhayA / ase hI anyatra jAnanA / ___ bahuri bhinna varga ara dhana kA vidhAna guNakAravat hI jAnanA / jAtai samAna rAzi doya kauM paraspara guNe varma ho hai / tIna kauM paraspara guNeM ghana ho hai / jaise teraha kA cauthA bhAga kau~ doya jAyagA mAMDiana paraspara guNe tAkA varga eka sau guNahatara kA solahavAM bhAgamAtra 166 ho hai / para tIna jAyagA mAhi mana paraspara guraNe ikaIsa se satyANavai kA causaThavA bhAga mAtra 64 ghana ho hai| bahuri bhinna vargamUla, ghanamUla virSe hArani kA ara aMzani kA pUrvokta vidhAna kari judA-judA mUla grahaNa karie / jaise vagita rAzi eka sau guNahattari kA solahavAM bhAga 6 tahAM pUrvokta vidhAna te eka sau guraNahattari kA vargamUla teraha, ara solaha kA cyAri ase teraha kA cauthA bhAgamAtra vargamUla AyA / bahuri dhanarAzi ikaIsa se satyANavai kA causaThavAM bhAga 1 / tahAM pUrvokta vidhAna kari ikaIsa se satyANave kA ghanamUla teraha, causaThi kA cyAri aiseM teraha kA cauthA bhAgamAtra nemUla paayaa| jaise hI anyatra jaannaa| - bahuri aba zUnyaparikaSTi likhie hai / zUnya nAma biMdI kA hai, tAke saMkalanAdika kahie hai| tahAM biMdI virSe aMka joDe aMka hI hoya / jaise pacAsa virSe pAMca joDie / tahAM ekasthAnIya bidI virSe pAMca joDe pAMca bhae / dazasthAnIya pAMca hai hI, ase pacAvana bhae / bahuri aMka viSa biMdI ghaTAe aMka hI rahai / jairoM pacAvana meM daza 2117 168 O N
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. . [ parikASTaka sambandhI prakaraNa bhAEiNar minurn.wwwTamanna --- - - ghaTAe eka sthAnIya pAMca meM biMdI ghaTAe pAMca hI rahe, dazasthAnIya pAMca meM eka ghaTAe cyAri rahe ase paMtAlIsa bhae / bahuri guNakAra. viSa aMka ko biMdIkari guNe biMdI hoya / jaise vIsa kau pAMca kari guriNae, tahAM guNya ke dUvA ko pAMca kari guraNe daza bhae / bahuri biMdI kauM pAMca kari guNe, biMdI hI bhaI ase sau bhae / vahari aMka ko bidI kA bhAga dIe khahara kahie / jAteM jaise-jaise bhAgahAra ghaTatA hoi, taise-tase labdharAzi badhatI hoi / jaise daza kauM eka kA chaThThA bhAga kA bhAga die sAThi hoi, eka kA bIsavAM bhAga kA bhAga dIe doya se hoya, so bidI zUnyarUpa, tAkA bhAga dIe phala kA pramANa abaktavya hai / yAkA hAra biMdI hai, itanA hI kahA jAe / bahurI biMdI kA vargadhana, bargamala, dhanamUla viSaM guNakArAdivat biMdI hI ho hai| paise laukika gaNita apekSA parinaraka kA vikAsa kA / / bahuri alaukika gaNita apekSA vidhAna hai, so sAtizaya jJAnagamya hai / jAte tahAM aMkAdika kA anukrama vyaktarUpa 1 nAhIM hai / tahAM kahIM tau saMkalamAdi hote jo pramANa bhayA tAkA nAma kahie hai| jaise utkRSTa prasaMkhyAtAsaMkhyAta virSe eka joDe jaghanya parItAnaMta hoi, (jaghanya parItAnaMta meM eka ghaTAeM utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAta hoi) 2 para jaghanya parItAsaMkhyAta virSe eka ghaTAeM utkRSTa saMkhyAta hoi / palya kauM dazakoDAkoDi kari guNeM sAgara hoi jagat zreNI kU sAta kA bhAga dIe rAjU hoi / jaghanya yuktAsaMkhyAta kA varga kIe jaghanya asaMkhyAsAsaMkhyAta hoi / sUcyaMgula kA dhana kIye ghanAMgula hoi / pratarAMgula kA vargamUla grahe sUcyaMgula hoi / loka kA ghanamUla Ahe jagat zreNI hoi, ityAdi jAnanA / bahuri kahIM saMkalanAdi hote jo pramANa bhayA, tAkA nAma na kahie hai, saMkalanAdirUpa hI kathana "kahie hai / jAte sarva saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMtani ke bhedani kA nAma vaktavyarUpa nAhIM haiN| jaise jIvarAzi kari adhika pudgalarAzi kahie vA siddha rAzi kari hIna jIvarAti kahie, vA asaMkhyAta guNA loka kahie kA saMkhyAta pratarAMgula' kari bhAjita jagatpratara kahie, vA palya kA varga kahie, vA palya kA dhana kAhie, vA kevalajJAna kA vargamUla kahie, vA prAkAza pradeza rAzi kA dhanamUla kahie, ityAdi mein Samantavelaure 1. prati vaktavya rUpa' aisA pATha hai| 2. yaha vAkya sirpha chapI prati meM hai, hastalikhita chaha pratiyoM meM nahIM hai|
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacatikA soThikA ] jAnanA / bahuri alaukika mAna kI sahanAnI sthApi, tinake likhane kA kA tahAM saMkalanAdi hote likhane kA jo vidhAna hai, so Aga saMdRSTi adhikAra virSe varNana kareMge, tahA~ teM jAnanA / bahuri tahAM hI laukika mAnaH kA bhI-likhane kA vA tahAM saMkalanAdi hote likhane kA jo vidhAna hai, so varNana kareMge / ihAM likheM grantha virSe praveza karate hI ziSyani kauM kaThinatA bhAsatI tahAM aruci hoto, tAte ihA~ na likhie hai / udAharaNa mAtra itanA hI ihAM bhI jAnanA, jo saMkalana virSe tI adhika rAzi kI Upari likhanA jaise paca adhika sahasra 10.." aseM likhane / vyavakalana viSa hIna rAzi kauM Upari likhi tahAM pUMchaDIkAsA AkAra kari vidI dIjie jaise paMca hIna sahasra 10.. ase likhie / muNakAra virSe guNya ke prAgai guNaka kauM-likhie / jaise. paMcaguNA sahastra 100045 ase likhie / bhAgahAra viSa bhAjya ke nIce bhAjaka kauM likhie / jaise pAMca kari bhAjita sahasra ase likhie| varga viauM rAzi ko doya bAra barAbara mAMDie / jaise pAMca kA varga kauM 545 ase likhie| ina virSe rAzi kauM tIna bAra barAbari mAMDie / jaise pAMca kA ghana kauM 54545 ase likhie / vargamUla ghanamUla virSe vargarUpa-ghanarUpa rAzi ke prAgai mala kI sahanAnI karanI / jaise pacIsa kA vargamUla kauM "25 va0 ma0" ase likhie| eka sau pacIsa kA dhanamUla kau "125 gha0 mU." ase likhie| ase aneka prakAra likhane kA vidhAna hai ! ase parikarmASTaka kA vyAkhyAna kIyA soM jAnanA / -- bahuri rAzika kA jahAM-tahAM prayojana jAni svarUpa mAtra kahie hai / tahAM tIna rAzi ho haiM - pramANa phala, icchA tahAM jisa vivakSita pramANa kari jo phala prApta hoi, so pramANarAzi ara phalarAzi jAnanI / bahuri apanA icchita pramANa hoi, so icchA rAzi jAnanI / tahAM phala kI icchA kari guriNa, pramAraNa kA bhAga dIe apanA icchita pramANa kari prApta jo phala, tAkA pramANa prAya hai, isakA nAma labdha hai / ihAM pramANa para icchA 1 kI ekajAti jAnanI / bahuri phala ara labdha kI eka jAti jaannii| ihAM udAharaNa jaise pAMca rupaiyA kA sAta bharaNa anna Avai tau sAta rupaiyA kA ketA anna Avai aseM trairAzika kiiyaa| ihAM pramANa rAzi pAMca, phala rAzi sAta, icchA rAzi sAta, tahA~ phalakari icchA kauM guriNa pramANa kA bhAga dIe guNacAsa 1. chapI prati 'icchA' zabda aura anya hastalikhita pratiyoM meM 'phala' zabda hai| ..
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 ] [ parikarmASTaka sambandhI prakaraNa kA pAMcavAM bhAga mAtra labdha pramANa AyA / tAkA nava maraNa ara cyAri maraNa kA pAMcavAM bhAga mAtra labdharAzi bhayA / . : jaise hI chaha se ATha (608) siddha chaha mahInA ATha samaya viSai hoi, to sarva siddha kele kAla meM hoi, ase trairAzika karie, tahAM pramANa rAzi chaha se ATha zrara phalarAzi chaha mAsa grATha samayani kI saMkhyAta zrAvalI, icchA rAzi siddharAzi | tahA~ phala kari icchA kI guNi, pramANa kA bhAga dIe labdharAzi saMkhyAta AvalI kari guNita siddha rAzi mAtra atIta kAla kA pramANa prAye hai| jaise hI anyatra jAnanA / bahuri keteka gariNatani kA kathana Age isa zAstra viSai jahAM prayojana AvaigA tahAM kahiegA / jaise zreNI vyavahAra kA kathana guNasthAnAdhikAra viSai karaNani kA kathana karate kahiegA / bahuri eka bAra, doya bAra yAdi saMkalana kA kathana jJAnAfarare fa paryAmAsajJAna kA kathana karate kahiegA / bahuri gola zrAdi kSetra vyavahAra kA kathana jIvasamAsAdika adhikArati viSe kahiegA / jaise hI aura bhI gaNitAna kA jahAM prayojana hoigA tahAM hI kathana kariegA so jAnanA / bahuri ajJAta rAzi sthAne kA vidhAna vA suvarNagaNita zrAdi gaNitani kA ihAM prayojana nAhI, ar freei si kathana na karie hai / jaise gaNita kA kathana kiyaa| tAka yAdi rAkhi jahAM prayojana hoi, tahAM yathArthakhya jAnanA / bahuri aseM hI isa zAstra viSai karaNasUtrani kA, vA keI saMjJAni kA thA keI arthani kA svarUpa eka bAra jahAM kahyA ho, tahAMte yAdi rAkhi, tinakA jahAM prayojana zrAvai, tahAM taisA hI svarUpa jAnanA / yA prakAra zrIgommadasAra zAstra ko samyagjJAnacandrikA nAmA bhASATIkA viSe pIThikA samApta bhaI /
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ gommaTasAra jIvakANDa samyagjJAnacandrikA bhASATIkA sahila aba isa zAstra ke mUla sUtrani kI saMskRta TIkA ke anusAri bhASA TIkA karie hai / vahAM prathama hI saMskRta TIkAkAra kari kathita grantha karane kI pratijJA, vA mUla zAstra hone ke samAcAra vA maMgala karane kI puSTatA ityAdi kathana kahie hai / aat nemicaMdra jinarAya, siddha jJAnabhUSaNa sukhadAya / kari ho. gommaTasAra suTIka, kari karapaTa TIka taM ThIka // 1 // ase saMskRta TIkAkAra maMgalapUrvaka pratijJA karI hai / bahuri kahai haiM - zrImAn ara kAhU kari haNyA na jAya hai prabhAva jAkA, aisA jo syAdvAda mata, sohI bhaI guphA tAke abhyaMtara vAsa karatA jo kuvAdIrUpa hastIni ko siMhasamAna sinandi nAmA munIMdra, tihari bhaI haiM jJAnAdika kI vRddhi jAkai, aisA jo gaMganAmA vaMza viSai tilaka samAna para rAjakArya kA sarva jAnane kI prAdi de kari aneka guNasaMyukta zrImAn rAjamalla nAmA mahArAjA deva, pRthivI kI pyArA, tAMkA mahAn jo maMtrIpada, tihaviSa zobhAyamAna ra raNa kI raMgabhUmi viSai zUravIra para para kA sahAya na cAhai, aisA parAkrama kA dhArI, ara guNarUpI ratnani kA prAbhUSaNaM jAke pAie ara samyaktva ratna kA sthApanA kauM Adi dekari nAnAprakAra ke guraNana kari aMgIkAra karI jo kIrti are bharttAra sA jo zrImAn cAmuMDarAya rAjA, tAkA prazna kari jAkA avatAra bhayA, aisA ikatAlIsa padani viSai nAmakarma ke satva ko nirUpaNa, tiha dvAra kari samasta ziSya janani ke samUha ko saMbodhana ke prathi zrImAn nemIcandra nAmA siddhAMtacakravartI, samasta siddhAMta pAThI, janani viSe vikhyAta hai nirmala yaza jAkA, ara vistIrNa buddhi kA dhAraka, yaha bhagavAn zAstra kA kartA / so mahAkarmaprakRti prAbhRta nAmA mukhya prathama siddhAMta, tihakA 1 jIvasthAna, 2. kSudrabaMdha, 3. baMdhasvAmI, 4. vedanAkhaNDa, 5. vargaNAkhaMDa, 6. mahAbaMdha - e chaha khaMDa haiM /
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ H AIREONawaraEMAN D bhAratASHAADHISE HAMINEMAMATTA NERSipligunADlA 70 / gommaTasAra jIvakAza tinavirSe jIvAdika jo pramANa karaneyogya samasta vastu, tAkauM uddhAra kari gommaTasAra dvitIya nAma paMjagaha nAmA dine biratA sau racanA saMtA tisa graMtha ko zrAdi hI virSe nirvighna , zAstra kI saMpUrNatA hone ke athi, vA nAstika vAdI kA parihAra ke athi, vA ziSTAcAra kA pAlane ke athi, vA upakAra kI smaraNe ke athi viziSTa jo apanA iSTa deva kA vizeSa, lAhi namaskAra kara haiN| bhAvArtha - ihAM ausA jAnanA:- siMhananditAmA muni kA ziSya, jo gaMgavaMzI rAjamalla nAmA mahArAjA, tAkA maMtrI jo cAmuMDarAya rAjA, tihane nemIcaMdra siddhAMta cakravartI prati asA prazna kIyA - .:. : . . ... . : jo sUkSma aparyApta pRthvIkAyAdika ikatAlIsa jIyapadani virSe nAmakarma ke sattvani kA nirUpaNa kaise hai ? so khii| . tahAM isa prazna ke nimitta ko pAya aneka jIvani ke saMbodhane ke athi jIvasthAnAdika chaha adhikAra jAmaiM pAie, jaisA mahAkarma prakRti prAbhRta hai nAma jAkA, asA agrAyaNIya pUrva kA pAMcavAM vastu, athavA yati bhUtabali AcAryakRta 1 dhavala zAstra, tAkA anusAra leI gommaTasAra ara yAhIkA dvitIya nAma paMcasaMgraha graMtha, tAke karane kA prAraMbha kiyaa| tahAM prathama apane iSTadeva kauM namaskAra kara haiN| tAke nirvighnapane zAstra kI samAptatA hone kU zrAdi dekari cyAri prayojana kahe / aba inakauM dRr3ha kara haiN| .. ihI tarka - jo iSTadeva, tAkauM namaskAra karane kari nirvighnaparne zAstra kI samAptatA kahA ho hai ?, .. ... tahAM kahie hai - jo aisI AzaMkA na karanI, jAta zAstra kA asA vacana hai ...... "vighnaudhAH pralayaM yAMti zAkinIbhUtapannagAH / . viSaM niviSatAM yAti. stUyamAne jinezvare // " yAkA artha - jo jinezvaradeva kauM stavatA thakA vighna ke ju samUha, te nAza kauM prApta ho haiM / bahuri zAkinI, bhUta, sAdika, te. nAza ko prApta ho haiM / bahuri viSa hai, so viSarahitapanA kauM prApta ho hai / so asA vacanaH thako zaMkAta karatA / bahuri jaise prAyazcitta kA AcaraNa kari vratAdika kA doSa naSTa ho hai, bahuri jaise .... yati khupazcAcArya ne guNaparAmAyaM viracila kaSAyapAhu-ke sUtroM para cUNisUtra likhe haiM / bhUdalalI AcArya ne SaTkhaNTAgama sUtroM kI racanA kI hai aura prAcArya vIrasena ne padasaNDAgama sUtroM, kI 'dhavalA' dIkA likhI hai ...
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAjAnandrikA bhAvATIkA / auSadhi sevana kari roga naSTa ho hai; taiseM maMgala karane kari vighnakartA antarAyakarma ke nAza kA avirodha hai, tAta zaMkA na krnii| jaise prathama prayojana dRr3ha kIyA / bahuri tarka - jo aisA nyAya hai "sardazA ranahitam sahArina kiM kariSyati jano bahujalpaH / . vidyate nahi sa kazcidupAya sarvalokaparitoSakaro yaH // " . yAkA artha - jo sarvaprakAra kara apanA hita kA A~caraNa karanA / apanA hita karateM bahuta bakai hai jo manuSyaloka, so kahA karaMgA? ara koU kahai jo sarva prasanna hoi, so kArya karanA; to loka virSe so koI upAya hI nAhIM, jo sarva loka kauM saMtoSa karai / jaise nyAya kari jAkara prAraMbha karo ho, tAkA prAraMbha karau / nAstikavAdI kA parihAra kari kahA sAdhya hai ? tahAM kahie hai - asA bhI na kahanA / jAte prazama, saMvega anukaMpA, Astikya guNa kA pragaTa honerUpa lakSaNa kA dhArI samyagdarzana hai / yAte nAstikavAdI kA parihAra kari prApta jo sarvajJa, tihane prAdi dekari padArthani virSe jo Astikya bhAva ho hai, tAke samyagdarzana kA prApti karane kA kAraNapanA pAie hai / bahuri aMsA prasiddha vacana hai "yapi vimalo yogI, chidrAn pazyati medani / tathApi laukikAcAra', matasApi na laMghayes / " yAkA artha - yadyapi yogIzvara nirmala hai, tathApi pRthvI vAke bhI chidrani kauM dekhe hai / tAtai laukika AcAra kU mana kari bhI ullaMghana na karai; ase prasiddha hai / tAta nAstika kA parihAra kIyA cAhiye / ausaiM dUsarA prayojana dRDha kIyA / bahuri sarka - jo ziSTacAra kA pAlana kisa artha karie ? tahAM kahie hai - asA vicAra yogya nAhIM, jAte asA vacana mukhya hai "prAyeNa gurujanazIlamanucaraMti shissyaaH|" yAkA artha - je ziSya haiM te, atizaya kari gurujana kA ju svabhAva, tAkauM anusAra kari prAcaraNa karai haiM / bahuri asA nyAya hai - "magalaM nimittaM hetu parimANaM nAma kAramiti SaDapi vyAkRtyAcAryAH pazcAcchAstra vyAkurvantu" yAkA artha-jo maMgala, nimitta hetu, parimANa, nAma, kartA ina chahoM kI pahile kari
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 [ gommaTasAra jIvakA sA nyAya AcAryani kI paraMparA taiM calyA AyA pravartane kA prasaMga hoya / tAteM ziSTAcAra kA AcArya hai so pIche zAstra ka karoM / hai / tAkA ullaMghana koe unmArga viSe pAlanA kiye artha karie hai ? jaisA vicAra yogya nAhIM / - aba ihAM maMgalAdika chahoM kahA ? so kahie haiM - tahAM prathama hI puNya, pUta, pavitra, prazasta, ziva, bhadra, kSema, kalyANa, zubha, saukhya- ityAdi maMgala ke paryAya haiM / maMgala ho ke puNyAdika bhI nAma haiN| sahAM mala do prakAra hai dravyamala, bhAvamala hAM dravyamala do prakAra - bahiraMga antaraMga / tahAM paseva, mala, dhUli, kAdoM ityAdi bahiraMga dravyamala hai| bahuri prakRti, sthiti, anubhAga, pradezani kari AtmA ke pradezani viSe nibiDa baMdhyA jo jJAnAvaraNAdi ATha prakAra karma, so antaraMga dravyamala hai / bahuri bhAvamala ajJAna, pradarzanAdi pariNAmarUpa hai / athavA nAma, sthApanA, dravya, bhAva bhedarUpa mala hai / athavA upacAra mala jIva ke pApa karma haiM / tisa saba hI ma gAlayati kahie vinAze, vAghA, vA dahai, vAhane, vA zodha, vA vidhvaMsa, so maMgala kahie / athavA maMgaM kahie saukhya vA puNya, tAko lAti kahie AdAna kareM, grahaNa kareM, so maMgala hai / bahuri so maMgala nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla, bhAva bheda teM zrAnaMda kA upajAvanahArA chaha prakAra hai / tahAM arhat, siddha, zrAcArya, upAdhyAya, sAdhu, inakA jo nAma, so tau nAma maMgala hai / bahuri kRtrima prakRtrima jinAdika ke pratibiMba, so sthApanA maMgala hai | bahuri jina, AcArya, upAdhyAya, sAdhu inakA jo zarIra, so dravya maMgala hai / bahuri kailAza, girinAra sammedAcalAdika parvatAdika, arhanta prAdika ke tapa - kevalajJAnAdi guNani ke upajane kA sthAna, vA sAThA tIna hAtha se lagAya pAMca se pacIsa dhanuSa paryanta kevalI kA zarIra kari rokyA huvA AkAza athavA kevalI kA samudghAt kari rokyA huvA AkAza, so kSetra maMgala hai / bahuri jisa kAlaM viSai tapa Adika kalyANa bhae hoMhi, vA jisa kAla viSa di jinAdika ke mahAna utsava varte, so kAla maMgala hai | bahuri maMgala paryAya kari saMyukta jIvadravyamAtra bhAva maMgala hai | so yaha kahyA huvA maMgala jinAdika kA stavanAdirUpa hai, so zAstra kI Adi fat kIyA hUvA ziSyani kI thore kAlAdika kari zAstrani kA pAragAmI kareM hai / EM. BURAN - E
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyarajJAmacatrikA bhASATokA / madhya viSai kIyA havA maMgala vidyA kA vyuccheda na hoi, tAkauM karai hai| anta virSe kIyA hUvA vidyA kA nirvighnaparne kauM karai hai|| koI tarka kareM ki - iSTa artha kI prApti parameSThIni ke namaskAra se kaise hoi ? lAha kAlA kAlie hai - "neSTaM vihaMtuM zubhabhAvabhagnarasaprakarSaH prabhuraMtarAya / tatkAmacAreNa guNAnurAgAnnusyAdiriSTArthakRvahaMdAdeH // " yAkA artha -- arhantAdika kauM namaskArarUpa zubha bhAvani karI naSTa bhayA hai anubhAga kA Adhikya jAkA, asA ju antarAya nAmA karma, so iSTa ke pAtane kauM prabhu kahie samartha na hoi, tAtai tisa abhilASa yukta jIva kari guNAnurAma teM arhata zrAdika kauM kahA hUvA namaskArAdika, so iSTa artha kA karanahArA hai - jaisA paramAgama viSa prasiddha hai, tAtai so maMgala avazya karanA hI yogya hai / bahuri nimitta isa zAstra kA yahu hai - je bhavya jIva haiM, te bahuta naya pramANa ni kari nAnAprakAra bheda kI lIye padArtha ko jAnahu, isa kArya kI kAraNabhUta karie haiM / bahuri hetu isa zAstra ke adhyayana viSa doya prakAra hai - pratyakSa, parokSa / tahAM pratyakSa doya prakAra - sAkSAtpratyakSa, paraMparApratyakSa / tahAM prajJAna kA vinAza honA, bahuri samyagjJAna kI utpatti honI, bahuri deva-manuSyAdikani kari niraMtara pUjA karanA, bahuri samaya-samaya prati asaMkhyAta guNazreNIrUpa karma nirjara honA, ye to sAkSAt pratyakSa hetu haiN| zAstrAdhyayama karate hI e phala nipajeM haiM / bahuri ziSya vA ziSyani ke prati ziSya, tinakari niraMtara pUjA kA karanA, so paraMparA pratyakSa hetu hai| zAstrAdhyayana kIe te asI phala kI paraMparA ho hai| - -- -- --- -- - --- ___ bahuri parokSa hetu doya prakAra - abhyudayarUpa, niHzreyasarUpa / tahA~ sAtAvevanIyAdika prazasta prakRtini kA tIvra anubhAga kA udaya kari nipajyA tIrthakara, iMdra, rAjAdika kA sukha, so to abhyudayarUpa hai / bahuri atizaya saMyukta, Atmajanita, anaupamya, sarvotkRSTa tIrthaMkara kA sukha vA paMceMdriyani nai bhatIta siddha sukha, so niHzreyasarUpa hai / graMtha adhyayana se pIche parokSa asA phala pAie haiN| tAtai yaha graMtha aise phalani kA hetu jAnanA / - -- E - -.. -.toant - - -
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ / gommaTAra naubakANDa bahuri pramANa. isa zAstra kA nAnAprakAra arthani kari anaMta hai / bahuri akSara mAnA kari saMkhyAta hai; jAte jIvakAMDa kA sAta se pacIsa gAthA sUtra hai / bahuri nAma-jIvAdi vastu kA prakAzane kI dIpikA samAna hai / tAteM saMskRta TIkA kI apekSA jIvatatvapradIpikA hai / mmsin bahuri kartA isa zAstra kA tIna prakAra - arthakartA, graMthakartA, uttara graMthakartA / tahAM samastapane dagdha kIyA ghAti karma catuSTaya, tihakari upajyA jo ananta jJAnAdika catuSTayapanA, tAkari jAnyA hai trikAla saMbandhI samasta dravya-guNa-paryAya kA yathArtha svarUpa jihaiM, bahuri naSTa bhae haiM kSudhAdika aThAraha doSa jAke, bahuri cauMtIsa atizaya, pATha prAtihArya kari saMyukta, bahuri samasta sureMdra-nareMdrAdikani kari pUjita hai caraNa kamala jAkA, bahuri tIna loka kA eka nAtha, bahuri aThAraha mahAbhASA kara sAsa se zudra bhASA, vA saMzI saMbaMdhI akSara-anakSara bhASA tihasvarUpa, ara tAlavA, dAMta, hoTha, kaMTha kA halAvanA Adi vyApArarahita, ara bhavya jIvani kI prAnanda kA kartA, para yugapat sarva jIvani kauM uttara kA pratipAdana karanahArA aisI ju divyadhvani, tikari saMyukta, bahuri bAraha sabhA kari sevanIka, aisA jo bhagavAna zrI varddhamAna tIrthaMkara paramadeva, so arthakartA jAnanA / gaM EReal ATTERS - bahuri tisa artha kA jJAna vA kavitvAdi vijJAna para sAta Rddhi, tinakari saMpUrNa virAjamAna aisA gautama gaNadhara deva, so graMthakartA jAnanA / bahuri tisahI ke anukrama kA dhAraka, bahuri nAhI naSTa bhayA hai sUtra kA artha jAkai, bahuri rAgAdi doSani kari rahita aisA 'no munizvarani kA samUha, so uttara graMthakartA jAnanA / yA prakAra maMgalAdi chahoMni kA vyAkhyAna ihAM kIyA / aiseM tIsarA prayojana dRDha kIyA hai| bahuri tarka -- jo zAstra kI Adi vi upakAra smaraNa kise artha karie hai? tahAM kahie haiM - jo aisA na kahanA, jAteM aisA kathana hai .."zreyomArgasya saMsiddhiH prasAdAtparameSThinaH ityAhustadguNastotraM zAstrAdau munipuMgavAH // " ---M t EEET res
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ eurotrant bhAvATIkA 1 | Gu yAkA artha zreya jo kalyANa, tAke mArga kI samyak prakAra siddhi, so parameSThi ke prasAda taiM ho hai| isa hetu taiM muni pradhAna haiM, te zAstra kI yadi viSai tisa parameSThI kA stotra karanA kahU~ haiM / bahuri aisA vacana hai : -- zrabhimataphalasiddherabhyupAyaH subodha:, prabhavati sa ca zAstrAsasya cotpattirAptAt / iti bhavati sa pUjyatprasAdAtprabuddherna hi kRtasupakAraM paNDitA: ( sAdhayo) vismarati // yAkA artha - vAMchita, abhISTa phala kI siddhi hone kA upAya samyagjJAna hai / bahuri so samyagjJAna zAstra teM ho hai / bahuri tisa zAstra kI utpatti prApta jo sarvajJa leM hai / isa hetu taiM so prApta sarvajJadeva hai, so tisakA prasAda te jJAnavaMta bhae je jIva, tinakari pUjya ho haiM, so nyAya hI hai va paMDita haiM, te kIe upakAra kI nAhIM bhUlai haiM, tAta zAstra kI Adi viSai upakAra smaraNa kise artha karie aisA na kahanA : aise cauthA prayojana dUDha kiyA / yAhI vighna vinAzane kauM, bahuri ziSTAcAra pAlane ko, bahuri nAstika ke parihAra ko, bahuri abhyudaya kA kAraNa jo parama puNya, tAhi upajAvane kauM, bahuri kIyA upakAra ke yAdi karane ko zAstra kI Adi viSai jineMdrAdika ko namaskArAdi rUpa jo mukhya maMgala, tAka yAcaraNa karata saMtA, bahuri jo artha kahegA, tisa abhidheya kI pratijJA kI prakAzatA saMtA grAcArya hai, sau siddhaM ityAdi gAthA sUtra ko kahai hai siddhaM suddhaM paramiya, jiriMgadavaraNemicaMdamakalaMkaM / guraparayaraNabhUsamudayaM, jIvassa parUvaNaM vocchaM // 1 // siddhaM zuddhaM praNamya, jiteMdrabaranemicandra makalaMkam / guNaratnabhUSaNodayaM, jIvasya prarUpaNaM vakSye // 1 // TIkA - grahaM vakSyAmi / ahaM kahie maiM ju hoM graMthakartA / so vakSyAmi kahiye kahIMgA karA~gA / ki ? kisahi karoMgA ? prarUpaNaM kahiye vyAkhyAna athavA artha rUpe artha yAkari prarUpiye aisA ju graMtha tAhi karoMgA / kasya prarUpaNa ? kisakA prarUpa kahogA ? jIvasya kahiye cyAri prANani kari jIva hai, jIvegA, jIyA aisA jIva jo zrAtmA, tisa jIva ke bheda kA pratipAdana karaNa hArA zAstra
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ PHARMA / gommaTasAra jIvakA gAthA I maiM kahA~gA; asI pratijJA kari / isa pratijJA kari isa zAstra ke saMbandhAbhidheya, zakyAnuSThAna, iSTaprayojanapanA hai; tAtai buddhivaMtani kari sAdara karanA yogya kahyA haiM / tahAM jaisA saMbandha hoi, taisA hI jahAM artha hoi; so saMbaMdhAbhidheya kahiye / bahuri jAke artha ke AcaraNa karane kI sAmarthya hoi, so zakyAnuSThAna kahiye / bahuri jo hitakArI prayojana lie hoi, so iSTaprayojaka khiye| .. kathaMbhUtaM prarUpaNaM ? jAkauM kahauMgA, so kaisA hai prarUpaNa ? guNaratnabhUSaNodayaMguNa je samyagdarzanAdika, teI bhaye ratna, soI hai AbhUSaNa jAkai, asA jo guNaratnabhUSaNa cAmuMDarAya, tisateM hai udaya kahile utpatti jAkI aMsA zAstra hai / jAteM cAmuMDarAya ke prazna ke vaza teM yAkI utpatti prasiddha hai / athavA gurArUpa jo ratna so bhUSayati kahiye zobhai jihi virSe aisA guNaratnabhUSaNa. mokSa, tAkI hai udaya kahiye utpatti jAte aisA zAstra hai| bhAvArtha -- yahu zAstra mokSa kA kAraNa hai / bahuri vikathAdirUpa baMdha kA kAraNa nAhIM hai / isa vizeSaNa kari 1. baMdhaka 2. baMdhyamAna 3. baMdhasvAmI 4. baMdhahetu 5. baMdhabheda - ye paMca siddhAMta ke artha haiN| tahAM karmabaMdha kA kartA saMsArI jIva, so baMdhaka / bahuri mUla-uttara prakRtibaMdha so baMdhyamAna / bahuri yathAsaMbhava baMdha kA sadbhAva lIye guNasthAnAdika, so bNdhsvaamii| bahuri mithyAtvAdi prAsrava, so baMdhahetu / bahuri prakRti, sthiti Adi baMdhabheda - inakA nirUpaNa hai, tAteM gommaTasAra kA dvitIyanAma paMcasaMgraha hai| tihivirSe baMdhaka jo jIva, tAkA pratipAdana karaNahArA yahu. zAstra jIvasthAna vA jIvakAMDa ini doya nAmanikari vikhyAta, tAhi maiM kahauMgA / asA zAstra ke kartA kA abhiprAya yaha vizeSaNa dikhAvai hai| bahuri kathaMbhUsa prarUparaNaM ? kaisA hai prarUpaNa ? siddhaM kahiye pUrvAcAryani kI paraMparA kari prasiddha hai, apanI ruci kari nAhIM racanArUpa kiyA hai / isa vizeSaNa kari AcArya apanA kapinA kauM choDi pUrva prAcAryAdikani kA anusAra ko kahai haiN| punaH kiM viziSTa prarUpaNaM ? bahuri kaisA hai prarUpaNa ? zuddha kahiye pUrvApara virodha kauM Adi dekara doSani kari rahita hai, tAteM nirmala hai / isa vizeSaNa kari samyagjJAnI jIvani ke upAdeyaphnA isa zAstra kA prakAzita kIyA hai / MRIBERS m
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAmacandrikA bhaassaattokaa| ki kRtya ? kahAkari ? pragamya kahiye prakarSapane namaskAra kari prarUpaNa karau hauM / kaM kisahi ? jineMdravaranemicaMdraM - karmarUpa vairIni kI jIte, so jina | apUrvakaraNa. pariNAma ko prApta prathamopazama samyaktva kauM sanmukha sAtizaya mithyASTi, te jina kahiye / teI bhae iMdra, karmanirjarArUpa aizvarya, tAkA bhoktA kauM Adi dekari sarvajineMdrani vi vara kahiye zreSTha, asaMkhyAtaguNI mahAnirjarA kA svAmI asA cAmuMDarAya kari nirmApita mahApUta caityAlaya vi virAjamAna nemi nAmA tIrthaMkara deva, sou bhavya jIvani kauM caMdrayati kahiye AhlAda kara vA samasta vastuni kauM prakAzai athavA saMsAra prAtApa para ajJAna aMdhakAra kA nAzaka caMdra aMsA jineMdravaranemicaMdra / bahuri kaisA hai ? akalaMka kahie kalaMkarahita, tAkauM namaskAra kari jIva kA prarUpaNa maiM khauNgaa| MPF athavA anya artha kahaiM - kaM praNamya ? kisahi namaskAra kari jIva kA prarUpaNa karauM hauM ? jineMdravaranemicaMdra - nemicaMdra nAmA bAIsamA jineMdra tIrthakara deva, tAhi namaskAra kari jIva kI prarUpaNA karauM hauM / kaisA hai so ? siddha kahiye. samasta loka virSe vikhyAta hai / bahuri kaisA hai ? zuddha kahiye dravya-bhAvasvarUpa dhAtiyA karmani kari rahita hai / tathApi tAke koI saMzayI kSudhAdidoSa kA saMbhava kahai hai, tisa prati kahaiM haiM - kaisA hai so ?: akalaMka kahiye nAhIM vidyamAna hai kalaMka kahiye kSudhAdika aThAraha doSa jAke, aisA hai / bahuri kaisA hai ? guNaratnabhUSaNodayaM - muNa je anaMta jJAnAdika, teI. bhae ratna ke AbhUSaNa, tinakA hai udayaH kahiye utkRSTapanA jA viSaM aisA hai / isa prakAra anya virSe na pAIe aise asAdhAraNa vizeSaNa; samasta atizayani ke prakAzaka, anya ke Aptapane kI vArtA ko bhI je sahaiM. nAhI, tina ini vizeSaNati kari isa hI bhagavAna ke parama prAptapanA, parama kRtakRtyapanA hama Adi dai je akRtakRtya haiM, tinake zaraNapanA pratipAdana kiyA hai, aisA jAnanA / :::. . athavA anya artha kahai haiM - kaM praNamya ? kisahi namaskAra kari jIva kA pratipAdana karauM hau ? jineMdravaranemicaMdraM :- sakala AtmA ke pradezani virSe saghana baMdhe je dhAti karmarUpa meghapaTala, tinake vighaTana teM prakaTIbhUta bhae... anaMtajAnAdika nava kevala labdhipanA; tAteM jina kahiye / bahuri anaupampa parama IzvaratA kari saMpUrNapanAM honekari iMdra kahiye / jina soI jo iMdra sojineMdra, apane jJAna ke prabhAva kari vyApta bhayA hai tIna kAla saMbaMdhI tIna loka kA vistAra jAke aisA jineMdra, vara kahiye akSara saMjJA kari caubIsa, kaise ? 'kaTapayapurasthavaNaH' ityAdi sUtra apekSA ya ra la va virSe vakAra -.-RRB -11720PM - - -
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 ] [ gommaTasAra jIvakAca gAthA 1 cauthA akSara, tAkA cyAri kA aMka, para rakAra dUsarA akSara, tarakA doya kA aMka, aMkani kI bAI tarapha se gati hai, jaise vara zabda kari caubIsa kA artha bhayA / bahuri apane adbhata puNya ke mAhAtmya te nAgeMdra, nareMdra, deveMdra kA samUha kI apane caraNakamala virSe namAne, so negi mhiye| sapanA varmatIrUpI rakhane palAyane viSaM sAvadhAna haiM, tAteM jaise ratha ke pahie ke nemi - dhurI hai; taise so tIrthakarani kA samudAya dharmaratha virSe nemi kahiye hai / bahuri caMdrayati kahiye tInaloka ke netrarUpa caMdravaMzI kamalavanani kauM prahlAdita karai, so caMdra kahiye / athavA jAke taisA rUpa kI saMpadA kA saMpUrNa udaya hoya hai, jisarUpa saMpadA ke taulana ke viSa iMdrAdikani kI sundaratA kI samarmIcIna sarvasva bhI paramANu samAna halavA ( halakA ) ho hai, so jo nemi soI caMdra, so nemicaMdra, vara * cauvIsa saMkhyA lie jo nemicaMdra, so varanemicaMdra, jo jinendra soi vara nemicaMdra, so jinendrabaranemicaMdra kahie vRSabhAdi vardhamAnaparyaMta tIrthakarani kA samudAya, tAhi namaskAra kari jIva kA prarUpaNa kahI hauM; aisA abhiprAya hai| avazeSa siddhaH Adi vizeSaNani kA pUrvokta prakAra saMbaMdha jAnanA / __ athavA anya artha kahai haiM -- praNamya kahiye namaskAra kari kaM ? kisahi? jinendra varanemicaMdra / jayati kahiye jIte, bhedai, vidArai karmaparvatasamUha kauM, so jina kahie / bahuri nAma kA ekadeza saMpUrNanAma virSe pravata hai - isa nyAya kari indra kahiye indrabhUti brAhmaNa, tAkA vA indra kahiye deveMdra, tAkA vara kahie gurU, aisA indravara zrIvardhamAnasvAmI, bahuri 'nayati' kahie avinazvara pada ko prApta kara ziSya samUha kauM, so nemi kahiye / bahuri samasta tattvani kA prakAza haiM caMdravataM, tAteM caMdra kahiye / jina soI indravara, soI nemi, soI candra, aisA jinendra varanemicaMdra vardhamAnasvAmI tAhi namaskAra kari jIva kA prarUpaNa karau hauM / anya saMbaMdhaH pUrvokta prakAra jAnanA / ' athavA anya artha kahai haiM:- pragamya-namaskAra kari / kaM? kisahi ? siddha kahiye siddha bhayA, yA niSThita - saMpUrNa bhayA vA niSpanna (jo) honA thA so havA / vA kRtakRtya jo karanA thA, so jAne kiiyaa| vA siddhasAdhya, siddha bhayA hai sAdhya jAkai; asA siddhaparameSThI bahuta haiM; tathApi jAti eka hai, tAtai dvitIyA vibhakti kA ekavacana kahyA / tiha kari sarvakSetra virSe, sarvakAla virSe, sarvaprakAra kari siddhani kA sAmAnyapane kari grahaNa krnaa| so sarvasiddhasamUha kauM namaskAra kari jIva kA HL
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAtacandrikA bhASAkA ] t ve prarUpaNa karauM hrauM ; asA artha jAnanA / so kaisA hai ? zuddhaM kahiye jJAnAvaraNAdi ATha prakAra dravya-bhAvasvarUpa karma kari rahita hai / bahuri kaisA hai ? jineMdrabaranemicaMdra - aneka saMsAra vana saMbaMdhI viSama kaSTa dene kauM kAraNa karma vairI, vAhi jIteM, so jina / bahuri iMdana kahiye parama Izvara tAkA yoga, tAkari rAjate kahie zorbha, so iMdra / bahuri yathArtha padArthani kauM nayati kahiye jAne, so nemi kahiye jJAna, vara kahie utkRSTa anaMtarUpa jAke pAie, so varanemi / bahuri caMdrayati kahie AhlAdarUpa hoi parama sukhako anubhave so caMdra / ihAM sarvatra jAti apekSA ekavacana jAnanA / so jo jina, soI iMdra, soI vara nemi, soI caMdra, jaisA jiteMdrabaranemicaMdra siddha hai / bahu kaisA hai ? kalaMka kahie nAhI vidyamAna hai kasaM kahie anyamatIni kari kalpanA kIya doSa jAkai aisA hai / bahuri kaisA hai ? guNaratnabhUSaNodayaM guNa kahie paramAvagADha samyaktvAdi ATha guNa, teI bhae ratna zrAbhUSaNa, tinakA hai udaya kahie anubhavana vA utkRSTa prApti jArke jaisA hai / Marate haiM haiM - praraNamya namaskAra kari ke ? kisahi ? ke kahie. Atmadravya, tAhi namaskAra kari jIva kA prarUpaNa karoM hauM / kaisA hai ? akalaM kahiye nAhI vidyamAna haiM kala kahiye zarIra jAUM aisA hai / bahuri kaisA hai ? siddhaM kahie fter anAdi-fter hai / bahuri kaisA hai ? zuddhaM kahiye zuddhanizcayanaya ke gocara hai / bahuri kaisA hai ? jineMdra varanemicaMdra - jina meM asaMyata samyagdRSTI Adi, tinakA iMdra kahiye svAmI haiM, parama ArAdhane yogya hai / bahuri para kahiye samasta padArthani viSa sArabhUta hai / bahuri nemicaMdra kahiye jJAna- sukhasvabhAva ko dhare haiM / so jiteMdra, soI vara, soI nemicaMdra asA jiteMdra varanemicaMdra AtmA hai / bahuri kaisA hai ? guNaratnabhUSaNodayaM guNAnAM kahiye samasta guNani viSai ratna kahiye ratnavat pUjya pradhAna bhaiMsA jo samyaktvaguNa, tAkI hai udaya kahiye utpatti jAke vA jAte AtmAnubhava teM samyaktva ho hai, tAte zrAtmA guNaratnabhUSaNodaya hai / tear or hai haiM - praNamya namaskAra kari ke ? kisahi ? siddhaM kahiye siddha parameSThIna ke samUha kauM, so kaisA hai ? zuddhaM kahiye dagdha kie haiM grATha karmamUla jihi / bahuri kisahi ? jiteMdrabaranemicaMdraM jineMdra kahiye arhat parameSThIni kA samUha so barA: kahiye utkRSTa jIva gaNadhara cakravartI, iMdra, dharaNeMdrAdika bhavyapradhAna I bhae nemi kahiye nakSatra, tiniviSai caMdra kahiye caMdramAvat pradhAna, ausA jiteMdra, soI
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ | wk gogArasAra jIvakA thA ? DANCE HI HTE varanemicaMdra, tAhi arhatparamezvarani ke samUha kauM / so kaisA hai ? akalaMkaM kahie dUra kIyA hai taresaThi karmaprakRtirUpa mala kalaMka jAne jaisA hai| kevala tisahI ko namaskAra kari nAhI, bahuri guragaralabhUSaNodayaM guNarUpI ratana samyagdarzana, jJAna, cAritra, teI bhae bhUSaNa kahie prAbharaNa, tinakA hai udaya kahie samudAya (jAke) asA prAcArya, upAdhyAya, sAdhusamUha tAkauM, aseM siddha, arahaMta, prAcArya, upAdhyAya, sAdhurUpa paMcaparameSThIni kI namaskAra kari jIva kA prarUpaNa karau hauM / athavA anya artha kahai haiM - praraNamya kahiye namaskAra kari, kaM kahie kisahi ? jIvasya prarUpaNaM kahie jIvani kA nirUpaNa vA graMtha, tAhi namaskAra kari kahA~ / so kaisA hai ? siddhaM kahie samyak guruni kA upadeza pUrvakapane kari akhaMDita pravAharUpa kari anAdileM calyA AyA hai / bahuri kaisA hai ? zuddhaM kahie pramANa te avirodhI artha kA pratipAdakapane kari pUrvAparate, pratyakSata anumAna leM, Agama se, loka te nijavacanAdi teM virodha, tinikari akhaMDita hai / bahuri kaisA hai jineMdrayaranemicaMdrajineMdra kahiye sarvajJa, so hai vara kahie kartA jAkA, asA jinadravara kahie sarvajJapraNIta hai| isa vizeSaNa kari vaktA ke pramANapaMnA te vacana kA pramANapanA dikhAyA / bahuri yathAvasthita artha ko nayati kahie pratipAdana karai, prakAsa, so nemi kahie / bahuri caMdrayati kahie AhlAdita kare, vikAsa zabda, artha, alaMkArani kari zrotAni ke manarUpI gaDUlani (kamala) kauM, so caMdra kahie jineMdravara, soI nemi, soI caMdra asA ji.dravaranemicandra prarUpaNa hai / bahuri kaisA hai ? akalaMka kahie dUrahi teM choDayA hai zabda-artha-gocara doSakalaMka jihi, asA hai / bahuri kaisA hai ? guNaratnabhUSaNodayaM --- guNaratna je ratnatrayarUpa bhUSaNa kahiye AbhUSaNa, tinakI hai udaya kahie utpatti vA prApti, hama mAdi jIvani ke jAte, aisA guNaratnabhUSaNa prarUpaNa hai / athavA anya artha kahai haiM - cAmuMDarAya ke jIvaprarUpaNazAstra kA kartApane kA prAzraya kari maMgalasUtra vyAkhyAna karie hai / bhAvArtha - isa gommaTasAra kA mUlagAthAbaMdha graMthakartA nemicandra prAcArya hai / tAkI TIkA karNATakadezabhASAkari cAmuNDarAya karI hai / tAkai anusAri kezavanAmA brahmacArI saMskRtaTIkA karI hai / so cAmuNDarAya kI apekSA kari isa sUtra kA artha karie hai / ahaM jIvasya prarUpaNaM yakSyAmi maiM ju hauM cAmuNDarAya, so jIva kA prarUpaNa rUpa graMtha kA dippaNa tAhi kahA~gA / kiM kRtvA ? kahAkari ? praNamya namaskAra kari / DAY" ndibitveiinaca--
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ baandhiaa maaliikaa ] kaM? kisahi ? jineMdravaranemicaMdra jineMdra hai vara kahie bhartA, svAmI jAkA, so jinendravara ihAM jina kahiye karmanirjarA saMyukta jIva, tini virSe iMdra * kahie svAmI arhata, siddha / bahuri jina haiM iMdra kahie svAmI jinikA aise prAcArya, upAdhyAya, sAdhu; aiseM jineMdra zabdakari paMca parameSThI Ae / tinakA pArAdhana se upaje je samyagdarzanAdika guNa, tinikari saMyukta apanA paramaguru nemicaMdra prAcArya, tAhi namaskAra kari jIva prarUpaNA kahA~gA / so kaisA hai ? siddha kahiye prasiddha hai vA vartamAna kAla virSe pravRttirUpa samasta zAstrani maiM niSpanna hai / bahuri kaisA hai ? zuddha kahiye pacIsa malarahita samyaktva jAkai pAiye hai vA aticAra rahita cAritra jA pAie hai| vA deza, jAti, kula kara zuddha hai / bahuri kaisA hai ? akalaMka kahie vizuddha mana, vacana, kAya saMyukta hai| bahuri kaisA hai ? mukharatnabhUSaNodayaM - guNaratnabhUSaNa kahie cAmuNDarAya rAjA, tAkai hai udaya kahiye jJAnAdika kI vRddhi, jAte aisA nemicaMdra prAcArya hai| aise iSTa vizeSa- + rUpa devatAni kauM namaskAra karanA hai lakSaNa jAkA, aisA parama maMgala kauM aMgIkAra kari yAkai anaMtara adhikArabhUta jIvaprarUpaNA ke adhikArani kauM nirdeza karai haiM / muragajIvA pajjatI, pAraNA saNNA ya maggaNAo ya / uovagovi ya kamaso, vIsaM tu parUdaNA bhaNidA // 2 // zuraNanIvAH paryAptayaH, prAraNAH saMjJAzca mArgaraNAzca / upayogo'pi ca kramazaH, vizatistu prarUpaNA bhariNatAH // 2 // TokA - ihAM cauvaha muNasthAna, aThayANavai jIvasamAsa, chaha paryApti, daza prANa, jyAri saMzA; mArgaNA virSe cyAri gatimArgaNA, pAMca iMdriyamArgaNA, chaha kAyamArgaNA, paMdraha yogamArgaNA, tIna vedamArgaraNA, cyAri kaSAyamArgaNA,pATha jJAnamArgaNA, sAta saMyamamArgaNA, cyAri darzanamArgaNA, chaha lezyAmArgaNA, doya madhyamArgaNA, chaha samyaktvamArgaNA, doya saMjJimArgaraNA, doya AhAramArgaNA, doya upayoma - aiseM ye jIva-prarUpaNA vIsa kahIM haiN| ihAM nirukti kariye hai - mukhyate kahiye jANiye dravya te dravyAMtara ko yAkari, so guNa kahiye / bahuri karma upAdhi kI apekSA sahita jJAna-darzana upayogarUpa caitanya prANa kari jIve haiM te jIva, samyak prakAra prAsate kahiye sthitirUpa hoi ini virSe - - - t . 1-pakhaMDAgama - dhavalA pustaka 2, pRSTha 413, mAdA 222. Animedita
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ EN HENERSEE A SaiR RELATE yn syt mt`mlynsh 12 ] || miimaaN siimaant byaathaa te jIvasamAsa hai / bahuri pari kahiye samaMtatA te prApti kahiye prApti, so paryApti hai / zakti kI niSpannatA kA honA so paryApta jAnanA / bahuri prANaMti kahiye jIve haiM jIvitavyarUpa vyavahAra kauM yogya ho haiM jIva jinikari, te prANa haiM / bahuri Agama virSe prasiddha bAMchA, saMjJA, abhilASA e ekArtha haiN| bahuri jina kari vA jina virSe jIva haiM, te mRgyaMte kahiye 'avalokiye te mArgaraNA hai / tahAM avalokanahArA mRgayitA to bhavyani virSe utkRSTa, pradhAna tatvArtha zraddhAvAna jIva jAnanA / avalokane yogya, mRgya caudaha mArgaNAni ke vizeSa liye prAtmA jAnanA / bahuri avalokanA mugyatA kA sAdhana kauM vA adhikaraNa ko je prApta, te gati Adi mArgaNA haiM / bahuri mArgaraNA jo avalokana, tAkA jo upAya, so jJAna-darzana kA sAmAnya bhAvarUpa upayoga hai / aiseM ina prarUpaNAni kA sAdhAraNa artha kA pratipAdatta kahyA / prAgai saMgrahanaya kI apekSA kari prarUpaNA kA doya prakAra ko mana virSe dhAri guNasthAna-mArgaraNAsthAnarUpa doya prarUpaNAni ke nAmAMtara kaheM haiM - saMkheo oghotti ya, gaNasaNNA sA ca mohajogabhavA / vitthArAsoti ya, maggaNasaNNA sakammabhavA // 3 // saMkSepa prodha iti ca guNasaMjJA, sA ca mohayogabhavA / . vistAra Adeza iti ca, mArgaNasaMjJA svakarmabhavA // 3 // __ TIkA - saMkSepa aisI aodha guNasthAna kI saMjJA anAdinidhana RSipraNIta mArga virSe rUDha hai, prasiddha hai / guNasthAna kA hI saMkSepa vA ogha asA bhI nAma hai / bahuri so saMjJA 'mohayogabhavA' kahie darzana cAritramoha vA mana, vacana, kAya yoga, tinakari upajI hai / ihAM saMjJA ke dhAraka guNasthAna ke moha-yoga se utpannapanA hai / tAta tinakI saMjJA ke bhI moha-yoga kari upajanA upacAra kari kahyA hai / bahuri sUtra viSai cakAra kahmA hai, tAteM sAmAnya asI bhI guNasthAna kI saMjJA hai; asA jAnanA / bahuri taise hI vistAra, Adeza asI mArgaNAsthAna kI saMjJA hai| mArgaNA kA vistAra, Adeza jaisA nAma hai / so yahu saMjA apanA-apanA mArgaNA kA nAma kI pratIti ke vyavahAra ko kAraNa jo karma, tAke udaya te ho haiM / ihAM bhI pUrvavat saMjJA ke karma tai upajane kA upacAra jAnanA / nizcaya kari saMjJA to zabdajanita hI hai|
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA bhAva TokA 1 [ 3 bahuri cakAra ta~ vizeSa aisI bhI mArgaNAsthAna kI saMjJA gAthA viSai vinA kahI bhI jAnatI / 2. Age prarUpaNA kA doya prakAra panA viSai avazeSa prarUpaNAni kA aMtarbhUtapanA dikhAve haiM - Adese saMlINA, jIvA pajjattipANasaNNAo / javaogovi ya bheda, vIsaM tu parUvaNA bhaNidA // 4 // zrAdeze saMlInA, jIvAH paryAptiprANasaMjJAzca / upayogo'pi ca bhede, vizatistu prarUpaNA bhaNitAH // 4 // TIkA - mArgaNAsthAnaprarUpaNA fat arreare, paryApti, prANa, saMjJA, - upayoga - e pAMca prarUpaNA saMtIMnA kahie garbhita haiM, kisI prakAra kari tini mANAni viSa aMtarbhUta haiM / taise hote guNasthAnaprarUpaNa para mArgaNAsthAnaprarUpaNa saMpekSA kari prarUpaNA doya hI nirUpita ho haiM / Age kisa mArgaNA viSe kauna prarUpaNA garbhita hai ? so tIna gAthAni kari kahai haiM - iMdiyakAye lINA, jovA yajjattiANabhAsamaNo / joge kAo NANe, akkhA gadimagaNe AU // 5 // iMdriyAyayorlonA, jIvAH paryAptyAnabhASAsanAMsi | yoge kAyaH jJAne, prakSoNi gatimArgaNAdhAmAyuH // 5 // TIkara - iMdriyamANA viSai, bahuri kAryamArgaNA viSai jIvasamAsa bhara paryApti. are sozvAsa, bhASA, manabala prANa e aMtarbhUta haiM / kaise haiM ? so kahe haiM - jIvasamAsa aparyApta inikai iMdriya para kAyasahita tAdAtmyaMkari koyA huvA ekatva saMbhava hai / jIvasamAsa ra paryApti e iMdriya -kAyarUpa ho haiM / bahUri sAmAnya- vizeSa kari kIyA hUvA ekatva saMbhava hai| jovasamAsa, paryApti para iMdriya, kAya viSai kahIM sAmAnya kA grahaNa hai, kahIM vizeSa kA grahaNa hai / bahuri paryAptini ke dharma-dharmIkari kIyA huvA. . ekatva saMbhava hai / paryApta dharma hai, iMdriya-kAya dharmI haiM / tAteM jIvasamAsa ra paryApta
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4] rommaTasAra jIvakA gAthA 6 e iMdriya-kAyamArgaNA virSe gabhita jAnane / bahuri uzvAsa, bacanabala, manabala, prAraNani ke apanA kAraNabhUta uzvAsa, bhASA, manaHparyApti jahAM-jahAM aMtarbhUta bhayA, tisavirSe aMtarbhUtapanA nyAya hI hai / tAtai eU tahAM hI iMdriya-kAyamArgaNA virSe gabhita bhae / bahuri yoga-mArgaNA virSe kAyabala prANa garbhita hai, jAte jIva ke pradezani kA caMcala hone rUpa lakSaNa dharai kAyayogarUpa jo kArya, tIhivirSe tisa kAya kA balarUpa, lakSaNa dharai kAyabala prANasvarUpa jo kAraNa, tAke apane svarUpa kA sAmAnya-vizeSa kari kIyA ekatva-vizeSa kA sadbhAva hai, tAleM kArya-kAraNa kari kIyA ekatva ho hai / bahuri jJAnamArgaraNA virSe iMdriya-prAraNa gabhita hai, jAte iMdriyarUpa mati-zrutAvaraNa ke kSayopazama se prakaTa je labdhirUpa iMdriya, tinakai jJAna sahita tAdAtmya kari kIyA ekatva kA sadbhAva hai / bahuri gatimArgaNA virSe Ayu prANa gabhita hai / jAte gati aura Ayu ke paraspara ajahadvRtti hai / gati prAyu vinA nAhI, Ayu gati binA nAhI, so isa lakSaNa kari ekatva saMbhava hai| an . . E - - . .. " m a mAyAlohe radipuvAhAraM, kohamANagahi bhyN| ' vede mehuNasaNNA, lohahmi pariggahe saNNA // 6 // mAyAlobhayoH ratipUrvakamAhAra, koSamAmakayobhayaM / vede maithunasaMjJA, lobhe parigrahe saMjJA // 6 // TIkA - mAyA kaSAya para lobha kaSAya virSe AhAra saMjJA gabhita hai, jAteM AhAra kI vAMchA ratinAmakarma ke udaya kauM pahile bhae ho hai / bahuri ratikarma hai, so mAyA-lobha kavAya rAga kauM kAraNa hai, tahA~ aMtarbhUta hai / bahuri krodhaM kaSAya ara mAna kaSAya virSe bhayasaMzA gabhita hai / jAteM bhaya ke kAraNa ni virSe dveSa kA kAraNapanA hai, tAta dveSarUpa je krodha-mAna kAya, tinakai kArya-kAraNa apekSA ekatva saMbhava hai / bahuri vedamArgaNA virSe maithuna saMzA aMtarbhUta hai, jAte kAma kA tInapanA kA vazIbhUtapanA kari kIyA strI-puruSa yugalarUpa jo mithuna kA kArya abhilASasahita saMbhogarUpa, so veda kA udaya kari nipajyA puruSAdika kA abhilASarUpa kArya hai / ase kAryakAraNabhAva kari ekatva kA sadbhAva hai / bahuri lobha kaSAya virSe parigraha saMjJA aMtarbhUta hai, jAtai lobha kaSAya hote hI mamatvabhAvarUpa jo parigraha kA abhilASa, tarakA saMbhava haiM, tAteM yahAM kArya-kAraNa apekSA ekatva hai| asA he bhavya ! tU jaarinn| ' sA SEX
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAbhATakA 1 sAgArI uvajogo, NANe maggAi daMsaNe magge / aNagAro uvajogo, lINotti jirNoha viddiTTha // 7 // kA upayoga jJAnamArgAyAM darzanamArgagAthAm / arrer upayogo lIna iti jinainirdiSTam // 7 // TIkA jJAnamArgaNA viSai sAMkAra upayoga garbhita hai / jAte jJAnAvaraNa, atara ke kSayopazama te utpanna jJAtA kA pariNamana kA nikaTapanA hote hI vizeSa grahaNa rUpa lakSaNa vareM jo jJAna, vAkI utpatti hai, tAtai kArya-kAraNa kari kIyA ekatva saMbhava hai / bahuri darzanamArgaNA viSe anAkAra upayoga garbhita hai / jAte darzanAvaraNa, vIryAntarAya ke kSayopazama kari prakaTa bhayA padArtha kA sAmAnya grahaNarUpa vyApAra hote hI padArtha kA sAmAnya grahaNarUpa lakSaNa dhareM jo darzana, tAkI utpatti hai, tA kArya-kAraNa bhAva bane hai / se yahu garbhitabhAva pUrvokta rIti kari jina je arhantAdika, tinikari nirdiSTa kahie kayA hai / bahuri apanI ruci kari racyA huvA nAhIM hai| bhaiMse jIvasamAsAdikani ke mAsthAna viSe garbhita bhAva kA samarthana kari gulasthAna ara mArgaNAsthAna e prarUpaNA doya pratipAdana kari / bahuri teaser kari vIsa prarUpaNA pUrvI kahIM, teI kahie hai / pUrve gAthA viSe 'bhazitAH ' sA pada kA, tAkari vIsa prarUpaNA paramAgama viSe prasiddha haiM, tinakA prakAzana kari tinakA vizeSa kathana viSe svAdhInapanA apanI icchA ke anusAri kahanA, so choDyA hai | jaise yaha nyAya taiseM hI joDie hai / Age tini bIsa prarUpaNAni viSe pahale kahI jo guNasthAnaprarUpaNA, tAkA pratipAdana ke athi prathama guNasthAna zabda kI niruktipUrvaka artha kahe haiM - -- jehiM dulakkhijjete, udayAdisu saMbhavehi bhAvehiM / jIvA te guNasaNNA, NihiTTA savvavarasIhiM // 8 // yestu makSyaMte, udayAdiSu saMbhavarbhAvaH / jIvAste guNasaMjJA, niddiSTAH sarvadarzibhiH // [ TIkA - mohanIya Adi karmani kA udaya, upazama, kSaya, kSayopazama pariNAmarUpa je avasthA vizeSa, tinako hote saMtai utpanna bhae je bhAva kahie jIva ke 1- SaTkhaMDAgama - ghavalA pustaka 1 gAthA 104, pRSTha 162.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ E arna / gommaTasAra jIvakANDa gAthA hai-10 mithyAtvAdika pariNAma, tinakari guNyaMte kahie lakhie vA dekhie vA lAMchita karie jIva, te jIva ke pariNAma guraNasthAna saMjJA ke dhAraka haiM, asA sarvadarzI je sarvajJadeva, tinakari nirdiSTAH kahie kahe haiN| isa guNa zabda kI nirukti kI pradhAnatA loe sUtra kari jimAvAdina yo ke hanIpatA paryata ye jIva ke pariNAma vizeSa, teI guNasthAna haiM, asA pratipAdana kIyA hai|| __ tahAM apanI sthiti ke nAza ke vaza teM udayarUpa niSeka viI gale je kArmANa skaMdha, tinakA phala denerUpa jo pariNamana, so udaya hai / tAkauM hote jo bhAva hoi, so audayika bhAva hai| bahuri guraNa kA pratipakSI je karma, tinakA udaya kA abhAva , so upazama hai| tAkI hote saMteM jo hoya, so aupaza mika bhAva hai| bahuri pratipakSI karmani kA bahuri na upajai asA nAza honA, so kSaya; tAkauM hote jo hoi, so kSAyika bhAva hai / bahuri pratipakSI karmani kA udaya vidyamAna hote bhI jo jIva ke guraNa kA aMza dekhie, so kSayopazama; tAkI hote jo hoi, so kSAyopazamika bhAva hai| bahuri udayAdika apekSA te rahita, so pariNAma hai; tAkI hote jo hoi, so pAriNAmika bhAva hai / ase praudayika Adi paMcabhAvani kA sAmAnya artha pratipAdana kari vistAra se prAgaM tini bhAvani kA mahA adhikAra virSe pratipAdana krisii| Aga te guNasthAna gAthA doya kari nAmamAtra kahai haiMmiccho sAsaNa misso, aviradasammo ya desaviravo ya / : viradA pamatta idaro, apubba aNiyaTTi suhamo ya // 6 // uvasaMta khINamoho, sajogakevalijiraNo ajogI y| caudasa jIvasamAsA, kameNa siddhA ya khAdavvA // 10 // mithyAtvaM sAsanaH mizraH, aviratasamyaktvaM ca dezaviratazca / viratAH pramattaH itaraH, apUrvaH anivRttiH sUkSmazca // 9 // upazAMtaH kSINamohaH, sayogakesijinaH ayogI ca / caturdaza jIvasamAsAH, krameNa siddhAzca jJAtavyA // 10 // -..* ------- --- -- - -- - --- - -GREEROLERATHI ----- - - - - wrv..... -NAMITH- -* - nana 1,pakhaMDAgama ghayalA pustaka 1, pRSTha 162 se 201 taka, sUtra 1 se 23 tk|
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAnacandrikA bhASATokA ) : .. TIkA - mithyA kahie. atattvamocara hai. dRSTi kahie zraddhA jAkI, so mithyAdRSTi hai / 'nAmnyuttarapadazca' asA vyAkaraNa sUtra kari dRSTipada kA lopa karate 'miccho' asA kahyA hai / yaha bheda Age bhI jaannaa| . . bahari prAsAdana jo virAdhanA, tihi sahita varta so sAsAdanA, sAsAdanA hai samyagdRSTi jAkai, so sAsAdana samyagdRSTi hai / athavA prAsAdana kahie samyaktva kA virAdhana, tIhi sahita jo vartamAna, so sAsAdana / bahuri sAsAdana ara so samyagdRSTi so sAsAdana samyagdRSTi hai / yaha pUrva bhayA thA samyaktva, tisa nyAya kari ihAM samyagdRSTipanA jaannaa| bahuri sabhyavatva para mithyAtva kA jo mizrabhAva, so mizra hai| bahuri samyaka kahie samIcIna hai dRSTi kahie tasvArthazraddhAna jAke, so samyagdRSTi para soI avirata kahie asaMyamI, so viratasambadRSTi hai| bahuri dezataH kahie ekadeza te virata kahie saMyamI, so dezavirata hai, saMyatAsaMyata hai, asA artha jAnanA / ihAM jo virata pada hai, so Upari ke sarva muraNasthAnavartIni ke saMyamIpanA kauM janAvai hai / bahuri pramAdyati kahiye pramAda kara, so pramatta hai / bahuri itara kahie pramAda na karai, so apramatta hai| .. bahuri apUrva hai karaNa kahie pariNAma jArka, so apUrvakaraNa hai / bahuri nivRtti kahie pariNAgani virSe vizeSa na pAie hai nivRttirUpa karaNa kahie pariNAma jArka, so anivRttikaraNa hai| bahuri sUkSma hai sAMparAya kahiye kaSAya jAkai, so sUkSmasAMparAya hai / bahuri upazAMta bhayA hai moha jAkA; so upazAMtamoha hai| bahuri kSINa bhayA hai moha jAkA, so kSINamoha haiM / bahuri ghAtikarmani kauM jItatA bhayA, so jina, bahuri kevalajJAna yAkai haiM yAta kevalI, kevalI soI jina, so kevalijina, bahuri yoga kari sahita so sayoga, soI kevalijina, aise sayogakevalIjina hai| .
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gommaTasAra jodhakA mAthA 11 bahuri yoga yAkai hai so yogI, yogI nAhI so ayogI, kevalijina aisI anuvRtti se ayogI, soI kevalijina aseM ayogakevalijina hai| ase e mithyAdRSTi prAdi ayogikevalijina paryanta caudaha jIvasamAsa kahie guNasthAna te jAnane / kase yaha jIvasamAsa aisI saMjJA guNasthAna kI bhaI ? tahAM kahie haiM - jIva hai, te samaspaMse kahie saMkSeparUpa karie iniviNe, te jIvasamAsa athavA jIva haiN| te samyak bhAsate eSu kahie bhale prakAra tiSTha haiM, inivirSe, te jIvasamAsa, ase ihAM prakaraNa jo prastAva, tAkI sAmarthya kari guNasthAna hI jIvasamAsa zabda kari kahiA hai ! jAne aisA hanana hai- 'bAda prakaraNaM tAhazIrtha: jaisA prakaraNa taisA artha, so ihAM guNasthAna kA prakaraNa hai, tAtai guNasthAna artha kA grahaNa kiyA hai| bahuri ye karma sahita jIva jaise loka virSe hai, tase naSTa bhae sarvakarma jinake, aise siddha parameSThI bhI haiN| aisA mAnanA / krameNa kahie krama kari siddha haiM, so yahAM krama zabda kari pahile ghAtikarmani kauM kSapAi sayogakevalI, ayogakevalI guNasthAnani vi yathAyogya kAla tiSThi, prayogakevalI kA aMta samaya viSaM avazeSa aghAtikarma samasta khipAi siddha ho hai - aisA anukrama janAie hai / so isa anukrama kI janAvanahArA krama zabda kari yugapat sarvakarma kA nAzapanA, bahuri sarvadA karma ke abhAva te sadA hI muktapanA paramAtmA ke nirAkaraNa kIyA hai| Agai guNasthAnani virSe audayika Adi bhAvani kA saMbhava dikhAvai haiM - micche khalu odaino, bidiye puraNa pAraNAmio bhaavo| misse khaovasamio, aviradasammahi tiSNeva // 11 // mithyAtve khalu audayiko dvitIye pumaH pAriraNAmiko bhAvaH / mitre kSAyopazamikaH aviratasamyaktve aya evaM // 11 // TIkA - mithyAdaSTi guNasthAna virSe darzanamoha kA udaya kari nipalyA aisA praudayika bhAva, pratattvazraddhAna hai lakSaNa jAkA, so pAie hai| khalu kahie 1 SaTsaNDAgama -kyalA pustaka-5 pRSTha 174 177 bhAvAnugama mUtra 2, se 5
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAnAmacantikA bhASATIkA } prakaTaparne / bahuri dUsarA sAsAranaguNasthAna virSa pAriNAmika bhAva hai| jAteM ihAM darzanamoha kA udaya Adi kI apekSA kA ju abhAva, tAkA sadbhAva hai| bahuri mizraguNasthAna virSe kSAyopamika bhAva hai| kAhai teM ? mithyAtvaprakRti kA sarvadhAtiyA spardhakani kA udaya kA abhAva, soI hai lakSaNa jAkA, aisA to kSaya hote saMte, bahuri samyagmithyAtva nAma prakRti kA udaya vidyamAna hote saMte, bahuri udaya kauM na prApta bhae aise niSekani kA upazama hote saMte, mizraguNasthAna ho hai / tAtai aisA kAraNa te mizra virSe kSAyopazamikabhAva hai| bahuri aviratasamyagdRSTi guNasthAna virSe aupazamika samyaktva, bahuri kSAyopazamikarUpa vedakasamyaktva, bahuri kSAyika samyaktva aise nAma dhAraka sIna bhAva haiM, jAte ihAM darzanamoha kA upazama vA kSayopazama vA kSaya saMbhava hai / Age kahe haiM ju e bhAva, tinake saMbhavane ke niyama kA kAraNa kahai haiM - eve bhAvA riNayamA, baMsaragamohaM paDucca bhariNadA hu / cArittaM patthi jado, aviradaaMtesu ThANesu // 12 // ete bhAvA niyamAd, darzanamohaM pratItya bhANitAH khalu / cAritraM nAsti yato, virasAMteSu sthAneSu // 12 // TIkA -- ase pUrvokta audAyika prAdi bhAva kahe, te niyama te darzanamoha kauM pratItya kahie Azrayakari, bharipatA kahie kahe haiM pragaTapanai ; jAte avirataparyaMta cyAri guNasthAna viSaM cAritra nAhIM hai| isa kAraNa te te bhAva cAritra moha kA Azraya kari nAhIM kahe haiN| tIhiM kari sAsAdanaguNasthAna virSe anaMtAnubaMdhI kI koI krodhAdika eka kaSAya kA udaya vidyamAna hoteM bhI tAkI vivakSA na karane kari pAriNAmikabhAva siddhAMta virSe pratipAdana kIyA hai, aisA tU jAni / / bahuri anaMtAnubaMdhI kI kisI kaSAya kA udaya kI vivakSA kari praudayika bhAva bhI hai| prAgai dezasaMyatAdi guNasthAnani virSe bhAvani kA niyama gAthA doya kari dikhAveM haiM - /
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ == } [ gommaTasAra nauvakANDa gAthA 13 desavirave pamate, ivare ya khaovasamiyabhAvo du / so khalu caritamoha, paDucca bhaSiyaM tahA uvari // 13 // dezavirate pramatte, itare ca kSAyopazamikabhAvastu / sa khalu caritramoha, pratotya bhaNitastathA upari ||13|| udaya rUpa TIkA - dezavirata viSai, bahuri pramattasaMyata viSai, bahuri itara apramattasaMyata far kSAyopazamika bhAva hai / tahAM dezasaMyata apekSA kari pratyAkhyAna kaSAyani ke udaya vasthA ko prApta bhae je dezaghAtI spardhakani kA anaMtavAM bhAga mAtra, tinakA jo udaya, tIhi sahita je udaya kauM na prApta bhae hI nirjarA rUpa kSaya hote je vivakSita niSeka, tini svarUpa je sarvadhAtiyA spardhaka anaMta bhAgani viSai eka bhAgavinA bahubhAga, pramANa mAtra lIe tinakA udaya kA prabhAva, so hI haiM lakSaNa tet er kSaya hote saMte, bahuri vartamAna samaya saMbaMdhI niSeka teM Upari ke niSeka udaya avasthA na prApta bhae, tinakI sattArUpa jo avasthA, soI hai lakSaNa jAkA, asA upazama hote saMte dezasaMyama prakaTa hai / tAteM cAritra moha ko Azraya kari dezasaMyama kSAyopazamika bhAva hai, jaisA kayA hai / bahuri taise hI pramatta - zrapramatta viSe bhI saMjvalana kaSAyani kA udaya Ae je tratfter spardhaka aMnatavAM bhAgarUpa, tinikA udaya kari sahita udaya kauMna prApta hoteM hI kSayarUpa hote je vivakSita udaya niSeka, tinirUpa sarvaghAtiyA spardhaka anaMta bhAgani viSai eka bhAgavinA bahubhAgarUpa, tinikA udaya kA abhAva, so hI hai| lakSaraNa jAMkA jaisA kSaya hote, bahuri Upari ke niSeka je udaya ko prApta nabhae, fafter sattA avasthArUpa hai lakSaNa jAkA, asA upazama, tAkauM hote saMta pramattaapramatta ho hai / tAtaiM cAritra moha apekSA ihAM sakalasaMyama hai / tathApi kSAyopazamika bhAva hai aisA kayA hai, jaisA zrImAn abhayacaMdranAmA AcArya siddhAMtacakravartI, tAkA zrabhiprAya hai / bhAvArtha - sarvatra kSayopazama kA svarUpa asA hI jAnanA / jahAM pratipakSI karma ke dezaghAtiyA spardhakAna kA udaya pAie, tIha sahita sarvaghAtiyA spardhaka udaya-niSeka saMbaMdhI, tinakA udaya ra pAie ( binA hI udaya dIe ) nirjareM, soI kSaya, ara je udaya va prApta bhae AgAmI niSeka, tinakA sattAsvarUpa upazama, tini doUni ko hote
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMmyAjAnantrika bhASATokA ) kSayopazama ho hai / so spardhakani kA vA niSekani kA vA sarvadhAti-dezadhAtispardhakani ke vibhAga kA Agai varNana hogA, tAtai ihAM vizeSa mAhIM likhyA hai| so ihAM bhI pUrvoktaprakAra cAritramoha ko kSayopazama hI hai / tAteM kSAyopazarmika bhAva dezasaMyata, pramatta, apramatta virSe jAnanA / taise hI Upari bhI apUrvakaraNAdi guNasthAnani virSe cAritramoha kauM Azraya kari bhAva jAnane / - satI uri unasamabhAvo uvasAmagesu khvgesu| .. khaio bhAvo riNayamA, ajogicarimotti siddhe ya // 14 // tata upari upazamabhAvaH upazAmakeSu kSapakeSu / kSAyiko bhAvo niyamAt ayogicarama iti siddhe ca // 14 // . ___TokA - tAte Upari apUrvakaraNAdi cyAri muNasthAna upazama zreNI saMbaMdhI, tinivirSe aupazamika bhAva hai / jAte tisa saMyama kA cAritramoha ke upazama hI te saMbhava hai / bahuri taise hI apUrvakaraNAdi cyAri guNasthAna kSapaka zreNI saMbaMdhI ara sayogaayogIkevalI, tinivirSe kSAyika bhAva hai niyamakari, jAta tisa cAritra kA cAritramoha ke kSaya ho se upajamA hai / bahuri tase hI siddha parameSThIni virSe bhI kSAyika bhAva hI hai, jAleM tisa siddhapada kA sakalakarma ke kSaya hI taiM prakaTapanA ho hai / prAgai pUrvai nAmamAtra kahe je caudaha guNasthAna, tinivirSe pahile kahyA jo mithyAdRSTi guNasthAna, tAkA svarUpa kI prarUpai haiM - ......: micchodayarasa micchattamasahahaNaM ta taccapratthANaM / / eyaMtaM vivarIyaM, viNayaM saMsayidamaNNANaM // 15 // ... mithyAtyodayena mithyAtvamazraddhAnaM tu sasvArthAnAm / ekAMtaM viparIta, vinayaM saMzayitamajJAnam // 15 // TIkA - darzanamohanI kA bhedarUpa mithyAtva prakRti kA udaya kari jIva ke atatva zraddhAna hai lakSaNa jAkA jaisA mithyAtva ho hai / bahuri so mithyAtva 1. ekAMta 2. viparIta 3. vinaya 4. saMzayita 5. ajJAna - ase pAMca prakAra hai|
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ R 1 [ gommaTasAra jIvakA gayA 13 tahAM jIvAdi dastu sarvathA satvarUpa hI hai, sarvathA sattvarUpa hI hai, sarvathA eka hI hai, sarvathA aneka hI hai - ityAdi pratipakSI dUsarA bhAva kI apekSArahita ekatirUpa abhiprAya, so ekAMta mithyAtva hai / 7 bahuri ahiMsAdika samIcIna dharma kA phala jo svargAdika sukha, tAka hiMsAdirUpa yajJAdika kA phala kalpanA kari mAneM yA jIva ke pramANa kari siddha hai jo mokSa, tAkA nirAkarA kari mokSa kA prabhAva mAne; vA pramANa kari khaMDita jo strI ke mokSaprApti, tAkA astitva vacana kara strI ko modA hai jaisA mAneM ityAdi ekAMta laMbana kara viparItarUpa jo abhiniveza- abhiprAya, so viparIta mithyAtva hai / bahuri samyagdarzana-zAna cAritra kI sApekSA rahitapaneM kari gurucaraNapUjanAdirUpa vinaya hI kari mukti hai - yahu zraddhAna vainayika mithyAtva hai / bahuri pratyakSAdi pramANa kari grahmA jo artha, tAkA dezAMtara viSai bhara kAlAMtara viSai vyabhicAra jo anyathAbhAva, so saMbhava hai / tAtaiM aneka mata apekSA paraspara virodhI jo Aptavacana, tAkA bhI pramANatA kI prApti nAhIM / tAteM aseM hI tatva hai, jaisA nirNaya karane kI zakti ke prabhAva teM sarvatra saMzaya hI hai, jaisA jo abhiprAya, so saMzaya mithyAtva hai / bahuri jJAnAvaraNa darzanAvaraNa kA tIvra udaya kari saMyukta se ekeMdriyAdika ate, tinake anekAMta svarUpa vastu hai, bhaisA vastu kA sAmAnya bhAva viSe zrara upayoga lakSaNa jIva hai ausA vastu kA vizeSa bhAva viSaM jo ajJAna, tAkari nipajyA jo zraddhAna, so jJAna midhyAtva hai / ase sthUla bhedani kA zrAzraya kari midhyAtva kA paMcaprakAramanA kathA, jAteM sUkSma bhedani kA Azraya kari asaMkhyAta lokamAtra bheda saMbhava haiM / tAteM tahAM vyAkhyAnAdika vyavahAra kI prApti hai / T ina paMni kA udAharaNa kIM kahai haiM - eyaMta buddhadarasI, vivarIo bahma tAvaso viraNao / sat far saMsaiyo, makkaDio theva aNNANI // 16 // ekAMto buddhadarzI, viparIto brahma tApaso vinayaH / iMdrA'pi ca saMzayito, maskarI caivAjJAnI // 16 //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampajAnacandrakA bhAvATIkA / TIkA - e upalakSaNapanA kari kahe haiM / eka kA nAma lene te anya bhI grahaNa karane, tAteM aise kahane - buddhadarzI jo bauddhamatI, tAkauM Adi dekari ekAMta mithyAdRSTi haiM / bahuri yajJakartA brAhmaNa prAdi viparIta mithyAdRSTi haiM / bahuri tApasI Adi vinaya mithyAdRSTi haiM / bahuri indranAmA jo zvetAMbarani kA guru, tAkauM Adi dekari saMzaya mithyAdRSTi haiM / bahuri maskarI (musalamAna) saMnyAsI kI prAdi dekari ajJAna mithyAdRSTi haiN| vartamAna kAla apekSA kari e bharatazeSa viSaM saMbhavane bauddhamatI Adi udAharaNa kahe haiM / Aga pratattvazraddhAna hai lakSaNa AkA, ase mithyAtva kauM prarUpa haiM - micchaMrA vedaMto, jIvo vivarIyadasaNo hodi| Na ya dhamma rocedi hu, mahuraM khu rasaM jahA jarido // 17 // mithyAtvaM vihan jIyo, viparItadarzano bhavati / na ca dharma rocate hi, madhuraM khalu rasaM yathA jvaritaH // 17 // TIkA - udaya AyA mithyAtva kauM vedayan kahie anubhavatA jo jIva, so viparItadarzana kahie atattvazraddhAnasaMyukta hai, ayathArtha pratIta karaM hai| bahuri kevala pratattva hI kau nAhIM zraddha hai, anekAMtasvarUpa jo dharma kahie vastu kA svabhAva athavA ratnatrayasvarUpa mokSa kA kAraNabhUta dharma, tAhi na rocate kahie nAhIM rUcirUpa prApta - ihAM dRSTAMta kahai haiM - jaise jvarita kahie pittajvara sahita puruSa, so madhura - mIThA dugdhAdika rasa, tAhi na rocai hai; taiseM mithyAdRSTi dharma ko na roce hai, aisA artha jaannaa| isa hI vastu svabhAva ke zraddhAna kauM spaSTa kara haiM - micchAiTTI jIvo, uvaThThapavayaNaM Na saddahadi / sadvadi asambhAvaM, uvaineM vA aNuvaiTeM // 18 // mithyAdRSTirjIvaH upadiSTaM pravacanaM na zraddadhAti / zraddadhAti asadbhAvaM, upadiSTaM yA anupadiSTam // 18 // - 1. paTakhaNjharama - baklA pustaka-1, pRSTha 163, gAthA 106.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14] [ mommaTasAra jIvakAma nA 18 RAMATRE Music....AISALA jaE Egym -BAArranimukctive LOCALELALA . TIkA - mithyAdRSTi jIva haiM, so upadiSTa kahie ahanta Adikani kari upadesyA huyA pravacana kahie Apta, prAgama, padArtha ini tInoM kauM nAhIM zraddha hai, jAtai pra kahie utkRSTa hai vacana jAkA, asA pravacana kahie arasta / bahuri prakRSTa jo paramAtmA, tAkA. vacana so pravacana kahie paramAgama / bahuri prakRSTa ucyate kahie pramANa kari nirUpie asA pravacana kahie padArtha, yA prakAra nirukti kari pravacana zabda kari prApta, amAi, padArgahInoM kA kArya ho hai / bahuri so mithyAdRSTi asadbhAva kahie mithyArUpa; pravacana kahie prApta prAyama, padArtha; upadiSTaM kahie. prApta kIsI prAbhAsA lie kudeva je haiM, tinakari upadesyA hUA athavA anupadiSTa kahie vinA upadesyA huA, tAkI zraddhAna kara hai / bahuri vAdI kA abhiprAya lei ukta ca gAthA kahai haiM - "dhaDapaDaNaMbhAdipayatthesu micchAiTTI . jahAvagamaM / sadahato vi aNNAraNI ucca jiraNavayaNe sahahaNAbhAvAdo // " yAkA artha - ghaTa, paTa, staMbha Adi padArthani virSe mithyAdRSTi jIva yathArtha zAna lIe zradvAna karatA bhI ajJAnI kahie, jAte jinavacana virSe zraddhAna kA abhAva hai . asA siddhAMta kA vAkya kari kahyA mithyAdRSTi kA lakSaraMga jAni so mithyAtva bhAva tyajanA yogya hai| tAkA bheda bhI isa hI vAkya kari jAnanA / so kahie haiM- koU mithyAdarzanarUpa pariNAma prAtmA virSe prakaTa hA thakA varNa-rasAdi kI upalabdhi jo jJAna kari jAnane kI prApti, tAhi hote saMte . kAraNaviparyAsa, bahuri bhedAbhedaviparyAsa, bahuri svarUpaviparyAsa kauM upajAvai hai| - tahAM kAraNa viparyAsa prathama kahie hai / rUpa-rasAdikani kA eka kAraNa hai, so amUrtIka hai, nitya hai asaM kalpanA karai hai| anya koI pRthvI Adi jAtibheda loe bhinna-bhinna paramANu haiM, te pRthvI ke cyAri guraNayukta, apake gaMdha binA lIna guNayukta, agni ke rasa vinA doya guNayukta, pavana ke eka sparza guNayuktaM paramANu haiM, te apanI samAna jAti ke kAryani kauM nipajAbanahAre haiM, jaisA varNana kara hai| yA prakAra kAraNa virSe viparItabhAva jAnanA / bahuri bhedAbhedaviparyAsa kahai haiM - kArya se kAraNa bhinna hI hai athavA abhinna hI hai, asI kalpanA bhedAbheda virSe anyathApanA jAnanA /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] bahuri svarUpaviparyAsa ka hai haiM - rUpAdika guNa nirvikalpa haiM, koU kahai-haiM hI nAhIM / koU kahai -- rUpAdikani ke jAnane kari tinake AkAra pariNayA jhAna hI hai nAhI, tinakA avalaMbana bAhya vasturUpa hai / jaisA vicAra svarUpa virSa mithyArUpa jAnanA / yA prakAra kumatijJAna kA bala kA zrAdhAra kari kuzrutajJAna ke vikalpa ho haiM / inakA sarva mUla kAraNa mithyAtva karma kA udaya hI hai, jaisA nizcaya krnaa| prAgai sAsAdanaguNasthAna kA svarUpa doya sUtrani kari kahai haiM - AdimasammattaddhA, samayAdo chAvalitti vA sese / araNaaNNadaruvayAdo, raNAsiyasammotti sAsarapakkho so||16|| AdimasamyaktvAdvA, prAsamayataH ghaDAvaliriti yA zeSe / anAnyatarodayAt nAzitasamyaktva iti sAsAnAkhyaH saH // 19 // . . TIkA - prathamopazama samyaktva kA. kAla. vi jaghanya ekasamaya, utkRSTa chaha pAvalI avazeSa rahaiM, anaMtAnubaMdhI cyAri kaSAyani virSe anyatama koI eka kA udaya hote saMtai, naSTa kIyA hai samyaktva jAne asA hoI, so sAsAdana jaisA kahie / bahuri yA zabdakari dvitIyopazama samyaktva kA kAla virSe bhI sAsAdana guNasthAna kI prApti ho hai / ausA (guNadharAcAryakRta) kaSAyaprAbhUtanAmA yativRSabhAcAryakRta (cUNisUtra) jayadhavala grantha kA abhiprAya hai / jo mithyAtva se caturthAdi guNasthAnani virSe upazama samyaktva hoi, so prathamopazama samyaktva hai| bahuri upazamazreNI caDhate kSAyopazamika samyaktva haiM jo upazama samyaktva hoya, so dvitIyopazama samyaktva jaannaa| sammattarayaraNapavyayasiharAdo micchbhuumismbhimuho| vAsiyasammatto so, sAsaraNaraNAmo muraNeyanvo // 20 // samyaktyaratnaparvatazikharAt mithyAtvabhUmisamabhimukhaH / mAzitasamyaksthaH saH, sAsananAmA maMtavya // 20 // 1. SaTkhaNDAyama .. yadalA pustaka - 1, pRSTha 167, mAthA 108. . . .
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 21-22 TIkA - jo jIva samyaktvapariNAmarUpI ratnamaya parvata ke zikhara taiM mithyAtvapariNAmarUpI bhUmikA ke sanmukha hotA saMtA, paDi kari jitanA aMtarAla kA kAla eka samaya Adi chaha prAvalI paryanta hai, tihi viSai varte, so jIva naSTa kIyA hai| samyaktva jAne, jaisA sAsAdana nAma dhAraka jAnanA / Aga~ samyagmithyAdRSTi guNasthAna kA svarUpa gAyA cyAri kari kahai haiM - 6 ] sammAmicchuvayeNa ya, jataMtarasavvadhAdikajjeraNa / sAya samma micchaM piya, sammisso hodi pariNAmo // 21 // 1 jAtyaMtara sarvaghAtikArye sammizrI bhavati pariNAmaH // 21 // samyagmithyAtyodayena na ca samyaktvaM mithyAtvamapi ca , TIkA - jAtyaMtara kahie judI hI eka jAti bheda lIe jo sarvaghAtiyA kAryarUpa samyagmithyAtva nAmA darzanamoha kI prakRti, tAkA udaya kari midhyAtva prakRti kA udayayat kevala mithyAtva pariNAma bhI na hoi hai / aura samyaktva prakRti kA udayavat kevala samyaktva pariNAma bho na hoi hai / tihi kAraNa te tisa samyagmithyAtva prakRti kA kAryabhUta judI hI jAtirUpa samyagmithyAtvapariNAma milAyA huA mizrabhAva ho hai, paisA jAnanA / dahiguDamiva vAmissaM, puhabhAvaM va kAridu sakkaM / evaM misyabhAvo, sammAmicchotti raNAdadhvo // 22 // 1 afarstra vyAmizraM pRthagbhAvaM naiva kartuM zakyam / evaM mizrabhAvaH samyagmithyAtvamiti jJAtavyam // 22 // - TIkA iva kahie jaise, vyAmizraM kahie milyA huA, dahI ghara guDa so pRthagbhAvaM kartuM kahie judA-judA bhAva karane ko, naiva zakyaM kahie nAhIM samarthapanA hai, evaM kahie jaise, samyagmithyAtvarUpa milyA huA pariNAma, so kevala samyaktvabhAva kari athavA kevala mithyAtvabhAva kari judA-judA bhAva kari sthApane kI nAhI samarthapanA hai / isa kAraNa teM samyagmithyAdRSTi aMsA jAnanA yogya hai / samIcIna arasoI mithyA, so samyagmithyA aMsA hai dRSTi kahie zraddhAna jArke, so samyagmithyA 1--DAyama-ghavalA pustaka 1, pR. 101 - 106
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIko [ 17 mithyAdRSTi hai| isa nirukti se bhI purvaM grahyA jo pratattvazraddhAna, tAkA sarvathA tyAga binA, tIhi sahita hI tatva zraddhAna ho hai| jAte taise hI saMbhavatA prakRti kA udayarUpa kAraNa kA sadbhAva hai| so saMjamaNa giNhavi, desajamaM vA raNa baMdhade aauN| sammaM vA miccha vA, paDivajjiya maradi giyamaraNa // 23 // sa saMyama na gRhNAti, dezayamaM yA na badhnAti prAyuH / samyaktvaM vA mithyAtvaM, yA pratipadya mriyate niyamena // 23 // TIkA ~ so samyagmithyAdRSTi jIva hai, so sakalasaMyama vA dezasaMyama kauM grahaNa kara nAhI, jAte tinake grahaNa yogya je karaNarUpa pariNAma, tinikA tahAM mizramusthAna virSe asaMbhava hai| bahuri taise hI so samyagmidhyAdRSTi jIva cyAri gati saMbaMdhI Ayu kauM nAhIM bAMdhe hai / bahuri maraNakAla virSe niyamakari samyagmithyAtvarUpa pariNAma kau choDi, asaMyata samyagdRSTIpanA kI vA mithyAdRSTIpanA kauM niyamakari prApta hoi, pIche marai hai| bhAvArtha -- mithamuNasthAna ta paMcamAdi guNasthAna viSaM caDhanA nAhIM hai| bahuri tahAM prAyubaMdha vA maraNaM nAhIM hai / sammattamilchapariNAmesu jahiM AugaM purA baddhaM / . tahiM maraNaM maraNaMtasamugdhAdo vi ya ga missammi // 24 // 2 samyaktvamithyAtvapariNAmeSu yatrAyuSkaM purA baddham / . tatra maraNa maraNAMtasamudghAto'pi ca na mizre // 24 // TIkA - samyaktvapariNAma para mithyAtvapariNAma ini doUni virSe jiha pariNAma virSe purA kahie samyagmithyAdRSTIpanAko prApti bhae pahile, parabhava kA prAyu baMdhyA hoi, tIhi samyaktvarUpa kA mithyAtvarUpa pariNAma vi prApta bhayA hI jIva kA maraNa ho hai, asA niyama kahie hai| bahuri anya keI prAcAryani ke / 1. pakhaMDAgama - cavalA pustaka 4, pRSTha 341, gAthA 33 . 2. pakhaMDAgama - dhavalA pustaka 4, pRSTha 346 gAthA 33 evaM puratapha 5, pRSTa 31 TIkA.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... / gommadasAra jonakAya gAyA25 -- 220 m C wwela -- KAONTA abhiprAya kari niyama nAhI hai / soI kahie hai -- samyaktvapariNAma viSaM vartamAna koI yAyojana sAyu ke jadhi bahuri samyagmithyAdRSTi hoi pIche samyaktva kauM vA mithyAtva ko prApta hoi mare hai| bahuri koI jIva mithyAtvapariNAma vi vartamAna, so yathAyogya parabhava kA Ayu bAMdhi, bahuri samyagmithyAdRSTi hoi pIche samyaktva kauM vA mithyAtva kauM prApta hoi' mara hai / bahuri se hI mArANAMtika samudghAta bhI midhaguNasthAna viSa nAhIM hai / prAgai asaMyata guNasthAna ke svarUpa kauM nirUpai haiM / sammattakSesadhAdissukyAyo vedagaM have samma / calamalinamagADhaM taM piccaM kammakkhavaraNahetu // 2 // samyaktvadezaghAlerudayAverakaM bhavetsamyaktvam / calaM malinamagADhaM tannityaM karmakSaparamahetu // 25 // . TokA - anaMtAnubaMdhI kaSAyani kA prazasta upazama nAhIM hai, isa hetu se tina anaMtAnubaMdhI kaSAyani kA aprazasta upazama kauM hote athavA visaMyojana hote, bahuri darzanamoha kA bhedarUpa mithyAtvakarma ara samyagmithyAtvakarma, ini doUni kauM prazasta upazamarUpa hote vA aprazasta upazama hote vA kSaya hone ke sanmukha hote bahari samyaktva prakRtirUpa dezaghAtiyA spardhakoM kA udaya hote hI jo tasvArthazraddhAna hai lakSaNa jAkA, asA samyaktva hoi, so vedaka asA nAma dhAraka hai / I emamaateinstationiamravenESARITAL mAMilindianatientiinamiii-Mariorewiner sa nAyAma __ jahAM vivakSita prakRti udaya pAdane yogya na hoi para sthiti, anubhAga ghaTanai vA badhane vA saMkramaNa hone yogya hoi, tahAM aprazastopazama jaannaa| bahuri jahAM udaya prAvane yogya na hoi para sthiti, anubhAga ghaTane-badhane vA. saMkramaNa hone yogya bhI na hoi, tahAM prazastopazama jAnanA / bahuri tIhi samyaktva prakRti kA udaya hote dezavAtiyA spardhakani ke tattvArthazraddhAna naSTa karane ko sAmarthya kA abhAva hai| tAteM so samyaktva cala, malina aMgADha ho hai / jAte samyaktva prakRti ke udaya kA tattvArthazraddhAna kauM mala upajAyane mAtra hI virSe vyApAra haiM / tIhi kAraNa te tisa samyaktva prakRti ke dezaghAtipanA hai / aeNseM samyaktva prakRti ke udaya ko anubhavattA jIva ke utpanna bhayA M THATIO
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyazAmacandrikA bhASATokA [ . jo tatvArthazraddhAna, so vedaka samyaktva hai, asA kahie hai / yaha hI vedaka samyaktvaM hai, so kSAyopazamika samyaktva asA nAmadhAraka hai, jAta darzanamoha ke sarvadhAtI spardhakani kA udaya kA prabhAvarUpa hai lakSa jAkA, aisA kSaya hote, bahuri dezaghAtispardhakarUpa samyaktva prakRti kA udaya hote, bahuri tisaMhI kA vartamAna samayasabaMdhI se Upari ke niSeka udaya kI na prApta bhae, tinisaMbaMdhI spardhakani kA sattA avasthArUpa hai lakSaNa jAkA, aisA upazama hote bedaka samyaktva ho hai / tAte yAhI kA dUsarA nAma kSAyopazamika samyaktva hai, bhinna nAhIM hai / so vedaka samyaktva kaisA hai ? nityaM kahie nitya hai / isa vizeSaNa kari yAkI jaghanyasthiti aMtarmuhUrta hai, tathApi utkRSTapanA kari chayAsaThi sAgarapramANa kAla rahai hai / tAtai utkRSTa sthiti apekSA dIrghakAla tAI rahai hai, tAtai nitya kahyA hai| bahuri sarvakAla avinazvara apekSA nitya ihAM na jAnanA / bahuri kaisA hai ? karmakSapaNahetu (kahie) karmakSapAvane kA kAraNa hai / isa vizeSaNa kari mokSa ke kAraNa samyagdarzana-jJAna-cAritra pariNAma haiM, tini virSe samyaktva hI mukhya kAraNa hai, aisA sUce hai| bahuri vedaka samyaktva virSe zaMkAdika mala haiM, te bhI yathAsaMbhava samyaktva kA mUla leM nAza karane kI kAraNa nAhI, ase samyaktva prakRti ke udaya te upaje haiN| bahuri aupazamika ara kSAyika samyaktva virSe mala upajAvane kauM kAraNa tisa samyaktva prakRti kA udaya kA prabhAva se nirmalapanA siddha hai, aisA he ziSya ! tU jAna / ___bahuri calAdikani kA lakSaNa kahaiM haiM, tahAM calapanA kahie hai - nAnAtmIyavizeSeSu calatIti calaM smRtaM / / lasatkallolamAlAsu jalamekamavasthitaM // svakArite'haccatyAdau devo'yaM me'bhyakArite / anyasyAyamiti bhrAmyan mohAcchAddho'pi ceSTate // .... . yAkA artha - nAnA prakAra apane ho vizeSa kahie prApta, pAgama, padArtharUpa zraddhAna ke bheda, tini viSaM jo cale - caMcala hoi, so cala kahA hai / soI kahie hai * apanA karAyA arhantapratibiMbAdika vidhaiM yahu merA deva hai, aise mamatva kari, bahuri /
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ marte -- - sAraMgaganaNA Homemarativit-Ansaritaanemaanaanavainine- 10. ] / gommaTasAra jIvakADa gApA 25 anyakari karAyA arhantapratibibAdika viSaM yaha anya kA hai, aise para kA mAnikari bhedarUpa bhajana karai hai; tAte cala kahA hai| ... ihAM dRSTAMta kahai haiM - jaise nAnA prakAra kallola taraMgAni kI paMkti viSa jala eka hI avasthita hai, tathApi nAnA rUpa hoi cala hai; taiseM moha jo samyaktva prakRti kA udaya, tAte zraddhAna hai, so bhramaNa rUpa ceSTA karai hai / : : / bhAvArtha - jaise jala taraMgani virSe caMcala hoi, paraMtu anyabhAva kauM na bhaje, meM vedaka samAdRSTi kApanA vA anya kA karAyA jinabibAdi viSaM yaha merA, yaha anya kA ityAdi vikalpa kara hai, paraMtu anya devAdika kauM nAhIM bhajai hai| aba malinapanA kahie hai - tadapyalabdhamAhAtmyaM paakaatsmyktvkrmnnH| malinaM malasaMgena zuddhaM svarNamiyodbhavet / / yAkA artha- so bhI vedaka samyaktva hai, so samyaktva prakRti ke udaya se na pAyA hai mAhAtmya jihi, aisA ho hai / bahuri so zaMkAdika mala kA saMgakari malina ho hai / jaise zuddha sonA bAgha mala kA saMyoga se malina ho hai, taise vedaka samyaktva zaMkAdika mala kA saMyoga nai malina ho hai / aba pragADha kahie hai - sthAna eva sthitaM kaMpramagAdamiti kIrtyate / vAyaSTirivAyattasthAnA karatale sthitA // samegyanaMtazaktitve sarveSAmahatAmayaM / / devo'smai prabhureSosmA ityAsthA suzAmapi / . yAkA artha - sthAna kahie prApta, Agama, padArthani kA zraddhAna rUpa avasthA, tihiM virSe tiSThatA huA hI kAMpa, gADhA na rahai, so agAda aisA kahie hai / tAkA udAharaNa kahaiM haiM - ase tIvra ruci rahita hoya sarva arhanta parameSThIni ke anaMtazaktipanA samAna hote saMte, bhI isa zAMtikarma, jo zAMti kriyA tAkai athi zAMtinAtha deva hai, so prabhu kahie samartha hai / bahuri isa vighnanAzana prAdi kriyA ke aNi pArzvanAtha. deva samartha hai / ityAdi prakAra kari ruci, jo pratIti, tAkI zithilatA saMbhava hai / tAteM bUDhe kA hAtha virSe lAThI zithila saMbaMdhapanA kari agATha hai, taiseM samyaktva agAr3ha hai| mAmalA 2 MORE jarInA
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampayanantrikA bhASATIkA ] bhAvArtha -- jaise bUDhe ke hAya te lAThI chUTa nAhI, paraMtu zithila rahai / tesai vedaka samyaktva kA zraddhAna chUTa nAhIM / zAMti prAdi ke athi anya devAdikani kauM na sedai, tathApi zithila rahai / jaina devAdika virSe kalpanA upajAvai / / asA ihAM cala, malina, amADha kA varNana upadezarUpa udAharaNa mAtra kahyA hai / sarva tAratamya bhAva jJAnagamya hai / bhAga aupazamika, kSAyika samyaktvani kA upajane kA kAraNa ara svarUpa pratipAdana kara haiM - sattaNhaM uvasamado, uvasamasammo khayAdu khaiyo ya / bidiyakasAyukyAyo, asaMjado hodi sammo ya // 26 // samAnAmupaNAmataH, uparasamasamvatvaM kSayAttu kSAyika c| dvitIya kaSAyodayAyasaMyataM bhavati samyaktvaM ca // 26 // TokA - nAhI pAie hai aMta jAkA, asA anaMta kahie mithyAtva, tAhi anubadhnati kahie Azraya kari pravata ase anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha; bahuri mithyAtva, samyagmithyAtva, samyaktva prakRti nAma dhAraka darzanamoha prakRti tIna; ase sAta prakRtini kA sarva upazama hone kari. aupazAmika samyaktva ho hai| bahuri taise tina sAta prakRtini kA kSayateM kSAyika samyaktva ho hai / bahuri doU samyaktva hI nirmala haiM, jAte zaMkAdika malani kA aMza kI bhI utpatti nAhIM saMbhava hai| bahuri taiseM doU samyaktva nizcala haiM, jAte zrApta, Agama, padArtha: gocara zraddhAna bhedani virSe kahIM bhI skhalita na ho haiM / bahuri taise hI doU samyaktva gADha haiM; jAte prAptAdika virSe tIna ruci saMbhava hai / yaha mala kA na saMbhavanA, skhalita na honA tIvraruci kA saMbhavanA - e tInoM samyaktva prakRti kA udaya kA ihAM atyaMta prabhAva hai, tAte pAie hai asA jAnanA / __ bahuri yA prakAra kahe tIna prakAra samyaktvani kari pariNayA jo samyagdRSTi jIva, so dvitIya kaSAya je apratyAkhyAna krodha, mAna, mAyA, lobha; ina virSe eka kisI kA udaya kari asaMyata kahie asaMyamI ho hai, yAhI te yAkA nAma asaMyatasamyagdRSTI hai /
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 27.28 . prA tattvArthazraddhAna kA samyak prakAra grahaNa ara tyAga kA avasara nAhI, tAhi gAthA doya kari prarUpe haiM - sammAiTThI jIvo, uvaiThaM pavayaNaM tu sadvahadi / - sadadi asambhAvaM, ajAraNamAraNo gururiNayogA // 27 // samyagdaSTiovaH, upadiSTaM pravacanaM su zradhAti / dhAti asadbhAvaM, prajJAyamAno guruniyogAt // 25 // TIkA - jo jIva arhantAdikani kari upadesyA huvA asA ju prabacana kahie Apta, pAgama, padArtha e tIna, tAhi zradadhAti kahie zraddha hai, roce hai / bahuri tini prAptAdikani virSe asadbhAvaM kahie atatva, anyathA rUpa tAkauM bhI apane vizeSa jJAna kA abhAva kari kevala guru hI kA niyoga teM jo isa guru ne kahA, so hI arhanta kI AjJA hai; asA pratIti te zradvAna kara hai, so bhI samyagdRSTi hI hai, jAte tisa kI AjJA kA ullaMghana nAhIM karai hai| bhAvArtha - jo apane vizeSa jJAna na hoi, 'bahuri janaguru maMdamati se prAptAdika kA svarUpa anyathA kahaiM, para yahu arhanta kI asI ho pAnA hai, ase mAni jo asatya zraddhAna karai tauM bhI samyagdRSTi kA abhAva na hoi, jAteM isane to arhanta kI AjJA jAni pratIti karI hai / sattAvo taM samma, darasijjataM. jadA ga sadadahadi / / so ceva havai micchAiTThI jIvo lado pahudI // 28 // sUtrAtaM samyagdarzayataM, yadA na adhAti / . .. sa caidha bhavati mithyASTiIvaH tadA prabhRti // 28 // TIkA - taise asatya artha zraddhAna karatA AjJA samyagdRSTI jIva, so jisa kAla pravINa anya prAcAryani kari pUrve grahyA huvA asatyArtharUpa zraddhAna te viparIta bhAva satyArtha, so gaNadharAdikani ke sUtra dikhAi samyak prakAra nirUpaNa kahyA huvA hoi, tAkauM khoTA haTa karina zraddhAna karai tau, tIhi * kAla sauM lagAya, so jIva RA . / . 1.paTkhaMDAgama-dhavalA pustaka 1, pRSTha 174, mAthA 110
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampazAnacandrikA bhASATokA / mithyAdRSTI ho hai| jAte sUtra kA azraddhAna kari jina zrAzA kA ullaMghana kA suprasiddhapanA hai, tIhi kAraNa teM mithyAdRSTI ho hai / bhAga asaMyatapanA ara samyagdRSTIpanA ke sAmAnAdhikarathya ko dikhAne haiM - kho iMdiyesu virado, yo jIve thAvare tase vApi / jo sadbahadi jiNuttaM, sammAiThThI aviradoso // 26 // mo iMdriyeSu virato, no jIve sthAvare ase vaapi| yaH zraddadhAti jinokta, samyagdRSTiravirataH saH // 29 // ____TokA - jo jIva iMdriyaviSayani virSa novirata - virati rahita hai, bahari tase ho sthAvara, asa jova kI hiMsA virSe mIhI vista hai - tyAga rahita hai / bahuri jina kari upadezyA pravacana kauM zraddhAna kara hai, so jIva avirata samyAdRSTI ho hai / yA kari asaMyata, soI samyagdRSTI, so asaMyatasamyagdRSTI hai aise samAnAdhikaraNapanA dRDha kIyA / bahuta vizeSaNani kA eka vastu AdhAra hoi, tahAM karmadhAreya samAsa virSe samAnAdhiraNapanA jAnanA / bahuri api zabda kari tAkai saMvegAdika samyaktva ke guNa bhI yAkai pAie hai, aisA sUce hai| bahuri ihAM jo avirata vizeSaNa haiM, so atyadIpaka samAna jAnanA / jaise chahaDeM dharathA huvA dIpaka, pichale sarvapadArthani kau prakAzai, taisaiM ihAM avirata vizepaNa nIce ke mithyAdRSTi Adi guNasthAnani virSe aviratapanA kauM prakAza hai, aisA saMbaMdha jaannaa| bahuri api zabda kari anukaMpA bhI hai| bhAvArtha-koU jAnegA ki viSayani virSe aviratI hai, tAtai viSayAnurAgI bahuta hogA, so nAhIM hai, saMvegAdi guNasaMyukta hai / bahuri hiMsAdi virSe avirati hai, tAtai nirdayI hogA, so nAhIM hai; dayA bhAva saMyukta hai, aisA aviratasamyagdRSTi hai| prAgai dezasaMyata guNasthAna kauM gAthA doya kari nirdeza karai haiM -- paccakkhANudayAdo, saMjamabhAvo raNa hodi pavAra tu| . thovavavo hodi tado, desavado hodi paMcamo // 30 // 1. barkhAgama - pacalA pustaka 1, pRSTha 174, gAthA 111. 2. SaTkhaMDAgama - dhavalA pustaka, pRSTha 176, gAthA 112.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gommarasAra jIvakAma pAyA 31-32 pratyAkhyAnodayAt saMyamabhAvo ma bhavati nari tu / stokavataM bhavati tato, dezavrato bhavati paMcamaH // 30 // TIkA - anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnAvaraNa rUpa ATha kaSAyani kA upazama se pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyani kA dezaghAtI spardhakati kA udaya hote saMte sarvaghAtI spardhakani kA udayAbhAva rUpa lakSaNa jAkA, aisA kSaya kari jAkai sakala saMyamarUpa bhAva na ho hai / vizeSa yahu dezasaMyama kahie, kiMcit virati ho hai, tAkI dharai-dhara, dezasaMyata nAmA paMcamamuNasthAnavartI jIva jAnanA / jo tasavahAu virado, avirado taha ya thaavrvhaado| ekkasamayamhi jIvo, viradAvirado jirokkamaI // 31 // yastrasadhadhAdvirataH, aviratastathA ca sthAvaravadhAt / / ekasamaye jIvo, viratAviraso jinakamatiH // 31 // TokA - soI dezasaMyata viratAvirata aisA bhI kahie hai / eka kAla hI viDaM jo jIva prasahiMsA se virata hai ara sthAvarahiMsA se avirata hai, so jIva virata ara soI avirata aise virata-avirata viSaM virodha hai; tathApi apane-apane gocara bhAda prasa-sthAvara ke bheda apekSA kari virodha naahiiN| tIhiM kari virata-avirata aisA upadeza yogya hai / bahuri taiseM cakAra zabda kari prayojana binA sthAvara hiMsA ko bhI nAhI karai hai, aisA vyAkhyAna karanA yogya hai / so kaisA hai ? jinakamatiH kahie jina je prAptAdika, tinahI viSa hai eka kevala mati kahie icchA - ruci jAke aisA hai| isa kari dezasaMyata ke samyagdRSTopanA hai, aisA vizeSaNa nirUpaNa kIyA hai| yaha vizeSaNa Adi dIpaka samAna hai, so Adi viSaM dharathA huvA dIpaka jaise agile sarva padArthani kauM prakAza, taise ihAte Aga bhI sarva guNasthAnakani virSe isa vizeSaNa kari saMbaMdha karanA yogya hai - sarva samyagdRSTI jAnane / Aga pramattaguNasthAna kI gAthA doya kari kahaiM haiM --- saMjalaraNa pokasAyANuvayAdo saMjamo have jmhaa| malajalaraNapamAdo vi, ya tamhA hu pamattavirado so // 32 // saMjvalananokAyArasAmuzyAtsayamo bhavedyasmAt / bhalamananapramAdo'pi ca tasmArakhalu pramattavirataH sH||32||
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ samparajhAnacandrikA bhAvATIkA TIkA - jA kAraNa te saMjvalanakaSAya ke sarvaghAtI spardhakani kA udayAbhAva lakSaNa dharai kSaya hote, bahuri bAraha kaSAya udaya kauM na prApta tinakA, ara saMjvalana kaSAya ara nokaSAya, inake niSekani kA sattA avasthA rUpa lakSaNa dharai upazama hote; bahuri saMjvalanakaSAya, nokaSAyani kA dezaghAtI spardhakani kA tIna udaya teM sakalasaMyama para mala kA upajAvanahArA pramAda doU ho hai / tIhi kAraNa nai pramatta soI virata, so SaSThama guNasthAnavI jIva pramattasaMyata asA kahie hai| "vivarikhadassa saMjamassa khovasamiyattapaDappAyaraNamesaphalatAko kathaM saMjalagaNokasAyAma carisavirohINaM cArittakArayatta ? dezadhAdittaNa sapaDivakta guNaM viriNammUlasattivirahiyAraNamukyo vijamArayo vi Sa sa kAjakAra protti saMjamaheduttae vivikkhiyattAdo, vatthudo dukajja pappAyedi malajalasapamAdoviya 'apiya isvakAraNe lAmAdo ceva amhA evaM tamhA hu pamatAviradoM so samuvalakkhadi / " thAkA artha - vivakSita jo saMyama, tAkai kSAyopazamikapanA kA utpAdanamAtra phalapanA hai| saMjvalana para nokaSAya je cAritra ke virodhI, tinake cAritra kA karanA - upajAvanA kaise saMbhava haiM ? / tahAM kahai haiM - eka dezaghAtI hai, tIhi bhAvakari apanA pratipakSI saMyamaguNa, tAhi nirmUla nAza karane kI zakti rahita hai| so inakA udaya vidyamAna bhI hai, tathApi apanA kAryakArI nAhI, saMyama nAza na kari sake hai / aseM saMyama kA kAraNapanA kari vivakSA se saMjvalana para nokaSAyani ke cAritra upajAvanA upacAra kari jAnamA / vastu te yathArtha nizcaya vicAra karie, taba e saMjvalana ara nokaSAya apane kArya hI kauM upajAveM haiM / ini te mala kA upajAvanahArA pramAda ho hai| api ca' asA zabda hai so pramAda bhI hai, jaisA avadhAraNa artha viSa jAnanA / mala kA upajAbanahArA pramAda hai, jAte ase tAtai prakaTa pramattavirata, so SaSThama guNasthAnavartI jIva hai| tAhi lakSaNa kari kahaiM haiM - vattAvattapamAde, jo vasai pamattasaMjado hodi / sayalaguNazIlakalio, mahanvaI cittalAyaraNo // 33 // 1. SaTkhaMDAmama -dhavalA, pustaka 1, pRSTha 176, mAthA 113
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ AssistarianisaninindianR REA [ garemaTasAra jIvakASTa gAthA 34 vyaktAvyaktapramAde yo vasati pramasasaMyaso bhavati / sakalaguNazIlakalito, mahAvatI citralAcaraNaH // 33 // TIkA - vyakta kahie Apake jAnane meM Avai, bahuri adhyakta kahie pratyakSa jAnauni ke hI jAnane yogya jaisA jo pramAda, tIhivirSe jo saMyata pravarte, so cAritramohanIya kA kSayopazama kA mAhAtmya kari samasta guNa ara zIla kari saMyukta mahAvatI ho hai| api zanda kari pramAdI bhI ho hai, para mahAnatI bhI ho hai / ihAM sakalasaMyamapanoM mahAnatIpanoM dezasaMyata apekSA kari jAnanA, Upari ke guNasthAnani kI apekSA nAhIM hai / tisa kAraNa te hI pramattasaMyata citralAcaraNa hai, asA kA hai / citraM kahie pramAda kari mizrarUpa kauM 'lAti' kahie gahai - kara, so citralakahie / citrala AcaraNa jAka hoi, so citralAcaraNa jAnanA / athavA citrala kahie sAraMga, cItA, tihi samAna milyA havA kAbarA AcaraNa 'jAkA hoi, so citralAcaraNa jAnanA / athavA vittaM lAti kahie mana kauM pramAdarUpa kari kahai, so. cittala kahie / cittala hai AcaraNa jAkA, so cisalAcaraNa jAnanA / aMsI vizeSa mirukti bhI pAThAtara apekSA jAnanA / prAgai tini pramAdani kA nAma, saMkhyA dikhAvane ke athi sUtra kahaiM haiM - vikahA tahA kasAyA, iMdiyariNadA taheva paraNayo ya / cadu cadu paragamagaMga, hoti pamAdA hu paraNarasa // 34 // vikathA tathA kaSAyA, iMdriyanigrA tathaiva praNayazca / ::... catuzcatuH paJcakaka, bhavati pramAdAH khalu paMcavaza // 34 // TIkA - saMyamaviruddha je kathA, te vikathA kahie / bahuri kaSaMti kahie saMyamaguraNa kauM pAte, te kaSAya kahieM / bahuri saMyama virodhI iMdriyani kA viSaya pravRttirUpa vyApAra, te iMdriya kahie / bahuri styAnagRddhi prAdi tIna karmaprakRtini kA udaya kari vA nidrA, pracalA kA tIna udaya kari prakaTa bhaI jo jIva ke apane dRzya padArthani kA sAmAnya mAtra grahaNa kauM rokanahArI jaDarUpa avasthA, so nidrA hai / bahuri bAdya padArthani virSe mamatvarUpa bhAva so, praNaya kahie sneha hai / e krama te vikathA cyAri, kaSAya cyAri, iMdriya pAMca, nidrA eka, sneha eka ase sarva mili pramAda paMdraha M 1. paTakhaMDAmama - pavalA, pustaka 1, pRSTha 176 mAyA 114. /
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyamhAnacandrikA bhASaTakA j ho haiM / ihAM sUtra virSe pahile cakAra kahyA, so sarva hI e pramAda haiM, asA sAdhAraNa bhAva jAnane ke athi kahyA hai / bahuri dUsarA tathA zabda kahmA, so paraspara samudAya karane ke arthi kahyA hai| hai : prAgai ini pramAdani ke anya prakAra kari pAMca prakAra haiM, tinako naka gAthAni kari kahaiM haiM - saMkhA taha patyAro, pariyaTTaraNa eTTha taha smundineN| eve paMca payArA, pamadasamukkittaNe aiyA // 3 // saMkhyA tathA prastAraH, parivartana naSTaM tathA samuddiSTam / ete paMca, prakArAH, pramAdasamutkIrtane jJeyAH // 35 // TokA -- saMkhyA, prastAra, parivartana, naSTa, samuddiSTa e pAMca prakAra pramAdani kA vyAkhyAna virSe jAnanA / tahAM pramAdani kA pAlApa ko kAraNabhUta jo akSasaMcAra ke nimitta kA vizeSa, so saMkhyA hai / bahuri inakA sthApana karanA, so prastAra: hai / bahuri. akSasaMcAra parivartana hai / saMkhyA dhari akSa kA lyAvanA naSTa hai / prakSaH dhari saMkhyA kA lyAvanA samuddiSTa hai / ihAM bhaMga kauM kahane kA vidhAna, so nAlApaH jAnanA / bahuri bheda vA bhaMga kA nAma akSa jAnanA / bahuri eka bheda aneka bhaMgani virSe krama te palaTa, tAkA nAma akSasaMcAra jAnanA / bahuri jethavAM bhaMga hoi, tIhi pramANa kA nAma saMkhyA jAnanA / * Aga vizeSa saMkhyA kI utpatti kA anukrama kahaiM haiM - - save pi puSvabhaMgA, uparimabhaMgesu ekkamekkasu / ' melati tti ya kamaso, guriNade uppajjade saMkhA // 36 // sarve'pi pUrvabhaMgA, uparimabhaMgeSu ekakeSu / / milati iti ca kramazo, guNile utpadyate saMkhyA // 36 // TIkA - sarva hI pahile bhaMga Upari-Upari ke bhaMgani virSe eka-eka virSe mileM haiM, saMbhavaM. haiM / yAtai krama kari paraspara mu0, vizeSa saMkhyA upaja hai / soI kahie hai - pUrva bhaMga vikathApramAda cyAri, te Upari ke kaSAyapramAdani virSe eka-eka virSe saMbhadhai
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ W SAMRIMIRampraNKITKATREAM ANT ... - -. ImamaATHISTANK .ndidatri.in 108 / gommaTasAra goSakA gAthA 37 haiM / aseM cyAri vikathAni kari guNe, cyAri kaSAyani ke solaha pramAda ho haiM / bahuri e nIcale bhaMga solaha bhae, te Upari ke iMdriyaprabhAdani virSe eka-eka virSe saMbhava haiM / ase solaha kari guraNe, paMca iMdriyani ke asI pramAda ho haiM / taise hI nidrA virSe, bahuri sneha virSe eka-eka hI bheda hai| tAteM eka-eka kari guNa bhI asI-asI hI pramAda ho haiM / jaise vizeSa saMkhyA kI utpatti kahI / Aga prastAra kA anukrama dikhAve haiM - paDhamaM pamadapamAraNaM, kameNa zikviviya uvarimAraNaM ca / piMDaM paDi ekkakaM, zikkhite hodi patthAro // 37 // prathama pramAvapramANaM, krameNa nikSipya uparimANaM ca / piDaM prati ekaika, nikSipte bhavati prastAraH // 37 // TIkA - prathama vikathAsvarUpa pramAdani kA pramANa kA viralana kari eka-eka judA dikherI, pIche krama kari nIceM virala kIyA thaa| tAkai eka-eka bheda prati ekaeka Upari kA pramAdapiMDa kauM sthApana karanA, tinako mileM prastAra ho hai / so kahie hai - bikathA pramAda kA pramANa cyAri, tAkauM viralana kari krama se sthApi (1 1 1 1) bahuri tAkai Upari kA dusarA kaSAya nAmA pramAda, tAkA piMDa jo samudAya, tAkA pramANa cyAri (4) tAhi viralanarUpa sthApe je nIcale pramAda, tinikA eka-eka bheda prati denaa| bhAvArtha - eka-eka vikathA bheda Upari cyAri-cyAri kaSAya sthApane ka 4444 vi 1 1 1 1 so inakauM milAe joDe, solaha pramAda ho haiM / bahuri Upari kI apekSA lIe yAkauM pahilA pramAdapiDa kahie, so yAkauM viralana kari krama se sthApi, yAte UparI kA tisa pahilA kI apekSA yAko dUsarA iMdriyapramAda, tAkA piMDa pramANa pAMca, tAhi pUrvavat viralana kari sthApe, je nIcale pramAda, tinake eka-eka bheda prati eka-eka piMDarUpa sthApie - ...... ....... . Ani DARSHAmerike = ___ ko mA mA lo , kro mA mA lo, ko mA mA lo , Ro mA mA lo , - strI strI strI strI , bha bha bha bha , rA rA rA rA, a a a a ,
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnAndrakA bharapATIkA ] bhAvArtha - solaha bhedani virSa eka-eka bheda Upari pAMca-pAMca iMdriya sthApane, so inakauM jo., asI bhaMga ho haiM / yaha prastAra bhAgeM kahie jo akSasaMcAra, tAkA kAraNa hai / jaise prastArarUpa sthApe je asI bhaMga, tinikA pAlApa jo bhaMga kahane kA vidhAna, tAhi kahie hai - snehavAn-nidrAlu-sparzana iMdriya ke vazIbhUta-krodhI-strIkathAlApI ase yahu asI bhaMgani virSe pahilA bhaMga hai / bahuri snehavAn-nidrAlu-rasanA iMdriya ke vazIbhUta-krodhI-strIkathAlApI aseM yaha dUsarA bhaMga hai / bahuri snehavAnnidrAlu-ghrANa iMdriya ke bazIbhUta-krodhI-strIkathAlApI aseM yaha tIsarA bhaMga bhayAH / bahuri snehavAn-nidrAlu-cakSu iMdriya ke vazIbhUta-krodhI-strIkathAlApI aseM yaha cauthA bhaMga hai / bahuri snehavAn-nidrAlu-zrotra iMdriya ke vazIbhUta-krodhI-strIkathAlApI asa yaha pAMcavA bhaMga hai| aeNseM pAMca bhaMga bhae / yAhI prakAra krodhI kI jAyagA mAnI sthApi paMca bhaMga krne| . bahuri mAyAvI sthApi paMca bhaMga krne| bahuri lobhI sthApi paMca bhaMga karane / ase eka-eka kaSAya ke pAMca-pAMca hoi, cyAri kaSAyani ke eka strIkathA pramAda virSe vIsa mAlApa ho haiM / bahuri jaise strIkathA pAlApI kI apekSA vIsa bheda kahe, taiseM hI strIkathAlApI kI jAyagA bhaktakathAlApI, bahuri rASTrakathAlApI, bahuri avanipAlakathAlApI krama meM sthApi eka-eka vikathA ke vIsa-vIsa bhaMga hoi / cyArau vikathAni ke mili kari sarvapramAdani ke asI pAlApa ho haiM, asA jAnanA / prAga anya prakAra prastAra dikhAvai haiM - rimakkhittu bidiyametaM, paDhamaM tassuvari vidayamekkakkaM / piDaM paDi riNakkheo , evaM savvattha kAyavo // 3 // nikSiptyA dvitIyamAtra, tasyopari dvitIyamekakam / piDaM prati nikSepa, evaM sarvatra kartavyaH // 38 // . TIkA - kaSAyanAmA dUsarA pramAda kA jetA pramANa, tIhimAtra sthAnakani virSe vikathAsvarUpa pahilA pramAda kA samudAyarUpa piMDa judA-judA sthApi ( 4 4 4 4 ), bahuri eka-eka piDaprati dvitIya pramAdani kA pramAga kA eka-eka rUpa pari sthApanA i nisati - - - wityanatalentianemand
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gommaTasAra jo kANDa gAthA 38 bhAvArtha - cyAri cyAri pramANa lIe, eka-eka vikathA pramAda kA piMDa, diet dUsarA pramAda kaSAya kA pramANa cyAri, so cyAri jAyagA sthApi, eka-eka piMDa ke Upari krama taiM eka-eka kaSAya sthApie (111 ase sthApana kIe, tinaM 4.44 d' kA joDa solaha piMDa pramANa hoi / bahuri 'a~seM hI sarvatra karanA' isa vacana se yaha solaha pramANa piMDa jo samudAya, so tIsarA iMdriya pramAda kA jetA pramANa, titanI jAyagA sthApie / so pAMca jAyagA sthApi ( 16 16 16 16 16 ), inake UparI tIsarA iMdriya pramAda kA pramANa eka-eka rUpakari sthApana karanA ! :: bhAvArtha- pUrvokta solaha bheda jude-jude iMdriya pramAda kA pramANa pAMcA, so pAca jAyagA sthApi, eka-eka piMDa ke Upara eka-eka iMdriya bheda sthApana karanA 1 1 1 P i ( 16 16 16 16 ) jaise sthApana kIe zravastana kahie nIce kI pekSA akSasaMcAra ko kAraNa dUsarA prastAra ho hai / so isa prastAra apekSA zrAlApa jo bhaMga kahane kA vidhAna, so kaise ho hai ? soI kahie hai - strIkathAlApI- krodhI - sparzana- iMdriya ke vazIbhUta- nidrAlusnehavAn asA asI maMgani viSai prathama bhaMga hai| bahuri bhaktakathAlApI- krodhI-sparzana iMdriya ke vazIbhUta- nidrAlu snehvAna bhaisA dUsarA bhaMga hai / bahuri rASTrakathAlApIshar - sparzana iMdriya ke vazIbhUta- nidrAlu snehavAn jaisA tIsarA bhaMga haiM / bahuri avanipAlakathAlApI-krodhI - sparzana iMdriya ke vazIbhUta-nidrAlu snehavAn aMsA cauthA bhaMga hai / aseM hI krodha kI jAyagA mAnI vA mAyAvI vA lobhI kama te kahi cyAricyAri bhaMga hoi, cyAroM kaSAyani ke eka sparzana iMdriya viSai solaha grAlApa ho haiM / bahari ase hI sparzana iMdriya ke vazIbhUta kI jAyagA rasanA vA prANa vA cakSu vA zrotra iMdriya ke vazIbhUta krama te kahi eka-eka ke solaha-solaha bheda hoi pAMcoM iMdriyani ke prasI pramAda zrAlApa hI haiM / tini sabani ko jAni hattI puruSani kari pramAda choDane / bhAvArtha eke jIva ke eka kAla koI eka-eka, koI bhedarUpa vikathAdika hI haiM / tAteM tinake palaTane kI apekSA paMdraha pramAdani ke asI bhaMga ho haiM / asA hI yahu anukrama caurAsI lAkha uttaraguNa, aThAraha hajAra zIla ke bheda, tinakA bhI prastAra viSa karanA !
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ ! "samyajJAnayamikA bhASATIkA j / prAge pIche kahA jo dUsarA prastAra, tAkI apekSA akSaparivartana kahie akSasaMcAra, tAkA anukrama kahai haiM - paDhamakkho aMtagado, Adigade saMkamedi bidiykkho| voNivi gaMtUrNataM, Adigade saMkamedi tadiyakkho // 36 // prathamAkSa aMtagataH prAdigate saMkrAmati dvitiiyaakssH| dvAvapi gatvAMtamAdhipate, saMkAmati tRtIyAkSaH // 39 // TIkA - pahilA pramAda kA prakSa kahie bheda vikathA, so AlApa kA anukrama kari apane paryanta jAi, bahuri bADi kari apane prathama sthAna ko yugapat prApta hoi, taba dUsarA pramAda kA akSa kaSAya, so apane dUsare sthAna kauM prApta hoi / / bhAvArtha - pAlApani virSe pahile to vikathA ke bhedani kau~ palaTie, krama te strI, bhakta, rASTra, avanipAlakathA cyAri pAlApani viSaM kahie para anya pramAdani kA pahilA pahilA hI bheda ina cAro pAlApani virSe grahaNa karie / tahAM pIche pahilA vikathA pramAda apanA aMta avanipAlakathA tahAM paryaMta jAi, bAhuDi kari apanA strIkathArUpa prathama bheda kauM jaba prApta hoi, taba dUsarA pramAda kaSAya, so apanA * pahalA sthAna krodha ko choDi, dvitIya sthAna mAna kauM prApta hoi / bahuri prathama pramAda kA akSa pUrvokta anukrama kari saMcAra karatA apanA paryanta kauM jAi, bAhuDi kari yugapata apanA prathama sthAna ko jaba prApta hoi, taba dUsarA pramAdaM kA prakSa kaSAya, so apanA tIsarA sthAna ko prApta ho / bhAvArtha - dUsarA kaSAya pramAda dUsarA bheda mAna kI prApta huvA, tahAM bhI pUrvokta prakAra pahalA bheda krama te cyAri pAlApani virSe krama teM palaTI, apanA paryanta bheda tAI jAi, bAhuDi apanA prathama bheda strIkathA ko prApta hoi, taba kaSAya pramAda apanA tIsarA bheda mAyA kauM prApta ho hai / bahuri jaise hI saMcAra karatA, palaTatA dUsarA pramAda kA akSa kaSAya, so jaba apane aMta paryanta bheda ko prApta hoi, taba prathama akSa vikathA, so bhI apanA paryanta bheda ko prApta hoi tisstth| - . bhAvArtha - pUrvokta prakAra cyAri pAlApa mAyA viSa, cyAri AlApa lobha virSe bhae~ kaSAya akSa apanA paryanta bheda lobha, tAkauM prApta bhayA / ara inivirSe imination
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 40 RAHASAIRATRINAMAmaineerintensitarNikitaminor-mins i thunMwAAMIRRENT -- edresonsiriRamR ----- pahilA prakSa vikathA, so bhI apanA paryanta bheda avanipAlakathA, tAkauM prApta bhayA; ase hote solaha pAlApa bhae / bahuri e doU akSa vikathA ara kaSAya bAhuDi kari apane prathama sthAna kauM prApta bhae, taba tIsarA pramAda kA akSa apanA prathama sthAna choDi, dUsarA sthAna kauM prApta ho hai| para isa hI anukrama kari prathama aura dvitIya akSa kA krama se apane paryanta bheda tAI jAnanA / bahuri bAhuDanA tinakari tIsarA pramAda kA prakSa iMdriya, so apanA tIsarA Adi sthAna ko prApta hoi, asA jAnanA / bhAvArtha - vikathA ara kaSAya akSa bAhuDi apanA prathama sthAna strIkathA bhara krodha kauM prApta hoi, taba iMdriya akSa: virSe pUrvaM solaha AlApani virSe pahilA bheda sparzana iMdriya zrA, so tahAM rasanA iMdriya hoi, tahAM pUrvokta prakAra apanA-apanA paryaMta bheda tAI jAya, taba rasanA iMdriya virSe solaha pAlApa hoi / bahuri taiseM hI te doU akSa bAhaDi apane prathama sthAna ko prApta hoi, taba iMdriya akSa apanA tIsarA bheda dhAraNa iMdriya kauM prApta hoi, yA virSe pUrvokta prakAra solaha pAlApa hoi / bahuri isa hI kramakari solaha-solaha pAlApa cakSu, zrotra iMdriya virSe bhae, sarva pramAda ke prakSa apane paryanta bheda kauM prApta hoi tiSThe haiM / yahu akSasaMcAra kA anukrama nIce ke akSa teM lagAya, Upari ke akSa paryanta vicAra kari pravartAvanA / bahuri akSa kI sahanAnI haMsapada hai, tAkA AkAra (x) asA jAnanA / AgaM prathama prastAra kI apekSA akSaparivartana kahai haiM - tadiyakkho aMtagado, AdigadeM saMkamedi bidiykkho| doNNivi gaMtUrNata, Adigade saMkamedi paDhamakkho // 40 // tRtIyAkSaH aMtagataH, prAdigate saMkrAmati dvitIyAkSaH / dvApi gatvAMtamAdigate saMkrAmati prathamAkSaH / / 4 / / TIkA - tIsarA pramAda kA prakSa iMdriya, so pAlApa kA anukrama kari apane paryanta jAi sparzanAdi krama te pAMca AlApani virSe zrotra paryanta jAi, bahuri bAhuDi yugapat apane prathama sthAna sparzana ko prApta hoi, taba dUsarA pramAda kA akSa kaSAya, so pahale krodharUpa prathama sthAna kauM prApta thA, tAkauM choDi apanA dUsarA sthAna mAna - -- - - - R -- - - tyasthamAnAsammamA - A HARASHTRARU - - - "- . "SIT--- - EARHH - -
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - ----- kaanr`indh maakhaarii ] kauM prApta ho hai / tahAM bahuri tIsarA pramAda kA prakSa iMdriya, so pUrvokta anukrama kari apane aMta bheda paryanta jAi, bAhuDi yugapat prathama sthAna ko prApta hoi, taba dUsarA pramAda kA prakSa kaSAya; so dUsarA sthAna mAna kI choDi, apanA tRtIya sthAna mAyA kI prApta hoi / tahAM bhI pUrvokta prakAra vidhAna hoi, ase krama teM dUsarA pramAda kA akSa jaba eka bAra apanA paryanta bheda lobha ko prApta hoi, taba tIsarA pramAda kA prakSa iMdriya, so bhI kama kari saMcAra karatA apane aMta bheda kauM prApta hoi, taba bIsa pAlApa hoi| . bhAvArtha - eka-eka kaSAya virSe pAMca-pAMca aAlApa iMdriyani ke saMcAra kari hoi / bahuri te iMdriya ara kaSAya doka hI akSa bAhuDi apane-apane prathama sthAna kauM yugapat prApta hoi, taba pahilA pramAda kA akSa vikathA, so pahilai bIsoM AlApani virSe apanA prathama sthAna strIkadhA rUpa, tAkauM prApta thA / so aba prathama sthAna kauM choDi, apanA dvitIya sthAna bhaktakathA kauM prApta hoi / bahuri isa hI anukrama kari pUrvokta prakAra tRtIya, dvitIya pramAda kA akSa iMdriya para kaSAya, tinikA apane aMta paryanta jAnanA / bahuri bAhuDanA ini kari prathama pramAda kA prakSa vikathA, so apanA tRtIyAdi sthAnakani kauM prApta hoi, asA saMcAra jaannaa| bhAvArtha - pUrvokta prakAra eka-eka vikathA bheda virSa iMdriya-kaSAyani ke palaTane se bIsa AlApa hoi, tAke cArau vikathAni virSe asI pAlApa ho haiM / yahu akSasaMcAra kA anukrama Upari aMta kA bheda iMdriya kA palaTana se lagAya krama se adhastana pUrva-pUrva akSa kA parivartana kI vicAri palaTanA, ase prakSasaMcAra kahyA / akSa jo bheda, tAkA krama se palaTane kA vidhAna jaise jAnanA / prAga naSTa lyAvane kA vidhAna dikhAveM haiM - . . sagamAhiM vibhatte, sesaM lakkhittu jAraNa akkhapadaM / .. laddhe rUntraM pavikhava, sukhe aMta ma rUvayaskheo // 41 // svakamAnavibhakte, zeSaM lakSayitvA jAnIhi akSapadam / . . labdha rUpaM prakSipya zuddhe aMte, na apaprakSegaH // 41 // . . TIkA - koU jethavA pramAda bhaMga pUcha, tIhiM pramAda bhaMga kA pAlApa kI khabari nAhI, jo yaha pAlApa kauna hai, : tahAM tAkauM naSTa kahie / tAke lyAkne
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ mm 114.] gommaTasAra jIkSakANDa gASA 41 m mitaniseskamulusaresmama...... A EME MORENERAvhades MAHARASHTRANEMinistermindiankanizama kA, jAnane kA upAya kahie hai| koU jethavAM pramAda pUchayA hoi, tArkI apanA pramAda piMDa kA bhAga dIjie, jo avazeSa rahai, so akSasthAna jAnanA / bahuri jete pAe hoi, tinivirSe eka joDi, jo pramANa hoi, tAkauM dvitIya pramAda pica ko bhAga denA, tahA~ bhI tase hI jAnanA / zrese hI kama se sarvatra karanA / itanA vizeSa jAnanA, jo jahAM bhAga dIeM rAzi zuddha hoi jAya, kachu bhI avazeSa na rahai; tahAM tisa pramAda kA aMta bheda grahaNa karanA / bahuri tahAM jo labdharAzi hoi, tihiM viSaM eka na jor3anA / bahuri asaM karate aMta jahAM hoi, tahAM eka na jor3anA, so kahie hai / jethavAM pramAda pUchayA, tisa vivakSita pramAda kI saMkhyA kauM prathama pramAda vikathA, tAkA pramANa miDa cyAri, nAkA bhAga veda, pradoSa jitanA rahaiM, so akSasthAna haiN| jitane avazeSa rahaiM, tethavA vikathA kA bheda, tisa pAlApa virSe jAnanA / bahuri ihAM bhAga dIe, jo pAyA, tIha labdharAzi vi eka aura jor3anA / jo. jo pramANa hoi, tAkA Upari kA dUsarA pramAda kaSAya, tAkA pramANa piMDa cyAri, tAkA bhAga dei, jo avazeSa rahai, so tahAM akSasthAna jAnanA / jitane avazeSa rahaiM, tethavAM kaSAya kA bheda tisa pAlApa virSe jAnanA bahuri jo ihAM labdharAzi hoi, tIhi virSe eka joDi, tIsarA pramAda iMdriya, tAkA pramANa piMDa pAMca, tAkA bhAga diijie| bahuri jahAM avazeSa zUnya rahai, tahAM pramAdani kA aMtasthAna virSe hI akSa tiSTha hai / tahA ata kA bheda grahaNa karanA, bahuri labdhirAzi virSe eka na jor3anA / ihAM udAharaNa kahie hai ... kAhUne pUchayA ki asI bhaMgani virSe paMdrahavAM pramAda bhaMga kauna hai ? tahAM tAke jAnane ko vivakSita naSTa pramAda kI saMkhyA paMdraha, tAkI prathama pramAda kA pramANa piMDa cyAri kA bhAga dei tIna pAe, ara avazeSa bhI tIna rahai, so tIna avazeSa rahai, tAteM vikathA kA tIsarA bheda rASTrakathA, tIhi virSe akSa hai, tahAM akSa deikari dekheN| bhAvArtha-tahAM paMdrahavAM pAlApa virSe rASTrakathAlApI jAnanA / bahuri tahAM tIna pAe the / tisa labdharAzi tIna viSaM eka joDe, cyAri hoi, tAko tAke Upari kaSAya pramAda, tAkA pramANa piMDa cyAri, tAkA bhAga doeM avazeSa zUnya hai, kichu na rahA, tahAM tisa kaSAya pramAda kA aMta bheda jo lobha, tAkA AlApa virSe prakSa sUca hai / jAte jahA~ rAzi zuddha hoi jAi, tahAM tAkA aMta bheda grahaNa karanA / E-
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapanAmacandrikA bhASATIkA / 115 bhAvArtha - paMdrahavAM aAlApa viSa lobhI jAnanA / bahuri tahAM labba rAzi eka, . tIhi virSe eka na jor3anA / jAteM jahAM rAzi zuddha hoi jAya, tahAM pAyA rAzi viSa eka aura na milAvanA so eka kA eka hI rahyA, tAkauM Upari kA iMdriya pramANa piMDa pAMca kA bhAga dIe, labdharAzi zUnya hai / jAte bhAjya se bhAgahAra kA pramANa adhika hai| tAteM ihAM labdharAzi kA abhAva hai / avazeSa eka rahyA, tAtai iMdriya kA sparzana iMdriya ke vazIbhUta jaisA prathama bheda rUpa akSa paMdrahavAM pAlApa viSa sUce hai / ase paMdrahavAM rASTrakathAlApI-lobhI-sparzana iMdriya ke vazIbhUta-nidrAlu-snehavAna aisA bhAlApa jaannaa| yAhI prakAra jethavA pAlApa jAnyAM cAhie, tethavA naSTa pAlApa ko sAdhe / bahuri ihAM dvitIya prastAra apekSA vikathAdika kA krama kari jaise naSTa lyAvane kA vidhAna kahA, taise hI prathama prastAra apekSA Upari te iMdriya, kaSAya, vikathA kA anujama kari pUrvokta gAli nibhAna leM naTa lyAvane kA vidhAna karanA / tahAM udAharaNa - kisI ne pUchA prathama prastAra apekSA paMdrahavAM pAlApa kauna ? tahAM isa saMkhyA kauM pAMca kA bhAga dIe, avazeSa zUnya, tAteM ihAM aMta kA bheda dhotra iMdriya ke vazIbhUta grahaNa karanA / bahuri ihAM pAe tIna, tAkauM kaSAya piMDa pramANa cyAri, tAkA bhAga dIeM, labdharAzi zUnya, avazeSa tIna, tAteM tahAM tIsarA kaSAya bheda mAyAvI jAnanA / bahuri labdharAzi zUnya virSe eka milAeM eka bhayA, tAkauM vikathA kA pramAda piMDa cyAri kA bhAga dIeM labdharAzi zUnya, avazeSa eka, so strIkathAlApI jAnanA / aise prathama prastAra apekSA paMdrahavAM snehavAna-nidrAlu-zrotra iMdriya. ke vazIbhUta-mAyAvIstrIkathAlApI asA AlApa jAnanA / jaise hI anya naSTa pAlApa sAdhane / . prAgaM pAlApa bari saMkhyA sAdhane kauM agilA sUtra kahaiM haiM - saMThAvivaraNa rUvaM, uvarIdo saMguNittu sagamANe / pravariNajja arakidayaM, kujjA emeva samvattha / / 4231 saMsthApya rUpasuparitaH saMguriNatyA svakamAnam / / apanIyAnaMkitaM, kuryAt evameva sarvatra // 42 // . mania . - arman
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 42 TIkA prathama eka rUpa sthApana kari Upari taiM apanA prasAraNa kari guNa, jo pramAraNa hoI, tAmaiM akita sthAna kA pramANa ghaTAvanA, bhaiseM sarvatra karanA / ihAM jo bheda grahaNa hoi, tArke pare sthAnakani kI jo saMkhyA, hA anaMkita kahie / jaise vikathA pramAda viSai prathama bheda strIkathA kA grahaNa hoi, tau tahAM tArke pare tIna sthAna raheM, tAteM anaMkita kA pramANa tIna hai / bahuri jo bhaktakathA kA grahaNa hoi, tI tArke pare dIya sthAna raheM, tAte anaMkita sthAna doya haiM / bahuri jo rASTrakathA kA grahaNa hoi, tau tArka para eka sthAna hai, tAteM anaMkita sthAna eka hai / bahuri jo apilakathA kA grahaNa hoi, to lAke pare koU bhI nahIM, tAteM tahAM anaMkita sthAna ET prabhAva hai| seM hI kaSAya, iMdriya pramAda viSai bhI anaMkita sthAna jAnanA | 116 ] so koU kahe ki amuka zrAlApa kethavAM hai ? tahAM AlApa kA, tAkI saMkhyA na jAnie, to tAkI saMkhyA jAnane kauM uddiSTa kahie hai / prathama eka rUpa sthApie, bahuri Upari kA iMdriya pramAda saMkhyA pAMca, tAkari tisa eka kI gurie, tahAM anaMkita sthAnati kI saMkhyA ghaTAi avazeSa kauM tAke anaMtara nIcalA kaSAya pramAda kApiMDa kI saMkhyA cyAri, tAkari guNie, vahAM bhI anaMkita sthAna ghaTAi, avazeSa at are waft nIcalA vikathA pramAda kA piMDa vyAri, tAkari guNie, tahAM bhI anaMkita sthAna ghaTAi, avazeSa rahe titanAM vivakSita zrAlApa kI saMkhyA ho hai / se hI sarvatra uttaraguNa vA zIlabhedani viSe uddiSTa lyAyane kA anukrama jAnanA / ihAM bhI udAharaNa dikhAie haiM - kAhUne pUchA ki rASTrakathAlApI-lobhIsparzana iMdriya ke vazIbhUta nidrAlu snehavAna sA bAlApa kethavA hai ? 1 tahAM prathama eka rUpa sthApi, tAkauM Upari kA iMdriya pramAda, tAkI saMkhyA pAMca, tIhiri guNe pAMca bhae / tIMhi rAzi viSe paMdrahavAM uddiSTa kI vivakSA kari maiM pahalA bheda sparzana iMdriya ke vazIbhUta aisA prAlApa viSai kahyA thA, tAteM tAke pareM rasanA, ghANa, cakSu, zrotra e cyAri anaMkita sthAna haiM / tAta inakoM ghaTAeM, zeSa eka hai, tAka nIcalA kaSAya pramAda kI saMkhyA cyAri kari guNai, cyAri bhae, so isa labdharAzi cyAri viSe ihAM AlApa viSai lobhI kahA thA, so lobha ke pareM koU bheda nAhIM / tAte anaMkita sthAna koU nAhIM / isa hetu teM ihAM zunya ghaTAe, rAzi jaisA kA vaisA hI rahyA, so cyAri hI rahe / bahuri isa rAzi kauM yA nIce farer pramAda kI saMkhyA cyAri tAkari guNeM solaha bhae / ihAM bAlApa viSai
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacatrikA bhAvATI [ 117 rASTrakathAlApI kahA, so yAke para eka bheda avanipAla kathA hai, yAta anaMkita sthAna eka ghaTAeM, paMdraha rahai, soI pUchayA thA, tAkA uttara asA - jo rASTrakathAlApIlobhI-sparzana iMdriya ke vazIbhUta-nidrAlu-snehavAna, asA pAlApa paMdrahavAM hai / so yaha vidhAna dUsarA prastAra kI apekSA jAnanA / bahuri prathama prastAra apekSA nIce taiM anukrama jAnanA / tahAM udAharaNa kahie hai - snehavAna-nidrAlu-zrotra iMdriya ke vazIbhUta-mAyAvIstrIkathAlApI, asA AlApa kethavAM hai ? tahAM eka rUpa sthApi, prathama prastAra apekSA apari kA pramAda vikathA, tAkA pramANa cyAri kari guNe, cyAri bhae, so ihAM strIkathAlApI brahmA, so yAkai parai tIna bheda haiN| tAtai anaMkita sthAna tIna ghaTAeM, avazeSa eka rahyA, tAkI kaSAya pramAda cyAri kari guNa, cyAri bhae, so ihAM mAyAdI prahA, tAke parai eka lobha anaMkita sthAna hai, tAkauM ghaTAeM tIna rahai, yAkauM iMdriya pramAda pAMca kari guNe, paMdraha bhae, so ihAM zrotra iMdriya kA grahaNa hai / tAke para koU bheda nAhIM, tAta anaMkita sthAna kA abhAva hai| isa hetu se zUnya ghaTAeM bhI paMdraha hI rahaiM / jaise snehavAnanidrAlu-zrotra iMdriya ke vazIbhUta-mAyAvI-sIkathAlApI, aisA pAlApa paMdrahabAM hai / yA hI prakAra vivakSita pramAda kA AlApa kI saMkhyA ho hai, aise akSa dhari saMkhyA kA lyAvanA, so uddiSTa sarvatra sAdhai / Age prathama prastAra kA prakSasaMcAra kI prAzraya kari naSTa, uddiSTa kA mUDha yaMtra kahai haiM - igibiticaparagakhapaNadasapaNparasaM khavIsatAlasaTThI ya / saMThaviya pamadaThANe, gaThThaddiThaM ca jAraNa tihANe // 43 // ekadvitricatuH paMcakhapaMcadazapaMcadazaviMzaccatvAriMzatvaSTIna / saMsthApya pramAda sthAne, naSToddiSTe ca jAnIhi tristhAne // 43 // TIkA -- pramAdasthAnakani virSe iMdriyani ke paMca koThAni virSe krama te eka, doya, tIna, cyAri, pAMca ina aMkani kauM sthApi; kaSAyani ke cyAri koThAni virSe krama saiM biMdI, pAMca, daza, paMdraha ina aMkani kauM sthApi; tase vikathAni ke cyAri koThAni virSe krama te biMdI, bIsa, cAlIsa, sAThi ini aMkani kauM sthApi; nidrA,
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ WE - KE 121576 11]. [ gommaTasara vaDA 43 sneha ke doya, tIna yAdi bhedani kA prabhAva hai| tIhi kari tAke nimitta teM huI jo AlApati kI bahuta saMkhyA, so na saMbhava hai / yAteM dina tInoM sthAnakani viSai sthApe aMka, tina viSe naSTa uddiSTa tU jAni / bhAvArtha - ninA, sneha kA to eka-eka bheda hI hai / so inakI tau sarvabhaMgani fa palaTana nAhIM / tAteM inikoM to kahi lene / zrara avazeSa tIna pramAdani kA tIna paMkti rUpa yaMtra karanA / tahAM Upari kI paMkti viSeM paMca koThe karane / tina viSai krama sparzana Adi iMdriya likhane / para eka, doya, tIna, cyAri, pAMca e aMka likhane / bahuri tAke nIcalI paMkti viSai vyAri koThe karane, tina viSai krama krodhAdi kaSAya likhane / ara biMdI, pAMca, daza, paMdraha e aMka likhane / bahuri tAke nIcalI paMkti viSe cyAri koThe likhane, tahAM strI Adi vikathA krama teM likhanI / ara biMdI, bIsa, cAlIsa, sATha e aMka likhane / sparzana 1 krodha * strI 0 rasana 2 mAna 5 bhakta 20 prANa 3 mAyA 10 rASTra 40 cakSu 4 lobha 15 grava 60 tahAM naSTa kA udAharaNa kahie jaise paiMtIsavAM AlApa kaisA hai ? zrotra 5 ihAM koU naSTa bU to jethavAM pramAda bhaMga pUchyA so pramANa tInoM paMkti fai jina-jina koThefna ke aMka jor3e hoMi, tina tina koTheni viSe jo-jo iMdriyAdi likhA hoi, sonso tisa pUchayA hUvA AlApa viSe jAnane / bahuri jo uddiSTa bU tau, jo AlApa pUchA, tisa AlApa viSai jo iMdriyAdika grahe hoMi, tinake tInoM paMktini ke koTheni viSai je-je aMka likhe hoMi, tinakoM jor3eM jo pramANa hoi, tethavAM so AlApa jAnanA aisA pUcheM iMdriya, kaSAya, vikathAti ke tInoM paMkti saMbaMdhI jina-jina koThAni ke aMka vA zUnya milAeM, so paiMtIsa kI saMkhyA hoi, tina-tina koThAni viSai likhe huve iMdriyAdi pramAda para sneha-nidrA viSe zrAge uccAraNa kIe snehahvAna nidrAlu-zrotra iMdriya ke vazIbhUta-mAyAvI - bhaktakathAlApI jaisA pUchayA huA paiMtIsavAM AlApa jAnanA /
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ patrikA bhASATokA 1 lete bhAvArtha - yaMtra viSai iMdriyapaMkti kA pAMcavAM koThA, kaSAyapaMkti kA tIsarA koThA, vikathApaMkti kA dUsarA koThA, ina koTheni kA aMka joDeM paiMtIsa hoMi, tAleM ina koTheni virSe je-je iMdriyAdi likhe, te-te paiMtIsavAM AlApa viSe jAnane / sneha, nidrA kauM pahile kahi lIjiye / bahuri dUsarA udAharaNa naSTa kA hI kahie hai / ikasaThavAM AlApa kaisA hai ? se pUcheM, ihAM bhI iMdriya kaSAya vikathAni ke jina-jina koThAni ke aMka vA zUnya joDeM, so ikasaTha saMkhyA hoi, tina-tina koThAni viSe prApta pramAda pUrvavat kaheM / snehavAn- nidrAlu - sparzana iMdriya ke vazIbhUta-krodhI avanipAlakathAlApI asA pUchayA huvA ikasaThavA prAlApa ho hai / bhAvArtha - iMdriyapaMkti kA prathama koThA kA ekA ghara kaSAyapaMkti kA prathama ator kI bidI, vikathA kA cauthA koThA kA sAThi jor3eM, ikasaTha hoi / so ini start fat je-je iMdriyAdi likhe haiM, te ikasaThivAM AlApa viSe jAnane / jaise hI anya AlApa kA prazna bhae bhI vidhAna karanA / bahuri uddiSTa kA udAharaNa kahie hai - snehavAn nidrAlu-sparzana iMdriya ke bhUta-mAnI - rASTrakathAlApI sA AlApa kethavAM hai ? asA prazna hote sneha, nidrA binA je-je iMdriyAdika isa bAlApa viSai kahe, le tInoM paMktini viSai jisa-jisa koThe viSai ye likhe hoMi, so ye iMdriyapaMkti kA - prathama koThA, kaSAyapaMkti kA dUsarA koThA, vikathApaMkti kA tIsarA koThAni viSe ye AlApa likhe haiM / so ina koThAni ke eka, pAMca, cAlIsa ye aMka milAi, chiyAlIsa hoi hai, so pUchA huA AlApa chyAlIsavAM hai / bahuri dUsarA udAharaNa kahie hai - snehahvAna nidrAlu-cakSu iMdiya ke vazIbhUta lobhI- bhaktakathAlApI aisA AlApa kethavAM hai ? ho isa AlApa viSaM kahe iMdriyAdikani ke koThe, tini viSai likhe huve cyAri, paMdraha bIsa ye aMka joDeM guNatAlIsa hoi, so pUchayA zrAlApa guNatAlIsavAM hai / aise hI anya zrAlApa pUche bhI vidhAna karanA / dvitIya prastAra apekSA naSTa, uddiSTa kA gUDha yaMtra kahe haiM -
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 ] [ gommaTasAra jIkANDa gAthA 44 igifararasari, khasolarAgaDudAlacausaThi / saMviya pamapaThANe, ddiTTha va jANa tiTThANe // 44 // eka dvitricatuH khacaturaSTadvAdaza khaSoDazarAgASTacatvAriMzaccatuHSaSTim / saMsthApya pramAvasthAne, naSToddiSTe ca jAnIhi tristhAne // 44 // TIkA - pramAdasthAnakani viSai vikathA pramAda ke vyAri koThAni viSai krama eka, do, tIna, cyAri aMkati kauM sthApi; taise hI kaSAya pramAda ke vyAri koThAni viSai ma ta~ biMdI, mATha, bAraha aMkani ko sthApi; tase hI iMdriya pramAdani ke paMca koThAni viSai krama teM biMdI, solaha, battIsa, ar3atAlIsa, cauMsaTha aMkani ka sthApi, pUrvokta prakAra hetu te tina tInoM sthAnakani viSa sthApe je aMka, tini viSai naSTa ra samuddiSTa kauM tu jAnahu / bhAvArtha - yahAM bhI pUrvokta prakAra tIna paMkti kA yantra karanA / tahAM Upara kI paMkti viSai cyAri koThe karane, tahAM krama taM strI yadi vikathA likhanIM ara eka, do, tIna, vyAri, e aMka likhane / bahuri tAke nIce paMkti viSe cyAri koThe karane, tahAM krama taiM krodhAdi kaSAya likhane ara biMdI, vyAri, AU bArA e aMka likhane / bahuri nIce paMkti viSa pAMca koThe karate, tahAM krama se sparzanAdi iMdriya likhane, ara biMdI, solaha, basosa, grar3atAlIsa, causaThi e aMka likhane / karanA ! strI 1 krodha 0 sparzana bhakta 2. mAna 4 rasanA 16. rASTra 3 | mAyA 8 | avani 4 lobha 12 cakSu 48 brAraNa 32 zrotra 64 ase yaMtra kari pUrva jaise vidhAna kahyA, tese ihAM bhI naSTa, samuddiSTa kA jJAna ho naSTa kA udAharaNa -- jaise paMdrahavAM AlApa kaisA hai ? sA prazna hote vikathA, kaSAya, iMdriyati ke jisa-jisa koThA ke aMka vA zUnya milAeM, so paMdraha saMkhyA hoi, tisa tisa koThA ko prApta vikathAdika jor3eM, rASTrakathAlApI- lobhI - sparzana iMdriya ke vazIbhUta-nidrAlu snehahvAna aMsA tisa paMdrahavAM zrAlApa ko kahai / .
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampazAmacantikA bhASATIkA rNEHA e tathA dUsarA udAharaNa -- tIsavAM pAlApa kaisA hai ? asA prazna hote vikathA, kaSAya, iMdriya ke jisa-jisa koThA ke aMka jor3eM so tIsa saMkhyA hoi, tisa-tisa koThA ko prApta vikathAdi pramAda jor3eM, bhaktakathAlApI-lobhI-rasanA iMdriya ke vazIbhUta-nidrAlu-snehavAna asA tisa tIsavAM pAlApa ko kahai / aba uddiSTa kA udAharaNa kahie haiM - strIkathAlApI-mAnI-ghANa iMdriya ke vazIbhUta-nidrAlu-snehavAna aMsA pAlApa kethavA hai ? asA prazna hoteM isa pAlApa virSe jo-jo vikathAdi pramAda kahA hai, tIhatIha pramAda kA koThA virSe jo-jo aMka eka, cyAri, battIsa, likhe haiM; tinakauM joDeM, saiMtIsa hoi, tAteM so pAlApa saitIsavAM kahie / bahuri dUsarA udAharaNa avanipAlakathAlApI-lobhI-cakSu indriya ke vazIbhUtanidrAlu-snehavAna paisA pAlApa kaithavA hai ? tahAM isa AlApa virSe je pramAda kahe, tinake koThAni vi prApta cyAri, bAraha, ar3atAlIsa aMka milAeM, jo saMkhyA cauMsaThi hoi, soI tisa pAlApa kauM causaThivAM kahai, jaise hI anya pAlApa pUche bhI vidhAna karanA / ase mUla pramAda pAMca, uttara pramAda paMdraha, uttarottara pramAda asI, inakA yathAsaMbhava saMkhyAdika pAMca prakArani kA nirUpaNa kari / aba aura pramAda kI saMkhyA kA vizeSa kauM janAveM haiM, so kahaiM haiM / strI kI so strIkathA, dhanAdirUpa prarthakathA, khAne kI so bhojana kathA, rAjAni kI so rAjakathA cora kI so corakathA, vaira karaNahArI so vairakathA, parAyA pAkhaMDAdirUpa so parapAkhaMDakathA, dezAdika kI so dezakathA, kahAnI ityAdi bhASAkathA, guNa rokanerUpa muraNabaMdhakathA, devI kI so devIkathA, kaThorarUpa niSThurakathA, duSTatArUpa parapaizUnyakathA, kAmAdirUpa kaMdarpakathA, dezakAla virSe viparIta so dezakAlAnucitakathA, nirlajjatAdirUpa bhaMDakathA, mUrkhatArUpa mUrkhakathA, apanI baDhAIrUpa prAtmaprazaMsAkathA, parAI niMdA rUpa paraparivAdakathA, parAI ghRNArUpa parajugupsAkathA, para koM pIr3A denerUpa parapIr3A kathA, lar3anerUpa kalahakathA, parigraha kAryarUpa parigrahakathA, khetI Adi kA prAraMbharUpa kRSyAcAraMbhakathA, saMgIta bAditrAdirUpa saMgItavAditrAdi kathA - asa vikathA pacIsa bhedasaMyukta hai| bhaEmmerint ne - . . In
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 ] [ garterere. jovara gAthA 44 bahuri solaha kaSAya ra nava no kaSAya bheda kari kaSAya pacIsa haiM / bahuri sparzana, rasana, prANa, cakSu, zrI pana nAma dhAraka iMdriya yaha haiM / bahuri styAnagRddhi, nidrAnidrA, pracalApracalA, nidrA, pracalA bheda kari nidrA pAMca haiM / bahuri sneha, moha bheda kari praNaya doya haiN| inakoM paraspara guNa, pAMca adhika saiMtIsa hajAra pramANa ho haiM ( 37500 ) / e bhI mithyAdRSTi Adi pramattasaMyata guNasthAna paryaMta pravate haiM / je bIsa prarUpaNA, tini viSai yathAsaMbhava baMdha kA hetupaNAkari pUrvokta saMkhyA Adi pAMca prakAra lIe jainAgama taM zraviruddhapane jor3ane ! aba pramAdani ke sAr3A saiMtIsa hajAra bhedani viSai saMkhyA, doya prakAra prastAra, for prastArani kI apekSA prakSasaMcAra, naSTa, samuddiSTa pUrvokta vidhAna teM yathAsaMbhava karanA / bahuri guDha yaMtra karane kA vidhAna na kahyA, so gUDha yaMtra kaise hoi ? tAteM ihAM bhASA viSai gUDha yaMtra karane kA vidhAna kahie hai / jAkoM jAneM, arer cAhie, tAkA gUDha yaMtra kara lIjiye / tahAM pahile prathama prastAra kI apekSA kahie hai / jAkA guDha yaMtra karanA hoi, tisa vivakSita ke je mUlabheda jitane hoMi, titanI paMkti kA yaMtra karanA / tahAM tina mUla bhedani viSai aMta kA mUlabheda hoi, kI paMkti sabanike Upara krnii| tahAM tisa mUla bheda ke je uttara bheda hoMhiM, tine koThe karane / tina koThAni viSai tisa mUla bhedra ke je uttara bheda hoMhiM, te krama teM likhane / bahuri tinahI prathamAdi koThAni viSai eka, doya ityAdi krama teM ekaeka badhatA kA aMka likhanA / bahuri tAke nIce jo aMta bheda teM pahalA upAMta mUla bheda ho, tAkI paMkti krnii| tahAM upAMta mUla bheda ke jete uttara bheda hoi tinake htThe karane / tahA~ upAnta mUla bheda ke uttara bhedani ko krama teM likhane / bahuri tinahIM koThAni viSai prathama koThA viSai biMdI likhnii| dUsare koThA viSe Upara kI paMkti kA aMta kA koThA viSai jete kA aMka hoi, so likhanA / bahuri tRtIyAdi atorfir fat sarA koThA viSai jese kA aMka likhyA, titanA-titanA hI badhAI badhAI krama taiM likhane / bahuri tAke nIce-nIce je upAMta te pUrve mUla bheda hoMi, tAka Adi dekara Adi ke mUla bheda paryaMta je mUla bheda hoMi, tinakI paMkti krnii| vahAM tinake jete-jete uttara bheda hoMi, titane-titane koThe karane / bahuri tina koThAni viSai apanAmUla bheda ke ke uttara bheda hoMi, te krama teM likhane /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Anusha NISHAANTHLAAPARAMETERTAFermissimarARAMysar ee ............. samyagjAnacandrikA bhAvATIkA bahuri tina sarva paMktini ke prathama koThAni virSe tauM biMdI likhanI, bahuri dvitIya koThA virSe apanI paMkti se Upari kI sarva paMkti ke aMta kA koThAni virSe jitane-jitane kA aMka-likhyA hoi, tinako jor3eM jo pramANa hoi, titane kA aMka likhanA / bahuri tRtIyAdi koThAni virSe jete kA aMka dUsarA koThA vi. likhyA hoi titanA-titanA hI krama te badhAi-badhAi likhanA / ase vidhAna karanA / aba dvitIya prastAra apekSA kahie hai / jo vidhAna prathama prastAra apekSA likhyA, soI vidhAna dvitIya prastAra apekSA jAnanA / vizeSa itanA - ihAM vivakSita kA jo prathama mUla bheda hoi, tAkI paMkti Upari karanI / tAke nIceM dUsare mUla bheda kI paMkti karanI / ase hI nIce-nIce aMta ke mUla bheda paryaMta paMkti karanI / bahuri tahAM jaise aMta mUla bheda saMbaMdhI Upari paMkti te lagAi krama varNana kIyA thA, taise yahAM prathama mUla bheda saMbaMdhI paMkti teM lagAi krama se vidhAna jAnanA * / anya yA prakAra sADA saiMtIsa hajAra pramAda bhaMgani kA prathama prastAra apekSA gUDa yaMtra kahyA / sahAM koU naSTa pUcha ki ethavAM pAlApa bhaMga kauMna ? tahAM jisa pramANa kA pAlApa pUchacA, so pramANa sarva paMktini ke jisa-jisa koThAni ke aMka vA bidI milAeM hoi, tisa-tisa koThA virSe je-je uttara bheda likhe, tinarUpa so pUchayA hUvA pAlApa jAnanA / bahuri koI uddiSTa pUrcha ki amuka pAlApa kethavA hai ? tau tahAM pUcha hue pAlApa virSe je-je uttara bheda grahe haiM, tina-tina uttara bhedani ke koThAni virSe je-je aMka vA bidI likhI haiM, tinako jor3eM jo pramANa hoi, tethavA so puchayA havA AlApa jAnanA / aba isa vidhAna te sADA seMtIsa hajAra pramAda bhaMgani kA prathama prastAra apekSA gUDha yaMtra likhie haiM / ___ ihAM pramAda ke mUla bheda pAMca haiM, tAteM pAMca paMkti karanI 1 tahAM Upari praNaya paMkti virSe doya koThe kari, tahAM sneha moha likhe para eka doya kA aMka likhe, tAke nIce nidrA paMkti ke pAMca koThe kari tahAM styAnaguddhi prAdi likhe ara prathama koThA vi biMdI likhI / dvitIya koThA virSe Upari kI paMkti ke aMta ke koThe meM aMka doya thA, so likhyA / para tRtIyAdi koThe vidhaM titane-titane hI badhAi cyAri, chaha, pATha likhe / bahuri tAke nIce iMdriya paMkti ke chaha koThe kari, tahAM sparzanAdi likhe / - -
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - .. vA i ri R iathuniperm 124 gompasAra jIvakANDa gAyA 44 para prathama koThA virSe biMdI, dvitIya koThA virSa Upari kI doya paMkti ke aMta kA koThA ke jo. daza hoi so, ara tRtIyAdi koThAni viSaM soI daza-daza badhAi likhe haiM / para tAke nIce kaSAya paMkti virSe pacIsa koThe kari, tahAM anaMtAnubaMdhI krodhAdi likhe| ara prathama koThA virSe biMdI, dUsarA koThA virSe Upari kI tIna paMkti kA aMta ke koThAni kA joDa sAThi likhi, tRtIyAdi koThAni virSe titane-titane badhAi likhe / bahuri tAke nIce vikathA paMkti virSe pacIsa koThA kari tahAM strIkathAdi likhe / para prathama koThA virSe biMdI, dvitIya koThA virSe Upari kI cyAri paMktini ke aMta koThAni kA joDa paMdraha se, tRtIyAdi koThAni virSe titane-titane hI badhAi likhe haiN| ase prathama prastAra apekSA yaMtra bhayA / ( dekhie pRSTha 125) bahuri sADA saMtIsa hajAra pramAda bhaMgani kA dvitIya prastAra apekSA gUDha yaMtra likhie haiN| tahAM Upari vikathA paMkti karI, nahIM pacIsa koThe kari, tahAM strIkathAdi likhe / para eka, doya Adi eka-eka badhatA aMka likhe, tAke nIce-nIce kaSAya paMkti para iMdriya paMkti para nidrA paMkti bhara praNaya paMkti virSe kAma te pacIsa, pacIsa, chaha, pAMca, doya koThe kari tahAM apane-apane uttara bheda likhe / bahuri ina saba paMktini ke prathama koThara vi biMdI likhI / ara dUsarA koThA viSaM apanI-apanI paMkti teM Upari krama se eka, doya, tIna, nyAri paMkti, tinake aMta koThA saMbaMdhI aMkani kauM joDe, pacIsa, chaha sai pacIsa, sADA saitIsa sai, aThAraha hajAra sAla se pacAsa likhe / bahuri tRtIyAdi koThAni virSe jete dUsare koThA virSe likhe, titane-titane badhAi, kama teM aMta koThA paryaMta likhe haiM / ase dvitIya prastAra apekSA yaMtra jAnanA / (sohI yaMtra kA koThA ko vidhi vA akSara. aMkAdika kahI vidhi mUjiva krama te yaMtra racanA vidhi likhi hai| ) isaprakAra sADhA saiMtIsa hajAra pramAda kA mUDha yaMtra kIe / (dekhie pRSTha 126) tahA prathama prastAra apekSA koU pUcha ki ina bhaMgani virSe paitIsa hajAravAM bhaMga kauna hai ? tahAM praNaya paMkti kA dUsarA koThA, nidrA paMkti kA pAMcavAM koThA, iMdriya paMkti kA dUsarA koThA, kaSAya paMkti kA navamA koThA, vikathA paMkti kA cauvIsavAM koThA, Lumannmarrindrianaa..simanatummarnamaARAMMAR 1yaha vAkya chaha hastalikhita pratiyo meM nahIM milaa|
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1500 3000 4500 6000 7500 6000 10500 12000 13500 15000 16500 18000 11500 21000 22500 24000 strI artha 27000. 28500 30000 bhojana rAjA pora ra parapADa deza bhASA guNabaMdha devI aishb parazUnya kaMdarya dezakAlA nuSita mUrkha 25500 AtmaprazaMsA paraparivAda sHb parabugupsA parapIr3A 21500 karAha 33000 parigraha 34500 kRSNAyAraMbha 36000 saMgItavAdya dho 0 anaMtAnubaMdhI mAna 60 anAnuvadhI mAyA 120 zra 180 apratyAkhyAna koSa 240 apratyAkhyAna mAna 300 pratyAkhyAna mAyA 360 pratyAsthAna sobha 420 pratyAkhyAna kroSa ** pratyAsthAna mAna 540 pratyAkhyAna mAyA 600 pratyAkhyAna soma 660 saMjvalana koSa 720 saMjvalana mAna 1950 saMjvalana mAyA 840 saMjayasana lobha 600 hAsya 660 ' rati zrarakSi 1050 ghaTaka 1640 bhaya 1200 jugupsara 1260 puruSa 1320 strI 1350 napuMsaka 1440 spAna rasana 10 ghrANa 20 cakSu 30 zrotra o mana 40 sastyAnaddhi 0 nidrAnidrA 2 pracalApracalA 4 nidrA e pramalA 5 1 sneha 2 moha sarva vidhAna pUrvokta jAnanA, maiseM gUDha yaMtra krnaa| tahAM pramAda ke sADe saMtIsa hajAra bheda, tinikA yaMtra likhie /
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Amaziestore: anaMtAnubaMdhI koSa / sarzana sastyAnagRddhi strI | sneha artha 1875. moha W anaMtAnubadhI mAna 25 matAnubaMdho mAyA AAMNI anaMtAnuraMdhI lobha rAjA rasana nidrAnidrA 3710 ghrANa pracalApracanA 1250 7500 nidrA 1975 11250 pracalA 2500 15000 mana 3125 / zrotra cora apratyAkhyAna krodha 100 apratyAkhyAna mAna 125 apratyAkhyAna mAyA parasAkhaMDa prapratyAkhyAna lobha 175 bhASA guNavaMdha pratyAkhyAna krodha 200 pratyAkhyAna'mAna 225 pratyAkhmAna mAyA 250 pratyAkhyAna soma 275 saMjvalana krodha niSThura parapaizUnya saMjvalana mAna 14 kaMda dezakAsAnucita sajvalana mAdhA 350 saMjvalana lobha 375 hAsya mUrkha AURAHA dadadlalitALITAA T ... 400 raThi 425 mAtmaprazaMsA paraparivAda parati 450 zoka parajugupsA parapIr3A 22 jugupsA 525 puruSa 550 svI 575 napuMsaka 600 MBER parigraha kRSyAcAraMbha saMgItavA 24 -
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 ] / gommaTasAra khodakANDa gAyA 44 cauvIsa anaMkita sthAna paTAie, taba cyAri se eka hoi / bahuri inikoM chaha iMdriya kari gurigae ara ihAM aMtabheda kA grahaNa hai, tAteM anaMkita na ghaTAie, taba cauvIsa se chaha hoi / bahuri inakauM pAMca nidrA kari guriNae ara ihAM cauthI nidrA kA grahaNa hai, tAta yAke parai eka anaMkita sthAna hai, tAkauM ghaTAie, taba bAraha hajAra guragatIsa hoi / yAkoM doya praNaya kari guNie ara ihAM prathama bheda kA grahaNa hai; tAta yAke parai eka anaMkita sthAna ghaTAie, taba cauvIsa hajAra sattAvana hoMi, aseM snehavAnanidrAlu-mana ke vazIbhUta-anaMtAnubaMdhIkrodhayukta-mUrkhakathAlApI asA pUchayA huvA AlApa cauvIsa hajAra sattAvanavAM jAnanA / yAhI prakAra anya uddiSTa sAdhane / bahari jaise prathama prastAra apekSA vidhAna kahA; taise hI dvitIya prastAra apekSA yathAsaMbhava naSTa, uddiSTa lyAvane kA vidhAna jAnanA / ase sADA saiMtIsa hajAra pramAda bhaMgani ke prakAra jaanne| bahuri yAhI prakAra aThAraha hajAra zIla bheda, caurAsI lAkha uttara guNa, matijJAna ke bheda vA pAkhaMDani ke bheda vA jIvAdhikaraNa ke bheda ityAdikani virSe jahAM akSasaMcAra kari bhedani kI palaTanI hoi, tahAM saMkhyAdika pAMca prakAra jAnane / vizeSa itanA pUrva pramAdani kI apekSA varNana kIyA hai / ihAM jAkA vivakSita varNana hoi, tAko apekSA sarvavidhAna karanA / tahAM jaise pramAdani ke vikathAdi mUlabheda kahe haiM, taiseM vivakSita ke jete mUlabheda hoi, te kahane / bahuri jaise pramAda ke mUla bhedani ke strIkathAdika uttarabheda kahai haiM, taise vivakSita ke mUlabhedani ke je uttara bheda ho haiM, te kahane / bahuri jaise prabhAdani ke Adi-aMtAdirUpa mUlabheda grahi vidhAna kahyA hai, taiseM vivakSita ke je Adi-aMtAdi mUlabheda hoMi, tinako prahi vidhAna karanA / bahuri jaise pramAda ke mUlabheda uttarabheda kA jetA pramANa thA, titanA grahaNa kIyA / taise vivakSita ke mUla bheda vA uttara bhedani kA jetA-jetA pramANa hoi, titanA grahaNa pharanA / ityAdi saMbhavate vizeSa jAni, saMkhyA para doya prakAra prastAra para tina prastArani kI apekSA akSasaMcAra para naSTa para samuddiSTa e pAMca prakAra haiM, te yathAsaMbhava sAdhana karane / .. tahAM udAharaNa ~ tattvArthasUtra kA SaSTama adhyAya virSe jIvAdhikaraNa ke varNana svarUpa asA sUtra hai - "prAcaM saMraMbhasamAraMbhAraMbhayogakRtakAritAnusatakaSAyavizeSastristristrizcatuzrakazaH" /
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnadhAndrakA bhASATokA 1 [ 126 isa sUtra virSe saMraMbha, samAraMbha. prAraMbha - e tIna; para mana, vacana, kAya - e yoga tIna ; ara kRta, kArita, anumodita - e tIna; para krodha, mAna, mAyA, lobha e kaSAya cyAri; inake eka-eka mUla bheda ke eka-eka uttara bheda kauM hote anya sarva mUla bhedani ke eka-eka uttara bheda saMbhava haiN| tAte krama te grahe, inakA paraspara guNane teM eka sI ATha bheda ho haiM, so yaha saMkhyA jAnanA / bahuri pahalA-pahalA pramANa milana pharivAne ekA guha ke DArI gAgalA pramANa piMDa kauM sthA, prathama prastAra ho haiM / bahuri pahalA-pahalA pramANa piMDa. kI saMkhyA kauM pAgalA mala bheda ke uttara bheda pramANa sthAnakani virSe sthApi, tinake Upari tini uttara bhedani kauM sthApai, dvitIya prastAra ho hai / (dekhie pRSTha 130 para) bahuri prathama prastAra apekSA aMta kA mUla bheda teM lagAya Adi bheda paryanta para dvitIya prastAra apekSA prAdi mUla bheda teM lagAya aMta bheda paryanta kama te uttara bhedani kA aMta paryanta jAi-jAi bAhur3anA kA anukrama lIe uttara bhedani ke palaTanerUpa dhakSa saMcAra jAnanA / 'bahuri sagamANehi vibha' ityAdi pUrvokta sUtra kari naSTa kA vidhAna krie| tahAM udAharaNa - prathama prastAra apekSA kou pUche ki pacAsavAM pAlApa kauna haiM ? tahAM pacAsa kI pahale cyAri kaSAya kA bhAga dIe, bAraha pAe, ara avazeSa doya rahai, tAteM dUsarA kaSAya mAna grahanA / bahuri avazeSa bAraha virSe eka joDi kRtAdi tIna kA bhAga dIe, cyAri pAe, avazeSa eka rahyA, tAteM pahalA bheda kRta jAnanA / bahuri pAe cyAri virSe eka joDi, yoga tIna kA bhAga dIe, eka pAyA, avazeSa doya, so dUsarA bacana yoga grahanA / bahuri pAyA eka virSe eka jor3eM saMraMbhAdi tIna bhAga dIe kichU bhI na pAyA, avazeSa doya, so dUsarA bheda samAraMbha grahanA / aseM pUchayA huvA pacAsavAM AlApa mAna kavAyakRta vacana samAraMbha asA bhaMga rUpa ho hai / jaise hI anya naSTa sAdhane / bahuri 'saMThAvidUraNarUvaM' ityAdi pUrvokta sUtra kari uddiSTa kA vidhAna krie| tahAM udAharaNa / prazna -- jo mAyA kaSAya kArita mana prAraMbha asA pAlApa kethayAM hai ?
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ PATTI TopnepHARANPUR HALA - H- A IRAANTARAMM ARATEMEara - Ninhvi-MLATA yaha jIvAdhikaraNa kA prathama prastAra hai| yahAM saMraMbhAdika kI prathama akSara kI sahanAnI hai / Upari cyAri ' kaSAyani kI sahanAnI hai| . 4. 4 kA kR kA prAkkA makA|akakA pra kA aMta kAma ma kA ma | ma 12. da va kA kAma ] mama ||dv | kA|kA kaam| ma [ma va kA. va | kAkA sss[s| s| sapA prA' grA! prAmAAgrA| yA prA bahuri yaha dvitIya prastAra hai / ihA krodhAdi kaSAyani virSa krama se sattAIsa-sattAIsa bhaMga kahane / krodha mAyA lobha / gommasAra jodakANDa mAza 4 27 27 27
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampajJAnacandrikA bhASATIkA . tahAM prathama eka sthApi prathama prastAra apekSA upari te saraMbhAdi tIna kari guNI, ihAM aMtasthAna kA grahaNa hai, tAtai anaMkita kauM na ghaTAe, tIna hI bhae / bahuri inakI tIna yoga kari gaNi, ihAM vacana, kAya e doya anaMkita ghaTAe sAta bhae / bahuri inakI kRtAdi tIna kari guNi, anumodana anaMkita sthAna ghaTAe, vIsa ho haiM / bahuri inakauM cyAri kaSAya kari gurigae, eka lobha anaMkita sthAna ghaTAe gunyAsI ho haiM / asA pUchayA huvA pAlApa guNyAsIvAM hai; jaise hI anya uddiSTa sAdhane ! bahuri isa hI prakAra se dvitIya prastAra apekSA bhI naSTa-uddiSTa samuddiSTa sAvane / bahuri pUrva jo vidhAna kayA hai, tAta yAke gUDhayaMtra aseM karane / prathama prastAra apekSA jIvAdhikaraNa kA mUDhayaMtra / krodha ! mAyA / lobha / mAna 2 kRta kArita | anumodita / mana vacana kAya 24 saMraMbha / samAraMbha prAraMbha 72 dvitIya prastAra apekSA jIvAdhikaraNa kA gUDhayaMtra / sarabha samArabha prArama 2 mana vacana kAya kRta / kArita / anumodita 18 mAna / mAyA 27 - krodha / tahAM naSTa pUcha to jaise cyAroM paMktini ke jisa-jisa koThA ke aMka milAe pUchayA huvA pramANa mile, tisa-tisa koThA virSe sthita bhedarUpa AlApa kahanA / jaise sAThivAM pAlApa pUche to cyAri, ATha, bAraha, chattIsa aMka joDe sAThi aMka hoi /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 ] [ gommaTasAra jIvakaNDa pAthA 45 tAteM ina aMka saMyukta koThAni ke bheda grahaiM, lobha anumodita vacana samAraMbha asA AlApa kahie | bahuri uddiSTa pUche to, tisa AlApa viSai kahe bheda saMyukta koTheni ke ka milAeM, jo pramANa hoi, tethayAM AlApa kahanA / jaiseM pUchayA ki mAna kRta kAya AraMbha kethavAM grAlApa hai ? tahAM isa grAlApa viSai kahe bheda saMyukta koTheni ke doya, biMdI, cauvIsa, bahatari e aMka joDi, graThayANavaivAM zrAlApa hai; jaisA kahanA / yAhI prakAra prathama prastAra apekSA anya naSTa samuddiSTa vA dUsarA prastAra apekSA te naSTamamuddiSTa sAdhana krne| aseM hI zIla bhedAdi viSai yathAsaMbhava sAdhana karanA / yA prakAra pramattaguNasthAna viSai pramAda bhaMga kahane kA prasaMga pAi saMkhyAdi pAMca prakArani kA varNana kara pramattaguNasthAna kA varNana samApta kiyA / ma guNasthAna ke svarUpa ko prarUpa haiM - saMjaertgokasAyAdayo maMdo jadA tadA hodi / apamattaguNo teNa ya, apamato saMjado hodi // 45 // saMjvalananokaSAyANAmudayo maMdo yadA tadA bhavati / guNastena ca prapramattaH saMyato bhavati // 45 // TIkA yA kahie jisa kAla viSai saMjvalana krodha, mAna, mAyA, lobha cyAri kaSAya ra hAsyAdi nava nokaSAya inakA yathAsaMbhava udaya kahie phala denerUpa pariNamana, so maMda hoi, pramAda upajAvane kI zakti kari rahita hoi, tadA kahie tIMhi kAla va aMtarmuhUrta paryaMta jIva ke apramattaguNa kahie zrapramatta guNasthAna ho hai, tohi kAraNari tisa zrapramatta guNasthAna saMyukta saMyata kahie sakalasaMyamI, so zrapramattasaMyata hai | kAra kari zrAge kahie haiM je guNa, tinakari saMyukta hai / -- Age apramatta saMyata ke doya bheda haiM; svasthAna apramatta, sAtizaya apramatta / tahAM jo zreNI caDhane kI sanmukha nAhIM bhayA, so svasthAna apramatta kahie / bahuri jo zreNI car3hane kI sanmukha bhayA, so sAtizaya apramatta kahie / tAM svasthAna zrapramatta saMyata ke svarUpa ko nirUpa haiN|
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacakA dAvATIkA ! NaTThAsesapamAdo, vayaguNasololimaMDio gaannii| aNuvasamao akhavao, jhAragaNilINo hu apamattoM // 46 // naSTAzeSapramAdo, vrataguraNazIlAvalimaMDito jhaanii| anupazamakaH akSapako, dhyAnanilIno hi apramataH // 46 // TIkA - jo jIva naSTa bhae haiM samasta pramAda jAke jaisA hoi, bahuri vrataM; guNa, zIla inako prAvalI - paMkti, tinakari maMDita hoi -- AbhUSita hoi, bahuri samyajJAna upayoga kari saMyukta hoi, bahuri dharmadhyAna virSe lIna hai mana jAkA asA hoi, asA apramatta saMyamI yAvat upazama zreNI vA kSapaka zreNI ke sanmukha caDhane kauM na pravarta, tAvat so jIva prakaTa svasthAna apramatta hai; aMsA kahie / ihAM jJAnI aisA vizeSaNa kahyA hai, so jaise samyagdarzana-samyakcAritra mokSa ke kAraNa haiM, taiseM samyakzAna ke bhI mokSa kA kAraNapanA kI sUcai hai| bhAvArtha - koU jAnemA ki caturtha guNasthAna virSe samyaktva kA varNana kIyA, pIche cAritra kA kIyA, so e doya ho mokSamArga haiM; tAta jJAnI asA vizeSaNa kahiM samyagjJAna bhI ini kI sAthi hI mokSa kA kAraNa hai jaisA abhiprAya dikhAyA hai / prAgai sAtizaya apramattasaMyata ke svarUpa kauM kahai haiM - igavIsamohakhavaNuvasamaNaNimittANi tikaraNANi tahiM / paDhama adhApavataM, karaNaM tu karedi apamatto // 47 // ekaviMzatimohakSaparaNopazamananimittAni trikaraNAni teSu / prathamamadhaHpravRtta karaNaM tu karoti apramattaH // 47 / / TokA - ihAM vizeSa kathana hai; so kaise hai ? so kahie hai -- jo jIva samayasamaya prati anaMtaguNI vizuddhatA kari vardhamAna hoi, maMdakaSAya hone kA nAma vizuddhatI hai; so prathama samaya kI vizuddhatA se dUsare samaya kI vizuddhatA anaMtaguNI, tAteM tIsare samaya kI ananta guNI, aseM samaya-samaya vizuddhatA jAke badhatI hoi, asA jo 1. SaTkhaMDAgama -padalA gustaka 1, praSTa 100, gAthA 115 /
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 ] [ gommaTasAra garekANDa gAthA 4 veda samyagdRSTi prapramattasaMyata guNasthAnavatIM jIva, so prathama hI anaMtAnubaMdhI ke catuSka kauM pradhaHkaraNAdi tIna karaNarUpa pahile kari visaMyojana kareM hai / visaMyojana kahA kareM hai ? anya prakRtirUpa pariNAmAvanerUpa jo saMkramaNa, tAkA vidhAna kari isa anaMtAbandhI ke catuSka ke je karma paramANu, tinaka bAraha kaSAya aura nava nokaSAyarUpa pariNamA hai / bahuri tAke anaMtara aMtarmuhurtakAla tAIM vizrAma kari jaisA kA taisA hi, bahuri tIna karaNa pahile kari, darzana moha kI tIna prakRti, tina ko upazamAya, dvitIyapazama samyagdRSTi ho hai / reat direraNa pahile kari, tIna darzanamoha kI prakRtini ko khipAi, kSAyika samyagdRSTi ho hai / bahuriyA naMtara vAI pramatta te pramatta viSai pramatta taiM zrapramatta viSai hajArAMbAra gamanAgamana kari palaTani kareM haiM / bahuri tAke anaMtara samaya-samaya prati anaMtaguNI vizuddhatA kI vRddhi kari vardhamAna hota saMtA ikaIsa cAritra moha kI prakRtini ke upazamAvane kauM udyamavaMta ho hai / athavA ikaIsa cAritra moha kI prakRti kSapAvane kauM kSAyika samyagdRSTi hI udyamavaMta ho hai / bhAvArtha upazama zreNI ko kSAyika samyagdRSTi vA dvitIyopazama samyagdRSTi doU caDhe ra kSapaka zreNI kI kSAyika samyagdRSTi hI car3hane kI samartha hai / upazama samyagdRSTi kSapaka zreNI kI nAhIM car3he hai / so yahu jaisA sAtizaya apramattasaMyata, so antAnubaMdhI catuSka binA ikaIsa prakRtirUpa, tisa cAritramoha kareM upazamAvane yA kSaya karane kauM kAraNabhUta ase je tIna karaNa ke pariNAma, tina viSai prathama adhaHpravRttakaraNa ko kareM hai; asA artha jAnanA | - adhaHpravRttakaraNa kA nirukti kari siddha bhayA jaisA lakSaNa ko kahe haiM - jahyA uvarimabhAvA, heTThimabhAvahiM sarisagA hoMti / tahmA paDhamaM karaNaM, adhApavatto ti NiddiTTha // 48 //
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyazAnacandrikA bhASATIkara yasmAduparitanabhAvA, apastanabhAvaiH sadRzakA bhavaMti / tasmAtprathamaM karaNaM, adhaHpravRttimiti nirdiSTam // 48 // .. TokA -- jA kAraNa teM jisa jIva kA Upari-Upari ke samaya saMbaMdhI pariNAmani kari sahita, anya jIva ke nIce-nIce ke samaya saMbaMdhI pariNAma sadRza - samAna ho haiM, tA kAraNa te so prathama karaNa adha:karaNa hai - aMsA giddiLaM kahie paramAgama virSe pratipAdana kIyA hai| bhAvArtha - tInoM karaNani ke nAma nAnA jIvani ke pariNAmani kI apekSA haiM / tahAM jaisI vizuddhatA vA saMkhyA lIe kisI jIva ke pariNAma pari ke samaya saMbaMdhI hoi, taisI vizuddhatA vA saMkhyA lIe kisI anya jIva ke pariNAma adhastana samaya saMbaMdhI bhI jisa karaNa virSe hoMi; so adhaHpravRtta karaNa hai / adhaHpravRtta kahie nIcale samaya saMbaMdhI pariNAmani kI samAnatA kauM pravata ase haiM karaNa kahie pariNAma jA virSe, so prAdhaHpravRttakaraNa hai / ihAM karaNa prAraMbha bhae pIche dhane-ghane samaya vyatIta bhae je pariNAma hohiM, te Upari Upari samaya saMbaMdhI jAnane / bahuri thorethore samaya vyatIta bhaeM je pariNAma hohiM, te adhastana-adhastana samaya saMbaMdhI jAnane / so nAnA jIvani ke inakI samAnatA bhI hoi / tAkA udAharaNa - jaise dogha jIva ke eka kAli adhaHpravRttakaraNa kA prAraMbha kare, tahAM eka jIva ke dvitIyAdi ghane samaya vyatIta bhaye, jaise saMkhyA vA vizuddhatA lIye pariNAma bhaye, taiseM saMkhyA vA vizuddhatA lIye dvitIya jIva ke prathama samaya virSe bhI hoi / yAhI prakAra anya bhI Upari nIce ke samaya saMbaMdhI pariNAmani kI samAnatA isa karaNa virSe jAni yAkA nAma adhaHpravRttakaraNa nirUpaNa kIyA hai| mAga adhaHpravRttakaraNa ke kAla kA pramANa kauM caya kA nirdeza ke arthi aMtomuttametto, takkAlo hodi tattha pariNAmA / ... logANamasaMkhamidA, uvaruvAra sarisabaDhigayA // 46 // aMtarmuhUrtamAtrastatkAlo bhavati tatra prinnaamaaH| .. lokAnAmasaMkhyamitA, uparyupari sadRzavRddhigatAH // 49 // : .
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammAjJAnantrikA yoDikA / "muhabhUmimogarale padaguriNade padadhana hodi" isa sUtra kari mukha AdisthAna para bhUmi aMtasthAna, inakauM joDi, tAkA AdhA kari, tAkauM gacchakari guNa, padadhana kahie sarvadhana ho hai| bahari 'Ahile rakhe dalihave hmaaregme|' isa sUtra kari prAdi kauM aMtadhana viSaM ghaTAeM, jete avazeSa rahaiM, tinako vRddhi jo caya, tAkA bhAga dIyeM, jo hoi, tAmai eka milAeM sthAnakAna kA pramANarUpa pada vA gaccha kA pramANa Arya hai| bahuri 'padaka disaMkhena bhAjiyaM pacaya' pada jo gaccha, tAkI jo kRti kahie varga, tarakA bhAga sarvadhana ko dIeM jo pramANa Avai, tAkuM saMkhyAta kA bhAga dIe, jo pramANa hoi, so caya jAnanA ! so ihAM adhaHkaraNa virSe pahile mukhAdika kA jJAna na hoi tAteM aseM kathana kIyA hai / bahuri sarvatra sarvadhana kauM gaccha kA bhAga dIeM, jo pramANa hoi, tAmai mukha kA pramANa ghaTAi, avazeSa rahai, tinakauM eka gaccha kA AdhA pramANa kA bhAga dIe caya kA pramANa ho hai / - - na athavA 'pAdidhanoNaM garipataM padonapadakRtivalena saMbhajitaM pracayaH' isa vacana te sarvasthAnaka saMbaMdhI Adidhana kauM sarvadhana virSe ghaTAi, avazeSa kauM gaccha ke pramANa kA varga virSe gaccha kA pramANa ghaTAi avazeSa rahai, tAkA AdhA jetA hoya, tAkA bhAga dIye caya kA pramANa Ave hai / bahuri uttaradhana kauM sarvadhana viSa ghaTAeM, avazeSa rahai, tAkauM gaccha kA bhAga dIeM mukha kA pramANa Avai hai| bahuri "yekaM padaM ghayAbhyastaM tadAdisahitaM dhanaM" isa sUtra kari eka ghATi gaccha kauM cara kari guNa, jo pramANa hoi, tAkauM mukha kA pramANa sahita joDe, aMtadhana ho hai / bahuri mukha para aMtadhana kauM milAi tAkA prAdhA kIe madhyadhana ho hai / / bahuri 'padahatamukhamAdidhanaM' isa sUtraH kari pada kari guNyA huvA mukha kA pramANa, so Adidhana ho hai| 1CVE bahuri "vyekapavArdhanacayagurakho. gaccha uttaradhana" isa sUtra kari eka ghATi jo gaccha, tAkA prAdhA pramANa kauM caya kari guNai, jo pramANa hoi, tAkauM gaccha kari guNa, uttaradhana ho hai / so Adidhana, uttaradhana milAeM bhI sarvadhana kA pramANa ho Ri
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. ... / gommaTasAra jIvakANDa gAyA 46 -- ....''. - - my MMADAMDARATHI ' r y hai| athavA madhyadhana kauM gaccha kari guraNeM bhI sarvadhana kA pramANa prAva hai / aseM zreNI vyavahArarUpa gaNita kA kicit svarUpa prasaMga pAi kahyA / aba adhikArabhUta adha:karaNa viH sarvadhana Adi kA varNana karie hai / tahAM prathama aMkasaMdRSTi kari kalpanArUpa pramANa lIeM dRSTAMtamAtra kathana karie hai / sarva adha:karaNa kA pariNAmani kI saMkhyArUpa sarvadhana tIna hajAra bahattari (3072) / bahuri adhaHkaraNa ke kAla kA samayani kA pramANarUpa gaccha solaha (16) / bahuri samayasamaya pariNAmani kI vRddhi kA pramANarUpa caya cyAri (4) / bahuri ihAM saMkhyAta kA pramANa tIna (3) / aba uvaM racanA virSe dhana lyAie hai / so yugapat aneka samaya kI pravRtti na hoi, tAte samaya saMbaMdhI racanA Upari-Upari UrdhvarUpa karie hai / tahAM Adi dhanAdika kA pramANa lyAiye hai| 'padakadisaMkheNa bhAjiyaM pacaya' isa sUtra kari sarvadhana tIna hajAra bahattarI, tAkauM pada solaha kI kRti doya se chappana, tAkA bhAga dIeM bAraha hoi / zrara tAkauM saMkhyAta kA pramANa tIna, tAkA bhAga dIe cyAri hoiH| athavA doya sau chappana kauM tiguNA kari, tAkA bhAga sarva dhana kI dIye bhI cyAri hoi so samaya-samaya prati pariNAmani kA caya kA pramANa hai / athavA yAkauM anya vidhAna kari kahie hai / sarvadhana tIna hajAra bahattari, tAkauM gaccha kA bhAga dIe eka sau bANava, tAmaiM AgeM kahie hai mukha kA pramANa eka. sau bAsAThi, so ghaTAi tIsa rahe / inakauM eka ghATi gaccha kA prAdhA sADhA sAta, tAkA bhAga dIye cyAri pAe, so caya jaannaa| __ athavA 'prAvidhanonaM gaNitaM padonapadakRtidalena saMbhajitaM' isa sUtra kari Age kahie hai -- prAdidhana pacIsa se bAgave, tohakari rahita sarvadhana cyAri sai asI, tAkauM pada kI kRti doya sa chappana viSa pada solaha ghaTAi, avazeSa kA AdhA kIye, eka sau bIsa hoi, tAkA bhAga dIye cyAri pAye, so caya kA pramANa jAnanA / bahuri 'vyekapadAdhnidhaya guNo gaccha uttaradhana' isa sUtra kari eka dhATi gaccha paMdraha, tAkA prAdhA sAdA sAta (3) tAkau caya' cyAri, tAkari gaNe tIsa, tAkauM gaccha solaha kari guNe, cyAri sau asI cayadhana kara pramANa ho hai / bahuri isa pracayadhana kari sarvadhana tIna hajAra vahattari so hIna kIye, abazeSa doya hajAra pAMca marwATAY3 MAR , -- - m mernama
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampajJAnacandrikA pITha [ 139 se bAraNava rahe / inakI pada solaha, tAkA bhAga dIye eka sau bAsaThi pAye, soI prathama samaya saMbaMdhI pariNAmani kI saMkhyA ho hai / bahuri yAmaiM eka-eka caya badhAye saMte dvitIya, tRtIyAdi samaya saMbaMdhI pariNAmani kI saMkhyA ho hai / tahAM dvitIya samaya saMbaMdhI eka sau chayAsaTha, tRtIya samaya saMbaMdhI eka sau sattari ityAdi krama te eka-eka caya badhatI pariNAmani kI saMkhyA ho hai / 162, 166, 170, 174, 178, 152, 186, 160, 164, 168, 202, 206, 210, 214, 218, 222 / ihAM aMta samaya saMbaMdhI pariNAmani kI saMkhyArUpa aMtadhana lyAiye hai| 'vyekaM padaM cayAbhyastaM tadAdisahitaM dhanaM' isa sUtra te eka ghATi gaccha paMdraha, tAkauM caya cyAri kari guNa sATi, bahAre yA prApi eka prAsaThi kari yukta kIeM doya se bAIsa hoi, soI aMta samaya saMbaMdhI pariNAmani' kA pramANa jAnanA / bahuri yAmaiM eka caya cyAri ghaTAeM doya se aThAraha vicarama samaya saMbaMdhI pariNAmani kA pramANa jAnanA / jaise kahaiM jo bana kahie samaya-samaya saMbaMdhI pariNAmani kA pramANa, tinakauM adhaHpravRtakaraNa kA prathama samaya teM lagAI aMta samaya paryanta UpariUpari sthApana krne| Arga:anukRSTiracanA kahie hai - tahAM nIce ke samaya saMbaMdhI pariNAmani ke khaMDa tinake Uri, ke samaya saMbaMdhI pariNAmani ke je khaMDani kari jo sAdazya kahiNa samAnatA, so anukRSTi asA nAma dharai hai| bhAvArtha - pari ke ara nIce ke samaya saMbaMdhI pariNAmani ke je khaMDa, te paraspara samAna jaisai hoi, taiseM eka samaya ke pariNAmani virSe khaMDa karanA, tisakA nAma anukRSTi jAnanA / tahAM Urdhvagaccha ke saMkhyAtavAM bhAga anukRSTi kA gaccha hai, so aMkasaMdRSTi apekSA Uz2amaccha kA pramANa solaha, tAko saMkhyAta kA pramANa cyAri kA bhAga dIe jo cyAri pAe; soI anukRSTi virSe gaccha kA pramANa hai / anukRSTi virSe khaMDani kA pramANa itanA jAnanA / bahuri Urdhva racanA kA caya kI anukRSTi maccha kA bhAga dIeM, anukRSTi virSe caya hoi, so Urdhva caya cyAri kI anukRSTi gaccha dhyAri kA bhAga dIeM eka pAyA; soI anukRSTi caya jAnanA / khaMDa-khaMDa prati badhatI kA pramANa itatA hai / bahuri prathama samaya saMbaMdhI samasta pariNAmani kA pramANa eka sau bAsaTha, so ihAM prathama samaya saMbaMdhI anukRSTi racanA virSe sarvadhana jAnanA / bahuri 'dhyekapadArghanazcayaguNo gaccha uttaradhana' isa sUtra kari eka dhATi gaccha tIna,
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 | gommaTasAra bhovakA mAthA Ve hanumanure tAkA AdhA kauM caya eka kari guNI araM gaccha cyAri kari guNeM chaha hoi, so ihA~ uttaradhana kA pramANa jAnanA / bahuri isa uttaradhana chaha kI (6) sarvadhana eka sau bAsaThi (162) viSa ghaTAeM, avazeSa eka sau chappana rahe, tinakauM anukRSTi gaccha cyAri kA bhAga dIeM guNatAlIsa pAe, soI prathama samaya saMbaMdhI pariNAmani kA jo prathama khaNDa, tAkA pramANa hai, so yaha hI sarva jaghanya khaNDa hai; jAteM isa khaNDa teM anya sarva khaMDani ke pariNAmani kI saMkhyA para vizuddhatA kari adhikapanoM saMbhava hai| bahuri tisa prathama khaMDa virSe eka anukRSTi kA caya joDeM, tisahI ke dUsarA khaMDa kA pramANa cAlIsa ho hai / jaise hI tRtIyAdika aMta khaMDa paryaMta tiryak eka-eka caya adhika sthApane' / tahAM tRtIya khaMDa virSe ikatAlIsa aMta khaMDa virSe biyAlIsa pariNAmani kA pramANa ho hai / te Urdhva racanA virSe jahAM prathama samaya saMbaMdhI pariNAma sthApe, tAkai Aga-bAga barobari e khaMDa sthApana karane / e (khaMDa) eka samaya virSe yugapata aneka jIvani ke pAie, tAtai iniko barobari sthApana kIe haiN| bahari tAte parai Upari dvitIya samaya kA prathama khaMDa prathama samaya kA prathama khaMDa 36 te eka anukRSTi caya kari (1) eka adhika ho hai; tAteM tAkA pramANa cAlIsa hai / jAte dvitIya samaya saMbaMdhI pariNAma eka so chayAsali, so hI sarvadhana, tAmeM anukRSTi kA uttara dhana chaha ghaTAi, avazeSa kauM anukRSTi kA gaccha cyAri kA bhAga dIyeM, tisa dvitIya samaya kA prathama khaMDa kI utpatti saMbhava hai / bahuri tAka prAga dvitIya samaya ke dvitIyAdi khaMDa, te eka-eka caya adhika saMbhava haiM 41, 42, 43 / ihAM dvitIya samaya kA prathama khaMDa so prathama samaya kA dvitIya khaMDa kari samAna hai| HAMPA - marrior ase hI dvitIya samaya kA dvitIyAdi khaMDa, te prathama samaya kA tRtIyAdi khaMDani kari samAna haiM / itanA vizeSa - jo dvitIya samaya kA aMta kA khaMDa prathama samaya kA sarva khaMDani virSe kisI khaMDa kari bhI samAna nAhIM / bahuri tRtIyAdi samayani ke prathamAdi khaMDa dvitIyAdi samayani ke prathamAdi khaMDani teM eka vizeSa adhika haiN| - tahAM tRtIya samaya ke 41, 42, 43, 44 / caturtha ke 42, 43, 44, 45 / paMcama samaya ke 43, 44, 45, 46 / SaSThama samaya ke 44, 45, 46, 47 5 saptama samaya ke 45, 46, 47, 48 / aSTama samaya ke 46, 47, 48, 46 / navamA samayaH - ke 47, 48, 46, 50 / dazayAM samaya ke 48, 46, 50, 51 / gyArahavAM samaya ke 46, 50, 51, 52 / bArahavAM samaya ke 50, 51, 52, 53 / terahavA samaya E- ana
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammamAnavavikA bhAvATIkA / 145 ke 51, 52, 53, 54 | caudahavAM samaya ke 52, 53, 54, 55 / paMdrahavAM samaya ke 53. 14. .! solahavAM gaNaya ke 54, 55, 56, 57 khaMDa jAnane / jAteM Upari-Upari sarvadhana eka-eka Urdhva caya kari adhika haiM / ihAM sarva jaghanya khaMDa jo prathama samaya kA prathama khaMDa, tAke pariNAmani ke ara sarvotkRSTa khaMDa aMta samaya kA aMta kA khaMDa, tAke pariNAmani ke kisa hI khaMDa ke pariNAmani kari sahita samAnatA nAhIM hai; jAte avazeSa samasta pari ke vA nIcale samaya saMbaMdhI khaMDani kA pariNAma puMjani ke yathAsaMbhava samAnatA saMbhava hai / bahuri ihAM Urva racanA virSe 'muhabhUmi jogadale padamuriNade padaghaNaM hodi' isa sUtra kari mukha eka sau bAsaThi, bhara bhUmi doya sau bAisa, inikoM jor3i 384 / prAdhA kari 162 gaccha, solaha kari guNaM sarvadhana tIna hajAra bahattarI ho hai / athavA mukha 162, bhUmi 222 kauM joDai 304, prAdhA kIye madhyadhana kA pramANa eka sau bANavai hoi, tAkauM gaccha solaha kari guNa sarvadhana kA pramANa ho hai / athavA 'pahAtamukhamAdidhanaM' isa sUtra kari gaccha solaha kari mukha eka sau bAsaThi kauM guNa, pacIsa se bANavai sarvasamaya saMbaMdhI prAdi ...dhana ho hai / bahuri uttaracana pUrva cyAri saM asI kahA hai, ini doUni kauM milAeM sarvadhana kA pramANa ho hai / bahuri gaccha kA pramANa jAnane kI 'yAdI aMse sudhde vaTTihade ..sabasajude ThANe' isa sUtra kari Adi eka sauM bAsaThi, so aMta doya se bAIsa meM ghaTAeM avazeSa sAThi, tAkI vRddhirUpa caya cyAri kA bhAga dIeM paMdraha, tAmaiM eka joDeM gaccha kA pramANa solaha zrAva hai| jaise dRSTAMtamAtra sarvadhanAdika kA pramANa kalpanA kari varNana kIyA hai, so yAkA prayojana yahu - jo isa dRSTAMta kari artha kA prayojana nIkai samajhane meM Avai / aba yathArya varNana karie hai - so tAkA sthApana asaMkhyAta lokAdika kI arthasaMdRSTi kari vA saMdRSTi ke ayi samacchedAdi vidhAna kari saMskRta TIkA virSe dikhAyA hai, so ihAM bhASA TIkA virSe mAge saMdRSTi adhikAra judA kareMge, tahAM inikI bhI arthasaMdRSTi kA artha-vidhAna likheMge tahAM jAnanA / ihAM prayojana mAtra kathana karie hai / aAga bhI jahAM arthasaMdRSTi hoya, tAkA artha vA vidhAna prAga saMdRSTi adhikAra virSe hI dekha lenA / jAyagA-jAyagA saMdRSTi kA artha likhane se graMtha pracura hoi, ara kaThina 'hoi; tAteM na likhie haiM / so ihAM trikAlavartI nAnA jIva saMbaMdhI samasta adha:pravRttakaraNa ke pariNAma asaMkhyAta lokamAtra haiM; so sarvadhana jAnanA / bahuri aMdha:
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ | gommaTasAra jIvA gAvA pravRttakaraNa kA kAla aMtarmuhUrtamAtra, tAke jete samaya hoMi, so ihAM gaccha jAnanA / bahuri sarvadhana kauM gaccha kA varga kari, tAkA bhAga dIjie / bahuri yathAsaMbhava saMkhyAta kA bhAga dIjie, jo pramANa Avai so Urdhvacaya jAnanA | bahuri eka ghATi gaccha kA zrAdhA pramANa kari caya kI guNi, bahuri gaccha kA pramANa kari guNai jo pramANa yAve, so uttaradhana jAnanA / bahuri isa uttaraghana ko sarvadhana viSai ghaTAi avazeSa kauM Urdhvaccha kA bhAga dIe, trikAlavartI samasta jIvati kA adhaHpravRttakaraNa kAla ke prathama samaya viSe saMbhavate pariNAmani kA puMja kA pramANa ho hai / bahuri yAke di eka urdhva caya jor3eM, dvitIya samaya saMbaMdhI nAnA jovani ke samasta pariNAmani ke puMja kA pramANa ho hai / jaise hI Upara bhI samaya-samaya prati eka-eka Urdhvacaya jor3eM, pariNAma puMja kA pramANa jAnanA / 142 tahAM prathama samaya saMbaMdhI pariNAma puMja viSai eka ghATi gaccha pramANa caya joDeM aMta samaya saMbaMdhI nAnA jIvani ke samasta pariNAmani ke puMja kA prasAraNa ho hai; so hI kahie hai - 'vyekaM padaM vayAsyastaM tatsAdyaMtadhanaM bhavet' isa karaNa sUtra kari eka ghATi gaccha kA pramANa kari caya ko guNa jo pramANa hoi, tAkI prathama samaya saMbaMdhI pariNAma puMja pramAraNa viSaM joDeM, aMta samaya saMbaMdhI pariNAma puMja kA pramANa ho hai / bahuri yA viSai eka cayaM ghaTAe, dvicarama samayavartI nAnA jIva saMbaMdhI samasta vizuddha pariNAma puMja kA pramANa ho hai / maiseM UrdhvaracanA jo Upara-Upari racanA, tIhi viSe samaya-samaya saMbaMdhI adhaH pravRttakaraNa ke pariNAma puMja kA pramANa kalA / bhAvArtha - Age kaSAyAdhikAra viSai vizuddha pariNAmani kI saMkhyA kaheMge, tisa viSai adhaHkaraNa viSai saMbhavate zubhalezyAmaya saMjvalana kaSAya kA dezaghAtI spardhakani kA udaya saMyukta vizuddha pariNAmani kI saMkhyA trikAlavartI nAnA jIvani ke prasaMkhyAta lokamAtra hai / tini viSe jini jIvani ka adhaH pravRttakaraNa mAMDe pahalA samaya trikA saMbaMdhI aneka jIvani ke je pariNAma saMbhaveM, tinike samUha ko prathama samaya pariNAma puMja khie| bahuri jini jIvani ko zradhaHkaraNa bhAMDa, dUsarA samaya bhayA, jaise trikAla saMbaMdhI aneka jIvani ke je pariNAma saMbhava, tinike samUha. kauM dvitIya samaya pariNAma puMja kahie / aseM hI krama meM anta samaya paryaMta jAnanA / tahAM prathamAdi samaya saMbaMdhI pariNAma puMja kA pramANa zreNI vyavahAra gaNita kA vidhAna kari judA-judA kalA, so sarvasamaya saMbaMdhI pariNAma puMjani ka joDeM
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnandikA bhASATIkA ] asaMkhyAta loka mAtra pramANa hoi hai| bahuri ina adhaHpravRtta karaNa kAla kA prathamAdi samaya saMbaMdhI pariNAmani virSe trikAlavartI nAnA jIva saMbandhI prathama samaya ke jaghanya madhyama, utkRSTa bheda lIeM jo pariNAma puMja kahyA, tAke adhaHpravRttakaraNa kAla ke jete samaya, tinako saMkhyAta kA bhAga dIeM jetA pramANa Ave, titanA khaMDa karie / te khaMDa nirvargaNA kAMDa ke jete samaya, titane ho haiM / vargaNA kahie samayani kI samAnatA, tIhikari rahita je Upari-Upari samayavartI pariNAma khaMDa, tinakA jo kAMDaka kahie parva pramANa; so nirvargaraNA kAMDaka hai / tinike samayani kA jo pramANa so adhaHpravRttakaraNa kAlarUpa jo Udhrvagancha, tAke saMkhyAtave bhAgamAtra haiM, so yaha pramANa anukRSTi ke gaccha kA jAnanA / isa anukRSTi gaccha pramANa eka-eka samaya saMbaMdhI parisAmagi virya khaMDa ho hai / bahuri / saMDa eka-eka anukRSTi caya kari adhika haiM / tahAM UvaM racanA virSe jo caya kA pramANa kahyA, tAko anukRSTi gaccha kA bhAga dIe jo pAie; so anukRSTi ke caya kA pramANa hai| - - - bahuri 'vyekapadAdhanatrayaguNo gaccha uttaradhana' isa sUtra. kari eka ghATi anukRSTi ke gaccha kA prAdhA pramANa kI anukRSTi caya kari guNI, bahuri anukRSTi gaccha kari guNeM jo pramANa hoi; so anukRSTi kA cayadhana ho hai / yAkauM Urdhva racanA viSaM jo prathama samaya saMbaMdhI samasta pariNAma puMja kA pramANarUpa sarvadhana,. tIhi viSa ghaTAi, avazeSa jo rahai, tAkauM anukRSTi gaccha kA bhAga dIeM jo pramANa hoi; soI prathama samaya saMbaMdhI prathama khaMDa kA pramANa hai / bahuri yA virSe eka anukRSTi caya kauM joDe, prathama samaya sambandhI samasta pariNAmani ke dvitIya khaMDa kA pramANa ho hai / asa hI tRtIyAdika khaMDa eka-eka. anukRSTi caya. kari adhika apane aMta khaMDa paryanta krama se sthApana karane / .. tahAM anukRSTi kA prathama khaMDa virSe eka ghATi anukRSTi gaccha kA pramANa anukRSTi caya jo. jo pramANa hoi, soI aMta khaMDa kA pramANa jAnanA / yAmai eka anukUSTi naya ghaTAeM, prathama samaya saMbaMdhI dvicarama khaMDa kA pramANa ho hai / ase prathama samaya saMbaMdhI pariNAma puMjarUpa khaMDa saMkhyAta prAvalI pramANa haiM, te kama te jaanne| ihAM tIna bAra saMkhyAta kari murigata AyalI pramANa jo adha:karaNa ko kAla, tAke saMkhyAtave bhAga khaMDani kA pramANa, so doi bAra saMkhyAta kari guMriNataM prAyalI pramANa hai, jaisA jAnanA !
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 [ gommaTasAra jIvakAma gAthA 46 bahuri dvitIya samaya saMbaMdhI pariNAma puMja kA prathama khaMDa hai, so prathama samaya saMbaMdhI prathama khaMDa te anukRSTi caya kari adhika hai| kAhe ta ? jAta dvitIya samaya saMbaMdhI samasta pariNAma puMjarUpa jo sarvadhama, tAmai pUrvokta pramANa anukRSTi kA cayadhana-ghaTAeM avazeSa rahai, tAkauM anukRSTi kA bhAga dIeM, so prathama khaMDa siddha ho hai / bahuri isa dvitIya samaya kA prathama khaMDa virSe eka anukRSTi caya kauM jo., dvitIya samaya saMbaMdhI pariNAmAni kA dvitIya khaMDa kA pramANa ho hai / aise tRtIyAdika khaMDa eka-eka anuSTi caya kari adhika sthApana karane / tahAM eka ghATi anuSTi gaccha pramANa caya dvitIya samaya pariNAma kA prathama khaMDa virSe jor3eM, dvitIya samaya saMbaMdhI aMta khaMDa kA pramANa ho hai| yAmaiM eka anukRSTi caya ghaTAeM dvitIya samaya saMbaMdhI dvicarama khaMDa kA pramANa ho hai / bahuri ihAM dvitIya samaya kA prathama khaMDa para prathama samaya kA dvitIya khaMDa, e doU samAna haiM / taise hI dvitIya samaya kA dvitIyAdi khaMDa ara prathama samaya kA tRtIyAdi khaNDa doja samAna ho haiM / itanA vizeSa dvitIya samaya kA aMta khaMDa, so prathama samaya kA khaMDani virSe kisIhI kari samAna nAhIM / bahuri bAke Age Upari tRtIyAdi samayani virSe anukRSTi kA prathamAdika khaMDa, te nIcalA samaya sambandhI prathamAdi anukRSTi khaMDani teM eka-eka anukRSTi caya kari adhika haiM / aseM adhaHpravattakaraNa kAla kA aMta samaya paryanta jAnane / tahAM anta samaya kA samasta pariNAmarUpa sarvadhana virSe anukRSTi kA cayadhana kauM ghaTAI, avazeSa kauM anukRSTi gaccha kA bhAga dIeM, aMta samaya sambandhI pariNAma kA prathama anukRSTi khaMDa ho hai / yAmai eka anuSTi caya joDeM, aMta samaya kA dvitIya anukRSTi khaMDa ho haiM / asa tRtIyAdi khaNDa eka-eka anukRSTi caya kari adhika jaanne| tahAM eka ghATi anukRSTi gaccha pramANa anukRSTi paya anta samaya sambandhI pariNAma kA prathama khaNDa virSe joDai, aMta samaya sambandhI aMta anukRSTi khaNDa ke pariNAma puMja kA pramANa ho hai / bahuri yAmaiM eka anukRSTi caya ghaTAeM, anta samaya sambandhI dvicarama. khaNDa ke pariNAma puMja kA .pramANa ho hai / jaise aMta samaya saMbaMdhI anukRSTi khaDa. le anukRSTi ke gaccha pramANa haiM ; te barobari bhAge-Age krama te sthApane / bahuri aMta samaya saMbaMdhI anukRSTi kA prathama khaMDa virSe eka anukRSTi caya ghaTAeM, avazeSa dvicarama samaya saMbaMdhI prathama khaMDa kA pariNAma puMja kA pramANa ho hai / bahuri yAmeM eka anuSTi caya joDe, dvicarama samaya saMbaMdhI dvitIya khaMDa kA pariNAma puMja ho hai| bahuri jaise hI tRtIyAdi khaMDa eka-eka caya adhika jAnane / tahAM eka ghATi anuSTi gaccha pramANa anukRSTi caya dvi carama ma
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyazAnacandrikA bhASAkA ] [ 145 samaya saMbaMdhI pariNAma kA prathama khaNDa virSe joDai, dvicarama samaya saMbaMdhI anukRSTi kA aMta khaMDa kA pariNAma puja kA pramANa ho hai / bahuri yAmai eka anukRSTi caya ghaTAeM, tisa hI dvicarama samaya kA dvicarama khaMDa kA pramANa ho hai / ase adhaHpravRttakaraNa ke kAla kA dvicarama samaya saMbaMdhI anukRSTi khaMDa, te anukRSTi kA gacchapramANa haiM, te krama te eka-eka caya adhika sthApana karane / ase tiryakracanA jo barobara racanA, tIhi virSe eka-eka samaya saMbaMdhI khaMDani virSe pariNAmani kA pramANa khaa| bhAvArtha - pUrva pradha:karaNa kA eka-eka samaya viSaM saMbhavate nAnA jIvani ke pariNAmani kA pramANa kahA thA / aba tisa virSe jude jude saMbhavate ase eka-eka samaya saMbaMdhI khaMDani virSe pariNAmani kA pramANa ihAM kahA hai / so Upari ke ara nIce ke samaya saMbaMdhI khaMDani virSe paraspara samAnatA pAie hai / tAteM anukRSTi asA nAma ihAM saMbhava hai| jitanI saMkhyA lIyeM Upari ke samaya viSaM pariNAma khaDa ho haiM, titanI saMkhyA lIye nIcale samaya virSe bhI pariNAma khaNDa hoi haiN| jaise nIcale samaya saMbaMdhI pariNAma khaMDa se Upari ke samaya saMbaMdhI pariNAma khaNDa virSe samAnatA jAni isakA nAma adhaHpravRttakaraNa kahyA hai / bahuri ihAM vizeSa hai, so kahie hai| prathama samaya saMbaMdhI anukRSTi kA prathama khaNDa, so sarva se jaghanya khaNDa hai; jAte sarvakhaNDa ni te yAkI saMkhyA pATi hai / bahuri aMtasamaya saMbaMdhI aMta kA anukRSTi khaNDa, so sarvotkRSTa hai; jAte yAkI saMkhyA sarva khaNDani teM adhika hai; so ina doUni ke kahIM anya khaNDa kari samAnatA "nAhI hai / bahuri avazeSa Upari samaya saMbaMdhI khaNDani ke nIcale samaya saMbaMdhI khaNDa ni sahita athavA nIcale samaya saMbaMdhI khaNDa ni ke Upari samaya saMbaMdhI khaNDani sahita yathAsaMbhava samAnatA hai| tahAM dvitIya samaya teM lagAya vicarama samaya paryaMta je samaya, linakA pahalA-pahalA khaNDa para aMta samaya kA prathama khaNDa se lagAi dvicarama khaNDa / paryaMta khaNDa, te apane-apane Upari ke samaya saMbaMdhI khaMDani kari samAna nAhIM haiM / tarata saMdeza haiM, so dvitIyAdi dvicarama paryanta samaya saMbaMdhI prathama khaNDani kI UrdhvaracanA kIe / ara Upari aMta samaya ke prathamAdi dvicarama paryanta khaNDani kI tiryak racanA kIe aMkuza ke prAkAra racanA ho hai| tAte yAkauM aMkuza racanA kahie / yaha paka saMdeSTi 54 53 52 51 50 46 484 46 45 44 43 42 41 7.1 SE 1-Non.
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 ] [ gommaTasAra nauyakANDa gAthA 46 bahuri dvitIya samaya teM lagAi dvicarama samaya paryaMta samaya saMbaMdhI aMta - aMta ke khaNDa para prathama samaya saMbaMdhI prathama khaMDa binA anya sarva khaNDa, te apane-apane nIcale samaya saMbaMdhI kisI ho khaNDani kari samAna nAhIM, tAteM asadRza haiM / so ihAM dvitIyAdi dvicarama paryaMta samaya saMbaMdhI aMta aMta khaNDani kI UrdhvaracanA kIeM ara nIce prathama samaya ke dvitIyAdi aMta paryaMta khaNDati kI tiryakracanA kIeM hala ke zrAkAra racanA ho hai / tAteM yAka lAMgala racanA kahie ! yaha aMka Ta apekSA lAMgala racanA 4. 1 5655 54 53 52 5150 46 46 47 46 45444342 bahuri jaghanya utkRSTa khaMDa para Upara nIce samaya saMbaMdhI khaNDani kI apekSA kahe asadRza khaNDa, tini khaMDani vinAM pravazeSa - sarva khaNDa apane Upara ke ara nIcale samaya saMbaMdhI khaNDani kari yathAsaMbhava samAna jAnane / or faar ke vibhAgapraticchedani kI apekSA varNana karie haiN| jAkA dUsarA bhAga na hoi - jaisA zakti kA aMza, tAkA nAma avibhAgapraticcheda jAnanA / tinako apekSA gaNanA kara pUrvokta pravaHkaraNa ke khaMDani viSai alpabahutvarUpa varNana kare haiN| hAM adhaHpravRttakaraNa ke pariNAmani viSai prathama samaya saMbaMdhI je pariNAma, tinake khaMDani viSai je prathama khaMDa ke pariNAma, te sAmAnyaparne asaMkhyAta lokamAtra haiM / tathApi pUrvokta vidhAna ke anusAri sthApi, bhAjya bhAgahAra kA yathAsaMbhava pavartana kiye, saMkhyAta pratarAvalI kA jAkI bhAga dIjiye, aisA asaMkhyAta loka mAtra hai | te e pariNAma avibhAgapraticchedani ko apekSA jaghanya, madhyama, utkRSTa bheda liye haiM / tahAM eka adhika sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kA ghana kari tisahI . kA varga ko guNai jo pramANa hoi, titane pariNAmani viSai jo eka bAra madusthAna hoi, to saMkhyAta pratarAvalI bhakta asaMkhyAta loka pramANa prathama samaya saMbaMdhI prathama khaMDa ke pariNAmativiSai ketI bAra SaTsthAna hoi ? aise trairAzika kari pAe hue asaMkhyAta loka vAra SaTsthAnani ko prApta jo vizuddhatA kI vRddhi, tIMhi kari vardhamAna haiM / . bhAvArtha - yArI jJAnamArgaNA viSai paryAya samAsa zrutajJAna kA varNana karateM jaise anaMtabhAga vRddhi zrAdi SaTsthAnapatita vRddhi kA anukrama kaheMge, taise ihAM prathaH pravRttakaraNa sambandhI vizuddhatArUpa kaSAya pariNAmani viSe bhI anukrama taM zranantabhAga,
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 46 utkRSTa pariNAmani kI vizuddhatA anaMtaguNI-anaMtaguNI aMta ke khaNDa kI utkRSTa pariNAma vizuddhatA paryanta pravateM hai / bahuri prathama samaya saMbaMdhI prathama khaNDa kA utkRSTa pariNAma vizuddhatA te dvitIya samaya ke prathama khaNDa kI jaghanya pariNAma vizuddhatA anaMtagaNI hai / tAteM tisa hI ko utkRSTa pariNAma vizuddhatA anaMtaguNI he / bahuri tAtai dvitIya khaNDa kI jaghanya pariNAma vizuddhatA anaMtaguNI hai / tAte tisa hI kI utkRSTa pariNAma vizuddhatA anaMtaguNI hai / aiseM tRtIyAdi khaNDani virSe bhI jaghanya utkRSTa pariNAma vizuddhatA anaMtaguNA anukrama kari dvitIya samaya kA aMta kA laNDa kI utkRSTa pariNAma vizuddhatA paryanta prApta ho hai / bahuri isa hI mArga kari tRtIyAdi samayani virSa bhI pUrvokta lakSaNayukta jo nirvargaNAkoDaka, tAkA dvicarama samaya paryanta jaghanya utkRSTa pariNAma vizuddhatA anaMtaguNA anukrama kari lyaavnii| bahuri nirvargaNAkANDaka kA aMta samaya saMbaMdhI prathama khaNDa kI jaghanya pariNAma vizuddhatA te prathama samaya kA aMta haNDa kI utkRSTa pariNAma vizuddhatA anaMtaguNI hai / tAteM dUsarA nirvargaNAkAMDaka kA prathama samaya saMbaMdhI prathama khaNDa kI jaghanya pariNAma vizuddhatA anaMtaguNI hai / tAte tisa prathama nirvargaNAkAMDaka kA dvitIya samaya saMbaMdhI aMta ke khaNDa kI utkRSTa pariNAma vizuddhatA anaMtaguNI hai / tAteM dvitIya nivargaNAkAMDaka kA dvitIya samaya saMbaMdhI prathama khaNDa kI jaghanya pariNAma - MAMA jaghanya (utkRSTa 43 41 utkRSTa javanya utkRSTa 1- bhASATIkA meM sarpa kA zrAkAra banAkara bIca meM jaghanya utkRSTa tIna-tIna bAra likhakara saMdRSTi likhI hai, paraMtu maMdAbodhikA meM isa prakAra hai|
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ mamyAjAnantikA bhASATIkA 1 [146 vizuddhatA anaMtaguNI hai / tAtai prathama nirvargaNAkAMDaka kA tRtIya samaya saMbaMdhI utkRSTa khaNDa kI utkRSTa vizuddhatA anaMtaguNI haiM / yA prakAra jaisaiM sarpa kI cAla idhara teM UdhAra, Udhara se idhara palaTanirUpa ho hai ; taise jaghanya teM utkRSTa, utkRSTa se jaghanya ase palaTAni virSe anaMtagaNI anukrama kari vizuddhatA prApta karie, pIche aMta kA nirvargaNAkAMDaka kA aMta samaya saMbaMdhI prathama khaNDa kI jaghanya pariNAma vizuddhatA anaMtAnaMtaguraNI hai / kAhai ta ? jAta pUrva-pUrva vizuddhatA se anaMtAnaMtaguNApanauM siddha hai| bahuri tAte aMta kA nivargaNAkAMDaka kA prathama samaya saMbaMdhI utkRSTa khaNDa kI pariNAma vizuddhatA anaMtagurANI hai| tAtai tAke Upari aMta kA nirvargaNAkAMDaka kA aMta samaya saMbaMdhI aMta khaNDa kI utkRSTa pariNAma vizuddhatA paryanta utkRSTa khaNDa kI utkRSTa pariNAma vizuddhatA anaMtAnaMtaguNA anukrama kari prApta ho hai / tini virSe je , jaghanya tai utkRSTa pariNAmani kI vizuddhatA anaMtAnaMtaguNI hai, te ihAM vivakSArUpa nAhIM hai; asA jAnanA / yA prakAra vizuddhatA vizeSa dharai je adhaHpravRttakaraNa ke pariNAma, tini virSe guNazreNinirjarA, guNasaMkramaNa, sthitikAMDakotkaraNa, anubhAgakAMDakotkaraNa bhae cyAri Avazyaka na saMbhave haiM / jAte tisa adhaHkaraNa ke pariNAmani ke taisA guNazreriNa nirjarA Adi kArya karane kI samarthatA kA abhAva hai| inakA svarUpa prAga apUrvakaraha ke kathana virSe likheMge / tauM isa karaNa virSe kahA ho hai ? .. kevala prathama samaya teM lagAi samaya-samaya prati anaMtaguNI-anaMtagurapI vizuddhatA kI vRddhi ho hai / bahuri sthitibaMdhApasaraNa ho hai / pUrve jetA pramANa lIe karmani kA sthitibaMdha hotA thA, tAteM ghaTAi-ghaTAi sthitibaMdha karai hai / bahuri sAtA ghedanIya kauM Adi dekari prazasta karmaprakRtini kA samaya-samaya prati anaMtaguraNA-anaMtaguNA badhatA guDa, khaMDa, zarkarA, amRta samAna catusthAna lIe anubhAga baMdha ho hai / bahuri asAtA vedanIya Adi aprazasta karma prakRtini kA samaya-samaya prati anaMtaguNAanaMtaguraNA paTatA niMba, kAMjIra samAna dvisthAna lIe anubhAga baMdha ho hai, viSahalAhala rUpa na ho hai / jaiseM cyAri Avazyaka ihAM saMbhaveM haiM / avazya ho haiM, tAte inikoM Avazyaka kahie hai| bahuri ase yaha kahA jo artha, tAkI racanA aMkasaMdRSTi apekSA likhie hai /
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ %3 - -- -- -- - 150 ] [ gommaTasAra jovakANDa gAthA 46 - Solapaptpad 206 a HARARIA aMkasaMdRSTi apekSA agha:karaNa, arthasaMdRSTi apekSA racanA hai, so racanA Age saMdRSTi adhikAra virSe likheMge / solaha. sama- anukRSTirUpa eka-eka samaya tayA. yAkA yaha abhiprAya hai - eka yani kI saMbaMdhI cyAri-yAri saMDani UvaM racanA kI tiryaka racanA jIva ekai kAla asA kahie, tahAM prathama dvitIya tRtIya caturtha vivakSita adhaHpravRtakaraNa kA pariNAmakhaMDa khaMDa khaMDa rUpa pariNayA jo eka jIva, tAkA 222 paramArthavRtti kari vartamAna apekSA kAla eka samaya mAtra hI hai; tAte eka jIva kA eka kAla sasya pramANa jaannaa| bahuri eka jIva nAnAkAla' jaisA kahie, 21. ! tahAM adhaHpravRttakaraNa kA nAnAkAlarUpa aMtarmuhurta ke samaya. te anukrama te eka. jIva kari caDhie hai; yAta eka jIva kA nAnAkAla aMtarmuhUrta kA samaya mAtra 16. 48 hai / bahuri nAnAjIvani kA eka kAla asA kahie, tahAM vivakSita eka samaya apekSA adhaHpravRttakAla ke asaMkhyAta samaya haiM, 190 tathApi tinivirSe yathAsaMbhava eka sau ATha samayarUpa meM sthAna, tiniviSa 182 saMgraharUpa jIvani kI vivakSA kari eka kAla hai; jAteM vartamAna eka koI samaya virSe aneka jIva haiM, te pahilA, dUsarA, 174 tIsarA Adi adhaHkaraNa ke asaMkhyAta 170 / 41 / samayani virSe yathAsaMbhava eka sau ATha samaya virSe hI pravartate pAie hai| tAte aneka jIvani kA. eka kAla eka sau pATha samaya pramANa hai / bahuri nAnAjIva, nAnAkAla asA kahie; tahAM adhaHpravRttakaraNa ke pariNAma asaMkhyAta lokamAtra haiM, te trikAlavartI aneka jIva saMbaMdhI haiM / bahuri jisa pariNAma kauM kahyA, tisakoM 186 - - - - -
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaha aMka saMdRSTi apekSA 'vyekapadAmacayaguraNo gaccha uttaradhana' isa sUtra kI vAsanA kahane kauM racanA hai / sarva sthAnakAta virSe prAdi kA pramA sarvasthAmakani virSe samAnarUpa koeM cayani kI racanA ihAM cyAri-cyAri to eka-eka caya kA pramANa, prAmeM doya prAdhA caya kA pramANa jAnanA Upari sabhayavartI cayakAdi bImale samaya syAna virSe sthApe, tinakI racanA 262 DIXII212121218 162 218iz!IIRix 12IRIRIRIRi8 162 121xRIRIRI IRIRIRIR 162 21212tRIRI 162 121x12ILIRIzz PIRIRIR 162 IIRIRIRIRIR 1818 - II2IRIRIRIRI - IRMIRIRI III is 162 121RRRRRR 162 XIIRAIII 21RI2IzIRIRI Bizzlxx1212 162 hai| II IIRAL IN IIIIIIA 162 IRIRIRisix inako jor3e uttaradhana 48. inako jo htrajita 2592
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAzAnacandhikA bhAvATIkA ] - - - - - - - - - bahuri eka sthAna viSe saraDA sAta jaya kA pramANa hoi, to solaha sthAnakani viSaM kete caya ho haiM ? aise rAzika kari pramANa rAzi eka sthAna, phalarAzi sADA sAta caya, tinikA pramANa tIsa, icchArAzi solaha sthAna, tahAM phala kau icchA kari muriNa, pramANa kA bhAga diye landharAzi cyAri se asI pUrvokta uttaradhana kA pramANa Ava hai / aise hI anukRSTi virSe bhI aMkasaMdRSTi kari prarUpaNa krnaa| bahuri yAhI prakAra arthasaMdRSTi kari bhI satyArtharUpa sAdhana karanA / aise 'dhyekapadArvaghnacayaguNo gaccha uttaradhana' isa sUtra kI vAsanA bIjagaNita kari dikhaaii| bahuri anya karaNa sUtrani kI bhI yathAsaMbhava bIjagaNita kari vAsanA jAnanA / aiseM apramatta guNasthAna kI vyAkhyAna kari yAke anantara apUrvakaraNa muNasthAna kI kahai haiM - aMtomahattakAlaM, gamiUNa adhApavattakaraNaM taM / paDisamayaM sujjhato, apundakaraNaM samalliyA // 50 // aMtarmuhUrtakAlaM, gayitvA adhaHpravRttakaraNaM tat / pratisamayaM zudhdacan apUrvakaraNaM samAzrayati // 50 // TIkA - aise aMtamuhartakAla pramANa pUrvokta lakSaNa dharai adhaHpravRttakaraNa kauM gamAi, vizuddha saMyamI hoi, samaya-samaya prati anantaguNI vizuddhatA kI vRddhi kari badhatA saMtA apUrvakaraNa guNasthAna kauM Azraya karai hai / evahmiA guNaTThANe, visarisa samayaTThiyahiM jIvahiM / punvamapattA jahmA, hoti apubvA hu pariNAmA // 51 // __ etasmin guNasthAne, visadRzasamayasthitairjIvaH / pUrvamaprAptA yasmAG, bhavaMti apUrvA hi pariNAmAH // 51 // TIkA - jA kAraNa te isa apUrvakaraNa guNasthAna viSaM visadaza kahie samAnarUpa nAhIM, aiseM je Upari-Upari ke samayani virSe tiSThate jIvani kari je vizuddha pariNAma pAie haiM; te pUrva-pUrva samayani virSe kisI hI jIva kari ta pAye - - / SaTvaMdhAmama-dhavalA.pussaka 1, pRSTha 168, gAA 117
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - man. 154 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 51.52 aise haiM; tAkAraNa teM apUrva hai karaNa kahie pariNAma jA virSe, so apUrvakaraNa guNasthAna hai - aisA nirukti kari lakSaraNa kahA hai / bhiNNasamaThiyahi du, jIbehi raNa hodi sambadA sriso| karaNehi ekkasamayaTThiyoha sariso visariso vA // 52 // 1 bhinnasamayasthitaissu, jIvana bhavati sarvadA sAdRzyam / karaNairekasamayasthitaiH sAdRzyaM vaisAzyaM vA // 52 // TIkA - jaiseM adha:pravRttakaraNa virSe bhinna-bhinna Upari nIce ke samayani virSe tiSThate jIvani ke pariNAmani kI saMkhyA para vizuddhatA samAna saMbhava hai; taiseM ihAM apUrvakaraNa muNasthAna virSe sarvakAla virSe bhI koI hI jIva ke so samAnatA na saMbhava hai / bahuri eka samaya viSaM sthita karaNa ke pariNAma, tinake madhya vivakSita eka pariNAma kI apekSA samAnatA ara nAnA pariNAma kI apekSA asamAnatA jIvani ke adha:karaNavat ihAM bhI saMbhava hai, niyama nAhIM; asA jAnanA / bhAvArtha - isa apUrvakaraNa virSe Upari ke samayavartI jIvani ke ara nIcale samayavartI jIvani ke samAna pariNAma kadAcit na hoi / bahuri eka samayavartI jIvani ke tisa samaya saMbaMdhI pariNAmani vi paraspara samAna bhI hoi para samAna nAhIM bhI hoi / tAkA udAharaNa - jaise jini jIvani kI apUrvakaraNa mAMDai pAMcavAM samaya bhayA, tahAM tina jIvani ke jaise pariNAma hoMhi, taise pariNAma jina jIvani kI apUrvakaraNa mAM. prathamAdi caturtha samaya paryanta kA SaSThamAdi aMta samaya paryanta bhae hoMhi, tinake kadAcit na hoMi, yaha niyama hai| bahuri jini jIvani kI apUrvakaraNa mAMDai pAMcavaI samaya bhayA, ase aneka jIvani ke pariNAma paraspara samAna bhI hoMi, jaisA eka jIva kA pariNAma hoi, taisA anya kA bhI hoi athavA asamAna bhI hoi / eka jIva kA.aurasA pariNAma hoi, eka jIva kA aurasA pariNAma hoi / jaise hI anya-anya samayavartI jIvani ke to jaiseM adhaHkaraNa virSe paraspara samAnatA bhI. thI, taiseM. ihAM nAhIM hai / bahuri eka samayavartI jIvani ke jaise adhaHkaraNa virSe A LGOG --. -- T . . . 1.paTasaMDAgama banalA pustaka 1, pRSTha 14, mAthA na. 116.
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyag candrikA bhAvATIkA ] | 155 sAnA vA asamAnatA thI; taise ihAM bhI hai| yA prakAra trikAlavartI nAnA jIvani ke pariNAma isa apUrvakaraNa viSai pravartate jAnane tomuttamete, paDisamayamasaMkhalogapariNAmA | kamauDDhA puvvaguraNe, aNukaTThI rAtthiriyameNa // 53 // aMtarmuhUrtamAtra pratisamayamasaMkhya lokapariNAmAH / kramavRddhA apUrvapuNe, anukRSTirnAsti niyamena // 53 // TIkA - aMtarmuhUrtamAtra jo apUrvakaraNa kA kAla, tIhiM viSaM samaya-samaya prati krama teM eka-eka caya baghatA asaMkhyAta lokamAtra pariNAma hai / tahAM niyama kari pUrvApara samaya saMbaMdhI pariNAmani ke samAnatA kA abhAva anukRSTi vidhAna nAhIM hai / ihAM bhI aMka saMdRSTi kari dRSTAMtamAtra pramANa kalpanA kari racanA kA anukrama dikhAiye hai | pUrvakaraNa ke pariNAma cyAri hajAra chinavai, so sarvadhana hai / bahuri pUrvakaraNa kA kAla ATha samaya mAtra, so gaccha hai / bahuri saMkhyAta kA pramANa cyAri ( 4 ) hai / so 'padaka disaMkhekha bhAjine pacayo hodi' isa sUtra kari gaccha kA varga 64 ra saMkhyAta vyAri kA bhAga sarvedhana 4066 kauM dIe caya hoi, tAkA pramANa solaha bhayA / bahuri 'vyekapadArdhanacayaguNo gaccha uttaradhanaM' isa sUtra kari eka pATi gaccha 7, tAkA AdhA 7 ko caya 16 kari gurauM jo pramANa 56. hoya, tAkA gaccha ( 5 ) ATha kari guNai caya dhana cyAri se ar3atAlIsa (448 ) ho / yA sarvadhana 4066 meM ghaTAi, avazeSa 3648 ko gaccha ATha (8) kA bhAga : dI, prathama samaya saMbaMdhI pariNAma vyAri se chappana ( 456 ) ho haiM / yAmaiM eka caya 16 milAeM dvitIya samaya saMbaMdhI ho hai / aseM tRtIyAdi samayani viSai eka-eka caya baghatA pariNAma puMja hai, tahAM eka ghATi gaccha mAtra caya kA pramANa eka sau bAraha, so. prathama samaya saMbaMdhI dhana viSaM jor3eM, aMta samaya saMbaMdhI pariNAma puMja pAMca se aDasaTha ho hai ! yAmaiM eka caya ghaTAeM dvicarama samaya saMbaMdhI pariNAma puMja pAMca se bAvana ho hai / jaise hI eka caya vaDhAe AThoM gaccha ko pramANa jAnanA / 1
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gommaTasara kANDa gAthA 53 aba yathArtha kathana kariye hai / tahAM arthasaMdRSTi kari racanA hai, so grAmai saMdRSTi adhikAra viSai likheMge / so trikAlavartI nAnA jIva saMbaMdhI pUrvakaraNa ke vizuddhatArUpa pariNAma, te sarva hI adhaHpravRttakaraNa ke jete pariNAma haiM, tinateM prasaMkhyAta loka guNe haiM / kAhe teM ? jAteM aHpravRttakaraNa kAla kA aMta samaya saMbaMdhI je vizuddha pariNAma haiM, tinakA pUrvakaraNa kAla kA prathama samaya viSaM pratyeka eka-eka pariNAma ke asaMkhyAta loka pramANa bheni kI utpatti kA sadbhAva hai / tAteM apUrvakaraNa kA sarva pariNAmarUpa sarvadhana, so asaMkhyAta loka ka asaMkhyAta loka kari guNe jo pramANa hoi, tinA hai; so sarvadhana jAnanA / bahuri tAkA kAla alamuhUrtamAtra hai; tAke jete samaya, so gaccha jAnanA | bahuri 'padakadisaMkhekha bhAMjiyaM pacarya' isa sUtra kari gaccha kA varga kA ra saMkhyAta kA bhAga sarvadhana ko dIe jo pramANa hoi; soca jAnanA | bahuri 'syekapadArthaghnacayamukho gaccha uttaradhanaM' isa sUtra kari eka ghATi gaccha kA yAcA pramANa kari caya ko guNi gaccha ko guNai jo pramANa hoi, so va dhana jAnanA / yA sarvadhana viSai ghaTAi avazeSa kauM gaccha kA bhAga dIeM jo pramANa Avai, soI prathama samayavartI trikAla gocara nAnA jIva saMbaMdhI apUrva karaNa pariNAma kA pramANa ho hai| bahuri yAmaiM eka caya jor3eM, dvitIya samayavartI nAnA jIva saMbaMdhI pUrvakaraNa pariNAmani kA puMja pramANa ho hai / aiseM hI tRtIyAdi samayani viSai eka-eka caya kI vRddhi kA anukrama kari pariNAma puMja kA pramANa lyAeM saMta aMta samaya viSaM pariNAma dhana hai| so eka ghATi gaccha kA pramANa cayana kauM prathama samaya saMbaMdhI dhana viSe joDeM jitanA pramANa hoi, titanA ho hai / bahuri yAmai eka caya ghaTAeM, dvicarama samayavartI nAnA jIva saMbaMdhI vizuddha pariNAmani kA puMja pramANa ho hai / aiseM samaya-samaya saMbaMdhI pariNAma krama taiM badhate jAnane / 4666 156 ] triste apekSA samaya- samayasaMbaMdhI apUrva karaNa pariNAma racanA 568 552 536 5.20 4 488 472 456 sarva pariNAma joDa bahuri isa pUrvakaraNa guNasthAna viSai pUrvottara samaya saMbaMdhI pariNAmani ke sadA hI samAnatA kA prabhAva hai; tAteM ihAM khaMDarUpa anukRSTi racanA nAhIM hai / bhAvArtha - zrAgeM kaSAyAdhikAra viSaM zukla lezyA saMbaMdhI vizuddha pariNAmani kA pramANa kaheMge / tisaviSai ihAM apUrvakaraNa viSe saMbhavate je pariNAma, tiniviSa
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ - -- samyagjJAnadrikA bhASAdIkA apUrvakaraNa kAla kA prathamAdi samayani virSe jete-jete pariNAma saMbhavaM, tinakA pramANa kahyA hai / bahuri ihAM pUrvApara virSe samAnatA kA abhAva hai ; tAte khaMDa kari anukRSTi vidhAna na kahyA hai / bahuri isa apUrvakaraNa kAla virSe prathamAdika aMta samaya paryaMta sthita je pariNAma sthAna, te pUrvokta vidhAna kari asaMkhyAta loka bAra SaTsthAna patita vRddhi kauM lIeM jaghanya, madhyama, utkRSTa bheda saMyukta haiM / tinakA samaya-samaya prati para pariNAma-pariNAma prati vizuddhatA kA avibhAgapraticchedani kA pramANa avadhAraNe ke athi alpabahutya kahie haiN| tahAM prathama samayavartI sarvajaghanya pariNAma vizuddhatA, so adhaHpravRttakaraNa kA aMta samaya saMbaMdhI aMta khaMDa kI utkRSTa vizuddhatA teM bhI anaMtaguNA avibhAgapraticchedamayI hai, tathApi anya apUrvakaraNa ke pariNAmani kI vizuddhatA teM stoka hai| bahuri tAtai prathama samayavartI utkRSTa pariNAma vizuddhatA anaMtamuragI hai| bahuri tAte dvitIya samayavartI jaghanya pariNAma vizuddhatA anaMtaguraMgI hai| jAte prathama samaya utkRSTa vizuddhatA te asaMkhyAta loka mAtra bAra SaTsthAnapatita vRddhirUpa aMtarAla kari so dvitIya samayavartI jaghanya vizuddhatA upaje hai| bahuri tAtai tisa dvitIya samayavatI utkRSTa vizuddhatA anaMtaguNI hai| bhaiMseM utkRSTa se jaghanya ara jaghanya teM utkRSTa vizuddha sthAna anaMtaguraNA-anaMtaguNA hai / yA prakAra sarpa kI cAlavat jaghanya laiM 'utkRSTa, utkRSTa teM jaghanyarUpa anukrama lIeM apUrvakaraNa kA aMta samayavartI utkRSTa pariNAma vizuddhatA paryaMta jaghanya, utkRSTa vizuddhatA kA alpabahutva jAnanA / yA prakAra isa apUrvakaraNa pariNAma kA jo kArya hai, tAke vizeSa kauM gAthA doya kari kahai haiM - tArisapariNAmaTiyajIvA hu jirohiM galiyatimihi / mohassapuvakararaNA, khavaNuvasamaNujjayA bharigayA // 54 // ' tAzapariNAmasthitajIyA hi jinalitatimiraH / mohasyApUrvakaraNA, kSapaNopazamanoyatA bhaNitAH / / 84 // . TIkA -- tAdRza kahie taisA pUrva-uttara samayani virSe asamAna je apUrvakaraNa ke pariNAma, tinivirSe sthitAH kahie pariNae ase jIva, te apUrvakaraNa haiM / 1. pakhaMDagama - ghavatA pustaka 1, pRSTha 184, gAthA 118 ..
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 ] gommaTasAra jIvakAsa gAthA 14-15 aseM galyA hai jJAnAvaraNAdi karmarUpa aMdhakAra jinikA, ase jinadevani kari kahA hai / H A MAAR bahuri te apUrvakaraNa jIva sarva hI prathA; samaya meM yAni hanIya nAmA karma ke kSapAbane kauM vA upazama karane kauM udyamavaMta ho haiM ! yAkA artha yahu - jo guNazreriNanirjarA, guNasaMkramaNa, sthitikhaMDana, anubhAgakhaMDana ase lakSaNa dharai je cyAri aAvazyaka, tinakauM kareM haiN| tahAM pUrva bAMdhyA thA jaisA sattArUpa jo karma paramANurUpa dravya, tAmeM sauM kADhi jo dravya guNazreNI viSaM dIyA, tAkA guNazreNI kA kAla virSe samaya-samaya prati * asaMkhyAta-asaMkhyAtaguNA anukrama lIe paMktibaMdha jo nirjarA kA honA, so guNazreriNanirjarA hai| bahuri samaya-samaya prati guragakAra kA anukrama meM vivakSita prakRti ke paramANu palaTi kari anya prakRtirUpa hoi pariNameM so guNa saMkramaNa hai / bahuri pUrva bAMdhI thI asI sattArUpa karma prakRtini kI sthiti, tAkA ghaTAvanA; so sthiti khaMDana khie| - bahuri pUrva bAMdhyA thA asA sattArUpa aprazasta karma prakRtini kA anubhAga, tAkA ghaTAvanA; so anubhAga khaMDana khie| ase cyAri kArya apUrvakaraNa virSe avazya ho haiN| inikA vizeSa varNana prAmeM labdhisAra, kSapaNAsAra anusAra artha likheMge, tahA~ jaannaa| NihApayale paThaTe, sadi AU uvasamaMti usmyaa| khavayaM Dhukke khavayA, riNayameNa khavaMti mohaM tu // 5 // nidrApracale naSTe, sati prAyudhi upazamayaMti upazamakAH / kSapakaM daukamAnAH, sapakA niyamena kSapayaMti mohaM tu.||55|| TIkA - isa apUrvakaraNa guNasthAna virSe vidyamAna manuSya Ayu jAke pAie, aisA apUrvakaraNa jIva ke prathama bhAga virSe nidrA para pracalA - e doya prakRti .. baMdha hoMne te vyucchittirUpa ho hai / - - new- wa -
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAra bhASATIkA ] 156 - artha yahu jo upazama zreNI caDhanevAle apUrvakaraNa jIva kA prathama bhAga viSai maraNa na hoi, bahuri nidrA pracalA kA baMgha vyuccheda hoi, tisako hote te prapUrvakara gusthAnavartI jIva jo upazama zreNI prati na to cAritramoha ko niyamakari upazamAve hai | bahuri kSapaka zreNI prati caDhanevAle kSapaka, te niyama kari tisa cAritra moha ko kSapAveM haiM / bahuri kSapaka zreNI viSai sarvatra niyamakari maraNa nAhIM hai / is Age zranivRttikaraNa guNasthAna kA svarUpa ka gAthA doya kari prarUpa haiM eka kAlasamaye, saMThAraNAdIhiM jaha ripavati / ga sviTTati tahAdi ya, pariNAmehiM miho jehiM // 56 // hoti se, pasibhayaM jessimekkapariNAmA / vimalayarANahuyavahasihAhi kimmavaNA // 57 // ekasmin kAlasamaye, saMsthAnAdibhiryathA nivartate / na nivartate tathApi ca, pariNArmesiyo yaiH // 56 // (jugmam ) bhavaMta afrared pratisamayaM devAmekapariNAmAH / vitaradhyAna hutavaha zilAbhinirvagvakarmavanAH 115712 ( yugmam ) TIkA - pranivRttikaraNa kAla viSai eka samaya viSai vartamAna je trikAlavartI aneka jIva, te jaise zarIra kA saMsthAna, varNa, vaya, avagAhanA ra kSayopazamarUpa jJAna upayogAdika, tinakari paraspara bheda ko prApta haiM; taise vizuddha parigAmani kari bheda kauM prApta na ho haiM pragaTaparne, te jIva anivRttikaraNa haiM, jaise samyak jAnanA / jAteM nAhIM vidyamAna hai. nivRtti kahie vizuddha pariNAmani viSai bheda jinakeM, le anivRttikaraNa haiM, aisI nirukti ho hai / bhAvArtha - jina jIvani ko anivRttikaraNa mAMheM pahalA, dUsarA Adi samAna samaya bhae hoMhiM, tini freertI aneka jIvani ke pariNAma samAna hI hoMi / jaise adhaHkaraNa, apUrvakaraNa viSe samAna vA grasamAna hote the, tase ihAM nAhIM / .. bahuri anivRttikaraNa kAla kA prathama samaya ko Adi dekara samaya-samaya prati varta 3. eDamsa - valA pustaka 1, pRSTha 187 gAthA 12, 20 1
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 57 mAna je sarva jIva, te hIna- adhikapanA taiM rahita samAna vizuddha pariNAma dhareM haiM / tahAM samaya-samaya prati te vizuddha pariNAma anaMtaguNe - anaMtaguNe upaje haiN| tahAM prathama samaya viSaM je vizuddha pariNAma haiM; tinateM dvitIya samaya viSe vizuddha pariNAma aho haiM / pUrva-pUrva samayavartI vizuddha pariraNAmani taiM jIvani ke uttarottara samayavartI vizuddha pariNAma zravibhAgapraticchedani kI apekSA anaMtaguNA - anaMtaguNA anukrama kari badhatA huA pravarte haiN| aisA yahu vizeSa jainasiddhAMta viSe pratipAdana kiyA hai, so pratIti meM lyAvanA / bhAvArtha - pranivRttikaraNa viSai eka samayavartI jIvani ke pariNAmani viSai samAnatA hai / bahuri Upara-Upari samayavartIni ke anaMtaguNI - anaMtaguNI vizuddhatA baghatI hai / tAkA udAharaNa - jaise jinako anivRtikaraNa mAMDe pAMcavAM samaya bhayA, aise trikAlavartI aneka jIva, tinakeM vizuddha pariNAma paraspara samAna hI hoM, kadAcit eta after it | bahuri te vizuddha pariNAma jinakauM anivRttikaraNa mAMDeM cauthA samaya bhayA, tinakai vizuddha pariNAmani teM anaMtamuNe haiM / bahuri inateM jinako anivRttikaraNa mAMDeM chaThA samaya bhayA, tinakeM anaMtaguNe vizuddha pariNAma ho hai; aise sarvatra jAnanA / bahuri tisa anivRttikaraNa pariNAma saMyukta jIva, te ati nirmala dhyAnarUpI hutabhuk kahie agni, tAkI zikhAni kari dagdha kIe haiM karmarUpI vana jinane aise haiM / isa vizeSaNa kari cAritra moha kA upazamAvanA vA kSaya karanA anivRttikaraNa pariNAmani kA kArya hai; aisA sUcyA hai / Age sUkSma sAMparAya guNasthAna ke svarUpa ko kahe haiM - dhudako bhayavatthaM, hodi jahA suhamarAyasaMjuttaM / evaM suhamakasA, suhamasarAgo tti gAdavvo // 58 // starte raft yathA sUkSmarAgasaMyukta' / evaM sUkSmakaSAyaH, sUkSmasAMvarAya iti jJAtavyaH // 58 // TIkA - jaise dhoyA huA kamala vastra, hai / taiseM agilA sUtra viSai kahyA vidhAna kari kaSAya, tAhikari jo saMyukta, so sUkSmasAMparAya hai| so sUkSma lAla raMga kari saMyukta ho sUkSma kRSTi ko prApta jo lobha aisA jAnanA /
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyadhAtrayadhikA agATokA 1 [ 161 thA sUkSmakRSTi ko prAptapane kA svabhAva ko gAthA doya kari prarUpa haiM - kuNyApuNvaphaDr3haya, bAdarahamagaya kiTTizraNubhAgA / atusmANaM guNervarA varaM ca heTassa // 56 // pUrvA pUrvaspardhakavAda ra sUkSmagatakRSTacanubhAgAH / hInakramA pranaMtaguNena zravarAttu varaM cAdhastanasya // 59 // TIkA - pUrve zranivRttikaraNa guNasthAna viSai vA saMsAra avasthA viSa je sabhaveM aise karma kI zakti samUharUpa pUrvaspardhaka, bahuri anivRttikaraNa pariNAmani kari hte tinake anaMtaveM bhAga pramANa apUrvaspardhaka, bahuri tinahi kari karI je bAdarakRSTi, bahuri tinahI kari karI je karma zakti kA sUkSma khaMDarUpa sUkSmakRSTi, inikA krama taiM anubhAga apane utkRSTa teM apanA jadhagya, ara Upara ke jaghanya taiM nIcalA utkRSTa aisA anaMtaguNA ghATi krama lIe hai / bhAvArtha - pUrva spardhakani kA utkRSTa anubhAga, so pravibhAgapraticcheda pekSA jo pramANa dharai hai, tAke anaMtaveM bhAga pUrva spardhakani kA jaghanya anubhAga hai / bahuri tAke anaMtaveM bhAga prapUrvaspardhakani kA utkRSTa anubhAga haiM / bahuri tAke anaMta bhAga pUrvaspardhakani kA jaghanya zranubhAga hai / bahuri tAke anaMtaveM bhAga bAdarakRSTi kA utkRSTa anubhAga hai / bahuri tAke anaMta bhAga bAdarakRSTa kA anya anubhAga hai / bahuri tAke anaMtaveM bhAga sUkSmakRSTi kA utkRSTa anubhAga hai / bahuri tAke anaMtaveM bhAga sUkSmakRSTi kA jaghanya anubhAga hai; aisA anukrama jAnanA | bahuri ina pUrvaspardhakAdikani kA svarUpa Age labdhisAra kSapaNAsAra kA kathana likheMge, tahAM nIkai jAnanA / tathApi inikA svarUpa jAnane ke prathi ihAM bhI fife varNana kariye hai / karma prakRtirUpa pariNae je paramANu tiniviSe apane phala dene kI jo zakti, tA anubhAga kahiye / tisa anubhAga kA aisA koI kevalajJAnagamya aMza, jAkA dUsarA bhAga na hoi; so ihA~ pravibhAgapraticcheda jAnanA / bahuri eka paramANu viSai jete yavibhAgapraticcheda pAie, tinake samUha kA nAma varga hai / 1 SaTkhaMDAgama - ghavalA pustaka 1, pRSTha 186, gAthA 121 '' i
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ M [ gombhaSTasAra jIvakArASTra gAthA 56 162 ] bahuri jina paramANuni virSe paraspara samAna maNanA lIe avibhAgapraticcheda pAie, tinike samUha kA nAma vargaNA hai| tahAM anya paramANuna haiM jApiya aura pratimA pratina pAie, tAkA nAma jaghanya varga hai / bahuri tisa paramANu ke samAna jina paramANuni virSe avibhAgapraticcheda pAie, tinake samUha kA nAma jaghanya vargaNA hai / bahuri jaghanya varga se eka avibhAgapraticcheda adhika jinivirSe pAie asI paramANuni kA samUha; so dvitIya vargaraNA hai| ase jahAM tAI eka-eka avibhAgapraticcheda badhane kA krama lIe jetI vargaNA hoi, titanI vargaNA ke samUha kA nAma jaghanya spardhaka hai / bahuri yAteM Upari jaghanya vargaNA ke vargani virSe jete avibhAgapraticcheda the, tinase dUNe jisa vargaNA ke. vargani virSe avibhAgapraticcheda hoMhi, tahAMte dvitIya spardhaka kA prAraMbha bhyaa| tahAM bhI pUrvokta prakAra eka-eka avibhAgapraticcheda badhane kA kramayukta vargani ke samUharUpa jetI vargaNA hoi, tinake samUha kA nAma dvitIya spardhaka hai / bahuri prathama spardhaka kI prathama vargaNA ke vargani virSe jete avibhAgapraticcheda the, tinataM tiguNe jisa. vargaraNA ke vargani virSe avibhAgapraticcheda pAie, tahAtai tIsare spardhaka kA prAraMbha bhayA, tahAM bhI pUrvokta krama jaannaa| artha ihAM yahu - jo yAvata vargaNA ke vargani virSe krama te eka-eka avibhAga praticcheda badhai, tAvat soI spardhaka kahie / bahuri jahAM yugapat aneka avibhAgapraticcheda badhe, tahAMta navIna anya spardhaka kA prAraMbha kahie / so caturthAdi spardhakani kI aAdi vargaNA kA varga viSaM avibhAgapraticcheda prathama spardhaka kI Adi vargaNA ke vargani virSe jete the, tinata cauguNA, paMcaguNA Adi krama lIe. jAnane / bahuri apanIapanI dvitIyAdi vargaNA ke varga virSe apanI-apanI prathama vargaNA ke varga te eka-eka avibhAgapraticcheda badhatA anukrama teM jAnanA / ase spardhakani ke samUha kA nAma prathama guNahAni hai / isa prathama guNahAni kI prathama vargaNA virSe jetA paramANurUpa varga pAie hai, tiniteM eka-eka caya pramANa ghaTate dvitIyAdi vargaNAni virSe varga jAnane / ase krama taiM jahAM prathama guNahAni kI vargaNA ke vargani ta~ prAdhA jisa vargaNA virSe varga hoi, tahAMteM dUsarI guNahAni kA prAraMbha bhyaa| tahAM dravya, caya mAdi kA pramANa prAdhA-prAdhA jaannaa| isa krama te jetI guNahAni sarva karma paramANuni viSa pAie, tinike samUha kA nAma nAnAguNahAni hai. / - - - - -
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAyazAnacandrikA mAvATIkA ] ihA vargaNAdi viSai paramANuni kA pramANa lyAvane kI dravya, sthiti, guNahAni, doguNahAni, nAnAguraNa hAni, anyonyAbhyastarAzi e chaha jaanne| tahAM sarva karma paramANuni kA pramANa trikoNa yaMtra ke anusAra sthiti saMbaMdhI kiMcitUna dvayardhaguNahAniguNita samayaprabaddha pramANa, so sarvadravya jaannaa| bahuri nAnAmuNahAni kari guNahAni AyAma ko guNeM jo sarvadravya virSe dhamAni kA pramANa hoI, so sthiti jAnanI / / bahuri eka guNahAni virSe anaMtaguNA anaMta pramANa vargaraNA pAie haiM, soM guNahAni AyAma jAnanA / yAko dUNA kie jo pramANa hoI, so doguNahAni hai| . mahari' sAbira ke mahAni agAyA anaMta pAie; tinikA nAma nAnAguNahAni hai; jAte. doya kA guraNakAra rUpa ghaTatA-ghaThatA- jAviSaM dravyAdika pAie, so guNahAni'; aneka jo guNahAni, so nAnAguNahAni jAnanA / bahuri nAnAguNahAni pramANa, duye mAMDi paraspara guNeM, jo pramANa hoI, so anyonyAbhyastarAzi jAnanA / tahAM eka ghATi anyonyAbhyasta rAzi kA bhAga sarvadravya kauM dIe jo pramANa hoI, so aMta kI guNahAni ke dravya kA pramANa hai| yAta dUraNA-duNA prathama guNahAni paryanta dravya kA pramANa hai / bahuri 'divaDguNahAvibhAjideM paDhamA isa sUtra kari sAdhika DyoDha guNahAni pAyAma kA bhAga sarvadravya kauM dIe jo pramANa hoi, soI . prathama guNahAni kI prathama vargaNA virSe paramANuni kA pramANa hai / bahuri yAkauM do guNahAni kA bhAga dIe caya kA pramANa prAva hai, so dvitIyAdi vargaNAni virSe ekaeka caya ghaTatA paramANuni kA pramANa jAnanA ! ase krama taiM. jahAM prathama guNahAni kI. prathama vargaraNA se jisa vargaNA virSe prAdhA paramANuni kA pramANa hai ; so dvitIya guNahAni kI prathama vargaNA hai / yAke pahale jetI vargaNA bhaI, te sarva prathama guNahAni saMbaMdhI jAnanI / bahuri ihAM dvitIyaH guNahAni virSe bhI dvitIyAdi vargaNAni viSa eka-eka caya ghaTatA paramANuni kA pramANa jAnanA / ihAM dravya; caya prAdi kA pramANa prathama guNa PMHAR
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 ] [ gommaTasara jIvANTa gAyA 59 hAni te sarvatra AdhA-AdhA jAnatA, jaise krama teM sarvadravya viSe nAnAguNahAni anaMta haiM / bahuri ihAM prathama guNahAni kI prathama vargaNA teM lagAi aMta vargaraNA paryanta je vargaNA, tinike vargani viSe zravibhAgapraticchedani kA pramANa pravAharUpa pUrvokta prakAra anukramarUpa baghatA-baghatA jAnanA / aba isa kathana kI aMkasaMdRSTi kari dikhAie hai| sarvadravya ikatIsa se 3100, sthiti cAlIsa 40, guNahAni zrAyAma pATha doguNa hAni solaha 16 nAnAguNahAni pAMca 5, anyonyAbhyasta rAzi battIsa 36, vahIM eka ghATa anyonyAbhyastarAzi 31 kA bhAga sarvadravya 3100 ko dI sau pAye, sau aMta guNahAna kA dravya hai / yAteM dUNA dUNA prathama guNahAti paryaMta dravya jAnanA / 1600, 800, 400, 200, 100 / bahuri sAdhika DyoDha guNahAni kA bhAga sarvadravya ka dIe, doya se chappana ( 256 ) pAe, so prathama guNahAni viSai prathama guNahAni kI prathama vargaNAviSai itakA paratA va jAmavAla kA pramANa hai / yAkoM do . guNahAni solaha (16) kA bhAga dIe solaha pAe, so caya kA pramANa hai / so dvitIyAdi vargaNA virSe itanA itanA ghaTatA varga jAnanA / jaise ATha vargaNA prathama guNahAni viSe jAnanI / bahuri dvitIya guNahAni viSai ATha vargaraNA haiM / tini viSe pUrva te dravya vA caya kA pramANa AdhA-AdhA jAnanA / aseM pradhA-AdhA krama kari pAMca nAnAguNahAni sarva dravyaM viSai ho haiM / inakI racanA - isit pekSA guNahAmi ko varmAni viSai vargani ke pramANa kA yaMtra hai / prathama dvitIya tRtIya caturtha paMcama guNahAni guNahAni guNahAni guNahAni guNahAni 144 72 160 176 88 162 66 208 104 224 112 240 120 256 128 80 jor3a jor3a 1600 800 36 40 44 48 52 56 60 15 6 20 10 22 11 24 12 26 13 28 4 15 64 32 16 jor3a 400 OD 30 joDa jor3a . 200 100
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ P re bahuri cyAri-cyAri vargaNA kA. samUha eka-eka spardhaka hai, tAtai eka-eka . guNahAni virSe doya-dIya spardhaka haiM / tahAM prathama guNahAni kA prathama spardhaka kI prathamavargaNA kA vargani viSa pATha-ATha avibhAgapraticcheda pAiya hai| dUsarI vargaNA kA vargani virSe nava-nava, tIsarI kA virSe daza-daza, cauthI kA virSe gyAraha-gyAraha jAnane / bahuri prathama guNahAna kA dvitIya spardhaka kI prathama vargaNA kA vargani virSe solaha-solaha, dUsarIkAni virSe sataraha-sataraha, tIsarIkAni viSa aThAraha-aThAraha, cauthIkAni virSe ugaNIsa-ugaraNIsa avibhAgapraticcheda haiM / bahuri dvitIya guNahAni kA prathama spardhaka kA prathama vargaNA ke vargani virSe cauIsa cauIsa, Upari eka-eka badhato aise hI anaMtaguNahAni kA aMta spardhaka kI anta vagaNA paryanta anukrama jAnanA / inakI racanA--- aMkasadRSTi apekSA avibhAgapraticchedani kI racanA kA yaMtra prathama gugadA ni dvitIya guNahAni tRtIya guNahAni caturtha guNahAni paJcama guNahAni . | prathama spardhaka | dvitiya sparSaka prathama spadhaMka | dvitIya spardhaka , prathama spardhaka | hitIya spardhaka , prathama sparthaka | dvitIya spardhaka | prathama sparSaka / dvitIya spardhaka 10 / 10 | 18 / 18 ! 26 // 26 / 34 / 34 | 42 / 42 | 50 / 50 58 ! 58 / 66 / 66 / 74 / 74 / 12 / 52 | } | 6 | 15 : 1717 // 25 // 25 // 25 33 / 33 / 3341 / 41 / 41146 / 46 / 46/57 / 57 // 5765 / 65 / 65173 1 73 / 73.81 / 81 / 81 1818 / / 8/16 / 16 / 16 / 16 2024 / 24 / 243 2032 / 32 / 32 4014-14014048448148148/56:56156 / 56/64 / 64164164172 / 72172 / 72/808010180/
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ bommaTasAra jIvakA sAyA 56 - ihAM cyAri, tIna Adi sthAnakA vibhAga, trAdi avibhAgapraticcheda sthApe haiM / tinakI sahanAnI kari apanI-apanI vargaNA virSe jete-jete. varga haiM; titanetitane sthAnakani viSa tina avibhAgapraticchedani kA sthApana jaannaa| aise aMkasaMdRSTi kari jaise dRSTAMta kahA, taise hI pUrvokta yathArtha kathana kA avadhAraNa karanA / yA prakAra kahe je anubhAgarUpa spardhaka, te pUrvaM saMsAra avasthA virSe jIvani ke saMbhabai haiM; tAteM inikoM pUrvaspardhaka kahiye / ini virSe jaghanya spardhaka teM lagAi latAbhAgAdikarUpa spardhaka pravarte haiM / tini virSe latAbhAgAdirUpa keI spardhaka dezaghAtI haiM / Upari ke keI spardhaka sarvaghAtI haiM, tinikA vibhAga prAgai likheMge / bahuri anivRttikaraNa pariNAmani kari kabahU pUrve na bhae aise apUrvaspardhaka ho haiM / tini virSe jaghanya pUrvaspardhaka teM bhI anaMta bhAga utkRSTa apUrva spardhaka viSa bhI anubhAga zakti pAie hai / vizuddhatA kA mAhAtmya te anubhAga zakti ghaTAe karma paramANuni kauM aise pariNamAva hai / ihAM vizeSa itanA hI bhayA - jo pUrvaspardhaka kI jaghanya vargaraNA ke varga se isa apUrvaspardhaka kI aMta vargaNA ke varga virSe anaMta bhAga anubhAga hai / bahuri tAtai anya vargaNAni virSe anubhAga ghaTatA hai, tAkA vidhAna pUrvaspardhakavat hI jAnanA / bahuri vargaNAni virSe paramANuni kA pramANa pUrvaspardhaka kI jaghanya vargaNA te eka-eka caya badhatA parva spardhakavata krama se jAnanA / ihAM caya kA pramANa parvaspardhaka kI prAdi gaNahAni kA caya se dUraNA hai| bahari pIche anivRttikaraNa ke pariNAmani hI kari kRSTi kariye hai / anubhAga kA kRSa karanA, ghaTAvanA, so kRSTi kahiye / tahAM saMjvalana kodha, mAna, mAyA, lobha kA anubhAga ghaTAi sthUla khaNDa karanA, so bAdarakRSTi hai| tahAM utkRSTa bAdarakRSTi virSe bhI jaghanya apUrvaspardhaka teM bhI anaMtaguNA anubhAga ghaTatA ho hai| tahAM cyAroM kaSAyani kI bAraha saMgrahakRSTi ho haiM / para eka-eka saMgrahakRSTi ke virSe ananta-ananta aMtara kRSTi ho haiM / timi virSe lobha kI prathama saMgraha kI prathamakRSTi ta lagAi krodha kI tRtIya saMgraha kI aMtakRSTi paryanta krama te anantaguNA-anantaguNA anubhAga hai / tisa koSa kI tRtIya kRSTi kI aMtakRSTi se apUrvaspardhakani kI prathama vargaNA virSe anantaguNA anubhAga hai / so spardhakani virSe to pUrvokta prakAra anubhAga kA anukrama thA / ihAM anantaguNA ghaTatA anubhAga kA krama bhayA, soI sparSaka para kRSTi virSe vizeSa. jAnanA / bahuri lahAM paramANuni kA pramANa lobha kI prathama saMgraha kI jaghanya kRSTi virSe yathAsaMbhava bahuta hai, tAte krodha kI tRtIya saMgraha kI aMtakRSTi paryanta caya ghaTatA krama lIe hai / so yAkA vizeSa prAgai likheMge, so jAnanA / so yahu apUrva - -
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyAsAmandrikA bhAvATIkA ) spardhaka ara bAdarakRSTi kSapaka zreNI virSe hI ho hai, upazama zreNI virSe na ho hai / bahuri anivRttikaraNa ke pariNAmani kari hI kaSAyani ke sarva paramANu prAnupUrvI saMkramAdi vidhAna kari eka lobharUpa pariNamAi bAdarakRSTigata lobharUpa kari pIche tinikauM sUkSmakRSTirUpa pariNamAva hai, so sUkSmakRSTi ko prApta bhayA lobha, tAkA jaghanya bAdarakRSTi se bhI anaMtaveM bhAga utkRSTa sUkSmakRSTi virSe anubhAga ho hai| tahAM anaMtI : kRSTini virSe krama te anaMtaguNA anubhAga ghaTatA hai / bahuri paramANuni kA pramANa jaghanya kRSTi se lagAi utkRSTa kRSTi paryanta caya ghaTatA krama lIe hai, so vizeSa Age likheMge so jAnanA / so yahu vidhAna kSapaka zreNI virSe ho hai| upazama zreNI virSe pUrvaspardhakarUpa je loma ke keI paramANu, tina hI kI sUkSma kRSTirUpa pariNamAvai hai, tAkA vizeSa Agai likheMge / bahuri aseM anivRttikaraNa virSe karI jo sattA virSe sUkSma kRSTi, so jahAM udayarUpa hoi pravarte, tahAM sUkSmasAparAya guNasthAna ho hai aMsA jAnanA / aNulohaM vedaMto, jIvo uksAmago va khavago vA / so suhamasAMparAo, jahakhAdeNUgao kiMci // 60 // aNalobhaM vidana, jIyaH upazAmako vakSapako vA / sa sUkSmasAparAyo, yathAkhyAtenonaH kiMcit // 60 // * TIkA ~ anivRttikaraNa kAla kA aMta samaya ke anaMtari sUkSmasAMparAya guNasthAna kau pAi, sUkSma kRSTi kauM prApta jo lobha, tAke udaya kauM bhogavatA saMtA upazamAvanevAlA vA kSaya karane vAlA jIva, so sUkSmasAparAya hai; jaisA kahie hai / soI sAmAyika, chedopasthApanA saMyama kI vizuddhatA se prati adhika vizuddhatAmaya jo sUkSmasAMparAya saMyama, tIhikari saMyukta jo jIva; so yathAkhyAtacAritra saMyukta jIva te kiMcit mAtra hI hIna hai| jAte sUkSma kahie sUkSma kRSTi ko prApta asA jo sAMparAya kahie lobha kaSAya, so jAkai pAie, so sUkSmasAMparAya hai asA sArthaka nAma hai| prAgai upazAMta kaSAya guNasthAna ke svarUpa kA nirdeza kareM haiM / kadakaphalajuijalaM kA, sarae saravAriNayaM va riNammalayaM / sayalovasaMtamoho, uvasaMtakasAyao hovi // 61 // 2 1. 'phadakaphalajudavale ke sthAna para 'samayamahala jala aisA pAThAntara hai| 2. SaTkhaNDAgama - dhaklA pustaka 1, pRSTha 160, gAthA 122
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ gommaTasAra jIvakA gAyA 62-63 MADAAR -- 168 ] katakaphalayutajalaM vA zaradi sarasapAnIyaM ca nirmala / * sakalopazAMtamoha, upazAMta kaSAyako bhavati // 61 // TIkA - katakaphala kA cUrNa kari saMyukta jo jala, so jaise prasanna ho hai athavA meghapaTala rahita jo zaratkAla, tIhi virSe jaise sarobara kA pAnI prasanna ho hai, Upari teM nirmala ho hai; taise samastapane kari upazAMta bhayA hai mohanIya karma jAkA, so upazAMta kaSAya hai / upazAMtaH kahie samastapanekari udaya hone ko ayogya kIe haiM kaSAya nokaSAya jAneM, so upazAMta kaSAya hai| jaisI nirukta kari atyaMta prasanna- . cittapanA sUcana kiyA hai / Age kSINa kaSAya guNasthAna kA svarUpa kauM prarUpa haiM - riNassesakhINamoho, phlihaamlbhaaynndysmcitto| khINakasAno bhaNNadi, riNaggaMtho bIyarAyahi // 62 // 'nizzeSakSINamohaH, sphaTikAmalabhAjanodakasamacittaH / kSINakaSAyo bhaNyate, nirgranyo vItarAgaH // 62 // TIkA - avazeSa rahita kSINa kahie prakRti, sthiti, anubhAga, pradeza kari rahita bhaI hai mohanIya karma kI prakRti jAka; so niHzeSa kSINakaSAya hai / ase niHzeSa moha prakRtini kA sasva kari rahita jIva, so kSINa kaSAya hai / tA kAraNa se sphaTika kA bhAjana viSaM tiSThatA jala sadRza prasanna -- sarvathA nirmala hai citta jAkA asA kSINakaSAya jIva hai, aseM vItarAga sarvajJadevani kari kahie hai / soI paramArtha kari nimrantha hai / upazAMta kaSAya bhI yathAkhyAta cAritra kI samAnatA kari nirgrantha hai, ase jinavacana virSe pratipAdana karie haiM / bhAvArtha - upazAMta kaSAya ke tauM moha ke udaya kA abhAva hai, sattva vidyamAna hai / bahuri kSINakaSAya ke udaya, sattva sarvathA naSTa bhae haiM; parantu doUni ke pariNAmani virSe kaSAyani kA abhAva hai / tAteM doUni ke yathAkhyAta cAritra samAna hai / tIhikari doU bAhya, abhyaMtara parigraha rahita nirgrantha kahe haiN| Amai sayogakevaliguNasthAna kauM gAthA doya kari kahaiM haiM - kevlrnnaarnndivaayrkirnnklaavppnnaasiynnnnaayo| gavakevalaladdhaggamasujariyaparamappavavaeso // 63 // 2 i sa.. ENIPuranatal - - 1. pakhaMDAyama - avalA pustakaH 1, pRSTha 191, gAthA 123 2, SaTkhaMDAgama - dhavalA pustaka 1, pRSTha 162, pAthA 124
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrakara bhApoTIkA ] kevalajJAnadivAkarakiraNakalApapraNAzitAjJAnaH / navakevala labdhyudgamasujanitaparamAtmavyapadeza: // 63 // TIkA - kevalajJAnaMdiyA karakiraspakalApapraNAzitAjJAna: kahie kevalajJAnarUpI divAkara jo sUrya, tAke kiraNani kA kalApa kahie samUha, padArthani ke prakAzane viSai pravINa divyadhvani ke vizeSa, tinakari pranaSTa kIyA hai ziSya janani kA prajJAnAMdhakAra jAneM ausA sayogakevalI hai / isa vizeSaraNa kari sayogI bhaTTAraka ke bhavyaloka kauM upakArIpanA hai lakSaNa jAkA, jaisI parArtharUpa saMpadA kahI / bahuri navakevalalabdhyudgama sujanitaparamAtmavyapadezaH ' kahie kSAyika samyaktva, kSAyikacAritra, jJAna, darzana, dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, vIryarUpa lakSaNa dhareM je nava kevalalabdhi, tinikA udaya kahie prakaTa honA, tAkari sujanita kahie vastuvRtti kara nipajyA hai paramAtmA, asA vyapadeza kahie nAma jAkA, asA prayogakevalI hai / isa vizeSaNa kari bhagavAna parameSThI ke anaMta jJAnAdi lakSaNa dharai svArtharUpa saMpadA dikhAie hai| asahAyaraNArA dasaraNasahio idi kevalI hu jogeNa / jutto tti sajo gijiro,' aspAirihArise utto // 64 // 2 [ 16e asahAyajJAna darzanasahitaH iti kevalo hi yogena / yukta iti sayogijinaH zranAdinidhanASeM uktaH // 64 // - TIkA yoga kari sahita so sayoga ra parasahAya rahita jo jJAna darzana, tanikara sahita so kevalI, sayoga so hI kevalI, so sayogakevalI / bahuri ghAtikarmefna kA nirmUla nAzakartA so jina sayogakevalI soI jina, so sayogakevalijina kahie | ase nAdi nidhana RSipraNIta zrAgama viSai kayA hai / Age prayoga kevala guNasthAna ko nirUpe haiM - sosi saMpato, NiruddhaNissesaAsavo jIvo / kammarayavikko, gayajogo kevalI hodi // 65 // 3. 1. 'sajagajiNo' isake sthAna para 'sajogo idi aisA pAThAntara hai / 2. paTkhaNDAgama - ghavalA pustaka 1, pRSTha 163, gAthA 125 3. SaTkhaNDAgama - dhavalA pustaka 1, pRSTha 200 gAthA 126
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ nainama i na AMARIA RANARAImanAAAAmmamtapmumtamusammate samApa [ mommaTamAra jIvakA yA 66.67 zIlezyaM saMprApto niruddha nizzeSAkhayo jIvaH / / karmarajoyiprabhukto matayogaH kevalo bhavati // 65 // TIkA - aThAraha hajAra zIla kA svAmitvapanA kauM prApta bhayA / bahuri nirodhe haiM samasta prAsrava jAna; tAteM navIna badhyamAna karmarUpI raja kari sarvathA rahita bhayA / bahuri mana, vacana, kAya yoga kari rahitapanA te prayoga bhayA / so mAhIM vidyamAna hai yoga jAke, asA prayoga ara ayoga soI kevalI, so prayoga kevalI bhagavAna parameSTI jIva asA hai ! yA prakAra kahe caudaha guNasthAna, tinivirSe apane Ayu binA sAta karmani kI guNadheraNI nirjarA samaya hai| tAkA ghara tisa guraNazreNI nirjarA kA kAla vizeSa kI gAthA doya kari kahaiM haiM - sammattuppattIye, sAvayavirade asaMtakammase / dasaraNamohakkhavage, kasAyauvasAmage ya uvasate // 66 // khavage ya khINamohe, jiraNesu davyA asNkhgurinndkmaa| tandivarIyA kAlA, saMkhejjaguraNakkamA hoti // 67 // samyaktvotpattI, zrAvakavirate anaMtakarmAze / darzanamohakSapake, kaSAyopazAmake copazAMte // 66 // kSapake gha kSINamohe, jineSu dravyANyasaMkhyaguriNatakamAgi / tadviparItAH kAlAH saMkhyAtaguragatamA bhavati // 67 // TokA - prathamopazama samyaktva kI utpatti jo prathamopazama samyaktva kauM kAraNa tIna karaNani ke pariNAmani kA aMta samaya, tIhivirSe pravartamAna asA jo vizuddhatA kA vizeSa dharai mithyAdaSTi jIva, tAkai prAya binA avazeSa jJAnAvaraNAdi karmani kA jo guNazreNI nirjarA kA dravya hai; tAteM dezasaMyata ke guNazreNI nirjarA dravya asaMkhyAtaguNA hai / bahuri tAtai sakalasaMyamI ke gunagazreNI nirjarA dravya asaMkhyAta guNA hai / tAte anaMtAnubaMdhI kaSAya kA visaMyojana karanahArA jIva ke guNazreNI nirjarA dravya asaMkhyAta guNA hai / tAteM darzana moha kA kSaya karane vAle ke guNazreNI nirjarA dravya asaMkhyAta guNA hai / bahuri-tAta kaSAya upazama karane vAle apUrvakaraNAdi
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ maar sampaplAnacandrikA bhASATIkA ] tIna guNasthAnavI jIvani ke guNadheNI nirjarA dravya asaMkhyAta guNA hai / bahuri tAte upazAMta kaSAya guNasthAnavartI jIva ke muNazreNI nirjarA dravya asaMkhyAta guNA hai / bahuri tAtaM kSapaka zreNIvAle apUrvakaraNAdi tIna guNasthAnavI jIva ke guNazreNI nirjarA damya asaMkhyAta guragA hai / bahuri tAteM kSINa kaSAya raNasthAnavI jIva ke guNadheraNI nirjarA dravya asaMkhyAta guNA hai / bahuri tAtai samudghAta rahita jo svasthAna kevalI jina, tAphai guNazreNI nirjarA dravya asaMkhyAta guNA hai / bahuri tAte samudghAta sahita jo svasthAna samudghAta kevalI jina, tAke guNazreNI nirjarA dravya asaMkhyAta guNA hai / asaM gyAraha sthAnakani virSe guNazreNI nirjarA dravya ke sthAnasthAna prati asaMkhyAtamuraNApanA kahyA / aba tisa guNazreNI nirjarA dravya kA pramANa kahie hai / karmaprakRtirUpa pariyA pudgala paramANa, tinakA nAma ihAM dravya jAnanA / anAdi saMsAra ke hetu teM baMdha kA saMbaMdha kari baMdharUpa bhayA jo jagacche NI kA dhanamAtra loka, tIMhi pramANa eka jIva ke pradezani virSe tiSThatA jhAnAvaraNAdika mUla prakRti kA uttara prakRti saMbaMdhI sattArUpa sarvadravya, so Age kahiegA jo trikoNa racanA, tAkA abhiprAya kari kicit Una Dyor3ha guNahAni zraAyAma kA pramANa kari samayaprabaddha kA pramANa kauM guNa jo pramANa hoi, titanA hai / bahuri isa virSe prAyu karma kA stoka dravya hai, tAta yA vidhaM kiMcit Una kie avazeSa dravya sAta karmani kA hai / tAta yAkauM sAta kA bhAga dIe eka bhAga pramANa jJAnAvaraNa karma kA dravya ho hai / bahuri yAkauM dezaghAtI, sarvaghAtI dravya kA vibhAga ke athi jinadeva kari dekhA yathAsaMbhava anaMta, tAkA bhAga dIe eka bhAga pramANa tau sarvaghAtI kevalajJAnAvaraNa kA dravya hai / avazeSa bahubhAga pramANa matijJAnAdi dezaghAti prakRtini kA dravya hai / bahuri isa dezaghAtI dravya kauM mati, zruta, avadhi, manaHparyaya, jJAnAvaraNarUpa cyAri dezaghAtI prakRtini kA vibhAga ke athi cyAri kA bhAga dIe eka bhAga pramANa matijJAnAvaraNa kA dravya ho hai / bhAvArtha - ihA matijJAnAvaraNa ke dravya ko guNazreNI kA udAharaNa kari kayana kIyA hai / tAtai matijJAnAvaraNa dravya kA hI grahaNa kIyA hai / asa hI anya prakRtini kA bhI yathAsaMbhava jAni lenA / bahuri isa matijJAnAvaraNa dravya kauM apakarSaNa bhAgahAra kA bhAga dei, tahAM bahubhAga to taise hI tiSTha hai; asA jAni eka bhAga kA grahaNa kiiyaa|
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandikA bhASATokA ! udayAbalI kA dvitIya samaya saMbaMdhI dvitIya niSeka kA pramANa prAva hai| jaise hI krama teM udayAvalI kA aMta niSeka paryanta eka-eka ghaya ghaTAe, eka dhATi pAvalI pramANa caya udayAvalI kA prathama niSeka virSe ghaTeM udayAbalI kA aMta kA niSeka kA pramANa ho hai / yAkauM aMkasaMdRSTi kari vyakti karie hai| / jaise udayAvalI viSaM dIyA dravya doya sai; bahari gaccha prAvalI, tAkA pramANa ATha, bahuri eka-eka guNahAni virSe jo niSekani kA pramANa so guNahAni kA mAyAma, tAkA pramANa pATha, yAkauM dUNA kIe. do guNahAni kA pramANa solaha, tahA~ sarvadravya doya se kauM prAvalI pramANa gaccha pATha kA bhAga dIe pacIsa madhyadhana kA pramANa hoi / yAkauM eka ghATi prAvalI kA prAdhA sAdA tIna, so niSakahAra solaha meM ghaTAe sADha bArA, tAkA bhAga dIe doya pAe, so caya kA pramANa, jAnanA / yAkauM doguNahAni solaha, tAkari guraNe, battIsa pAe, so prathama niSeka kA pramANa hai / yAmaiM eka-eka caya ghaTAe dvitIyAdi niSekani kA tIsa Adi pramANa ho hai / ase eka dhAdi prAvalI pramANa caya ke bhaye cauvaha, te prathama niSeka virSe ghaTAe, avazeSa aThAraha aMta niSeka kA pramANa ho hai / ini sarvani kauM joDe 32, 30, 28, 26, 24, 22, 20, 18 doya sai (200) sarvadravya kA pramANa ho hai| aseM hI arthasaMdRSTi kari pUrvokta yathArtha svarUpa avadhAraNa karanA / ... bahari yAta parai udayAvalI kAla pIche aMtarmuhartamAtra jo guNazreNI kA pAyAma kahie kAla pramANa, tAvirSe dIyA huvA dravya, so tisa kAla kA prathamAdi samaya virSe je pUrva niSeka the, tinakI sAthi krama te asaMkhyAtaguNA-asaMkhyAtaguNA hoI nirjara hai / so guNazreNI nirjarA kA dravya asaMkhyAta loka kA bhAga dIe bahubhAga pramANa thA, so samyaktva kI utpattirUpa karaNakAla saMbaMdhI guNazreNI kA prAyAma aMtarmuhUrtamAtra, tisavirSe asaMkhyAta-asaMkhyAta guNI anukrama kari niSeka racanA karie hai| - ihAM samyaktva kI utpatti saMbaMdhI guNazreNI kA kathana mukhya kIyA, tAtai tisa hI ke kAla kA grahaNa kIyA hai / tahAM 'prakSepayogoddhatamizrapiMDaH prakSepakAraNAM guNako bhaSeviti' isa karaNa sUtra kari prakSepa jo zalAkA, tinikA jo yoga kahie joDa, tAkari uddhRta kahie bhAjita, asA jo mithapiDa kahie milyA huvA dravya kA jo pramANa, so prakSepa kahie / apanI-apanI zalokani kA pramAraNa, tAkA guNaka kahie DESISO
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ - . .. ................ ...... 172 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 66-67 bhAvArtha - jaise anna kA rAzi meM syoM cyAri kA bhAga dei, koI kArya ke athi eka bhAga judA kADhie, avazeSa bahubhAga jaise the tase hI rAkhie / taiseM ihAM matijJAnAvaraNarUpa dravya meM syoM apakarSaNa bhAgahAra kA bhAga dei, ekabhAga kI anyarUpa paraNamAdene ke praSi jumA grahaNa kIyA / avazeSa bahubhAga pramAraNa dravya,jaise pUrva apanI sthiti ke samaya-samaya saMbaMdhI niSekani virSe tiSThaM thA, taise hI rahyA / ihAM karma paramANurUpa rAzi virSe sthiti ghaTAvane kauM jisa 'bhAgahAra kA bhAga saMbhava, tAkA nAma apakarSaNa bhAgahAra jAnanA / so isa apakarSae bhAgahAra kA pramANa, prAge karmakAMDa virSe paMca bhAgahAra cUlikA adhikAra virSe kaheMge, tahAM jAnanA / bahuri vivakSita bhAgahAra kA bhAga dIe, tahAM eka bhAga vinA avazeSa sarva bhAgani ke samUha kA nAma bahubhAga jAnanA ! so apakarSaNa bhAgahAra kA bhAga deI, bahubhAga kauM taise hI rAkhi, ekabhAga kI judA grahyA thA, tAkauM kaise-kaise pariNamAyA so kahaiM haiM / tisa eka bhAga ko palya kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAga deI, tahAM bahubhAga tau uparitana sthiti viSa denA, so eka jAyagA sthApa, bahuri avazeSa eka bhAga rahyA, tAko bahuri asaMkhyAta loka kA bhAga dei, tahAM bahubhAga tau guNazreNI kA AyAma virSe denA, so eka jAyagA sthApa avazeSa eka bhAgahAra rahyA, so udayAvalI virSe dIjie hai / aba udayAvalI, guNazreNI, uparitana sthiti virSe dIyA huvA dravya kaisai pariraNama haiM ? so kahie hai| tahAM udayAvalI virSe dIyA huaA dravya vartamAna samaya se lagAi eka prAvalI pramANa kAla virSe pUrva je pAvalI ke niSeka the, tinakI sAthi apanA phala ko dei khira hai / tahAM prAvalI kA kAla ke prathamAdi samayani virSe ketA-ketA dravya udaya prAvai hai ? so kahaiM haiM - eka samaya saMbaMdhI jetA dravya kA pramANa, tAkA nAma niSeka jAnanA / tahAM udayAvalI virSe dIyA jo dravya, tAkauM udayAvalI kAla ke samayani kA jo pramANa, tAkA bhAga dIe bIci ke samaya saMbaMdhI dravyarUpa jo madhyadhana, tAkA pramANa pAvai hai / tAkauM eka dhATi prAvalI kA prAdhA pramANa kari hIna asA jo nirSakahAra kahie guragahAni pAyAma kA pramANa te dUNA jo do gaNahAni kA pramANa, tAkA bhAga dIe caya kA pramANa ho hai / bahuri isa caya kI doguNahAni kari guNa, udayAvalI kA prathama samaya saMbaMdhI prathama niSeka kA pramANa pAda hai / yAmaiM eka caya ghaTAe, "" ...-PMIRMIS THE .. ... B
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Awarwas 144 -1 [ gomasAra auSakASTa gAthA 66-67 guNakAra ho hai / athavA yahu guNya hI hai, te prakSepa guNakAra ho haiM, aseM bhI karie to doSa nAhI, jAte doUni kA prayojana eka hai / so ihAM tisa guNazreNI AyAma kA prathama samaya virSe jetA dravya dIyA, tIhi pramANa eka zalAkA hai / bahari tAteM dUsare samaya taise hI asaMkhyAta guNI zalAkA haiM / tAteM tIsare samaya asaMkhyAtaguNI zalAkA haiM / ase asaMkhyAtaguNA anukrama kari aMta samaya virSe yathAyogya asaMkhyAtaguNI zalAkA ho haiM / ini sarva prathamAdi samaya saMbaMdhI zalAkAni kA jou dIe, jo pramANa hoi, so prakSepayoga jaannaaH| tAkA bhAga guNazreNI virSe dIyA huvA dravya kauM lIe jo pramANa Avai, tAkauM prakSepaka, jo apanA-apanA samaya saMbaMdhI zalAkA kA pramANa, tAkadieko, apane-apane dravya kA pramANa Avai hai / ase jisa-jisa samaya virSe jetA... jetA dravya kA pramANa mAva hai, titanA-titanA dravya tisa-tisa samaya virSe nirjara haiN| yA prakAra guNazreNI AyAma. virSe sarva guNazreNI virSe dIyA huvA jo dravya, so nirjara hai / aba isa kathana kauM aMkasaMdRSTi kari vyakta karie hai / jasai guNazreNI virSe dIyA huvA dravya kA pramANa cha sai assI, guNazreNI AyAma kA pramANa cyAri, asaMkhyAta kA pramANa cyAri / tahAM prathama samaya saMbaMdhI jetA dravya, tIhi pramANa zalAkA eka, dUsarA samaya saMbaMdhI tAteM asaMkhyAta guNI zalAkA cyAri (4), tIsarA samaya saMbaMdhI tAta asaMkhyAtaguraNI zalAkA solaha (16), cauthA samaya saMbaMdhI tAta asaMkhyAtaguNI zalAkA causaTha (64); so.ini zalAkani kA nAma prakSepa hai / inikA jo yoga kahiye. joDa, so phicyAsI ho hai / tAkari mizrapiMDa jo sabani kA milyA huA dravya cha sai asI, tAko bhAga dIjiye, taba pADa pAye / bahuri yaha pAyA huyA rAzi, tAkauM prakSepa kahie / apanI-apanI zalAkA kA pramANa; tAkari guriNaye hai / uhAM pATha kI eka kari guraNe prathama samaya saMbaMdhI niSeka kA pramANa ATha (c) ho hai / bahuri cyAri kauM guNe dvitIya nidheka kA pramANA battIsa ho hai| bahuri solaha kari guNe tRtIya niSeka kA pramANa eka sau aTThAIsa (128) ho hai| bahuri causaThi kari guNa aMta niSeka kA pramANa pAMca se bAraha (512) ho hai / aise sarva samayani viSa 8, 32, 128, 512 mili. kari cha se asI (680) dravya nirjarai haiM / bhAvArtha - loka virSe jAkauM visavA kahie, tAkA nAma ihAM zalAkA hai| bahuri jAkauM loka viSa sIra kA dravya kahie, tAkA nAma ihAM mizrapiMDa kahA hai, so.. -
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA saba visavA milAi, inikA bhAma deI apanA-apanA visavAni kari muNa, jaise apanA-apanA vya kA pramaNi Avai, taise ihAM samaya-samaya virSe jetA-jetA dravya nirjara, tAkA pramANa varNana kiyA hai| aise ihAM samyaktva kI utpattirUpa karaNa kA guNazreNI AyAma virSe varNana udAharaNa mAtra kiyA; aise hI anyatra bhI jAnanA / tahAM kAla. kA vA dravya kA vizeSa hai, so yathAsaMbhava jAnatA / rahari yAta prAgai jo uparitana sthiti virSe dIyA dravya, so vivakSita matijJAnAvaraNa kI sthiti ke niSeka pUrva the, tina viSa isa guNazreNI pAyAma ke kAla ke pIche anantara samaya saMbaMdhI jo niSeka, tAtai lagAi aMta virSe pratisthApanAvalI ke nikani kI choDi je pUrva niSeka the, tini virSe krama te dIjie hai| pUrva tini niSekani kI dravya vikheM yAkI bhI krama kari milAie hai| tahAM nAnAguNahAni virSe pahalA-pahalA niSekani virSe prAdhA-AdhA dIjiye, dvitIyAdi niSekani virSe caya hIna kA anukrama kari dIjie, so isa. varNana virSe trikoNa, racanA saMbhava hai| tAkA vizeSa Aga kareMge / ihAM prayojana kA abhAva hai, tAtai vizeSa na kIyA hai / ase jo eka bhAga mAtra judA dravya grahyA thA, tAkI vartamAna samaya teM lagAI udayAvalI kA kAla, tAke pIche guNazreNI aAyAma kA kAla, tAke pIche avazeSa sarvasthiti kA. kAla, aMta virSe pratisthApanAvalI binA so uparitanasthiti kA kAla, tinake niSeka pUrva the, tiniviSai milAie hai; so yaha milAyA huvA dravya pUrva niSekani kI sAthiH udaya hoi nirjarai hai; asA bhAva jAnanA / bahuri pUrve kahyA jo-jo guNazreNI nirjarA dravya, so-so zrAvakAdi daza sthAna kani virSe asaMkhyAta-asaMkhyAta guNA hai, so kaise ? tAkA samAdhAna - tisa guragazreNI dravya kauM kAraNabhUta jo apakarSaNa bhAgahAra, tinake adhika-adhika vizuddhatA kA nimitta kari asaMkhyAtaguNA ghATipanA hai, tAteM tisa guraNazreNI dravya ke asaMkhyAtaguNA anukrama kI prasiddhatA hai / bhAvArtha - zrAvakAdi daza sthAnakani virSe vizuddhatA adhika-adhika hai, sAtai jo pUrvasthAna virSe apakarSaNa bhAgahAra kA pramANa thA, tAke asaMkhyAtaveM bhAga uttara sthAna viSaM apakarSaNa bhAgahAra kA pramANa jAnanA / so jetA bhAgahAra ghaTatA hoi, tetA labdharAzi ko pramANa adhika hoi / tAtai ihAM labdharAzi jo muragazreNI kA dravya, so bhI krama te asaMkhyAtaguNA ho hai| -
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ goTasAra zrIyANDa gAthA 36 THURMER bahuri guNazreNI pAyAma kA kAla tAtai viparIta ulTA anukrama dharai hai, soI kahie hai - 'samuddhAta jinau Adi dekari vizuddha mithyAdRSTi paryaMta guNazreNI AyAma kA kAla krama kari saMkhyAtaguraNA-saMkhyAtaguNA hai' / samuddhAta jinakA guNazreNI AyAmakAla antarmuhUrtamAtra hai / tAtai svasthAna jinakA guNazreNI pAyAmakAla saMkhyAta guNA hai / tAtai kSINamoha kA saMkhyAtaguNA hai / jaise hI krama te pIche te kSapakazreNI vAle Adi virSe saMkhyAta-saMkhyAta guNA jAnanA / ___ tahAM aMta virSe bahuta bAra saMkhyAtaguNA bhayA, to bhI karaNa pariNAma saMyukta vizuddha midhyAdRSTi ke guNazreNI pAyAma kA kAla aMtarmuhUrtamAtra hI hai, adhika nAhIM / kAhe te? jAteM aMtarmuhUrta ke bheda bahuta haiM / tahAM jaghanya aMtarmuhUrta eka prAvalI pramANa hai, so sarva te stoka hai / bahuri yAteM eka samaya adhika prAvalI te lagAi eka-eka samaya baghatA madhyama aMtarmuharta hoi / aMta kA utkRSTa aMtarmuharta eka samaya ghATi doya ghaTikArUpa muhUrta pramANa hai / tahAM tAke ucchvAsa tIna hajAra sAta sai tehattari ara eka ucchvAsa kI prAvalI saMkhyAta, yAta doya bAra saMkhyAtaguNI AvalI pramANa utkRSTa muhUrta hai / bahuri - 'prAdi aMte suddhe vaTTihade rUvasaMjure ThANe' isa sUtra kari AvalImAtra jaghanya aMtarmuhUrta kauM doya bAra saMkhyAtamuriNata prAbalI pramANa utkRSTa aMtarmuharta virSe ghaTAi, vRddhi kA pramANa eka samaya kA bhAga dIe jo pramANa hoi, tAmai eka aura joDeM jo pramAraNa hoi, titane aMtarmuharta ke bheda saMkhyAta prAvalI pramANa - --ONARA amana prAga ase karma sahita jIvani kA guNasthAnakani kA prAzraya lIe svarUpa para tisa-tisa kA karma kI nirjarA kA dravya vA kAla AyAma kA pramANa, tAkauM nirUpaNa kari aba nirjare haiM sarva karma jinakari ase je siddha parameSThI, tinakA svarUpa kauM anyamata ke vivAda kA nirAkaraNa lIe gAthA doya kari kahaiM haiM - . aTThaviyakammaviyalA, sIdIbhUvA riNaraMjaNA ripccaa| agaraNA kidakiccA, loyaggaNivAsigo siddhaa||6|| aSTavidhakarma vikalAH, zItobhUtA niraMjanA nityaaH|| praSTagussAH kRtakRtyAH, lokAgranivAsinaH siddhAH // 68 // 1. pakhaMDAgama - dhavalA pustaka 1, pRSTha 201, sUtra 23, gAthA 127
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ samvajAnandhikA bhASATIkA / [ 177 ! ........... .... ....... .. '. o lmentainsustainenti TokA - kevala kahe je guNasthAnavI jIva, teI nAhIM hai siddha kahiye apane AtmasvarUpa kI prAptirUpa lakSaNa dharai no siddhi, tAkAra saMyukta mukta jIva bhI loka virSe haiM / te kaise haiM ? aSTavidhakarmavikalAH kahiye aneka prakAra uttara prakRtirUpa bheda jina vi gabhita aise jo jJAnAvaraNAdika ATha prakAra karma ATha guNani ke pratipakSI, tinakA sarvathA kSaya kari pratipakSa rahita bhae haiN| kaise pATha karma ATha guNani ke pratipakSI haiM ? so kahai haiM -- ukta ca moho khAiya samma, kevalaNANaM ca kevalAloya / haraNadi u AvaraNadurga, aNaMtavirayaM hadi vigdhaM tu // suhamaM ca sAmakamma, hadi, AU. haNedi avagaharakhaM / agurulahugaM godaM athvAbAhaM haNei veyaNiyaM // inikA artha - mohakarma kSAyika samyaktva kauM ghAta hai| kevalajJAna para kevaladarzana ko prAvaraNadvika jo jJAtAvaraNa-darzanAvaraNa, so dhAte hai / anaMtavIrya kauM vidhana jo aMtarAya karma, so pAte hai / sukSmaguNa kau nAma karma dhAta hai / prAyukarma avagAhana guNa kau pAte hai / aguhalaghu kauM gotra karma ghAta hai / avyAbAdha kauM vedanIyakarma ghAtai hai / aiseM ATha guNani ke pratipakSI ATha karma jAnane / ___ isa vizeSaNa kari jIva ke mukti nAhIM hai, aisA mImAMsaka mata, bahuri sarvadA karmamalani kari sparzA nAhI, tAtai sadAkAla mukta hI hai, sadA hI Izvara hai aisA sadAziva mata, so nirAkaraNa kiyA hai / bahuri kaise haiM siddha ? zItIbhUtA kahiye janma-maraNAdirUpa sahaja duHkha para : rogAdika te nipajyA zarIra duHkha para sAdika te upajyA AgaMtuka duHkha para AkulatAdirUpa mAnasaduHkha ityAdi nAnAprakAra saMsAra saMbaMdhI duHkha, tinakI jo bedanA, soI bhayA prAtapa, tAkA sarvathA nAza kari zItala bhae haiM; sukhI bhae haiN| isa vizeSaNa phari mukti virSe AtmA ke sukha kA abhAva hai; aiseM kahatA jo sAMkhyamata, so nirAkaraNa kIyA hai| bahuri kaise haiM siddha ? niraMjanAH kahiye navIna pAsavarUpa jo karmamala, sohI bhayA aMjana, tAkari rahita haiN| isa vizeSaNa kari mukti bhae pIche, bahuri karma aMjana kA saMyoga kari saMsAra ho hai; aise kahatA jo sanyAsI mata, so nirAkaraNa kIyA hai / ttat imit
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 -- - - - -- [ gommaTasAra jIvakAma gAthA 68 - bahuri kaise haiM siddha ? nityAH kahiye yadyapi samaya-samayavartI arthaparyAyani kari pariNamae siddha apane virSe utpAda, vyaya kau kareM haiM; tathApi vizuddha caitanya svabhAva kA sAmAnyabhAvarUpa jo dravya kA AkAra, so anvayarUpa hai, bhinna na ho hai, tAke mAhAtmya te sarvakAla viSa avinAzIpaNA ko prAzrita haiM, tAte te siddha nityapanA kI nAhI choDe haiM / isa vizeSaNa kari kSaNa-kSaNa prati vinAzIka caitanya ke paryAya te, eka saMtAnavartI haiM, paramArtha te koI nitya dravya nAhI hai; aise kahatA jo bauddhamatI kI pratijJA, so nirAkaraNa karI hai| bahuri kaise haiM siddha ? aSTamuraNAH kahie kSAyika samyaktya, jJAna, darzana, vIrya, sUkSmatva, avagAhana, agurulaghutva, avyAbAdha nAma dhAraka je ATha guNa, tinakari saMyukta haiM / so yahu vizeSaNa upalakSaNarUpa hai, tAri tini guNani ke anusAra anaMtAnaMta gurapani kA tina hI virSe aMtarbhUtapanA jAnanA / isa vizeSaNa kari jJAnAdi guragani kA atyanta prabhAva honA, soI AtmA ke mukti hai aise kahatA jo naiyAyika para vaizeSika mata kA abhiprAya, so nirAkaraNa kIyA hai / bahuri kaise haiM siddha ? kRtakRtyAH kahie saMpUrNa kIyA hai kRtya kahie sakala karma kA nAza ara tAkA kAraNa cAritrAdika jinakari ase haiM / isa vizeSaNa kari Izvara sadA mukta hai, tathApi jagata kA nirmApaNa vi. pAdara kIyA hai, tIhi kari kRtakRtya nAhI, kAke bhI kichu karanA hai, ase kahatA jo Izvara sRSTivAda kA abhi- . : prAya, so nirAkaraNa kIyA hai| bahuri kaise haiM siddha ? lokApranivAsinaH kahie vilokie haiM jIvAdi padArtha jAviSe, asA. jo tIna loka, tAkA agrabhAga, jo tanuvAta kA bhI aMta, tIhivirSe nivAsI haiM; tiSTha haiM / yadyapi karma kSaya jahAM kIyA, tisa kSetra se Upari hI karmakSaya ke anaMtari Urdhvagamana svabhAva te te gamana kareM haiM; tathApi loka kA agra bhAga paryaMta Urdhvagamana ho hai / gamana kA sahakArI dharmAstikAya ke abhAva teM tahAM teM Upari gamana na ho haiM, jaise loka kA agrabhAga virSe hI nivAsIpaNA tina siddhani ke yukta hai| anyathA kahie to loka-aloka ke vibhAga kA abhAva hoi / isa vizeSaraNa kari AtmA ke Urdhvagamana svabhAva te mukta avasthA virSe kahIM bhI vizrAma ke prabhAva te Upari-Upari gamana huvA hI karai hai; ase kahatA jo mAMDalika mata, so nirAkaraNa kIyA hai| - Re - - - -- TTINE
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampajJAnacandrikA bhASATokA / 1 176 prAgai zrI mAdhavacandra vidyadeva te 'aSTavidhakarmavikalAH' ityAdi sAta vizepani kA prayojana dikhAvai haiM - sadasivasaMkho makkaDi, buddho raNaiyAiyo ya vesesii| IsaramaMDalidasaNa, vidUsaNaLaM kayaM evaM // 66 // sadAziyaH sAMsyaH maskarI, buddho naiyAyikazma vaizeSikaH / IzvaramaMDalidarzanavidUSaNArtha kRtametat / / 39 / / TIkA - sadAzivamata, sAMkhyamata, maskarI sanyAsI mata, bauddhamata, nayAyika mata, vaizeSikamata, Izvaramata, maMDalimata e ju darzana kahie mata, tinake dUSane ke athi e pUrvokta vizeSaNa kIe haiM / ukta ca ~ sadAzivaH sadAkarma, sAMkhyo muktaM sukhojjhitam / maskarI kila muktAnAM, manyate punarAgatim / / kSaNika nirguNaM caika, buddho yogazca manyate / kRtakRtyaM samIzAno, maMDalI cordhvagAminam / / inike artha - sadAziva matavAlA sadA karma rahita mAna hai| sAMsya matavAlA mukta jIva kauM sukha rahita mAna hai| maskarI sanyAsI, so mukta jIva ke saMsAra virSe bahuri aAvanA mAne hai / bahuri bauddha para yoMga matavAle kSaNika para nirguNa AtmA kauM mAna haiM / bahuri IzAna jo sRSTivAdI, so Izvara kauM akRtakRtya mAna haiM / bahuri mAMDalika AtmA kauM Urdhvagamana rUpa hI mAne haiM / bhaiseM mAnanevAle matani kA pUrvokta vizeSaNa se nirAkaraNa kari yathArtha siddhaparameSThI kA svarUpa nirUpaNa kiiyaa| le siddha bhagavAna prAnandakartA hohu / iti zrIprAcArya nemicaMdra viracita mommaTasAra dvitIya nAma paMcasaMgraha grantha kI jIva tattvapradIpikA nAma saMskRta TIkA ke anusAri samyagjJAnacaMdrikA nAma bhASA TIkA ke viSa jIva kAMDavirSe kahIM je vIsa prarUNA tina virSe guNasthAna prarUparakhA hai nAma jAkA asA prathama adhikAra saMpUrNa bhayA / / 1 //
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ TUsarA adhikAra : jIvasamAsa prarUpaNa MERS. D A - AT- WNLaund - MHir- P - karmaghAtiyA jIti jina, pAya catuSTaya sAra / vizvasvarUpa prakAziyo, namauM ajita sukhakAra2 // TIkA- ase guNasthAna saMbandhI saMkhyAdika prarUparaNA ke anantari jIvasamAsa prarUparaNA . kau racatA saMtA nirukti pUrvaka sAmAnyapana tisa jIvasamAsa kA lakSaNa kahaiM hai - hi araNyA jIvA, gajjate bahavihA vi tjjaadii| te puraNa saMgahidatthA, jIvasamAsA ti viSrameyA / / 70 // pairaneke jIvAza, jJAyate bahuvidhA api tajjAtayaH / te punaH saMhitArthA, jIvasamAsA iti vizeyAH // 70 / / TokA - yaH kahie jini samAna paryAyarUpa dharmani kari jIyA kahie jIva haiM, te aneke zrapi kahie yadyapi bahuta haiM, bahuvidhAH kahie bahuta prakAra haiM, tathApi tajjAtayaH kahie vivakSita sAmAnyabhAva kari ekaThA karane se eka jAti virSe prApta kIe hue zAyaMte kahie jAnie te kahiye jIva samAna paryAyarUpa dharmasaMgRhItArthAH kahie aMtarbhUta karI hai aneka vyakti jinikari paise jovasamAsAH kahie jIvasamAsa haiM, aseM jaannaa| bhAvArtha - jaise eka maU jAti virSe aneka khAMDI, muMDI, sAbarI gaUrUe vyakti sAsnAdimattva samAna dharma kari aMtargabhita ho hai / taise ekeMdriyatvAdi jAti virSe aneka pRthvIkAyAdika vyakti jini ekeMdriyatvAdi yukta lakSaNani kari aMtargabhita karie, tinikA nAma jIvasamAsa hai / kAhe te ? jAte 'jIvAH samasyate yairyeSu thA te jIvasamAsAH' jIva haiM te saMgraharUpa karie jini samAnadharmani kari vA jini samAna lakSaNani virSe te ve samAnarUpa lakSaNa jIvasamAsa haiM. aMsI nirukti ho hai / isa vizeSaNa kari samasta saMsArI jIvani kA saMgrahaNarUpa grahaNa karanA hai prayojana jAkA, asA jIvasamAsa kA prarUpaNa hai; so prAraMbha kIyA hai, asA jAnanA / athavA anya artha kahai haiM 'jIvA ajJeyA api' kahie yadyapi jIva ajJAta hai| kAhe te ? bahuvidhatvAt kahie jAte jIva bahuta prakAra haiM / nAnAprakAra prAtmA kI paryAyarUpa vyakti te 1. 'sAra' ke sthAna para 'ananta' aisA pAThAntara hai| 2. 'sukhakAra' ke sthAna para 'zivasaMta' aisA pAThAntara hai| - W W.Mm - -
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjaranacandrikA bhASATIkA ] / 11 samastapanA kari kevalajJAna vinA na jAniye hai. yAta sarvaparyAyarUpa jIva jAnane kauM asamarthapanA hai, tathApi tajjAtayaH kahie soI ekendriyatvAdirUpa hai jAti jinkii| bahuri saMgRhItArthAH kahie samastapanA kari garbhita koe haiM, ekaThe kIye haiM akti jinikari, aise jIva haiM, teI jIvasamAsa haiM; aisA jAnanA / athavA anya artha kahai haiM - saMgRhItArthAH kahie samastapanA kari gabhita karI hai, ekaThI karI hai vyakti jina kari aisI tajjAtayaH kahie te jAti haiM / jAte vizeSa vinA sAmAnya na hoi / kAhe taiM ? jAte a'sA vacana hai - 'nivizeSaM hi sAmAnyaM bhavecchazaviSAraNavat' yAkA artha - vizeSa rahita jo sAmAnya, so sasA ke sIMga samAna prabhAvarUpa hai, tAtai saMgRhItArtha je ve jAti, tinakA kAraNabhUta jAtini kari jIva prANI haiM, te 'aneke'pi' kahie yadyapi aneka haiM, bahuvidhA api kahie bahuta prakAra haiM; tathApi jJAyate kahie jAnie haiM, te ve jAti jIvasamAsa haiM, asA jAnanA / bhAvArtha - jIvasamAsa zabda ke tIna artha kahe / tahAM eka artha viSa ekeMdriyayuktatvAdi samAna dharmani kauM jIvasamAsa kahe / eka artha viSaM ekedriyAdi jIvani kauM jIvasamAsa kahe / eka artha virSe ekeMdriyatvAdi jAtini kauM jIvasamAsa kahe, ase vivakSA bheda kari tIna artha jAnane / ___ Age jIvasamAsa kI utpatti kA kAraNa bahuri jIvasamAsa kA lakSaNa kahai haiM - tasacadujugANamajhe, aviruddhehiM judajAdikamnuvaye / jIvasamAsA hoMti hu, tabbhavasArinchasAmaNNA // 71 // asacaturyugalAnAM madhye, aviruddhyutjaatikmrmodye| joksamAsA bhavaMti hi, tadbhavasAdRzyasAmAnyAH / / 71 / / TokA - sa-sthAvara, bahuri bAdara-sUkSma, bahuri paryApta-aparyApta, bahuri pratyeka sAdhAraNa aise nAma karma kI prakRtini ke cyAri yugala haiM / tinike virSe yathAsaMbhava paraspara virodha rahita je prakRti, linikari sahita milyA aisA jo ekedriyAdi jAtirUpa nAma karma kA udaya, tAkauM hote saMteM prakaTa bhae aise tadbhavasAdRzya sAmAnyarUpa jIva ke dharma, te jIvasamAsa haiN|
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthI 71 I tahAM tadbhava sAmAnya kA artha kahaiM haiM - vivakSita ekadravya viSai prApta jo trikAla saMbaMdhI paryAya, te bhavaMti kahie vidyamAna jAviSai hoi, so tadbhava sAmAnya hai / UrdhvatA sAmAnya kA nAma tadbhava sAmAnya hai / jahAM aneka kAla saMbaMdhI paryAya kA grahaNa hoi, tahAM UrdhvatA sAmAnya kahie / jAteM kAla ke samaya haiM, te upariUpara krama pravarte haiM, yugapat caur3AIrUpa nAhIM pravarte haiM; tAteM ihAM nAnA kAla viSai eka vivakSita vyakti viSai prApta je paryAya, tinikA anvayarUpa UrdhvatA sAmAnya hai; so eka dravya ke Azraya jo paryAya, so anvayarUpa hai / jaise sthAsa, koza, kuzUla, ghaTa, kapAlaka Adi viSai mATI anvayarUpa AkAra ghareM dravya hai / bhAvArtha - mATI krama teM itane paryAyarUpa pariNayA / prathama sthAsa kahie fusrUpa bhayA / bahuri koza kahie cAka ke Upari UbhA kIyA, piMDarUpa bhayA / bahuri kula kahie hAtha agUMThani kari kIyA zrAkArarUpa bhayA / bahuri ghaTa kahie ghaDArUpa bhayA / bahuri kapAla kahie phUTayA ghaDArUpa bhayA / jaise eka mATIrUpa vyakti viSe aneka kAlavartI paryAya ho haiM / tini sabani viSai mATIpanA pAie hai / tAkari sarvatra avasthAni mATI dravya balokie hai / aseM ihAM bhI aneka area aneka viSe ekeMdriya Adi jIva dravyarUpa vyakti, so asvarUpa dravya jAnanA / so yAkA nAma tadbhava sAmAnya vA UrdhvatA sAmAnya hai| tIhi tadbhava sAmAnya kari upalakSaNarUpa saMyukta ase jo sAdRzya sAmAnya kahie, tiryak sAmAnya te jIvasamAsa haiM / so eka kAla viSe nAnA vyaktini kI prApta bhayA asA eka jAtirUpa anvaya, so tiryak sAmAnya hai / yAkA artha yahu - jo samAna dharma kA nAma sAdRzya sAmAnya hai / jaise khAMDI, mU~DI, sAMvarI ityAdi nAnA prakAra kI vyaktini viSai gaUpaNA samAna dharma hai / viSa bailapanA samAna dharma hai; so yahu sAdRzya pRthvIkAyika Adi nAnA prakAra jIvani viSai samAna pariNAmarUpa haiM; tAte inikoM sAdRzya 1 bhAvArtha - eka kAlavartI khAMDA, mUMDA, sAMvalA ityAdi aneka baila, tini sAmAnya hai / taiseM eka kAlavartI ekeMdriya yuktapanA Adi dharma haiM, te sAmAnya kahie / ase je sAdRzya teI jIvasamAsa haiM; ausA tAtparyaM jAnanA / bahuri tini vyAri yugalani kI ATha prakRtini viSe ekeMdriya jAti nAma karma sahita trasa nAma karma kA udaya virodhI hai / bahuri dvIMdriyAdika jAtirUpa nAma karma kI cyAri prakRtini kA udaya sahita sthAvara - sUkSma - sAdhAraNa nAma prakRtini kA udaya virodhI hai, anya karma kA sAmAnya,
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammaki bhAvATakA ] udaya zravirodhI hai / bahuri taise hI basa nAma karma sahita sthAvara sUkSma-sAdhAraNa nAma karma kA udaya virodhI hai, anya karma kA udaya avirodhI hai / bahuri sthAvara nAma karma sahita yasa nAma karma kA udaya eka hI virodhI hai, avazeSa karma kA udaya i virodhI hai / bahuri bAdara nAma karma sahita sUkSma nAma karma kA udaya virodhI hai, avazeSa prakRtini kA udaya pravirodhI hai / bahuri sUkSma nAma karma sahita trasa bAdara nAma karma kA udaya virodhI hai, avazeSa karma kA udaya zravirodhI hai / bahuri paryApta nAma karma sahita aparyApta nAma karma kA udaya virodhI hai, avazeSa sarva karma kA udaya ... f tes virodhI hai / bahuri aparyApta nAma karma kA udaya sahita paryApta nAma karma kA udaya virodhI hai, avazeSa sarva karma kA udaya zravirodhI haiM / bahuri pratyeka zarIra nAma karma kA udaya sahita sAdhAraNa zarIra nAma karma kA udaya virodhI hai, avazeSa karma kA udaya virodhI hai / bahuri sAdhAraNa zarIra nAma karma kA udaya sahita pratyeka zarIra nAma karma kA udaya ra sa nAma karma kA udaya virodhI hai; avazeSa karma kA udaya virodhI hai / jaise virodhI prakRtini kA udaya kari nipaje je sadRza pariNAmarUpa dharma, te jIvasamAsa haiM; asA jAnanA / saMkSepa kari jIvasamAsa ke sthAnakavi kauM prarUpa haiM - bAdara sUkSmakeMdriyadvitricaturindriyAsaMjJisaMjJinA / paryAptaparyAptA evaM te caturdaza bhavaMti // 72 // bArahameviya, biticauridiya asaNNisaNI dha / pajjattApajjattA, evaM te codavasA hoMti // 72 // svaptejovAyu nityacaturgatinigodasthUletarAH / pratyeka pratiSThetarAH zrapaMca pUrNA zrapUrNadvikAH // 73 // TIkA - ekeMdriya ke bAdara, sUkSma e doya bheda / bahuri vikalatraya ke dvIMdriya, trIMdriya, caturiMdriya e tIna bheda / bahuri paMceMdriya ke saMjJI, asaMjJI e doya bheda, jaise sAta jIvabheda bhae / ye eka eka bheda paryApta, aparyApta rUpa haiM / jaise saMkSepa kari caudaha jIvasamAsa ho haiM / Age vistAra taiM jIvasamAsa kI prarUpai hU~ - bhUA useuvAU, NiccacaduggaviNigodadhUliMdarA | patteyapaviTThivarA, tasaparaNa puNNA aNNaDhuMgA // 73 // 1 I 1 | I
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 74-75 TIkA - pRthvIkAyika, apkAyika, teja kAyika, vAyukAyika, para vanaspatikAyini viSai doya bheda nityanigoda sAdhAraNa, caturgatinimoda sAdhAraNa e chaha bhae / teM eka-eka bheda bAdara sUkSma kari doya-doya bhedarUpa haiM; se bAraha bhae / bahuri pratyeka zarIrarUpa vanaspatIkAyika ke pratiSThita, apratiSThita e doya bheda haiM / bahuri vikaleMdriya ke beiMdrI, iMdrI, cauiMdrI, e tIna bheda / bahuri paMcedriya ke saMjJI paMceMdriya, asaMjJI paMceMdriya e doya bheda / e sarva mili sAmAnya apekSA ugaNIsa arcane ho haiM / bahuri e sarva hI pratyeka paryAptaka, nirvRtti aparyApraka, labdhi aparyAptaka aseM tIna-tIna bheda lIe haiM / tAteM vistAra teM jIvasamAsa sattAvana bheda saMyukta ho hai / Age ini sattAvana jIva-bhedani ke garbhita vizeSa dikhAvane ke athi sthAnAdika cyAri adhikAra kahe haiM - ThANehiM vi jogIhi thi, dehoggAhaNakulANa bhedehi / utaanter savve, ruvivayA jahAkamaso // 74 // sthAnairapi yonibhirapi dehAvagAhanakulAnAM bhedaH / jIvasamAsAH sarve prarUpitavyA yathAkramazaH // 74 // TIkA sthAnakaft kari, bahuri yoni bhedani kari, bahuri deha kI zravagAhanA ke bhedani kari, bahuri kulabhedani, kari sarva hI te jIvasamAsa yathAkrama siddhAMta paripATI kA ullaMghana jaiseM na hoi tese prarUpaNa karane yogya haiM / - ari jaise uddeza kahie nAma kA krama hoi, taise hI nirdeza kahie svarUpa nirNaya krama kari karanA / isa nyAya kari prathama kathA jo jIvasamAsa viSe sthAnAdhikAra, tAka gAthA cyAri kari kahe haiN| sAmaNNajIva tasathAvare, igivigalasayalaca rimabuge / iMfarer after ya, buticadupaNagabhedaju // 75 // sAmAnyajIvaH sasthAvarayoH, eka vikala sakala caramadvike / iMdriyAyayoH varamasya ca, dvitricatuH paMcabhedayute ||75 ||
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyazAnacandrikA bhASATIkA ] --D ewa TokA - tahAM upayoga lakSaNa dharai sAmAnyamAtra jIvadravya, so dravyArthika naya kari grahaNa kIe jIvasamAsa kA sthAna eka hai / bahuri saMgrahanaya kari grahyA jo artha, tAkA bheda karaNahArA jo vyavahAranaya, tAkI vivakSA virSe saMsArI jIva ke mukhya bheda prasa-sthAvara, le adhikArarUpa haiM; jaise jIvasamAsa ke sthAna doya haiN| bahuri anya prakAra kari vyavahAranaya kI vivakSA hote ekedriya, vikaleMdriya, sakaleMdriya, jIvani kauM adhikArarUpa kari jIvasamAsa ke sthAna tIna haiM / bahuri jaise hI pAga bhI sarvatra anya-anya prakArani kari vyavahAranaya kI vivakSA jAnanI / so kahai haiM - ekedriya, vikaleMdriya doya tau e, para sakaleMdriya jo paMceMdriya, tAke asaMjJI, saMjI e doya bheda, ase mili jIvasamAsa ke sthAna cyAri ho haiM / bahuri taise hI ekeMdriya, beiMdrI teiMdrI, cauiMdrI, paMceMdrI bheda jIvasamAsa ke sthAna pAMca haiM / bahuri taise hI pRthvI, ap, teja, vAyu, vanaspati, prasakAyika bheda te jIvasamAsa ke sthAna chaha haiN| bahuri taise hI pRthvI, apa, teja, vAyu, vanaspati e pAMca sthAvara bhara anya asakAya ke vikaleMdriya, sakaledriya e doya bheda, ase mili jIvasamAsa ke sthAnaka sapta ho haiM / bahuri taiseM hI pRthvI Adi sthAvarakAya pAMca, vikaleMdriya, asaMjJI paMceMdriya, saMjJI paMceMdriya e tIna mili kari jIvasamAsa ke sthAna pATha ho haiM / bahuri sthAvarakAya pAMca ara beMdrI, teiMdrI, cauMdrI, paMceMdrI e cyAri mili kari jIvasamAsa ke sthAna nada ho haiM / bahuri taiseM hI sthAvarakaraya pAMca, ara beMdrI, teMdrI, cauMdrI, asaMjJI paMceMdrI, saMzI paMceMdrI e pAMca mili kari jIvasamAsa ke sthAna daza ho haiM / paNajugale tasasahiye, tasassa duticadurapaNagabhedajune / chadgapatteyahmi ya, tasassa tiyacadurapaNagabhedajude // 7 // paMcayugale prasasahite, trasasya dvitricatuHpaMcakabhedayute / patikapratyeke ca, sasya tricatuHpaMcabhedayute / / 76 // TIkA - taise hI sthAvarakAya pAMca, te pratyeka bAdara-sUkSma bheda saMyukta, tAke daza ara usakAya e mili jIvasamAsa ke sthAna gyAraha ho haiM / bahuri taise hI sthAvarakAya daza para vikaleMdriya sakaleMdriya, mili kari jIvasamAsa ke sthAna bAraha ho haiM / bahuri taiseM hI sthAvarakAya daza ara asakAya ke vikaleMdriya, saMjJI, asaMjJI paMceMdriya e tIna mili kari jIvasamAsa ke sthAna teraha ho haiM / bahuri sthAvarakAya daza ara prasakAya ke beMdrI, teMdrI, cauMdrI, paMceMdrI e cyAri bheda mili jIvasamAsa ke
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 77.56 sthAna caudaha ho haiM / bahuri taiseM hI sthAvarakAya ke daza, bahuri sakAya ke beMdrI, teMdrI, cauMdrI, asaMjJI paMceMdrI, saMzI paMceMdrI e pAMca mili kari jIvasamAsa ke sthAna paMdraha ho haiM / bahuri taiseM hI pRthivI, ap, teja, vAyu e cyAri ara sAdhAraNa vanaspati ke nityanigoda, itaranigoda e doya bheda mili chaha bhae / te e jude-jude bAdara sUkSma bheda lIe haiN| tAke bAraha ara eka pratyeka vanaspatI, ase sthAvara kAya teraha ara sakAya vikaleMdriya, prasaMzI paMceMdriya, saMjJI paMceMdriya e tIni mili jIvasamAsa ke sthAna solaha ho haiM / bahari tase hI sthAvarakAya ke teraha ara asakAya ke beMdrI, teMdrI, cauMdrI, paMceMdrI e cyAri bheda mili kari jIvasamAsa ke sthAna sataraha ho haiM / bahuri sthAvarakAya ke teraha ara asakAya ke beMdrI, teMdrI, cauMtrI, asaMjJI paMceMdrI, saMjJI paMceMdrI e pAMca mili jIvasamAsa ke sthAna aThAraha ho haiM / sagajugalahmitasassa ya, paNabhaMgajudesu hoti unnviisaa| eyAduNavIso tti ya, igivitiguNive have ThAraNA // 77 // saptayugale sasya ca, paMcabhaMgayuteSu bhavaMti ekonviNshtiH| . ekAvekonaviMzatiriti ca, ekadvitriguriNate bhaveyuH sthAnAni // 77 // TIkA - taise hI pRthvI, ap, teja, vAyu, nityanigoda, itaranigoda e chahoM bAdara-sUkSmarUpa, tAke bAraha ara pratyeka vanaspati ke sapratiSThita, apratiSThita e doya para trasa ke beMdrI, teMdrI, cauMdrI asaMjhI paMceMdriya, saMjI paMceMdriya e pAMca mili jIvasamAsa ke sthAna ugaraNIsa ho haiM / ase kahe je e sAmAnya jIvarUpa eka sthAna kauM Adi dekari ugaepIsa bhedarUpa sthAna paryanta sthAna, tinikauM eka, doya tIna kari guNa, anukrama te aMta virSe ugaNIsa bhedasthAna, ar3atIsa bhedasthAna, sattAvana bhedasthAna ho haiN| sAmagrameNa tipaMtI, paDhamA bidiyA apuNNage ivare / pajjatte laddhiapajjale paDhamA have paMtI // 7 // sAmAnyena tripaMktayaH, prathamA dvitIyA apUrNake isarasmin / paryApte labdhyaparyApta prathamA bhavet paMktiH // 78 // TokA - pUrva kahe je eka kauM Adi dekari eka-eka badhate ugaNIsa bhedarUpa sthAna, tinikI tIna paMkti nIce-nIce karanI / tini virSe prathama paMkti tau paryAptAdika mAra - AISIPISHTwinkasi - - . - - -....... -. - -. -.- - in - Palaw :..- -- - -- -
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ i tso aba kahe bhedani kI yaMtra meM racanA aMkani kari likhiye hai / retareefore bhAghATIkA 1 kI vivakSA kauM na kari sAmAnya AlApa kari gurarAnI / bahuri dUsarI paMkti doya je paryApta, aparyApta bheda, tini kari gunI / bahuri prathamA kahie tIsarI paMkti, so tIna je paryApta, nirvRti aparyApta labdhi paryApta bheda tini sAmAnya kari gunI / ihAM dUsarI, tIsarI doya paMkti aprathamA haiM / tathApi dUsarI paMkti sthAna kAMThe hI kahI, tIhiri prathamA se zabda kari avazeSa rahI paMkti tIsarI soI grahaNa karI hai / apekSA bhAvArtha eka kauM Adi dekara ugaNIsa paryanta jIvasamAsa ke sthAna kahe / tinikA sAmAnyarUpa grahaNa kIeM eka Adi eka-eka badhate ugaNIla paryanta, sthAna ho haiM / ihAM sAmAnya viSai paryAptAdi bheda garbhita jAnane / bahuri tina hI eka-eka ke paryApta, paryApta bheda kIe doya kauM Adi dekari doya-doya baghate aDatIsa paryanta sthAna ho haiM / ihAM aparyApta vinirvRtti paryApta, labdhi paryApta doU garbhita jAnane / bahuri tina hI eka-eka ke paryApta, nirvRtti aparyApta, labdhi aparyApta bheda kIye tinika Adi dekara tIna-tIna baghate sattAvana paryanta sthAna ho haiM / ihAM jude jude bheda jAnane / 3 ma 5 7 5 EUR 10 11 jIvasamAsa ke sthAnakani kA maMtra 12 13 14 15 16 17 18 16 160: paryApta, aparyApta apekSA sthAna Pian 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 32 34 36 35 380 paryApta, nirvRtti aparyApta, labdhi aparyApta apekSA sthAna 3 12 15 18 21 24 27 30 33 36 36 42 45 48 5. 1 .54 57 570
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 | gommaTasAra joyasarapada gAyA 76-80 aba ini paMktini kA joDa dene ke arthi karaNasUtra kahie hai 'muhabhUmIjogadale padaguriNade padaghaNaM hodi' mukha prAdi ara bhUmI aMta, inikauM joDe, prAdhA kari pada jo sthAna pramANa, tIhi kari guNe, sarvapadadhana ho hai / so prathama paMkti virSe mukha eka para bhUmI ugaNIsa joDai bIsa, tAkA AdhA daza, pada ugaraNIsa kari guNeM eka sau nabbe sarva joDa ho hai / bahuri dvitIya paMkti virSe mukha doya, bhUmI ar3atIsa joDai cAlIsa, prAdhA kIe bIsa pada, ugaraNIsa kari guNeM, tIna saM asI sarva joDa ho hai / bahari tIsarI paMkti virSe mukha tIna, bhumI sattAvana joDe sAThi, prAdhA kIeM tIsa, pada ugaNIsa kari guNa pAMca se sattari sarva joDa ho hai / ___ Agai ekaidriya, vikalatraya jIvasamAsani kari mile hue jaise paMceMdriya saMbaMdhI jIvasamAsa sthAna ke vizeSani kI gAthA doya kari kahai haiM -- igiyaraNaM igivigale, asnninnsnnnnigyjlthlkhgaannN| ganmabhave samucche, kutigaM bhogathalakhecare do do // 7 // ajjavamalecchamaNue, tidu bhogakubhogabhUmije do do| surariNaraye do do idi, jIvasamAsA hu aDaragaudI // 10 // ekapaMcAzat ekavikale, asaMjisaMhiMgatajalasthalasamAnAm / garbhabhave sammUI, dvitrika bhogasthalakhesare dvau dvau // 79 // zrAyamlecchamanuSyayostrayo dvau bhogakubhogabhUmijayodvauM dvau / suranirayodvoM dvau iti, jIvasamAsA hi aSTAnavatiH // 80 // TIkA -- pRthvI, apa, teja, vAyu, nityanigoda-itaranigoda ke sUkSma, bAdara bheda kari chaha yugala para pratyeka vanaspatI kA sapratiSThita, apratiSThita bheda kari eka yugala, aise ekendriya ke sAta yugala (bahuri beMdrI, teMdrI, caudroM e tIna aise e sataraha bheda paryApta, nirvRtti aparyApta, labdhi aparyApta bheda kari tIna-tIna prakAra haiM / aise ekadriya, vikaleMdriyani virSe ikyAvana bheda bhaye / bahuri paMceMdriyarUpa tiryaMca gati virSe karmabhUmi ke tiryaMca tIna prakAra haiM / tahAM je jala virSe gamanAdi kareM, te jalacara; ara je bhUmi - - - -
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ * sampAdrikA bhAvIkA ] viSa gamanAdi kareM, te sthalacara para je AkAza viSai uDanA Adi gamanAdi kareM, te nabhacara; te tInoM pratyeka saMjJI, asaMjJo bhedarUpa haiM, tinike chaha bhae / bahuri te chahIM garbhaja ra sammUrchana ho haiM / tahAM garbhaja viSai paryApta ra nirvRtti aparyApta e doyado bheda saMbhava haiM, tinake bAraha bhae / bahuri sammUrchana viSe paryApta, nirvRti aparyApta, for paryApta ai tIna-tIna bheda saMbhava haiM, tinike aThAraha bhae / jaise karmabhUmiyAM paMceMdriya tiryaMca ke tIsa bheda bhaye / bahuri bhogabhUmi viSaM saMjJI hI haiM, asaMjJI nAhIM / bahuri sthalacara bhara nabha cara hI haiM, jalacara nAhIM / bahuri paryApta, nirvRti aparyApta hI haiM, labdhi paryApta nAhIM / tAteM saMjJI sthalacara, nabhacara ke paryApta, aparyApta bheda kari vyAri e bhae; aseM tiyaMca paMceMdriya ke cauMtIsa bheda bhaye bahuri manuSyati ke karmabhUmi viSai, AryakhaMDa viSai to garbhaja ke paryApta, nirvRsi paryApta kari do para sampU kA ndhi eka bheda jaise tIna bhae / bahuri mlecchakhaMDa viSai garbhaja hI haiN| tAke paryApta, nirvRtti aparyApta kari doya bheda / . bahuri bhogabhUmi para kubhogabhUmi ina doUni viSe garbhaja hI haiM / tinake paryApta, nirvRtti paryApta kari doya- doya bheda bhae / vyAri bheda mili kari manuSyagati viSai nava bheda bhae / bahuri deva, nArakI zrapapAdika haiM, tinike paryApta, nirvRtti aparyApta bheda kari do-do bheda hoI cyAri bheda / aseM cyAri gatini viSai paMceMdriya ke jIvasamAsa ke sthAna saMtAlIsa haiM / I bahuri e saMtAlIsa ra ekeMdrI, vikaleMdriya ke ikyAvana mili kari aThayANava jIvasamAsa sthAna ho hai, jaisA sutrani kA tAtparya jAnanA / ihA~ vivakSA kari sthAvarani ke biyAlIsa vikaledriyani ke nava, tica . paMceMdriyani ke cauMtIsa devani ke doya, nArakIni ke doya, manuSyani ke nava, sarva mili prANa bhae / aseM e kahe jIvasamAsa ke sthAna, te saMsArI jIvani ke hI jAnane, mukta jIvana ke nahIM haiM / jAteM vizuddha caitanyabhAva jJAna-darzana upayoga kA saMyuktapanA kari tina mukta jIvani ke sa-sthAvara bhedani kA prabhAva hai| athavA 'saMsAriNastrasasthAvarA: ' sA tattvArtha sUtra viSai vacana hai tAteM e bheda saMsArI jIvani ke hI : jAnane !
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 [ gommaTasAra baukkANDa gAthA aba kahe je jIvasamAsani se vizeSa jIvasamAsa kA kahanahArA anya prAcArya kari kahyA huvA gAthA sUtra kahai haiM - sudda-kharaku-jala-te-vA, NiccacaduggadiNiyodayUlidarA / padiThivarapaMcapattiya, viyalalipuNNA apuNNadugA / igivigale igisIdI, asaNiNasaNigayajalathalakhagANaM / gabbhabhave sammucche, dutigatibhogathalakhecare do do / ajjasamucchimigabbhe, malecchabhogatiyakuparachapaNasIsasaye / surariNaraye vo do idi, jIvasamAsA hu chahiyacArisayaM // TIkA - mATI AdirUpa zuddha pRthvIkAyika, pASANAdirUpa kharapRthvIkAyika, apkAyika, tejaHkAyika, vAyukAyika, nityanigoda, itaranigoda kA dUsarA nAma caturgatinigoda ase ini sAtani ke bAdara-sUkSma bheda se codaha bhae / bahuri tRNA, beli, choTe vRkSa, bar3e vRkSA, kaMpasUrata gae pAMca pratyeka vanaspati ke bheda haiM / e jaba nigoda zarIra kari Azrita hoi, taba pratiSThita kahie / nigoda rahita hoi, taba apratiSThita kahie / aseM inike daza bheda bhae / bahuri beiMdrI, trIdriya, caturiMdratha jaise vikaleMdriya ke tIna, e sarva mili sattAisa bheda ekeMdriya-vikaleMdriyani ke bhae / ina eka-eka ke paryApta, ni ti aparyApta, labdhi aparyApta bheda kari ikyAsI bhae / bahuri paMceMdriyani virSe - tiryaca karmabhUmi virSe tau saMjJI, asaMjJI bheda lIyeM jalacara, sthalacara, nabhacara bheda kari chaha, timi chahauM garbhajani virSe to paryApta, nirvatti aparyApta bheda kari bAraha, ara tini chahauM sammurchana ni virSe paryApta, nivRtti aparyApta, labdhi aparyApta bhedani kari aThAraha / bahuri utkRSTa, madhyama, jaghanya bhogabhUmi ke saMjJI thalacara, nabhacara ini chahauM viSaM paryApta, nirvRtti aparyApta bheda kari bAraha, sarva mili paMceMdrI tiryaMca, ke biyAlIsa bheda bhae / ahari manuSyani virSe prAryakhaMDa virSe upajyA sammUrchana viSa labdhi aparyAptakarUpa eka sthAna hai / bahuri AryakhaNDa virSe upaje garbhaja ara mlecchakhaMDa virSe upaje garbhaja hI haiM / para utkRSTa, madhyama, jaghanya bhogabhUmi upaje garbhaja hI haiM / ara kubhogabhumi virSe upaje garbhaja hI haiN| aseM chaha prakAra to manuSya, bahuri se hI daza prakAra - KAsarm - - easu - - - --- - - - --- -
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnaafter bhASAdIkA ] bhavanavAsI, ATha prakAra vyaMtara, pAMca prakAra jyotiSI, paTalani kI apekSA kari taresaThi prakAra vaimAnika, sarva mili chiyAsI prakAra deva / nirvRti bahuri prastArani kI apekSA kari guNacAsa prakAra nArakI e sarva mili sarva eka sau ikatAlIsa bhae / ti eka eka ke kIe doya maiM biyAsI hoi / jaise ekeMndrI, vikaleMdriya ke ikyAsI, paMcendriya tiryaMca ke biyAlIsa, sammUrchana manuSya kA eka, garbhaja manuSya, deva, nArakini ke doya se biyAsI mili kari chaha adhika cyAri se jIvasamAsa prakaTarUpa ho haiM / iti jIvasamAsani kA sthAna adhikAra samApta bhayA / yoni prarUpaNA viSai prathama AkAra yoni ke bhedani ko kahe haiM - saMkhAvattayajorI, kummuSNAyavasapattajogI y| tattha ya saMkhAvatte, rigayabhAbu vivajjade ganbho // 81 // zaMkhAkayoniH kUrmona vaMzapatrayoni ca / tatra tu zaMkhAvateM, niyamAttu vivarjyate garbhaH // 81 // 11 TIkA - zaMkhAvartayoni kUrmonatayoni, vaMzapatra yoni se strI zarIra viSai saMbhavatI prAkArarUpa yoni tIna prakAra haiM / yoni kahie mizrarUpa hoi zradArikAdika nokavargaNArUpa pudgalani kari sahita baMdhe jIva jAviSai so yoni kahie / jIva kA upajane kA sthAna so yoni hai / tahAM tIna prakAra yonani viSai zaMkhAvartayoni viSai to garbha niyama kari vivajita hai, garbha rahai hI nAhIM / athavA kadAcita rahai tau naSTa hoi hai / kummaNNajogIe, titthayarA duvihacakkavaTTI ya / rAmA vi ya jAyaMte, sesAye sesagaMjaro du // 82 // kUrmonnatayonau tIrthaMkarAH dvividhacakravartinazca / rAmA api ca jAyaMte, zeSAyAM zevakajanastu // 182 // cakravartI, TIkA - kUrmonnatayoni viSe tIrthaMkara vA sakalacakravartI vA nArAyaNa, pratinArAyaNa vA balabhadra upajeM haiM / api zabda kari anya koI nAhIM
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gomTasAra jIvakAnDa gAthA 82-83 112 upajeM hai / bahuri avazeSa vaMzapatrayoni viSai avazeSa jana upaje haiM; tIrthaMkarAdi nAhIM. upajeM haiM / janmabhedana kA nirdeza pUrvaka guNayoni nirdeza kareM haiM -- jammaM khalU saMmucchaNa, ganbhuvabAdA' bu hodi tajjoraNI / eferenciessera missA 2 ya patayaM // 83 // janma khalu saMmUrchanagarbhopapAdAstu bhavati tadyonayaH / sacittazotasaMvRtaseta ramizrAzra pratyekaM // 83 // TIkA sammUrtana, garbhaja uppAda tIna saMsArI jIvani ke janma ke bheda haiM / saM kahie samastapaneM kari mUrchanaM kahie janma dharatA jo jIva, tArkoM upakArI ase je zarIra ke AkAri pariNamane yogya pudgalaskaMdha, tinikA svayameva prakaTa honA, so sammUrcchana janma hai / bahuri janma dharatA jIva kari zukra- zoNitarUpa piMDa kA garaNaM kahie apanA zarIrarUpa kari grahaNa karanA, so garbha hai / bahuri upapAvanaM kahie saMpuTa zayyA vA uSTrAdi mukhAkAra yoni viSaM laghu aMtarmuhUrta kAla kari hI jIva kA upajanA, so upapAda hai / * tIna prakAra janma bheda haiM / bhAvArtha - mAtA-pitAdika kA nimitta vinA svayameva zarIrAkAra pudgala kara prakaTa hone kari jIva kA upajanAH so sammUrchana janma hai / bahuri mAtA kA lohI para pitA kA vIryarUpa pudgala kA zarIrarUpa grahaNa kari jIva kA upajanA, so garbha janma hai / bahuri devani kA saMpuTa zayyA viSe, nArakIni kA uSTrakhAdi zrAkArarUpa yoni sthAnakani viSai laghu aMtarmuhUrta kari saMpUrNa zarIra kari jIva kA upajanA, so upapAda janma hai| se tIna prakAra janma bheda jAnane / bahuri iti sammUrchanAdi kari tini jIvani kI yoni kahie / java ke. zarIra grahaNa kA AdhArabhUta sthAna, te yathAsaMbhava nava prakAra haiM / sacita, zIta, 1. samnnagarbhASapAdA janma // 31 // 2. cittazItasaMyutAH setarAH mizrAzcaikamastavonayaH // 32 // tattvArtha sUtra anyAya dusarA.
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ samparajJAnacandrikA bhASATIkA ] saMvRta; inike pratipakSI itara acitta, udhNa vivRtta ; bahuri inike milane se mizrasacittAcita, zItoSNa, saMvRtavivRta ase nava prakAra haiM / bahuri te yoni sammurchanAdikani viSa pratyeka yathAsaMbhava jAnanA / tahAM citta kahie anya cetana, tIhikari sahita darte, te sacitta haiM / anya prANI kari pUrvaM grahe huve pudgala skaMdha sacitta kahie / bahuri tAte viparIta anya prANInikari na grahe je pudgala skaMdha, te acitta haiM / bahuri sacitta-acitta doUrUpa je pudgala skaMdha, te mitha haiM / bahuri pragaTa haiM zIta sparza jinake aise pudgala, te zIla haiM / bahuri pragaTa haiM uSNa sparza jinike ase pudgala, te uSNa haiM / bahuri zIta, udhyA doUrUpa je pudgala, te mizra haiM / bahuri prakaTa jAkauM na avalokie asA gupta AkAra jAkA, so pudgala skaMdha saMvRta hai / bahuri prakaTa AkArarUpa jArko avalokie asA pudgala skaMdha, so vivRta hai / bahari saMyuta-vivRta doUrUpa pudgala skaMdha, so mizra hai / aseM jIva upajane ke AdhArarUpa pudgala skaMdha, nava prakAra jAnane / bhAvArtha - guNa kI dharai trailokya virSe yathAsaMbhaya jIva jahAM upaje, ase yonirUpa pudgala skaMdha, tinike bheda nava haiM / prAgai sammurchanAdika janmabheda ke je svAmI haiM, tinakA nirdeza karai haiM - potajarAyujaaMDaja, jIvANaM gabbha devaNirayANaM / uvavAdo sesANaM, sammucchaNayaM tu gididiTheM // 4 // potajarAyujAuajIvAnAM garbhaH devanArakArasAm / upapAdaH zeSAraNAM, sammUrchanakaM tu nirdiSTam / / 84 // TokA - kiMcha bhI zarIra Upari aAvaraNa binA saMpUrNa hai avayava jAkA para yoni se nikasatA hI calanAdika kI sAmarthya, tAkarI saMyukta aMsA jIva, so pota kahie / bahuri jAlavat prANI kA zarIra apari AvaraNa, mAsa, lohI jAmeM vistAra rUpa pAie asA jo jarAyu, tA virSe jo jIva upajyA, so jarAyuja kahie bahuri zukra, lohImaya AvaraNa kaThinatA ko lIe nakha kI cAmaDI samAna gola AkAra 1, jarAyujAyajayotAnAM garbha: / / 33 / / devanAraphAnAmupapAdaH // 34 // zeSANAM saMmUgam // 35 // tatvArthasUtra, adhyAya dUsarA
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 ] [ gommaTasAra jorakANDa gAthA 85-86 dhare, so aMDa tIhi viSai upajyA jo jIva, so aMDaja kahie / iti potajarAyuja hI janama kA bheda jAnanA / aMDa ke bahuri cyAri prakAra deva ra dhammAdi viSai upaje nArakI, tinike upapAda hI janma kA bheda hai / ina kahe jIvati binA anya sarva ekeMdrI, beMdrI, teMdrI, caudrI zrara keI paceMdrI tiryaJca ra labdhi aparyAptaka manuSya, inikaiM sammUrchana hI janma kA bheda pAie hai; asA siddhAMta viSe kahA hai / ge sacittAdi yonibhedani kA sammUrchanAdi janmabheda viSai saMbhavapanA, asaMbhavanA gAthA tIna kari dikhAvai haiM - uvavAde zracitaM, gabhe missaM tu hodi sammuche / saccita ccitta, missaM ca ya hodi joNI hu // 85 // upavAde acittA, garbhe mizrA tu bhavati saMmUcche cisA cittA, mizrA ca ca bhavati yonihi // 85 // TIkA deva, nArakI saMbaMdhI jo upapAda janma kA bheda, tIMhiviSaM zracita hI yoni haiN| vahAM yonirUpa pudgala skaMdha sarva citta hI haiM / garbhajanma kA bhedarUpa sacita, pracitta doUrUpa mizra hI pudgala skaMgharUpa yoni hai / tahAM yonirUpa pudgala skaMdha viSai koI pudgala savita haiM, koI acitta haiM / bahuri sammUrchana janma viSai sacita, citta, mizra e tIna prakAra yoni pAie haiN| kahIM yonirUpa pudgala skaMdha sacitta hI haiM, kahIM ati hI haiM, kahIM mizra haiM / uvavAde sosaNaM, sese sodUsarA mistayaM hodi / raatarra ya saMuDa viyalesu viulaM tu // 86 // upapAde zItoSNaM, zeSe zItoSNamizrakA bhavaMti / kAkSeSu ca saMvRtA vikaleSu vivRtA tu // 86 //
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ sambanitikA bhASAdIkA ] [ 165 TIkA - upapAda janmabheda virSe zIta ara uSNa e doya yoni haiM / yonirUpa pudgala skaMdha zIta haiM kA udhya haiN| tahAM nArakoni ke ratnaprabhA kA bilani te lagAi dhamaprabhA bilani kA tIna cauthA bhAna paryanta bilani virSe uSNa yoni hI hai| bahari dhUmaprabhA bilani kA cauthA bhAga te lagAi mahAtama prabhA kA vilani paryanta bilani viSaM zIta yoni hI hai, asA vizeSa jAnanA / bahuri avazeSa garbha janmabheda virSe ara sammUrchana janma ke bheda virSe zIta, uSNa, mitha tInoM yoni haiN| koI yonirUpa pudgala skaMdha zIta hI haiM, koU uSNa hI haiM / koU yonirUpa pudgala skaMdha vidheM koI pudagala zIta hai, koI uSNa hai, tAteM mitra haiN| tahAM tejaskAyika jIvani virSe uSNa hI yoni hai / tahAM yonirUpa pudgala skaMdha uSNa hI hai| bahuri jalakAyika jIvani virSe zIta hI yoni haiN| tahAM yonirUpa pudgala skaMgha zIta hI haiM / bahuri upapAdana deva-nArakI ara ekeMdriya ina viSaM saMvRta hI yoni hai; jahAM upajai asA yonirUpa pudgala skaMdha, so aprakaTa AkArarUpa hI hai / bahuri vikaleMdriya virSe vivRta yoni hI hai; jahAM upaje asA yonirUpa pudgala skaMdha, so prakaTa hI hai| gabbhajajIvANaM puraNa, missaM NiyameNa hodi joNI hu / sammuccharaNapaMcakkhe, viyalaM vA viulajogI hu||7|| garbhajajIvAnAM punaH, mizrA niyamena bhavati yonihi / saMmUcrchanapaMcAkSeSu, vikalaM vA vivRtayonihiM / / 8 / / TIkA - bahuri garbhaja jIvani ke saMvata, vivRta doUrUpa mizra yoni hai / jahAM upaje asA yonirUpa pudgala skaMdha virSe kichu prakaTa, kichu aprakaTa haiM / bahuri sammU chana paMceMdriyani virSe vikaleMdriyavat vivRta yoni hI hai| - bhAga yonibhedani kI saMkhyA kA uddeza ke prAgai kathana kA saMkocani kauM sAmaNNaNa ya evaM, raNava jogIyo havaMti vitthAre / lakkhANa caburasIdI, jorapIo holi NiyameNa // 8 // sAmAnyena ca evaM, nava yonayo bhayaMti vistAre / lakSANAM caturazItiH, yonayo bhavaMti niyamena // 8 //
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196] [ gommaTasAra kauvakAsa gApA 69-10 TIkA - ase pUrvokta prakAra kari sAmAnyena kahie saMkSepa kari naya yoni haiM / bahuri vistAra kari caurAsI lAkha yoni haiM niyamakari / bhAvArtha - jIva upajane kA AdhArabhUta pudgala skaMdha kA nAma yoni hai / tAke sAmAnyapanai nava bheda haiM, vistAra kari tisa hI ke caurAsI lAkha bheda haiN| prAgai tini yonini kI vistAra kari saMkhyA dikhAvaM haiM - ripaccidaradhAdasata ya, tarudasa viyaleMdiyesa chacceva / suraNirayatiriyacauro, coisa maNue sadasahassA // 5 // nityetaradhAtusapta ca, tarudaza dikaleMdriyeSu SaT ceva / . suranirayatiryakcatasraH, caturdaza manuSye zalasahasrAH // 89 / / TIkA - nitya nigoda, itaranigoda para dhAlu kahie pRthvIkAyika, jala kAyika, tejaskAyika vAyukAyika ini chahoM sthAnani virSe pratyeka sAta-sAta lAkha yoni haiM / bahuri taru jo pratyeka vanaspati, tini viSa daza lAkha yoni haiM / bahuri vikaleMdrIrUpa beMdrI, teMdrI, caudrI ini virSe pratyeka doya-doya lAkha yoni haiM / bahuri deva, nArakI, pandrI tiryaMca ini virSe pratyeka cyAri-cyAri lAkha yoni haiM / bahuri manuSyani virSe caudaha lAkha yoni haiM / ase samasta saMsArI jIvani ke yoni sarva mili caurAsI lAkha saMkhyArUpa pratIti krnii| Aga gatini kA Azraya kari janmabheda ko gAthA doya kari kahai hai - uvavAdA surariNarayA, ganbhajasamucchimA hu eratiriyA / sammucchimA bhaNussA'pajjatA eyaviyalakkhA // 60 // upapAdAH suranirayAH, garbhajasaMmUchimA hi nrtirycH| sambhUchimA manuSyara, aparyAptA ekavikalAkSAH // 9 // TIkA - deva ara nArakI upapAda janma saMyukta haiM / bahuri manuSya para tithaMca e garbhaja ara sampUrchana yathAsaMbhava ho haiM / tahAM labdhi aparyAptaka manuSya ara ekeMdriya vikaleMdriya e kevala sammUcrchana hI haiN| - womanaman - Sonarendramuaketer
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ sambaramAtmacandrikA bharapATIkA ] [ 167 paMcakkhatirikkhAyo, gamajasammucchimA tirikkhAraNaM / bhogabhumA gabhabhavA, narapuNraNA gabbhajA ceva // 6 // paMcAkSatiyaMtraH, garbhajasammUchimA tirazcAm / bhogabhUmA garbhabhavA, narapUrNa garbhajAzcaiva / / 91 // TIkA -- paMceMdriya tiryaca, te garbhaja ara sammUrchana ho haiM / bahuri tiryaMcani virSe bhogabhUmiyAM tiryaMca garbhaja hI haiM / bahuri paryApta manuSya garbhaja hI hai| Age aupapAdikAdini virSe labdhi aparyAptakapanA kA saMbhavapanA-asaMbhavapanA kI mAha hai... uvavAdagababhajesu ya, laddhiapajjattagA rakha rigymrnn| garasammucchimajIvA, laddhiapajjattamA ceva // 62 // upapAyagarbhajeSu ca, labdhyaparyAptakA na niyamena / narasammUchimajIvA, labdhyaparyAptakAzcaiva // 92 / / TIkA - praupapAdikani virSe, bahuri garbhajani virSe labdhi aparyAptaka niyama kari nAhIM haiM / bahuri sammUrchana manuSya labdhi aparyAptaka hI ho haiM, paryApta na ho haiM / Amai narakAdi gatiti virSe vedani kauM avadhAraNa kareM haiM - raiyA khalu saMDhA, raNaratiriye tiNi hoti smmucchaa| saMDhA surabhogabhumA, purisicchovevagA ceva // 63 // rayikAH khalu SaMDhA, naratirazcotrayo bhavaMti sammUrchAH / paMDharaH surabhogabhumAH puruSastrIvedakAzcaiva // 93 // TIkA - nArakI sarva hI niyamakari SaMDhA kahie napuMsaka vedI hI haiM / bahuri manuSya-tiryaMcani virSe strI, puruSa, napuMsaka bhedarUpa tInoM veda haiM / bahuri sammUchana tithaMca para manuSya sarva napuMsaka vedI hI haiM / te sammUrchana manuSya strI kI yoni vA kAMkha vA stanani kA mUla, tini virSa ara cakravartI ko paTTarAjJI binA sUtra, viSTA mAdi azucisthAnakani virSe upaje haiM, aisA vizeSa jAnanA / bahuri deva ara bhoga
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 ] [ gommaTasAra jIyakAra gAyA 4 EmerpaRNEDRIN bhUmiyAM te puruSa veda, strI veda kA hI udaya saMyukta niyama kari haiM / tahAM napuMsaka na pAie haiM / iti tIna prakAra yonini kA adhikAra jIvasamAsani kA kahyA / prAga zarIra kI avagAhanA Azraya kari jIvasamAsani kauM kahane kA hai mana jAkA, aisA AcArya; so prathama hI sarva jaghanya ara utkRSTa avagAhanA ke je svAmI, tinikA nirdeza karai haiM - sahamaNigodaapajjatyassa jAdassa tadiyasamayamhi / aMgulaprasaMkhabhAgaM, jahaNamukkassayaM macche // 64 // sUkSmanigodAparyAptakasya jAtasya tRtIyasamaye / aMgulAsaMkhyabhAga, adhanyamutkRSTakaM matsye // 14 // T aramimanaw a ranankikari dIkA -- jitanA pAkAza kSetra zarIra roka, tAkA nAma ihA~ avagAhanA hai / so sUkSma nigodiyA labdhi aparyAptaka jIva, tohi paryAya virSe Rjugati kari utpanna bhayA, tAke tIsarA samaya virSe dhanAMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga pramArA pradezani kI avagAha vizeSa dharai zarIra ho hai / so yahu anya sarva adagAhanA bhedani te jaghanya hai| bahuri svayaMbhUramaNa nAmA samudra ke madhyavartI jo mahAmatsya, tAkA utkRSTa avagAhanA teM bhI sabani teM sarvotkRSTa avagAhanA vizeSa dharai zarIra ho hai / ihAM tarka - jo upajaneM teM tIsarA samaya vi sarva jaghanya avagAhanA kase saMbhava hai ? lahAM samAdhAna - jo upajatA hI prathama samaya virSe to nigodiyA jIva kA zarIra laMbA bahuta, cauDA thoDA, aisA caukora ho hai / bahuri dUsarA samaya virSe laMbAcauDA samAna aisA caukora ho hai / bahuri tIsare samaya koNa dUra karaNe kari gola prAkAra ho hai; taba hI tisa zarIra ke avagAhanA kA alpa pramANa ho hai, jAtai laMbA caukora, sama caukora teM gola kSetraphala stoka ho hai / . bahuri tarka - jo aise haiM to Rjugati kari upajyA hI ke hoi - aise kaise kahA? / - - - -
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrikA pIThA [ 196 tAkA samAdhAna jIva para bhava kareM gamana kareM, tAkI vidizA kari vajita cyAri dizA vA adhaH, UrdhvaM viSe gamana kriyA hoi hai, so cyAri prakAra hai- Rju gati, pANimuktA gati, lAMgala gati, gomUtrikA gati / tahAM sUdhA gamana hoi, so Rju gati hai / jAmaiM bIci eka bAra muDe, so pANimuktA gati hai / jAmaiM bIca doya bAra muDe, so lAMgala gati hai| jAmaiM bIca tIna bAra muDe, so gomUtrikA gati hai / so muDane rUpa jo vigraha gati, tAviSai jIna yoga kI vRddhi kara ho hai / kari zarIra kI zravagAhanA bhI vRddhirUpa ho hai / tAteM Rjugati kari upajyA jIva ke jaghanya avagAhanA kahI, so sarvajaghanya zravagAhana kA pramANaka haiM haiM / ghanAMgula rUpa jo pramANa, tAkA palya kA asaMkhyAtavAM bhAga ugaraNIsa bAra, bahuri grAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAMga nava bAra, bahuri eka adhika AvalI kA prasaMkhyAtavAM bhAga bAIsa bAra, bahuri saMkhyAta kA bhAga nava bAra itane tau bhAgahAra jAnane / bahuri tisa ghanAMgula ko zrAvalI kA saMkhyAtavAM bhAga kA bAIsa bAra guNakAra jAnane / tahAM pUrvokta bhAgahArani ko mAMDi paraspara guraNana kIe, jetA pramANa prAvai, titanA bhAgahAra kA pramANa jAnanA / bahuri bAIsa jAyagA zrAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga ko mAMDi paraspara guNai jo pramANa Ava, titanA guNakAra kA pramANa jAnanA / tahAM dhanAMgula ke pramANa kI bhAgahAra ke pramANa kA bhAga dIe, ara surakAra kA pramANa kari guNai jo pramANa zrAvai, titamA jaghanya avagAhanA ke pradezani kA pramANa jAnanA / maise hI Age bhI guNakAra, bhAmahAra kA zranukrama jAnanA / iMdriya zrAzraya kari utkRSTa avagAhanAni kA pramANa, tinike svAmIni ko nirdeza kareM haiM - sAhiyasahasvamekaM vAraM kosUraNamekamekkaM ca / joyaNasahassadIhaM, dhamme viyale mahAmacche // 65 // sAdhakasahasramekaM dvAdaza kozonamekamekaM ca / yojana sahasradIrgha, padme vikale mahAmatsye // 195 // .... TokA - ekeMdriyani viSe svayaMbhUramaNa dvIpa ke madhyavartI jo svayaMprabha nAmA parvata, tAkA paralA bhAga saMbaMdhI karmabhUmirUpa kSetra viSai upajyA jaisA jo kamala, ate a fe adhika eka hajAra yojana laMbA, eka yojana cauDA jaisA utkRSTa
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20. [ gommaTasAra jIvakaraNa gAyA hai| avagAha hai / yAkA kSetraphala kahie hai - samAna pramANa lIe khaMDa kalpai jitane khaMDa hoi, tisa pramANa kA nAma kSetraphala hai| tahAM UMcA, lambA, cauDA kSetra kA grahaNa jahAM hoi, tahAM ghana kSetraphala vA khAta kSetraphala jAnanA / bahuri jahAM UMcApanA kI vivakSA na hoi ara lambA-cauDA hI kA grahaNa hoi, tahAM pratara kSetraphala vA varga kSetrAlA lAganA nahuri jahAM UMcA-cauDApanA kI vivakSA na hoi, eka lambAI kA hI grahaNa hoi, tahAM zreNI kSetraphala jAnanA / so ihAM khAta kSetraphala kahie hai / tahAM kamala gola hai, tAH gola kSetra kA kSetraphala sAdhanarUpa karaNa sUtra kari sAdhie hai - vAsottiguraSo parihI, vAsacautthAhado du khetaphalaM / khettaphalaM behaguNaM, khAdaphalaM hoi samvattha / / mine yAkA artha - vyAsa, jo cauDAI kA pramANa, tAtai tiguNA giradabhramaNarUpa jo paridhi, tAkA pramANa ho hai / bahuri paridhi kauM vyAsa kA cauthA bhAga kari guNe, pratararUpa kSetraphala ho hai / bahuri yAkI vedha, jo UMcAI kA pramANa, tAkari muNa sarvatra khAtaphala ho hai / so ihAM kamala viSa vyAsa eka yojana, tAkauM tiguNA kIe paridhi tIna yojana ho hai / yAkauM vyAsa kA cauthA bhAga pAva yojana kari guNe, pratara kSetraphala pauMraNa yojana ho hai / yAkauM vedha hajAra yojana kari yuraNe, cyAri kari apavartana kIe, yojana svarUpa kamala kA kSetraphala sAr3A sAta sau yojana pramANa ho hai| bhAvArtha - eka-eka yojana lambA, cauDA, UMcA khaMDa kalpai itane khaMDa ho haiN| bahuri dvIMdriyani virSe tIhi svayaMbhUramaraNa samudravartI zaMkha virSe bAraha yojana lambA, yojana kA pAMca cauthA bhAga pramANa cauDA, cyAri yojana mukha vyAsa kari yukta, asA utkRSTa avagAha hai / yAkA kSetraphala karaNasUtra kari sAdhie hai - vyAsastAvad guriNato, badanavalono mukhaarthvrgyutH| dviguNazcatubhirbhaktaH, paMcaguNaH zaMkhakhAtaphalaM // yAkA artha - prathama vyAsa kareM vyAsa kari guNie, tAmeM mukha kA prAdhA prabhAraNa ghaTAi, tAmeM mukha kA prAdhA prasAraNa kA varga joDie, tAkA dUNA karie, tAkI cyAri - -
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammAnacandrikA bhAvATIkA ) [ 201 kA bhAga dIjie, tAkauM pAMcaguNA karie,ase karate zaMkha kSetra kA khAtaphala ho hai| so ihAM vyAsa bAraha yojana kareM yAhI kari guNa eka sau cavAlIsa hoi / yAmeM mukha kA pASA pramANa doya ghaTAe, eka sau byAlIsa hoi / yAmeM mukha kA AdhA pramANa kA varga cyAri joDeM, eka sau chiyAlIsa hoi / yAkauM dUNA kIe doya se bAgave hoi / yAkauM vyAri kA bhAga dIe tehattari hoi / yAkauM pAMca kari guNa, tIna sau paisaThi yojana pramANa zaMkha kA kSetraphala ho hai / bahuri zrIMdriyani virSe svayaMbharamaNa dvIpa kA paralA bhAga virSe jo karmabhUmi saMbaMdhI kSetra hai, tahAM rakta bIca jIva hai / tIhi virSe yojana kA tIna cauthA bhAga pramANa (1) lambA, lambAI ke AThaveM bhAga (22) cauDA, cauDAI te AdhA (16) UnA aura samAja mAha hai : yahu kSetra Ayata caturasra hai / lambAI lIe caukora hai, so yAkA pratara kSetraphala bhuja koTi badhate ho 'hai / sanmukha doya dizAni virSe koI eka dizA viSa jitanA pramANa, tAkA nAma bhuja hai / bahuri anya doya dizA virSe koI eka dizA virSe jitanA pramANa, tAkA nAma koTi hai / artha yaha jo lambAI-cauDAI virSe eka kA nAma bhuja, eka kA nAma koTi jAnanA / inikA vedha kahie paraspara guraNanA, tIhi thakI pratara kSetraphala ho hai| so ihAM lambAI tIna cauthA bhAga, cauDAI tIna battIsavAM bhAga, iniko paraspara guNa naba kA eka sau aThAIsavAM bhAga ( 128) bhayA / bahuri yAkauM vedha UMcAI kA pramANa tinikA causaThiyAM bhAga, tAkari guNe, sattAIsa yojana ko ikyAsI se bANa kA bhAga 'dIe eka bhAga (8162)pramANa rakta bIcha kA dhana kSetraphala ho hai| ____ bahuri caturidriyani virSe svayaMbhUramaraNa dvIpa kA paralA bhAmavartI karmabhUmi saMbaMdhI kSetra virSe bhramara ho hai / so dihi virSe eka yojana lAMbA, pauna yojana(2) cauDA, AdhA yojana (2) UMcA utkRSTa avagAha hai| tAkI bhuja koTi vedha - eka yojana para tIna yojana kA cauthA bhAga, ara eka yojana kA dUsarA bhAga, inikoM paraspara guNe, tIna yojana kA AThavA bhAga (8) pramANa ghana kSetraphala' ho hai / bahuri paMceMdriyani virSe svayaMbhUramaNa samudra ke madhyavartI mahAmaccha, tIhi virSe hajAra (1000) yojana lAMbA, pAMca se (500) yojana cauDA, pacAsa adhika doya sai (250) yojana UMcA utkRSTa avagAha hai| tahAM bhuja, koTi, vedha hajAra -
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ KHATARNATAKAR i taeview [ bhommaTasAra zrIrakANDa gAthA 66-67 (1000) ara pAMca sai (500) para aDhAI se (250) yojana pramANa, inikoM paraspara guNeM sADhe bArA koDi (125000000) yojana pramANa dhanaphala ho hai| ase kahe jo yojana rUpa ghanaphala, tinake pradezani kA pramANa kIe ekeMdriya ke cyAri bAra saMkhyAtaguNA ghanAMgula pramANa, dvIMdriya ke tIna bAra saMkhyAtaguNA ghamAMgula pramANa, vIMdriya ke eka bAra saMkhyAtaguNA dhanAMgula pramANa, caturidriya ke doya bAra saMkhyAtaguNA ghanAMgula pramANa, paMceMdriya ke pAMca bAra saMkhyAtaguNA dhanAMgula pramANa pradeza utkRSTa avagAhanA virSe ho hai / / Aga paryApta hrIMdriyAdika jIvani kA jaghanya avagAhanA kA pramANa bhara tAkA svAmI kA nirdeza kauM kahai haiM - biticapapugNajahaNaM, aNudharIkuthukAraNamacchIsu / sicchayamacche vidaMgalasaMkhaM saMkhagurigadakamA // 66 // dvitriyapapUrNajadhanyamakdharIkuthukArAmakSikAsu / sikthakamatsye bAMgulasaMkhya saMkhyagaNitakamAH // 16 // TIkA - paryApta dvIMdriya virSe manuMdharI, trIMdriyani virSe kuMtha, caturidriyani virSe kAraNamakSikA, paMceMdriyani virSe taMdulamaccha ini jIvani virSe japacya avagAhanA vizeSa dharai jo zarIra, tAkari rokyA huvA kSetra (pradezani) kA pramANa dhanAMgula kA saMkhyAtadAM bhAga teM lagAi, saMkhyAtaguNA anukrama kari jAnanA / tahAM dvIMdriya viSa cyAri bAra, trIMdriya virSe tIna bAra, caturidriya virSe doya bAra, paMceMdriya virSe eka bAra, saMkhyAta kA bhAga jAkauM dIjie ausA ghanAMgula mAtra paryAptani kI jaghanya avagAhanA ke pradezani kA pramANa jAnanA / inikA aba cauDAI, lambAI, UMcAI kA upadeza ihAM nAhIM hai / dhanaphala kIe jo pradezani kA pramANa bhayA, so ihAM kahyA hai| Agai sarva te jaghanya avagAhanA kauM Adi dekari utkRSTa avagAhanA paryaMta zarIra ko avagAhanA ke bheda, tinikA svAmI vA alpabahutva vA krama teM guNakAra, tinikauM gAthA paMca kari ihAM dikhAve haiM - suhamariNavAteprAbhU vAlenApuriNapavidiM idaraM / biticapamAvillANaM, eyArANaM liseDhIya // 6 // sUkSmanivAteyAbhU, vAtepranipratiSThitamitarat / dvitricapamAdyAnAmekAdazAnAM trizrepathaH / / 97 // PARAN -
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ mammAnandrikA bhAghATakA TIkA - ihAM nAma kA eka deza, so saMpUrNa nAma virSe vata hai / isa laghukaraNa nyAya kauM prAzraya kari gAthA virSe kahyA huvA NivA ityAdi Adi akSarani kari nigoda vAyukAyika Adi jIvani kA grahaNa karanA / so ihAM avagAhanA ke bheda jAnane ke athi eka yaMtra krnaa| . tahAM sUkSma nigodiyA, sUkSma vAyukAyika, sUkSma tejaHkAyika, sUkSma ap. kAyika, sUkSma pRthvIkAyika nAma dhAraka pAMca sUkSma tisa yaMtra ke prathama koThe viSaM likhe ho haiN| bahuri tAkI barobari prAga bAdara- vAyu, teja, jala, pRthvI, nigoda, pratiSThita pratyeka nAma dhAraka ye chaha bAdara pUrvavat anukrama kari dUsarA koThA virSe likhe ho haiN| pahile jinake nAma lIe the, tina hI ke pherI lIe, isa prayojana kI samarthatA te prathama koThA virSe sUkSma kahe the; ihAM dUsarA koThA virSa bAdara hI haiM, asA jaannaa| bahuri tAke Age apratiSThita pratyeka, hIMdriya, zrIMdriya, caturiMdriya, paMceMdriya nAma dhAraka e pAMca bAdara tIsarA koThA virSe likhe ho haiM / ini solahauM virSe Adi ke sUkSma nigodAdika gyAraha, tini Amai tIna paMkti karanI / tahAM eka-eka paMkti virSe doya-doya koThe jAnane / kasai ? so kahie hai - pUrve tIsarA koThA kahA thA, tAke prAgai doya koThe karane / tini viSaM jaise pahalA, dUsarA koThA virSe pAMca sUkSma, chaha bAdara likhe the, taise ihAM bhI likhe ho haiM / bahuri tini doU koThAni ke nIce paMkti viSaM doya koThe aura karane / tahAM bhI taise hI pAMca sUkSma, chaha bAdara likhe ho haiN| bahuri tinike nIce paMkti viSaM doya koThe aura karane, tahAM bhI taise hI pAMca sUkSma, chaha bAdara likhe ho haiM / ase sUkSma nigodAdi gyAraha sthAnakani kA doya-doya koThAni kari saMyukta tIna paMkti bhaI / yA prakAra Upari kI paMkti virSe pAMca koThe, tAte nIcalI paMkti viSa doya koThe, tAtai nIcalI paMkti virSe doya koThe mili nava koThe bhae / apadivipatteyaM, biticapaticabi-apadiTThi sayalaM / ticavi-apavidiM ca ya, sayalaM bAdAlaguriSadakamA 6 apratiSThitapratyeka dvitripatricadvacapratiSThitaM sakalam / vidhavapratiSThitaM ca ca sakalaM vAcatvAriMzadguNitakamAH / / 98 //
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 // [ mahAra joSakA gApA kE TIkA - bahuri tini tIni paMktini ke Age Upara paMkti viSaM dazabA koThA karanA tIhi virSe apratiSThita pratyeka, dvIMdriya,. zrIMdriya, caturidriya, paMceMdriya nAma dhAraka pAMca bAdara likhe ho haiN| bahuri tAke AgeM gyArahavAM koThA virSe trIMdriya, cauiMdriya, beMdriya, apratiSThita pratyeka vanaspatI, paceMdriya nAma dhAraka pAMca bAdara likhe ho haiM / bahari tAke prAga bArahavAM koThA virSe trIMdriya, caturidriya, dvIMdriya, apratiSThita pratyeka vanaspatI, paMceMdriya nAma dhAraka pAMca bAdara likhe ho haiM / jaiseM e causAThi jIvasamAsani kI avagAhanA ke bheda haiN| tini virSe Upari kI paMktini ke ATha koThAni virSe prApta ase je biyAlIsa jIvasamAsa, tinakI avagAhanA ke sthAna, te guNitakrama haiM / anukrama teM pUrva sthAna kauM yathAsaMbhava guNakAra kari muNe uttarasthAna ho haiN| bahuri tAtai ini nIce kI doya paMktini virSe prApta bhae bAIsa sthAna, te 'seDhigayA ahiyA tatthekapaDibhAgo' isa vacana teM adhika rUpa hai| tahAM eka pratibhAga kA adhikapanA jAnanA / pUrvasthAna kauM saMbhavatA bhAgahAra kA bhAga dei eka bhAga kauM pUrvasthAna virSe adhika kIe uttarasthAna ho hai; asA sUcana kIyA hai / M iami s avaramapuNNaM paDhama, solaM puraNa pddhmbidiytdiyolii| puNNivarapuNNiyAvaM, jahaNNamukkassamukkassaM // 66 // avaramapUrNa prathase, SoDaza punaH prathamadvitIyatRtIyAvaliH / pUrNetarapUrNAnAM, jadhanyamutkRSTamutkRSTaM 199 // TIkA -- pahale tIna koTheni virSe prApta je solaha jIvasamAsa, tinikI aparyApta virSe jaghanya avagAhanA jAnanI / bahuri Age Upari teM pahalI, dUsarI, tIsarI paMktini virSe eka-eka paMkti virSe doya-doya koThe kIe, te Rma teM paryApta, aparyApta, paryAptarUpa tIna prakAra jIva kI jaghanya, utkRSTa ara utkRSTa avagAhanA hai / yAkA artha yaha -- jo Upari te prathama paMkti ke doya koThAni virSe pAMca sUkSma, chaha bAdara ini - gyAraha paryApta jIvasamAsani kI jaghanya avagAhanA ke sthAna haiM / taise hI nIceM dUsarI paMkti viSaM prApta tini gyAraha aparyApta jIvasamAsani kI utkRSTa avagAhanA ke sthAna haiM / taiseM hI tIsarI paMkti viSa prApta tini gyAraha paryApta jIva samAsaMni kI utkRSTa avagAhanA ke sthAna haiM / axanematiciant: DON
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAmacandrikA bharapATImA [ 205 puNNajahaNaNaM tatto, baraM apuNNassa punnnnukkssN| bIpuNNajahaNNo ti, asaMkhaM saMkhaM guNaM tatto // 10 // pUrNajaghanyaM tato, varamapUrNasya pUrNotkRSTaM / dvipUrNajaghanyamiti asaMkhya saMkhyaM guNaM tataH // 10 // TIkA - tAke AgeM dazavAM koThA virSe prApta paryApta pAMca jIvasamAsani kI jaghanya avagAhanA ke sthAna haiM / bahuri tahAM teM prAgai gyArahavAM koThA virSe aparyApta pAMca jIvasamAsani kI utkRSTa avagAhanA ke sthAna haiN| bahuri tAke prAgai bArahavAM koThA virSe paryApta paMca jIvasamAsani kI utkRSTa avagAhanA ke sthAna haiM / jaise e kahe sthAna, tini virSe prathama koThA virSe prApta sUkSma aparyApta nigodiyA jIda kI jaghanya avagAhanA ta lagAi dazavA koThA virSe prApta bAdara paryApta dvIMdriya kI jaghanya avagAhanA paryaMta Upari kI paMkti saMbaMdhI guNatIsa avagAhanA ke sthAna, te asaMkhyAtaasaMkhyAta guNA krama lIe hai| bahuri tisate prAgai bAdara paryApta paMceMdriya kI utkRSTa avagAhanA paryaMta teraha avagAhanA ke sthAna, te saMkhyAlaguNAM, saMkhyAtaguNAM anukrama lIe haiM; jaisA jAnanA / suhamedaraguraNagAro, AvalipallA asaMkhabhAgo du / saTThANe seDhigayA, ahiyA ttthekpddibhaago||101|| sUkSmetaraguNakAra, zrAvalipalyAsaMkhyeyabhAgastu / svasthAne zreNimatA, adhikAstakapratibhAgaH // 101 // TIkA -- ihAM guNatIsa sthAna asaMkhyAtaguNe kahe, tinivirSe je sUkSma jIvani ke avagAhanA ke sthAna haiM, te pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kari guNita jAnane / pUrvasthAna kauM dhanAvalI 1 kA asaMkhyAtavAM bhAga kari tahAM eka bhAga kari guNa uttara sthAna ho hai / bahuri je bAdara jIvani ke avagAhana ke sthAna haiM, te patya kA asaMkhyAtavAM bhAga kari guriNata haiM / palya kA asaMkhyAta bhAga kari tahAM eka bhAga kari pUrvasthAna kauM guNeM, uttara sthAna ho haiN| ase svasthAna virSe muraNakAra haiM, yA prakAra asaMkhyAta kA guNakAra virSe bheda hai, so dekhanA / bahuri nIcalI dUsarI, tIsarI paMkti 1. maprati meM 'prAvalI' hai, bAkI cAra pratiyoM meM 'dhanAvalI' hai|
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ RAIPR m sUkSbhanigoda 1 | dhAdaraghAta 6 teja apratiSThita | sUkSmanimoda 17 vAvara ghAta 22, apratiSTita | teMdrI 55 cauiMdrI / teMdrI 60 cauiMdrI | dAta 15 teja 16 teja 23 a 24 / pratyeka 50veMdrI 1 56 keMdrI 57 / 61 keMdrI 62 apa 4 pRthvI 56 nigoya 10 | 13 teMdrI 14 | apa 20 pRthvI | pRthvI 25 nigoda | 51 teMdrI 52 . apratiSThita 58 apratiSThita pratyeka iti vaMca aparyA pratiSThita pratyeka | caudrI 15 paMceMdrI | 21 ini paMca | 26 pratiSThita | traudrI 53 paMceMdrI paMceMdrI 56 ini | cA~dI 53 paMceMdrI paMcadrI 56 ini 63 paMdrI 64, hani ko jaghanya 11 ina chaha 16 ini' pA~ca paptiAna kI pratyeka 27 ini 154 ini pA~ca | pAMca apraryAptani ini pAMgha pryaaavmaanaa| ! agaryAptani kI ! aparyAptani kii| ni kA! aparyAptani kI | jaghanya avamA- | chaho praryAptani |paryAptani kI kI utkRSTa ava-|ptani ko utkRSTa aghanya vagA jaghanya anngaa-hnaa| kI jaghanya ava- jaghanya akssyaa-paahnaa| / / hnaa| paahmaa| sudhamaniyoTa 28 / bAdara vAta 33 pati 29 teja 30 teja 34 ana 35 apa 11 pRthvI pRthyI 36 mimoSa 32 ini pAMca ! 37 pratiSThita apaptimi kI pratyeka 38 ini utkRSTa pravagA- | chaho aparatini kI utkRSTa avnaahnaa| sUkSmaniyoda 36 | vAdara ka.sa 44 dhAta 40 te 41 teja 45pa 46 ap 42 pRthvI pRthvI 47 nigoda 43 ini paMcaparyA-48 miSThita patani kI utkRSTa pratyeka 46 ini avgaahnaa| yahI pAptini kI utkRSTa ava
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammAnaparikA mATokA ] [ 207 viSe prApta je avagAhanA ke sthAna te adhika anukrama ghareM haiN| tahAM sUkSma nigoda paryApta kI utkRSTa avagAhanA ke sthAna kI Adi dekari uttara-uttara sthAna pUrvapUrva pravagAhanA sthAna teM tAhI ko AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIe, tahAM eka bhAgamAtra adhika haiM / pUrvasthAna ko bhAyalI kA asaMkhyAtavAM ( bhAga kA) bhAga dIe jo pramANa hoi, titanA pUrvasthAna virSe adhika kIe uttarasthAna viSai pramANa ho hai / ihAM adhika kA pramANa lyAvane ke arthi bhAgahAra vA bhAgahAra kA bhAgahAra, so Heat kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa hai / sa paramaguru kA upadeza teM calyA zrAyA pramANa jAnanA / bahuri yahAM yaha jAnanA - sUkSmaniyodiyA kA tInoM paMkti viSai anukrama kari pIche sUkSma vAtakAyika kA tInoM paMktini viSai anukrama karanA / se ho krama teM gyAraha jIvasamAsAna kA anukrama jAnatA / yaha yaMtra jIvasamAsani kI zravagAhanA kA hai / ihAM Upari kI paMkti viSe prApta biyAlIsa sthAna guraNakArarUpa | tahAM pahalA, cauthA koThA viSaM sUkSma jIva kahe, te krama te pUrvasthAna teM uttarasthAna AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kari muti hai / bahuri dUsarA, tIsarA, sAtavAM koThA viSe bAdara kahe ghara dazavAM koThA viSe apratiSThita pratyeka vA beMdrI kahe, te krama taiM palya ke asaMkhyAtavAM bhAga kari gukhita haiM / bahuri dazavAM koThA viSai teMdrI sauM lagAi bArahavAM koThA viSai prApta paMceMdrI paryaMta saMkhyAta kari guNita haiM / bahuri nIcalI doya paMktini ke vyAri koThAni viSe je sthAna kahe, te AvalI kA saMkhyAtavAM bhAga kari bhAjita pUrvasthAna pramANa adhika haiM / ( dekhie pRSTha 206 ) aba ihAM kahe je avagAhanA ke sthAna, tinake guraNakAra kA vidhAna kahie | sUkSma nigodiyA labdhi paryAptaka kI jaghanya avagAhanA kA sthAna, so Age kahaiMge guNakAra, tinakI apekSA aMsA hai / ugaNIsa bAra patya kA bhAga, nava bAra zrAvalI kA prasaMkhyAtavAM bhAga, bAIsa bAra eka adhika bhAvalI kA asaMkhyAtavA bhAga, taba bAra saMkhyAta, inikA to jAka bhAga diijie| bahuri bAIsa bAra prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kari jArko guNie jaisA jo ghanAMgula, tIhi pramANa hai, so arat after sthAna sthApi, yAteM sUkSma aparyAptaka vAyukAyika jIva kA jaghanya avagAhanA sthAna AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kari gupita hai, so yAkA guNakAra AlI kA asaMkhyAtavAM bhAga zrara pUrve zrAvalI kA prasaMkhyAtavAM bhAga kA bhAgahAra 1 chapI huI prati meM 'gyArahavAM anya yaha hastalikhita pratiyoM meM 'vArA' hai / !
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ D r . ARA 208 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 101 naka bAra kahA thA, tAmaiM eka bAra pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga sadRza dekhi doUni kA apavartana kIe, pUrva jahAM nava bAra kahA thA, tahAM ihAM ATha bAra pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAgahAra jAnanA / jaise hI prAmeM bhI guNakAra bhAgahAra kI samAna dekhi, tini doUni kA apavartana karanA / bahuri yAteM sUkSma aparyApta tejaskAyika kI jaghanya avagAhanA sthAna pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / ihAM bhI pUrvokta prakAra apavartana kIe pATha bAra kI jAyagA sAta bAra pAvalI kA asaMkhyAta bhAga kA bhAgahAra ho hai / bahuri yAteM sUkSma aparyApta apkAyika kA jaghanya avagAhanA sthAna AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / ihAM pUrvavat apavartana karanA / bahuri yAta sUkSma aparyApta pRthvIkAdhika kA javanya avagAhanA sthAna AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga guraNA hai / ihAM bhI pUrvavat apavartana karanA / ase ihAM prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAgahAra to pAMca bAra rahA, anya sarva guNakAra bhAgahAra pUrvavat jAnane / bahuri ihAM paryaMta sUkSma se sUkSma kA guNakAra bhayA, tAH svasthAna guNakAra kahie hai / aba sUkSma te bAdara kA guNakAra kahie hai, so yahu parasthAna guNakAra jAnanA / prAgai bhI sUkSma te bAdara, bAdara se sUkSma kA jahAM muNakAra hoi, so parasthAna muNakAra hai; asA vizeSa jAnanA / bahuri isa sUkSma aparyApta pRthivIkAyika kA jaghanya avagAhana sthAna te svasthAna guNakAra kI ulaMghi parasthAnarUpa bAdara aparyApta vAtakAyika kA jaghanya avagAhanA sthAna patya kA asaMkhyAtavA bhAga guraNA hai / ihAM isa guNakAra kari ugaNIsa bAra palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAgahAra thA, tAmeM eka bAra kA apavartana karanA / bahuri yAtai bAdara teja kAyika aparyAptaka kA jaghanya avagAhanA sthAna palya kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / ihAM bhI pUrvavat apavartana karanA / jaise hI paltha kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA anukrama kari aparyApta bAdara, ap, pRthvI, nigoda, pratiSThita pratyekani ke jaghanya avagAhanA sthAna, ara aparyApta apratiSThita pratyeka, beMdrI, teMdrI, cauiMdrI paMceMdrI, ke jaghanya avagAhanA sthAna, ina nava sthAnakani kauM prApta kari pUrvavat apavartana karate aparyApta paMceMdriya kA jaghanya avagAhanA sthAna virSe ATha bAra palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAgahAra rahai haiM / anya bhAgahAra guNakAra pUrvavat jAnanA / bahuri yAteM sUkSma nigoda paryApta kA jaghanya avagAhanA sthAna, so parasthAnarUpa pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga mugA hai / so pUrva prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAgahAra pAMca bAra rahA thA, tAmeM eka bAra kari isa guNakAra kA apavartana karanA /
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA mApATIkA 1 bahari yAta sakSma nigoda aparyApta kA utkRSTa avagAhanA sthAna vizeSa kari adhika hai| vizeSa kA pramANa kahyA sUkSma nigoda paryApta kA jaghanya avagAhanA sthAna kauM AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIe, tahAM eka bhAga mAtra vizeSa kA pramAraNa hai| yAkauM lisa hI sUkSma nigoda paryApta kA jaghanya sthAna virSe samaccheda vidhAna kari milAi rAzi kI apavartana kIe, sUkSma nigoda aparyApta kA utkRSTa avagAhanA ho hai| apavartana kaise karie ! jahAM jisa rAzi kA bhAgahAra dei eka bhAga koI vivakSita rAzi viSaM joDanA hoi, tahAM tisa rAzi teM eka adhika kA to guNakAra ara tisa pUrNa rAzi kA bhAgahAra vivakSita rAzi kauM diijie| jaise causaTi kA cauthA bhAga causAThi virSe milAvanA hoi tau causaTha kauM pAMca guNA kari cyAri kA bhAga dIjie / taise ihAM bhI prAvalI kA asaMkhyAtA bhAma kA bhAga dei eka bhAga milAvanA hai, tAteM eka adhika prAvalI kA asaMkhyAta bhAga kA guNakAra para prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAgahAra karanA / bahuri pUrva rAzi vi bAIsa bAra eka adhika pAvalI kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAgahAra hai bhara bAIsa dAra hI prAvalI kA asaMkhyAta bhAga kA guNakAra hai / so ini vi eka bAra kA bhAgahAra guNakAra kari aba kahe je guNakAra bhAnahAra tinikA apavartana kIe bAIsa bAra kI jAyagA guNakAra bhAgahAra ikaIsa bAra hI rahai hai| jaise hI Age bhI jahAM vizeSa adhika hoi, tahAM apavartana kari AvalI kA asaMkhyAvavAM bhAga kA guNakAra ara eka adhika pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAgahAra eka-eka bAra ghaTAvanA / bahuri sUkSma nigoda aparyApta kA utkRSTa avagAhana te sUkSma nigoda paryApta kA utkRSTa avagAhanA vizeSa kari adhika hai / ihAM vizeSa kA pramANa sakSma nigoda aparyApta kI utkRSTa avagAhanAM kauM prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIe eka bhAgamAtra hai| yAkauM pUrva avagAhana viSai joDi, pUrvavat apavartana karanA / bahuri yAta sUkSma vAyukAyika paryApta kA jaghanya avagAha pAvalI kA asalyAtavA bhAga guNAM hai| soi yahA apavartana kIe cyAri bAra pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga thA, so tIna bAra hI rahai hai| bahuri yAta sUkSma vAyukAyika aparyApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa kari adhika hai / ihAM vizeSa kA pramANa pUrvarAzi kauM pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga doe eka bhAgamAtra hai, sAkauM joDi apavartana karanA / bahuri yAta yAke nIce sUkSma vAyukAyika
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 ] [ gommaTasAra jIrakANDa gAthA paryAsa kA utkRSTa avagAhana, so vizeSa kari adhika hai| pUrvarAzi ko prAvalI kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAga dIye, tahAM eka bhAga kari adhika jAnanA / ihAM bhI apavartana krnaa| bahuri yAta sUkSma lejakAyika paryAptaka kA jaghanya avagAhana AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / ihAM apavartana karie, tahAM prAvalI kA . asaMkhyAtavA bhAga kA bhAgahAra tIna bAra kI jAyagA doe bAra hI rahai hai| aise hI yAte sUkSma lejakAyika aparyApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa kari adhika hai| yAta sUkSma tejakAyika paryApta kA utkRSTa avagAhana cizeSa kari adhika haiM / yAteM sUkSma apakAyika paryAstaka kA jaghanya avagAhana prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / yAta sUkSma apakAyika aparyApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa pari adhika hai| yAte sUkSma apakAyika paryApta kA utkRSTa azAta vizeSa kari adhika hai / yAta sUkSma pRthvIkAyika paryApta kA jaghanya avasahana, bhAvalIka-prasaMkhyAtavA bhAgaguNA hai, yAta sUkSma pRthvIkAyika aparyApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa kari adhika hai / yAte sUkSma pRthvIkAyika paryApta kA utkRSTa avagAhana. vizeSa kari adhika hai, aise doya-doya to prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga. kari bhAjita pUrvarAzi-pramANa vizeSa kari adhika para eka-eka apanA-apanA pUrvarAzi se zrAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA jAnanA / jaise - pATha prayagAhanA sthAnani ko ulaMdhi tahAM AThavAM sUkSma pRthvIkAyika paryApta kA utkRSTa avagAhana, sopUrvokta prakAra apavartana karate bAraha bAra prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga. kA guNakAra para ATha-bAra palya-kA asaMkhyAta bhAga, bAraha bAra eka adhika prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga, nava bAra saMkhyAta kA bhAga jAkai pAie, aisA dhanAMgula pramANa ho hai / bahuri yAta bAdara vAyukAyika paryApta kA jaghanya avagAhana parasthAnarUpa hai, tAle palya kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / ihAM patya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAgahAra ATha bAra thA, tAmaiM ekabAra kari apavartana kIe sAta bAra rahai hai / bahuri yAteM AgeM doya-dIya sthAna tau vizeSa kari adhika ara eka-eka sthAna palya kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA jAnanA / tahAM vizeSa kA pramANA apanA-apanA pUrvarAzi kauM prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAgarUpa pratibhAga kA bhAga dIe eka bhAga pramANa jAnanA / so jahAM adhika hoi, tahAM apavartana koe bAraha bAra zrAvalI kA prasaMkhyAtavAM bhAga kA guNakAra ara eka adhika prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAgahAra the. tinivirSe eka-eka bAra ghaTatA ho hai / bahuri jahA~ pRlya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA muNakAra hoi, tahAM apavartana kIe sAta bAra palya kA 1 -
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA mAghATIkA ] [ 211 asaMkhyAyavAM bhAga kA bhAgahAra the, tini viauM eka-eka bAra gharatA ho hai, asA krama jAnanA / so bAdara vAyukAyika paryApta kA jaghanya avagAhana te bAdara vAyukAyika aparyApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa kari adhika hai| yAta bAdara bAdhukAyika apti kA utkRSTa prAmAhA vizeSa pAri adhika hai| yAta dAdara teMja kAya paryApta kA jaghanya avagAhana palya kA asaMkhyAtavAM bhAga guragA hai, yAteM bAdara tejaMkAya aparyApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa adhika hai :yAteM bAdara tejakAyikaH paryApta kA utkRSTa avagAhana vizeSaH kari adhika hai / yastai bAdara apkAyika aparyApta kA jaghanya avagAhana palya kA asaMkhyAtavAM bhAga guragA hai / yAtai bAdara apkAyika aparyApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa kari adhika hai| yAteM bAdara apkAyika paryApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa adhika hai| yAta bAdara pRthvI paryApta kA jaghanya avagAhana palya kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / yAteM bAdara pRthvI aparyApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa adhika hai| yAta bAdara pRthvI paryApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa adhika hai / yAtai bAdara nimoda paryApta kA jaghanya avagAhana palya kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai| yaa| bAdara nigoda aparyApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa adhika hai| yAta bAdara nigoda paryApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa adhika hai / yAte pratiSThita pratyeka paryApta kA jaghanya avagAhana palya ke asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / yAte pratiSThita pratyeka aparyApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa adhika hai| yAte pratiSThita pratyeka paryApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa adhika hai| ase sataraha avagAhana sthAnani kI ulaMdhi pUrvokta prakAra apavartana kIe satarahavA bAdara paryApta pratiSThita pratyeka kA utkRSTa avagAhana doya bAra palya kA asaMkhyAtavA bhAga bhara nana bAra saMkhyAta kara bhAga jAko dIjie, asA ghanAMmula pramANa ho hai| bahuriyAte apratiSThita pratyeka paryApta kA jaghanya avagAhana palya kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai, ihAM bhI apavartana krnaa| bahuri yAte beMdrI paryApta kA jaghanya avagAhana palya kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai| ihAM bhI apavartana koe palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAgahAra thA, so dUri hoi dhanAMgala kA nava bAra saMkhyAta kA bhAgahAra rahA / vahari yAte teMdrI, cauMdrI, paMceMdro paryA tani ke javanya avagAhana te kama te pUrva-pUrva teM saMkhyAta-saMkhyAta guNeM haiM / yAte teMdro aparyApta kA utkRSTa avagAhana saMkhyAta guNA hai| yAta caudrI aparyApta kA utkRSTa avagAhana saMkhyAta guNA hai / yAte beMdrI aparyApta kA utkRSTa avagAhana saMpAta guggA hai| yAta apratiSThita pratyeka aparyApta kA utkRSTa avagAhana saMkhyAta
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 212 ] gommaTasAra jIvakANDa bhASA guNA hai| yAteM paMceMdrI paryApta kA utkRSTa zravagAhana saMkhyAta guNA hai / jaiseM ekaeka bAra saMkhyAta kA guNakAra kari nava bAra saMkhyAta kA bhAgahAra virSa eka-eka vAra kA apavartana karateM paMceMdrI aparyApta kA utkRSTa pravagAhana eka bAra saMkhyAta kari bhAjita ghanAMgula pramANa ho hai / bahuri yAteM trIMdriya paryApta kA utkRSTa pravagAhana saMkhyAta guNA hai, so apavartana karie; tathApi ihAM guNakAra ke saMkhyAta kA pramANa bhAgahAra ke saMkhyAta kA pramANa teM bahuta hai / tAteM trIdriya paryApta kA utkRSTa vAhana saMkhyAta guNA ghanAMgula pramANa hai / yAte cauiMdrI paryApta kA utkRSTa zravagAhana saMkhyAsa guNA hai / yAteM beMdrI paryApta kA utkRSTa avagAhana saMkhyAta guNA hai / yA pratiSThita pratyeka paryApta kA utkRSTa avagAhana saMkhyAta guNA hai / yAteM paMceMdrI paryApta kA utkRSTa avagAhana saMkhyAta guNA hai| aseM krama teM avagAhana ke sthAna jAnane / sUkSma nigoda labdhi paryApta kA jaghanya zravagAhana te sUkSma vAyukAyika labdhi paryApta ke jaghanya avagAhana kA guNAkAra svarUpa zrAvalI kA asaMkhyAta bhAga kahA / tAkI utpatti kA anukrama ko ara tina doUni ke madhya zravagAhana ke bheda haiM, tinake prakArani kauM mAthA nava kari kahe haiM- avaruvari iGgipadese, jude asaMkhejjabhAgavaDhIe / zrAdI niraMtara mado, egegapadesaparivaDhI // 102 // vopari ekapradeze, yute asaMkhyAta bhAgavRddheH / Adi: niraMtaramataH, ekaikapravezaparivRddhiH // 102 // TIkA - sUkSma nigoda labdhi paryAptaka jIva kA jadhanya avagAhana pUrvokta pramANa, tAkI laghu saMdRSTi kari yahu sarva teM jadhanya bheda hai, tAteM yAkA Adi akSara ja aisA sthApana kari bahuri yAteM dUsarA avagAhanA kA bheda ke adhi isa jaghanya avagAhana viSe eka pradeza jor3eM, sUkSma nigoda labdhi aparyAptaka kA dUsarA riter kA bheda ho hai / bahuri aiseM hI eka-eka pradeza badhatA anukrama kari tAvat prApta hotA yAvat sUkSma vAyukAyika aparyApta kA jadhanya avagAhanA, so sUkSma fruta for paryAptaka kA jaghanya avagAhanA te grAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA ho / tahAM asaMkhyAta bhAga vRddhi, saMkhyAta bhAga vRddhi, saMkhyAta guNa vRddhi asaMkhyAta guNa vRddhi aiseM catusthAna patita vRddhi ra bIca-bIci pravaktavya bhAga vRddhi
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnantikA bhASATIkA / [ 213 vA pravaktavya guNa vRddhi, tinikara badhate je avagAhana ke sthAna, tinike upajane kA vidhAna kahie hai / bhAvArtha - jaghanya avagAhanA kA jetA pradezani kA pramANa, tAkI jaghanya pragAhanA pramANa asaMkhyAta teM lagAi jaghanya parItAsaMkhyAta paryaMta jisa-jisakA bhAga denA saMbhave, tisa-tisa asaMkhyAta kA bhAga dete (jaghanya avagAhana) jisa-jisa avagAhana bheda virSe pradeza badhatI kA pramANa hoi, tahAM-tahAM asaMkhyAta bhAga vRddhi kahie bahuri tisa jaghanya avagAhanA kA pradeza pramANa kauM utkRSTa saMkhyAta teM lagAi yathA saMbhava doya payaMtra saMkhyAta ke bhedani kA bhAga dete jaghanya avagAhanA te jisa-jisa avagAhanA viAI badhatI kA pramANa hoi, tahAM-tahAM saMkhyAta bhAga vRddhi kahiye / bahuri doya tailagAi utkRSTa saMkhyAta paryata (saMkhyAta ke bhedani kari) jaghanya avagAhanA kauM guNeM jisa-jisa avagAhanA virSe pradezani kA pramANa hoi, tahAM-tahAM saMkhyAta guNa vRddhi khie| bahari jaghanya parotAsaMkhyAta se lagAi AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga paryaMta asaMkhyAta ke bhedani kari jaghanya avagAhanA kauM guNeM, jisa-jisa avagAhanA ke bheda virSe pradezani kA pramANa hoi tahAM-tahAM asaMkhyAta gurA vRddhi kahie / bahuri jahAM-jahAM ini saMkhyAta vA asaMkhyAta ke bhedani kA bhAgahAra guNakAra na saMbhavai aise pradeza jaghanya avagAhanA teM jahAM-jahAM bavatI hoi, so pravaktavya bhAga vRddhi vA pravaktavya guNa vRddhi kahie / so gahu (pravaktavya) bRddhi pUrvokta catu:sthAna patita vRddhi ke boci-bIci hoI hai| bahuri yahA~ jaghanya avagAhanA pramANa haiM badhatA asaMkhyAta kA ara anaMta kA bhAga kI vRddhi na saMbhava hai, jAtaM inikA bhAga jaghanya avagAhanA ko na bane haiN| bahuri ihAM avalo kA asaMkhyAtavAM bhAga te badhatA asaMkhyAta kA ara ananta kA guNakArarUpa vRddhi na saMbhavai. hai, jAte ini kari jaghanya avagAhanA kauM muNe pramANa badhatA hoi / ihAM sUkSma aparyApta vAyukAyika kA jaghanya avagAhanA paryaMta hI vivakSA hai / ase ihAM pradeza vRddhi kA svarUpa jAnanA, soI vizeSa kari kahie hai| sarva teM jaghanya avagAhanA kauM isa jaghanya avamAhanA pramANa asaMkhyAta kA bhAga dIe eka pAyA, so jaghanya avagAhanA ke Upara eka pradeza joDeM, dUsarA avagAhanA kA bheda ho hai, so yahu asaMkhyAta bhAga vRddhi kA Adi sthAna hai / bahuri jaghanya avagAhanA haiM prAdhA pramANarUpa asaMkhyAta kA bhAga tisa jaghanya avagAhanA ko doe doya pAe, 1. ke anusAra pAThabheda hai|
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ __... 214 [ hemaThasAra jIbakApaDa gAthA 103-104 so jaghanya avagAhanA virSe joDeM, tIsarA avagAhanA kA bheda hoI, so yahu asaMkhyAta bhAga vRddhi kA dUsarA sthAna hai| jaise hI krama kari jaghanya avagAhanA kauM yathAyogya nAmarUNAta kA bhAga hii| tIna, cyAri, pAMca ityAdi saMkhyAta asaMkhyAta pAe, te jaghanya avagAhanA virSe joDeM niraMtara eka-eka pradeza kI vRddhi kari saMyukta avagAhanA ke sthAna asaMkhyAta ho haiM / tinikauM ulaMdhi kahA hoi so kahaiM haiM avaroggAharaNamANe, jahaNNaparimidaasaMkharAsihide / .. avarassuri uDDhe, jeTThamasaMkhejjabhAgassa // 103 // pravarAvagAhanApramANe, jaghanyaparimitAsaMkhyAtasazihate. / 5. avarasyopari vRddhe, jyeSThamasaMkhyAtabhAgasya. // 13 // TokA - eka jAcagA jaghanya avasAhanA kI jaghanya parimi asaMkhyAta rAzi kA bhAga dIe, jo pramANa Avai, titane jaghanya avagAhanA virSe joDeM jitane hoi, titane pradeza jahAM avagAhanA bheda viSa hoi, tahAM asaMkhyAta bhAga vRddhirUpa avagAhanA sthAnani kA aMtasthAna ho hai / ele e asaMkhyAta bhAga vRddhi ke sthAna kitane bhae ? so kahie hai -- 'prAdI aMte suddhe vATTahi rUvasaMjude ThANe' isa karaNa sUtra kari asaMkhyAta bhAga vRddhirUpa avagAhanA kA AdisthAna kA pradeza pramANa kI atasthAna kA pradeza pramANa meM syauM ghaTAe avazeSa rahe, tAkI sthAna-sthAna prati eka-eka pradeza badhatA hai, tAte eka kA bhAga dIe bho titane ho rahaiM, tinameM eka aura joDeM jitane hoi, titane prasaMkhyAta bhAga vRddhi ke sthAna jaanne| -tassavari imipadese, jade prvttdhybhaagpaarNbho| varasaMkhamavAhidavare, rUUraNe avarauvarijuve / / 104 // tasyopari ekapradeze, yuse abaktavyabhAgaprAraMbhaH / gharasaMkhyAtAvahitAvare, rUpaune, avaropariyute // 104 // TokA -- pUrvokta asaMkhyAta vRddhi kA anta avagAhanA sthAna, tIhi viSa eka pradeza jur3e pravaktavya bhAga vRddhi kA prAraMbharUpa prathama avagAhanA sthAna ho hai / bahari tAke AmaiM eka-eka pradeza badhatA anukrama kari pravaktavya bhAga vRddhi ke sthAnakani kauM ulaMdhi eka bAra utkRSTa saMkhyAta kA bhAga jaghanya avamAhanA kauM dIe jo ------in DAT E D: --..-....---..-.a mroPERaicu- - -
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampanjhAmacandrikA bhASATIkA pramANa prAvai, tAmaiM eka ghaTAe jitane hoi, titane pradeza jaghanya avagAhanA ke Upari juTeM kahA hon. jho kahai haiM - tasvaDDhIe carimo, tassuri rUvasaMjude paDhamA / saMkhejjabhAgauDDhI, uvarimako rUvaparivaDDhI // 10 // tabRddhezvaramaH, tasyopari rUpasaMyute prathamA / - saMkhyAtabhAgavRddhiH uparyato rUpaparivaddhiH // 10 // TokA - tohi avaktavya bhAga vRddhi kA anta avagAhana sthAna ho hai / bahuri e pravaktavya bhAga vRddhi sthAna kani ke bheda kitane haiM ! so kahie hai -'prAdo aMte suddhe vahihide rUvasaMjude DAraNe' isa karaNa. sUtra kari pravaktavya bhAga vRddhi kA grAdisthAna kA pradeza pramANa antasthAna kA pradeza pramANa virSe ghaTAi, avazeSa kauM vRddhi pramANa eka-eka kA bhAga dei je pAe tini meM eka joDe jitane hoi, titane pravaktavya bhAga vRddhi ke sthAna haiN| bahuri aba avaktavya bhAga vRddhi ke sthAnakani kI utpatti ko aka sadRSTi kari vyakta kareM haiM / jaise jaghanya avagAhanA kA pramANa aDatAlIsa sai (4800), jaghanya parItAsaMkhyAta kA pramANa solaha, utkRSTa saMkhyAta kA pramANa 15, tahAM bhAgahArabhUta jaghanya parItAsaMkhyAta solaha (16) kA bhAga jaghanya avagAhanA ar3atAlIsa se (4800) ko dIe tIna se pAe, so itane jaghanya avagAhanA te badhaiM prasaMspAta bhAga vRddhi kA aMta avagAhanA sthAna ho hai / bahuri tisa jaghanya avagAhanA aDatAlosa se kauM utkRSTa saMkhyAta paMdraha, tAkA bhAma dIe tIna se bIsa (320) pAe, so isane badhe saMkhyAta bhAga vRddhi kA prathama pravagAhanA sthAna ho hai / bahuri ini doUni ke bIca aMtarAla virSe tona se eka ko prAdi dekara tIna se ugaNosa 301, 302, 303, 304, 305, 306, 307, 308, 306, 310, 311, 312 313, 314, 315, 316, 317, 318, 316 paryanta varSa je e ugaraNIsa sthAna bheda ho haiM, te asaMkhyAta bhAga yaddhirUpa vA saMkhyAta bhAga vRddhirUpa na kahe jAi, jAte jaghanya asaMkhyAta kA bhI vA utkRSTa saMkhyAta kA bhI bhAga dIe te tona se eka Adi na pAie haiM / kAhe te ! jAtai jaghanya asaMkhyAta kA bhAga dIe tIna se pAe, utkRSTa saMkhyAta kA bhAga dIe tIna se bIsa pAe, ini te tinako saMkhyA hona adhika hai| tAte inikauM pravaktavya bhAga vRddhirUpa sthAna kahie to ihA pravaktavya bhAga vRddhi virSe bhAgahAra kA pramANa kaisA saMbhava hai ! sau kahie hai - jaghanya kA pramANa ar3atAlIsa
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ Dom ini . / pommaTasAra jIvakANDa gAthA 106 saM, tAkauM isa tIna se eka pramANa bhAgahAra kA bhAga dIe jo pAie, titane kA bhAgahAra saMbhava hai / tahAM 'hArasya hAro guNoMzarAzeH' isa karaNa sUtra kari bhAgahAra kA bhAgahAra hai, so bhAjya rAzi kA guNakAra hoi; ase bhinna maNita kA Azraya kari aDatAlIsa se kI tIna se eka kari tAko aDatAlIsa se kA bhAga dIe itane pramANa tisa pravaktavya bhAmavRddhi kA prathama avagAhana bheda ke vRddhi kA pramANa ho hai| so apavartana kIe tIna se eka hI prAve hai / so yaha saMkhyAta-asaMkhyAtarUpa bhAgahArarUpa na kahyA jAya; tAtai pravaktavya bhAga vRddhirUpa kahyA hai / ___ bhAvArtha - ihAM asA jo bhinna pariNata kA Azraya kari ihAM bhAgahAra kA pramANa asA prAva hai / bahuri jaise yaha aMkasaMdRSTi kari kathana kIyA, ase hI arthasaMdRSTi kari kathana joDanA / isa hI anukrama kari pravaktavya bhAga vRddhi ke antasthAna paryanta sthAna lyAyane / bahuri tisa pravaktavya bhAga vRddhi kA anta avagAhanA sthAna virSe eka pradeza ju. saMkhyAta bhAga vRddhi kA prathama avagAhana sthAna ho hai / tAke mAge eka-eka pradeza kI vRddhi kA anukrama kari avagAhana sthAna asaMkhyAta prApta ho hai| avaraddha avaruvAra, uDDhe tavvaDhiparisamattIhu / rUve tavavari ur3haDe, hori avatanvayaDhamapadaM // 106 // abarArdhe avaroparivRddha taddhiparisamAptihi / rUpe taduparibaddhe, bhavati avaktavyaprathamapadam // 106 // TIkA - jaghanya avagAhanA kA prAdhA pramANarUpa pradeza jaghanya avamAhanA ke Upari baghate saMte saMkhyAta bhAga vRddhi kA antasthAna ho hai / jAteM jaghanya saMkhyAta kA pramANa doya hai, tAkA bhAga dIe rAzi kA AdhA pramANa ho hai| bahuri e saMkhyAta bhAga vRddhi ke sthAna kete haiM ! so kahie hai - prAdI aMta suddhe baTTihive rUvasaMjude ThANe isa sUtra kari saMkhyAta bhAga vRddhi kA AdisthAna kA pradeza pramANa kI antasthAna kA pradeza pramANa vi ghaTAi avazeSa kI buddhi kA pramANa eka kA bhAma dIe bhI titane hI rahaiM / tahAM eka jo. jo pramANa hoi, titane saMkhyAta bhAga vRddhi ke sthAna haiM / bahuri saMkhyAta bhAga vRddhi kA anta avagAhanA sthAna virSe eka pradeza juDe, avaktavya bhAgavRddhi kA prathama avagAhana sthAna upaja hai / bahuri tAke Age eka-eka pradeza baghatA anukrama kari pravaktavya bhAga vRddhi ke sthAna asaMkhyAta ulaMghi eka jAyagA kahyA, so kahai haiM / Himminindimming..vahinishingane A INRITESHINimrationdiniaxmist...... HR A Mammi -- - -- RANCERTrisamaromans m -- - - - HAMARIEWAMMEL - - - -- -- n esn.. . . . ammel
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 217 rUUraNavare pravarassuvari saMvaDhide tdukkss| samhi padese uDDhe, par3hamA saMkhejjaguNavaMDDhi // 107 // rUponAdare pravarasyopari saMvadhise ta'tkRSTaM / tasmin pradeze vRddhe prathamA saMkhyAtaguNavRddhiH // 107 // TokA - eka dhATi jaghanya avagAhanA kA pradeza pramANa jaghanya avagAhanA ke Upari badhata saMte pravaktavya bhAga vRddhi kA anta utkRSTa avagAhanA sthAna ho hai / jAte jaghanya saMkhyAta kA pramANa doya hai, so dUNA bhae saMkhyAta guNa vRddhi kA Adi sthAna hoi / tAtai eka ghATi bhae, yAkA aMtasthAna ho hai / ihAM pravaktavya bhAga vRddhi ke sthAna kete haiM ? so kahie hai - 'pAbI aMte suddhe' ityAdi sUtra kari yAke Adi kauM anta virSe ghaTAi, avazeSa kauM vRddhi eka kA bhAga dei eka joDe jo pramANa hoi, titane pravaktavya bhAga vRddhi ke sthAna ho hai / bahuri tisa pravaktavya bhAga vRddhi kA aMta sthAna viSaM eka pradeza juI, saMkhyAta guNa vRddhi kA prathama avagAhana sthAna ho hai / tAka prAgai eka-eka pradeza kI vRddhi kari saMkhyAta guNa vRddhi ke asaMkhyAta avagAhanA sthAna kauM prApta hoi, eka sthAna virSe kahyA, so kahai haiM - pravare varasaMkhaguNe, taccarimo tasi ruuvsNjutte| uggAhaNahmi paDhamA, hodi avatanvaguNavaDDhI // 108 // pravare varasaMkhya guNe, taccaramaH tasmin rUpasaMyukte / avagAhane prathamA, bhavati pravaktavyaguNavRddhiH // 10 // TokA - jaghanya avagAhanA kauM utkRSTa saMkhyAta kari guNe jitane hoi, titane pradeza jahA~ pAie, so saMkhyAta guNa vRddhi kA aMta avagAhanA sthAna hai / bahuri e saMkhyAta guNa vRddhi ke sthAna kete haiM ? so kahie hai - pUrvavat 'prAdo aMte suddhe vaTTihide rUvasaMjude ThANe' ityAdi sUtra kari yAkA Adi kauM anta virSe ghaTAi, vRddhi eka kA bhAga deI, eka joDeM, jitane pAveM titane haiN| bahuri prAga saMkhyAta guNa buddhi kA anta' avagAhanA sthAna virSe eka pradeza joDe, pravaktavya guNa vRddhi kA prathama avagAhana sthAna ho hai| yAta prAmeM eka-eka pradeza kI vRddhi kari avaktavya guNa vRddhi ke sthAna asaMkhyAta prApta kari eka sthAna virSe kahyA, so kahai haiM -
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 [ gombaTasAra jIkANDa gAthA 106 pravaraparitAsaMgavara saMguNiya ruvaparihoNe / taccarimo rUvajude, tAi asaMkhejjaguNapaDhamaM // 106 // avaraparItAsaMkhyenAvaraM saMguNya svaparihone / taccaramo rUpayute, sasmin asaMkhyAtaguNaprathamamam / / 10 / / - TIkA - jaghanya parItA asaMkhyAta kari jaghanya avagAhanA kI guNi, tAmaiM eka ghaTAe jo pramANa hoi,. titane pradezarUpa -tisa pravaktavya guraga vRddhi kA anta avagAhanA sthAna ho hai / e pravaktavyaM gussa. vRddhi ke sthAna kete haiM ! so kahie hai - pUrvavat prAvo aMte suvaH' ityAdi sUtra kari yAkA prAdi ko aMta virSe ghaTAe, avazeSa kauM vRddhi eka kA bhAga dei eka joDe, jitane hoi titane haiN| bahuri ihAM pravaktavya guNa vRddhi kA svarUpa aMkasaMdRSTi kari abalokie haiN| jaise jaghanya avagAhanA kA pramANa solaha (16), eka ghATi javanya parItA asaMkhyAta prabhAraNa jo utkRSTa saMsthAta, tAkA pramANa tona, tAkari jaghanya kauM guNeM aDasAlosa hoi / bahuri jaghanya parimita asaMkhyAta kA pramANa cyAri, tAkari jaghanya kauM gaNe cauMsaTha hoi, inike bIci je bheda, te pravaktavya guNa vRddhi ke sthAna haiN| jAte ini ko saMkhyAta thA asaMkhyAta guNa vRddhi rUpa kahe na jAi, sahAM jaghanya avagAhana solaha kau eka pATi parItA saMkhyAta tIna kari guNa aDatAlosa hoi, tAmeM eka joDeM pravaktavya guNa vRddhi kA prathama sthAna ho hai| yokoM jaghanya avagAhana solaha kA bhAga dIe pAyA guNacAsa kA solahavAM bhAga pramANa pravaktavya guNa vRddhi kA prathama sthAna lyAvane kauM guNakAra ho hai / yAkari jaghanya avagAhana' kauM guNi apavartana kIe pravaktavya guNa vRddhi kA prathama avagAhana sthAna guNacAsa pradeza pramANa ho hai| athavA avaktavya guNa vRddhi kA prathama sthAna eka adhika timu solaha, tAkI jaghanya avagAhanA solaha, tAkA bhAga dekha pAyA eka solahavAM bhAga adhika tIna, tAkari jaghanya avagAhana solaha kauM guNaM guNacAsa pAe, titane hI pradeza pramANa abaktavya guNa vRddhi kA prathama avagAhana sthAna ho haiN| jaise anya uttarottara bhedani-vi bhI guNakAra kA anukrama jAnanA / tahAM prabaktavya guNa. vRddhi kA aMta kA avagAhanA sthAna, so jaghanya avamAhana solaha kauM jaghanya . parimitA saMkhyAta jyAri kari guNa jo pAyA, tAmeM eka ghaTAe taresaTi hoi, so itane pradeza pramANa haiN| bahuri yAkoM jaghanya avagAhana solaha kA bhAga dei, pApA taresaThi kA solahavAM bhAga, soi pravaktavya guNa vRddhi kA BaadiwasoamitrayeEHARSon
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhyAnakA bhASATIkA ] [ 216 aMta avagAhanA sthAna lyAvane viSe guNakAra ho hai / yAkari jaghanya zravagAhana solaha kI guNe, avaktavya guNa vRddhi kA aMta avagAhana sthAna kI utpatti ho hai; so avalokanI / athavA pravaktavya guNa vRddhi ke aMta avagAhana sthAna taresaTha kauM jaghanya gAna solaha kA bhAga de pAyA tIna para paMdraha solahavAM bhAga, isa kari jaghanya avagAhana solaha ko gurNe, pravaktavya guNa vRddhi kA aMta avagAhanA sthAna kA pradeza pramANa ho hai / so sarva pravaktavya guru vRddhi kA sthApana guraNacAsa Adi ekaeka baghatA taresaTha paryanta jAnanA / 46, 50, 51, 52, 53, 54, 55,56,57, 58, 56, 60, 61, 62, 63 / bahuri isa hI anukrama kari arthasaMdRSTi viSe bhI eka ghATiH jaghanyaH avagAhana pramANa isa avaktavya - guNa vRddhi ke sthAna jAnate / bahuri aba pUrvokta vaktavya guraNa vRddhi kA anta avagAhana sthAna viSai eka pradeza jur3eM, asaMkhyAta guNa vRddhi kA prathama avagAhana sthAna ho hai / rUvattareNa tatto, zrAvaliyAsaMkha bhAga guNagAre | tapAuge jAve, vA kama 1125 pottare tata prAlikA saMkhyabhAgaguNakAre / . tatprAyogye jAte vAyoravagAnaM kramazaH // 110 // TIkA tataH kahie tIhi asaMkhyAta guNa vRddhi kA prathama avagAhana sthAna taiM mAgeM eka-eka pradeza vRddhi kari asaMkhyAta guraNa vRddhi ke avagAhana sthAna asaMkhyAta ho haiM / tinikoM ulaMghi eka sthAna viSe yathAyogya Avali kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa asaMkhyAta kA guNakAra, so sUkSma labdhi aparyApta nigoda kA jaghanya gAgya kA hote saMte sUkSma vAyukAyika labdhi aparyApta kA jaghanya zravagAhana sthAna kI utpatti ho hai / ihAM e kele sthAna bhae ! tahAM' 'AdI aMte suddhe' ityAdi sUtra kari bhAdi sthAna ko anta sthAna viSa ghaTAha, avazeSa ko vRddhi eka kA bhAga dei labdha rAzi viSaM eka jor3eM, sthAnakani kA pramANa ho haiM / ! sarva avagAhana ke sthAnakani kA guNakAra kI utpatti kA anukrama kahe haiMevaM jvari kiNezro, padesavaDa Dhikkamo jahAjoggaM / Horrorsof-ya, joksamAsANa viccAle // 191 // - evamupapi jJeyaH, pradezavRddhiko yathAyogyam / sarvaferre jIvasamAsAnAmaMtarAle // 111 // /
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ -. 4 - taran :- * ........-- - - - 220 ] [gommaTasAra jIvakANDa gAthA 111 TIkA - evaM kahie isa hI prakAra jaise sUkSma nigoda labdhi aparyAptaka kA jaghanya avagAhanA sthAna kauM prAdi dekari sUkSma labdhi aparyApta vAyukAyika jIya kA jaghanya avagAhana sthAna paryanta pUrvokta prakAra catu:sthAna patita pradeza vRddhi kA anukrama vidhAna kahyA, taiseM Upari bhI sUkSma labdhi aparyAptaka tejakAya kA jaghanya avagAhana tai lagAi dvIMdriya paryApta kA jaghanya avagAhana sthAna paryanta jIvasamAsa kA avagAhanA sthAnakani kA antarAlani virSe pratyeka judA-judA catuHsthAna patita vRddhi kA anukrama kari prApta hoi yathAyogya guNakAra kI utpatti kA vidhAna jaannaa| bhAvArtha - jaise sUkSma nigoda labdhi aparyApta kA jaghanya avagAhanA sthAna ara sUkSma vAyukAyika labdhi aparyApta kA jaghanya avagAhanA sthAna ke bIci antarAla virSe catuHsthAna patita vRddhi kA anukrama vidhAna kahA / taise hI sUkSma vAyukAyika labdhi aparyApta ara sUkSma tejAkAyika sabi aparyApta samaya thA hI dvIMdriya paryApta kA jaghanya pradayAhana sthAna paryaMta agile aMtarAlani viSa catuHsthAna patita vRddhi kA anukrama vidhAna jAnanA / vizeSa itanA - tahA~ prAdi avagAhana sthAna kA vA bhAga vRddhi, guNa vRddhi virSe asaMkhyAta kA pramANa vA anukrama yA sthAnakani kA pramANa ityAdi yathAsaMbhava jAnane / bahuri taiseM hI tAke Age leiMdrI paryApta kA jaghanya avagAhana sthAna Adi dekari saMjJI paMceMdrI paryApta kA utkRSTa avagAhana paryaMta avagAhana sthAnakani kA ekaeka antarAla virSe asaMkhyAta guraNa vRddhi binA tristhAna patita pradezani kI vRddhi kA anukrama kari prApta hoi yathAyogya guragakAra kI utpatti kA vidhAna jAnanA / ___ bhAvArtha - ihA~ pUrvasthAna te agilA sthAna saMkhyAta guNA hI hai / tAta tahA~ asaMkhyAta guNa vRddhi na saMbhava hai, tristhAna patita vRddhi hI saMbhava hai| ihAM bhI vizeSa itanA - jo prAdi avagAhanA sthAna kA vA bhAga vRddhi virSe asaMkhyAta kA vA guNa vRddhi viSa saMkhyAta kA pramANa vA anukrama vA sthAnakani kA pramANa ityAdika yathAsaMbhava jAnane / aiseM ihA~ prasaMga pAi catu:sthAna patita vRddhi kA varNana kiyA hai| bahuri kahIM SaTsthAna patita, kahIM paMcasthAna patita, kahIM catuHsthAna patita, kahIM tristhAna patita, kahIM dvisthAna patita, kahoM ekasthAna patita vRddhi saMbhava hai| athavA kahIM aise hI hAni saMbhava hai, tahAM bhI aise hI vidhAna jaannaa| tahAM jAkA nirUpaNa hoi aisA jo vivakSita, sAke pAri sthAna ke pramANa teM agale sthAna virSe - - - -
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ . samyajJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 221 pramANa badhatA hoi, tahAM vRddhi saMbhava hai; jahAM ghaTatA hoi, vahAM hAni saMbhava hai / so after svarUpa nIkai jAnane ke athi isa bhASATIkA viSaM kichu kathana karie hai / 9 prathama SaTsthAna patita vRddhi vA hAni kA svarUpa kahiye hai / ananta bhAga vRddhi, asaMkhyAta bhAga vRddhi, saMkhyAta bhAga vRddhi, saMkhyAta guNa vRddhi, asaMkhyAta guraNa vRddhi, anaMta guNa vRddhi aise SaTsthAna patita vRddhi jAnanI / bahuri anaMta bhAgahAvi, asaMkhyAta bhAgahAni, saMkhyAta bhAgahAni asaMkhyAta guNahAni, asaMkhyAta guNahAni, anaMta guNahAni SaTsthAnapatita hAni jAnanI / bahuri inake bIMci-bIci vaktavya vRddhi vA hAni saMbhava hai / so itikA svarUpa aMkasaMdRSTirUpa dRSTAMta kari dikhAie hai, jAte yA jAne yathArtha svarUpa kA jJAna sugama hoi hai / tahAM jaghanya saMkhyAta kA pramANa doya (2), utkRSTa saMkhyAta kA pAMca ( 5 ), jaghanya saMkhyA (6), utkRSTa prasaMkhyAta kA paMdraha (15), jaghanya anaMta kA solaha (16), utkRSTa anaMta kA pramANa bahuta hai / tathApi ihAM bhAgahAra viSe to AdisthAna pramANa jAnanA zrara guNakAra viSai AdisthAna teM jitane gurgA madhatA vA ghaTatA aMta sthAna hoI, tIhi pramANa grahaNa karanA / so ihAM aMkadRSTi viSe Adi sthAna kA pramANa atara se sthApanA kIyA / bahuri vRddhirUpa hoi dUsarA sthAna covIsa se eka pramANarUpa bhayA / vahA~ anaMta bhAga vRddhi kA zrAdi saMbhava hai, jAte Adi sthAna ke pramANa kI Adi sthAna pramANa jo anaMta kA bheda, tAkA bhAga dIe eka pAyA, so Adi sthAna leM ihAM eka kI vRddhi bhaI hai / jaise hI jisa-jisa sthAna viSaM Adi sthAna teM jo adhika kA pramANa hoi, so pramANa saMbhavateM koI anaMta ke bheda kA bhAga yAdi sthAna kauM dIe thA, tahAM-tahAM anaMta bhAga vRddhi saMbhava hai| tahAM jo sthAna pacIsa se pacAsa pramANurUpa bhayA, tahA~ anaMta bhAga vRddhi kA aMta jAnanA / jAteM jaghanya anaMta kA pramANa solaha tAkA bhAga prAdi sthAna kauM dIe eka sau pacAsa pAe, soI ihAM Adi sthAna teM adhika kA pramANa hai / bahuri pacIsa se ikyAvana teM lagAi pacIsa se guNasaThi paryaMta pramANarUpa je sthAna, te gravavatavya bhAga vRddhirUpa haiM / jAte jaghanya canaMta kA bhI vA utkRSTa asaMkhyAta kA bhI bhAga kI vRddhi kIe jo pramANa hoi, tAta after pramANa hIna adhika hai / yadyapi bhinna gaNita kari ihAM bhAgahAra kA pramANa solaha taiM kichu hIna yA paMdraha taiM kichU adhika pAie, tathApi solaha pramANa jaghanya anaMta hai bhI yA pramANa hIna bhayA / tAteM yAka anaMta bhAgarUpa na kahA jAya /
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 1 mommaTasAra jIvakAru gAthA 111 RATHI- -- -- -- ridulwindiano-new---- - - - ---------- - - - -- -- - - - / -manumarNire mAmA ara utkRSTa asaMkhyAta paMdraha tai bhI yAkA pramANa adhika bhayA, sAte yAkauM asaMkhyAta bhogarUpa na kahA jAya / jAtaM. utkRSTa te adhika ara jannanya se hIna kahanA asaMbhava hai, tAte dahA pravaktavya bhAga kA grahaNa kIyA / asaM hI mArga bhI yathAsaMbhava avayatavya bhAga vRddhi vA guNa vRddhi kA pravatavya bhAga hAni.vA guNa hAni kA svarUpa jaannaa| bahuri vRddhi rUpa hAi mA sthAnaH pavosa se pAThi pramANa rUpa bhayA, tahAM asaMkhyAta mAga vRddhi Adi saMta hai| jAleM utkRta atasyAta paMdrahAkA bhAga Adi sthAna kauM dIe eka sau sAThi pAe, soI ihAM Adi sthAna se adhika pramANa hai| bahuri aise hI jisa-jisa sthAna virSe Adi sthAna se adhika kA pramANa saMbhavate. asaMkhyAta ke bheda kA bhAga Adi sthAna ko doe prAva, tahAM-tahAM asaMkhyAta bhAga vRddhi saMbhava hai / tahAM jo sthAna aThAisa se pramAlA bhA, tahAM prasaMspAta bhAga ddhi kA aMta jaannaa| jAteM jaghanya asaMkhyAta draha, tAkA bhAga Adi sthAna ko dIe cyAri se pAe, soI ihAM itane Adi sthAna se adhika hai| bahuri je sthAna aTThAisa se eka Adi aTThAIsa sai. guNyAsI ena pramANa lA haiM, tahAM pravaktavya bhAga vRddhi saMbhava hai / jAleM jaghanya asaMkhyAta kA bhI vA utkRSTa saMkhyAtA kA bhI bhAmA ko vRddhirUpa pramANa te inikA pramANa adhika hona hai / bahuri vRddhirUpa hoi jo sthAnA aThAIsaM saM asI pramANarUpa bhayA, tahA~ saMkhmAta bhAga vRddhi kA prAdi saMbhava hai / jAtai utkRSTa saMkhyAta pAMca, tAkA bhAga Adi sthAna ko sAra cAriH saM aso pAe: soI itano ihA~ Adi sthAna se adhika haiN| bahuri po ho jisa-jisa sthAna virSa Adi sthAna te adhika kA pramANa saMbhavate saMtrAta ke bheda kA bhAga Adi sthAna ko doe prAva tahAM-tahAM saMkhyAta bhAga vRddhi saMbhava hai| yahAM jo sthAna cha tosa se prAmArArUpa bhayA, tahAM saMkhyAta bhAga vRddhi kA aMta jAtAnA / jAta javanya saMkhyeta doyatAkA bhAga Adi sthAna kI dIe bAraha meM pAe so isane ihAM prAdi sthAna te adhika haiN| bahuri je sthAna chattIsa se eka Adi maiMtAlIsa sai ninyAnave paryantaH pramANarUpa haiM, tahAM pravaktavya bhAgaH vRddhi saMbhava hai / jAtaM jaghanya saMkhyAta bhAga vRddhi vA jaghanya saMkhyAta guNa ddhirUpa pramANa se bho inikA pramANa adhika hona hai| bahuri vaddhirUpa hoi jo sthAna aDatAlosa se pramANakA nA, tahA~ saMzayAta gusa vRddhi kA prAdi saMbhava hai; jAta jaghanya saMkhyAta doya. tAkari prAdi sthAna kI gugaNe itanA pramANa ho hai| ase ho jisabasa sthAna kA pramANa saMbhavate saMkhyAta ke bheda kari prAdi sthAna kauM guraNe prAvai, tahAM-tahAM saMkhyAta guNa yuddhi saMbhava haiN| tahAM jo sthAna bAraha hajAra pramAgarUpa bhayA, tahA~ saMkhyAta downtonabai ANDH AARI- - -
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAganikA bhASATIkA ] guNa vRddhi kA aMta jAnanA / jAteM utkRSTa saMkhyAta pAMca, tAkari Adi sthAna kauM guraNe itanA pramANa ho hai / bahuri je sthAna bAraha hajAra eka teM lagAhI caudaha hajAra tIna sau ninyANace paryaMta pramANarUpa haiM, tahA~ pravaktavya guNa vRddhi saMbhava hai| jAte utkRSTa saMkhyAta guNa vRddhi bA jaghanya asaMkhyAta guraga vRddhirUpa pramANa te bhI inikA pramANa adhika hona hai / bahuri vRddhirUpa hoI jo sthAna caudaha cyAri se pramANarUpa bhayA, tahAM asaMkhyAta bhAgavRddhi kA prAdi saMbhava hai| jAte jaghanya asaMkhyAta chaha, tAkari prAdi sthAna ko guraNe, itanA pramANa ho hai / bahuri ase hI jisa-jisa sthAna kA pramANa saMbhavate asaMkhyAta ke bheda kari prAdi sthAna kauM guNe prAvai, tahAM-tahAM prakhyAta pula vRddhi bhI hai : tahAM jo sthAna chattIsa hajAra pramANa tahAM asaMkhyAta guNa vRddhi kA aMta jAnanA / jAte. utkRSTa asaMkhyAta paMdraha, tAkari Adi sthAna kI guNe itanA pramANa ho hai| bahurije sthAna chattIsa hajAra eka Adi aDatIsa,hajAra tIna se ninyAga paryaMta pramANarUpa haiM, tahAM pravaktavya guNa vRddhi saMbhadai hai| jAte utkRSTa asaMkhyAta muraNa vRddhi yA jaghanya anaMta guNa vRddhirUpa pramANa te bhI iMnikA pramANa adhika hIna hai / bahuri vRddhirUpa hoi jo sthAna ar3atIsa hajAra dhyAri se pramANarUpa bhayA, tahAM anaMta guNavRddhi kA Adi.saMbhava hai, jAte jaghanya anaMta solaha, tAkari Adi sthAna ko muNe itanA pramANa ho hai / __ bahuri se hI jisa-jisa sthAna kA pramAtra sambhaka te ananta kA bheda kari / Adi sthAna kauM guNa yAcA tahAM ananta puraMga vRddhiH sAmbhava hai| tahAM jo sthAna doya lAkha cAlIsa hajAra pramAra rUpa bhAyA tahA~ mAnanta guNa vRddhi kA aMta jaannaa| jAte yadyapi ananta kA pramANa bahuta hai tathApi yahAM jisa ananta ke bheda kari guNita aMtasthAna hoisoI ananta kA bheda. ihAM aMta-virSe grahaNa, karanA / so aMkasaMdRSTi viya eka sau -pramArA agasta ke bheda kA aMta virSe grahaNa kiiyaa| tIhikAra Adi sthAtAko guNa doSa lAkha cAlIsa hajAra hoimA soii| vikakSita ke aMtasthAna kA pramAsA jAnanA ase ehAM SaTsthAna patitaM vRddhi kA vidhAna dikhAyA / aba SaTsthAna patita hAni kA vidhAna dikhAie hai / ihAM vivakSita kA Adi sthAna doya lAkha cAlIsa hajAra pramANarUpa sthApana kiiyaa| yAteM ghaTi kari dUsarA sthAna jo doya lAkha gugatAlIsa hajAra nau sai ninyArAvai pramANarUpa bhayA, so 1. kha.prati meM guNavRddhi hai| 2.pratimeM yahAM bhAgavRddhi hai| 3. ba prapti meM yahAM bhAgavuddhi hai|
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ -H-STime.ji 224 ] gommaTasAra jIvakANDa gAthA 111 mArgada MORADAmitatin ......... . DR D 3 anata bhAga hAni kA prAdirUA hai / jAte grAdi sthAna kI prAdi sthAna pramANa rUpa jo 'pramaMta kA bheda, sAnA dora eka pAyA, soI ihAM Adi sthAna te eka ghaTatI bhayA hai / bahuri jaise hI jisa-jisa sthAna virSe sAdi sthAna te jetA ghaTatI hoi, titanA pramAraNa koI anaMta ke bheda kA bhAma prAdi sthAna ko dIe pAyeM, so so sthAna anaMta bhAga hAnirUpa jAnanA / tahAM jo sthAna doya lAkha pacIsa hajAra pramAgarUpa hoi, so sthAna anaMta bhAga hAni kA anta jAnanA / jAte jaghanya anaMta solaha, tAkA bhAga Adi sthAna kauM dIe paMdraha hajAra pAye, so ihAM Adi sthAna te hIna kA pramANa hai / bahari doya lAkha cauvIsa hajAra nava saM ninyAraNa te lagAi doya lAkha cauvIsa hajAra eka paryanta pramAragarUpa je sthAna haiM, te akkalavya bhAga hAnirUpa haiN| jAte jaghanya ananta kA bhI bA utkRSTa asaMkhyAta kA bhI bhAga hAnirUpa pramANa te inikA pramANa hIna adhika prAne hai / tA ini kI anata vA asaMkhyAta bhAga hAnirUpa na kahe jAi / bahuri hAnirUpa hoi jo sthAna doya lAkha cauvIsa hajAra pramANa hoi, so sthAna asaMkhyAta bhAga hAni kA prAdirUpajAnanA / jAtai utkRSTa asaMkhyAta paMdraha kA bhAga prAdi sthAna kI dIe solaha hajAra pAe, soi itane ihAM Adi sthAna se hIna haiN| bahuri aMsa hI jisa-jisa sthAna virSe Adi sthAna te hIna kA pramANa sabhavate asaMkhyAta ke bheda kA bhAga doe pAgai, so-so sthAna asaMkhyAta bhAga hAnirUpa jAnanA / tahAM sthAna doya lAkha prabhAgarUpa bhayA, tahAM asaMkhyAta bhAga hAni kA mata jaannaa| te jaghaya asaMkhyAta chaha kA bhAga Adi sthAna ko dIe cAlIsa hajAra pAe, soI itanA ihAM prAdisthAna te hIna hai| bahuri eka ghATi doya lAkha teM lagAi eka adhika eka lAkha bAraNa hajAra paryata pramANarUpa meM sthAna haiM, te pravaktavya mAma hAnirUpa haiN| jAteM jaghanya asaMkhyAta kA bho vA utkRSTa saMkhyAta kA bhI bhAga hAni rUpa pramANa te inikA pramANa hona adhika hai, tAtai inikauM asaMkhyAta vA saMkhyAta bhAga hAnirUpa kahe na jaai| bahuri hAnirUpa hoi jo sthAna eka lAkha bANane hajAra pramANarUpa hoya, tahAM. saMkhyAta bhAga hAni kA Adi hai; jAte utkRSTa saMkhyAta pAMca kA bhAga Adi sthAna ko dIe ar3atAlIsa hajAra pAe, so itane ihAM Adi sthAna te hIna haiN| ase hI jisa-jisa sthAna virSe prAdi sthAna te hIna kA pramANa saMbhavate saMpAta kA bhAga dIe pAne; so-so sthAna saMkhyAta bhAga hAnirUpa jAnanA / tahA~ so sthAna eka lAkha bIsa hajAra pramANa hoi, so sthAna saMkhyAta bhAga hAni kA aMtarUpa jAnanA / jAteM jaghanya saMdhyAta doya kA bhAga AdisthAna kI dIe eka lAkha. % 3A m Anamnit LiminalsummarA - -- LIBAIKALIK-INAL-11- - ------
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammAnandrakA maavaattiikaa| [ 225 bIsa hajAra pAe; soI itane ihAM yAdi sthAna te hIna hai| bahari isa hI sthAna kauM saMkhyAta guNahAni kA prAdirUpa kahie, jAte jaghanya saMkhyAta doya, so Adi sthAna kauM duguNA ghATi kIe eka lAkha bIsa hajAra pAe, soI isa sthAna kA pramANa hai| pUrva rAzi kI jitane kA bhAga dIe uttara rAzi kA pramANa prA ara tisa uttara rAzi ke pramANa kauM titane kari guNa pUrva rAzi kA pramANa hoI; sAtai bhAgahAra kA kahanA para guNahAni kA kahanA ekArtharUpa jAnanA / jaise causaTha kauM cyAri kA bhAga dIjie to bhI solaha hoi para solaha kauM cyAri kari guNeM bhI causaTha hoi; tAtai solaha kauM causaThi kA cauMthA bhAga bhI kahie, ara causaTha teM cauguNAM dhATi bhI kahie / jaise hI jahAM jitanI guNahAni kA pramANa hoi, tahAM titane kA bhAgahAra jAnanA / so ihAM jaghanya saMkhyAta doya, so Adi sthAna kauM duguNA ghATi kIe vA doya kA bhAga dIe eka lAkha bIsa hajAra hoi, tIhi pramANa jo sthAna, so saMkhyAta guNahAni kA AdirUpa jAnanA / bahuri ase hI jisa-jisa sthAna kA pramANa saMbhavate saMkhyAta ke bhedani kari guNeM Adi sthAna kA pramANa mAtra hoi, so-so sthAna saMkhyAta guNahAnirUpa jAnanA / tahAM jo sthAna aDatAlIsa hajAra pramANa bhayA, so sthAna saMkhyAta muraNahAni kA aMtarUpa jAnanA ! jAteM utkRSTa saMkhyAta pAMca, so Adi sthAna kA pramANa ka paMcaguNA ghATi koe. itanA pramANa Aye hai / bahuri seMtAlIsa hajAra nava sai ninyAgAvaM te lagAi cAlIsa hajAra eka paryaMta pramANarUpa je sthAna haiM, te pravaktavya guNahAnirUpa jAnane / jAteM utkRSTa saMkhyAla vA jaghanya asaMkhyAta guNA ghATi Adi sthAna kauM kIe bhI jo prabhAraNa hoi, tAtai inikA pramANa hIna adhika hai / tAtai inikauM saMkhyAta guNahAnirUpa vA asaMkhyAta guNahAnirUpa na kahe jAi / bahuri hAnirUpa hoi jo sthAna bAlIsa hajAra pramANa bhayA, so sthAna asaMkhyAta guNahAni kA AdirUpa hai; jAte jaghanya asaMkhyAta chaha, so Adi sthAna kauM chahapuraNA ghATi kIe itanA pramANa Avai hai / paise hI jisa-jisa sthAna kA pramANa saMbhavate asaMkhyAta ke bhedani kari guNa Adi sthAna mAtra hoi, so-so sthAna asaMkhyAta guNahAnirUpa jAnanA / tahAM jo sthAna solaha hajAra pramANa rUpa hoi, so sthAna asaMkhyAta guNahAni kA aMtarUpa hai / jAte utkRSTa asaMkhyAta paMdraha, so Adi sthAna kauM paMdrahaguNA ghATi kIe itanA pramANa ho hai / bahuri eka ghATi solaha hajAra teM lagAi eka adhika paMdraha hajAra paryanta je sthAna haiM, te pravaktavya muraNahAnirUpa jAnane / jAteM utkRSTa asaMkhyAta vA jaghanya anaMtaguNA dhAdi bhI nAdi
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 ] gommaTasAra jIvakANDa gAthA 111 sthAna ko kIe jo pramANa hoi, tini taiM inakA pramANa hIna adhika hai / bahuri hAnirUpa hoi jo sthAna paMdraha hajAra pramANarUpa bhayA, tahAM anaMta guNahAni kA Adi jAnanA / jAte jaghanya anaMta solaha so Adi sthAna kI solaha guNA ghATi kIe itanA pramANa Ave hai / bahuri a~se hI jisa-jisa sthAna kA pramANa saMbhavale anaMta kA bheda kari guNa Adi sthAna mAtra hoi, so-so sthAna anaMta guhAnirUpa jAnanA / tahAM jo sthAna caubIsa se pramANa rUpa bhayA, so sthAna anaMta guNahAni kA aMtarUpa hai / jAte yadyapi anaMta kA pramANa bahuta hai; tathApi ihAM zrAdi sthAna teM aMta sthAna jitane guNA ghATi hoi, titane pramANa hI anaMta kA aMta viSa grahaNa karanA, so saMdRSTi viSai jo pramANa anaMta kA bheda grahaNa kIyA, so Adi sthAna kI sau guNA ghATi kIe itanA hI pramANa yAve hai / yA prakAra jaise aMkasaMdRSTi kari kathana kIyA, taise hI yathArtha kathana avadhAraNa karanA / itanA vizeSa - jaghanya saMkhyAta kA pramANa datya hai / utkRSTa saMkhyAta kA eka ghATi jaghanya parItA saMkhyAta mAtra hai / jaghanya zrasaMkhyAta kA jaghanya parItAsaMkhyAta pramANa hai / utkRSTa asaMkhyAta kA utkRSTa zrasaMkhyAtAsaMkhyAta mAtra hai / jadhanya anaMta kA jadhanyaparItAnaMta pramANa hai / utkRSTa anaMta kA kevalajJAnamAtra hai, tathApi ihAM bhAga vRddhi vA hAni far at zrAdi sthAna pramANa ra guNa vRddhi vA hAni viSe Adi sthAna teM aMta sthAna jitane guNA baghatA vA ghaTatA ho, tIhi pramANa anaMta kA hI aMta viSai grahaNa karanA / bahuri kA nirUpaNa kIjie, tAka vivakSita kahie, lAkA Adi bheda fat jitanA pramANa hoi, so Adi sthAna kA pramANa jAnanA | tAke zrAge agile sthAna vRddhirUpa vA hAnirUpa hoi, tinikA pramANa yathAsambhava jAnanA / ityAdika vizeSa hoi, so vizeSa jAnanA ara anya vidhAna aMkasaMdRSTi kari jAnanA / bahuri jahAM Adi sthAna kA pramANa asaMkhyAtarUpa hI hoI, tahAM anaMta bhAga kI vRddhi vA hAni na saMbhava, jahAM zrAdi sthAna kA pramANa saMkhyAtarUpa hI hoi, tahAM anaMta bhAga ara zrasaMkhyAta bhAga ko vRddhi yA hAni na saMbhava hai / bahuri jahA~ yAdi sthAna teM aMta sthAna kA prabhAga asaMkhyAta guNA hI adhika vAhIna hoi, tahA~ anaMta guraNa vRddhi vA hAni na saMbhava hai| jahAM Adi sthAna te aMta sthAna kA pramANa saMkhyAta guNAM hI adhika vA hIna hoi, tahAM anaMta vA zrasaMkhyAta guNI vRddhi vA guNahAni na saMbhava hai tAte kahIM paMca sthAna patita, kahIM catusthAna patita, kahIM zrIsthAna patita, kahIM fatne viad, kahIM ekasthAna patita vRddhi vA hAni yathAsaMbhava jAnanI / aseM
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAjJAmavikA bhAvATIkA ] - [ 227 auipatorischriANAudhe -" ............. d . hI Adi sthAna kI apekSA lIe vRddhi-hAni kA svarUpa kahyA / bahuri. kahIM eka sthAna kA pramANa kI apekSA dUsarA sthAna virSe vRddhi vA hAni kahI, dUsarA sthAna kA pramANa kI apekSA tIsarA sthAna virSe vRddhi vA hAni kahI; ase sthAna-sthAna prati vRddhi vA. hAni kA anukrama ho hai| tahAM anaMta bhAgAdirUpa bRddhi vA hAni hoi, so yathAsaMbhava jAnanI / bahuri paryAyasamAsa nAmA zrutajJAna ke bheda vA kaSAya sthAna ityAdikani virSe saMbhavatI SaTsthAna patita vRddhi kA hAni ke anukrama kA vidhAna prAgai jJAnamArgaraNA adhikAra viSaM likheMge, so jAnanA / presa vRddhi-hAni kA vidhAna anukrama aneka prakAra haiM, so yathAsaMbhava hai| ase prasaMga pAi SaTguNI prAdi hAnivRddhi kA varNana kIyA / prAgai jisa-jisa jIvasamAsa ke avagAhana kahe, tisa-tisake sarva avagAhana ke bhedani ke pramANa kauM lyAvai haiM - heTThA jesi jahaNNaM, uri ukkassayaM haSe jattha / . tatyaMtaragA sazve, tesiM uggAhaNaviappA // 112 // adhastanaM yeSAM, jaghanyamupayutkRSTakaM bhavedyatra / tanAMtaragAH sarve, teSAmavagAhanavikalpAH // 112 // TIkA - ihAM matsyaracanA kauM mana virSe vicAri yahu kahiye hai - jo jina avagAhanA sthAnani kA pradeza pramANa thorA hoi, te adhastana sthAna haiM / bahuri jina avagAhanA sthAnani kA pradeza pramANa bahuta hoi, te uparitana sthAna haiM, aisA kahiye hai / so jina jIvani kA jaghanya avagAhanA sthAna to nIceM tiSTha para jahAM utkRSTa avagAhanA sthAna Upari tiSTha, tini doUni kA aMtarAla virSe vartamAna sarva hI avagAhanA ke sthAna tina jIvani ke madhya avagAhanA sthAna ke bhedarUpa haiM - aisA siddhAMta viSa pratipAdana kIyA hai| bhAvArtha - pUrve avagAhana ke sthAna kahe, tini virSe jisakA jaghanyaM sthAna jahAM kahyA hoi, tahAMta lagAi eka-eka pradeza kI vRddhi kA anukrama lIe jahAM tisa hI kA utkRSTa sthAna kahyA hoi, tahAM paryaMta jete bheda hoi, te sarve hI bheda tisa jIva kI avagAhanA ke jAnane / tahAM sUkSma nigoda labdhi aparyApta kA pUrvokta pramANarUpa jo jaghanya sthAna, so to Adi jAnanA / bahuri isa hI kA pUrvokta pramANarUpa jo
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22. 1 [gomasAra zoSakAma gAthA 112 utkRSTa sthAna, so aMta jAnanA / tadAM 'pAdo. aMte suddhe vahihide sthasaMjude ThANe' isa karaNa sUtra kari Adi kA pramANa kauM aMta kA pramANa samaccheda virSe apavartanAdi vidhAna kari ghaTAe jo avazeSa pramANa rahai, tAkauM sthAna-sthAna prati vRddhirUpa jo eka pradeza, tAkA bhAga dIe bhI tetA hI rahai, tAmaiM eka joDeM jo pramANa hoi, titane sUkSma nigoda labdhi aparyAptaka jIvani ke saba avagAhanA ke bheda haiM / inimaiM Adi sthAna para aMta sthAna, ini doUni kauM ghaTAye avazeSa tisa hI jIva ke madhyama avagAhanA ke sthAna ho haiM / bahuri isa hI prakAra sUkSma labdhi aparyAptaka vAyukAyika jIva Adi dekari saMjI paMceMdrI paryApta paryaMta jIvani ke apane-apane jaghanya avagAhanA sthAna te lagAi, apane-apane utkRSTa avagAhanA sthAna paryaMta sarva avagAhanA ke sthAna, ara tini virSe jaghanya-utkRSTa doya sthAna ghaTAye tina hI ke madhya avagAhanA sthAna, te sUtra ke anusAri lyAIye / aba matsyaracanA ke madhya prApta bhae aise sarva avagAhanA sthAna, tinike sthApanA kA anukrama kahiye hai| pUrva avagAhanA ke sthAna causaThi kahe the, tini virSe Upari kI paMkti virSe prApta je biyAlIsa guNakArarUpa sthAna, sinikauM muriNata kramasthAna kahiye / bahuri nIce kI doya paMktini virSe prApta je bAvIsa adhikarUpa sthAna, tinikauM adhika sthAna khiye| tahAM causAThi sthAnani virSe yuriNata kramarUpa bA zradhikarUpa sthAna apane-apane jaghanya teM lagAi apane-apane utkRSTa paryaMta jetejete hoi, tini eka-eka sthAna kI doya-doya biMdI barobari likhanI; jAte eka-eka sthAna ke bIci avagAhanA ke bheda bahuta haiM / tinikI saMdRSTi ke athi doya biMdI sthApI, bahuri tini jIvasamAsani virSe saMbhavale sthAnani kI nIce-nIce paMkti krnii| aise sthA mAchalekAsA AkAra ho hai, so kahie hai / ( dekhie pR4 226-230) . prathama sUkSma nimoda labdhi aparyApta kA jaghanya avagAhana sthAna se lagAi tAhI kA utkRSTa paryata sataraha sthAna haiN| tahAM solaha guriNata sthAna haiN| eka adhikasthAna hai / so prathamAdi eka-eka sthAna kI doya-doya biMdI kI saMdRSTi karane kari cauMtIsa bidI barobari Upari paMkti virSe likhanI |haaN sUkSma nigoda 'labdhi aparyApta kA jaghanya sthAna pahalA hai, utkRSTa aThArahavAM hai, tathApi guNAkArapanA vA adhikapanArUpa. aMtarAla sataraha hI hai; tAtai sataraha hI sthAna grahe haiN| aise Age bhI jAnanA / bahuri tase hI tisa paMkti ke nIce dUsarI paMkti viSaM sUkSma labdhi aparyAptaka vAyukAyika jIva kA jaghanya avagAhanA sthAna se lagAi tAke utkRSTa
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyazAmacandrikA bhASATokA / avagAhanA sthAna paryaMta ugaNIsa sthAna haiM, tinakI aDatIsa bidI likhanA / so ihAM dUsarA sthAna se lagAi sthAna hai, tAteM Upari kI paMkti virSe doya bidI prathama sthAna kI likhI thI, tinako nIca! kI choDi dvitIya sthAna ko doya bidA ta lagAi Age barobari aDatIsa bidI likhnii| bahuri taise hI tisa paMkti ke nIce tIsarI paMkti virSe sUkSma labdhi aparyAptaka tejaskAyika kA jaghanya avagAhana tai utkRSTa avagAhana paryata ikaIsa sthAna haiM, tinakI biyAlIsa biMdI likhanI / so ihA tIjA sthAna teM lagAi sthAna haiM, tAtai Upari kI paMkti virSe dUsarA sthAna kI doi biMdI likhI thI, tinake nIcA ko bhI chauDi tIsarI sthAnaka kI doi biMdI te lagAi biyAlIsa biMdI likhanI / bahari taise hI tisa paMkti ke nIce cauthI paMkti virSe sUkSma labdhi aparyAptaka apkAyika kA jaghanya avagAhana sthAna teM lagAi, tAkA utkRSTa avagAhana sthAna paryaMta tevIsa sthAnani ko chiyAlIsa biMdI likhanI / so ihAM cauthA sthAna te lagAi sthAna hai, tAtai tIsarA sthAnaka kI doya biMdI kA nIcA ko choDi cauthA sthAnaka kI doya biMdI te lagAi chiyAlIsa vido likhanI / bahuri tesai hI tisa paMkti ke nIce pAMcamI paMkti virSe sUkSma labdhi aparyAptaka pRthvIkAyika kA jaghanya avagAhana tai lagAi sAkA utkRSTa avagAhana paryaMta pacIsa sthAna haiM; tinakI pacAsa biMdI likhnii| so ihA pAMcavAM sthAna te lagAi sthAna hai, tAte cauthA sthAna kI doya biMdI kA bhI nIcA kI choDi pAMcavAM sthAnaka kI doya bidI lagAi pacAsa bidI likhanI / bahuri tase ho tisa paMkti ke no-nIce chaThI, sAtamI, AThavI, navamI, dazamI, gyArahamI bArahavIM, terahavIM, caudahavIM, paMdrahavIM, solahavIM paMkti virSe bAdara labdhi aparyAptaka vAyu, teja, apa, pRthvI, nigoda, pratiSThita pratyeka, apratiSThita pratyeka, dvIMdriya, trIdriya, caturiMdriya, paMceMdriya ini gyArahani kA apanA-apanA jaghanya sthAna se lagAi utkRSTa sthAna paryaMta anukrama te sattAIsa, muragatIsa, ikatIsa, tetIsa, paiMtosa, saiMtIsa, chiyAlisa, cavAlIsa, ikatAlIsa, ikatAlIsa, tiyAlosa sthAna haiN| tinikI cauvana, aThAvana, bAsaThi, chayAsaThi, sattari, cauhattari, bAgave, aThAsI, biyAsI, chiyAsI biMdI . likhanI / so ihAM chaThA, sAtavAM Adi sthAna tai lagAi sthAna haiM, tAta Upari paMkti kA Adi sthAna kI doya-dIya biMdI kA nIcA kauM choDi chaThA, sAtavAM dhAdi sthAna kI doya bidI nai lagAie biMdo tini paMktini virSe krama te likhanI / ___ bahuri tisa paMceMdriya labdhi aparyAptaka kI paMkti ke nIce satarahavIM paMkti viSa sUkSmanigoda paryApta kA jaghanya avagAhanA sthAna se lagAi, utkRSTa avagAhanA sthAna
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 231 ] | gommaTasAra jIvakAMDa gAyA 112 paryanta doya sthAna hai, tinikI vyAri biMdI likhanI / bahuri isa hI prakAra bhAga isa eka hI paMkti viSe sUkSma paryApta vAyu, teja, p, pRthvI, bahuri bAdara paryApta vAyu teja, pRthvI, a, nigoda, pratiSThita pratyeka inikA apanA-apanA jaghanya avagAhanA sthAna kI Adi dekAra apanA-apanA utkRSTa zravagAhanA sthAna paryanta doya- doya sthAnati kI vyAri cyAri biMdI likhanI / bahuri jaise hI pratiSThita pratyeka kA utkRSTa avagAhana sthAna te Age tisa hI paMkti viSai pratiSThita pratyeka paryApta kA jaghanya avagAhanA sthAna teM lagAi utkRSTa avagAhanA sthAna paryanta teraha sthAna haiM / afrat chabbIsa biMdI likhanI / aseM isa eka hI paMkti viSai biMdI likhanI kahI / tahAM paryApta sUkSma nigoda kA Adi sthAna satarahavAM hai, tAMteM inake doya sthAnani kI solahavAM sthAna kI doya vidIni kA nIcA kauM choDi satarahavAM aThArahavAM sthAna kI cyAri bidI likhanI / bahuri sUkSma paryApta kA Adi sthAna bIsavAM hai / tAteM tisa hI paMkti viSai ugaraNIsavAM sthAna kI dIye biMdI kA nIcA kI choDi bIsavAM ikaIsavAM doya sthAnani kI cyAri biMdI likhanIM / aseM hI bIci-bIca eka sthAna kI doyadoya biMdI kA nIcA kauM choDi choDi sUkSma paryApta teja zrAdika ke doya-dIya sthAnani kI cyArindhyAri bidI likhanI / bahuri tisa hI paMkti viSe pratiSThita pratyeka ke pacAsavAM teM lagAi sthAna haiM, tAteM pacAsavAM sthAnaka kI vidIni tai lagAi teraha sthAnani kI chabbIsa biMdI likhatI; ase eka-eka paMkti viSai kahe / bahuri tisa paMkti ke nIce-nIce aThAramI, ugaNIsamI, bIsamI, ikavIsamI paMkti viSai paryApta dvIMdriya, trIMdriya, caturidriya, paMceMdriya jIvani kA apanA-apanA jaghanya zravagAhana sthAna taiM lagAi utkRSTa sthAna paryantaM gyAraha, ATha ATha daza sthAna haiM / tinikI krama teM bAIsa, solaha solaha, bIsa biMdI likhani / tahAM paryApta beMdriya ke ikyAvana haiM lagAi sthAna haiM, tAteM satarahavIM paMkti viSe apratiSThita pratyeka kI chabbIsa fit . likhI thI, tinike nIce Adi kI pacAsavAM sthAna kI doya biMdI kA nIcA ka - choDi Age bAIsa biMdI likhanI / bahuri jaise hI nIce-nIce prAdi kI doya-doya fat kA nIcA kI choDi bAvanavAM, tarepanavAM, cauvanavAM sthAnaka kI biMdI teM lagAi krama solaha solaha, bIsa biMdI likhanI / yA prakAra matsyaracanA viSe sUkSma nigoda labdhi aparyApta kA jaghanya zravagAhanA sthAna ko prAdi dekari saMjJI paMceMdrI paryApta kA utkRSTa avagAhana sthAna paryanta sarva avagAhana sthAnani kI pratyeka doyado zUnya kI vivakSA kari tina sthAnakani kI gaNatI ke prAzraya sA honAdhika :::::
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAnacandikA bhASATIkA / 233 rahita bidIni ke sthApana kA anukrama, so anAdinidhana RSi praNIta Agama virSe kahA hai / aiseM jIvasamAsani kI avagAhanA khi| aba tinake kula kI saMkhyA kA jo vizeSa, tAkI gAthA cyAri kari kahai haiM - bAvIsa satta tiNNi ya, satta ya kulkoNddisyshssaaii| gayA puDhavidagAgariNa, vAukalyANa parisaMkhA // 113 // dvAviMzatiH sapta trINi, dha sapta ca kulakoTizatasahasrANi / jJeyA pRthivodhakAgnivAyukAyikAnAM parisaMkhyA // 113 // TIkA -- pRthvI kAyikani ke kula bAIsa lAkha koDi haiM / ap kAyikani ke kula sAta lAkha koDi haiM / teja kAyikavi ke kula tIna lAkha koDi haiN| vAyu kAyikani ke kula sAta lAkha koDi haiM; jaise jaannaa| . koDisayasahassAI, sattaTThaNava ya advviisaaiN| beiMdiya-teiMdiya-caridiyaharidakAyAra // 114 // koTizatasahasrANi, saptASTa nava ca aSTAviMzatiH / TIMdriyIMdriyacariMdriyaharitakAyAnAm // 1146 TokA - beMdriya ke kula sAta lAkha koDi haiM / troMdriyani ke kula ATha lAkha koDi haiM / caturidriyani ke kula nava lAkha koDi haiM / vanaspati kAyikani ke kula aThAIsa lAkha koDi haiM / addhatterasa bArasa, dasayaM kulkoddisdshssaaii| jalacara-pakkhi-cauppaya-uraparisappesu Nava hoti // 11 // ardhatrayodaza dvAvaza, dazaka kulakoTizatasahasrANi / jalacarapakSicatuSpadoruparisapeSu naba bhavaMti // 115 // TIkA -- paMceMdriya virSe jalacarani ke kula sAr3A bArA lAkha koDi haiN| pakSIni ke kula bArA lAkha koDi haiM / caupadani ke kula daza lAkha koDi haiM / urasarpa je sarIsRpa Adi, tinike kula naba lAkha koDi haiM / /
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ ------.::---.--.---- / gommaTasAra kovakANDa gAthA 116-117 chappaMcAdhiyavIsa, bArasakulakoDisadasahassAI / sura-raNeraiya-garAraNaM, jahAkama hoti raNayANi // 116 // paTapaMcAdhikaviMzatiH, dvAdaza kulakoTizatasahasrANi / suranairapikanarANAM, yathAkrama bhavaMti jJeyAni // 116 // TIkA - devani ke kula chabbIsa lAkha koDi haiM / nArakoni ke kula pacIsa lAkha koDi haiM / manuSyani ke kula bAraha lAkha koDi haiM / e sarva kula yathAkrama kari kahe, te bhavya jIvani kari jAnane yogya haiN| prAgai sarva jIvasamAsani ke kulani ke joDa kI nirdeza karai haiM - eyA ya koDikoDI, sattAraNaudI ya sdshssaaii| paNaM koDisahassA, savvaMgINaM kulAraNaM ya // 117 // ekAca koTikoTI, saptamayatizca zatasahasrAriMga / paMcAzatkoTisahasrANi sarvAginAM kulAnAM ca // 117 // TokA - ase kahe je pRthvIkAyikAdi manuSya paryanta sarva prANI, tinake kulani kA joDa eka koDA-koDi ara satyAraNa lAkha pacAsa hajAra koDi pramANa anna ihA koU kahaiM ki kula ara jAti virSe bheda kahA ? tAkA samAdhana - jAti hai so so yoni hai, tahAM upajane ke sthAnarUpa pudgala skaMdha ke bhedani kA grahaNa karanA / bahuri kula hai so jini pudgalani kari zarIra nipaje, tinake bhedarUpa haiN| jaise zarIrarUpa pudgala prAkArAdi bheda kari parcedriya tiryaMca viSa hAthI, ghoDA ityAdi bheda haiM, aseM yathAsaMbhava jAnane / iti prAcArya zrI nemicandra siddhAnta cakravartI viracita gombasTasAra dvitIya nAma paMcasaMgraha grantha kI jIvatattvapradIpikA nAma saMskRta TIkA ke anusAri sabhyagjJAna caMdrikA nAmA isa bhASATIkA viSa jIvakAMDa viSa prarUpita je bIsa prarUparaNA, tini virSe jIvasamAsa prarUpaNA hai mAma jAkA, asA dUsarA adhikAra saMpUrNa bhayA // 2 //
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIsarA adhikAra : paryApti prarUpaNA saMbhava svAmi namauM sadA, ghAtikarma vinasAya / pAya catuSTaya jo bhayo, tIjo zrIjinarAya // aba ihAM jahAM-tahAM alaukika gaNita kA prayojana pAie, tAtai alaukika gaNita kahie hai saMdRSTi inikI Aga saMdRSTi adhikAra virSe jAnanA / mAna doya prakAra hai, eka laukika eka alaukika / tahAM laukika mAna chaha prakAra - mAna, unmAna, avamAna, gaNitamAna, pratimAna, tatpratimAna evaM chaha prakAra jAnanA / tahAM pAi mAraNI ityAdika mAna jAnanA / sAkhaDI kA taula unmAna jAnanA / cala ityAdika kA pramANa (parimAraNa) avamAna jaannaa| eka-doya kauM Adi dekari gaNitamAna jAnanA / carima tolA, mAsA, ityAdika pratimAna jAnanA / ghoDA kA mola ityAdi tatpratimAna jAnanA / bahari alaukika mAna ke cyAri bheda haiM - dravya bhAna, kSetra mAna, kAla mAna, bhAva mAna / tahAM dravya mAna virSe javanya eka paramANu para utkRSTa saba padArthani kA parimANa / kSetra mAna virSe jaghanya eka pradeza ara utkRSTa saba aAkAza ! kAla mAna virSe jaghanya eka samaya para utkRSTa tIna kAla kA samaya samUha / bhAva mAna virSe jaghanya sUkSma nigodiyA labdhi aparyAptaka kA labdhi akSara jJAna ara utkRSTa kevalajJAna / bahuri dravya mAna ke doya bheda -- eka saMkhyA mAna eka upamA mAna / tahAM saMkhyA mAna ke tIna bheda - saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta / tahAM saMkhyAta jaghanya, madhyama, utkRSTa te tIna prakAra hai / bahuri asaMkhyAta hai, so parItAsaMkhyAta, yuktAsaMkhyAta, asaMkhyAtAsaMkhyAta ini tInoM ke jaghanya, madhyama, utkRSTa bheda kari nava prakAra hai / bahuri anaMta hai, so parItAnaMta, yuktAnaMta, anaMtAnaMta ini tInoM ke jaghanya, madhyama, utkRSTa bheda kari nava prakAra hai - aise saMkhyAmAna ke ikaIsa bheda bhae / tini virSe jaghanya saMkhyAta doya saMkhyAmAtra hai / ihAM eka kA guNakAra bhAgahAra kIe ki vRddhi-hAni hoi nAhIM, tAtai doya ke hI bheda kA grAhakapanA hai, eka ke nAhIM hai / bahuri toni Adikani ke madhyama saMkhyAta kA bhedapanA hai, tAte doya hI ko jaghanya saMkhyAta
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 ] [ gommaTasAra jIvakANDa pAyA 117 kahiye / bahuri tIni ko prAdi dekari eka ghATi utkRSTa saMkhyAta paryanta madhyama saMkhyAta jaannaa| so jaghanya (parItAsaMkhyAta) kitanA hai ? tAke jAnane nimitta upAya kahaiM haiM ! anavasthA, zalAkA, pratizalAkA, mahAzalAkA e nAma dhAraka cyAri kuDa karane / tinikA pratyeka pramANa jaMbUdvIpa samAna samavasthA gyAsapojana Fopaat UMDaI yojana mahArAja gyAsa rojama zaEET dhyAsa yojana 100300 bAI vAma ..1.80 pratizalAkA nyAsa bojana 100000 aMbaI yosama 1000 2000 aMDAI dozana 100 lAkha yojana cauDA para eka hajAra yojana UMDhA jAnanA / tini virSe anavasthA kuDa kauM sighAu gola sarasauM kari bharanA / kete sarasauMni kari bharai, so kahie hai - eka, nava, sAta, naya, eka, doya, biMdI, nava, doya, nava, nava, nava, chaha, ATha itane to aMka anukrama se likhane, tinake prAgai ikatIsa biMdI aura likhanI, itane pramANa sarisauM to usa kuDa ke mAMhI bhAva / (167612062666680000000000000000 000000000000000 ) bahuri usa kuMDa ke Upari pAkAza virSe rAzi karie, so sighAu bharanA kahie, so Upari kitane sarasauM kA Dhera hoi, so kahie hai / eka sAta, nava, nava, doya biMdI, biMdI, pATha, cyAri, pAMca, cyAri, pAMca, eka, chaha itane tau anukrama teM likhane ara inike Agai solaha bAra chattIsa-chattIsa likhane / (17 662008454516 36 36 36 36 36 36 36 36 36 36 36 36 3636 36 36 ) itanI sarasauM, bahuri cyAri sarasoM kA gyArahavAM bhAga ( 11 ) itanI sarasauM kA Upari Dhera hoi / inikA phalAvanA gola ghanarUpa kSetraphala ke karaNa sUtrani kari vA anya rAzi ke karaNa sUtrani kari hoi hai, so trilokasArAdika sauM jAnanA / ini doU rAzi kauM joDa dIjie, taba eka hajAra naba sai sattANa koDA. koDi koDAkoDi koDAkoDi gyArA lAkha guNatIsa hajAra tIna se caurAso koDAkoDi koDAkoDikoDi ikyAvana lAkha ikatIsa hajAra cha se chattIsa koDAkoDi koDAkoDi chattIsa lAkha chattIsa hajAra tIna se saThi koDAkoDi koDi taresaThi lAkha taresaThi hajAra cha se chattIsa koDAkoDi chattIsa lAkha chattIsa hajAra tIna se taresaThi koDi 4 - -
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA bhASAkA ] [ 237 taresaTha lAkha taresaTha hajAra cha se chatIsa sarasoM ara cyAri sarasoM kA gyArahavAM bhAga (1617, 1126384, 5131636, 3636363, 6363636, 36 36 363 63 63 636 / ) itanI sarasoM kari anavasthA kuMDa sighAU bharayA / 4 11 so bhari kari anya eka sarasoM ko zalAkA kuMDa meM nAkhi, tisa anavasthA kuMDa kI sarva sarasoMti ko manuSya hai, so buddhi kari athavA deva hai, so hastAdi kari grahaNa kari jabUdvIpAdika dvIpa samudrani viSai anukrama teM eka dvIpa viSai eka samudra viSe geratA kyA meM pariyoM jahAM dvIpa va yA samudra viSe pUrNa hoi, tahAM tisa dvIpa vA samudra kI sUcI pramANa cauDA aura prauMDA pUrvokta hajAra hI yojana asA dUsarA anavasthA kuMDa tahAM hI karanA / sUcI kahA kahie ? vivakSita ke sanmukha aMta ke doU taTani ke bIci jetA cauMDAI kA pariNAma hoi, soI sUcI jAnanI jaise lavaNa samudra kI sUcI pAMca lAkha jojana hai / jisa dvIpa kI vA samudra kI sUcI kahie, tisa te pahile dvIpa vA samudra te vAkI sUcI ke madhya mAtha gaye / sA vahAM kIyA huvA anavasthA kuMDa kauM sarasoMni kari sighAU bharanA / bhari kari anya eka sarasoM usa hI zalAkA kuMDa viSai geraNI / para isa dUsare avasthA kuDa kI sarisoni kI lei, tahAM se Age eka dvIpa viSe, eka samudra viSe gerate jAie, teU jahAM dvIpa vA samudra viSe pUrNa hoi tisa sahita pUrva ke dvIpa samudra tini kA vyAsarUpa jo sUcI, tIMhi pramANa cauDA aura bhauMDA pUrvokta hajAra jojana a~sA tIsarA anavasthA kuDa sivAU sarisoni kari bharanA / bhari kari zranya eka sarasoM usa hI zalAkA kuMDa meM geri, isa tIsare anavasthA kuMDa kI sarisoM lei, tahAM taiM Age eka dvIpa viSai eka samudra viSai geraNI / vaha jahAM pUrNa hoi, tahAM tisa ko sUcI pramANa cauthA granavasthA kuMDa karanA, tAka sarisoM kari sighAU bharanA / bhari kari anya eka sarasoM zalAkA kuMDa viSai gerie, ini sarasoM ko tahAM teM bhAge eka dvIpa viSai eka samudra viSe geraNI, ase hI vyAsa kari baghatA-baghatA anavasthA kuMDa kara eka-eka sarasoM zalAkA kuMDa vidhai gerate jahAM zalAkA kuMDa bhari jAi, taba eka sarasa pratizalAkA kuMDa viSe gerie / se eka nave Adi aMka pramArA jitanI sari pahilA anavasthA kuMDa viSai mAI thI, titane pramANa anavasthA kuMDa bhae zalAkA kuMDa eka bAra sighAU bharacA gayA / bahuri isa zalAkA kuMDa ko rItA
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 ] [ mommaTasAra jIvakANDa gAthA 117 kIyA para pichalA anavasthA kuMDa kI sarisoM tahAM teM mAge eka dvIpa va eka samudra viSai geratA jahAM pUrNa bhaI, tahAM pheri usakI sUcI pramANa cauDA anavasthA kuMDa kari eka sarasoM jo rItA kIyA yA zalAkA kuMDa, tisa viSai merii| aseM ho pUrvavat vyAsa kari baghatA-baghatA titanA hI anavasthA kuMDa kIjie, taba dUsarI bAra zalAkA kuMDa pUrNa hoi / taba pratizalAkA kuMDa viSai eka sarisoM aura geraNI / pIche pherI zalAkA kuMDa rItA kari taise hI bharaNA / jaba bhare, taba eka sarasa pratizalAkA kuMDa viSa aura raNI / jaise hI jaba eka nava Adika pramANa ko eka nayAdika aMkani te guNe jo pariNAma hoi, titane anavasthA kuMDa jaba hoMi, taba pratizalAkA kuMDa saMpUrNa bharai taba hI eka sarisoM mahAzalAkA kuMDa viSai geraNI / bahuri ve pAlAkA kuMDa vA pratizalAkA kuMDa doU rIte karaNe / bahuri pUrvokta rIti kari ekaeka avasthA kuMDa kara eka-eka sarasoM zalAkA kuMDa viSai geraNI / jaba zalAkA kuMDa bhare, taba eka sarasoM pratizalAkA kuMDa viSe geraNI / se karate-karate pratizalAkA kuMDa pherI saMpUrNa bhareM, taba dUsarI sariyoM mahAzalAkA kuMDa viSai pherI geraNI / bahuri vaise hI zalAkA pratizalAkA kuMDa rItA kari usa hI rIti sau pratizalAkA kuMDa bhare, taba saMpUrNa tIsarI sarisauM mahAzalAkA kuMDa viSe geraNI / aseM karate-karate eka nava ne Adi dekara je aMkana kA dhana kIye jo pariNAma hoi, titane anavasthA kuMDa jaba hoM, taba mahAzalAkA kuMDa bhI saMpUrNa bhare, taba pratizalAkA kA zalAkA, anavasthA kuMDa bhI bhreN| ihAM je eka nava ne Adi dekari aMkani kA ghana pramANa anavasthA kuMDa kahe, te sarva UMDe tau hajAra yojana hI jAnaneM / bahuri inikA vyAsa, apanA dvIpa vA samudra kI sUcI pramANa baghatA-baghatA jAnanA / so lakSa yojana kA jethavA dvIpa vA samudra hoi, titanI bAra dUNA kIye tisa dvIpa vA samudra kA vyAsa yA hai / bahuri vyAsa ko cauguNA kari tAmai tIna lAkha yojana ghaTAyeM sUcI kA pramANa Ave hai / tA tahAM prathama anavasthA kuMDa kA vyAsa kA pramANa lAkha yojana | bahuri pahalA kuMDa meM jitanI sarasoM mAI thI, titanI hI bAra lakSa yojana kA dUNA dUNA kIyeM jahAM dvIpa vA samudra viSai ve sarisoM pUrNa bhaI thI, tisa dvIpa kA samudra vyAsa kA parimANazrA hai / bahuri vyAsa kA parimANa ko cauguNA kari tIhi meM tIna lAkha yojana ghaTAie, taba tisa hI dvIpa vA samudra kA sUcI parimANa zrAvai / jo sUcI parimANa Avai, so hI dUsarA kuMDa kA vyAsa parimAraNa jAnanA / bahuri pahilA vA dUsarA kuMDa viSai jitanI sarisa mAI, titanI bAra lakSa yojana ko dUragA dUkhA kari
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA bhASADhIkA ] [ 236 jo parimANa pAvai, tAkI caugAra tI hArara gojana rAisa, va tIsarA anavasthA kuMDa kA vyAsa parimArae prAva hai / bahuri pahilA vA dUsarA vA tIsarA anavasthA kuMDa virSe jetI sarisoM mAI hoi, tetI bAra lakSa yojana kauM dUraNA-dUNA kari jo parimAraga prAva, tAkauM cauguNA kari tIna lAkha yojana ghaTAeM, cauthe anavasthA kaMDa kA vyAsa parimANa Avai, aise baghatA-badhatA vyAsa parimANa aMta kA anavasthA kuMDa paryanta jaannaa| tahAM jo aMta kA anavasthA kaMDa bhayA, tIhi virSe jetI sarisoM kA parimAraNa hoi, titanA jaghanya parItAsaMkhyAta kA pramANa jAnanA / ihAM zalAkA kuMDa viSa eka sarisoM gerai jo eka anavasthA kuMDa hoi, to zalAkA kuMDa virSe eka, nava Adi aMka pramANa sarisoM gera kete manavasthA kuMDa hoi ? aise rAzika kariye, taba pramANa rAzi eka, phala rAzi eka, icchA rAzi eka navAdi aMka pramANa / tahAM phala rAzi kari icchA kauM guriMga pramANa kA bhAga dIe labdha rAzi eka navAdi aMka pramANa ho hai / bahuri pratizalAkA kuMDa virSe eka sarisauM mere eka navAdi aMka pramANa anavasthA kuMDa hoi, to pratizalAkA kuMDa vi eka navAdi aMka pramANa sarisoM gerai kete hoi ? aise rAzika kIe pramANa 1 phala 16 icchA 16= labdharAzi eka navAdi aMkani kA varga pramANa ho hai / bahuri mahAzalAkA kuMDa virSe eka sarisoM mere, anavasthA kuMDa eka navAdi (aMkani) kA varga pramANa hoi, to mahAzalAkA kuMDa virSe eka navAdi aMka pramANa sarisauM ne kaiMte anavasthA kuMDa hoi ? aiseM rAzika krIe, pramANa 1, phala 16 varga icchA 16= labdharAzi eka navAdi aMkani kA dhana pramAga ho hai / so itanA anavasthA kuMDa hoi hai, aisA anavasthA kuMDani kA pramANa jAnanA / bahuri 'jaghanya parItAsaMkhyAta ke Upari eka-eka badhatA krama kari eka ghATi utkRSTa parItAsaMkhyAta paryanta madhya parItAsaMkhyAta ke bheda jAnane / bahuri eka ghATi jaghanya yuktAsaMkhyAta parimAraNa utkRSTa parItAsaMkhyAta jaannaa| aba jaghanya yuktAsaMkhyAta kA parimAraNa kahie hai - jaghanya parItAsaMkhyAta kA viralana kIjie / biralana kahA? jetA bAkA parimANa hoi, titanA hI eka-eka kari judA-judA sthApana kIjiye / bahuri eka-eka kI jAyagA eka-eka parItAsaMkhyAta mAMDie, pIche sabani kI paraspara guNie, pahilA javasya parItAsaMkhyAta kauM dUsarA jaghanya parItAsaMkhyAta kari guNie, jo parimANa grAve, tAhi tIsarA jaghanya parItAsaMkhyAta kari guriMgaye / bahuri jo parimANa Avai, tIne cauthA kari guriNae, ase aMta - and Nam. TheTM.
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ E 24. j ghommaTasAra jIvakANDa gApA 117 tantras- - tAI. paraspara guNe jo parimANa Avai, so parimANa jaghanya yuktAsaMkhyAta kA jAnanA / yAhI kauM aMka saMdRSTi kari dikhAie hai - jaghanya parItAsaMkhyAta kA parimAraga cyAri (5 ) yAkA viralana kIyA 1, 1 - Hoteine 4444 NamAS 1, 1 / bahuri eka-eka ke sthAnaka, sohi dIyA 1 1 1 1 paraspara guNana kIyA, taba doya sai charappana bhayA / ase hI jAnanA / so isa hI jaghanya yuktAsaMkhyAta kA nAma prAvalI hai, jAta eka pAvalI ke samaya jaghanya yuktAsaMkhyAta parimANa hai / bahuri yAke Upari eka eka baghatA eka ghATi utkRSTa yuktAsaMkhyAta paryanta madhyama yuktAsaMkhyAta ke bheda jAnane / bahuri eka pATi jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAta parimANa utkRSTa yuktAsaMkhyAta jaannaa| ...aba jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAta kahie hai -- jaghanya yuktAsaMkhyAta koM jaghanya yuktAsaMkhyAta kari eka bAra paraspara gau, jo parimAyA zrAne, so jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAta jAnanA / yAke Upari eka-eka baghatA eka dhATi utkRSTa prasaMkhyAtAsaMkhyAta paryanta madhyama asaMkhyAtAsaMkhyAta jAnane / eka pATi jaghanya parItAnaMta pramANa utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAta jAnanA / . aba jaghanya parItAnaMta kahie hai - jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAta parimAraNa tIna rAzi karanA - eka zalAkA rAzi, eka viralana rAzi, eka deya rAzi / tahAM viralana rAzi kA to piralana karanA, bakheri kari judA-judA eka-eka rUpa karanA, para eka-eka ke Upari eka-eka deya rAzi dhrnaa| bhAvArtha - yaha jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAta pramANa sthAnakani viSaM jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAta jude-jude mAMDane / bahari tinikauM paraspara guNie, aseM kari usa zalAkA rAzi maiM syoM eka ghaTAi denA / bahuri ase kIe jo parimANa pAyA, titane parimANa doya rAzi karanA, eka viralana rAzi, eka deya rAzi / tahAM viralana rAzi kA viralana kari eka-eka Upari eka-eka deya rAzi kI sthApana kari, paraspara gurigae / aseM kari usa zalAkA rAzi maiM syoM eka aura ghaTAi denA / bahuri aisa kIe jo parimANa prAyA, titane pramANa viralana-deya sthApi, viralana rAzi kA viralana kari eka-eka prati deya rAzi kauM dei paraspara muNiye, taba zalAkA rAzisuM eka aura kAhi lenA, ase karate-karate jaba yaha pahilI bAra kiyA zalAkA rAzi sarva saMpUrNa hoi, taba tahA~ jo kicha parimANa huvA, so yahu mahArAzi asaMkhyAtAsaMkhyAta kA madhya KAR.CAREER
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrA bhAvATIkA } 241 bheda haiM, so titane titane parimAraNa tIna rAzi bahuri karanA eka zalAkA rAzi, eka viralana rAzi, eka deya rAzi / tahAM viralana rAzi kA viralana kari eka-eka ke sthAna ke deya rAzikA vyApana kara paraspara guNIye, taba zalAkA rAzi meM sU eka kADhi lenA bahuri jo parimANa AyA, tAkA viralana kari eka-eka prati tisa hI parimANa ko sthApana kari paraspara guNiye, taba eka aura zalAkA rAzi meM sU kAhi lenA / aseM karate-karate jaba dUsarI bAra bhI kiyA huA zalAkA rAzi saMpUrNa hoi, taba se karatA jo parimANa madhyama zrasaMkhyAtA saMkhyAta kA bhedarUpa AyA, tisa parimANa tIna rAzi sthApana karanI - bAlAkA, viralana, deya / tahAM viralana rAzi kauM basera eka-eka sthAnaka viSe deya rAzi kauM sthApana kari paraspara guNiye, taba tIsarI zalAkA rAzi meM soM eka kADhi lenA / bahuri aseM karateM jo parimANa AyA thA, tisa parimANa rAzi kA viralana kari eka-eka sthAnaka viSai tisa parimANa hI kA sthApana kari paraspara guNiye, taba zalAkA rAzi meM syoM eka aura kAdi lenA / aseM karate-karate jaba tIsarI bAra bhI zalAkA rAzi saMpUrNa bhayA, taba earer traya niSThApana huvA kahiye / Age bhI jahAM zalAkA traya niSThApana kahiyegA, tahAM jaisA hI vidhAna jAnanA / vizeSa itanA jo zalAkA, viralana, deya kA parimANa yahAM jaisA hoi, taisA jAnanA / aba jaiseM karate jo madhyama asaMkhyAtA saMkhyAta kA bhedarUpa rAzi upajyA, tohi viSaM ye chaha rAzi milAyanA / loka pramANa dharma dravya ke pradeza loka pramANa adharma dravya ke pradeza, loka pramANa eka jIva ke pradeza, loka pramANa lokAkAza ke pradeza, tAteM prasaMkhyAtaguNA apratiSThita pratyeka vanaspati kAyika jIvani kA parimANa, tAteM asaMkhyAta lokaguNA to bhI sAmAnyaparne asaMkhyAta loka pramANa pratiSThita pratyeka vanaspati kAyika jIvani kA parimANa - ye chahoM rAzi pUrvokta pramANa viSe joDane / jor3eM jo parimANa hoi, tIhi parimAraNa zalAkA, viralana deya rAzi karanI / pIche anukrama te pUrvokta prakAra kari zalAkA traya niSThApana karanA aseM karateM jo koI mahArAzi madhya prasaMkhyAtA saMkhyAta kA bhedarUpa bhayA, tIhi viSe cyAri rAzi aura milAvane / bIsa koDAkoDI sAgara prabhAga utsarpiNI, zravasarpiNI doya kAlarUpa kalpakAla ke saMkhyAta patyamAtra samaya; bahuri asaMkhyAta lokamAtra anubhAga baMdha kauM kAraNabhUta je pariNAma, tinike sthAna; bahuri ini te asaMkhyAta atraNeM to bhI asaMkhyAta lokamAtra anubhAga baMdha kauM kAraNabhUta je pariNAma, tinike sthAna : bahuri initai prasaMkhyAta lokaguNe to bhI asaMkhyAta lokamAtra mana, -
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAga S MANTRA 242 [ gommaTasAra jIvakA gAthA 115 vacana, kAya yogani ke avibhAga praticcheda ; aseM ye cyAri rAzi pUrvokta parimANa viSa milAbane / milAya jo parimANa hoi, tIhi mahArAzi pramANa zalAkA, viralana, deya rAzi kari anukrama teM pUrvokta prakAra zalAkA zraya niSThApana. karanA / ase karate jo parimANa hoi, so jaghanya parItAnaMta hai / bahuri yAke Upari eka-eka badhatA eka ghATi utkRSTa parItAnaMta paryanta madhyama parItAnaMta jAnanA / bahuri eka ghATi jaghanya yuktAnaMta parimANa utkRSTa parItAnaMta jaannaa| aba jaghanya yuktAnaMta kahiye hai - jaghanya parItAnaMta kA viralana kari-kari bakheri eka-eka sthAna virSe eka-eka jaghanya parItAnaMta kA sthApana kari paraspara guNeM jo parimANa Avai, so jaghanya yuktAnaMta jAnanA / so yahu abhavya rAzi samAna hai / abhavya jIva rAzi jaghanya yuktAnaMta parimANa hai / bahuri yAke Upari eka-eka baghatA eka dhATi utkRSTa yuktAnaMta paryanta madhyama yuktAnaMta ke bheda jAnanA / bahuri eka dhATi jaghanya anaMtAnanta parimAraNa utkRSTa yuktAnanta jAnanA / - .-.. ALA ". - -- aba jaghanya anaMtAnaMta kahiye hai - jaghanya yuktAnaMta ko jaghanya yuktAnaMta kari eka hI bAra guraNe jaghanya anaMtAnaMta hoi hai| bahuri yAke Upari eka-eka badhattA eka ghATi kevalajJAna ke avibhAga praticcheda pramANa utkRSTa anaMtAnaMta paryanta madhyama anaMtAnaMta jAnane / so thAke bhedani ko jAnatA saMtA ase vidhAna kareM - jaghanya anaMtAnaMta parimAraNa zalAkA, viralana, devarUpa tIna rAzi kari anukrama te zalAkA traya niSThApana pUrvokta prakAra kari karanA / aeNse karateM jo madhyama anaMtAnaMta bhedarUpa parimANa hoi, tohi virSe e chaha rAzi aura milAvanA / jIva rAzi ke anaMtave bhAga siddha rAzi, bahuri tAteM anaMtaguNA jaisA pRthvI, apa, teja, vAyu, pratyeka vanaspati, asa rAzi rahita saMsArI jIva rAzi mAtra nigoda rAzi, bahuri pratyeka banaspati sahita nigoda rAzi pramANa vanaspati rAzi, bahuri jIva rAzi teM anaMtamuraNA pudgala rAzi, bahuri yAta anantAnanta guNA vyavahAra kAla ke samayani kI rAzi, bahuri yAta anaMtAnanta guNA alokAkAza ke pradezani kI rAzi - ase chahoM rAzi ke parimANa pUrva parimANa virSe milAvane / bahuri milAe jo parimANa hoi, tIhiM pramANa zalAkA, viralana, deya kari krama se pUrvavat zalAkA traya niSThApana kIyeM jo koI madhyama anaMtAnaMta kA bhedarUpa parimANa pAvai, tIhi virSe dharmadravya, adharmadravya ke aguruladhu guNa kA avibhAga praticchedani kA parimANa anaMtAnaMta hai, so joDie / yauM karateM jo mhaa| %3DLINE P are
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ attafat bhATIkA [ 243 parimANa hoi, tIhi pramAkha zalAkA, viralana, deya kari krama taiM pUrvokta vidhi kari zalAkAya niSThApana kIyeM jo koI madhyama anaMtAnaMta kA bhedarUpa mahA parimANa hoi, tisa parimANa ko kevalajJAna zakti kA pravibhAga praticchedani kA samUharUpa parimANa viSai ghaTAi, pIche jyU kA tyU milAiye, taba kevalajJAna ke avibhAga praticchedana kA pramANa svarUpa utkRSTa anaMtAnaMta hoha hai / - ihAM prazna jo pUrvokta parimAraNa kauM pahile kevalajJAna meM sau kADhi pIche pheri milAyA so kauna kAraNa ? '' lAkA samAdhAna kevalajJAna kA parimANa asA nAhIM jo pUrvokta parimANa ke guraNanAdi krama kari jANyA jaay| hara usa parimANa ko kevalajJAna meM milAiye to kevalajJAna adhika pramANa hoi, so hai nAhIM / bahuri kichU na kahie to gaNita viSai saMbaMdha TUTeM, tAteM pUrvokta parimAraNa kauM pahile kevalajJAna meM sauM ghaTAi, pIche milAi, kevalajJAna mAtra utkRSTa anaMtAnaMta kA hai / se ye ikaIsa bheda saMkhyAmAna ke kahe / - -- saMkhyA ke vizeSarUpa se caudaha dhArA, tinikA kathana kIjie hai 1. sarva dhArA, 2. samadhArA, 3. viSamadhArA 4 kRtidhArA, 5. prakRti dhArA 6. dhanadhArA, 7. adhanadhArA, ma kRti mAtrikadhArA, 6. prakRti mAtrikadhArA, 10 ghana mAtRkadhArA 11. adhana mAtRkadhArA 12. dvirUpa vargavArA, 13. dvirUpavanadhArA, 14. dvirUpadhanAdhanadhArA - se ye caudaha dhArA jAnanI / tahAM kahe je sarva saMkhyAtAdi bheda, te eka Adi teM hoMhi ase je sarva saMkhyAta vizeSarUpa so sarvadhArA hai / avazeSa teraha dhArA yAhI viSai utpanna jAnanI / vA dhArA kA prathama sthAna . eka pramANa, dUsarA sthAna doya pramANaM, tIsarA sthAna tIna pramANe ase eka-eka badhatA kevalajJAna paryanta jAnane / kevalajJAna zabda kari utkRSTa anaMtAnaMta jAnane / isa dhArA viSe sarva hI saMkhyA ke vizeSa Aye, tAte yAke sarvasthAna kevalajJAna parimAraga jAnane / 4: bahuri jisa viSai samarUpa saMkhyA ke vizeSa pAiye, so samadhArA hai / yAkA Adi sthAna doya. dUsarA sthAna vyAri, tIsarA sthAna chaha, jaise doya- doya baghatA
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ gomprasAra godakApaDa gAvA 125 kevalajJAna paryaMta jAgane / yA sarvasthAna kevalajJAna kA prAdhA pariNAma haiN| sarvadhArA virSe sarvasaMkhyAta ke vizeSa the, tinimeM Adhe tau samarUpa haiM, prAdhe viSamarUpa haiM; tAte yAke sthAna kevalajJAna kA prAdhe pramANa kahe / bahuri jisa virSe viSamarUpa saMkhyA vizeSa pAiye, so viSamadhArA hai / yAkA Adi sthAna eka, dUsarA sthAna tIna, tIsarA sthAna pAMca, ase doya-doya badhatA eka ghATi kebalajJAna paryaMta jAnane : yAke sarvasthAna AdhA kevalajJAna pramANa haiN| bahuri jisa viSa vargarUpa saMkhyA vizeSa pAiye, so kRtidhArA hai| yAkA prathama sthAna eka, jAta eka kA varga eka hI hai| bahuri dUsarA sthAna cyAri, jAteM doya kA varga cyAri ho hai| bahuri tIsarA sthAna nava, jAte tIni kA varga nava hai| bahuri cauthA sthAna solaha, jAte cyAri kA varga solaha hai / jaise hI paMcAdika ke varga pacIsa nai prAdi dekari yAke sthAna kevalajJAna paryaMta jAnane / yAke sarvasthAna kevalajJAna kA vargamUla parimAraNa jAnane / jisa parimAraNa kA varga kIye kevalajJAna kA parimAraNa hoi, itane yAke sthAna hai| bahuri jisa virSe vargarUpa saMkhyA vizeSa na pAiye, so prakRtidhArA hai / sarva dhArA ke sthAnakani meM syoM kRtidhArA ke sthAna dUri kIe avazeSa sarvasthAna isa dhArA ke jAnane / yAkA pahilA sthAnaka doya, dUsarA tIna, tIsarA pAMca, cauthA chaha, (pAMcavAM sAta, chaThA pATha) ityAdi eka ghATi kevalajJAna paryaMta Anane / yAke sarvasthAna kevalajJAna kA vargamUla kari hIna kevalajJAna parimANa jAnane / bahuri jisa virSe ghanarUpa saMkhyA vizeSa pAiye, so dhanadhArA hai / yAkA pahilA sthAna eka, jAte eka kA dhana eka hI hai| bahuri dUsarA sthAna pATha, jAte doya kA dhana pATha ho hai| bahuri tIsarA sthAna sattAIsa, jAte tIna kA dhana sattAIsa ho hai / cauthA sthAna. causaThi, jAtaM cyAri kA dhana causaThi ho hai| jaise paMcAdika kA dhana savAsI meM prAdi dekari yAke sthAna kevalajJAna ke Asanna dhana paryaMta jAnane / kevalajJAna kA Asanna ghana kahA kahiye ? ' so aMkasaMdRSTi kari dikhAiye hai -- kevalajJAna kA parimAraNa paiMsaThi hajAra . pAMca se chattIsa (65536) / yAkA AdhA kIjie, taba ghanadhArA kA sthAna hoi (32768) / yAkA ghanamUla battIsa (32) / bahuri yAke Upari tetIsa naiM Adi NAGAR
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammAnakA bhASADhIkA / 245 dekara cAlIsa paryaMta ghanamUla ke sthAna hai; jAte cAlIrA kA ghana koe cauMsaThi hajAra hoi, so Asanna ghana jAnanA / jAte ikatAlIsa kA dhana kIjie, to bar3asaThi hajAra nava se ikabIsa hoi, so kevalajJAna ke parimANa sauM badhatA hoi, so saMbhava naahii| tAteM kevalajJAna ke nIceM jo parimANa ghanarUpa hoi, tAkoM kevalajJAna kA Asanna dhana kahie / isa prAsana dhana kA jo ghanamala, tAkA jo parimANa, titane isa dhArA ke . sthAna jaanne| kou kahai ki kevalajJAna ke ardhaparimAraNa kauM dhanasthAna tuma kaise jAnyA ? tAkA samAdhAna -- dvirUpa vargadhArA ke je sthAna kaheMge, tini virSe pahilA, tIsarA, pAMcavA naiM prAdi dekari je viSama sthAna haiM, titikA tau cauthA bhAga parimANa ghanadhArA kA sthAna jAnanA / jaise dvirUpa vargadhArA kA pahilA sthAna cyAri, tAkA cauthA bhAga eka, so dhanadhArA kA sthAna hai / bahuri tIsarA sthAna doya se chappana, tAkA cauthA bhAga causaThi, so ghanadhArA kA sthAna hai, asA sarvatra jAnanA / bahuri je dUsarA, cauthA, chaThA naiM Adi dekari samasthAna haiM, tinikA aAdhA pramANa dhanasthAna jAnanA / jaise dUsarA sthAna solaha, tAkA AdhA ATha, sau banadhArA kA sthAna hai / cauthA sthAna saThi hajAra pAMca se chattIsa, tAkA prAdhA battIsa hajAra sAta sai aDasaThi, so bhI ghanasthAna haiN| yAteM yaha kevalajJAna bhI dvirUpa varmadhArA ke samasthAna virSe hai, tAte yAkA prAdhA parimANa kauM ghanasthAna khaa| bahuri prazna - jo kevalajJAna ko dvirUpa vargadhArA ke samasthAna virSe kaise jAnyA ? tAkA samAdhAna - kevalajJAna kI vargAlAkA kA bhI parimANa dvirUpa vargadhArA ke hI virSe kahA hai ara dvirUpa vargadhArA ke je sthAna haiM, tini viSa pramANa samarUpa hI hai, tAtai jAnie hai / ase dhanadhArA kahI / .. bahuri jisa viSaM ghanarUpa saMkhyA vizeSa na pAie, so apanadhArA hai / sarvadhArA virSa je sthAna haiM, tini virSe anadhArA ke sthAna ghaTAe avazeSa sarvasthAna isa dhArA ke jAnane / yAkA prathama sthAna doya, dUsarA sthAna tIna, ityAdika kevalajJAna paryanta jAnanA / yAke sarvasthAna banadhArA ke sthAna kA parimAraNa kari hIna kevalajJAna parimANa jAnane / ..
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ SERRITATUSHARE mAra 246 ] / gommaTasAra mauvakANDa gAthA 117 bahuri jinikA varga hoi ase saMkhyA vizeSa jisa dhArA viSa pAie, so kRti mAtRkadhArA hai, so eka meM zrAdi dekari sarva hI kA varga hoi hai, paraMtu yAkA aMtasthAna kevalajJAna kA vargamUla ho jaannaa| kevalajJAna ke vargamUla teM eka bhI adhika kA jo varga karie tau kevalajJAna te adhika kA parimANa hoi, tAte yAke sthAna eka soM lagAi eka-eka badhatA kevalajJAna ke vargamUla paryaMta jAnane / yAke sarvasthAna kevalajJAna kA vargamUla parimANa jAnane / bahari jinikA varga na hoi jaise saMkhyA jisa dhArA virSe pAie, so akRtimAtRka dhArA hai| so eka adhika kevalajJAna kA vargamUla kauM Adi dekari eka-eka baghatA kevalajJAna paryaMta jAnanA / inakA varga na ho hai / yAke sarvasthAna kevalajJAna ke vargamUla kari hIna kevalajJAna mAtra jAnane / aMkasaMdRSTi kari kevalajJAna kA pramANa solaha, tAkA vargamUla cyAri, so cyAri paryaMta kA lau varga hoya ara paMcama taiM Adi dai kari solaha paryaMta kA varga na hoi, jo kIjiye tA kevalajJAna te prAMdhaka parimANa hoi, so hai naahiiN| bahuri jinikA dhana hoi sakai ase saMkhyA vizeSa jisa dhArA virSe pAiye so ghana bhAtRkadhArA hai, so eka meM prAdi dekari sarva kA dhana hoi; paraMtu yAkA aMta sthAna kevalajJAna kA jo mAsanta dhana, tAkA ghanamala parimANa hI jAnanA / yAke sarvasthAna kevalajJAna ke prAsanna dhana kA dhanamUla samAna jAnane / bahuri jinakA dhana na hoi sake ause saMkhyA vizeSa jisa dhArA meM pAiye, so adhana mAtRkadhArA hai; so kevalajJAna kA eka adhika Asanna vana mUla te lagAi ekaeka yadhatA kevalajJAna paryaMta yAke sthAna jAnane / aMkasaMdRSTi kari kevalajJAna saThihajAra pAMca se chattIsa pramANa ( 65536 ), yAkA prAsanna ghana cauMsaThi hajAra (64030.) tAkA ghanamUla cAlIsa (40), so cAlIsa paryaMta kA dhana hoi, ikatAlIsa teM lagAi kevalajJAna paryaMta yAkA dhana na hoi, jo kIjiye to kevalajJAna se adhika parimAraNa hoi, so hai nAhIM / ___ bahuri dvirUpa kA varga sauM lagAi pUrva-pUrva kA varga karate je saMkhyA vizeSa hoi, te jisa dhArA virSe pAiye, so dvirUpavagaMdhArA hai / yAkA prathama sthAna doya kA varga cyAri, bahuri cyAri kA varga dUsarA solaha, bahuri yAkA varga tIsarA sthAna chappana adhika doya sau (256) / bahuri yAkA varga cauthA sthAna paNaTTI, so paiMsaThi hajAra . .. .... ... mestamAERIST........ a DESISTRA R winnivanemAma mashantainme a SHEN
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ sambazanakSikA bhASATokA / / 247 pAMca mai chattIsa (65536) pramANa kA nAma paNaTThI kahiye hai| bahuri yAkA varga pAMcavAM sthAna bAdAla, so biyAlIsa caurANavai, chinavai, bahattari, chinavai ye aMka likheM jo pramANa hoi, tAkI vAdAla kahiye (42 64 66 72 66) / bahuri yAkA varga chaThA sthAna ekaTTI, so eka, pATha, cyAri cyAri, chaha, sAta, cyAri-cyAri, bidI, sAta, tIna, sAta, biMdI, nava, pAMca, pAMca, eka, chaha, eka, chaha ini aMkani kari jo pramANa hoi tA. ekaTTI kahiye hai (1 8 4 4 6 7 4 4 0 7 3 7 0 6 55 16 16) / bahuri yAkA varga sAtavAM sthAna jaise hI pahalApahalA sthAnani kA varga kIe eka-eka sthAna hoi| tahAM saMkhyAta sthAna bhae jadhanya parItAsaMkhyAta kI vargazalAkA hoi / so vargazalAkA kahA kahie ? doya ke varga te lagAi jitanI bAra varga kIe vivakSita rAzi hoi, titanI hI vivakSita rAzi kI vargazalAkA jAnanI / tAtai dvirUpa vargadhArA Adi tIna dhArAni virSe jitane sthAna bhae jo rAzi hoi, tIhiM rAzi ko titanI vargazalAkA hai / jaise paNaTo kI varga zalAkA cyAri, bAdAla kI pAMca, ityAdi jAnanIM / bahuri jaghanya parotAsaMkhyAta ko varga zalAkA sthAna teM lagAi saMkhyAta sthAna bhaeM, taba jaghanya parotAsaMkhyAta ke ardhacchadani kA parimANa hoi / / so ardhaccheda kahA kahie? vivakSita rAzi kA jetI bAra prAdhA-prAdhA hoi, titane tisa rAzi ke ardhaccheda jAnane / jaise solaha kI eka bAra AdhA kIye pATha hoi, dUsarA AdhA kIye tyAri hoi, tIsarA prAdhA kIye doya hoi, cauthA prAdhA kIye eka hoi, aMseM cyAri bAra AdhA bhavA, tAteM solaha kA ardhaccheda cyAri jAnane / presa hI cauMsaThi ke ardhazcheda chaha hoi / ase sarva ke ardhaccheda jAnane / bahuri tisa jaghanya parItAsaMkhyAta ke arthacchedarUpa sthAna te saMkhyAta varga sthAna gaye jaghanya parItAsaMkhyAta kA vargamUla hoI, yAta eka sthAna gaye isa vargamUla kA varga koye jaghanya parItAsaMkhyAta hoi| bahuri yAte saMkhyAta sthAna gaye jaghanya yuktAsaMkhyAta hoi, soI prAvalI kA parimAraNa hai / ihAM vargazalAkAdika na kahe, tAkA kAraNa prAgai kahiyegA / bahuri yAta eka sthAna jAiye, yAkA eka bAra varga kIjiye, taba pratarAvalI hoi; jAteM prAvalI ke varga hI kauM pratarAvalo kahiye hai /
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ THPRADES STImAn / yommaTasAra jIvakANDa gAthA 117 bahuri ihAMta asaMkhyAta sthAna jAi addhApalya kA varga zalAkA rAzi hoi hai| bahuri yAta asaMkhyAta sthAna jAi, addhApalya kA ardhaccheda rAzi hoi / bahuri yAta asakhyAta sthAna jAi addhApalya kA vargamUla hoi / bahuri yAta asaMkhyAta sthAna gaye sUcyaMgula hoi / bahuri yAtai eka sthAna gaye pratarAMgula hoi / bahuri yAta asaMkhyAta sthAna gaye jagat zreNI kA ghanamUla hoi / bahuri yAta asaMkhyAta saMkhyAta sthAna gaye krama te jaghanya parItAnaMta kA vargazalAkA rAzi para arddhaccheda rAzi para vargamUla hoi / yAta eka sthAna gaye jaghanya parItAnaMta hoI / bahuri yAta asaMkhyAta sthAna gaye jaghanya yuktAnaMta hoi / bahuri yAta eka sthAna gaye jaghanya anaMtAnaMta hoi / bahuri yAte anaMtAnanta anaMtAnaMta sthAna gaye krama se jIva rAzi kA vargazalAkA rAzi ara arddhaccheda rAzi ara vargamUla hoi / yAta eka sthAna gaye jIva rAzi hoi / bahuri aba ihAM se bhAga je rAzi kahie hai, tinikA vargazalAkA rAzi, ardhaccheda rAzi, vargamUla sabakA asa kahi lenaa| so jIvarAzi te anaMtAnaMta vargasthAna gae pudagala paramANuni kA parimArA hoi / yAta anaMtAnaMta varmasthAna gae tIni kAla ke samayani kA parimANa hoi| yAta anaMtAnaMta sthAna gaye zreNIrUpa AkAza ke pradezani kA parimANa . hoi, so yaha loka-pralokarUpa saba prakAza ke laMbAIrUpa pradezani kA parimANA hai / yAmaiM cauDAI-UMcAI na lonI / bahuri yAta eka sthAca gaye pratarAkAza ke pradezani kA parimAgA hai, so yaha loka-pralokarUna sarva AkAza ke pradezani kA laMbAI rUpa vA cauDAIrUpa pradezani kA parimANa hai, yAma UMcAI na lonI / UMcAI sahita dhana rUpa sarva mAkAza ke pradezani kA pramANa dvirUpa ghanadhArA virSe haiM; isa dhArA viSa nAhIM hai / bahuri yAte anaMtAnaMta sthAna jAi dharma dravya, adharna dravya ke aguruladhu guNani kA avibhAga praticchedani kA pramArA hoi| jisakA bhAga na hoi asA koI zakti kA sUkSma aMza, tAkA nAma avibhAga praticcheda hai / bahuri yAta anaMtAnaMta vargasthAna gaye eka jIva ke agurulaghu guNa ke SaTsthAna patita vRddhi-hAni rUpa avibhAga praticchedani kA pramANa hoi hai / bahuri yAta anaMtAnaMta vargasthAna gaye sUkSma nigodiyA ke jo labdhyakSara nAmA jaghanya jJAna hoi hai, tAke avibhAga praticchedAni kA parimAraNa hoi / bahuri pAte anaMtAnaMta vargasthAna gae. asaMyata rAmyagdRSTI tithaMca ke jo jaghanya samyaktva. rUpa kSAyika labdhi ho hai, tAke avibhAga praticchedani kA pramANa hoi / bahuri yAta anaMtAnaMta sthAna gae kevalajJAna kA vargazalAkA rAzi hoi / bahuri yAta anaMtAnaMta vargasthAna gae kevalajJAna kA ardhaccheda rAzi hoi / bahuri yAta anaMtAnaMta varmasthAna
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagnAnaMcayikA bhAvArIkA -. ---- gaye kevalajJAna kA aSTama vargamUla hoi| bahuri yAta eka-eka sthAna gae krama te kevalajJAna kA saptama, pAThama, paMcama, caturtha, tRtIya, dvitIya, prathama vargamUla hoi|... jo vivakSita rAzi kA vargamUla hoi, tAko prathama vargamUla kahie / bahuri usa prathama vargamUla kA vargamUla kaM dvitIya vargamUla kahie / bahuri tisa dvitIya vargamUla kA bhI vargamUla hoi, tAkI tRtIya vargamUla kahie / ase hI caturthAdika vargamUla "jAnane / bahuri usa prathama vargamUla te eka sthAna jAie, vAkA varga kIjie, taba guNa-paryAya saMyukta je triloka ke madhyavartI triloka saMbaMdhI jIvAdika padArthani kA samUha tAkA prakAzaka jo kevalajJAna sUrya, tAkI prabhA ke pratipakSI karmani ke sarvathA nAza te prakaTa bhae samasta avibhAga praticchedani kA samUharUpa sarvotkRSTa bhAga pramANa upaje hai, soI utkRSTa kSAyika labdhi hai| ihAM hI isa dhArA kA aMta sthAna hai| yaha hI sarvotkRSTa parimANa hai| yAta koU adhika parimAraNa nAhI, ase yaha dvirUpa vargadhArA kahI / yAke vargarUpa sarvasthAna kevalajJAna kI vargazalAkA parimAraNa jAnane / / aba ihAM keteika niyama dikhAie hai - jo rAzi viralana deya krama kari nipaje, so rAzi jisa dhArA viSe kahI hoi, tisa dhArA virSe hI tIhi rAzi kI vargazalAkA vA ardhaccheda na hoi / jaise viralana rAzi solaha (16), tAkA viralana kari eka-eka prati solahauM jAyagA deya rAzi jo solaha so sthApi, paraspara guraNana kIe ekaTThI pramANa hoi, so ekahI pramANa rAzi dvirUpa vargadhArA virSa pAIye hai / yAke ardhaccheda causaTha (64), bargazalAkA chaha, so isa dhArA meM na pAiye, ase hI sUcyaMgula vA jagatzreNI ityAdika kA jAnanA / asA niyama isa dvirUpa vargadhArA virSe ara dvirUpa ghanadhArA para dvirUpa dhanAdhanadhArA viSaM jaannaa| tahAla sUcyaMgulAdika dvirUpa vargadhArA virSe apanI-apanI deya rAzi ke sthAna se Upari viralana rAzi. ! ke jete ardhaccheda hoMi, titane vargasthAna gaye upaje haiN| tahAM sUcyaMgula kA viralana rAzi palya kA ardhaccheda pramANa hai, deya rAzi palya pramANa hai / bahuri jagacche rakhI kI viralana rAzi palya kA arthacchedani kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra jAnanA, deya rAzi dhanAMgulamAtra jaannaa| tahAM apanA-apanA viralana rAzi kA viralana kari eka-eka bakheri tahAM eka-eka prati deya rAzi kauM dei paraspara guNeM jo-jo rAzi upaja hai, so prAgai kathana kareMge / bahuri dvirUpa vargadhArAdika tIni dhArAni virSe pahalA pahalA vargasthAna se UparalA-UparalA. vargasthAna virSe ardhacchedaardhaccheda to dUNe-dUNe jAnane ara vargazalAkA eka-eka adhika jAnanI / jaise dUsarA .
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...........noramaAR . . . ... . RINnand E 550 ] | gommaTasAra jazvakA mAthA 117 vargasthAna solaha, tAkA ardhaccheda cyAri ara tIsarA vargasthAna doya se chappana, tAkA ardhaccheda pATha, ase hI dUNe-dUNe jAnane / bahuri vargazalAkA solaha kI doya, doya sai chApana kI tIna ase eka adhika jAnanI / bahuri tIhi UparalA sthAnaka ke nikaTavartI jethavA UparalA sthAnaka hoi, tethavA anya dhArA virSe sthAna hoi, tau tahAM tisa pahile sthAna te ardhaccheda tiguNe hoi, jaise dvirUpa vargadhArA kA dvitIya sthAna solaha, tAke arcaccheda cyAri, ara tAte UparilA dvirUpa dhanadhArA kA tIsarA sthAna cyAri hajAra chinakai, tAke ardhaccheda bAraha, ase sarvatra jAnanA / bahuri vargazalAkA doU kI samAna jAnanI, jaise doya saM chappana kI bho tIna vargazalAkA, cyAri hajAra china kI bhI tIna vargazalAkA ho haiM / bahuri rAzi ke jete ardhaccheda hoi, tini ardhacchedani ke jete ardhaccheda hoi, titanI rAzi kI dharmazalAkA jAnanI / jaise rAzi kA pramANa solaha, tAke ardhaccheda cyAri, yAhU ke ardhaccheda doya, rAzi solaha, tAkI vargazalAkA doya haiM, ase sarvatra jAnanA / bahuri jetI vargazalAkA hoi, titanI jAyagA doya-doya mAMDi paraspara guNie, taba ardhacchedani kA parimANa Avai / jaise solaha kI vargazalAkA doya, so doya jAyagA doya-doya mAMDi. paraspara. gurigae, taba cyAri hoi, so solaha ke cyAri ardhaccheda haiM, so yaha niyama dvirUpa vargadhArA virSe hI hai / bahuri jete ardhaccheda hoi, litanA duvA mAMDi paraspara gurigae, taba rAzi kA parimANa. hoi / jaise cyAri ardhaccheda ke cyAri jAyagA duvA mAMDi paraspara guriNae, taba jo rAzi solaha, tIhikA parimANa Avai / . vargazalAkA kahA?. jetI bAra varga kIye rAzi hoi, so varga zalAkA hai| athavA dvirUpa dhArA virSe ardhacchedani kA ardhaccheda pramANa vargaNAlAkA ho hai| bahuri ardhaccheda kahA ? rAzi kA jetA bAra AdhA-prAdhA hoi, so ardhaccheda rAzi hai / ityAdi yathA saMbhava jaannaa| bahuri dvirUpa kA dhana kI Adi dekari pahalA-pahalA varga karate saMkhyA vizeSa jisa dhArA virSe hoi. sI dvirUpa dhanadhArA hai| so doya kA ghana pATha ho hai, so to yAkA pahilA sthAna / bahuri yokA varga causATha, so dUsarA sthAna / bahuri yAkA varga cyAri hajAra chinave, so tIsarA sthAna , so yahu solaha kA dhana hai / bahuri AND - A- - % IREORosa Lenimammee
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 251 samdhazAnacandrikA bhASATokA j yAkA varga doya sai chappana kA dhana so cauthA sthAna / bahuri paTThI kA ghana pAMcavAM sthAna / bAdAla kA dhana chaThA sthAna / jaise pahalA-pahalA sthAnaka kA varga kIe ekaeka sthAna hoi, so ase saMkhyAta sthAna gae jaghanya parItAsaMkhyAta kA dhana hoi / yAta saMkhyAta sthAna gae pAbalI kA dhana hoi| yAtai eka sthAna gae pratarAvalI kA . dhana hoi / yAte asaMkhyAta asaMkhyAta sthAna gae krama te palya kI varga zalAkA kA chana ara arthaccheda kA dhana para vargamUla kA dhana hoi / yAta eka sthAna gae palya kA dhana hoi / bahuri yAte asaMkhyAta sthAna gae dhanAgula hoi / yAta asaMkhyAta sthAna bhae jagacche raNI hoi / yAta eka sthAna gae jagatpratara hoi| yAte anaMtAnaMta-anaMtAnaMta sthAna gae krama te jIvarAzi kI vargazalAkA kA ghana ara ardhaccheda kA dhana ara vargamala kA dhana hoii| yAta eka sthAna gaye jIvarAzi kA ghana hoi / yAta anaMtAnaMta sthAna gae zreNIrUpa sarva AkAza kI vargazalAkA kA dhana hoi / tAtai anaMtAnaMta varga sthAna jAi, tAhI kA ardhaccheda kA dhana hoi / tAte anaMtAnaMta ' bargasthAna jAi, tAhI kA prathama mUla kA dhana hoi / tAtai eka sthAna jAi zreNI prakAza kA dhana hoi, soI sarva prakAza ke pradezani kA parimANa hai / bahuri yAte anaMtAnaMta sthAna para kevalajJAna kAlIma garnazUla kA na hoi, so yAhI kauM aMta sthAna jAnanA / prathama vargamUla ara dvitIya vargamUla kauM paraspara guNe jo parimANa hoi, soI dvitIya vargamUla kA dhana jAnanA / jaise solaha kA prathama vargamala cyAri, dvitIya vargamala doya, yAkA paraspara gagana kIe pATha hoi, soI dvitIya vargamUla jo doya, tAkA dhana bhI Aja hI hoi, bahuri dvitIya vargamUla ke anaMtari varga kevalajJAna kA prathama mUla, tAkA dhana kIe kevalajJAna te ulaMghana hoi, so kevalajJAna se adhika saMkhyA kA prabhAva hai, tAteM soI aMta sthAna kahyA / yA dhArA ke sarvasthAna doya ghATi kevalajJAna kI varmazalAkA mAtra jAnane / dvirUpavargadhArA viSaM jisa rAzi kA jahAM varga grahaNa kIyA. tahAM tisakA dhana isa dhArA viSa jAnanA / bahuri doya rUpa kA ghana kara jo dhana, tAkauM Adi dekari pahalA-pahalA sthAna -kA varga karate jo saMkhyA vizeSa hoi, le jisa dhArA virSe pAiye, so dvirUpa dhanAdhanadhArA hai / so doya kA dhana pATha, tAkA ghana pAMca se bArA, so yAkA Adi sthAna jAnanA / bahuri yAkA varga doya lAkha bAsaThi hajAra eka sau cavAlIsa (262144), so yAkA dUsarA sthAna jAnanA / asa hI pahalA-pahalA sthAna kA varga karate yAke sthAna hoMhi / ase asaMkhyAta varga sthAna gaye lokAkAza ke pradezani kA parimANa
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ -::...-. -'.- - ---.----.-- - 252 ] gommaTasAra jIvakA gAyA 117 - nymsuri - na - - --- - T L hoi / bahuri bAteM asaMkhyAta vargasthAna gaye agnikAyika jIvani kI guNakAra zalAkA hoMhi / jetI bAra gugana kIye agnikAyika jIvani kA parimArA hoi, titanI gaNakAra zalAkA jAnanI / so yAke parimANa dikhAbane ke nimitta kahiye - lokAkAza ke pradeza pramANa judA-judA tIna rAzi karanA zalAkA, viralana, dey| tahAM viralana rAzi kI eka-eka sthAna viSa deya rAzi kI sthApana kari paraspara guragana karanA / jaise kIye saMseM zalAkA rAzi meM syoM eka kADhi lenA / ihAM jo rAzi bhayA, tAkI guNakAra zalAka; eka bhaI para kaI zApaya ve asaMkhyAtaveM bhAgamAtra huI, jAtai viralana rAzi ke ardhaccheda deya rAzi ke ardhaccheda ke ardhacchedani virSe jor3eM vivakSita rAzi kI vargazalAkA kA pramANa hoi hai / bahuri ardhaccheda rAzi asaMkhyAta loka pramANa bhayA, jAte deya rAzi ke ardhacchedani kari viralana rAzi kau guNa vivakSita rAzi kA ardhacchedani kA pramANa ho hai / bahuri utpanna bhayA rAzi so asaMkhyAta loka pramANa ho hai / bahuri yauM karateM jo rAzi bhayA, tIhi pramANa 'viralana deya rAzi kari viralana rAzi kA viralana karanA, eka-eka prati deya rAzi kauM denA, pIThe paraspara gaNana karatA, taba zalAkA rAzi meM syoM eka aura kaaddhilenaa| ihAM. guNakAra zalAkA doya maI, para vargazalAkA rAzi para ardhaccheda rAzi ara yo karatA jo rAzi utpanna bhayA, so ye tInoM hI asaMkhyAta loka pramANa bhaye / bahuri jahAM tAI yaha lokamAtra zalAkA rAzi eka-eka kADhane se pUrNa hoi, tahAM tAI ase hI karanA / ase karateM jo rAzi upajyA, tAkI guNakAra zalAkA to lokamAtra bhaI, aura sarva tInoM rAzi asaMkhyAta lokamAtra asaMkhyAta lokamAtra bhaye / bahuri jo yahu rAzi kA pramANa bhayA, tIhi pramANa judA-judA zalAkA, viralana, deya, ase tIna rAzi sthApi, tahAM viralana rAzi kauM eka-eka bakheri, eka-eka prati deya rAzi kauM dei, paraspara guNani kari dUsarI bAra sthApyA huA zalAkA rAzi te eka aura kADhi lenA / ihAM jo rAzi upajyA, tAkI guNakAra zalAkA eka adhika lokapramANa hai, avazeSa tInoM rAzi asaMkhyAta lokamAtra asaMkhyAta lokamAtra haiN| bahuri jo rAzi bhayA tIhiM pramANa viralana deya rAzi sthApi, viralana rAzi ko bakheri, eka-eka prati deya rAzi kauM dei, paraspara guNana kara dUsarA zalAkA rAzi teM eka aura kADhi lenA, taba guNakAra zalAkA doya adhika loka pramANa bhaI / avazeSa tInoM rAzi asaMkhyAta lokamAtra asaMkhyAta lokamAtra bhaI / bahuri yAhI prakAra doya ghATi utkRSTa saMkhyAta lokamAtra muraNakAra zalAkA prApta kari ina virSe pUrvokta doya adhika lokamAtra guNakAra' zalAkA jor3iye / taba guNakAra zalAkA bhI asaMkhyAta lokapramANa m .. u isinilia- . . 4 . Mar w - -- - - - - A -----.- -AALARYA --. - -lar-12--- .- - -.--... -- - / - -TEAM -- - - - Homen -
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ sambajJAnamandrikA bhAvATakA bhaI, taba ihAM se lagAi guNAkAra zalAkA, vargazalAkA, ardhaccheda rAzi, utpanna bhaI rAzi cAri (4) / ye cyArI vizeSa kari hInAdhika haiM / tathApi sAmAnyaparne asaMkhyAta loka asaMkhyAta lokapramANa jAnanI / ase krama te jAi dUsarI bAra sthApI huI zalAkA rAzi kauM bhI eka-eka kADhane te pUrNa karai / bahuri tahAM utpanna bhayA jo rAzi, tIhi pramANa zalAkA viralana, deya judA-judA tIna rAzi sthApanA / pUrvokta prakAra se isa tIsarI bAra sthApyA huvA zalAkA rAzi kauM bhI pUrNa kari bahuri tahAM jo rAzi utpanna bhayA, tIMhi pramANa zalAkA, viralana, deya, tIna rAzi sthaapnaa| tahAM jo pUrva kahI tIna guNakAra zalAkA rAzi, tinikA pramANa isa cauthI bAra sthApyA huvA zalAkA rAzi meM syoM ghaTAyeM jo avazeSa pramANa : rahai, so pUrvokta prakAra kari eka-eka kADhane se jaba pUrNa hoi, taba tahAM jo utpanna rAzi hoi, tIhi pramANa agnikAyika jIvarAzi hai / jaise dekhi----- 'AuDharAzivAra loge aNNoraNasaMguNe tetro' aMsA prAcAryani kari kahA hai| yAkA artha yaha-jo sADhA tIna bAra zalAkA rAzi kari loka kauM paraspara gurauM agnikAyika jIvarAzi ho hai| yA prakAra agnikAyika jIvarAzi kI gaNakAra zalAkA te mari asaMkhyAta-asaMkhyAta vargasthAna jAi tAkA vargazalAkA, ardhaccheda rAzi para prathama mUla hoi, tAkI eka bAra vargarUpa kIye tejaskAyika jIvati kA pramANa hoi hai| bahuri yAte asaMkhyAta asaMkhyAta vargasthAna jAi kSejaskAyika kI sthiti kI vargazalAkA para ardhaccheda nara prathama mUla hoi hai| yAta eka sthAna jAi tejaskAyika kI sthiti ho hai, so sthiti kahA kahiye ? anya kAya se Aya kari tejaskAya virSe jIva upajyA, tahAM utkRSTapane jete kAla aura kAya na dharai, tejaskAya hI ke paryAyani ko dhAr2yA karai, tisa kAla ke samayani kA pramANa jAnanA / ___ bahuri yAta asaMkhyAta-asaMkhyAta vargasthAna jAi avadhi saMbaMdhI utkRSTa kSetra kI vargazalAkA, avaccheda para prathama mUla hoM hai / tAkauM eka bAra bargarUpa kIye, avadhi saMbaMdhI utkRSTa kSetra ho hai, so kahA ? savidhi jJAna ke jetA kSetra paryaMta jAnane kI zakti, tAke pradezani kA pramANa ho hai, so yaha kSetra asaMkhyAta lokapramANa hai / ihAM koU kahai avadhijJAna to rUpI padArthani kauM jAne, so rUpI padArtha eka loka pramANa kSetra virSe hI haiM / ihAM itanA kSetra kaise kahyA ? /
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ ind % 3AMATATE . marAS %ALIDANAND 254 / gombhaTasAra jIvakANDa mAvA 117 tAkA samAdhAna - jaise ahamini ke saptama naraka pRthvI paryaMta gamana zakti hai. tathApi icchA binA kadAcit gamana na ho hai| taiseM sarvAvadhi virSe jaisI zakti hai - itane kSetra virSe jA rUpI padArtha hoi to titane kauM jAneM, paraMtu tahAM rUpI padArtha nAhI, tAtai so zakti vyakta na ho hai / bahuri tAta asaMkhyAta-asaMkhyAta sthAna jAi sthiti baMdhAdhyavasAya sthAnani ko vargazAlAkA ara ardhaveda para prathama mUla ho hai / yAkauM eka bAra vargarUpa kIye sthitibaMdhAdhyavasAya sthAna ho hai, te kahA? so kahiye hai jJAnAvaraNAdika karmani kA jJAna kI pAvaranA ityAdika svabhAva kari saMyukta rahane kA jo kAla, tAka sthiti kahiye / tisake baMdha kauM kAraNabhUta je pariNAmani ke sthAna, tinikA nAma sthitibaMdhAdhyavasAya sthAna hai / / bahuri tAta asaMkhyAta-asaMkhyAta varmasthAna jAi anubhAgabaMdhAdhyavasAya sthAnani kI vargazAlAkA para ardhaccheda para prathama mUla ho hai / tAkauM eka bAra vargarUpa kIye anubhAgabaMdhAdhyavasAya sthAna ho hai / te kahA ? ___so kahiye hai - jJAnAvaraNAdi karmani kA barga, vargaNA, spardhaka, guNahAni sthAnarUpa tiSThatA jo avibhAga praticchedani kA samUharUpa anubhAga, tAke baMdha kI kAraNabhUta je pariNAma, tinake sthAnani kA nAma anubhAgabaMdhAdhyavasAya sthAna hai / sthitibaMdhAdhyavasAya sthAna para anubhAgabaMdhAdhyavasAya sthAnani kA vizeSa vyAkhyAna prAgai karmakAMDa ke aMta adhikAra viSaM likheMge , bahuri tAteM asaMkhyAta-asaMkhyAta vargasthAna jAi nigoda zarIrani kI utkRSTa saMkhyA kA vargazalAkA para ardhaccheda para prathama mUla ho hai| yAte eka sthAna jAi nigoda zarIrani kI utkRSTa saMkhyA ho hai / skaMdha, aMDara AvAsa, pulavI, deha - e pAMca asaMkhyAta loka teM lagAi asaMkhyAta loka guNe krama te haiN| tAteM pAMva jAyagA asaMkhyAta loka mAMDi paraspara guNeM jo pramANa hoi, tetI loka virSe nigoda zarIrani kI utkRSTa saMkhyA hai / bahuri tAta asaMkhyAta loka asaMkhyAta loka mAtra vargasthAna jAi nigoda kAya sthiti kI vargazalAkA para ardhaccheda ara prathama mUla ho hai, yAkA eka bAra varga kIe nigoda kAya kI sthiti ho hai, so nigoda zarIrarUpa pariName je pudgala skaMdha, te utkRSTaparne nigoda zarIrapanA kauM jete kAla na .. ..... . ..... EDIAADI "....
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjAmacantikA bhAvArIkA ] / 255 choDe, tisa kAla ke samayani kA pramANa jAnanA / ihAM nigoda jIva nigoda paryAya kauM choDi anya paryAya utkRSTapaneM yAvat kAla na dharai, tisa kAla kA grahaNa na karanA; jAtai so kAla aDhAI pudgala parivartana parimANa hai, so anaMta hai; tAtai tAkA ihAM grahaNa nAhIM / bahuri tAtai prasaMkhyAta asaMkhyAta vargasthAna jAi, utkRSTa yoga sthAnani ke avibhAga praticchedani kA vargazalAkA ara ardhaccheda para prathama mUla ho hai / yAkA eka bAra varga kIe eka-eka samAna pramANarUpa caya kari adhika ase jo jagatazreNI ke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa yoga sthAna haiM, tinivirSe o utkRSTa yoga sthAna haiM, tAke avibhAga praticchedani kA pramANa ho hai| te loka pramANa je eka jIva ke pradeza, tinivirSe karma-nokarma paryAyarUpa pariNamane ko yogya je leisa vargaNAni viSa kArmANa vargaNA ara AhAra vargagA, tinikauM tisa karma-nokarma paryAyarUpa pariNamane viSai prakRtibaMdha para pradezabaMdha kA kAraNabhUta jAnane / bahuri tAteM anaMtAnaMta vargasthAna jAi kevalajJAna kA cauthA mUla kA dhana kA ghana ho hai, so kevalajJAna kA prathama mUla ara caturtha mUla kI paraspara guNa jo pramANa hoi, tIhi mAtra hai / jaiseM aMkasaMdRSTi kari kevalajJAna kA prathama paragaTThI (65536), tAkA prathama mUla doya se chappana, caturtha mUla doya, inikoM paraspara guNeM pAMca se bAraha hoI, caturtha mUla doya kA ghana ATha, tAkA ghana pAMca se bAraha ho hai, so yaha dvirUpa dhanAdhanadhArA kA aMtasthAna hai: yAte adhika kA dhanAdhana kIe kevalajJAna meM ullaMghana ho hai, so hai nahI / bahuta kahane kari kahA ? dvirUpa vargadhArA virSe jisa-jisa sthAna virSe jisa-jisa rAzi kA varga grahaNa kIyA, tisa-tisa rAzi kauM tisa-tisa sthAna virSe nava jAyagA mAMDi, paraspara guNa isa dvirUpa ghanApana dhArA virSe pramANa ho hai / isa dhArA ke sarvasthAna cyAri ghATi kevalajJAna kA vargazalAkA mAtra haiN| aeNseM ihAM sarvadhArA para dvirUpavaryAdika tIna dhArAni kA prayojana jAni vizeSa kathana kA / aba zeSa sama, viSama, kRti, akRti, kRtimUla, akRtimUla, dhana, aghana, ghanamUla adhanabhUla ina dhArAni kA vizeSa prayojana na jAni sAmAnya kathana kIyA, jo inikA vizeSa jAnyA cAhaiM te trilokasAra virSe bRhaddhArA parikarmA nAma graMtha viSaM jAnahu / aba upamA mAna ATha prakAra kA varNana karie hai| atha eka,doya gaNanA kari kahane kauM asamartha rUpa asA jo rAzi, tAkA koI upamA kari pratipAdana, so upamA mAna hai / tisarUpa pramANa (tisa upamA mAna ke) ATha prakAra haiM / 1. palya, 2. sAgara,
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gogaTasAra jIvakASa gAthA 197 3. sUcyaMgula, 4. pratarAMgula, 5. dhanAMgula, 6. jagata zreNI, 7. jagatpatara 8. jagaddhana / tahAM palya tIna prakAra hai - vyavahAra palya, uddhAra palya, addhA palya / tahAM pahilA palya kari bAlani kI saMkhyA kahie hai / dusarA kari dvIpa-samudrani kI saMkhyA varigae hai / tIsarA kari karmani kI vA devAdikani kI sthiti bariNata hai / aba paribhASA kA kathanapUrvaka tini palyani kA svarUpa kahie hai / ___jo tIkSNa zastrani kari bhI chedane bhedane moDane ko samartha na hUje asA hai, 'bahuri jala-agni prAdini kari nAza kauM na prApta ho hai; bahuri eka-eka to rasa, varNa, gaMdha para doya sparza ase pAMca guNa saMyukta hai; bahuri zabdarUpa ska'dha kA kAraNa haiM, Apa zabda rahita hai ; bahuri skaMdha rahita bhayA hai, bahuri Adi-madhya-aMta jAkA kahyA na jAi asA hai; bahuri bahu pradezani ke prabhAva se apradezI hai, bahuri iMdriyani kari jAnane yogya nahIM hai; bahuri jAkA vibhAga na hoi asA hai -- asA jo dravya, so paramANu kahie / so paramANu aMtaraMga bahiraMga kAraNani leM apane varNa, rasa,gaMdha, sparzani kari sadA kAla pUre kahie jur3e para galai kahie bikharaM, taba skaMdhavAna ApakI kareM hai; tAteM pudgala asA nAma hai / bahuri tini anaMtAnaMta paramANuni kari jo skaMdha hoi, so avasannAsanna nAma dhAraka hai / bahuri tAteM sannAsanna, tRTareNu, sareNa uttama bhogabhUmivAlauM kA bAla kA agrabhAga rathareNa, madhyama bhogabhUmivAloM kA bAla kA agrabhAga, jaghanya bhogabhUmivAloM kA vAla kA agrabhAga, karmabhUmivAloM kA bAla kA agrabhAga, lIkha, sarisauM, yava, aMgula e bAraha pahilA pahilA te krama kari ATha-ATha guNe haiM / tahAM aMgula tIna prakAra hai utsedhAMgula, pramANAMgula, pAtmAMgula / tahAM pUrvokta kama kari upajyA so utsedhAMgula hai / yAkari nArakI, tiryantra, manuSya, devani ke zarIra vA bhavanavAsI Adi cyAri prakAra devani ke nagara para maMdira ityAdikani kA pramANa varNana karie hai / bahuri tirA utsedhAMgula te pAMca sau guNA jo bharata kSetra kA aksapiraNI kAla virSe pahalA cakravartI kA aMgula hai; soI pramANAMgula hai / yAkari dvIpa, . samudra, parvata, vedI, madI, kuDa, jagatI, varSa ityAdikani kA pramANa varigae hai / bahuri bharata,airAvata kSetra ke manuSyani kA apane-apane vartamAna kAla virSe jo aMgula so pAtmAMgula hai / yAkari bhArI, kalaza, ArasA, dhanuSa, Dhola, jUDA, zayyA, gADA, hala,bhUsala, zakti, zaula, siMhAsana, bANa, camara, dudubhi, pITha, chatra, manuSyani ke maMdira THP . . anna.m...
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjAmacandrikA bhASATokA [ 250 vA nagara vA udyAna ityAdikani kA pramANa vaNie hai / ase jahA~ jaisA saMbhavai, tahA~ taisA hI aMgula karI nipajyA pramANa jaannaa| bahuri chaha aMgulani kari pada hoi hai / bahuri tAte doya pAda kI eka vilasti, doya vilasti kA eka hAtha, doya hAtha kA bIkha, doya vIkha kara eka dhanuSa, bahuri doya hajAra dhanuSani kari eka koza, tina cyAri kozani kari eka yojana ho hai / so pramANAMgulani kari nipajyA asA eka yojana pramANa auMDA vA caur3A asA eka gata - khAr3A karanA / caur3A 1 yojana gauDA 1 yojana so garta uttama bhogabhUmi virSe nipajyA jo janma te lagAI eka Adi sAta dina paryata grahe je mIr3A kA yugala, tinike bAlani kA agrabhAga, tinikI laMbAI cauDAIni kari atyaMta mADhA bhUmi samAna bharanA, sighAU na bharanA / kete bAla madhye so pramANa lyAiye hai - PRART -- -- -------- - vikkhaMbhavaggavahaguNa, karaNI vaTTassa parirayo hodi / viksaMbhacautthAbhe, parirayANive have guriNayaM // isa karaNa sUtra kara gola kSetra kA phala prathama hI lyAie hai| yA sUtra kA artha - vyAsa kA varga kauM daza guNA kIe vRtta kSetra kA karaNirUpa paridhi ho hai / jisa rAzi kA vargamala grahaNa karanA hoi, tisa rAzi kauM karaNa kahie / bahuri vyAsa kA cauthA bhAga kari paridhi kauM guNe kSetraphala ho hai / so ihAM vyAsa eka yojana, tAkA varga bhI eka yojana, tAkauM daza guNA kIe daza yojana pramANa karaNirUpa paridhi hoi so grAkA vargamUla grahaNa karanA / so naka kA mUla tIna para avazeSa eka rahyA, tAkI dUNA mUla kA bhAga devA, so eka kA chaThA bhAga bhayA / inikauM samaccheda kari milAe ugaraNIsa kA chaThA bhAga pramANa parivi bhayA (19) yAkauM byAsa kA cauthA bhAga pAva yojana ( 1 ), tAkari guNa ugaNIsa kA nauMvIsavAM bhAga pramANa (16) kSetraphala bhayA / bahuri yAkauM bedha eka yojana kari guNe, ugaNIsa kA caubIsavAM bhAga pramANa hI ghana kSetraphala bhayA / aba ihA~ eka yojana ke ATha hajAra (8000) dhanuSa, eka dhanuSa kA chinave (96) aMgula, eka pramANa aMgula ke pAMca sai (500) utsedhAMgula, -- - - --- aorar
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 117 prAgai eka-eka ke ATha-pATha yava, jU, lokha, karmabhUmivAloM kA bAla kA agrabhAga, jaghanya bhogabhUmivAlo kA bAlAgra, madhyama bhogabhUmivAloM kA bAlAna, uttama bhoga bhUmivAloM kA bAlAgra hoi haiM / so ihA~ dhana rAzi kA guNakAra-bhAgahAra dhanarUpa hI ho hai / tAte ina sabani kA dhanarUpa muNakAra karane kI ugaraNIsa kA caubIsavAM bhAga mAMDi prAgai pATha hajAra Adi tIna-tIna jAyagA mAMDi paraspara guNana karanA / 16 PM LICE 8000 / 8000 / 1000 / 66 / 66 / 66 / 500 / 500 1500 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / / 8 / 8 / so rAzi kA guNakAra vA bhAgahAra kA apavartanAdi vidhAna kari gaNe vyavahAra palya ke sarva bAlani ke khaMDani kA pramANa aMka anukrama kari bAMhIM tarapha te lagAi pahale aThAraha biMdI ara pIche doya, nava, eka, doya, eka, pAMca, nava, cyAri, sAta, sAta, sAta, eka, tIna, biMdI, doya, pATha, biMdI, tIna, biMdI, tIna, chaha, doya, pAMca, cyAri, tIna, eka, cyAri e aMka likhane 413452630305203177746512192000000000000000000 / ini aMkani kari cyAri sa terA koDAkoDi koDAkoDi koDAkoDi paitAlisa lAkha chabbIsa hajAra tIna se tIna koDAkor3i koDAkoDi koDi ATha lAkha vIsa hajAra tIna sai satraha koDAkoDi koDAkoDi satahattari lAkha guNacAsa hajAra pAMca se bArA koDAkoDi koDi ugaNIsa lAkha bIsa hajAra koDAkoDi pramANa ho hai, itane roma khaMDa so vyavahAra palya ke jAnane / bahuri tisa eka-eka roma khaMDa ko sau-sau varSa gae kADhie, jitane kAla virSe ve sarva roma pUrNa hoi, so sarva vyavahAra palya kA kAla jaannaa| __so ihA~ eka varSa ke do prayana, eka ayana kA tIna Rtu, eka Rtu kA doya mAsa, eka mAsa kA tIsa ahorAtra, eka ahorAtra ke tIsa muhUrta, eka muhUrta kI saMkhyAta prAvalI, eka prAvalI ke jaghanya yuktAsaMkhyAta pramANa samaya, so krama se mugana kIye tisa kAla ke samayani kA pramANa ho hai| bahuri tisa eka-eka roma ke agrabhAga kA asaMkhyAta koDi varSa ke jete samaya hoi, titane-titane khaMDa kIe dusarA uddhAra palya ke roma khaMDa hoi haiM / ihAM yAke samaya bhI itane hI jAnane / so e kitane haiM ? so lyAiye hai - viralana rAzi kauM deya rAzi kA pracchedani kari guNeM utpanna rAzi ke arbacchedani kA pramANa ho hai / tAtai praddhApalya kA ardhaccheda rAzi kauM addhApalya kA ardhaccheda rAzi hI kari guNa sUcyaMgula kA RE :
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnadrikA bhASAkA 1 [256 praccheda rAzi ho hai / bahuri yA tiguNI koe ghanAMgula kA arthaccheda rAzi ho hai| mAyAvaccheda rAzi kA prasaMkhyAtavAM bhAga ko gurauM jagat zreNI kA zraccheda rAzi ho hai / yAmaiM tIna ghaMTAe eka rAjU ke ardhacchedani ke pramANa ho hai / ihAM eka arthaccheda to bIci meru ke mastaka viSai prApta bhayA / tIhi sahita lAkha yojanani ke saMkhyAta ardhaccheda bhaye eka yojana rahe / zrara eka yojana ke sAta lAkha usefTha hajAra aMgula hoi, so inake saMkhyAte ardhaccheda bhaye eka aMgula hoya, so ye sarva mili saMkhyA ardhaccheda bhae, tinikari adhika eka sucyaMgula rahI thI, tAke ardhacchedani kA jo pramANa hoi, so ghaTAie, taba samasta dvIpa - samudrani kI saMkhyA ho hai / so ghaTanA kaise hoi ? ihAM tiguNA sUcyaMgula kA ardhaccheda pramANa guNakAra hai, so itane ghaTAvane hoi, tahAM zraddhApalya ke ardhacchedani kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa meM sauM eka ghaTAie to ihAM saMkhyAta adhika sUcyaMgula kA zraccheda ghaTAvanA hoi, to kitanA verse ? se bhairAzika kari kichU adhika vibhAga ghaTAie, se sAdhika eka kA tIsarA bhAga kara hIna palya ke arthaccheda kA asaMkhyAtavAM bhAga koM patya ke cheda ke varga tiguNA pramANakari guNeM samasta dvIpa- samudrani kI saMkhyA ho hai / so itane e dvIpa samudra aDhAI uddhAra sAmara pramAraNa haiM, tinake pacIsa koDAkoDi palya bhae, so itane palya ko pUrvokta saMkhyA hoi, to eka uddhAra patya kI ketI hoi ? jaise trairAzika kI pUrvokta dvIpa samudrani kI saMkhyA ko pacIsa koDAkoDi kA bhAga dIjie, tahAM jo pramANa zrAvai tinI uddhAra palya ke roma khaMDani kI saMkhyA jAnanA | bahuri ini eka-eka roma khaMDana ke asaMkhyAta varSa ke jete samaya hoMhi, titane khaMDa kIe jete hoMi, tine zraddhApalya ke roma khaMDa haiM, tAke samaya bhI itane hI haiM / jAteM eka-eka samaya viSe eka-eka roma khaMDa kA sarva jete kAlakari pUrNa hoMi, so addhA palya kA kAla hai| te asaMkhyAta varSa ke samaya kitane haiM ? so kahie hai - uddhAra palya ke sarva roma khaMDani kA pratyeka asaMkhyAta varSa samaya pramANa khaMDa kIe eka addhA palya pramAraNa hoi, to eka roma khaMDani ke khaMDana kA ketA pramANa hoi ? jaise vairAzika kari jitanA saMdha rAzi kA pramANa hoi, titane eka uddhAra patya kA roma khaMDa ke khaMDati kA pramANa jAnanA / bahuri addhA palya hai, so dvirUpa vargavArA meM apane zrarthaccheda rAzi teM Upari zrasaMkhyAta vargasthAna jAi upaja hai / yAkoM tiguNA palya kA arthaccheda rAzi kA varga ko kiMcidUna patya kA ardhacchedanikA asaMkhyAtavAM bhAga kari gurauM jo pramANa bhAveM, tAka pacIsa kor3AkoDi
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 1 | mommaTasAra jIvakANDa gAyA 117 ARRANASEEBE ENTER T AINMITHILARIOTwimmategAera D ERArtin HomTILanema mammmmmARSIC. THOR kA bhAga dIe jo pramANa hoi, tAphA bhAga dIe jitane pAve, titane asaMkhyAta varSani ke samaya jAnane / isa pramANa kari tisa uddhAra yalya ke roma khaMDani kauM guraga addhA patya ke romani kI saMkhyA prAva hai| ase tIna prakAra palya kahe / jaise khAsa virSe anna bharie, taiseM ihAM garta virSe roma bhari pramANa kahyA, tAte yAkA nAma palyopama kahyA hai / bahuri inikauM pratyeka daza koDAkoDi kari gaNe apane-apane nAma kA sAgara hoi / daza koDAkoDi vyavahAra palya kari vyavahAra sAgara, uddhAra palya kari uddhAra sAgara, zraddhA palya kari praddhA sAgara jAnanA / ihAM lavaNa samudra kI upamA hai, tAte yAkA nAma sAg2aropama hai, so yAko utpatti kahie hai - lavaraNa samudra kI chehaDa kI sUcI pAMca lAkha yojana 500000 (5la) AdikI sUcI eka lAkha yojana (100000) inikoM milAya 6 la AdhA vyAsa kA pramANa lAkha yojana kari guriMgaye, taba 6 la la ! bahuri yAke varga ko dazaguNA kariye, taba karaNirUpa sUkSma kSetra hoi 6 la la 6 la la. 10 / yAkA vargamUla pramANa lavaraNa samudra kA sUkSma kSetraphala hai| bahuri tisa karaNirUpa lavaNa samudra ke kSetraphala kI palya kA gata eka yojana mAtra, tAkA karaNirUpa sUkSma kSetraphala eka yojana kA varga dazaguNA kauM yojana kA cauthA bhAga ke varga kA bhAga dIe jo hoi, tIhi pramANa hai / tAkA bhAga denA 6 la la 6 la la 10 / so ihAM daza karaNi E kari daza karaNi kA apavartana karanA / bahuri bhAgahAra kA bhAgahAra rAzi kA guNakAra hoi, isa nyAya kari bhAgahAra doya jAyagA cyAri kari rAzi kA dIya jAyagA chakkA kA guNakAra karanA 24 la la 24 la la, taba palya gartani ke pramANa kA varga hoi / yAkA vargamUla grahai sarva gartani kA prabhAraNa lAkha guNA cobIsa lAkha pramANa ho hai / yAkauM hajAra yojana kA gauMDApana kari guNe sarva labaraNa samudra viSe palyagarta sArikhe gartani kA pramANa ho hai - 24 lala 1000 / yAkauM apane-apane vivakSita palya ke roma khaMDani kari guNeM gartani ke romani kA pramANa ho hai / bahuri chaha roma jitanA kSetra roka, titane kSetra kA jala nikAsane virSe pacIsa samaya vyatIta hoya, to. sarva romani ke kSetra kA jala nikAsane meM kete samaya hoya ? ase rAzika karanA / . tahAM pramANa rAzi roma chaha (6.), phala rAzi samaya pacIsa(25), icchA rAzi sarva namalasitarernsanelimina'.... .... - . RECE
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacastikA bhASATIkA martani ke romani kA pramANa / tahAM phala kari icchA kau~ guNi pramANa kA bhAga dIe samayani kA pramANa Avai / bahuri pUrvokta apanA-apanA samayani kA pramANakari eka palya hoya, tau itane ihAM samaya bhae, tinake kete palya hoya ? aseM trairAzika kIe, daza koDAkoDi palyani kA pramANa ho hai / tAteM daza koDAkoDi palyani ke samUha kA nAma sAgara kahA hai / bahuri adA palya kA ardhaccheda rAzi kA viralana kari eka-eka kari bakheri eka-eka rUpa prati zraddhA palya kI dei paraspara guNana kIe subhyaMgula upaja hai / eka pramANAMgula kA pramANa laMbA; eka pradeza pramANa cauMDA UMcA kSetra kA itane pradeza jAnane / jaise palya kA pramANa solaha, tAke ardhaccheda cyAri, tinikA viralana kri|1|1|1|1| eka-eka prati-prati palya solaha ko dei, 16 / 16 / 16 / 16 / paraspara guraNe paNaTThI pramANa (65536) hoi, taiseM ihAM jAnanA / bahuri sUcyaMgula kA jo varga so pratarAMgula hai / eka aMgula cauDA, eka aMgula lambA, eka pradeza UMcA kSetra kA itanA pradezani kA pramANa hai / jaise paTThI kI pagaTThI kari gugae~ bAdAla hoi, taiseM ihAM sUcyaMgula kauM sUcyaMgula kari guNe pratarAMgula ho hai / bahuri sUcyaMgula' kA dhana, so dhanAMgula hai / eka aMgula cauDA, eka aMgula lambA, eka aMgula UMcA kSetra kA itanA pradezani kA pramANa hai / jaise bAdAla ko pagaTThI kari guNa paNaTThI kA dhana hoI, taiseM pratarAMgula ko sUcyaMgula kari guNeM ghanAMgula ho hai / bahuri addhApalya ke jete ardhaccheda, tinikA asaMkhyAtavAM bhAma kA jo pramANa, tAkauM biralani kari ekaeka prati dhanAMgula deya paraspara guraNe jagattreNI upaja hai| kSetrakhaMDana vidhAna kari honAdhika kauM samAna kIye, loka kA lambA zreNIbaddha pradezani kA pramANa itanA hai / jAte jagattreNI kA sAtavAM bhAga rAjU hai / sAta rAjU kA ghanapramANa loka hai / jaise palya kA ardhaccheda cyAri, tAkA asaMkhyAtavA bhAga doya, so doya jAyagA paNaTTI guNA bAdAla kI mAMDi paraspara guNa vivakSita prabhAga hoi, taise ihAM bhI jagattreNI kA pramANa jAnanA / bahuri jagatzreNI kA varga, so jagatpratara hai| kSetrakhaMDana vidhAna kari hInAdhika samAna kIe lambA-caur3A loka ke pradezani kA itanA pramANa hai / bhAvArtha yaha - yaha jagatazreNI kauM jagatzreNI kari guNoM pratara ho hai / bahuri jagatzreNI kA ghana so loka hai| lambA, caur3A, UMcA, sarva loka ke pradezani kA pramANa itanA hai| bhAvArtha yahu - jagatpratara kauM jagatzreNI kari muNe loka kA pramANa ho hai|
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ SE TREATMAANINDIAN p aper aantar mins R AwerPRIT 262 ] [ gommaTasAra jIvakATha gAthA 117 aba inake arthaccheda para vargazalA kani kA pramANa kahie hai - tahAM prathama zraddhA patya ke arghaccheda dvirUpa vargadhArA virSe addhA palya ke sthAna te pahile asaMkhyAta varga sthAna nIceM utari jo rAzi bhayA, tIhi pramANa haiM / bahuri addhA palyaM kI vargazalAkA tisahI dvirUpa vargadhArA viSa tisa palya ho ke ardhaccheda sthAna se pahale asaMkhyAta vargasthAna nIce utari upajI hai / bahuri sAgaropama ke ardhaccheda sarvadhArA virSe pAie haiM, te palya ke ardhacchedani virSe guNakAra jo daza koDAkoDi, tAke saMkhyAta ardhaccheda joDai jo pramANa hoi, titane haiM / bahuri tAkI vargazalAkA ihAM palya rAzi te guNakAra saMkhyAta hI kA hai, tAteM na bane hai / bahuri sUcyaMgula hai so dvirUpa varmadhArA virSe prApta hai, so yahu rAzi viralana deya kA anukrama kari upajyA hai, tAta yAke ardhaccheda ara vargazalAkA sarvadhArA Adi yasa saMgA dhAgAni nizAna haiM. virUpa nargadhArA zrAdi tIna dhArAni virSe prApta nAhIM haiN| tahAM biralana rAzi palya ke ardhaccheda, inikauM deya rAzi palya, tAke ardhacchedani kari guNe, jo pramANa hoi, titane tauM sUcyaMgula ke ardhaccheda haiN| bahuri dvirUpa vargadhArA virSe palyarUpa sthAna se Upari sUcyaMgula kA viralana rAzi jo palya ke ardhaccheda, tAke jete ardhaccheda haiM titane vargasthAna jAi sUcyaMgula sthAna upajai haiM / tAtai palya kI vargazalAkA kA pramANa se sUcyaMgula kI vargazalAkA kA pramANa dUraNA hai / tAteM palya paryanta eka bAra palya kI vargazalAkA pramANa sthAna bhae pIche patya ke ardhacchedani ke ardhacchedani kA jo pramANa hoya, soI palya kI vargazalAkA kA pramANa, so palya se apari dUsarI bAra palya kI vargazalAkA pramANa sthAna bhae sUcyaMgula ho haiM / tAteM dUraNI palya kI vargazalAkA pramANa sUcyaMgula kI dargazalAkA kahI / athavA viralana rAzi panya kA ardhaccheda, tinike jaite ardhaccheda, tiniviSa deya rAzi palya, tAkA ardhacchedani ke ardhacchedani kauM joDa, sUnyaMgula kI vargazalAkA ho hai / so palya ke ardhacchedani kA ardhaccheda pramANa palya kI vargazalAkA hai / so ihAM bhI dUragI bhaI, so yA prakAra bhI palya kI vargazalAkA te dUNI sUcyagula kI vargazalAkA hai / bahuri pratarAMgula hai, so dvirUpa vargadhArA virSe prApta hai| tAkI vargazalAkA arthaccheda yathA yogya dhArAni virSe prApta jAnane / tahAM 'vaggAdhurimAge duguraNA-duguNA hayati achivA' isa sUtra kari varga te UparalA varga sthAna virSe dUNA-dUraNA ardhaccheda kahe, tAteM ihAM sUcyaMgula ke ardhacchedani teM dUNe pratarAMgula ke arghaccheda jAnane / athavA guNya para guNakAra kA ardhaccheda mo. rAzi kA ardhaccheda hoi, tAteM ihAM sUcyaMgula guNya kI sUcyaMgula kA guNakAra hai, tAtai doya sUcyaMgula ENEF or
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhya jJAnacamkiA bhASATIkA ] ke arghaccheda milAe bhI sUcyaMgula ke adhecchedani teM dUNe pratarAMgula ke ardhaccheda ho haiN| bahuri 'daramasalA yahiyA' isa sUtra kari vargazalAkA UparalA sthAna virSa eka adhika hoi, tAte ihAM sUcyaMgula ke anaMtara pratarAMgula kA vargasthAna hai, tAtaM sUcyaMgula kI vargazalAkA te eka adhika pratarAMgula kI vargazalAkA hai / bahuri ghanAMgula hai, so dvirUpa ghanadhArA viSa prApta hai, so yaha anya dhArA virSe utpanna hai, so 'tiguNA tiguNA paraduraNe' isa sUtra kari anya dhArA kA UparalA sthAna virSe tiguNA-tiguNA ardhaccheda hohi. tAtai sUcyaMgula ke ardhacchedani teM tiguNe dhanAMgula ke ardhaccheda haiM / athavA tIna jAyagA sUcyaMgula mAMDi paraspara guraNe, dhanAMgula ho hai / tAte guNya-guNakAra rUpa tIna sUcyaMgula, tinakA ardhaccheda joDe bhI dhanAMgula ke ardhaccheda titane hI ho haiM / bahuri 'parasama' isa sUtra kari anya dhArA virSe vargAlAkA samAna ho hai / so ihAM dvirUpa vargadhArA virSe jedhavA sthAna virSe sUcyaMgula hai, tethavA hI sthAna virSe dvirUpa ghanadhArA virSe dhanAMmula hai / tAte jetI sUcyaMgula ko vargazalAkA, titanI hI ghanAMgula kI vargazalAkA jAnanA / bahuri jagatazreNI hai, so dvirUpa ghanadhArA virSe prApta hai; so yAke ardhaccheda vargazalAkA anya dhArA viSa upaja haiM / tahAM 'viralajjamAraNarAsi diNNassaddhachidohi saMgurigade laddhachedA hoti' isa sUtra kari viralanarUpa rAzi kauM deya rAzi kA ardhacchedani kari guNaM labdha rAzi ke ardhaccheda hohi / tAta ihAM viralana rAzi palya kA ardhacchedani kA asaMkhyAtavAM bhAga, tAko deya rAzi dhanAMgula, tAke ardhacchedani kari guNa jo pramANa hoi. titane jagat zreNI ke ardhaccheda haiM / bahuri dUraNA jaghanya parItAsaMkhyAta kA bhAga addhA palya kI vargazalAkA kauM dIe jo pramANa hoi, titanA viralana rAzi kA ardhaccheda hai / zAkauM deya rAzi dhanAMgula kI vargazalAkA viSaM jo. jo pramANa hoi, titanI jagattreNI kI vargazalAkA hai| athavA jagattreNI virSe deya rAzi dhanAMgula, tIhirUpa dvirUpa ghanadhArA kA sthAna se Upari biralana rAzi palya kA adhacchedani kA asaMkhyAtavAM bhAga, tAke jete ardhaccheda hoi, titane vargasthAna jAi jagatzreNIrUpa sthAna upajai hai / tAteM bhI jagatzreNI kI vargazalAkA pUrvokta pramANa jAnanI / so jagatzreNI viSai viralana rAzi kA pramANa kitanA hai ? so kahie hai, zraddhA palya kA jo ardhaccheda rAzi tAkA prathama vargamUla, dvitIya vargamUla ityAdi kama se dUNA jaghanya parItAsaMkhyAta ke jete ardhaccheda hohi, tilane -
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ .......Twittermirre:emar a NATANTOrAHamamarpan aaromineTH 264 j | gommaTasAra jIvakA zApA 117 vargabhUla karane, so dvirUpa vargavArA ke sthAnani virSe palya kA arthacchedarUpa sthAna se nI, titane sthAna Ai aMta virSe jo vargabhUlarUpa sthAna hoi, tAke ardhaccheda dUNA jaghanya parItAsaMkhyAta kA bhAga palya kI vargazalAkA ko dIye jo pramANa hoi, titane hoi / bahuri 'tammittaduge guNerAso' isa sUtra kari arghacchedani kA jetA pramANa, titane duve mAMDi paraspara guNeM rAzi hoi, so ihAM palya kI vargazalAkA kA pramAraNa bhAjya hai, : so titane duve mAMDi paraspara guNa to palya kA ardhaccheda rAzi hoya; ara dUNA jaghanya parItAsaMkhyAta kA pramANa bhAgahAra hai, so titane duve mAMDi paraspara guraNe vathAsaMbhava asaMkhyAta hoi / aseM tisa aMta ke mUla kA pramANa palya ke ardhacchedani ke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa jAnanA, soI ihAM jagatzreNI virSe viralana rAzi hai / bahuri jagatpratara hai, so dvirUpa dhanadhArA viSa prApta hai, so yAke ardhaccheda vargazalAkA anya dhArAni viSa prApta jAnane / tahAM jagattreNI ke ardhacchedani te duNe jagatpratara ke ardhaccheda haiN| 'vAsalA rUvAhiyA' isa sUtra kari jagatzreNI kI. vargazalAkA te eka adhika jagat pratara kI vargazalAkA hai / bahuri ghanarUpa loka, so dvirUpa dhanAdhana vArA virSe upaja hai / tahI 'tiguNA tiguNA paraTTANe' isa sUtra kari dvirUpa dhanadhArA virSe prApta jo jagatzreNI, tAke ardhacchedani se loka ke ardhaccheda tiguraNe jAnane / athavA tIna jAyagA jagattreNI mAMDi paraspara guNa loka hoi, so guNya-guNakAra tIna jagatpreNI ke ardhaccheda joDe bhI titane hI loka ke adhaccheda ho haiM / bahuri 'parasama' isa sUtra kari jagat zreNI kI vargazalAkA mAtra hI loka kI vargazalAkA hai / ihAM prayojanarUpa gAthA sUtra kahiye hai / ukta ca - guruyAraddhacchedA, guriNajjamANassa addhacchedajudA / laddhassaddhacchedA, ahiyassacchedaramA ethi // . yAkA artha --- guNakAra ke arghaccheda guNyarAzi ke ardhaccheda sahita joDeM labdharAzi ke accheda hohiM / jaise guNakAra pATha, lAke adhaccheda tIna ara guNya solaha, tAke ardhaccheda cyAri, inikI joDeM labdharAzi eka sau aThThAIsa ke ardhaccheda sAta ho haiM / jaise hI guNakAra daza koDAkoDi ke saMkhyAta ardhaccheda guNyarAzi palya, tAke ardhacchedani meM jor3eM, labdharAzi sAmara ke ardhaccheda ho haiM / bahuri adhika ke cheda nAhIM haiM, kAheta so kahiye hai, ardhacchedani ke ardhaccheda pramANa vargazalAkA hoi, so ihAM palya ke ardhacchedani ta saMkhyAta ardhaccheda sAgara ke adhika kahe / so ini adhika ardhacchedani ke ma A T
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMmyajJAmacantikA bhAvATIkA [265 ardhaccheda hoi, parantu vargazalAkArUpa prayojana kI siddhi nAhI, tAta adhika ke ardhaccheda nAhI karane aMsA kahyA, yAhI te sAgara kI vargazalAkA kA abhAva hai| uktaM ca - -- - - - bhajjassaddhachedA, hAraddhachedaNAhi parihINA / addhacchedasalAgA, laddhassa havaMti samvattha / / artha - bhAjyarAzi ke ardhaccheda bhAgahAra ke ardhacchedani kari hIna karie, taba labdharAzi kI ardhaccheda zalAkA sarvatra hI haiN| jaise eka sau aTThAIsa ke bhAjya ke ardhaccheda sAta, icameM bhAgahAra pATha ke tIna ardhaccheda ghaTAe labdharAzi solaha ke cyAri ardhaccheda ho haiM, aseM hI anyatra jAnanA / viralajjamANarAMsi, diNNassaddhacchidIhi saMguNide / addhacchedA hoti hu, sadhvatthupaNNarAsissa / / artha - viralana rAzi ko deya rAzi ke ardhacchedani kari guraNe utpanna rAzi ke ardhaccheda sarvatra ho haiN| jaise viralana rAzi cyAri, tAkau deya rAzi solaha ke ardhaccheda cyAri kari (gaNe) utpanna rAzi paragaTTI ke solaha ardhaccheda ho haiM / ase yahAM bhI palya ardhaccheda pramANa viralana rAzi kauM deya rAzi phlya, tAke ardhacchedani kari guNeM utpanna rAzi sUcyaMgula ke ardhaccheda ho hai / jaise hI anyatra jAnanA / viralidarAzicchedA, viSNaddhacchedacchedasaMmilidA / baggasalAgapamANaM, hoMti samuppaNramarAsissa // artha - viralana rAzi ke ardhaccheda deya rAzi ke ardhacchedani ke ardhacchedani kari sAhita joDeM utpanna rAzi kI vargazalAkA kA pramANa ho hai / jaise viralana rAzi cyAri ke ardhaccheda doya ara deya rAzi solaha ke adhaccheda cyAri, tinike ardhaccheda doya, inako milAe utpanna rAzi paragaTTI kI vargazalAkA cyAri ho haiM / ase hI viralana rAzi palya ke adhaccheda, tinike ardhaccheda tinivirSe deya rAzi palya, tAke ardhacchedani ke ardhaccheda jo. utpanna rAzi sUcyaMgula ke vargazalAkA kA pramANa, ho haiN| ase hI anyatra jAnanA / dupuraNaparittAsaMkheNayaharidadvArapallavamgasalA / vidaMgulabaggasalA, sahiyA sevissa vagasalA // --.... shya -- - . SAAM - -- - - A NA- -
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 ] | gommaTasAra kANDa gAthA 117 artha - dUNA jaghanya parItAsaMkhyAta kA bhAga zraddhApatya kI vargazalAkA kauM dIe jo pramANa hoi, tahi kari saMyukta ghanAMgula kI vargazalAkA kA jo pramANa, titanI jagatzreNI kI vargazalAkA ho hai / viralivarAsIdo puSa, jettiyametsAriNa ahiyavANi / tesi praNoSNahRdI, guNavAro laharAsissa // artha - viralana rAzi haiM jete adhika rUpa hoMi, tinikA paraspara guNana kIe RE rAzi kA guNakAra hoi / jaiseM cyAri ardhacchedarUpa viralana rAzi para tIna ardhaccheda adhika rAzi tahAM viralana rAzi ke acche pramANa duvA mAMDa paraspara gu 2x2x2x2 solaha 16 labdha rAzi hoi / para adhika rAzi tIna ardhaccheda pramANa duvA mAMDa 2x22 paraspara guNa ATha guNakAra hoya, so labdhi rAzi kauM guNakAra kari gu sAta ardhaccheda jAkA pAie, bhaiMsA eka sau aTThAIsa hoi / yaise hI palya ke ardhaccheda viralana rAzi, so itane dUvA mAMDa paraspara guNa labdha rAzi palya hoi ra adhika rAzi saMkhyAta aso itane paraspara kunai daza koDAkoDa guNakAra ho / so patya kauM daza koDAkoDi kari guNeM sAgara kA pramANa ho hai / jaise hI zranyatra jAnanA / viraladarAsIdo puNa, jettiyamettArita hoNasvANi / tesi NoSNahRdI, hAro uppaNparAsier || artha - viralana rAzi teM jese hInarUpa hoMi, tinikA paraspara guNana kIe utpanna rAzi kA bhArahAra hoi / jaise viralana rAzi ardhaccheda sAta para hInarUpa ardhaccheda tIna tahAM viralana rAzimAtra duvA mAMDi 242 x 2x2x22x2 para-svara guNa eka sau zraTThAIsa utpanna rAzi hoi / bahuri hInarUpa pramANa duvA mAMDi 2x22 paraspara guNa pATha bhAgahAra rAzi hoi, so utpanna rAzi ko bhAgahArarUpa rAzi kA bhAga dIe cyAri ardhaccheda jAkA pAie a~sA solaha ho haiM, jaise hI anyatra jAnanA | se mAna vana kIyA / so ase mAna bhedani kari dravya, kSetra, kAla, bhAva kA parimANa kIjie hai; so jahAM dravya kA parimANa hoi, tahAM titane padArtha jude-jude jAnane / bahuri jahAM kSetra kA parimANa hoya, tahAM titane pradeza jAnane /
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMyamAnacandrikA mAvATIkA ] [267 jahAM kAla kA parimANa hoi, tahAM titane samaya jAnane / jahAM bhAva kA parimANa hoi, tahAM titane avibhAga praticcheda jAnane / ihAM dRSTAMta kahie hai - jaiseM hajAra manuSya haiM, jaisA kahie tahAM ve hajAra jude-jude jAnane, taise dravya parimAraNa virSe jude-jude padArtha jAnane / bahuri se yaha vastra vIsa hAtha hai, tahAM usa vastra virSe vIsa aMza jude-jude nAhIM, parantu eka hAtha jitanA kSetra roke, tAkI kalpanA kari vIsa hAtha kahie haiM / taise kSetra parimANa virSe jitanA kSetra paramANu roke, tAkauM pradeza kahie, tAkI kalpanA kari kSetra kA parimAraNa kahie haiN| bahuri jaise eka varSa ke tIna se chayAsaThi dina-rAtri kahie, tahAM akhaMDita kAla pravAha viSa aMza hai nAhIM, parantu sUrya ke udaya-asta hone kI apekSA kalpanA kari kahie haiM / tasai kAla parimANa virSe jitane kAla kari paramANu maMda gati kari eka pradeza se dUsare pradeza kauM jAi, tIhi kAla ko samaya kahie / tIhi apekSA kalpanA kari kAla kA parimAraNa kahie haiN| bahuri jaise yaha solA vAnI kA sonA hai, tahAM usa sonA virSe solA aMza hai nAhI, tathApi eka bAna ke sonA virSe jaise varaNAdika pAie hai; tinakI apekSA kalpanA kari kahie haiM / taise bhAva pariNAma viSa kevalajJAnagamya ati sUkSma jAkA dUsarA bhAga na hoi, asA koI zakti kA aMza tAkI avibhAga praticcheda kahie, tAkI kalpanA kari bhAva kA parimAraNa kahie / mukhya parimANa to ase jAnanA, vizeSa jaisA vivakSita hoi, so jAnanA / bahuri jahAM kSetra parimANa viSa prAvalI kA parimANa kahie, tahAM prAvalI ke jete samaya hoi, titane tahAM pradeza jAnane / bahuri kAla parimANa vi jahAM loka parimANa kahe, tahAM loka ke jitane pradeza hoi, titane samaya jAnane; ityAdi ase jAnane / bahuri jahAM saMkhyAta, asaMkhyAta anaMta sAmAnyapaneM kahe, tahAM tinikA bheda yathAyogya jAnanA / sarvabheda kahane meM na Avai, jJAnagamya hai, tAteM kauna rIti sauM kahie ? parantu jaise loka virSe kahie yAke lAkhoM rupaiyA cha, tahAM asA jAnie, koDyo nAhI, hajAroM nAhI, taiseM honAdhika bhAva kari sthUlapaNe parimANa jAnanA, - -- - -
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 ] gommaTasAra jIvA gAthA 118-192 sUkSmaparNaM parimANa jJAnagamya hai / yA prakAra isa grantha viSai jahAM-tahAM mAna kA prayojana jAni mAna varNana kIyA hai / aba paryApta prarUpaNA kA prArambha karatA saMtA prathama hI dRSTAMtapUrvaka jIvani ke tini paryApta kari pUrNatA apUrNatA dikhAve hai - jaha puNNApuNNAI, ghiDavatyAdiyAI davvAI' | taha puNNivarA jIvA, pajJjattidarA muNeyavvA // 118 // TIkA - jaise loka viSai gRha, ghaTa, vastra ityAdika padArtha vyaMjana paryAyarUpa, te pUrNa ra apUrNa dIsa~ haiM; je apane kAryarUpa zakti kari sampUrNa bhae, tinikoM pUrNa kahie | bahuri jinakA prAraMbha bhayA kichU bhae kichU na bhaye te apane kAryarUpa zakti kari saMpUrNa na bhae, tinikoM apUrNa kahie / yathA pUrNApUrNAni gRhaghaTanAvikAni prayANi / tathA pUrNetarA jIvAH paryAptatarA maMtavyAH // 118 // taise paryApta, aparyApta nAmA nAmakarma kI prakRti ke udaya kari saMyukta jIva bhI apanI-apanI paryAptini kari pUrNa zrara apUrNa ho haiM / jo sarva paryAptini kI zakti kara saMpUrNa hoi, so pUrNa khie| bahuri jo sarva paryAptini kI zakti kari pUrNa na hoi so apUrNa kahiye / maiM te paryApta kauna ? ara kauMnake ketI pAie ? so vizeSa kahaiM haiM AhAra- sarIridiya, pajjatI AlapAraNa bhAsa-mago / cattAri paMcara chapi ya, eiMndiya - viyala - saNNINaM // 116 // nv zrAhArazarIreMdriyANi paryAptaH yAnaprANabhASAmanAMsi | ara: paMca pi ca, ekeMdriya - vikala-saMjJinAM // 119 // 1. paTkhaNDAgama - dhavalA, pustaka-1, pRSTha 316, sUtra naM 74,75 2. 315 sUtra naM. 72,73 313, 314 sUtra naM. 70,71 " ht "P t 3. " " 27 4. dravyasaMgraha gAthA naM. 1.2 kI saMskRta TIkA meM bhI yaha uddhRta hai /
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAzAnasandrikA bhASADhIkA ] [ 256 TokA - 1. AhAra paryApti 2. zarIra paryApti 3. iMdriya paryApti, 4. prAnapAna kahie zvAsozvAsa paryApti, 5. bhASA paryApti, 6. manaH paryApti aseM chaha paryApti haiN| inivirSe ekedriya ke tau bhASA para mana vinA pahilI cyAri paryApti pAiye haiM / beMdrI, teMdrI, cauiMdrI, asainI paMceMdrI ini vikala catuSka ke mana vinA pAMca paryApti pAie haiN| sainI paMceMdriya ke chahoM paryApti pAie haiM / tahAM audArika, vaikniyika, AhAraka inivirSe kisa hI zarIrarUpa nAma karma kI prakRti kA udaya hone kA prathama samaya sauM lagAi kari jo tIna zarIra vA chaha paryAptirUpa paryAya pariNamane yogya je pudgalaskaMdha, tinikauM khala-rasa bhAgarUpa pariraNamAyane kI paryApti nAmA nAmakarma ke udaya te bhaI jaisI jo AtmA ke zakti nipaje, jaise tila kauM peli kari khali ara telarUpa pariNamA hai, taiseM keI pudgala nai to khalarUpa pariNamAvai, keI pudgala nai rasarUpa pariNamAvai haiM - asI zakti hone kauM AhAra paryApti khie| bahuri khala-rasa bhAgarUpa pariNae pudgala, tinivirSe jinakauM khalarUpa pariemAe the, tinikauM tau hADa-carma ityAdi sthira avayavarUpa pariNamA para jinikauM rasarUpa pariNamAe the, tinikoM rudhira-zukra ityAdika drava avayavarUpa pariNamA - jaisI jo zakti hoi, tAkauM zarIra paryApti kahie haiN| bahuri iMdriyarUpa mati, zrutajJAna ara cakSu, acakSu darzana kA AvaraNa ara vIryAtarAya, inikai kSayopazama kari nipajI jo prAtmA ke yathAyogya dravyeMdriya kA sthAnarUpa pradezani te varNAdika grahaNarUpa upayoga kI zakti jAti nAmA nAmakarma ke udaya se nipaja, so iMdriya paryApti kahie haiM / bahuri tevIsa jAti kA vargaraNAni virSe AhAra vargaNArUpa pudgala skaMdhani ko zvAsozvAsarUpa pariNamAvane kI zakti, zvAsozvAsa nAmakarma ke udaya te nipaje, so zvAsozvAsa paryApti khie| bahuri svara nAmA nAma karma ke udaya laiM bhASA vargaNArUpa pudgala skaMdhAna kauM satya, asatya, ubhaya, anubhaya bhASArUpa pariNamAvane kI zakti hoi, so bhASA paryApti kahie / bahuri manovargaNArUpa je pudgala skaMdha, tinikauM aMgopAMga nAmA nAmakarma kA bala tai dravyamanarUpa pariNamAvane kI zakti hoya, tIhi dravyamana kA prAdhAra te mana
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ NERALA SyArata 270 / [gosmarasAra jIyakA mAthA 120 kA AvaraNa para vIryAntarAya ke kSAyopazama vizeSa kari guNa-doSa kA vicAra, atIta kA yAda karanA, anAgata viSa yAda rakhanA, ityAdikarUpa bhAvamana ke pariNamAvane kI zakti hoi, tAkauM manaHparyApti kahie haiM / jaise chaha paryApti jAnanA / pajjattIpadvavaraNaM, jugavaM tu kabheraNa hodi giTThavaraNaM / anto muttakAleNahiyakamA tattiyAlAvA // 120 // paryAptiprasthApana, yugapattu krameNa bhavati niSThApanam / prAMta itakAlena, adhikakramAstAvadAlApAt // 120 // TIkA - jete-jete apane paryApti hoi, tini sabani kA pratiSThApana kahie prAraMbha, so to yugapat zarIra nAmA nAmakarma kA udaya ke pahile hI samaya ho haiN| bahuri niSThApana kahie tinikI saMpUrNatA, so anukrama kari ho hai / so niSThApana kA kAla aMtarmuhUrta-pratarmuhurta kari adhika hai, tathApi tini sabani kA kAla sAmAnya pAlApa kari aMtarmuhUrta hI kahie, jAte aMtarmuhUrta ke bheda bahuta haiM / kaise niSThApana kA kAla hai ? so kahai haiM - AhAra paryApti kA niSThApana kA kAla sabani ta~ stoka hai, tathApi aMtarmuharta mAtra hai| bahuri yAkauM saMkhyAta kA bhAga dIe jo kAla kA parimANa prAvai, so nI aMtarmuhurta hai / so yahu aMtarmuhUrta usa pAhAra paryApti kA aMtamuhUrta meM milAyeM jo parimAga hoi, so zarIra paryApti kA niSThApana kAla jAnanA / so yaha bhI aMtarmuhUrta hI jAnanA / bahuri yAhu kA saMkhyAtavAM bhAga pramANa aMtarmuharta yAho meM milAyeM iMdriya paryApti kA kAla hoi, so bhI aMtarmuharta hI hai| bahuri yAkA saMkhyAtavAM bhAga pramANa aMtarmuhUrta yAhI meM milAeM zvAsozvAsa paryApti kAla hoi, so bhI aMtarmuhUrta hI hai / jaise ekadriya paryApti ke tauM e cyAri hI paryApti isa anukrama kari saMpUrNa hoi haiM / bahuri zvAsozvAsa paryApti kAla kA saMkhyAtavA bhAga kA pramANa aMtarmuhUrta yAhI meM milAe bhASA paryApti kA kAla hoi, so bhI. aMtarmuhUrta hI hai| jaise vikale driya paryApti jIvani ke e pAMca paryApti isa anukrama kari saMpUrNa hoi haiN| bahuri bhASA paryApti kAla kA saMkhyAtavAM bhAga pramANa aMtarmuhUrta yAhI meM milAeM manaHparyApti kA kAla hoi, so bhI aMtarmuhurta hI hai / saMjJI paceMdriya paryApti ke chaha paryApti isa anuRma kari pUrNa ho haiM / ase inikA niSThApana kAla kahyA / -MARANAMAn ...... n noimmutam ERIEmaitrinariesna.m............ taM - S
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyasAmapannikA bhAkATomA ] prAgai paryApti, nivRtti aparyApti kAla kA vibhAga kahai haiM --- yajjatassa ya upaye, NiyaNiyapajjattiNiTThido hodi / jAva zarIramapuNNaM, riNavattiapuSNago tAva // 121 // paryAptasya ca udaye, nimanijaparyApsiniSThito bhavati / yAvat zarIramapUrNa, nivRtyapUrNaphastAvat / / 121 // TIkA -- paryApti nAmA nAmakarma ke udaya hote apane-apane ekeMdriya ke cyAri, vikalaiMdriya ke pAMca, sainI paMceMdriya ke chaha paryAptini kari 'niSThitAH' kahie saMpUrNa zakti yukta hoMi, teI yAvat kAla zarIra paryApti dUsarA, tAkari pUrNa na hoMi, tAvat kAla eka samaya pATi zarIra paryApti saMbaMdhI aMtahata paryanta nivRtti aparyApti kahie / jAte nivRtti kahie zarIra paryApti kI niSpatti, tIhi kari je aparyApta kahie saMpUrNa na bhae, te nivRtti aparyApta kahie hai / / pA, labdhi aparyApta kA svarUpa kahai haiM - udaye du apuNNassa ya, sagasagapajjattiyaM raga gitttthvdi| . antomahattamaraNa, laddhiapajjatago so du // 122 // udaye lu apUrNasya ca, svakasthakaparyAptina niSThApayati / antarmuhUrtamaraNaM, labdhyaparyAptakaH sa tu // 122 // TokA - aparyApti nAmA nAmakarma ke udaya hote saMtai, apane-apane ekeMdriya vikaleMdriya, sainI jIva cyAri, pAMca, chaha paryApti, tinikoM na 'niSThApayati' kahie sampUryA na kareM, usAsa kA aThArahavAM bhAga pramANa aMtarmuhUrta hI viSaM maraNa pAveM, te jIva labdhi aparyApta kahie / jAte labdhi kahie apane-apane paryAptini kI saMpUrNatA kI yogyatA, tIhi kari' aparyApta kahie niSpanna na bhae, te labdhi aparyApta kahie / prAgeM ekedriyAdika saMjI paryanta labdhi aparyAptaka jIvani kA niraMtara janma vA maraNa kA kAlapramANa kauM kahai haiM -- tiNNisayA chttIsA, chAvaTTisahassagANi maraNANi / antomuttakAle, tAvadiyA caiva khuddabhavA / / 123 //
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 272 ] [ gommaTasAra jIvakAma gAthA 124-125 zroNi zatAni jatriMzat, ghaTpaSTisahasakAni maraNAni / aMtarmuhUrtakAle, tAvaMtazceba kSubabhadhAH // 123 // TIkA - kSudrabhava kahie labdhi aparyAptaka jIva, tinikoM jo bIci virSe paryAptipanau vinA pAyA niraMtaraparne utkRSTa hoMi. tI aMtarmuhUrta kAla virSe chathAsaThi hajAra tIna sau chattIsa (66336) maraNa hoi; bahuri itane hI bhava kahie janma hoi| Age se janma-maraNa ekeMdriyAdi jIvani ke kete-kete saMbhaveM ara tinike kAla kA pramANa kahA ? so vizeSa kahie haiM - sIdI saTThI tAlaM, viyale cauvIsa hoti paMcakkhe / chAvaThiM ca sahassA, sayaM ca battIsameyakkhe // 124 // azItiH SaSTiH catvAriMzata, vikale catuvizatibhavaMti paMcAkSe / SaSTizca sahasAriNa, zataM ca dvAtrizamekAkSe // 124 / / TIkA - pUrva kahe the labdhi aparyAptakAni ke niraMtara kSudrabhava, tinivirSe ekeMdriyani ke chayAsaThi hajAra eka sau battIsa niraMtara kSudrabhava ho haiM; so kahie haiM - koU ekeMdriya labdhi aparyAptaka jIda, so tisa kSudrabhava kA prathama samaya teM lagAi sAMsa ke aThArahaveM bhAga apanI Ayu pramANa jIya kari mare, bahuri ekeMdriya bhayA tahAM titanI hI Ayu kauM bhogi, mari kari bahuri ekeMdriya hoi / ase niraMtara labdhi apa pti kari kSudrabhava ekeMdriya ke utkRSTa hoi tau chyAsaThi hajAra eka sau battIsa hoi, adhika na hoi / ase hI labdhi aparyAptaka de iMdriya ke asI (80) hoi| teiMdriya labdhi aparyAptaka ke sAThi (60) hoi / cauhaMdriya labdhi aparyAptaka ke cAlIsa (40) hoi / paMceMdriya labdhi aparyApta ke caubIsa hoI, tIhivirSe bhI manuSya ke pATha (8) asainI tiryaMca ke pATha, (8) sainI tiryaMca ke pATha (8) ase paMceMdriya ke caubIsa (24) hoi / aMseM labdhi aparyAptakani kA niraMtara kSudrabhavani' kA parimAraNa kahyA / aba ekeMdriya labdhi aparyAptaka ke nirantara kSudrabhava kahe, tinakI saMkhyA - svAmIni kI apekSA kahai haiM - puDhavidagAgaNimAruda, saahaarnnthuulsuhmptteyaa| edesu apuNNesu ya, ekkakke bAra khaM chakkaM // 125 / /
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammAjJAnacantrikA bhASAkA 18 pRthvIdakAgnimArutasAdhAraNasthUlasUkSmapratyekAH / eteSu apUrNeSu ca ekakasmin dvAdaza khaM SaTkam // 125 / / TIkA - pRthvI, Apa, teja, vAyu, sAdhAraNa vanaspati ini - pAMcoM ke sUkSmabAdara kari daza bheda bhaye para eka pratyeka vanaspatI - ini myAraha labdhi aparyAptakani virSe eka-eka bheda virSe bAraha, bidI, chaha ini aMkanikari chaha hajAra bAraha (60.1.2.) niraMtara kSudrabhava jAnane / pUrva niraMtara kSudrabhava ekadriya ke chayAsaTha hajAra eka sau battIsa kahe / tinikauM gyAraha kA bhAga dIe eka-eka ke chaha hajAra bAraha kSudra bhavani kA pramANa prAva hai| ase labdhi aparyApta ke niraMtara kSudrabhava kahe, tahA~ tinako saMkhyA vA kAla kA nirNaya karane kI cyAri prakAra apavartana rAzika kari dikhAva haiM / so trairAzika kA svarUpa graMtha kA pIThabaMdha virSe kahA thA, so jAnanA / so yahAM dikhAiye hai - jo eka kSudrabhava kA kAla sAMsa kA aThArahavAM bhAga hoi, to chayAsaThi hajAra tIna sau chattIsa niraMtara kSudrabhavani kA kitanA kAla hoi ? tahAM pramANa rAzi 1, phalarAzi pakA kA aThAraha bhAga : para dahA raNi ghAsATha hajAra tIna sai chattIsa (66336), tahAM phala kauM icchA kari guraNe pramANa kA bhAga die labdha rAzi virSe chattIsa sai picyAsI ara eka kA tribhAga 36851. itanA usvAsa bhae; aseM saba kSudrabhavani kA kAla kA parimAraNa bhyaa| yahAM itane pramANa aMtarmuhUrta jAnanA / jAte asA vacana hai, uktam ca prAvadhAnalasAnupahatamanujocchavAsastrisaptasaptatriprasitaiH / pAhumuhUrtamaMtarmuhUrtamaSTAvyajitastribhAgayutaH / / yAkA artha -- sukhI, dhanavAna, pAlasa rahita, nirogI manuSya kA saiMtIsa se tehattari (3773) usvAsani kA eka muhUrta; tahAM aThAsI usvAsa para eka usvAsa kA tIsarA bhAga (hona) ghaTAe sarva kSudrabhavani kA kAla aMtarmuhUrta hoi / bahuri uktam ca-- prAyuraMtarmuhurtaH syAdekhosyASTAdazAMzakaH / ucchavAsasya jaghanyaM ca nRtirazcAM labdhyapUrNake / / yAkA artha - labdhi aparyAptaka manuSya liyaMcani kA Ayu :eka usvAsakA aThArahavAM bhAma pramANa aMtarmuhUrta mAtra hai / so ase kahyA sAMsa kA aThArahavAM bhAga
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAmagirI 174 / [ popaTalAra jIvakApaDa gAthA 126 kAla kA eka kSudrabhava hoi, to chattIsa sau picyAsI ara eka kA vibhAga pramANa usAsani kA kitanA kSudrabhava hoi? ihAM pramANa rAzi phalarAzi 1, icchArAzi 3685.1 19 6. sapA yathokta karate labdha rAzi chayAsaThi hajAra tIna sau chattIsa ( 66336) kSudrabhavani kA parimAraNa pAyA / bahuri jo chayAsaThi hajAra tIna sau chattIsa kSudrabhavani kA kAlaM chattIsa sau picyAsI ara eka kA tribhAga itanA usvAsa hoi, to eka kSudrabhavani . kA kitanA kAla hoi? ihAM pramANa rAzi 66336, phala rAzi 3685 1, icachA rAzi 1, yathokta karatA labdha rAzi eka sAMsa kA aThArahavAM bhAga 1 eka kSudrabhava kA. kAla bhayA 1. bahuri chattIsa sau picyAsI para eka kA tribhAga 3685 1 itanA sAMsa kA chayAsaThi hajAra sIna sau chattIsa kSudrabhava hoi, to sAMsa kA aThArahavAM bhAga kA kitanA kSudrabhava hoi ? ihAM pramANa rAzi 63851 ,phala rAzi66336, icchA rAzi eka kA aThArahavAM bhAga 1 , yathokta karatA labdha rAzi 1 kSudrabhava huA / ihA~ sarva phala rAzi kauM icchA rAzi kari guNanA, pramANa rAzi kA bhAga denA, taba labdha rAzi pramANa ho hai / jaise eka kSudrabhava kA kAla samasta kSudrabhava, samasta kSudrabhava kA kAla inikoM krama te pramANa rAzi karane te cyAri prakAra rAzika kiyA hai / aura bhI jAyagA jahAM rAzika kA varNana hoi, tahAM aseM hI yathAsaMbhava jAnanA / AmeM samudghAtakevalI ke aparyAptapana kA saMbhava kahai haiM - pajjatasarIrassa ya, pajjatudayassa kAyajogassa / jogissa apuNNattaM, apuNNajogotti riNahiTTha // 126 // paryAptazarorasya ca, paryAptyudayasya kAyayopasya / yogino'pUrNatvamapUrNayogaH iti nirdiSTam // 126 // TokA - saMpUrNa parama praudArika zarIra jAke pAie, bahuri paryApti nAmA nAmakarma kA udaya kari saMyukta, bahuri kAyayoga kA dhArI- asA jo sayogakevalI bhaTTAraka, tAke samudghAta karate kapATa kA karivA virSe para saMhAra virSe apUrNa kAyayoga kahA hai / jAte tahAM saMjJI paryAptayat paryAptini kA prAraMbha kari krama se niSThA Baatabdi-SATERMewyasara -and
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 ] [ gommaTasAra kANDa gAthA 128 hemachappaDhavI, joisivaNabhavaraNasamvaitthIkhaM / puSpiNadare hi sammo, na sAsarago pariyApuNNe // 128 // TutaricpRthvInAM jyotiSkavAnabhavana sarvastrINAm / pUrNetarasmin nahi samyaktvaM na sAsano nArakApUrve / / 128 // TIkA - narakaM gatiM viSai ratnaprabhA binA yaha pRthvI saMbaMdhI nArakIni ke ra jyotiSI, vyaMtara, bhavanavAsI devadi ke ara sarva hI strI - devAMganA, manuSyaNI, tiyaMcanI, tini nirvRtti aparyApta dazA viSai samyaktva na pAie / jAte tohi dazA viSaM samyaktva grahaNe kauM yogya kAla nAhIM / para samyaktva sahita mare tiyaMca manuSya, so tahAM upajai nAhIM / bahuri samyaktvaM teM bhraSTa hoi jo jIva mithyAdRSTi vA sAsAdana hoi, to tinikA yathAsaMbhava tahAM narakAdi viSai upajane kA virodha hai nAhIM / bahuri sarva hI sAtoM pRthvI ke nArakI, tinike nirvRttiM aparyApta dazA viSai sAsAdana guNasthAna na pAie, asA niyama jAnanA / jAte narakaM viSaM upajyA jIva ke tisa kAla viSai sAsAdanapane kA abhAva hai / iti zrI AcArya nemicandra siddhAMtacakravati viracita gommaTasAra dvitIya nAma paMcasaMgraha graMtha jIvarestfrer nAmA saMskRta TIkA ke anusAra isa samyagjJAnacatrikA nAmAM bhASarint fat atvakANDa viSai prarUpita je vIsa prarUpaNA viniviSe paryApta prarUpaNa nAmA tIsarA gredhikAra pUrNa bhayo / 3 }
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ cauthA adhikAra : prANa prarUpaNA abhinaMdana vaMdauM sadA, saThi prakRti khipAya / jagatanamatapada pAya, jinadharma kahyo sukhadAya / / atha prANa prarUpaNA kauM nirUpa haiM - bAhirapANehiM jahA, taheva abbhaMtarahiM pANehiM / pANaMti jehi jIvA, pANA te hoti giddiTThA / / 126 // vAhAzArzathA, tavAbhyaMtaraH pANaiH / / prANaMti parjIvAH, prANAste bhavanti nirdiSTAH // 129 // TIkA -jini abhyaMtara bhAva prANani kari jIva haiM, te prAraNaMti kahie jIva haiM; jIvana ke vyavahAra yogya ho haiM, kaunavat ? jaise bAhya dravya prANani kari jIva jIva hai, jAteM yathA zabda dRSTAMtavAcaka hai; tAta je AtmA ke bhAva haiM, teI prAraNa haiM asA kahA hai / ase kahane hI kari prANa zabda kA artha kA jAnane kA samarthapaNA ho hai, tAtai tisa prANa kA lakSaNa judA na kahyA hai / tahAM pudgala dravya kari nipaje je dravya iMdriyAdika, tinake pravartanarUpa to dravya prANa haiN| bahuri tinikA kAraNabhUta jJAnAvaraNa zrara vIryAntarAya ke kSayopazamAdika teM prakaTa bhae caitanya upayoga ke pravartanarUpa bhAva prANa haiN| ihAM prazna - jo paryApti para prANa vi bheda kahA ? tAkA samAdhAna - paMca iMdriyani kA AvaraNa kA kSayopazama se nipaje ase pAMca iMdriya prANa haiM / bahuri tisa kSayopazama se bhayA jo padArthani ke grahaNa kA samarthapanA, tAkari janma kA prathama samaya teM lagAi aMtahata apari nipajai jaisI iMdriya paryApti hai / ihAM kAraNa-kArya kA vizeSa hai / ___ bahuri mana sambandhI jJAnAvaraNa kA kSayopazama kA nikaTa te pragaTa bhaI aMsI manovargaraNA kari nipajyA dravya mana kari nipajI jo jIva kI zakti, so anubhayA padArtha ko grahaNa kari upajI, so aMtarmuhUrta mana:paryApti kAla ke aMnti saMpUrNa bhaI,
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ DITataniumRATAP 278 ] | gommaTasAra jIvakANDa gAthA 130 sii H E MELAN " framaneKARIHER - - ----- - O INTAINE -Tirmarriani--- 2 -DEMAITHHINCODsanAsAWERAPRASHNAmAravA --- --.... T - - .ALPEP RIKATARAImArakApamATurmeraman - Frani-RAL-. Ta aMsI manaHparyApti hai / bahuri anubhayA padArtha kA grahaNa karanA ara anubhayA padArtha kA grahaNa karane kA yogyapanA kA honA, so manaHprAraNa hai| bahuri nokarmarUpa zarIra kA saMcayarUpa zakti kI jo saMpUrNatA, so jIva ke yogya kAla virSe prApta bhaI jo bhASA vargaNA, tinikauM vizeSa pariNamana ko karaNahArI, so bhASA paryApti hai| bahuri svara nAmA nAmakarma kA udaya hai sahakArI jAkara, aMsI bhASA paryApti pUrNa bhae pIche vacana kA vizeSarUpa upayogAdika kA parirAmAvanA, tIhi svarUpa vacana prANa hai| ___ bahuri kAyavargaNA kA avalaMbana kari nipajI jo prAtmA ke pradezani kA samuccayarUpa hone kI zakti, so kAyabala prANa hai| bahuri khala bhAga, rasa bhAgarUpa pariNae nokarmarUpa pudgalani kauM hADa prAdi sthirarUpa para rudhira Adi asthirarUpa avayava kari pariNamAvane kI zakti kA saMpUrNa honA, so jIva ke zarIra paryApti hai| bahuri usvAsa-nisvAsa ke nikasane kI zakti kA nipajanA, so AnapAna paryApti hai / bahuri sAsoravAsa kA pariNamana, so sAsosvAsa prAraNa hai / a~seM kAraNakAryAdi kA vizeSa kari paryApti para prANani virSe bheda jAnanA / prAgeM prANa ke bhedani kauM kahai haiM - paMcavi iMdiyapAraNA, maraNavacakAyesu tiSiraNa blpaannaa| ANApANappANA, AugapAraNa hoti daha pANA // 130 // paMcApi iMdriyaprANAH, manovacaHkAyeSu trayo balaprANAH / AnapAnaprANA, prAyuSakaprANena bhavaMti daza prANAH / / 130 / / TIkA- pAMca iMdriya prANa haiM -- 1. sparzana, 2. rasana, 3. vAraNa, 4. cakSu, 5. zrotra / bahuri tIna balaprANa haiM - 1. manobala, 2. vacanabala 3. kAyabala / bahuri eka pAnapAna kahie sAsosvAsa prAraNa hai / bahuri eka Ayu prAraNa hai| aise prANa daza . haiM, adhika nAhIM hai| mer
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ manyAtAnacandrikA bhASATokA ] Age tini dravya-bhAva prANani kA upajane kI sAmagrI kauM kahai haiM -- jIriyajusyadizAmA rasoiMpidiyesu blaa| dehudaye kAyAraNA, vacIbalA Au Audaye // 131 // vIryayutamatikSayopazamotthA noindriyeMdriyeSu balAH / dehodae kAyAnau, bacobala prAyuH prAyurudaye // 131 // - TIkA - sparzana, rasana, prANa, cakSu, zrotra kari nipaje pAMca iMdriya prANa ara no iMdriya kari nipajyA eka manobala prANa, e chahoM to matijJAnAvaraNa ara vIryAntarAya, tinake kSayopazama te ho haiM / bahuri zarIra nAmA nAmakarma ke udaya hote kAyabala ara sAlosvAsa prANa ho haiM / yahuri zarIra nAmA nAmakarma kA udaya hote para svara nAmA karma kA udaya hote vacanabala prANa ho hai / bahuri Ayukarma kA udaya hote prAyu prANa ho hai| jaise prANani ke upajane kI sAmagrI khii| Age e prANa kauna-kauna ke pAie so bheda kahai haiM -- iMdiyakAyAUriNa ya, puNNApuNNesu puNNage ANA / bIiMdiyAdipuNNe, bacImaraNo saNNipuNNeva // 132 // indriyakAyAyUpi ca, pUrNApUrNeSu pUrNake prAnaH / / zrIndriyAdipUrNe, vayo manaH saMzipUrNa eva / / 132 / / TIkA - iMdriya prAraNa, kAyabala prANa, prAyu prANa - e to tIna prANa paryApti vA aparyApti doU dazA virSe samAna pAie hai / bahuri sAsosvAsa prAraNa paryApti dazA virSe hI pAie, jAte tAkA kAraNa ucchavAsa nizvAsa nAmA nAma karma kA udaya paryApta kAla virSe saMbhaveM hai / bahuri vacanabala prANa beiMdriyAdika paMcendriya paryaMta jIvani kai paryApta dazA hI virSe pAie hai, jAte tAkA kAraNa bhUta svara nAmA nAmakarma kA udaya anyatra na saMbhava hai| bahuri manabala prANa sainI paMceMdriya ke paryApta dazA viSa ho pAie hai, jAte tAkA kAraNa bIryAntarAya para mana AvaraNa kA kSayopazama, so anyatra na saMbhava hai| Amai ekedriyAdika jIvani ke kete-kete prANa pAie, so kahai haiM -
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 hai gommaTasAra jIvakANDa gAthA 133 dasa saNoraNaM pAraNA, sesegUragatimassa beUraNA / pajjattesidaresu ya, satta duge sesagegUNA // 133 // daza saMjinAM prAraNAH zeSakonamaMtimasya nyUnAH / paryAptiSvitareSu ca, sapta dvike zeSakaikonAH / / 133 // TIkA - pahile kahA jomAna ke sAmIni kA niyama, tAhI kari ase bheda pAie hai, so kahie hai / sainI paMceMdrI paryApta ke tau daza prANa sarva ho pAie / pIche avazeSa asaMjJI Adi hIMdriya paryanta paryApta jIvani ke eka-eka ghATi prAraNa pAie / tahAM prasanI paMceMdriya ke mana vinA nava prANa pAie / cauiMdriya ke mana para karNa iMdriya vinA ATha prANa pAie , teiMdriya ke mana, karNa, netra iMdriya binA sAta prAe pAie / dvIndriya ke mana, karNa, netra, nAsikA binA chaha prANa pAie / bahuri aMtima ekadriya viSaM dvIndriya ke prANani teM doya ghaTAvanA, so mana, karNa, netra, nAsikA ara rasanA iMdriya ara vacanabala, ini vinA ekedriya ke cyAri hI prANa pAie haiM ! ase e prAga paryApta dazA kI apekSA kahe / aba itara jo aparyApta dazA, tAkI apekSA kahie haiM - sainI vA asainI paMceMdriya ke tI sAta-sAta prANa haiM / jAteM paryApta kAla virSe saMbhava ase sAsosvAsa, vacana bala, manobala e tIna prANa tahAM na hoi / bahuri cauiMdriya ke zrotra vinA chaha pAie, taMdrI ke netra binA pAMca pAie, baidrI ke nAsikA vinA cyAri pAie, ekeMdrI ke rasanA vinA tIna pAie, ase prANa pAie haiM / iti zrI prAcArya nemicandra siddhAMta'cakravativiracita gommaTasAra dvitIya nAma paMcasaMgraha graMya kI jIvatatvapradIpikA nAmA saMskRta TIkA ke anusAra samyagjJAnacandrikAnAmA isa bhASATIkA viSa prarUpita je vIsa prarUpaNA tini viSa prArae prarUparaNA nAmA cauthA adhikAra saMpUrkha bhayA // 4 // ET- F.- - - RAMMAmba jAra
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ pA~cavAM adhikAra : saMjJA prarUpaMNA saMgalAcaraNa guNa prApta pAe sakala, raja rahasya pari moti / doSarahita jagasyAmi so, sumati narmoM juta prIti / / atha saMjJA prarUpaNA kahai haiM - iha jAhi bAhayAvi ya, jIvA pAvaMti dAruNaM dukkhaM / sevaMtAvi ya ubhaye, tApo cattAri snnnnaao|| 134 // iha yAbhirvAdhitA api ca, jIvAH prApnuvaMti dvArA dukkheM / sevamAnA api na, ubhayasmina tAzcatasaH saMjJAH // 134 // TIkA - AhAra, bhaya, maithuna, parigraha inike nimitta teM jo bAMchA hoi, te cyAri saMjJA kahie / so jini saMjJAni kari bAdhita, pIDita hue jIva saMsAra virSe viSayani kauM sevate bhI ihaloka aura paraloka viSa tini viSayani kI prApti vA aprApti hote dAruNa bhayAnaka mahA duHkha kauM pAveM hai, te cyAri saMjJA jaannii| bAMchA kA nAma saMjJA hai / vAMchA hai, so sarva duHkha kA kAraNa hai / mArga prAhAra saMjJA upajane ke bAhya, abhyaMtara kAraNa kahai haiM - AhAravaMsaNeNa ya, tassuvajogeNa omkotthaae| sAdidaravIraraNAe, havadi hu AhArasaNNA hu|| 135 // AhAradarzanena ca, tasyopayogena avmkosstthtyaa| sAletarodIraNayA, bhavati hi pAhArasaMjJA hi // 135 // TIkA - viziSTa pranAdika cyAri prakAra AhAra kA dekhanA, bahari prAhAra kA yAdi karanA, kathA sunanA ityAdika upayoga kA honA, bahuri koThA jo udara, tAkA khAlI hono kSudhA honI e to bAhya kAraNa hai / bahuri asAtA bedanIya karma kA tIna udaya honA vA udIraNA honI aMtaraMga kAraNa haiM / ini kAraNAni te pAhAra
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252] [ gommaTasAra avakANDa gAthA 136-137 saMjJA ho hai / hAra kahie annAdika, tauhiviSai saMjJA kahie vAMchA, so zrAhAra saMjJA jAnanI | zrAgeM bhaya saMjJA upajane ke kAraNa kahe haiN| aibhImadaMsaraSeNa ya, tassuvajogeNa omasasIe / bhayakammudIraNAe, bhayasaNNA jAyade caduhiM // 136 // pratibhImadarzanena ca tasyopayogena avamasatvena / reenbIrarayA, bhayasaMjJA jAyate catubhiH / / 136 / / TIkA - atibhayakArI vyAghra Adi vA krUra mRgAdika vA bhUtAdika kA dekhanA vA unakI kathAdika kA sunanA, unakI yAdi karanA ityAdika upayoga kA honA, bahuri apanI hIna zakti kA honA e to bAhya kAraNa haiM / bahuri bhaya nAmA nokaSAyarUpa moha karma, tAkA tIvra udaya honA, yaha aMtaraMga kAraNa hai / ini kAraNani kari bhaya saMjJA ho hai / bhaya kari bhaI jo bhAgi jAnA, chipi jAnA ityAdika rUpa vAMchA, so bhaya saMjJA kahie / maithuna saMjJA upajane ke kAraNa kahai haiM - paNidarasabhoyaNeNa ya, tassuvajoge kusIlasevAe / vedassudIraNAe, mehuNA havadi evaM // 137 // praNItarasabhojanena ca tasyopayoge kuzolasevayA / arrrrrrrrr, maithunasaMjJA bhavati evaM / / 137 / / TIkA - vRSya jo kAmotpAdaka gariSTha bhojana, tAkA khAnA para kAma kathA kA sunanA ra bhoge huye kAma viSayAdika kA yAdi karanA ityAdikarUpa upayoga honA, bahuri kuzIlavAna kAmI puruSani kari sahita saMgati karanI, goSThI karanI e tI bAhya kAraNa haiM / bahuri strI, puruSa, napuMsaka vedani viSe kisI ho vedarUpa nokaSAya kI udIraNA, so aMtaraMga karaNa hai / ini kAraNani teM maithuna saMjJA ho hai / maithuna jo kAmasevana-rUpa strI-puruSa kA yugala saMmbandhI karma, tIhiviSe vAMchA, maithunasaMjJA jAnanI / Age parigraha saMjJA upajane ke kAraNa kahaiM haiM - --
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAyazAnacandrikA bhASATIkA ] / 283 uvayaraNasaNeNa ya, tassuvajogeNa bhucchidAe ya / lohassuvoraNAe parigrahe jAyade saNNA / / 138 // upakaraNadarzanena ca, tasyopayogena bhUchitAye cha / lobhasthodIraNayA parigrahe jAyate saMjJA // 138 // TokA - dhana-dhAnyAdika bAhma parigraharUpa upakaraNa sAmagrI kA dekhanA para tIhi dhanAdika kI kathA kA sunanA, yAdi karanA ityAdika upayoga honA, mUchita jo lobhI, tAka parigraha upajAyane virSe AsaktatA, tAkA isa jIva sahita sambandhI honA ityAdika bAhya kAraNa haiN| bahuri lobha kaSAya kI udIraNA, so aMtaraMga kAraNa hai / ini kAraNAni kari parigraha saMjJA ho hai / parigraha jo dhana-dhAnyAdika, tinike upajAvane prAdirUpa bAMchA, so parigraha saMjJA jAnanI / . prAgai e saMzA kaunake pAie, so bheda kahai haiM -- gaThThapamAe par3hamA, saNNA gahi tattha kAraNAbhAvA / sesA kammatthitteNuvayAreNasthi Nahi kajje // 13 // naSTapramAde prathamA, saMjJA nahi tatra kAraNAbhAvAt / zeSAH karmAstitvena upacAreNa saMsi nahi kArye // 139 // TokA - naSTa bhaye haiM pramAda jinike, aise je apramattAdi guNasthAnavI jIva, tinike prathama AhAra saMjJA nAhI hai / jAte pAhAra saMjJA kA kAraNabhUta jo asAtA' vedanIya kI udIraNA, tAkI vyucchitti pramatta guNasthAna hI virSe bhaI hai ; tAte kAraNa ke abhAva teM kArya kA bhI abhAva hai| aise pramAda rahita jIvani ke pahilo saMjJA nAhIM hai / bahuri ini ke jo avazeSa tIna saMjJA haiM, so bhI upacAra mAtra haiM; jAte una saMjJAni kA kAraNabhUta je karma, tini kA udaya pAie hai; tIhi apekSA hai / bahuri te bhaya, maithuna, parigraha saMjJA apramAdI jIvani ke kAryarUpa nAhIM haiN| . . . iti zrI AcArya nemicaMdraviracita gommaTasAra dvitIya dAma paMcasaMgraha graMtha kI jIktatvaprakIpikA. nAmA saMskRta TIkA ke anusAri samyagjAmacandrikA nAmA bhASA TIkA virSe jIvakANDa viSa prarUpita je vIsa prarUpaNA, tiniviSa saMjJA prarUpaNA nAma paMcama adhikAra sampUrNa bhayA / / 5 / /
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusmammom - - chaThavAM adhikAra : gati prarUpaNA panaprabha jinakauM bhajauM, jIti ghAti saba karma / guNa samUha phuni pAya jini, pragaTa kiyo hitadharma / / prAga arahaMtadeva ko namaskArarUpa maMgalapUrvaka mArgaNA mahA adhikAra prarUpaNa kI pratijJA karai haiM - dhammaguNamagaraNAhayamohAribalaM jiNaM gamaMsitA / nagarapamahAhiyAraM, vivihahiyAraM bharipassAmo // 14.0 // dharmagusamAgaraNAhatamohAribalaM jinaM namaskRtvA / mArgaraNAmahAdhikAra, vividhAdhikAraM bhaviSyAmaH // 140 // TIkA - hama jo graMthakartA, te nAnAprakAra kA gati, iMdriyAdrika adhikAra saMyukta jo mArgaNA kA mahA adhikAra tAhi kaheMge, asI prAcArya pratijJA karI / kahA karike ? jina jo arhanta bhaTTAraka, tisahi namaskAra krike| kaisA hai jina bhagavAna ? ralatraya svarUpa dharma, sohI bhayA dhanuSa, bahuri tAkA upakArI je jhAnAdika dharma, te hI bhae guNa kahiye cillA, bahari tAke prAzrayabhUta je caudaha mArgaraNA, tehI bhae mArgaraNa kahie bANa, tinikari hatyA hai mohanIya karmarUpa ari kahiye bairI kA bala jAne, aisA z2ina-deva hai / zrA, mArgaNA zabda kI nirukti ne liyA lakSaNa kahai haiM - ..jAhi va jAsu va jIvA, maggijjaMte jahA tahA divA / tAno codasa jANe, suyaNANe mAgaNA hoti // 141 // yAbhirvA yAsu vA, jIvA mRgyate yathA tathA pRSTAH / tAzcaturdaza jAnIhi zrutajJAle mArgaraNA bhavati // 141 / / - marati. ICCASINETIREMEMBERRAILERTATANAsa la mumy -miracamouTEZERTien N TyNAARISHAIL ..HARAS - -y a - ut. marrr - Ne . . .. ..... . . . . . . . . / mA indainaSENANT H TRA 1. SaTkhaNDAgama - badalA pustaka 1, pRSTha 133, gApA 15
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaptAnacantrikA bhASATokA j [ 25 TIkA - jaise zrutajJAna virSe upadezyA tase hI jIva nAsA padArtha, jinakari vA jinivirSe jAnie, te caudaha mArgaNA haiN| pUrvaM tau sAmAnyatA kari guNasthAna jIvasamAsa, paryApti, prAraNa, saMjJA inikari triloka ke madhyavartI samasta jIva lakSaNa kari vA bheda kari vicAre / bahuri aba vizeSarUpa gati-iMdriyAdi mArgaNAni kari tina hI kauM vicAra haiM, ase he ziSya, tU jAni / gati Adi je mArgaNA jaba eka jIva ke nArakAdi paryAyani kI vivakSA lIjie, taba to jini mArgaNAmi kari jIva jAnie ase tRtIyA vibhakti kari khie| bahuri jala eka dravya prati paryAyapti ke adhikaraNa ko vivakSA "ini virSa jIva pAie hai' aMsI lIjie, taba jini mArgaraNAni virSe jIva jAtie ase saptamI vibhakti kari kahie / jAte vivakSA ke vaza teM kartA, karma ityAdi kArakanikI pravRtti hai aisA nyAya kA sadbhAva hai / prAgai tini caudaha mArgarapAni ke nAma kahai haiM - gaiiMkhiyesu kAye, joge veve kasAyamAraNeya / saMjamadaMsaNalessA-bhaviyA-sammattasaNi-mAhAre // 142 // gatIMdriyeSu kAye, yoge vede kaSAyajAne ca / saMyamadarzanalezyAmanyatAsamyaktvasaMjhyAhAre / / 142 // TIkA - 1. gati, 2. iMdriya, 3. kAya, 4. yoga, 5. veda, 6. kaSAya, 7. jJAna, 8. saMyama, 6. darzana, 10. lezyA, 11. bhavya, 12. samyaktva, 13. saMzI, 14. pAhAra ase e gati Adi pada haiM / te tRtIyA vibhakti vA saptamI vibhakti kA aMta lIe haiM / tAtai gati kari vA gati virSe ityAdika ase vyAkhyAna karane / so iniri vA iniviSa jIva mAya'nte kahie jAniye, te caudaha mArgaNA jaise anukrama kari bAma haiM, taise kheNge| prAgai tiliviSa pATha sAMtara mArgaraNA haiM, tinikA svarUpa, saMkhyA, vidhAna nirUpaNa ke athi gAthA tIna kahai haiM - uvasamasuhamAhAre, veguvidhayamissaNAraapajase / sAsapAsamse sisse, sAMtasagA mAgaraNA atthtthH|| 143 //
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 ] [ gommaTasara jIvANTa vA 144-145 sattadiNAchammAsA, vAsapudhattaM ca bArasamuhuttA / pallAsaMkhaM tiShaM, varamavaraM egasamayo du // 144 // upazamasUkSmAhAre, vaivikamiznarAparyAptei / sAsa samyaktve mizra, sAMtarakA mArgaNA aSTa // 143 // TIkA nAnA jIvati kI apekSA vivakSita guNasthAna vA mArgAsthAna naiM choDa, anya koI guNasthAna vA mArgaNAsthAna meM prApta hoi, bahuri usa hI vivakSita guNasthAna vA mArgaNAsthAna kauM yAvat kAla prApta na hoi, tisakAla kA nAma aMtara hai | - saptadinAni SaNmAsA, varSapRthaktvaM ca dvAdaza muhUrtAH / palyAsaMkhyaM prayANAM varamavaramekasamayastu // 144 // so upazama samyagdRSTI jIvani kA loka viSe nAnA jIva apekSA aMtara sAta dina hai / tIna loka viSai koU jIva upazama samyaktvI na hoi to utkRSTapane sAta sAIM na ho, pIche koU hoya hI hoya / aise hI saba kA aMtara jAnanA / bahuri sUkSma sAMvarAya saMyamI, tinikA utkRSTa aMtara chaha mahInA hai / pIche koU hoya hI hoya / : bahuri AhAraka para zrAhArakamizra kAyayogavAle, tinikA utkRSTa aMtara varSa pRthaktva kA hai| tIna teM Upara ara nava teM nIce pRthaktva saMjJA hai, tAteM yahAM tIna varSa ke Upara ara nava varSa ke nIce aMtara jAnanA / pIche koI hoya hI hoya / bahuri kriyikamizra kAyayogavAle kA utkRSTa aMtara bAraha muhUrta kA hai, pIche koU hoya hI hoya / bahuri labdhi paryAtaka manuSya para sAsAdana guNasthAnavartI jIva zrara mizra guNasthAnavartI jIva, ini tInoM kA aMtara eka-eka kA palya ke zrasaMkhyAtaveM bhAga mAtra jAnanA, pIche koI hoya hI hoya / bhaiMseM e sAMtara mArgaNA ATha haiM / iti sabani kA jaghanya aMtara eka samaya jAnanA / paDhamuvasamasahidAe, viradAviraboe cohasA divasA / viradIe paNNarasA, virahidakAlo du bodhathyo / / 145 // /
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAnacastikA bhASATokara] / 287 prathamopazamasahitAyAH, viratAviratezcaturdaza divsaaH| virateH paMcadaza, virahitakAlastu boddhavyaH // 145 / / TIkA - viraha kAla kahie utkRSTa aMtara, so prathamopazama samyaktva kari saMyukta je viratAvirata paMcama guNasthAnavI jIva, tinikA caudaha dina kA jAnanA / bahuri tisa prathamopazama samyaktva saMyukta SaSTamAdi guNasthAnavartI, tinikA paMdraha dina jAnanA / vA dUsarA siddhAnta kI apekSA kari caubIsa dina jAnanA / ase nAnA jIva apekSA aMtara kahyA / bahuri ini mArmaraNAni kA eka jIva apekSA antara anya grantha ke anusAri jAnanA ! yahAM prasaMga pAi kAryakArI jAni, tattvArthasUtra kI TIkA ke anusAri kAla antara kA kathana karie hai / tahAM prathama kAla kA varNana doya prakAra - nAnA jIva apekSA para eka jIva apekSA / ___ tahAM vivakSita guNasthAnani kA vA mArgaNAsthAnani viSa saMbhavate guNasthAnani kA sarva jIvani virSe koI jIva ke jetA kAla sadbhAva pAie, so cAnA jIva apekSA kAla jAnAnA / para tinahI kA vivakSita eka jIva ke jete kAla sadbhAva pAie, so eka jIva apekSA kAla jAnanA / tinivirSe prathama nAnA jIva apekSA kAla kahie hai, so sAmAnya-vizeSa kari doya prakAra / tahAM guNasthAnani virSe kahie so sAmAnya ara mArgaraNA virSe kahie so vizeSa jAnanA / tahAM sAmAnya kari mithyAdRSTi, asaMyata, pragata, apramatta, sayoga kevalani kA sarva kAla hai / inikA kabahUM prabhAva hotA naahii| bahuri sAsAdana kA jaghanya eka samaya, utkRSTa palya kA asaMkhyAtavAM bhAga / bahuri mizra kA jaghanya antarmuharta, utkRSTa palya kA asaMkhyAtavAM bhAga ! bahuri cyAroM upazama zreNI vAloM kA jaghanya eka samaya utkRSTa antarmuhUrta / ihAM jaghanya eka samaya maraNa apekSA kahmA hai / bahuri dhyAroM kSapakazreNIvAle ara prayoga kevalIni kA adhanya vA utkRSTa antarmuhUrta mAtra kAla hai|
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ [bhIkA gAthA 145 aba vizeSa kari kahie haiN| tahAM gati mArgaNA viSe sAtoM pRthvIni ke nArakIni viSa mithyAdRSTaghAdi cyAri guNasthAnani kA sAmAnyavat kAla hai / tiryaJca gati virSe mithyAdRSTyAdi paMca guNasthAnani viSai sAmAnyavat kAla hai / manuSyagati viSe sAsAdana kA jaghanya eka samaya utkRSTa aMtarmuhUrta ghara mizra kA jaghanya vA utkRSTa antarmuhUrta para anya sarva guNasthAnani viSai sAmAnyavat kAla hai / devagati viSa mithyAdRSTayAdi cyAri guNasthAnani kA sAmAnyavat kAla hai / / 288] bahuri iMdriya mArgaNA zrara kAya mArgaraNA viSai iMdriya-kAya apekSA sarvakAla hai / sthAna apekSA keMdrI, vikaleMdrI, ara paMca sthAvarani viSe midhyAdRSTi kA sarvakAla hai / ara paMceMdriya vA trasa viSe sarve guNasthAnani kA sAmAnyavat kAla hai / bahuri yoga mArgaNA viSai tInoM varogani midhyAdRSTacAdi sayogI paryantani kA zrara prayogI kA sAmAnyavat kAla hai / vizeSa itanA mizra kA jaghanya kAla eka samaya hI | ara kSapakani kA jaghanya eka samaya, utkRSTa antarmuhUrta mAtra kAla hai / bahuri veda mArgaNA viSai tIna vedani viSai ara vedarahita viSe mithyAdRSTayAdi nivRttikaraNa paryantani kA vA ( Upari) sAmAnyavaMt kAla hai / - bahuri kaSAya mArgagA viSai vyAriM kaSAyati viSai mithyAdRSTyAdi zrapramatta paryaMtana kA manoyogIvat para doya upazamaka vA kSapaka para kevala lobhayuta sUkSmasAMparAya para akaSAya, inikA sAmAnyavat kAla hai / bahuri jJAna mArgaNA viSe tIna kujJAna, pAMca sujJAnani viSai apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat kAla hai / bahuri saMyama mArgaNA viSai sAta bhedani vidheM apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat kAla hai / bahuri darzana mArgaNA viSe cyAri bhedani viSai apane-apane sthAnani kA sAmAnyavat kAla hai / bahuri lezyA rahitani viSai apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat kAla hai| bahuri bhavya mArgamA viSai doU bhedani viSai apane-apane guNasthAnani kAM sAmAnyavat kAla hai /
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAyAnacandrikA bhASATIkA ( rada bahari samyaktva mArgaNA virSe chaha bhedani viSai apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat kAla hai / vizeSa itanA ~ praupazemika samyaktva vidhai asaMyata, dezasayata 'kA jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa palya kA asaMkhyAtavAM bhAga ara pramattaM, apramatta kA jaghanya eka samaya, utkRSTa aMtamuhUrta kAla hai / bahuri saMjJI mArgaNA virSe doU bhedani virSe apane-apane guNasthAnAna kA sAmAnyavat kAla haiN| bahuri AhAra mArgaraNA virSe AhAraka viSaM mithyAdiSTayAdi sayogauM paryantani ko sAmAnyavat kAla hai / anAhAraka virSe mithyAdRSTi kA sarvakAla, sAsAdanaM asaM. yeta kA jaghanya eka samaya, utkRSTa prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga, sayogI kA jaghanya tIna samaya, utkRSTa saMkhyAMta samaya, ayogI kA sAmAnyavat kAla hai / aba eka jIva apekSA kAla kahie haiM, tahAM prathama sAmAnya kari mithyAdRSTi kA kAla virSe tIna bhaMga - anAdi anaMta, anAdi sAMta, sAdi satiM / tahI sAdi sAMta kAla jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa dezona ardhapudgala parivartana mAtra hai| kiMcita hIna kA nAma dezona jAnanA / bahuri sAsAdana kA jaghanya eka samaya, utkRSTa chaha prAvalI mizra kA jaghanya vA utkRSTa aMtarmuhUrta ; bahuri asaMyata kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa sAdhika tetIsa sAgara, saMyatAsaMyata kA jaghanya antamuhUrta, utkRSTa dezona koDi pUrva pramatta-apramatta kA jaghanya eka samaya, utkRSTa aMtarmuhurta; cyArauM upazama zreNIvAloM kA jaghanya eka samaya, utkRSTa aMtamuharta; cyArauM kSapaka zreNIvAle vA ayogini kA jaghanya vA utkRSTa aMtarmuhUrta; sayogI kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa dezona koDi pUrva kAla hai| aba vizeSa kari kahie haiM - gati mArgaNA virSe sAtauM pRthvIni ke nArakIni viSa mithyAdaSTi kA kAla jaghanya aMtarmaharta, utkRSTa krama te eka, tIna, sAta, daza, sataraha, bAIsa, tetIsa sAgara / sAsAdana mizra kA sAmAnyavat, asaMyata kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa dezona; mithyAdRSTi kA utkRSTa kAlapramANa kAla hai| . niyaMcagati virSa - mithyAdRSTi kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa asaMkhyAta pudgala parivartana mAtra anaMta kAla hai / sAsAdana, mizra, saMyatAsaMthata kA sAmAnyavat, tahAM asaMyata kA jaghanya antarmuhUrta, utkRSTa tIna palya kAla hai / --- -----..... ......... ....
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ ---- E ka 260 ] [omasAra joSakA gApA 145 manuSyagati virSe - mithyAdRSTi kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa pRthaktva koTi pUrva adhika tIna patya / sAsAdana kA, mizra kA sAmAnyavat / asaMyata kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa sAdhika sIna palya, avazeSani kA sAmAnyavat kAla hai ! devagati virSa - mithyAvRSTi kA jaghanya antarmuhUrta, utkRSTa ekatIsa sAgara; sAsAdana , mizra kA sAmAnyavat ; asaMyata kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa tetIsa sAgara kAla haiN| bahuri iMdriya mArgaNA virSe ekeMdriya kA jaghanya kSudrabhava, utkRSTa asaMkhyAta pudgala parivartana mAtra hai / bahuri vikalatraya kA jaghanya kSudrabhava, utkRSTa saMkhyAta hajAra varSa / paceMdriya vi mithyAdRSTi kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa pRthaktva koDi pUrva adhika hajAra sAgara / avazeSani kA sAmAnyavat kAla hai / bahuri kAya mArgaNA vi pRthvI, apa, teja, vAyu kA jaghanya kSudrabhava, utkRSTa zAsaMgjyAta loka pramANa kAla hai / vanaspatikAya kA ekedriyavat kAla hai / . sakAya virSe mithyAdaSTi kA jaghanya aMtarmuhurta, utkRSTa pRthaktva koGi pUrva adhika doya hajAra sAgara; avazeSani kA sAmAnyavat kAla hai / ihAM chaha ke Upari naka ke nIce, tAkA nAma pRthaktva jAnanA / para usvAsa kA aThArahavAM bhAga mAtra kSudrabhava jAnanA / bahuri yoga mArgaNA virSe vacana, mana yoga virSe mithyAdRSTi, asaMyata, saMyatAsaMyata, pramatta, apramatta cyAroM upazamaka, kSapaka, sayogini kA jaghanya eka samaya, utkRSTa aMtarmuhUrta, sAsAdana-mizra kA sAmAnyavat kAla hai / kAya yoga virSe mithyAdRSTi kA jaghanya eka samaya, utkRSTa asaMkhyAta pudgala parivartana, avazeSani kA manoyogakt kAla hai / ayogi virSe sAmAnyavat kAla hai / beda mArgaNA virSe tInoM vedani viSaM mithyAdRSTi Adi anivRttikaraNa paryaMta ara avedIni virSe sAmAnyavat kAla hai| vizeSa itanA - jo strI veda virSe mithyAdRSTi kA utkRSTa kAla pRthaktva sau patya pramANa para asaMyata kA utkRSTa kAla dezona pacAvana palya hai / bahuri puruSa veda viSa mithyAdRSTi kA utkRSTa kAla pRthaktva sau sAgara pramANa hai / ara napuMsaka veda virSe mithyAdRSTi kA utkRSTa kAla asaMkhyAta pudgala parivartana mAtra ara asaMyata kA utkRSTa kAla dezona tetIsa sAgara kAla hai| na -eshiAMAIRAULE-mA HamaraGHTERIATEastDREAttestoneamaATT Sickistincted
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA 1 [ 291 bahara kaSAya mArgaNa ni pyAro nimitta paryaMta kara manoyogavat para doU upathabhaka vA kSapaka vA sUkSma lobha para kaSAya inikA sAmAnyavat kAla hai / bahuri jJAna mArgaNA viSe tIna kujJAnani viSai vA pAMca sujJAnani viSe apane-apane retaraft kA sAmAnyavat kAla hai| vizeSa itanA - vibhaMga viSe midhyAdRSTi kA kAla - dezona tetIsa sAgara hai / bahuri saMyama mArgaNA viSai sAta bhedani viSai apane-apane guNasthAnanikA sAmAnyavat kAla haiM / bahuri darzana mArgaNA viSe vyAri medani viSai apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat kAla hai / vizeSa itanA cakSudarzana viSai mithyAdRSTi kA utkRSTa kAla doya hajAra sAgara hai / 1 bahuri lezyA mArgaNA viSe chaha bhedani viSe vA pralezyAni viSai apane-apane guNasthAnaft kA sAmAnyavat kAla hai / vizeSa itanA - kRSNa, nIla, kApota viSai mithyAdRSTi kA utkRSTa kAla krama te sAvika tetIsa sataraha, sAta sAgara ara asaMyata kA utkRSTa kAla krama teM dezona tetIsa, sataraha, sAta sAgara hai / para pIta padma viSai frentdRSTi vA asaMyata kA utkRSTa kAla kama taiM doya, aThAraha sAgara hai| saMyatAsaMyata kA jaghanya eka samaya, utkRSTa aMtarmuhUrta kAla hai / bahuri zukla lezyA viSe midhyAdRSTi kA utkRSTa kAla sAdhika ikatIsa sAgara, saMyatAsaMyata kA jaghanya eka samaya, utkRSTa kAla hai / aMta bahuri bhavya mArgaNA viSai bhavya viSai mithyAdRSTi kA anAdi sAMta vA sAdi sAMta kAla hai / tahAM sAdi sAMta jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa dezona ardha pudgala parivartana mAtra hai / zeSana kA sAmAnyavat kAla hai / abhavya viSaM anAdi anaMta kAla hai / bahuri samyaktva mAgegA viSai chahIM bhedani viSai apane-apane guNasthAna lie kA sAmAnyanvat kAla hai / vizeSa itavA - upazama samyaktva viSai prasaMyata, saMyatA sata kA jaghanya vA utkRSTa kAla aMtarmuhUrta mAtra hai : ..bahuri saMjJI mArgaNA viSai saMjJI viSe mithyAdRSTi AdinivRtti kara parya kA puruSa vedavat avazeSani kA sAmAnyavat kAla hai / asaMjJI viSe mithyAdRSTi
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 145 jaghanya kSudrabhava, utkRSTa asaMkhyAta pudgala parivartana kAla hai / doU vyapadezarahitani virSa sAmAnyavat kAla hai| bahuri AhAra mArgaNA virSe aAhAraka virSe mithyAdRSTi kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAta kalpakAla pramANa jo aMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga, tIhi pramANa kAla hai / avazeSani kA sAmAnyayat kAla hai / anAhAraka virSe mithyAdRSTi jaghanya eka samaya, utkRSTa tIna samaya / sAsAdana, asaMyata kA jaghanya eka samaya, utkRSTa doya samaya sayogI kA jaghanya vA utkRSTa tIna samaya, ayogI kA sAmAnyavat kAla SORRYEESmAma PRINCIPANAMININESSIRALEEWANSHISHAMIT MinikLATIZEARANASHATRIOSISATERESEARSITECHERERAKA RomameranKHAT PERH ihAM mArgaraNAsthAnani virSe kAla kahA, tahAM asA jAnanA - vivakSita mArgaNA ke bheda kA kAla virSe vivakSita, garamasthAna kA sadbhAva jete kAla pAie, tAkA varNana haiM / mArgaNA ke bheda kA vA tisa virSe guNasthAna kA palaTanA bhae, tisa kAla kA abhAva ho hai| ___ aba aMtara nirUpaNa karie haiM - so doSa prakAra, nAnA jIva apekSA para eka jIva apekSA / tahAM vivakSita guNasthAnani virSe vA guNasthAna apekSA lIe mArgaraNAsthAna virSe koI hI jIva jete kAla na pAie, so nAnA jIva apekSA aMtara jAnanA / bahuri vivakSita sthAna virSe jo jIva va thA, soI jIva anya sthAna ko prApta hoI kari bahuri tisa hI sthAna ko prApta hoI, tahAM bIci ghirSa jetA kAla kA pramANa, so eka jIva apekSA aMtara jAnanA / I R ATHA TERASTARANGNAC asnAmA tahAM prathama nAnA jIva apekSA kahie hai, so sAmAnya vizeSa kari doya prkaar| tahAM sAmAnya kari mithyAdRSTi, asaMya, dezasaMyata, pramatta, apramatta, sayogIni kA aMtara nAhI hai / sAsAdana kA vA mitha kA jaghanya eka samaya, utkRSTa palya kA asaMkhyAtavAM bhAga mAtra aMtara hai / cyAri upazamekani kA jaghanya eka samaya, utkRSTa pRthavatva varSa aMtara hai / cyAri. kSapakani kA vA ayogI kA jaghanya eka samaya, utkRSTa chaha mAsa aMtara hai| 'bahuri vizeSa kari gati mArgaNA viSa nArakI, liyaMca, manuSya, devani virSe ... krama se mithyAdRSTayAdi myAri,pA~ca, caudaha, cyAri guNasthAnani virSe sAmAnyavat aMtara hai| sAla MPEG mApa minatories
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ vikara bhAvATIkA 1 [ 263 - bahuri iMdriya mArgaNA viSe ekejiya vikalendriya kA aMtara nAhI hai / paseMdriya va sarva guNasthAnani kA sAmAnyavat aMtara hai / bahuri kAya mArgaNA viSe paMca sthAvarani kA aMtara nAhI hai / sa viSai sarva guNasthAnani kA sAmAnyavat aMtara hai / bahuri yoga mArgaNA va tInoM yogani viSe yAdi ke teraha guNasthAnani kA vA zrayogI kA sAmAnyavat aMtara hai / bahuri veda mArgaNA viSai tInoM vedani viSe Adi ke nava guNasthAnani vA vedanikA sAmAnyavat aMtara haiN| vizeSa itanA doU kSapakavi kA utkRSTa aMtara strI-napuMsaka veda viSai pRthaktva varSa mAtra para puruSa veda viSaM sAdhika varSa pramANa hai / bahuri kaSAya mArgaraNA viSe cyAri kapazyani viSai yA prakaSAyani viSai apaneapane guNasthAnani kA sAmAnyavat aMtara hai / vizeSa itanA - doya kSapakani kA utkRSTa aMtara sAdhaka varSamAtra hai / bahuri jJAna mArgaNA viSe tIna kujJAna, pAMca sujJAnani viSe apane-apane guNasthAni kA sAmAnyavat aMtara hai / vizeSa itanA avadhi, mana:paryayajJAna viSe kSapakati kA utkRSTa aMtara sAvika varSamAtra hai / - africe after viSe sAta bhedani viSai apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat aMtara hai / bahuri darzana mArgamA viSe cyAri bhedani viSai apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat aMtara hai / vizeSa itanA - avadhi darzana viSa kSapakani kA aMtara sAdhika varSamAtra hai / bahuri lezyA mArgA viSai chahIM bhedani viSai vA zralezyA viSai grupane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat aMtara hai / bahuri bhavya mArgaNA viSai doya bhedani viSai apane-apane surAsthAnanikA sAmAnyavat aMtara hai / age area mArgaNA viSe yaha bhedani viSe apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavata aMtara hai / vizeSa itanA upazama samyaktva viSe asaMyattAdika kA jadhanya
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 gommaTasAra joyakANDa gAthA 145 aMtara eka samaya hai / para utkRSTa aMtara asaMyata kA sAta dina-rAti, deza saMyata kA caudaha dina-rAti, pramatta-apramatta kA paMdraha dina-rAti aMtara hai| 'bahuri saMjJI mArgaNA virSe doya bhedani virSe vA doU vyapadezarahitani virSe apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyakt aMtara hai / bahari prahAra mArgaNA virSe doU bhedani virSe apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat aMtara hai| vizeSa itanA - anAhAraka viSa asaMyata kA jaghanya eka samaya, utkRSTa prathaktva maas| sayogI kA jaghanya eka samaya, utkRSTa pRthaktva varSamAtra aMtara hai| aba eka jIva apekSA aMtara kahie hai, so sAmAnya vizeSa kari doya prakAra | tahA~ sAmAnya kari miyyAdRSTi kA aMtara jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa dezona dUNAM chayAsaThi sAgara / bahuri sAsAdana kA jaghanya palya kA asaMkhyAtaveM bhAga, utkRSTa dezona ardha pudgala parivartana / bahuri mitha, asaMyata, dezasaMyata, pramatta, apramatta; cyAri upazamaka, inikA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa dezona ardha pudgala parivartana / bahuri cyAri kSapaka, sayogI, ayogI inikA aMtara ra askedictiopAya bahuri vizeSa kari gati mArgaNA viSa nAraka viSa mithyAdRSTi prAdi asaMyata paryatani kA jaghanya aMtara sAmAnyavat / utkRSTa aMtara sAta pRthvIni virSe krama se eka, tIna, sAta, daza, sataraha, bAIsa, tetIsa dezona sAgara jAnanA / bahuri tiryacani virSe mithyAdRSTayAdi dezasaMyata paryaMtani kA sAmAnyatrat aMtara hai / vizeSa itanA - mithyAdRSTi kA utkRSTa aMtara dezona tIna palya hai / bahuri manuSya gati virSe mithyAdRSTayAdi cyAri upazamaka paryaMta jaghanya aMtara sAmAnyavat / utkRSTa aMtara mithyAdRSTi kA tiryacavat / sAsAdana, mizra, asaMyata kA pRthaktva koDi pUrva adhika tIna palya, dezasaMyata, pramatta, apramatta / cyAri upazamaka kA pRthaktva koDi pUrva pramANa hai / ara kSapaka, sayogI, ayogIni kA sAmAnyavat hai / "bahuri deva virSe mithyAdRSTayAdi asaMyata paryaMtani kA jaghanya aMtara sAmAnyavat / utkRSTa aMtara dezona ikatIsa sAgara hai|
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyarezAnacandrikA bhAghATIkA | | bahuri iMdriya mArgaNA viSai ekeMdriya kA jaghanya aMtara kSudrabhava, utkRSTa aMtara geter ko pUrva ki doya hajAra sAgara / vikaleMdriya kA jaghanya aMtara kSudrabhava, utkRSTa aMtara asaMkhyAta pudgala parivartana mAtra hai / yaha aMtara ekeMdriyAdika paryAyani kA kA hai, guNasthAna mithyAdRSTi hI hai, tAkA tahAM aMtara hai nAhIM / paMceMdriya viSai midhyAdRSTi kA sAmAnyavat, sAsAdanAdi vyAri upazamaka paryaMtati kA jaghanya aMtara sAmAnyavat, utkRSTa aMtara pRthaktva koDi pUrva adhika haz2Ara sAgara hai / avazeSani kA sAmAnyavat aMtara hai / bahuri kAya mArgaNA viSai pRthvI, Apa, teja, vAyukAya kA jaghanya kSudrabhava utkRSTa saMkhyAta pudgala parivartana ra vanaspati kA jaghanya kSudrabhava, utkRSTa asaMkhyAta loka mAtra aMtara hai / yaha aMtara pRthvIkAyikAdi kA kayA hai, guNasthAna mithyAdRSTi hai / tAkA tahAM aMtara hai hI / surfon far mithyAdRSTi kA sAmAnyavat, sAsAdanAdi cyAri upazamaka paryaMtanikA jaghanya sAmAnyavat, utkRSTa pRthaktva koDi pUrva adhika doya hajAra sAgara aMtara hai / zravazeSani kA sAmAnyavat aMtara haiM / bahari yoga mArgaNA viSai mana, vacana, kAya yogani viSe saMbhavate guNasthAnani kA vA yogI kA aMtara nAhI, jAte eka hI yoga viSai guNasthAnAMtara ko prApta hos aft vivakSita guNasthAna viSai prApta hotA nAhIM / bahuri veda mArgaNA viSai strI, puruSa, napuMsaka vedani viSai mithyAdRSTi Adi doU upazamaka paryaMta jaghanya aMtara sAmAnyavat hai / utkRSTa aMtara strIveda viSaM mithyAdRSTi kA dezona paMcAvana patya, aurani kA pRthaktva sau patya puruSaveda viSai mithyAdRSTi kA sAmAnyavat aurani kA pRthaktva so sAgara / napuMsakaveda viSe mithyAdRSTi kA tetIsa 'sAgara dezona, aurani kA sAmAnyavat aMtara hai| doya kSapati kA sAmAnyavat aMtara hai / bahuri vedarahitani viSai upazama anivRttikaraNa, sukSma sAMparAya kA jadhanya vA utkRSTa aMtara aMtarmuhUrta hai, aurani kA aMtara nAhI hai / bahuri kaSAya mArgamA viSe krodha, mAna, mAyA, lobha viSai mithyAdRSTacAdi upazama anivRttikaraNa paryaMta kA manoyogavat, doya kSapakani kA ara kevala lobha viSa sUkSmasAM parAya ke upazama vA kSapaka kA ara akaSAya diSai upazAMtakaSAyAdi kA aMtara nAhI hai /
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 ] | gommaTasAra jImakANDa gAthA 145 bahuri jJAna mArgaNA viSai kumati, kuzruta, vibhaMga viSe mithyAdRSTi sAsAdana kA aMtara nAhIM / mati, zruta, pravadhi viSe asaMyata kA aMtara jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa dezona koDi pUrva / deza saMyata kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa sAdhika chayAsaTha sAgara / pramatta apramatta kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa sAdhika tetIsa sAgara / cyAri upazamakani kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa sAdhika chyAsaTha sAgara / cyAri kSapakani kA sAmAnyavat aMtara hai / bahuri mana:paryaya viSa pramattAdi kSINa kaSAya paryaMtati kA sAmAnyavat aMtara hai| vizeSa itanA pramatta zrapramata kA aMtarmuhUrta, cyAri upazamakani kA dezona koDa pUrva pramANa utkRSTa aMtara haiM / bahuri kevalajJAna viSai sayogI, ayogI kA sAmAnyavat aMtara hai / bahuri saMyama mArgaNA viSai sAmAyika, chedopasthApana viSai pramatta prapramatta kA jaghanya vA utkRSTa aMtara aMtarmuhUrta hai| doU upazamaka kA jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa dezona koDi pUrva zrara doU kSapakani kA sAmAnyavat aMtara hai / parihAravizuddhi viSa pramatta prapramatta viSai jaghanya vA utkRSTa aMtara aMtarmuhUrta hai / sUkSmasAMparAya viSe upazamaka vA kSapaka kA para yathAkhyAta viSai upazAMta kaSAyAdika kA ara saMyatAsaMyata viSe deza saMyata kA aMtara nAhIM hai / asaMyama viSe mithyAdRSTi kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa dezona tetIsa sAgara / sAsAdana, mizra, asaMyata kA sAmAnyavat aMtara hai / bahuri darzana mArgaNA viSaM cakSu, pracakSudarzana viSai mithyAdRSTyAdi kSINakaSAya paryantani kA sAmAnyavat aMtara hai / vizeSa itanA - cakSudarzana viSe sAsAdanAdi cyAri upazamaka paryaMtana kA utkRSTa aMtara dezIna doya hajAra sAgara hai / avadhidarzana viSai jJAnavat aMtara hai / kevaladarzana viSai sayogI, ayogI kA aMtara nAhIM hai / bahuri lezyA mArgaNA viSe kRSNa, nIla, kApota viSe mithyAdRSTyAdi asaMyata - paryatana kA jaghanya aMtara sAmAnyavat hai / utkRSTa aMtara krama taiM dezona tetIsa, sataraha, ara sAta sAgara pramANa hai / pIta, padma viSe mithyAdRSTyAdi zrasaMyata paryaMtani kA jaghanya aMtara sAmAnyavat, utkRSTa aMtara krama teM sAdhika doya ara aThAraha sAgara haiM / dezasaMyata, pramatta, apramatta kA aMtara nAhIM hai / zukla lezyA viSe mithyAdRSTayAdi asaMyata paryaMtati kA jaghanya aMtara sAmAnyavat hai, utkRSTa aMtara dezona ikatIsa sAgara hai | dezasaMyata, pramatta kA aMtara nahIM hai / apramatta, tIna upazamaka kA jaghanya yA utkRSTa aMtara aMtarmuhUrta hai / upazAMta kaSAya, vyAri kSapaka, sayogIni kA aMtara nAhI hai / azyA viSe ayogIni kA aMtara nAhI hai /
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ [297 --musalkarOKANERINKHABA R samyagjAnavanikA bhAvATIkA 1 bahari bhavya mArgaraNA vidhaM bhavya virSe sarva guNasthAnani kA sAmAnyavat aMtara hai / abhavya virSe mithyAdRSTi kA aMtara nAhI hai / bahuri samyaktva mArgaNA viSa kSAyika samyaktva virSe asaMyatAdi cyAri upazamaka paryaMtani kA jaghanya aMtara aMtarmuhUrta, utkRSTa asaMyata kara dezona koDi pUrva, aurani kA sAdhika tetIsa sAmara aMtara hai / cyAri kSapaka, sayogI, ayogI kA aMtara nAhI hai / kSAyopazAmika virSe asaMyatAdi apramata paryatani kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa asaMyata kA dezona koDi pUrva, dezasaMyata kA dezona chayAsahi sAgara, pramatta-apramatta kA sAdhika tetIsa sAgara aMtara hai / praupazamika virSe asaMyatAdi tIna upazamaka paryaMtani kA jaghanya vA utkRSTa aMtara aMtarmuhurtamAtra hai / upazAMta kaSAya kA atara nAhI hai / mizra, sAsAdana, mithyAdRSTi virSe apane-apane guNasthAnani kA aMtara nAhI hai / bahuri saMJI mArgaNA virSe saMzI virSe mithyAdRSTi kA sAmAnyavat, sAsAdanAdi cyAri upazamaka paryantani kA jaghanya sAmAnyavat, utkRSTa pRthaktva sau sAgara, cyAri kSapakani kA sAmAnyavat aMtara hai / asaMjJI viSaM sidhyAdRSTi kA aMtara nAhI hai| ubhayarahita virSe sayogI, ayogI kA aMtara nAhI hai| bahari AhAraka mArgaNA virSe AhAraka mithyAdRSTi kA sAmAnyavat, sAsAdanAdi cyAri upazamaka paryatani kA jaghanya sAmAnyavat, utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAta kalpakAla mAtra sUcyaMgula kA asaMkhyAtavA bhAga aMtara hai / cyAri kSapaka sayogIni kA aMtara nAhI hai / anAhAraka virSe mithyAdRSTi, sAsAdana, asaMyata, sayogI, prayogI kA aMtara nAhI hai| .. ihAM mArgaraNAsthAna virSe aMtara hyA hai, tahAM asA jAnanA- vivakSita mArgaNA ke bheda kA kAla virSe vivakSita guNasthAna kA aMtarAla jete kAla pAie, tAkA varNana hai / mArgaraNA ke bheda kA palaTanA bhae athavA mArgaNA ke bheda kA sadbhAva hote vivakSita guNasthAna kA aMtarAla bhayA thA, tAkI bahuri prApti bhae, 'tisa aMtarAla kA abhAva hoM hai| aiseM prasaMga pAi kAla kA para aMtara kA kathana kI kIyA hai, so jaannaa| ..... AgaM ini caudaha mArgaNAni virSe gali mArgaNA kA svarUpa ko kahai haiM --- * gaiudayaz2apajjAyA, caGagaigamAssa heuvAha gii| pArayatirikkhamANusa, devagai ti ya have cadudhA // 146 //
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ H mommaTasAra jIvaramAthA 146 AMARELAHATIALANKARAMMAR 268 ] gatyudayajaparyAyaH, caturgatigamanasya heturyA hi gatiH / nArakatiryagmAnuSadevamatiriti ca bhavet caturdhA // 146 / / gamyate kahiye gamana karie, so gati hai / ihAM tarka -"jo aise kareM gamana kriyArUpa pariNayA jIva kI pAvane yogya dravyAdika kauM bhI gati kahanA saMbhavai / tahAM samAdhAna - jo aise nAhIM hai, jo matinAmA nAmakarma ke udaya teM jo jIva ke paryAya utpanna hoi, tisahI ko gati kahie / so gati cyAri prakAra - 1. nAraka gati 2. tithaMca gati 3. manuSyagati 4. deva gati e cyAri gati haiM / prAgai nAraka gati kI nirdeza kara haiM - Na ramati jado NiccaM, dave khette ya kAla-bhAve ya / aNNopoha ya jahmA, tahmA te NArayA bhrinnyaa|| 147 // naramaMte yato nityaM, dravya kSetre ca kAlabhAve ca / anyonyazca yasmAttasmAte nAratA (kA) bhariNatAH // 147 // ailungondiasat dashrammareENTERTONE v Anchotiwarikaalanjana TokA - jA kAraNa te je jIva dravya, kSetra, kAla, bhAva virSe athavA paraspara meM rame nAhI-jahAM krIDA na kareM, tahAM naraka saMvadhI anna-pAnAdika vastu, so dravya kahie / bahuri tahAMkI pRthvI so kSetra kahie / bahuri tisa gati saMbaMdhI prathama samaya se lagAi apanI Ayu paryaMta jo kAla, so kAla kAhie / tini jIvanI ke caitanyarUpa pariNAma, so bhAva kahie / ini ghyAroMni virSe je ke bahUM rati na mAneM / bahuri anya bhava saMbaMdhI vaira kari isa bhava meM upaje krodhAdika, tinikAra navIna-purANe nArako paraspara ramaM nAhi hai 'rati kahie prItirUpa kaba hI tAtai' 'na ratAH' kahie narata, teI 'nArata' jAnane / jAte svArtha viSa praN pratyaya kA vidhAna hai, tinako jo gati, so nAratagati jAnanA / athavA narakavi upaje te nAraka, tinikI jo gati, so nAraka gati jAnanI / athavA hiMsAdika AcaraNa virSe niratA kahie pravata, ase jo nirata, tinakI jo gati, so niratagati jAnanI / athavA nara kahie prAraNI, tinikauM kAyati kahie pIDai duHkha deMi, 1. SaTakhaMDAgama - dhavalA yustaka 1, pRSTha 203 mAthA 126.
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAmandikA bhASATIkA ] * . ....... ase a naraka kahie pApakarma, tAkA apatya kahie tIhi kA udaya se nipaje je nAraka tinakI jo mati, so nAraka gati jAnanI / athavA dravya, kSetra, kAla, bhAvani vi vA paraspara rata kahie prItirUpa nAhI te narata, tinakI jo gati so naratagati jAnanI / nirgata kahie gayA hai ayaH kahie puNyakarma, jinita jaise jai niraya, tinikI jo gati so niraya gati jAnanI / ase nirukti kari nArakagati kA lakSaNa kahA / prAga tiyaMcagati kA svarUpa kahai haiM - tiriyaMti kuDilabhAvaM, suviulasaMSNa rinngitthimnnnnaannaa| accaMtapAvabahulA, tahA tericchayA bhariNayA' // 148 // tiroMcaMti kuTilabhAvaM, suvikRtasaMjJA nikRSTamajJAnAH / atyaMtapApabahulAstasmAtsarazcikA bhariNatAH // 148 // TIkA - jAte jo jIva suvivRtasaMjJAH kahie prakaTa' hai AhAra meM Adi dekari saMjJA jinake aMse haiM / bahuri prabhAva, sukha, cha ti, lezyA kI vizuddhatA ityAdika kari hIna haiM, tAtai nikRSTa haiM / bahuri heyopAdeya kA jJAna rahita hai, tAtai azAna haiM / bahuri nityanigoda kI apekSA atyaMta pApa kI hai bahulatA jinikai ase haiM, tAtai tirobhAva jo kuTilabhAva, mAyArUpa pariNAma tAhi aMcaMti kahie prApta hoi, te tiryaMca kahe haiN| bahuri tiryaca hI tairazca kahie / yahA svArtha viSe ag. pratyaya kA vidhAna ho hai| aMse jo tiryak paryAya, sohI tiryaggati hai, aMsA kahA hai| Aga manuSya gati kA svarUpa kahai haiM - bhaNNati jado ripaccaM, mararoga giuraNA maNukkaDA jahmA / maNNubhavA ya save, tahmA te mANusA bhaNivA // 146 // manyate yato nityaM, manasA nipuNA manasotkadA pasmAra / manUdbhavAzca sarve, tasmAtte mAnuSA bhariNatAH // 149 // TokA - jAte je jIva nitya hI manyate kahie heyopAdeya ke vizeSa kauM jAne haiM / athavA manasA nipuNAH kahie aneka zilpI prAdi kalAni viSa pravINa haiM / athavA 1. paTakheDAgama - avalA pustaka , pRSTha 203, gAthA 126 2. pakhaMDAgama - calA pustaka 1, pRSTha 204, gAthA 130
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ / mommaTasAra jokkaraNa mAyA 150 'manasolkara' kahie avadhAraNA Adi dRDha upayoga ke dhArI haiM / athavA 'manoruddhavAH' kahie kulakarAdika te nipaje hai, tAta te jIva sarva hI manuSya haiM, aseM Agama virSe Age tiyaMca, manuSya gati ke jIvani kA bheda dikhAve haiM - sAmaNNA paMcidI, pajjattA joNiNI apajjatA / tiriyA jarA tahAvi ya, paMcidiyabhaMgado hINA // 150 // sAmAnyAH padriyAH, paryAptA yonimatyaH aparyAptAH / tiyaMco parAstathApi ca, paMceMdriyabhaMgato honAH / / 150 // TIkA - tiyeca pAMca prakAra - 1. sAmAnya tiryaca 2. paMceMdrI tiryaca 3. paryApta tiryaMca 4. yonimatI tiryaca 5. aparyApta tiyaca / tahAM sarva hI tithaMca bhedani kA samudAyarUpa, so to sAmAnya tithaMca hai / bahuri jo ekeMdriyAdika binA kevala paMceMdrI tiryaMca, so paMceMdrI tiryaca hai / bahuri jo aparyApta binA kevala paryApta tiyaMca, so paryApta tiryaca hai / bahuri jo strIvedarUpa tiryaMcaNI, so yonimatI liyaMca hai / bahuri jo labdhi aparyApta tiryaMca hai, so aparyApta tiryaMca hai / jaiseM tiryaMca paMca prakAra haiN| bahuri taise hI manuSya haiM / itanA vizeSa - jo paMceMdriya bheda kari hIna hai, tAtai sAmAnyAdirUpa kari cyAri prakAra hai / jAteM manuSya sarva hI paMceMdrI hai, tAtai judA bheda tiryaMcavat na hoi / tAteM 1. sAmAnya manuSya 2. paryApta manuSya 3. yonimatI manuSya 4. aparyApta manuSya e cyAri bheda manuSya ke jAnane / tahAM sarva manuSya bhedani kA samudAya rUpa, so sAmAnya manuSya hai / kevala paryApta manuSya, so paryApta manuSya hai / strIvedarUpa manuSyaNI, so yonimatI manuSya hai / labdhi aparyAptaka manuSya so aparyApta manuSya hai / . Age devagati ko kahai haiM - divyaMti jado NiccaM, guNehi aThehi dibvabhAhiM / bhAsaMtadivyakAyA, tahmA te vaNiyA devA // 151 // REAM mattee 1. SaTakhaMDAgama-ghapalA pustaka 3, pRSTha 204, gAthA 131
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ samparAdhikA bhASATokara 1 dIvyaMti yato nityaM, guNaraSTAbhidivyabhAvaH / bhAsamAnadivyakAyAH, tasmAte varilatA devAH // 151 // TokA - jAte je jIva nitya hI dovyaMti kahie kulAcala samudrAdikani virSe krIr3A kareM haiM, harSa kareM haiM, madanarUpa ho haiM-kAmarUpa ho haiM / bahuri aNimA kau Adi dekari manuSya agocara divyaprabhAva lIeM guNa, tinikari prakAzamAna haiM / bahuri-dhAtu-mala rogAdika doSa, tinikari rahita hai / dedIpyamAna, manohara zarIra jinikA ase haiN| tAta te jIva deva haiM, aseM Agama virSe kahA hai / asa niruktipUrvaka lakSaraNa kari cyAri gati khiiN| yahAM je jIva sAtau narakani virSe mahA duHkha pIDita haiM, te nAraka jAnane / bahuri ekeMdrI, beMdrI, teMdrI, cauiMdrI, asaMhI paMceMdro paryaMta sarva hI ara jalacarAdi paMceMdrI te sarva tiryaca jAnane / bahuri Arya, mleccha, bhogabhUmi, kubhogabhUmi virSe utpanna manuSya jAnane / bhavanavAsI, vyaMtara jyotiSI, vaimAnika bheda lIeM deva jAnane / AgeM saMsAra dazA kA lakSaNa rahita jo siddhagati tAhi kahai haiM - jAijarAmaraNabhayA, sNjogvijogbukkhsnnnnaao| rogAdigA ya jisse, Na saMti sA hodi siddhagaI // 152 // jAtijarAmaraNabhayAH, saMyomaviyogaduHkhasaMjJAH / rogAdikAzca yasthA, na saMti sA bhavati siddhagatiH // 152 / / TokA - janma, jarA, maraNa, bhaya, aniSTa saMyoga, iSTaviyoga, dukha, saMjJA, rogAdika nAnAprakAra vedanA jihivirSe na hoi so samastakarma kA sarvathA nAza teM prakaTa bhayA 'siddha paryAyarUpa lakSaNa kauM dharai, so siddhagati jAnatI / isa gati virSa saMsArIka bhAva nAhIM, tAtai saMsArIka gati kI apekSA gati mArgaraNA cyAri prakAra hI khii| ____ muktigati kI apekSA tIhi muktigati kA nAma karmodayarUpa lakSaNa nAhI hai / tAroM yAko gatimArgaraNA virSe vivakSA nAhI hai| prAgai gatimArgaNA viSaM jIvani kI saMkhyA kahaiM haiM / tahA~ prathama hI naraMka gati viSa gAthA doyakari kahai haiM SEEmaAGAapin. 1.baTkhaM DAgama - dhavalA pustaka 1, pRSTha 204, mAyA .1.32
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 ] [ gommaTasAra joSakA gAthA 153-154 sAmaNNA theraDyA, gharaNagulabidiyamUlaguNaseDhI / bidiyAdi vAradasaaDa, chattiduNijapadahiyA seThI / / 153 / / sAmAnyA nairathikA, ghanAMguladvitIyamUlaguraNa zreNI / dvitIyAdiH dvAdaza dazASTaSaTvidvinijapadahitA zreNI // 153 // sAmAnya sarva sAtau hI pRthvI ke mile huve nArakI jagata zreNI koM TIkA ghanAMgula kA dvitIya vargamUla kari guNa, jo parimANa hoi, tihi pramita haiM / ihAM Erie kA vargamUla kara usa prathama vargamUla kA dUsarI bAra vargamUla kIjie, so arigula kA dvitIya vargamUla jAnanA / jaise aMkasaMdRSTi kari ghanAMgula kA pramANa solaha tAkA vargamUla vyAri, tAkA dvitIya vargamUla doya hoya, tAkari jagata zreNI kA pramANa doya se chappana ko guNe, pAMca bAraha hoya; taise ihAM yathArtha parimANa jAnanA / bahuri dUsarI pRthvI ke nArakI jagata zreNI kA bArahvAM vargamUla, tAkA bhAga jagata zreNI kauM dIe jo pramANa hoi tIhi pramita haiM / ihAM jagata zreNI kA vargamUla karie so prathama mUla, bahuri usakA vargamUla kIjie, so dvitIya vargamUla, bahuri usa dvitIya vargamUla kA vargamUla kIjie so tRtIya vargamUla, ityAdika se ho ihAM anya vargamUla jAnanA | bahuri tIsarI pRthvI ke nArakI jagata zreNI kA dazavAM vargamUla kA bhAga jagata zreNI ko dIeM jo pramANa Ave titane jAnane / bahuri cauthI pRthvI ke nArakI jagata zreNI kA AThavAM vargamUla kA bhAga jagata zreNI kauM dIeM jo parimANa yAve, titane jAnane / bahuri aseM hI pAMcavI pRthvI, chaThI pRthvI, sAtavIM pRthvI ke nArakI anukrama teM jagata zreNI kA chaThA, tIsarA, dUsarA vargamUla kA bhAga jagata zreNI kauM dIeM, jo jo parimANa zrAvai, titane titane jaanne| jaiseM doya se chappana kA prathama vargamUla solaha dvitIya vargamUla cyAri, tRtIya vargamUla doya, inikA bhAga krama teM doya se chappana ko dIeM solaha causaThi eka sau aTThAIsa hoI / taiseM ihAM bhI yathAsaMbhava parimANa jAnanA / - heTThamachappaDhavINaM, rAsivihINo du savvarAsI du / padamAvaNi irAsI, raiyANaM tu niddiTTho // 154 // adhastanaSaTpRthvInAM rAzivihInastu sarvarAzistu / prathamarati rAzi:, nairadhikANAM tu nirdiSTaH // 154 //
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyamAnavadhikA pATIkA ] TIkA -- nIcalI je dUsarI vaMzA pRthvI sauM lagAi sAtavIM pRthvI paryaMta chaha pRthvI ke nArakIni kA joDa dIeM sAdhika jagata zreNI kA bArahvAM mUla kari bhAjita jagata zreNI pramANa hoi so pUrva sAmAnya sarvanArakoni kA parimAraNa kahA, tAmai ghaTAeM, jitane rahaiM, titane pahilI dhammA pRthvI ke nArakI jAnane / ihAM ghaTAvanerUpa rAzika ase karanA ! sAmAnya nArakIni kA pramANa virSe jagaccha gaNI guNya hai| bahuri ghanAMmula kA dvitIya vargamUla guNakAra hai, so isa pramANa virSe jagaccha NImAtra ghaTAvanA hoi, to guraNakAra kA parimArae meM syoM eka ghaTAie to jo jagacchaNI kA bArahvAM vargamUla kari bhAjita sAdhika jagaccha NImAtra ghaTAvanA hoi, tau guNakAra meM syoM kitanA dhaTai, ihAM pramANarAzi jagata zreNI, phalarAzi eka, icchArAzi jagata zreNI kA bArahvAM vargamUla kari. bhAjita jagata zreNI, so ihAM phala kari icchA ko guNe pramANa kA bhAga dIeM sAdhika eka kA bArahvAM bhAga jagata zreNI ke vargamUla kA bhAga pAyA / so itanA dhanAMgula kA tIca vargamUla meM syoM ghaTAi avazeSa kari jagata zreNI kI guNa, dharmA pRthvI ke nArakIni kA pramANa ho haiM / AmaiM tiryaMca jIyAM kI saMkhyA doya gAthA kari kahaiM hai--- saMsArI paMcakkhA, tappuNNA sigadihoNayA kmso| sAmaNNA paMcidI, paMcidiyapuSNaterikkhA // 15 // saMsAriNaH paMcAkSAH, tatyUrNAH trigatihInakAH kramazaH / sAmAnyAH paMceMdriyAH, paMceMdriyapUrNatarazcAH // 15 // TIkA - saMsArI jIvani kA jo parimANa tIhivirSe nArakI, manuSya, deva ini tInauM gatini ke jIvani kA parimANa ghaTAeM, jo parimANa rahai, titane pramANa sarva sAmAnya tiryaMca rAzi jAnane / bahuri Age iMdviya mArgaraNAvirSe jo sAmAnya paMceMdriya jIvani kA parimArae kahiegA, tAmasauM nArakI, manuSya, devani kA parimANa ghaTAeM, paMceMdriya tiryaMcani kA pramANa ho haiM / ___ bahuri Aga paryApta paMceMdriyani kA pramANa kahiegA, tAmesyoM paryApta nArakI, manuSya, devani kA parimANa ghaTAeM, paMceMdriya paryApta tiryaMcani kA parimAraNa ho hai|
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ ".' keepmomamaATHMARELAmA TRIA | gaumasAra bauvakApaDa mAthA 156-157:158 chassayajoyarapakavihadajagapadara joNiraNINa parimANaM / puNNUNA paMcakkhA, tiriyaapajjattaparisaMkhA // 156 / / SaTzatayojanakRtihatajagatprataraM yonimatInAM parimANaM / . pUrNAnAH paMcAkSAH, tiryagaparyAptaparisaMkhyA // 156 // TIkA - chasse yojana ke varga kA bhAga jagata pratara kauM dIeM, jo parimANa hoi, so yonimatI dravya tiryaMcaraNoni kA parimANa jAnanA / chassa yojana laMbA, chassai yojana caur3A, eka pradeza UMcA asA kSetra virSe jitane AkAza pradeza hoI, tAko bhAga jagata pratara kauM denA, so ini yojananikI pratarAMgula kIjie, taba cauguNA paeTThI kauM ikyAsI hajAra koDi kari guriNae, itane pratarAMgula hoi tinikA bhAga jagata pratara kauM dIjie, taba eka bhAga pramANa dravya tiryaMcaNI jAmanIM / bahuri paMceMdriya tiyaMcani kA parimArA virSe paMceMdriya paryApta tiryaMcani kA prabhAra ghaTAeM, avazeSa aparyApta paMceMdriyani kA parimANa ho hai / AgeM manuSya gati ke jIvani kI saMkhyA tIna gAthAni kari kahai haiM-- seDhI sUIaMgulaAdimatadiyapadabhAjidegUNA / sAmaNNamaNusarAsI, paMcamakadidhaNasamA puNNA // 157 // zreNI suucyNgulaadimtRtiiypdbhaajitkonaa| sAmAnyamanuSyarAziH, paMcamakRtighanasamAH pUrNAH // 157 / / TIkA - jagatazreNI kauM sUcyaMgula ke prathama vargamUla kA bhAga dIjie, jo parimANa prAvai, tAkI sUcyaMgula kA tatoya varga mUla kA bhAga dIjie, jo parimANa pAvai, tAmeM eka ghaTAeM, jitane avazeSa rahaiM, titane sAmAnya. sarva manuSya jAnane / bahuri dvirUpa vargadhArA saMbaMdhI paMcama vargasthAna bAdAla hai, tAkA dhana kIjie; jitane hoi titane paryApta manuSya jAnane / te kitane haiM ? .--. tallInamadhugavimalaM, dhUmasilAgAvicorabhayabherU / taTaharikhajhasA hoti.hu, mANusapajjattasaMkhaMkA // 158 // tallInamadhugavimalaM, ghumasilAgAvicorabhayamerU / taTarikhajhasA bhavaMti hi, mAnuSaparyAptasaMkhyAMkAH // 54 // REASONIA
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhyAjJAnacandrikA bhASATokA ] TIkA - ihAM akSara saMjJA kari vAmabhAga se anukrama kari aMka kahaiM haiM / so prakSara saMjJA kari aMka kahane kA sUtra ukta ca kahie hai-pAryA kaTapayapurasthavarNa vanakSapaMcASTakalpitaH kramazaH / kharajanazUnyaM saMkhyA mAtrauparimAkSaraM tyAjyaM // yAkA artha - kakAra ko Adi dekari nava akSara, hinikari anukrama te eka, doya, tIna ityAdika aMka jAnane / jaise kakAra likhyA hoi, tahAM ekA jAnanA, khakAra hoi tahAM duvA jAnanA / gakAra likhyA hoi tahAM tIyA jAnanA / jaise hI jhakAra paryaMta nava tAI aMka jAnane / ka kha ga gha Ga ca cha ja jha / bahuri jaise hI TakAra ne Adi dekari / nava akSarani teM eka, doya, tIna Adi nava . paryaMta aMka jAnane Ta Tha Da Dha Na ta tha da dha / bahuri aise hI pakArane Adi dekari paMca akSarani te eka, doya mAdi paMca aMka jAnane / pa pha ba bha ma / bahuri aise hI yakAra ne Adi dekari aSTa akSarani se eka Adi aSTa paryaMta aMka jAnane / ya ra la va za Sa sa ha / bahuri jahAM prakAra Adi svara likhe hoM vA nakAra vA nakAra likhyA hoi, tahAM biMdI jAnanA / ahuri akSara ke jo mAtrA hoi tathA koI Upari akSara likhyA hoi, to unakA kachU prayojana nAhI lenA / so isa sUtra apekSA ihAM akSara saMjJA kari aMka kahe haiM / AmeM bhI zrutajJAnAdi kA varNana viSaM aise hI jaannaa| so ihAM ta kahie chaha, la kahie tIna, lI kahie tIna, na kahie biMdI, ma kahie pAMca, dhu kahie nava, ga kahie tIna, ityAdi anukrama meM cyAri, pAMca, tIna, nava, pAMca, sAta, tIna, tIna, cyAri, chaha, doya, cyAri, eka, pAMca, doya, chaha, eka, pATha, doya, doya, natra, sAta e aMka jAnane / 'aMkAnAM vAmato gatiH' tAta e aMka bAIM tarapha se likhane / '7, 6228162, 1142643, 3756354, 3650336' so e sAta koDAkoDi koDAkoDi bAgave lAkha aThAIsa hajAra eka sau bAsaThi koDA koDi koDi ikAvana lAkha niyAlIsa hajAra cha sau tiyAlIsa koDAkoDi saMtIsa lAkha guNasaThi hajAra tIna sau caubana koDi guNatAlIsa lAkha pacAsa hajAra tIna sau chattIsa paryApta manuSya jAnane / inike aMka dAhiNI tarapha sauM akSara saMjJA kari anyatra bhI kahe haiM -
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ SEAN 306 1 [ mommaTasAra jIvakANDa gAyA 156 .d min .- ...- sAdhararAjakoreNAMko bhAratIvilolasamadhIH / muNavargadharmanigalitasaMkhyAvanmAnaveSu varNakramAH / / so ihA~ sA kahie sAta, dhU kahie nava, ra kahie doya, rA kahie doya, ja kahie pATha, kI kahie eka, teM kahie chaha, ityAdi dakSiNa bhAga te aMka jAnane / pajjattamaNussAraNaM, ticauttho mANusINa primaarnnN| sAmaNNA pUNNaNA, maNuvaapajjattagA hoti // 15 // paryAptamanuSyANAM, tricaturtho mAnuSIraNa parimAraNaM / sAmAnyAH pUryonA, mAnavA aparyAptakA bhavati // 159 / / antee -14. TIkA -- paryApta manuSyani kA pramANa kahyA, tAkA cyAri bhAga kIjie, tAmeM tIna bhAga pramANa manuSiNI dravya strI jAnanI / bahuri sAmAnya manuSya rAzi meM syoM paryApta manuSyani kA parimANa ghaTAeM, avazeSa aparyApta manuSyani kA parimANa ho hai / ihAM 'prAGmAnuSotsarAmmanuSyAH' isa sUtra kari paiMtAlIsa lAkha yojana vyAsa dharai manuSya loka hai| tAkA 'vikkhaMbhavamgadahaguNa' ityAdi sUtra kari eka koDi biyAlIsa lAkha tIsa hajAra doya sai muNacAsa yojana, eka koza, sataraha se chayAsaThi dhanuSa, pAMca aMgula pramANa paridhi ho hai| bahuri yAkauM vyAsa kI cauthAI gyAraha lAkha pacIsa hajAra yojana kari guraNe, solaha lAkha nava se tIna koDi chaha lAkha cauvana hajAra cha sai eka yojana para eka lAkha yojana kA doya saM chappana bhAga virSe ugaNIsa bhAga itanA kSetraphala ho hai / bahuri yAke aMgula karane so eka yojana ke sAta lAkha aDasaThi hajAra aMgula haiM / so vargarAzi kA guNakAra bargarUpa hoi, isa nyAya kari sAta lAkha aDasaThi hajAra kA varga kari tisa kSetraphala kauM gura0 naba hajAra cyAri se biyAlIsa koDAkoDi kor3i ikyAvana lAstra cyAri hajAra baba sai aDasaThi koDAkoDi uNa bIsa lAgda tiyAlIsa hajAra cyAri maiM koDi pratarAMgula haiM / bahuri e pramAraNAMgula haiM. so ihAM utsedhAMgala na karane, 'jAta cauthA kAla kI prAdi viSa vA utsarpiNI kAla kA tIsarA kAla kA antavirSe vA videhAdi kSetra viSa prAtsAMgula kA bhI pramANa pramANAMgula ke samAna hI hai / so ini pratarAMgulani ke pramANa teM bhI paryApta manuSya saMkhyAta guNe haiM / tathApi prAkAza kI avagAhana kI vicitratA jAni saMdeha na krnaa|
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAnacaniyA bhASATIkA prAga devagati ke jIvani kI saMkhyA cyAri gAthAni kari kahai haiM - tiNNisayajoyaNANaM, besadachappaNNabhaMgulANaM ca / kadihadapadaraM veMtara, joisiyAraNaM ca parimANaM // 160 // trizarayojanAmA dvizataSaTpaMcAzadaMgulAnAM ca / kRtihataprataraM vyaMsarajyotiSkANAM ca parimANam // 16 // TIkA - tIna sai yojana ke varga kA bhAga jagatpratara kauM dIeM, jo parimAe hoi, titanA vyaMtarami kA pramANa jAnanA / tIna se yojana laMbA, tIna se yojana caur3A, eka pradeza UMcA aisA kSetra kA jitane AkAza kA pradeza hoi, tAkA bhAga dIjie, so yAkA pratarAMgula kIeM, paisaTha hajAra pAMca se chattIsa kauM ikyAsI hajAra koDi guNAM karie itane pratarAMgula hoi, tinikA bhAga jagatpratara kauM dIe vyaMtarani kA pramANa hoi hai| bahuri doya se chappana aMgula ke varga kA bhAga jagatpratara kauM bhAga dIeM, jo parimANa dhAvai, litanA jyotiSoni kA parimANa jAnanA / doba sai chappana aMgula caur3A itanA hI lambA eka pradeza UMcA, asA kSetra kA jitanA AkAza kA pradeza hoi tAkA bhAga dIjie, so yAkA pratarAMgula paMsaThi hajAra pAMca se chattIsa hai / tAkA bhAga jagatpatara kauM dIeM jyotiSI devani kA parimAraga ho hai / ghaNagulapaDhamapara, sadiyapadaM seDhisaMgararAM kmso| . bhavaraNe sohammabuge, devAraNaM hodi parimAraNaM // 161 // dhanAMgulaprathApadaM, tRtIyaya zreNisaMgaNaM kramazaH / bhavane saudharmadvike, devAnAM bhavati parimANam // 161 // TIkA - dhanAMgula kA jo prathama vargamUla, tihine jagattreNI kari guNeM, jo parimANa hoi, titane bhavanavAsIni kA parimANa jAnanA / bahuri ghanAMgula kA jo tRtIya vargamUla tihineM jagatzreNI kari guNeM jo parimAraNa hoi, titane saudharma aru IzAna svarga kA vAsI devani kA parimANa jAnanA /
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. = === HindebhAnmAramA *1-7: ampus R ADULHAAREE [ gommaTasAra jIvakAca mAyA 162-163 tatto egAraNavasagapaNacauriNayamUlabhAjidA seDho / pallAsaMkhejjabimA, patteyaM pAraNadAdisurA' // 162 // lata ekAdazanavasaptapaMcacatuniamUlabhASitA zreNI / palyAsaMkhyAtakAH, pratyekamAnatAdisurAH / / 162 // TokA -- bahuri tahAM te Upari sanatkumAra-mAheMdra, bahuri brahma-brahmottara, bahuri lAMtava - kApiSTha, zukra - mahAzukra, bahuri zatAra - sahasrAra ini pAMca yugalani virSe anukramate jagattreNI kA gyArahavAM, navamAM, sAtavA, pAMcavAM, cauthA jo vargamUla, tinikA bhAga agaraNI kI boraM, jitanA jitanA parimANa pAvai, titanA-titanA tahAM ke vAsI devani kA pramANa jAnanA / bahuri tA Upari pAnata-prANata yugala, bahuri pAraNa-acyuta yugala, bahuri tIna adhogneveyaka, tIna madhya praveyaka, tIna uparima greveyaka, bahuri nava anudiza vimAna, bahuri sarvArthasiddhi vimAna vinA cyAri anuttara vimAna ina eka-eka virSe deva palya ke asaMkhyAtavai bhAya pramANa jAnane / tiguNA sattaguNA bA, sanvaTThA maannusiipmaannaado| sAmaNNadevarAsI, joisiyAdo visesahiyA // 163 // triguNA saptaguNA:vA, sarvArthA, mAnuSIpramANataH / sAmAnyadevarAziH, jyotiSkato vizeSAdhikaH / / 163 // TIkA - bahuri sarvArthasiddhi ke vAsI ahamiMdra deva, manuSiNoni kA jo parimANa, paryApta manuSyani kA cyAri bhAga meM tIna bhAga pramANa kahA thA, tAtai tiguNA jaannaa| bahuri koI AcArya kA abhiprAyale sAta guNA hai / bahuri jyotiSI devani kA parimAraNa virSe bhavanavAsI, kalpavAsI, devani kA pramANa kari sAdhika aMsA jyotiSI devani ke saMkhyAla bhAga, jo vyaMtara rAzi, so jor3e, sarva sAmAnya devani kA parimAraNa ho hai / iti zrI prAcArya nemicaMdra siddhAMtacakravartI vicita gommaTasAraM dvitIya nAma paMcasaMgraha graMtha kI jIvatasvapradIpikA nAma saMskRtaTIkA ke anusAri-isa samyAnacandrikA nAmA bhASATIkA virSa prarUpita je vIsa prarUparaNA, tinivi gasiprarUpamA nAmA chaTA adhikAra saMpUrNa bhayA // 6 // --- CRORASARAL 1. pakhaMDAgama - dhavalA pustaka 3, pRSTha 17, sAyA-13 / matuari
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ - sAtatA adhikAra : indriya-mArgaNA-prarUpaNA // maMgalAcaraNa / lokAlokaprakAzakara, jagata pUjya zrImAna / saptama tIrthakara namauM, zrIsupArzva bhagavAna / / atha iMdriyamArgaNA kA prAraMbha kara hai| tahAM prathama iMdriya zabda kA nirukti ahamidA jaha deza, avisesaM ahamahati maNNaMtA / IsaMti ekkokka, iMdA iva iMdiye jANa // 164 // AhamidrA yathA devA, pravizeSamahamahamiti manyamAnAH / Izate ekakamidrA, iva iMdriyAriNa jAnIhi / / 164 / / TIkA - jaise vebakAdika viSa upaje, ase ahamiMdra deva; te cAkara ThAkura ke (sevaka svAmI ke) bheda rahita 'maiM hI maiM hau' aise mAnate saMte, jude jude eka-eka hoi, prAjJAdika kari parAdhInatAte rahita hote saMte, IzvaratA kauM dhare haiN| prabhAva ko dhare haiN| svAmIpanA kauM dharai haiN| taise sparzanAdika iMdriya bhI apane-apane spAdiviSaya virSe jJAna upajAvane trioM koI kisI ke prAdhIna nAhIM; jude-jude eka-eka iMdriya para kI apekSA rahitA IzvaratA kauM dharai haiM / prabhAva ko dharai haiM / tAta ahamidravat indriya haiN| ase samAnatArUpa nirukti kari siddha bhayA, asA indriya zabda kA artha koM he ziSya ! tU jAni / prAgai indriyani ke bheda svarUpa kahai haiM... : . savinAvaraNakhovasamutthavisuddhI hu tajjaboho vaa| bhAviviyaM tu davavaM, dehuiyaz2adehaviShaM tu // 16 // matyAvaraNakSayopazamotthavizuddhihi tajjabodho vA / .:. bhArvedriyaM tu dravyaM, vehodayajadehacihna tu // 165 / / 1. poMDAgama - dhavalA pustaka 1, pRSTha 135, gAthA 65 /
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 ] | gommaTatAra nIyakANDa mApA 165 TokA - iMdriya doya prakAra haiM - eka bhAveMdriya, eka dravyedriya / / tahAM labdhi-upayogarUpa lau bhAveMdriya hai| tahAM matijJAnAvarA ke kSayopazama te bhaI o vizuddhatA iMdriyani ke je viSaya, tinake jAnane kI zakti jIva ke bhaI, so hI hai lakSaNa jAkA, so ladhi kahie / NIRAana samAkalana ndandebasnetManInHAMAKALINE bahuri matijJAnAvaraNa ke kSayopazama se nipajyA jJAna, viSaya jAnane kA pravartanarUpa so, upayoga kahie / jaise kisI jIva ke sunane kI zakti hai / paraMtu upayoga kahIM aura jAyagaraM lagi rahA hai, so vinA upayoga kichu sunai naahiiN| bahuri koU jAnyA cAhai hai ara kSayopazama zakti nAhIM, to kaise jAne ? tAle labdhi para upayoga doU mileM viSaya kA jJAna hoi / tAte inikauM bhAveMdriya kahie / bhAva kahie cetanA pariNAma, tIhisvarUpa jo iMdriya, sI bhAveMdriya kahie / jAte iMdra jo prAtmA, sAkA jo liMga kahie cihna, so iMdriya hai| aMsI nirukti kari bhI sabdhi-upayogarUpa bhAveMdriya kA hI dRDhapanA ho hai| bahuri nirvRtti ara upakaraNa rUpa dravyedriya hai / tahAM jini pradezani kari viSayani kauM jAneM, so nirvatti kahie / bahari vAke sahakArI nikaTavartI je hoi, tinikauM upakaraNa kahie / so jAtinAmA nAmakarma ke udaya sahita zarIranAmA nAmakarma ke udayateM nipajyA jo nirvRtti-upakaraNarUpa deha kA cihna, ekeMdriyAdika kA zarIra kA yathAyogya apane-apane ThikAne AkAra kA prakaTa karanahArA pudgala dravyasvarUpa iMdriya, so dravyedriya hai| jaise iMdriya dravya-bhAva bheda kari doya prakAra hai / tahA~ labdhi-upayoga bhAveMdriya hai| tahAM viSaya ke grahaNa karane kI zakti, so labdhi hai / ara viSaya ke grahaNarUpa vyApAra, so upayoga hai| aba iMdriya zabda kI nirukti kari lakSaNa kahai haiM-- 'pratyakSaniratAni iMdriyArikha akSa kahie indriya, so akSa akSa prati jo pravarta, so pratyakSa kahie / asA pratyakSarUpa viSaya athavA iMdriya jJAna tihi virSe niratAni kahie vyApAra rUpa pravate, te iMdriya hai /
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA bhAghATokA ! duhAM taka - jo isa lakSaNa virSe vizeSa ke prabhAva te tina iMdriyani ke saMkara vyatikararUpa kari pravRtti prApta hoya; jo paraspara iMdriyani kA svabhAva mili jAya, so saMkara kahie / apane svabhAvate judApanA kA honA, so vyatikara kahie / tahI tANAna - jo ihA 'pratyakSa niyamite ratAni iMdriyAriNa' apane-apane niyamarUpa pratyakSa virSe je rata, te iMdriya haiM, asA lakSaNa kA pratipAdana hai| tAte niyamarUpa kahane kari apanA-apanA vizeSa kA grahaNa bhayA / athavA saMkara vyatikara doSa nivAraNa ke athi 'svaviSaniratAni iMdriyArisa' svaviSaya kahie apanA-apanA viSaya, tihi virSe 'ni' kahie nizcaya kari-nirNaya kari ratAni kahie pravate, te iMdriya haiM, asA khnaa| ihAM tarka - jo saMzaya, viparyaya virSe nirNayarUpa rata nAhIM hai / tAteM isa lakSaNa kari saMzaya, viparyayarUpa viSaya grahaNa virSe prAtmA ke atIMdriyapanA hoi / tahA~ samAdhAna - jo rUdi ke bala teM nirNaya virSe vA saMzaya viparyaya virSe doU jAyagA tisa lakSaNa ko pravRtti kA virodha naahiiN| jaise 'gacchatIti gau' gamana kara, tAhi go kahie; so samabhiruddha-naya kari gamana karate vA zayanAdi karateM bhI go kahie / taise ihAM bhI jAnanA / athavA 'svavRttiniratAni iMdriyANi' svavRtti kahie saMzaya, viparyaya rUpa vA nirNaya rUpa apanA pravartana, tIhi viSa niratAni kahiye vyApAra rUpa pravarte, te iMdriya haiM; asA lakSaNa khnaa| ihAM tarka -- jo aMsA lakSaNa kIeM apane viSaya kA grahaNa rUpa vyApAra virSe jaba na pravartaM, tIhi avasthA viSa pratIMdriyapanA kahanA hoi / tahAM samAdhAna - ase nAhI, jAteM pUrva hI uttara dIyA hai / rUhi kari viSaya-grahaNa vyApAra hote vA na hote pUrvokta lakSaNa saMbha hai / athavA 'svArthaniratAni iMdriyAriNa' aryate kahie jAnie, so artha, so apane virSe vA viSayarUpa artha virSe je nirata, te iMdriya haiM / so isa lakSaNa vidhaM koU doSa nAhI; tAtai ihAM kichu tarka rUpa kahanA hI naahiiN| athavA 'IvanAt iMdriyArisa' iMdanAt kahie svAmIpanAM taM iMdriya haiM / sparza, rasa, gaMdha, varNa, zabda inikA jAnanerUpa jJAna kA prAvaraNabhUta je karma, tinikA kSayopazamate apanA-apanA viSaya jAnanerUpa svAmitva kauM dharai dravyedriya hai kAraNa jinikA. te iMdriya haiM / asA artha jAnanA / uktaM ca
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312] [ mommaTasAra jIvakANDa gAmA 166 Prime yadibasyAtmano ligaM padi keMdreNa karmaragA / sRSTaM juSTaM tathA dRSTaM dattaM ceti tadidriyam / / yAkA artha - indra ko hai pAlpA, jAmA riha mogAdrita hai| athavA indra jo karma, tAkari nipajyA vA sevA vA taise dekhyA,vA dIyA, so indriya hai / malaviddhamariNavyaktiryathAnekaprakArataH ! karmavidvAtmavijJaptistathAnekaprakArataH / / yAkA artha - jaise mala saMyukta mariNa kI vyakti aneka prakAra se ho hai / jaise, karma saMyukta AtmA kI jAnane rUpa kriyA aneka prakArate hoya hai-ase iMdriyaH zanda kI nirukti kA aneka prakAra kari varNana kiiyaa| bahuri tini iMdriyani virSe nirvatti doya prakAra -- abhyatara, bAhya / tahAM jo nija-nija iMdriyAvaraNa ko kSayopazamatA kI vizeSatA lIeM prAtmA ke pradezani kA saMsthAna, so abhyaMtara-nivRtti hai| bahuri tisa hI kSetra virSe jo zarIra ke pradezani kA saMsthAna, so bAhyanirvRtti hai| bahuri upakaraNa bhI doya prakAra hai -- abhyaMtara, vAhA / tahAM indriya paryApti kari AI jo no-kama vargaNA. tinikA skaMgharUpa jo sparzAdiviSaya jJAna kI sahakArI hoi, so tauH abhyaMtara-upakaraNa hai| para tAke prAzrayabhUta jo cAmaDI Adi, soM bAhya-upakaraNa hai / aMsA vizeSa jAnanA / Age ini indriyani kari saMyukta jIvani kA kahaiM haiM - phAsarasagaMdharUve, sadde raNAraNaM ca ciNhayaM jesi / igibiticadupacidiya, jIvA NiyabheyabhiSmA pro // 166 // sparzarasagaMdharUpe, zabde jJAnaM ca vilakaM yeSAm / ekaditricatuHpaMdriyajIdAH nijabhedabhinnA oH // 1665 - - 1. 'pro' iti ziSdhasaMbokanArtha prAkRte pampayam / ma.pra.
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAnacandrikA bhASAkA ] TokA - jini jIvani kA sparza virSe jJAna hai, asA cihna hoi, te ekeMdriya haiM / bahari jinikA sparza ara rasa viSe jJAna hai, asA cihna hoi te jIva dvIMdriya haiM / bahuri jinikA sparza, rasa, gaMdha viSa jJAna hai, asA cihna hoi, te jIva teindriya haiN| bahari jinikA sparza, rasa, gaMdha, varNa vijJAna hai; asA cihna hoi, te jIva caturiMdriya haiM / bahuri jinikA sparza, rasa, gaMdha, varNa, zabda virSe jJAna hai, asA cihna hoi, te. jIva paMceMdriya haiM / te sarva jIva apane-apane bheda kari jude haiM -- aise jAnane / AmaiM ekeMdriyAdika jIvani ke ketI-ketI iMdrI saMbhava haiM, soM kahai haiMe iMdiyassa phusaraNaM, ekkaM vi ya hodi sesajIvANaM / hoti kamauDDiyAI, jinbhAdhANacchisottAI // 167 // epheMdriyasya sparzanamekamapi ca bhavati zeSajIvAnAM / bhavaMti kramadhitAni, jihAghrANAkSizrotrANi / / 167 // TokA - iMdriya paMca haiN| sini virSe sarva zarIra kauM sparzana kahie / jihvA kauM rasanA kahie, nAsikA kauM dhAraNa kahie, netra kauM cakSu kahie, karNa kI zrotra kaahie| . ___ tahAM ekedriya jIva ke eka sparzana iMdrI hI hai| bahuri avazeSa jIvani ke eka-eka badhatA indriya anukramateM jAnane / so beiMdrI ke rasanA iMdrI badhyA, teiMdrI ke prANa iMdrI badhyA, caturidriya ke cakSu indriya badhyA, paMceMdriya ke zrotra iMdriya bdhyaa| jAte eka hai indriya jinika, te jIva ekaidriya haiM / doya haiM indriya jinika, te dvIMdriya haiM / tIna haiM indriya jinikai, te trIMdriya haiM / cyAri haiM indriya jinake, te caturidriya haiN| pAMca haiM indriya jinake, te paMceMdriya haiM / aise nirukti ho hai / pArTI sparzanAdi indriyani ke viSayabhUta kSetra kA parimAraNa kahai haiM -- dhaNavIsaudasayakadI, joynnchaadaalhiirgtishssaa| aTThasahassa dhaNUraNaM, visayA buguNA asaNiNa tti // 16 // dhanurvizatyaSTadazakakRtiH yojanaSaTcatvArizamAnasiMhasrANi / aSTasahasra dhanuSA, viSayA dviguraNA asaMjhIti / / 168 // 1. paTkhaMgAma-dhavalA pustaka 1, pRSTha 261, mAthA 142 /
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ..... 314 1 [ gommaTasAra kANDa gasyA 166 TIkA - ekeMdriya jIva ke sparzana indriya ke viSaya kA kSetra, bIsa kI kRti (varga) cyAri se dhanuSa pramANa jAnanA / bahuri beindriyAdika zrasainI paMceMdriya paryaMta ke du-dUra jAnanA, so dvIMdriya ke ATha se dhanuSa / vIMdriya ke solA se dhanuSa / caturidraya battIsa se dhanuSa / asainI paMceMdriya ke cIsaThi se dhanuSa - sparzana iMndriya kA viSaya kSetra jAnanA / itanA itanA kSetra paryaMta viSThatA jo sparzanarUpa viSaya tAka jAneM | bahuri dvIMdriya jIva ke rasamA indriya kA viSaya kSetra, prATha kI kRti causaTha dhanuSa prasAraNa jAnanA / Age duNAM-duNA, so teindriya ke eka sau praThAIsa ghatuSa / caturidriya ke doya se chappana dhanuSa / zrasainI paMceMdriya kaiM pAMca se bArA dhanuSa - rasanA iMdriya kA viSayabhUta kSetra kA parimAraNa jAnanA / bahuri te indriya ke ghANa indriya kA viSayabhUta kSetra daza kI kRti, sau dhanuSa pramANa jAnA | AyeM dUra-dUrgA so, cauiMdrI ke doya se dhanuSa / asainI paMceMdriya keM cyAri se dhanuSa / ghrANa indriya kA viSayabhUta kSetra kA pramANa jAnanA / afrat indriya netra indriya kA viSaya kSetra chiyAlIsa ghATi tIna hajAra yojana jAnanA / yAteM durgA pAMca hajAra nau se ATha yojana asenI paMceMdriya ke netra indriya kA viSayabhUta kSetra jAnanA / bahuri asainI paMceMdriya ke zrotra indriya kA viSaya kSetra kA parimANa grATha hajAra dhanuSa pramANa jAnanA / saNissa bAra sode, tinhaM Nava joyazAgi cakchussa / sattAsahassA besadatesaTThimadireyA // 166 // saMjJino dvAdaza dhotre, trayANAM nava yojanAni cakSuSaH / saptacatvAriMzatsahasrANi dvizatatriSaSTyatirekAsi // / 169 / / TokA - sainI paMceMdriya ke sparzana, rasanA, vArA ini tIno indriyani kA navanatra yojana viSaya kSetra hai / bahuri netra indriya kA viSaya kSetra saitAlIsa hajAra doghaM saMtaresaTha yojana, bahuri sAta yojana kA bosa bhAgakara adhika hai / bahuri zrotra indriya kA viSayakSetra bAraha yojana hai !.
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapanA bhAvATIkA ] tiNNisayasaTThivirahiba, lakkhaM dazamUlatADide mUlaM / raguNi saTThihiye, cakkhupphAsassa zraddhAsaM // 170 // trizatavaSTivirahitalakSaM dazamUlatADite mUlam / navagupite SaSTite, cakSuHsparzasya adhvA // 1701: 315 - TIkA - sUrya kA vAra ( bhramaNa ) kSetra pAMca se bArA yojana caur3A hai, tA eka se assI yojana to jaMbUdvIpa viSe hai / para tIna se battIsa yojana lavaNa samudra viSa hai / so aba sUrya zrAvaNa mAsa karkasaMkrAMti viSai abhyaMtara paridhi viSe Aye, taba jaMbUdvIpa kA anta sau eka sIM assI yojana ure bhramaNa kareM hai, so isa abhyaMtara paridhi kA pramANa kahe haiM lAkha yojana jaMbudvIpa kA vyAsa meM sauM donoM tarapha kA cAra kSetra kA parimANa tIna se sAThi yojana ghaTAyA, taba ninyArAva hajAra cha se vyAlIsa yojana vyAsa rahyA / yAkA paridhi ke nimitta 'viksaMbhavagadahaguNa' ityAdi sUtra anusAri yAkA varga kari tAkauM daza guNA kahie, pIche jo parimANa hoi, tAkA vargamUla graharaNa kIjie, yoM karate tIna lAkha pandraha hajAra nivAsI yojana pramANa yA paridhi bhayA, so doya sUryani kI apekSA sAThi muhUrta meM itane kSetra viSai bhramaNa hoi, to abhyaMtara paridhi viSa dina kA pramANa aThAraha muhUrta, so madhyAhna samaya sUrya madhya vai taba ayodhyA kI barAbara hoi; tAte nau muhUrta maiM kitane kSetra meM bhramaNa hoi, seM trairAzika karanA / ihAM pramANarAzi sAThi ( 60 ), phalarAzi (3 15,081), icchArAzi sthApi, usa paridhi ke pramANa ko nau kari guNe, sAThi kA bhAga dIjie, tahAM labdha pramANa saMtAlIsa hajAra doya se saThi yojana ara sAta yojana kA bIsavAM bhAga itanA cakSu indriya kA utkRSTa viSaya kSetra jAnanA / bhAvArtha yAkA yaha hai - jo ayodhyA kA cakrI sUrya kauM ihAteM pUrvokta pramANa yojana para dekheM hai / utkRSTa viSaya kSetra kA haiM / abhyaMtara paridhi viSai tiSThatA tAteM itanA cakSu indriya kA
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 ] ! gommaTasAra jIvakANDa gAthA : 171 ekeMdriyAdi paMceMdriya jIvani ke sparzanAdi indriyani ke utkRSTa viSaya jJAna kA yaMtra iMdriyani ke nAma evadriya drIMdriya zrITriya 0 sparzana rasana prANa cakSu zrotra dhanudha / dhanuSa 400 o 800 4 dhanuDa 1600 128 caturi "vanuSa yojana 0 3200 1 256 100 200 0 * 0. G b 12654 saMzI paMdra dhanupa 6400 512 40. 0 8000 yojana & 0 7 maiM indriyani kA AkAra kahai haiM- ara sodaM dhAraNaM, jinbhAyAraM masUrajavaNAlI / atimuttakhuraNpasamaM, phAsa tu araNeyasaMThAraNaM // 171 // saMjJI paMceMdriya cakSuHzrotraprAkhajihvAkAraM masUrathavanAtyaH / atimuktakSuraprasamaM, sparzanaM tu anekasaMsthAnam // 171 // yojana 5108 | 472631020 yojana ut 6 12 TIkA :- cakSu iMdrI tau masUra kI dAli kA AkAra hai / bahuri zrotraH indrI jaba kI jo nAlI, tahike AkAra hai / bahuri ghrANa indriya atimuktaka jo kadaMba kA phUla, tAke AkAra hai / bahuri jilhvA indriya khurapA ke AkAra hai / bahuri sparzana indriya aneka prakAra hai, jAte pRthvI yAdi vA beMdrI Adi jIvana kA zarIra kA AkAra aneka prakAra haiM / tAte sparzana indriya kA bhI AkAra aneka prakAra kahyA, jAtai sparzana indriya sarva zarIra viSai vyApta hai /
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyatAntrikA bhASATIkA 1 ... prANa nirvatirUpa dravyedriya sparzanAdikani kA prAkAra kahA, so kitane-kitane kSetra pradeza kauM roka-paisA avagAhanA kA pramANa kahai haiM - aMgulaasaMkhabhAga, saMkhejjagaNaM, tavo visesahiyaM / tatto asaMkhaguNidaM, aMgulasaMkhejjayaM tattu // 172 // aMgulAsaMkhyabhAmaM, saMkhyAtaguNaM tato vizeSAdhikaH / tato'saMkhyaguNitamaMgalasaMkhyAtaM tattu // 172 / / TIkA - ghanAMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa prAkAza pradezani kauM cakSu indriya roke hai / so ghanAMgula kauM palyAkA asaMkhyAtavAM bhAga kari tau guraNIe ara eka adhika palya kA asaMkhyAtavA bhAga kA. ara doya vAra saMkhyAta kA ara. palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjiye, jo pramANa prAvai, titanA cakSu indriya kI avagAhanA hai / bahuri yAta saMkhyAtamuraNA zrotra indrigsa kI avagAhanA hai / yahAM isa guNakAra kari eka bAra saMkhyAta ke bhAgahAra kA apavartana karanA / bahuri yAko palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIeM, jo parimANa prAve, titanA usa hI zrotraiMdriya kI avagAhanA virSe milAe, prANa indriya kI avagAhanA hoi / so ihAM isa adhika pramANa kari eka adhika palya kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAgahAra para palya kA asaMkhyAtavAM bhAga gaNakAra kA apavartana krnaa| bahuri yAkI palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kari garaNIe, taba jihvA indriya kI avagAhanA hoi| isa guNakAra kari palya kA asaMkhyAtavAM bhAgahAra kA apavartana karanA / aiseM yaha jihvA indriya kI avagAhanA dhanAMgula ke saMkhyAta ve bhAga mAtra jAnanA / prAgai sparzana indriya ke pradezani ko avagAhanA kA pramANa kahai haiM - suhamaNigodaapajjattayassa jAvasta tadiyasamayahihma / agulaasaMkhabhAgaM, jahaSNamukkassayaM madhche // 13 // sUkSmanigodAparyAptakasya jAtasya tRtIyasamaye / aMgulAsaMkhghabhAga, jaghanyamutkRSTakaM matsye // 173 // TokA - sparzana indriya ko jaghanya avagAhanA sUkSma nigodiyA labdhi apaptika ke upajana te tIsarA samaya virSa jo jaghanya zarIra kA avagAhanA. dhanAMgula ke ....Suman .... mardium
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ ....... ...... 318 / gommaTasAra jIvakANDa gAyara 174-575 .- - -.....-- .-ymme -T - D - 3 ' ' 3 - asalyAta bhAga mAtra ho hai. soi hai / bahuri utkRSTa pravagAhanA svayaMbhU ramaNa samudra viSe mahAmaccha kA unlaSTa zarIra saMtAna ghanAMgala mAtra ho dai. sage hai - prAgai indriyajJAnavAle jIvani kauM kahi / aba atIMdriya jJAnabAle jIvani kA nirUpaNa karaiM haiM - Na vi iMdiyakaraNajudA, avagahAdIhi gAhayA atthe| raNeva ya iMdiyasokkhA, aNidiyAraNaMtaraNAragasuhA' // 174 // nApi iMdriyakaraNayutA, avagrahAdibhiH grAhakAH arthe / naiva ca iMdriyasaukhyA, anidriyAnaMtajJAnasukhAH / / 174 // TokA - je jIva niyama kari indriyani ke karaNa bhohaiM TimakAranA Adi vyApAra, tinikari saMyukta nAhIM haiM; tAte hI avagrahAdika kSayopazama jJAna kari padArtha kA grahaNa na kareM haiM / bahuri indriyajanita viSaya saMbaMdha kari nipajyA sukha, tihikari saMyukta nAhIM haiM, te arhata vA siddha atIMdriya anaMta jJAna vA atIMdriya anaMta sukhakari virAjamAna jAnane; jAte tinikA jJAna ara sukha so zuddhAtmatattva kI upalabdhi teM utpanna bhayA hai| prAgai ekedriyAdi jIvani kI sAmAnyapana saMkhyA kahai haiM - thAvarasaMkhapipIliya, bhamaramaNussAdigA sabhedA je / jugavAramasaMkhejjA, ravaMtAraNatA jigodabhavA // 17 // sthAvarazaMkhapipIlikAbhramaramanuSyAdikA sabhedA the| yugavAramasaMkhyeyA, anaMtAnaMtA nigodabhavAH / / 175 // TokA - sthAvara jo pRthvI, apa, teja, vAyu, pratyeka vanaspatI e - paMca prakAra to ekeMdrI / bahuri saMkha, kauDI, laTa ityAdi keNdrii| bahuri kIDI, makoDA ityAdi teNdrii| bahuri bhramara, mAkhI, pataMga ityAdi cI indrI / bahuri manuSya, deva, nArakI para jala varAdi tiryaMca, te paMceMdrI / e jude-jude eka-eka asaMkhyAtAsaMkhyAta pramANa haiN| bahuri nigodiyA jo sAdhAraNa vanaspatI rUpa ekeMdrI te anaMtAnaMta haiM / - - -- . 1. SaTkhaMDAgama - dhabalA pustaka 1, pRSTha 251, gAthA 140 /
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAnadrikA bhAvATIkA / prAgeM vizeSa saMkhyA kahai haiM / tahAM prathama hI ekeMdriya jIvani kI saMkhyA kahai tasahIraNo saMsArI, eyakkhA tANa saMkhagA bhaagaa| puNNAraNaM parimAraNaM, saMkhajjadina apuNNAraNaM // 176 // sahInAH saMsAriNaH, ekAkSAH teSAM saMkhyakA bhAgAH / pUrNAnAM parimANaM, saMkhyeyakamapUrNAnAm // 176 // . TIkA - sarva jIva-rAzi pramANa maiM syauM siddhani kA pramANa ghaTAe, saMsArIrAzi hoi / soi saMsArI jIvani kA parimANa maiM svauM trasa jIvani kA parimAraNa ghaTAeM, ekadriya jIvani kA parimAraNa ho hai / bahuri tIhi ekodriya jIvani kA parimANa kauM saMkhyAta kA bhAga dIjiye, tAmaiM eka bhAga pramANa tau aparyApta ekeMdriyani kA parimANa hai / bahuri avazeSa bahubhAga pramANa paryApta ekeMdriyani kA parimANa hai / AmaiM ekeMdriyani ke bhedani kI saMkhyA kA vizeSa kahai haiM - bAdarasahamA tesiM puNNApuNNe ti chavihAraNaM pi / taskAyamaggaragAye, bhaNijjamArapakkamo ragayo / / 177 // bAvarasUkSmAsteSA, pUrNApUrNa iti ghaDavidhAnAmapi / tatkAyamArgaraNAyAM, bhaNiSyamAraNakramo zeyaH / / 177 / / TIkA -- sAmAnya ekeMdriya rAzi ke bAdara para sUkSma e doya bheda / bahuri eka-eka bheda ke paryApta - aparyApta e doya-jhoya bheda -- ase cyAri bhae; tinikA parimAraNa AgeM kAyamArgaraNA virSe kahiegA, so anukrama jAnanA so kahie haiM / sAmAnya panai ekeMdriya kA jo parimANa, tAkauM asaMkhyAta loka kA bhAga. dIjie, tAmeM eka bhAga pramANa to bAdara ekadriya jAnane / para avazeSa bahabhAga pramANa sUkSma ekedriya jAnane / bahuri bAdara ekeMdriyanika parimANa kauM asaMkhyAta loka kA bhAga diijie| tAmeM eka bhAga pramANa to paryApta haiN| ara avazeSa bahubhAga pramANa aparyApta haiM / bahuri sUkSma ekeMdriya kA parimAraNa kauM saMkhyAta kA bhAga dIjie, tAmai eka bhAga pramANa to aparyApta haiM / bahuri avazeSa bhAga pramANa paryApta haiM / bAdara virSe tauM paryApta thore haiM; aparyApta dhane haiM / bahuri sUkSma virSe paryApta dhane haiM, aparyApta thore haiM; asA bheda jaannaa|
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. alsinaananmitra -VAASTML-::-." SHLA-- -n.TAMA h aal.nama-a-Pune ENABLEni -Ravis xnfirriram 320 / / ekA 8.174 Age sa jIvani kI saMkhyA tIna mAthAni kari kahai haiM biticapamAraNamasaMkhegavahidapadaraMguleraNa hipadaraM / hogakama paDibhAgo, AvaliyAsaMkhabhAgo du||178|| dvitricatuH paMcamAnamasaMkhyenAvahitapratarAMgulenahitaMprataram / hInakramaM pratibhAga, prAvalikAsaMkhyabhAgastu // 178 // . DhokA - dvIMdriya, trauMdriya, caturiMdriya, paMceMdriya - ini sarva sani kA milAyA huvA pramANa, pratarAMgula kauM asaMkhyAta kA bhAga dIjie, jo pramANa Ave, tAvA bhAga jagattara kauM dIeM yoM karate jitanA hoi, titanA jAnanA / ihAM dvIMdriya rAzi kA pramANa sarvate adhika hai| bahuri tAteM zrIMdriya vizeSa ghATi hai / tAteM cauMdriya vizeSa ghATi hai / sAtai paMceMdriya dizeSa ghATi hai, so ghATi kitane-kitane haiM - asA vizeSa kA pramANa jAnane ke nimitta bhAgahAra para bhAgahAra kA bhAgahAra pAvalI kA prasaMkhyAtavAM bhAga mAtra jAnanA / so bhAgahAra kA anukrama kaise haiM ? so kahiye haiM--- bahubhAge samabhAgo, cauNNamedosimekkabhAgasi / uttakamo tattha vi bahubhAgo bahugassa deo du // 176 // bahubhAge samabhAgazcatumiteSAmekamAge / uktakalastatrApi bahubhAmo bahukasya deyastu / / 179 // TIkA - sa jIvani kA jo parimANa kahA, tIhina pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAma diijiye| tAmai eka bhAga tau judA rAkhiye ara je avazeSa bahU mAga rahe, tinike cyAri vaTa (baTavArA) kIjiye, so eka-eka vaTa dvIMdriya, zrIMdriya, caturiMdriya, paMceMdriyani kauM barobari diijiye| bahuri jo eka bhAga judA rAkhyA thA, tAko prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kauM bhAga dIjiye / tAmaiM eka bhAga to judA rAkhie ara avazeSa bahubhAga dvIMdriyani kauM dIjiye / jAte sarva viSaM bahuta pramANa vIMdriya kA hai / bahuri jo eka bhAga judA rAkhyA thA, tAkI bahuri bhAvalI kA asaMkhyAtathA bhAga kA bhAga diijie| tAmeM eka bhAga to judA rakhiye, bahuri avazeSa bhAga te-iMdriyani kauM dIjie / bahuri jo eka bhAga judA rAkhyA thA, tArko bahuri avilI ADKDipapa TR
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaangnikaa maathaay' ? / 31 kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjiye / tAmeM bahu bhAga to cauMiMdriyani kI diijie| ara eka bhAga paMceMdriya kI dIjie / aseM dIeM hUve parimANa kahaiM se nIceM sthApie / bahari pUrva je barAbari cyAri baTa kie the, tinikoM Upari sthApie / bahuri apaneapane nIce Upari ke parimAraNa kauM milAeM, dvIMdriyAdi jIvani kA parimANa ho hai| tibipacapuNraNa pamAraNaM, padaraMgulasaMkhabhAgahidapadaraM / hoNakama puSNUNA, biticapajIvA apajjattA // 180 // vidvipaMcacatuH pUrNapramANaM, pratarAMgulAsaMkhyabhAgahitaprataram / honama pUrNonA, dvitricatuH paMcajIyA * aparyAptAH / / 10 / / TIkA - bahuri paryApta sajIva pratarAMgula kA saMkhyAtavAM bhAga kA bhAga jagatpratara kauM dIeM, jo parimANa pAvai, titane haiM, tini virSe bane to teiMdriya haiM / tIhisyoM ghATi dvIMdriya haiN| tihisyoM ghATi paMceMdriya haiM / tihisauM ghATi cauiMdriya haiM, so ihAM bhI pUrvokta 'bahubhAge samabhAgo' ityAdi sUtrokta prakAra kari sAmAnya paryApta asa-rAzi kauM prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dei, eka bhAga judA rAkhi avazeSa bahubhAgani ke cyAri samAna bhAga kari, eka-eka bhAga teMdrI, beMdrI, paMceMdrI, caudrIni kI dainAM / bahuri sisaM eka bhAMga kauM bhAgahAra prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dei, eka bhAga judA rAkhi, bahubhAga teiMdriyani kauM denA / bahuri tisa eka bhAga kauM bhAgahAra kA bhAga dei, eka bhAga judA rAkhi, bahubhAga dvIMdriyani kI dainAM / bahuri tisa eka bhAga kauM bhAgahAra kA bhAga dei, eka bhAga judA sakhi, bahubhAga paMcedriyani denA / para eka bhAga cauiMdriyani kI denA / jaise apanA-apanA samabhAga Upari sthApi, deya bhAga nIce sthApi, joDe, teMdrIM Adi paryApta jIvani kA pramANa ho hai / bahuri pUrvai jo sAmAnyapa, beiMdriya aAdi jIvani kA pramANa kahyA thA, tAmeM sauM ihAM kahA jo apanA-apanA paryApta kA parimANa so ghaTAya dIeM, apanAMapanA, beMdrI prAdi paMceMdrI paryaMta aparyApta jIvani kA parimAraNa ho hai / so aparyAptani viH dhane to beiMdriya, tihisyoM dhATi teiMdriya, tihiMsauM ghATi cauiMdriya, tihiMsauM ghATi paMceMdriya haiM-ase inikA parImAraNa kA
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ AThavAM adhikAra : kAya-mArgaNA prarUpaNA maMgalAcaraNa // caMdraprabha jina ko bhajauM caMdrakoTi sama joti / jAke kevala labdhi nava samavasarasa juta hoti / / atha kAya-mArgaNA kauM kahai haiM - jAI aviNAbhAvI, tasathAvarauvayajo have kaao| so jiraNamadahmi bhariNao, puDhavIkAyAdichaThabhezro // 181 // mAtyavinAbhAviprasasthAvarodayajo bhavetkAyaH / sa jinamase bhasitaH, pRthvIkAyAdiSaDbhedaH // 181 // TIkA - ekadriyAdika jAti nAmA nAmakarma kA udaya sahita jo a-sthAvara mAmA nAmakarma kA udaya kari nipajyA sa-sthAvara paryAya jIva ke hoi, so kAya kahie / so kAya chaha prakAra jinamata virSe kahyA hai / pRthvIkAya 1, apakAya 2, tejakAya 3, vAyukAya 4, vanaspatIkAya 5, sakAya 6-e cha bheda jAnanA / kAyate kahie e vasa haiM, e sthAvarahai, asA kahie, so kAya jAnanA / tahAM jo bhayAdika teM udvegarUpa hoi bhAganA Adi kriyA saMyukta ho hai, so vasa kahie / bahuri jo bhayAdika Ae sthiti kriyA yukta hoi, so sthAvara kahie / athavA bIyate kahie pudgala skaMdhani kari saMcayarUpa kIjiye, puSTatA ko prApta kIjie, so kAya audArikAdi zarIra kA nAma kAya hai| bahuri kAya virSe tiSThatA jo prAtmA kI paryAya, tAkI bhI upacAra kari kAya kahie / jAte jIva vipAkI jo sa-sthAvara prakRti, tinike udaya teM jo jIva kI paryAya hoi, so kAya hai / aisA vyavahAra kI siddhi hai / bahuri pudgala vipAko zarIra nAmA nAma karma kI prakRti ke udaya teM bhayA zarIra, tAkA ihAM kAya pazabda kari grahaNa nAhI hai|
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnavikA bhASATIkA ] Age sthAvarakA ke pAMca bheda kahai haiM . --- puDhavI grAUteU, vAU kammodareNa tattheva / piyavaNNacaukkajudI, tAMgaM deho have niyamA // 182 // pRthivyaptejovAyukammodayena tatraiva nijavarNacatuSkayutasteSAM deho bhaveniyamAt // 182 // 1 [ 323 TIkA - pRthvI, apa, teja, vAyu vizeSa dharai jo nAma karma kI sthAvara prakRtike bhedarUpa uttarottara prakRti, tAke udaya kari jIvani ke tahAM hI pRthivI, Apa, teja, vAyu rUpa pariNaye je pudgalaskaMdha, tini viSe apane-apane pRthivI Adi rUpa varNAdika catuSka saMyukta zarIra niyama kari ho haiM / seM hoteM pRthivIkAyika apakAyika, tejakAyika, araatfoka jIva ho haiM / tahAM pRthivI vizeSa lIe sthAvara paryAya jinakeM hoi, te pRthivIkAyika kahiye / zrathavA pRthivI hai kAya kahiye zarIra jinakA, te pRthivIkAyika kahie / jaise hI apakAyika, tejakAyika, vAtakAyika jAnane / tiryaMca gati, ekeMdrI jAti zradArika zarIra, sthAvara kAya ityAdika nAmakarma kI prakRtiti ke udaya apekSA jaisI frekti saMbhava hai / bahuri jo jIva pUrva paryAya ko choDi, pRthvI viSai upajane kI sanmukha bhayA hoi, so vigraha gati viSe aMtarAla meM yAvat rahai, tAvat vAka pRthvI jIva kahiye / jAteM ihAM kevala pRthivI kA jIva hI hai, zarIra nAhIM / bahuri jo pRthivIrUpa zarIra ko ghara hoi, so pRthivIkAyika kahie / jAteM vahAM pRthivI kA zarIra vA jIva doU pAie hai / bahuri jIva to nikasi gayA hoi, vAkA zarIra ho hoi, tAka pRthivIkAya kahiye / jAte vahAM kevala pRthivI kA zarIra hI pAie hai / aMse tIna bheda jAnate / bahuri anya graMthiti viSai cyAri bheda kahe haiN| tahAM e tInoM bheda jisa viSaM garbhita hoi, so sAmAnya rUpa pRthivI jaisA eka bheda jAnanA / jAteM pUrvokta tInoM bheda pRthivI ke hI haiM / jaise hI jIva zrapukAyika, apkAya / bahuri tejaH jIva, tejaH kAyika, tejaHkAya / bahuri vAtajIva, vAtakAyika, vAtakarvarUpa tIna-tIna bheda jAnane 1.
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ . in. H am -Muation TAsiamua - - anditains ------ -- pAyA2---- Labourneaadmaavat { gommaTasAra jIvakA gAthA 103-184 bAvarasuhumadayeNa ya, bAdarasuhamA havaMti taddahA / dhAdasarIraM thUlaM, aghAdadeha have suhumaM / / 18.3 // . bAdarasUkSmodayena 'ca, bAdarasUkSmA bhayaMti tadehAH / ghAtazarIraM sthUla, adhAtadehaM bhavetsUkSmam // 183 / / TIkA - pUrvaM kahe je pRthivIkAyikAdika jIva, te bAdara nAmA nAma karma kI prakRti ke udaya se bAdara zarIra dharai, bAdara ho hai / bahuri sUkSma nAmA nAmakarma kI prakRti ke udaya se sUkSma hoi / jAtai bAdara, sUkSma prakRti jIva vipAkI haiM / tinake udaya kari jIva kI bAdara-sUkSma kahie / bahuri unakA zarIra bhI bAdara sUkSma hI ho hai / tahAM iMdriya viSaya kA saMyoga kari nipajyA sukha-duHkha kI jyoM anya padArtha kari ApakA pAta hoi, rukaM vA Apa kari aura padArtha kA ghAta hoi, ruki jAya, asA ghAta zarIra tAko sthUla vA bAdara-zarIra kahie / bahuri jo kisI kauM ghAta mAhIM vA ApakA ghAta anya kari jA na hoi, asA aghAta-zarIra, so sUkSma-zarIra kahie / bahuri tini zarIrani ke dhAraka je jIva, te ghAta kari yukta hai zarIra jinikA te dhAtadeha to bAdara jAnane / bahuri aghAtarUpa hai deha jinakA, te aghAtadeha sUkSma jAnane / ase zarIrani ke rukanA vA na rukanA saMbhava hai| tadehamaMgulassa, asaMkhabhAgassa vidamANaM tu / AdhAre thUlA o, sabvattha piraMtarA suhubhA // 184 // sahamaMgulasyAsaMkhyabhAgasya vRMdamAnaM tu / aAdhAre sthUlA o, sarvatra niraMtarAH sUkSmAH / / 184 / / TIkA - tini bAdara vA sUkSma pRthvIkAyika, apakAyika, teja kAyika, vAtakAyika jIvani ke zarIra dhanAMgala ke asaMkhyAta bhAga pramANa haiM / jAte pUrva jIvasamAsAdhikAra virSe avagAhana kA kathana kIyA hai| tahA~ sUkSma vAyukAyika aparyAptaka kI jaghanya zarIra avagAhanA se lagAi bAdara paryApta pRthivIkAyika kI utkRSTa avagAhanA paryaMta biyAlIsa sthAna kahe, tini sabani viSa ghanAMgula ko palya ke asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAgahAra saMbhava hai / athavA tahAM hI 'vIpuNNajahaNottiya asaMkhasaMkhaM guNaM tattoM isa sUtra kari biyAlIsavAM sthAna kI asaMkhyAta kA guNakAra
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA bhAvArTIkA kIeM agale sthAna virSe saMkhyAta ghanagula pramANa'- avagAhanA ho hai / tAteM tisa biyAlIsavAM sthAna virSe dhanAMgula ko asaMkhyAta kA bhAgahAra prakaTa hI siddhi bhayA / tahAM sUkSma aparyApta vAtakAya kI jaghanya avagAhanA vA pRthvIkAya bAdara paryApta kI utkRSTa avagAhanA kA pramANa, tahAM hI jIvasamAsAdhikAra virSe kahA hai, so jAnanA / bahuri 'prAdhAre thUlAo' AdhAre kahie anya pudgalani kA prAzraya, tIhi virSe vartamAna zarIra saMyukta je jIva, te sarva sthUlaH kehie bAdara jAnane / yadyapi AdhAra kari tinake zarIra kA dAdara svabhAva rukanA na ho hai| tathApi nIce giranA rUpa jo gamana, tAkA rukanA ho hai, so tahAM pratighAta saMbhava hai / tAte pUrvokta ghAtarUpa lakSaNa hI bAdara zarIrani kA dRDha bhyaa| bahari sarvatra loka virSe, jala virSe vA sthala virSe vA AkAza virSe niraMtara AdhAra kI apekSA rahita jinake zarIra pAie, te jIva sUkSma haiN| jala-sthala rUpa AdhAra kari tinike zarIra ke gamana kA nIce Upari ityAdi kahIM bhI rukanA na ho hai / atyaMta sUkSma pariNamana te te jIva sUkSma kahie haiN| aMtarayati kahie aMtarAla karai hai, asA jo aMtara kahie aAdhAra, tAtai rahita te. niraMtara kahie / isa vizeSaNa kari bhI pUrvokta hI lakSaNa dRDha bhayA / 'o' asA saMbodhana pada jAnanA / yAkA artha yahu- jo he ziSya ! asaM tU jAni / bahuri yadyapi bAdara aparyApta vAyukAyikAdi jIvani kI avagAhanA stoka hai / bahuri yAta sUkSma paryApta vAyukAyikAdika pRthvIkAyika paryaMta jIvani kI jadhanya vA utkRSTa avagAhanA asaMkhyAta guNI hai / tathApi sUkSma nAmakarma ke udaya kI samarthatA se anya parvatAdika teM bhI tinikA rukanA na ho hai; nikasi jAya haiM / jaise jala kA biMdu vasate nikasi jAya; ruka nAhI, taiseM sUkSma zarIra jaannaa| bahuri bAdara nAmakarma ke udaya ke vaza teM anyakari rukanA ho hai / jaise sarisauM vastra se nikasa mAhI, taiseM bAdara zarIra jAnanA / bahuri yadyapi Rddhi kauM prApta bhae muni, deva ityAdika, tinikA zarIra bAdara hai; to bhI te vaz2a parvatAdika se skai nAhIM; nikasi jAMya haiM, so yaha tapajanita atizaya kI mahimA hai, jAte tapa, vidyA, maNi, maMtra, prauSadhi inikI zakti ke atizaya kA mahimA acitya hai, so dIkhe hai / jaisA hI dravyatva kA svabhAva hai / bahuri svabhAva virSe kichu tarka nAhIM / yaha samasta vAdI mAta haiM / so ihAM atizayavAnoM kA grahaNa
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 ] [ gommaTasAra jIvakAvayA 105-186 nAhIM / tAteM atizaya rahita vastu kA vicAra viSaM pUrvokta zAstra kA upadeza hI vAdara sUkSma jIvana kA siddha bhayA / 18 udaye tu vaNaraphadikammarasa ya jIvA vaNaphadI hoMti / patteya sAmaNNaM, padidvidivare tti patteyaM // 185 // sabase tu vanaspatikarmagaca jIvA vanaspatayo bhavati / pratyeka sAmAnya pratiSThitetare iti pratyekaM // 1185 // 1 Tokara - vanaspatI rUpa vizeSa ko pare sthAvara nAmA nAmakarma kI uttarottara prakRti ke udaya hote, jIva vanaspatIkAyikaM ho haiM / te doya prakAra - eka pratyeka zarIra, eka sAmAnya kahie sAdhAraNa zarIra / tahAM eka prati niyama rUpa hoi, eka jIva prati eka zarIra hoi, so pratyeka zarIra hai| pratyeka zarIra jIva jAnane / bahuri samAna kA bhAva, jinikA te sAmAnya zarIra jIva haiM / pratyeka hai zarIra jinikA, te so sAmAnya, sAmAnya hai zarIra bhAvArtha- jIvana kA eka hI zarIra sAdhAraNa samAnarUpa hoi, so sAdhAraNa zarIra kahie / a~sA zarIra jini hoi te sAdhAraNazarIra jAnane / tahAM pratyeka zarIra ke doya bheda - eka pratiSThita, eka apratiSThita / ihA gAthA viSe iti zabda prakAravAcI jAnanA / tahAM pratyeka vanaspatI ke zarIra bAdara nigoda jIvana kari prAzrita saMyukta hoMi, te pratiSThita jAnane / je bAdara nigoda ke Azrita hoM, te pratiSThita jAnane / " mUlamporabIjA, kaMdA taha khaMdabIjabIjaruhA / samucchimA ya bhaNiyA, patteyANaMtakAyA ya // 186 // mUlAgra parvabIjA:, kaMvAstathA skaMdhabIjabIjaruhAH / : sammUdhimA bhariNatA, pratyekAnaMtakAyAzca // 186 // TIkA - jinakA mUla jo jar3a, soi bIja hoi, te AdA, halaMda Adi mUla"bIja jAnane / "bahuri jinikA agra, jo agrabhAga so hI bIja hoMi te Aryaka Adi agrabIja jAnane / bahuri jinikA parva jo pelI, so hI bIja hoMi, te sAMThA Adi "parvabIja jaanne| bahAra hai, bIja jinikA, te piDAlu, sUrakhA zrAdi kaMdabIja
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammAnacandrikA mASA TIkA ] jAnane / bahuri skaMdha, jo peDa, so hI hai bIja jinikA te sAlari, palAsa prAdi skaMdhabIja jaanne| bahuri je boja hI te lageM te gehU, zAli Adi bIjaruha jAnane / bahuri je mala aAdi nizcita bIja kI apekSA te rahita, Apa Apa upaje te sammachima kahie, samatatai bhae pudgala skaMdha, tini viSa upaja, ase doba Adi sammUchima jAnane / ase e kahe te sarva hI pratyeka vanaspatI haiM / te anaMta je nigoda jIva, tinake kAyaH' kahie zarIra jinivirSe pAie ase 'anaMtakAya kA hara pratiSThisa-pratyeka haiM / bahuri cakAra 6 apratiSThita-pratyeka haiN| ase pratiSThita : kahie sAdhAraNa zarIrani kari prAzrita hai, pratyeka zarIra jinakA te pratiSThitaHpratyeka-zArIra haiM / bahuri tinakari Azrita nAhIM haiM, pratyeka-zarIra jinikA, te apratiSThitaH pratyeka-zArIra haiM / ase e mUlabIja Adi saMmUchima paryaMta sarva doya-doya avasthA loeM jAnane / bahuri koU jAnaMgA ki inivirSe saMmUchima ke tau saMmUchima janma hogA, anyaka garbhAdika hogA, so nAhIM hai / te sarva hI pratiSThita, apratiSThita pratyeka-zarIrI jIva saMlima hI haiM / bahuri pratiSThita pratyeka zarIra kI sarvotkRSTa bhI avagAhanA ghanAMgula ke asaMkhyAta bhAga mAtra hI hai| tAtai pUrvokta mAdA Adi dekara eka-eka skaMdha viSa asaMkhyAta pratiSThita pratyeka zarIra pAie haiN| kaise? ghanAMgula kI doya bAra palya ko asaMkhyAtabA bhAga, ara nava bAra saMkhyAta kA bhAga dIe, jo pramANa hoI, titarne kSetra virSe jo eka pratiSThita pratyeka-zarIra hoi, to saMkhyAta dhanAMgula pramANaM pAdA, mUlA Adi skaMdha viH kete pAie ? aseM rAzika kIeM, labdhaM rAzi doya bari palyaM kA asaMkhyAtavAM bhAga, daza bAra saMkhyAta mAMDi, paraspara guNe, jitanA pramANa hoi, titace eka-eka prAdA Adi skaMdha virSe pratiSThita pratyeka-zarIra pAie haiM / bahuri eka skaMdha virSe apratiSThita pratyeka vanaspatI jIvani ke zarIra yathAsaMbhava asaMkhyAta bhI hoMi, kA saMkhyAta bhI hoi / bahuri jete pratyeka zarIra haiM, titane ho tahAM vanaspatI jIva jAnane; jAteM tahAM eka-eka zarIra prati eka-eka hI jIva hone kA niyama hai / bIje joraNIbhade, jIvo caMkamadi so va apaNo baa| je vi ya malAdIyA, te patteyA. paDhamavAe // 187 // bose yonIbhUte, jIvaH cAmati sa yA anyo vaa| .. ye'pi ca mUlAdikAste pratyekAH prathamatAyAm // 18.7 //
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ sara joSakANDa gAthA 1 628 ] TophA - bIje. kahie pUrva je kahe, mUla ko prAdi dekari, bIja paryaMta bIjajIva upajane kA AdhArabhUta pudgala skaMdha, so yonIbhUte kahie jisa viSai jIva upajeM jaisI zakti saMyukta hote saMteM jala vA kAlAdika kA nimitta pAi, soI jIva vA aura jIva zrAni upar3e haiM / bhAvArtha -- pUrve jo bIjaM viSe jIva tiSThaM thA, so jIva to nikasI gayA ara 'usa bIja viSe asI zakti rahI jo isa viSai jIva prati upajai, tahAM jalAdika kA nimitta hote pUrve jo jIva usa bIja kauM apanA pratyeka zarIra kari pIche apanA grAyu ke nAza te maraNa pAi nikasi gayA thA, soI jIva bahuri tisa hI apane yogya jo mUlAdi bIja, tIMhi viSai pAni upajai hai / athavA jo vaha jIva aura ThikAne upajyA ho, to isa bIja viSai anya koI zarIzaMsara viSai tiSThatA jIva apanA Ayu ke nAza ta~ maraNa pAi, Ani upaje hai / kichu virodha nAhIM / jaise gehUM viSaM jIva thA, so nikasi gayA / bahuri yAka boyA, taba usa hI viSe soI jIva vA anya jIva Ani upajyA; so yAvat kAla jIva upajane kI zakti is area kAla yonIbhUta kahie / bahuri jana Ugane kI zakti na ho taba prayonIbhUta kahie, jaisA bheda jAnanA / bahuri je mUla Adi dekari vanaspati kAya pratyeka rUpa pratiSThita prasiddha haiM / teU prathama avasthA viSai janma ke prathama samaya teM lagAi aMtarmuhUrta kAla paryaMta apratiSThita pratyeka hI rahe haiM / pIche nigodajIva jaba zrAzraya kareM haiM, taba pratiSThita pratyeka hoya haiM / Age zrI mAdhava caMdra nAmA AcArya traividyadeva so sapratiSThita, apratiSThita . jIvani kA vizeSa lakSaNa tIna gAthAni kari kaheM haiM gUDhasirasaMdhipavvaM, samabhaMgamahIruha (paM) ca chiNNaruhaM / sAhAraNaM sarIraM tavvivarIyaM ca patteyaM // 188 // gUDha zirAdhiparva, samabhaMga mahorukaM ca chinnaruham // sAdhAraNa zarIra tadviparItaM ca pratyekam // 188 // TIkA -- jisa pratyeka vanaspatI zarIra kA sirA, saMdhi, parva, gUDha hoi; bAhya dIkhe nAhIM, vahAM sirA tau laMbI lakIrasI jaise kAMkaDI viSai hoi / bahuri saMdhi bIci
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjAnacandrikA bhASATIkA ] 18 meM chehA jaise dADyau vA nAraMgI virSe ho hai / bahuri parva, gAMThi jaise sAThA virSe ho hai, so kaccI avasthA virSe jAke e bAhya dIkheM nAhI, aisA vanaspatI bahuri samabhaMga kahie jAkA TUka grahaNa kIjiye, tAM koU tAtUM lagA na rahe, samAna barAvari TUTai asA / bahuri ahIrahaM kahie jAke virSe sUta sArikhA tAtUM na hoi asA / bahuri chinnarahaM kahie jo kATyA huvA Ugai asA vanaspatI so sAdhAraNa hai / ihAM pratiSThita pratyeka sAdhAraNa jIvani kari prAzrita kI upacAra kari sAdhAraNa kahA hai / bahuri tadviparIta kahiye pUrvokta gUDha, sirA Adi lakSaNa rahita nAliyara, prAmAdi zarIra apratiSThita pratyeka zarIra jAnanA / gAthA virSe kahA hai jo cakAra so isa bheda kauM male kaMde challI, pavAla sAladalakasama phlbiije| samabhaMge sadi raNaMtA, asame sadi hoti pattayA // 186 // mUle kaMde tvakpradhAlazAlAvalakusumaphalaboje / samabhaMge sati nAMtA, asame sati bhavaMti pratyekAH // 189 // ___TIkA - mUla kahiye bar3a, kaMda kahiye per3a, challI kahie chAli, pravAla kahie koMpala, aMkurA; zAlA kahie choTI DAlI, zAkhA kahie bar3I DAhalI, dala kahie pAna, kusuma kahie phUla, phala kahie phala, bIja kahiye jAte pheri upaje, so bIja; so e samabhaMga hoi, to anaMta kahie; anaMtakAyarUpa pratiSThita pratyeka haiN| bahuri jo mUla Adi vanaspatI samabhaMga na hoi, so apratiSThita pratyeka haiM / jIhi banaspati kA mUla, kaMda, chAla ityAdika samabhaMga hoi, so pratiSThita pratyeka hai / ara jAkA samabhaMga na hoi so apratiSThita pratyeka hai / toDyA thakA tAMtU koI lagyA na rahai, barAbari TUTai, so samabhaMga kahie / kaMdarasa va mUlassa va, sAlAkhaMdassa vAvi bhltrii| challI sANaMtajiyA, patteyajiyA tu taNukavarI // 16 // kaMvasya vA mUlasya vA, zAlAskaMdhasya vApi bhltrii| - tvak sA anaMtajIyA, pratyekajIvAstu tanukatarI // 190 / / TIkA - jisa vanaspatI kA kaMda kI vA mUla kI vA kSudra zAkhA kI vA skaMdha ko chAli moTo hoi, so anaMtakAya hai / nigoda jIva sahita pratiSThita pratyeka ..
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hommaTasAra jodhakANDa gAthA 161-192 -a- saPIRAMMARmarmummarAmAR hai / bahuri jisa vanaspatI kA kaMdAdika kI chAli patalI hoi, so apratiSThita pratyeka hai| prAgai zrI nemicaMdra siddhAMtacakravartI sAdhAraNa vanaspatI kA svarUpa sAta gAthAni kari kahai haiM-- sAhAraNobayeNa NigodasarIrA havaMti sAmaNNA / te puNa duvihA jIvA, bAdara suhamA ti viNNeyA // 16 // sAdhAraNodayena nigovazarIrA bhavati sAmAnyAH / te purnAdvavidhA jIvA, bAdara-sUkSmA iti vijJeyAH / / 191 // dIkA - sAdhAraNa nAmA nAmakarma kI prakRti ke udaya te nigoda zarIra ke dhAraka sAdhAraNa jIva ho haiM / ni - kahiye niyataja anaMte jIva, tiniko yo kahiye eka hI kSetra kauM, da kahiye dei, so nigoda zarIra jAnanA / so jinake pAie te nigodazarIrI haiM / bahuri teI sAmAnya kahiye sAdhAraNa jIva haiN| bahuri te bAdara para sUkSma ase bheda nai doya prakAra pUrvokta bAdara sUkSmapanA lakSaNa ke dhAraka jAnane / sAhAraNamAhAro, sAhAraraNamAraNapAraNagaharaNaM ca / sAhAraNajIvANaM, sAhAraNalakkhaNaM bhaNiyaM // 162 // sAdhAraNamAhAraH, sAdhAraNamAnapAnagraharaNaM c| sAdhAraNajIvAnAM, sAdhAraNalakSaNaM bhariNatam // 192 // TIkA -- sAdhAraNa nAmA nAmakarma ke udaya ke vazavartI, je sAdhAraNa jIva, tinike upajate pahalA samaya virSe AhAra paryApti ho hai; so sAdhAraNa kahie anaMta jIvani ke yugapata eka kAla ho hai| sopAhAra paryApti kA kArya yaha jo AhAra vargaNArUpa je pudgala skaMdha, tinikoM khala-rasa bhAgarUpa pariNamA hai / bahuri tinahI AhAra vargaNArUpa pudgala skaMdhani kauM zarIra ke AkAra pariNamAvanerUpa hai kArya jAkA, asA zarIra paryApti, so bhI tini jIvani ke sAdhAraNa ho hai| bahuri tinahI kauM sparzana iMdriya ke prAkAra pariNamAvanA hai kArya pAkA, asA indriya paryApti, so bhI sAdhAraNa ho hai / bahuri sAsarasvAsa grahaNarUpa hai kArya jAkA, asA mAnapAna ...1. SaTsa DAgama -- dhavalA pustaka 1, pRSTha 272, gAthA 145
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnavikA bhASAkA ] I 331 paryApti, so bhI sAdhAraNa ho hai / bahuri eka nigoda zarIra hai, tIhi viSe pUrva anaMta jIva the / bahuri dUsarA, tIsarA Adi samaya viSaM naye anaMta jIva usa hI viSe anya ani upajai, to lahAM jaise ve naye upaje je jIva AhAra Adi paryApti ko ghara haiM, taise hI pUrva pUrva samaya viSe upaje the je anaMtAnaMta jIva te bhI una hI kI sAthi zrAhArAdika paryAptini ko ghare haiM sadRza yugapat sarva jIvani ke prAhArAdika ho hai / tAteM inikoM sAdhAraNa kahiye hai / so yaha sAdhAraNa kA lakSaNa pUrvAcAryani kari kahyA huvA jAnanA / 1 jatthekka marai jovo, tattha du maraNaM have anaMtANaM / arees are ekko, vakkaNaM tat NaMtANaM // 163 // ret fayate jIvastanna tu maraNaM bhavedantAnAm / prakrAmati yatra ekaH prakramaNaM tatrAntAnAm // 193 // TIkA eka nimoda zarIra viSai jisa kAla eka jIva apanA Ayu ke nAza bhara, tisahI kAla viSe jinakI zrAyu samAna hoi, ase manaMtAnaMta jIva yugapat mareM haiM / bahuri jisa kAla viSai eka jIva tahAM upaje hai, usa ho kAla viSai usa hI jIva kI sAthi samAna sthiti ke dhAraka anaMtAnaMta jIva upaje haiM, jaise upajanA maranA kA samakAlapanA kauM bhI sAdhAraNa jIvani kA lakSaNa kahie hai / bahuri dvitIyAdi samayani viSai upaje anaMtAnaMta jIvani kA bhI apanA Ayu kA nAza hote sAthi hI maranA jAnanA / jaise eka nigoda zarIra viSai samaya-samaya prati anaMtAnaMta jIva sAthi hI mare haiM; sAthi ho upaje haiM / nigoda zarIra jyoM kA tyoM rahai hai; so nigoda zarIra kI utkRSTa sthiti asaMkhyAta koDAkoDI sAgaramAtra hai / so prasaMkhyAta lokamAtra samaya pramANa jAnanA / so sthiti yAvat pUrNa na hoi tAvat a~se hI jIvani kA upajanA, maranA huvA kareM hai / itanA vizeSa - jo koI eka bAdara nigoda zarIra viSai vA eka sUkSma nigoda zarIra viSaM anaMtAnaMta jIva kevala paryApta ho upaje haiM / tahAM nAhIM upa hai / bahuri koI eka zarIra viSai kevala aparyApta hI upaje 'haiM; tahAM paryApta nAhIM upaje haiN| eka zarIra viSai paryApta aparyApta doU nAhIM upajeM hai / jAtai tina jIvani ke samAna karma ke udaya kA niyama hai / - 1. 'jatyevu vakkama di' iti SaTkhaMDAgama 2 - vavalA pustaka 1, pRSTha 272, gAyA 146 /
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ gommaTasAra jokkANDa gAthA 194 bahuri eka sAdhArasa jIva ke karma kA grahaNa zaktirUpa lakSaNa dharai, jo kAya yoga, tAkari brahmA huvA, jo pudgala-piMDa, tAkA upakAra kArya, so tisa zarIra virSa tiSThate anaMtAnaMta anya jIvani kA ghara tisa jIva kA upakArI ho hai / bahuri anaMtAnaMta sAdhAraNa jIvani kA jo kAya yoga rUpa zakti, tAkari grahe hUye pudgalapiMDani kA kAryarUya upakAra, so koI eka jIva kA vA tina anaMtAnaMta sAdhAraNa jIvani kA upakArI samAna ekai sAthipanai ho hai / bahuri eka bAdara nigoda zarIra virSe vA sUkSma nigoda zarIra virSe krama teM paryApta bAdara nigoda jIva vA sUkSma nigoda jIda upajeM haiN| tahAM pahale samaya anaMtAnaMta upaja haiM / bahuri dUsare samaya tinate asaMkhyAta guNA dhATi upaja haiM ! ase hI prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa kAla paryaMta samaya-samaya prati niraMtara asaMkhyAta guNA ghATi kramakari jIva upajai haiM / tAtai parai jaghandha eka samaya, utkRSTa pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramAraNa kAla kA aMtarAla ho hai / tahAM koU jIvana upaja hai / tahAM pIche bahuri jaghanya eka samaya, utkRSTa prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa kAla paryaMta niraMtara asaMkhyAta guNA dhAdi krama kari tisa nigoda zarIra virSe jIva upaja haiN| jaise antara sahita vA niraMtara nigoda zarIra virSe jIva upaja haiM / so yAvat prathama samaya virSe upajyA sAdhAraNa jIva kA jaghanya nirvRti aparyApta avasthA kA kAla avazeSa rahai, tAvat aseM hI upajanA hoi / bahuri poche tini prathamAdi samayani virSe upaje sarva sAdhAraNa jIva, tinika AhAra, zarIra, iMdriya, sAsosvAsa, paryAptini kI saMpUrNatA apane-apane yogya kAla virSe hoi hai| khaMdhA asaMkhalogA, aMDaraAvAsayulavidehA vi| hellijoriNagAyo, asaMkhalogaraNa guNidakamA / 164 // skaMdhA asaMkhyalokAH, aMDarAvAsapulavidehA api / adhastanayonikA, asaMkhyalokena guriNatakramAH / / 194 / / TokA - bAdara nigoda jIvani ke zarIra kI saMkhyA jAnane nimitta udAharaNapUrvaka yaha kathana karie hai / isa lokAkAza virSe skaMdha yathA yogya asaMkhyAta loka pramANa haiM / je pratiSThita pratyeka jIvani ke zarIra, tinikauM skaMdha kahiye haiM ! so yahu yathA yogya asaMkhyAta kari loka ke pradeza guNeM, jo pramANa hoi, titane pratiSThita pratyeka zarIra isa loka virSe jAnane / bahuri eka-eka skaMdha virSe asaMkhyAta loka __. pramAraNa aMDara haiN|
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ EXA sampAsAnacandrikA bharapATIkA ) / 333 ihAM prazna -- jo eka skaMdha virSe asaMkhyAta loka pramANa aMDara kaise saMbhavai ? tAkA samAdhAna - yahu avagAhana kI samarthatA hai / jaise jagata zreNI kA dhana pramANa loka ke pradezani virSe anaMtAnaMta pudgala paramANU pAie / jaiseM jahAM eka nigoda jIva kA kAraNa skaMdha hai, tahAM hI anaMtAnaMta jIvani ke kArmANa zarIra pAiye hai / taiseM hI eka-eka skaMdha virSe asaMkhyAta loka pramANa aMDara haiN| je pratiSThita pratyeka zarara ke pratyatharUma vizeSa haiM / jaise manuSya zarIra viSa hastAdika ho haiM, taise skaMdha virSe anDara jAnane / bahuri eka-eka anDara virSe asaMkhyAta loka pramANa AvAsa pAie hai / te AvAsa bhI pratiSThita pratyeka ke zarIra ke avayava rUpa vizeSa hI jAnane / jaise hasta viSaM aMgurI Adi ho haiM / bahuri eka-eka AvAsa virSe asaMkhyAta loka pramANa pulavI haiN| te puriNa pratiSThita pratyeka zarIra ke avayava rUpa vizeSa hI jAnane / jaise eka aMgulI virSe rekhA Adi ho haiM / bahuri eka-eka pulavI vi asaMkhyAta loka pramANa bAdara nigoda ke zarIra jaanne| ase e aMDarAdika adhastana yoni kahe / ini virSe adhastana jo pIche kahA bheda, tAkI saMkhyA kI utpatti kau~ kAraNa Upari kA bheda jAnanA / jaiseM tahAM eka skaMdha viSa asaMkhyAta loka pramANa anDara haiM, to asaMkhyAta loka pramANa skaMdhana virSe kete aMDara haiM ? ase rAzika kari labdharAzi asaMkhyAta loka gaya asaMkhyAta loka pramANa aMDara jAnane / bahuri ase hI prAvAsAdi virSe rAzika kIeM tinata asaMkhyAta loka guraNe AvAsa jAnane / bahuri tinate asaMkhyAta loka guNe pulavI jAnane / bahuri tinateM asaMkhyAta loka guNe bAdara nimoda zarIra jAnane / te sarva nigoda zarIra pAMca jAyagA prasaMkhyAta loka mAMDi, paraspara guNe, jetA pramANa hoi titane jAnane / D IRTAITara jaMbadIvaM bharaho, kosalasAgadataggharAI vaa| khadhaMDaratrAvAsA, pulavisarIrANi viThThatA // 16 // jaMbUdvIpo bharataH kozala sAketatadgRhANi vA / skaMdhAMDarAvAsAH, pulavizarIrANi STAMtAH // 195 // . TIkA - skaMdhani kA dRSTAMta jaMbUdvIpAdika jAnane / jaiseM bhadhya loka virSe jaMbudvIpAdika dvIpa haiM, taiseM loka virSe skaMdha haiN| bahuri aMDarani kara dRSTAMta bharatAdi kSetra jAnane / jaise eka jaMbUdvIpa virSe bharatakSetra Adi kSetra pAie; tase skaMdha virSe
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ Cantonespapes [ mommaTasAra jIvakAlDa gApA 166 aMDara jAnane / bahuri AvAsani kA dRSTAMta kozala prAdi deza jAnane ! jaise bharatakSetra virSe kozala deza Adi aneka deza pAie, taiseM aMDara virSe prAvAsa jAnane / bahari pulavoni kA dRSTAMta ayodhyAdi nagara jaanne| jaise eka kozaladeza virSe ayodhyA nagara Adi aneka nagara pAie, taiseM prAvAsa vile pulavI jAnane / bahuri zarIrani kA dRSTAMta ayodhyA ke gRhAdika jAnane ; jaise ayodhyA vi maMdarAdika pAie, taiseM pulavI virSe bAdara nigoda zarIra jAnane / bahari vA zabda kari yahu dRSTAMta dIyA / ase hI aura koU ucita dRSTAMta jAnane / egaNigodasarIre, jIvA davappamANado ditttthaa| siddhehi aNaMtaguraNA, savveNa vitIdakAleNa // 166 // ekanigodazarore, jIvA pradhyapramANato dRSTAH / / siddharanaMtaguNAH sarveNa vyatItakAlena // 19 // TIkA - eka nigoda zarIra virSe vartamAna nigoda jIva, te dravyapramANa, jo dravya apekSA saMkhyA, tAta anaMtAnaMta hai; sarva jIva rAzi kauM anaMta kA bhAga dIjie, tAmai eka bhAga pramANa siddha haiM / so anAdikAla te jete siddha bhae, tiniteM anaMtA guraNe haiM / bahuri avazeSa bahubhAga pramANa saMsArI haiM / tinake asaMkhyAta bhAga pramANa eka nigoda zarIra viSai jIva vidyamAna haiM, te akSayAnaMta pramANa haiM / jaisaiM paramAgama virSe kahie hai| bahuri taise hI atItakAla ke samAna te anaMta guraNe haiN| isa kari kAla apekSA eka zarIra viSe nigodajIvani kI saMkhyA kahI / bahuri jaise hI kSetra, bhAva apekSA tinakI saMkhyA pAgama anusAri joDie / tahAM kSetra pramANa te sarva prakAza ke pradezani ke anaMtaveM bhAga vA lokAkAza ke pradezani te anaMta guraNa jAnane / bhAva pramANa te kevala jJAna ke avibhAga praticchedani ke anaMtavai bhAga para sarvAvadhi jJAna gocara je bhAva, tiniteM anaMta muNe jAnane / ase eka nigoda zarIra virSe jIvani kA pramANa kahyA / mA 1. SaTsapAyama - pavanA pustaka 1, pRSTha 273, gAyA 147 tathA pRSTha 366 gAthA 210 tathA thaklA pustaka 4, pRSTha 476 gAthA 43.
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyamAnacastikA bhASATIkA 1 muhAM prazna - jo chaha mahInA para sATha samaya ke mAMhI cha: sai Ara jIva karma nAza kari siddha hoi, so ase siddha badhate jAMhi saMsArI ghaTate jAhi, tAtai tuma sadA kAla siddhani te anaMta guNe eka nigoda zarIra virSe jIva kaise kaho ho ? sarva jIva rAzi haiM anaMta guNAM anAgata kAla kA samaya samUha hai / so yathAyogya anaMtavAM bhAga pramANa kAla gae, saMsArI-rAzi kA nAza ara siddha-rAzi kA bahutva hoi, tAte sarvadA kAlaM siddhani te nigoda zarIra viSaM nigoda jIvani kA pramANa anaMta guNA saMbhava nAhI ? tAkA samAdhAna -- kahai haiM - re tarkika bhavya! saMsArI jIvani kA parimAraNa prakSayAnaMta hai / so kevalI kevala jJAna dRSTi kari para tha takevalI zru tajJAna dRSTi kari aseM hI dekhA hai / so yaha sUkSmatA tarka gocara nAhI; jAtai pratyakSa pramANa para Agama pramANa kari viruddha hoi, so tarka apramANa hai jaise kisI ne kahA agni urA nAhIM; jAte agni hai, so padArtha hai; jo jo padArtha hai, so so uSNa nAhI; jaise jala uSNa nAhIM hai; asI tarka karI, pari yahu tarka pratyakSa pramANa kari viruddha hai| agni pratyakSa uSNa hai; sAta yaha tarka pramANa nAhIM / bahari kisIne kahyA dharma hai paraloka virSe duHkhadAyaka hai; jAte dharma hai, so puruSAzrita hai / jo jo puruSAzrita hai, so so paraloka virSe duHkhadAyaka hai, jaise adharma hai; jaisI tarka karI, pari yahu tarka pAgama pramANa kari khaMDita hai / Agama virSe dharma paraloka virSe sukha dAyaka kahA hai: tAte pramANa nahIM / ase hI je kevalI pratyakSa para Agamokta kathana tAte viruddha tero tarka pramANa nAhIM / ihAM bahuri sarka karau--jo sakaM kari virodhI pAgama kaise pramANa hoi ? tAkA samAdhAna jo pratyakSa pramANa para anya tarka pramANa kari saMbhavatA jo Agama, tAke avirudvaparaNAM kari pramANapanA ho hai / tau so anya tarka kahA ? so kahie haisarva bhavya saMsArI rAzi anaMtakAla kari bhI kSaya kauM prApta na hoi; jAte yahu rAzi prakSayAnaMta hai| jo jo akSayAnaMta hai, so so anaMtakAla kari bhI kSayakauM prApta na hoi / jaise tIna kAla ke samayani kA parimAraga kahyA ki itanAM hai, pari kabahUM aMta nAhI vA sarvadravyani kA agurulaghu ke avibhAga praticcheda ke samUha kA parimANa kahyA, pari aMta nahIM / taiseM saMsArI jIvanI kA bhI prakSayAnaMta pramANa jAnanA / jaisA yaha anumAna taiM pAyA jo tarka, so pramANa hai|
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 ] | gommaTasAra jIvakANDa gApA 168 bahari prazna--jo anaMtakAla kari bhI kSaya na honA sAdhya, so akSayAmata ke hetu te dRDha kIyA / tAt ihAM hetu ke sAdhyasamatva bhayA? . - - -tha... tAkA samAdhAna-bhavyarAzi kA akSayAnaMtapanA prApta ke pAgama kari siddha hai| tAte sAdhyasamatva kA abhAva hai| bahuta kahane. kari kahA ? sarva tatvani kA vaktA puruSa jo hai prApta, tAkI siddhi hote tisa prApta ke vacanarUpa jo bhAgama, tAkI sUkSma, aMtarita, duri padArthani viSa pramANatA kI siddhi ho hai / tAteM tisa prAgamokta padArthani viSa merA citta nissaMdeha rUpa hai / bahuta vAdI hone kari kahA sAdhya hai ? bahuri prApta kI siddhi kaise ? so kahie hai "vizvatazcakSuruta vizvato mukhaH' asA veda kA vacana kari, bahuri 'praNamya zaMbhaM' ityAdi naiyAyika vacana kari, bahuri 'buddho bhaveI' ityAdi bauddha vacana kari, bahuri bhokSamArgasya netAraM, ityAdi jaina vacana kari, bahuri anya apanAapanA mata kA devatA kA stavanarUpa vacanani kari sAmAnyapane sarva matani virSe prApta mAna hai / bahuri vizegApahalA, bItamAheba syAdvAdI hI prApta hai / tAkA yukti kari sAdhana kIyA hai / so vistAra te syAdvAdarUpa jaina nyAyazAstra virSe prApta kI siddhi jAmanI / aseM ho nizcayarUpa jahA~ khaMDane vAlA pramANa na saMbhava hai, tAtai prApta ara prApta kari prarUpita prAgama kI siddhi ho hai / tAtai prApta Agama kari prarUpita jyo mokSatatva ara baMdatattva so pradazya pramANa karanA aseM Agama pramANa te eka zarIra viSai nigoda jIvani ke siddha-rAzi teM anaMta guragAeno saMbhava hai / bahuri akSayAnaMtapanA bhI sarva matavAle mAna hai / kauU Izvara viSa bhAna hai| kauU svabhAva vire mAna hai / tAtai kahyA hyA kathana pramANa hai / / atthi aNaMtA jIvA, jehiM Na patto hasANa prinnaamo| bhAvakalaMkasupaurA, NigodavAsaM ga maMcaMti // 167 // saMti ajaMtA jIyA, yainaM prAptastrasAnAM pariNAmaH / bhAvakalaMkasupracurA, nigozvAsana saMcaMti / / 197 // -- - UParmation-mm----- 1. ghaTaNDAgama ghayalA pustaka 1, pRSTha 273, mAthA 148 parakhaNDAnam-dhavalA pustaka pRSTha 477 mAthA 42 kintu tatra bhAvakala-kaipaurA iti paatthH|
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyapAnandrikA bhASATIkA ] TIkA - isa gAthA viSaM nityanigoda kA lakSaNa kahA hai| anAdi saMsAra virSe nigoda paryAya hI kauM bhogavate anaMte jIva nityanigoda nAma dhAraka sadAkAla haiN| te kaise haiM ? jini kari trasa je beiMdriyAdika, tinikA pariNAya jo paryAya, so kabahaM na pAyA / bahuri bhAva jo nigoda paryAya, tihinai kAraNabhUta jo kalaMka kahiye kaSAyani kA udaya kari pragaTa bhayA azubha lezyArUpa, tIhiM kari pracurA kahiye atyaMta saMbaMdharUpa haiM / jaise e nityanigoda jIva kadAcit nigodavAsa kauM na chor3e haiM / yAhItai nigoda paryAya ke prAdi aMta rahitapanAM jAni, anaMtAnaMta jIvani ke nitya nigodapanA kahA / nitya vizeSaNa kari anitya nigodiyA caturgati nigodarUpa prAdi aMta nigoda paryAya saMyukta keI jIva haiM, jaisA sUcai hai / jAte riNaccacaduggadiNigoda ityAdika paramAgama virSe nigoda jIva doya prakAra kahai haiM / bhAvArtha - je anAdi te nigoda paryAya hI kauM dharai haiM, te nityanigoda jIva haiM / bahuri bIci anya paryAya pAya, bahuri nigoda paryAya dharai, te itara nigoda jIva jAnanA / so ve Adi aMta lIye haiM / bahuri jini ke pracura bhAva kalaMka hai, te nigoda vAsa kauM na chADe, so ihAM pracara zabda hai ,so ekodeza kA prabhAvarUpa hai, sakala artha kA vAcaka hai; tAte yAkari yahu jAnyA, jinakai bhAva kalaMka thorAho hai, te jIva kadAcit nityanigoda teM nikasi, caturgati meM prAva haiM / so chaha mahInA ara ATha samaya maiM chaH sai pATha jIva nityanigoda meM sauM nikasa haiM ,so hI chaha mahInA ATha samaya meM cha: se pATha jIva saMsAra sauM nikasi kari mukti paha~ cai haiM // 17 // prAgai trasakAya kI prarUpaNA doya gAthA kari kahai haiMvihi lihi caduhiM paMcahi, sahiyA je iMdiehi loyli| le sakAyA jIvA, ragayA vIrovaseNa // 168 // dvAbhyAM tribhizcatubhi: paMcabhiH sahitA ye iMdriyarloke / te trasaphAyA jIvA, zedhA vIropadezena // 198 / / TIkA - doya iMdrI sparzana-rasana, tini kari saMyukta dvaudriya, bahuri tIna iMdriya sparzana-rasana-prANa, tini kari saMyukta zrIMdriya, bahuri cyAri iMdriya sparzana-rasana dhAraNa-cakSu, ini kari saMyukta caturiMdriya bahuri pAMca iMdriya sparzana-rasana-dhAraNa-cakSuzrotra, ini kari saMyukta paceMdriya, e kahe je jIva, te sakAya jAnane / ase zrI vardhamAna'
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 ] moTasAra jIjakANDa gAthA 196 a narmadarasad m maitrinasa tIrthakara paramadeva ke upadeza te paraMparAya krama kari calyA prAyA saMpradAya kari zAstra kA artha dhari kari hamahUM kahe haiM; te jAnane / / uvavAdamAraNatiya, pariNadatasamajhiUNa sesatasA / tasaNAlibAhirahiha ya, gatthi ti jiNehi Niddila // 166 // upapAdamAraNAMtikapariNasatrasamujjhitvA shesstrsaaH| . asanAlIvATe ca, na saMtIti jinanidiSTam / / 199 / / TIkA - vivakSita paryAya kA pahalA samaya virSe paryAya kI prApti, so upapAda kahie / bahuri maraNa jo prANa tyAga para aMta jo paryAya kA aMta jAkai hoi, so maraNAMtakAla, vartamAna paryAya ke prAyu kA aMta aMtarmuhUrta mAtra jAnanA / tIhi maraNAMtakAla viSa upajyA, so mAraNAMtikasamuddhAta khie| aAgAmI paryAya ke upajane kA sthAna paryaMta prAtmapradezani kA phailanA, so mAraraNAMtikasamuddhAta jAnanA / asA upapAdarUpa pariNamyA para mAraNAMtika samuddhAtarUpa pariNamyA para cakAra te kevala samuddhAta rUpa pariNamyA jo trasa, tIhi binA sthAnani virSe avazeSa svasthAnasvasthAna ara vihAraktasvasthAna para avazeSa pAMca samuddhAtarUpa parimame sarva hI asajIva, sanAlI vArai jo loka kSetra, tIhi virSe na pAie haiM; jaisA jina je arhatAdika, tinikari kahA hai / tAte jaise nAlI hoI, taise asa rahane kA sthAna, so asanAlI jAnanI / asa nAlI isa loka ke madhyabhAga virSe caudaha rAja UMcI, eka rAjU caur3IlaMbI sArthaka nAma dhAraka jAnanI / asa jIva trasanAlI viSa hI haiM / bahuri jo jIva prasanAlI ke bAhya vAtavalaya virSe tiSThatA sthAvara thA, usane asa kA Ayu baaNdhaa| bahari so pUrva vAyukAyika sthAvara paryAya ko choDi, AgalA vigrahagati kA prathama samaya virSe asa nAmA nAmakarma kA udaya apekSA kari sanAlI ke bAhya trasa hUvA, tAte upapAdavAle trasa kA astitva sanAlI bAhya khaa| bahuri koI jIca basanAlI ke mAhi vasa haiM, bahuri asanAlI bAhira tanuvAtavalaya saMbaMdhI vAyukAyika sthAvara kA baMdha kiyA thA / so Ayu kA aMtarmuhUrta avazeSa rahai, taba Atmapradezani kA phailAva jahAM kA baMdha kiyA thA, tisa sthAnaka sanAlI ke bAhya tanudAtavalaya paryanta gamana kareM / tAtai mAraNAMtika samuddhAtavAle basa kA astitva asanAlI bAhya khaa| __bahuri kevalI daMDa-kapATAdi prAkAra kari trasanAlI bAra apane pradezani kA phailAvanarUpa samudghAta karai haiN| tAtai kevalasamuddhAta vAle trasa kA astitva basanAlI
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagnAnacantikA bhAvATIkA / [ 330 bAhya kahyA / ini binA aura prasa kA astitva asanAlI bAhya nAhIM hai; asA abhiprAya zAstra ke kartA kA jAnanA / " ' Age vanaspatIvat anya bhI jIvani ke pratiSThita, apratiSThitapanA kA bheda dikhAve haiM puDhavIAdicauNhaM, kevaliyAhAradevariparayaMgA / apaviDidA Nigodahi, padiThidaMgA have sesA // 200 // pRthivyAdicaturNA, kevalyAhAradevanirayAMgAni / / .. apratiSThitAni nigodaiH, pratiSThitAMgA bhavaMti zeSAH // 20 // TokA - pRthvI Adi cAri prakAra jIva pRthvI -, apa - teja - vAyu ini kA zarIra, bahuri kevalI kA zarIra, bahuri AhAraka zarIra, bahuri devani kA zarIra, bahuri nArakIni kA zarIra e sarva nigoda zarIrani kari apratiSThita haiM; prAzrita nAhIM / ini virSe nimoda zarIra na pAie hai| bahuri avazeSa rahe je jIva, lini ke zarIra pratiSThita jAnane / ini virSe nigoda zarIra pAie hai / tAtai avazeSa sarva nigoda zarIrani kari pratiSThita haiM, prAzrita haiM / tahAM sapratiSThita pratyeka vanaspatI, dvIMdriya, vIMdriya, caturidriya, paMceMdriya, tiryaca para pUrva kahe tini binA avazeSa manuSya ini sabani ke zarIra viSa nigoda pAie haiM / Agai sthAvarakAyika, sakAyika jIvani ke zarIra kA AkAra kahaiM haiM- ' masuraMbubiMbusUI-kalAvadhayasaNNiho have deho| . puDhavIprAdicauNha, tarutasakAyA aNeyavihA // 2015 . masUrAMbudidusUcIkalApadhvajasannibho bhaveddehaH / pRthivyAdicaturA~, tarutrasakAyA anekavidhAH / / 201 // ... TokA - pRthivIkAyika jIvani kA zarIra masura anna samAna gola AkAra dhara hai / bahuri apakAyika jIvani kA zarIra jala kI bUMda ke samAna gola AkAra dhare hai / bahuri agnikAyika jIvani kA zarIra suIni kA samUha ke samAna laMbA bhara Urdhva dirSe caur3A bahumukharUpa prAkAra dharai hai / bahuri vAtakAyika jIvani kA zarIra
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ Diana mr-Main. :340 ] aisAralAra bhovakAsa gAthA 202 -.-..-. a.... n an Amimir dhvajA samAna labA, caukaura sAkAra dhara hai / ase inike AkAra kahe / tathApi inikI avagAhanA dhanAgula ke asaMkhyAta bhAgamAtra hai; tAteM jude-jude dIseM nAhIM / jo pRthvI Adi iMdriyagocara hai, so ghane zarIrani kA samudAya hai, asA jAnanA / bahuri taru, je banaspatIkAyika para dvoMdriyAdika prasakAyika, ini ke zarIra aneka prakAra AkAra dhare haiM, niyama nAhIM / te dhanAMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga teM lagAi, saMkhyAta ghanAMgula paryaMta avagAhanA dhare haiN| jaise jAnanA / Age kAya mArgaNA ke kathana ke anaMtara kAya sahita saMsArI jIvani kA dRSTAMtapUrvaka vyavahAra kahaiM haiM--- jaha bhAravaho puriso, vahai bharaM gehiUNa kAvaliyaM / emava vahai jIvo, kammabharaM kAyakAvaliyaM // 202 / / yathA bhAravahaH puruSo, vahati bhAraM gRhItvA kAvaTikam / evameva vahati jIvaH, karmabhAraM kAyakATikam / / 202 // TokA - loka viSaM jaiseM bojha kA vahanahArA koU puruSa, kAvaDiyA so kAvar3i meM bharyA jo bojha bhAra, tAhi lekari vivakSita sthAnaka pahuMcAvai hai / se hI yahu saMsArI jIva, audArika Adi nokarmazarIra viSai bhar2yA hUvA jJAnAvaraNAdika dravyakarma kA bhAra, tAhi lekari nAnAprakAra yonisthAnakani kauM prApta kara hai / bahuri jaise soI puruSa kAvar3i kA bhAra kI geri, koI eka iSTa sthAnaka viSa vizrAma kari tisa bhAra kari nipajyA duHkha ke viyoga kari sukhI hoi tiSTha hai| taiseM koI bhavya, jIva, kAlAdi labdhini kari aMgIkAra kInoM jo samyagdarzanAdi sAmigrI, tIhi kari yukta hotA saMtA, saMsArI kAvaDi kA virSe bharcA karma bhAra kauM chAMDi, lisa bhAra kari nipajyA nAnA prakAra duHkha-pIr3A kA viyoga kari, isa loka kA agrabhAga virSe sukhI hoI tiSTha hai / asA hita upadeza rUpa AcArya kA abhiprAya hai / .. Age dRSTAMsapUrvaka kAyamArgaraNA rahita je siddha, tinikA upAya sahita . svarUpa kI kahaiM haiM - - --- -. TruraTi r oraMUwN mamme w M anon : - " T HEMAMMAR ma " :-paTakhaNNAgama-dhavalA pustaka pRSTha 'saM. 140, gAthA 57 /
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyAmantrikA bhASATokA ] jaha kaMcaraNamaggi-mayaM, sucai kiraNa kAliyAe ya / taha kAyabaMdha-mukkA, akAiyA jhANa- jogeNa // 203 // yaza kAMcanavamigataM, mucyate kiTTena kAlikayA ca tathA kAryabaMdhamuktA, akAyikA - dhyAnayogena // 203 // - TIkA jaise loka viSai mala yukta sInA, so agni ko prApta saMtA, aMtaraMga pArA Adi kI bhAvanA kari saMvArthI huMvA bAhya mala to koTikA bhara aMtaraMga mala zvetAdi rUpa abhyavarSe, tAkari rahita ho hai / dedIpyamAna solahebAna vija svarUpa kI labdhi ko pAi, sarva janani kari sarAhie hai / taise dhyAnayoga jo dharma dhyAna, zukla dhyAna rUpa bhAvanA, tAkari thara bahiraMga taparUpI agni kA saMskAra kari nikaTa bhavya jIva haiM, te bhI zrIdArika, tejasa zarIra sahita kArmAraNa zarIra kA saMbaMdha rUpa kari mukta hoi / kAyikA: kahie zarIra rahita siddha parameSThI te anaMta jJAnAdi svarUpa kI upalabdhi kI pAMi; lokAgra viSe sarva indrAdi loka kari stuti, namaskAra, pUjanAdi kari sarAhie hai / kAya jini pAie te kAyika, zarIradhAraka saMsArI jAnane / tinate viparIta kAya rahita akAyika mukta jIva jAnane / [ 341 Age zrI mAdhavacaMdra traividyadeva gyAraha gAthA sUtrani kari pRthivIkAyika Adi jIvana kI saMkhyA kaheM haiM uDDharAMsivAra, loge aNNoSNasaMga teU / bhUjalavAU ahiyA, paMDibhAgo'khalogo du // 204 // sArdhatraya zivAraM loke zranyonyasaMguNe tejaH / bhUjalavAyavaH adhikAH, pratibhAgo'saMkhya lokastu // 204 // TIkA - jagatthezI ghana pramANa loka ke pradeza, tIhi pramANa zalAkA, viralana, deya - e tIna rAzi kari tahAM viralanarAzi kA 'viralana kari, eka-eka judAjudA bakheri, tahAM eka-eka prati devarAzi ko sthApi, yatisaMvarga karanA / jAkA va kIyA, tAkA samaMtapane varga karanA / so ihAM paraspara guNane kA nAma vargitasaMvarga '1' parsayAyam - ghathalA pustaka 1, pRSTha 262, gAMdhI 1445
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ maga - - - { gommada sAra jIvakANDa gAthA 204 hai / tAhi kari zalAkArAzi maiM syoM eka ghttaavnaa| bahari ase karate jo rAzi upadhyA, tAhi viralana kari eka-eka prati soI rAzi dei, vagitasaMvarga kari zalAkArAzi meM sauM eka aura ghaTAvanA / jaise loka pramANa zalAkA rAzi yAvat pUrNa hoi lAvat karanA / aseM karate jo rAzi upajyA, tIhi pramANa zalAkA, viralana, deyarAzi, sthApi, viralanarAzi kA viralana kari, eka-eka prati deya rAzi kauM dei, vagitasaMvarga kari dUsarI bAra sthApyA havA, zalAkArAzi maiM sau eka ghaTAvanA / bahuri tahAM upajyA hUvA rAzi kA viralana kari, eka-eka prati soI rAzi sthApi, gata varSa mAri, titalAkArAzi maiM sau eka aura ghaTAvanA / aseM dUsarI bAra sthApyA hUvA zalAkArAzi kauM bhI samApta kari, tahAM aMta virSe jo mahArAzi bhayA, tIhi pramANa zalAkA, viralana, deya, sthApi; viralanarAzi kA viralana kari, ekaeka prati deya rAzi ko dei, vagitasaMvarga kari, tIsarI bAra sthAnyA zalAkArAzi se eka ghaTAvanA / bahuri tahAM jo rAzi bhayA, tAkA viralana kari, eka-eka prati soI rAzi dei, vagitasaMvarga kari, tisa zalAkArAzi teM eka aura kAr3hanA / ase tIsarI bAra sthApyA havA zalAkArAzi kauM samApta kari, tahA~ aMta virSe upajyA mahArAzi, tihi pramANa zalAkA, viralana, deya, sthApi; viralatarAzi kauM bakheri, eka-eka prati deya rAzi kauM dei vagitasaMvarga kari, cauthI bAra sthApyA hUvA zalAkArAzi se eka kAr3hanA / bahuri tahAM jo rAzi bhayA, tAkA viralana kari, eka- eka prati tisa hI kauM dei, vagitasaMvarga kari, tisa zalAkArAzi maiM sauM eka aura kAr3hanA / jaise hI krama kari pahilI bAra, dUsarI bAra, tIsarI bAra jo sthApe zalAkArAzi, tinikauM jor3e, jo pramANa hoi, titane cauthI bAra sthApyA havA zalAkArAzi maiM sauM ghaTAeM, avazeSa jitanA pramANa rahA, tinakauM eka-eka ghaTAvane kari, pUrNa hote aMta virSe jo mahArAzi upajyA, tIhi pramANa tejaskAyika jIvarAzi hai / isa rAzi kA paraspara guNakAra zalAkArAzi, varma zalAkArAzi, arddhaccheda rAzi tinikA pramANa vA alpabahutva pUrve dvirUpa dhanAdhana dhArA kA kathana karate kahA hai| taise ihAM bhI jAnanA / jaise sAmAnyapaNe sAhA tIna bAra vA vizeSapaNe kiMcit ghATi, cyAri zalAkArAzi, pUrNa jaise hoi, taise loka kA paraspara guNana kIeM, jo rAzi hoDa, titane agnikAyika jIvarAzi kA pramANa haiM / bahuri ini te pRthvIkAyika ke jIva adhika haiN| ini te apakAya ke jIva adhika haiM / initeM vAtakAya ke jIva adhika haiM / ihAM adhika kitane haiM ? asA jAnane ke nimitta bhAgahAra asaMkhyAta loka Swe 3 - - D HEPRERNMEOrnvis /
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAnacandrikA bhASAkA pramANa jAnanA / so kahie hai- asaMkhyAta lokamAtra agnikAyika jIvani kA parimANa tAkauM yathAyogya choTA asaMkhyAt loka kA bhAga dIeM, jetA parimANa Avai, titane agnikAyika ke jIvani kA parimANa virSe milAyeM, pRthvIkAyika jIvani kA parimANa ho hai / bahuri isa pRthvIkAyika rAzi kI asaMkhyAt loka kA bhAga dIeM, jetA parimAraNa pAvai, titane pRthvokAyika rAzi vi milAye, titanA apakAyika jIvani kA parimAraNa ho hai / bahuri apakAyika rAzi kauM asaMkhyAta loka kA bhAga dIeM, jo parimANa Avai, titanA apakAyika rAzi virSe milAeM, cAtakAyika jobani kA parimANa ho hai; praisa~ adhika-adhika jAnane . apadiTiThavapatteyA, asaMkhalogaSpamAragayA hoti / tatto padindiA puNa, asaMkhalogeNa saMguNivA // 20 // apratiSThitapratyekA, asaMkhyalokapramAraNakA bhavaMti / tataH pratiSThitAH punaH, asaMkhyalokena saMguriNatAH // 205 / / TIkA - apratiSThita pratyeka vanaspatIkAyika jIva yathAyogya asaMkhyAta loka pramANa haiM / bahuri ini kauM asaMkhyAta loka kari guraNe, jo parimANa hoi, titane pratiSThita pratyeka banaspatIkAyika jIva jAnane / doUni kauM milAeM sAmAnya pratyeka vanaspatIkAyika jIvani kA pramANa ho hai| .. tasarAsipaDhaviAdI, caukkapatteyahIraNasaMsArI / sAhArarapajIvANaM, parimANaM hodi jiviDheM // 206 // asarAzipRthivyAdi catuSkapratyekahInasaMsArI / sAdhArasajIvAnAM, parimANaM bhavati jinadiSTam / / 206 // TokA - AgeM kahie hai - pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kari bhAjita pratarAMgula kA bhAga jagatpratara kauM dIeM, jo hoi, titanA asarAzi kA pramANa ara pRthvIapa-teja-vAyu ici cyArini kA milyA hUvA sAdhika cauguNA tejakAyika rAzi pramANa, bahuri isa pratiSThita-apratiSThita pratyeka vanaspatI kA milyA havA parimANa, ase iMni tIna rAzini kauM saMsArI jIvani kA parimANa meM ghaTAeM, jo avazeSa rahaiM, titanA sAdhAraNa vanaspatI, je nigoda jIva, tinikA parimANa anaMtAnaMta jAnanA; jaisA jinadeva ne khaa|
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 ] [ gommaTasAra garekA pAthA 207-208. sagasaga asaMkhabhAgo, bAdarakAyAraNa hodi parimANaM / Her sumapamANaM, paMDibhAgo pavvaNiTTho // 207 // FaraarikhyabhAgo, bAdarakAyAnAM bhavati parimANam / zeSAH sUkSmapramANaM pratibhAgaH pUrvanirdiSTaH // 207 // TIkA -- pRthivI, grupa, teja, vAyu, sAdhAraNa vanaspatIkAyikani kA jo. pUrva parimANa kahyA, tisa apane-apane parimANa ko asaMkhyAta kA bhAga denA / tahAM eka bhAga pramANa tau apanA-apanA bAdara kAyakani kA pramANa hai / avazeSa bahubhAga pramANa sUkSma kAyakani kA pramANa hai / pRthvIkAyika ke parimANa ko asaMkhyAta kA bhAga diijie| tahAM eka bhAga prasAraNa bAdara. pRthvIkAyakani kA parimANa hai / avazeSa bahubhAga parimANa sUkSma pRthvIkAyikani kA parimANa hai / jaise hI saba kA jAnatA / ihAM bhI bhAgahAra kA parimANa pUrve kahyA thA, asaMkhyAta loka pramANa soI hai / tAta ihAM bhI anikAyAdika- viSai pUrvokta prakAra adhika adhikapanA jAnanA / suhamesu saMkhabhAga, saMkhA bhAgA apuNNamA ibarA / jasi zrapuNNadvAdo, puNNaddhAH saMkhaguNivakamA // 208 // sUkSmeSu saMkhyabhAgaH, saMkhyA bhAgA apUrNakA itare / yasmAdapUrNAdvAtaH pUrNAdvA saMkhyaguNitamAH / / 208 // TokA - pRthvI, apa, teja, vAyu, sAdhAraNa vanaspatI, inikA pUrve jo sukSma jIvani kA parimANa kahyA, tIMhi viSai apane-apane sUkSma jIvani kA parimANa kauM saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga pramANa to aparyApta haiM / bahuri avazeSa bahubhAga pramANa paryApta haiN| sUkSma jIvani viSe aparyApta rAzi leM paryApta rAzi kA prasAraNa bahuta jAnanA / so kAraNa kahaiM haiM; jAteM paryApta avasthA kA kAla aMtarmuhUrtamAtra hai| isa kAla teM paryApta avasthA kA kAla saMkhyAtaguNA hai, so dikhAie hai| komala pRthvIkAyika kA utkRSTa Ayu bAraha hajAra varSa pramANa hai / bahuri kaThina pRthvI kAyika kA bAIsa hajAra varSa pramANa hai / jalakAyika kA sAta hajAra varSa pramANa hai| tejakAyika kA tIna dina pramANa hai / vAtakAyika kA tIna hajAra varSe: | vanaspatI kAyika kara daza hajAra varSa pramArA hai / pramAraNa
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAnandikA bhASATokA ] [345 ihAM prasaMga pAra nikalatraya nimeM baiMtI mA bArA varSa, leMDI kA guNacAsa dina, caudrI kA chaha mahinA pramANa hai| ase utkRSTa prAyu, bala kA parimAraNa kahyA / tIhi virSe aMtarmuhUrta kAla virSe tau aparyApta avasthA hai| avazeSa kAla virSe paryApta avasthA hai / sAtai aparyApta avasthA kA kAla se paryApta avasthA kA kAla saMkhyAtagaNA jAnanA / tahAM pRthvI kAyika kA paryApta-aparyApta doU kAlani virSe jo save sUkSma jIva pAie to aMtarmuhUrta pramANa aparyApta kAla vi. kete pAie ? ase pramANa rAzi paryApta-aparyApta doU kAlani ke samapani kA samudAya, phalarAzi sUkSma jIvani kA pramANa, icchArAzi aparyApta kAla kA samayani kA pramANa, tahA~ phala kari icchA kauM guriNa, pramANa kA bhAga dIeM, labdharAzi kA parimANa pAvai; titane sUkSma pRthvIkAyika aparyApta jIva jAnane / bahuri pramANa rAzi, phalarAzi, pUrvokta icchArAzi paryApta kAla kIeM labdharAzi kA jo parimANa Avai, titane sUkSma pRthvIkAyika paryApta jIvani kA parimAraNa. jaannaa| tAhI te saMkhyAta kA bhAga dIeM, eka bhAga pramANa aparyApta kahe / avazeSa (bahu) bhAga pramANa paryApta kahe haiM / aMseM hI sUkSma apakAyika, tejakAyika, vAtakAyika, sAdhAraNa vanaspatikAyika virSe apanAapanA sarva kAla kI pramANarAzi kari, apane-apane pramANa kI phalarAzi kari. paryApta vA aparyApta kAla kI icchArAzi kari labdharAzi pramANa paryApta vA aparyApta jIvani kA pramANa jaantaa| ihAM paryApta vA aparyApta kAla kI apekSA jIvani kA parimANa siddha hUbA hai| pallAsaMkhejjavahida, padaraMgalabhAjide jagappadare / jalabhUriNapavAdarayA, puNNA AvaliasaMkhabhajidakamA // 206 // palyAsaMkhyAvahitapratarAMgulabhAjite jmtprtre| .. jalabhUnipavAdarakAH, pUrNA prAvalyasaMkhyabhAjilakramAH // 209 // TIkA --palya ke asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga pratarAMgula kauM dIyeM, jo parimANa - pAvai, tAkA bhAga jagatpratara ko dIeM, jo parimAraNa Aya, titanA bAdara apakAyika paryApta jIvani kA pramANa jAnanA / bahuri isa rAzi kauM prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAgA kA bhAga dIeM, jo parimAraNa prAva, titanA bAdaraM pRthvI kAyika paryApta jIvani kA pramAraNa jaannaa| bahari isa rAzi ko bhI prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIeM; jo parimAraNa pAvai, titanA bAdara pratiSThita pratyeka vanaspatI paryApta
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..: 346 ] / gommaTasAra jIvakANDa gAyA 210-211 ...... : wapaparsTRIDAmremainE R write jIvani kA pramANa jAnanA / bahuri isa rAzi kauM bhI prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga doeM, jo parimANa pAvai, titanA bAdara apratiSThita pratyeka vanaspatI paryApta jIvani kA pramANa jAnanA / ihAM 'riNa' isa prAdi akSara se nigoda zabda kari pratiSThisa pratyeka jAnane; jAta sAdhAraNa kA kathana AgeM pragaTa kahai haiM ---- .:.: vidAvalilaregANamasaMkhaM saMkhaM ca teuvAUraNaM / -:: pajjattANa pamANaM, tehi vihINA apajjattA // 210 // aMdAyalilokAnAmasaMkhyaM saMdhyaM ca tejovAyUnAm / paryAptAnAM pramANaM, laivihInA aparyAptAH // 21 // . TokA - pAvalI ke jete samaya haiM; tinikA dhana kIeM, jo pramANa hoI, * tAko vRMdAvalI kahie / tAkI asaMkhyAta kA bhAga dIeM, jo parimANa Ave, titanA bAdara agnikAyika paryApta jIvani kA pramANa jAnanA / bahuri loka kI saMkhyAta kA bhAga dIeM, jo parimAraNa pAvai, titanA bAdara vAtakAyika paryApta jIvani kA pramANa jAnanA / sUkSma jIvani kA pramANa pUrva kahyA hai, tAtai ihA bAdara hI grahaNa karane / bahuri pUrva jo pRthvI, Apa, teja, vAyu, pratiSThita-apratiSThita pratyeka banaspatIrUpa bAdara jIvani kA parimAraNa kahyA zrA; tIhi virSe apanA-apanA paryApta jIvani kA parimANa ghaTAe, avazeSa rahai, titane-titane bAdara aparyApta.jIva jAnane / sAhAraNabAdaresa, asaMkhaM bhAgaM asaMkhagA bhaagaa| puNNANamapuNNANaM, parimANa hodi aNukamaso // 211 // sAdhAraNabAdareSu asaMkhya bhAga saMkhyakA bhAgAH / pUrNAnAmapUrNAnAM, parimANaM bhavatyanukramazaH 1211 / / -- - - TRE - naEAM TIkA - bAdara sAdhAraNa vanaspatI kA jo parimArA kahA thA, tAkauM asaMkhyAta kA bhAga diijie| tahAM eka bhAga pramANa to bAdara nigoda paryApta jIvani kA pramANa jAnanA / bahuri avazeSa asaMkhyAta bahubhAga pramANa bAdara nigoda aparyApta jIvani kA pramANa jaannaa| ase anukrama teM ihAM kAla kI apekSA alpa-bahuta .
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ sambAmanikA bhASAdIkA ] [.347 nAhI kahA hai| bAdarani virSe paryAptapanA durlabha hai / tAteM paryApta thore; aparyApta ghane haiM; . asA prAcAryani kA anukrama jAni kathana kIyA hai| jaisA prAcAryani kA abhiprAya jAnanA / " - AvaliasaMkhasaMkheNavahidapavaraMgulega hidapadaraM / kAso sasANA, puSNUNatasA apuNNA hu // 212 // AvalyasaMkhyasaMkhyenAvahitaprasaMgulena hitAtaram / kramazastrasatatpUrNAH pUnitrasA * apUrNA hi // 212 // TIkA - pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAma pratarAMgula kauM dIeM, jo parimANa pAva, tAkA bhAga jagatpratara kauM doeM, jo parimAraNa prAvai, titanA sarva trasarAzi kA pramANa jAnanA / bahuri saMkhyAta kA bhAga pratarAMgula ko dIeM, jo parimANa prAva, tAkA bhAga jagatpatara kau dIeM, jo parimANa mAvai, titanA paryApta prasa jIvani kA pramANa jAnanA / bahuri sAmAnya sa jIvani kA parimANa maiM syo paryApta sani kA parimANa ghaTAeM, jo parimAraga avazeSa rahai, titanA aparyApta sa jIvani kA pramAe jAnanA / ihAM bhI paryAptapanA durlabha hai ! tAtai paryApta basa thore haiM, . . aparyApta prasa bahuta haiM; asA jaannaa| prAmeM bAdara agnikAyika Adi chaha prakAra jIvani kA parimANa kA vizeSa nirNaya karane ke nimitta doya gAthA kahai haiM - .. aavlimsNkhbhaagennvhidplluunnsaayrchidaa| bAdaratepaNibhUjalavAdAeM carimasAyaraM puNNaM // 213 // prAvalyasaMkhyabhAmenAvahitapalyonasAgarArdhacchedAH / bAvaratepanibhUjalavAtAnAM caramaH sAgaraH pUrNaH // 213 // - TokA - bAdara agnikAyika, apratiSThita-pratiSThita pratyeka vanaspatI, pRthvI, apa, vAyu ina chahauM rAzi ke ardhacchedoM kA parimAraNa prathama kahie hai / ardhaccheda kA svarUpa pUrva dhArAni kA kathana virSe kahyA hI thA; so ihAM eka bAra pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga palya kauM dIeM, jare eka bhAga kA parimANa Ava, titanAM sAgara meM so ghaTAie, taba bAdara agnikAyika jIvani kA jo parimANa, bAke .ardha
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratTANTHANI 348 ) pommaTasAra jomakA gAyA 214 mtapm cchedani kA parimANa hoI / bahuri doya bAra pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAgaH palyA kauM dIe, jo parimANa prAMva, titanAM sAgara meM soM ghaTAieM, taba bAdara apratiSThita pratyeka rAzi ke ardhacchedani kA parimAraNa hoi / bahuri tIna bAra zrAvalI: kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga palya.kauM dIeM, jo parimANa prAvai, titanA sAgara meM soM ghaTAie, taba bAdara pratiSThita pratyeka rAzi ke ardhacchedani kA parimANa hoi / bahuri cyAri bAra pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga palya kauM dIeM, jo parimANa prAde, titanAM sAgara meM soM ghaTAeM, pRthvIkAyika rAzi ke ardhacchedani kA parimANa hoi / bahuri pAMca bAra aAvalI kA asaMkhyAtathA bhAga kA bhAgaHpalyA kauM dIeM, jo parimAraNa,prAvai, titatA sAgara meM soM ghaTAeM, apakAyika rAzi ke ardhacchedani kA parimANa hoi.| bahuri vAtakAyika rAzi ke arghacchedani kA parimAraNa saMpUrNa sAgara pramAga, jAlanA / jAte sUtra virSe asA kahA hai. 'aMta virSe saMpUrNa sAgara haiN| te vi viseseMgAhiyA, pallAsaMkhajjabhAgamettaNa / ' samhA te rAsozro, asaMkhalogeNa gurigadakamA // 214 // se'pi vizeSeraNAdhikAH, palyAsaMkhyAtabhAgamAtreNa / sasmAle rAzayo'saMkhyalokana guNitakramAH // 214 // -- - - - - ra ga -na TIkA -- jA kAraNa te je arghaccheda rAzi, te bAdara tejakAyika rAzi ke ardhaccheda rAzi teM lagAi, apratiSThita pratyeka prAdi rAzini ke ardhaccheda pAMcau AvalI ke asaMkhyAtaveM bhAga mAtra apanA-apanA eka-eka vizeSa kari krama te adhika haiM / tahAM agnikAyika rAzini ke ardhacchedaviHte apratiSThita pratyekarAzi ke ardhaccheda palya kauM eka ghATi pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kari guriNaeM ara doya bAra pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, jo pramANa hoi, titane adhika haiM / bahuri apratiSThita pratyeka rAzi ke ardhacchedani teM pratiSThita pratyeka rAzi ke ardhaccheda palya kauM ekara ghATi pAvalI kA asaMkhyAtayAM bhAgakari, gurigae ara tIna bAra zrAvalI kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAga dIeM, jo pramANa hoi titane adhika haiN| bahuri pratiSThita pratyeka rAzi ke ardhacchedani rauM bAdara pRthvIkAyika rAzi ke ardhaccheda palya kI eka vATi pAvalI kA asaMkhyAtavA bhAga kari bhuNie: ara cyAri bAra aAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie; jo pramANa hoi, titane adhika haiM / bahuri bAdara pRthvI
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ .." EL R samyagjAlatrikA bhAgATokA / kAyika rAzi ke ardhacchedana : bAbara. malaka yinaH rAzi nArdhanda palya. kauM. eka dhAdimAvalI kA. asaMkhyAtavAM bhAga kari gupieM, araH pAMca bAra Avalo kA asaMkhyAtavAM bhAgakA bhAga dIjieM; jo pramANa hoi titane adhika haiN| bahari bAdara jalakAMthika rAzi ke ardhacchedani te bAdara vAtakAyika rAzi ke ardhaccheda: palya ko eka kari guNie, para pAMca bAra pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAgaH dIjie; jo pramANa pAye; titane adhika haiM; aseM adhika-adhika ardhacchedaH jAnane / __ aba isa kathana kauM aMkasaMdRSTi kari pragaTa dikhAie hai | palya kA pramANa paisaThi hajAra pAca seM chattIsa (65,536.) pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAgaH kApramANa ATha, sAgara kA pramANa chaha.lAkha pacapana hajAra tIna se sAThi.(6,55,360). tahAM eka bAra, doya bAra, tIna bAra, cyAri bAra, pAMca bAra, ATha kA bhAga paNachI kauM dIeM, ikyAsI se bANavai, eka hajAra caubIsa, eka sau aThAIsa, solaha doyaH (8162 / 10241128 / 16 / 2) itane pAie / so ekrama : pATha-ATha guraNe ghATi haiM / bahuri itane-itane chaha lAkha pacAvana hajAra tIna se sAThi virSe ghaTAeM; aMta virSe saMpUrNa haiN| tAse kichU bhI na ghaTAeM, agnikAyikAdi rAzi ke ardhacchedani kA pramANa hoi / 64716.8 1. 65433.6 / 6552.32 / 655344 / 655358 / 655360 / ihA adhika pramANa lyAvane kauM paNaTThI ko sAta kari guNa, doya, tIna, cyAri, pAMca bAra pATha kA bhAga doeM aMta virSe eka kari guNi, pAMca bAra pATha kA bhAga dIeM, ikahattarise ar3asaTha, ATha se chinarva, eka sau bAraha, caudaha, doya (7168 / 866 / 112 / 14 / 2) anukrama te adhika kA pramANa mAvai hai / a~se hI pUrvokta kathana kA bhAvArtha :jaannaa| bahuri ihAM jitanA-jitanA ardhacchedani kA adhika kA pramANa kahA, titanA titanA dUvA mAMDi paraspara guNa, jo-jo yathAsaMbhava asaMkhyAta lokamAtra pramANa hoi, tIhi tIhi kari-guNyA hUvA anukrama te agnikAyikAdi haiM anatiSThita pratyekAdi rAzi jAnane / jAte ase sUtra. pUrve gariNata kathana virSe kahyA hai -- .. viraliparAsIko puSa, jesiyamettANi ahiyarUvArisa / tesi aparapoSaNahavIM, guraNayAro laddharAsissa // isa sUtra ke abhiprAya te jete-jete pUrva rAzi ke ardhacchedAna te uttara rAzi ke.. ardhaccheda adhika kahe titane-titane duve mAMDi, paraspara guNe, jo-jo pramANa hoi,
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ myATabARASOORARAMASTRA E 350 / [ pommaTasAra jIvakANDa gAyA 215 titane-titane pramANa kari, pUrvarAzi ko guga, uttara rAzi kA pramANa hoi / so ihAM sAmAnyaparne muragakAra kA pramANa sarvatra asaMkhyAta lokamAtra hai / ihAM pUrvokta pramANa dUvAni ko paraspara guraNe asaMkhyAta loka kaisa hoi ? so isa kathana ko prakaTa aMkasaMdRSTi kari ara arthasaMdRSTi kari dikhAie hai / jaise solaha dUvAti kauM paraspara guNe, paNaTThI hoi, tau causaThi dUvAni kauM paraspara guNe, kitane hoi, ase rAzika karieM / tahAM pramANarAzi virSe deya rAzi doya viralanarAzi solaha,phalarAzi paNaTThI (65536) icchArAzi virSe deyarAzi doya biralanarAzi causaThi / / aba ihAM labdharAzi kA pramANa lyAvane ko karaNa sUtra kahai haiM - diNNacchedeNavahida-iThThacchedehiM payadaviralaNaM bhjiye| laddhamidaiTTharAsINaNNoNNahakoe hodi payadadharaNaM // 21 // dezanAvahineSTarodaH pratAdhiralanaM bhAjite / labdhamiseSTarAzyanyonyahatyA bhavati prakRtadhanam // 21 // TIkA - deyarAzi ke ardhaccheda kA pramANa kari, je phalarAzi ke ardhaccheda pramANarAzi virSe viralanarAzi rUpa kahe, tinikA bhAga dIeM, jo pramANa Avai, tIhi kari icchArAzi rUpa prakRtarAzi virSe jo viralanarAzi kA pramANa kahyA, tAkauM bhAga dIeM, jo pramANa prAya, titanA jAyagA phalarAzirUpa jo iSTarAzi, tAkI mAMDi paraspara muNe, jo pramANa Avai, titanA labdharAzirUpa prakRtidhana kA pramANa ho hai / so ihAM deyarAzi doya, tAkA ardhaccheda eka, tIhikA je phalarAzi paragaTThI ke ardhaccheda pramANarAzi virSe viralanarAzirUpa kahe solaha, tinikauM bhAga dIeM, solaha hI pAeM / inikA sAdhyabhUta rAzi kA icchArAzi viSaM kahA, jo viralanarAzi cauMsaThi, tAkauM bhAga dIeM, cyAri pAeM / so cyAri jAyagA phalarAzirUpa paragaTThI mAMDi 65536 / 65536 / 65536 / 65536 / paraspara guraNa, labdharAzi ekahI pramANa ho hai / jaise hI yathArtha kathana jaannaa| jo pUrva gaNita kathana virSe loka ke ardhacchedani kA jetA parimAraNa kahyA hai| titane dUve mAMDi paraspara guNeM ; loka hoi, to ihAM agnikAyika rAzi ke ardhaccheda pramANa dUbe mAMDi, paraspara guraNe kitane loka hoMhi ? aseM trairAzika kari ihAM pramANarAzi virSe deya rAzi doya, viralanarAzi loka kA ardhacchedarAzi, ara phalarAzi MARA
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampajJAnaca strikA bhAvATIkA ] [ 351 loka para icchArANi viSai devarAzi doSa, viralanarAzi agnikAyikarAzi ke ardhaccheda pramANa jAnanA / tahAM labdharAzi lyAvane ko deyarAzi doya, tAkA arthaccheda eka, tAkA bhAga phalarAzi (jo ) loka, tAkA ardhacchedarUpa pramANarAzi viSe viralanarAzi hai, tAko bhAgI loka kA parva mAtra pAra kA sAdhyabhUta afafe rAzi kA arthacchedarUpa jo icchArAzi, tAviSai viralanarAzi nikAyika rAzi ke ardhaccheda, tinako bhAga dIeM, jo pramANa AyA, so killU ghATi saMkhyAta palya kauM loka kA ardhacchedarAzi kA bhAga dIe, jo pramANa hoi titatA yahu pramANa AyA / so itane loka mAMDi, paraspara guNeM, jo asaMkhyAta loka mAtra parimANa bhayA, soI labdhirAzirUpa bAdara pramikAyikarAzi kA pramANa ihAM jAnanA / ihAM kiMcidUna saMkhyAta palya pramANa lokani kauM paraspara guNeM, jo mahata zrasaMkhyAta loka mAtra parimArA AyA, so tau bhAjyarAzi jAnanA / ara loka kA sarveccheda pramANa lokani kauM paraspara guNeM, jo choTA asaMkhyAta lokamAtra parimANa prAyA, so bhAgahAra jAnanA / bhAgahAra kA bhAga bhAjya kauM daeM, jo pramANa hoi, titanA bAdara afratfun taff kA pramANa jAnanA / bahuri ihAM agnikAyikarAzi viSai jo bhAgahAra kA, so agale pratiSThita pratyeka Adi rAzini viSai jo bhAgahAra kA pramANa pUrvokta prakAra kIeM zrAvai, tini sabani taiM asaMkhyAta loka guNA jAnanA / jAte sAgara meM syoM jo-jo rAzi ghaTAyA, so-so kramate zrAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA ghATi / tAteM pramANarAzi phalarAzi pUrvoktavat sthApi para icchArAzi viSa viralanarAzi apane-apane ardhaccheda pramANa sthApi, pUrvokta prakAra trairAzi kari pratiSThita pratyeka Adi rAzi bhI sAmAnyapane zrasaMkhyAta lokamAtra haiM / tathApi uttara uttararAzi asaMkhyAta loka guNA jAnanA / bhAgahAra jahAM ghaTatA hoi, vahAM rAzi tA hoi, so ihAM bhAgahAra asaMkhyAta loka guraNA ghaTatA kramateM bhayA; tAteM rAzi asaMkhyAta loka guraNA bhayA / ihAM asaMkhyAta loka vA AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kI saMdRSTi sthApi arthasaMdRSTi kA sthApana hai / so Age saMdRSTi adhikAra viSai "likheMgeH / iti AcArya zrInemicaMdra viracita gommaTasAra dvitIya nAma paMcasaMgraha graMtha kI jIvatattva pradIpikA nAma saMskRtaTIkA ke anusAri samyagjJAna candrikA nAmA isa bhASA ater for itasis viSa prarUpita je bIsa prarUpaNA, tiniviSa htraser nAmA pAThavA adhikAra saMpUrNa bhayA /
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ lavavAM adhikAra: yoga-mArgeNA-prarUpaNA // maMgalAcaraNa // kuMdakusumasama daMtata, puSpavaMta jinarAya / baMdI jyoti anaMtamaya, puSpadaMtavata kAya // 9 // ari merortA yogamArgaNA kA nirUpaNa kareM haiN| vahAM prathama hI yoga kA sAmAnya lakSaNa kahaiM haiM - puggalavivAhadehovayeNa maNavayaNakAjuttassa / jIvassa jA hu sattI, kammAgamakAraNa jogo // 216 // pudgalavipAkadehodayena manovacanakAyayuktasya / jIvasya yAhi zaktiH karmAgamakAraNaM yogaH // 216 // 'TIkA - saMsArI jIva ke karma, jo jJAnAvaraNAdika-karma para upalakSaNa teM 'zradArikAdika nokarma, tini kA Agama kahie karma nokarma vargaNArUpa pudgalaskaMdhani kA karma - nokarmarUpa pariNamanA, tAka kAraNabhUta jo zakti bahuri usa zakti kA dhArI jo zrAtmA, tAke pradezani kA caMcalarUpa honA, so yoga kahie hai / kaisA hai jIva ? pudgalavipAkI jo yathAsaMbhava aMgopAMga nAma prakRti vA deha jo zarIra nAma prakRti tAkA udaya jo phala denA rUpa pariNamanA, tAkari mana vA bhASA vA zarIrarUpa je paryApta, tinikoM dhareM haiM / manovargaNA, bhASAvargaNA, kAyavarNaraNA kA avalaMbana kara saMyukta hai| hA aMgopAMga vA zarIra nAmA nAmakarma ke udaya te zarIra, bhASA, mana: paryAptirUpa pariNamyA kAya, bhASA, mana vargaNA kA avalaMbana yukta grAtmA, tArkoM lokamAtra sarva pradezaft viSai prApta jo pudgala kaMvani ko karma-nokarmarUpa parigamAvate kauM kAraNabhUta zakti-samarthatA so bhAva-yoga haiN| bahuri usa zakti kA dhArI AtmA ke pradezani "viSe kichu calanarUpa sakaMpa honA so dravya yoga hai /
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaglAmacazivakA bhAvADIkara ] / 353 ...ihA yaha artha jAnanA jaiseM agni ke saMyoga kari lohe ke jalAvane kI zakti ho hai| aMgopAMga zarIra nAmA nAmakarma ke udaya kari mano vargaNA vA bhASA -vargaNA kA pAe pudgala skaMdha para AhAra vargaNA kA pAe nokarma pudgala skaMdha, tini kA saMbaMdhakari jIva ke pradezani ke karma-nokarma grahaNa kI zakti-samarthatA ho hai| AmeM yogani kA vizeSa lakSaNa kahaiM haiMmaNakyaNANa pauttI, sccaasccubhyannubhytthesu| . taNNAma hodi tadA, tehiM dujogA hu tajjogA // 217 // manovacanayoH pravRttayaH, satyAsatyobhayAnubhayArtheSu / tanAma bhavati tadA, taistu yogAdi tadyogAH // 217 // TIkA - satya, asatya, ubhava, anubhaya rUpa je padArtha, tini virSe jo mana, vacana ko pravRtti hoi, unake jAnane kauM vA kahane kauM jIva kI prayatnarUpa pravRti hoi, so satyAdika padArtha kA saMbaMdha se, to satya, asatya, ubhaya, anubhaya hai, vizeSaNa jini kA, ase cyAri prakAra manoyoga para cyAri prakAra vacanayoga jAnane / tahAM yathArtha jaisA kA taisA sAMcA jJAnagocara jo padArtha hoi, tAkauM satya kahie / jaise jala kA jAnanA ke gocara jala hoi jAtai snAna-pAnAdika jala saMbaMdhI kriyA usateM siddha ho hai; tAteM satya kahie / bahuri ayathArtha anyathArUpa padArtha jo mithyAjJAna ke gocara hoi, tAkauM asatya khie| jaiseM. jala kA jAnanA ke gocara bhAulI ( magajala ) hoi; jAte snAna-pAnAdika jala saMbaMdhI kriyA bhADalI syoM siddha na ho haiM; tAt asatya kahie / bahuri yathArtha vA ayathArtha rUpa padArtha jo ubhaya jJAna gocara hoi, tAkI ubhaya khie| jaise kamaMDalu virSe ghaTa kA jJAna hoi, jAtai ghaTa kI jyauM jaladhAraNAdi * kriyA kamaMDalu syoM siddha ho hai; tAta satya hai / bahuri ghaTakA-sA AkAra nAhIM hai| tAteM masatya hai; aseM yaha ubhaya jaannaa| bahuri jo yathArtha ayathArtha kA nirNaya kari rahita padArtha, jo anubhaya jJAna gocara hoi, tAMko anumaya kahie / 'satya-asatyarUpa kahane yogya nAhIM, jaise yaha kichU pratibhAsa hai, aseM sAmAnyarUpa padArtha pratibhAsyA, tahAM usa padArtha kari kauna
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ / gommaTasAra jIyakANDa gAthA 218-216 kriyA siddha ho hai, asA vizeSa nirNaya na bhayA, tAtai satya bhI na kahyA jAya, bahuri sAmAnyapane pratibhAsyA tAteM asatya bhI na kahyA jAya tAte yAkauM atubhaya kahie / - sai cyAri prakAra padArthani virSe mana kI kA vacana kI pravRtti hoi so cyAri prakAra manoyoga kA cyAri prakAra bacanayoga jAnane / ihAM ghaTa virSe ghaTa ko vikalpa, so satya, ara ghaTa virSe paTa kA vikalpa, so asatya, para kuMDI virSe jaladhAraNa kari ghaTa kA vikalpa, so ubhaya para saMbodhana Adi virSe he devadatta ! ityAdi vikalpa so anubhaya jAnanA / AmaiM satya padArtha haiM gocara jAkai, asA manoyoga so satya manoyoga; ityAdika vizeSa lakSaNa cyAri gAthAni kari kahaiM haiM - sambhAvamaNo sacco, jo jogo teNa sccmnnjogii| tandhivarIo moso, jANubhayaM saccamosostena ti // 21 // . sadbhAvamanaH satyaM, yo yogaH sa tu satyamanoyogaH / .... tadviparIto mRSA, jAnIhi ubhayaM satyabhUSeti // 218 // TIkA - 'sadbhAvaH' kahie satpadArtha ho hai gocara jAkA, asA jo mana satya padArtha ke jJAna upajAvanekI zakti lIeM bhAva-mana hoi, tIhi satyamana kari nipajyA jo ceSTA pravartana rUpa yoga, so satyamanoyoga kahiye / bahuri ase hI viparIta asatya padArtharUpa viSaya ke jJAna upajAvane kI zakti rUpa jo bhAva-mana, tAkari jo ceSTA pravartana rUpa yoga hoi, so asatyamanoyoga wearn HAIRMWAR M khie| -main bahuri yugapat satya-asatya rUpa padArtha ke jJAna upajAne kI zaktirUpa jo bhAva-mana, tAkAri jo pravartana rUpa yoga hoi, so ubhayamanoyoga kahiye-jaise he bhavya ! tU jAni / Na ya saccamosajutto, jo du maNo so asccmosmnno| jo jogo teNa have, asaccamoso du maraNajogo 2 // 216 // 1- paTakhaMDAgama-dhavalA pustaka 1, pR. saM. 263, mA. saM. 153 / kucha pAuneda-samAvo sacamaNo, . sabdhiyarodo, saccamassaM ti / 2-paMdrakhaMgama - dhavalA pustaka-1 pRSTha saM. 204, gaa."sN.157|
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnandrikA bhASATokA ! na ca satyabhUSAyuktaM yattu manastadasatyabhUSAmanaH / yo yogastena bhavet asatyamRSA tu manoyogaH // 219 // TIkA jo mana satya ra bhUSA kahie asatya, tIhi kari yukta na hoi bahuri satya asatya kA nirNaya kari rahita jo anubhaya padArtha, tAke jJAna upajAvane kI zaktirUpa jo bhAva mana, tIMhi kari nipajyA jo pravartanarUpa yoga, so satya-asatya rahita anubhava manoyoga kahie / a~seM cyAri prakAra manoyoga kahyA 11216|| vasa vihasacce vayaNe, jo jogo so du saccarvAcijogo / tavvivarIo moso, jANubhayaM saccamoso ti // 220 // afare vacane, yo yogaH sa tu satyavacoyogaH / tadviparIto bhUSA, jAnIhi ubhayaM satyamuSeti // 220 // [ 355. TIkA satya artha kA kahanahArA so satya vacana hai / janapada ne Adi dekari dasa prakAra satyarUpa jo padArtha, tIMhi viSai vacanapravRtti karane kI samartha, svaranAmA nAmakarma ke udaya te bhayA bhASA paryApta kari nipajyA, jo bhASA vargaNA zrAlaMbana laueM zrAtmA ke pradezani viSai zaktirUpa bhAvavacana kari utpanna bhayA jo pravRttirUpa vizeSa, so satyavacana yoga kahie / GA bahuri tIhiyoM viparIta zrasatya padArtha virSe vacanapravRtti ko kAraNa jo bhAva vacana, tIMhi kari jo pravartanarUpa yoga hoi, so asatya vacana kahie / bahuri kamaMDalu viSai yahu ghaTa hai ityAdika satya-asatya padArtha viSai vacana pravRtti kauM kAraNa jo bhAva vacana, tIMhi kari jo pravartanarUpa yoga hoi, so ubhaya vacana yoga kahie; ase he bhavya ! tU jAni / jo Neva saccamoso, so jANa asaccamosavacijogo / zramaNANaM jA bhAsA, saNNINAmaMtarapI yAdI 2 ||221|| yo naiva satyabhUSA, sa jAnIhi asatyamupAnayoyogaH zramanasAM thA. bhASA, saMjJinAmAmaMtraNyAdi: // 221 // 1. pakhaMDAgama-dhavalA pustaka 1, pR. 28 gA. saM. 158 2. - paTUkhaMDAgama - vadalA pustaka 1. pR. 208. saM. 156
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 1 | gommaTasAra jodhakANDa gAmA 222-223 TIkA - jo satya asatyarUpa / hoi aMtA padArtha vAI vacanapravRtti kauM kAraNa jo bhASa vacana, tIhi kari jo pravartanarUpa yoga hoi, so satya asatya nirNaya rahita anubhaya vacana yoga jAnanA / tAkA udAharaNa - uttara prAdhA sUtra kari kahaiM hai / jo beiMdriyAdika prasainI paMceMdriya paryaMta jIvani ke kevala anakSararUpa bhASA hai, so sarva anubhaya vacana yoga jAnanA / vA sainI paMceMdriya jIvani ke Age kahie hai, jo AmaMtraNI Adi akSararUpa bhASA, so sarva anubhaya- vacana yoga jAnanA / ___ Aga janapada Adi dasa prakAra satya kauM udAharaNa pUrvaka tIni gAthAni kari -RD Hinment darama % State E e th jaNavadasammadiThavaraNA, jAme ruve pdduccvvhaare| saMbhAvaraNe ya bhAve, uvamAe dasavihaM saccaM // 222 // janapadasammatisthApanAnAmni rUpe pratityavyavahArayoH / saMbhAvanAyAM ca bhAve, upamAyAM dazavidha satyam // 222 / / TIkA - janapada viSa, saMvati vA sammati virSe, sthApanA virSa, nAma virSa, rUpa virSe, pratItya viSai, vyavahAra viNe, saMbhAvanA vi, bhAva virSe, upamA viSa aseM dasa sthAnani virSe dasa prakAra satya jAnanA / bhattaM devI caMdappaha, paDimA taha ya hodi jinndtto| sedo digdho rajjhadi, kUro ti ya ja habe vayaraNaM // 223 // bhaktaM devI caMdraprabhapratimA tathA ca bhavati jinadattaH / zveto dIrghA radhyate, kUramiti ca yadbhavedvacanam // 223 // TIkA -- dasa prakAra satya kahA, tAkA udAharaNa anukrama se kahie haiM / dezani virSe, vyavahArI manuSyani virSe pravRttirUpa vacana so janapada satya kahie / jaise prodana kauM mahArASTra deza virSe bhAtU vA bheTU kahie / aMdhradeza virSe vaMTaka thA mukU kahie / karNATa deza virSe kUlu kahie / dravir3a deza virSe coru kahie, ityAdika jAnanA / bahuri jo saMvRti kahie kalpanA bA sammati kahie bahuta jIvani kari taiseM hI mAnanA sarva dezani viSaM samAna rUDhirUpa nAma, so saMvati satya kahie vA isa 3D - in -en - - -
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ samhAnacandrikA bhASATIkA 1 do ko mapratisatya kahie / jaise kiso virSe paTarAnIpanA na pAie para vAkA nAma devI kahie / bahuri jo anya virSe anya kA sthApana kari, tisa mukhya vastu kA nAma kahanA; so sthApanAsatya kahie / jaise ratnAdika kari nirmApita caMdraprabha tIrthaMkara kI pratimA ko caMdraprabha kahie / bahuri dezAdikaM kI apekSA bhAtu ityAdika nAma satya hai / taise anya apekSA rahita kebala vyavahAra nimitta jisakA jo nAma hoi, so kahanA, so nAmasatya kahie / jaise kisI kA nAma jinadatta hai; so jina bhagavAna kari dIyA hoi, tAkauM jinadatta kahie; so ihAM dAna kriyA kI apekSA binA hI jinadatta nAma khie| bahuri jo pudgala ke aneka guNa hota sateM rUpa kI mukhyatA lIeM vacana kahie so rUpasatya kahie / jaise yaha puruSa sapheda hai; aMsA kahie / tahAM bAke kezAdika zyAma vA rasAdika anya guNa vAkai pAie hai; pari unakI mukhyatA na karI / bahuri jo vivakSita vastu se anya vastu kI apekSA kari tisa vivakSita vastu kauM hInAdhika mAna vacana kahie; so pratItyasatya kahie / yAhI kA nAma prApekSika satya hai / jaise yahu dIrgha hai asA kahie, so tahAM kisI choTe kI apekSA yAkauM dIrgha kahyA bahuri yahu hI yAta dIrgha kI apekSA choTA hai; parantu vAkI vivakSA na lInhI / praise ho sthUla sUkSmAdika kahanA, so pratItyasatya jAnanA / bahuri jo naMgamAdi naya kI apekSA pradhAnatA lIeM vacana kahie, so vyavahArasaMtya jAnanA / jaiseM naigama naya kI pradhAnatA kari asA kahie ki "bhAta pacai hai' so bhAta to pace pIche hogA; aba to cAvala hI haiN| tathApi thore hI kAla meM bhAta honA hai; tAtai naigama naya kI vivakSA kari bhAta paryAda pariNamane yogya dravya apekSA satya kahie / Adi zanda kari saMgrahanayAdika kA bhI vyavahAra vidhAna jAnanA / nayaMni kA vyavahAra kI apekSA jaise sarva padArtha satva rUpa haiM vA asattva rUpa haiM ityAdika vacanaM soM vyavahArasatya hai / nagamAdi naya te saMgraha nayAdika kA vyavahAra ho hai, jAta yAkI vyavahArasatya kahie /
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAmA 224 sakko jaMbUdIvaM, pallaTTadi pAvavajjavayaNaM ca / pallovamaM ca kamaso, jaNapadasaccAdividurAMtA // 224 // zako jaMbUdvIpaM parivartayati pApayarjavacanaM ca / patthopamaM ca kramazo, janapadasatyAdiSTAMtAH // 224 // TokA - asaMbhavaparihAra pUrvaka vastu ke svabhAva kA vidhAnarUpa lakSaNa dharai; jo saMbhAvanA tIhi rUpa vacana so saMbhAvanA satya khie| jaise iMdra jaMbUdvIpa palaTAvane kauM samartha hai, jaisA khie| tahA~ jaMbUdvIpa ko palaTAne kI zakti saMbhava nAhIM / tAkA parihAra kari kevala vAmeM a~sI zakti hI pAie hai; jaisA jaMbUdvIpa palaTAvane kI kriyA kI apekSA rahita vacana so satya hai / jaise bIja viSai aMkUrA upajAvane kI zakti hai, so yaha kriyA kI apekSA lIeM vacana hai / jAteM asaMbhava kA parihAra kari vastu svabhAva kA vidhAnarUpa jo saMbhAvanA, tAke niyama kari kriyA kI sApekSatA nAhIM hai / jAteM kiyA hai, so aneka bAhya kAraNa mileM upajai hai | bahuri atIMdriya jo padArtha, tini viSai siddhAMta ke anusAri vidhi niSedha kA saMkalparUpa jo pariNAma, so bhAva kahie / tIMhi nai lIeM jo bacana, so bhAvasatya khie| jaise jo sUki gayA hoMi vA agni kari pacyA hoMi vA gharaTI, kolhU ityAdi yaMtraaft fnna kIyA hoM athavA khaTAI vA lUraNa kari mizrita havA hoMi vA bhasmIbhUta huvA hoi vastu, tAkau prAsuka khie| yAke sevana teM pApabaMdha nAhIM / ityAdika pApavarjanarUpa vacana, so bhAvasatya kahie / yadyapi ini vastuni viSai iMdriyagocara sUkSma jIva pAie haiM; tathApi Agama pramAraNa teM prAsu prAsuka kA saMkalparUpa bhAva ke Azrita bhaisA bacana so satya hai; jAteM samasta atIMdriya padArtha ke jJAnIni kari kahyA huvA vacana satya hai / cakAra kari vaisA hI aura bhAvasatya jAnanA / bahuri jo kisI prasiddha padArtha kI samAnatA kisI padArtha ko kahie so upamA haiM / tIhi rUpa vacana so upamAsatya khie| jaise upamA pramANa viSai palyopama kahyA, tahAM dhAna bharakhe kA jo khAsa ( godAma ) tAkoM palya kahie, tAkI upamA jA hoi jaisI saMkhyA ko palyopama kahyA, so ihAM upamAsatya hai / zrasaMkhyAtAsaMkhyAta roma khaMDani ke AzrayabhUta vA tIhi pramANa samayani ke AzrayabhUta jo saMkhyA
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjAnantikA bhAvATIkA 1 [ 356 vizeSa, tAke koI prakAra vADA virSe roma bharane kari, palya kI samAnatA kA Azraya kari, palyopama kahie hai / cakAra kari sAgara Adi upamAsatya ke vizeSa jaanne| ase anukrama te janapadAdika satya ke bhojanAdika udAharaNa krama se khe| prAgai anubhava vacana ke AmaMtraNI Adi bhedani ke nirUpaNa ke nimitta doya gAthA kahaiM haiM - AmaMtaNi ANavaNI, yAcaNiyA pucchaNI ya pnnnnvrnnii| . . paccakkhANI / saMsayavayaNI icchANulomA ya // 225 // prAmaMtraNI AjJApanI, yAcano prApRcchano ca prajJApanI / pratyAkhyAnI * saMzayavacanI icchAnulomnI va // 22 // TIkA - 'he devadatta ! tu prAva' ityAdi lAvanerUpa jo bhASA, so AmaMtraNI kahie / bahuri 'tu isa kArya kauM kari' ityAdi kArya karavAne kI prAjJArUpa jo bhASA so AjJApanI kahie / bahuri 'tU moko yaha vastu dehu' ityAdi mAMganerUpa jo bhASA so yAcanI kahie / bahuri 'yaha kahAM hai ?' ityAdi praznarUpa jo bhASA so ApRcchanI kahie / bahuri 'he svAmI merI yaha vInatI hai' ityAdi kiMkara kI svAmI sauM bInatIrUpa jo bhASA, so prajJApanI kahie / bahuri 'maiM isa vastu kA tyAga kIyA' ityAdi tyAgarUpa jo bhASA, so pratyAkhyAnI kahie / bahuri jaise 'yahu bugaloM kI paMkati hai ki dhvajA hai' ityAdi saMdeharUpa jo bhASA, so saMpAyavacanI kahie / bahari jaise 'yaha hai lesa mokauM bhI honA' ityAdi icchAnusAri jo bhASA, so icchAnuvacanI khie| raNavamI aNakkharagadA, asaccamosA havaMti bhaasaayo| sodArANaM jahmA, vattAvatraM sasaMjaragayA // 226 // nadamI akSaragatA, asatyamRSA bhavaMti bhASAH / zrota NAM yasmAt vyaktAvyatAMzasaMzApikAH // 226 // TIkA - pATha bhASA to prAgai kahoM para navamI akSararUpa beiMdriyAdika asainI jIvaMni ke jo mASA ho hai, apane-apane samasyArUpa saMketa kI prakaTa karaNahArI; so
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAIRAIMALHEmaiIANIM ED [ gommaTasAra bAbakA gApA 227 anubhaya bhASA jAnanI / ase salya asatya lakSaNa rahita AmaMtrahI prAdi anubhava bhASA jAnanI / ini viSaM satya asatya kA nirNaya nAhIM, so kAraNa kahaiM haiN| jAte aura mAnanani kA sunanevAlA ke sAmAnyapanA kari tau artha kA avayava pragaTa havA, tAte asatya na kahI jAi / bahuri vizeSapanA kari artha kA avayava pragaTa na havA tAta satya bhI na kahyA jAya, tAteM anubhaya kahie / jaise kahIM 'tU Ava' so ihAM sabhI sunanevAlA nai sAmAnyaparna jAnyA ki bulAyA hai, paraMtu vaha prAvaigA ki na AvamA asA vizeSa nirNaya tauM usa bacana meM mAhIM / tAte isakauM anubhaya kahie / aseM saba kA jAnanA / anya bhI anubhaya vajana ke bheda haiM / tathApi ina bhedani vi garmita jAnane / athavA jaise hI upalakSaNa te asI hI vyakta avyakta vastu kA aMza kI janAvanahArI aura bhI anubhya bhASA judI jaannii|| ihAM koU kahaigA ki anakSara bhASA kA to sAmAnyapanA bhI vyakta nAhI ho hai, yAkauM anubhaya vacana kaise kahie ? tAkauM uttara - ki anakSara bhASAvAle jIvani kA saMketarUpa vacana ho hai / tisa haiM unakA bacanaM kari unake sukha-dukha prAdi kA avalaMbana kari harSAdika rUpa abhiprAya jAnieM hai / tAteM anakSara zabda viSaM bhI sAmAnyapanA kI vyaktatA saMbha hai| prAgaM e mana vacana yoga ke bheda kahe, tinikA kAraNa kaheM haiMmaraNavaNANaM mUlaNimittaM khalu puSNadehaudo cha / mosubhayANaM mUlaNimittaM khalu hodi AvaraNaM // 227 // manovacanayormUlanimitta khalu pUrNadehodayastu / vRSAlayayormUlanimitta khalu bhavatyAvaraNam / / 227 // TIkA - satyamanoyoga vA anubhayamanoyoga bahuri satyavacanayoga vA anubhayavacanayoga, inikA mukhya kAramA paryApta nAmA bAmakarma kA udaya ara zarIra nAmA nAmakarma kA udaya jAnanA / jAtai sAmAnya hai, so vizeSa vinA na ho hai / tAnai mana vacana kA sAmAnya grahaNa hUvA, tahAM usa hI kA vizeSa jo hai, satya para anubhaya, tAkA grahaNa sahaja hI siddha bhayA / athavA asatya-ubhaya kA Age mA
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyamAnadhikA bhASATokA / nikaTa hI kathana hai / tAteM ihAM avazeSa rahe satya-anubhaya, tini kA hI grahaNa krnaa| bahari AvaraNa kA maMda udaya hota asatyapanA kI utpatti nAhIM ho hai / tAte asatya yA ubhaya manoyoga ara vacanayoga kA mukhya kAraNa AvaraNa kA tIvra anubhAga kA / udaya jAnanA / isahU virSe itanAM vizeSa hai, tIvratara AvaraNa ke anubhAga kA udaya asatya mana-vacana ko kAraNa hai| para tIna AvaraNa ke anubhAga kA udaya ubhaya mana-vacana kI kAraNa hai / ihAM koU kahai ki asatya bA ubhaya mana-vacana kA kAraNa darzana kA cAritra moha kA udaya kyauM na kahI ? tAkA samAdhAna - ki asatya para ubhaya mana, bacana, yoga mithyAdRSTIvat asaMyata samyagdRSTI ke yA saMyamI ke bhI pAie / tAtai tu kahai so bana nAhIM / tAte sarvatra mithyAdRSTI Adi jIvani ke satya-asatya yoga kA kAraNa maMda vA tIvra pAvaraNa ke anubhAga kA udaya jAnanA / kevalI ke satya-anumaya yoga kA sadbhAva sarva AvaraNa ke abhAva teM jAnanA / ayoga kevalI ke zarIra nAmA nAmakarma kA udaya nAhIM / tAtai satya para anubhaya yoga kA bhI sadbhAva nAhIM hai / ihAM prazna upaje hai ki kevalI ke divyadhvani hai, tAke satya-vacanapanA vA anubhaya vacanapanA kaise siddhi ho hai ? tAko samAdhAna-kevalI ke divyadhvani ho haiM; so hote hI tau anakSara ho hai; so sunane vAloM ke karNapradeza kauM yAvat prApta na hoi tAvat kAla paryaMta anakSara hI hai / tAteM anubhava bacana kahie / bahuri jaba sunane vAloM ke karNa viSa prApta ho hai; taba akSara rUpa hoi, yathArtha vacana kA abhiprAya rUpa saMzayAdika ko dUra kareM hai| tAteM satya vacana kahie / kevalI kA atizaya kari pudgala vargaNA tase hI pariNami jAMya hai| ... Age sayoga kevalI ke manoyoga kaise saMbhava hai ? so doya gAthAni kari kahaiM haiM - maNasahiyANaM vayaNaM, viThaM tapputvamiti sajogamhi / ... utto maraNovayAreNidiyaNANeNa hoNammi // 228 //
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ dara manaH sahitAnAM vacanaM dRSTaM tatpUrvamiti yoge / ukta | gommaTasAra jIvakANDaMga (28-215 mana upacAreNeMdriyajJAnena hone // 228 // I TIkA - indriya jJAna jo matijJAna, tIMhi kari rahita sA ju sayoga kevalI, tIhi viSai mukhyapane to mano yoga hai nAhIM, upacArateM hai / so upacAra viSai nimitta kA prayojana hai; so nimitta ihAM yaha jAnanA jaise hama prAdi chadyastha jIva mana kari saMyukta, tinike manoyoga pUrvaka akSara, pada, vAkya, svarUpa vacanavyApAra dekhie hai / tAteM kevalI ke bhI manoyoga pUrvaka vacana yoga kAra / TWI - ihAM prazna ki chadyastha hama Adi atizaya rahita puruSani viSai jo svabhAva dekhie, so sAtizaya bhagavAna kevalI viSai kaise kalpie ? - tAkA samAdhAna sAdRzyanA nAhIM hai; isa hI vAste chatrastha ke manoyoga mukhya kayA / zrara kevalI ke kalpanAmAtra upacArarUpaM manoyoga kahA hai / so isa kahane kA bhI prayojana kaheM haiM | govaMyaurat, aramaNa jivacaMda maNavamgarapabaMdhANaM, AgamaNAdo du saNajogo // 226 // gopAMgodayAt dravyamano'rthaM jiteMdracaMdre | manovagaNAskaMdhAnAmAgamanAt tu manoyogaH / / 229 // TIkA - jina hai iMdra kahie svAmI jinikA seM jo samyagdRSTI, tinike caMdramA samAna saMsAra zrAtApa para ajJAna aMdhakAra kA nAza karanahArA, jaisA jo sayogI jina, tIhi viSai aMgopAMga nAmA nAmakarma ke udaya teM dravyamana phUlyA ATha pAMkhaDI kA kamala ke AkAra hRdaya sthAnaka ke madhya pAIe haiN| tAke pariNamanekauM kAraNabhUta mana vargA kA zrAgamana teM dravya mana kA pariNamana hai / tAte prAptirUpa - prayojana teM pUrvokta nimitta taiM mukhyapane bhAvamanoyoga kA prabhAva hai / tathApi manayoga upacAra mAtra kathA hai / athavA pUrva gAthA viSe kalA thA; Atmapradezani ke karma nokarma kA grahaNarUpa zakti, so bhAvamanoyoga, bahuri yAhIM teM utpanna bhayA manovagaNArUpa pudgalani kA manarUpa pariNamanA, so dravyamanoyoga, so isa gAthA sUtra kari saMbhava hai / tA kevalI ke manoyoga kA hai / tu zabda kari kevalI ke 1 ! 1
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAlamlAyamaNamAsammammammamA samyagjJAnAnakA bhASATIkA pUrvokta upacAra kahyA, tisake prayojanabhUta sarva jIvani kI dayA, tattvArtha kA upadeza zukladhyAnAdi sarva jAnane / AgaM kAyayoga kA nirUpaNa prAraMbha hai / tahAM prathama hI kAya yoga kA bheda audArika kAyayoga, tAkauM niruktipUrvaka kahai haiM - purumahadudArurAlaM, eyaThTho saMvijAraNa tamhi bhavaM / * aurAliyaM tamu (ttiu)ccai aurAliyakAyajogo so // 230 // purumahadudAramurAlamekArthaH saMvijAnIhi tasminbhavam / saugAlika anumate aurAlikakAyayogaH saH // 230 // TIkA - puru vA mahat vA udAra vA urAla vA sthUla e ekArtha haiM / so svArtha virSe ThaN pratyaya teM jo udAra hoi.vA urAla hoMi, so audArika kahie bA paurAlika bhI kahie athavA bhava artha virSe ThaN pratyaya te jo udAra virSe vA urAla viSa utpanna hoi, so prodArika kahie vA aurAlika bhI kahie / bahuri saMcayarUpa pudgalapiMDa, so praudArika kAya kahie / audArika zarIra nAmA nAmakarma ke udaya hai nipajyA audArika zarIra ke prAkAra sthUla pudgalani kA pariNamana, so audArika kAya jAnanA / vaikriyika Adi zarIra sUkSma pariNamai hai, tinikI. apekSA yaha sthUla hai; tAte audArika kahie hai| ihAM prazna -- upajai hai ki sUkSma pRthvIkAyikAdi jIvani ke sthUlapanA nAhI hai; tiniko audArika zarIra kaise kahie hai ? tAko samAdhAna - ina hUta baiMkriyikAdika zarIra sUkSma pariNama hai, tAte tinakI apekSA sthUlapanA pAyA / athavA paramAmama virSe asI rUDhi hai; tAteM samabhirUDhi kari sUkSma jIvani ke audArika zarIra kahyA; so audArika zarIra ke nimitta prAtmapradezani ke karma-nokarma grahaNa kI zakti, so audArika kAya yoga kahie hai / athavA audArika vargaNArUpa pudgala skaMdhani kauM praudArika zarIrarUpa pariNamAvane kI kAraNa, jo Atmapradezani kA caMcalapanA, so audArika kAyayoga he bhavya ! tU jAni / athavA audArika kAya soI audArikakAya yoga hai / ihAM kAraNa 1- SaTvaMTAgama zvamA pustaka 1, pR. 263 bhASA sa. 160 pAThabheda-na vijANa tivRttaM / -
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ wYea gommaTasAra chIyakANDa mAvA 231-232 Wwwimminer-maiIAENTISTRamdN EMALEELINMEmerameniante virSe kArya kA upacAra jAnanA / ihAM upacAra hai so nimitta para prayojana dharai hai| tahAM audArika kAya teM jo yoga bhayA, so audArika kAya yoga kahie; so graha to nimitta / bahuri tisa yoga se grahe pudgalani kA karma-nokarmarUpa parigamana, so prayojana saMbhava hai / tAtai nimitta para prayojana kI apekSA upacAra kahyA hai| prAgeM audArika mizrakAyayoga ko kahaiM haiM - orAliya uttatthaM, viz2AraNa bhissaM tu aparipuNyaM taM / jo ho saMgarogo, jhorANiyamirarAjogo so // 231 // aurAliphamuktArtha, vijAnIhi mizra tu aparipUrNa tat / yastena saMprayogaH, aurAlikamizrayogaH saH // 231 // TIkA - pUrvokta lakSaNa lIeM jo audArika zarIra, so yAvat kAla aMtarmuhUrta paryaMta pUrNa na hoi, aparyApta hoi, tAvat kAla praudArika mizra nAma aneka ke milane kA hai; so ihA aparyApta kAla saMbaMkI tIna samayani virSe saMbhavatA jo kArmANa yoga, tAkI utkRSTa kArmANa vargaNA kari saMyukta hai| tAre mitra nAma hai / athavA paramAgama viSaM aseM hI rUDhi hai| jo aparyApta zarIra kauM mizra kahie, so tIhi audArika mizna kari sahita saMprayoga kahie, tAke adhi pravA jo AtmA ke karma-nokarma grahaNe kI zakti dharai pradezani kA caMcalapanA; so yoga hai / so zarIra paryApti kI pUrNatA ke abhAva te audArika vargaNA skaMdhani kauM saMpUrNa zarIrarUpa pariNamAyane kauM asamartha hai / aMsA audArika mizra kAyayoga tu jAni / prAgai vikriyika kAya yoga kauM kahaiM haiM-- vivihaguNaiDDhijutaM, vikkiriyaM vA hu hodi veguvyaM / tisse bhavaM ca NeyaM, vegunviyakAyajogo so 2 // 232 // vividhaguNaddhiyukta, vikriyaM vA hi bhavati vigUrvam / tasmin bhavaM cha jeyaM, vaidikakAyayogaH saH // 232 // . 1 SakhaMDAgama - dhavalA pustaka 1 pRSTha 263, gA. saM. 161. 2. pakhaMDArAma - calA pustaka 1, pRSTha 263, mAthA 162 /
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 ] [ gommaTasAra jokkaraNDa gAthA 234-235 bahuri jo apane zarIra hI kauM aneka vikArarUpa kareM, so apRthak vikriyA kahie / Age vaikika mizrakAya yoga kaheM haiM- veguviyattatthaM, vijAra missaM tu aparipuSNaM taM / jo teNa saMpayogo, beguviyamissajogo so ' // 234 // antaraktArtha, vijAnIhi mizraM tu aparipUrNa tat / yastena saMprayogoM, vikamizrayogaH saH // 234 // TIkA - pUrvokta lakSaNa ne lIeM jo vaimUrvika vA vaikriyika zarIra, so yAvat kAla aMtarmuhUrta paryaMta pUrNa na hoi zarIraM paryApti kI saMpUrNatA kA prabhAva kari free raat upajAyane kauM asamartha hoi, tAvat kAla vaikriyika mizra kahie / mizrapanA ihAM bhI zradArika mizravat jAnanA / tIMhi vaikriyika mizra kari sahita saMprayoga kahie karma - nokarma grahaNa kI zakti ko prApta aparyApta kAlamAtra AtmA ke pradezani kA caMcala honA; so vaikriyika mizra kAyayoga kahie / aparyApta yoga kA nAma mizra yoga jAnanA / AhAra kAyayoga kauM pAMca gAthAni kari kaheM haiMAhArassudaeNa ya, pamattaviradassa hovi AhAraM / asaMjamapariharaNa, saMdehaviNAsaNaTThe ca // 235 // AhArasyodayena ca pramattaviratasya bhavati AhArakam / saMyama pariharaNArtha, saMdehavinAzanArtha ca // 235 // - TIkA - pramatta virati SaSThama guNasthAnavartI muni, tAke AhAraka zarIra are area ke udaya teM AhAra vargaraNArUpa pudgala skaMdhani kA grAhAraka zarIrarUpa pariNamane kari AhAraka zarIra ho hai / so kisa atha ho hai ? paDhAI dvIpa fat afferaries nimitta vA saMyama dUra karane ke nimitta vA Rddhiyukta hote 1. TuDAgama - dhavalA pustaka 1, pRSTha 294 gAthA 163 /
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyavAsayantikA bhAvATIkA ) bhI zrutajJAnAvara boyAta rAya kA kSayopazama kI maMdatA hote kauU dhaya'dhyAna kA virodhI zAsra kA artha virSe saMdeha upajai tAke dUri karane ke nimitta AhAraka zarIra upaja hai| Niyakhette kevalidugavirahe nnikmmrnnphudikllaanne| parakhette saMvitte, jiraNajiNagharavaMdaNadraM ca // 236 // . nijakSetra kelidvikavirahe niSkramaNaprabhUtikalyANe / parakSetre saMvRtte, jinajinagRhavaMdanArtha . ca // 236 // . . dIkA - nija kSetra jahAM apanI gamanazakti hoi, tahAM kevalI zrutakevalI na pAie / bahuri parakSetra, jahAM apane audArika zarIra kI gamana zakti na hoMi, tahAM kevalI zrutakevalI hoi athavA tahAM tapajJAna nirvANa kalyANaka hoi, tau tahAM asaMyama dUra karane ke nimitta vA saMdeha dUra karane ke nimitta vA jina para jinamaMdira tina kI vaMdanA karane ke nimitta, gamana karane kA udyamI bhayA, jo pramatta saMyamI, tAke AhAraka zarIra ho hai| uttamaaMgamhi have, dhAvuvihINaM suhaM asaMhaNaNaM / suhasaMThANaM dhabalaM, hatthapamANaM pasatyudayaM // 237 // utamAMge bhavet, dhAtuvihInaM zubhamasaMhananam / zubhasaMsthAnaM dhavala hastapramANaM prazastodayaM // 2371 / TIkA - so AhAraka zarIra kaisA ho hai ? rasAdika sapta dhAtu kari rahita ho hai / bahuri zubha nAmakarma ke udaya te prazasta avayava kA pArI zubha ho hai / bahuri saMhanana jo hADoM kA baMdhAna tIhi kari rahita ho hai / bahuri zubha jo sama caturastrasaMsthAna vA aMgopAMga kA AkAra, tAkA dhAraka ho hai / bahuri caMdrakAMtamaNi samAna zveta varNa ho hai / bahuri eka hasta pramANa ho hai / ihAM cauvIsa vyavahArAMgula pramANa eka hasta jAnanA / bahuri prazasta jo AhAraka zarIra baMdhanAdika puNyarUpa prakRti, tini kA hai udaya jA, asA ho hai / asA AhAraka zarIra uttamAMga jo hai muni kA mastaka, tahAM utpanna ho hai /
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ Pint . 368 ] / gommaTasAra jItrakANDa pAthaH 238-236-280 Minue adhvAdhAdI aMtomahattakAladidI jhnnidre| pajjattIsapuNNe, maraNaM pi kadAci saMbhavaI // 23 // anyAdhAti aMtarmahurtakAlasthitI jaghanyetare / paryAptisaMpUrNayAM, maraNamapi kadAcit saMbhavati // 23 // TIkA - so prAhAraka zarIra aMvyAbAdha hai; vaikriyika zarIra kI jyoM koI vana parvatAdika kari ruki sakai naahiiN| Apa kisI ko roka nAhIM / bahuri jAkI jaghanya vA utkRSTa aMtarmuhUrta kAla pramANa sthiti hai; jaisA hai / bahuri jara AhAraka zarIra paryApti pUrNa hoi, taba kadAcit koI AhAraka kAyayoga kA dhArI pramatta muni kA AhAraka kAyayoga kA kAla virSe apane Ayu ke kSaya te maraNa bhI saMbhava Aharadi aNeNa muraNI, suhame atthe sayassa saMdehe / gatA kevalipAsaM, tahmA AhArago jogo 1 // 236 // pAhAratyanena muniH, sUkSmAnAn svasya saMdehe / gatvA kelipAzvaM tasmAdAhArako yogaH // 239 // TokA - AhAraka Rddhi kari saMyukta pramatta muni, so padArthani virSe Apa ke saMdeha hote, tAke dUri karane ke athi ke valI ke caraNa ke nikaTa jAi, Apa teM anya jo kevalI, tIhikari jo sUkSma yathArtha artha kauM prAharati kahie grahaNa kara; so AhAraka kahie / pAhArasvarUpa hoi, tAkauM AhAraka khie| so tAke to zarIra paryApti pUrNa hote, pAhAra vargaNAni kari AhAraka zarIra yogya pudgala skaMtrani ke praharaNa karane kI zakti dharai; Atmapradezani kA caMcalapanA; so prAhAraka kAyayoga jaannaa| Age AhAraka mizra kAyayoga kauM kaheM haiM-- AhArayamuttatthaM, vijANa missaM tu aparipuNNaM taM / jo teNa saMpajogo, AhArayamissajogo so 2 // 24 // 1 SaTakhaNDAgama * avatA pustaka 1, pRSTha 266 garepA 114 / 2. paTkhaNDAgama-pathalA pustaka 1. pRSTha 266, gAthA 165 /
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ sayAjJAmacavikA bhAvATokA ] zrAhArakamuktArthaM vijAnIhi mizraM tu aparipUrNaM tat / yaslena saMprayogaH zrAhAraka mizrayogaH saH // 240 // TIkA - pUrvokta lakSaNa lIeM zrAhAraka zarIra, so yAvat kAla aMtarmuhUrtaparyaMta pUrNa na ho, prahAra vargaNArUpa pudgala skaMdhani kA AhAraka zarIrarUpa pariNAmAvane kauM asamartha hoi, tAvat kAla zrAhAraka mizra kahie / ihAM pUrvI jo zradArika zarIrarUpa vargaNA hai, tAke milApa te mizrapanA jAnanA / tohi zrAhAraka mizra kari sahita jo saMprayoga kahie apUrNa zaktiyukta zrAtmA ke pradezani kA caMcalapanA, so hAra mizrayoga he bhavya ! tU jAni / Amai kArmANa kAya yoga ko kaheM haiM kammeva va kammana, kamnaiyaM jo du teraNa saMjogo / kammaiyakAyajogo, igivigatigasamayakAlesuH // 241 // eta ca karmabhavaM kArmaNaM yastu tena saMyogaH / kArmara kAyayogaH, ekadvikatrika samayakAleSu // // 241 // [ 166 TIkA - karma kahie jJAnAvaraNAdirUpa pudgala skaMdha, soi kArmANa zarIra jAnanA / athavA karma jo kArmANa zarIra nAmA nAmakarma, tAke udaya kari bhayA, so kArmAraNa zarIra kahie / tIMhi kArmAraNa skaMdha sahita vartamAna jo saMprayogaH kahie AtmA ke karmagrahaNazakti dharai pradezani kA caMcalapanA, so kAmakA yoga hai | so vigraha gati viSaM eka samaya vA doya samaya yA tIna samaya kAla pramANa ho hai / ara kevala samudrAta viSai prataradvika ara loka pUrNa ini tIna samayani viSa ho hai / aura kAla viSai kArmAraNa yoga na ho hai / yAhI teM yahu jAnyA, jo kArmANa vinA aura ke yoga kahe, te ruka nAhIM, to aMtarmuhUrta paryaMta eka yoga kA pariNamana utkRSTa rahai; pIche zrIra yoga hoi / bahuri jo anya kari rukaM, tau eka samayakoM Adi dekari aMtarmuhUrta paryaMta eka yoga kA pariNamana yathAsaMbhava jAnanA / so eka jova kI apekSA tI aseM hai / ara nAnA jIva kI apekSA 'upasama suhama' ityAdi gAthAni kari ATha sAMtara mArgazA vitA anya mArgaNAni kA sarva kAla sadbhAva kA hI hai / 1. paTakhaMDAgama - ghavacA pustaka 1, pRSTha 267, gAya 166 /
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ RIES 370 ) gommaTasAra jIvakANDa gAyA 242.243 prAgeM yogani kI pravRtti kA vidhAna dikhAvai hai-- veguzviya-AhArayakiriyA Na samaM pamattaviradasi / jogovi ekkakAle, ekkeva ya hodi NiyameNa // 242 / / baivikAhArakakriyA na samaM prasasavirate / yogo'pi ekakAle, eva ca bhavati niyamena // 242 // TIkA -- pramatta virata SaSThama guNasthAnavartI muni ke samakAla virSe yugapat vaikriyika kAyayoga kI kriyA para AhAraka yoga kI kriyA nAhIM ! asA nAhI ki eka hI kAla virSe AhAraka zarIra kauM dhAri, gamanAgamanAdi kArya kareM kareM para vikriyA Rddhi kauM dhAri, vikriyA saMbaMdhI kArya kauM bhI karai, doU meM syauM eka hI hoi / yA yahu jAnyA ki gaNarAdikani ke aura Rddhi yugapat pravarte to viruddha nAhIM / bahuri se hI apane yogya aMtarmuharta mAtra eka kAla virSe eka jIva ke yugapat eka hI yoga hoi, doya vA tIna yoga yugapat na hoi, yahu niyama hai| jo eka yoga kA kAla virSe anya yoga saMbaMdhI gamanAdi kriyA kI pravRtti dekhie hai, so pUrvaM jo yoga bhayA thA, tAke saMskAra se ho hai / jaise kuMbhAra pahile cAka daMDa kari pher2yA thA, pIche kuMbhAra usa cAka kauM choDi anya kArya kauM lAgyA; vaha cAka saMskAra ke bala te ketaka kAla mApa hI phiryA karai; saMskAra miTi jAya, taba phirai nAhIM / taise prAtmA pahile jisa yogarUpa pariNayA thA, so usako choDi anya yogarUpa pariNayA, vaha yoga saMskAra ke bala taiM Apa hI pravata hai| saMskAra miTeM jaise choDyA havA bArA mirai, naise pravartanA miTeM hai / tAte saMskAra te eka kAla virSe aneka yogani kI pravRtti jAmanA / bahuri pramattavirati ke saMskAra kI apekSA bhI eka kAla vaikriyika kA AhAraka yoga kI pravRtti na ho hai / ase yAcArya kari varNana kiyA hai| so jaannaa| prAgai yoga rahita prAtmA ke svarUpa kauM kahai haiMjesi | saMti jogA suhAsuhA puNNapAvasaMjaNayA / te hoMti prajogijiNA, aNovamANaMtabalakaliyA // 243 // yeSAM na saMpti yogAH, zubhAzubhAH pudhyapApasaMjanakAH / / te bhavaMti ayomijinAH, anupamAnaMtabalakalitAH // 24 // rem....... AmwaNAAT --..--..n.n i 1. yaTkhakharagama -dhavalA pustaka 1, pRSTha 212, mAthA 1551
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ nA bhATIkA | 371 TIkA - jina prAtmani ke puNya pAparUpa karma prakRti ke baMdha kareM upajAvana hAre zubharUpa vA azubharUpa mana, vacana, kAya ke yoga na hohi te prayogI jina.. caudahvAM aMta guNasthAnavatIM vA guNasthAnAtIta siddha bhagavAna jAnane / koU jAnegA ki yogati ke abhAva teM unake bala kA prabhAva hai / jaise hama sArikhe jIvani ke yogani ke mAzrayabhUta bala dekhie hai / tahAM kahie haiM / kaise haiM-siddha ? 'anupamAnaMtabalakalitAH' kahie jinake bala kauM hama sArikhe jIvani kA bala kI upamA na bane hai / bahuri kevalajJAnavat akSayAnaMta avibhAga praticcheda loeM hai, jaisA bala-vIrya, jo sarva dravya-guNa- paryAya kA gava graha kI samarthatA, tIMhi kari vyApta hai| tIhi svabhAva parigae haiM / araft kA bala karmAdhIna hai / tAteM pramANa lIe hai; anaMta nAhIM / paramAtmA kA balaM kevalajJAnAdivat AtmasvabhAvarUpa hai / tAte pramANa rahita anaMta hai| sA jAnanA / Age zarIra kA karma para nokarma bheda dikhAve haiM - - orAliyavegubviya, AhArayatejaNAmakammudaye / cauNokammasarIrA, kammeva ya hodi kammaiyaM // 244 // zraulirvavikAhArakate jo nAmakarmAdaye / catunakarmazarIrANi, karmaiva ca bhavati kArmaNam // 244 // TIkA - zradArika, vaikriyika, AhAraka, taijasarUpa jo nAmakarma kI prakRti tinake udaya taiM je e pradArika Adi vyAri zarIra hoMi, te nokarma zarIra jAnane / no zabda kA do artha hai, eka tau niSedharUpa para eka ISat slokarUpa / so vahAM kArmAraNa kI jyoM e cyAri zarIra AtmA ke guNa ko ghAta nAhIM vA gatyAdikarUpa na / tAteM karma teM viparIta lakSaNa dharane kari inako akarma kahie | vA karma zarIra ke e sahakArI hai / tAteM ISat karma zarIra kahie / ae afrat nokarma zarIra kahai / jaise mana ko no-iMdriya kahie haiM; taise nokarma jAnane / bahuri kArmAraNa zarIra nAmA nAmakarma ke udaya te jJAnAvaraNAdika karma skaMdharUpa karma, soI karma zarIra jAnanA /
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gommaTasAra jIvakA gAthA 245-246 67 ] Age je e zradArikAdika zarIra kahai, tinikA samayaprabaddhAdike kI saMkhyA 'datya gAthAni kari kahie haiM - paramANU hi zratahi, vaggaNasaSNA hu hodi ekkA hu / tAhi aragatahi piyamA, samayabaddhoM have ekko // 245 // paramANubhirataH vargakhAsaMjJA hi bhavatyekA hi / tAbhirata niyamAt samayapravaddho bhavedekaH // 245 // TIkA- siddharAzi ke anaMta bhAga para prabhavyarAzi syauM anaMtaguraNA asA jo madhya anaMtAnaMta kA bheda, tIMhi pramANa pudgala paramANUni kari jo eka skaMdha hoi, so vargaNA, jaisA nAma jAnanA / saMkhyAta vA zrasaMkhyAta paramANUni kari vargaraNA na ho hai / jAtai yadyapi zrAgeM pudgala vargaraNA ke teIsa bheda kaheMge / tahAM aNuvargaraNA, saMkhyAtAmuvargaNA, asaMkhyAtANuvargaNA Adi bheda haiM / tathApi ihAM zradArika Adi zarIrani kA prakaraNa viSai AhAravargaNA vA taijasavargaraNA vA kAmaNavargaNA kA ho grahaNa jAnanA / bahuri siddhani ke anaMtave bhAga vA abhavyAni te anaMtaguNI jaisI madhya anaMtAnaMta pramANa vargaNA, tini kari eka samayaprabaddha ho hai / samaya viSai vA samaya kari yahu jIva karma-nokarmarUpa pUrvokta prasAraNa vargaNAni kA samUharUpa skaMdha kari saMbaMdha kara hai / tAteM thAkauM samayaprabaddha kahie hai / sA vargA kA vA samayaprabaddha kA bheda syAdvAdamataM viSa haiN| anyabhata viSa nAhIM / yaha vizeSa niyama zabda kari jAnanA / ihAM koU prazna kareM ki eka hI pramANa ko siddharAzi kA anaMtayAM bhAga vA bhavyarAzi hai anaMtaguNA a~se doya prakAra kahyA, so kauna kAraNa ? tAkAM samAdhAna ki siddharAzi kA anaMtavAM bhAga ke anaMta bheda haiN| tahAM zrabhavyarAzi taM anaMtaguNA jo siddharAzi kA anaMta bhAga hoDa, so ihAM pramANa jAnanA 1 se alpa- bahutva kari tisa pramANa kA vizeSa jAnane ke artha doya prakAra hyA hai | anya prayojana nAhIM / tArNa samayabaddhA, seDiasajjabhAgaguNidakamA paMteNa ya tejadugA, paraM paraM hIMdi suhameM khu // 246 //
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhyAsAnamakhiphA bhAvATIkA 1 seSAM samayaprabaddhAH, zreSyasaMkhyeyabhAgaguNita kramAH / / anaMtena ca tejodvikAH, paraM paraM bhavati sUkSma khlu-1246|| ... TIkA - tina paMca zarIravi ke samaya prabaddha sarva hI paraspara samAna nAhIM hai,| uttarottara adhika paramANuni kA samUha lIeM haiM; so kahie haiM / paramANUni kA pramANa kari audArika zarIra kA samathaprabaddha sarva teM stoka hai / yAte zreNI kA asaMkhyAtavA, bhAga gurakhA paramANU pramANa vaikriyika kA samayabaddha hai / bahuri yAteM bhI. dhoriMgakA asaMkhyAtavAM bhAga guNA paramANU pramANa prAhAraka kA samayaprabaddha hai / aseM AhAraka paryaMta jagatazreNI kA asaMkhyAtavAM bhAga kauM guNakAra kI vivakSA jAnanI / tAtai parai AhAraka ke samaya prabaddha te anaMtaguNA paramANu pramANa tejasa kA samayamaddha hai / bahuri yAteM bhI anaMtaguNA paramANU pramANa kAraNa kA samaya prabaddha hai| ihAM 'anaMtena tejodvika' isa kari taijasakAgi virSe anaMtAnaMta guNA pramANa jAnanA / bahuri ihAM koU AzaMkA kara ki jo uttarottara adhike adhike paramAra kahe, to uttarottara sthUlatA bhI hoyagI ? tahAM kahie hai-paraM paraM sUkSmaM bhavati kahie uttarottara sUkSma haiM / audArika taM vaikriyika sUkSma hai / kriyika te pAhAraka sUkSma hai / AhAraka teM taijasa sUkSma hai| taijasa te kANi sUkSma hai / yadyapi paramANU to adhika adhika haiM, tathApi skaMdha kA baMdhana meM vizeSa haiM / tAteM uttarottara sUkSma haiN| jaise kapAsa ke piMDa tai- loha ke piMDa meM adhikapanA hote bhI kapAsa ke piMDa 6 loha kA piMDa kSetra thorA roka; taise jAnanA / prAga audArikAdika zarIrani. kAH samayaprabaddha ara vargaNA, te kitane-kitane kSetra viSai rahai ? asA pravagAhanA bhedani kauMkahaiM haiM -- ogAhaNANi tAraNaM, samayapabaddhANaM vaggaraNANaM ca / aMgulaprasaMkhabhAgA, uvaruvarimasaMkhaguNahINA // 247 // :: avagAhanAni teSAM samayaprabaddhAnoM vargamAna c| aMgulAsaMkhyAbhAgA uparyu pari asalyaguNahInAni 247 //
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ Pawra . . 274 } gommaTasAra jonakAya gAthA 248 TImA .. tini pArivAnikIra saMbaMdhI samayaprabaddha vA vargaraNA, tinikA avagAhanAkSetra dhanAMgula ke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hai / tathApi Upari-Upari asaMkhyAtaguraNAM ghATi krama se jAnanA / soI kahie hai - audArika zarIra ke samayaprabaddhanikA avagAhanAkSetra sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dhanAMgula kauM dIeM, jo parimANa prAva, titanA jAnanA / bahuri thAkauM sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjiye taba audArika zarIra ko vargaNA ke avagAhanA kSetra kA pramANa hoi / bahuri yAte sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa, jo asaMkhyAta, tihiM asaMkhyAtaguNA ghaTatA kama teM vaikriyikAdi zarIra ke samayaprabaddha kA vA vargaNA kI avagAhanA kA parimANa ho hai / vaikriyika zarIra kA samayabaddha kI avagAhanA kI sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kari guriNa, audArika samayaprabaddha kI avagAhanA ho hai / vaikriyika zarIra kI vargaNA kI avagAhanA kauM sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kari guraNe, audArika kI vargaNA kI avagAhanA ho hai / jaise hI vaikriyika te AhAraka kI, AhAraka teM taijasa kI, laijasa teM kAmaNi kI samayaprabaddha vA vargaNA kI avagAhanA asaMkhyAlaguNI krama teM dhATi jAnanI / Innual isa hI artha kauM zrI mAdhavacaMdra vidya deva kahaiM haiM - tassamayabaddhavaggaNaogAho saigalAsaMkhabhAgahidabidaaMgulamuvaruvari tena bhajivakamA // 248 // tatsamayabaddhavargaraNAvagAhaH sUcyaMgulAsaMkhya bhAgahitavRdAMgusamupayu pari tena bhajitakramAH // 248 // TIkA - tini sayamaprabaddha vA vargaraNA kI avagAhanA kA parimANa sUcyaMgula kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAga ghanAgula kI dIe jo parimANa hoi, titanA jaannaa| bahuri Upari-Upari pUrva-pUrva se sUcyaMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga mAtra jAnane / guNahAni kA ara bhAga dene kA eka artha hai / so vaikriyika kA samayaprabaddha vargaNA kI avagAhanA ko sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kari guNe, maudArika kA samaya prabaddha vargaNA kI pravagAhanA hoi / athavA zrIdArika kA samayaprabaddha vargaNA kI avagAhanA kI sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAya dIyeM vaikriyika zarIra kA samayabaddha vargaNA kA parimANa hoi / doU ekArtha haiM; ase hI saba kA jAnanA /
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAzAnandrakA bhASATokA ! prAga binasopacaya kA svarUpa kahaiM haiM - jIvAdo gaMtaguNA, paDiparamANumhi vissasovacayA / jIvaNa ya samavedA, ekkekkaM paDisamANA hu||24|| jIvato'naMtaguraNAH pratiparamAraNau ghisrasopacayAH / jIvena ca samavetA ekaikaM prati samAnAH hi // 249 / / TokA -- karma vA nokarma ke jitane paramANu haiM, tini eka-eka paramANUni prati jIvarAzi teM anaMtAnaMta guNA vinasopacayarUpa paramANU jIva ke pradezani syoM eka kSetrAvagAhI haiM / visasA kahie apane hI svabhAva kari AtmA ke pariNAma vinA hI upachIyaMse kahie karma-nokarma rUpa vinA parigae ase karma-nokarma rUpa skaMdha, tIhiM virSe snigdha-rUkSa guraga kA vizeSa kari mili, eka skaMdharUpa hohi; te vistrasopacaya kahie; asA nirukti kari hI yAkA lakSaNa AyA; tAte judA lakSaNa na kahyA / vistrasopacayarUpa paramANu karma-nokarmarUpa hone ko yogya haiN| una hI karma nokarma ke skaMdha virSe ekakSetrAvagAhI hoi saMbaMdha rUpa pariNami kari eka skaMdharUpa ho haiM / vartamAna karma nokarmarUpa pariNae haiM nAhIM; ase visrasopacayarUpa paramANU jAnane / te kitane haiM ? so kahie haiM ___ jo eka karma vA nokarma saMbaMdho paramANU ke jIvarAzi teM anaMta guraNe visrasopacyarUpa paramANu hoi, tau kichu ghATi DyoDha guNa hAni kA pramANa kari gaNita samayaprabaddha pramANa sarvasattvarUpa karma vA nokarma ke paramANUni ke kete vinasopacaya paramANU hoMhi; jaise trairAzika karanA / ihAM pramANa rAzi eka, phalarAzi anaMtaguNA jIvarAzi, icchArAzi kiMcidUna dvayardhaguNahAni guriMgata samayaprabaddha / tahAM icchA kauM phalarAzi kari guNi, pramANa kA bhAga dIeM, labdharAzimAtra AtmA ke pradezani virSe tiSThate sarva visrasopacaya paramANUni kA pramANa jAnanA / bahuri isa vitrasopacaya paramANUni kA parimANa virSe kiMciDhUna dvayardhaguNahAni guriNata samayaprabaddha mAtra karma nokarmarUpa paramANU ni kA parimANa kauM milAeM, vistrasopacaya sahita karma nokarma kA - sattva ho hai| prArI karma-nokarmani kA utkRSTa saMcaya kA svarUpa vA sthAna vA lakSaNa prarUpa haiM
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ - -- -------- - / gommaTasAra jIyakATa mAyA 257.0252 a - - REAma - ukkassaTidicarime, sagasagaukkassasaMcayo hodi / paNadehANaM varajogAdisasAmaggisahiyAraNaM // 25.0 // utkRSTa sthiticarame, svakasvakotkRSTa saMcayo bhavati / paMcadehAnAM varayogAdisvasAmagrIsahitAnAm // 25 // TIkA - uskRSTa yoga Adi apane-apane utkRSTa baMdha hone kI sAmagrI kari sahita je jIva, tinika praudArikAdika paMca zarIrani kA utkRSTa saMcaya jo utkRSTaparne paramANUni kA saMbaMdha, sau apanI-manI kRSTa riri kA aMta samaya virSe ho hai| tahAM sthiti ke pahale samaya se lagAi eka-eka samayaH virSa eka-eka samayaprabaddha badhai / bahuriAge kahie haiM, tisaprakAra eka-eka samayaprabaddha kA eka-eka niSeka kI nirjarA hoi, avazeSa saMcayarUpa hote. saMta aMta samaya virSe kichu dhATi, DyoDhaguNahAni kari samayabaddha kauM guNe, jo parimAraNa hoi, titanA utkRSTa parne sattva ho hai / 'zrAgai zrI mAdhavacaMdra vidya deva utkRSTa saMcaya hone kI sAmagrI kahaiM haiM--- AvAsayA hu akpraddhAussaM jogasaMkileso ya / -prokaTukkaTTaNayA, chacanede guNivakammase // 251 // AvazyakAni hi bhavAdA prAyuSyaM yogasaMklezau ca / apakarSaramotkarSaraNake, SaT caite guNitakarbhAze // 251 / / TIkA --- guriMgatakAMza kahie utkRSTa saMcaya jAkai hoi, asA jo jIva, tohi virSe utkRSTa saMcaya ko kAraNa e chaha avazya hoi / tAtai utkRSTa saMkya karane vAle jIva ke e yaha yAvazyaka "kehie| 1. bhavAddhA, 2. prAyurbala, 3. yoga, 4. saMkleza, 5. apakarSaNa, 6. utkarSaNa e chaha jAnane / inikA svarUpa vistAra lIeM Age khiegaa| aba paMca zarIrani kA baMdha, udaya, sattvAdika vi paramANUni kA pramANa kA vizeSa jAnane kauM sthiti Adi kahie hai| tahAM. audArikAdika paMca. zarIrani kI utkRSTa sthiti kA parimANa kahaiM haiM--- pallatiyaM ubahINaM, tettIsaMtomuhutta uvahINaM / chAbaTThI kamaTThidi, baMdhukkassahidI tAraNaM // 252 // sman PINE
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjAna sandhikA bhASATokA ] palyatrayamudadhonA, alizadaMtarmuhUrta ubadhInAm / SaTpaSTiH karmasthiti, baMdhoskRSTasthitisteSAm / / 252 / / . . . TIkA - tini audArika Adi paMca zarIrani kI badharUpa utkRSTa sthiti viSaM audArika zarIra kI utkRSTa sthiti tIna palya hai / vaiRiyika zarIra kI tetIsa sAgara hai / prAhAraka zarIra kI aMtarmuhUrta hai / taijasa zarIra kI chayAsaThi sAMgara hai / kArmANa kI sthitibaMdha virSe jo utkRSTa karma kI sthiti so jAnanI / so sAmAnyapanai sattara koDAkoDI sAgara hai| vizeSapane jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya, atarAya kI tIsa koDAphoDI; mohanIya kI sattara koDAkoDI; nAma-gotra kI bIsa koDAkoDI: zrAyu kI tetIsa sAgara prabhAraNa jAnanI / ase paMca zarIrani kI utkRSTa sthiti khii| aba ihAM yathArtha jJAna ke nimitta akasaMdRSTi kari dRSTAMta kahie hai - jaisai samayaprabaddha kA parimANa taresaThi se (6300) paramANU sthiti aDatAlIsa samaya hoi, taiseM ihAM paMca zarIrani kI samayaprabaddha ke paramANuni kA parimAraNa ara sthiti ke jete samaya hohi, tini kA paramANU kA parimANa pUrvokta jaannaa| prAgai ini paMcazarIrani kI utkRSTa sthitini virSe muNahAni aAyAma kA parimAraga kahaiM haiM - aMtomuttametaM, guNahANI hodi aadimtigaannN| . . pallAsaMkhejjadima, guNahAraNo tejakammANaM // 253 // aMtarmuhartamAtrA, guragahAnirbhavati AdimatrikAnAM / palyAsaMkhyAta bhAgA guraNahAnistejaH karmaNoH / / 253 // . __TokA -- pUrva-pUrva murAhAni utsara-uttara guNahAni virSe guNahAni kA vA niSekani kA dravya duraNA-dUNA ghaTatA hoi hai / tAta guNahAni nAma jAnanA / so jaise aDatAlIsa samaya ko sthiti virSe pATha-ATha samaya pramANa eka-eka guNahAni kA AyAma ho haiM / taise Adi ke tIna zarIra praudArika, vaiRiyika, AhAraka tinakI to utkRSTa sthiti saMbaMdho guNa hAni yathAyogya aMtarmuhUrta pramANa hai / apane-apane yogya aMtarmuhUrta ke jete
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 } [ gommaTasAra ates gAthA 253 samaya hoMi, titanA guggAhAni kA prAyAma jAnanA / prAyAma nAma laMbAI kA hai / so samaya-samaya saMbaMdhI niSeka krama teM hoMi / tAteM yAyAma sI saMjJA kahIM / bahuri tejasakAraNa kI utkRSTa sthiti saMbaMdhI guNahAni apane-apane yogya palya ke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hai / tahAM palya kI jo vargazalAkA, tAke jete ardhaccheda hoMi, titane palya ke acche ni meM ghaTAeM, jo avazeSa rahe; tAka asaMkhyAta kari gurauM, jo pariNAma hoi, titanI tejasa kI sarva nAnAguNahAni hai / isa parimANa kA bhAga tejasa zarIra ko utkRSTa sthiti saMkhyAta palya pramANa hai / tAkI dIeM jo parimANa zrAvai, tIhi pramANa palya ke asaMkhyAta meM bhAgamAtra tejasa zarIra kI guNahAni kA AyAma hai / bahuri palya kI vargazalAkA ke jete ardhaccheda hoMi, tinikoM palya ke zracchedani meM ghaTAeM jo zravazeSa rahe, titanI kArmANa kI sarvanAnAguNahAni hai / isa parimANa kA bhAga kArmANa kI utkRSTa sthiti saMkhyAta lyapramANa hai / tAka dIeM jo parimANa va tIhi pramANa palya ke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra kArmANa zarIra kI guNahAni kA AyAma hai / aseM guNahAni AyAma kalA / bahuri jaise ATha samaya kI eka guNahAni hoi, tau aDatAlIsa samaya kI tI gurapahAni hoi ? aseM trairAzika kIeM sarvasthiti viSe nAnAguNahAni kA pramANa chaha prA / taise jo zradArika zarIra kI eka aMtarmuhUrtamAtra ekaguNahAni zalAkA hai / so tIna palya kI nAnAguNahAni kitanI hai ? se trairAzika krie| tahAM pramANarAzi aMtarmuhUrta ke samaya, phalarAzi eka, icchArAzi tIna palya ke samaya tahAM phalarAzi kari icchA rAzi ko guNi, pramANa rAzi kA bhAga dIeM, labdha pramANa tIna palya kI aMtarmuhUrta kA bhAga dIeM, jo parimANa Ave, titanA AyA, so utkRSTa zradArika zarIra kI sthiti viSe nAnAguNahAni kA pramANa jAnanA / se ho vaikriyika zarIra viSaM pramANarAzi aMtarmuhUrta, phalarAzi eka, icchArAzi tetIsa sAgara kIye tetIsa sAgara ko aMtarmuhUrta kA bhAga dIyeM, jo pramANa zrAvai vinA nAnAguNahAni kA pramANa jAnanA / bahUri prahAraka zarIra viSai pramANarAzi choTA aMtarmuhUrta, phalarAzi eka, icchArAzi bar3A aMtarmuhUrta kIe aMtarmuhUrta ko svayogya choTA aMtarmuhUrta kA bhAga dIe jo parimANaM zrAvai, tilanA nAnAguNahAni zalAkA kA pramANa jAnanA |
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampazAmacakrikA bhASATIkA ] bahari taijasa zarIra virSe pramAgarAzi pUrvokta guNahAni pAyAma, phalarAzi eka, icchArAzi chayAsaTha sAgara kIe patya kI vargazalAkA kA ardhaccheda kari hIna palya kA arthacchedani teM asaMkhyAta guNA nAnAguNahAni kA pramANa ho hai / bahuri kAraNa zarIra virSe pramANa rAzi pUrvokta guNahAni AyAma, phalarAzi eka, icchArAzi moha kI apekSA sattari koDAkoDi sAgara kIeM palya kI varga zalAkA kA ardhaccheda kari hIna palya kA ardhacchedamAtra nAnAguNahAni kA pramANa jAnanA / aba audArika Adi zarIrani kA garagahAni zyAma sAdhie haiM- jaise jo chaha nAnAguNahAni kA praDatAlIsa samaya pramANasthiti AyAma hoi, to ekagaNahAni kA kitanA AyAma hoi ? ase trairAzika kariye / ihAM pramANarAzi chaha, phalarAzi astAlIma, invArANi eka bhayA / nahAM labha rAzimAtra ekaguNahAni prAyAma kA pramANa pATha AyA, taise apanA-apanA nAnAguNahAni pramANa kA apanA-apanA sthiti pramANa AyAma hoi, to ekaguramahAni kA ketA pAyAma hoi ? ase trairAzika karie / tahAM labdharAzi mAtra gaNahAni kA AyAma ho hai / tahAM zraudArika virSe pramANa rAzi aMtarmuhUrta kari bhAjita tIma elya, phala rAzi tIna palya icchArAzi eka kIeM labdharAzi aMtarmuhUrta ho hai / bahari vaikriyika viSa pramANarAzi aMtarmuhUrta kari bhAjita tetIsa sAgara, phalarAzi tetIsa sAgara icchArAzi eka kIeM labdharAzi aMtarmuhUrta ho hai / . bahari prAhAraka virSe pramANarAzi saMkhyAta, phalarAzi aMtarmuhurta, icchArAzi eka kIeM labdharAzi choTA aMtarmuhUrta ho hai / bahari taijasa virSe pramANarAzi palya kI varga zalAkA kA ardhacchedani kari hIna palya ke ardhacchedani se asaMkhyAtaguNA, phala chathAsaThi sAgara, icchA eka kIeM - labdha rAzi saMkhyAta palya kauM palya kI vargazAlAkA kA ardhacchedani kari hIna palya ke ardhacchedani te asaMkhyAta guraNe pramANa kA bhAga dIeM, jo pramANa prAva;, titanA jAnanA / bahuri kIrmANa virSe pramANarAzi palya kI vargazalAkA kA ardhacchedani kari hIna palya ke ardhaccheda mAtra, phalarAzi sattari koDAkoDI sAgara icchArAzi eka
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ vanarAzAjapA E E 380 ] [ mommaTasAra jIvakANDa garathA 253 kIeM labdharAzi saMkhyAta palya ko palya kI vargazalAkA ke ardhacchedani kari hIna palya ke ardhacchedarAzi kA bhAg2a dIeM, jitanA prAve titanA jAnanA / aseM labdharAzi mAtra ekamuNahAni kA prAyAma jAnanA / itane-itane samayani ke samUha kA nAma ekaguNahAni hai / sarva sthiti virSe jetI guNahAni pAie, tisa pramANa kA nAma nAnAguNahAni hai; asA ihAM bhAvArtha jAnanA | bahuri nAnAguNahAni kA jetA pramANa titane duve mAMDi, paraspara guraNe, jitanA pramANa hoi, so anyonyAbhyastarAzi jaannaa| jaise nAnAgaNahAni kA pramAraNa chaha so chaha kA viralana kari eka-eka jAyagA doya ke aMka mAMDi, paraspara sugauM bausaTha hoMDa; soI yonyAzAstagAzi kA pramANa jAnanA / taise hI audArika prAdi zarIrani kI sthiti virSe jo-jo nAnAguNahAni kA pramANa kahyA, tAkA viralana kari eka-eka bakheri para eka-eka jAyagA doya-doya dei, paraspara guraNe, apanA-apanA anyonyAbhyastarAzi kA pramANa ho hai / tahAM loka ke jete ardhaccheda haiM; titane dUveni ko paraspara guraNe, loka hoi / to ihAM nAnAguNahAni pramANa dUve mAMDi, paraspara guNeM, kete loka hoi ? ase trairAzika krnaa| tahAM labdharAzi lyAvane ke arthi sUtra kahie hai-- diNNacchederaNavAhida, iSTucchedehi payadaviralaNaM bhajide / / laddhamidaiTTharAsI, NaNNoSNahadIe hodi payavadhaNaM // 214 // jaisA kAyamArgaNA virSe sUtra kahA thA, tAkari ihAM deya rAzi doya, tAkA ardhaccheda eka tAkA bhAga iSTaccheda loka ke ardhaccheda kauM dIeM, itane hI rahe, ini loka ke ardhacchedani ke pramANa kA bhAga, audArika zarIra kI sthiti saMbaMdhI nAnAmuNahAni ke pramANa kauM dIeM, jo pramANa pAvai, titane iSTarAzirUpa loka. mAMDi, paraspara guNeM, jo labdhi pramAraNa hoi, titanA audArika zarIra kI sthiti virSe anyonyAbhyasta rAzi kA prabhAraNa' asaMkhyAtalokamAtra ho hai / bahuri saiMse hI vaikriyika zarIra virSe nAnAguNahAni kA pramANa kauM loka kA ardhaccheda rAzi kA bhAga dIeM, jo pramANa prAya, titane loka mAMDi paraspara muNe, baini yika zarIra kI sthiti viSe .anyonyAbhyasta virSe rAzi ho hai / so yaha maudArika zarIra kI sthiti saMbaMdhI anyonyAbhyasta rAzi te asaMkhyAta loka guNA jaannaa| kAhe ta ? jAte aMtarmuhUrta kari bhAjita tIna palya te aMtarmuharta kari bhAjita tetIsa sAgara kauM eka sau daza koDAkoDI kA guNakAra saMbhava HD- in- CHAAR
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAmAnAnakA bhASATokA / hai / so yahAM eka dhAdi eka sau daza koDAkoDI muraNAM jo.praudArika zarIra kI nAnAguNahAni kA pramANa, titanA audArika zarIra kI nAnAguNahAni kA pramANa nai baikriyika zarIra kI nAnAmuNahAni kA pramANa adhika bhayA so - viralamarAsIdo puraNa, jetiyamesAriNa ahiyruuvaarinn| tesi agogrAhadI, guraNyAro laddharAsissa / / isa sUtra kari isa adhika pramANamAtra duve mAMDi, paraspara guNa, jo asaMkhyAtalokamAtra parimANa AyA, soI audArika kA atyonyAbhyastarAzi te vaikriyika kA anyonyAbhyastarAzi virSe guNakAra jAnanA / athavA jo aMtarmuhUrta kari bhAjita tIna palyA pramANa: audArika, zarIra saMbaMdhI nAnAguNahAni kA anyonyAbhyastarAzi asaMkhyAta lokamAtra hoi, to eka sau daza koDAkoDi guNA aMtarmuharta kari bhAjita tInaH palya prama nai kiyika sIna kI mAlAguvAhAni kA anyonyAbhyastarAzi kitanI hoI? asA trairAzika kIeM dieNacchedeNavahida' ityAdi sUtra kari eka sau daza koDAkoDi bAra praudArika zarIra saMbaMdhI anyonyAbhyastarAzi mADi, paraspara guraNe, kriyika, zarIra saMbaMdhI anyonyAbhyastarAzi ho hai| bAta bhI praudArika saMbaMdhI. anyonyAbhyasta rAzi te vaikriyika saMbaMdhI anyonyAbhyastarAzi virSe asaMkhyAtaloka kA guNakAra siddha bhyaa| bahuri aAhAraka zarIra kI nAnAguNahAni saMkhyAta hai, so saMkhyAta kA viralana kari eka-eka prati doya dei, paraspara guraNe, yathAyogya saMkhyAta, hoi; so AhAraka zarIra kA anyonyAbhyastarAzi jaannaa| . bahari taijasa zarIra kI sthiti saMbaMdhI nAnAguNahAni zalAkA kAraNa zarIra kI sthiti saMbaMdhI nAnAmuNahAni zalAkA te asaMkhyAta guNI hai, so palya kI vargazalAkA kA ardhaccheda palya ardhacchedani meM ghaTAeM, jo pramANa hoMi, tAta asaMkhyAtaguragI jAnanI / so ihAM sugamatA ke arthi, yAkara palya kA arghacchedarAzi kA bhAga denA - tahAH patya kI vargazalAkA kA arthacchedarAzi kauM asaMkhyAta kari guNieM, ara palya kA arvacchedarAzi kA bhAga dIjie, itatA : ghaTAbane yogya jo bhaNa rAzi, lAko judA rAkhie, avazeSa RNa rahita sazipalya kA ardhacchedazi kauM asaMkhyAtaguNA dIjie, palyaH kA ardhacchedarAzi kA bhAga dIjie, itanA rahyA, so ihAM-bhAjyarAzi virSa ara bhAgahArarAzi virSe palya kA arthacchedarAzi kauM, samAna jAni, apavartana
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gommaTasAra jIvakANDa mAthA 253 3 karanA / avazeSa guNakArarUpa asaMkhyAta rahi gayA, so isa asaMkhyAta kA jetA pramANa hoi titanA hI palya mAMDi, paraspara guragana karanA, jAte asaMkhyAtaguNA patya kA arghaccheda pramANa dUvA mAMDi, paraspara guNa, jetA pramANa hoi, titamA hI palya kA ardhaccheda rAzi kA bhAga dIeM, avazeSa muNakAra mAtra asaMkhyAta rahmA, titanA palya mAMDi, paraspara guNe pramANa ho hai / jaise palya kA pramANa solaha, tAke arthaccheda cyAri, asaMkhyAta kA pramANa tIna, so tIni kari cyAri kauM guNeM, bAraha hoi / so bAraha jAyagA dUbA mAMDi, paraspara guNe, cyAri hajAra chinavai hoi / soI bAraha kI cyAri kA bhAga dIeM, guNakAra mAtra tIna rahyA, so tIna jAyagA solaha mAMDi, parasparaguraNe, cyAri hajAra chinavai hoi / tAtai sugamatA ke arthi pUrvokta rAzi kauM palya kA ardhaccheda rAzi kA bhAga dei, labdhirAzi asaMkhyAta pramANa palya mAMDi, paraspara muNana kIyA / so ihAM yaha guNakArarUpa asaMkhyAta hai / so palya kA ardhacchedani ke asaMkhyAsameM mAtra mAjha mAdanaH ko acchevarAzi samAna jAnanA / jo palya kA ardhaccheda samAna yaha asaMkhyAta hoi, tau itane palya mAMDi, paraspara guraNe, saMjasa zarIra kI sthiti saMbaMdhI anyonyAbhyastarAzi sUcyaMgula pramANa hoi; so hai nAhIM; tAte zAstra virSe kSetra pramANa kari sUcyaMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga mAtra kAla pramANa kari asaMkhyAta kalpakAla mAtra tejasa zarIra kI sthiti saMbaMdhI anyonyAbhyasta rAzi kA pramANa kahA hai| tAtai palya kA ardhaccheda kA asaMkhyAtavAM bhAga mAtra asaMkhyAta kA viralana kari eka-eka prati palya kauM dei, paraspara muNe, sUtryaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga mAtra pramANa ho hai / so dvirUpa vargadhArA virSe palyarAzirUpa sthAna se Upari ihAM viralanarAzirUpa asaMkhyAta ke jete ardhaccheda hoMhi, titane vargasthAna gae yaha rAzi ho hai| bahuri - viralanarAsIdo puraNa, jesiyamettAriNa honnruuvaarinn| sesi aNNopaNahadI, hAro uppaNparAsissa // ma isa sUtra ke abhiprAya teM jo RNarUpa rAzi judA sthApyA thA, tAkA apavartana kIeM, eka kA asaMkhyAtavAM bhAga bhayA / yAkauM palya kari guNe, palya kA asaMkhyAtayAM bhAga bhayA, jAte asaMkhyAta guNA palya ko vargazalAkA kA ardhaccheda pramANa dUdhA mAMDi, paraspara guNe, bhI itanA hI pramANa hai / tAtai sugamatA ke athi ihAM palya kA ardhaccheda rAzi kA bhAga dei, eka kA asaMkhyAtavAM bhAga pAyA, tAkari palya kA
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ grhnnthiaa maathaay'iikaa / [ 383 guNana kIyAM hai| so aseM karateM jo palya kA asaMkhyAtavAM bhAga bhayA, tAkA bhAga pUrvokta sacyaMgala kA asaMkhyAtavAM bhAga kauM denA / so bhAga dIeM bhI AlApa kari sUcyaMgala kA asaMkhyAtavAM bhAga hI rahyA / loI taijasa zarIra kI sthiti sambandhI anyonyAbhyastarAzi jAnanA / bahuri kArmANa zarIra kI sthiti sambandhI nAnAgaNahAni zalAkA palya kI vargazalAkA kA ardhaccheda kari hInapalya kA ardhaccheda pramANa hai / isakA biralana kari, eka-eka prati doya dei paraspara guNe, tAkA anyonyAbhyastarAzi palya kI vargazalAkA kA bhAga palya kauM dIeM, jo pramANa hoi, titanA jAnanA / jAte ihAM palya kA ardhaccheda pramANa duvA mAMDi, paraspara guNeM, palya hoi, so tau bhAjya bhayA / para 'viralanarAsIbo puraSajettiya mettANi hoNArUbAriNa' ityATi sUga kari dInAbhirUpa palya kI bargazalAkA kA ardhaccheda pramANa dUvA mAMDi, paraspara guNa palya kI vargazalAkA hoi; so bhAgahAra jAnanA / bahuri jaise guraNahAni prAyAma ATha, tAkI dUNA kIeM doguNahAni kA pramANa solaha ho hai / taiseM audArika Adi zarIrani kA jo-jo guraNahAni mAyAma kA pramANa hai, tAkauM dUNA koeM, apanI-apanI doguNahAni ho hai / yAhI kA dUsarA nAma niSekahAra jAnanA / ase dravyasthiti, guNahAni, nAnAguNahAni, anyonyAbhyastarAzi, doguNahAni kA kathana kari, avasthiti ke samaya sambandhI paramANUni kA pramANarUe niSekanikA kathana karie haiN| tahAM prathama aMka saMdRSTi kari dRSTAMta kahie hai / dravya taresaThi se (6300) sthiti aDatAlIsa (48), guNahAni AyAma pATa (8), nAnAguNahAni chaha (6), doguNahAni solaha (16), anyonyAbhyastarAzi causaTha (64) / tahAM audArika Adi zarIrani ke samaya prabaddha prakRti, sthiti, anubhAga, pradezarUpa cyAri prakAra baMdha para haiN| tahA prakRtibaMdha, pradezabaMdha yoga te ho haiM, sthitibaMdha, anubhAgabaMdha kaSAya se ho haiM / tahAM vivakSita koI eka samaya viSaM baMdhyA kAraNa kA samaya prabaddha kI utkRSTa sthiti sattari koDAkoDi sAgara kI baMdhI; tisa sthiti ke pahale samaya te lagAya sAta hajAra varSa paryaMta to pAbAdhAkAla hai / tahA~ koI nirjarA na hoi / tAteM ihA~ koI niSeka racanA nAhIM / avazeSa sthiti kA prathama samaya teM lagAi aMta samaya paryaMta apanA-apanA kAla pramANa sthiti dharai, je paramANUni ke puja, te niSeka kahie / tinakI racanA aMkasaMdRSTi kari prathama dikhAie hai /
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ mommaTasAra jIvakANDa gAthA 243 - vivakSita eka samaya viSaM badhyA kAmariNa kA samayapravaddha, tAkA paramANani kA pramANa' rUpa' dravya taresaThi se hai / tahAM -- rUporagaNoraNamavahidadadhvaM tu carima muragadavvaM / hodi tado dugussa kamA AdimaguNahAriNa davyotti // isa sUtra anusAri eka ghATi anyonyAbhyastarAzi kA bhAga sarvadravya kauM dIeM aMta.kI. guNahAni kA dravya hoi / tAteM dUragA-dUraNA prathamaguNahAni paryaMta. dravya jaannaa| so ihAM anyonyAbhyastarAzi causaThi meM syoM eka ghaTAi, avazeSa 6.3.kA bhAga sarvadravya 6300 kauM dIeM, sau (100) pAeM, soI nAnAguNahAni ha, tinivirSe aMta kI chaThI guNahAni kA dravya jAnanA / tAteM dUNA-dUNA prathama guNahAni paryata dravya jAnanA / ase hote eka dhAdi nAnAguNahAni zalAkA pramANa dUvA mAMDi, paraspara gaNe, jo anyonyAbhyasta rAzi kA AdhA pramANa hoi, tAkari aMta kI garagahAni ke dravya kauM guNa, prathamaguNahAni kA dravya ho hai / so eka dhATi nAnAguNahAni. pAca, tIha pramANa duvA mAMDi, paraspara guraNe battIsa hoi, soI anyonyAbhyastarAzi causaThi kA prAdhApramANa, tAkarI aMtaguraNahAni kA dravya sau kauM guNeM prathama - guNahAni kA dravya battIsa se hoM hai / sarva guNahAni kA dravya aMta te lagAi prAdi paryaMta eka . 'sai; doya sai, cyAri sai; pATha se, solaha sai, battIsa se pramANa jAnanA bahuri tahAM prathama muNahAni kA dravya battIsa se / tahAM 'zraddhANeraNa samavadhaNe, khaMDide . majjhimadharaNamAgacchadi' isa sUtra kari 'adhvAna' jo guNahAni yAyAma pramAraNa gaccha, tAkA svakIya guNahAni saMbaMdhI dravya kauM bhAga dIeM, madhya samaya saMbaMdhI madhyadhana prAva hai / so ihAM battIsa sa kauM gaccha pATha kA bhAga dIeM (madhyadhana) cyAri sai ho hai / bahuri "rUsa yaddhArA praddhaNUriyaseyahAreNa majjhimadharaNamayahariveSacayaM" isa sUtra ke anusAri eka ghATi gaccha kA prAdhA pramAgaga kari hIna jo niSekahAra kahie do guNahAni, tAri madhyadhana kau bhAjita kIeM, caya kA pramANa pAvai hai / sthAnasthAna prati jitanA-jitanA artha vA ghaTa tAkA nAma 'yaya jAnanA / so ihAM eka ghATi gaccha sAta, tAkA AdhA sADhA tIna, so nikahAra solaha meM ghaTAeM. sADhA bAraha tAkA bhArga madhyadhana cyAri maiM kauM dIeM, battIsa pAe ! soI prathama guNahAni virSe caya kara pramANa jAnanA / bahuri isa caya kauM niSekahAra, jo doguNahAni, tAkari guNe prathamA guNahAni kA prathama niSeka hoi, so ihA~ battIsa kauM solaha kari guNe, prathama guNahAni kA prathama niSeka pAMca se bAraha pramANarUpa ho hai| -- - ROADma JHAL- Haramm dAraami arTama ' ..
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ referrerter ] 285 bhAvArtha - jo taresaTha se paramANU kA samaya prabaddha baMdhyA thA, tAkI sthiti far sararara bhae pIche, pahale samaya tina paramANUni viSai pAMca se bAraha paramANU nirjare haiM / praisa anya samaya saMbaMdhI niSekati viSai ukta pramANa paramANUni kI nirjarA hone kA krama jAnanA / bahuri 'tattovisesahoraNakarma' tAtai Upara-Upari tisa guNahAni ke aMta niSeka paryaMta eka-eka vaya ghaTatA anukrama jAnanA / taha prathama' niSeka te eka ghATi gacchapramANa caya ghaTa; eka adhika guNahAni prAyAma kari guNita caya pramANa aMta niSeka ho hai / so ihAM dvitIyAdi niSekani ke viSai battIsa-battIsa: ghaTAvanA | tahAM eka ghATi gaccha sAta, tIhi pramANa caya ke bhaye doya se caubIsa, so. itane prathama niSekani taiM ghaTeM, aMta niSeka viSai doSa se aThyAsI pramANa ho hai. so eka adhika guNahAni nava, tAkari caya battIsa kauM guNa bhI doya se aThyAsI ho hai / se prathama guragahAni viSai niSeka racanA jAnanI / 512, 480, 448, 4160. 384, 352, 320, 288 / bahuri jaise hI dvitIya guNahAni kA dravya solaha se, tAka guNahAni zrAyAma:rUpa gaccha kA bhAga dIeM, madhyadhana doya se hoi; yAkoM eka ghATi guNahAni AyAma kA AdhA pramANa kari hona niSekahAra sAMThA bAraha, tAko bhAga dIeM, dvitIya guNahAni viSai caya kA pramANa solaha hoi / bahuri yAkoM do guNahAni solaha kariM guNai, dvitIya guNahAni kA prathama niSeka doya se chappana pramANa ho hai / Upara-Upari dvitIyAdi niSeka, apanA eka-eka caya kari ghaTatA jAnanA / tahAM eka ghATi gaccha pramANa ar ghaTe, eka adhika guruhAni AyAma kari gumita, apanA caya prabhAra aMta kA free eka at aaratsa pramANa ho hai / bahuri tRtIya guNahAni viSai dravya ATha se gurahAna kA bhAga dIeM, madhyamadhana sau (100), yAka eka ghATi guNahAni kA AdhA kari hIna doguNahAni kA bhAga dIeM, caya kA pramANa mATha, yAko doguNahAni afe afty prathama niSeka eka sau aTThAIsa yA Upara apanA eka-eka caya ghaTatA hoi, eka ghATi gaccha pramANa catha ghaTeM eka adhika guNahAni AyAma kari, guNita svakIya cayamAtra aMtaniSeka bahatari ho hai / se hI isa krama kari caturtha zrAdi guNahAni viSaM prApta hoi, aMta gRraNahAni viSe dravya sI (100), tAka pUrvokta prakAra guNahAni kA bhAga-daueM madhyavana sAr3hA bAraha, yA eka ghATi guNahAni kA AdhA pramANa kari hIna doguNahAni kA bhAga !
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ / gommaTasAra jIvakANDa mAyA 253 - - ma dhaEOS - RAKESARIanaa a runm.m dIeM, caya kA pramANa eka, yAkI doguNahAni kari guNe, prathama niSeka kA pramANa solaha, tAtai pari apanA eka-eka caya ghaTatA hoI / eka ghATi gaccha pramANa caya ghaTe, eka adhika guNa hAni kari guriNata svakIya caya mAtra sthiti ke aMtaniSeka kA pramANa nava ho hai| jaise dvitIyAdika aMtaguNahAni paryaMta virSe dravyAdika haiM / te muNakArarUpa hAni kA anukrama lIeM hai / tAtai guNahAni asA nAma sArthaka jAnanA / ihAM tarka - jo prathama gurUhAni virSa tA pUrva muzahAni ke abhAva te guNahAnipanA nAhI ? tAkA samAdhAna - ki mukhyapane tAkA muragahAni nAma nAhIM hai / tathApi Upari kI garagahAni kauM guNahAnipanA kauM kAraNabhUta jo caya, tAkA hIna hone kA sadbhAva pAIe hai / tAta upacAra kari prathama kauM bhI guNahAni kahie / guNakAra rUpa ghaTatA, jahAM parimANa hoi, tAkA nAma guNahAni jAnanA / ase eka-eka samaya prabaddha kI sarvaguNahAnini virSe prApta sarvaniSekani kI racanA jAnanI / bahuri ase prathamAdi muNahAnini ke dravya vA caya vA niSeka Upari-Upari guNahAni virSe Adhe-Adhe jAnane / itanA vizeSa yaha jAnanA-jo apanA-apanA guNahAni kA aMta niSeka viSa apanA-apanA eka caya ghaTAeM, Upari-pari kA guragahAni kA prathama niSeka hoi, jaise prathama guNa hAni kA aMta niSeka doya se aThyAsI virSe apanA caya battIsa ghaTAeM, dvitIya guNahAni kA prathama niSeka doSa sau chappana ho hai / jaise hI anyatra jAnanA / 4 aMka saMdRSTi kari niSeka kI racanA -- - - mani - - - -- - - - - prathama guNahAna dvitIya guNahAmitRtIya gugA hAni caturtha gunahAni paMthama muSNahAni pahalama gugahAni : ! 16.. tu .. x 352 - lampanna - - - p atanAAAA 0lA 416 = .man x 4 |20000412 | LEARN PM KV 224 112 48 128 - 3200 900 40 rompie mAmA
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 387 samyagjJAnavikA bhASATokA 1 se utkRSTa sthiti apekSA kAmaraNa kA aMka saMdRSTi kari varNana kiyA / aba yathArtha vana karie haiM - kArmANa kA samayabaddha viSe jo pUrvokta paramANUni kA pramANa, so dravya jAnanA | tAkauM pUrvokta pramANa anyonyAbhyastarAzi vidheM eka ghaTAi avazeSa kA bhAga doeM, aMta guNahAni kA dravya ho hai / yAteM prathama guNahAni paryaMta dUnA-dUnA dravya jAnanA | lahAM zranyonyAbhyasvarAzi kA prathA pramANa kari aMtaguNahAni ke dravya ft guNa, prathama guNahAni kA dravya ho hai / yAka pUrvokta guNahAni prAyAma pramANa kA bhAga dIeM, madhyamadhana hoi hai / yAka eka ghATi guNahAni zrAyAma kA AdhA pramANa kari hIna dUnA guNahAni ke pramANa kA bhAga dIeM, prathama guNahAni saMbaMdhI caya ho hai / arat do guNahAni kari guNeM, prathama guNahAni kA prathama niSeka ho hai / bahuri tAteM apanA-apanA aMta niSeka paryaMta eka-eka caya ghaTatA hoi / eka ghATi guNahAni AyAma mAtra caya ghaTeM, eka adhika guNahAni kari guNita apanA caya pramArA aMta niSeka ho hai / yAhI prakAra dvitIyAdi guNahAni viSai apanA-apanA dravya kI niSeka racanA jAnatI / vahAM aMta guNahAni viSai dravya kA guNahAni AyAma kA bhAga dIeM, madhya dhana hoi / yA eka ghATi guNahAni kA prAdhA kari hIna do guNahAni kA bhAga dIeM, caya hoi / thAkauM do guNahAni kari gu, prathama niSeka hoi / tAteM Upara apanA eka-eka vaya ghaTatA hoi / eka ghATi guNahAni zrAyAma mAtra caya ghaTe, eka afer guNahAni kara apanA caya ko guNe, jo pramANa hoi, siMha pramita aMta niSeka ho hai / jaise kAraNa zarIra kI sarvotkRSTa sthiti viSai prApta eka samayaprabaddha saMbaMdhI samasta guNahAni kI racanA jAnanI / aseM prathamAdi guNahAni taM dvitIyAdi guNahAni ke dravya vA caya vA niSeka krama teM Adhe zrAdhe jAnane / zrAvAdhA rahita sthiti viSai guNahAni AyAma kA jetA pramANa titanA samaya paryaMta to prathama guNahAni jAnanI / tahAM vivakSita samayaprabaddha ke prathama samaya viSe jete paramANU nirjareM, tinike samUha kA nAma prathama niSeka jAnatA / dUsare samaya jete paramANU nirjareM, tinake samUha kA nAma dvitIya niSeka jAnanA / ase prathama guNahAni kA aMta paryaMta jAnanA / pIche tAMke anaMtara samaya teM lagAi guNahAni AyAma mAtra samaya paryaMta dvitIya guNahAni jAmanI / tahAM bhI prathamAdi samayani viSai jete paramANU nirjareM, tinike samUha kA nAma prathamAdi niSeka jAnane / jaise krama meM sthiti ke aMta samaya viSe jete paramANU nirjareM, tinike samUha kA nAma aMta guNahAni kA aMta niSeka jAnanA / i GE MA
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ . .. . [ mommadasAra jIvakANDa gApA 254 ..-.--..-WAPaperra- m PARAMETERSTANMARARowLPORANHATIONSanAthamAyA u n MAA - -- SAREERTHILE .. . bahuri jaise kArmANazarIra kA varzana kIyA; tasa hI audArika Adi tejasa paryata nokarmazarora ke samaya prabaddhani kI pUrvokta apanA-apanA sthiti, muga hAni, nAnA guNa hAni, do muNahAni, anyonyAbhyastarAzi kA pramANa Adi kari, ihAM pAbAbAkAla hai nAhI; tAte apanI-apanI sthiti kA prathama samaya hI te lagAya niSeka racanA karanI / jAteM audArika Adi zarIrani kA jaise hI Arga varNana kIjiye haiN| ... prAge audArika Adi ke samayabaddhani kA baMdha, udaya, sattva, avasthA virSa vanya kA prasAraNa nikI haiM . : .. .. - ekkaM samayapabaddhaM, baMdhadi ekkaM udekhi carimammi / guNahANINa divaDhaM, samayapabaddhaM have sattaM // 254 // . ..ekaM samayaprabaddhaM, badhnAti ekamuveti gharame / ....... ... . : muNahAnInA dvayadha, samayabaddhaM bhavet . sattvam // 254 // ! : .. :: TIkA - audArika Adi zarIrani virSe tejasa para kArmANa ini doUni kA jIva ke anAdi leM niraMtara saMbaMdha hai / tAtai inikA sadAkAla udaya para satva saMbhava haiM / tAteM jIva mithyAdarzana Adi pariNAma ke nimitta te samaya-samaya prati. tejasa .: saMbaMdhI para kArmAraNa saMbaMdhI eka-eka samayaprabaddha kauM bAMdha hai| pudgalavargaNAni kauM tejasa zarIra rUpa para jJAnAvaraNAdirUpa ATha prakAra karmarUpa pariNamA hai / bahuri . ini doU zarIrani kA samaya-samaya prati eka-eka samayaprabaddha udayarUpa ho hai / apanA phala dene rUpa pariNatirUpa parimANa kari phala dei, taijasa zarIrapanA kauM-bA kArmANa zarIrapanA kauM choDi garla hai| nirjara hai / bahuri vikSita samaya prabaddha kI sthiti kA aMta niSeka saMbaMdhI samaya virSe kiMcidUna dvadhardhaguNa hAni kari guNita samaya prabaddha pramANa satva ho hai / itane paramANU sattArUpa ekaThe ho haiM / sarvadA saMbaMdha haiM paramArtha kari. ini doUni kA satvadravya, .. samaya-samaya prati sadA hI. itanA in C - - - ... .... .... E . touct n RAINEknat RIAL a n ..2IEAAAnku -...-..TARI -- .. 1 . bahuri audArika, vaikriyika zarIrani ke samaya prabaddhani viSaM vizeSa hai| so * kahie haiM. / . tini praudArika.vA. vaikriyika zarIrani ke grahaNa kA prathama samaya se lagAi apane prAyu kA. aMta samaya paryaMta zarIra lAmA, nAsakarma ke udaya saMyukta jIva, so samaya-samaya prati eka-eka tisa zarIra ke samaya prabaddha kauM bAMdha hai| pudgalavargaNAni / n uamakosit Ja
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ mamyajJAnandikA bhAvATIkA ] kauM tisa zarIrarUpa pariNamA hai / udaya kitanA hai ? so kahai haiM -- zarIra grahaNa kA prathama samaya virSe baMdhyA jo samayaprabaddha, tAkA pahalA niSeka udaya ho hai| ... . . ihAM prazna - jo gAthA virSe samaya-samaya prati eka-eka samayaprabaddha kA udaya kahyA hai / ihAM eka niSeka kA udaya kase kaho ho ? tAko samAdhAna - ki niSeka hai so samayaprabaddha kA ekadeza hai| tAphoM upacAra kari samayaprabaddha kahie haiM / bahuri dUsarA samaya virSe pahile samaya baMdhyA thA jo samayaprabaddha, tAkA to dUsarA niSeka ara dUsare samaya baMdhyA jo samayaprabaddha tAkA pahilA niSeka, ase doya niSeka udaya ho haiN| bahuri aseM hI tIsarA Adi samaya virSe eka-eka badhatA niSeka udaya ho hai / ause kama kari aMta samaya virSe udaya para sattvarUpa saMcaya so yugapat dvayardhaguNa hAni kari muriNata samayaprabaddha pramANa ho hai / bahuri pAhAraka zarIra kA tima zArIra grahaNa kA samaya prathama ta lagAya apanA aMtarmuhUrta mAtra sthiti kA aMta samaya virSe kiMcina dvayardhaguNahAni kari muriNata samaya prabaddhapramANa dravya kA udaya ara sattvarUpa saMcaya so yugapat ho hai itanA vizeSa jAnanA / ihAM samaya-samaya prati baMdhai so samayaprabaddha kahie / tAte samaya-samaya prati samayaprabaddha kA baMdhanA to saMbhava para samayaprabaddha kA udaya ara kiMcidUna dvayardhaguNahAniguNita samayaprabaddhamAtra sattva kaise ho hai, so varNana ihAM hI Age kareMge / prAgeM audArika, vaikriyika zarIrani virSe vizeSa kahai haiM Navari ya dusarIrANaM, glivbsesaaumettthivibNdho| guNahAragINa divaDDhe, saMcayamudayaM ca carimamhi // 25 // navari ca dvizarIrayogalitAvazeSAyurmAtrasthitibaMdhaH / mubahAnInAM dvayartha, saMcayamuvayaM ca carame // 25 // TIkA -- audArika, baiMkriyika zarIrani kA zarIra grahaNa kA prathama samaya se lagAi apanI sthiti kA aMta samaya paryaMta baMdhe haiM, je samayaprabaddha tini kA sthitibaMdha galitAvazeSa zrAyumAtra jaannaa| jitanA apanA Ayu pramANa hoI, tIhi virSe jo vyatIta bhayA, so galita kahie / avazeSa rahyA so galitAvazeSa Ayu kahie hai; tIhi pramANa jAnanA / soI kahie haiM-zarIra grahaNa kA prathama samaya viSa jo samaya
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36. 1 [ gommaTasAra jIvakApaDa gAthA 256 prabaddha baMdhyA, tAkA sthitibaMdha saMpUrNa apanA prAyumAtra ho hai / bahuri dUsare samaya jo samaya prabaddha baMdhyA, tAkA sthitibaMdha eka samaya dhATi apanA prAyu pramANa ho hai / bahuri tIsare samaya baMdhyA jo samayaprabaddha, tAkA sthitibaMdha doya samaya ghATi apanA Ayu pramANa ho hai / ase hI cauthA mAdi uttarottara samayani viSaM baMdhe je samayaprabaddha tinikA sthitibaMdha eka-eka samaya ghaTatA hotA aMta samaya virSe baMdhyA havA samaya'prabaddha kA sthitibaMdha, eka samayamAtra ho hai| jAte prathama samaya te lamAi aMta samaya yaMta baMdhe je samayaprabaddha, tinakI apane prAyu kA aMta kauM ulaMdhi sthiti na saMbhava hai| aMmaiM jisa-jisa samaya prabaddha kI jitanI-jitanI sthiti hoi, tisa-tisa samayaprabaddha ko titanI-titanI sthitimAtra niSeka racanA jaannii| aMta virSe eka samaya kI sthiti samayaprabaddha kI kahI / tahAM eka niSeka saMpUrNa samayaprabaddhamAtra jAnanA / bahuri aMta samaya viSaM galitAvazeSa samayaprabaddha kiMcidUnadvayarddhaguNahAnimAtra satvarUpa ekaThe 'ho haiM / je samayaprabaddha baMdhe, tini ke nidheka pUrvaM gale, nirjarArUpa bhae, tiniteM avazeSa niSekarUpa je samayaprabaddha rahe, tinikauM galitAvazeSa kahie / te sarva ekaThe hoi kichu ghATi DyoDha guNahAnimAtra samayaprabaddha sasArUpa ekaThe aMta samaya virSe hohi haiN| bahuri tIhi aMta samaya virSe hI tini sabani kA udaya ho hai / Ayu ke aMta bhae pIche te rahaiM naahiiN| tAteM tIhi samaya sarva nirjareM haiM; ase deva nArakoni ke tau dainiyika zarIra kA ara manuSya-tiryacani ke audArika zarIra kA aMta samaya virSe kicina dvaya,guNahAnimAtra samayaprabaddhani kA sattva aura udaya yugapat jAnanA / prAgai kisa sthAna virSe sAmagrIrUpa kaisI Avazyaka saMyukta jIva virSe utkRSTa saMcaya ho hai; so kahai haiM--- orAliyavarasaMcaM, devuttarakuruvajAdajIvassa / tiriyamaNussassa have carimavucarime tipallaThivigassa // 256 // ... aurAlikavarasaMcayaM, devottarakurUpajAlajIvasya / tiryagmanuSyasya bhavet, caramadvi carame tripasyasthitikasya // 256 // TokA - yaudArika Adi zarIrani kI jahAM jIva kai utkRSTapana bahuta paramANU ekaThe hoi; tahAM utkRSTa saMcaya kahie / tahAM jo jIva tIna palya Ayu dhara, devakuru vA uttarakuru bhoMgabhUmi kA tiyaMca vA manuSya hoi upajyA; tahAM upajane
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ / samyagjJAnandrikara bhASATokA ] ke pahile samaya tisa jIva ko tahAM yogya jo utkRSTa yoga, tAkari AhAra grahaNa kIyA; bahuri tAkauM yogya jo utkRSTa yoga kI vRddhi, tAkari vardhamAna bhayA, bahuri so jIva utkRSTa yoga sthAnani kI bahuta bAra grahaNa kara hai; para jaghanya yogasthAnani ko bahuta bAra grahaNa na karai hai, tisa jIva kauM yogya utkRSTa 1 yogasthAna, sinikauM bahuta bAra prApta hoi hai; para tisa jIva kauM yogya jadhanya yogasthAna, tinikauM bahuta bAra prApta na ho hai / bahuri adhastana sthitini ke niSeka kA jaghanya pada kara hai| yAkA artha yahu-jo Upari ke niSeka saMbaMdhI je paramANa, tina thore paramANUni kauM apakarSaNa kari, sthiti ghaTAi, nIcale niSekani virSe nikSepaNa kara hai; milAvai hai / bahuri uparitana sthiti ke niSeni kA utkRSTapada karai hai / yAkA artha yahu-jo nIcale niSekani virSe tiSThate paramANU, tini bahuta paramANU ni kA utkarSaNa kari, sthiti ko badhAi, Upari ke niSekani virSe nikSepaNa karai hai; milAvai hai / bahuri aMtara vi gamanavikuvaraNA kauM na karai hai; aMtara virSe nakhaccheda na karai hai| yAkA artha mere jAnane meM nIkai na AyA hai / tAta spaSTa nAhIM likhyA hai; buddhimAna jAniyo / bahuri tisa jIva ke Ayu virSe vacanayoga kA kAla stoka hoi, manoyoga kA kAla stoka hoha / bahuri vacanayoga stoka bAra hoi / manoyoga stoka bAra hoi| bhAvArtha - kAyayoga kA pravartana bahuta bAra hoi, bahuta kAla hoi / ase pAyu kA aMtarmuharta avazeSa rahaiM: Arge karmakANDa virSe yogayavamadhya racanA kaheMge / tAkA UparalA bhAga virSe jo yogasthAna pAie hai / tahAM aMtarmuhUrtakAla paryaMta tiSThyA . pIche prAmeM jo jIva yakmadhya racanA kaheMge; tahAM aMta kI guNahAni saMbaMdhI jo yogasthAna, tahAM prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra kAla paryaMta tiSThyA / bahuri prAyu kA vicarama samaya viSa ara aMta samaya virSe utkRSTa yogasthAna kauM prApta bhyaa| tahAM tisa jIva ke tina aMta ke doU samayani virSe audArika zarIra kA utkRSTa saMcaya ho hai / bahuri vaikriyika zarIra kA bhI vaise hI kahanA / vizeSa itanA jo . aMsara virSe nakhaccheda na karai hai, yaha vizeSaNa na saMbhava hai| vegubviyavarasaMcaM, bAvIsasamudda aarnndugmhi| jahmA varajogassa ya, vArA aNNattha Na hi bahugA // 257 // 1 - a, kha, ga ina tIna prati meM yahA~ anutkRSTa zabda milatA hai /
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362] gommaTasAra jIvakAma mAthA 258 vaivikavarasaMcayaM, dvAviMzatisamudra pAraNavike / yasmAdvarayogasya ca, vArA anyatra nahi bahukAH / / 257 / / . TIkA - baiMkriyika zarIra kA utkRSTa saMcaya, so prAraNa-acyuta doya svargani ke UparalA paTala saMbaMdhI bAIsa sAgara prAyu saMyukta deva, tina virSe saMbhaveM hai / anyatra nIcale, Uparale paTalani viSa vA sarva nArakIni viSaM na saMbhavai hai; jAtai prAraNaacyuta binA anyatra vaikriyika zarIrarUpa yoga kA bahuta bAra pravartana na ho hai / cakAra ta tisa yogya anya sAmagrI, so bhI anyatra bahuta bAra na saMbhave hai / Aga tejasa zarIra para kArmaNa zarIrani kA utkRSTa saMcayasthAna kA vizeSa tejAsarIrajeThe, sattamacarimamhi bidiyavArassa / kammassa vi tattheva ya, Niraye bahubArabhamibassa // 25 // tejasazarorajyeSThaM, saptamacarame dvitIyavArasya / . kAmaraNasyApi tatraiva ca, niraye bahuvArabhramitasya // 25 // TIkA - tejasazarIra kA bhI utkRSTa saMcaya audArikazarIravat jAnanA / vizeSa itanA jo sAtavIM naraka pRthvI virSe dUsarI bAra jo jIva upajyA hoi / sAtavIM pRthvI viSaM upaji, mari, tiryatra hoi, pheri sAtavoM pRthvI virSe upajyA hoi; tisa hI jIvake ho hai| ----- Hindi -Tania - -NALIS Srimurmanit- m r airion . bahuri prAhAraka zarIra kA bhI utkRSTa saMcaya audArikazarIravat jAnanA / vizeSa itanA jo prAhAraka zarIra kauM upajAvanahArA pramattasaMyamI hI ke ho hai / bahari kAraNa zarIra kA utkRSTa saMcaya so sAtavIM naraka pRthvI virSe nArakina viSaM jo jIva bahu bAra bhramyA hoi, tisa hI ke hoi hai| kisa prakAra ho hai ? so kahaiM haiM-koI jIva bAdara pRthvI kAyani virSe aMtarmuharta pATi, pRthaktva koDipUrva kari adhika doya hajAra sAgara hIna karbha kI sthiti ko prApta bhayA / tahAM tisa bAdara pRthvIkAra saMbaMdhI aparyApta paryAya yore dharai, paryApta paryAya bahuta dharai, tinikA ekaTThA kiyA huvA paryApta kAla bahuta bhayA / aparyApta kAla thorA bhayA / aiseM inikauM pAlatA saMtA jaba-jaba zrAyu bAMdhai, taba-taba jaghanya yoga kari bAMdha, yahu yathAyogya utkRSTa yoga avam H
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampajJAnandrikA bhAvATokA ] kari AhAra grahaNa karai / para utkRSTa yogani kI vRddhi kari baMdhai / bahuri yathAyogya utkRSTa yogani ko bahuta bAra prApta hoi, jaghanya yogasthAnani kauM bahuta bAra prApta na hoi| bahari saMkleza pariNAmarUpa pariNyA yathAyogya maMdakaSAyarUpa vizuddhatA kari vizuddha hoi, pUrvokta prakAra adhastana sthitini ke niSeka kA jaghanyapada kreN| . uparitana sthitini ke niSeka kA utkRSTa pada kara hai| aseM bhramaNa kari, bAdara. asaparyAya viSa upajyA, tahAM bhramatA tisa jIva ke paryApta paryAya thore, aparyApta.. paryAya bahuta bhaeM, tinikA ekaThA kIyA paryAptakAla bahuta bhayA / aparyAptakAla thorA. bhayA / jaiseM bhramaNa kari pIchalA paryAya kA grahaNa vidhaiM sAtavI naraka pRthvI ke nAraka je bile, tini virSe upajyA / tahAM tisa paryAya ke grahaNa kA prathama samaya virSe yathAyogya utkRSTa yoga kari AhAra grahaNa kIyA / bahuri utkRSTa yogavRddhi kari bdhyaa| , bahuri thorA aMtarmuhUrta kAla kari sarva paryApti pUrNa kIe / bahuri tisa naraka virSe tetIsa sAgara kAla paryaMta yoga Avazyaka para saMkleza pAvazyaka kauM prApta bhayA / saiM bhramaNa kari Ayu kA stoka kAla avazeSa rahaiM, yogayavamadhya racanA kA UparalA " bhAgarUpa yogasthAna virSe aMtarmuhUrta kAla paryaMta tiSThi, ara pIche jIva yavamadhya rcnaa| kI aMta guramahAnirUpa yogasthAna virSa bhAvalI kA prasaMkhyAtavAM bhAgamAtra kAla paryaMta tiSThi Ayu kA aMta te tIsarA, dUsarA samayani virSe utkRSTa saMkleza kauM pAI; aMta / samaya virSe utkRSTa yogasthAna kauM pAi, tisa paryAya kA aMta samaya virSe jIva tiSThyA tAkai kAraNa zarIra kA utkRSTa saMcaya hoi hai, / a~seM audArika Adi zarIrani kA kA utkRSTa saMcaya hone kI sAmagrI kA vizeSa kahyA / bhAvArtha - pUrva utkRSTa saMcaya hone virSe chaha Avazyaka kahe the; te ihAM yathAsaMbhava jAni lenA / paryAya saMbaMdhI kAla tI bhavAddha hai / para Ayu kA pramANe so AyuSya hai ! yathAsaMbhava yogasthAna honA, so yoga hai| tIvra kaSAya honA so saMkleza hai| Uparale niSekani ke paramANU nIcale niSekani virSe milAvanA, so apakarSaNa hai| nIcale niSekani kA paramANu apari ke niSeni virSe milAvanA; so utkaraNa hai / ase e chaha prAvazyaka yathAsaMbhava jAnane / - bahuri eka prazna upaje hai ki eka samaya virSe jIva kari bAMdhyA jo eka samayaprabaddha, tAke prAbAdhA rahita apanI sthiti kA prathama samaya teM lagAi, aMta samaya paryaMta samaya-samaya prati eka-eka niSeka udaya Avai hai / pUrva gAthA viSaM samaya-samaya prati eka-eka samayaprabaddha kA udaya kA AyanA kaise kahyA hai ?
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 ] 1 mommarasAra auSakANa gAthA 250 mArgada tAkA samAdhAna - jo samaya-samaya prati baMdhe samaya prabaddhani kA eka-eka niSeka ekaThe hoi, vivakSita eka samaya virSe samaya prabadamAtra ho hai / __ kaise ? so kahiehai - anAdibaMdha kA nimittaka ri baMdhyA vivakSita samayaprabaddha, tAkA jisa kAla virSe aMta niSeka udaya ho hai; tisa kAla virSe, tAke anatari baMdhyA samayaprabaddha kA aMta te dusarA niSeka udaya ho hai / tAke anaMtari baMdhyA samayaprabaddha kA aMta meM tIsarA niSeka udayaM ho hai / jaise cauthA prAdi samayani virSe aMdha, samayaprabaddhani kA aMta te cauthA Adi niSekani kA udaya krama kari AbAdhAkAla rahita vivakSita sthiti ke jete samaya titane sthAna jAya, aMta viSa jo samayaprabaddha baMdhyA. tAkA Adi niSaka udaya ho hai / asa sabani kauM joDe, vivakSita eka samaya virSe eka samayaprabaddha udaya Ave hai / aMkasaMdRSTi kari jaise jina samayaprabaddhani ke sarva niSeka gAli gae, tinikA tau udaya hai hI nAhoM / bahuri jisa samayaprabaddha ke saiMtAlIsa niSeka pUrvaM gale, tAkA aMta nava kA niSeka vartamAna samaya virSe udaya Avai hai / bahuri jAke chiyAlIsa niSeka pUrvai gale, tAkA daza kA nidheka udaya ho hai / jaise hI krama te jAkA ekahU niSeka pUrvaM na galyA, tAkA prathama pAMca se bArA kA niSeka udaya ho hai / ase vartamAna koI eka samaya virSe sarva udaya rUpa niSeka / 9 10 11 12 13 14 15 16 / 18 2.0 22 24 26 28 30 32 / 36 40 44 48 52 56 60 64 / 72 80 88 66 104 112 120 128 / 144 160 176 162 208 224 240 256 / 288 320 352 304 416 448 480 512 / ase inikoM joDe saMpUrNa samaya prabaddhamAtra pramANa ho hai / AgAmI kAla virSe jaise navIna samayaprabaddha ke niSekani kA udaya kA sadbhAva hotA jAigA, taiseM purAlo samayaprabaddha ke niSekani ke udaya kA abhAva hotA jaaygaa| jaise AgAmI sanaya virSe navIna samayaprabaddha kA pAMca se bArA kA niSeka udaya AvaigA; tahAM vartamAna samaya viSaM jisa samayaprabaddha kA pAMca se bArA kA niSeka udaya thA, tAkA pAMca se bArA kA niSeka kA prabhAva hoi, dUsarA cyAri se asI kA niSeka udaya hogA / bahuri jisa samaya prabaddha kA vartamAna samaya virSe cyAri se asI kA niSeka udaya thA, tAkA tisa niSeka kA abhAva hoi, cyAri sai ar3atAlIsa ke niSeka kA udaya hogaa| aseM kama se jisa samayaprabaddha kA vartamAna samaya virSe nava
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyazAmacandrikA mAvATohA ] [ 395 . kA niSeka udaya thA, tAkA AgAmI samaya virSe sarva abhAva hogA / jaise hI krama samaya prati jAnanA / tAteM samaya-samaya prati eka-eka samayaprabaddha kA eka-eka niSeka mili, eka-eka samayaprabaddha kA udaya ho hai / bahuri galaiM pIche avazeSa rahaiM, sarva niSeka, tinikauM jo., kiMcit Una vyardhaguNahAni muriNata samayanabaddha pramANa satva ho hai / kaise ? so kahie haiM - jisa samayaprabaddha kA ekahU niSeka galyA nAhI, tAke sarva niSeka nIce paMkti viSaM likhie / bahuri tAke Upari jisa samayaprabaddha kA eka niSeka galyA hora, tAke mAnA ki miA agalika paMkti virSe likhie / bahuri tAke Upara jisa samaya prabaddha ke doya niSeka gale hoi, tAke Adi ke doya niSeka binA avazeSa niSeka paMkti virSe likhie / jaise hI Upari-Upari eka-eka niSeka ghaTatA likhi, sarva ke Upari jisa samaya prabaddha ke anya niSeka gali, eka avazeSa rahyA hoi, tAkA aMta niSeka likhanA / ase karate trikoe racanA SaSThama guNahAni paMthama guNahAni caturtha guNahAni tRtIya guNahAni dvitIya gurapa hAni prathama guNahAni 772 852 3358 3708 4060 .. ME .xn .2 184 1644 1804 1980 2172 2380 2604 2844 468 520 5 210 238 268 1140 2 1372 4560 5300 5788 6300 300 70. jor3a 408 4032 8864 18528 - - - aMkasaMdRSTi kari jaise nIce hI nIce aDatAlIsa niSeka likhe, tAke Upara . pAMca se bArA kA dinA saitAlIsa niSeka likhe / tAke Upari pAMca se bArA ara cyAri sai prasI kA binA chiyAlIsa niSeka likhe / preseM hI krama te Upari hI Upari nava kA niSeka likhyA; aseM likhate trikUTI racanA ho hai / tAta isa trikoNa yaMtra kA joDA hyA sarva dravya, pramANa satya dravya jAnanA / so kitanA ho hai ? so kahie hai - kicidUna vyardhaguNahAci guriNata samayaprabaddha pramANa ho hai / pUrva jo puNahAni
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArga 566 ] [ gommaTasara jIvakAnDa gAthA 258 zrAyAma kA pramANa kahyA, tAmai zradhA guNahAni AyAma kA pramANa milAe, vyardhasuhAni ho hai / tA kichU vATi saMkhyAta guNI palya kI vargazalAkA kari adhika jo guNahAni kA aThArahavAM bhAga kA pramANa so ghaTAvanA, ghaTAeM jo pramANa hoi, dier nAma ihAM kicidUna udadyardhaguragahAni jAnanA / tAkari samayaprabaddha ke viSai jo paramANUni kA pramANa kalA, tAkau gurauM, jo pramANa hoi soi trikoNa yaMtra vi prApta sarva niSekani ke paramANU joDe, prasAraNa ho hai / jaise aMka saMdRSTi kari kIyA.. hUvA trikoNayaMtra, tAkI sarvapaMkti ke aMkana kareM jor3eM, ikahatarI hajAra tIna se cyAri ho haiM / yara guNahAni zrAyAma ATha, tAmaiM zrAdhA guNahAni AyAma cyAri milAe, vardhaguNahAni kA pramANa bAraha hoi, tAkari samayabaddha taresaTha sau ko guNa, picahattara hajAra cha se hoi / ihAM trikoNa yaMtra kA jor3a ghaTatA bhayA / tAteM kiMci guNahAni gurita samayaprabaddha pramANa sattva kahA / tahAM bdyardhaguNahAni viSa unakA pramANa dASTati viSe mahatpramANa hai / tAteM pUrvokta jAnanA / ihAM aMkasaMdRSTi dRSTAMta viSai guNahAni kA aThArahavAM bhAga kari guriNata samayabaddha kA pramANa aThAIsa se, tAmai guNahAni bATha, nAnAguNahAni chai kari guNita samayabaddha kA taresaThavAM bhAga, aDatAlIsa saiM, tAmaiM kicit adhika AdhA samayaprabaddha kA pramANa tetIsa se cyAri ghaTAi thavazeSa caudaha se chinave joDeM, biyAlIsa # chinave bhae so vyardhaguNahAni guNita samayabaddha viSai ghaTAeM, trikoNa yaMtra kA joDa ho hai / bahuri isa trikoNa yaMtra kA joDa itanA kaiseM bhayA ? so joDa dene kA vidhAna hIna-hIna saMkalana kari vA adhika adhika saMkalana kari vA anuloma-viloma saMkalana kari tIna prakAra kA hai| tahAM ghaTatA ghaTatA pramANa lIeM niSekani kA krama taiM joDanA, so hIna-hIna saMkalana kahie / baghatA-baghatA pramANa lIe niSekani kA krama teM joDanA, so adhika adhika saMkalana khie| hona pramANa lIe vA adhika pramANa loeM niSekani kA jaise hoi taise jor3anA, so anuloma-viloma saMkalana kahie so se jor3a dene kA vidhAna meM saMdRSTi adhikAra viSai likheMge; tahAM jAnanA / ihAM joDa viSai saMdRSTi samajhane meM va zrAvatI; tAteM nAhIM likhyA hai / aseM prayu binA karmaprakRtini kA samaya-samaya prati baMdha, udaya, satva kA lakSaNa kahyA /
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 samyAnacandrikA mAyaTokA bahari prAyu kA anyathA lakSaNa hai, jAleM aAyu kA apakarSaNa kAlani virSe vA asaMkSepa aMta kAla virSe hI baMdha ho hai / bahuri AbAvA kAla pUrva bhava viSa vyatIta ho hai / tAtai Ayu kI jitanI sthiti, titanI hI niSekani kI racanA jAmanI / AbAdhAkAla ghaTAvanA nAhIM / bahuri Ayukarma kA utkRSTa saMcaya koDi pUrva varSa pramANa prAyu kA dhArI jalacara jIva ke ho hai| tahAM karmabhUmiyAM manuSya koTi pUrva varSa pramANa Ayu kA dhArI yathAyogya saMkleza vA utkRSTa yoga kari para bhava saMbaMdhI koTipUrva varSa kA Ayu jalacara virSe upajane kA bAMdhyA, so Aga kahiegI yoga yavamadhya racanA, tAkA Upari sthAna virSe aMtarmuhUrta tiSThyA, bahuri aMta jIva guNahAni kA sthAna virSe valI kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra kAla tiSThyA, kama te kAla gamAi, koDipUrva Ayu kA dhArI jalacara virSe upajyA / aMtarmuhUrta kari sarva paryAptani kari paryApta bhayA / aMtarmuhurta kari bahuri parabhava saMbaMdhI jalacara virSe upajane kA koDipUrva prAyu ko bAMdhe hai| tahAM dIrgha Ayu kA baMdha kAla kari yathAyogya saMkleza kari utkRSTa yoga kari utkRSTa yoga kari bAMdha hai / so yoga yavaracanA kA aMta sthAnavI jIva bahuta bAra sAtA kauM kAla kari yukta hotA apane kAla virSe para bhava saMbaMdhI Ayu ko ghaTApa, tAka Ayu-vadanA dravya kA pramANa uskRSTa ho hai; so dravya racanA saMskRta TokA teM jAnanI / yA prakAra audArika Adi zarIrani kA baMdha, udaya, sattva vizeSa jAnane ke arthi varNana kIyA / Aga zrI mAdhavacaMdra vidyadeva bAraha gAthAni kari yoga mArgaNA viSa jIvani kI saMkhyA kahai haiM - bAdarapuNNA teU, sagarAsIe asaMkhabhAgamidA / vikkiriyasattijattA, pallAsaMkhejjayA vAU // 25 // bAyarapUrNaH, tejasAH, svakarAzerasaMkhyabhAgamitAH / vikriyAzaktiyuktAH, palyAsaMkhyAtA vAyavaH // 259 / / TIkA - bAdara paryApta tejakAyika jIva, tini virSe una hI jIvani kA jo pUrve parimANa AvalI ke dhana kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra kahA thA, tisa rAzi kauM asaMkhyAta kA bhAga dIeM, jo pramANa hoi, titane jIva vikriyA zakti kari saMyukta jAnane /
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 } / gommasAra auSakAma gAthA 260-261 Arrenorma bahari bAdara paryApta vAtakAyika jIva loka ke saMkhyAtaveM bhAga pramANa kahe the / tini virSe palya kA asaMkhyAtavAM bhAra pramANa jIva, vikriyA zakti yukta jAnate / jAte 'bAdarateUvAUpaMceMdiyayuSaraNagA vigubdhati' isa gAthA kari bAdara paryApta agnikAlika ara pacanakAzika jIyAna ke kriSika yoga kA sadbhAva kahA hai / pallAsaMkhejjAhavidaMgulaguNidaseDhimettA hu / vegubviyapaMcakkhA, bhogabhumA puha bigubbaMti // 260 // palyAsaMkhyAtAhatavRMdAMgulaguNita zreriNamAtrA hi| vaivikapaMcAkSA, bhogabhumAH pRthak vipUrvati // 26 // TIkA - palya kA asaMkhyAtavA bhAga kari dhanAMgula kauM guNe, jo parimANa hoi, tAkari jagacche NI guNa, jo parimANa Aye, titane vaikriyika yoga ke dhAraka paryApta paMceMdrI tiryaMca vA manuSya jAnane / tahAM bhogabhUmi virSe upaje tiryaca vA manuSya ara karmabhUmi virSe cakravartI e pRthak vikriyA kI bhI kara haiM / ini vinA sarva karmabhUmiyAni ke apRthak vikriyA hI hai / / jo mUlazarIra se judA zarIrAdi karanA, so pRthak vikriyA jAnanI / apane zarIra hI kauM anekarUpa karanA, so apRthak vikriyA jAnanI / vehi sAdireyA, tijogiNo tehiM hINa tasapuNNA / biyajogiNo tadUNA, saMsArI ekkajogA hu // 26 // devaH sAtirekAH, triyoginastaiInAH asapUrNAH / dviyoginastadanA, saMsAriNaH ekayogA hi / / 261 // TIkA -- devani kA jo parimANa sAdhika jyotiSkarAzi mAtra kahyA thA; tIhi virSe dhanAMgula kA dvitIya mUla kari muriNata jagacche,raNI pramANa nArakI para saMkhyAta paNaTThI pratarAMgula kari bhAjita jagatpratara pramANa saMjJI paryApta tiryaca ara bAdAla kA dhana pramANa paryApta manuSya inikoM milAeM, jo parimANa hoi, titane triyogI jAnane / inikai mana, bacana, kAya tInoM yoga pAie haiN| mammeenawimmi meanin E SARICHAMATA n diaHAmbitivitiwartamansaAndamanarmarwaNmuraram
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjAmacandrikA bhAvATIkA ] [ 366 - - bahari jo pUrvaM paryApta sa jIvani kA pramANa kahA thA, tAmai triyogI jIvani kA parimANa ghaTAeM, jo avazeSa parimANa rahai; titane dviyogI jIva jAnane / jhAnaka vacana, kAya doSa hI yoga pAipa hai| bahuri saMsArI jIvani kA jo parimANa, tAmai dviyogI para triyogI jIvani kA parimANa ghaTAeM jo avazeSa parimANa rahai, titane jIva eka yogI jAnane / ini ke eka kAyayoga hI pAie hai; aseM pragaTa jAnanA / - aMtomahattamesA, caumaraNajogA kameNa saMkhaguraNA / tajjogo sAmaNNaM, cauvacijogA tado du saMkhaguNA // 262 // aMtarmuhUrtamAtrAH, caturmanoyogAH kameNa saMkhyaguNAH / tadyogaH sAmAnyaM, caturvacoyogAH tatastu saMkhyaguNAH // 262 // TIkA ~ cyAri prakAra manoyoga pratyeka aMtarmuhUrta pramANa sthiti lIeM haiM / sathApi anukrama teM saMkhyAta guNe jaanne| soI kahie haiM - satya manoyoga kA kAla saktai thorA hai; so bhI aMtarmuhUrta pramANa hai; tAkI saMdRSTi-eka aMtarmuhUrta / bahuri yAta saMkhyAtaguNA kAla asatya manoyoga kA hai, tAkI saMdRSTi-cyAri aMtarmuhUrta / ihAM saMkhyAtaM kI sahanAnI cyAri jAnanI / bahuri yAte saMkhyAta guNA ubhaya manoyoga kA kAla hai| tAkI saMdRSTi - solaha aMtarmuhUrta / bahuri yAta saMkhyAtaguNA anubhaya manoyoga kA kAla hai; tAko saMdRSTi-causaThi aMtarmuhUrta / jaise cyAri manoyoga kA kAla kA joDa dIeM jo parimAraNa havA, so sAmAnya manoyoga kA kAla hai; tihi kI saMdRSTi - picyAsI aMtarmuhUrta / bahuri sAmAnya manoyoga kA kAla se saMkhyAtaguNA cyAri vacanayoga kAla hai / tathApi krama meM saMkhyAtaguNA hai: to bhI pratyeka aMtarmuhUrta mAtra hI hai| tahAM sAmAnya manoyoga kA kAlata saMkhyAtaguNA satya vacanayoga kA kAla hai; tAkI saMdRSTi-cauguNA picyAsI ( 4485 ) aMtarmuhUrta / bahuri yAta saMkhyAta guNA asatya vacanayoga kA kAla hai - tAkI saMdRSTi solahaguNA picyAsI ( 16485 ) aMtarmuhUrta / bahuri yAtai saMkhyAtaguNA ubhaya vacanayoga kA kAla hai - tAkI saMdRSTi-causaThaguNA picyAsI (64455 ) aMtarmuhUrta / bahuri yAta saMkhyAta guNA anubhaya vacanayoga kA kAla hai; tAkI dRSTi-doya sai chappana guNA picyAsI ( 256485 ) aMtarmuhUrta /
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 ] hommaTamAra jIvakAma gAthA 263 mahAMIR tajjogo sAmaNNaM, kAno saMkhAhado tijogamidaM / sabvasamAsavibhajidaM, sagasagaguNasaMguNe du sagarAsI // 263 // tadyogaH sAmAnyaM, kAyaH saMkhyAhataH triyogimitam / sarvasamAsavibhakta, svakasvakaguraNasaMguraNe tu svkraashiH||263|| a na P AAAAAAAAAAAAAAAA MARATHI -ali DainianR an-innuman INTR-vintin -'--... TIkA - bahuri jo cAryoM vacana yogani kA kAla kahyA, tAkA joDa dIeM, jo parimAe hoi, so sAmAnya vacana boga kA kAla hai tAkI saMdRSTi tIna se cAlIsa guraNA picyAsI ( 340485 ) aMtarmuhUrta / yAta saMkhyAta guraNA kAla' kAyayoga kA jAnanA / tAkI saMdRSTi teraha se sAThi guNA picyAsI (1360 4-5) aMtarmuhUrta / ase ini tInoM yogani ke kAla kA joDa dIeM, sataraha se eka guNA picyAsI ( 1701485 ) aMtarmuhUrta pramANa bhayA / tAke jete samaya hoMhi, tisa pramANa kari triyoga kahie / pUrva jo triyogI jIvani kA parimANa kahA thA, tAkauM bhAga dIjie 'jo eka bhAga kA parimANa prAva, tAkauM satyamanoyoga ke kAla ke jete samaya, tina'kari guNa, jo parimAraNa prAdai, titane satya manoyogI jIva jAnane / bahari tAhI kauM 'asatya manoyoga kAla ke jete samaya, tina kari guNa, jo parimANa Avai, titane asatya manoyogI jIva jAnane / aseM hI kAyayoga paryaMta sarva kA parimANa jAnanA / ihAM sarvatra vairAzika karanA / tahAM jo sarva yogani kA kAla virSe pUrvokta triyogI sarva 'jIva pAie, to vivakSita yoga ke kAla virSa kete jIva pAie ? ase tIno yogani kA joDa dieM jo kAla bhayA, so pramANa rAzi, triyogI jIvani kA parimANa phala rAzi, ara jisa yoga kI vivakSA hoi tisakA kAla icchA rAzi, jaise kari ke phalarAzi kauM icchArAzi kari guriNa pramANarAzi kA bhAga dIeM, jo-jo parimANa AveM, titane-titane jIva vivakSita yoga ke dhAraka jAnane / -m mAmAlanagara me-na.inmayirmaariPrepairi Dam - MALAAHURON - - bahuri dviyogI jIvani virSe vacanayoga kA kAla aMtarmuhurta mAtra, tAkI saMdaTi. eka aMtarmuhUrta, yAte saMkhyAtamuNA kAyayoga kA kAla, tAkI saMdRSTi cyAri aMtamuMhUrta, ini doUni ke kAla ko joDa, jo pramANa hoi, tAkA bhAga dviyomI jIva rAzi kI. dIeM, jo eka bhAga kA parimANa hoi, tAkauM apanA-apanA kAla kari guraNe, apanA-apanA rAzi ho hai| tahAM kichU ghATi sarAzi ke pramANa kI saMdRSTi apekSA pAMca kari bhAga dei, eka kari guraNe, dviyogIni virSe vacana yogIni kA - ... - --- . - .... Remixm - . 2-......
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampajJAnacanikA bhAvATIkA ] pramANa ho hai / pAMca kA bhAga dei, cyAri kari guraNe dviyogIni virSe kAyayogIti kA pramANa ho hai / kammorAliyamissayorAladdhAsu saMdhivaarapaMtA / kammorAliyamissaya, orAliyajogiNo jIvA // 264 // kArmaraNaudArikamiznakaurAlAddhAsu saMcitAnaMsAH / kArmaraNaurAlikamizrakaurAlikathogino jIvAH // 264 // TIkA - kArmANa kAyayoga, audArikamizra kAyayoga, audArika kAyayoga 'ini ke kAlani virSe saMcita kahie ekaThe bhaeM, je kArmANa kAyayogI, audArika mitra kAyayogI, audArika kAyayogI jIva, te pratyeka jude-jude anaMtAnaMta jAnane; soI kahie hai / samayattayasaMkhAvalisaMkhagaNAvalisamAsahidarAsI / sagaguNaguNive thovo, asaMkhasaMkhAhayo kamaso // 265 / / samaya trayasaMkhyAvalisaMkhyagaraNAlisamAsahitarAzim / svakamuNaguNite stokaH, asaMkhyasaMsthAhataH kramazaH // 26 // :. Toka - kAmaNa kAyayoga kA kAla tIna samaya hai, jAteM vigraha gati virSe anAhAraka tIni samayani virSe kArmANa kAya yoga hI saMbhava hai / bahuri audArika mizra kAyayoga kA kAla saMkhyAta prAvalI pramANa hai; jAne aMtarmuhurta pramANa aparyApta avasthA viSa audArikamizra kA kAla hai / bahuri tAtai sakhyAtaguNA audArika kAyayoga kA kAla hai; jAte tini doU kAlani binA avazeSa sarva audArika yoga kA hI kAla hai; so ini sarva kAlani kA joDa dIeM jo samayani kA parimANa bhayA, tAka dvisaMyogI trisaMyogI rAzi kari hIna saMsArI jIva rAzimAtra eka yogI jIva rAzi ke parimANa kI bhAga dIeM jo eka bhAga viSa parimANa Ava, tIhi kauM klArmANa kAla kari guNa, jo parimAraNa hoi, titane kArmANa kAyayogI haiM / para tisa hI eka bhAga kauM praudArika mizra kAla. kari guNeM, jo parimANa hoi, titane praudArika mizra yogI jAnane / bahuri tisa hI eka bhAga kI audArika ke kAla kari gaNe, jo parimANa hoi, titane praudArika kAyayogI jAnane /
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. .. .... .. 402 [ gommaTasAra jIvakANDa mAthA 266 ihAM kArmANa kAyayogI to saba tai stoka haiM / ini teM asaMkhyAta guNeM praudArikamizra kAyayogI haiN| ina te saMkhyAtaguNe praudArika kAyayogI haiM / ihAM bhI jo tIna kAyayoga ke kAla virSe sarva eka yogI jIya pAie, to kAraNa zarIra Adi vivakSita ke kAla virSe kete pAie? ase trairAzika ho hai| tahAM tInoM kAyayogani kA kAla so pramANarAzi, eka yogI jIvani kA parimANa so phalarAzi, kArmaNAdika vivakSita kA kAla mo icchArAzi, phala rAzi kauM icchArAzi kari guraNe, pramANa rAzi kA bhAga dIeM, jo-jo pramANa pAvai, titane titane vivakSita yoga ke dhAraka jIva jAnane / kramazaH isa zabda kari prAcArya ne kahA hai ki dhavala nAmA prathama siddhAMta ke anusAri yaha kathana kIyA hai / yA kari apanA uddhatatA kA parihAra pragaTa kIyA hai / ENDS S sovakkamANuvakkamakAlo saMkhajjavAsaThidivANe / AvaliasaMkhabhAgoM, saMkhejjAvalipamA kamaso // 266 / / sopakramAnupakramakAlaH saMkhyAtavarSasthitivAne / AvalyasaMkhyabhAmA, saMkhyAtAvalipramaH kramazaH // 266 // TIkA - vaikriyika mizra para vaikriyika kAyayoga ke dhAraka je jIva, tinakI saMkhyA cyAri gAthAni kari kahaiM haiM / saMkhyAta varSa kI hai sthiti jinakI ase je mukhyatA kari daza hajAra varSa pramANa jaghanya sthiti ke dhArakavAna kahie vyaMtara deva, tini virSe unakI sthiti ke doya bhAga haiM; eka sopakrama kAla, eka anupakrama kAla / ___ tahAM upakrama kahie utpatti, tIhi sahita jo kAla, so sopakrama kAla kahie / so Avalo ke asaMkhyAlaveM bhAgamAtra hai; jo vyaMtara deva upajivo hI kareM, vIpi koI samaya aMtara nahIM par3e, to prAvalI kA asaMkhyAtavA bhAga pramANa kAla paryaMta upajivo kreN| bahuri jo utpatti rahita kAla hoi; so anupakrama kAla kahie / so saMkhyAta prAvalI pramANa hai| bAraha muhUrtamAtra jAnanA / jo koI hI dhyaMtara deva na upaja, tau bAraha muhUrta paryaMta na upajai, pIche koI upajai hI upajai; aseM anukrama meM kAla jAnane / im - AS hartar T HATRNETRAL .
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ - -.-. : naamjH saakhaaiik / [ 403 .. tahi savve suddhasalA, sovakkamakAlado du saMkhaguNA / ... tatto saMkhaguNUNA, apuNNakAlamhi suddhasalA // 267 // . tasmin sarvAH zuddhazalAkAH, sopakamakAlatastu saMkhyaguNAH / .... tataH saMkhyaguNonA, apUrNakAle zuddhazalAkAH // 267 // .... TIkA - tIhi daza haz2Ara varSa pramANa jaghanya sthiti virSe sarva paryApta vA aparyApta kAla saMbaMdhI anupakrama kAla rahita kauM kevala zuddha upakrama kAla kI zalAkA kahie / jetI bAra saMbhavai tetA pramANa, so upakrama kAla se saMsthAta guNI hai / bahuri aparyApta kAla saMbaMdhI zuddha upakrama zalAkA tAne saMkhyAta guNo ghATi haiM, jo jaghanya sthiti virSe zuddha upakrama zalAkA kA parimANa kahyA thA, tAke saMkhyAtaveM bhAga aparyApta kAla saMbaMdhI zuddha upakrama zalAkA jAnanA / soI dikhAie hai sopakrama-anupakrama kAla doU kAlani ko milAI huI eka zalAkA hoi, tI daza hajAra varSa pramANa sthiti kI ketI zalAkA hoi ? presa rAzi karie / tahAM sopakrama para anupakrama kAla kauM milAe, pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga adhika saMkhyAta prAvalI pramANa to pramANarAzi bhayA, ara phalarAzi eka zalAkA, para icchArAzi daza hajAra varSa, tahAM phala kari icchArAzi kauM guriNa, pramANa kA bhAmaM doeM, kiMcidUna saMkhyAtaguNA saMkhyAta pramANa mizra zalAkA ho hai / 'jaghanya sthiti virSe etI bAra upakrama vA anupakrama kA kAla barte hai / bahuri pramANarAzi zalAkA eka, phalarAzi upakrama kAla prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga, icchArAzi mizrazalAkA kiMcidUna saMkhyAta guNA saMkhyAta kIeM, tIhi jaghanya sthiti pramANa kAla virSe zuddha upakrama zalAkA kA kAla kA parimANa kiMcidUna saMkhyAta guNA saMkhyAta guNita AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra ho hai / bahuri pramANa jaghanya sthiti, phaila "zuddha upakrama zalAkA kA kAla, icchA aparyApta kIeM. aparyApta kAla saMbaMdhI zuddha upakrama zalAkA * kA kAla saMkhyAta guNA AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra hoi / athavA anya prakAra kahaiM haiM - pramANa eka zuddha upakrama zalAkA kA kAla, phala eka zalAkA, icchA sarva zuddha upakrama kAla karieM paryApta-aparyApta sarva kAla saMbaMdhI zuddha upakrama zalAkA kicidUna saMkhyAta guNI saMkhyAta jAnanI / bahuri pramANa eka zalAkA, phala zuddha upakrama zalAkA kA kAla prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra, icchA sarva zuddha zAlAkA kiMcidUna saMkhyAta guNita saMkhyAta karieM, labdharAzi virSe sarva jaghanya sthiti saMbaMdhI
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4.43 - [ommaTasAra loyakANDa gAthA 268-266 . . .. ... . .--.. MERemenAramA .+-I-Mirman .. m....... an. r - - - yakALAD a tinkayAtAyA ARRIANDARAMATAM zuddha upakrama kAla prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kauM kicidUna saMkhyAta guNA saMkhyAta kari guraNe, jetA pramANa prAvai, titanA ho hai / bahuri pramANa eka zalAkA, phala eka zalAkA kAla AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra kAla, icchA aparyApta kAla saMbaMdhI zAlAkA saMkhyAta karie, tahAM labdhirAzi virSe aparyAptakAla saMbaMdhI zuddha upakrama zalAkA kA kAla saMkhyAta guNA pAvalI kA asaMkhyAtavA bhAgamAtra ho hai / ihAM doya prakAra varNana kiyA; tahAM doU jAyagA jaghanya upajane kA aMtara eka samaya hai; tAkauM vicAri zuddha upakrama zalAkA sAdhI hai; asA jAnanA / anupakrama kAla kari rahita jo upakrama kAla; so paddha upakrama kAla jAnanA / ... taM suddhslaagaahidnniyraasimpunnnnkaallddhaahiN| - suddhasalAMgAhiM guNe, vaitaravegunvamissA hu // 26 // taM zuddhazalAkAhitanijarAzimapUrNakAlalabdhAbhiH / zuddhazalAkAbhiraNe, vyaMtaravaigUrvamizrA hi // 268 // .... TIkA - tIhi jaghanya sthiti pramANa sarva kAla saMbaMdhI zuddha upakrama zalAkA kA parimANa, kiMcidUna saMkhyAtaguNA saMkhyAta kari guriNata prAvalI kA asaMkhyAtavA bhAgamAtra kA, tAkA bhAga vyaMtara devani kA jo pUrva parimAraNa kahA thA, tAkauM dIjie, jo parimANa AvaM, tAkauM aparyApta kAla saMbaMdhI zuddha upakrama zalAkA kA pramANa saMkhyAta guNA pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra, tAkari guNa, jo parimANa Ave, titane vaikriyika mizra yoga ke dhAraka vyaMtara deva jAnane / so e vyaMtara devani kA jo pUrvaM parimANa kahA thA, tAke saMkhyAtaveM bhAga baiMkriyika mizra yoga ke dhAraka vyaMtara deva haiM / saMkhyAta varSa pramANa sthiti ke dhAraka vyaMtara dhane upaje haiM; tAteM una hI kI mukhyatAkari ihAM parimANa kahA hai| hiM sesadevaNArayamissajudde samvamissaveguvvaM / suraNirayakAyajogA, vegusviyakAyajogA hu // 26 // - tasmin kSeSadevanArakamizyute sarthanizvagarvam / . sunirayakAyayogA, vaivikakAyayogA hi // 269 / / TIkA - tIhi vaikriyika mizra kAyayoga ke dhAraka vyaMtara devani kA parimANaH virSa avazeSa meM bhavanavAsI, jyotiSI, vaimAnika deva ara sarva nArakI vaikriyika mitra BaateikimediagnepalAPANISHATR ITIZOMMENirmanand
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyamjhAnacandrikA bhASATIkA ] [ 405 yoga ke dhAraka, ninikA pariNAma milAeM, sarva vaikriyikamizra kAyayora ke dhAraka jIvani kA parimANa ho hai / vyaMtara devAM binA anya deva vA nArakI, tinakai anupakrama kAla jo na upajane kA kAla, so bahuta hai / tAteM sabani te vaiRiyikamitha yoga ke dhAraka vyaMtara deva bahuta haiM / zastai zorani kI rana viSaM milAya kari parimAra kahyA / bahuri kAyayoga ke dhAraka deva para nArakI, tinikA parimANa milAeM baiMkriyika kAyayoga ke dhAraka jIvani kA parimANa ho hai| pUrva jo triyogI jIvani kA parimANa virSe kAyayogI jIvani kA parimAraNa kahA thA, tAmai syoM tiryaMca, manuSya saMbaMdhI praudArika, AhAraka kAyayoga ke dhAraka jIvani kA parimANa ghaTAeM, jo parimANa rahai; titane vaikriyika kAyayoga ke 'dhAraka jIva jAnane / mizra yoga ke dhAraka jIva eka kAyayogI hI haiM; so unakA parimANa eka yogIni kA pramANa virSe gabhita jAnanA / AhArakAyajogA, cauvaNaM hoMti ekasamayamhi / pAhAramissajogA, sattAvIsA ukkassaM // 270 // AhArakAyayogAH, catuSpaMcAzat bhavaMti eksmye| zrAhAramizrayogAH, saptaviMzalistUkRSTam // 27 // TIkA - utkRSTapane eka samaya virSe yugapat AhAraka kAyayoga ke dhAraka cauvana (54) ho haiM / bahuri AhAraka mizra kAyayoga ke dhAraka sattAIsa ( 27 ) ho haiM / utkRSTapane para eka samaya virSe ase e doya vizeSaNa madhya dIpaka samAna haiN| jaise bIci varyA huA dIpaka doU tarapha prakAza kara hai; taiseM ini doU vizeSaNani teM jo pUrve gati Adi viSai jIvani kI saMkhyA kahi pAe, ara Agai dedAdika virSe jIvani kI saMkhyA kahiegI; so saba utkRSTapana yugapat apekSA jAnanI / jo utkRSTaparne samaya virSe yugapat hoi, to ukta saMkhyA pramANa jIva hohi / ukta saMkhyA te hIna hoi tau hoi, parantu adhika kadAcit na hoMi / aisI vivakSAta ihAM kathana jAnanA' / bahuri jaghanyapane te vA nAnA kAla kI apekSA saMkhyA kA vizeSa anya jainAgama ta jAnanA ase yogamArgaNA virSe jIvani kI saMkhyA kahI hai| iti zrI AcArya nemicaMdra siddhAnta cakravartI viracita gommaTasAra dvitIya mAma paMcasaMgraha graMtha kI jovatatvapradIpikA nAmA saMskRta TIkA ke anusAri samyakSAnacandrikA nAnA bhASA TIkA virSe jIvakANDa virSe prarUpita je bIsa prarUpaNA, tini virSe yoga . prarUpaNA hai nAma jAkA asA navamA adhikAra sampUrNa bhayA // 6 //
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ - .... . .... ... dasavAM adhikAra : veda-mArgaNA-prarUpaNA // maMgalAcaraNa / dUri karata bhava tApa saba, zItala jAke baina / tIna vanamArakA nauM, sosala jiga sukhadama // AgeM zAstra kA kartA AcArya chaha gAthAni kari vedamArgaraNA kauM prarUpai haiM - purisicchisaMDhavedodayeNa purisicchisaMDhao bhaave| NAmodayaNa dave, pAeNa samA kahiM visamA // 271 // AMAT paruSastrI paMDhavedodayena puruSastrISaMDhAH bhAve / nAmodayena dravye, prAyeNa samAH kvacid viSamAH // 27 // MAHARMACEUT K anasarambasamonleew-iranamaskar ERARIAAAAAAAPAwamaAINRIA awaimarate TokA - cAritra mohanIya kA bheda nokaSAya, tIharUpa puruSaveda, strIveda, napuMsakaveda nAmA prakRti, tinike udaya te bhAva jo caitanya upayoga, tIhi virSe puruSa, strI, napuMsakarUpa jIva ho hai / bahuri nirmANa nAmA nAmakarma ke udaya kari saMyukta aMgopAMga kA vizeSarUpa nAmakarma kI prakRti ke udaya se, dravya jo pudgalIka paryAya, tIhiMvirSe puruSa, strI, napuMsaka rUpa zarIra ho hai / so hI kahie hai-puruSaveda ke udayateM strI kA abhilASarUpa maithuna saMjJA kA dhArI jIva, so bhAva puruSa ho hai / bahuri strI veda ke udaya te puruSa kA abhilASarUpa bhaithuna saMjJA kA dhAraka jIva, so bhAva strI ho hai| bahuri napuMsakaveda ke udaya te puruSa ara strI doUni kA yugapat abhilASarUpa maithuna saMjJA kA dhAraka jIva, so bhAva napuMsaka ho hai / bahuri nirmANa nAmakarma kA udaya saMyukta puruSa bedarUpa AkAra kA vizeSa lIeM, aMgopAMga nAmA nAmakarma kA udaya te bhUcha, DADhI, liMgAdika cihna saMyukta zarIra kA dhAraka jIva, so paryAya ko prathama samaya te lagAya anta samaya paryaMta dravya puruSa bahuri nirmANa nAma kA udaya saMyukta strI vedarUpa AkAra kA vizeSa lIeM aMgopAMga nAmA nAmakarma ke udayatai roma rahita mukha, stana, yoni ityAdi cihna saMyukta
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyamAnacantikA bhASATokA ] / 40 zarIra kA dhAraka jIba, so paryAya kA prathama samaya se lagAi aMta samaya paryaMta dravya strI hoi hai| bahuri nirmANa nAmA nAmakarma kA udaya teM saMyukta napuMsaka vedarUpa AkAra kA vizeSa lIeM aMgopAMga nAmA nAmaprakRti ke udaya teM macha, DADhI ityAdi vA stana, yoni ityAdika doU cihna rahita zarIra kA dhAraka jIva, so paryAya kA prathama samaya se lagAi aMta samaya paryaMta dravya napuMsaka ho hai / so prAyeNa kahie bahulatA kari tau samAna veda ho hai / jaisA dravyaveda hoi taisA hI bhAva veda hoi bahuri kahIM samAna veda na ho hai, dravyaveda anya hoi, bhAva veda anya hoi / tahAM deva ara nArakI ara bhoga bhUmiyAM tiryaca, manuSya inikai to jaisA dravya veda hai, taisA hI bhAva veda hai / bahuri karmabhUmiyAM tiryaca ara manuSya virSe koI jIvani ke lau jaisA dravya veda ho hai, taisA hI bhAva veda hai, bahuri keI jIvani ke dravya veda anya ho hai ara bhAva veda anya ho hai / dravya teM puruSa hai para bhAva se puruSa kA abhilASarUpa strI vedI hai / vA strI para puruSa doUni kA abhilASarUpa napuMsakavedI hai| jaise hI / dravya teM strIvedI hai ara bhAva strIkA abhilASarUpa puruSavedI hai / vA doUni kA abhilASarUpa napuMsaka vedI hai / bahuri dravya teM napuMsaka bedI hai ! bhAva te strI kA abhilASarUpa puruSa vedI hai / vA puruSa kA abhilASarUpa strI dedI hai| jaisA vizeSa jAnanA, jAtai prAgama virSe navamA guNasthAna kA saveda bhAga paryaMta bhAva te tIna veda haiM / ara dravya te eka puruSa veda hI hai, asA kathana kahyA hai / bebassudIraraNAe, pariNAmassa ya havejja sNmoho| saMmoheNa Na jANadi, jIvo hi guNaM va doSaM vA // 272 // ghedasyodoraNAyAM, pariNAmasya ca bhavetsaMmohaH / saMmohena na jAnAti, jIvo hi guNaM vA doSaM vA / / 272 // TIkA - mohanIya karma kI nokaSAyarUpa gheda nAmA prakRti, tAkA udIraNA bA udaya, tIhi kari prAtmA ke pariNAmani kauM rAgAdirUpa maithuna hai nAma jAkA asA sammoha kahie citta vikSepa, so upaja hai / tahAM binA hI kAla pAeM karma kA phala nipajai, so udIraNA kahie / kAla pAeM phala nipaDrai, so udaya kahie / bahuri usa sammoha ke upajane se jIva muraNa kauM vA doSa kauM na jAna, asA aviveka rUpa
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ You jIvakANDa gAthA 273-274 artha veda ke udaya bhayA sammoha teM ho hai / tAle jJAnI jova ko paramAgama bhAvanA kA bala kari yathArtha svarUpAnubhavana grAdi bhAva te brahmacarya aMgIkAra karanA yogya hai; aisA AcArya kA abhiprAya hai / puraguraNabhoge seve, karevi loyasmi puruguNaM kammaM / pura uttame ya jahmA, tahmA so vaNNio puriso // 273 // puruguNabhoge zele, karoti loke puruguNaM karma / purUtame ca yasmAt tasmAt sa varNitaH puruSaH / / 273 // 1 TIkA - jAteM jo jIva puruguNa jo utkRSTa samyagjJAnAdika, tIhi virSe zete kahie svAmI hoi pravarte / bahuri purubhoga jo utkRSTa iMdrAdika kA bhoga, tIhi viSaiH zete kahie bhoktA hoya pravarte / bahuri purumukha karma jo dharma, artha, kAma, mokSarUpa puruSArtha, tIhine zete kahie kareM / bahuri puru jo uttama parameSThI kA pada tIhi viSai zete kahie tiSThe / tAteM so dravya bhAva lakSaNa saMyukta dravya bhAva teM puruSa kA hai / puruSa zabda kI nirukti kari varNana kIyA hai / PA dhAtuni ke aneka artha haiM / tAteM zI svapne isa dhAtu kA svAmI honA, monA karanA, tiSThanA se artha kahe, virodha na upajAyeM hai| bahuri ihAM pRSodara zabda kI jyoM akSara viparyAsa jAnane / tAlavI, zakAra kA, mUrdhanI SakAra karanA / atha 'atsarifa' isa dhAtu te nipajyA puruSa zabda jAnatA / chAdayadi sayaM dose, Nayado chAdadi paraM vi doseNa / chANasIlA jahmA, tA sA vaNiyA itthoM // 274 // chAdayati svakaM doSa: nayataH chAdayati paramapi doSeNa / chAdanazIlA smAt tasmAt sA varNitA strI // 274 // 1 SaTsaMdAnama - vavalA pustaka 1, pRSTha 343 gAthA 171 / 2. khaMDAgama - ghavalA pustaka 1, pRSTha 243, gAthA 170
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ samparAmAkA bhAvATIkA ] TIkA - jAte jo svayaM kahie ApakauM dodhaH kahie mithyAtva ajJAna, asaMyama, krodhAdika, tini kari stRNAti kahie, AcchAdita kara hai / bahuri nAhI kevala Apa hI kauM zrAcchAdita karai hai; jAte para ju hai puruSavedI jIva, tAhi komala vacana kaTAkSa sahita vilokana, sAnukUla pravarlana ityAdi pravINatArUpa vyApArani te apane vaMza kari doSa je haiM hiMsAdika pApa, tini kari stRNAti kahie AcchAda hai; asA AcchAdana rUpa hI hai svabhAva jAkA tAta, so dravya bhAva kari strI asA nAma kahAM haiM / asI strI zabda kI nirukti kari varNana' kiiyaa| yadyapi tIrthaMkara kI mAtA mAdi samyagdRSTiNI strIni viSai doSa nAhI, tathApi ve snI zorI para garvokta doSa Rri saMyukta strI dhanI / tAteM pracura vyavahAra apekSA asA lakSaNa prAcArya ne strI kA kahyA / NevisthI va pumaM, gauso uhy-liNg-vidiritto| iTAvaggisamAraNaga-vedaNagaruno kalusa-citto // 27 // . naiva strI naiva pumAn, napuMsaka ubharyAlaganyatiriktaH / iSTApAkAgnisanAnakadevanAgurukaH kaluSacittaH // 275 / / TIkA - jo jIva pUrvokta puruSa vA strIni ke lakSaNa ke abhAva teM puruSa nAhIM bA stro nAhIM; tAta dauU hI vedani ke DADhI, mUMcha vA stana, yoni ityAdi cihna tinikari rahita hai / bahuri iSTa kA pAka jo IMTa pacAvane kA paMjAvA, tAkI agni samAna tIvra kAma pIDA kari garavA bharyA hai / bahuri strI bA puruSa doUni kA abhilASarUpa maithuna saMjJA kari mailA hai citta jAkA, asA jIva napuMsaka hai aisA Agama virSe kahyA hai / yaha napuMsaka zabda kI nirukti kari varNana kIyA / strI puruSa kA abhilASarUpa tIna kAmavedanA lakSaNa dharai, bhAvanapuMsaka hai; asA tAtparya jAnanA // 275 / / tiNakArisiThThapAgaggi-sarisa-pariNAma-veyaNummukkA / avagaya-vedA jIvA, saga-saMbhavaraNaMta-barasokkhA // 27 // 1. paTAMDAgama - avalA pustaka 1, pRSTha 344 gAthA saM. 172 pAThabheda - ura - ubhaya, iTTAbagyi - iTTAbAga, vedarA -- devarA / 2. SaTkhaMDAgama-dhavalA pustaka 1, pRSTha 344, gAMdhA 173 / pAThabheda --kArisa trigtttt-vaaggi|
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** 7: [ gommaTasAra jIvakANDa mAthA 277 tRkAzeSeSTapAkAgnisadRza pariNAmaveda nonmuktAH / eeradar jIvAH, svakasaMbhavAnaMtavarasaukhyAH / / 276 / / TokA - puruSa vedI kA pariNAma, tikhAkI agni samAna hai| strI vedI kA pariNAma kArISa kA agni samAna hai / napuMsaka veda kA pariNAma paMjAbAkI agni samAna hai / aseM tInoM hI jAti ke pariNAmani kI jo pIDA, tIhi kari je rahita bhae haiM; se bhAvaveda apekSA anivRttikaraNa kA apagata vedabhAga te lagAya, ayogI paryaMta ara dravya bhAva veda apekSA guNasthAnAtIta siddha bhagavAna jAnane / koka jAyegA jahA kAna sevana nAhIM; tahAM sukha bhI nAhIM ? tAka kahaiM haiM-kaise haiM te pravedI ? apane jJAna darzana lakSaNa virAjamAna Atmatattva te utpana bhayA jo anAkula pratIMdriya anaMta sarvotkRSTa sukha, tAke bhoktA haiM / yadyapi navamA guNasthAna ke praveda bhAga hI teM veda udaya teM utpanna kAmavedadArUpa saMkleza kA abhAva hai / tathApi mukhyapane siddhani hI maiM AtmIka sukha kA sadbhAva dikhAi varNana kIyA / paramArthaM teM vedani kA prabhAva bhae pIche jJAnopayoga kI svasthatArUpa grAtma janita Ananda yathAyogya sabani ke pAiye hai / zrI mAdhavacandra vidyadeva veda mArgaNA viSai jIvani kI saMkhyA pAMca gAthAni kari kahaiM haiM - joisiyavANajoriNitirikkhapurusA ya saNNiNo jIvA / upasalessA, saMkhaguNA kameNede // 277 // jyotiSkavAnayonitiryakpuruSAva saMjJino jIvAH / tasenaH pathalezyAH, saMkhyaguNonAH kramerate // 277 // Love TIkA paiMsaTha hajAra pAMca se chattIsa pratarAMgula kA bhAga jagatpratara ko dIeM, jo parimANa Ave, titane jyotiSI haiN| tA saMkhyAta guNe ghATi vyaMtara haiM / saMkhyAta guNe ghATi kaho vA saMkhyAtavAM bhAga kaho doU ekArtha haiM / bahuri tAteM saMkhyAta guNe ghATi yonimatI tithaMca hai| tiryaMca gati viSai dravya strI itanI haiM / bahuri tAte saMkhyAta guNe ghATi dravya puruSa vedI tiryaca haiM / bahuri tAteM saMkhyAta guNe ghATi sanI paMceMdrI tiryaMca haiN| bahuri tA saMkhyAta guNA ghATi pIta lezyA kA dhAraka sainI paMcadrI tiyaMca haiM /
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyazAmatrikA bhASAkA ] bahuri tIha syoM saMkhyAta guNA dhATi pana-lezyA kA dhAraka sainI paMceMdrI tiryaca haiM / ase e saba saMkhyAta guNA ghATi kahyA / igipurise battIsaM, devI tajjogabhajidadevodhe / sagaguraNagAreNa guNe, purusA mahilA ya devesu // 27 // ekapuruSe dvAtriMzaddevyaH tadyogabhaktadevaudhe / svakaguNakAreNa guNe, puruSA mahilAzca deveSu // 278 / / TIkA - devagati virSa eka puruSa ke battIsa devAMganA hoi / koI hI deva ke battIsa sauM dhATi devAMganA nAhIM / ara iMdrAdikani ke devAMganA tinata saMkhyAta guNI bahuta haiN| tathApi jinake bahuta devAMganA haiM, jaise deva tau thore haiN| ara battIsa devAMganA jinake haiM; ase prakIrNakAdika deva ghane tinase asaMkhyAta guNe haiM / tAsa eka eka deva ke battIsa-battIsa devAMganA kI vivakSA kari adhika kI na kari kahI / so battIsa devAMganA para eka deva milAeM taitIsa bhae, so pUrva jo devani kA parimANa kahA thA, tAkauM taitIsa kA bhAga dIeM jo eka bhAga kA parimANa Avai, tAkI eka kari guNa titanA hI rahyA, so itane to devagati virSa puruSa jaanne| para yAkauM battIsa guNAM kIeM jo parimANa hoi, titanI devAMganA jaanniiN| bhAvArtha - devarAzi kA tetIsa bhAga meM eka bhAga pramANa deva hai, battIsa . bhAga pramANa devAMganA haiN| dehi sAdireyA, purisA devIhi sAhiyA itthii| tehiM vihINa savedo, rAsI saMDhANa parimANaM // 276 // devaH sAtirekAH, puruSAH devIbhiH sAdhikAH striyaH / tavihInaH savedo, rAziH ghaTAnAM parimANam // 279 / / TIkA - paruSa vedI devani kA jo parimANa kamA, tIhi viSa paruSa dedI tiryaca, manuSyani kA parimANa milAeM, sarva puruSa vedI jIvani kA parimANa ho hai.| bahuri devAMganA kA jo parimANa kahyA tIhi virSe tirya caraNI vA manuSyaNI kA parimANa milAeM sarva strIvedI jIvani kA parimAraNa ho hai / bahuri navamA guNasthAna kA veda rahita bhAga nai lagAi prayoga kevalI paryaMta jIvani kA saMkhyA rahita sarva
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ x12 ] | gosAra noka gAthA 280.201 saMsArI jIvani kA parimANa meM syoM puruSa vedI para strI vedI jIvani kA parimANa ghaTAeM jo avazeSa pramANa rahe; titane napuMsakavedI jIva jAnane / roar gitthasaNI, sammuccharasaNNipuNNamA ibarAH / kurujA asaSNiganbhajanapuitthIvANajo iMsiyA // 280 // thovA tisu saMkhaguNA, tatto AvaliasaMkhabhAgaguNA / pallAsaMkhejjaguNA, tatto savvattha saMkhaguNAM // 281 // garbhanapuMstrIsaMjJinaH sammUrchana saMjipUrNakA itare / kurujA asaMjJigabhaMjanapuMstrIvAnajyotiSkAH // 280 // eater fry saMkhyAH, tata zrAvalyasaMkhyabhAgamukhAH / palyA saMkhyeyaguNAH, tataH sarvatra saMkhyaguNAH // 281 // TIkA - sainI paMcedrI garbhaja napuMsaka vedI, bahuri sainI paMcedrI garbhaja puruSa vedI, bahuri sainI paMceMdriI garbhaja strI vedI, bahuri sammUrchana sainI paMceMdriya paryApta napuMsaka vedI, bahuri sammUrchana sainI paMceMdrI aparyApta napuMsaka vedI, bahuri bhogabhUmiyAM garbhaja sainI paMceMdrI paryApta puruSa vedI vA strI vedI, bahuri sainI paceMdrI garbhaja napuMsaka vedI, bahuri prasaMnI paMceMdriI garbhaja puruSa vedI, bahuri prasaMnI paMceMdrI garbhaja strI vedI, bahuri vyaMtaradeva, para jyotiSadeva-e gyArA jIvarAzi anukrama leM Upara-Upara likhanI / pUrve jo gyArA rAzi kahe, tini viSai nIcalI rAzi sainI paMceMdriI garbhaja napuMsaka vedI sare sarva stoka hai / ATha bAra saMkhyAta bhara bhAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga ara palya kA asaMkhyAtavAM bhAga ara peMsaThi hajAra pAMca se chattIsa pratarAMgula, inakA bhAMga jagatpratara ko dIeM, jo parimANaM zrAvai, titane jAnane / bahuri yAke Upara sainI paMceMdriI garbhaja puruSa bedI syoM lagAi, tIna rAzi anukrama te saMkhyAta guraNA jAnanA / . bahuri cauthI rAzi teM paMcama rAzi saMmUrchana sainI paMceMdrI paryApta napuMsaka vedI AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga guNAH jAnatA /
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 candrikA bhASATokA | [ 43 bahuri isa paMcama rAzi teM SaSTharAzi palya kA prasaMkhyAtavAM bhAga guNA jAnanA / bahuri yAta grasainI paMceMdro garbhaja napuMsaka vedI syoM lagAi, jyotiSI paryaMta saptama, aSTama navama, dazama ekAdazama rAzi anukrama te saMkhyAta guNA jAnanA / veda mArgaNA viSe jIvani kI saMkhyA kahI / kI iti zrAcArya zrIcaMdra siddhAMtacakravartI viracita gommaTasAra dvitIya nAma paMcasaMgraha graMtha kAma saMta ke anusAri samyagjJAna candrikA nAmA bhASA TIkA ke viSai jIvakAMDa viSai prarUpita je vIsa prarUpaNA tini viSai vedamArgaNA prarUpaNA nAmA dazamAM adhikAra samApta bhayA /
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. wainturmeramaniantarmananesama gyAharavAM adhikAra : kaSAya-mArgaNA-prarUpaNA // maMgalAcaraNa / / pAvana jAko zreyamaga, mata jAko zriyakAra / prAzraya zrI zreyAMsa ko, karahu zreya mama sAra / / prAgai zAstrakartA prAcArya caudaha gAthAni kari kaSAya mArgaNA kA nirUpaNa jAnanA suhadukkhasubahusassa, kammakkhettaM kasedi jIvassa / saMsAradarameraM, teNa kasAo tti NaM beti // 2823 // sukhaduHkhasubahamasyaM, karmakSetraM kRSati jIvasya / saMsAradUramaryAdaM, sena kaSAya itomaM avaMti // 282 // TIkA - jA kAraNa kari saMsArI jIva ke karma jo haiM jJAnAvaraNAdika mUla, uttara-uttarottara prakRtirUpa zubha-azubha karma, soI bhayA kSetra kahie, anna upajane kA AdhAra bhUta sthAna, tAhi kRyati kahie halAdiyA teM jaise kheta kauM savArie, tase jo savAre hai, phala nipajAvane yogya kara hai, tIhi kAraNa kari krodhAdi jIva ke pariNAma kaSAya haiM, asA zrIvardhamAna 'bhaTTAraka ke gautama gaNadharAdika kahaiM haiM ! tAte mahAdhavala : dvitIya nAma kaSAyaprAbhUta Adi virSe gaNadhara sUtra ke anusAri jaise kaSAyani kA svarUpa, saMkhyA, zakti, avasthA, phala Adi kahe haiM / taise hI maiM kahogA / apanI rucipUrvaka racanA na karauMgA / jaisA prAcArya kA abhiprAya jAnanA / kaisA hai karmakSetra? iMdriyani kA viSaya saMbaMdha se utpanna bhayA harSa pariNAmarUpa nAnAprakAra sukha ara zArIrika, mAnasika pIDA rUpa nAnA prakAra dukha soI bahusasya kahie bahuta prakAra prazna, so jIhiM virSe upajyA hai jaisA hai| bahuri kaisA hai karmakSetra ? anAdi anaMta paMca parAvartana rUpa saMsAra hai, maryAdA somA jAkI asA hai| 1 SaTvaM lAgama - dhavalA pustaka 1, pR. 143, mA saM.60. * yaha jayadhavala dvitIya nAma kaSAyaprAmRta hai| SEETAITHUNEneindia -
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ Harie kA bhAvArtha -- jaise kisI kA kiMkara pAlatI so kheta virSe boyA hUvA bIja, jaise bahuta phala kI prApta hoi vA bahuta sIva paryaMta hoi, tase halAdika teM dharatI kA phADanA ityAdika kRSikarma kauM karai hai| __ taise saMsArI jIva kA kiMkara krodhAdi kaSAya nAmA pAlatI, so prakRti, pradeza, sthiti, anubhAga rUpa karma kA baMdha, so hI bhayA kheta, tIhiM virSe mithyAtvAdika pariNAma rUpa bIja, jaise kAlAdika kI sAmagrI pAi, aneka prakAra sukha-duHkha rUpa bahuta phala kauM prApta hoi vA anaMta saMsAra paryaMta phala kauM prApta hoi / taise kArya ko kare, tAte ina krodhAdikani kA kaSAya asA nAma kahA, 'kRSi vilekhane' isa dhAtu kA artha kari kaSAya zabda kA niruktipUrvaka nirUpaNa prAcArya kari kIyA hai| sammattadesasayalacarita jahakkhAda-caraNapariNAme / ghAvaMti vA kaSAyA, causolaasaMkhalogamivA // 283 // smyktvdeshsklcritrythaakhyaatcrmprinnaamaan| ghAtayaMti vA kaSAyAH, catuH SoDazAsaMkhyalokamitAH // 283 / / TIkA - athavA 'kaSatIti kaSAyAH' je hate, ghAta kareM, tinikoM kaSAya khie| so e krodhAdika haiM, te samyaktva vA deza cAritra vA yathAkhyAta cAritra rUpa AtmA ke vizuddha pariNAmani kauM pAte haiM / tAte inikA kaSAya asA nAma hai / yahu kaSAya zabda kA dUsarA artha apekSA lakSaNa kahyA / tahAM anaMtAnubaMdhI krodhAdika haiM, to tatvArtha zraddhAnarUpa samyaktva kauM ghAte haiM, jAteM anaMta saMsAra kA kAraNa mithyAtya vA anaMta saMsAra avasthArUpa kAla, tAhi anuvaMnaMti kahie saMbaMdharUpa kareM; tinakauM anaMtAnubaMdhI kahie / bahuri apratyAkhyAnAvaraNa krodhAdika kahe, te aNuvratarUpa deza cAritra kauM dhAteM - haiM, jAte apratyAkhyAna kahie ISat pratyAkhyAna kiMcit tyAgarUpa aNuvrata, tAkauM AvRNvaMti kahie pAvare, naSTa kareM; tAkauM apratyAkhyAnAvaraNa khie| . bahuri pratyAkhyAnAvaraNa krodhAdika haiM; te mahAvratarUpa sakala cAritra kI bAteM haiM; jAte pratyAkhyAna kahie sakala tyAgarUpa mahAdata, tAkauM zrAvRNvaMti kahie pAvara, naSTa kareM, tAkauM pratyAkhyAnAvaraNa kahie /
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aptoin [reSmadasAra jIvakApaDa gAthA 284 deopuranayama ARALinu- bahuri saMjvalana krodhAdika haiM, te sakala kaSAya kA abhAvarUpa yathAkhyAta cAritra kauM dhAte haiM, jAte 'sa' kahie samIcIna, nirmala yathAkhyAta cAritra, tAkI 'svalaMti' kahie dahana kareM, tinako saMjvalana khie| isa nirikta te saMjvalana kA udaya hote saMta bhI sAmAyikAdi anya cAritra hone kA abirodha siddha ho hai / ____asA yaha kaSAya sAmAnyapane eka prakAra hai| vizeSapane anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnAvaraNa, pratyAkhyAnAvaraga, saMjvalana bheda te cyAri prakAra hai / bahuri inake ekaeka ke krodha, mAna, mAyA, lobha kari cyAri-cyAri bheda kIjie taba solaha prakAra ho haiM / anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha ; apratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, lobha'; pratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, lobha; saMjvalana krodha, mAna, mAyA, lobha ase solaha bheda bheN| bahuri udaya sthAnakoM ke vizeSa kI apekSA asaMkhyAta loka pramANa hai, jAte kaSAyani kA kAraNabhUta jo cAritramoha, tAki prakRti ke bheda asaMkhyAta loka pramANa N RECENHANA sila-puDhavi-bheda-dhUlI-jala-rAi-samANo have koho / pAraya-tiriya-parAmara-gaIsu uppAyao kamaso // 24 // zilApRthvIbhevadhulijalarAzisamAnako bhavet krodhH| nArakatiryagnarAmaragatiSUtpAdakaH kramazaH // 284 // TIkA-zilA bheda, pRthvI bheda, dhUli rekhA, jala rekhA samAna krodha kaSAya so anukrama te nAraka, tiryaca, manuSya, deba gati virSe jIva kauM upajAvana hArA hai / soI kahie haiM jaise zilA, jo pASANa kA bheda khaMDa honA, so bahata dhane-kAla gae binA mila nAhI; taiseM bahuta ghane kAla gae binA kSamArUpa milana kauM na prApta hoi, asA jo utkRSTa zakti lIeM krodha, so jIva kauM naraka gati virSe upajAvai hai / bahuri ase pRthvI kA bheda-khaMDa honA, so ghane kAla gaeM binA mile nAhI, taiseM dhane kAla gae binA, jo kSamArUpa milane kI na.prApta hoi asA jo anutkRSTa zakti lIeM krodha, so jIva ko tiryaca gati viSa upajAvai hai| 1 SaTvaMDAgama-dhavalA pustaka 1, pR. 352, gA. saM. 174.
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ mannathundren - t ime - ----- - - - samprajJAnazvadrikA bhASADhIkA ] bahari jaiseM dUli viSai kI huH tIla, tara bosa hAla gaeM binA milala nAhI, taiseM thorI kAla gaeM binA jo kSamArUpa milana ko prApta na hoI, asA ajaghanya zakti lie krodha, so jIva ko manuSya gati virSe upajAvai hai| bahuri jaise jala viSa karI huI lIka, bahuta thorA kAla gaeM binA mila nAhI, taiseM bahuta thorA kAla gaeM binA jo kSamArUpa milana ko prApta na hoi; asA jo jaghanya zakti lIeM krodha, so jIva kauM deva gati viSa upajAvai hai / tisa-tisa utkRSTAdi zakti yuktaH krodharUpa pariNamyA jIva, so tisa-tisa naraka Adi gati virSe upajane kauM kAraga prAyu-gati prAnupUrvI Adi prakRtini kauM bAMdha hai; asA artha jaannaa| ihAM rAji zabda rekhA vAcaka jAnanA; paMkti vAcaka na jAnanA / bahuri ihAM zilA bheda. Adi upamAna ara utkRSTa zakti prAdi krodhAdika upameya, tAkA samAnapanA atidhanA kAlAdi gaeM binA milanA na hone kI apekSA jaannaa| selaTiT-kaTaTh-vette, riNayabheeNaNuharaMto maanno|. ..' NAraya-tiriya-NarAmara-gaIsu upAyao kamaso // 25 // zailAsthikASThavetrAn nijabhenAnuharan mAnaH / nArakatiryagnarAmaragatithUtpAdakaH kramazaH / / 285 // TokA - zaila, asthi, kASTha, beMta samAna jo apane bhedani kari upamIyamAna cyAri prakAra mAna kaSAya, so krama te nAraka, tiryaMca, manuSya, deva gati virSe jIva kauM upajAvai hai / so kahie hai -- - jaisai zaila jo pASANa so bahata ghane kAla "binA namAvane yogya na ho; taise bahuta dhane kAla binA jo vinaya rUpa namana kI prApta na hoI, asA jo utkRSTa zakti lIeM mAna, so jIvani ko naraka gati virSe upajA hai| .. bahuri jaiseM asthi jo hADa, so dhane kAla binA namAvane yogya na hoi; taise ghane kAla - binA jo vinayarUpa namana kau~ prApta na hoi.|, asA jo anulkRSTa zakti lIeM mAna, so jIva kauM tithaMca gati virSe upajAva hai| 1 SaTkhaMyama pavalA pustaka 1,0352, gA0 saM0.175
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ acERAIKHETRAMMARRIALASARAFRASTRAMANESAME credaourem mpa lamANamAsamA mAnasAsamAralaMTansAlayasAmAhastrate RamaAINARUWAHITALIRAmalamAsamma rusAzAsH RSHmmAla Dictim. a. ndi Hi CROSRISHTHISNETWO -in- 418 ] [ gommaTasAra jIvakA pApA 296 bahari jaise kATha dhorA kAla binA namAvane yogya na hoi, saisai thorA kAla binA jo vinayarUpa namana ko prApta na hoi / jaisA jo ajaghanya zakti lIeM mAna, so jIva kauM manuSya gati virSe upa jAvaM hai / bahuri jaise baiMta kI lakaDI bahuta thore kAla binA namAdhane yogya na hoi, taisaM bahuta thorA kAla binA jo vinayalpa namana ko prApta na hoi / asA jo jaghanya pazakti lIeM mAna, so jIva ko deva gati virSe upajAvai hai / ihAM bhI pUrvokta prakAra prakRti baMdha honA vA upamA, upameya kA samAnapanA jAnanA / vegavamalorabha-siMge gomattae ya khorpthe| sarisI mAyA NAraya-tiriya-parAmara-gaIsu khivadi jiyaM // 286 // veNUpamUlorabhrakageNa gomUtreNa ca kSurapreNa / . . sadRzo mAyA nArakatiryagnarAmaragatiSu kSipati jIvam // 286 / / TIkA - berAyamUla, urabhrakaga, gomUtra, kSura samAna mAyA ThiganerUpa pariNati, so kama se nAraka, tiryaca, manuSya, deva gati virSe jIva kauM upajAva hai / soI kahie haiM - jaise gheNyamUla, jo bAMsa kI jar3a kI gAMTha so bahuta ghane kAla binA sarala na hoi, taiseM bahuta dhane kAla binA jo sarala na hoi, asA jo uskRSTa zakti kauM lIeM mAyA, so jIva kauM naraka gati virSe upajAvai hai| bahuri jaise urabhrakaga, jo mIThe kA soMga, so ghane kAla binA sarala na hoi, tesai dhane kAla binA jo sarala na hoi, asA jo anutkRSTa zakti lIeM mAyA, so jIva kauM tiryaMca gati vi upajAvaM hai / bahuri jaise gomUtra, jo gAyamUtra kI dhArA, so thorA kAla binA sarala na hoi, taiseM thorA kAla binA sarala na hoi, asI ajaghanya zakti lIe mAyA, so jIva kauM manuSya gati virSe upajA hai| bahuri jaise khura, jo pRthvI kapari bRSabhAdika kA khoja, so bahuta thorA kAla binA sarala na hoi, taiseM bahuta thorA kAlA binA jo sarala na hoi, asI jo jaghanya zakti lIeM mAyA, so jIva kauM deva pati virSe upajAvai hai / ihAM bhI pUrvokta prakAra prakRti bandha honA vA upamA upameya kA samAnapanA jAnanA / 1- pakhaMDAgama-pavalA pustaka 1,5 352 mAthA saM. 176 / .. -
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyalAbhandrikA bhASATIkA ] [.416 kisirAya-cakka-laNu-mala-haridda-rAeNa sarisao loho / NAraya-tirikkha-mANusa-devesuSpAyaro kamaso' // 27 // krimirAgacakatanumalaharidvArAgaraNa sadRzo lobhaH / mArakatiryagmAnuSadeveSu utpAdakaH kramazaH // 287 // TIkA - krimirAga, cakramala, tanumala, haridvArAga samAna jo lobha viSayAbhilASarUpa pariNAma, so krama te naraka, tiryaMca, manuSya, deva gati virSe upajAye hai / soI kahie hai - jaise krimirAga kahie kiramicI raMga, so bahuta dhane kAla gaye binA naSTa na hoi, taiseM jo bahuta ghane kAla binA naSTa na hoi, asA jo utkRSTa zakti lIeM lobha, so jIva kauM naraka gati virSe upajAvai hai| bahuri jaise cakramala jo pahiye kA maila, so ghane kAla binA naSTa na hoi, taise dhane kAla binA naSTa na hoI, asA jo anutkRSTa zakti lIe lobha, so jIvakI tiryaMca gati viSa upajAvaM hai| bahuri jaise tanumala, jo zarIra kA maila, so thorA kAla binA naSTa na hoi, taise thorA kAla binA naSTa na hoi asA jo prajaghanya zakti lIeM lobha, so jIva kauM manu ya gati viSa upajAvai hai / bahuri jaise haridrArAma kahie halada kA raMga so bahuta thorA kAla binA naSTa na hoi, taiseM bahuta thore kAla binA naSTa na hoi, jaisA jo jaghanya zakti lIeM lobha, so jIva kauM deva gati virSe upajAvai hai / jaise jina-jina kaSAyani se jo-jo gati kA upajanA kahyA, tina-tina kaSAyani teM tisa hI tisa gati saMbaMdhI prAyu vA pAnupUrvI ityAdika kA baMdha jaannaa| raNAraya-tirikkha-para-sura-gaIsu uppnnnnpddhmkaalmhi| koho mAyA mANo, lohudo aNiyamo vA'pi // 28 // nArakatiryagnarasuragatipatpannaprathamakAle / / krodho mAyA mAno, lobhodayaH aniyamo vA'pi // 288 // 1. - SaTkhaMDAgama-dhavalA, purasapha 1, pR. 35.2, gA.. saM. 175. . . . - -
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ hind Munnindinavidhawaaw.... WERTAINMEAN 420 ] / gommaTasAra jIvakANDa'gAthA 289 TIkA - naraka, tiyaMca, manuSya, deva virSe utpanna bhayA, jIva ke pahilA samaya viSa krama te krodha, mAna, mAyA lobha kA udaya ho hai / nArakI upajai tahAM upajate hI pahale samaya krodha kaSAya kA udaya hoi / ase tithaMca ke mAyA kA, manuSya ke mAna kA, deva ke lobha kA udaya jAnanA / so asA niyama kaSAyaprAbhRta dUsarA siddhAMta kA kartA yativRSabha nAmA AcArya, tAke abhiprAya kari jAnanA / bahuri mahAkarma prakRti prAbhRta prathama siddhAMta kA kartA bhUtabali nAmA prAcArya, tAke abhiprAya kari pUrvokta niyama nAhIM / jisa tisa koI eka kaSAya kA udaya ho hai / ase doU AcAryani kA abhiprAya virSe hamAre saMdeha hai; so isa bharataM kSetra virSe kevalI zrutakevalI nAhIM; vA samIpavartI AcAryani ke una prAcAryani te adhika jJAna kA dhAraka nAhIM; tAtai jo videha virSe gaye tIrthaka rAdika ke nikaTi zAstrArtha virSe saMzaya, viparyaya, anadhyavasAya kA dUra hone kari nirNaya hoI, taba eka artha kA nizcaya hoi tAteM hamaune doU kathana kIe haiN| arapaparobhaya-bAdhaNa bNdhaasNjm-nnimitt-kohaadii| jAsa tthi kasAyA, amalA akasAiNo jIvA // 28 // prAtmaparobhayabAdhanabaMdhAsaMyamanimittakrodhAdayaH / yeSAM na saMti kaSAyA, amalA akAyiNo jIthAH 1289 / / TIkA - ApakauM va parakauM thA doU ko baMdhana ke vA bAdhA ke vA asaMyama ke kAraNabhUta jaiseM ju krodhAdika kaSAya vA puruSa vedAdirUpa nokaSAya, te jinake na pAiye, te dravyakarma, bhAvakarma, nokarma mala kari rahita siddha bhagavAna akaSAyI jAnane / upazAMta kaSAya se lekara cyAri muNasthAnavI jIva bhI akaSAya nirmala haiM / tinake guNasthAna prarUpaNA hI kari akaSAyapanA kI siddhi jaannii| tahAM koU jIva ke tau krodhAdi kaSAya ase ho haiM, jinase Apa te zrApa ko bAMdha, pApa hI Apa ke mastakAdika kA ghAta kreN| Apa hI Apa ke hisAdi rUpa asaMyama pariNAma karai / bahuri - koI jIva ke krodhAdi kaSAya ase ho haiM, jinate aura jIvani ko bAMdha, mAreM, unake asaMyama pariNAma karAvai / bahuri koI jIva ke krodhAdi kaSAya aeNseM ho haiM, jinate apa kA bA aura jIvani kA bAMdhanA, chAta karanA, asaMyama honA hoi, so aseM e kaSAya anartha ke mUla haiN| 1 SakhaMDAgama-dhaghakA pustaka 1, pR0 353, pAthA saM0 178, M ARATHI mmswwARES H AMAnems:
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 29 // usmAtAmA bhAga 1 { 421 kohAdikasAyANaM, caucaudasavIsa hoti pdsNkhaa| sattolessAAugabaMdhAbaMdhagadabhedehi // 26 // krodhAdikaSAyANo, catvAraH caturvaza viMzatiH bhavaMti pdsNkhyaaH| zaktilezyAyuSkabaMdhAbaMkSyasabhedaH 'TIkA - krodha-mAna-mAyA-lobha kaSAya, tinakI zakti sthAna ke bheda kari cyAri saMkhyA hai / lezyA sthAna ke bheda kari caudaha saMkhyA hai| Ayurbala ke baMdhane ke prabaMdhane ke sthAna bheda kari bIsa saMkhyA hai / te sthAna prAga kahie haiM... sila-sela-veNumUla-kkimirAyAdI kameNa cattAri / kohAdikasAyANaM, satti paDi hoti NiyameNa // 26 // zilAzailaveNumUlakrimirAmAdIni kamesa catvAri / krodhAvikaSAyAkhAM, zakti prati bhavaMti niyamena // 291 // ....: TIkA - krodhAdika je kaSAya, tinikai zakti kahie apanA phala dene kI sAmarthya, tAkI apekSA te nizcaya kari cyAri sthAna haiM / te anukrama te tInatara, tIva, maMda, maMdatara, anubhAgarUpa kA utkRSTa, anutkRSTa, ajaghanya, javanya anubhAga rUpa jAnane / sahA zilAbheda, zaila, veNumUla, krimirAga e to utkRSTa zakti ke udAharaNa jAnane / mAdi zabda te pUrvokta anutkRSTAdi zakti ke udAharaNa duSTAMtamAtra kahe haiM, te sarva jAnane / e dRSTAMta pragaTa vyavahAra kA avadhAraNa kari haiN| para paramAgama kA vyavahArI prAcAryani kari maMdabuddhI ziSya' samajhAvane ke arthi vyavahAra rUpa kIeM haiM / jAte dRSTAMta ke bala kari hI maMdabudvI samajhe haiM / tAte dRSTAMta kI mukhyatA kari je dRSTAMta ke nAma, teI zaktini ke nAma prasiddha kIeM haiN| . .. ... kiNhaM silAsamAraNe, kiNhAdI chakkameNa bhUmimhi / - chakkAdI sukko tti ya, dhUlimmi jalammi sukkakkA // 262 // kRSNA zilAsamAne, kRSNAdayaH SaT krameNa bhUmau / SaTakAdiH zulketi ca dhUlau jale zuklakA // 292 //
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ HAL { gommaTasAra jIvakANDa gAthA 262 . PARALLERNATIONALRAMESHEET-HDHANTERANCERITAMBHAR TokA - zilA bheda samAna jo koSa kA utkRSTa zakti sthAna, tIhi viSa eka kRSNa lezyA hI hai / yadyapi isa utkRSTa zakti sthAna virSe SaTsthAna patita saMklezahAni lIe yAtalokapramAga kAmagi ke sadA sthAna haiN| bahuri tathApi te sarvasthAna kRSNalezyA hI ke haiM, kRSNalezyA ho ke utkRSTa, madhyama, bhedarUpa jaanne| SaTsthAna patita saMkleza-hAni kA svarUpa asA jAnanA--- jete kaSAyani ke avibhAga praticcheda pahile the, tinasauM bATi hone lage te anaMta bhAgahAni, asaMkhyAta bhAgahAni, saMkhyAta bhAgahAni, saMkhyAta guNahAni, asaMkhyAta guNa hAni, anaMta guNahAni rUpa ghaTe / ase tIvra kaSAya ghaTane kA nAma SaTsthAna patita saMkleza hAni kahie / kaSAyati ke avibhAga praticcheda anaMta haiM / tinakI apekSA SaTsthAna patita hAni saMbhava hai / para sthAna bheda asaMkhyAta loka pramANa hI haiM / niyama zabda kari, tAkA aMta sthAna virSe utkRSTa zakti kI vyucchitti ho hai / bahuri bhUmi bheda samAna krodha kA anutkRSTa zakti sthAna, sIMhi virSe anukrama se chahoM lezyA pAie haiN| so kahie hai - bhUmi bheda samAna krodha kA anutkRSTa zaktisthAna kA pahilA udaya sthAna te lagAi, SaTsthAna patita saMklezahAni lIeM, asaMkhyAta loka pramANa udaya sthAnakani virSe to phevala kRSNalezyA hI hai / kRSNa lezyA hI kA madhya bheda pAie hai; jAta anya lezyA kA lakSaNa tahAM nAhIM / bahuri ihAM se bhAga SaTsthAna patita saMvaleza-hAni ko lIeM asaMkhyAta loka pramANa sthAnakani viSaM madhyama kRSNalezyA, utkRSTa nIla lezyA pAie hai / jAtai ihAM tini doU lezyAni kA lakSaNa saMbhava hai / bahuri ini teM prAgai SaTsthAna patita saMklezahAni lIeM asaMkhyAta loka pramANa udaya sthAnakani virSe madhyama kRSNa lezyA, madhyama nIla lezyA, utkRSTa kapota lezyA pAie hai; jAte ihAM tini tInoM lezyAni ke lakSaNa saMbhava haiM / bahuri initeM prAgai SaTsthAna patita saMkleza-hAni lIeM asaMkhyAta loka pramAraNa udayasthAnakani virSe madhyama kRSNalezyA, madhyama nIla lezyA, madhyama kapota [lezyA, madhyama pIta lezyA ara jaghanya padma lezyA, jaghanya pIta lezyA pAie hai| ] * - jAta ihAM tini cyAryo [pAcauM lezyAni ke lakSaNa saMbhava hai / bahuri inateM SaTsthAna patita saMzleza-hAni loeM asaMkhyAta loka pramANa udayasthAnakani viSaM, madhyama kRSNa, nIla, kapota, pIta lezyA ara jaghanya pA lezyA pAie hai, jAleM. ihAM tini paMca lezyAni kA lakSaNa saMbhava hai| bahuri initeM SaTsthAna patita saMkleza-hAni loeM A aantidinamundarNNAMAucArammmAla la' prati meM itanA aura diyA gayA hai|
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyamAnardhAtrakA bhASATI / 423 asaMkhyAta loka pramANa sthAnakani virSe madhyama kRSNA, nIla, kapota, pIta, paya lezyA para jaghanya zukla lezyA pAie hai / jAteM ihAM tini chahI lezyAni kA lakSaNa saMbhava hai / jaise krodha kA anutkRSTa zaktisthAna kA je sthAna bheda, tini virSe krama se chahau lezyA ke sthAnaka jA / ihAM aMtasthAna virSa utkRSTazakti kI vyunchitti haI / bahari dhUlI rekhA samAna krodha kA ajaghanya zaktisthAna, tAke sthAnakani viSa chaha lezyA hai eka eka ghATi zukla lezyA paryaMta lezyA pAie hai / soI kahie hai - dhUlI rekhA samAna krodha kA prathama sthAna se lagAi, SaTsthAna patita saMkleza-hAni ko lIeM prasaMkhyAta loka pramANa sthAnakani virSe jaghanya kRSNa lezyA, madhyama nIla, kapota, pIta, padha, zukla lezyA pAie haiM; jAta ihAM chahoM lezyAni ke lakSaNa saMbhava hai / ihAM aMtasthAna virSe kRSNalezyA kA viccheda hudA / bahuri ihAM se prAgai isa hI zakti kA SaTsthAna patita saMkleza-hAni lIeM asaMkhyAta loka pramANa sthAnakani virSe jaghanya nIla lezyA, madhyama kapota, pIta, padma, zukla lezyA pAie hai / jAte ihAM tini paMca lezyAni kA lakSaNa saMbhava hai / ihAM aMtasthAnaka ni virSe nIla lezyA kA viccheda huvA / bahuri ihAM te Aga SaTsthAna patita saMkleza-hAni lIeM asaMkhyAta loka pramANa sthAnakani virSe jaghanya kapota lezyA madhyama pIta, padma, zukla, lezyA pAie hai; jAte ihAM tini cyAri lezvAni ke lakSaNa saMbhava hai / ihAM aMtasthAna viSa kapota lezyA kA viccheda huvA / ase saMkleza, pariNAmani kI hAni hote saMte jo maMdakaSAyarUpa pariNAma bhayA, tAkauM vizuddha pariNAma kahie / tAke anaMte avibhAga praticcheda haiM; so tinakI anaMta bhAgavRddhi, asaMkhyAta bhAgavRddhi, saMkhyAta bhAgavRddhi, saMkhyAta guNavRddhi, asaMkhyAta guNavRddhi, anaMtaguNa bRddhi rUpa jo vRddhi, so SaTsthAna patita vizuddhavRddhi kahie, so usa cyAri lezyA kA sthAna te pAgeM SaTsthAna patita vizuddhavRddhi lIeM asaMkhyAta loka pramANa sthAnakani virSe utkRSTa pIta lezyA, madhyama pada, zukla lezyA pAie hai; jAte ihAM tIna tini lezyAni hI kA lakSaNa saMbhava hai / ihAM aMtasthAnakani virSe pItalezyA * kA viccheda huvaa| bahuri ihAM se SaTsthAna patita vizuddha vRddhi lIeM asaMkhyAta loka amAraNa sthAnakani virSe utkRSTa padmalezyA, madhyama zuklalezyA hI pAie hai / jAteM ihAM tini doya hI lezyAni ke lakSaNa saMbhava hai| ihAM aMtasthAna virSe pAlezyA kA viccheda huvaa|
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gommaTasAra jIvakA gAthA 263. bahari ihAM teM SaTsthAna patita vizuddhi vRddhi lIeM prasaMkhyAta loka pramANa sthAnakani viSe madhyama zuklalezyA ho pAie hai; jAteM ihAM tisa hI lezyA ke lakSaNa pAie hai| seM dhUlI rekhA samAna krodha kA jaghanya zaktisthAna ke je udayarUpa sthAnaka, timi viSe lezyA kahI / ihAM pratasthAna viSe ajaghanya zakti kI vyucchittiH bhaI / bahuri ihAM taiM zrAgeM jala rekhA samAna krodha kA jaghanya zaktisthAna, tAke SaT sthAna patita vizuddhi vRddhi lAeM asaMkhyAta loka pramANa sthAnakani viSe madhyama zuklalezyA pAie hai / bahuri yAhI ke aMtasthAna viSai utkRSTa zukla lezyA pAie haiM, jaise cyAri prakAra zaktiyukta krodha viSai lezyA apekSA caudaha sthAnaka kahe / utkRSTa zakti.. sthAna viSe eka, anutkRSTa zaktisthAnakani viSai chaha, bhajaghanya zaktisthAnaka viSai chahaH. jaghanya zaktisthAnaka viSai eka ase caudaha kahe / 424 ] sri kisI ke bhrama hoigA ki e cyAri zaktisthAnaka kahe, ina hI kA ringbaMdhI Adi nAma hai ? so nAhI, jo se kahie to SaSThaguNasthAna viSe saMjvalana hI haiM; tahAM eka zuklalezyA ho saMbhavai jAtai ihAM jaghanya zaktisthAna diSe eka zukla lezyA hI kahI hai; so SaSTha guNasthAna viSai to lezyA tIna haiM / tAteM anaMtAnubaMdhI ityAdi bhedaH samya divAne kI apekSA haiM; te anya jAnane / bahuri ye zaktisthAna ke bheda tIvra maMda apekSA haiM; se anya jAnane / so jaise e krodha ke caudaha sthAna lezyA apekSA kahe.. taise hI utkRSTAdika zaktisthAnakati viSai mAna ke vA mAyA ke vA lobha ke bhI jAnane heatre suNNaM, pirayaM ca ya bhUgaegabiTThANe / nirayaM igibitiAU, tiTThANe cAri sesapade // 243 // zailagakRSNe zUnyaM nirayaM sa ca kadvisthAne | nirayamekadvitryAlisthAne catvAri zeSapave // 293 // TIkA zilA bheda samAna utkRSTa krodha kA zaktisthAna viSe zrasaMkhyAtaloka pramANa udayasthAna kahe; titi viSai keI sthAna ase haiM jiniviSe koka zrAyu baM nAhIM / so yaMtra viSai tahAM zUnya likhanA / jAte jahAM ati tIvra kaSAya hoi,, hAM thA kA baMdha hoi nAhIM / bahuri tahAM hI Upari ke kaI sthAna dhore kaSAya
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- - sabhyazAlantrikA bhASA TIkA 1. 425 lIeM haiN| tinivirSe eka narakAyu hI baMdha hai, so ihAM eka. kA. aMka likhanA / bahuri tAta anaMtaguNa ghaTatA saMlke za lIeM pRthvI bheda samAna kaSAya virka ke je kRSNalezyA ke sthAna haiM vA kRSNa kA nIla doya leNyA ke je sthAna haiM: tinivirSe eka naraka prAya hI baMdha hai / so tini doya sthAna ni virSe eka-eka kA aMka likhanA / bahuri tisa hI virSe kei agale sthAna kRSNa, nIla, kapota tIna lezyA ke haiM, so tinivirSe keI sthAnani virSe to eka narakAyu hI kA baMdha ho hai / bahuri keI agale sthAnani virSe naraka vA tiryaca doya prAyu baMdhe haiM / bahuri keI agale sthAnani virSe naraka, tiryaMca manuSya tIna Ayu baMdhe haiN| so tIna lezyA ke sthAna virSe eka, doya, tIna kA aMka likhanA / bahuri tisa hI pRthvI ke bheda samAna. zaktisthAna virSa keI kRSNa nIla, kapota, pIta ini cyAri lezyA ke sthAna hai / keika kRSNAdi pA lezyA paryaMta paMca ke sthAna hai / ke ika kRSNAdika zukla lezyA paryaMta. SaTlezyA ke sthAna haiM / sI. ina tInU hI jAyagA maraka, tiryaMca, manuSya, deva saMbaMdhI cyAryo hI prAyu badha haiM, so tInoM jAyagA cyAri-cyAri kA aMka likhanA / dhUligachakkaTThANe, caurAUtigadgaM ca uvarillaM / paNacadudhANe deva, devaM suNNaM ca tiThANe // 26 // dhUligaSaTkasthAne, caturAya pi trikadika coparitanam / paMcacaturthasthAne devaM devaM zUnyaM ca tRtIyasthAne // 294 // TIkA - bahuri pUrvokta sthAna te anaMtAnaMtaguNA ghATi saMkleza lIeM dhUli rekhA samAna zaktisthAna virSe keI kRSNAdi zuklalezyA paryaMta, SaTalezyA ke sthAna haiM / tini virSe keI sthAnani virSe tau narakAdika. cyAryo prAyu baMdhe haiM, / keI agale sthAnani virSe narakAyu binA tIla prAyu hI aMgha haiM / keI agale sthAnani virSe manuSya, deva doya hI prAyu badha haiM / so tahAM cyAri, tIna, dona ke aMka likhane / bahuri tisa hI dhUli. rekhA samAna zaktisthAna virSa keI kRSNa lezyA binA paMca lezyA ke sthAna haiN| keI kRSNa nIla binA cyAri lezyA ke sthAna haiM / ini doU jAyagA eka devAyu ho baMdha haiM / so doU jAyagA eka-eka kA aMka likhanAH / bahuri tisa hI dhUli rekhA samAna- zaktisthAna virSe keI. pItAdi tIna zubhalezyA saMbaMdhI sthAna haiM / linivi keI sthAnani virSe to eka devAyu hI vaMdhe haiM, tahAM eka kA aMka likhanA / bahuri keI
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ 426 ] [ gommaTAra mIkANDa gAyA 265 gale sthAna tIvra vizuddhatA ko lIeM haiM, tahAM kisI hI Ayu kA baMdha na ho haiM, so vahAM zUnya likhanA / suSNaM bugar3agiThANe, jalamhi suNNaM asaMkhabhajivakamA / cau-codasa-vIsapadA, asaMkhalogA hu patteyaM // 265 // zUnyaM dvikasthAne, jale zUnyamasaMkhyabhajitakramAH / catuzcaturdazaviMzatipayA asaMkhya lokA hi pratyekam // 295 // * TIkA - bahuri tisa hI dhUli rekhA samAna zaktisthAna viSe keI sthAna padma, zuklado lezyA saMbaMdhI haiM / keI sthAna eka zukla lezyA saMbaMdhI haiM / so ini doU hI jAyagA kisI hI Ayu kA baMdha nAhIM so doU jAyagA zunya likhanA | bahuri tAteM anaMtaguNa tI fear jala remA samAna zaktisthAna ke sarva sthAna her zukla ever saMbaMdhI haiM / tini viSai kisI hI prAyu kA baMdha nAhIM ho hai / so vahAM zUnya likhanA | jAte ati tIvra vizuddhatA Ayu ke baMdha kA kAraNa nAhIM haiN| jaise kaSAyani ke zaktisthAna vyAri kahe / ara lezyA sthAna caudaha kahe / zrara zrAyu ke baMdhane ke vAna baMdhane ke sthAna bIsa kahe / te sarva hI sthAna asaMkhyAta loka pramANa asaMkhyAta loka pramANa, asaMkhyAta loka pramANa jAnane / parantu utkRSTa sthAna teM lagAi jaghanya sthAna paryaMta zrasaMkhyAta guNe ghATi jAnane / asaMkhyAta ke bheda bane haiM / tA sAmAnya sarva hI asaMkhyAta loka pramANa kahe / soI kahie hai - sarva kaSAyani ke udayasthAna asaMkhyAta loka pramANa haiM / tinikoM yathA yogya prasaM yAta loka kA bhAga dIjie, tiniviSai eka bhAga binA avazeSa bahubhAga pramANa zilA bheda samAna utkRSTa zakti saMbaMdhI udaya sthAna haiM / te bhI asaMkhyAta loka pramANa bahuri jo vaha eka bhAga avazeSa rahyA, tAka asaMkhyAta loka kA bhAga dIeM eka bhAga fair wazeSa bahubhAga pramANa pRthvI bheda samAna anutkRSTa zakti saMbaMdhI udayasthAna haiM / te bhI asaMkhyAta loka pramANa haiM / bahuri jo eka bhAga avazeSa rahyA, tAka asaMkhya loka kA bhAga dIeM, eka kA bhAga binA avazeSa bhAgaM pramANa dhUli 'rekhA samAna prajaghanya zaktisthAna saMbaMdhI udayasthAna haiM / te bhI asaMkhyAta loka pramANa haiM / bahuri avazeSa eka bhAga rahyA, tIhi pramANa jala rekhA samAna jadhanya zakti saMbaMdhI udaya sthAna haiM; teM bhI asaMkhyAta loka pramANa haiM /
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ 497 sammAnacandrikA bhASATIkA ] # cyAri zaktisthAna viSe udayasthAna kA pramANa kalA / aba caudaha lezyA sthAnAni viSe udayasthAnani kA pramANa kahie hai - pahile kRSNa lezyA sthAnani vijete zilA bheda samAna utkRSTa zaktisthAna viSai udayasthAna haiM / te te sarva tisa utkRSTa zakti ko prApta kRSNa lezyA kA utkRSTa sthAna teM lagAi yathAyogya kRSNa lezyA ke madhya sthAna paryaMta SaTsthAnapatita saMkleza-hAni lIe, zrasaMkhyAtalokamAtrasthAna haiM; te utkRSTa zakti ke sthAna samAna jAnane iti me nAdi pRthvI bheda samAna zaktisthAna viSai prApta kRSNa lezyA ke sthAna asaMkhyAta loka pramANa haiM, jAtaM te sthAna pRthvI bheda samAna zakti sthAna viSai jete udaya sthAna haiM, tinikoM yathA yogya asaMkhyAta loka kA bhAga dIeM eka bhAga binA bahubhAga mAtra haiM / bahuri tiniteM asaMkhyAta guNe ghATi, tahAM hI kRSNa, nIla doya lezyA ke sthAna asaMkhyAta loka pramAraga te tisa zravazeSa eka bhAga kauM yathA yogya prasaMkhyAta - ate kA bhAga dIeM, bahubhAga mAtra haiN| eka bhAga binA avazeSa bhAga mAtra pramANa kI bahubhAga saMjJA jAnanI / bahuri tini prasaMkhyAta guNe ghATi, tahAM hI kRSNa, nIla, kapota tIna lezyA ke sthAna asaMkhyAta loka pramANa haiM; te tisa avazeSa eka bhAga kI yogya prasaMkhyAta loka kA bhAga kA dIeM, bahubhAga mAtra haiM / bahuri tiniteM asaMkhyAta guNe ghATi tahAM hI kRSNAdi cyAri lezyA ke sthAna asaMkhyAta loka pramANa haiM / te avazeSa eka bhAga kI yogya prasaMkhyAta loka kA bhAga dIyeM bahubhAga mAtra haiM / bahuri tini asaMkhyAta guNe ghATa, tahAM hI kRSNAdi paMca lezyA ke sthAna asaMkhyAta loka pramANa hai / te avazeSa eka bhAga kI yogya asaMkhyAta loka kA bhAga dIeM bahubhAga mAtra haiM / bahuri tiniteM asaMkhyAta loka guNe ghATi tahAM hI kRSNAdi chaha lezyA ke sthAna prasaMkhyAta loka pramANa haiM / te tisa avazeSa eka bhAga mAtra haiM / ihAM pUrva sthAna teM bahubhAgarUpa prasaMkhyAta lokamAtra guNakAra ghaTyA; tAle asaMkhyAta guNA ghATa kA hai / bahuri tiniveM prasaMkhyAta guNe ghATi dhUli rekhA samAna zaktisthAna viSe prApta kRSNAdi chaha lezyA ke sthAna asaMkhyAta loka pramANa
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418 ] ! gommaTasAra jIvakaraNDa gAthA 265 haiM / le dhUli rekhA samAna zaktisthAna saMbaMdhI sarva sthAnani ke pramANa ko yogya prasaM khyAta loka kA bhAga dIeM, ekabhAga binA bahubhAga mAtra haiM / bahuri tiniteM asaMkhyAta guNe ghATa, tahAM hI kRSNa rahita paMca lezyA ke sthAna prasaMkhyAta loka pramANa haiM / teti zravazeSa eka bhAga kauM- yogya asaMkhyAta loka kA bhAga dIeM bahubhAga mAtra haiM / bahuri tiniteM asaMkhyAta guNe ghATi tahAM hI kRSNa nIla rahita cyAri lezyA ke sthAna asaMkhyAta loka pramANa haiM / te tisa avazeSa ekabhAga ko yodhya asaMkhya loka kA bhAga dIeM bahubhAga mAtra haiM / bahuri tiniteM asaMkhyAta guNe ghATa, tahAM hI tIna zubha lezyA ke sthAna asaMkhyAta loka mAtra haiM / te avazeSa eka bhAga yogya prasaMkhyAta loka kA bhAga dIeM bahubhAga mAtra haiM / bahuri tiniteM asaMkhyAta guNe vATi, pIta rahita doya zubha lezyA ke sthAna asaMkhyAta loka pramANa haiM / te tisa eka bhAga ko yogya prasaMkhyAta loka kA bhAga dIeM, bahubhAga mAtra haiM / bahuri tinate asaMkhyAta guraNe ghATi tahAM hI kevala zukla lezyA ke sthAna asaMkhyAta loka pramANa haiM / te tisa avazeSa: ekabhAga mAtra jAnane / ihAM bahubhAga rUpa prasaMkhyAta loka mAtra guNakAra ghaTyA sAtai zrasaMkhyAta guNA ghATi kalA hai / bahuri tini zrasaMkhyAta guNe ghATi jala rekhA samAna zakti viSe prApta sarva zukla lezyA ke sthAna saMkhyAta loka pramANa haiM / te jala rekhA zakti viSai prApta sthAnani kA pramANamAtra hai / ihAM dhUli rekhA samAna zakti ke sarva sthAnani viSai je kevala zukla lezyA ke sthAna kahe, tahAM bhAgahAra adhika haiN| parantu guNakArabhUta asaMkhyAta loka kA tahAM bahubhAga hai / ihAM eka bhAga hai / tAteM asaMkhyAta guNA ghATi kalA hai / zra Ayu ke baMdha-prabandha ke bIsa sthAna, tini viSai udaya sthAnani kA pramANa kahie hai M prathama zilA bheda samAna utkRSTa zakti viSai prApta kRSNa lezyA ke sthAna, fafe viSe kRSNa lezyA kA utkRSTa sthAna tai lagAi, asaMkhyAta loka pramANa zrAyu ke prabandha sthAna haiM / te utkRSTa zakti viSa prApta sarva sthAnani kA prasAraNa kareM asaMkhyAta loka kA bhAga dIeM, bahubhAga mAtra haiM / bahuri tiniteM asaMkhyAta guNe ghATa, vahAM hI narakAyu bandhane kauM kAraNa asaMkhyAta loka pramAraNa sthAna haiM / te tisa zravazeSa eka bhAga mAtra haiM / pUrve bahubhAga ihAM eka bhAga tAteM asaMkhyAtaguNA ghATi kalA hai | bahuri vinitaM asaMkhyAta guNe ghATi pRthvI bheda samAna anutkRSTa zakti viSe prApta kRSNa hear ke pUrvokta sarva sthAna, te narakAyu bandha koM kAraNa asaMkhyAta loka 1
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 [ 42e pramANa haiM / bahuri tiniteM asaMkhyAta guNe ghATi, tahAM hI kRSNanIla lezyA ke.. pUrvokta sarva sthAna te narakAyu bandha kauM kAraNa asaMkhyAta loka pramANa haiM / bahuri tinate asaMkhyAta guNe ghATi tahAM hI kRSNAdi tIni lezyA ke sthAnani viSai narakAyu bandha ko kAraNa sthAna, te tina kRSNAdi tIna lezyA sthAnani ke pramANa kauM yogya asaMkhyAtaH loka kA bhAga dIeM bahubhAga mAtra asaMkhyAta lokapramANa haiM / bahuri tinateM asaMkhyAta guNe ghATi tahAM hI kRSNAdi tIna lezyA ke sthAnati viSai naraka, tica Ayu ke bandha ko kAraNa sthAna, te tisa avazeSa eka bhAga ko yogya: asaMkhyAta loka kA bhAga dIeM, bahubhAga mAtra asaMkhyAta loka pramANa haiM / bahuri tiniteM asaMkhyAta guNe ghATa, tahAM kRSNAdi tIna lezyA ke sthAnani viSai naraka, tica manuSya prAyubandha ke kAraNa- sthAna, te avazeSa eka bhAga mAtra asaMkhyAta loka pramANa hai / bahuri tinita saMkhyAtaguNe ghATa, tahAM hrIH pUrvokta kRSNAdi vyAri lezyA ke sthAna, sarva hI syAoM Ayubandha ke kAraNa, te asaMkhyAta loka pramANahaiM / bahuri tiniteM asaMkhyAtaguNe ghATa, tahAM hI pUrvokta kRSNAdi paMca lezyA ke sthAnaH sarva hI cayArthI Ayubandha ke kAraNa, te asaMkhyAta loka pramANa haiM / bahuri fafed asaMkhyAta guNe ghATa, tahAM hI pUrvokta kRSNAdi chahA~ lezyA ke sthAna sarva hI vyAya prAyubandha ke kAraNa te zrasaMkhyAta loka pramANa haiM / pUrva sthAna viSa gurakAra bahubhAga thA / ihAM eka bhAga rahyA, tAte prasaMkhyAta guNA ghATi kA hai / bahuri tina asaMkhyAta guro ghATi dhUli rekhA samAna zakti viSaM prApta SaTlezyA sthAnani viSe vyAryoM Ayubandha ke kAraNa sthAna te tina ajaghanya zakti: viSe prApta palezyA sthAnani ke pramANa ko prasaMkhyAta loka kA bhAga dIeM, bahubhAga mAtra asaMkhyAta loka pramANa haiM / bahuri tinitaM prasaMkhyAta guNe ghATi, tahAM hI SaTlezyA ke sthAnani viSe naraka binA tIna yuvandha ke kAraNa sthAna te tisa avazeSa ekabhAga kI asaMkhyAta kA bhAga dIeM, bahubhAgamAtra asaMkhyAta loka pramANa haiM / bahuri tinitaM asaMkhyAta guNe ghATa, tahAM hI SaTlezyA ke sthAna viSai manuSya devAyu bandha ke kAraNa sthAna, te tisa avazeSa ekabhAga mAtra asaMkhyAta loka pramANa haiN| ihAM pUrva bahubhAga the, ihAM eka bhAga hai / tAteM asaMkhyAta guNA ghATi kA / bahuri tini asaMkhyAta guNe vATi, tahAM hI pUrvokta kRSNaM binA paMca lezyA ke sthAna sarva hI devAyu ke bandha ke kAraNa haiM / te asaMkhyAta loka pramANa jAnane / bahuri tiniteM asaMkhyAta guNe ghATi, tahAM hI pUrvokta kRSNa, nIla rahita cyAri lezyA ke
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4301 | gommaTasAra jIvakAnDa gAthA 265 sthAna sarva hI devAyu bandha kIM kAraNa haiM / te prasaMkhyAta loka pramANa jAnane / bahuri faft prasaMkhyAta guNe ghATi, tahAM hI zubha tIna lezyA ke sthAnani viSe deva bandhaka kAraNa sthAna, te tisa prajaghanya zakti viSai prApta vizyA sthAnAna er pramANa kI yogya asaMkhyAta loka kA bhAga dIeM, bahubhAga mAtra zrasaMkhyAta loka pramANa haiM / bahuri tiniteM asaMkhyAta gurauM ghATa, tahAM hI zubha tIna lezyA ke sthAnani fare kisI hI arr bandha ko kAraNa nAhIM; jaise sthAna tisa avazeSa eka bhAgamAtra prasaMkhyAta loka pramANa jAnane / bahuri tiniteM asaMkhyAta guNe ghATa, tahAM hI pUrvokta padma zukla doya lezyA ke sthAna sarva hI zrAyu bandha ko kAraNa nAhIM / te asaMkhyAta loka pramANa haiM / yAteM pUrva sthAna viSai bhAgahAra asaMkhyAta guNA ghaTatA hai / tAteM saMpuSa pATikA hai| hari tinite asaMkhyAta guNe ghATi, tahAM hI pUrvokta zuk lezyA ke sthAna sarva hI zrAyubandha ko kAraNa nAhIM / te asaMkhyAta loka pramANa haiM / pUrve bahubhAga kA guNakAra thA, ihAM eka bhAga kA guNakAra bhayA / tAteM asaMkhyAta guNA ghaTatA kA hai / bahuri tiniteM asaMkhyAta guNe ghATi, pUrvokta jala rekhA samAna zakti viSe prApta zukla lezyA ke sthAna, sarva hI kisI hI Ayu bandha ka kAraNa nAhIM / te asaMkhyAta loka pramANa haiM / pUrva sthAna vikheM je bhAgahAra kaheM, tinale tisa hI bhAgahAra kA guNakAra asaMkhyAta guNA hai; tAteM asaMkhyAta guNA ghATi kahA hai| ase pyAri pada caudaha pada bIsa pada krama te asaMkhyAta guNA ghATi he, tathA asaMkhyAta ke bahubheda haiM / tAteM sAmAnyapane sabani kauM asaMkhyAta loka pramANa kahe / vizeSapane yathAsaMbhava asaMkhyAta kA pramANa jAnanA / jaise hI bhAgahAra viSai bhI yathAsaMbhava asaMkhyAta kA pramANa jAnanA / Age zrI mAghavacaMdra traividyadeva, tIna gAthAni kari kaSAya mAgaMgA viSai tatafir kI saMkhyA kahai haiM : puha puha kasAyakAlo, giraye aMtomuhuttaparimANo / lohAdI saMkhagurago, devesu ya kohapahuvIvo // 266 // pRthak pRthak kaSAyakAlaH, niraye aMtarmuhUrtaparimANaH / lobhAdiH saMkhyaguNaH deveSu ca krovaprabhRtitaH // 1296 // ! I
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 431 'mAniyana sApaka zaktisthAna 4 kyAsyAna 14 prAraMbhAca sthAna 20 zilAbheda samAna 1 kAma ke zaktisthAna cyAri, lezyAsthAna caudaha, zrAyubaMdhAbaMdhasthAna bIsa, tinikA yaMtra | 0 kRSNa prabaMdha 1 But narakAyu 1 kRSNa kRSNA di Du ra narakA Aut a". pRthvIbheda samAna 1 3 areonfa narakAyu narakAyu narakaticA " mr 3 narakati manuSyA bo 6 kRSNA kRSNA kRSNA fa di Hen 4 www 4 * m 6 kuSNAdi sarva savaM sarva sarva sarva 3 ghulirekhAsamAna 1 5 4 kRSNa kRSNa vinA nIla binA 1 1 ? manuSya devAyu devAyu devAyu i llh pItAdi 1. 2 1 0 jalarekhA samAna 1 ? padma zukla zukla zukla 0 prabaMdha prabaMdha abaMdha prabaMdha
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gommaTasAra bhauvAeg gayA 267 mArgadA TIkA - naraka gati virSe nArakoni ke lobhAdi kaSAya ni kA udaya kAla aMtarmuharta mAtra hai / tathApi pUrva-pUrva kaSAya te pichale-pichale kaSAya kA kAla saMkhyAta gurakhA hai / aMtarmuharta ke bheda ghane, tAte hInAdhika hoteM bhI aMtarmuhurta hI khie| soI kahie haiM -- 'sarva leM stoka aMtarmuhUrta pramAraNa lobha kaSAya kA kAla hai / yAta saMkhyAta guNA mAyA kaSAya kA kAla hai / yAteM sakhyAta guNA mAna kaSAya kA kAla hai / yAte saMkhyAta muraNA krodha kaSAya kA kAla hai / bahari deva gati vi krodhAdi kaSAyani kA kAla pratyeka aMtarmuharta mAtra hai / tathApi uttarottara saMkhyAta guNA hai / soI kahie hai - stoka aMtarmuhUrta pramANa to krodha kaSAya kA kAla hai| tAta saMkhyAta guNA mAna kaSAya kA kAla hai / tAtai saMkhyAta guraMgA mAyA kaSAya kA kAla hai| tAtai saMkhyAta guNA lobha kaSAya kA kAla hai| bhAvArtha - naraka gati virSe krodha kaSAyarUpa parirAti bahutara hare hai / aura kaSAyanirUpa krama se stoka rahai hai| deva gati virSe lobha kaSAyarUpa pariNati bahutara rahai haiM / aura kaSAyanirUpa krama teM stoka-stoka rahai hai / sabvasamAseNavahivasagasagarAsI puNo vi saMguNile / .. sagasagaguNagArahiM ya, sagasagarAsINa parimANaM // 267 // sarvasamAsenAvahitasvakasvakarAzau punarapi saMguriNate / svakasvakaguNakArazca, svakasvakarAzInAM parimANam // 297 // TIkA - sarva cyAryoM kaSAyani kA jo kAla kahyA, tAke jete samaya hoMhi, tinikA samAsa kahie, joDa dIeM, jo parimAraNa prAvai, tAkA bhAga apanI-apanI gati saMbaMdhI jIvani ke pramANa kauM dIeM, jo eka bhAga virSe pramANa hoi, tAhi apanAapanA kaSAya ke kAla kA samayani ke pramANa rUpa guNakAra kari guNa, jo-jo parimANa hoi, soI apanA-apanA krodhAdika kaSAya saMyukta jIvani kA parimAraNa jAnanA / api zabda samuccaya vAcaka hai; tAte naraka gati dA deba gati virSe jaise hI karanA / soI dikhAie hai -cyAryoM kaSAyani kA kAla ke samayani kA jor3a dIeM, --- Mar durinakai -..'VTAR mohanANNELaamanAmAna PZ.PINT Ineurs
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnantrika bhASAThIkA ) jo parimANa hoi, titane kAla virSe jo naraka gati virSe jIvani kA jo parimAraNa kahA, titane sarva jIva pAie, to lobha kaSAya ke kAla kA samayani kA jo parimANa hoi hai. titane kAla virSe kete jIva pAie ? ase trairAzika kIeM, pramANarAzi sarvakaSAyani kA kAla, phalarAzi sarva nAskarAzi, icchArAzi lobhakaSAya kA kAla tahAM prabhAraNarAzi kA bhAga phalarAzi ko deMi, icchArAzi kari gurau~ jo labdharAzi kA parimANa Avai, titane jIda ikadhANa jAtemakA ti di jAnane / bahuri jaise hI pramANarAzi, phalarAzi, pUrvokta icchArAzi mAyAdi kaSAyani kA kAla kIeM, landharAzi mAtra anukramate mAyAvAle, mAnavAle, krodhavAle jIvani kA parimANa naraka gati virSe jaannaa| - ihAM dRSTAMta -- jaise lobha kA kAla kA pramANa eka (1), mAyA kA cyAri (4), mAna kA solaha (16), krodha kA causaTha (64) saba kA joDa dIeM picyAsI bhae / nArakI jIvani kA parimAraNa satarA se ( 1700 ), tAhi picyAsI kA bhAga dIeM, pAe bIsa (20), tAkauM eka kari guraNe bIsa (20)huvA, so lobha kaSAyavAloM kA parimANa hai / cyAri kari guNeM asI (80) bhae so mAyAvAloM kA parimAraNa hai| solA kari guNeM tIna sau bIsa (320) huvA so, mAnavAloM kA parimANa hai causaThi kari muNe bAra se asI (1280) bhae so, krodhavAloM kA parimAraNa hai; ase dRSTAMta kari yathokta naraka gati virSe jIva khe| aMsa hI deva gati virSe jetA jIvani kA parimANa hai, tAhi sarva kaSAyani ke kAla kA joyA hUvA samayani kA parimAraNa kA bhAga dIeM, jo parimAraNa pAvai, tAhi anukramateM krodha, mAna, mAyA, lobha kA kAla kA parimANa kari guraNe, anukramateM krodhavAle, . mAnavAle, mAyAvAle, lobhavAle jovani kA parimArA deva mati virSe jAnanA / garatiriya loha-mAyA-koho mANo biiMdiyAdizca / prAvaliasaMkhabhajjA, sagakAla vA samAsejja // 26 // - - - - naratirazcoH lobhamAyAkrodhoM mAno dvIMdriyAdivat / AvalyasaMkhyabhAjyAH, svakAlaM vA samAsAdya // 298 / / TokA - manuSya-tiryaMca gati virSe lobha, mAyA, krodha, mAnavAle jIvani ko saMkhyA pUrva iMdriya-mArgaraNA kA adhikAra viSaM jaise baidrI, seMdrI, cauiMdro, paceMdrI virSe
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ mommaTasAra bhorA gAvA 65 . .... .. jIvani kI saMkhyA 'baha bhAge samabhAgo' ityAdi gAthA kari kahI thii| taise ihAM bhI saMkhyA kA sAdhana karanA / soI kahiye hai -- manuSyagati viSaM jo jIvami kA parimANa hai, tAmeM kaSAya rahita manuSyani kA pramAraMga ghaTAeM, jo abazeSa rahai, tAkau prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIeM, tahAM eka bhAga judA rAkhi, avazeSa bahubhAga kA pramANa rahyA, tAke cyAri bhAga kari cyAryoM kaSAyani ke sthAnani virSe samAna dene / bahuri jo eka bhAga rahyA, tAkauM prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahA~ eka bhAga ko judA rAkhi, avazeSa bahubhAga rahe, tiniau lobha kaSAya ke sthAna samAna bhAga virSe jo pramANa thA, tAmai joDai, jo parimAraNa hoi, titane lobhakaSAya vAle manuSya jAnane / bahuri tisa avazeSa eka bhAga kauM bhAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga ko judA rAkhi, avazeSa bahubhAga rahe, tinikauM mAyA kaSAya ke sthAna samAna bhAga virSe jo parimAraNa thA, tAmaiM milAeM, jo parimANa hoi, titane mAyAkaSAya vAle manuSya jAnane / bahuri tisa avazeSa eka bhAga kI AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAma kauM judA rAkhi, avazeSa bahubhAga rahai, tinikoM krodhakaSAya ke sthAna samAna bhAga virSe jo parimANa thA, tisa virSe milAeM, krodhakaSAya vAle manuSyAna kA parimANa ho / bahuri tisa avazeSa eka bhAga kA jetA parimArA hoi, tAkauM mAnakaSAya ke sthAna samAna bhAga virSe jo parimAraNa thA, tAmaiM milAeM, mAnakAya vAle manuSyani kA parimANa hoi, ase hI tithaMca gati virSe jAnanA / vizeSa itanA jo vahAM manuSya gati ke jIvana kA parimAraNa virSe bhAga dIyA thaa| ihAM tiryaMca gati ke jIvani kA jo deva, nAraka, anurupa rAzi kari hIna sarva saMsArI jIvarAzi mAtra parimANa, tAkauM bhAga denA; anya sarva vidhAna taise hI jAnanA / ase kaSAyani virSe tiryaMca jIvani kA parimANa jAnie / athavA apanA-apanA kaSAyani kA kAla ko apekSA jIvani kI saMkhyA jAnie; so dikhAie hai / cyAryoM kaSAyani kA kAla ke samayani kA jo aMtarmuhUrta mAtra parimANa hai, tAkauM prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAMga kA bhAga diijie| sahAM eka bhAga ko judA rAkhi, avazeSa ke cyAri bhAga kari, cyArI jAyagA samAna dIjie / bahuri avazeSa eka bhAga kauM pAvalI kA prasaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dei, eka bhAga kauM judA rAkhi, avazeSa bahubhAga rahe, tinikau~ samAna bhAga viSaM jo parimANa thA, tAmeM milAeM. lobhakaSAya ke kAla kA parimANa hoi / bahuri tisa abazeSa eka bhAga ko taisaM bhAga dei, eka bhAga binA avazeSa bahubhAga samAna bhAga kA pramANa virSe milAeM, mAyA kA kAla hoi / bahuri tisa avazeSa eka bhAga kauM taiseM bhAga - -. - - -DAMEN'S - ate D
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnandrikA bhASAdokA 1 [ 435 dei, eka bhAga ko judA rAkhi, zravazeSa bahubhAga samAna bhAga saMbaMdhI parimANa viSai milAeM krodha kA kAla hoi / bahuri jo avazeSa eka bhAga rahyA, tAka samAna bhAga saMbaMdhI parimANa viSaM milAeM, mAnakaSAya kA kAla hoi / aba ihAM trairAzika karanA jo vyAri kaSAyati ke kAla kA parimANa viSaM sarva manuSya pAie, tau lobha kaSAya kA kAla viSe kete manuSya pAie ? - ihAM pramANarAzi vyAroM kaSAyani kA samuccayarUpa kAla kA parimANa bhara phalarAzi manuSya gati jIvani kA parimANa ra icchArAzi lobha kaSAya ke kAla kA parimANa / tahAM phalarAzi ko icchArAzi kari guNi, pramANa rAzi kA bhAga dIeM, jo labdharAzi kA pramANa Avai, titane lobhakaSAyavAle manuSya jAnane / aseM hI pramANa phalarAzi pUrvokta kIeM, mAyA ko mAna kAla kauM icchArAzi kIeM, labdharAzi mAtra mAyAvAle vA krodhavAle vA mAnavAle manuSyani kI saMkhyA jAnanI / bahuri yAhI prakAra tiyaMca gati viSai bhI lobhavAle, mAyAvAle, krodhavAle, mAnavAle jIvana kI saMkhyA kA sAdhana karanA / vizeSa itanA jo uhA~ phalarAzi manuSyati kA parimANa thA, ihAM phalarAzi tiyaMca jIvani kA parimAraNa jAnanA / anya vidhAna taise hI karanA / jaise kaSAyamArgaNA viSai jIvani kI saMkhyA hai| iti AcArya zrI nemicaMdra sidvAMtacakravartI viracita gommaTasAra dvitIya nAma paMcasaMgraha grantha ko jIvatattvapradIpikA nAmA saMskRta TIkA ke anusAri samyagjJAnacaMdrikA nAma bhASATIkA viSai jIvakAMDa viSa prarUpita je bIsa prarUpaNA tini viSe kaSAyamArgaNA prarUpaNA nAma gyAramA afare sampUrNa bhayA // 11 //
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ bArahavAM adhikAra : jJAnamArgaNAdhikAra maMgalAcaraNa WITH: Mithin T vaMdau vAsava pUjyapada, vAsa pUjya jina soya / garbhAdika meM pUjya jo, rasta dravya teM hoya / / yAmai zrI nemicaMdra siddhAMtacakravartI jJAna mArgaNA kA prAraMbha kareM haiM / tahAM prathama hI nirukti lIeM, jJAna kA sAmAnya lakSaNa kahaiM haiM - jArapai tikAlavisae, davvaguraNe pajjae ya bhubhede| paccakkhaM ca parokkhaM, arageNa gANe tti raNaM beti // 26 // jAnAsi trikAlaviSayAn, dravyaguNAn paryAyAMza bahubhedAn / pratyakSaM ca parokSamanena mAnamiti idaM vati / / 299 // TIkA - trikAla saMbaMdhI hue, ho hai, hohige ase jIvAdi dravya vA jJAnAdi guNa vA sthAvarAdi paryAya nAnA prakAra haiM / tahAM jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza, kAla e dravya haiM / bahuri jJAna, darzana, samyaktva, sukha, vIrya Adi vA sparza, rasa, gaMdha, varNa Adi vA gatihetutva, sthitihetutveM, avagAhanahetutva, vartanAhetutva Adi guraNa haiN| bahuri sthAvara, trasa Adi vA aNu, skaMdhapanA Adi vA anya artha, vyaMjana Adi bheda lIeM aneka paryAya haiM / tinako pratyakSa vA parokSa jIya nAmA padArtha, isa kari jAne hai, tAtaiM yAkauM jJAna kahie / 'zAyate anenesi jJAna' asI jJAna zabda kI nirukti jAnanI / ihAM jAnanarUpa kriyA kA prAtmA kartA, tahAM karaNasvarUpa jJAna, apane viSayabhUta arthani kA jAnanahArA jIva kA guNa hai -- ase arahatAdika kahaiM haiM / asAdhAraNa kAraNa kA nAma karaNa hai / bahuri yaha samyagjJAna hai; soI pratyakSa yA parokSarUpa pramANa hai| jo jJAna apane viSaya ko spaSTa vizada jAneM, tAkauM pratyakSa kahie / jo apane viSaya ko aspaSTa - avizada jAneM, tAkauM parokSa kahie / so isa pramANa kA svarUpa yA saMkhyA vA viSaya yA phala vA lakSaNa bahuri tAke anyathA bAda READ nn... A AAMAR PALovenate D 1pakhaMDAnama bavalA pustaka 1, gAthA saM. 61, pRSTha 145 ! pAThabheda--sikAruvizvae-tikAktasahita-egANe gaaeN|
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampajJAnacandrikA bhAvATIkA kA nirAkaraNa vA syAdvAda mata ke pramANa kA sthApana vizeSapane jaina ke tarkazAstra hai, tini viSaM vicAranA / ihA ahetuvAdarUpa prAgama virSe hetuvAda kA adhikAra nAhIM / tAte savizeSa ne kyaa| hetu kari jahAM artha kauM dRDha kIjie tAkA nAma hetuvAda hai, so nyAyazAstrani. virSe hetuvAda hai| ihAM to jinAgama anusAri vastu kA svarUpa kahane kA adhikAra jaannaa| AgeM jJAna ke bheda kahaiM haiM - paMchadha hozi pANA, zisuddha-mohI-maraNaM ca kevalayaM / khayaupasamiyA cauro, kevalaNAra have khaiyaM // 30 // paMcava bhavaMti sAnAni, malizrutAvadhimanazca kevalam / kSAyopazamikAni catvAri, kevalajJAnaM bhavet kSAyikam // 30 // TIkA-mati, zruti, avadhi, manaHparyaya, kevala e samyagjJAna paMca hI haiM; hIna adhika nAhIM / yadyapi saMgrahanayarUpa dravyAthika naya kari sAmAnyapane jJAna eka hI hai| tathApi paryAyAthika naya kari vizeSa kIeM paMca bheda hI haiN| tini virSe mati, zruti, avadhi, mana:paryaya e cyAri jJAna kSAyopazamika haiM / jAta matijJAnAvaraNAdika karma kA vIryAntarAya karma, tAke anubhAga ke jeM sarvedhAtiyA spardhaka haiM; tinikA udaya nAhIM, soI kSaya jAnanA / bahuri je udaya avasthA kauM na prApta bhae, te sattArUpa tiSTha haiM, soI upazama jAnanA / upazama vo kSaya kari upaje, tAkauM kSayopazema kahie athavA kSayopazama hai prayojana jinikA, te kSAyopazamika khie| yadyapi kSAyopazAmika virSe tisa prAvaraNa ke dezaghAtiyA spardhakani kA udaya pAie hai / tathApi vaha tisa jJAna kA ghAta karane kI samartha nAhIM hai; tAteM tAkI mukhyatA na karI / yAkA udAharaNa kahie hai - avadhijJAnAvaraNa karma sAmAnyaparne dezaghAtI hai| tathApi anubhAga kA vizeSa kIeM, yAke keI spardhaka sarvaghAtI haiM ; keI spardhaka dezaghAtI haiM / tahAM jinikai avadhijJAnaM kicha bhI nAhIM, linika sarvaghAtI spardhakani kA udaya jAnanA / bahuri jini ke aMvadhijJAna pAie haiM paraM prAvaraNa udaya pAie hai; tahAM
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gomatasAra jIvakA gAthA 301-302 dezaghAtI spardhakani kA udaya jAnanA / bahuri kevalajJAna kSAyika hI hai, jAte kevalajJAnAvaraNa, vIryAMtarAya kA sarvathA nAza kari kevalajJAna prakaTa ho hai| kSaya hote upajyA vA kSaya hai prayojana jAkA, tAkau kSAyikA kahie / yadyapi sAvaraNa avasthA virSe bhArata meM zAmihAvanA hai, lavAmitarUpa prAvaraNa ke nAza kari hI hai, tAtai vyaktatA kI apekSA kevalajJAna kSAyika kahyA; jAte vyakta bhaeM hI kArya siddhi saMbhava hai| prAgai mithyAjJAna upajane kA kAraNa vA svarUpa vA svAmitva vA bheda kahaiM haiM aNNANatiyaM hodi hu, saNNANatiyaM khu miccha annudye| Navari vibhAgaM gANaM, paMciMdiyasaNipuNraNeva // 301 // ajJAnatrikaM bhavati khalu, sajJAnatrikaM khalu mithyAtvAnodaye / navari vibhaMga zAna, paMceMdriyasaMjJipUrNa eva // 301 // TIkA - je samyagdRSTI ke mati, zruti, avadhi e tIna samyagjJAna haiM; saMjI paMceMdrI paryApta vA nivRtti aparyApta jIva ke vizeSa grahaNarUpa jJeyAkAra sahita upayoga rUpa hai lakSaNa minikA ase haiM; teI tInoM mithyAtva vA anaMtAnubaMdhI koI kaSAya ke udaya hote tattvArtha kA azraddhAna rUpa pariNyA jIva ke tInoM mithyAjJAna ho haiN| kumati, kuzruti, vibhaMga e nAma ho haiM / pathari asA prAkRta bhASA viSaM vizeSa artha kauM lIeM avyaya jAnanA ! so vizeSa yahu - jo avadhi jJAna kA viparyayarUpa honA soI vibhaMga kahie / so vibhaMga ajJAna sainI paMceMdrI paryApta hI ke ho hai / yAhI te kumati, kuzruti, ekedriya Adi paryApta aparyApta sarva mithyAdRSTI jIvani ke para sAsAdana guNasthAnavartI sarva jIvani ke saMbhava hai / prAmeM samyagdRSTi nAmA tIsarA guNasthAna virSe jJAna kA svarUpa kaha haiM - missukye sammissaM, aNNANatiyeNa NANatiyameva / saMjamabisesasahie, maNapajjavaraNANamuddiveM // 302 // / mizrodaye saMmizra, ajJAnatrayeNa jJAnaprayameva / saMyamavizeSasahite, mamaHparyayajJAnamuddiSTam // 302 / / .anima-.. + jA im-ann - - - - maooo
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyamAnacandrikA bhASATokA ] [ 436 TIkA - mitra kahie samyagmithyAtva nAmA mohanIya karma kI prakRti, tAke udaya hote, tInoM prajJAna kari milyA tInoM samyagjJAna ihAM ho haiM; jAte judA kIyA jAtA nAhIM, tAtai samyagmithyAmati, samyagmithyAzruta, samyagmithyA avadhi aMse ihAM nAma ho haiN| jaise ihAM eka kAla virSe samyagrUpa vA mithyArUpa milyA huvA zraddhAna pAie hai / taise hI jJAnarUpa vA ajJAnarUpa milyA huvA jJAna pAie hai / ihAM na to kebala samyAjJAna hI hai, na kevala mithyAjJAna hai, mithyAjJAna kari milyA samyagjJAnarUpa mizra jAnane / bahuri manaHparyaya jJAna vizeSa saMyama kA dhAraka chaThA guNasthAna te bArahavAM guNasthAna paryaMta sAta guNasthAnavartI lapa vizeSa kari vRddhirUpa vizuddhatAke dhArI mahAmuni, tina hI ke pAie hai; jAtai anya dezasaMyatAdi virSe taisA tapa kA vizeSa na saMbhava hai| dvAre ginAdAna kA vizeSa lakSaNa tIna gAthAni kari kahaiM haiM - visa-jaMta-kUDa-paMjara-baMdhAdisu viNuvaesa-karaNeNa / jA khalu pavaddae mai, mai-aNNANaM ti NaM beti // 303 // viSayaMtrakUTapaMjarabaMdhAdiSu vinopadezakaraNena / yA khalu pravartate matiH, matyajJAnamitIdaM avaMti // 303 // TIkA - paraspara vastu kA saMyoga kari mArane kI zakti jisa virSe hoi jaisA taila, karpUrAdika vastu, so viSa kahie / bahuri siMha, vyAghrAdi krUra jIvani ke dhArana ke adhi jAkai abhyaMtara chailA Adi rakhie / ara tisa virSe tisa kara jIva kauM pAva dharate ho kivAr3a juDi jAya, asA sUtra kI kala kari saMyukta hoi, kASThAdika kari racyA huvA ho hai, so yantra khie| bahuri mAchalA, kAchivA, mUsA, kola ityAdika jIvani ke pakar3ane ke nimitta kASThAdikamaya bane, so kUTa kahie / bahuri tItara, lavA, hiraNa ityAdi jovani ke pakar3ane ke nimitta phaMda kauM lIeM jo Dori kA jAla bane, so pIjara kahie / 1. SaTlaMDAgama - dhavalA pustaka 1, gAthA 176, pRSTha 360 /
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ / posmasAra jIvakAmagAyA 304 bahuri hAthI, UMTa Adi ke pakar3ate nimitta khADA ke Upari gAThi kA vizeSa lIeM jebarA kI racanArUpa vizeSa, so baMdha kahie / aAdi manda kari khIni kA pAMkha lagane nimitta UMce daMza ke Upari cigaTAsa lagAvanA, so baMdha vA hariNAdika kA sIMga ke agrabhAga sUtra kI mAMThi denA ityAdi vizeSa jAnane / jaiseM jIvani ke mAraNe, bAMdhane ke kAraNarUpa kAryani virSe anya ke upadeza vinA hI svayameva buddhi pravarta; so kumati jJAna khie| upadeza teM pravateM to kuzruta jJAna ho jAi / tAtai vinA hI upadeza asA vicArarUpa vikalpa lIeM hiMsA, anata, steya, abrahma, parigraha kA kAraNa prAtaraudra dhyAna kauM kAraNa zalya, daMDa, gArava aAdi azubhopayogoM kA kAraNa jo mana, iMdriya kari vizeSa grahaNarUpa mithyAjJAna pravarta; so mati prajJAna sarvajJadeva kahaiM haiM / ........... ...mad AbhIyamAsurakkhaM, bhAraha-rAmAyaNAdi-uvaesA / tucchA asAhaNIyA, suya-aNNANaM tti NaM beti // 3.04 // ? prAbhItamAsurakSaM bhAratarAmAyaNAzupadezaH / succhA asAdhanIyAH zrutAjJAnamiti idaM abati / / 304 // TIkA - AbhItAH kahie ( samaMtapanai ) bhayavAna, je caurAdika, tinikA zAstra so pAbhIta haiM / bahuri asu je prAraNa, tiniko caurAdika teM rakSA jini te hoI, ase koTapAla, rAjAdika, tinikA jo zAstra so asurakSA hai / bahuri kaurava pAMDavoM kA yuddhAdika vA eka bhAryA ke paMca bhartA ityAdika viparIta kathana jisa virSe pAie, asA zAstra so bhArata hai / bahuri rAmacaMdra ke bAnaroM kI senA, rAvaNa rAkSasa hai, tinikA paraspara yuddha honA ityAdika apanI icchA kari racyA havA zAstra, so rAmAyaNa hai| Adi zabda te jo ekAMtavAda kari duSita apanI icchA ke anusAra racyA huvA zAstra, jinivirSe hiMsArUpa yajJAdika gRhastha kA karma hai, jaTA dhAraNa, tridaMDa dhAraNAdirUpa tapasvI kA karma hai, solaha padArtha haiM; vA chaha padArtha haiM; vA bhAvana, vidhi, niyoga, bhUta e cyAri haiM; vA pacIsa sattva haiM; thA bhadvaita brahma kA svarUpa hai dA sarva zUnya hai ityAdi varNana pAie hai; te zAstra 'tucchAH kahie paramArtha 1. padavaMDAgama - dhavalA pustaka 1, mAthA 180, pRSTha 360 /
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA nATIkA f xxt taiM rahita haiM / bahuri 'asAdhanIyA: ' kahie pramANa karane yogya nAhIM / yAhI taiM saMta puruSaft kI Adarane yogya nAhIM / bhaiMse zAstrAbhyAsani te bhayA jo zrutajJAna kI sI prabhAsA lIeM kujJAna, so zruta ajJAna kahie / jAtai pramANIka iSTa artha teM viparIta ayAkA viSaya ho hai / ihAM mati, zruta jJAna kA varNana upadeza lIeM kiyA hai / ra sAmAnya tau sva-para bhedavijJAna rahita iMdriya, mana janita jAnanA, so sarva kumati, kuzruta hai / faatyamohiNAraNa, khatrovasamiyaM ca kamsabIjaM ca / vebhaMgo ti pauccas, samattaNANINa samayamhi // 305 // 1 viparItamavadhijJAnaM, kSAyopazamikaM ca karmavIjaM ca / vibhaMga iti praSayale samAptajJAninAM samaye // 305 // jAkA, TIkA - mithyAdRSTI jIvani ke avadhijJAnAvaraNa, vItarAya ke kSayopazama teM utpanna bhayA; jaisA dravya, kSetra, kAla, bhAva kI maryAdA lIeM rUpI padArtha hai viSaya asA prApta, zrAgama, padArthani viSe viparIta kA grAhaka, so vibhaMga nAma pA hai / fva kahie viziSTa jo avadhijJAna, tAkA bhaMga kahie viparIta bhAva, so vibhaMga kahie; so tiryaMca - manuSya gati viSai tau tIvra kAyaklezarUpa dravya saMyamAdika kari upaje hai; so guNapratyaya ho hai / bahuri devanarakagati viSai bhavapratyaya ho hai / so saba hI vibhaMgajJAna mithyAtyAdi karmabaMdha kA bIja kahie kAraNa hai / cakAra te kadAcit narakAdika gati viSai 'pUrvabhava sambandhI durAcAra ke duHkha phala ko jAni, kahIM samyagdarzanajJAnarUpa dharma . kA bhI bIja ho hai; asA vibhaMgajJAna, samAptajJAnI jo saMpUrNa jJAnI kevalI, tinike mata viSai kA hai / meM svarUpa vA upajane kA kAraNa vA bheda vA viSaya, inikA prAzraya kari matijJAna kA nirUpaNa nava gAthAni kari kahaiM haiM - ahimuha - niyamiya-bohaNamAbhiNibohiyamaNidi iMdiyajaM / avagahaIhAvAyAdhAraNagA hoti patteyaM // 306 // 2 1. paTAgama - dhavalA pustaka 1, gAthA 181, pRSTha 361 / 2. paTAgama - dhavalA pustaka 1 gAthA 182, pRSTha 361 / 3. pAThabheda - bahu zroghAIsA saluru datIsa li-saya-bheyaM /
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42] gammansAra zevakANDa sAyA 307 abhimukhaniyamitabodhanamAbhinimodhikanidriyedriyaja / avagrahahAvAyadhAraNakA bhavaMti pratyekaM // 30 // TIkA - sthUla, vartamAna jisa kSetra virSe iMdriya-mana kI pravRtti hoi, tahAM tiSThatA asA jo iMdriya - mana ke grahaNa yogya padArtha, so abhimukha kahie / bahuri isa iMdriya kA yaha hI viSaya hai, asA niyamarUpa jo padArtha, so niyamita kahie, ase padArtha kA jo jAnanA, so abhinibodha kahie / abhi kahie abhimukha ara 'ni' kahie niyamita jo artha, tAkA nibodha kahie jAnanA, asA abhinibodha, soI prAbhinibodhika hai / ihAM svArtha virSe ThaNa pratyaya AyA hai| so yaha Abhinibodhika matijJAna kA nAma jAnanA / iMdriyani ke sthUla rUpa sparzAdika apane viSaya ke jJAna upajAvane kI zakti hai / bahuri sUkSma, aMtarita, dUra padArtha ke jJAna upajAvane kI zakti nAhIM hai / tahAM sUkSma padArtha to paramANu prAdika, aMtarita padArtha pratIta anAgata kAla saMbaMdhI, dUra padArtha meru giri, svarga, naraka, paTala Adi dUra kSetravartI jaanne| ase matijJAna kA svarUpa kahA hai| so bhatijJAna kaisA hai ? -n. pn- --in-alm - minde anidriya jo mana, para iMdriya sparzana, rasana, prANa, cakSa, zrotra, ini kari upaja hai / matijJAna upajane ke kAraNa iMdriya aru mana haiM / kAraNa ke bheda se kArya virSe bhI bheda kahie, tAta matijJAna chaha prakAra hai| tahAM eka-eka ke cyAri-cyAri bheda haiM - annagraha, IhA, 'pravAya, dhAraNA / so mana te vA sparzana te vA rasanA te bA ghrANa te vA cakSu te vA zrotra te e akgrahAdi cyAri-cyAri utpanna hoi, tAte caubIsa bheda bheN| romankaRENSE avagraha, IhA, avAya, dhAraNA kA lakSaNa zAstrakartA prAgeM svayameva kheNge| veMjaNapratthaavaggahabhedA hu havaMti pttptttthe| kamaso te vAvariyA, paDhamaM Na hi cakkhumaNasAraNaM // 307 // / vyaMjanArthAvagrahamedI, hi bhavataH prAptAprAptArthe / kramazastau dhyAyutau, prathamo mahi cakSurmanasoH // 307 //
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnandrikA bhASATIkA ] [ 443 TIkA - matijJAna kA viSaya doya prakAra eka vyaMjana, eka artha / tahAM jo viSaya iMdriyani kari prApta hoi, sparzita hoi, so vyaMjana kahie / jo prApta na hoi, so artha kahie / tinikA vizeSa grahaNarUpa vyaMjanAvagraha aru arthAvagraha bheda pravarte haiM / ihAM prazna - jo tattvArtha sUtra kI TIkA virSe tI artha asA kIyA hai - jo vyaMjana nAma avyakta zabdAdika kA hai, ihAM prApta artha kI vyaMjana kahyA so kaise hai ? tAkA samAdhAna - vyaMjana zabda ke doU artha ho haiM / vigataM aMjanaM vyaMjana dUri bhayA hai aMjana kahie vyakta bhAva jAkai, so vyaMjana kahie / so tattvArtha sUtra kI TIkA viSaM to isa artha kA mukhya grahaNa kIyA hai / para 'vyajyate prakSyate prApyate iti vyaMjana' jo prApta hoi tAkauM vyaMjana kahie / so ihAM yaha artha mukhya grahaNa kIyA hai| jAteM aMju dhAtu gati, vyakti, sakSaNa artha virSe pravarte hai / tAteM vyakti artha kA ara pakSaNa artha kA grahaNa karane te karNAdika iMdriyani kari zabdAdika artha prApta hUbe bhI yAvat vyakta na hoMi, tAvat vyaMjanAvagraha hai, vyakta bhaeM arthAvagraha ho hai / jaise navA mATI kA zarAvA, jala kI bUMdani kari sIMcie, tahAM eka doya bAra Adi jala kI baMda vyakta na hoDa: zoSita hoi jAya%; bahuta bAra jala kI baMda pareM, vyakta hoi, taise karNAdika kari prApta huvA jo zabdAdika, tinikA yAvat vyaktarUpa jJAna na hoi, jo maiMne zabda sunyA, asA vyakta jJAna na hoi, tAvat vyaMjanAvaraha kahie / bahuri bahuta samaya paryaMta iMdriya ara viSaya kA saMyoga rahaiM; vyaktarUpa jhAna bhae arthAvagraha khie| bahuri netra iMdriya aramana, e dUrahI te padArtha kI jAna haiM; tAta ini doUni ke vyaMjanAvagraha nAhIM; arthAvagraha hI hai / ihAM prazna - jaise karNAdika kari duri te zabdAdika jAnie hai, taise hI netra kari varNa jAnie hai, vAkauM prApta kahyA, ara yAkauM aprApta kahyA so kaise haiM ? tAkA samAdhAna - dUri jo zabda ho hai, tAkauM yaha nAhIM jAne hai| jo dari bhayA zabda, tAke nimitta te AkAza virSe je aneka skaMdha tiSThe haiN| te zabdarUpa parigae haiM / tahAM karNa 'iMdriya ke samIpavartI bhI skaMdha zabdarUpa pariNae haiM, so tinikA karaNaM iMdriya kari sparza bhayA hai; taba zabda kA jJAna ho hai| jaise hI duri tiSThatA sugaMdha, durgaMdha vastu ke nimitta te pudgala skaMdha tatkAla tadrUpa pariNava haiN| tahAM jo nAsikA iMdriya ke samIpavartI skaMdha pariNae haiM; tinike sparza teM gaMdha kA jJAna ho hai| ase hI agnyAdika ke nimitta te pudgala skaMdha uSNAdirUpa pariNavai haiM; tahAM jo
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ 444 ] gommaTasAra kANDa gAthA 308 sparzana iMdriya ke samIpavartI skaMdha parigae haiM; tinike sparza taiM sparza jJAna ho hai / jaise hI AmlAdi vastu ke nimitta te skaMdha tadrUpa pariNava haiM, tahAM rasanA iMdriya ke samIpavartI jo skaMdha pariNae, tittike saMyoga teM rasa kA jJAna ho hai / bahuri yahu zruta jJAna ke bala kari, jAke nimitta teM zabda Adi bhae tAka jAni, asA mAneM hai ki maiM dUravartI vastu ko jAnyA, ase dUravartI vastu ke jAnane viSai bhI prApta honA siddha bhayA / zrara samIpavartI ko to prApta hokara jAneM hI hai / ihAM zabdAdika paramANu ara karNAdika iMdriya paraspara prApta hoi, ara yAvat jIva ke vyavata jJAna na hoi tAvat vyaMjanAgraha hai, vyaktajJAna bhae arthAvagraha ho hai / bahuri sana ara netra dUra hI haiM jAne hai, asA nAhIM; jo zabdAdika kI jyoM jAne hai, tAte padArtha tau dUri tiSThe hai hI, jaba ina meM grahai, taba vyakta hI grahai; jAte vyaMjanAvagraha iti doUni ke nAhIM: arthAvagraha hI hai / uktaM ca puTTha suvedi sa apa pukha prasave rUvaM / gaMdha rasaM ca phAsaM, baddhaM puDhaM viyAgAdi // 1 // bahuri naiyAyika matavAle jaisA kahaiM haiM - mana ra netra bhI prApta hoi kari hI vastu kI jAne haiN| tAkA nirAkaraNa jainanyAya ke zAstrani viSai aneka prakAra kIyA zrotra hai / bahuri vyaMjana jo avyakta zabdAdika, tini viSe sparzana, rasana, prANa, iMdriyani kari kevala pravagraha hI ho hai; IhAdika na ho haiM / jAtai IhAdika to eka'deza vA sarvadeza vyakta bhaeM hI ho haiM / vyaMjana nAma zravyavata kA hai; tAteM cyAri iMdriyani kari vyaMjanAvagraha ke vyAri bheda haiM / 1 visAraNaM visaINa, saMjogAnaMtara have NiyamA / zravahaNANaM gahive, visesakakhA have IhA // 308 // viSayAtaM viSayiNA, saMyogAnaMtara bhaveziyamAt / jJAnaM gRhIte, vizeSAkAMkSA bhavedohA // 308 // ater viSaya jo zabdAdika padArtha ara viSayI je kararNAdika iMdriyAM, inikA jo saMyoga kahiye yogya kSetra dive tiSThanerUpa saMbaMdha, tAka hote saMteM tAke anaMtara hI vastu kA sattAmAtra nirvikalpa grahaNa jo yaha hai, itanA prakAzarUpa, so darzana niyama
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAsAnanalikA mAthADIkA kAra ho hai| tAke anantara pIcha hI dekhyA jo padArtha tAke varNa saMsthAnAdi vizeSa grahaNarUpa prayagraha nAmA jJAna ho hai| ihAM prazna - jo gAyA virSe to pahile darzana na kahA, tuma kaise kaho ho ? tAko samAdhAna - jo anya graMthani meM kahA hai-'akSArthayoge sasAlophorthAkAravikalpadhIravagrahaH' iMdriya ara viSaya ke saMyoga hote prathama sattAvalokana mAtra darzana ho hai, pIche padArtha kA AkAra vizeSa jAnanerUpa avagraha ho hai -- asA prakalaM. kAcArya kari kahA hai / bahuri 'daMsapapuvvaM sANaM matthANaM havedi giyamerA' chamastha jIvana ke niyama te darzana pUrvaka hI jJAna ho hai asA nemicaMdrAcAryane dravya - saMgraha nAmA aMtha meM kahA hai / bahuri tattvArtha sUtra kI TIkAvAle meM asA hI kahA hai tAteM ihAM jJAnAdhikAra virSe darzana kA kathana na krIyA to bhI anya graMthani te ase hI jaannaa| so avagraha kari tau itanA grahaNa bhayA / .. jo yaha zveta vastu hai, bahuri zveta tau bug2alani kI paMkti bhI ho hai, dhvajA rUpa bhI ho hai; pari bugaleni kI paMkatirUpa viSaya kauM avalaMbi yaha bugaleni kI paMkati hI hosI vA dhvajArUpa viSaya kI avalaMbi yahu dhvajA hosI asA vizeSa vAMchArUpa jo jJAna, tAkauM IhA kahie / bahuri bugalani kI yaha paMkati hI hosI ki dhvajA hosI asA saMzayarUpa jJAna kA nAma IhA nAhIM hai / vA bugalani paMkati virSe yaha dhvajA hosI asA viparyaya jJAna kA nAma IhA nAhIM hai; jAte ihAM samyagjJAna kA adhikAra hai / samyagjJAna pramANa hai / para saMzaya, viparyaya hai, so mithyAjJAna hai / tAteM saMzaya viparyaya kA nAma IhA nAhIM / jo vastu hai, tAkA yathArtharUpa asA jJAna karanA ki yaha amuka hI vastu hosI; ase hosIrUpa jo pratIti, tAkA nAma IhA hai / avagraha teM IhA viSaM vizeSa grahaNa bhayA; tAta yAke vAke virSe bhatijJAnAvaraNa ke kSayopazama kA tAratamya kari bheda jaannaa| IhaNakaraNeNa jayA, supiNNI hovi so avAyo du / kAlAMtare vi NiNika-vatthu-samaraNassa kAraNaM turiyaM // 306 / / IhanakaraNena yadA, suniyo bhavati sa avAyastu / kAlAMtare'pi niItavastusmaraNasya kAraNaM turyam // 309 //
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ gommaTasAra jovakANDa pAthA 310 TokA - IhA ke karane kari tAke pIche jisa vastu kI IhA bhaI thI, tAkA bhale prakAra nirNaya rUpa jo jJAna, tAkauM avAya kahie / jaise pAkhani kA halAvanA Adi cihna kari yahu nizaya kIyA jo bugalani kI paMkati hI hai, nizcayakari aura kichu nAhIM; asA nirNaya kA nAma avAya hai / tu zabda kari pUrva jo IhA virSe vAMchita vastu thA, tAhI kA bhale prakAra nirNaya, so avAya hai / bahuri jo vastu kichU aura hai; para aura hI vastu kA nizcaya kari lIyA hai, to vAkA nAma avAya nAhIM, vaha mithyAzAna hai| bahuri tahAM pIche bAra-bAra nizcayarUpa abhyAsa te upajyA jo saMskAra, tIhi svarUpa hoha, kete ika kAla kauM vyatIta bhaeM bhI yAdi prAvane ko kAraNabhUta jo jJAna so dhAraNA nAma cauthA jJAna kA bheda ho hai| jaise hI sarva iMdriya vA mana saMbaMdhI adagraha, IhA, avAya, dhAraNA bheda jAnane / bahu bahuvihaM ca khippAripassivaNuttaM dhruvaM ca ivaraM ca / tatthekkakke jAde, chattIsaM tisayabhedaM tu // 310 // baSTu bahuvidhaM ca kSiprAniHmRdanuktaM dhruvaM ca itaraJca / tatraikakasmin jAte, SanizattriMzatabhedaM tu // 310 / / TokA - artharUpa vA vyaMjanarUpa jo matijJAna kA viSaya, tAke bAraha bheda haiM - bahu, bahuvidha, kSipra, anisRta, anukta, dhruva, e chaha / bahuri' itara je chahauM inake pratipakSI eka, ekavidha, prakSipra, nisRta, ukta, adhra va e chaha ; jaise bAraha bheda jAnane / so vyaMjanAvagraha ke cyAri iMdriyani kari cyAri bheda bhae, ara artha ke avagraha, IhA, avAya, dhAraNA leM paMca iMdriya chaThA mana kari caubIsa bheda bhaeM / milAeM te aThAIsa bheda bhaeM / so vyaMjana rUpa bahu viSaya kA cyAri iMdriyani kari avagraha ho hai / so cyAri bheda tau e bhaeM / ara artha rUpa bahu viSaya kA paMca iMdriya, chaThA mana kari guNa avagraha, IhA, avAya, dhAraNA ho haiN| sAtai caubIsa bhaeM / jaise eka, 'bahu viSaya saMbaMdhI aThAIsa bheda bhaeM / ase hI bahuvidha prAdi bhedani virSe aThAIsa-aThAIsa bheda ho haiN| saba ko milAeM bAraha viSayani vi matijJAna ke tIna se chattIsa (336) bheda ho haiM / jo eka viSaya virSe aThAIsa matijJAna ke bheda hoi tau bAraha viSayani -- - " m illioni
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyakhAmacavikA bhASATokA ] | 447 viSe kete hoMhi aseM vairAzika kIeM labdharAzi mAtra tIna se chattIsa matijJAna ke bheda ho haiM / bahudattijAdigaNaM, bahubahuvihAmayaramiyaragahaNamhi / arernal siddhA, khipyAdI sevarA ya tahA // 311 // bahuvyaktijAtigrahaNe, bahubahuvidhamitaraditaragrahaNe / svanAmataH siddhAH, kSiprAdayaH setarAzca tathA ||311 / / TIkA - jahAM bahuta vyakti kA grahaNarUpa matijJAna hoi, tAke viSaya kauM bahu kahie / bahuri jahAM bahujAti kA grahaNarUpa matijJAna hoi, tAke viSaya ko bahuvidha kahie / bahuri se hI itara kA grahaNa vidheM jahAM eka vyakti ko grahaNa rUpa matijJAna hoi, tAke viSaya kI eka khie| bahuri jahAM eka jAti kA grahaNarUpa matijJAna hoi, tAke viSaya kauM ekavidha kahie / ihA~ udAharaNa dikhAie haiM- jaise khAr3I gaU, sAMvalI gaU, mUMDI maU ityAdi aneka gaUni kI vyakti ko bahu khie| bahuri gaU, bhaiMsa, ghoDe ityAdi aneka jAti kI bahuvidha khie| bahuri eka khAMDI maU jaisI gaU kI eka vyakti kauM eka kahie / bahuri khAMDI, mUMDI, sAMvalI gaU hai; jaisI eka jAti kI ekavidha khie| eka jAti viSai aneka vyakti pAie haiN| jaise bAraha bhedani viSai cyAri to kahe / bahUri pravazeSa kSiprAdika cyAri ra inike pratipakSI vyAri, te apane nAma hI taiM prasiddha haiM / sohI kahie hai - kSipra zIghra kauM kahie | jaise zIghra paDatI jaladhArA vA jalapravAha / bahuri anisRta, gUDha kauM kahie jaise jala viSe magana hUvA hAthI / bahuri kta, vinA kahe kIM kahie, jaise binA hI kahe kichu abhiprAya hI leM jAnane meM Ave / bahuri dhruva acala kauM vA bahuta kAla sthAyI kauM kahie; jaise parvatAdi / bahuri kSipra DhIle kIM khie| jaise maMda cAlatA ghoTakAdika / bahuri nisRta, pragaTa kauM kahie; jaise jala teM nikasyA hUvA hAthI / bahuri ukta kahe ko kahie, jaise kAhUneM kahyA yahu ghaTa hai / bahuri dhruva, caMcala vA vinAzIka ko hie; jaise kSaNasthAyI bijurI zrAdi / se bAhara prakAra matijJAna ke viSaya haiM / 1
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaAMAKentatimarwasenawation:CancerARIA 448 ] [ommApAra ovakANDa pAya 312-313 bhAvArtha -- jAkauM jAnie yaha zIghra pravata hai; so kSipra kahie / bahuri jAkauM jAnie yaha gUDha hai, so anisRta kahie / bahuri jAkauM binA kahaiM jAnie; so anukta kahie / bahuri jAkauM jAnie yahu dhra va hai; so dhruva kahie ityAdika matijJAna ke viSaya haiM / inikauM matijJAna kari jAnie hai| vatthussa paresAdo, vatthuggahaNaM tu vatthudesaM vaa| sayalaM vA avalaMbiya, aNissida aNNavatthugaI // 312 // vastunaH pradezAta, vastugrahaNaM tu vastuhezaM vA / sakalaM vA avalaMbya, anisRtamanyadhastugaMtiH // 312 // TIkA - kisI vastu kA pradeza kahie, ekodeza aMza pragaTa haiM / tAte jo vaha ekodeza aMza jisa vastu binA na hoi, aseM apragaTa vastu kA grahaNa kIjie; sau anistajJAna hai| athavA eka kisI vastu kA ekodeza aMzaM kauM vA sarvAMga vastuM hauM kauM avalaMbi kari, grahaNa kari anya koI aprakaTa bastu kA grahaNa karanA; so bhI anisRta jJAna hai / inika udAharaNa prAga kaha haiM - pukkharaMgahaNe kAle, hathissa ya vadaraNagavayagahaNe vaa| vatthu taracaMdassa ya, dheNussa ya boharaNaM ca have // 313 // INHEAwarenRAMMATIALA --.-S puSkaragrahaNe kAle, hastinazca vavanagavayagrahaNe vaa| dastvaMtaracaMdrasya ca, dhenozca bodhanaM ca bhavet // 313 // TokA - puSkara kahie jala tai bAhira pramaTa dIsatI asI jala viSa nyA hUcA hastI kI saMDi, tAko jAnane taiM jaisI pratIti ho hai ki isa jala virSe hastI magana hai; jAte hastI binA suMDi na ho hai / jisa binA jo na hoi, tAko lisakA sAdhana kahie; jaiseM agni binA dhUma nAhIM, tAH agni sAdhya haiM, dhUma sAdhana hai / so sAdhana te sAdhya kA jAnanA; so anumAna pramANa hai| ihAM sUDi sAdhana, hastI sAdhya hai / sUDi le hastI kA jJAna bhayo, tAta ihAM anumAna pramANa praayaa| bahuri kisI strI kA mukha dekhA,, so mukha: kA grahaNa samaya virSe candramA kA smaraNa bhayA; prAge candramA dekhyA thA, strI ke mukha kI para candramA kI sadazatA hai, so strI kA mukha: dekhise hI candramA yAdi AyA, so candramA, tisa kAla virSe prakaTa na thA, tAkI - MICROMATOG - .. ..
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ sambAhAmastikA bhASATIkA ] jJAna bhayA, so yaha smRti pramANa haiN| athavA candramA samAna strI kA mukha hai| so strI kA mukha dekhate candramA kA jJAna bhayA / sAte yAko pratyabhijJAna pramANa bhI kahiye / jaise hI vana vi gavayA nAmA tiryacakI dekhyA tahAM asA yAdi AyA ki gaU ke sadRza gakya ho hai; tAtai yaha smRti pramANa hai| athavA gaU samAna gavaya ho hai| so gaU kA jJAna viya ko dekhate hI bhayA; tAtaiyAko pratyabhijJAna bhI kahie / vA kahie jaise za dAharaNa kahe tameM aura bhI jaanne| jaise rasoI virSe agni hote saMtai dhUvA ho hai, ara draha virSe agni nAhIM, tAtai dhUvA bhI nAhIM / tAtai sarva deza kAlavirSe agni para dhUvAM ke anyathA anupapatiH bhAca hai| anyathA kahie agni na hoi to anupapatti kahie dhUvA bhI nA hoi, soH praisA anyathA anupapasi kA jJAna, so taka nAmI pramANa bhI matijJAnA hai / yA prakAra anumAna smRti, pratyabhijJAna, tarka e cyAroM parokSa pramANa anisRta hai viSaya jAkA, asA matijJAnaH ke bheda jAnane / pAMcavAM pAgama nAmA parokSa pramANa zrutajJAna kA bheda jAnanA / ekodezapane bhI vizadatA, spaSTatA inike jAnane virSe nAhIM / tAta inikoM parokSa pramANa kahe; aura inake binA jo pA~ca indriyani kaeNri bahu, bahuvidha Adi jAnie haiM, teM sAMvyavahArika pratyakSa jAnane; jAte inika jAnane meM ekodeza vizadatA, nirmalatA, spaSTatA, pAie hai / vyavahAra virSe bhI jaise kahie: hai. jo maiM netrani syauM pratyakSa dekhyA / bahuri isa matijJAna viSaM pAramArthika pratyakSapanA hai nAhIM; jAte apane viSaya kauM tAratamya rUpa saMpUrNa spaSTa na jAneM / pUrva prAcAryani kari pratyakSa kA lakSarae vizada vA spaSTa hI kahA haiM / jaise e sarva maMtijJAna ke bheda jAnane; te bheda pramANa haiM; jAte e sarva samyagjJAna haiN| bahuri "samyagjJAna pramANa" a~sI siddhAMta virSa kahA hai| ekkacaukkaM caubIsaThThAvIsaM ca tippaDi kiccA / igichadavArasaguriNade, madiNANe hoti ThANAriNaH // 314 // ekacatuSkaM caturvizatyaSTAviMzatica' triprati kRtvA / ekaSadvAdazaguriNate, maMsijhAne bhavati sthAnAni / / 314 // TIkA - matijJAna sAmAnya apekSA kari tau eka hai, para aMvagraha, IhA, avAya dhAraNA kI apekSA cyAri hai / bahuri pAMca iMdriyAda chaThA mana kariara avagraha, IhA,
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ imauni Pano a rasva [ gommaTasAra jauvakANDa gAthA 315 ... avAya, dhAraNA kI apekSA caubIsa hai / bahuri vyaMjana para artha kA bheda kIeM aThAIsa hai; so eka, cyAri, caubIsa, aThAIsa ( 1 / 4 / 24128 ) / ina cyAryoM ko judai-. jude tIna jAyagA mAMDie / tahAM eka jAyamA tau sAmAnyapane apane-apane viSaya kauM jAneM haiM, asA viSaya saMbaMdhI eka bheda kari guNie, taba to eka, cyAri, caubIsa, aThAIsa hI bheda bhaeM / bahuri dusarI jAyagA bahu, bahuvidha, kSipra, anisRta, anukta, dhruva e chaha prakAra viSaya ke bheda kari gurigae, taba chaha (6), caubIsa (24), ke eka sau cavAlIsa (144), eka sau aDasaThi (168) ase matijJAna ke prAdhe viSaya bhedani kI apekSA bheda bhaeM / bahuri tIsarI jAyagA unake pratipakSI sahita bAraha viSaya bhedani kari gurigae, tahAM bAraha (12), aDatAlIsa (48), doya se aThyAso (288), tIna se chattIsa (336) sarva viSaya bhedani kI apekSA bhatijJAna ke bheda bhaeM / aseM vivakSAbheda kari matijJAna ke sthAna dikhaaeN| bhAga zratajJAna kI prarUpaNA kA prAraMbha karatA saMtA prathama hI zrutajJAna kA sAmAnya-lakSaraNa kahaiM haiM - atthAdo pratyaMtaramuvalaMbhaMtaM bhaNaMti suvaNANaM / AbhiNibohiyapubvaM, NiyameNiha saddajaM pamuhaM // 315 // arthAzrthAtaramupalabhamAna bhaNaMti zrutajJAnam / prAbhinibodhikapUrva, niyameneha zabdajaM pramukham / / 315 / / TIkA -- matijJAna kari nizcaya kIyA jo padArtha, tisakauM avalaMbi kari, tisahI padArtha ke sambandha kauM lIeM, anya koI padArtha, tAkauM jo jAne, so zrutajJAna hai / so zrutajJAnAvaraNa, bIyAMtarAya karma ke kSayopazama se upajai hai; ase munIzvara kahai haiN| __kaisA hai zrutajJAna ? mAbhiniyodhika jo matijJAna, so hai pahile jAke, pahila matijJAnAvaraNa ke kSayopazama se matijJAna hoi, pIche matijJAna kari jo padArtha jAnyA, tAkA avalaMbana kari anya koI padArtha kA jAnanA hoi; soI zrutajJAna hai / asA niyama jAnanA / 1. prakhaMDAgama -- dhavalA pustaka 1; gAthA 183, pRSTha 361 / -HINRCMinimumtamanna t ICTINAMEERAMAND ..... ...
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ samparanAmacandrikA bhASATIkA 1 pahiauM matijJAna bhae binA, sarvathA zrutajJAna na hoi / tIhiM zrutajJAna ke doya bheda haiM / eka akSarAtmaka, eka anakSarAtmaka ! ini virSe zabdajaM kahie prakSara, pada, chaMdAdirUpa zabda se utpanna bhayA, jo akSarAtmaka zrutajJAna, so pramukha kahie mukhya-pradhAna hai; jAte denA, lenA, zAstra paDhanA ityAdika sarva vyavahArani kA mUla akSarAtmaka zrutajJAna hai / bahuri lima jo cihna, tAteM utpanna bhayA, asA anakSarAtmaka zrutajJAna so ekeMdriya teM lagAi paMceMdriya paryaMta sarva jIvani ke hai / tathApi yAne kichU vyavahAra pravRtti nAhI; tAteM pradhAna nAhIM / __.. bahuri "zrUyate iti zrutaH zabdaH tadutpannamarthajJAnaM zrutaM' suriNae tAkauM zabda khie| zabda se bhayA jo arthajJAna, tAkauM zrutajJAna kahie / isa meM bhI artha viSa mArAmA zurumAgahI pradhAna pAyA / athavA zruta asA rUhi zabda hai, so matijJAna pUrvaka arthAtara kA jAnane rUpa jJAna kA vizeSa, tIhiM artha virSe pravarte hai / jaiseM kuzala zabda kA artha to yahu jo kuza kahie DAbha tAkauM lAti kahiye de, so kuzala / paraMtu rUr3hi te pravINa puruSa kA nAma kuzala hai / taise yaha zruta zabda jAnanA / tahAM 'jIvaH asti' asA zabda khaa| tahAM karNa indriya rUpa matijJAna kari jodhaH asti ase zabda kauM grahyA / bahuri tIhi jJAna kari 'jIva nAmA padArtha haiM' asA jo jhAma bhayA, so zrutajJAna hai| zabda ara artha ke vAcya-vAcaka saMbaMdha hai / arya vAcya hai, zabda vAcaka hai / artha hai so usa zabda kari kahane yogya hai / zabda usa artha kA kahana hArA hai / so ihAM 'jIvaH asti' ase zabda kA jAnanA tau matijJAna hai / para usake nimitta te jIva nAmA padArtha kA astitva jAnanA, so zrutajJAna hai| asa hI sarva akSarAtmaka zrutajJAna kA svarUpa jAnanA / akSarAtmaka jo zabda, tAte utpanna bhayA jo jJAna, tAkauM bhI akSarAtmaka kahyA / : ihAM kArya viSaM kAraNa kA upacAra kiyA hai| paramArtha te jhAna koI akSara- rUpa hai nAhIM / bahari jaise zItala pavana kA sparza bhayA, tahA~ zItala pavana kA jAnanA, tau matijJAna hai / bahuri tisa jJAna kari vAyu kI prakRti vAle ko yaha zItala pavana aniSTa hai| jaisA jAnanA, so zrutijJAna hai| so yahu anakSarAtmaka zrutajJAna hai / akSara ke nimitta te bhayA naahiiN| jaise hI sarva anakSarAtmaka zrutajJAna kA svarUpa jaannaa|
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ VIMANISHORI 452 / [ pommaTasAra jIvakANDa gAthA 316-317-318 mAmA- maamirzrash-rasammakA prAgaM zrutajJAna yArAtmaka alakA rAmaka bhavani phauM dikhAve haiM--- logANamasaMkhamidA, aNakkharappe havaMti chtttthaannaa| verUbachavaggapamANaM rUUNamakkharagaM // 316 // lokAnAmasaMkhyamitAni, anakSarAtmake bhayaMti padasthAnAni / . dvirUpaSaSThavargapramAraNaM rUponamakSaragaM // 316 // TIkA - anakSarAtmaka zrutajJAna ke bheda paryAya ara paryAyasamAsa, tIhi virSe jaghanya sauM lagAi utkRSTa paryaMta asaMkhyAta loka pramANa jJAna ke bheda ho haiM / te bheda asaMkhyAta loka bAra ghaTsthAnapatita vRddhi kI lIe haiM / bahuri prakSarAtmaka zrutajJAna hai, so dvirUpa vargadhArA viSai jo ekaTThI nAmA chaThA sthAnaka kahyA, tAmaiM eka ghaTAeM, jo pramANa rahai, titane apunarukta akSara haiM / tinakI apekSA saMkhyAta bheda lIeM hai / vivakSita artha kauM prakaTa karane nimitta bAra bAra jina akSarani kauM kahie; ase punarukta akSarani kA pramANa adhika saMbhava hai / so kathana prAgai hoigA / . Age zrutajJAna kA anya prakAra kari bheda kahane ke nimitta doya gAthA ...RIANELEmpaateinMACHINEPALH pajjAyakkharapadasaMghAda' paDivattiyANijogaM ca / dugavArapAhuDaM ca ya, pAhuDayaM vatthuputhvaM ca // 317 // tesiM ca samAsehi ya, vIsavihaM vA hu hodi sudaNANaM / .. AvaraNassa vi bhedA, tattiyamettA havaMti tti // 318 // paryAyAkSarapadasaMghAsa pratipatikAnuyomaM ca / . . .. vikavAraprAbhRtaM ca, ca prAmRtakaM bastu pUrva ma // 317 // . . . teSAM ca samAsazca, vizavidhaM dA hi bhavati zrutajJAnam / prAvaraNasyApi bhedAH, tAvamAtrA bhavati iti / / 318 // TokA - 1. paryAya, 2. akSara, 3. pada, 4. saMghAta, 5. pratipattika; 6. anuyoga, 7: prAbhRta-prAbhRta, 8. prAbhRta, 9. vastu, 10. pUrva daza to e khe|| 1. SaTpAgama - dhavalA pustaka 6, pRSTha 21 ko TIkA / 2. SaTkhaMDAgama - acalA pustaka 6, pRSTha 21 kI TIkA / D S
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagnalacandrikA bhASAkA ira te paryAya Adika daza bheda kahe, tinake samAsani kari daza bheda bhae, milikari zrutajJAna ke bIsa bheda bhaeM / te kahie haiM - 1. paryAya, 2. paryAyasamAsa, 3. akSara, 4. akSarasamAsa, 5. pada, 6. padasamAsa, 7. saMghAta, 8. saMghAtasamAsa, 6. pratipattika, 10. pratipattikasamAsa, 11. anuyoga, 12. anuyogasamAsa, 13. prAbhRtaka-prAbhRtaka, 14. prAbhUtaka-prAbhRtakasamAsa. 15. prAbhRta, 16. prAbhRtasamAsa, 17. vastu, 18. vastusamAsa, 16. pUrva 20. pUrvasamAsa ase bIsa bheda haiN| ihAM akSarAdi gocara jo artha, tAke jAnanerUpa jo bhAva zrutajJAna, tAkI mukhyatA jAnanI / bahuri jAte zrutajJAnAvaraNa ke bhI titane hI bIsa bheda haiM; tAteM zrutajJAna ke bhI bIsa bheda hI kahe haiM / . Age paryAya nAmA prathama zrutajJAna kA bheda, tAkA nirupaNa ke athi cyAri gAthA kahaiM haiM Navari visesaM jANe, suhamajahaNaNaM tu. pajjayaM NANaM / pajjAyAvaraNaM puraNa, tadaNaMtaraNANabhedamhi // 31 // navari vizeSa jAnIhi, sUkSmajadhanya tu paryAyaM jJAnam / paryAyAvaraNaM punaH, tadanaMtarajJAnabhede // 319 // TokA - yaha navIna vizeSa jAnahu, jo paryAya nAmA prathama zrutajJAna kA bheda, so sUkSma nigodiyA labdhi aparyApta saMbaMdhI sarva teM jaghanya zrutajJAna jAnanA / bahuri paryAya zrutajJAna kA prAvaraNa, so paryAya zrutajJAna kauM nAhIM pAvara hai| bAke anaMtari jo paryAya jJAna taiM anaMta bhAga vRddhi lIeM paryAyasamAsa jJAna kA prathama bheda, tIhi viSa paryAya jJAna kA prAvaraNa hai; jAte udaya prAyA jo paryAya jJAna, AvaraNake samaya prabaddha kA udayarUpa niSeka, tAkai sarvaghAtI spardhakani kA udaya nAhIM, so kSaya hai ; ara teI sarvadhAtI spardhaka, je agile. niSeka saMbaMdhI sattA meM tiSTha haiM, tinikA upazama hai / ara dezaghAtI spardhakani kA udaya hai; so asA paryAya jJAnAbaraNa kA kSayopazama sadA pAie tAte; paryAya jhAna kA AvaraNa kari paryAya jJAna Avarai nAhIM / paryAyasamAsajJAna kA prathamabheda hI AvaraM hai / jo paryAya jJAna bhI Aparai to jJAna kA abhAva hoi, jJAna guNakA abhAva bhae, guNI (aeNseM) jIva dravya kA bhI abhAva hoi, so jaise hoi nAhI; tAteM paryAyajJAna nirAbaraNa hI hai /
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 ] [ gommaTasAra jIyakANDa mAthA 320-321 usema anubhAga racanA viSa bhI sthApita kIyA jo siddharAzi kA anaMtavAM bhAgamAtra zrutajJAnAvaraNa kA dravya, jo paramANu ni kA samUha, so dravya ke anubhAga kI krama se hAni-vRddhi kari saMyukta hai / bahuri nAnAguNa hAni spardhaka vargaNArUpa bheda lIeM haiM, tisa dravya virSe sarva thorA udayarUpa anubhAga jAkA kSINa bhayA, asA jo sarvadhAtI spardhaka, tisahI kauM paryAya jJAna kA AvaraNa kahyA hai; titane AvaraNa kA sadA kAla udaya na hoi; tAta bhI paryAya jJAna nirAvaraNa hI hai / Amama-scandasanARAM sahamaNigodaapajjattayassa jAvassa paDhamasamayamhi / havadi hu savajahaNaM, rigaccugghArDa NirAvaraNaM // 320 // sUkSmanigodAparyAptakasya jAtasya prathamasamaye / bhavati hi sarvajaghanyaM, nityohATa nirAvaraNam // 320 / / amsuma TIkA - sUkSma nigoda labdhi aparyAptaka jIva kA janma hote pahilA samaya virSe sarva te jaghanya zakti ko lIeM paryAya nAmA zrutajJAna ho hai: so nirAvaraNa hai| itane jJAna kA kabahUM AcchAdana na hoii| yAhIteM nityoddhAdaM kahie sadAkAla prakaTa prakAzamAna hai / so yahu mAthA pUrvAcAryani kari prasiddha hai / ihAM apanA kahyA vyAkhyAna kI dRDhatA ke nimitta udAharaNarUpa likhI hai| . sahamaNigoSaapajjattagesu sagasaMbhavesu bhamiUNa / carimApuNragativakkANAdimavakkaTThiyeva have // 321 // sUkSmanigodAparyAptakeSu svakasaMbhaveSu bhramitvA / caramApUrNatriya kAraNAM Adimayanasthite eva bhavet / / 321 / / TIkA - mUkSma nigoda labdhi aparyAptaka jIva, so apane viSaM saMbhavate je chaha hajAra bAraha bAra kSudrabhava, tini vi bhramaNa kari aMta kA labdhi aparyAptakarUpa kSudrabhava virSe tIna vakratA loeM, jo vigraha gati, tAkari janma dharyA hoi, tAke vigraha gati meM pahilI vakratA saMbaMdhI samaya viSa tiSThatA jIva hI ke sarva te jaghanya paryAya nAmA zrutajJAna ho hai / bahuri tisahI ke sparzana iMdriya saMbaMdhI jaghanya matijJAna ho hai / -MASKAR - 1. pakhaMDArama -- dhavalA pustaka 6. pRSTha 21 kI dIkA / --
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAnacadikA bhASATIkA ) [ 455 bahuri tisahI ke pracakSudarzanAvaraNa ke kSayopazama se upajyA jaghanya acakSudarzana bhI ho hai / so ihAM bahuta kSudrabhavarUpa paryAya ke dharane se utpanna bhayA bahuta saMkleza, tAke badhane kari AvaraNa kA ati tIvra anubhAga kA udaya ho hai / tAtai bhadrabhavani kA aMta kSudrabhavani virSe paryAyajJAna kahyA hai| bahuri dvitIyAdi samayani viSa jJAna badhatA saMbhava haiM; tAtai tIni vakra virSe prathama bakra kA samaya hI virSe paryAyajJAna kahyA hai / sahamaNigodaapajjattayassa jAdassa paDhamasamayamhi / phAsidiyagadipuvvaM, sudaNANaM laddhimakkharayaM // 322 // sUkSmanigodAparyAptakasya jAtasya prathamasamaye / sparzaneMdriyamatipUrva zrutajJAnaM labdhyakSarakaM / / 3221 // TokA -- sUkSma nigoda labdhi aparyAptaka jIva ke upajane kA pahilA samaya virSe sarva teM jaghanya sparzana iMdriya saMbaMdhI matijJAnapUrvaka labdhi akSara hai, dUsarA nAma jAkA, asA paryAya jJAna ho hai / labdhi kahie zrutajJAnAvaraNa kA kSayopazama, vA jAnana zakti, tAkari akSaraM kahie avinAzI, so asA paryAyajJAna hI hai; jAteM itanA kSayopazama sadAkAla vidyamAna rahai hai| prAgai daza gAthAni kari paryAyasamAsa jJAna kI prarUpaM haiM / abaruvarimmi araNaMtamasaMkhaM saMkhaM ca bhAgavaDDhoe / saMkhamasaMkhamaNataM, guNavaDhI hoti hu kameNa // 323 // avaropari anaMtamasaMkhya saMkhyaM ca bhAgavRddhayaH / saMkhyamasaMkhyamanaMtaM, guNavRddhayo bhavaMti hi kameNa / / 323 // TIkA -- sarva teM jaghanya paryAya nAmA jJAna, tAke Upari AgeM anukrama te mArga kahie hai / tisa paripATI kari 1. anaMta bhAgavRddhi, 2. asaMkhyAta bhAgavRddhi, 3. saMkhyAta. bhAgavRddhi, 4. saMkhyAta guNavRddhi, 5. asaMkhyAta guNavRddhi, 6. anaMtaguNa vRddhi, 7. e SaTsthAna patita vRddhi ho haiM / 1 pakhaMagama - dhamalA pustaka 6, pRSTha 22 kI TIkA / 2. pakhaMDApama - dhaghalA pustaka 6, pRSTha 22 ko ttiikaa|
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ mommaTasAra jIvakANDa gAMthA 324.325 ihA koU kahai ki sarva jaghanya jJAna kI anaMta kA bhAga kaise saMbhabaiM ? tAkA samAdhAna-jo dvirupavargadhArA virSe anaMtAnaMta vargasthAna bhae pIche, krama se jIvarAzi, pudgala rAzi, kAla samayarAzi, zreNI AkAzarAzi ho hai / tinike Upari anaMtAnaMta vargasthAna bhaeM sUkSma nigoda labdhi aparyAptaka saMbaMdhI jaghanya jJAna ke avibhAga praticchedani kA pramANa ho hai / jAkA bhAga na hoi ase jJAna zakti ke aMza, tinikA asA parimANa hai / tAtai tinikI apekSA anaMta kA bhAgahAra saMbhava hai| jIvANaM ca ya rAsI, asaMkhalogA varaM kha saMkhejja / bhAgaguNamhi ya kamaso, avaThThidA hoti chahAraNe // 324 // jIvAnAM ca ca rAziH asaMsthalokA baraM khalu saMkhyAtam / bhAgaguruyona kramazaH avasthitA bhavaMti SaTsthAne // 324 / / TIkA - ihAM anaMtabhAga Adika chaha sthAnakani virSe e chaha saMdRSTi prayasthita kahie; niyamarUpa jAnanI / anaMta virSe to jIvarAzi ke sarva jIvani kA parimANa so jAnanA / asaMkhyAta viSaM asaMkhyAta loka jo asaMkhyAta guNA lokAkAza ke pradezani kA pariNAma so jAnanA / saMkhyAta virSe utkRSTa saMkhyAta jo utkRSTa saMkhyAta kA pariNAma so jAnanA / soI tInoM pramANa bhAga vRddhi virSe jAnanA / ye hI guraNavRddhi vi jAnanA / bhAgavRddhi virSe ini pramAni kA bhAga pUrvasthAna ko dIeM, jo pariNAma prAva, titane pUrvasthAna virSe milAeM, uttarasthAna hoi / guNavRddhi virSe ini pramArAni kari pUrvasthAna kI guNe, uttarasthAna ho haiM / ubaMka cauraka, paNachassataMka aTThaaMkaM ca / chabbaDDhoNaM saNNA, kamaso saMvikiraNaLeM // 32 // urvakazcaturaMkaH paMcaSaTsaptAMkaH praSTokazca / ghaDbaddhInAM saMjJA, kramazaH saMdRSTikaraNArtham // 325 // - TIkA - bahuri laghusaMdRSTi karane ke nimitta anaMta bhAga vRddhi prAdi chaha vRddhini kI anyasaMjJA saMdRSTi so kahai haiM - tahAM anaMta bhAgavRddhi kI urvaka kahie ukAra u, asaMkhyAta bhAgavRddhi kI cyAri kA aMka (4), saMkhyAta bhAgavRddhi kI pAMcakA aMka (5), saMkhyAta gugavRddhi kI chaha kA aMka (6), asaMkhyAta guNavRddhi kI ons i AMITRAdina MInstiniat
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAnacandrikA bhASATokA 1 sAta kA aMka (7), anaMta guNavRddhi kI prAu kA aMka (8), aseM e sahanAnI jaannii| aMgulaasaMkhabhAge, puvagavaDDhIgade du prvddddhii| ekkaM vAraM hodi hu, puNo puNo carima uDDhi tI // 326 // . aMgulAsaMkhyAtabhAge, pUrvagaddhigasetu paravRddhiH / ekaM vAraM bhavati hi, punaH punaH caramavRddhiriti / / 326 // . TIkA-pUrvavaddhi jo pahilI pahilI vRddhi, so sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAma pramANa hoI; taba eka eka bAra paravRddhi kahie pichalI pichalI vRddhi hoi, ase bAra bAra aMta kI vRddhi, jo. anaMtagaNA vRddhi tIhi paryaMta ho hai: asA jAnanA / / aba yAkA artha yaMtra dvAra kara dikhAie haiM / tahAM yaMtra virSe anaMtabhAgAdika ko ukAra Adi saMdRSTi kahI thI, so likhie hai / paryAya samAsa jJAna virSe vRddhi kA yaMtra uu 5 | uu4 u64 | u u 5 "usa 44. 444444444 4444444444 44aaaa Py myppy top 444440444al 4444444444 xxcxx4xxx 4aaracalasala 444444444 " typnty yanty ty my myyyy 4444444 444444444 444444444444. 4444444444 44444444 4.44444444 aaaaaaaa. 44444444 u4 | u u bahuri sUcyaMgula kA prasaMkhyAtavAM bhAga pramANa bAra kI jAyagA doya bAra likhie hai / so ihAM paryAya nAma zrutajJAna kA bheda, tAte anaMta bhAga vRddhi lie paryAya samAsa nAmA-zrutajJAna kA prathama bheda ho hai / bahuri isa prathama bheda teM anaMta bhAgavRddhi loeM paryAya samAsa kA dUsarA bheda ho hai / asa sUcvaMgula kA asaMkhyAtabA bhAga pramANa anaMta bhAgavRddhi hoi, taba eka bAra asaMkhyAta bhAgavRddhi hoi / ihAM anta bhAgavRddhi pahilI kaho thI, tAteM pUrva kahie / ara asaMkhyAta bhAgavRddhi vAke pIche kahI tho, tAte yAkauM para kahie / so ihAM yaMtra virSe prathama paMkti kA prathama koSTha virSe doya bAra ukAra likhyA; soM to sUcyaMgula' kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa anaMta bhAg
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ Frin gommarasAra boSakANDa gAthA 326 vRddhi ko sahanAnI jAnanI / aura tAke Aga cyAri kA aMka likhyA; so eka bAra asaMkhyAta bhAgavRddhi kI sahanAnI jAnanI / bahuri ihAM te sUryagRla kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa anaMta bhAgavRddhi bhae poche dUsarA eka bAra asaMkhyAta bhAgavRddhi hoi / aMseM hI anukrama se sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa asaMkhyAta bhAga vRddhi ho hai / tAteM yaMtra virSe prathama paMkti kA dUsarA koThA virSe prathama koThAvat doya ukAra, eka cyAri kA aMka likhyA / dUsarI bAra likhane se sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAma bAra jAni lenaa| a mainamutamdand sama na bahuri ihAM te prAmeM sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa anaMta bhAgavRddhi hoi, taba eka bAra saMkhyAta bhAgavRddhi hoi / yAteM prathama paMkti kA tIsarA koThA vi doya ukAra para eka pAMca kA aMka likhyA / aba ihAM se jaise pUrva anaMta bhAgavRddhi lIeM, sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramAera asaMkhyAta bhAgavRddhi hoi; pIche subhyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa anaMta bhAgavRddhi hoi, taba eka bAra saMkhyAta bhAgavRddhi bhaI, taiseM hI yAhI anukrama leM dUsarA saMkhyAta bhAgavRddhi bhaI / bahuri yAhI anukrama se tosarA bhaI, ase saMkhyAta bhAgavaddhi bhI sacyaMgala kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa bAra ho hai / tAta ihAM yaMtra virSe prathama paMkti virSe jaise tIna koThe kiye the, tase aMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga ko sahanAnI ke arthi dUsarA tIna koThe usa hI paMkti virSe kIe / ihAM asaMkhyAta bhAgavRddhi kauM pUrva kahie, saMkhyAta bhAgavRddhi kauM para kahie / bahuri ihA te sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa anaMta bhAgavRddhi hoi, eka bAra asaMkhyAta bhAgavRddhi hoi' ase sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAgapramANa asaMkhyAta bhAgavRddhi hoi; so yAkI sahanAnI ke athi yaMtra viSaM doya ukAra ara cyAri kA aMka kari saMyukta doya koThe kIe / bahuri yAteM AgeM sUcyaM mula kA asaMkhyAtavAM bhAgapramANa anaMta bhAgavRddhi hoi kari eka bAra saMkhyAta guNavRddhi hoi; so yAkI sahanAnI ke prathi prathama paMkti kA navamA koThA virSe doya ukAra ara chaha kA aMka likhyA / bahuri jaise prathama paMkti viSa anukrama kahyA, tase hI prAdi teM lekari sarva anuRma dUsarA bhayA / taba eka bAra dUsarA saMkhyAta guNavRddhi bhaI / ase hI anukrama se sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramAraNa saMkhyAta mugavRddhi ho hai; so sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa taiseM hone kI sahanAnI ke adhi yaMtra virSe jaisI prathama paMkti thI, taise hI vAke nIce dUsarI paMkti likhI / bahuri ihAM teM jaise prathama paMkti virSe anukama kahA thA, taise anukrama teM bahuri bRddhi bhaI / vizeSa itanA jo uhAM pIche hI pIche eka bAra saMkhyAta yAmAnAAMALAINED
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ laalkssye tiikssaa / / 456 . . . .. . .. . guNavRddhi bhaI thI, ihAM pIche hI pIche eka bAra asaMlyAta guNavRddhi bhaI / yAhI teM yaMtra virSe tIsarI paMkti prathama paMkti sArikhI likhii| navamA koThA maiM uhAM to doya ukAra para chaha kA aMka likhyA thA, ihAM tIsarI paMkti virSe navamA koThA virSe doya ukAra ara sapta kA aMka likhyA / ihAM aura sarva kahie para asaMkhyAta guNavRddhi para kahie / bahuri ihAte jaiseM tInoM hI paMkti viSaM Adi se lekari anukrama teM vRddhi bhaI, taise hI anukrama se sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa hoi / taba asaMkhyAta guNavRddhi bhI sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa hoi nivara, so ihAM yaMtra virSe sUcyaMgula kA prasaMkhyAtavAM bhAga pramANa taise hI hone kI sahanAnI ke prathi jaise tIna paMkti karI thIM, taimaiM hI dUsarI paMkti likhI, ase chaha paMkti bhaI / aba ihAM se prAgai jaise Adi teM lekari anukrama se tInoM paMkti virSe vRddhi kahI thI, taise hI taise anukrama nai pheri sarvavRddhi bhaI / vizeSa itanA jo tIsarI paMkti kA aMta virSe jahAM asaMkhyAta guNavRddhi kahI thI, so ihAM tIsarI paMkti kA aMta virSe eka bAra anaMta guNavRddhi ho hai / yAhI te yaMtra viSaM bhI pahilI, dUsarI, tIsarI sArikhI tIna paMkti aura likhI / uhAM tIsarI paMkti kA navamAM koThA virSe doya ukAra sapta kA aMka liyA thaa| ihAM tIsarI paMkti kA navamAM koThA virSe doya ukAra ara pATha kA aMka likhyA; so ihAM anaMta guNavRddhi kauM para kahie'; atya sarva pUrva kahie / yAke pAmeM koI vRddhi rahI nAhI; tAte yAko pUrva saMjJA na hoi, yAhI te yaha anaMta guNavRddhi eka bAra hI ho hai / so isa anaMta guNavRddhi kauM hota saMtai jo pramANa bhayA, soI navIna SaTsthAnapatita vRddhi kA pahilA sthAnaka jAnanA / jaise paryAyasamAsa jJAna virSe asaMkhyAta loka mAtra bAra SaTsthAnapatita vRddhi ho hai| aba yAkA kathana prakaTa kara dikhAie hai-dvirUpa vargadhArA viSe jovarAzi teM anaMtAnaMta guNAM jaghanya paryAya nAbhA jJAna kI apekSA apane viSaya kauM prakAzanerUpa zakti ke avibhAga praticcheda kahe haiM, so isa pramANa kI jIvarAzi pramANa anaMta kA bhAga dIeM jo parimANa Avai, tAkauM usa jaghanya jJAna virSe milAeM, paryAyasabhAsa jJAna kA prathama bheda ho hai / ihAM eka bAra anaMta bhAgavRddhi bhaI / bahuri isa .paryAyasamAsa jJAna kA prathama bheda kI jIvarAzi pramANa anaMta kA bhAga dieM, jo parimANa Avai, titanA usa paryAyasamAsa jJAna kA prathama bheda viSa milAeM, paryAyasamAsa jJAna kA dUsarA bheda ho hai / ihAM dUsarA anaMta bhAgavRddhi bhaI / bahuri usa dUsare bheda kauM
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ 460 ] ( gommaTasAra jIvakAnDa gAthA 326. anaMta kA bhAga dIeM, jo parimANa Avai, tilanA usa dUsarA bheda viSai milAeM, paryAyasamAsa jJAna kA tIsarA bheda ho hai / ihAM tIsarA anaMta bhAgavRddhi bhaI / bahuri usa tIsare bheda ko anaMta kA bhAga dIeM jo parimAraNa prayA, titanA usa tIsarA bheda viSe milAeM, paryAyasamAsa jJAna kA cauthA bheda ho hai / ihAM cauthA anaMta bhAgavRddhi bhaI / isahI anukrama teM sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa anaMta bhAgavRddhi hUvA thakA paryAyasamAsa jJAna kA bheda bhayA, tAkauM eka bAra prasaMkhyAta loka pramANa jo asaM khyAta, tAkA bhAga dieM jo parimANa prAve, titanA usa hI bheda viSai milAeM,. eka: bAra asaMkhyAta bhAgavRddhi lIeM payAyasamAsa jJAna kA bheda ho hai / bahuri yA anaMta kA bhAga dIeM, jo parimANa prAve, titanA isa hI viSai milAeM, paryAyasamAsa jJAna kA bheda bhayA / ihAM teM bahuri anaMta bhAgavRddhi kA prArambha huvA, so jaise hI sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa anaMta bhAgavRddhi bhae jo paryAyasamAsa jJAna kA bheda bhayA, arat pheri zrasaMkhyAta kA bhAga dIe jo parimANa mAyA, tAkoM usa hI bheda viSai milAeM, dUsarA zrasaMkhyAta bhAgavRddhi lIeM paryAyasamAsa jJAna kA bheda ho hai / jaise granukrama te sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa asaMkhyAtaH bhAgavRddhi bhI pUrNa hoi / tahAM jo paryAyasaMmAsa jJAna kA bheda bhayA / tAkoM bahuri anaMta kA bhAga dIeM, jo parimANa bhayA, tAkI tisa hI meM milAeM, paryAyasamAsa jJAna kA bheda hoi / taba ihAM anaMta bhAgavRddhi kA prArambha huvA, so sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa anaMta bhAgavRddhi pUrNa hoi, taba jI paryAyasamAsa jJAna kA bheda bhayA, tAka utkRSTa saMkhyAta kA bhAga dIeM, jo parimANa hoi, tAkauM usa hI viSai milAeM, pahile saMkhyAta bhAgavRddhi lIeM, paryAyasamAsa kA bheda ho hai / yAteM Age pheri anaMta bhAga vRddhi kA prArambha huvA so jaise hI pUrve yaMtradvAra kari jo anukrama kA hai, tisa anukrama ke anusAri vRddhi jAti lenI / itanA jAni lenA; jisa bheda leM Age anaMta bhAgavRddhi hoi, tahAM tisa hI bheda kauM jIvarAzi pramANa anaMta kA bhAga dIeM, jo pariNAma AyeM titanA tisa hI bheda viSai milAeM usa teM anaMtaravatIM bheda hoi / bahuri jisa bheda haiM * asaMkhyAta bhAgavRddhi hoi, tahAM tisa hI bheda ko asaMkhyAta loka pramANa asaMkhyAta kA bhAga dIeM, jo parimANa Avai, tArkoM tisa hI bheda viSai milAeM, usa bheda tai naMtaravartI bheda ho hai / bahuri jisa bheda teM prA zrasaMkhyAta bhAgavRddhi hoi, tahAM tisa hI bheda kauM utkRSTa saMkhyAta pramANa saMkhyAta kA bhAga dIeM jo parimANa AyeM, tilanA fre hI bheda viSai milAeM, usa bheda taiM mAmilA bheda hoi / bahuri jisa bheda te thA }
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnandrikA bATokA ] { 461 saMkhyAta guNavRddhi hoi, tahAM tisa bheda ko utkRSTa saMkhyAta kari guNie, taba usa bheda taiM anaMtaravartI bheda ho / bahuri jisa bheda teM Age asaMkhyAta guNavRddhi hoi, tahAM tisa hI meMda ko lokari guNie, taba usa bheda taiM zrAgilA bheda hoi / bahuri jisa bheda teM Age anaMta guNavRddhi hoi, tahAM tisa hI bheda kauM jIvarAzi kA pramANa anaMta kari gurigae, taba tisa bheda te pramilA bheda hoi / jaise SaTsthAnapatita vRddhi kA anukrama jAnanA / ihAM jo saMkhyA kahI hai, so sarva saMkhyA jJAna kA avibhAga praticchedani kI jAmanI / aru jo ihAM bheda kahe haiM, tinakA bhAvArtha yaha hai- jo jIva ke ke to paryAya jJAna hIM hoi aura usate baghatI jJAna hoi to paryAyasamAsa kA prathama bheda hI hoya; asA nAhI ki paryAyajJAna teM eka, doya Adi vibhAga praticcheda baMdhatA bhI kisI jIva ke jJAna hoi thara usa paryAyasamAsa ke prathama bheda taiM baghatA jJAna hoi to paryAyasamAsa jJAna kA dUsarA bheda hI hoi / a~se anyatra bhI jAnanA / aba ihAM anaMta bhAgavRddhirUpa sUcyaMgule ke prasaMkhyAtaveM bhAga pramANa sthAna kahe, tinikA jaghanya sthAna te lagAi, utkRSTa sthAna paryaMta sthApana kA vidhAna kahie hai / to prathama saMjJA kahie hai - vivakSita mUlasthAna kauM vivakSita bhAgahAra kA bhAga dIeM, jo pramANa Avai, tAka prakSepaka kahie / tisa pramANa kauM tisa hI bhAgahAra kA bhAga dIeM jo pramANa Avai, tAko prakSepakapaka kahie | tAka bhI vivakSita bhAgahAra kA bhAga dIeM, jo pramANa Avai, tAkau pizuli kahie / tAka bhI vivakSita bhAgahAra kA bhAga doeM, jo pramANa Avai tAko pizulipizuli khie| tAkI bhI vivakSita bhAgahAra kA bhAga diye, jo pramANa Avai, tAkau cUrNi kahie | tAka bhI vivakSita bhAgahAra kA bhAga dIe, jo pramANa Avai, tAka cUriMcUrNi khie| jaise hI pUrva pramANa ko vikSita bhAgahAra kA bhAga dIeM dvitIyAdi cUNicUriMga kahie / aba ihAM dRSTarUpa aMka saMdRSTi kari prathama kathana dikhAie hai- vivakSita jaghanya paryAyajJAna kA pramANa, paiMsaTha hajAra pAMca se chattIsa ( 65536 ) / vivakSita bhAgahAra anaMta kA pramANa cyAri ( 4 ), tahAM pUrvokta krama teM bhAgahAra kA bhAga dIeM, prakSepaka kA pramANa solaha hajAra tIna sau caurAsI ( 16384) / prakSepaprakSepaka kA.. pramANa cyAri hajAra china (4096 ) | pizulikA pramANa eka hajAra coIsa I 1
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ 462 ] [ gommaTasAra jIvakA gAyA 326 ( 1024) / pazulipizuli kA pramANa doya se chappana ( 256 ) | cUriMga kA pramANa causaTha (64) / cUriMgacUriMga kA pramANa solaha (16 ) aseM dvitIyAdi cUrNacUriMga kA pramANa cyAri prAdi jAnane / ihAM Upara jaghanya 65536 sthApi, nIce eka bAra prakSepaka 16384 sthApi, jor3eM, paryAsamAsa ke prathama zeva kA ikyAsI hajAra va bIsa (1920) pramANa ho hai / bahuri Upari jaghanya ( 65536 ) sthApi, nIceM doya prakSepaka ( 163844 16384) eka prakSepakaprakSepaka sthApi, jor3eM paryAyasamAsa ke dvitIya bheda kA eka lAkha doya hajAra cyAri se (102400 ) pramANa ho haiM / bahuri Upara jaghanya 65536 sthApi, nIce tIna prakSepaka ( 16384) 16384 16384) tIna prakSepakaprakSepaka eka pizuli sthApi, joDeM, tIsare bheda kA eka lAkha aThAIsa hajAra (128000 ) pramANa ho hai ! bahuri Upari jayanya sthApi, nIceM nIceM vyAri prakSepaka, chaha prakSepaka prakSepaka, cyAri pizuli, eka pizulipizuti sthApi, jor3eM, cauthe bheda kA eka lAkha sAThi hajAra (160000 ) pramANa ho hai / bahuri Upari jaghanya sthApi, nIce nIce pAMca prakSepaka daza prakSepaka prakSepaka, daza pizuli pAMca pizulipizuli, eka cUrNi sthApi, jor3eM, pAMcaveM bheda kA doya lAkha ( 2,00000 ) prabhAga ho hai / bahuri Upari jaghanya sthApi, nIceM nIceM chaha prakSepaka, paMcadaza prakSepaka prakSepaka, bIsa pizuli, paMdraha pizulipizuli, chaha cUrNi eka cUrNikUNi sthApi, joDeM, chaThe sthAna kA doya lAkha pacAsa hajAra ( 250000 ) pramANa ho hai / jaise hI krama teM sarva sthAnani viSai Upari tau jaghanya sthApana karanA / tAke nIceM nIceM jitanA gaccha kA pramANa titane prakSepaka sthApana karane / ihAM jethavAM sthAna hoi, tisa sthAna viSe titanA gaccha jAnanA / jaiseM chaThA sthAna viSe gaccha kA pramANa chaha hoi / bahuri tinake nIce eka ghATi gaccha kA eka bAra saMkalana dhana kA jetA pramANa, titale prakSepaprakSepaka sthApane / bahuri tinake nIceM doyaM ghATi gaccha kA do bAra saMkalana dhana kA jetA pramANa, titane pizuli sthApana karane / bahuri tinake nIce tIna ghATi
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAjAnanTika bhASAkA ] gaccha kA tIna bAra saMkalana dhana kA jetA pramArapa, titane pizulipizuli sthApana karane / bahari tinake nIceM cyAri ghATi gaccha kA cyAri bAra saMkalana dhana kA jetA pramANa, litane cUNi sthApana karane ! bahuri tinake nIceM pAMca vAdi gaccha kA pAMca bAra saMkalana dhana kA jetA pramANa, titane cUNicUNi sthApana karane / asa hI nIce nIceM chaha Adi dhATi gaccha kA chaha Adi bAra saMkalana dhana kA jetA jetA pramANa, titane titane dvitIyAdi cUNicUNi sthApana karane / aseM sthApana kari, joDe, paryAyasamAsa jJAna ke bheda virSe pramANa prAya hai / __aba ihAM eka bAra doya bAra Adi saMkalana dhana kahe, tinikA svarUpa ihAM hI Age varNana kreNge| ase aMkasaMdRSTi kari varNana kIyA / aba yathArtha varNana karie hai paryAya samAsa jJAna kA prathama bheda virSe paryAyajJAna te jitane badhai titane jude kIeM, paryAyajJAna ke jete avibhAga praticcheda haiM, tIhiM pramANa mUla vivakSita jAnanA / yahu jaghanya jJAna hai / tAteM isa pramANa kA nAma jaghanya sthaapyaa| bahari isa jaghanya kauM jIvarAzi mA: anaMta kA bhAga dIeM, jo pramANa pAvai, tAkA nAma prakSepaka jAnanA / isa prakSepaka kauM jIvarAzi mAtra anaMta kA bhAga dIeM, jo pramANa Avai, so propakaprakSepaka jAnanA / jaise hI krama te jIvarAzi mAtra anaMta kA bhAma dIeM, jo jo pramANa pAvai, so so krama te pizuli para pizulipizuli para cUrtiNa ara cUNicUNi ara. dvitIya cUNicaNi Adi jAnane / so paryAyasamAsa jJAna kA prathama bheda virSe Upari jaghanya sthApi, nIce tAkI vRddhi kA eka prakSepaka sthApanA / bahuri dusarA bheda virSe Upari jaghanya sthApi, nI nIce tAkI vRddhi ke doya prakSepaka, eka prakSepakaprakSepaka sthApane / bahuri tIsarA bheda viSaM Upari jaghanya sthApi, nIce nIce tAkI vRddhi ke tIna prakSepaka, tIna prakSepakaprakSepaka, eka pizuli sthApane / bahuri cauthA bheda virSe jaghanya Upari sthApi, tAke nIceM nIce tAke vRddhi ke cyAri prakSepaka, chaha prakSepakaprakSepaka, cyAri pizuli, eka pizulipizuli sthApane / bahuri pAMcavAM bheda virSe jaghanya Upari sthApi, tAke nIn nIceM pAMca prakSepaka, daza prakSepakaprakSepaka, daza pili, pAca pizulipizuli,. eka cUNi sthApane / bahuri chaThA bheda virSe Upari jaghanya sthApi, tAke nIce nIce tAkI vRddhi ke chaha prakSepaka, paMdraha prakSepaka prakSepaka, bIsa pili, paMdraha pizulipizuli, chaha cUrNi, eka cUNicUNi sthApane / ase hI sUcyagula kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra je anaMta bhAgavRddhi saMyukta paryAyasamAsa jJAna ke sthAna, tini virSe apane - apane jaghanya ke nIce nIce prakSepaka gacchamAtra
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ gommasAra kSetrakANDa gAthA 326 -ATISONAMANANDWweditime men - mA -man in 464 ! sthApane / prakSepakaprakSepaka eka ghATi gaccha kA eka bAra saMkalana banamAtra sthApane / pizuli noya ghATi gaccha kA, doya bAra saMkalana dhanamAtra sthaapne| pilipizuli tIna dhATi maccha kA, tIna bAra saMkalana dhanamAtra sthApane / cUNi cyAri ghATi gaccha ko cyAri bAra saMkalana dhanamAtra sthApane / cUNicUNi pAMca ghATi maccha kA, pAMca bAra saMkalana dhanamAtra sthaapne| aseM hI klama se eka eka ghATi gaccha kA eka eka adhika bAra saMkalana mAtra cariNaNi hI aMta paryaMta jAnane / ' tahAM anaMta bhAgavRddhi yukta sthAnani virSe aMta kA jo sthAva, tIhi viSa jaghanya tau Upari sthApanA / sAke nIceM nInaM sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa prakSepaka sthApane / eka ghATi sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kA eka bAra saMkalana dhanamAtra prakSepakaprakSepaka sthApane / doya ghATi sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kA doya bAra saMkalana dhanamAtra pizuli sthApane / tIna dhArTi sUcyaMgula kA asaMkhyAtavA bhAga kA tIna bAra saMkalana dhanamAtra pizulipizuli sthApane / cyAri ghATi sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kA, cyAri bAra saMkalana dhanamAtra cUriga sthaapne| pAMca ghATi sacyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kA pAMca bAra saMkalana dhanamAtra cUNicUriNa sthApane / yAhI prakAra nIceM nIceM cUNicUNi chaha Adi ghATi, sUcyagula kA asaMkhyAtavAM bhAga kA chaha Adi bAra saMkalana dhanamAtra sthaapne| tahAM dvicarama cUrigaNi doya kA doya pATi sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga bAra saMkalana dhanamAtra sthApana karane / bahuri aMta kA cUNicUriMga eka kA eka ghATi sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga bAra saMkalana dhanamAtra sthApana karanA / paramArtha te aMta cUNicUgi kA saMkalana dhana nAhI hai; jAte dvitIyAdi sthAna kA abhAva hai. 1 . yAhI jAyagA (eka hI jAyayA) aMta cUriNa cUriNa kA sthApana karanA / aeNseM vRddhi kA anukrama jAnanA / bahuri ihA~ SaTsthAna prakaraNa virSe anaMta. bhAgavRddhi yukta sthAnani ke kahe je bheda, lini virSe sarvatra prakSepaka to gacchamAtra hai; jethavA bheda hoi titane tahAM prakSepaka sthApane; tAtai mugama hai| . . .. . bahuri prakSepakaprakSepaka zrAdikani kA pramANa eka bAra, doya bAra Adi saMkalana dhana kA vidhAna jAne binA jAnyA na jAya; tAtai so saMkalana dhana kA vidhAna kahie haiM - jitane kA saMkalana dhana kA hoya, titanI jAyagA jaise aMka sthApi, joDane / jaise chaThA sthAna virSe doya ghATi gaccha kA saMkalana dhana kahA, tahAM cyAri jAyagA yA prakAra aMka sthApi, joDane / kaise aMka sthApi joDiye ? so kahiye haiM jitane kA in- ----army- un... - s Re r - ma Ha .. -. AHINI
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyajJAnavandrikA bhAvArIkA -- - m ammicene karanA hoya, titanI jAyagA eka Adi eka eka badhatA aMka mAMDi, jo., eka bAra saMkalana dhana ho hai / bahuri eka bAra saMkalana dhana vidhAna virSe jo pahile aMka likhyA * thA, soI ihAM doya bAra saMkalanaM virSa pahile likhie| para uhAM eka bAra saMkalana kA dUsarA sthAna virSe jo aMka thA, tAkauM yAkA pahilA sthAna virSe joDe, jo pramANa hoI, soM dUsarA sthAna vi likhiye / para uhAM tIsarA sthAna virSe jo aMka thA. tAkau yAkA dUsarA sthAna virSe joDeM; jo hoi, so tIsarA sthAna virSe likhiye / ase kramate likhi, joDe, doya bAra saMkalana dhana ho hai / bahuri isa doya bAra saMkalana dhana viSaM jo pahile aMka likhyA; soI ihAM likhiye / para isa prathama sthAna meM doya bAra saMkalana kA dUsarA sthAna kA aMka joDai; dUsarA sthAna hoI / yAma bAkA tIsare sthAna kA aMka joDeM, yAkA tIsarA sthAna hoi / ase krama teM jitane kA karanA hoi, titanA jAyagA likhi joDe / tIna bAra saMkalana dhana hoi / yAhI prakAra cyAri bAra prAdi saMkalana dhanakA vidhAna jAnanA / / ihAM udAharaNa kahiye hai| jaise paryAyasamAsa kA chaThA bheda virSa pAMca kA eka bAra saMkalana (dhana) karanA / tahAM pAMca jAyagA krama te eka, doya, tIna, cyAri, pAMca kA aMka mAMDi, jo; paMdraha hoi / so itane prakSepakaprakSepaka jAnanA / bahuri cyAri kA doya bAra saMkalana (dhana) karanA / tahA cyAri jAyagA krama teM eka, tIna, chaha, daza mAMDi jo vIsa hoi; so itane itane pizuli jAnane / bahuri tIna kA tIna bAra saMkalana (dhana) karanA tahAM tIna jAyagA krama se eka, cyAri, daza mAMDi joDe, paMdraha hoi; so itane pizulipizuli jAnane / bahuri doya kA cyAri bAra saMkalana karanA / tahAM doya jAyagA eka, pAMca, mAMDi joDe, chaha hoi / so itane cUNi jAnane / bahuri eka kA pAMca jAyagA saMkalana (dhana) karanA tahA~ eka jAyagA eka hI hai; tAteM ye cUNicUNi eka hI jAnanA / jaise hI anyatra bhI jAnanA / aba jaise ye aMka mAMDi joDeM, eka bAra saMkalanAdi viSa jo pramANa hoi, tAke lyAvane kauM karagasUtra kahiye hai / 'vyekapayottaraghAsaH sarUpayAroddhRto mukhena yutaH / rUpAdhikArAMtAptapadAdhakahato vittaM // 1 // ::. jitane kA saMkalanaHdhana karanA hoi, tisa pramANa ihAM gaccha jAnanA / tAmaiM eka ghaTAi, avazeSaH kauM uttara jo krama se jitanI jitanI bAra vadhatA saMkalana kA LLAHABADI A ROHIBHARA.
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 ] fire fast 66 ho, tara guNie, jo pramANa hoi, tArkoM jitanI bAra saMkalana kAreM, tAmeM eka joDa, jo pramANa hoi, tAkA bhAMga dIjie, jo labdha hoI, tAmeM mukha jo pahilA sthAna kA pramANa so jor3ie; jo pramANa hoi, ara jitanI bAra saMkalana kA hoI titanI jAyagA gaccha teM lagAi, eka eka baMdhatA aMka mAMDi, paraspara guNa, jo pramANa hoi, so tau bhAjya / para eka saiM lagAI eka eka baghatA aMka mAMDi, paraspara gurauM, jo pramANa hoi, so bhAgahAra / tahAM bhAjya kauM bhAgahAra kA bhAMga dIeM, jo labdharAzi hoi, tAkari garie, aseM karateM samasta vivakSita bAra saMkalana vana A hai / samaccheda kari milAeM, / so tAmeM eka prAvi hAM udAharaNa kahie hai - jaise chaThA paryAsamAsa kA bheda viSai cyAri ghATi gaccha kA jo doya, tAkA vyAri bAra saMkalana dhanamAtra cUNi kahie / so ihA~ gaccha doya, tAmeM eka ghaTAeM, eka yArkoM eka bArAdi saMkalana dhana racanA apekSA doya bAra Adi saMkalana kI racanA upajai hai / so eka eka bAra baMdhatA saMkalana bhayA, tAteM uttara kA prabhAga eka, tAkari gurauM bhI eka hI bhayA / yAka ihAM cyAri bAra saMkalana kahyA; so cyAri meM eka milAeM, pAMca bhayA, titikA bhAga dIeM eka kA pAMcavAM bhAga bhayA / yAmai mukha jo zrAdikA pramANa eka so chaha kA pAMcavAM bhAga bhayA / bahAra ihAM vyAri bAra hyA eka eka badhatA, cyAri paryaMta aMka mAMDa ( 112/3/4 ) paraspara gurauM, caubIsa (24) bhaye; so bhAgahAra, ara gaccha doya kA pramANa teM lagAi eka eka batA aMka mAMDi sauM bosa ( 120 ) bhAjyA, so bhAjya kI bhAgahAra tAkari pUrvokta graha kA pAMcavAM bhAga ko guNa chaha saMkalana dhana jAnanA / jaise hI tIna kA tIna bAra ghaTAye doya uttara, eka kari guNai bhI doya, ihAM adhika bAra pramANa cyAri, tAkA bhAga dIye prAdhA, maiM mukha eka joDe Dyor3ha bhayA / bahuri eka Adi bAra pramANa paryaMta eka eka adhika aMka (12/3 ) paraspara gurNe, bhAgahAra chaha para gaccha Adi eka eka adhika aMka ( 3|4|5) paraspara guNe, bhAjya sAThi bhAjya kI bhAgahAra kA bhAMga dIe, pAye daza inikari pUrvokta DyoDha kauM guNeM, chaThA bheda viSai tIna ghATi gaccha kA tIna bAra saMkalana dhanamAtra pizulipizuli paMdraha ho hai / aseM sarvatra vivakSita saMkalana dhana lyAvane / (2 / 32445) paraspara gurauM eka kA bhAga dIyeM, labdhirAzi pAMca, bhaye / soI doya kA vyAri bAra saMkalana dhana pIche gaccha tIna, eka tIna bAra saMkalana hai / tAteM eka bahuri saMskRta TIkAkAra kezava apane abhiprAya kari tini prakSepaka prakSepakA kA pramANa lyAvane nimita doya gAthArUpa karaNa sUtra kahaiM haiM I
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAnacandrikA bhASA TIkA 1 [ 467 tiriyapave rUUNe, tadiheTillasaMkalagavArA / koTadharaNassAraNayane, pabhavaM iNauDDhapadasaMkhA // 1 // anaMta bhAgavRddhi yukta sthAnani virSa jethavAM sthAna vivakSita hoi, tIhi pramANa tiryag gaccha kahiye / tAmai eka ghaTAeM, tAke nIce saMkalana bAra kA pramANa ho hai| ihAM udAharaNa -- jaise chaThA sthAna virSe gaccha kA pramANa chaha meM eka ghaTAeM, tAke nIceM pAMca saMkalana bAra ho hai / prakSepaka sambandhI koThA ke nIce eka bAra, doya bAra, tIna, cyAri bAra, pAMca bAra, saMkalana, prakSepakaprakSepaka Adi ke eka eka koThAni virSa saMbhava hai; ase hI anyatra jAnanA / bahuri vivakSita koThAni kA saMkalana dhana lyAyane ke athi jethavAM bheda hoi, tIhi pramANa jo Urdhva gaccha, tIhi virSe jetI bAra vivakSita saMkalana hoi, titanA ghaTAyeM, avazeSa mAtra prabhava kahiye Adi jaannaa| tattorUbahiyakame, guraNamArA hoti uDDhayasacho ti / igirUvamAdisyottarahArA hoti pabhavo ti // 2 // artha - tisa prAdi se lagAi, eka-eka baghatA Urdhvagaccha kA pramANa paryaMta, anuma kari vivakSita ke guNakAra hoMhi / bahuri tinike nIceM eka teM lagAi, eka eka badhatA, ulaTA krama kari prabhava jo prAdi, tAkA bhI nIcA paryaMta tinike bhAgahAra hoMhi / guNakArani kauM paraspara guNa, jo pramANa hoi, tAkauM bhAgahArani kauM paraspara guNa, jo pramANa hoi, tAkA bhAga dIeM, jetA pramANa prAvai, titane tahAM prakSepakaprakSepaka Adi saMbaMdhI koThA virSe vRddhi kA pramANa pAvai hai / .. ihAM udAharaNa kahie hai - anaMta bhAgavRddhi yukta sthAna virSe vivakSita chaThA sthAna virSe eka ghATi tiryaggaccha pramANa eka bAra zrAdi pAMca saMkalana sthAna haiM / tini vi cyAri bAra saMkalana saMbaMdhI koThAni viSaM pramANa lyAie hai| vivakSita saMkalana bAra cyAri, tinikA ihAM chaThA bheda vivakSita hai / tAtai Urdhvagaccha, chaha, tAmeM ghaTAeM, avazeSa doya rahe; so Adi jaannaa| isa prAdi doya te lagAi, eka eka adhika Urdhvagaccha chaha paryaMta to krama kari muNakAra hoi / ara tinake nIceM ulaTe krama kari Adi paryaMta eka Adi eka eka adhika bhAmahAra hoi; so ihAM cyAri bAra 1.1 prati meM saMkalana saMkalana zabda hai|
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ goSmadasAra jIvakANDa gAthA 326 measummamimaemiamaraparima - saMkalana kA koThA viSaM cariNa hai / cariNa kA pramANa jaghanya kA pAMca bAra anaMta kA bhAga dIe, jo pramANa hoi so titanA hai / tisa pramANa ke doya, tIna, cyAri, pAMca, chaha to krama te guNakAra hoi; para pAMca, cyAri, tIna, doya, eka bhAgahAra hoi / tahAM guNakArani kari cUNi kauM. guNeM bhAgahArani kA bhAga dIeM, yathAyogya apavartana kIe, chaha guNAM, cUNimAtra tisa koThA virSe pramANa prAva hai| bhAvArtha - asA jo doya, tIna, cyAri, pAMca kA guNakAra ara bhAgahAra kA to apavartana bhayA / chaha kauM eka kA bhAgahAra rahyA, tAttai chaha guNAM cUNimAtra tahAM pramANa hai| bahuri ase hI anaMta bhAgavRddhi yukta aMta bheda virSe yaha sthAna sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kA jo pramAga tethavAM hai / tAtai tiryaggaccha sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra hai / tAmai eka ghaTAeM, avazeSa eka vAra Adi saMkalana ke bAra hai / tinivirSe vivakSita cyAri bAra saMkalana kA koThA virSe pramAraMga lyAie hai| vivakSita saMkalana bAra cyAri, Urdhvagaccha sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga mAtra maiM syoM ghaTAeM, avazeSa mAtra prAdi hai| yAta eka eka baghatA krama kari ardhvagaccha sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM kAma ryata sau guNakAra ho / ghara ulaTa nAma kari eka prAdi eka eka badhatA pAMca paryaMta bhAgahAra hoi, so jyAri bAra saMkalana kA koThA virSe riMga hai / tAte cUNi kauM tini guNakArani kari guraNe bhAgahArani kA bhAga dIeM, labdhamAtra tisa koThA virSe vRddhi kA pramANa hai / ihAM guNakAra bhAgahAra samAna nAhI; tAtai apavartana hoi sakatA nAhIM / ihAM labdharAzi kA pramANa avadhijJAna gocara jAnanA / bahuri tisahI anaMta bhAgavRddhi yukta aMta kA bheda virSe vivakSita dvicarama cUrNicariNa kA doya ghATi, sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga mAtra bAra saMkalana ghana kA pramANa lyAie hai / ihAM bhI tiryaggaccha sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga mAtra hai / tAmai eka ghaTAeM, eka bAra Adi saMkalana ke bAra ho haiN| tahAM vivakSita saMkalana bAra doya ghATi, sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra, so Urdhvagaccha sUcyaMgula kA asaMkhyAtavA bhAgamAtra maiM ghaTAeM, avazeSa doya rahe; so Adi jAnanA / isate lagAI eka eka badhatA Urdhvagaccha paryaMta muNakAra anukrama kari ho hai / para eka Adi eka eka badhatA apane iSTa bAra kA pramANa te eka adhika paryaMta ulaTe krama kari bhAgahAra ho hai / ihAM doya Adi eka ghATi sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga paryaMta aMka guNakAra bA bhAgahAra virSe samAna hai / tAteM tinikA apavartana kIyA / avazeSa sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kA guNakAra rahyA / eka kA bhAgahAra rahyA / ihA~ isa koThA 1 977
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ve samrAnacandrikA bhASAkA * viSe dvicarama gicUrNi hai; tAkA pramANa jaghanya ko sUcyaMgula kA asaMkhyAtavA bhAgamAtra bAra bhAga dIeM jo pramANa yAve, titanA jAnanA / yAka pUrvokta guNakAra kari gu eka kA bhAga dIeM, lisa koThA saMbaMdhI pramANa bhAva hai / bahuri ase hI aMta kA cUcUrNi viSai saMkalana hai hI nAhI; jAte aMta kA cUcUirNi eka hI hai| so jaghanya ko sUcyaMgula kA prasaMkhyAtavAM bhAgamAtra bAra anaMta kA bhAga dIeM aMta cUrNi cUrNi kA pramANa ho hai / tArkoM eka kari guNa bhI titanA hI tisa koThA viSai vRddhi kA pramANa jAnanA / vaise sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra anaMtabhAga vRddhi yukta sthAna hoi taba eka zrasaMkhyAta bhAgavRddhi yukta sthAna ho hai / ihAM Urvaka jo anaMta bhAgavRddhi yukta aMta sthAna, tAka caturaMka jo zrasaMkhyAta kA bhAga dIyeM, jo eka bhAga kA pramANa pAvai, titanAM tisa hI pUrvasthAna viSai joDyA, so ihAM jaghanya jJAna sAdhaka kahiye ki adhika bhayA / aMkasaMdRSTi kA dRSTAMta viSe stoka pramANa hai / tAteM jaghanya tau guNakAra bhayA / yathArtha viSai mahat pramANa hai tAteM aseM vRddhi hote bhI sAdhipanA hI bhayA hai / aba jaise jaghanya jJAna kauM mUla sthApi, jaise anaMtabhAgavRddhisthAna prakSepakAdi vizeSa lIye kahe the| taise ihAMteM Age isa sAdhika jaghanya kauM mUla sthApi, anaMta bhAga vRddhi yukta sthAna sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga mAtra jAnane / jaise hI pUrvokta yantra dvAra kari jaise anukrama dikhAyA, taiseM anaMta guNavRddhi paryaMta krama jAnanA / taha bhAga vRddhi vidheM prakSepakAdika vRddhi kA vizeSa jAnanA so jisa sthAna haiM Age bhAgavRddhi hoi; tAkauM mUla sthApana karanA / tArkoM eka bAra jisa pramANa kI bhAgavRddhi hoi, tAkA eka bAra bhAga dIe, prakSepaka ho hai / doya vAra bhAga diyeM prakSepakaprakSepaka ho hai / tIna vAra Adi bhAga dIyeM, pizuli Adika ho hai; jaisA vidhAna jAnanA / jaise sarvatra SaTsthAna patita vRddhi kA anukrama jAnanA / zrAvimANaya, paMca ya baDDhI havaMti sesesu / chabaDoo hoMti hu, saritA savvatya padasaMkhA // 327 // prasthAne va paMca va vRddhayo bhavaMti zeSeSu / SaDbuddhayo bhavati hi sadA sarvatra padasaMkhyA // 327 // TIkA isa paryAyasamAsa jJAna viSai prasaMkhyAta loka mAtra bAra SaTsthAna saMbhava hai / tiniviSe pahilI bAra to pAMca sthAna patitavRddhi ho hai / jAteM jo pIche ho pIche anaMtaguNa vRddhirUpa bheda bhayA, tAkI dUsarI vAra SaTsthAnapalita vRddhi kA
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gompaTasAra jIvakAlDa yAyaH 328 R RO.. Maratmar 3TAR ri -ainam A CNOsama omamrata- a AMRow MATAadhaan grAdi sthAna kahyA hai / bahuri jaise pahile SaTsthAnapatita vRddhi kA krama kahyA, tArko pUrNa kari dusarA tase ho pheri SaTsthAnapatita vRddhi hoi ase hI tIsarA hoi / ityAdi asaMkhyAta loka vAra SaTsthAna ho hai / tinivirSe chahau vRddhi pAiye hai / anaMta guNavRddhi rUpa to pahilA hI sthAna hoi / pIche kramata pAMca vRddhi, aMta kI anaMta bhAgavRddhi paryaMta hoi / bahuri jo anaMta mAgAdika sarva vRddhi kahIM, tina sabani kA sthAna pramANa sadRza sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga mAtra jAnanA / tAteM jo vRddhi ho hai; so aMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa bAra ho hai / / chaThANANaM prAdI, aLaMka hodi carimamavvaMkaM / jamhA jahaNNaraNANaM, aTThakaM hodi jiNadiLeM // 32 // ghaTasthAnAnAmAdirapTokaM bhavati caramamurvakam / yasmAjjaghanyajJAnamaSTAMkaM bhavati jinaha (di)STaM / / 328 // TIkA - SaTsthAnapatita vRddhi rUpa sthAnani virSe zraSTAMka kahiye; anaMtaguNavRddhi so Adi hai / bahuri urvakaM kahiye anaMta bhAgavRddhi; so aMtasthAna hai / bhAvArtha - pUrvaM jo yaMtradvAra kari vRddhi kA vidhAna kahyA, so sarva vidhAna hoi nivarai, taba eka bAra SaTsthAnapatita vRddhi bhaI kahie / vizeSa itanA jo navamI paMkatikA kA navamAM koThA vi. doya ukAra para eka pATha kA aMka likhyA hai| so tAkA artha yahu jo sUdhyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa anaMta bhAga vRddhi hoi kari eka vAra anaMtaguNa vRddhi ho hai / so yaha anaMtaguNa vRddhi rUpa jo bheda so navIna paTasthAnapatita vRddhi kA prArambha kiiyaa| tAkA grAdi kA sthAna jAnanA / isate lagAi prathama koThAdika saMbaMdhI jo racanA kahI thI, tIhi anukramatai SaTsthAnapatita vRddhi ho hai / tahAM usa hI navamI paMkati kA navamAM koThA virSe ATha kA aMka ke pahilI jo ukAra likhA thA, tAkA artha yaha jo sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga mAtra bAra anaMta bhAgavRddhi bhaI, tinivirSe aMta kI anaMta bhAgadhuddhi lIeM, jo sthAna soI; isa SaTsthAnapatita vRddhi kA aMta sthAna jAnanA / yAhIta SaTsthAna patita vRddhi kA Adi sthAna aSTAMka kahyA para aMtasthAnaka urvaka kahyA hai / bahuri pahilI bAra anaMtaguNa vRddhi binA paMca vRddhi kahI, ara pIche chahau vRddhi kahI haiN| yahAM prazna - jo pahilI bAra Adi sthAna jaghanya jJAna hai / tAkI aSTAMka rUpa anaMta muNavRddhi saMbhavai bhI hai ki nAhI ?
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammAnacandrikA bharapATIkA ) tAkA samAdhAna - jo dvirUpa varga dhArA virSe isa jaghanya jJAna tai pahilA sthAna eka jIva ke agurulaghuguNani ke avibhAga praticchedani kA pramANa hai; tAteM jayanyajJAna anaMtaguraNA hai / tAtai pahilIbAra bhI prAdi sthAna jo jaghanyajJAna, tIhi virSe anaMta guNavRddhi anya apekSA saMbhava hai / bahuri jJAna hI kI apekSA saMbhava nAhI; tAtai pahilI bAra paMca vRddhi hI kahI saMbhava hai| asaiM jinadevane kahA hai; vA delyA hai / bahuri aMta kA SaTsthAna viSa bhI Adi aSTAMka, aMta Urvaka haiM / tAteM prAgai aSTAMka jo anaMta gugAvRddhirUpa sthAna, mo artha akSara jJAna hai; so Age kaheMge; so jaannaa| ekkaM khalu aTThaka, sattaMka kaMDayaM tado heTThA / rUvahiyakaMDaeNa ya, guNidakamA jAva udhvaMkaM // 32 // eka khalu aSTAMka saptApha kAMDakaM tato'dhaH / rUpAdhikakAMDakena ca, gurigatamA yAvadurvakam / / 329 / / TIkA - eka bAra jo SaTsthAna hoi, tIhi virSe aSTAka kahie anaMta guNavRddhi so to ekabAra hI ho hai / jAtaM 'aMgula asaMkha bhAgaM' ityAdi sUtra anusAra aSTAMka ke para koI vRddhi nAhIM / tAtai bAke pUrvapanA kA abhAvateM bAra bAra palaTane kA abhAva hai / bahuri saptAMka kahie asaMkhyAta guNavRddhi; so kAMDakaM kahie sUcyaMgula kA asaM. khyAtavAM bhAgamAtra ho hai / bahuri tAke nIceM SaDaMka kahie saMkhyAta guNavRddhi, paMcaka kahie saMkhyAta bhAga vRddhi, caturaMka kAhie asaMkhyAta bhAgavRddhi, UrvakaM kahie anaMtabhAgavRddhi, e cyAryo eka adhika sUcyaMgula kA asaMkhyAtavA bhAga kari guNita anukrama teM jAnanIM / ihAM yAvat arvakaM isa kcana kari urvaka paryaMta anukrama kI maryAdA kahI hai / soI kahie hai - asaMkhyAta guNavRddhi kA pramANa sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga. pramANa kahA hai / tAkauM eka adhika sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kari guNa, jo parimANa hoi, titanI bAra saMkhyAta guNadRddhi ho hai / bahuri yAkauM bho eka adhika sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kari guNa jo parimAraNa hoi titanI bAra saMkhyAta bhAgavRddhi ho hai / bahuri yAkauM bhI eka adhika sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kari muraNe jo parimANa hoi titanI bAra asaMkhyAta bhAgavRddhi ho hai / bahuri yAkauM bhI eka adhika sUccaMgula kA asaMkhyAtadAM bhAma kari guNa jo pariNAma hoi titanI bAra anaMta
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ 472 ] [ gommaTasara phANTa gAthA 330. bhAgavRddhi ho hai / jaise eka bAra SaTsthAna patita vRddhi hone viSai pUrvokta pramANa lIeM eka eka vRddhi ho hai / dUsarI bAra Adi viSai pahile aSTAMka ho hai / tArke zrAge Urvaka ho hai / tAteM eka hI graSTAMka hai; paisA kayA hai / savvasamAso riyamA, khvAhiyakaMDayasya baggassa / da lijiha riddiTTha // 330 // sarvasamAso niyamAt rUpAdhikakAMDakasya vargasya / vRMdasya ca saMvargo, bhavatIti jinanirdiSTam // 3300 TIkA pUrva jo chahA~ vRddhini kA parimAraNa kahyA tIhiM sarva kA joDa dIeM, rUpAdhika kaDaka kahiye / eka adhika sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga tAkA varga zrara ghana, tAkA saMvarga kIeM saMte, jo pramANa hoi, titanAM ho hai / a~sA jinadevani kahA hai| bhAvArtha -- eka adhika sUcyaMgula kA prasaMkhyAtavAM bhAga kI doya jAyagA mAMDi paraspara guNana kIye, jo parimANa hoya, so to rUpAdhika kAMDaka kA varga kahie / bahuri eka adhika sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kauM tIna jAyayA mAMDi, paraspara guNana kIeM, jo parimANa hoi, tAka rUpAdhika kAMDaka kA ghana khie| bahuri isa varga ko para pada ko paraspara gugana kIeM, jo parimANa hoi, athavA eka adhika sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kI pAMca jAyagA mAMDi, paraspara guNana kIeM, jo parimAraNa hoi, titanI bAra eka SaTsthAna [ patita ] | vRddhi viSe anaMta bhAgAdika vRddhi ho hai / jaise aMka saMdRSTi kari pUrve yaMtra viSa ATha kA aMka eka bAra likhyA, ara sAta kA aMka do bAra likhyA; mili tIna bhae / bahuri chaha kA aMka chaha bAra likhyA;. mili tIna kA varga nava bhayA / bahuri paMca kA aMka aThAraha bAra likhyA, mili tIna kA dhana sattAIsa bhayA / bahuri cyAri kA aMka cauvana bAra likhyA, mili tIna kari guNata tIna kA ghana ikyAsI bhayA / bahuri Urvaka eka sau bAsaTha bAra likhyA, milikari tIna kA varga kari guNita, tIna kA ghana doya se tiyAlIsa huvA / taise hI anaMtaguNavRddhi eka bAra viSai kAMDakamAtra asaMkhyAta guNavRddhi jor3eM, eka adhika hI kaDaka ho hai / bahuri taha apane pramANa eka rUpa ke ghara saMkhyAta guNavRddhi kA kAMDaka pramANa ke samAna guNyaparaNoM dekhi, jor3eM, rUpAdhika kAMDaka kA varga ho hai / bahuri tihi 1. 'pati' zabda kisI prati meM nahIM miltaa|
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagyAmacandrikA bhAvATIkA apane pramANa eka ke ara saMkhyAta bhAgavRddhi kA kAMDaka pramANa ke samAna guNyapaNauM dekhi, joDe, rUpAdhika kAMDaka kA dhana ho hai / bahuri tihiM apane pramANa eka ke para asaMkhyAta bhAgavRddhi kA kAMDaka pramANa ke samAna guNyapanauM dekhi,jorDa, rUpAdhika kADaka kA (vargakari) 1 guriNata rUpAdhika kAMDaka kA ghana ho haiM / bahuri tohi apane pramANa eka ke ara anaMta bhAgavRddhi kA pramANa ke samAna guNya panauM dekhi joDe, rUpAdhika kAMDaka kA varga kari guriNata rUpAdhika kAMDaka kA ghana' pramANa ho hai / ihAM aMkasaMdRSTi virSe kAMDaka kA pramANa doya jAnanA / yathArtha viSa sUcyagula kA asaMkhyAtavA bhAgamAtra jAnanA / bahuri aMkasaMdRSTi virSe jaisai aSTAMka, saptAMka mili, tIna bhae / bahuri isa pramANa lIeM eka to yahu ara kAMDakamAtra doya SaDaMka mili, tIna bhae / e tIna to guNakAra para pUrvokta tIna guNya so guNakAra kari guNya kau guNa, tIna kA varga bhayA / taise hI anaMta guNavRddhi, asaMkhyAta guNavRddhi kI milyA hUvA apanA pramANa rUpAdhika kAMDaka, tihiM mAtra eka to yahu ara kAMDakamAtra saMkhyAta guNavRddhi, so mili rUpAdhika kAMDakamAtra guNakAra hUvA / yAkari pUrvokta rUpAdhika kAMDakamAtra guNya kauM guNe, rUpAdhika kAMDaka kA barga ho hai; ase hI anya viSaM bhI jAni lenA / aseM jo yaha sUcyagula kA asaMkhyAtavAM bhAga kA varga kari tAhIkA dhana kI guNa, jo pramANa ho hai; so asaMkhyAta dhanAMgulamAtra ho hai / vA saMkhyAta dhanAMgulamAtra ho hai / vA dhanAMgulamAtra ho hai| vA ghanAMgula ke saMkhyAtaveM bhAga mAtra ho hai / vA dhanAMgula ke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra ho hai / so hama jAnyA nAhIM; sarvajadeva yathArtha jAnyA hai; so pramANa hai| . ukkassasaMkhametaM, tatti cautthekkavAlachappaNNaM / sattadasamaM ca bhAga, gaMtUNa ya laddhiakkharaM duguraNaM // 331 // utkRSTa saMkhyAsamAtra; tattricaturthaMkacatvAriMzatSaTpaMcAzam / saptadazamaM ca bhAga; gatvA ca labdhyakSaraM dviguNam // 33 // - TIkA - eka adhika sUcyaMgula kA asaMkhyAta bhAga kari guNyA havA aMgula kA asaMkhyAtavA bhAga pramANa tI anaMta bhAgavRddhi sthAna hoI / ara aMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa asaMkhyAta bhAgavRddhi sthAna hoi taba eka bAra saMkhyAta bhAgabRddhi ho hai / tahA~ pUrvavRddhi hote jo sAdhika jaghanyajJAna bhayA, tAkI eka adhika 1. "vargakari' zabda kisI prati meM nahIM miltaa|
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ gommaTasAra jIvakAza gAthA 31 E MARATHEMORRHOE . . . . ... . . ........ ... M - --- --- - DAMA - tand utkRSTa saMkhyAta kari guNiye ara utkRSTa saMkhyAta kA bhAga dIjiye, titane mAtra bhayA / bahari prAgai pUrvokta anukrama lIye anaMta asaMkhyAta bhAgavRddhi sahita saMkhyAta bhAgavRddhi ke sthAna utkRSTa saMkhyAta mAtra hoi / tahAM prakSepaka saMbaMdhI vRddhi kA pramANa joDe, .. labdhyakSara jo sarva taiM jaghanya paryAya nAmA jJAna, so sAdhika dviguNAM ho hai / kaisaM ? so kahiye hai - pUrvavRddhi bhayeM jo sAdhika jaghanyajJAna bhayA, so mUla sthApyA ! bahuri ihAM saMkhyAta bhAgavRddhi kI vivakSA hai / tAte yAko utkRSTa saMkhyAta kA bhAga dIyeM, prakSepaka ho hai / bahuri macchamAtra prakSepaka vRddhi hoi, so ihA~ utkRSTa saMkhyAta. mAtra saMkhyAtavRddhi ke sthAna bhaye haiN| tAtai utkRSTa saMkhyAtamAtra prakSepaka badhAvane / tahA~ mUla sAdhika jaghanya jJAna to judA rAkhanA / para jisa mAphiEEL mAra hauM DalaSTa saMkhyAta kA bhAga dIyeM, prakSepaka ho hai| para ihAM utkRSTa saMkhyAtamAtra prakSepaka hai / tAte utkRSTa saMkhyAta hI kA guNakAra bhayA, so muNakAra bhAgahAra kA apavartana kIye, sAdhika jaghanya rahyA / yAkauM judA rAkhyA hUbA sAdhika jaghanya virSe joDeM, jaghanyajJAna sAdhika duNAM ho hai / bahuri 'tatti cautthaM' kahiye pUrvokta saMkhyAta bhAgavRddhi saMyukta utkRSTa saMkhyAtamAtra sthAna, tinikauM cyAri kA bhAga dei, tina virSe tIna bhAga pramANa sthAna bhaye / tahAM prakSepaka ara prakSepaka - prakSepaka, ini doU vRddhini ko sAdhika jadhanya virSe joDa, labdhyakSara jJAna sAdhika dUNAM ho hai / kaise so kahiye hai - ihA~ pUrvavRddhi bhaye jo sAdhika jaghanya jJAna bhayA, tAkauM doya bAra utkRSTa saMkhyAta kA bhAga diyeM, prakSepaka - prakSepaka ho hai / so eka dhATi gaccha kA eka bAra saMkalana dhanamAtra prakSepaka - prakSepakani kI vRddhi ihAM karanI / tahAM pUrvokta kezavavaNI kari kahyA karaNa sUtra ke anusAra tisa prakSepaka * prakSepaka kI eka dhAdi utkRSTa saMkhyAta kA tIna cauthA bhAga kari ara utkRSTa saMkhyAta kA tIna cauthA bhAga kari gaNana karanA / para doya kA eka kA bhAga denA / sAdhika jaghanya jJAna kI sahanAnI jaisI hai / ja ase kIeM sAdhika jaghanya kauM eka zAdi, tIna gaNAM utkRSTa saMkhyAta kA para tIna guNA utkRSTa saMkhyAta kA guNakAra bhayA / para doya bAra utkRSTa saMkhyAtakA ara cyAri, doya, cyAri, eka kA bhAgahAra bhayA / tahAM eka ghATi saMbaMdhI RNarAzi sAdhika jaghanya kauM tIna kA guNakAra para utkRSTa saMkhyAla kA ara battIsa kA bhAgahAra kIeM ho hai| tAko judA rAkhi, avazeSa kA apavartana koeM, sAdhika jaghanya kauM naba kA guNakAra, battIsa kA bhAgahAra mAtra pramANa bhayA / ihA~ doya bAra utkRSTa saMkhyAta kA guNakAra a Ann E ivanitil FONTREATSwom AAHALI .... A
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyarasAnacaritakA bhASATIkA ] [ 475 para bhAmahAra kA apavartana kIyA / guNakAra tIna tIna paraspara guNe, nava kA guNakAra bhayA ! cyAri, doya, cyAri, eka bhAgahArani kauM paraspara guNoM, battIsa kA bhAgahAra bhayA / jAteM doya, tIna, prAdi rAzi guNakAra bhAgahAra viSa hoya / tahAM paraspara guNe, jetA pramANa hoi, titanA guNakAra vA bhAgahAra tahAM jAnanA / jaise hI anyatra bhI samajhanA / bahuri yAmaiM eka guNakAra sAdhika jaghanya kA battIsavAM bhAgamAtra hai / tArko judA sthApi, avazeSa sAdhika jaghanya kauM ATha kA guNakAra, battIsa kA bhAgahAra rahA, tAkA apavartana koeM, sAdhika jaghanya kA cauthA bhAga bhayA / bahuri prakSepaka gaccha pramANa hai; so sAdhika jaghanya kauM eka bAra utkRSTa saMkhyAta kA bhAga dIeM prakSepaka hoi / tAkI utkRSTa saMkhyAsa kA tIna cauthA bhAga kari guNanA; tahAM utkRSTa saMkhyAta gRNakAra bhAgahAra kA apavartana kIeM, sAdhika jaghanya kA tIna cauthA bhAgamAtra pramANa bhayA / yAmaiM pUrvokta eka cauthA bhAga joDeM, sAdhika jaghanya mAtra vRddhi kA pramANa bhayA / yAmeM mUla sAdhika jaghanya joDeM, labdhyakSara dUraNA ho hai / ihAM prakSepaka - prakSepaka saMbaMdhI RNarAzi dhanarAzi te saMkhyAta guNA dhATi hai / tAteM sAdhika adhanya kA battIsavAM bhAgamAtra ghanarAzivirSe RNarAzi ghaTAvane kauM kicit Una kari avazeSa pUryokta viSa joDe, sAdhika dUraNA ho hai| bahuri 'ekkadAlachappaNNaM' kahiye, pUrvokta saMkhyAta bhAgavRddhi saMyukta uskRSTa saMkhyAta mAtra sthAnani kauM chappana kA bhAga dei, tini virSe ikatAlIsa bhAgamAtra sthAna bhaye / tahAM prakSepaka ara prakSepaka - prakSepaka saMbaMdhI vRddhi joDe, labdhyakSara duNA ho hai / kaise ? so kahiye hai - sAdhika jaghanya kI utkRSTa saMkhyAta kA bhAga dIeM, prakSepaka hoi. so prakSepaka gacchamAtra hai / tAta yAkauM utkRSTa saMkhyAta ikatAlIsa chappanayAM bhAga kari guNa, utkRSTa saMkhyAta kA apavartana kIeM, sAdhika jaghanya kauM ikatAlIsa kA guNakAra chappana bhAgahAra ho hai / bahuri prakSepaka - prakSepaka eka ghATi gaccha kA eka bAra saMkalana dhanamAtra hai| so pUrvokta sUtra ke anusAri sAdhika jaghanya kauM doya bAra utkRSTa saMkhyAta kA bhAga dIeM prakSepaka prakSepaka hoi / tAkauM eka ghATi ikatAlIsa guNAM utkRSTa saMkhyAta ara ikatAlIsa guragAM utkRSTa saMkhyAta kA guNakAra para chappana, doya chappana, eka kA bhAgahAra bhayA / ihAM eka ghATi saMbandhI RNa sAdhika jaghanya kI ikatAlIsa kA guNakAra para utkRSTa saMkhyAta eka sau bArA chappana kA bhAgahAra mAtra judA sthApi, avazeSa virSe doya bAra utkRSTa saMkhyAta kA apavartana koeM, sAdhika jaghanya kauM solA se ikyAsI kA guraNAkAra ara
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 331 - -' '- mov i e -a -manawwwre eka sau bArA guragA chappana kA bhAgahAra ho hai / ihAM guNAkAra virSe ikatAlIsa ikatAlIsa paraspara guraNe, solaha se ikyAtI bhaye haiM / bahuri bhAgahAra virSe chappana kauM doya kari guNaM, eka sI bAraha bhaye / agale chappana kauM eka kari guNa, chappana bhaye jAnane / bahuri ihAM mugAkAra meM eka dudA mApiye, tAnA sAdhika jaghanya kauM eka sau bAraha guNA chappana kA bhAgahAra mAtra ghana jAnanA / avazeSa sAdhika jaghanya kauM solaha se assI kA guNakAra eka sau bArA guNAM chappana kA bhAgahAra rahyA / tahA~ eka sau bAraha kari apavartana kIyeM sAdhika jaghanya kauM paMdraha kA guNakAra chappana kA bhAgahAra bhayA / yAmeM prakSepaka saMbaMdhI pramANa jaghanya kauM ikatAlIsa kA guNakAra ara chappana kA bhAgahAra mAtra milAeM apavartana koe, sAdhika jaghanya mAtra vaddhi kA pramANa bhayA / yAma mUla sAdhika jaghanya joDe, labdhyakSara jJAna dUNAM ho hai / ihAM prakSepaka - prakSepaka saMbaMdhI pUrvokta dhana se RNa saMkhyAta guNA ghATi hai / tAteM kiMcit Una kIyA, jo dhana rAzi, tAkauM adhika koe sAdhika dUNA ho. haiM / bahuri 'satta dazamaM ca bhAga vA kahie athavA saMkhyAta (bhAga) vRddhi saMyukta utkRSTa saMkhyAta mAtra sthAnakani kauM daza kA bhAga dIjiye / tahAM sAta bhAga mAtra sthAna bhae / tahAM prakSe. paMka para prakSepaka - prakSepaka para pizuli nAmA tIna vRddhi joDeM, sAdhika jaghanya jJAna dUNA ho hai / kaise ? so kahie hai - sAdhika jaghanya ko eka bAra utkRSTa saMkhyAta kA bhAga dIye prakSepaka ho hai / so gaccha mAtra hai / tAte yAkauM utkRSTa saMkhyAta kA sAta dazavAM bhAga kari guraNe, utkRSTa saMkhyAta kA bhAga dIeM, sAdhika jaghanya kauM sAta kA guNakAra ara daza kA bhAgahAra ho hai / bahuri prakSepaka - prakSepaka eka ghATi maccha kA eka bAra saMkalana dhanamAtra ho hai / so sAdhika jaghanya kau~ doya bAra utkRSTa saMkhyAta ko bhAga dIeM, prakSepaka - prakSepaka hoi, tAkauM pUrva sUtra ke anusAri eka ghATi sAta guNA utkRSTa saMkhyAta kA ara sAta guNA utkRSTa saMkhyAta kA tau guNakAra ara daza doya para daza eka kA bhAgahAra bhayA / bahuri pizuli doya ghATi gaccha kA para doya bAra saMkalana dhanamAtra ho hai / so sAdhika jaghanya ko tIna bAra uskRSTa saMkhyAta kA bhAya dIeM pizuli ho hai / tAkauM pUrva sUtra ke anusAri doya dhATi sAta guNA utkRSTa saMkhyAta ara eka ghATi sAta guNA utkRSTa saMkhyAta sAtaguNA utkRSTa saMkhyAta kA to surarAkAra para daza tIna, daza doya, daza eka kA bhAgahAra bhayA / ini virSe pili kA guNakAra virSe doya ghaTAyA thA, tIhiM saMbaMdhI prathama RNa kA pramANa sAdhika - - DINAMA jalA
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnamamikA bhASATokara ] [ 477. jaghanya kauM doya kA ara eka ghATi sAta guNA utkRSTa saMkhyAta kA ara sAta guNA utkRSTa saMkhyAta kA guNakAra bahuri doya bAra? utkRSTa saMkhyAta kA para chaha kA para tIna bAra daza kA bhAgahAra kIeM ho hai / tAkI judA sthApi, avazeSa kA apavartana kIeM, sAdhika jaghanya kauM eka ghATi sAta guNA utkRSTa saMkhyAta kA ara guraNacAsa kA to gapakAra bhayA / bahari utkRSTa saMkhyAta chaha hajAra kA bhAgahAra ho hai| ihAM guNakAra virSe eka ghATi hai; tohi saMbaMdhI dvitIya RNa kA pramANa sAdhika jaghamya ko guNacAsa kA guNakAra bahuri utkRSTa saMkhyAta para chaha hajAra kA bhAgahAra kIeM ho hai / tAkauM judA sthApi, avazeSa kA apavartana koeM, sAdhika jaghanya kI tIna saiM tiyAlIsa kA guNakAra para chaha hajAra kA bhAgahAra ho hai / ihAM guNakAra maiM teraha ghaTAi, judA sthaapie| tahAM sAdhika jaghanya kI teraha kA guNakAra para chaha hajAra kA bhAgahAra jAnanA / avazeSa sAdhika jaghanya kauM tIna se tIsa kA guragakAra prara. chaha hajAra kA bhAgahAra rahyA / tahAM tIsa kari apavartana kIeM sAdhika jaghanya kauM gyAraha kA guNakAra, daza guNA bIsa kA bhAgahAra bhayA; so eka jAyagA sthaapie| bahuri ihAM teraha guNakAra maiM syoM kADhi jude sthApi the, tIhi saMbaMdhI pramANa se prathama, dvitIya RNa saMbaMdhI pramANa saMkhyAtaguNA ghATi hai| tAta kiMcit Una kari sAdhika jaghanya kiMcidUna teraha guNA kauM chaha hajAra kA bhAga dIeM, itanA ghana avazeSa rathA, so judA sthApie / bahuri prakSepaka - prakSepaka saMbaMdhI guNakAra virSe eka ghaTAyA thA, tihi saMbaMdhI RgA kA pramANa sAdhika jaghanya kauM sAta kA guNakAra, bahuri utkRSTa saMkhyAta bhara doya se kA bhAgahAra kIeM ho hai / tAkI judA sthApi, avazeSa pUrvokta pramANa. sAdhika jaghanya kI utkRSTa saMkhyAta kA muraNakAra para doya bAra sAta kA guNakAra, ara utkRSTa saMkhyAta daza doya daza eka kA bhAgahAra, tAkA apavartana vA paraspara guNana kIeM, sAdhika jaghanya kauM guNacAsa kA guNakAra doya se kA bhAgahAra bhayA / yAmai pUrvokta pizuli saMbaMdhI gyAraha guNakAra milAeM, sAdhika jacanya kI sAThi kA guNakAra doya se kA bhAgahAra bhayA / ihAM bIsa kari apavartana kIeM, sAdhika jaghanya kauM tIna kA guNakAra, daza kA bhAgahAra bhayA / yAma prakSepaka saMbaMdhI pramANDa sAdhika jaghanya kauM sAta kA guNakAra, daza kA bhAgahAra joDe, daza kari apavartana kIeM, vRddhi kA pramANa sAdhika jaghanya ho hai / yAmaiM mUla sAdhika jaghanya joDeM, labdhyakSara dUNA ho hai / bahuri pUrva pizuli saMbaMdhI RNa rahita dhana virSe kicidUna teraha 1. ba, meM prati meM 'tInavAra' milatA hai /
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ --:.-..-:---- Ai-gy ....-..-- .- --: ----- 7mixthaisi 00CIA .AR :" T r -mawr [ gommasAra auSakApaDa gAmA 332 kA guNakAra thA; tisa vidhaM prakSepaka - prakSepaka saMbaMdhI RraNa saMkhyAta guNA ghATi hai / tAkI ghaTAkne ke arthi bahuri kicit Una kIeM, jo sAdhika jaghanya kauM doya bAra kiMcidUna teraha kA guNakAra para chaha hajAra kA bhAgahAra bhayA / so itanA pramAsa pUrvokta dUkha labdhyA ravi jo sAbhika dUsA ho hai / aseM prathama hI saMkhyAta bhAgavRddhi yukta je sthAna, tini virSe utkRSTa saMkhyAta mAtra sthAnani kA sAta dazayAM bhAga pramANa sthAna pizuli vRddhi paryaMta bhae labdhyakSara jJAna dUNA ho hai / bahuri lisahI kA ikatAlIsa chappanavAM bhAga pramANa sthAna prakSepaka- prakSepaka vRddhi paryata bhaeM, labdhyakSara jJAna dUNA ho hai / bahuri Age bhI saMkhyAta (bhAga) vRddhi kA pahilA sthAna te lagAi utkRSTa saMkhyAta mAtra sthAnani kA tIna cauthA bhAga mAtra sthAna prakSepaka - prakSepaka vRddhi paryaMta bhaeM, labdhyAkSara jJAna dUragAM ho hai / bahuri taise hI saMkhyAta vRddhi kA pahilA sthAna se lagAi, utkRSTa saMkhyAtamAtra sthAna prakSepaka vRddhiparyaMta bhaeM, labdhyakSarajJAna dUsA ho hai / ihAM prazna - jo sAdhika jaghanya jJAna dUraNA bhayA so sAdhika jaghanya jJAna sau paryAyasamAsa jJAna kA madhya bheda hai, ihAM labdhyakSara jJAna dUNA kaise kahyA hai ? tAkA samAdhAna - jo upacAra kari paryAyasamAsa jJAna ke bheda ko bhI labdhyakSara kahie / jAteM mukhyapane labdhyakSara hai nAma jAkA, asA jo paryAya jJAna, tAkA samIpavartI hai| ATR- a numar - - -". "....-- - amananeseminama -.. -- .. . "..." . ." -... m ac - - bhAvArtha - ihAM asA jo labdhyakSara nAma naiM ihAM paryAyasamAsa kA yathAsaMbhava madhyabheda kA grahaNa karanA / bahuri cakAra kari gasthA kahie aseM sthAna prati prApta hoi, labdhyakSara jJAna dUNA ho hai, asA artha jAnanA / evaM asaMkhalogA, araNakkharappe havaMti chtttthaarnnaa| - te pajjAyasamAsA, akkharagaM uvari bocchAmi // 332 // evamasaMkhyalokAH, anakSarAtmake bhavaMti SaTsthAnAni / te paryAyasamAsA akSaragasupari vakSyAmi // 332 / / - L 1. SaTkhaMDAgama-bhavalA pustaka 6, pRSTha 22 kI TIkA / EEDS
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ f 42 sampAdrikA mATokA ] TIkA - yAprakAra akSarAtmaka jo paryAsamAsa jJAna ke bheda, tini vi SaTsthAna ( patita ) vRddhi prasaMkhyAta lokamAtra biriyAM ho hai / so hI kahie hai - jo eka adhika sUcyaMgula kA prasaMkhyAta bhAma kA varga kari tisa hI ke dhana ko gurauM, jo pramANa hoi, titane bhedani viSai eka bAra SaTsthAna hoi, tau asaMkhyAta loka pramANa paryAyasamAsa jJAna ke bhedani viSai ketI bAra SaTsthAna hoi; aseM trairAzika karanA / tahAM pramANarAzi eka adhika sUcyaMgula ke prasaMkhyAtavAM bhAga kA varga kari guNita, tAhIkA ghanapramANa bhara phalarAzi eka, icchArAzi zrasaMkhyAta loka paryAyamArA ke sthAna kA kauM guNi, pramANa kA bhAga dIeM, jevA labdharAzi kA pramANa bhAve, titanI bAra sarva bhedani viSai SaTsthAna patita vRddhi ho hai / so bhI asaMkhyAta loka mAtra ho hai / jAtaM asaMkhyAta ke bheda ghane haiM / tAteM hInAfur hote bhI asaMkhyAta loka hI khie| yAprakAra asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAna vRddhi kara vardhamAna jaghanya jJAna se anaMta bhAgavRddhi lIeM prathama sthAna teM lagAi, aMta kA sthAna viSa aMta kA anaMta bhAgavRddhi lIeM, sthAna paryaMta jete jJAna ke bheda, te te sarva paryAyasamAsa jJAna ke bheda jAnane / aba ihAMte mArge akSarAtmaka zrutajJAna ko kahai haiM - carimuvvaMkeNa vahida atthakkharagurigadacarimamuSvaMkaM / atthakkharaM tu gANaM, hodi ti jihi mihiddhaM // 333 // 1 caramokera | vahitArthAkSaramukhitacara morvakam / praryAkSaraM tu jJAnaM bhavatoti jinanidiSTam / / 333 // TIkA - paryAya samAsa jJAna viSai asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAna kahe / tiniviSe vRddhi ko kAraNa saMkhyAta, zrasaMkhyAta, anaMta te pravasthita haiM; niyamarUpa pramANa dhareM haiM / saMkhyAta kA pramANa utkRSTa saMkhyAta mAtra asaMkhyAta kA asaMkhyAta loka mAtra, anaMta kA pramANa jIvarAzi mAtra jAnanA / bahuri aMta kA SaTsthAna vidhe aMta kA urvaka jo anaMtabhAgavRddhi, tAka lIeM paryAya samAsa jJAna kA sarvotkRSTa bheda, tAteM rain kahie, anaMta guNavRddhi saMyukta jo jJAna kA sthAna, so zrarthAkSara zrutajJAna hai / pUrve bhraSTAMka kA pramANa niyamarUpa jIvarAzi mAtra guNA thA, ihAM aSTAMka kA 1. SaTkhaMDAgama - pavalA pustaka 6, pRSTha 22 kI TIkA /
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ 480 1 { mommaTapsAra jAnakAvaDa mAthA 333 INTMEmisairaPTAAmeriAHAN 'pramANa, so na jAnanA, anya jAnanA / soI kahie hai - asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAna ni virSe jo aMta kA SaTsthAna, tAkA aMta kA Urvaka buddhi lIeM jo sarvotkRSTa paryAya samAsa jJAna tAkauM eka bAra aSTAMka kari guNaM, arthAkSara jJAna ho hai / tAta yAkauM aSTAMkA ti yukta sthAna kahie / / so aSTAMka kitane pramANa lIeM ho hai; so kahie hai - zruta kevalajJAna bhaeka ghATi, ekaTThI pramANa apunarukta akSarani kA samUha rUpa hai| tAkI eka yATi, ekaTTI kA bhAga dIeM, eka akSara kA pramANa prAkai hai / tahAM jetA jJAna ke avibhAga pratika chedani kA pramANa hai; tAkauM sarvotkRSTa paryAya samAsa jJAna kA bhedarUpa Urvaka ke avibhAga praticchedani ke pramANa kA bhAga dIeM jetA pramANa prAvai, soI ihAM aSTAMka kA pramANa jAnanA / tAteM aba tisa akSara jJAna kI utpatti ko kAraNa, jo aMta kA Urvaka, tAkari bhAjita jo akSara, tIhi pramANa aSTAMka kari guNya, jo aMta kA Urvaka, tAkauM guraNe; arthAkSara jJAna ho hai / yaha kathana yukta hai / ausA jinadeva kahyA hai / bahuri yaha kathana aMta viSaM dharyA huvA dIpaka samAna jAnanA / tAteM jaise hI pUrva bhI caturaMka Adi aSTAMka paryaMta SaT sthAnani ke bhAgavRddhi yukta vA muNavRddhi yukta je sthAna haiM, te sarva apanA apanA pUrva Urvaka yukta sthAna kA bhAga dIeM, jetA pramANa bhAve, titane pramANa kari tisa pUrvasthAna te gurigata jAnane / ase zruta kevalajJAna kA saMkhyAtavAM bhAga mAtra arthAkSara zrutajJAna jAnanA / artha kA grAhaka akSara se utpanna bhayA jo jJAna, so akSara jJAna kahie / athavA kAryate kahie jAnie, so artha, ara dravya kari na vina so akSara / jo artha soI akSara, tAkA jo jJAna, so arthAkSarajJAna kahiye / athavA ayaMte kahiye zrutakevalajJAna kA saMkhyAtavAM bhA. ga kari jAkA nizcaya kIjiye; jaisA eka akSara, tAkA jJAna, so akSarajJAna khiye| LAMAAL HTTARAamarineeMPARAMETAmrammammeenaw athavA akSara tIna prakAra hai --- labdhi akSara, nirvRtti akSara, sthApanA akSara / tahAM paryAyajJAnAvaraNa Adi zrutakevalajJAnAvaraNa paryaMta ke kSayopazama te utpanna bhaI jo padArtha jAnane kI zakti, so labdhirUpa bhAva iMdriya, tIhi svarUpa jo prakSara kahiye avinAza, so labdhi - akSara kahiye / jAte akSara jJAna upajane kauM kAraNa hai / bahuri kaMTha, hoTha, tAlavA prAdi akSara bulAvane ke sthAna para hoThani kA paraspara milanA, so spaSTatA tAkauM prAdi dekari prayatna, tIhiM kari utpanna bhayA zabda
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...... sabhyazAnacandrikA mAghATImA 1 E T MAKISTINA - // rUpa akArAdi svara ara' kakArAdika vyaMjana para saMyogI. akSara, so nirvRtti akSara kahiye / bahuri pustakAdi virSe nija deza kI pravRtti ke anusAri akArAdikani kA AkAra kari likhie so sthApanA akSara kahiye / isa prakAra jo eka akSara, tAke sunane te bhayA jo artha kA jJAna, ho akSara zrutajJAna hai; asA jinadevane kahA hai / una hI ke anusAri maiM bhI kucha kahA hai| prAga zrI mAdhavacaMdra vaividhadeva zAstra ke viSaya kA pramANa kahaiM haiM - paNNavariNajjA bhAvA, aNaMtabhAgo bu aNabhilappAraNaM / paNNavaNijjAraNaM puNa, aNaMtabhAgo sudariNabaddho // 334 // prajJApanIyA bhAvA, anasabhAgastu anabhilApyAnAm / prajJApanIyAnAM punaH, anaMtabhAgaH zrutanibaddhaH // 334 // TIkA - anabhilApyAnAM kahie vacana gocara nAhI, kevalajJAna hI ke mocara je bhAva kahie jIvAdika padArtha, tinake anaMtaveM bhAgamAtra jIvAdika artha, te prajJApabImAH kahie sIvara kI sAtizaya divyadhvani kari kahane meM AveM aseM haiM / bahuri tIrthaMkara kI divyadhvani kari padArtha kahane meM Ave haiM tinake anaMtaveM bhAgamAtra dvAdazAMga zrutavirSe vyAkhyAna kIjie hai / jo zrutaphevalI kauM bhI gocara nAhIM; asA padArtha kahane kI zakti divyadhvani virSe pAie hai / bahuri jo divyadhvani kari na kahA jAya, tisa artha kI jAnane kI zakti kevalajJAna virSe pAie hai / asA jaannaa| AgeM doya gAthAni kari prakSara samAsa ko prarUpeM haiM -- eyakkharAkhu uvariM, egageNakkhareNa bddddhto| saMkhejje khalu uDDhe, padaNAma hodi sudaNANaM // 335 // 1 ekAkSarAttupari, ekaikenAkSareNa bardhamAnAH / saMkhyeye khalu vRddhe, padanAma bhavati zrutajJAnam // 335 // TIkA - eka akSara te upajyA jo jJAna, tAke Upari pUrvokta SaTsthAnapatita vRddhi kA anukrama vinA. eka eka akSara badhatA so doya akSara, tIna akSara; cyAri akSara ityAdika eka ghATi pada kA prakSara paryaMta akSara samudAya kA sunane kari upajeM ase prakSara samAsa ke bheda saMkhyAta jAnane / te doya pATi pada ke akSara jete hoi 1.-pakhaMDAyama-pavalA, pustaka 6, pRSTha 22 kI ttiikaa|
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ 482] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 336 titane haiM / bahuri isake anaMtari uskRSTa akSara samAsa ke virSe eka akSara badhata padanAmA zrutajJAna ho hai| solasa-saya-cautIsA, koDI tiyasIdilakkhayaM caiva / sattasahassATThasayA, aTThAsIvI ya padavaNNA // 336 // SoDazazatacatusliMzatkoTayaH tryazItilakSakaM caida / saptasahasrANyaSTazatAni aSTAzIlizca padavarNAH // 336 // tarIkA - pada tIna prakAra hai -- arthapada, pramANapada, madhyamapada / H a maraat mapanpirnmegasn mw tahAM jihiM akSara samUha kari vivakSita artha jAniye, soM to arthapada kahiye / jaise kahA ki 'gAmayAja zuklAM daMDena' ihAM isa zabda ke cyAri pada haiM - 1. gAM, 2. abhyAja, 3. zuklA, 4. daMDena / ye cyAri pada bhae / artha yAkA yaha - jo gAya kI beri, supheda kauM daMDa kari / aseM kahA ki 'agnimAnaya' ihAM doya pada bhae / agni, pAnaya / artha yaha jo - agni ko lyAva / ase vivakSita artha ke arthI eka, doya Adi akSarani kA samUha, sAkauM arthapada kahiye / bahuri pramANa jo saMkhyA, tihine lIeM, jo pada kahiye akSara samUha, tAkauM pramANa pada kahiye / jaiseM anuSTupa chaMda ke cyAri pada, tahAM eka pada ke ATha akSara hoi ! 'namaH zrIvarddhamAnAya' yaha eka pada bhayA / yAkA artha yaha jo zrIvardhamAna svAmI ke arthi namaskAra hohu; ase pramANapada jAnanA / bahuri solAse cautIsa koDi liyAsI lAkha sAta hajAra AThasai adhyAsI (16348307888) gAthA virSe kahe apunarukta akSara, tinikA samUha so madhyamapada kahiye / inivi artha pada para pramANa pada to hIna - adhika akSarani kA pramANa kauM loeM, lokavyavahAra kari grahaNa kIeM haiM / tAteM lokottara paramAgama viSaM gAthA virSe kaho jo saMkhyA, tIhi virSe vartamAna jo madhyamapada, tAhIkA grahaNa jAnanA / / bhAga saMghAta nAmA zrutajJAna kI prarUpeM haiM -- - --. a in" " TTA wRHEORANHAIRNtriburamAWNDIANRAIYAALONDONDA 1.paTAMDAphama - dhavalA pustaka 6, pRSTha 23 kI TIkA /
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ sonateefan bhAvATIkA ] greater urvAra, egegeNakkhareNa vaDDhato / saMkhejjasahastapade, uDDhe saMghAdaNAma sukhaM / / 337 // 1 ekapadA pari ekaikenAkSarekha vardhamAnAH / saMkhyAtasahasrapade, buddhe saMghAtanAma zrutam // 337 // - TIkA eka pada ke Upara eka eka akSara baghate baghate eka pada kA akSara pramANa padasamAsa ke bheda bhaeM, padajJAna guNA bhayA / bahuri isa eka eka akSara ae aed padakA akSara pramANa padasamAsa ke bheda bhaeM, padajJAna tiguNA bhayA / jaise hI eka eka akSara kI baghavArI lIe pada kA prakSara pramANa padasamAsa jJAna ke bheda guNA paMcaguNA Adi saMkhyAta hajAra kari guNyA hUMvA pada kA pramANa meM 1 eka akSara ghaTAiyeM tahAM paryaMta padasamAsa ke bheda jAnane / padasamAsa jJAna kA utkRSTa bheda viSai soI eka akSara milAyeM, saMghAta nAmA zrutajJAna ho hai / so cyAri gati fa eka gati ke svarUpa kA nirUpaNahAre jo madhyamapada, tinikA samUharUpa saMghAta jJAna ke sune taM jo zraryajJAna bhayA, tAka saMghAta zrutajJAna kahiye / meM pratipattika zrutajJAna ke svarUpa ko kahe haiM - -- - ekkadara gadi Nivaya-saMghAdasudAdu uvari yuvakhaM vA / va saMkhajje, saMghAde uDidamhi paDivattI // 338 // . 1 SaTDAgamadhalA pustaka 6, pRSTa 23 ko TokA | 2. badha, prati meM 'yaha' zabda milatA hai / ekatara gatinirUpaka saMghAtazrutApari pUrva vA / varSo saMkhyeye, saMghAte vRddhe pratipattiH / / 338 // | 43 saMghAta nAmA zrutajJAna, tAke lIyeM, eka eka pada kI vRddhi / TIkA eka gati kA nirUpaNa karaNahArA jo Upara pUrvokta prakAra kari eka eka prakSara kI badhavArI kari saMkhyAta hajAra pada kA samUharUpa saMghAta zruta hoi saMkhyAta hajAra saMghAta zruta hoi / tihi meM syoM eka akSara samAsa ke bheda jAnanA / bahuri aMta kA saMghAta samAsa zrutajJAna kA utkRSTa bheda viSai vaha akSara milAiye, taba pratipattika nAmA zrutajJAna ho hai / so narakAdi cyAri gati bahuri isa hI anukrama teM ghaTAiye tahAM paryaMta saMghAta
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 ] [ gommaTasAra jIvA gAthA 336-340 kA svarUpa vistAra parne nirupaNa karatahArA jo pratipattipaka graMtha, tAke sunane teM jo ajJAna bhayA, tAka pratipattiH zrutajJAna kahie anuyoga zrutajJAna kI prarUpa haiM - caugai- sarUthaparUvaya- paDivattIdo du uvari yudhaM vA / va saMkhejje, paDivattIuDDhamhi praNiyogaM // 336 // caturgatisvarUparUpakapratipattitastu upari pUrva thA / varNe saMkhyAte pratipattivRddhe zranuyogaM // 339 // TIkA - cyAri gati ke svarUpa kA nirUpaNa karaNahArA pratipattika zrutajJAna ke Upara pratyeka eka eka akSara kI vRddhi loyeM saMkhyAta hajAra padani kA samudAyarUpa saMkhyAta hajAra saMghAta para saMkhyAta hajAra saMghAtani kA samUha pratipattika, so aseM pratipatti saMkhyAta hajAra hoi tiniviSe eka akSara ghaTAiye tahAM paryaMta pratipattika samAsa zrutajJAna ke bheda bhae / bahuri tisakA aMta bheda va yaha eka akSara milAyeM, anuyoga nAmA zrutajJAnaM bhayA, so coda mArgaNA ke svarUpa kA pratipAdaka anuyoga nAmA zruta, tAke sunane se jo jJAna bhayA, tAko anuyoga nAmoM zrutajJAna kahie / Age prAbhRtaprAbhRtaM zrutajJAna ko doya gAthAni kari kahe haiM bosa- maggaNa-saMjuda aNiyogAduvari vaDide vaNle / caurAvI- zraNiyoge dugavAraM pAhuDaM hodi // 340 // 2 - caturdazamArgaNAyutAnuyogAdupari dhite valeM / agragati fasarraM prAbhRtaM bhavati ||340 // TIkA - caudaha mArgaNA kari saMyukta jo anuyogaM tAke Upari pratyeka eka - eka akSara kI vRddhi kari saMyukta pada saMghAta pratipatika iniko pUrvokta anukrama vRddhi hote cyAri Adi anuyogani kI vRddhi virSe eka prakSara ghaTAiye / tahAM paryaMta anuyoga samAsa bheda bhae / bahuri kA aMta bheda viSai vaha eka akSara milAyeM, prabhUta prAbhRtaka nAmA zrutajJAna ho haiM / 1 SaTsaMDAgama - ghavalA pustaka 6, pRSTha 24 kI TIkA / 2 DAma - dhavalA pustaka 6, pRSTha 24 kI. TIkA |
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ sayAjJAnandrikA sAbATokA ahiyAro pAhuDayaM, eyaho pAhuDassa ahiyaaro| yAhuDapAhuDagAma, hodi ti jirNoha nnihitttth||341|| adhikAraH prAbhUtamekArthaH prAbhUtasyAdhikAraH / prAbhRtaprAbhRtanAmA, bhavati iti jinanirdiSTam // 341 // TIkA - prAgeM kahiyegA, jo vastu nAmA zrutajJAna, tAkA jo eka adhikAra, 'tAhIkA nAma prAbhUtaM kahiye / bahuri jo usa prAbhutaka kA eka adhikAra, sAkA nAma prAbhRtaka prAbhRtaka kahiye; jinadevane kahyA hai| AmaiM prAbhRtaka kA svarUpa kahaiM haiM - dugavArapAhuDAdo, uri vaNNe kameNa cuviise| dugavArapAhuDe saMuDDhe khalu hodi pAhuDayaM // 342 // dvikavAraprAbhRtAdupari varNe krameNa ctuvishtau| hikavArapro vRddhe para bhArati nakA // 41 // TokA - dvikavAra prAbhUtaka jo prAbhRtaka - prAbhRtaka, tAke Upari pUrvokta anukrama se eka eka akSara kI vRddhi lIyeM caubIsa prAbhRtaka - prAbhRtakani kI vRddhi virSe eka akSara ghaTAiye, tahAM paryaMta prAbhRtaka - prAbhRtaka samAsa ke bheda jAnane / bahuri tAkA aMta bheda virSe eka akSara milAyeM; prAbhRtaka nAmA zrutajJAna ho hai| . bhAvArtha - eka eka prAbhRtaka nAmA adhikAra virSe caubIsa-caubIsa prAbhRtakaprAbhUttaka nAmA adhikAra ho hai| Arge bastu nAmA zrutajJAna kI prarUpa haiM --- vIsaM vIsaM pAhuDa-ahiyAre ekkvtthuahiyaaro| ekkekkavaNNauDDhI, koNa samvatya NAyanvA // 34 // 2 vizato vizatI prAmatAdhikAre eko vstydhikaarH| . ekaMkavarNavRddhiH, krameNa sarvatra jJAtanyA 343 // 1. lakhaMDAgama - dhavaptA pustaka 6, pRSTha 24 kI TIkA / 2, SaDAgama - navalA pustaka 3, pRSTha 25 kI ttiikaa|
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ 456 ] gommaTasAra ovakANDa gAthA 344 TIkA - tihi prAbhUtaka ke Upara pUrvokta anukrama teM eka eka akSara kI vRddhi nailI, padAdi kI vRddhi kari saMyukta bIsa prAbhRtaka kI vRddhi hote saMtai, vAmeM eka akSara ghaTAiye, vahAM paryaMta prAbhRtaka samAsa ke bheda jAnane / bahuri tAkA aMta bheda viSa yaha eka akSara milAyeM, vastu nAmA adhikAra ho hai / bhAvArtha- pUrva saMbaMdhI eka eka vastu nAmA adhikAra viSe bIsa bIsa prAbhutaka pAiye haiM / bahuri sarvatra akSara samAsa kA prathama bheda se lagAi pUrvasamAsa kA utkRSTa bheda paryaMta anukrama teM eka eka prakSara baDhAvanA / bahuri pada kA bar3hAvanA, bahuri samAsa kA DhAvanA ityAdika paripATI kari yathAsaMbhava vRddhi sabani viSa jAnanA; so sUtra ke anusAri vyAkhyAna TIkA viSe karate hI Aye haiM / - maiM tIna gAthAni kari pUrva nAmA zrutajJAna kauM kahaiM haiM dasacodasaddha aTArasayaM bAraM ca bAra solaM ca / vIsaM tIsaM paNNArasaM ca, dasa cadusu vatthUraNaM // 344 // vaMza caturdazASTa zraSTAvazaka dvAdaza ca dvAdaza poDaza ca / vizati: trizat paMcadaza ca daza caturSu vastUnAm ||3441 // TIkA - tihi vastu zruta ke Upari eka eka akSara kI vRddhi lIeM, anukrama padAdika kI vRddhi kari saMyukta krama teM daza Adi vastuni kI vRddhi hota saMta, unameM sauM eka eka akSara ghaTAvanaM paryaMta vastu samAsa ke bheda jAnane / bahuri tinake aMta raft viSai anukrama te eka eka akSara milAeM, caudaha pUrva nAmA zrutajJAna hoi / tahAM zrAge kahie haiM / utpAda nAmA pUrva Adi caudaha pUrva, tiniviSaM anukrama taiM daza (10), caudaha (14), ATha (8), aThAraha (18), bAraha (12), bAraha (12), solaha (16), bIsa (20 ), tIsa (30), paMdraha (15), daza (10), daza (10), daza ( 10 ) ; daza (10) vastu nAmA adhikAra pAie haiM / 1 - pakhaMDAgama-pavalA pustaka 6, pRSTha 25 kI TIkA / C
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 sadhyAzAnacatrikA bhATokA ! upAya-putvagANiya-viriyapavAdasthiNatthiyapavAde / NANAsaccapavAde, AdAkammappavAde ya // 34 // paccAkkhANe vijjANavAdakallANapANavAde ya / kiriyAvisAlapuve, kamasotha tilobiMdusAre 3 // 34 // utpAdapUrvAgrAyaNIyavIryapravAvAstinAstikapravAdAni / jJAnasatyapravAde, AtmakarmapravAde ca // 345 / / pratyAkhyAnaM vIryAnuvAdakalyANaprANavAdAni ca / kriyAvizAlapUrva, kramazaH atha trilokabiMdusAraM ca // 346 / / TIkA - caudaha pUrvani ke nAma anukrama te aseM jAnane / 1. utpAda, 2. AgrAyaNIya, 3. bIryapravAda, 4. asti nAsti pravAda, 5. jJAnapravAda, 6. satyapravAda, 7. AtmapravAda, 8. karmapravAda, 6. salyAnamAra, 17. nilAgugAda, 13. kalyANabAda, 12. prANavAda, 13. kriyAvizAla, 14. trilokavidusAra ye caudaha pUrvani ke nAma jAnane / inikai lakSaNa prAga kaheMge -- ihAM aseM jAnanA pUrvokta vastuzrutajJAna ke Upari krama te eka eka akSara kI vRddhi lIeM, padAdika kI vRddhi hote, daza bastu pramANa meM syoM eka akSara ghaTAie, tahAM paryaMta vastu samAsa jJAna ke bheda haiM / tAke aMta bheda virSe vaha eka akSara milAeM, utpAda pUrva nAmA zrutajJAna ho hai / bahuri utpAda pUrva zrutajJAna ke Upari eka-eka akSara-akSara kI vRddhi lIyeM, padAdi kI vRddhi saMyukta caudaha vastu hoMhi / tAmaiM eka akSara ghaTAiye, tahAM paryaMta utpAdapUrva samAsa ke bheda jAnane / tAke aMta bheda virSe vaha eka akSara badha, agrAyaNIya pUrva nAmA zrutajJAna ho haiM / aseM hI krama se Age AgeM pATha Adi vastu kI vRddhi hote, tahAM eka akSara ghaTAyane paryaMta tisa tisa pUrva samAsa ke bheda jAnane / tisa tisa kA aMta bheda virSe so so eka akSara milAeM, vIrya pravAda Adi pUrva nAmA zrutajJAna ho hai ! aMta kA trilokabiMdusAra nAmA pUrva prAgai tAkA samAsa ke bheda nAhIM hai / jAte yAke Age zrutajJAna ke bheda kA abhAva hai|
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ RAIGAINDAINAAMECHHETAITATIALATKatremALAndarmermaisin AccouTERADDHARTMEETITION a ARRIER 46 gommarasAra jIvakANDa gAyA 347-348-349 Age caudaha pUrvani virSe vastunAmA adhikArani ko vA prAbhRtanAmA adhikArani kI saMkhyA kahai haiM ~~~ paNaNaudisayA vatthU, pAhuDyA tiyshssnnvysyaa| edesu coisesu vi, pubvesa havaMti milidANi // 347 // paMcamavatizatAni vastUni, prAbhRtakAni trisahasranavazatAni / eteSu caturdazasvapi, pUrveSu bhavaMti militAni / / 347 // TIkA - jo utpAda Adi jilokabiMdusAra paryaMta caudaha pUrva, tinivirSe milAe huve, daza grAdi vastu nAmA adhikAra sarva eka sau picyAraNavai (195) ho haiN| bahuri eka eka vastu virSe bIsa bIsa prAbhRtaka kahe. te sarva prAbhRtaka nAmA adhikAra tIna hajAra nava se (3600 } jAnane / bhAga pUrva kahe je zrutajJAna ke bAsa bheda, tinikA upasaMhAra doya gAthAni kari kahai haiM -- atthakkharaM ca padasaMghAtaM, paDivattiyANijogaM ca / dugavArapAhuDaM ca ya, pAhuDyaM vatthu puvvaM ca // 348 // kamavaNNutaravaDhiya, tANa samAsA ya akkharagahANi / pANaviyappe vIsa, gaMthe bArasa ya cohasayaM // 346 // arthAkSaraM ca parasaMghAta, pratipattikAnuyogaM ca / dvikavAraprAbhRtaM ca ca, prAbhRtakaM vastu pUrva ca // 348 // jhamavarNottaravadhile, teSAM samAsAzca akSaragatAH / jJAnavikalpe vizatiH, graMthe dvAdaza ca caturdazakam / / 349 // TokA - arthAkSara, pada, saMghAta, pratipattika, anuyoga, prAbhRtakaprAbhRtaka, prAbhUtaka, vastu, pUrva e nava bheda bahuri eka eka akSara kI vRddhi zrAdi yathA saMbhava vRddhi lIe ina hI akSarAdikani ke samAsa tini kari naba bheda, ase sarva mili kari aThAraha bheda, akSarAtmaka dravyazruta ke haiM / ara jJAna kI apekSA ina hI dravyazrutani ke sunane se jo jJAna bhayA, so usa jJAna ke bhI aThAraha bhedaH
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAnacandrikA bhASATIkA ] [ 46 kahie / bahuri anakSarAtmaka zrutajJAna ke paryAya ara paryAyasamAsa e doya bheda milAeM; sarva zrutajJAna ke bIsa bheda bhae / bahuri graMtha jo zAstra, tAkI vivakSA karie lau AcArAMga Adi dvAdaza aMga para utpAda pUrva Adi caudaha pUrva ara cakArateM sAmAyikAdi caudaha prakIraNaka, timisvarUpa dravyazruta jAnanA / tAke sanane teM-jo jJAna bhayA, so bhAva zrutajJAna jAnanA / pudgala dravyasvarUpa akSara padAdikamaya tau dravyazruta hai / tAke sunane se jo zrutajJAna kA paryAyarUpa jJAna bhayA, so bhAvazruta hai| .. aba jo paryAya Adi bheda kahe, tici zabdani kI nirukti vyAkaraNa anusAri kahie haiM / parIyaMte kahie sarva jIva jAkari vyApta haiM so paryAya kahie / paryAyazAna binA koU jIva nAhIM / kevala jJAnIni ke bhI paryAyajJAna saMbhava hai| jaise kisI ke koTi dhana pAie hai, to vAkai eka dhana to sahaja hI vAmeM pAyA taiseM mahAjJAna viSaM stokajJAna garbhita bhayA jAnanA / bahuri akSa kahie karNaiMdriya, tAkauM apanA svarUpa kauM rAti kahie jJAna dvAra kari de hai, tAtai akSara kahie / . bahuri padyate kahie jAkari prAtmA artha ko prApta hoi, tAkauM pada kahie / bahuri saM kahie saMkSepa tai, hamyate, gamyate kahie jAnie eka mati kA svarUpa jihiM kari, so saMghAta kahie / bahuri pratipadyate kahie vistAra se jAnie haiM, cyAri gati jAkari, so pratipati kahie / nAmasaMjJA virSa ke pratyaya te pratipattika kahie / / bahuri anu kahie muNasthAnani ke anusAri, yujyate kahie saMbaMdharUpa jIva jA virSe kahie hai, so anuyoga kahie / bahuri prakarSaNa kahie nAma, sthApanA, dravya, bhAva , athavA nirdeza, svAmitva, sAdhana, adhikaraNa, sthiti, vidhAna, athavA sat, saMkhyA, kSetra, sparzana, kAla, aMtara, bhAva, alpabahutva ityAdi vizeSakari AbhRtaM kahie paripUrNa hoi, asA jo vastu kA adhikAra, so prAbhRta kahie / para jAkI prAbhUta saMjJA hoi, so prAbhRtaka kahie / bahuri prAmRtaka kA jo adhikAra, so prAbhRtakaprAbhRtaka kahie /
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ gomahasAra jauvakApaTa mASA 350 / i tain. manaSIN Emater.resatarSAPAven-car gA / bahuri vasaMti kahie pUrvarUpI samudrakA artha, jisa viSaM ekodezapana pAie, so. pUrva kA adhikAra vastu kahie / bahuri pUrayati kahie zAstra ke artha ko poSaM, so pUrva kahie / ase daza bhedani kI nirukti khii| bahuri saM kahie saMgraha kari paryAya Adi pUrva paryaMta bhedana kI aMgIkAra kari asthate kahie prApta karie, bheda karie, te samAsa kahie / paryAya jJAna te je pIche bheda, tinako paryAya samAsa kahie / ___ akSara jJAna te je pIche bheda, tinakauM akSara samAsa kahie / ase hI daza bheda... jaanne| ase pUrva caudaha para vastu eka sau picyANa ara prAbhRtaka tIna hajAra nava sai para prAbhRtaka - prAbhRtaka tirANavai hajAra chaha sai ara anuyoga tIna lAkha cauhattari hajAra cyAri se para pratipatika ara saMghAta ara pada krama tai saMkhyAta hajAra guNe ara eka pada ke akSara solaha sau cauMtIsa koDi tiyAsI lAkha sAta hajAra pATha se aThyAsI ara samasta zruta ke akSara eka ghATi. ekaTThI pramANa, inikau pada ke prakSarani kA bhAga dIeM, jo labdharAzi hoi so dvAdazAMga ke padoM kA pramANa jAnanA / aba zeSa akSara hai, te aMgabAhya zruta ke jAnane / / tahAM prathama dvAdazAMga ke padani kI saMkhyA kahaiM haiM - bAruttarasayakoDI, tesIdI tahaya hoMti lakkhAra / aTThAvaNNasahassA, paMceva padANi aMgAraNaM / / 350 // dvAdazottarazatakoTyaH gyazotistathA ca bhavati lakSANAm / aSTApaMcAzatsahasrAriMga, paMcava padAni aMgAnAm // 35 // TIkA - eka sau bAraha koDi tiyAsI lAkha aThAvana hajAra pAMca pada . (112,83,58,005) sarva dvAdazAMga ke jAnane / aMgyate kahie madhyama padani kari jo lakhiye, so aMga kahie / athavA sarva zruta kA jo eka eka prAcArAMgAdika rUpa avayava, so aMga kahie / jaise aMga zabda kI nirukti hai / - Arraimirmire ROMTARA
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ mamyazAnacantrika bhASATIkA ! prAgai jo aMgabAhya prakIrgaka, tinike akSarani kI saMkhyA kahai haiM - aDakoDieyalakkhA, aTThasahassA ya eyasadigaM ca / .. paNNatari vaNNAo, paiNNayANaM pamANaM tu // 351 // aSTakoTaya kalakSANi, aSTasahasrANi ca ekazatakaM ca / paMcasaptatiH varAH, prakIrNakAnAM pramAsaM tu // 351 // TIka - bahari sAmAyikAdika prakIrNakani ke akSara ATha koDi eka lAkha ATha hajAra eka sau picahattari (80108175) jAnane / Age isa artha ke nirNaya karane ke athi cyAri gAthAni kari akSarani kI prakriyA kahai haiM - tettIsa vejiraNAiM, sattAvIsA sarA tahA bhnniyaa| cattAri ya jogavahA, causaTThI mUlavaNNAzro // 352 // prayastrizata vyaMjanAni, saptaviMzatiH svarAstathA bhariNatAH / - casvAranaM yogavahAH, catuSaSTiH mUlavarNAH // 352 // TIkA - pro kahiye, ho bhavya ! tetIsa (33) to vyaMjana akSara haiM / AdhI mAtrA jAke bolane ke kAla virSe hoi, tAkauM vyaMjana kahiye - ka, kha, ga, gha, G / ya, ra, la, n / za, Sa, sa, ha e tetIsa vyaMjana akSara haiN| bahuri sattAIsa svara akSara haiN| a, i, u, R, lu, e, ai, o, pro e nava akSara, inike eka * eka ke hrasva, dIrgha, pluta tIna bhedani kari guNa sattAIsa bheda ho haiM / jaise - a, pA, prA3 / i, I, I 3 / u, U, U 3 / R, R, R3 / lu, la , la 3 e, e, e 3 / ai, ai, ai3 / pro, o, pro 3 / prau, au, au 3 ! e sattAIsa svara haiM / jAkI eka mAtrA hoya tAkau hrasva kahiye / jAkI doya mAtra hoi, tAkauM dIrgha kahie / jAkI tIna mAtrA hoi tAkauM pluta kahie / / bahuri cyAri yogavAha prakSara haiM / anusvara, visarga, jihvAmUlIya, upadhmAnIya tahAM aM jaisA akSara anusvAra hai / praH asA akSara visarga hai| kaH asA akSara jihvAmUlIya hai / pa: asA akSara upadhmAnIya hai / e causaThi mUla akSara anAdini
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ WIL I Taneta writemartsACMusexauni 462 gommaTasAra jIvANDa pAthA 353' dhana paramAgama virSe prasiddha haiM / siddho varNaH samAnAyaH' iti vacanAt / vyajyate kAhie artha, jinikari prakaTa karie te vyaMjana kahie / svaraMti kahie artha ko kahaiM te svara kahie / yogaM kahie akSara ke saMyoga ko vahaMti kahie prApta hoMi te, yogavAha kahie / mUla kahie (aura) akSara ke saMyoga rahita saMyogI akSara upajane kauM kAraNa ye causAni mUlavarNa haiM / isa artha kari dvitIyAdi - akSara ke saMyoga rahita causaThi akSara haiM / inivirSe droya prAvi akSara mileM saMyogI ho hai / jaise nakAra vyaMjana, prakAra svara milikari ka jaisA akSara ho hai / AkAra ke milane te kA asA akSara ho hai / ityAdi saMyogI akSara upajane ko kAraNa causaThi mUla akSara jaanne| . ihA prazna - jo vyAkaraNa virSe e, ai, o, pro inikauM lasva na kahai hai / ihAM e bhI hrasva kaise kahe ? tAko samAdhAna - jo saMskRta bhASA virSe hrasvarUpa e, ai, o, au nAhIM ho hai tAteM na khe| prAkRta bhASA virSe yA dezAMtara kI bhASA viSaM e, ai, pro, au, ye akSara bhI hrasva ho haiM, tAtai ihAM kahe haiN| bahuri eka dIrgha la kAra saMskRta bhASA virSa lAhI hai; tathApi anukaraNa virSe dezAMtara kI bhASA viSa ho hai; tAtai ihAM kahyA hai| causaTThipadaM viraliya, dugaM ca dAUNa saMguraNaM kiccA / rUUraNaM ca kue puNa, sudaNANassakkharA hoti // 353 // a TREA ama - - - - D RAMmawwkA catuHSaSTipadaM viralayisvA, vikaM ca vasvA saMguNaM kRtvA / rUpone ca kRte punaH, zrutajJAnasyAkSarANi bhavaMti / / 353 // TIkA - mUla akSara pramANa causaThi sthAna, tinikA viralana kariye, barobari paMktirUpa eka -eka judA causaThi jAyagA mAMDie / tahAM eka 2 ke sthAna doya doya kA aMka 2 mAMDiye, pIche unakauM paraspara guNana kariye, doya dUnyoM jyAri (4) cyAri dUnyo pATha {8) pATha dUnyo solaha (16) aseM causaThi paryaMta guNana kIye, jo ekaTThI pramANa prAtva, tAse eka ghaTAiye, itane akSara sarva dravya zruta ke jAnane te ye prakSara apunarukta jAnane jAte jo vAkya kA artha kI pratIti ke nimitta una hI kahai akSarani kauM bAraMbAra kahe, to unakA kichu saMsthA kA niyama hai nAhIM /
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammAnanalikA bhATIkA [ 463 tini punarukta akSarani kA pramANa kitanA hai ? so kaheM haiM - ekaTThe ca ca ya chassattayaM ca ca ya suSNa-satta-tiya-sattA / suNaM va paraNa paMca ya, ekkaM chakkekkago ya paramaM ca // 354 // ekASTa ca ca ca SaTsaptakaM ca ca ca zUnyasaptatrikaMsapta / zUnyaM tava paMca paMca va eka paTaka paMcaka va // / 354 / / TokA eka, ATha, vyAri, vyAri, chaha, sAta, cyAri, cyAri, biMdI, sAta, tIna, sAta, biMdI, nava, pAMca, pAMca, eka, chaha, eka, paMca itane aMka krama teM likheM, jo pramANa hoi, titane akSara sarva zruta ke jAnane / 18446744073706551615 itane akSara haiM / dvirUpa vargadhArA kA chaThA vargasthAna ekaTTI pramANa hai / tAmaiM eka ghaTAyeM, jaise eka Adi paMca paryaMta vIsa aMka rUpa pramANa ho hai / bahuri ihAM vizeSa kahiye hai / eka akSara, eka saMyogI, dvisaMyogI, trisaMyogI Adi cosaThi saMyogI paryaMta jAnane / tinakI utpatti kA anukrama dikhAiye hai 1 yahAM kahe mUlavarNa causaThi, tinakoM barobara paMkti kari likhiye / bahuri tahAM kevala ke varNa viyeM to eka pratyeka bhaMga hI haiM / dvisaMyogI Adi nAhIM haiM / bahuri varNa sahita viSe pratyeka bhaMga eka, dvisaMyogI eka se doya bhaMga haiM / bahuri ga varNa sahita viSe pratyeka bhaMga eka disaMyogI doya, trisaMyogI eka cyAri bhaMga haiM / bahuri gha varNa sahita viSaM pratyeka bhaMga eka, dvisaMyogI tIna trisaMyogI tIna catuH saMyogI eka ase yATha saMga jAnanA / ariGa varNa sahita viSai pratyeka bhaMga eka, dvisaMyogI vyAri, trisaMyogI chaha, catuH saMyogI cyAri, paMca saMyogI eka jaise solaha bhaMga haiM / bahuri ca varNa sahita triSe pratyeka bhaMga eka dvisaMyogI, trisaMyogI, catuH saMyogI, paMca saMyogI, SaT saMyogI, krama teM pAMca, daza, daza, pAMca, eka se battIsa bhaMga haiM / bahuri cha varNa sahita viSai pratyeka dvi, tri, catuH, paMca, pad, sapta saMyogI bhaMga krama teM eka, chaha, paMdraha, vIsa, paMdraha, chaha, eka se causaTha bhaMga haiM /
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ kala... 11%ES [ gommaTasarara jIvakANDa gAthA 354 bahuri ga varNa sahita virSe pratyeka dvi, tri, catuH, paMca, SaT, sapta, aSTa saMyogI bhaMga krama te eka, sAta, ikaIsa, paitIsa, paiMtIsa, ikaIsa, sAta, eka ase eka se aTThAIsa bhaMga haiN| bahari jha varNa sahita viSaM pratyeka, dvi, tri, catuH, paMca, SaT, sapta, aSTa, nava, saMyogI bhaMga kama te eka, ATha, aTThAIsa, chappana, sattari, chappana, aThAIsa, pATha, eka ase doya se chappana bhaMga haiN| __bahuri ja varNa sahita virSe pratyeka dvi, tri, catuH, paMca, SaT, sapta, aSTa, nava, daza saMyogI bhaMga krama se eka, nava, chattIsa, caurAsI, eka sai chavIsa, eka se chanvIsa, caurAsI, chattIsa, nava; eka ase pAMca se bAraha bhaMga haiM / ___ isa hI anukramakari causaThi sthAnani virSe pratyeka Adi bhaMga pUrva pUrva sthAna te uttara uttara sthAna dirSe duNe dUrNa ho haiM / ...causaTha 64 payaMta prasdheka - - -- dvisaMyogoM | 6 | 10 | 15 | 21 | 28 | 36 nisaMyopI oDa catuHsaMyopI jona paMcasaMyogI joTA 16. pasaMyogI saptasaMyogahI praSTasaMyogI avasaMyogI dazasaMparepI 00
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ samdhasAmacandrikA bhASATIkA ] ihAM pratyeka bhaMgani kA svarUpa kahA ? so kahiye hai-jude jude aharArUpa pratyeka bhaMga haiM, te eka hI prakAra haiM / jaise dazavAM a varga kI vivakSA virSe a varNa kI judA grahaNa kariye yahu eka hI pratyeka bhaMga kA vidhAna AnanA / bahuri doya, tIna Adi akSarani ke saMyoga te je bhaMga hoi, tinakauM dvisaMyogI, trisaMyogI Adi kahiye / te aneka prakAra ho haiM / jaiseM dazavA a varNa kI vivakSA virSe doya akSarani kA saMyoga-- k J / kha J / m J / dh / cha / J / ch J / jJ / jha J / aseM nava prakAra ho haiN| bahuri tIni akSarani kA saMyoga k kh J / k g J / k gh J / k J / k c J / k ch m / k j a / k jh b / kh g J / kha ghan / kh hun / ru ca / khcha / kh / bhane / 5 / / ca / ga cha ja / ga jJ / ga jha J / gha Ga, J / gh c J / dh cha J / 5 ja J / v jh J / IcaJ / Ga chan / ajJ / ajha J / c ch / c j J / c jha ny| cha ja J / ch j / j jh J / presa chattIsa prakAra bhaMga ho hai / jaise hI anya jAnane / bahuri jitane kI vivakSA hoi, titanAM saMyogI bhaMga eka hI prakAra ho hai / jaise daza akSarani kI vivakSA virSe daza akSarani kA saMyoga rUpa daza saMyogI bhaMga eka hI ho hai / jaiseM bhaMgani kA svarUpa jAnanA / ihAM zrI abhayacandrasUri siddhAnta cakravartI ke caraNani kA prasAda kari kezavavarNI saMskRta TIkAkAra so tina eka doya saMyogI prAdi bhaMgani kI saMkhyA kA sAdhana virSe karaNa sUtra kahai haiM patteyabhaMgamegaM, he saMjoga viruvapadamattaM / tiyasaMjogAdipamA, rUvAhiyavArahIraNapadasaMkalidaM / vivakSita sthAna viSaM sarvatra pratyeka bhaMga eka eka hI hai / bahuri dvisaMyogI bhaMga eka ghATi gaccha pramANa hai| ihAM jethavAM sthAna vivakSita hoMi, tIhiM pramANa maccha jAnanA / bahuri trisaMyogI Adi bhaMgani kA krama te eka adhika bAra hIna gaccha kA saMkalana dhanamAtra pramANa hai| bhAvArtha - yahu-jo trisaMyogI, catuHsaMyogI Adi virSe eka bAra, doya bAra Adi saMkalana krnaa| bahuri jetI bAra saMkalana hoi, tAteM eka adhika pramANa kauM
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4.20mANaMain.mat'.. momprasAra zrIvakAmASA 354 -of-dana. -es rnima 466 vivakSita gaccha meM ghaTAeM, avazeSa jetA pramANa rahai, titane kA tahA~ saMkalana karanA / jaise vaizavAM sthAna kI vivakSA virSe trisaMyogI bhaMga lyAvane ko eka bAra saMkalana para eka bAra kA pramANa eka, tAtai eka adhika doya, so gaccha deza meM ghaTAeM ATha hoI / ase ATha kA eka bAra saMkalana dhanamAtra tahA~ trisaMyogI bhaMga jAnanA / ase hI anyatra jAnanA / bahuri saMkalana dhana lyAyane kI pUrva kezavava kari ukta karaNa sUtra kahe the tatto rUbahiyakame, guNagArA hoti ugaccho ti / igirUvamAdirUuttarahArA hoti pabhavo ti // . ina sUtrani ke anusAri vivakSita saMkalana dhana syAyanA / aba ase karaNa sUtra ke anusAra udAharaNa dikhAie hai| vivakSita.dazamAM kA varNa, tahAM pratyeka bhaMga eka, dvisayogI eka ghATi macchamAtra nava, misaMyogI bhaMga doya ghATi gacchamAtra pATha, tAkA eka bAra saMkalana dhanamAtra so saMkalana dhana ke sAdhana karaNa sUtra ke anusAri pATha, nava ko doya, eka kA bhAga dIeM chattIsa ho haiN| jAte ATha, nava kauM paraspara guNe, bahattara bhAjya, doya, eka kI paraspara guru bhAgahAra doya, bhAgahAra kA bhAga bhAjya kauM dIeM chattIsa bhae / aseM hI catuHsaMyogI bhaMga tIna pATi gaccha kA doya bAra saMkalana dhanamAtra hai / tahAM sAta, ATha, nava kauM tIna, doya, eka kA bhAga dIeM, caurAsI o + Po bahari paMca saMyogI cyAri dhAdi gaccha kA tIna bAra saMkalana dhanamAtra hai| tahAM chaha, sAta, aMTha, nava kauM cyAri, tIna, doya, eka kA bhAga dIeM eka sai chabbIsa ho haiM / bahuri chaha saMyogI pAMca ghATi saccha kA cyAri bAra saMkalana dhanamAtra haiM / tahAM pAMca, chaha, sAta, ATha, nava kauM pAMca, cyAri, tIna, doya, eka kA bhAga dIeM eka se chabbIsa ho haiN| ... bahuri sappa saMyogI chaha ghATi gaccha kA pAMca bAra saMkalana dhanamAtra hai. tahAM cyAri, pAMca, chaha, sAta, ATha, nava kauM chaha, pAMca, cyAri, tIna, doya, eka kA bhAga dIeM caurAsI ho haiN| bahuri pATha saMyogI sAta ghATi gaccha kA chaha bAra saMkalana dhanamAtra hai / tahAM taune, cyAri, pAMca, chaha, sAta, pATha, maveM kauM sAta, chaha, pAMca, cyAri, tIna, doya, eka ko bhAga dIeM chattIsa ho haiM /
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadhyamAnazvanikA bhAvATIkA ! [ 46 bahuri nava saMyogI ATha ghATi gaccha kA sAta bAra saMkalana dhanamAtra hai / tahAM doya, tIna, cyAri, pAMca, chaha, sAta, pATha, nava kauM ATha, sAta, chaha, pAMca, cyAri, tIna, doya, eka kA bhAga dIeM nava ho haiM / bahuri daza saMyogI nava ghATi gaccha kA ATha bAra saMkalana dhanamAtra hai| ihAM paramArtha leM saMkalana nAhIM / Atai eka kA sarda bAra saMkalana kAhI do hai: nAte eka hai; jaise sabani kA joDa dIeM dazavAM sthAna vidhe pAMca se bAraha bhaMga bhaeM / ase hI sarva sthAnani viSa sthaavnaa| tahA~ aMta kA causaThiyAM sthAna virSe pratyeka bhaMga eka; bahuri dvisaMyogI bhaMga eka ghATi gacchamAtra saresaDi, bahuri trisaMyogI bhaMga doya ghATi gaccha kA eka bAra saMkalana dhanamAtra tahA~ bAsaThi, taresaThi kI doya, eka kA bhAga dIeM, ugaNIsa sai tarepana ho haiN| ___ bahuri catuHsaMyogI tIna dhATi gaccha kA doya bAra saMkalana dhanamAtra, tahAM ikasaThi, bAsaThi, taresaThi kauM tIna, doya, eka kA bhAga dIeM, guNatAlIsa hajAra sAta saM gyAraha bhaMga ho haiN| bahuri paMca saMyogI cyAri ghATi gaccha kA tIna vAraM saMkalana dhanamAtra, tahAM sAThi, ikasaThi, bAsaThi, taresaThi kau cyAri, tIna, doya, eka kA bhAga dIe pAMca lAkha picyANavai hajAra cha se paisaTha ho haiN| jaise hI SaT saMyogI Adi bhaMga pAMca Adi eka eka badhatA ghATi gaccha kA tIna prAdi eka eka badhatA bAra saMkalana dhanamAtra jAnane / tahAM pUrvokta te guraNasati, aThAvana Adi bhAjya virSe para pAMca, chaha Adi bhAgahArani viSa adhika adhika mAMDi, bhAjya kauM bhAgahAra kA bhAga dIeM, jetA jetA pramANa pAvai, titanA titanA tahAM tahAM SaTsaMyogI prAdi bhaMga jAnane / tahAM taresaThi saMyogI bhaMga bAsaThi ghATi gaccha doya, tAkA ekasaThi bAra saMkalana dhanamAtra tahAM doya, tIna Adi eka eka badhatA taresaThi paryaMta kauM bAsaThi, ikasaThi Adi eka eka ghaTatA eka paryaMta kA bhAga dIeM , yathA saMbhava aparvatana kIeM taresaThi bhaMga ho haiM / bahuri causaThi saMyogI bhaMga eka hI hai| ase causaThivAM sthAna virSe pratyeka prAdi : causaThi saMyogI paryaMta bhaMgani kI jor3eM, ekaTThI kA prAdhA pramANamAtra bhaMga hoi / ase eka prAdi eka eka adhika causaThi paryanta akSarani ke sthAnani virSe patteyabhaMgamena' ityAdi karaNa sUtrani kari bhaMga ho hai| athavA guNasthAnAdhikAra viSaM pramArdani kA vyAkhyAna karate akSa saMcAra vidhAna kahA thA, tisa vidhAna kara bhI ase hI bhaMga ho haiM / te bhaMga krama se eka,
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ menuM.in.in - a terinarMAHAPANE . - --... 46 | gommaTasAra jIyakAya gAthA 355 dIyaM, cAri, pATha, solaha, battIsa, causaTha, eka se aThAIsa, doya sai chappana, pAMca se bAraha eka hajAra caubIsa, doya hajAra aDatAlisa, cyAri hajAra chinarva, pATha hajAra eka se bAnave, solaha hajAra tIna se caurAsI, battIsa hajAra sAta se aDasaThi, paiMsaThi hajAra pAMca se chattIsa, eka lAkha ikatIsa hajAra bahattari, doya lAkha bAsaThi hajAra eka se cavAlIsa, pAMca lAkha caubIsa hajAra doya sai aThAsI, daza lAkha aDatAlIsa hajAra pAMca se chihattari, bIsa lAkha sittANavai hajAra eka saM bAvana, ikatAlIsa lAkha caurANavai hajAra tIna se doya, tiyAsI lAkha aThAsI hajAra cha sai cAri, eka koDi saDasaThilAkha tehattari hajAra doSa se pATha ityAdi dUraNe dUraNa ho haiM / ata sthAna haiM cauthA, tIsarA, dUsarA antasthAna virSe ekaTTI kA solahavAM, AThavAM, cauthA, dUsarA, bhAgamAtra bhae, tina sabani kauM jorDa, 'causadvipadaM viraliya' ityAdi sUtrokta eka ghATi ekaTThI mAtra bhaMga ho hai / athavA 'antadhaNaM guNaguNiyaM' 'Adi vihINaM rUuNutarabhajiya' isa karaNa sUtra kari anta ekaTThI ka sAdhA lAkauM guNakAra doya kari guNe, ekaTThI, tAmai eka ghaTAeM, eka ghATi ekaTTI eka ghATI guNakAra eka, tAkA bhAga dIeM bhI isane hI sarva bhaMga ho haiN| jaise sarvazruta saMbaMdhI samasta akSarani kI saMkhyA eka ghATi ekaTTI pramANa jAnanA / __ ihAM jaise a, A, A, i, I, I ini chaha akSarani virSe pratyeka bhaMga chaha, dvi saMyogI paMdraha, tri saMyogI vIsa, catuH saMyogI paMdraha, paMca saMyogI chaha, chaha saMyogoM eka mili taresaThi bhaMga hoi / chaha jAyagA dUvA mAMDi, paraspara muNe eka ghaTAya taresaThi ho haiM / taiseM causaThi mUla akSarani virSa pUrva eka eka sthAna vi eka eka pratyeka bhaMga mili, causaThi bhaeM / aseM hI sarva sthAnakani ke dvi saMyogI, vi saMyogI Adi bhaMga mAMDi, jitane jitane hoi, titane titane dvi saMyogI, tri saMyomI Adi bhama jAnane ! sabani kauM jor3eM, eka ghATi ekaTThI pramANa ho haiM / soI causaThi jAyagA doya kA aMka mAMDi, paraspara guNa, tahAM eka ghaTAeM, eka ghATi ekaTThI pramANa zrutajJAna ke akSara .jaamne| - m - --.-.-- - THEP ART H A AT : R - : -. - . . ".- - majhima-padakkharavahidavaNNA se aMgapukhyagapadANi / sesakkharasaMkhA o, paiNNayAraNaM pamAraNaM tu // 35 // madhyamapadAkSarAvahitavarAste aMgapUrvagapadAni / zeSAkSarasaMkhyA aho, prakIrNakAnAM pramANaM tu // 355 / /
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnavanikA bhASATokA ] TIkA - eka ghATi ekaTThI pramANa samasta zruta ke akSara kahe tinikauM paramAgama virSe prasiddha jo madhyama pada, tAke akSarani kA pramANa solA se cautosa koDi tiyAsI lAkha sAta hajAra ATha sai aThyAsI, tAkA bhAga dIe, jo padani kA pramANa prAvai titane to aMgapUrva saMbaMdhI madhyama pada jAnane / bahuri avazeSa je akSara rahe, te prakIrNakoM ke jAnane / so eka sau bAraha koDi tiyAsI lAkha aThAvana hajAra pAMca itane to aMga praviSTa zruta kA padani kA pramANa pAyA / avazeSa pATha koDi eka lAkha ATha hajAra eka sai picahattari akSara rahe, te aMgabAhya prakIrNaka ke jAnane / ase aMgapraviSTa, aMgabAhya doya prakAra zruta ke padani kA vA akSarani kA pramANa he bhavya ! tU jAni / prAmeM zrI mAdhavacandra vidyadeva teraha gAthAni kari aMgapUrvani ke padani kI saMkhyA prarUpa haiM - AyAre suddayaDe, ThANe samavAyaNAmage aNge| so likhApatIe sAhAraha dhammakahA // 356 // prAcAre sUtrakRte, sthAne samavAyanAmake aNge| tato vyAkhyAprajJaptau nAthasya dharmakathAyAm / / 356 / / TIkA - dravya zruta kI apekSA sArthaka niruktiH lIeM, aMgapUrva ke padani kI saMkhyA kahie hai / jAtai bhAvazruta viSai. niruktyAdika saMbhava nAhIM / tahAM dvAdaza aMgani virSe prathama hI AcArAMga hai / jAte paramAgama jo hai, so mokSa ke nimitta hai / yAhI te mokSAbhilASI yAkauM prAdare haiM / tahA~ mokSa kA kAraNa saMvara, nirjarA, tinikA kAraNa paMcAcArAdi sakala cAritra hai / tAtai tisa cAritra kA pratipAdaka zAstra pahile kahanA siddha bhayA / tIhi kAraNa te cyAri jJAna, sapta Rddhi ke dhAraka gaNadhara devani kari tIrthakara ke mukhakamala se utpanna jo sarva bhASAmayaH divyadhvani, tAke sunane te jo artha avadhAraNa kiyA, tinikari ziSya prati ziSyani ke anugraha nimitta dvAdazAMgarUpa zruta racanA karI / .. .......... ... ... tIhiM virSe pahile prAcArAMga kahyA / so Acaranti kahie samastapana mokSa mArma kauM pArAdha haiM, yAkari so prAcAra; tihi. prAcArAMga virSe asA kathana hai - jo kaiseM calie? kaise khaDe rahiye ? kaise baiThiye ? kaise soie ? kaise bolie? kaise
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ TETari- 500 1 / gommaTasAra jIyA gAthA 356 ravAnA mewwwwwwwcomtaTavan % ETIE --- - m pie khadie ? kaise pApa karma na baMdhaiM ? ityAdi gaNadhara prazna ke anusAra yatana te caliye, yatana teM khar3e rahiye, yattana se baiThie, yatana se soie, yatana te bolie, yatana tai khAiye jaise pApakarma na baMdhe ityAdi uttara vacana lIyeM munIzvarani kA samasta AcaraNa isa AcArAMga virSe varNana kIjiye hai| . bahuri sUtrayati kahie saMkSepa meM artha kI sUca, kahai, asA jo paramAgama, so sutra tAke arthakRtaM kahiye kAraNabhUta jJAna kA vinaya Adi nirvighna adhyayana prAdi kriyA vizeSa, so jisavirSe varNana kIjie hai / athavA sUtra kari kIyA dharmakriyArUpa vA svamata * paramata kA svarUpa kriyA rUpa vizeSa, so jisa virSe varNana kIjiye, so sUtrakRta nAmA dUsarA aMga hai| bahuri tiSThanti kahie eka Adi eka eka badhatA sthAna jisa virSe pAiye, so sthAna nAmA tIsarA aMga hai / tahAM aMsA varNana hai / saMgraha naya kari prAtmA eka hai; vyavahAra naya kari saMsArI para muktaM doya bheda saMyukta hai / bahuri utpAda, vyaya, dhrauvya iti lIna lakSaNAni kATi saMyuttA haiM / bahuri karma ke vaza nai cyAri gati virSe prabha hai / tA" catuHsaMkramaNa yukta hai / bahuri aupazamika, kSAyika, kSAyopazamika, zrIdayika, pArivAmika bheda kari paMcasvabhAva kari pradhAna hai / bahuri pUrva, pazcima, dakSiNa, uttara, Urca, adha: bheda kari chaha gamana kari saMyukta hai / saMsArI jIva vigraha gati viSa vidizA meM gamana naH kAre, zreNIbaddha chahau dizA virSe gamana karai hai / bahuri syAdasti, syAnnAsti, syAdasti .. nAsti, syAdavaktavya, syAdasti pravaktavya, syAntAsti pravaktavya, syAdastinAstipravaktavya ityAdi sapta bhaMgI virSe upayukta hai / bahuri aATha prakAra karma kA Azraya kari saMyukta hai / bahuri jIva, ajIva, pAtraba, baMdha, saMvara, nirjarA, mokSa, puNya, pApa ye nava padArtha haiM viSaya jAke aisA navArtha hai / bahuri pRthvI, apa, teja, vAyu, pratyeka vanaspati, sAdhAraNa vanaspati, dvIMdriya, trIMdriya, caturindriya, paMcendriya bheda te daza sthAna haiN| ityAdi jIva kauM prarupa hai / bahuri pudgala sAmAnya apekSA eka hai; vizeSa kari aNu skandha ke bheda te doya prakAra haiM, ityAdi pudgala kauM prarupai hai / jaise ekane prAdi dekari eka eka badhatA sthAna isa aMga virSe pariNaye hai| : bahuri 'sa' kahie samAnatA kari aveyaMte kahiye jIvAdi padArtha jisavirSe jAniye, so samavAyAMga cauthA jAlanA || isa virSe dravya, kSetra, kAla, bhAva apekSA samAnatA prarupai haiN|
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyajJAmacandrikA bhASAdIkA tahAM dravya kari dharmAstikAra para adharmAstikAya samAna hai / saMsArI jIvani kari saMsArI jIva samAna haiM / mukta jIva kari mukta jIva samAna haiN| ityAdika dravya samavAya haiN| ..bahuri kSetra kari prathama naraka kA prathama pANDe kA sImaMta nAmA iMdrakavilA para aDhAI dvIparUpa manuSyakSetra, prathama svarga kA prathama paTala kA Rju nAmA, iMdraka vimAna ara siddhazilA, siddhakSetra ye samAna haiN| bahuri sAtavAM naraka kA avadhi sthAna nAmA iMdraka vilA ara jaMbUdvIpa para sarvArthasiddhi vimAna ye samAna haiM ityAdi kSetra samavAya hai / bahuri kAla kari eka samaya, eka samaya samAna hai / prAvalI prAvalI samAna hai| prathama pRthvI ke nArakI, bhavanavAsI, vyaMtara inikI jaghanya Ayu samAna hai / bahuri sAtavI pRthvI ke nArakI, sAdhasiddhi ke deva niko utkRSTa prAyu samAna hai, ityAdika kAlasamavAya hai| bahuri bhAva kari kevalajJAna, kevaladarzana samAna haiM / ityAdi bhAvasamavAya hai ase ityAdi samAnatA isa aMga viSa vaNiye haiN| bahuri 'vi' kahiye vizeSa kari bahuta prakAra, grAhayA kahiye gaNaghara ke kIye prazna, prajJApyate kahiye jAniye, jisavirSe jaisA vyAkhyAprajJapti nAmA pAMcavAM aMga jAnanA / isa virSe asA kathana hai ki - jIva asti hai ki jIva nAsti haiM, ki jIva eka hai ki jIva aneka hai; ki jIva nitya hai ki jIva anitya hai; ki jIva vaktavya haiM ki pravaktavya hai ityAdi sAThi hajAra prazna gaNadhara deva tIrthaMkara ke nikaTa kIye / tAkA varNana isa aMgavirSe hai| . bahuri nAtha kahiye tIna loka kA svAmI, tIrthakara, parama bhaTTAraka, tinake dharma kI kathA jisa virSe hoi asA vAthadharmakrayA nAma chaThA aMga haiM / isa viSa jIvAdi padArthani kA svabhAva varNana karie hai / bahuri dhAtiyAkarma ke nAza teM utpanna bhayA kevalajJAna, usa hI ke sAthi tIrthaMkara nAmA puNya prakRti ke udaya se jAke mahimA prakaTa bhayo; asA tIrthakara ke pUrvAhna, madhyAhna, aparAhna, ardharAtri iti cyAri kAlani virSa chaha chaha ghaDI paryanta bAraha sabhA ke madhya sahaja hI divyadhvani hoya hai / bahuri gaedhara, iMdra, cakravati inake prazna karane haiM aura kAla virSa bhI divyadhvani ho hai / asA divyadhvani nikaTavartI zrotRjanani kauM uttama kSamA prAdi daza prakAra vA ratnatraya svarUpa
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ 502 } [ pommaTasAra jIvakAca gAthA 357 "-10:11janamAsamAnalamATIMIMouTINCIATERMERDAMO dharma kahai hai / ityAdi isa aMga virSe kathana hai / athavA isa hI chaThA aMga kA dUsarA nAma jJAtRdharmakathA hai / so yAkA artha yaha hai * jJAtA jo gaNadhara deva, jAnane kI hai icchA jAkai, tAkA prazna ke anusAri uttara rUpa jo dharmakathA, tAkauM jJAtRdharmakathA kahie / je asti, nAsti ityAdikarUpa prazna gaNadharadeva kIye, tinikA uttara isa aMga virSe varNana kariye haiM / athavA jJAtA le tIrthakara, gaNadhara, iMdra, cakravAdika, tinikI dharma saMbaMdhI kathA isavirSe pAiye hai / tAteM bhI jJAtRdharmakathA asA nAma kA dhArI chaThA aMga jaannaa| to vAsayaajjhayaNe, aMtayaDe raNa sarovavAdadase / pahANaM vAyaraNe, vivAyasutte ya padasaMkhA // 357 // tata upAsakAdhyayane, aMtakRte anuttaropapAdadaze / praznAnAM vyAkaraNe, vipAkasUtre ca padasaMkhyA / / 357 // TIkA - bahuri tahAM pIche upAsate kahiye AhArAdi dAna kari vA pUjanAdi kari saMgha kauM seve; ase je zrAvaka, tinikauM upAsaka kahiye / te 'adhIyate' kahiye paDhe, so upAsakAdhyayana nAmA sAtavAM aMga hai / isa viSa darzanike, batika, sAmAyika, proSadhopavAla, sacittavirati, rAtribhaktavirati, brahmacarya, prAraMbhanivRtta, parigrahanivRtta, anumativirata, uddiSTavirata ye gRhastha kI gyAraha pratimA vA vata, zIla, prAcAra kriyA, maMtrAdika inikA vistAra kari prarUparaNa hai| bahuri eka eka tIrthakara kA tIrthakAla virSe daza daza munIzvara tIvra cAri prakAra kA upasarga sahi, iMdrAdika karI kari huI pUjA Adi prAtihAryarUpa prabhAvanA . pAi, pApakarma kA nAza kari saMsAra kA jo aMta, tAhi karate bhaye, tinikauM aMtakRta kahiye tinikA kathana jisa aMga meM hoi tAkauM aMtakRzAMga pAThavAM aMga kahiye / tahAM zrI vardhamAna svAmI ke bAre nami, mataMga, somila, rAmaputra, sudarzana, yamalIka, valika, vikRvila, kiSkavila, pAlavaSTa, putra ye daza bhaye / aMseM hI vRSabhAdika eka eka tIrthaMkara ke vAra daza daza aMtakRt kevalI hoM haiM / tinikA kathana isa aMga virSe hai / bahuri upapAda hai prayojana jinikA aseM aupapAdika kahiye / bahuri anuttara kahiye vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita, sarvArtha siddhi ini vimAnani virSe je aupapAdika hoMhi upajeM, tinikauM anuttaraupapAdika kahiye / so e indangershadhemama MRATHITAMAR a
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyammAnantikA bhASATA ] eka eka tIrthaMkara ke bAre daza daza mahAmuni dAruNa upasarga sahi kari, bar3I pUjA pAi, samAdhi kari prAraNa chor3i, vijayAdika anuttara vimAnani virSe upajeM / tinikI kathA jisa aMga vidhai hoi, so anuttaraupapAdika dazAMga nAmA navamA aMga jAnanA / tahAM zrIvardhamAna svAmI ke bAra-RjudAsa, dhanya, sunakSatra, kArtikeya, naMda, naMdana, sAlibhadra, abhaya, vAriSeNa, cilAtIputra ye daza bhaye / jaise hI daza daza anya tIrthakara ke samaya bhI bhaye haiM / tini sabani kA kathana isa aMga viSa hai| bahuri prazna kahiye dhUmhArA pura5, o yUka yAniyata mAhiye, jisavirSe varNana kariye, so prazna vyAkaraNa nAmA dazayAM aMga jAnanA / isaviSa jo koI bUjhanevAlA gaI vastu kauM, vA mUThI kI vastu kauM, yA citA vA dhanadhAnya lAbha, alAbha sukha, duHkha, jIvanA, maraNA, jIti, hAri ityAdika prazna bUjhai; atIta, anAgata, vartamAnakAla saMbaMdhI, tAkauM yathArtha kahane kA upAyarUpa vyAkhyAna isa aMga virSe hai| athadA ziSya kauM prazna ke anusAra prAkSepiNI, vikSepiNI, saMvejinI, nirvejinI ye cyAri kathA bhI praznavyAkaraNa aMga virSe prakaTa kIjiye hai| tahAM tIrthakarAdika kA caritrarUpa prathamAnuyoga, loka kA varNana rUpa karaNAnuyoga, zrAvaka munidharma kA kathanarUpa caraNAnuyoga, paMcAstikAyAdika kA kathanarUpa dravyAnuyoga, inikA kathana ara paramata kI zaMkA dUri karie, so AkSepiNI kathA / bahuri pramANa - naya rUpa yukti, tIhiM kari nyAya ke bala teM sarvathA ekAMtavAdI Adi paramatani kari kahyA artha, tAkA khaMDana karanA, so vikSepiNI kathA / bahari ratnatrayarUpadharma ara tIrthakarAdi pada kI IzvaratA vA jJAna, sunna, vIryAdikarUpa dharma kA phala, tAke anurAga ko kAraNa so saMvejinI kathA / bahari saMsAra, deha, bhoga ke rAga te jIva nArakAdi viSai daridra, apamAna, pIDA, duHkha bhogavaM hai / ityAdika virAga hone kauM kAraNarUpa jo. kathA, so nirvejinI kathA kahiye / so praisI bhI kathA praznavyAkaraNa aMga virSe pAie hai / bahuri vipAka jo karma kA udaya, tAkauM sUtrayati kahiye kahai, so vipAka sUtranAmA gyAramA aMga jAnanA / isavirSe karmani kA phala dene rUpa jo pariNamana, soI udaya kahiye / tAkA tIna, maMda, madhyama, anubhAga kari dravya, kSetra, kAla, bhAva apekSA varNana pAie. hai /
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gommaTasAra jIvakANDa bhASA 358-356-360 AdhAra meM yAdi dekara vipAka sUtra paryaMta gyAraha aMga, tinike padani kI saMkhyA kahie hai / 504 ] aTThArasa chattIsaM, bAdAlaM ghaDakaDI zraDa bi chappaNNaM / sattari aTThAvIsaM codAla solasasahassA // 358 // igi- duga-paMceyAraM, livosa buttiNaudilakkha turiyAdI / culasIvirakmeyA, koDI ya vivAgasUttamhi // 356 // aSTAdaza patrizat, dvAcatvAriMzat aSTakRtiH aSTadviSaTpaMcAzat / saptatiH zraSTAviMzatiH, catuzcatvAriMzat SoDaza sahalAkhi // 358 // ekadvipaMcaM kAyazatrayoviMzatidvitrinayatilakSaM caturthAdiSu / caturazItilakSamekA, koTizca vipAkasUtre // 359 // TIkA - prathama gAthA viSai aThAraha zrAdi hajAra kahe / bahuri dUsarI gAthA viSe cauthA aMga Adi aMganiviSe ekAdika lAkha sahita hajAra kahe / zrara vipAkasUtra kA judA varNana kIyA / zraba ini gAthAni ke anusAri ekAdaza aMgani kI padani kI saMkhyA kahiye hai / prAcArAMga viSai pada maThAraha hajAra ( 18000), sUtrakRtAMga viSe pada chatIsa hajAra (36000), sthAnAMga viSe biyAlIsa hajAra (42000), samavAyAMga viSa eka lAkha ara ATha kI kRti cauMsaTha hajAra (164000), vyAkhyAprajJapti viSe do lAkha aTThAIsa hajAra ( 228000), jJAtRkathA aMga viSai pAMca lAkha chappana hajAra, ( 556000), upAsakAdhyayana aMga viSe gyAraha lAkha sattara hajAra (1170000), kRtadazAMga viSe teIsa lAkha aTThAIsa haz2Ara ( 2328000 ), anuttaropapAdaka dazAMga viSai bArA lAkha cavAlIsa hajAra (2244000), prazna vyAkaraNa aMga viSai tirANava lAkha solaha hajAra ( 93.16000), vipAkasUtra aMga viSai eka koDi caurAsI lAkha (18400000 ) jaiseM ekAdaza aMgani viSe padani kI saMkhyA jAnanI / vApaNa ramonAnaM, eyAraMjuge dI hu vAdamhi / kanajatajamatAnanamaM, janakanajayasIma vAhire vaNNA // 360 // areturedonAnaM, ekadazAMge siha vAde | kanaja jamatAnanamaM janakanajayasIma bAhye varSAH // 360 //
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ samparatAmAstrikA bhASATIkA 1 TIkA --- ihAM vA mAge akSara saMjJA kari aMkani kI kahaiM haiM / so yAkA sUtra pUrvaM gatimArgaNA kA varNana virSe paryApta manuSyani kI saMkhyA kahI hai| tahAM kahyA hai 'kaTapayapurasthavarNaiH' ityAdi sUtra kahA hai / tisa hI te akSara saMjJA kari aMka jaannaa| ka kArAdika naba akSarani kari eka, doya Adi krama teM nava aMka jAnane / ra kArAdi nava akSarani kari nava aMka jAnane / pa kArAdi paMca akSarani kari paMca aMka jAnane / ya kArAdi pATha akSarani kari pATha aMka jAnane / ja kAra kArana kAra inikari biMdI jAniye, asA kahi Ae haiM / so ihAM vAparaNanaranonAnaM ini akSarani kari cAri, eka, pAMca, biMdI, doya, biMdI, biMdI, biMdI e aMka jAnanA / tAke cAri koDi paMdraha lAkha doya hajAra (41502000) pada sarva ekAdaza aMgani kA joDa dIyeM bhaye / __ bahuri dRSTiyAda nAma bArahavAM aMga, tA.vi 'kanaz2atajamasAmanama' kahiye eka, biMdI, pATha, chaha, ATha, pAMca, chaha, biMdI, biMdI, pAMca ini aMkani kari eka se ATha koDi aDasaThi lAkha chappana hajAra pA~ca (1066856005) pada haiM so kahiye / mithyAdarzana, tinikA hai anuvAda kahiye nirAkaraNa jisa virSe asA dRSTivAda nAmA aMga bArahavAM jAnanA / tahAM mithyAdarzana saMbaMdhI kuvAdI tIna se taresaThi haiN| tini virSe kautkala, kAMThebiddhi, kauzika hari, zmazru mAdhapika romaza, hArIta, muMDa, prAzvalAyana ityAdi kriyAvAdI haiM, so inike ekasau assI (180) kuvAda haiN| bahuri mArIci, kapila, ulUka, gArya, vyAghrabhUti, vAivali, mAThara, maudgalAyana ityAdi prakriyAvAdI haiM, tinike caurAsI (84) kuvAda haiM / ___ bahari sAkalya, vAlkali, kusutti, sAtyamugrInArAyaNa, kaTha, mAdhyaMdina, mauda, pappalAda, bAdarAyaNa, sviSTikya, daityakAyana, vasu, jaiminya, ityAdi e ajJAnavAdI haiM / inike saDasaThi (65) kuvAda haiM / bahari vaziSTha, pArAzara, jatukarNa, vAlmiki, romaharSiNi, satyadatta, vyAsa, elAputra, upamanyu, aiMdradatta, pragasti ityAdika e vinayavAdI haiM / inike kuvAda battIsa __ saba milAeM tIna sai taresaThi kuvAda bhaye, inikA varNana bhAvAdhikAra virSa kaheMge / ihAM pravRtti virSe ini kuvAdani ke je je adhikArI, tinike nAma kahe haiN|
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ | gommasAra govakANDa gAthA 361-362 kAmadamarnama DEmaiDHD-mamamammaNELEC bahuri aMga bAhya jo sAmAyikAdika, tini viSai 'janakanamayasIma' kahie pATha, biMdI, eka, bidI, pATa, eka, sAta, pAMca aMka tinike pATha koDi eka lAkha ATha hajAra eka sai picattari (80108175) akSara. jaanne| . cNd-rvi-jNbudiivy-dodhsmuddy-viyaahpnnnntii| ... pariyammaM paMcaviha, suttaM paDhamANi jogamado // 36 // / puvaM jala-thala-sAyA-pAgAsaya-rUvamayamimA paMca / bhedA hu cUliyAe, tesu pamANaM iNaM kamaso // 362 // caMdraravijaMbUdvIpakadvIpasamudrakavyAkhyAprajaptayaH / parigarma niSidhaM, sUtraM prathamAnuyogamataH // 361 // --- ARRIEEEEE - - - - pUrva jalasthalamAyAkAzakarUpagatA ime paMca / mevA hi cUlikAyAH, teSu pramANamidaM kramazaH // 362 / / TokA --- dRSTivAda nAmA bArahavAM aMga ke paMca adhikAra haiM - parikarma, sUtra, prathamAnuyoga, pUrvagata, jUlikA e paMca adhikAra haiM; tini virSe paritaH kahie maga te kAriga kahiye jina se guNakAra bhAgahArAdi rUpa gaNita hoi, ase karaNasUtra, ve jisa vidhaM pAie, so parikarma kahiye yo parikarma pAMca prakAra haiM -- caMdraprajJapti, suryaprajJapti, jaMbUdvIpaprajJapti dvIpasAgara prajJapti, vyAkhyAprApti / tahA~ caMdraprajJapti - caMdramA kA vimAna, Ayu, parivAra, Rddhi, gamanavizeSa, vRddhi, hAni, sArA, AdhA, cauthAI grahaNa ityAdi prarUpai hai / bahuri sUryaprajJapti - sUrya kA Ayu maMDala, parivAra, Rddhi, gamana kA pramANA grahaNa ityAdi prarUpe hai / bahuri jaMbudvIpaprajJapti - jaMbUdvIpasaMbaMdhI merugiri, kulAcala, draha, kSetra, vedI, vanakhaMDa, vyaMtarani ke maMdira, nadI ityAdi prarUpa haiM / bahuri dvIpasAgaraprazapti - asaMkhyAta dvIpa samudra saMbaMdhI svarUpa vA tahAM tiSThate jyotiSI, vyatara, bhavanavAsIni ke prAvAsa tahAM akRtrima jina maMdira, tinako prarUpa hai / bahuri vyAkhyAprajJapti - rUpI, arUpI, jIva, ajIva prAdi padArthani kA vA bhavya abhavya Adi pramANa kari nirUpaNa kara hai| ase parikarma ke paMca bheda haiN| - -
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikara bhASAkA ]. bahuri sUtrayati kahiye mithyAdarzana ke bhedani kauM sUcai, batAvai, tAko sUtra kahiye / tisa diya jIva adhara hI hai; akartA hai; nirguNa hai; abhoktA hai| svaprakAzaka hI hai; paraprakAzaka hI hai; astirUpa hI hai; nAstirUpa hI hai ityAdi kriyAvAda, akriyAvAda, ajJAnavAda, binayavAda, tinake tIna sai taresaThi bheda, tinikA pUrva pakSapane kari varNana kariye hai| bahuri prathama kahie mithyAdRSTI avatI, vizeSa jJAnarahita, tAkauM upadeza dene nimitta jo pravRtta bhayA adhikAra - anuyoga; kahie so prathamAnuyoga kahie / tihiM viSaM caubIsa tIrthaMkara, bAraha cakravati, nava balabhadra, nava nArAyaNa, nava pratinArAyaNa ini taresaThi zalAkA puruSani kA purANa varNana kIyA hai / bahuri pUrvagata caudaha prakAra, so prAmeM vistAra meM lIeM kaheMge / bahuri cUlikA ke paMca bheda jalagatA, sthalagatA, mAyAgatA, rUpagatA, AkAzagatA e paMca bheda haiM / tini virSe jalagatA cUlikA tau jala kA staMbhana karanA, jala viSa gamana karanA, agmi kA staMbhana karanA, agni kA bhakSaNa karanA, agni virSe praveza karanA ityAdi kriyA ke kAraNa bhUta maMtra, taMtra, tapazcaraNAdi prarUpa hai / bahuri sthalagatA cUlikA meruparvata, bhUmi ityAdi viSaM praveza karanA zIghra gamana karanA ityAdika kiyA ke kAraNabhUta maMtra taMtra tapazcaraNAdika prarUpa hai| bahuri mAyAgatA cUlikA mAyAmaI indrajAla vikriyA ke kAraNa bhUta maMtra, taMtra, tapazcaraNAdi prarUpa hai / bahuri rUMpagatA cUlikA siMha, hAthI, ghor3A, vRSabha, hariNa ityAdi nAnA prakAra rUpa palaTi kari dharanA; tAke kAraNa maMtra, taMtra, tapazcaraNAdi prarUpa hai| vA citrAma, kATha, lepAdika kA lakSaNa prarUpa hai| vA dhAtu rasAyana kauM prarUpa hai / bahuri AkAzamatA dhUlikA - aAkAza virSe gamana prAdi ko kAraNa bhUta maMtra, taMtrAdi prarUpa hai.| jaise cUlikA ke pAMca bheda jAnane / ... e caMdraprajJapti prAdi dekara bheda kahe / tinike padani kA pramANa Age kahie hai, so he bhavya tU jaani| .. . ..." gatanama managaM gorama, maragata javagAta nonanaM jajalakkhA / ' manamana dhamamananonananAmaM ranadhajadharAnana jalAdI // 363 //
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ -505 ] ( tommaTasAra jIvA 364 yAjakanAmenAnanabhedANi padANi hoti parikamme / kAvadhi vAcanAnanameso puraSa cUliyAjogo // 364 // tana mana gorama, maragata jayagAlanomanaM jajalakSANi / mananana dhamamananona nAmaM ranadhajavarAnana jalAdiSu // 363 // yAjakanAmenAnanametAni padAni bhavaMti parikarmaNi / SarraforarearranSaH puruH cUlikAyogaH // 364 / / TokA ihAM 'kaTapayapurasthavarNaiH' ityAdi sUtrokta vidhAna prakSara jJA kari aMka kahaiM haiM; so aMkani kari jo pramANa bhayA, soI vahAM kahie hai eka eka akSara te eka eka aMka jAni lenA; so 'gatanamanotanaM' kahiye chattIsa lAkha pAMca hajAra (3605000) pada caMdraprajJapti viSa haiN| '' kahie pAMca lAkha tIna hajAra ( 50-3000) pada sUryaprajJapti viSa haiM / bahuri 'gorama' kahiye tIna lAkha pacIsa hajAra (325000 ) pada jaMbUdvIpa prajJapti viSe haiM / T bahuri 'maragataatri' kahiye bAvana lAkha chattIsa hajAra (5236000) pra dvIpasAgara prajJapti viSaM haiM / aft 'jayagAaatri' kahiye caurAsI lAkha chattIsa hajAra (8436000) pada vyAkhyAprajJapti aMga ke haiM / bahuri 'reter' kahie prayAsI lAkha ( ( 8800000) pada sUtra sAmA bheda viSa haiM / bahuri mananana kahie pAMca hajAra (5000 ) pada prathamAnuyoga viSai haiM / 'bahuri dhamaraataar kahie picyA koTa pacAsa lAkha pAMca (255000005) pada pUrvagata viSa haiN| caudaha pUrvani ke itane pada haiM / bahuri ranadhajadharAne kahie doya koDi nava lAkha nivAsI hajAra doya se (20689200) pada jalagatA Adi cUlikA tina viSai eka eka ke itane itane pada
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyarakSAmacandrikA bhASATIkara 1. jAnane / jalagatA pada (20656200), sthalagatA 20686200, mAyAgatA 20.686200, AkAzagatA 20686.200, rUpagatA 20686200 ase 56 jAgA - bahuri 'yAjakanAmenAnanaM' kahie eka koDi ikyAsI lAkha pAMca hajAra (18105000) pada caMdraprajJapti prAdi pAMca prakAra parikarma kA jor3a dIye ho haiM / bahuri 'kAnavadhivAcanAnanaM kahie daza koDi guNacAsa lAkha chiyAlIsa hajAra (104646000) pada pA~ca prakAra cUlikA kA jor3a dIye ho haiM / ... ihAM ga kAra te tIna kA aMka, ta kAra se chaha kA aMka, ma kAra te pAMca kA aMka, ra kAra se doya kA aMka, na kAra te biMdI, ityAdi akSara saMjJA kari aMka saMjJA kahe haiM / ka kAra te leya ga kAra tIsarA akSara hai; tAte tIna kA aMka kahyA / bahuri da kAra tai ta kAra chaThA akSara hai; tAte chaha kA aMka kahyA / pa kAra te ma kAra pAMcavAM akSara hai; tAteM pAMca kA aMka kA / ya kAra te ra kAra dUsarA akSara hai; tAteM doya kA aMka kahyA hai / na kAra tai bidI kahI hai / ityAdi yahAM akSara saMjJA teM aMka jaanne| paNNavAla paNatIsa, tIsa paNNAsa paNNa terasadaM / NaudI dudAla pugve, paNavaNNA terasasayAI // 36 // chassaya paNNAlAI, causayapaNNAsa chasayapaNubosA / bihi lakkhehi bu guNiyA, paMcama rUUNa chajjudA chaThe // 366 // paMcAzadaSTacatvAriMzat paMcatriMzat trizat paMcAzat paMcAzat trayodazazataM / navatiH dvAcatvAriMzat pUrve paMcapaMcAzat prayodazazatAni // 365 // SaTchRtapaMcAzAni, catuH zatapaMcAzat pachatapaMcaviMzatiH / dvAbhyAM lakSAbhyAM tu murigatAni paMcamaM rUponaM SaTyutAni SaSThe // 36635 TokA - utpAda Adi caudaha pUrvani virSe padani kI saMkhyA kahie hai| tahAM vastu kA utpAda, vyaya, dhrauvya, Adi aneka dharma, tisakA pUraka, so utpAdanAmA prathama pUrva hai / isa viSaM jIvAdi vastuni kA nAnA prakAra naya vivakSA kari kramavartI yugapat aneka dharma kari bhaye, je utpAda, vyaya, dhrauvya, te tInoM tIna kAla apekSA nava .
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ gommaTasAraMjIyakANDa pAthA 365-366 dharma bhaye / so una dharmarUpa pariraNyA vastu, so bhI nava prakAra ho hai / upajyA, upaja hai, upajaigA / naSTa bhayA, naSTa ho hai, naSTa hoyagA / sthira bhayA, sthira hai, sthira hogyaa| paise gada prakAra kA nAma mA eka mAnada nava utpannapanA Adi dharma jAnane / jaise ikyAsI bheda lIye dravya kA varNana hai| yAke doya lAkha teM pacAsakauM guriNaye, asA eka koDi (10000000) pada jAnane / bahuri agra kahiye, dvAdazAMga virSe pradhAnabhUta jo vastu, tAkA ayana kahiye jJAna, so hI hai prayojana jAkA, asA agrAyaNIya nAmA dUsarA pUrva hai / isa virSe sAMta se sunaya para durnaya, tinikA ara sapta tattva, nava padArtha, Sadravya ityAdi kA varNana hai / yAke doya lAkha te ar3atAlIsa kauM guriNaye, ase china lAkha (6600000) bahuri vIrya kahiye jIvAdika vastu kI zakti -- samarthatA, tAkA hai anupravAda kahiye varNana, jisa virSe asA vIryAnuvAda nAmA tIsarA pUrva hai / isa virSe AtmA kA vIrya, para kA vIyaM, doU kA vIrya, kSetravIrya, kAlavIrya, bhAvavIrya, tapovIrya ityAdika dravya guNa paryAyani kA zaktirUpa vIrya tisakA vyAkhyAna hai| yAkauM doya lAkha te paiMtIsa kauM guriNaye aseM sattari lAkha (7000000) pada haiN| bahari asti, nAsti Adi je dharma tinikA hai pravAda kahiye prarUpaNa isa virSe asA asti nAsti pravAda nAmA cauthA pUrva hai| isa virSe jIvAdi vastu apane dravya, kSetra, kAla, bhAva kari saMyukta haiM / tAtai syAt asti hai / bahuri para ke dravya, kSetra, kAla, bhAva virSe yaha nAhIM hai; tAteM sthAnAsti hai| bahari anukrama teM sva para dravya, kSetra, kAla, bhAva kI apekSA syAt asti - nAsti hai / bahuri yugapat sva para dravya, kSetra, kAla, bhAva kI apekSA dravya kahane meM na Ave, tAtai syAt pravaktavya hai / bahuri sva dravya, kSetra kAla bhAva kari dravya asti rUpa hai| bahuri yugapat sva para dravya, kSetra, kAla, bhAva kari kahane meM prAde; tAteM syAt asti avaktavya hai| bahuri para dravya, kSetra, kAla, bhAva kari dravya nAstirUpa hai / bahuri yugapat sva - para dravya, kSetra, kAla bhAva kari dravya kahane meM na pAvai, tAH syAtnAstipravaktavya hai / bahuri anukrama teM sva para dravya, kSetra, kAla, bhAva apekSA dravya asti nAsti' rUpa hai / para yugapat sva para dravya, kSetra, kAla, bhAva kI apekSA pravaktavya hai; tAteM syAt asti - nAsti avaktavya hai / aeNseM jisa prakAra asti nAsti apekSA sapta bheda kahe haiN| taise eka-aneka
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyAjJAnacandrikA mApATIkA ] dharma apekSA sapta bhaMga ho haiM / abheda apekSA sthAt eka hai| bheda apekSA sthAt aneka haiM / krama te abheda bheda apekSA syAt eka - aneka hai / yugapat abheda bheda apekSA syAt pravaktavya hai / abheda apekSA vA yugapat abheda-bheda apekSA syAta eka pravaktavya hai| bheda apekSA vA yugapat abheda bheda apekSA syAt aneka avaktavya hai / krama se prabheda -- bheda apekSA vA yugapat abheda - bheda apekSA syAt eka - aneka abaktavya hai| aeNseM hI nitya anitya nai Adi de anaMta dharmani ke sapta bhaMga haiM / tahAM pratyeka bhaMga tIna asti, nAsti, pravaktavya, ara dvisaMyogI bhaMga tIna asti nAsti, asti avaktavya, nAsti avaktavya, ara trisaMyogI eka prasti - nAsti - pravaktavya / ini sapta bhaMgani kA samudAya so saptabhaMgI so prazna ke vaza teM eka hI vastu virSe avirodhapanai saMbhavatI nAnA prakAra nayani kI mukhyatA, gauraNatA kari prarUpaNa kIjie hai / ihAM sarvathA niyamarUpa ekAMta kA abhAva lIe kathaMcit asA hai artha jAkA so syAt zabdaH jAnanA / isa aMga ke doya lAkha te tIsa kauM gurigae so sAThi lAkha (6000000) bahuri jJAnani kA hai pravAda kahie prarUpaNa, jisa virSe asA jJAnapravAda nAmA pAMcamAM pUrva hai / isa viSa mati, zruti, avadhi, manaH paryaya, kevala e pAMca samthagjJAna ara kumati, kuzruti, vibhaMga e tIna kujJAna inikA svarUpa, saMkhyA kA viSaya kA phala ityAdi apekSA pramANa apramANatA rUpa bheda varNana kIjie hai / pAke doya lAkha te pacAsa kauM guNa, eka koTi hoi tina meM syoM eka ghaTAie jaise eka dhATi koDi (6666666) pada haiM / gAthA viSa paMcama rUUraNa asA kahA hai / tAtai pAMcamAM aMga meM eka ghaTAyA anya saMkhyA gAthA anusAri kahie hI hai / bahuri satya kA hai pravAda kahie prarUpaNa isa virSe asA satyapravAda nAmA chaThA pUrva hai / isa virSe vacana gupti - bahuri vacana saMskAra ke kAraNa, bahuri bacana ke prayoga, bahuri bAraha prakAra bhASA, bahuri bolanevAle jIvoM ke bheda, bahuri bahuta prakAra mRSA vacana, bahuri dazaprakara satya vacana ityAdi varNana hai / tahAM asatya na bolanA vA. mauna dharanA so satya vacana gupti kahie / bahuri dhacana saMskAra ke kAraNa doya eka tau sthAna, eka prayatna / tahAM jini sthAnakani te akSara boleM, jAhi te sthAna pATha haiM - hRdaya, kaMTha, mastaka, jihvA kA mUla, daMta, nAsikA, hoTha, tAlathA / jaise akAra, ka varga, ha kAra, visarga inikA kaMTha sthAna hai jaise akSarani ke sthAna jaanne|
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gommaTasAra jovakA gAthA 365-366 bahuri jisa prakAra akSara kahe jAMhi te prayatna pAMca haiM- spRSTatA, ISat spRSTatA, vivRtatA, ISadvivRtatA, saMvRtatA / tahAM aMga kA aMga taiM sparza bhae, akSara bolie so spRSTatA / kichU thorA sparza bhae bolie, so ISatspRSTatA aMga ko ughADi bolie, so vivRtatA ki thorA ughADi bolie, so ISadvivRtatA aMga teM aMga ko Thoki bolie; so saMvRtatA / jaiseM pa kArAdika hoTha se hoTha kA sparza bhaeM hI uccAraNa hoi, ase prayatna jAnane / 512 bahuprayoga do prakAra ziSTarUpa bhalA vacana, duSTarUpa burA vacana | bahuri bhASA bAraha prakAra, tahAM isane jaisA kIyA haiM; sA aniSTa vacanaH kahanA, so abhyAkhyAna khie| bahuri jAte paraspara vizeSa hoi, so kalaha vacana / bahuri para kA doSa prakaTa karanA; so paizunya vacana | bahuri dharma artha kAma mokSa kA saMbaMdha rahita vacana, so prasaMbaMddha pralApa vacana | bahuri indriya viSayani viSai rati kA upajAvana hArA vacana; so rati vacana | bahuri viSayani viSai rati kA upajAva hArA bacana soarati vacana / bahuri parigraha kA upajAvane, rAkhane kI AsaktatA kA kAraNa vacana, so upadhi vacana | bahuri vyavahAra viSe ThiganerUpa vacana, so nikRtivacanaH / bahuri tapa jJAnAdika viSe avinaya kA kAraNa vacana; so apragati vacana / ' bahuri corI kA kAraNarUpa vacana, so moSa vacana | bahuri bhale mArga kA upadezarUpa vacana, so samyagdarzana vacana / bahuri mithyA mArga kA upadezarUpa vacana, so mithyAdarzana vacana | jaise bAraha bhASA hai / bahuri beiMdriya Adi sainI paMcendriya paryaMta vacana bolane vAle vaktAni ke bheda haiM 'bahuri dravya kSetra kAla bhAvAdika kari mRSA jo asatya vacana; so bahuta prakAra haiM / bahuri janapadAdi daza prakAra satyaM vacana pUrve yoga mArgaNA viSai kahi Ae haiM; jaisA jaisA kathana isa pUrva vi hai / yAke doya lAkha teM pacAsa ko guNie zrara chajjudA isa vacana kari chaha milAie se eka koTi chaha (10000006) pada haiM / bahuri zrAtmA kA pravAda kahie prarUpaNa hai, isa viSe sA zrAtmaprabAda nAmA sAtamAM pUrva hai / isa viSai gAthA - jIva kattA yaM vettA ya pANI bhottA ya puggalo 1 aat frohU sayaMbhU ya sarIrI taha mAlavI //
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakSAmadagikA bhASATokA sasA jaMtU ya mAraNI ya mAyI jogI ya saMkuDo / asaMkuDo ya khesAhU, aMtarapA taheva y|| ityAdi prAtmasvarUpa kA kathana hai; inakA artha likhie hai| joti kahiye jIve , vyavahAra kari darza prANani kauM, nizcaya kari jJAna darzana samyaktvarUpa catanya prANani kauM dhAra hai| para pUrva jIyA, Aga jIvegA; tAte AtmA ko jIva kaahie| bahuri vyavahAra kari zubhAzubha karma kauM para nizcayaM kari caitanya prANani kI karai hai, tAta kartA khie| bahuri vyavahAra kari satya asatya vacana bola hai; tAte vaktA hai / nizcaya kari vaktA nAhIM hai| bahuri doU nayani kari je prANa kahe, te yAkai pAie haiM / tAte prANI kahie / bahuri vyavahAra kari zubha azubha karma ke phala kauM para nizcaya kari nija svarUpa ko bhogava hai; tAteM bhoktA kahie / bahuri vyavahAra kari karma-nokarmarUpa pudgalani kauM pUrai hai ara gAle hai; tAte pudgala kahie / nizcaya kari AtmA pudgala hai maahiiN| bahari doU nayani kari lokAloka saMbaMdhI trikAlavartI sarva jJeyani kauM 'vetti' kahie jAne hai, tAte vedaka kahie / bahuri vyavahAra kari apane deha kauM vA kevala samuddhAta kari sarva loka kauM ara nizcaya kari jJAna te sarva lokAloka kauM veveSTi kahie vyApa haiM, tAta viSNa khie| bahuri yadyapi vyavahAra kari karma ke vaza" saMsAra virSe pariNaba hai; tathApi nizcaya kari svayaM pApa hI Apa virSe jJAna - darzana svarUpa hI kari bhavati kahie pariNava hai; tAteM svayaMbhU khie| bahuri vyavahAra kari praudArika prAdika zarIra, yAka haiM ; tAtai zarIrI kahiye; nizcaya kari zarIrI nAhIM hai /
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ i nana Posdom 514 } gomaTasAra jIvApADa gAyara 3.65-366 bahuri vyavahAra kari manuSyAdi paryAyarUpa pariNAvaM hai ; tAtai mAnava kahie / upalakSaNa te nArakI vA tiryaMca vA deva kahie / nizcaya kari manu kahie jJAna, tIhiM vi bhavaH kahie sattArUpa hai; tAtai mAnava' kahie / ... bahuri vyavahAra kari kuTuMba, mitrAdi parigraha virSe sajati kahiye Asakta hoi pravate hai; tAteM saktA kahie / nizcayakari saktA nAhIM hai. / .. bahuri vyavahAra kari saMsAra virSe nAnA yoni virSe jAyate kahie upaje hai, jAta jaMtu kahiye / nizcaya kari jaMtu nAhIM hai / ....... ... ... .. bahuri vyavahAra kari mAna kahie ahaMkAra, so yAke haiN| tAta mAnI kahie / nizcayakari mAnI nAhIM hai| .. .. .. ... . bahuri vyavahAra kari mAyA jo kapaTAI; so yAkai hai; tAteM mAyAvI khie| nizcaya kari mAyAvI nAhIM hai| .. ... . ................ .... bahuri vyavahArakari mana, vacana, kAya kriyArUpa yoga yAkai hai ; tAteM yogI kahie / nizcaya kari yomI nAhIM hai| .: . bahuri vyavahAra kari sUkSma nigodiyA labdhi aparyAptaka kI jaghanya avagAhanA kari pradezani ko saMkocai hai; tAtai saMkuTa hai / bahuri : kevalisamuddhAtaH kari sarva loka viSa vyApa hai; tAta asaMkuTa hai / nizcaya kari pradezani kA saMkoca vistAra rahita kiMcit Una carama zarIra pramANa hai; tAtai saMkuTa, asaMkuTa nAhIM hai / .. .. bahuri doU naya kari kSetra, jo lokAloka, tAhi jAnAti (6) kahie jAne hai| tAtai kSetrajJa kahie / bahuri vyavahAra kari aSTa karmani ke abhyaMtara pravata hai / ara nizcaya kari caitanya svabhAva ke abhyaMtara pravata hai; tara aMtarAtmA kahie / ....... : cakAra se vyavahAra kari karma - nokarma rUpa mUrtIka dravyaM ke saMbaMdha te mUrtIkaH hai; nizcaya kari amUrtIka hai| ityAdika AtmA ke svabhAva jAnane / inikA vyAkhyAna isa pUrva virSe hai / yAke doya lAkha te teraha se kauM guNie ase chabbIsa koDi (260000000) pada haiN| ... . .... . ... umastr r PINiminarha emamananmimite ...
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aruarnaxikara bhAbATa / bahuri karma kA hai pravAda kAhie prarUpaNa, isavirSe asA karmapravAda nAmA AThamA pUrva hai / isavirSe mUla prakRti, uttara prakRti, uttarottara prakRtirUpa bheda lIeM baMdha, udaya, udIraNA, sattA rUpa avasthA ko dharai jJAnAvaraNAdika karma, tinike svarUpa kauM vA samavadhAna, IryApatha, tapasyA, adyaHkarma ityAdika kriyArUpa karmanikoM prarUpie hai / mAke doya lAgya se jile kI gugie, jaise eka koDi assI lAkha (18000000) pada haiN| bahuri pratyAkhyAyate kahie niSedhie hai pApa jAkari, aisA pratyAkhyAna nAmA navamAM pUrva hai / isavirSe nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla, bhAva apekSA jIvani kA saMhanana vA bala ityAdika ke anusAra kari kAla maryAdA lIe vA yAvajjIva pratyAkhyAna kahie sakala pApa sahita vastu kA tyAga; upavAsa kI vidhi, tAkI bhAvanA, pAMca samiti, tIna gupti ityAdi varNana kIjie hai / yAke doya lAkha te biyAlIsa kauM guNie, jaise caurAsI lAkha (8400000) pada haiN| 1. 'bahuri vidyAni kA hai anuvAda kahie anukramateM varNana isa virSe asA vidyAnuvAda nAmA dazamAM pUrva hai / isavirSe sAta se aMguSTha, pretsasena Adi alpavidyA ara pAMca sai rohiNI Adi mahAvidyA, tinakA svarUpa, samarthatA, sAdhanabhUta maMtra, yaMtra, pUjA, vidhAna, siddha bhaye pIche una vidyAni kA phala bahuri aMtarikSa, bhauma, aMga, svara, svapna, lakSaNa, vyaMjana, chinna e ATha mahAnimitta ityAdi prarupie / so yAke doya lAkha se pacAvana ko garigae ase eka koDa daza lAkha (11000000)' pada haiN| bahuri kalyANani kA hai vAda kahie prarUpaNa jAvirSe asA kalyArapavAda nAmA gyAraha pUrva hai / isa vi tIrthakara, cakravati, balabhadra, nArAyaNa, pratinArAyaNa inake garbha Adika kalyANa kahie mahA ucchava bahuri tinake kAraNabhUta SoDaza bhAvanA, tapazcaraNa prAdika kriyA / bahuri candramA, sUrya, graha. mAtra inikA gamana. vizeSa, grahaNa, zakuna, phala ityAdi vizeSa varNana kIjie haiM |yaaNke doya lAkha se teraha sai kauM gugie ase chabbIsa koDi (260000000) pada haiM / bahuri prANani kA hai prAdhAda kahie prarUpaNa isavirSe asA prAraNAvAda nAmA bArahvA pUrva hai / isavirSe cikitsA Adi pATha prakAra vaidyaka, para bhUtAdi vyAdhi dUra karane kauM kAraNa maMtrAdika vA viSa dUri karaNahArA jo jAMgulika, tAkA karma kA
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ | mommaTasAra jIvakAsa gAthA 369.368 Haramati ADDOL / - Tamang ulamELATHArearm ilA, piMgalA, suSmaNA, ityAdi svarodaya rUpa bahuta prakAra kAraNarUpa sAsosvAsa kA bheda; bahuri daza prANani kI upakArI vA anupakArI vastu gatyAdika ke anusAri varNana kIjie hai; so jAke doya lAkha se chaha se pacAsa kauM mugie, aise teraha koDi (130000.000) pada haiN| bahuri kriyA kari vizAla kahie vistIrNa, zobhAyamAna jaisA kriyAvizAla nAmA terahvAM pUrva hai / isavirSe saMgIta, zAstra, chaMda, alaMkArAdi zAstra, bahattari kalA, causaThi strI kA guraNa zilpa Adi cAturyatA, garbhAdhAna prAdi caurAsI kriyA, samyagdazanAdi eka se pATha kriyA, devavaMdanA prAdi pacIsa kriyA aura nitya naimittika kriyA ityAdika prarUpie haiM / yAke doya lAkha te cyAri se pacAsa kauM gurigae ase nava koDi (60000000) pada haiM / bahuri trilokani kA bidu kahie avayava bhara sAra so prarUpie hai, yAvirSe jaisA trilokabiMdusAra nAmA caudahvAM pUrva hai / isavirSe tIna loka kA svarUpa para chabbIsa parikarma, pATha vyavahAra, cyAri bIja ityAdi gaNita ara mokSa kA svarUpa, mokSa kA kAraNabhUta kriyA, mokSa kA sukha ityAdi varNana kIjie hai / yAke doya lAkha teM chaha se pacIsa kauM gurigae, ase bAraha koDi pacAsa lAkha (125000000)pada haiN| ase caudaha pUrvani ke padani kI saMkhyA ho hai / ihAM doya lAkha kA guNakAra kA vidhAna kari gAthA virSe saMkhyA kahI thI; tAtai TIkA virSe bhI tesai hI kahI hai / sAmAiya cauvIsatthayaM, tado vaMdaraNA paDikkamaNaM / veNaiyaM kidiyamma, dasaveyAlaM ca uttarajjhayaNaM // 367 // kappavavahAra-kappAkappiya-mahakappiyaM ca puMDariyaM / mahapuMDarIyaNisihiyamiti cohasamaMgabAhirayaM // 368 // sAmAyika savizastavaM, sato vaMdanA pratikamaraNaM / vanayika kRtikarma, dazavakAlikaM ca uttarAdhyayanaM // 367 / / kalpyavyavahAra - kalpyAkalpya - mahAkalpyaM ca puMDarIkaM / mahApuMDarIka niSiddhikA iti caturdazAMgavAha / / 3683 // a nav - - ----. % A ..... R - - .. - - - ..................... AHINE- man-Aakaune .. ... - -
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ amat sAvarajJAnacandrikA bhASATImA m Aaihanmatomum TokA - bahuri prakIrNaka nAmA aMgabAhya dravyazruta, so codaha prakAra hai| sAmAyika, caturviMzatistava, vaMdanA, pratikramaNa, dainayika, kRtikarma, dazavakAlika, uttarAdhyayana, kalpyavyavahAra, kalpyAkalpya, mahAkalpya, puMDarIka, mahApuMDarIka, niSiddhikA / tahAM saM kahie ekasyapana kari prAyaH kahie Agamana para dravyani ta nivRti hoi, upayoga kI AtmA virSe pravRtti 'yaha maiM jJAtA draSTA hauM' ase AtmA virSe upayoga so sAmAyika kahie / jAteM eka ho AtmA, so jAnane yogya hai; tAtai jJeya hai| ara jAnane hArA hai. tAtai jJAyaka hai / tAteM Apa kauM jJAtA draSTA anubhava hai| . athavA sama kahie rAga-dveSa rahita madhyastha AtmA, tisa viSa AyaH kahie upayoga kI pravRtti; so sAmAyika kahie, samAya hai prayojana jAkA so sAmArika kahie / nitya naimittika rUpa kriyA vizeSa, tisa sAmAyika kA pratipAdaka zAstra so bhI sAmAyika kahie / so nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla, bhAva bheda kari sAmAyika chaha prakAra hai| tahAM iSTa - aniSTa nAma virSe rAga dveSa na karanA / athavA kisI vastu kA sAmAyika asA nAma dharanA, so nAma sAmAyika hai| bahuri manohara vA amanohara jo strI - puruSAdika kA prAkAra lIe kATha, lepa, citrAmAdi rUpa sthApanA tina virSe rAga - dveSa na krnaa| athavA kisI vastu virSe yaha sAmAyika hai; jaisA sthApanA kari sthApyo havA vastu, so sthApanAsAmAyika hai / bahuri iSTa - aniSTa, cetana * acetana dravya virSe rAga - dveSa na karanA / athavA jo sAmAyika zAstra kI jAne haiM para vAkA upayoga sAmAyika viSaM nAhIM hai, so jIva vA usa sAmAyika zAstra ke jAnanevAle kA zarIrAdika, so dravya sAmAyika hai / bahuri grAma, nagara, banAdika iSTa aniSTa kSetra, tina virSe rAga dveSa na karanA, so kSetra sAmAyika hai / bahuri basaMta Adi Rtu para zuklapakSa, kRSNapakSa, dina, vAra, nakSatra ityAdi iSTa * aniSTa kAla ke vizeSa, tinivirSe rAga-dveSa na karanA, so kAla sAmAyika
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ 518 gommaTasAra jIvakANDa gAthA 360-368 mmomsonagricursoameramani HAARAMD ROM AAMADAANTI- A INME bahuri bhAva, jo jIvAdika tattva virSe upayogarUpa paryAya, tAke mithyAtvakaSAyarUpa saMklezapanA kI nivRtti athavA sAmAyika zAstra kI jAna hai ara usa hI viSa upayoga jAkA hai, so jIva athavA sAmAyika paryAya rUpa pariNamana, so bhAvasAmAyika hai / aseM sAmAyika nAmA prakIrNaka kahA hai| bahuri jisa kAla virSe jinakA pravartana hoi, tisa kAla virSe tina hI caubIsa tIrthakarani kA nAma, sthApanA, dravya, bhAva kA prAzraya kari paMca kalyANaka, cautIsa atizaya, ATha prAtihArya, parama audArika divya zarIra, samavasaraNasabhA, dharmopadeza denA ityAdi tIrthaMkarapane kI mahimA kA stavana, so catuvizatistava kahie / tarakA pranigAdaka zAstra, so natizAlisTa jAmA prakIrNaka hai| . . bahuri eka tIrthaMkara kA avalaMbana kari pratimA, caityAlaya ityAdika kI stuti, so vaMdanA kahie / yAkA pratipAdaka zAstra, so caMdanA prakIrNaka kahie / bahuri pratikramyate kahie prasAda kari kIyA hai devasika Adi doSa, tinikA nirAkaraNa jAkari kIjie, so pratikramaNa prakIrNaka khie| so pratikramaNa prakIrNaka sAta prakAra hai - devasika, rAtrika, pAkSika, cAturmAsika, sAMvatsarika, aipithika uttamArtha / tahAM saMdhyAsamaya dina virSe kIyA doSa, jAkari nidhArie, so devasiMka hai / bahari prabhAtasamaya rAtri virSa kIyA doSa jAkari nivArie, so rAtrika hai / bahari paMdraha dina, pakSa virSe kIyA doSa jAkari nivArie, so pAkSika kahie / bahuri cauthe mahIne cyArimAsa virSe kIe doSa jAkari nivArie, so cAturmAsika kahie / bahuri varSaveM dina ekavarSa virSa kIe doSa jAkari nivArie, so sAMvatsarika kahie / bahuri gamana kara se nipajyA doSa jAkari nivArie; so aipithika kahie / bahuri sarva paryAya saMbaMdhI doSa jAkari nivArie; so uttamArtha hai / jaise sAta prakAra pratikramaNa jaannaa| so bharatAdi kSetra para du:SamAdikAla, chaha saMhanana kari saMyukta sthira vA asthira puruSani ke bheda, tinakI apekSA pratikramaNa kA pratipAdaka zAstra, so pratikramasa nAmA prakorsaka kahie / NIROI D
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ samparamAnakandrikA bhASATIkA 1 m emomsaina bahari vinaya hai prayojana jAkA, so bainayika nAmA prakIrNaka kahie / isavirSe jJAna, darzana, cAritra, tapa, upacAra saMbaMdhI paMca prakAra vinaya ke vidhAna kA prarUpaNa hai| __bahuri kRti kahiye kriyA, tAkA karma kahie vidhAna, isavirSe prarUpie hai| so kRtikarma nAmA prakIrmaka kahie / isavirSa arhata, siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu Adi nava devatAni kI vaMdanA ke nimitta Apa AdhIna honA; so AtmAdhInatA ara girada bhramaNarUpa tIna pradakSiNA sara pRSTI haiM mAMsa mAha jora namavAra para zira navAi cyAri namaskAra ara hAtha jor3i pheranarUpa bAraha Avarta ityAdi nitya - naimittika kriyA kA vidhAna nirUpie hai| bahuri vizeSa rUpa je kAla, te vikAla kahie / tinikoM hote jo hoya so vaikAlika, so daza vaikAlika isa virSe prarUpie hai, asA dazakAlika nAmA prakorNaka hai / isa viSa munikA prAcAra ara pAhAra kI zuddhatA ara lakSaNa prarUpie hai| Ham bahuri uttara jisa virSe adhIyate kahie padie; so uttarAdhyayana nAmA prakorSaka hai / isa virSe cyAri prakAra upasarga, bAIsa pariSaha, inike sahane kA vidhAna vA tinikA phala para isa prazna kA yahu uttara aseM uttara vidhAna prarUpie hai / bahuri kalpya kahie yogya AcaraNa, so vyavahriyate asmin kahie pravRttirUpa kIjie jAvirSe asA kalyavyavahAra nAmA prakorNaka hai / isa virSe munIzvarani ke yogya prAcaraNani kA vidhAna ara ayogya kA sevana hote prAyazcitta prarUpie hai| bahuri kalpya kahie yogya para akalpya kahie ayogya prarUpie haiM jAvirSe, asA kalpyAkalpya nAmara prakIrNaka hai / isavirSe dravya, kSetra, kAla, bhAva apekSA sAdhuni kauM yahu yogya hai, yahu ayogya hai; asA bheda prarUpie hai / bahuri mahatAM kahie mahAn puruSani ke kalpya kahie yogya, asA prAcaraNa jAvirSe prarUpie hai, so mahAkalpya nAmA prakIrNaka hai / isavirSe jinakalpI mahAmunini ke utkRSTa saMhanana yogya dravya, kSetra, kAla, bhAva virSe pravarte tinake pratimAyoga vA AtApanayoga, abhrAvakAza, vRkSatala rUpa trikAla yoga ityAdi prAcaraNa prarUpie hai| ara sthavirakalpIti kI dIkSA, zikSA, saMgha kA poSaya, yathAyogya zarIra kA samA
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ 520 1 I deer kA gAyA 366 air; so AtmasaMskAra sallekhanA uttama artha sthAna kI prApta uttama prArAdhanA, after fazeSa prarUpae hai / bahuri puMDarIka nAmA prakIrNaka bhavanavAsI, vyaMtara, jyotiSI, kalpavAsI ini viSa upajane ko kAraNa aMsA dAna, pUjA, tapazcaraNa, akAmanirjarA, samyaktva, saMyama ityAdi vidhAna prarUpiye hai| vA tahAM upajane haiM jo vibhavAdi pAie, so prarUpiye hai| bahuta mahAna joka, so mahAmuMDarIka nAmA prakIrNaka hai / so mahAdhika je iMdra, pratIMdra, zrahamiMdrAdika, tinaviSai upajane kauM kAraNa ase vizeSa tazcaraNAdi, vinikoM rUpa hai / bahuri niSedhanaM kahie prasAda kari kIyA doSa kA nirAkaraNa; so niSiddha kahie saMjJA viSeka pratyayakari niSiddhikA nAma bhayA, so asA niSiddhakA nAma prakIrNaka prAyazcita zAstra hai / isa viSai pramAdateM kIyA doSa kA vizuddhatA ke nimitta aneka prakAra prAyazcitta prarUpie haiM / yAkA nisatikA asA bhI nAma hai / jaise aMgabAhya zrutajJAna caudaha prakAra kA yAke akSarani kA pramANa pUrva kA hI hai / zrutajJAna kI mahimA kahai haiM sudakevalaM ca NANaM, doNi vi sarisANi hoti bohAdo / sudaNANaM tu parokkha, paJcakkhaM kevalaM gANaM // 366 // zrutakevalaM ca jJAna, dve api so bhavato bodhAt / zrutajJAnaM tu parokSaM, pratyakSaM kevalaM jJAnaM // 369 // // TIkA - zrutajJAna aura kevalajJAna doU samasta vastuni ke dravya, guraNa, paryAya jAmane kI apekSA samAna haiM / itanA vizeSa zrutajJAna parokSa hai; kevalajJAna pratyakSa hai / ! bhAvArtha jaise kevalajJAna kA zraparimita viSaya hai; taiseM zrutajJAna kA apa rimita viSaya hai / zAstra te sabaini kA jAnane kI zakti hai; pari zrutajJAna sarvotkRSTa
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAnadhavikA bhASATokA ] {521 bhI ho, to bhI sarva padArthani viSai parokSa kahie avizada, aspaSTa hI hai / jAteM mUrtika padArthani viSai vA sUkSma artha- paryAyani viSai vA anya sUkSma zraMzani viSai vizadA kari pravRtti zrutajJAna kI na ho hai / bahuri je mUrtika vyaMjanaparyAya vA anya sthUla aMza isa jJAna ke viSaya haiM / tini viSe bhI avadhijJAnAdi kI nAI pratyakSa rUpa na pravarteM hai / tAtai zrutajJAna parokSa hai / bahuri kevalajJAna pratyakSa kahie padArtha, sthUla -- sUkSA tithi vizada para spaSTarUpa mUrtika- amUrtika hai jAte samasta grAvaraNa ara vIryAtarAya ke kSaya ne prakaTa ho hai, tAteM pratyakSa hai / akSa kahie zrAtmA, tihiM prati nizcita hoi, koI para dravya kI apekSA na cAhe, so pratyakSa kahie / pratyakSa kA lakSaNa vizada vA spaSTa hai | jahAM apane viSaya ke jAnane maiM kasara na hoi tAka vizada yA spaSTa kahie / bahuri upAtta vA anupAttarUpa para dravya kI sApekSA ko lIe jo hoi, so parokSa kahiye / yAkA lakSaraNa pravizada - aspaSTa jAnanA / mana, netra anupAta hai; anya cAri iMdrI upAtta haiM / zrutajJAna kevalajJAna viSai pratyakSa parokSa lakSaNa bheda se bheda hai / bahuri viSaya apekSA samAnatA hai / soI samaMtabhadrAcArya devAgama stotra viSaM kalA hai syAdvAvakevalajJAne, sarvatatvaprakAzane / bhedaH sAkSAdasAkSAcca hyavastvamyatamaM bhavet 11 yAkA artha syAdvAda tau zrutajJAna zrara kevalajJAna e doU sarva tattva ke prakAzI haiM, parantu pratyakSa parokSa bheda teM bheda pAie haiM / ini doU pramANani viSe anya tama jo eka, so vastu hai| eka kA prabhAva mAneM doUni kA abhAva - vinAza jAnA / - ari zAstrakartA paisaTha gAthAni kari avadhijJAna kI prarUpa haiM zravayadi ti ohI, sImANANe tti vaNNiyaM samaye / bhavaguNapaccayavihiyaM, jamohiNAraNo tti rakhaM beMti // 370 // 2 1. pAThabheda - jamohi tamohi / 2. paDAgama - valA pustaka 1, gAvA saM. 184 pRSTha 361 /
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ 522 ] (gommaTasAra jIyakASTa mAmA 371 meme-sAmA - zravadhIyata ityavadhiH sImAjJAnamiti variNataM samaye / bhavaguraNapratyayavidhika, yadavadhijJAnamiti bruvaMti // 370 / / - TIkA -- avadhIyate kahie dravya, kSetra, kAla, bhAva kari parimANa jAkA kIjie, so avadhijJAna jAnanA / jaise mati, zruta, kevalajJAna kA viSaya dravya, kSetrAdi kari aparimita hai; tesai avadhijJAna kA viSaya aparimita naahiiN| zrutajJAna kari bhI zAstra ke bala teM aloka vA anantakAla Adi jAneM / avadhijJAna kari jetA dravya, kSetra, kAla, bhAva pramANa ArauM kaheMge; titanA hI pratyakSa jAneM / tAteM sImA jo dravya kSetrAdi kI maryAdA, tAkI lIe haiM viSaya jAkA, asA jo jJAna, so avadhijJAna hai; ase sarvajJadeva siddhAMta virSe kahe haiN| pa yan - -- -- ----- - to -- so avadhijJAna doya prakAra kahyA hai / eka bhavapratyaya, eka guragapratyaya / tahAM bhava jo bArakAdika paryAya, tAke nimitta tai hoi; so bhavapratyaya kahie, jo nArakAdi paryAya dhArai sAke avadhijJAna hoi hI hoi; tAtai isa avadhijJAna ko bhavapratyaya kahie / bahuri guNapratyaya kahie samyagdarzanAdi rUpa, so hai nimitta jAkA; so guNapratyaya kahie / manuSya, tiryaca sarva hI ke navadhijJAna nAhIM; jAkai samyagdarzanAdika ko vizuddhatA hoi, tAkai avavijJAna hoi; tAte isa avadhijJAna kauM guraNapratyaya kahie / bhavapaccAiko suraNirayAraNaM titthe vi smvguttho| guNapaccaigo paratiriyANaM saMkhAdicihaNabhavo // 371 // bhavapratyayakaM suranArakANAM tIrthe'pi sarvAMgottham / guNapratyayaka naratiraracA zaMkhAdicihna bhayam // 371 / / TIkA ---- tahAM bhavapratyaya avadhijJAna devani ke, nArakIni ke ara carama zarIrI tIrthakara devani ke pAie hai / so yahu bhavapratyaya avadhijJAna 'sarvAMgotthaM kahie sarva prAtmA ke pradezani viSa tiSThatA avadhijJAnAvaraNa ara vIryAtarAya karma, tAke kSayopazama te utpanna ho hai| bahuri guNapratyaya avadhijJAna hai, so paryApta manuSya para saMnI paMceMdrI paryApta tiryaca, inike saMbhava hai / so yaha guNapratyaya avadhijJAna 'zaMkhAdicinhabhavam' kahie - - ca i indiamer - ..-ainme"- - - m - - IH
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ sor / 523 nAbhi ke Upari zaMkha, kamala, vana, sAMthiyA, mAchalA, kalasa ityAdika kA AkAra rUpa jahAM zarIra viSa bhale lakSaNa hoi; tahAM saMbaMdhI je prAtmA ke pradeza, tini viSaM / tiSThatA jo avadhijJAnAvaraNa karma para vIryAtarAya karma, tinike kSayopazama se utpanna bhavapratyaya avadhijJAna virSe bhI samyagdarzanAdi guNa kA sadbhAva hai, tathApi una guNoM kI apekSA nAhIM karane te bhavapratyaya kahyA ara guNapratyaya virSe manuSya tiryaMca bhava kA sadbhAya hai; tathApi una paryAyani kI apekSA nAhIM karane se guNapratyaya kahyA hai| guNapaccaigo chaddhA, aNugAvadvidapavaDDhamANidarA / desohI paramohI, sabbohi tti ya tidhA mohI // 372 // guraNapratyayakaH SoDhA, anumAvasthitapravardhamAnetare / dezAdhiH paramAvadhiH, sarvAvadhiriti ca tridhA avadhiH // 372 / / TIkA - jo guNapratyaya avadhijJAna hai, so chaha prakAra hai - anugAmI, avasthita, vardhamAna, ara itara kahie. ananugAmI, anavasthita, hIyamAna aseM chaha prakAra haiN| tahAM jo avadhijJAna apane svAmI jIva ke sAtha hI gamana kareM; tAkauM anugAmI kahie / tAke tIna bheda - kSetrAnugAmI, bhavAnugAmo, ubhayAnugAmI / tahA~ jo avadhijJAna jisa kSetra viSa upajyA thA, tisa kSetra ko chor3i, jIva aura kSetra virSe bihAra kIyA, tahAM bhI vaha avadhijJAna sAthi hI rahmA, vinaSTa na huvA aura paryAya dhari vinaSTa hoi, so kSetrAnugAmI kahie / bahuri jo avadhijJAna jisa paryAya virSe upajyA thA, tisa paryAya ko choDi, jIva aura paryAya ko dharcA tahAM bhI vaha avadhijJAna sAthi hI rahyA, so bhayAnugAmI kahie / bahuri jo avadhijJAna jisa kSetra vA paryAya viSa upajyA zrA, tAta jIva anya bharatAdi kSetra virSe gamana kIyA vA anya devAdi paryAya dharcA, tahAM sAthi ho rahai, so ubhayAnugAmI kahie / .. bahuri jo avavijJAna apane svAmI jIva kI sAthi gamana na kara, so ananugAmI kahie / yAke tIna bheda kSetrAnanugAmI, bhavAnanugAmI, ubhayAnanugAmI / tahAM jo avadhijJAna jisa kSetra viSa upajyA hoi, tisa kSetra virSe to jIva aura paryAya dharau yA
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ 524 ] [ gommaTasAra jonakA gAva 373 / mati gharI vaha avadhijJAna sAthi ho rahe hai ara usa kSetra teM jIva aura koI bharata, airAvata, videhAdi kSetrani viSai gamana kare, to vaha jJAna apane upajane kA kSetra hI fai vinaSTa hoi, so kSetrAnanugAmI khie| bahuri jo avadhijJAna jisa paryAya vi upayA hoi, tisa paryAya viSe to jIva aura kSetra viSai to gamana karo vA mati karau vijJAna sAthi ra anya koI deva manuSya Adi paryAya dhara to apane upajane kA paryAya viSe vinaSTa hoi, so bhavAnanugAmI kahiye / bahuri jo raftart aura kSetra viSai vA aura paryAya viSe jIva ko prApta hote sAthi na rahe; apane upajane kA kSetra vA paryAya viSe ho vinaSTa hoi; so ubhayAnanugAmI kahie / bahuri jo avadhijJAna sUryamaMDala kI jyoM ghaTai badhai nAhIM, eka prakAra hI rahe; so avasthita kahie / bahuri jo avadhijJAna kadAcit badhai kadAcit ghaTe, kadAcit avasthita rahai; so avasthita kahiye / bahuri jo avadhijJAna zukla pakSa ke caMdramaMDala kI jyoM baghatA baghatA apane utkRSTa paryaMta badhe, so vardhamAna kahie / bahuri jo avadhijJAna kRSNa pakSa ke caMdramaMDala kI jyoM ghaTatA ghaTatA apane nAza paryaMta ghaTai; so hoyamAna kahie / ase guNapratyaya avadhijJAna ke chaha bheda kahe / bahuri taise hI sAmAnyapane avadhijJAna tIna prakAra haiM- dezAvadhi, paramAvadhi, sarvAvadhi e tIna bheda haiM / tahAM guNapratyaya dezAvadhi hI chaha prakAra jAnanA ! raveen ohI, desohI hodi paramasavvohI / gurauveeso khiyamA, desohI vi ya guNe hobi // 373 // rastrustafdhaH, dezAvadhiH bhavati paramasarvAvadhiH / Terrrrest niyamAt, dezAvadhirapi ca guNe bhavati // 373 // TIkA bhavapratyaya avadhi tau dezAvadhi ho hai, jAte deva, nArakI, tIrthaMkara inake paramAvadhi sarvAvadhi hoi nAhIM / - gRhastha, bahuri paramAvadhi para sarvAvadhi nizvaya sauM guNapratyaya hI hai; jAteM saMyamarUpa vizeSa guraNa binA na hoMi /
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyAsAmacandrikA bhASATokA ] [ 525 ___ bahuri dezAvadhi bhI samyagdarzanAdi guNa hota saMte ho hai; tAteM guNapratyaya avadhi to tIna prakAra hI hai / para bhavapratyaya avadhi eka dezAvadhi hI hai / desAvahissa ya avaraM, raNaratiriye hovi saMjadahmi varaM / paramohI savohI, caramasarIrassa viradassa // 374 // dezAvadhezca pravara, naratiraznoH bhavati saMyate varam / paramAvadhiH sarvAvadhiH, caramazarIrasya viratasya / / 374 / / TIkA -- dezAvadhi kA jaghanya bheda saMyamI vA asaMyamI manuSya, tithaMca viSa hI ho hai| deva, nArakI virSe na ho hai| bahuri dezAvadhi kA utkRSTa bheda saMyamI, mahAvratI, manuSya virSe hI ho hai; jAte aura tIna gati virSe mahAvata saMbhave nAhIM / pahari paramAdhi ara savidhi barA vA utkRSTa (vA) carama zarIrI mahAvrato manuSya vi saMbhava hai| carama kahie saMsAra kA aMta virSe bhayA, tisa hI bhavate mokSa hone kA kAraNa, asA vajJavRSabhanArAca zarIra jisakA hoi, so caramazarIrI kahie / paDivAdI desohI, appaDivAdI havaMti sesA o| micchattaM abiramaraNaM, ga ya paDivajjati carisaduge // 37 // pratipAtI dezAvadhiH, apratipAtinau bhavataH zeSau aho| mithyAtvamaviramaNaM, na ca pratipadyante caramadvike // 375 // TIkA --- dezAvadhi hI pratipAtI hai| zeSa paramAvadhi, sarvAvadhi pratipAtI naahiiN| pratipAta kahie samyak cAritra sauM bhrATa hoi, mithyAtva asaMyama ko prApta honA, tIhiM saMyukta jo hoi; so pratipAtI kahie / ' jo pratipAtI ta hoi so apratipAtI kahie / dezAvadhiyAlA to kadAcit samyaktva cAritra sauM bhraSTa hoi, mithyAtva asaMyama ko prApta ho hai / para caramavika kahie aMta kA paramAvadhi - sarvAvadhi doya jJAna virSe vartamAna jIva, so nizcaya sauM
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ % [ gomaTasAra jIvakAma yA 376-377 mithyAtva ara adhirati kauM prApta na ho hai / jAte dezAvadhi to pratipAtI bhI hai; apratipAtI bhI hai| paramAvadhi, sarvAvadhi apratipAtI hI haiN| dajvaM khetaM kAlaM, bhAvaM paDi vi jANade prohI / avarAdukkasso tti ya, biyapparahido du sambohI // 376 // dravyaM kSetra kAla, bhAvaM prati rUpi jAnIte avadhiH / avarAvuraskRSTa iti ca, vikalparahitastu sarvAvadhiH // 376 / / TokA - avadhijJAna jaghanya bheda teM lagAi utkRSTa bheda paryaMta asaMkhyAta loka pramANa bheda dharai hai; so sarva dravya, kSetra, kAla, bhAva prati maryAdA lIe rUpI jo pudgala ara pudgala saMbaMdha kauM gharai saMsArI jIva, tinikauM pratyakSa jAne hai / bahuri sarvAvadhijJAna hai, so jaghanya, madhyama, utkRSTa bheda rahita, hAni - vRddhi rahita, avasthita sarvotkRSTatA ko prApta hai, jAte avadhijJAnAvaraNa kA utkRSTa kSayopazama tahAM hI saMbhava hai / tAte dezAvadhi, paramAvadhi ke jaghanya, madhyama, utkRSTa bheda saMbhava hai| NokammurAlasaMcaM, majjhimajogojjiyaM savissacayaM / loyavibhattaM jANadi, avarohI bavvado riNayamA // 377 // nokau dArikasaMcayaM, madhyamayogAjitaM sabinasopacayam / lokavibhaktaM jAnAti, pravarAvadhiH dravyato niyamAt // 377 / / TIkA - madhyama yoga kA pariNamana te nipajyA asA nokarmarUpa audArika zarIra kA saMcaya kahie dvadhaM guNahAni kari audArika kA samayaprabaddha kauM guNie, tihiM pramANa audArika kA sattArUpa dravya, bahuri so apane yogya visrasopacaya ke paramANUni kari saMyukta, tAkI lokapramANa asaMkhyAta kA bhAga dIeM, jo eka bhAga mAtra dravya hoi, tAvanmAtra hI dravya ko jaghanya avadhijJAna jAna hai / yAteM alpa skaMdha kauM na jAne hai; jaghanya yogani teM jo nipaja hai saMcaya, so yAteM sUkSma ho hai; tAtai tisa kauM jAnane kI zakti nAhIM / bahuri utkRSTa yogani teM jo nipaja hai saMcaya, so yAta sthUla hai, tAkI jAna hI haiM jAteM jo sUkSma kauM jAneM, tAke usate sthUla kauM jAnane meM kichU viruddha (virodha)nAhIM / tAtai yahAM madhyama yogani kari nipajyA asA audArika zarIra kA saMcaya kahyA / bahuri visrasopacaya rahita sUkSma ho hai, tAteM vAka jAnane kI zakti - - - nipur i - ns
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ tomAravA mdhyngdhaa aadhaakaa / nAhIM; tAte visrasopacaya sahita kahA / ase skaMdha kauM loka ke jitane pradeza haiM, utane khaMDa kariye / tahAM eka khaMDa pramANa pudgala paramANUni kA skaMdha nevAdika iMdriyani ke gocara nAhIM ! tAkI jaghanya dezAvadhijJAna pratyakSa jAne hai| jaisA jaghanya dezAvadhi jJAna kA viSayabhUta dravya kA niyama khaa| suhamaNigodaapajjattayassa, jAdassa tdiysmymhi| . avarogAhaNamANaM, jahaNNayaM ohikhettaM tu // 378 // sUkSmanimonAparyAptakasya, jAtasya tRtIyasamaye / / avarAvagAhanamAnaM, jaghanyakamavadhikSetraM tu // 378 // TIkA --bahari sUkSma nigodiyA labdhi aparyAptaka ke janma se tIsarA samaya ke virSe jaghanya avagAhanA kA pramANa pUrva jIva samAsAdhikAra virSe kahA thA, tIhiM pramANa jaghanya avagAhanA kA kSetra jAnanA / itane kSetra virSe pUrvokta pramANa lIe vA tisata sthUla jete pudgala skaMdha hoi, tinikoM jaghanya dezAvadhijJAna jAna hai / isa kSetra ke bArai tiSThate je hoi, tinakauM na jAne hai, jaise kSetra kI maryAdA kahI / avarohikhettadIhaM, vitthArussehayaM Na jaannaamo| aNNaM puNa samakaraNe, avarogAhaNapamANaM tu // 376 // pravarAvadhikSetradIrgha, vistArotsedhakaM na jAnImaH / anyas punaH samIkaraNe, avarAvagAhanapramANaM tu // 379 // / TIkA - bahuri jaghanya dezAvadhijJAna kA viSaya bhUta kSetra kI laMbAI, caur3AI, UMcAI kA pramANa hama na jAne hai kitanA kitanA hai; jAte ihAM asA upadeza nAhI, paraMtu parama guruni kA upadeza kI paramparA se itanA jAne haiM; jo bhuja, koTi, veni kA samIkaraNa teM jo kSetraphala hoi, so jaghanya avagAhanA ke samAna ghanAMgula ke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra ho hai / AmhI sAmhI doya disAni viSaM jo koI eka dizA saMbaMdhI pramANa, so bhuja khiye| avazeSa doya disAni virSe koI eka dizA saMbaMdhI pramANa, so koTi kahie ! ATERamanand
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ 528 ] UMcAI kA pramANa kauM, vedha kahie / pravRtti biSa laMbAI, UMcAI, caur3AI tIna nAma haiM / so inikA kSetra, khaMDa vidhAna teM samAna pramANa kari kSetraphala kIe, jo pramANa Ave, titanA kSetraphala jAnanA / jaghanya zravadhijJAna ke kSetra kA ara jaghanya avagAhanA rUpa kSetra kA kSetraphala samAna hai, itanA to hama jAneM haiM / zrara bhuja, koTi, vedha kA pramANa kaise hai ? so hama jAnate nAhIM, adhika jJAnI jAne hI haiM / [ gommaTasAra jauvakANDa gAthA 350 zravarogAhaNamAraNaM, ussehaMgulaprasaMkhabhAgassa / sUissa ya ghaNapadaraM, hodi hu takhettasamakaraNe // 380 // TIkA kahA, so kaisA pravarAvagAhanamAnamutsedhAMgulA saMkhyabhAgasya / sUcezca dhanaprataraM bhavati hi tatkSetrasamIkaraNe // 380 // ihAM koU prazna kareM ki jaghanya zravagAhanArUpa kSetra kA pramANa hai ? tAkA samAdhAna jaghanya avagAhanA rUpa kSetra kA AkAra koU eka niyama rUpa nAhIM tathApi kSetra, khaMDa vidhAna kari sadRza kIjie, taba bhuja kA vA koTi kA vAveva kA pramANa utsedhAMgula kauM yogya asaMkhyAta kA bhAga dIeM, jo eka bhAga kA pramANa hoi, titanA jAnanA / bahuri bhuja kauM vA koTi kauM vA vedha ko paraspara gurauM, ghanAMgula ke asaMkhyAta bhAgamAtra prakaTa kSetraphala bhayA, so jaghanya zravagAhanA kA pramANa hai / yAhI ke samAna jadhanya avadhijJAna kA kSetra hai / ihAM kSetra, khaMDa vidhAna kari samIkaraNa kA udAharaNa aura bhI dikhAie hai / - jaise lokAkAza UMcAI, caur3AI, laMbAI viSe honAdhika pramANa lIe hai / tAkA kSetraphala phailAie, taba tIna se tetAlIsa rAjU pramANa ghanaphala hoi, ara jo hInAdhika ka badhAi ghaTAi, samAna pramANa kari sAta sAta rAjU kI UMcAI, laMbAI, caur3AI kalpi paraspara guraNana kari kSetraphala kiijie| taba bhI tIna se telAlIsa hI rAjU hoi / jaise hI ihAM jaghanya kSetra kI laMbAI, caur3AI, UMcAI hInAdhika pramANa lIeM hai / pari kSetra khaMDa vidhAna kari samIkaraNa kIjie, taba UMcAI. kA vA caur3AI kA kA laMbAI kA prabhAga utsedhAMgula ke prasaMkhyAtaveM bhAgamAtra hoi / 1
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ naphAlnupa klNji maadhHiikaa ] [ 528 OEMEWA inikauM paraspara guNana kIe, ghanAMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramAgadhana kSetraphala ho hai, so itanA hI pramANa jaghanya avagAhanA kA hai| para itanA hI pramANa jaghanya avadhijJAna ke kSetra kA hai, tAteM samAna kahai haiM / avaraM tu ohikhetaM, ussehaM aMgulaM have jmhaa| suhamogAhaNamANaM, uvari pamANaM tu aMgulayaM // 381 / / avaraM tu adhikSetra, utsedhamaMgulaM bhavedyasmAt / samAvagAhanamAnamupari pramANaM tu aMgulakam / / 381 // TIkA - bahuri jo yaha jaghanya avagAhanA samAna jaghanya dezAvadhi kA kSetra, dhanAMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga mAtra kahA, so utsedhAgula kA dhana pramANa jo dhanAMgula, tAke asaMkhyAta bhAmamAtra jAnanA / jAteM ihAM sUkSma nigoda, labdhi apAryAptaka kI jaghanya avagAhanA ke samAna jaghanya dezAvadhi kA kSetra kahyA, so zarIrani kA pramANa hai, so utsedhAMgula hI meM hai, jAteM paramAgama virSe asA kahyA hai ki deha, geha, grAma, nagara ityAdika kA pramANa utsedhAMgula se hai / tAte ihAM jaghanya avadhijJAna ke kSetra kA pramANa bhI utsedhAMgula kI hI apekSA jAnanA ! isa utsedhAMgula kA hI nAma vyavahArAMgula hai| ___ bahuri Agai jo 'aMgulamAliyAe bhAgamasaMkhejja' ityAdi sUtra ukta kAMDakani virSe aMgula kahA hai / so vaha aMgula pramANAMgula jAnanA / jAte vAke prAgai hasta, kroza, yojana, bharata, kSetrAdi uttarottara kahaiM haiM / bahuri pAgama vi dvIpa, kSetrAdi kA pramANa pramANAMmula te kayA hai / tAteM tahAM pramANAMgula hI kA grahaNa krnaa| avarohikhettamajhe, avarohI avaradavvamavagamadi / taddanyassavagAho, ussehAsaMkhaghaNapadaro // 352 // aparAvadhikSetramadhye aparAvadhiH avaradravyamavagacchati / tadravyasyAvagAhaH utsevAsaMkhyadhanaprasaraH // 382 / / TIkA - tIhi jaghanya avadhijJAna saMbaMdhI kSetra virSe je pUrvokta jaghanya avadhi jJAna ke viSaya bhUta dravya tiSThai haiM; timakauM jaghanya dezAvadhijJAnI jIva jAneM hai| tIhi kSetra virSe taise audArika zarIra ke saMcaya kauM loka kA bhAga dIe eka bhAga mAtra khaMDa
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ 530 / . gommaTasAra jIvakANDa mAza 383-384 mamaliniiminimimammeeniesic asaMkhyAta pAie haiM; tini sabani kauM jAna hai / bahuri isa pramANa se eka, doya Adi jisa skaMdhani ke baMdhate pradeza hoMhi tinikauM to jAne hI jAna; jAte sUkSma ko jAneM sthUla kA jAnanA sugama hai / bahuri jo pUrve jaghanya avadhijJAna saMbaMdhI dravya kahA thA, tisakI avagAhanA kA pramANa, tisa jaghanya avadhi kA kSetra kA pramANa ke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hai, tathApi dhanAMgula ke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hI hai / ara. vAkai bhuja, koTi, vedha kA bhI pramANa sUccaMgula ke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hai| asaMkhyAta ke bheda ghane haiM, tAte yathAsaMbhava jAni lenaa| AvaliasaMkhabhAgaM, tIvabhavissaM ca kAlado avaraM / prohI jANadi bhAve, kAlaasaMkhejjamAgaM tu // 383 // prArabhAgamatIbhaviSyacca kAlataH pratharam / avadhiH jAnAti bhAve, kAlasaMkhyAtabhAgaM tu // 383 // TIkA - jaghanya avadhijJAna hai, so kAla laiM prAvalI ke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra atIta, anAgata kAla kauM jAna hai / bahuri bhAva te bhAvalI kA asaMkhyAtabaraM bhAgamAtra kAla pramANa kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa mAtra, tinakauM jAne haiN| .. bhAvArtha - jaghanya avadhijJAna pUrvokta kSetra virSe, pUrvokta eka dravya ke prAyalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa atIta kAla virSe vA titanA hI anAmata kAla virSe je AkArarUpa vyaMjana paryAya bhae, ara hohiMge tinakauM jAna haiM, jAtai vyavahAra kAla ke ara dravya ke paryAya hI kI palaTana ho hai / bahuri pUrvokta kSetra virSe pUrvokta dravya ke vartamAna parigamana rUpa artha paryAya haiM / tini virSe prAyalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa, je paryAya, tini kauM jAna hai / asa jaghanya dezAvadhi jJAna ke viSaya bhUta dravya, kSetra, kAla, bhAvani kI sImA - maryAdA kA bheda kahi / bhAga tisa avadhijJAna ke je dvitIyAdi bheda, tinikoM cyAri prakAra viSaya bheda kahai haiM --- avaravyAduparimadavvaviyappAya hohi dhuvhaaro| siddhANaMtimabhAgo, abhavasiddhAdaNaMtaguNo // 384 // .. . RAAND - - -
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyazAsanantikA bhAvATIkA ] avaradravyAvuparimatavyavikalpAya bhavati dhruvhaarH| siddhAnaMtimabhAgaH, abhavyasiddhAdanaMtaguNaH // 384 / / TIkA - jaghanya dezAvadhi jJAna kA viSayabhUta dravya te Upari dvitIyAdi avadhi jJAna ke bheda kA viSayabhUta dravya kA pramANa lyAvane ke arthi dhra vahAra jAnanA / sarva bhedani virSe jisa bhAgahAra kA bhAga dIeM pramANa prAva, so dhruva bhAgahAra kahie / jaise isa jaghanya dezAvadhijJAna kA viSayabhUta dravya kauM dhra vabhAgahAra ke pramANa kA bhAga dIeM, jo eka bhAga kA pramANa pAvai, so dezAvadhi kA dravya saMbaMdhI dUsarA bheda kA viSayabhUta dravya kA pramANa jAnanA / yAko dhra vahAra kA bhAga dIe, jo eka bhAga kA pramANa Ave; so dezAvadhi ke tIsare bheda kA viSayabhUta dravya jAnanA ! ase sarvAvadhi paryaMta jAnanA / pahale pahale dhane paramANuni kA skaMdharUpa dravya kauM dhruvabhAgahAra kA bhAga dIeM, pIche pIche eka bhAgamAtra thore paramAraNani kA skaMdha Avai, so pUrvaskaMdha te sUkSma skaMdha hoi, so jyoM jyoM sUkSma kauM jAneM, tyauM tyauM jJAna kI adhikatA kahie hai ; jAte sUkSma kauM jAneM sthUla kA to jAnanA sahaja hI ho hai| bahuri jo vaha dhavabhAgahAra kahA thA, tAkA pramANa siddharAzi kI anaMta kA bhAga dIjie, tAke eka bhAga pramANa hai / athavA abhavya siddharAzi kI anaMta te guNie, tIhiM pramANa hai| dhuvahArakammadaggaraNaguNagAraM kammavaggaNaM gnnide| samayapavaddhapamANaM, jANijjo ohivisayahihma // 32 // dhruvahArakArmaNavargaNAguNakAraM kArmaNavargaNAM guriNate / samayaprabaddhapramAraNaM, jJAsavyamavadhiviSaye // 385 / / TIkA - dezAvadhizAna kA viSayabhUta dravya kI apekSA jitane bheda hoi, titane meM sauM ghaTAie, jo pramANa hoi, titanA dhra vahAra mAMDi, paraspara guriNa, jo pramANa hoi, so kArmANa vargaNA kA guNakAra jAnanA / tIhiM kArmANa vargaNA kA guNakAra kari kAraNa vargaNA kauM guNeM, jo pramANa hoi, so avadhijJAna kA viSaya virSe samayaprabaddha kA pramANa jAnanA / jo jaghanya dezAvadhijJAna kA viSayabhUta dravya kahA thA, lisahIkA nAma ihAM samayaprabaddha jAnanA / isakA vizeSa prAmeM kaheMge / dhra vahAra kA pramANa sAmAnyaparne siddharAzi ke anaMtaveM bhAgamAtra kahyA, aba vizeSaparne dhra vahAra kA pramANa kahai haiM -
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gommarasAra jIvakA pAthA 386-37-388 inmamisa A r m tisaniyamirkanmerakanharunmarriumnarar-we- Hamirman a maraNadavvavaggaNANa, viyappAraNaMtimasamaM khu dhbhaaro| avaruSakassavisesA, rUvahiyA tasviyapA // 36 // manodradhyavargaNAnAM, vikalpAnaMtimasama khalu dhruvahAraH / avaroskRSTa vizeSAH, rUpAdhikAstadvikalpA hi // 386 / / TIkA - manovargaNA ke jitane bheda haiM, tinikauM anaMta kA bhAga dojie, eka bhAga kA jitanA pramANa hoi, so dhra vahAra kA prabhAe jAnanA / te manovargaNA ke bheda kete hai, so kahie hai - manovargaNA kA jaghanya pramANa kauM manovargaNA kA utkRSTa pramANa meM sauM ghaTAeM, jo pramANa avazeSa rahai, tIhivirSe eka adhika kIeM, manovargaNA ke bhedani kA pramANa ho hai / Agai samyaktva bhArgaraNA kA kathana vi teIsa jAti kI pudgala vargaNA kaheMge / tahAM taijasavargaraNA, bhASAvargaNA, manovasaraNA, kArmAraNavargaraNA ityAdika kA varNana kareMge; so jAnanA / isa manovargaNA kA jaghanya bheda ara utkRSTa bheda kA pramANa dikhAie hai - avaraM hodi araNaMtaM, aNaMtabhAgeraNa ahiyamukkassaM / idi maNabhedArapaMtimabhAgo davammi dhuvahArI // 387 // pravaraM bhavati anaMtamanaMtabhAgenAdhikamutkRSTaM / iti manobhedAnaMtimabhAyo dravye dhruvahAraH // 387 / / TIkA - manovargaNA kA jaghanya bheda anaMta pramANa haiM / anaMta paramANUni kA skaMdharUpa jaghanya manovargaNA hai / isa prasAraNa kauM anaMta kA bhAga dIeM, jo pramANa Ade, titanA usa jaghanya bheda kA pramANa virSe jor3eM, jo pramANa hoi, soI manovargaraNA kA utkRSTa bheda kA pramANa jAnanA / itane paramANani kA skaMdharUpa utkRSTa manorvagaNA ho hai; so jaghanya teM lagAi utkRSTa paryaMta pUrvokta prakAra jete manovargaNA ke bheda bhae, tinake anaMtaveM bhAgamAtra ihAM dhra vahAra kA pramANa hai| athavA anyaprakAra kahai haiM ---- dhuvahArassa pamAraNaM, siddhANaMtimapamANamettaM pi / samayapabaddhaNimittaM, kammaNavaragANaguNA do du||388|| - -- ARAPARImmore . " - ' -.- . FPi r n. se
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ myagjAnantikA bhASAThIkA hodi aNaMtimabhAgo, tagguNagAro vi desohiss| . doUraNa davabhedapamAraNadhuvahArasaMvaggo // 386 // dhruvahArasya pramANaM, siddhAnaMtimapramANamAtramapi / samayabaddhanimittaM, kArmaNavargaraNAguNatastu // 388 / / bhavatyanaMtimabhAmastadguNakAro'pi dezAvadheH / va nadravyabhedapramANa dhruvahArasaMvargaH // 389 // DhokA - dhra bahAra kA pramANa siddharAzi ke anaMta bhAgamAtra hai / tathApi avadhi kA viSayabhUta samayaprabaddha kA pramANa yAvate ke nimitta jo kArmANa vargaNA kA guNakAra kahyA, tAke anaMtaveM bhAgamAtra jAnanA / so tisa kAraNa bargaraNA ke guNakAra kA pramANA kitanA hai ? so kahie hai - dezAvadhijJAna kA viSayabhUta dravya kI apekSA jitane bheda haiM, tinameM doya ghaTAeM, jo pramANa rahai, titanA dhra vahAra mAMDi, paraspara guNana kIeM, jo pramANa AvaM, titanA kArmANa vargaNA kA guNakAra jAnanA / asA pramANa kaiseM kahA? so kahie hai -- dezAvadhijJAna kA viSaya bhuta dravya kI racanA virSe utkRSTa aMta kA jo bheda, tAkA viSaya kArmANa dhargaNA kauM eka bAra dhra vahAra kA bhAga dIeM, jo pramANa hoi, titanA jAnanA / bahuri tAke nIce dvicarama bheda, tAkA viSaya, kArmANa vargaNA pramAraNa jAnanA / bahuri tAke nIceM tricarama bheda, tAkA viSaya kAraNa vargaNA kauM eka bAra dhra vabhAgahAra se guraNe, jo pramANa hoi, titanA jAnanA / bahuri tAke nIce doya bAra dhra vabhAgahAra kari kArmANa vargaNA kauM gurigae, taba caturtha carama bheda hoi / jaise hI eka eka bAra adhika dhruvahAra kari kArmANa vargaNA kI guNa te, doya ghATi dezAvadhi ke dravyabheda pramANa dhra vahArani ke paraspara guNana teM jo guNakAra kA pramANa bhayA, tAkari kArmArAvargaNA kauM guNe, jo pramANa bhayA, soI jaghanya dezAvavijJAna kA viSayabhUta loka kari bhAjita. nokarma audArika kA saMcayamAtra dravya kA parimAraNa jAnanA / ihAM utkRSTa bheda teM lagAi jaghanya bheda paryaMta racanA kahI; tAteM ase guNakAra kA pramANa kahyA hai / bahuri jo jaghanya te lagAi, utkRSTa paryaMta racanA kIjie, to krama se dhra bahAra ke bhAga dete jAie, aMta kA bheda virSe kArmANa vargaNA kauM eka bAra dhruvahAra kA bhAga dIe, jo pramANa prAvai, titanA dravya pramANa hoi isa
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ 534 ] [ mammaTasAra jIvakANDa gAthA 360 kathana usa kathana biSai kucha anyathApanA nAhIM hai / Upara te kathana kIyA taba vahAra kA guNakAra kahate prAe, nIce te kathana koyA taba dhrubahAra kA bhAgahAra kahate Ae, pramANa doU kavana viSai ekasA haiM / trafe ke dravya kI apekSA kete bheda haiM ? te kahie haiM --val aMgula saMkhaguNivA, khettaviyappA ya davyabhedA hu / khaitafar aaoresavisesa have ettha || 360 // sersaMkhyaguNitAH, kSetravikalpAca vyameA hi / kSetra vikalpA pravakRSTavizeSo bhavedatra // 390 // TokA - dezAvafvajJAna kA viSayabhUta kSetra kI apekSA jitane bheda hai, tinakoM aMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kari guNe, jo pramANa hoi, titanA dezAvavijJAna kA viSayabhUta dravya kI apekSA bheda ho hai / te kSetra kI pekSA kele bheda haiM ? te kahie haiM - dezAvadhijJAna kA jaghanya kSetra kA jo pradezani kA pramAAM hai, fear bheda dezaraft kA utkRSTa kSetra ke pradezani kA pramANa viSai ghaTAeM, jo avazeSa pramANa rahe, titanA bheda dezAvadhi kI kSetra kI apekSA hai / inikoM sUvyaMgula kA saMkhyAtavAM bhAga kari murie, tAmeM eka milAeM, jo pramANa hoi, titanA dezAvadhi kA dravya kI apekSA bheda hai / kAhete ? so kahie haiM - dezAvadhi kA jaghanya bheda viSai pUrve jo dravya kA parimANa kahA thA, tAka dhru bahAra kA bhAga dIeM, jI pramANa hoi so dezAdhikA dravya kI apekSA dUsarA bheda hai / bahuri isa dUsarA bheda viSai kSetra kA parimANa titanA hI hai / bhAvArtha - dezAvadhi kA jaghanya te baghatA dezAvadhijJAna hoi ta dezAvadhi kA dUsarA bheda hoi, so jaghanya kari jo dravya jAnie thA, tAkoM dhruva bhAgahAra kA bhAga dIeM, jo sUkSma skaMdharUpa dravya hoi, tArkoM jAneM ara kSetra kI apekSA jitanA kSetra kI jaghanyavAlA jAne thA, titanA hI kSetra ko dUsarA bhedavAlA jAne hai / tAteM dravya kI apekSA dUsarA bheda bhayA / kSetra kI apekSA er ko apekSA dUsarA bhedavAlA jAneM thA, tAkauM prathama bheda hI hai / bahuri jo bahAra kA bhAga dIe, jo sUkSma
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti m inenesiamondsens sammAnakA bhASATIkA ] / 535 skaMdha bhayA, tAkauM dravya kI apekSA tIsarA bhedavAlA jAne / para yaha kSetra kI apekSA titanA hI kSetra kauM jAneM; tAteM dravya kI apekSA tIsarA bheda bhayA / kSetra kI apekSA prathama bheda hI hai / ase dravya kI apekSA sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa bheda hoi, tahAM paryaMta jaghanya kSetra mAtra kSetra kI jAne / tAteM dravya kI apekSA tau sUcyaMgula kA asaMkhyAtavA bhAga pramANa bheda bhae, ara kSetra kI apekSA eka hI bheda bhayA / bahuri ihAMse prAgeM aseM hI dhra vahAra kA bhAga dete dete sUcyaMgula kA asaMkhyAtavA bhAga pramANa dravya kI apekSA bheda hoi, tahAM paryaMta jaghanya kSetra se eka pradeza badhatA kSetra kauM jAne, tahAM kSetra kI apekSA dUsarA hI bheda rahai / bahuri tahAM pIche sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga mAtra, dravya apekSA bhedani virSe eka pradeza aura badhatA kSetra kI jAne; tahAM kSetra kI apekSA tIsarA bheda hoi / aseM hI sUcyaMgala kA asaMkhyAsavAM bhAga pramANa dravya kI apekSA bheda hote hote kSetra kI apekSA eka eka badhatA bheda hoi; so aseM lokapramANa utkRSTa dezAvadhi kA kSetra paryaMta jAnanA / tAteM kSetra kI apekSA bhedani te dravya kI apekSA bheda sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAgapramANa guNa kahA / bahuri avazeSa pahalA dravya kA bheda thA; so pIche milAyA, tAtai eka kA milAvanA kahyA hai / tina dezAvadhi ke jaghanya kSetra ara utkRSTa kSetrani kA pramANa kahaiM haiM - aMgulaasaMkhabhAga, pravaraM ukkassayaM have logo| idi vaggaraNaguNagAro, asaMkhadhuvahArasaMvaggo // 361 // aMgulAsaMkhyabhAgamavaramutkRSTakaM bhavellokaH / iti vargaraNAguNakAro', saMkhyadhruvahArasaMdaryaH // 391 // TokA - jaghanya dezAvadhi kA viSayabhUta kSetra sUkSmanigoda labdhi aparyAptika kI jaghanya avagAhanA ke samAna dhanAMgula ke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra jAnanA / bahuri dezAvadhi kA viSayabhUta utkRSTa kSetra lokapramANa jAnanA / utkRSTa dezAvadhivAlA sarvaloka viSaM tiSThatA apanA viSaya ko jAne, ase doya ghATi, dezAvadhi kA dravya kI apekSA jitane bheda hoi, titanA dhra vahAra mAMDi, paraspara guNana karanA; soI saMvarga bhayA / yoM karate jo pramANa bhayA hoi, soI kArmANa vargaraNA kA guNakAra jaannaa| so kahyA hI thA / im
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ -AMARihati ...LTD--2222 - - LALLA -- -42MMEA3TSM/MECHSLunct - - H - -/ AARAL WAD [ gommaTasAra zauyayANDa gAthA 362-363 Age vargaNA kA parimANa kahaiM haiM -- vaggaNarAsipamANaM, siddhANaMtimapamANamattaM pi / dugasahiyaparamabhedapamANavahArAraNa saMvaggo // 362 // vargaNArAzipramANaM, siddhAnaMtimapramANamAtramapi / vikasahitaparamabhedapramANAvahArANAM saMvargaH // 392 // TIkA - kArmAraNAvargaNA rAzi kA pramANa siddharAzi ke anaMtaveM bhAgamAtra hai / tathApi paramAvadhijJAna ke jete bheda haiM, tinameM doya milAeM, jo pramANa hoi, titanA dhra vahAra mAMDi, paraspara guNana kIye, jo pramANa hoi, titanA paramANUni kA skaMdharUpa kArmANavargaNA jAnanI / jAte kArmANavargaNara ko eka bAra dhruvahAra kA bhAga dIeM, utkRSTa dezAvadhi kA viSaya bhUta dravya hoi, pIche paramAvadhi ke jitane bheda haiM, tetI bAra krama se dhrubahAra kA bhAga dIeM, utkRSTa paramAvadhi kA viSayabhUta dravya hoi, tAkI eka bAra dhruvahAra kA bhAga dIeM, eka paramANU mAtra saryAvadhi kA viSaya ho hai| te paramAvadhi ke bheda kitane haiM ? so kahie haiM - paramAvahissa bhedA, sg-ogaahnn-viypp-hd-teuu| idi dhuvahAra baggaraNaguNaNAraM vaggaNaM jANe // 363 / / paramAvadherbhedAH, svakAvagAhanavikalpahatatejasaH / iti dhruvahAraM vargaraNAguNakAra vargaNAM jAnIhi // 393 // TIkA ---- agnikAya ke avagAhanA ke jete bheda haiM; tini kari agnikAya ke jIvani kA parimAraNa kauM gugA, jo parimANa hoi, tilanA paramAvadhijJAna kA viSayabhata dravya kI apekSA bheda hai / so agnikAya kI jaghanya avagAhanA kA pradezani kA parimANa kauM agnikAya kI utkRSTa avagAhanA kA parimANa virSe ghaTAe, jo pramANa hoi, tinameM eka milAeM, agnikAya kI avagAhanA ke bhedani kA pramANa ho hai / so jIvasamAsa kA adhikAra virSe matsyaracanA karI hai, tahAM kaha hI haiN| bahari agnikAya kA jIvani kA parimANa kAyamArgaNA kA adhikAra virSe kahA hai ; so jaannaa| ini doUni kauM paraspara guNe, jo pramANa hoi, titanA paramAvadhijJAna kA viSayabhUta A - -------- -
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnantikA bhASATIkA ] dravya kI apekSA bheda hai| jaise dhra vahAra kA pramANa, vargaNA guNakAra kA pramANa, vargaNA kA pramANa he ziSya ! tU jAni / desohiavaradavaM, dhuvahAreNavahide have biviyN| .. tadiyAdibiyappesa vi, asaMkhabAro ti esa kamo // 364 // dezAvadhyavaradravyaM, dhruvahAreNAvahite bhavedvitIyaM / tRtIyAdivikalpeSvapi, asaMkhyavAra ityeSa kramaH // 394 / / TIkA --- dezAvadhijJAna kA viSayabhUta jaghanya dravya pUrva kahA thA, tAkauM dhruvahAra kA bhAga dIeM, jo pramANa hoi, so dUsarA dezAvadhi ke bheda kA viSayabhUta dravya hoi / jaise hI 5 bahAra kA bhAga dete dete tIsarA, cauthA ityAdi bhedani kA viSayabhUta dravya hohi / ase asaMkhyAta bAra anukrama karanA / ase anukrama hoteM kahA hoi ? so kahie hai -- desohimajjhamede, savissasovacayatejakammaMgaM / tejobhAsamaraNAraNaM, vaggaNayaM kevalaM jattha // 36 // passadi ohI tattha, asaMkhejjAo havaMti diiubhii| vAsANi asaMkhejjA, hoti asaMkhejjaguNidakamA ||366||jumm| dezAvadhimadhyabhede, savinasopacyatejaH karmAgam / tejobhASAmanasA, vargaNAM kevalA yatra // 395 // pazyasyavadhistatra, asaMkhyayA bhavati dvIpodadhayaH / varSANi asaMkhyAtAni bhavati asaMkhyAtaguNitakramANi // 396 // TIkA -- dezAvadhi ke madhya bhedani virSe dezAvadhijJAna jisa bheda virSa vinasopacaya sahita taijasa zarIrarUpa skaMdha kauM jAne haiM / bahuri tisa hI krama te jisa bheda virSe visrasopacya sahita kAmaNi zarIra skaMdha kauM jAna hai / bahuri ihAM se Age jisa bheda virSe visrasopacaya rahita kevala taijasa vargaNA kauM jAne haiN| bahuri ihAM te AmaiM jisa bheda virSe vinasopacaya rahita kevala bhASAvargaNA ko jAne haiM / ihAM te
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.4ion 538 ] [ mommaTasAra jIvakA gAyA 367-328-366 AgeM jisa bheda viSai visrasopacaya rahita kevala manovaraNA ko jAne hai / tahAM ini pAMca sthAnAni viSai kSetra kA pramANa asaMkhyAta dvIpa - samudra jAnanA / zrara kAla asaMkhyAta varSamAtra jAnanA / pUrvokta paMca bheda lIe avadhijJAna asaMkhyAta dvIpa samudra fai gain air saMkhyAta varSa paryaMta atIta, anAgata, yathAyogya paryAya ke dhArI, tinakoM jAne hai| pari itanA vizeSa hai - jo ini paMca bhedani viSai pahilA bheda saMbaMdhI kSetrakAla kA parimANa hai / tAteM dUsarA bheda saMbaMdhI kSetrakAla kA pariNAma asaMkhyAtaguNA hai / dUsare te tIsare kA asaMkhyAta guNA hai / ause hI pAMcavAM bheda paryaMta jAnanA | sAmAnyapa saba kA kSetra zrasaMkhyAta dvIpa - samudra vara kAla asaMkhyAta varSa kahe haiM; jAteM asaMkhyAta ke bheda ghane haiM / 1 tato kammaiyassigisamayapabaddhaM vivissasovacayaM / dhuvahArassa vibhajja, savvohI jAva tAya have // 367 // tataH kArmaNasya, ekasamayaprabaddhaM vivisrasopacayam / dhruvahArasya vibhAjyaM sarvAvadhiH yAvatAvadbhavet // 397 / / TIkA vahAM pIche lisa manovarmaNA kauM prabAhAra kA bhAga dIjie, se ho bhAga dete dete visopacaya rahita kArmANa kA samaya prabaddharUpa dravya hoi / yAka bhI dhruvahAra kA bhAga diijie| bhaiMse hI dhrubahAra kA bhAga yAvat sarvAvadhijJAna hoi, vahAM paryaMta jAnanA / visopacaya kA svarUpa yogamArgaNA viSai kayA hai, so jAnanA / ehi vibhajjate, dudharimadesAva himmi vaggaraNayaM / aft kammasuffrvaggaNaminivArabhajidaM tu // 368 // etasmin vibhajyamAne, dvicaramadezAvadhau vargaNA / carame kArmaNasvargaNA ekabArabhaktA tu // 398 / / TIkA aft kA isa kAma samaya prabaddha kI dhuvahAra kA bhAga dIeM saMteM dezAcarama bheda viSai kArmAraNavaraNA rUpa viSayabhUta dravya ho hai; jAteM dhruvahAra mAtra vargagAni kA samUha rUpa samayaprabaddha hai / bahuri yAka eka bAra bahAra kA bhAga dIeM, carama jo dezAvadhi kA aMta kA bheda, tisa viSai viSayabhUta dravya ho hai / -- aMgula saMkhabhAge, vayaviyappe gaye du khettamhi | egAgAsapadeso, baDhadi saMpuNNalogo tti // 366 //
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakAmacandrikA bhASA hokA ! [ 539 aMgulAsaMkhyabhAge, dravyavikalpe gate tu kssetre| ekAkAzapradezo, vardhate saMpUrNaloka iti // 399 // TokA -sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAgapramANa dravya kI apekSA bheda hote saMta, kSetra viSaM eka mAkAza kA pradeza badhai asA anukrama jaghanya dezAvadhi ke kSetra teM, utkRSTa dezAvadhijJAna kA viSayabhUta sarva saMpUrNa loka, tIhiM paryaMta jAnanA / so yaha kathana TIkA viSaM pUrva vizadarUpa kahyA hI thaa| prAvaliasaMkhabhAgo, jahaNNakAlo kameNa samayeNa / baDDhadi desohivaraM, pallaM samaUNayaM jAva // 400 // AvasyasaMkhyabhAgo, jaghanyakAlaH krameNa samayena / vardhate dezAvadhivaraM, palyaM samayonakaM yAvat // 400 / TokA - dezAvadhi kA viSayabhUta jaghanya kAla AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa hai / so yahu anukrama te dhruvavRddhi kari athavA adhra bavRddhi kari eka eka kari samaya kari tahAM paryaMta badhai, jahAM eka samaya ghATi palya pramANa uskRSTa dezAvadhi kA viSayabhUta kAla hoi, utkRSTa dezAvadhijJAna eka samaya ghATi palpapramANa atIta, anAgata kAla virSe bhae vA hoMhige je svayogya viSaya tinai jAne hai / prAgai kSetra kAla kA parimANa ugaNIsa kAMDakani virSe kahyA cAhai hai / kAMDaka nAma parva kA hai| jaise sAThe ko pailI ho hai, so gAMThi te agilI gAMThi paryaMta jo hoi, tAkI eka parva kahie / taise kisI vivakSita bheda teM lagAi, kisI vivakSita bheda paryaMta jete bheda hoMhi, titikA samUha, so eka kAMDaka kahie / praise dezAvadhijJAna virSe ugaNIsa kAMDaka haiM / ___ tahAM prathama kAMDaka virSe kSetra kAla kA pariNAma pradAI gAthAni kari agulaasaMkhabhAga, dhuvasveNa ya asaMkhavAraM tu / prasaMkhasaMkhaM bhAgaM, asaMkhavAraM tu addhavage // 401 // aMgulAsaMkhyavAraM, dhruvarUpeNa ca asaMkhyadhAraM tu / asaMkhyasaMkhyaM bhAgaM, asaMkhyakAra tu adhruvage // 401 //
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ u - n iamin ..-...--. -IT H AI - H 54. ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 402 TokA --- dhanAMgula kI pAvalI kA bhAga dIeM, jo pramANa pAvai, asA aMgula kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra dhra varUpa kari vRddhi kA pramANa ho hai / so dhruvavRddhi prathama kAMDaka viSaM aMta kA bheda paryaMta asaMkhyAta bAra ho hai / bahuri tisa hI prathama kAMDaka virSe aMta kA bheda paryaMta adhra vavRddhi bhI asaMkhyAta bAra ho hai / so aghra bavRddhi kA parimAraNa dhanAMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa vA dhanAMgula kA saMkhyAtavAM bhAga pramANa hai| dhuvaaddhavarUvaraNa ya, avare khettAmma vaDhide khette| . : ... pravare kAlamhi puraNo, ekkekkaM vaDDhade samayaM // 402 // dhruvAdhruvarUpeNa ca, avare kSetre vaddhite kssetre| avare kAle punaH, ekako vardhate samayaH // 402 // TIkA - tIhi pUrvokta dhra vavRddhi pramANa kari vA adhra vRddhi pramANa kari jaghanya dezAvadhi kA viSayabhUta kSetra ko . badhatai satai jaghanya kAla ke Upari eka eka samaya badhai hai| bhAvArtha ---- pUrvaM yaha krama kahA thA, jo dravya kI apekSA sUcyaMgula kA asaMkhyAtavA bhAgapramANa bheda vyatIta hoi, taba kSetra virSe eka pradeza badhai / aba ihAM kahie haiM-jaghanya jJAna kA viSayabhUta jetA kSetra pramANa kahyA, tAke Upari pUrvokta prakAra kari eka eka pradeza bacate badhaH pAvalI kA bhAga dhanAMgala kauM dIeM, jo pramANa Avai, titanA pradeza badhai, taba jaghanya dezAvadhi kA viSayabhUta kAla kA pramANa kahyA thA, tAte eka samaya aura badhatA, kAla kA pramANa hoi / bahuri titanA hI pradeza kSetra virSe pUrvokta prakAra kari badhai taba tisa kAla teM eka samaya aura badhatA kAla kA pramANa hoi / ase titane titane pradeza badhe, jo kAla pramANa virSe eka eka samaya baMdhe, so tau ghra vRddhi kahiye / bahuri pUrvokta prakAra kari hI vivakSita kSetra se kahIM dhanAMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramAraNa pradezani kI vRddhi bhae pUrva kAla ta eka samaya badhatA kAla hoi, kahIM dhanAMgula kA asaMkhyAtabA (saMkhyAtavAM): bhAga pramANa pradezani kI vRddhi bhaeM, pahale kAla teM eka samaya badhatA kAla hoi, tahAM adhra vavRddhi kahiye / aseM.prathama kAMDaka virSe aMta bheda paryaMta dhra vavRddhi hoi, to asaMkhyAta bAra ho hai / bahuri aghra vavRddhi hoi tau asaMkhyAta bAra ho hai / / IFE -- -- - -am Animalbaumaarawrayaa 1. sabhI chahoM hastalikhina pratiyoM meM asaMkhyAta milA / chapi huI prati meM saMkhyAta hai|
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrikA nAgAdIkA saMkhAtIdA samayA, paDhame pancammi ubhayado vaDDhI / khettaM kAlaM assiya, paDhamAdI kaMDaye vocchaM // 403 // saMkhyAtItAH samayAH, prathame paveM ubhayato vRddhiH / kSetraM kAlamAzritya prathamAdIni kAMDakAni vakSye / / 403 // TIkA - ase hote prathama pUrva kahie pahalA kAMDaka, tIhi virSe ubhayataH kahiye dhruvarUpa - adhra varUpa doja vRddhi kara lIeM asaMkhyAte samaya ho haiM / bhAvArtha -- prathama kAMDaka virSe jaghanya kAla kA parimAraNa te pUrvokta prakAra dhruvavRddhi kari vA adhruvavRddhi kari eka eka samayaprabaddha teM asaMkhyAta samaya badha haiN| te kitane haiM ? prathama kAMDaka kA utkRSTa kAla ke samayani kA pramANa meM syoM jaghanya kAla ke samayani kA pramANa ghaTAeM, jo pramANa avazeSa rahai, titane asaMkhyAte samaya prathama kAMDaka virSe badha haiM / jaise hI prathama kAMDaka kA utkRSTa kSetra ke pradezani kA pramANa meM syoM jaghanya kSetra ke pradezati kA pramANa ghaTAeM, jo pramANa avazeSa rahai, titane pradeza prathama kAMDakani virSe pUrvokta prakAra kari badha haiM / aba jo vRddhirUpa samayani kA pramANa kahyA, so jaghanya kAla prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra tIhi virSe joDie, taba prathama kAMDaka kA aMta bheda virSe prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa kAla ho hai / bahuri vRddhirUpa pradezani kA parimANa kI jaghanya kSetra dhanAMgula kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra tIhi virSe milAeM, prathama kAMDaka kA aMta bheda virSe ghanAgula kA asaMkhyAtadA? bhAga pramANa kSetra ho haiM / ihAM se prAgai viSayabhUta kSetra - kAla apekSA dezAvadhi ke ugaNIsa kAMDaka kahUMgA, asA AcArya pratijJA karI hai aMgulamAvaliyAe, bhAgamasaMkhejjado vi sNkhejjo| aMgulamAvaliyaMto, AvaliyaM cAMgulapudhattaM // 404 // aMgulAdhalyoH, bhAgo'saMkhyeyo'pi saMkhyeyaH / aMgulabhAvalyaMta, prAvalikAzcAMgulapRthaktvam // 404 // 1. maprati meM saMkhyAta hai|
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ 542 ] hombhahasAra jIvakASTha gAyA 405-406 -- TIkA - prathama kAukA viSaM japAya kSetra dhanAmulaka aspAta meM bhAga pramANa hai / para jaghanya kAla AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa hai / bahuri tisa hI prathama kAMDaka virSe utkRSTa kSetra ghanAMgala ke saMkhyAtave? bhAga pramANa hai| para kAla prAvalI kA asaMkhyAtavA bhAga pramANa hai / bahuri prAgai utkRSTa bheda apekSA dUsarA kAMDaka virSe kSetra ghanAMgula pramANa hai / para kAla 'prAliyaMta kahiye kichu pATi prAvalI pramANa hai / bahuri tIsarA kAMDaka virSe kSetra pRthaktva ghanAMgula pramANa hai / ara kAla pRthaktva pAvalI pramANa hai| tIna ke tau Upari para navame ke nIceM pRthaktva saMjJA jAnanI / prAvaliyarDadhattaM puraNa, hatthaM taha gAuyaM mahattaM tu / joyaraga bhiNNamuhurataM, vivasaMto paSNuvIsaM tu||40|| AvalipRthaktvaM punaH hastastayA gamyUtiH muhUrtastu / yojanaM bhinnamuhUrtaH, divasAMtaH paMcaviMzatistu / / 405 // TIkA - cauthA kAMDaka virSe kAla pRthavazva prAvalI pramANa ara kSetra eka hAtha pramANa hai / bahuri pAMcavAM kAMDaka viSaM kSetra eka koza para kAla aMtarmuhUrta hai / bahuri chaThA kAMDaka viSaM kSetra eka yojana ara kAla bhinna muhUrta kahiye, kichU ghATi muhUrta hai / bahuri sAtavAM kAMDaka virSe kAla kicha dhATi eka dina ara kSetra pacIsa yojana hai / bharahammi addhamAsaM, sAhiyamAsaM ca jaMbudIvammi / vAsaM ca maNuvaloe, vAsayudhattaM ca rucagammi // 406 / / bharate ardhamAsaH, sAdhikamAsazca jaMbUdvIpe / varSazna manujaloke, varSapRthaktvaM ca rucake 15406 / / TIkA - AThavAM kAMDaka virSe kSetra bharatakSetra para kAla prAdhA mAsa hai / bahuri navamA kAMDaka viSai kSetra jaMbUdvIpa pramANa ara kAla phicha adhika eka mAsa hai / bahuri dazavA kAMDaka virSe kSetra manuSya loka - aDhAI dvIpa pramANa para kAla eka varSa hai| bahuri gyArahavAM kAMDaka virSe kSetra rucakadvIpa para kAla pRthaktva varSa pramANa hai| - admi - --- -LILLA - -LAntwalwrnNWEANING -.in.to. r P . . 1. sabhI hastalikhita pratiyoM meM saMkhyAta milatA hai| pUrva meM chapI prati meM asaMkhyAta milatA hai|
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampamAnacandrikA mASATIkA ] saMkhajjayame vAse, dIvasamuddA havaMti sNkhejjaa| vAsammi asaMkhejje. bIvasamuddA asaMkhejjA // 407 // saMkhyAtaprame varSe, dvIpasamudrA bhavaMti saMkhyAtAH / gharSe asaMkhyeye,dvIpasamudrA asaMkhyeyAH // 407 // TIkA - bArahavAM kAMDaka virSe kSetra saMkhyAta dvIpa - samudra pramANa ara kAla saMkhyAta varSa pramANa hai / bahuri terahavAM kAMDaka, je taijasa zarIrAdika dravya kI apekSA pUrve sthAnaka kahe, tini viSa kSetra asaMkhyAta dvIpa - samudra pramANa hai| para kAla asaMkhyAta varSa pramANa hai / pari ina virSe itanA vizeSa hai - terahavA te caudahavAM virSe asaMkhyAtaguNA kSetrakAla hai / aseM hI uttarottara asaMkhyAta duNA kSetra -- kAla jAnanA bahuri ugaNIsavAM aMta kA kAMDaka virSe dravya tau kArmANa vargaNA kauM dhruvahAra kA bhAga dIjie, tIhi pramANa para kSetra saMpUrNa lokAkAza pramANa ara kAla eka samaya ghATi eka palya pramANa hai| kAlaviseseraNavAhida-khettaviseso dhuvA have cddddhii| ardhavavaDDhI vi puNo, aviruddhaM iTThakaMDasmi // 408 // kAlavizeSeNAvahitakSetravizeSo dhruvA bhvedvddhiH| adhruvavRddhirapi punaH aviruddhA iSTakAMDe // 408 TIkA - vivakSita kAMDaka kA jaghanya kSetra ke pradezani kA parimANa, tisa hI kAMDaka kA utkRSTa kSetra ke pradezani kA parimANa meM ghaTAeM, jo pramANa rahai, tAkauM kSetra vizeSa kahiye / bahuri vivakSita kAMDaka kA jaghanya kAla ke samayani kA parimANa tisa hI kAMDaka kA utkRSTa kAla ke samayani kA parimANa virSe ghaTAeM, avazeSa jo parimANa rahai, tAkauM kAla vizeSa kahie / tahAM kSetra vizeSa kauM kAla vizeSa kA bhAga dIeM, jo pramANa hoi, soI tisa kAMDaka virSe dhruvavRddhi kA parimAraNa jAnanA / so prathama kAMDaka viSa ase karate dhanAgula kauM prAvalI kA bhAga dIeM, jo pramANa hoi so dhruvavRddhi kA pramANa jAnanA / sucyagula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa dravya kI apekSA bheda bhae, to kSetra viSaM eka pradeza badhai ara prAvalI kari bhAjita ghanAMgula pramANa pradeza badhe, taba kAla virSe eka samaya kI badhavArI hoi / jaise prathama kAMDaka kA aMta paryaMta dhruvavRddhi kari jete samaya badhaiM, tinako jaghanya kAla virSe milAeM,
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ 544 ] ] gommaTasAra koSakA gAthA 406 pAvalI kA saMkhyAtavA bhAga pramANa prathama kAMDaka kA utkRSTa kAla ho hai / bahuri jete jaghanya kSetra te pradeza badhai titane jaghanya kSetra viSeM milAeM ghanAMgula kA saMkhyAtavAM bhAga pramANa prathama kAMDaka kA utkRSTa kSetra ho hai / se hI sarva kAMDaka viSe dhruvavRddhi kA pramANa sAdhana karanA / vivakSita kAMDaka viSa samAna pramANa loeM, pradezani kI vRddhi hoteM, jahAM samaya kI vRddhi hoi, tahAM dhruvavRddhi jAnanI / bahuri vRddhi bhI yathAyogya kSetra kAla kA virodha kari sAdhanI / : so kahie hai - agulagrasaMkhabhAgaM, saMkhaM vA zraM gulaM ca tasseva | saMkhamasaMkhaM evaM saMDhIpadarassa pradhuvarge // 106 // aMgulAsaMkhyabhAgaH saMkhyaM vA aMgulaM tasyaiva / saMkhya saMkhyamevaM zreNIpratarayoradhruvanAyAm // 40 // ---- TIkA vRddhi viSai pUrvokta krama cAMgUla kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa pradeza kSetra viSai badhe, taba kAla viSai eka samaya badhaM / prathavA ghanAMgula kA saMkhyAtavAM bhAga pramANa pradeza kSetra viSai badhe, taba kAla viSe eka samaya badhe / athavA dhanAMgula pramANa athavA saMkhyAta ghanAMgula pramANa athavA asaMkhyAta vanAMgula pramANa athavA zreNI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa athavA zreNI kA saMkhyAtavAM bhAga pramANa tear zreNI pramANa athavA saMkhyAta zreNI pramANa athavA asaMkhyAta zreNI pramANa athavA pratara kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa athavA pratara kA saMkhyAtavAM bhAga prasAraNa athavA pratara pramANa zrathavA saMkhyAta pratara pramANa athavA asaMkhyAta pratara pramANa pradeza kSetra viSe baceM, taba kAla viSai eka samaya badhai, asA adhruvavRddhi kA anukrama hai / ihAM kila niyama nAhIM, jo itane pradeza vadhai hI samaya badhaM hAteM yAkA nAma zradhruvavRddhi hai / ihAM itanA vizeSa - jisa kAMDaka viSai jisa jisa prakAra vRddhi saMbhave, tisa tisa prakAra hI vRddhi jAnanI / jaise prathama kAMDaka viSa ghanAMgula kA prasaMkhyAtavAM bhAga vAghAMgula kA saMkhyAtavAM bhAga kari hI adhruvavRddhi saMbhava hai / jAteM tahAM utkRSTa bheda vi bhI ghanAMgula kA saMkhyAtavAM bhAga mAtra hI kSetra hai, to tahAM ghanAMgulAdi kari - 1. pra tathA va prati meM asaMkhyAsA zabda hai / --
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ : sabhyAnAmacandrikA bhATIkA ] [ 545 #! vRddhi kaise saMbhava ? bahuri aMta ke aise viSe ghAMgula kA saMkhyAtavA bhAga Adi vRddhi saMbhava hai / se hI anya kAMDakani saMkhyAta pratara paryaMta sarva prakAra kari fararara ft vRddhi jAnanI / kambhaiva dhuvahAreNigivAra bhAjide dadhvaM / ukkarasaM khetta puNa, logo saMpuSNao hodi // 410 // kArmavara dhruvahAka vAra bhAjite savyaM / utkRSTa kSetram punaH, lokaH saMpUrNo bhavati 1410 // TIkA - kAraNa vargeNA ko eka bAra bahAra kA bhAga dIeM, jo pramANa hoi, titane paramANUni kA skaMdha ko utkRSTa dezAvadhi jAte hai / bahuri kSetra kari saMpUrNa lokAkAza ko jAte hai| lokAkAza viSe jitane pUrvokta skaMdha hoi, vA tinata sthUla hoi, tina sani ko jAne hai / palla samaUNa kAle, bhAveNa asaMkhalogamettA hai / davasa ya yajjAyA, varadesohissa visayA hu // 411 // palyaM samayonaM kAle, bhAvena grasaMkhyalokamAtrA hi / dravyasya ca paryAyA, baradezAvadhaviSayA hi / / 411 // TIkA dezAvadhi kA viSaya bhUta utkRSTa kAla eka samaya ghATi eka palya pramANa hai / bahuri bhAva asaMkhyAta loka pramANa haiM / so ihAM kAla ara bhAva zabda kari dravya ke paryAya utkRSTa dezAvadhi jJAna kA viSayabhUta jAnanA / -- bhAvArtha eka samaya ghATi eka patya pramANa atIta kAla diSe je apane jAnane yogya dravya ke paryAya bhae, para titane hI pramANa anAgata kAla viSai apane jAnane yogya dravya ke paryAya hoMhiye, tinako utkRSTa dezAvadhi jJAna jAne / bahuri bhAva kari tini paryAyani viSai asaMkhyAta loka pramANa je paryAya, tinikoM jAneM / sekA ra bhAva zabda kari dravya ke paryAya grahe / jaise hI anya bhedani viSe bhI 1. hastalikhita a, ga, va prati meM asaMkhyAtyAM zabda hai /
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ :- - .. - [ gommaTasAra jodhakANDamA 412.413.414 - - - - - ............-... - - vernm - - 4 - T h ermoup:.-42 -A nuresr Antimomsundra-MOMENEmmon --.ne.ANTRatini -- -- 546 ] jahAM kAla kA vA bhAga kA parimAraNa kahA hai, sahA dravya ke paryAyani kA grahaNa krnaa| bahuri ihAM dezAvadhi kA madhya bhedani virSe bhAva kA pramANa prAgeM sUtra kaheMge, tisa anukrama teM jAnanA / kAle cauNha uDDhI, kAlo bhajidacya khasauDDhI ya / uDDhoe davdapajjaya, bhajivavyA khatta-kAlA // 412 // kAle caturNA vRddhiH, kAlo bhajitavyaH kSetravRddhizca / vRddhacA dravyaparyAyayoH, bhajitaghyo kSetraphAlau hi // 412 // TIkA - isa avadhijJAna kA vizeSa viSaM jaba kAla kI vRddhi hoi taba to dravya, kSetra, kAla, bhAva cyAryo hI kI vRddhi hoi / bahari jaba kSetra kI vRddhi hoi taba kAla kA vRddhi bhajanIya hai, hoi bhI ara nahiM bhI hoi / bahuri jaba dravya kI para bhAva kI vRddhi hoMi taba kSetra kI para kAla kI vRddhi bhajanIya hai, hoi bhI ara na bhI hoi / bahuri dravya kI para bhAva kI vRddhi yugapat ho hai / yaha sarva kathana vicAra te yukta hI hai / yA prakAra dezAvadhi jJAna kA viSaya bhUta dravya, kSetra, kAla, bhAva kA pramANa kahA / prAgeM paramAvadhi jJAna kI prarUpaNA kahai haiM --- desAvahivaradavaM, dhuvahAreNavahide have nniymaa| paramAvahissa avaraM, ivvapamANaM tu jiNadiLeM // 413 // dezAvadhivaradradhyaM, dhruvahAreNAvahite bhadeniyamAt / paramAvadheravaraM, dravya pramANaM tu jinaviSTaM // 413 // TIkA - utkRSTa dezAvadhi jJAna kA viSayabhUta jo dravya kahA, tAkauM eka bAra dhruvahAra kA bhAga dIeM, jo pramANa hoi titanA paramANUni kA skaMdha rUpa jaghanya paramAvadhi jJAna kA viSayabhUta dravya niyama kari jinadevane kahA hai| aba paramAvadhi kA utkRSTa dravya pramANa kahaiM haiMparamAvahissa mevA, saga-uggAharagaviyappa-hada-teU / carime hArapamAraNaM, jeThassa ya hodi davatu // 414 // - - - ------- --- s ------ animitraa - .
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammAnacandrikA bhAghATokA ] paramAvadherbhedAH, svakAvagAhanavikalpAhatatejasaH / carame hArapramANaM, jyeSThasya ca bhavati dravyaM tu 1414|| TIkA agnikAya kI zravagAhanA kA jaghanya te utkRSTa paryaMta jo bhedani kA pramANa, tAkari agnikAya ke jIvani kA parimAraNa ko guNeM, jo pramANa hoi, titane paramAvadhi jJAna ke bheda haiN| tahAM prathama bheda ke dravya ko dhruvahAra kA bhAga dIe, dUsarA bheda kA dravya hoi / dUsarA bheda kA dravya kauM dhruvahAra kA bhAga dIeM, tIsarA bheda kA dravya hoi / aseM aMta kA bheda paryaMta jAnane / aMta bheda viSai dhruvahAra pramANa dravya hai / dhruvahAra kA jo parimANa titane paramANUni kA sUkSma skaMdha kI utkRSTa paramAvadhijJAna jAne hai 1 - hissa ekko, paramANU hodi Nigyiyappo so / gaMgAmahANaissa, pavAhavya dhuvo have hAro // 415 // sarvAdherekaH, paramANurbhavati nirvikalpaH saH gaMgAmahAnadyAH, pravAha iva dhruvo bhavet hAraH // 415 // [ 447 - TIkA utkRSTa paramAvadhi jJAna kA viSaya dhruvahAra pramANa tAka dhruvahAra hI kA bhAga dIjie, taba eka paramANU mAtra sarvAvadhi jJAna kA viSaya hai / sarvAvaci jJAna pudgala paramANU kI jAneM haiM / so yaha jJAna nirvikalpa hai / yAmeM jaghanya, madhyama, utkRSTa bheda nAhIM / bahuri jo vaha dhruvahAra kahyA thA, so gaMgA mahAnadI kA pravAha samAna hI hai / jaise gaMgA nadI kA pravAha himAcala syoM nikasi viccheda rahita vahikari pUrva samudra ko prApta hoi tiSThacA, taiseM dhruvahAra jaghanya dezAvadhi kA viSayabhUta dravya paramAvadhi kA utkRSTa bheda paryaMta avadhijJAna ke sarva bhedani viSe prApta hoi sarvAdhi kA viSayabhUta paramANU tahAM tiSThadhA, jAteM sarvAvadhi jJAna bhI nirvikalpa hai aura yAkA viSaya paramANU hai, so bhI nirvikalpa hai / paramohidavyabhedA, jettiyamettA hU tettiyA hoMti, 1. tasseva kheta-kAla, viyappA visayA asaMkhaguNivakamA // 416 // - paramAvadhidravyabhedA, yAvanmAtrA hi mAtrA bhavati / tasyaiva kSetra kAla, vikalpA viSayA asaMkhyatikramAH // 416 //
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ Niraram -Rampattra 548 ! [ gompasAra jIvANDa gAyA 417 TIkA - paramAvadhijJAna kA viSayabhUta dravya kI apekSA jitane bheda kahe, agnikAya kI avagAhanA ke bhedani kA pramANa te agnikAya ke jIvani kA parimANa phauM murigae, tAvanmAtra dravya kI apekSA bheda kahe, so etAvanmAna hI paramAvadhijJAna kA viSayabhUta kSetra kI apekSA vA kAla kI apekSA bheda haiN| jahAM dravya kI apekSA prathama bheda hai, tahAM hI kSetra - kAla kI apekSA bhI prathama bheda hai| jahAM dusarA bheda dravya kI apekSA hai, tahAM kSetra - kAla apekSA bhI dUsarA hI bheda hai| ase aMta kA bheda paryaMta jAnanA bahuri jaghanya teM lagAi utkRSTa paryaMta eka eka bheda virSe asaMkhyAta gugaNA lAmAta guNA kSetra va kAla jAnanA / kaisA asaMkhyAta guNA jAnanA ? so kahaiM haiM prAvaliasaMkhabhAgA, icchidgcchvcchdhnnmaannmettaashro| desAvahissa khetta , kAle vi ya hoMti saMvagme // 417 // AvalyasaMkhyabhAgA; icchitagacchadhanamAnamAtrAH / dezAvadheH kSetre, kAle'pi ca bhavati saMvarme / / 417 // .. TokA - paramAvadhijJAna kA vivakSita kSetra kA bheda virSe yA vivakSita kAla kA bheda virSe jo tisa bheda kA saMkalita dhana hoi, titanA prAvalI kA asaMkhyAtA bhAga mAMDi, paraspara guNana kIyA, jo pramANa hoi, so vivakSita bheda virSe guNakAra jAnanA / isa guNakAra kari dezAvadhi jJAna kA utkRSTa kSetra kauM guNa, paramAvadhi virSe vivakSita bheda virSe kSetra kA parimAraNa hoi, ara dezAvadhijJAna kA utkRSTa kAla kauM guNe, vivakSita bheda virSe kAla kA parimANa hoi / saMkalita dhana kahA kahie - jethavAM bheda vivakSita hoi, tahAM paryaMta eka teM lagAi eka eka adhika aMka mAMDi, tina saba aMkani ko jor3eM, jo pramANa hoi, so saMkalita dhana jAnanA / jaise prathama bheda virSe eka-hI aMka hai / yAke pahile koI aMka nAhIM / tAta prathama bheda virSe saMkalita dhana eka jAnanA / bahuri dUsarA bheda virSe eka ara dUvA joDie, taba saMkalita dhana tIna bhayA / bahuri tIsarA bheda virSe eka, doya, tIna aMka joDeM, saMkalita dhana chaha bhayA / bahuri cauthA bheda virSa cyAri aura joDe, saMkalita dhana daza bhayA / INSTAGRAANA
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ myAjJAnantrikA bhAvATIkA ] [ 46 - bahuri pAMca bheda viSai pAca ko aMka aura jor3eM, saMkalita dhana paMdraha hoi / aiseM saba aft fat saMkalita chana jAnanA / so isa eka bAra saMkalita dhana tyAvane ko karaNa sUtra paryAya samA zrutajJAna kA kathana karate kahyA hai; tisateM saMkalita dhana pramANa tyAvanA / isa saMkalita dhana kA nAma gaccha, na vA pada "dhana bhI kahie / aba vivakSita paramAvadhijJAna kA pAMcavAM bheda tAkA saMkalita dhana paMdraha so paMdraha jAyagA zrAvalI kA prasaMkhyAtavAM bhAga mAMDi, paraspara guNana kIe, jo parimAraNa hoi, soI pAMcavA bheda viSai guNakAra jAnanA / isa guNakAra kari utkRSTa dezAvadhi kA kSetra, tatara pramANa, tAka gurie, jo pramANa hoi, titanA paramAvadhi kA pAMcavAM bheda kA vita kSetra kA parivAra jAganA / gara isa hI guNakAra kari dezAvadhi kA viSayabhUta utkRSTa kAla, eka samaya ghATi, eka palya pramANa, tAkauM guNeM, isa pAMcavAM bheda viSa kAla kA parimANa hoi / jaise saba bhedani viSai kSetra kA vA kAla kA parimANa jAnanA | saMkalita dhana kA jo pramANa kahyA yA tAkI aura prakAra kari kahe haiM gacchatamA takkAliyatIve rUUgacchadharaNamettA / ubhaye vi ya gacchassa ya, dharaNametA hoMti guNagArA // 418 // yacchatamAH tAtkAlikAtIte rUponagacchadhanamAtrAH / ubhaye'pi ca gacchasya ca dhanamAtrA bhavaMti guNakArAH // 418 // TIkA - jethavAM bheda fvavakSita hoi tIhi pramANa kauM gaccha khie| jaiseM ateria foreferrati, to gaccha kA prabhAga cyAri kahie / so gaccha ke samAna dhana para gaccha taiM tatkAla pratIta bhayA, asA vivakSita bheda teM pahilA bheda, tahAM vivakSita gaccha teM eka ghATi kA gaccha dhana jo saMkalita dhana, iti doUni ko milAie, taba gaccha kA saMkalita dhana pramANa guNakAra hoi / ihAM udAharaNa kahie - jaise vivakSita bheda cauthA, so gaccha kA pramANa bhI cyAri so cyAri tau e ara tatkAla pratIta bhayA tIsarA bheda, tAkAM gaccha dhana chaha, ina doUni ko milAe, daza huvA | soI daza vivakSita gaccha vyAri, tAkA saMkalita dhana ho hai / soI cauthA bheda viSai guNakAra pUrvokta prakAra jAnanA; jaise hI sarva bhedani viSaM jAnanA -
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ 550 [ gommadasAra ovakApaDa gAyA 416-420 paramAvahi-varakhetteNavahida-ukkassa-ohikhettaM tu / savAvahi-guNagAro, kAle vi asaMkhalogo du // 416 // paramAvadhivarakSezeNAvahitotkRSTAvadhikSetra tu / sarvAdhiguNa kAraH, kAle'pi asaMkhyalokastu // 419 // TIkA - uskRSTa avadhijJAna ke kSetra kA parimANa kahie / dvirUpa dhanAdhanapArA zirSe loga para gulamAra mAlAkA ara' vargazalAkA ara ardhaccheda zalAkA para agnikAya kI sthiti kA parimANa para avadhijJAna kA utkRSTa kSetra kA parimANa e sthAnaka krama te asaMkhyAta asaMkhyAta vargasthAna gaeM upajai haiM / tAtai pAMca bAra asaMkhyAta loka pramANa parimANa kari loka kauM guNeM, jo pramANa hoI, titanA sarvAvadhijJAna kA viSayabhUta utkRSTa kSetra kA parimAraNa hai / yAkauM utkRSTa paramAvadhijJAna kA viSayabhUta kSetra kA bhAga dIeM, jo parimAraNa hoi, soI sarvAvadhijJAna kA viSayabhUta kSetra kA parimANa lyAvane ke nimitta guragakAra ho hai / isa guNakAra kari paramAvadhi kA viSayabhUta utkRSTa kSetra kauM guriNae, taba sarvAvadhijJAna kA viSayabhUta kSetra kA parimAraNa ho hai / bahuri kAla parimAraga lyAvane ke nimitta asaMkhyAta loka pramANa guNakAra hai| isa asaMkhyAta loka pramANa guNAkAra kari utkRSTa paramAvadhijJAna kA viSayabhUta kAla kauM gurigaye; taba sarvAvadhi jJAna kA viSayabhUta kAla kA parimANa -animma mA ___ ihAM koU kahai ki rUpI padArtha to lokAkAza virSe hI pAie hai / ihAM paramAvadhi-savidhi virSe kSetra kA parimANa loka te asaMkhyAtamuraNA kaise kahie hai ? so isakA samAdhAna mAge dvirUpa dhanAdhanadhArA kA kathana virSe kari pAe hai| so jAnanA / zakti apekSA kathana jaannaa| mpan aba paramAvadhi jJAna kA viSayabhUta utkRSTa kSetra kA vA utkRSTa kAla kA parimANa lyAbane ke nimitta karaNasUtra doya kahie haiM - icchidarAsicchevaM, diNNacchedehi bhAjide tattha / laddhamivadiNNarAsINabhAse icchivo rAso // 420 // - P Mr
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyazAnandrakA bhASATIkA / icchitarAziccheda, deyacchevarbhAjite tatra / labdhamitaveyarAzInAmabhyAse icchito rAziH // 420 // TIkA - yaha karaNasUtra hai, so sarvatra saMbhava hai| yAkA artha dikhAie hai - icchita rAzi kahie vivakSita rAzi kA pramANa, tAke jete ardhaccheda hoi, tinikoM deya rAzi ke jete ardhaccheda hoMi. tinikA bhAga dIeM, jo pramANa prAvai, tisakA viralana kIjie, eka eka juda judA sthApie / bahuri tisa eka eka ke sthAna ke jisa deya rAzi ke ardhacchedani kA bhAga dIyA thA, tisahI deya rAzi kauM mAMDi, paraspara guNana kIjie, to vivakSita rAzi kA pramANa hoi / so prathama yAkA udAharaNa laukika gaNita kari dikhAie hai - icchita rAzi doya sai chappana (256), yAke ardhaccheda pATha, bahuri devarAzi causAThi (64) kA cauthA bhAga solaha, yAke ardhaccheda cyAri, kaise ? bhAjyarAzi causaThi, tAke ardhaccheda chaha, tinimeM syoM bhAgahAra cyAri, tAke ardhaccheda doya ghaTAie; taba avazeSa cyAri ardhaccheda rhe| aba ini cyAri ardhacchedani kA bhAga una ATha ardhacchedani kauM dIjie; taba doya pAyA (2), so doya kA viralana kari (1,1), eka eka ke sthAna kI eka causaThi kA cauthA bhAga, solA solA dIyA, yAhIta yAkauM deya rAzi kahie, so inikA paraspara guNana kIyA, taba vivakSita rAzi kA parimAraNa doya sai chappana huvaa| ase hI alaukika gaNita virSe vivakSita rAzi palya pramANa athavA sUcyaMgula pramANa vA jagacchaNI pramANa vA loka pramANa jo hoi, tAke jete ardhaccheda hoi, tinikoM deya rAzi jo prAvalI kA prasaMkhyAtavAM bhAga, tAke jete ardhaccheda hoi, tinikA bhAga bIe, jo pramANa prAvai tinikA viralana kari - eka eka kari bakheri, bahuri eka eka ke sthAna kI eka eka pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga mAMDi, paraspara guNana kIjie, to vivakSita rAzi palya vA sUcyaMgula vA jagacchaNI vA lokapramAraNa ho haiN| viSNacchedeNabahida-logacchedeNa paradharaNe bhjide| laddhamidalogaguNaNaM, paramAvahi-carima-guNagAro // 421 // deyacchedenAvahitalokacchedena padadhane bhajise / labdhamilalokaguNanaM, paramAvadhicaramaguNakAraH / / 421 / /
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ -... .-- D ..... idio. .. ..... . .. . use. -hter- m 552 j [ gaummasAra jokkApaDa gAyA 421 TIkA - deyarAzi ke ardhacchedani kA bhAga loka ke ardhacchedana kauM dIe, jo pramANa hoi, tAkA vivakSita pada kA saMkalita dhana kauM bhAga dIe, jo pramANa Avai, titanA lokamAna parimANa mAMDi, paraspara guragana kIe, jo pramANa Avai, so vivakSita pada virSe kSetra vA kAla kA guNakAra jAnanA / jaise hI paramAvadhi kA aMta bheda virSe guraNakAra jAnanA / so yahu kathana prathama aMkasaMdRSTi kari dikhAie hai / deyarAzi causaThi kA cauthA bhAga, tAke ardhaccheda cyAri, tinakA bhAga doya se chappana kA ardhaccheda pATha, tinikauM dIjie; taba doya pAyA / tinikA bhAga vivakSita sthAna tIsarA tAkA pUrvokta saMkalitaM dhana lyAvane kA sUtra kari tIna, cyAri kauM doya, eka kA bhAga dIeM, saMkalita dhana chaha tinikauM dIjie, taba tIna pAyA; so tIna jAyagA doya se chappana mAMDi, paraspara guNana koe, jo pramANa hoi, soI tIsarA sthAna virSe guNakAra jAnanA / aba ihAM kathana hai so kahie hai - deyarAzi prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga, tAke ardhaccheda rAzi, jo prAvalI ke ardhacchedani meM syauM bhAgahArabhUta asaMkhyAta ke ardhaccheda ghaTAeM, jo pramANa rahai, titanA jAnanA / so aseM isa deyarAzi ke ardhaccheda saMkhyAta ghATi parItAsaMkhyAta kA madhya bheda pramANa ho haiN| tinikA bhAga lokapramANa ke jete ardhaccheda hoi, tinakauM dIjie, jo pramANa prAvai, tAkA bhAga vivakSita jo koI paramAvadhi jJAna kA bheda, tAkA jo saMkalita dhana hoi, tAkauM dIjie, jo pramANa Avai, titanA loka mAMDi, paraspara gugana kIe, jo pramANa Avai, so tisa bheda virSa guNakAra jAnanA / isa guNakAra kari dezAvadhi kA utkRSTa lokapramANa kSetra kauM guNa, jo pramANa hoi, so tisa bheda virSe kSetra kA parimAraNa jAnanA / bahuri isa guNakAra kari dezAvadhi kA utkRSTa eka samaya ghATi palya pramANa kAla kauM guNa, jo pramANa hoI, so tisa bheda virSe kAla kA parimANa jAnanA / jaise hI paramAvadhi kA aMta kA bheda virSe prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA ardhacchedani kAM bhAga loka kA ardhaccheda kau~ dIe, jo pramANa hoi, tAkauM aMta kA bheda virSe jo sakalita dhana hoi, tAkauM bhAga dIeM jo pramANa Avai, titanA loka mAMDi paraspara guNana kIe jo pramANa hoi, soI aMta kA bheda virSe guNakAra jAnanA / ihAM aMta kA bheda virSe pUrvokta saMkalita dhana lyAvane kauM karaNasUtra ke anusAri saMkalita dhana lyAie, taba agnikAyika ke avagAha bhedani kari guriNata agnikAyika jIvani kA pramANa mAtra gaccha, so eka adhika gaccha para saMpUrNa maccha kI. doya eka kA bhAga dIe, jo pramANa s -IFT- T7 '
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ ---- - -AIRATTIMITE Summary ....- -.-. [ gommaTasAra jIvakA gAyA 423.424 -. IRA - V E Naa% 3D " hiruri S -- - ---. aimadibd.-mana w S i asAsamma A W kA pramANa kahyA hai, tAteM jadhanya dezAvadhi jJAna kA viSayabhUta bhAva kA pramANa asaMkhyAta guNA dhATi jaannaa| samvohi tti ya kamaso, AvaliasaMkhabhAgaguNivakamA / itakSAgAM bhAvANaM. padasaMkhA sarisagA hoti // 423 // sarvAvadhiriti cha kramazaH, pAvalyasaMkhyabhAgamurigatamAH / pradhyAnAM bhAvAnA, pavasaMkhyAH sadRzakA bhavaMti // 423 / / TIkA - dezAvadhi kA viSayabhUta dravya kI apekSA jahAM jaghanya bheda hai, tahAM hI dravya kA paryAya rUpa bhAva kI apekSA prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa bhAva kA jAnane rUpa jaghanya bheda ho hai / bahuri tahAM dravya kI apekSA dUsarA bheda ho hai| tahAM hI bhAva kI apekSA tisa prathama bheda kA AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa kari garaNa, jo pramANa' hoi, tIhiM pramANa bhAva kauM jAnane rUpa dUsarA bheda ho hai / bahuri jahAM dravya kI apekSA tIsarA bheda ho hai; tahAM hI bhAva kI apekSA tisa dUsarA bheda te pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA tIsarA bheda ho hai ! aseM hI krama te sarvAvadhi paryaMta mAnanA / avadhijJAna ke jete bheda dravya kI apekSA hai; tete hI bheda bhAva kI apekSA hai / jaise dravya kI apekSA pUrva bheda saMbaMdhI dravya kauM dhruvahAra kA bhAga dIe, uttara bheda saMbaMdhI dravya bhayA, taiseM bhAva kI apekSA pUrva bheda saMbaMdhI bhAva kI prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAma kari guNa, uttara bheda saMbaMdhI bhAva bhayA / tAtai dravya kI apekSA para bhAva kI apekSA sthAnakani kI saMkhyA samAna hai / prAga nAraka gati virSe avadhijJAna kA viSabhUta kSetra kA parimANa kahaiM haiM -. satamakhidimmi kosaM, kosassaddhaM pavaDDhade tAva / jAva ya paDhame Niraye, joyaragamekkaM have puNNaM // 424 // saptamakSitau kozaM, kozasmAdhi pravardhate tAvat / / yAyamaca prathame niraye, yojanamekaM bhavet pUrNam // 424 // TIkA - sAtavIM naraka pRthvI virSe avadhijJAna kA viSayabhUta kSetra eka koza hai / bahuri prAdhA prAdhA koza tahAM tAIM badha, jahAM pahale naraka saMpUrNa eka yojana -mobi - -3 l orMARA ------------...mrus no.ur-......LMANTRan---- -: - .. .. -- - .- - .'. J.....-." E - A -in- in
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ HINnatikA mASATIkA / hoi / ase sAtaveM naraka avadhi kSetra eka koza, chaThe DyA, koza, pAMcaveM doya koza, cauthe ar3hAI koza, tIsare tIna koza, dUsare sADhe tIna koza, pahale cyAri koza pramANa eka yojanA jaannaa| AgeM tithaMcagati manuSyagati virSe kahai haiM - tiriye avaraM prodho, tejoyaMte ya hodi ukkassaM / maNa e aoghaM deve, jahAkama suNaha vocchAmi // 425 // tirazci pravaramoghaH, tejo'te ca bhavati utkRSTaM / are proghaM-deve, yathAkrama zrRNuta vakSyAmi // 425 // TIkA - tithaMca jIva virSe jaghanya dezAvadhijJAna ho hai / bahuri yAta lagAi utkRSTapane saijasazarIra jisa dezAvadhi ke bheda kA viSaya hai, tisa bheda paryaMta sarva sAmAnya avadhijJAna ke varNana virSe je bheda kaheM, te sarva ho haiM / bahuri manuSya gati virSe jaghanya dezAvadhi teM sarvAvadhi paryaMta sAmAnya avadhijJAna virSe jete bheda kahe,tini sarva bhedani kI lIe, avadhijJAna ho hai / bahuri devagati virSe jaisA anukrama hai, so maiM kahoM ho, tuma sunahu - paNavIsajoyaNAI, vivasaMtaM ca ya kumArabhommANaM / saMkhejjaguNaM khettaM, bahugaM kAlaM tu joisige // 426 // paMcaviMzatiyojanAni, divasAMtaM ca ca kumArabhaumayoH / saMkhyAtaguNa kSetrAM, bahukaH kAlastu jyotiSke // 426 // TIkA - bhavanavAsI ara vyantara, inikai avadhijJAna kA viSayabhUta jaghanyapane kSetra to pacIsa yojana hai| ara kAla kichU eka ghATi eka dina pramANa hai| bahuri jyotiSI devani ke kSetra tau isa kSetra se asaMkhyAta guNA hai, ara kAla isa kAla te bahuta hai| asurANamasaMkhejjA, koDIno sesajoisaMtANaM / saMkhAtodasahassA, ukkassohINa visano du||427||
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ORRE - - 556 ] [gommaTasAra jIvakAra pAyA 428.426-430 - " .. .. raumunmun - - ----- CESSISTMETERMIRITESHEELERTATESia - ransm - - - mg i ritiem edieantetnamemamananeIMSemergiews - INS P ritraHESAAHITAARAL-:'----.-"-.-mm-one IEWhear- ....Aniray. NIRamaarate asurANAmasaMkhyeyAH, koTayaH zeSajyosiSkAMtAnAm / saMkhyAtItaharU, utkRSzAyadhInAM dhiyabassu // 32 // TIkA - asurakumAra jAti ke bhavanavAsI devani ke utkRSTa avadhijJAna kA viSayabhUta kSetra asaMkhyAta koDi yojana pramANa hai / bahuri avazeSa rahe nava prakAra bhavanavAsI ara byaMtara deva ara jyotiSI deva, tinikai utkRSTa viSaya kSetra asaMkhyAta sahasa yojana prasAraNa hai| surANamasaMkhejjA, vassA puraNa sesjoisNtaaeN| tassaMkhajjavibhAga, kAleNa ya hodi NiyameNa // 428 // asurANAmasaMkhyeyAni, varSAriNa punaH zeSajyotiSkAMtAnAm / tatsaMkhyAtabhAgaM, kAlena ca bhavati niyamena // 428 // TokA --- asurakumAra jAti ke bhavanavAsIni ke avadhi kA utkRSTa viSaya kAla kI apekSA asaMkhyAta varSa pramANa hai / bahuri isa kAla ke saMkhyAtaveM bhAgamAtra avazeSa nava prakAra bhavanavAsI vA vyaMtara jyotiSI, tinake avadhi kA viSayabhUta kAla kA utkRSTa pramANa niyamakari hai / bhavaNatiyANamadhodho, thovaM tiriyeNa hovi bahugaM tu / uDDheNa bhavaraNavAsI, suragirisiharo tti passaMti // 426 // bhavanatrikAraNAmo'dhaH, stoka tirazvAM bhavati bahukaM tu / Urbena bhavanayAsinaH, suragirizikharataM pazyati // 429 / / - TokA - bhavanavAsI, dhyaMtara, jyotiSI e jo bhavanatrika deva, tinika adho'dho kahie nIcalI dizA prati avadhi kA viSayabhUta kSetra stoka hai / bahuri tiryaMca kahie prApakA sthAna kI barobari dizAni prati kSetra bahuta hai / bahuri bhavanavAsI apane sthAnaka teM Upari merugiri kA zikhari paryaMta avadhidarzana kara dekheM haiM / / sakkIsANA paDhama, bidiyaM tu saNakkumAra-mAhiMdA / tadiyaM tu bamha-lAMtava, sukka-sahassArayA turiyaM // 430 // - -
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakAmacatrikA bhASATokA ) [ 557 zazAnAH prathama, dvitIyaM lu sanatkumAra-mAheMdrAH / tRtIyaM tu brahma-lAMtathAH zukra-sahasrArakAH turiyam // 430 // TIkA - saudharma - IzAnavAle deva avadhi kari prathama naraka pRthvI paryaMta dekheM haiM / bahuri sanatkumAra mAheMdravAle deva dUsarI pRthvI paryaMta dekheM haiN| bahuri brahma-brahmosara lAMtava kApiSThavAle deva tIsarI pRthvI paryaMta dekheM haiM / bahuri zukra-mahAzukra, zatArasahasrAsthAle deva pAyI pRthvI paryata ye hai --- prANada-pANadavAsI, pAraNa taha accudA ya passaMti / paMcamakhidiperaMtaM, chavi gevejagA devA // 431 // prAnataprArapatavAsinaH, pArasAstathA ayutAzca pazyati / paMcamakSitiparyataM, SaSThoM veyakA devAH // 431 // TokA - pAnata prANata ke vAsI tathA prAraNa acyuta ke vAsI deva pAMcavI paryaMta dekheM haiM / bahuri navanaveyakavAle deva chaThI pRthvI paryaMta dekhe haiM / savvaM ca loyaNAli, passaMti aNuttaresu je devaa| sakkhette ya sakamme, rUvagadamaratabhAgaM ca // 432 // sarvA ca lokanAlI, pazyati anuttareSu ye devAH / sthakSetre ca svakarmaNi, rUpagatamanaMtabhAgaM ca // 432 // TIkA - nava anudiza vimAna para pAMca anuttara vimAna ke vAsI sarva lokanAlI, jo vasanAlI tAkI dekheM haiN| .. yaha bhAvArtha jAnanA-saudharmAdiyAsI deva Upari apane 2 svarga kA vimAna kA dhvajAdaMDa kA zikhara paryaMta dekheM haiM / bahuri nava anudiza, paMca anuttara vimAna ke vAsI deva apari apane vimAna kA zikhara parvata para nIce kauM bAhya tanubAta paryaMta sarva asanAlI ko dekheM hai; so anudiza vimAnavAle tau ki eka adhika teraha rAjU pramANa laMbA para anuttara vimAnavAle ke cyAri se pacIsa dhanuSa ghATi, ikavIsa yojanaM kari hIna, caudaha rAjU prasAraNa laMbA para eka rAjU caur3A avadhi kA viSayabhUta kSetra ko dekheM haiM / paisA ihAM kSetra kA parimANa kIyA hai| so sthAnaka kA niyamarUpa jAnanA / kSetra kA parimANa lIe, niyamarUpa na jAnanA / jAteM acyuta svarga paryaMta ke vAsI vihAra kari
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ -AR- SATTA 558 ] / gommaTasasAra jodhakANDa gAyA 433-434 anya kSetra ko jAi, ara tahAM avadhi hoi tau pUrvokta sthAnaka paryaMta hI hoi, asA nAhI, jo prathama svargavAlA pahile naraka jAi, ara tahAM setI DeDha rAjU nIce aura jaaneN| saudharmadvika ke prathama naraka paryaMta avadhi kSetra hai| so tahAM bhI tiSThatA tahAM paryaMta kSetra hI kauM jAne; ase sarvatra jAnanA / bahuri apanA kSetra virSe eka pradeza ghaTAvanA, para apane avadhijJAnAvaraNa dravya ko eka bAra dhra vahAra kA bhAga denA, jahAM sarva pradeza pUrNa hoi, so tisa avadhi kA viSayabhUta dravya jaannaa| isa hI artha kI nIceM dikhAie hai - kappasurAraNaM saga-saga-pohokhattaM vivissasovacayaM / ohIdavapamAraNaM, saMThAviya dhuvahareNa hare // 433 // saga-saga-khottapadesa-salAya-pamAraNaM samappade jAya / tatthataNacarimakhaMDaM, tatthataNohissa bavvaM tu // 434 // kalpasurANAM svakasvakAvadhikSetra vivinasopacayam / avadhidravyapramANaM, saMsthApya dhruvahareNa haret / / 433 // svakasvakakSetrapradezalAkApramANe samApyate yAvat / tatratanacaramakhaMDaM, tatratanAvadheyaM tu // 434 // TIkA - kalpavAsI devani ke apanA apanA avadhi kSetra para visrasopacaya rahita avadhijJAnAvaraNa kA dravya sthApi kari avadhijJAnAvarae dravya kI eka bAra dhruvahArakA bhAga dei, kSetra virSe eka pradeza ghaTAvanA, ase sarva kSetra ke pradeza pUrNa hoI, tahAM jo aMta virSe sUkSma pudgalaskaMdharUpa khaMDa hoi, soI tisa avadhijJAna kA viSayabhUta dravya jaannaa| ihAM udAharaNa kahie hai-saudharma aizAnavAloM kA kSetra prathama naraka paryata kahyA hai; so prathama naraka se pahalA dUsarA svarga kA uparima sthAna DyoDha rAjU UMcA hai / tAteM bhavadhi kA kSetra eka rAjU laMbA - caur3A, DyoDha rAjU UMcA bhayA / so isa dhana rUpa DyoDha rAjU kSetra ke jitane pradeza hoi, te ekatra sthApane / bahuri kiMcidUna ghya: rdhaguNahAni kari guNita samayaprabaddha pramANa satvarUpa sarva karmani kI paramANUni kA parimANa hai / tisa vi avadhijJAnAvaraNa nAmA karma ke jete paramANU hoI, tina virSe wwwanSAwam mammarARE mami Anue
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAjJAnacandrikA mAvATIkA ] / 559 vivasopacaya ke paramANU na milAie, ase te avadhijJAnAvaraNa ke paramANU ekatra sthApane / bahuri isa avadhijJAnAvaraNa ke paramANUni kA pramANa ko eka bAra dhruvahAra kA bhAga dIjiye; taba usa kSetra ke pradezani kA parimANa meM syoM eka ghaTAie, bahuri eka bAra dhruvahAra kA bhAga deteM, eka bhAga virSe jo pramANa AyA, tAkauM dUsarA dhruvahAra kA bhAga dIjie; taba tisa pradezani kA parimAraNa meM syoM eka aura ghttaaie| bahuri dUsarA dhruvahAra kA bhAga dete eka bhAga virSe jo pramANa rahavA tAkauM tIsarA dhruvahAra kA bhAga dIjie, taba tisa pradezani kA parimANa meM syoM eka aura ghaTAie / eseM jahAM tAI sarva kSetra ke pradeza pUrNa hoi; tahAM tAI dhruvahAra kA bhAga dete jAIye dete-dete aMta ke virSe jo parimANa rahai, titane paramANU kA sUkSma pudgala skaMgha jo hoi, tAko saudharma -aizAna svargabAle deva avadhijJAna kari jAne haiN| isase sthUla skaMdha ko to jAne hI jAneM / aseM hI sAnatkumAra - mAheMdravAloM ke dhanarUpa cAri rAjU pramANa kSetra ke pradezani kA jo pramAga titanI bAra avadhijJAnAvaraNa dravya kauM dhruvahAra kA bhAga dete deteM jo pramANa rahai, titane paramANUni kA skaMdha ko avadhijJAna kari jAne hai / jaise sabani ke avadhi kA viSayabhUta kSetra ke pradezani kA jo pramANa hoi, titanI bAra avadhijJAnAvaraNa dravya kauM dhruvahAra kA dete deteM jo pramAraga rahai, titane paramANuni kA skaMdha kI te deva avadhijJAna kari jAne haiM / vahAM brahma - brahmottarabAloM ke sAThA pAMca rAjU, lAMtava * kApiSThavAloM ke chaha rAjU, zukra - mahAzukravAloM ke sADhA sAta rAjU, zatAra - sahasrAravAloM ke ATha rAjU, prAnta - prANatavAloM ke sADhA nava rAjU, pAraNa - acyutavAlI ke daza rAjU, adheyakabAloM ke gyAraha rAjU, anudiza vimAnavAloM ke kichu adhika teraha rAjU, anuttara vimAnavAloM ke kichu ghATi caudaha rAja kSetra kA parimANa jAni, pUrvokta vidhAna kIeM, tini devani ke avadhijJAna kA viSayabhUta dravya kA parimANa pAvai hai / sohammIsANANamasaMkhejjAo hu vsskoddiio|| uparimakappacaukke, pallAsaMkhojjabhAgo du // 435 // tatto lAMtavakappappahuvI samvatthasiddhiperaMtaM / kiMcUNapallamettaM, kAlapamAraNaM jahAjoggaM // 436 // jummaM / . saudharmazAnAnAmasaMkhyeyA hi varSakoTayaH / uparimakalpacatuSke, palyAsaMkhyAsabhAgastu // 435 //
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ 560 ] [ gommaTasAra avakANDa gAthA 437438 tato lAMca kalpaprabhRtisarvArthasiddhiparyaMtam / frfarpatyamAtra, kAlapramANaM yathAyogyam // 436 // TIkA - saudharma IzAnavAloM ke avadhi kA viSayabhUta kAla asaMkhyAta koDi varSa pramANa hai / bahuri tAteM Upari sanatkumArAdi cAri svargavAloM ke yathAyogya patyaH kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa hai / bahuri tAteM Upari lAMvata Adi sarvArthasiddhi paryaMta-" vAloM ke yathAyogya kachU ghATi patya pramANa hai / jossitANohIkhattA uttA Na hoMti ghaNapavarA / kasurANaM ca puNo, visaritthaM AyadaM hodi // 437 // jyotionintereafdhakSetrAsi uktAni na bhavaMti dhanapratarANi / kalpasurANAM ca punaH visarazamAyataM bhavati // 437 // , TIkara - jyotiSI paryaMta je bhavanavAsI, vyaMtara, jyotiSI ase tIna prakAra deva, tinakeM jo avadhikA viSayabhUta kSetra kA hai; so samacaturasra kahie barobara caukora ghanarUpa nAhIM hai / jAteM sUtra viSe laMbAI, caur3AI, ucAI samAna nAhIM kahI hai, yAhI taiM zravazeSa rahe manuSya, nArakI, tica tini ke jo avadhi kA viSayabhUta kSetra hai; so barobara caukora ghanarUpa hai / avadhijJAnI manuSyAdika jahAM tiSThatA hoi, tahAM apane viSayabhUta kSetra kA pramANaparyaMta caukorarUpa ghana kSetra kauM jAneM hai / bahuri kalpavAsI devani ke jo avadhijJAna kA viSayabhUta kSetra hai| so visadRza Ayata kahie laMbA bahuta, cauDA thoDA sA zrAyatacaturasra jAnanA | fafarnafai vA, zraddha viliyamaNeyabheyagayaM / maNapajjayaMti ucca, jaM jANai taM khu garalIe // 438 || fatafat grardha cititamanekabhedagatam / manaH paryaya ityucyate, yajjAnAti tatkhalu naraloke // 438 || TIkA - cititaM kahie atIta kAla meM jisakA citavana kIyA para atitaM for an Arian kAla viSai citavegA para pracatitaM kahie jo saMmpUrNa citayA nAhIM / sA jo aneka bheda lIe, anya jIva kA mana viSa prApta huvA bhartha tAka jo jAneM, so manaH paryaya kahie / manaH kahie anya jIva kA mana viSai citavanarUpa
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnandrikA bhAvATIkA ] [ 561 prApta bhayA artha, tAkI paryeti kahie jAneM, so mana:paryaya hai, ausA kahie hai / so isa jJAna kI utpatti manuSya kSetra hI viSaM haiM, bAhya nAhIM hai / parAyA mana viSai tiSThatA jo artha, so mana kahie / tAkau paryeti, kahie jAneM, so mana:paryaya jAnanA / maNapajjavaM ca duvihaM, ujuviulamaditti ujumadI tivihA / ujjumaNavaNe kAe, gavatthavisayA tti niyameNa // 436 // mana:paryayazca dvividhaH, RjuvipulamatIti RjumatistrividhA / Rjumanocane kAye, gatArthaviSayA iti niyamena // 439|| TIkA - so yahu mana:paryaya - jJAna sAmAnyapane eka prakAra hai, tathApi bhai do prakAra hai - Rjumati mana:paryaya, vipulamati mana:paryaya / vahAM saralapane mana, vacana, kAya kari kIyA jo artha anya jIva kA mana viSai citavanarUpa prApta bhayA tAke jAnane teM niSpana bhaI, asI RndhI kahie sarala haiM mati jAkI, so Rjumati kahie / bahuri sarala vA vakra mana, vacana, kAya kari kIyA jo artha anya jIva kA mana viSai citavanarUpa prApta bhayA, tAke jAnane te niSpanna bhaI vA nAhI nAI niSpanna bhaI asI fayer kahie kuTila hai mati jAkI, so vipulamati khie| jaise Rjumati zrara vipulamati ke bhaida taiM mana:paryayajJAna doSa prakAra hai / tahAM Rjumati mana:paryaya jJAna niyama kari tIna prakAra hai / Rju mana viSa prApta bhayA artha kA jAnana hArA bahuri Rju vacana viSai prApta bhayA zrartha kA jAnata hArA, bahuri RjukA viSai prApta bhayA artha kA jAnana hArA se e tIna bheda haiM / viumadI vi ya chaddhA, ujugANujuvayaNakAyacittamaya' / atthaM jANadi jamhA, saddatthagayA hu tANatthA // 440 // bipulamatirapi ca SoDhA, RjugAnRjuvacanakAyacittaMgatam / prathaM jAnAti yasmAt zabdArthagatA hi teSAmarthAH // 440 //
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ - IHAmaka mAramA - ARDOI M 162 ] [ gommaTasAra jauvakANDa gAyA 441 TokA-vipulamati jJAna bhI chaha prakAra hai -1. Rjumana kauM prApta bhayA artha kA jAnana hArA, 2. Rju vacana kauM prApta bhayA artha kA jAnana hArA, 3. Rju kAya kI prApta bhayA artha kA jAnana hArA, 4. bahuri vakra mana kauM prApta bhayA artha kA jAnana hArA, 5. bahuri vana vacana ko prApta bhayA artha kA jAnana hArA, 6. bahuri vakra kAya ko prApta bhayA artha kA jAnana hArA / e chaha bheda haiM, jAte sarala bA cakra mana, vacana, kAya ko prApta bhayA padArtha kauM jAneM hai| bahuri tina Rjumati vipulamati jJAna ke arthAH kahie viSaya te zabda kauM vA artha ko prApta bhae pragaTa ho haiM / kasai ? so kahie hai - koI bhI sarala mana kara niSpanna hota saMtA vibhAga saMbaMdhI padArthani kauM citavana bhayA, vA sarala vacana kari niSpanna hota saMtA, tinakoM kahata bhayA vA sarala kAya kari niSpanna hota saMtA tinakoM karata bhayA, pIche bhUli kari kAlAMtara virSe yAdi karane kI samartha na hUvA para prAya kari Rjumati manaHparyaya jJAnI ko pUchata bhayA vA yAdi karane kA abhiprAya kauM dhAri mauna hI teM khaDA rahyA, tau tahAM Rjumati manaHparyayajJAna svayameva sarva ko jAne hai| se hI sarala thA vakra mana, vacana, kAya kari niSpanna hota saMtA trikAla saMbaMdhI padArthani kauM citavana bhayA vA kahata bhayA kA karata bhayA / bahuri bhUli. kari ketaka kAla pIche yAdi karane kauM samartha na havA, Aya kari vipulamati manaHparyayajJAnI ke nikaTi pUchata bhayA vA mauna nai khaDA rahyA, tahAM vipulamati manaHparyayajJAna sarva kauM jAne, ase inikA svarUpa jAnanA / tiyakAlavisayarUvi, ciMtitaM vadramANajIveNa / ujumadiNAraNaM jANadi, bhUdabhavissaM ca viulamadI // 441 // trikAlaviSayarUpi, cititaM vartamAnajIvena / RjumatijJAnaM jAnAti, bhUtabhaviSyama vipulmmtiH||441|| TIkA - trikAla saMbaMdhI punala dravya kauM vartamAna kAla viSa koI jIva citavana kara hai, tisa pudgala dravya kauM Rjumati manaHparyayajJAna jAneM hai / ' bahuri trikAla saMbaMdhI pudgala dravya kauM koI jIva pratIta kAla viSa citayA thA vA vartamAna kAla virSe citavai hai vA anAgata kAla virSe citavaMgA, ase pudgala dravya kauM vipulamati manaHparyayajJAna jAne hai| D HDANTERCOME H MirdND WI - -RVIMARKatihanimo-Parman ansar RARAM
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAkSAnacandrikara mAvATIkA ] samvaMga-aMga-saMbhava-ciNhAduppajjave jahA ohii| maNapajjavaM ca danvamaNAdo uppajjave riNayamA // 442 // sarvAMgAMgasaMbhavadhilAdutpadyate yathAvadhiH / manaHparyayaM ca dravyamanasta utpadyate niyamAt // 442 / / TokA - jaise pUrva kahA thA, bhavapratyaya avadhijJAna sarva aMga te upaje hai| para guNapratyaya zaMkhAdika cihnani teM upaje hai / taise manaHparyayajJAna dravya mana se upaja hai / niyama teM aura aMgani ke pradezani virSe nAhIM upaja hai| hidi hodi ha davyamaNaM, viyasiyaaThThacchadAraviraM vA / agovaMgudayAdo, maNavaggaNakha dhavo ripayamA // 443 // hadi bhavati hi dravyamanaH, vikasitASTamchadAraviMdavat / aMgopAMgodayAt, manovaNAskaMdhato niyamAt / / 443 // TIkA - so dravya mana hRdaya sthAna virSe praphullita ATha pAkhuDI kA kamala ke prAkAra aMgopAMga nAma karma ke udaya te teIsa jAti kI pudgala vargaNAni viSaM manovargaNA hai / tini skaMdhani kari nipaja hai, asA niyama hai| NoiMdiya ti saNNA, tassa have sesaiMdiyAraNaM vA / vattattAbhAvAdo, maNa maNapajjaM ca tattha have // 444 // noiMdriyamiti saMjJA, tasya bhavet zedriyANAM vA / vyaktatvAbhAvAt, mano manaHparyayazca tatra bhavet // 444 / / TIkA - tisa mana kA noiMdriya jaisA nAma hai / no kahie ISat, kiMcinmAtra iMdriya hai| jaise sparzanAdika iMdriya prakaTa hai, taise mana ke prakaTapanA nAhIM / tAtai mana kA noiMdriya asA nAma hai; so tisa dravya mana virSe matijJAnarUpa bhAva mana bhI upajai haiM; ara manaHparyayajJAna bhI upaja hai / maNapajjavaM ca gANaM, sattasu viradesu sattaiDDhoNaM / . egAdijudesu have, vaDDhaMtavisiTThacararaNesu // 44 //
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ Kam 564 ] [sammaTasAra jIvakANDa gAthA 446-447-448 A nam NET O nionshramanagarimmunosineKINNERIALH manaHparyayazca jJAna, saptasu virateSu saptInAm / ekAdiyuteSu bhavedvardhamAnaviziSTAcaraNeSu / / 445 // rIkA - pramatta prAdi sAta guNasthAna virSe 1. buddhi, 2. tapa, 3. vaikriyika, 4. auSadha, 5. rasa, 6... bala, 7. akSINa ini sAta riddhini virSe eka, doya Adi riddhini kari saMyukta, bahuri varSamAna vizeSa rUpa cAritra ke dhArI je mahAmuni, tinike manaHparyaya jJAna ho hai; anyatra naahiiN|| iMdiyaraNoiMdiyajogAdi, pekkhistu ujumadI hodi / hiravekkhiya viulamadhI. ohi vA hohi zimare // 14 // iMdriyaloiMdriyayogAdimapekSya Rjumatirbhavati / nirapekSya vipulamatiH, avadhirvA bhavati niyamena // 446 // TIkA - Rjumati mana:paryayajJAna hai| so apane vA anya jIva ke sparzanAdika iMdrI bhara noiMdriya mana para mana, vacana, kAya yoga tinikI sApekSa teM upaja hai / bahuri vipulamati mana:paryaya hai; so avadhijJAna kI sI nAI, tinakI apekSA binA hI niyama kari upajai hai / paDivAdI puNa paDhamA, appaDivAdI hu hodi bidiyA hU~ / suddho paDhamo boho, suddhataro vidiyaboho du // 447 // pratipAtI punaH prathamaH, apratipAtI hi bhavati dvitIyo hi| zuddhaH prathamo bodhaH, zuddhattaro dvitIyabodhastu / / 447 / / TIkA - pahilA Rjumati mana:paryaya hai, so pratipAtI hai / bahuri dUsarA vipulamati manaHparyaya hai, so apratipAtI hai / jAke vizuddha pariNAmani kI ghaTavArI hoi, so pratipAtI kahiye / jAkai vizuddha pariNAmani kI ghaTavArI na hoi, so apratipAtI kahiye / bahuri Rjumati manaHparyaya tau vizuddha hai; jAte pratipakSI karma ke kSayopazama se nirmala bhayA hai / bahuri vipulamati manaHparyaya vizuddhatara hai; jAta atizaya kari nirmala bhayA hai| paramaNasi TivyamaLaM, IhAmadirA ujuTivya lahiya / pacchA paccakkhaNa ya, ujumaviraNA jANade riNayamA // 44 // ChamAE.MAHADEM ANALAIMEL
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammAjAcandrikA bhASA TIkA ] paramanasi sthitamarthamIhAmatyA RjusthitaM lakSyAH / pazcAt pratyakSeNa ca, RjumatinA jAnote. niyamAt / / 448 // ... TIkA -- para jIva ke mana viSa saralaparne citavana rUpa tiSThatA jo padArtha, tAkauM pahale to IhA nAmA matijJAna kari prApta hoi, asA vicAra ki yAkA mana virSe kahA hai, / pIche Rjumati manaHparyaya jJAna kari tisa artha kI pratyakSapane kari Rjumati manaHparyayajJAnI jAne hai, yaha niyama hai| citiyacitiyaM vA, addha citiyamaNeyabheyagayaM / aohiM vA viulamabI, lAhiUNa vijANae pacchA // 44 // vitisamacititaM kA, ardha cititamaneka bhevagatam / __ avadhi; vipulamatiH, lakhavA vijAnAti pazcAt / / 449 / / TIkA - pratIta kAla virSe ciMtayA vA anAgata kAla viSa jAkA citavana hogA, asA dinA citayA vA vartamAna kAla viSa kicha eka AdhAsA. citayA asA anya jIva kA mana virSe tiSThatA aneka bheda lIeM artha, vAkauM pahilai prApta hoI; vAkA mana virSe yaha hai, jaisA jAni / pIche avadhijJAna kI nAIM vipulamati manaHparyayajJAna tisa artha kauM pratyakSa jAna hai / davvaM khettaM kAlaM, bhAvaM paDi jIvalakkhiyaM rUvi / ujaviulamadI jArapadi, avaravaraM majhimaM ca tahA // 450 // dravyaM kSetraM kAlaM, bhAvaM prati jIvalakSitaM rUpi / RjuvipulamatI jAnItaH pravaravaraM madhyamaM ca tathA 1450 / / - TIkA - dravya prati vA kSetra prati vA kAla prati kA bhAva prati jIva kari lakSita kahiye citavana kIyA hUvA jo rUpI pudgala dravya vA pudgala ke saMbaMdha kauM dharai saMsArI jIva dravya, tAkI jaghanya, madhyama, utkRSTa bheda kari Rjumati yA vipulamati manaHparyaya jJAna jAne hai| avaraM dadhvamurAliyasarIraNijjieNasamayabaddha tu / cakviviyariNajjarapaNaM, ukkassaM ujumadissa have // 451 //
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ [gommarasAra jIvakAsa gAthA 452-453 pravaraM dravyamaurAsikazarIraniorNasamayaprabaddhaM tu / cakSuriMdriyani|rNamutkRSTa majumaterbhavet / / 451 // TokA - Rjumati manaHparyaya jJAna jaghanyapane kari audArika zarIra kA nirjarArUpa samaya prabaddha kauM jAne hai / audArika zarIra virSe samaya samaya nirjarA ho hai, so eka samaya viSa audArika zarIra ke jitane paramANU nirjara, titane paramANUni kA skaMdha kI jaghanya Rjumati manaHparyaya jJAna jAne haiN| bahuri utkRSTapane netra iMdriya kI nirjarA mAtra dravya kauM jAne haiM / so kitanA hai ? audArika zarIra ko avagAhanA saMkhyAta dhanAMyula pramANa hai / tisa viSaM visrasopacaya sahita audArika zarIra kA samaya prabaddha pramANa paramANU nirjarA rUpa bhaye, to netra iMdriya kI abhyaMtara nirvRti aMgula ke prasaMkhyAtaveM bhAga pramANa hai| tisa virSe kitane paramANU nirjarArUpa bhae, asA trairAzika kari jitanA paramANU pAyA, titane paramANUni kA skaMdha kauM utkRSTa Rjumati manaHparyaya jJAna jAne haiN| E Amaintainment -MAITAMARHATUR E ANINEPARAN tathmandu maNadhvavamgaNANamaNaMtimabhAgeNa ujugaukkassaM / khaMDidametaM hodi hu, viulamadissAbaraM davvaM // 452 // manodravyavargaragAmanaMtimabhAgena RjugotkRSTam / khaMDitamAtraM bhavati hi, vipulamateravaraM dravyam // 452 / / TIkA - bahuri teIsa jAti kI pudgala vargaNAni virSaM manovargaNA kA jaghanya te lagAI, utkRSTa paryaMta jitane bheda haiM, tinikauM anaMta kA bhAga dIjie, tahAM jo eka bhAga virSe pramANa hoi, so manaHparyaya jJAna kA kathana virSe dhruvahAra kA parimAraNa jAnanA / so Rjumati kA utkRSTa viSayabhUta dravya virSe jo parimANa kahA thA, tAkI isa dhruvahAra kA bhAga dIeM, jo parimANa Avai, titane paramANUni kA skaMdha kI jaghanya vipulamati mana:paryayajJAna jAne haiN| aTaNhaM kammANaM, samayapabaddha vivissasovacayaM / / dhruvahAreNigivAraM, bhajide bidiyaM have davvaM // 453 // aSTAnAM karmaNAM, samayaprabaddhaM vivinasopacayam / dhruvahAreNakadAraM, bhajite dvitIyaM bhavet dravyam // 453 //
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa ma syAmAnAindainsurabenanamitaminimalitimainna sabhyamjAmacantikA bhASAdIkA TokA - prATa kamaMni kA samudAyarUpa jo samaya prabaddha kA pramANa tIhiM virSe binasopacaya ke paramANa na milAie, tina hI kI eka bAra mana:paryayajJAna saMbaMdhI dhruvahAra kA bhAga dIeM, jo pramANa prAvai, titane paramANu ni kA skaMdha kauM vipulamati manaHparyaya kA dUsarA bhedarUpa jJAna jAna hai| sanvidiyaM kappAraNamasaMkhejjANaM ca samayasaMkhasamaM / dhuvahAreNavaharide, hovi hu ukkassayaM dadhvaM // 454 // tadvitIyaM kalpAnAmasaMkhyeyAnAM ca samayasaMkhyAsamam / dhruvahAregAvahUte, bhavati hi uskRSTaka dravyam // 454 // TIkA - tisa vipulamati ke dUsare bheda saMbaMdhI dravya kareM tisa hI dhruvahAra kA bhAga dIjie, jo pramANa prAvai, tAkI pheri dhruvahAra kA bhAga dIjie / ase asaMkhyAta kalpakAla ke jete samaya haiM; titanI bAra dhruvahAra kA bhAga dIjie, dete dete aMta viSa jo parimANa rahai, titane parimANUni kA skaMdha kauM utkRSTa vipulamatijJAna jAne haiM; aseM dravya prati jaghanya - utkRSTa bheda kahe haiM / gAuyapudhasamavaraM, ukkassaM hodi joyaNapudhattaM / viulamadissa ya avaraM, tassa pudhattaM varaM khu paraloyaM // 45 // gamyUtipRthaktvamavaramutkRSTaM bhavati yojana pRthaksyam / vipulamatezca avaraM, tasya pRthaktvaM varaM khalu naralokaH / / 455 / / TIkA - Rjumati kA viSayabhUta jaghanya kSetra pRthaktva koza pramANa hai, so doya, tIna, koza pramANa jAnanA / bahuri utkRSTa kSetra pRthaktva yojana pramANa hai, so sAta vA pATha yojana pramANa jAnanA / bahuri vipulamati kA viSayabhUta jaghanya kSetra pRthaktva yojana pramANa hai, so ATha kA nava yojana pramANa jAnanA / bahuri utkRSTa . kSetra manuSya loka pramANa hai| paraloe ti ya vayaNaM, vikkhaMbhaNiyAmayaM Na vassa / / jahmA tamghaNapadaraM, maNapajjavakhetamuddiThaM // 456 / / naraloka iti ca vacanaM, viSkabhaniyAmaka na vRttasya / yasmAtaddhanaprataraM, manaHparyayakSetramuddiSTam // 456 // .
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . . [ gommaTasAra mISakANDa gAyA 457-458-456 .. . . ..... . . . - Min m arn RELAMMAmawasomasnews malAranmAmalApatAmrAkAnanyasAnnamajMERADHAAR meme-mer-L pleas R Entra einindiatriali -. RAMME-"mar--...- ...... nce-NAME lineraibari --.. -- - INCHES -- - TokA-naraloka yahAM a~sA nasA kahA hai, so mahAmaNa loka kA niSkaMbha kA jetA parimANa hai, so lenA / para manuSya loka to mola hai / ara yahu vipulamati kA viSayabhUta kSetra samacaturastra dhana pratara kahie, samAna caukora ghana rUpa,pratara kSetra kahA hai; so paiMtAlIsa lAkha yojana laMbA, titanA hI caur3A asA parimANa jAnanA / ihAM UMcAI thor3I hai, tAtai dhana pratara kA hai / jAte mAnuSottara parvata ke bAhya cyAroM koNAni virSe tiSThate deva, tiryaMca citae huve tinikauM bhI utkRSTa vipulamati manaHparyayajJAna jAna haiM, aseM kSetra prati jaghanya - utkRSTa bheda kahe / duga-tiga-bhavA hu avaraM, sattabhavA havaMti uphkassaM / aDa-raNavabhavA hU avaramasakhejja viulaukkassaM // 457 // dvika-trika-bhavA hi avaraM, saptASTabhayA bhavaMti utkRSTam / aSTa-nava-bhavA hi avaramasaMkhyeyaM vipulotkRSTam / / 457 // : TokA -- kAla kari Rjumati kA viSaya, jedhanyapane atIta - 'anAgata rUpaH doya, tIna bhava hai ; utkRSTateM sAta, ATha bhaMdha hai / bahuri viSulamati kA viSaya jaghanya pATha nava bhava haiM; utkRSTa palya kA asaMkhyAtavAM bhAga mAtra hai / jaise atIta, anAgata apekSA kAla prati jaghanya utkRSTa bheda khe| prAvalimasaMkhabhAgaM, avaraMca varaM ca dharamasaMkhagaNaM / tatto asaMkhaguNivaM, asaMkhalogaM tu viulamadI // 458 / / AvalyasaMkhyabhAgamavaraM ca baraM ca varamasaMkhyaguNam / tato'saMkhyAtagurigatamasaMkhyalokaM ca vipulamatiH / / 458 / / TokA - Rjumati kA viSayabhUta bhAva jaghanyapana prAvalI ke asaMkhyAtave bhAga pramANa hai / utkRSTapane bhI prAvalI ke asaMkhyAtavA bhAga pramANa hI kahie; tathApi jaghanya se asaMkhyAta guNA hai / bahuri vipulamati kA viSaya bhUta bhavi jaghanya pana ajumati kA utkRSTa saiM asaMkhyAta guNA hai| bahuri utkRSTa panai asaMkhyAta loka pramANa hai / jaise bhAva prati jaghanya - utkRSTa bheda kahe / majhima davaM khettaM, kAla bhAvaM ca majjhima gANaM / jANadi idi maNapajjavaNAeM kahi samAseNa // 456 // - - - - -- - -- ITARAMME -rist
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacadrikA bhASATIkA | madhyamadravyaM kSetra, kAlaM bhAvaM ca madhyamaM jJAnam 'jAnAtIti mana:paryayajJAnaM kathitaM samAsena // 459 // M TokA Rjumati para vipulamati kA jaghanya bheda ghara utkRSTa bheda to jaghanya vA utkRSTa dravya ke kSetra, kAla, bhAvani ko jAne hai / ara je jadhanya ara utkRSTa ke madhyavatI je dravyaM, kSetra, kAla, bhAva, tinakoM Rjumati para vipulamati ke je madhya bheda haiM, taiM jAneM haiM / se mana:paryayajJAna saMkSepa kari kA hai / saMpuraNaM tu samaggaM, kevalama savattasaMsvabhAvagayaM / aturatefatimiraM kevalaraNANaM muNevavvaM // 460 // saMpUrNa tu samagraM saMpannaM sarvabhAvagatam / timi kevalam // 4 | pU2 TIkA - jIva dravya ke zaktirUpa je sarva jJAna ke vibhAga praticcheda the, te sarva vyakta rUpa bhae, tAteM saMpUrNa haiM / bahuri jJAnAvaraNIya paravIrAya nAmA karma ke sarvathA nAzateM jisakI zakti rukaM nAhIM hai vA nizcala hai, tAte samaya hai / bahuri iMdriyani kara sahAya kari rahita hai, tAteM kevala hai / bahuri pratipakSI cyAri ghAti karma ke nAza anukrama rahita sakala padArthani viSai prApta bhayA hai, tAte asaMpanna hai / bahuri lokAloka viSe ajJAna aMdhakAra rahita prakAzamAna hai / jaisA prabhedarUpa kevalajJAna jAnanA / mAge jJAnamArgalA viSai jIvani kI saMkhyA kahai haiM cadurgAdimavidabohA, pallAsaMkhejjayA hu maNayajjA / saMkhejjA ke lio, siddhAdo hoMti avirittA // 461 // turgatimatizrutabodhAH, palyAsaMkhyeyA hi manaH paryAyAH / saMkhyAH kevalinaH siddhAt bhavaMti atiriktAH // 461|| TIkA - vyA mati viSai matijJAnI palya ke prasaMkhyAtaveM bhAga pramANa haiM / bahuri zrutajJAnI bhI palya ke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa haiM / bahuri manaH paryaya jJAnI manuSya saMkhyAte haiM / bahuri kevala jJAnI siddharAzi viSai terahnAM caudahnAM guNasthAnavartI tafter kA parimANa milAeM, jo hoi vIhi pramANa haiM /
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ 570 / [ gommaTasAra auSakA mAthA 462-463-464 T TER samAjamA - H HARITERMIMADIRAiri amaS ohirahidA tirikkhA, madiraNANiasaMkhabhAgagA mnnugaa| saMkhejjA hu tadUNA, maviNANI ohiparimANaM // 462 // avadhirahitAH tiryaMcaH, matijJAnyasaMkhyabhAgakA manujAH / saMkhyeyA hi tavUnAH, matijJAninaH avadhiparamAraNam // 462 // TIkA - avadhijJAna rahita tiryaMca, matijJAnI jIvani kI saMkhyA kahI / tIhi ke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hai / bahuri avadhijJAna rahita manuSya saMkhyAta haiM, e doU rAzi matijJAnI jIvani kI jo saMkhyA kahI thI; tisameM syoM ghaTAi dIeM jo avazeSa pramANa rahai, titane cyAryo gati saMbaMdhI avadhijJAnI jIva jAnane / pallAsaMkhaghaNaMgala-hava-seDhi-tirikkha-gadi-vibhaMgajudA / gara-sahidA kiMcUNA, cadugadi-vebhaMgaparimAraNaM // 463 // palyAsaMkhyadhanAMgulahatazreriNatiryaggativibhaMgayutAH / narasahitAH kicinAH, caturgatibhaMgaparimAraNam / / 463 // TokA - palya kA asaMkhyAtavAM bhAga guriNata ghanAMgala kari jaganche raNI koM guriNae, jo pramANa hoi, titane tI tiryaMca / bahuri saMkhyAte manuSya / bahuri dhanAMmula kA dvitIya mUla kari jagaccha po kauM gurigae, titanA nArakIni kA pramANa hai / tAmai samyagdRSTI nArakI jIvani kA parimANa ghaTAeM, jo avazeSa rahai, titanA nArakI / bahari jyotiSI devani kA parimANa virSe bhavanavAsI, vyaMtara, vaimAnika devani kA parimANa milAe, sAmAnya devarAzi hoi / tAmai samyagdRSTI devani kA parimAe ghaTAeM, jo avazeSa rahai, titane deva, ini sabani kA joDa dIe, jo pramANa hoi, titane cyAryo gati saMbaMdhI vibhaMgajJAnI jAnane / saNNANa-rAsi-paMcaya-parihoNo sanvajIvarAsI hu| madisuda-aNNANINaM, paseyaM hodi parimANaM // 464 // sajjJAnarazipaMcakaparihInaH sarvajIvarAzihi / matizrutAjJAninA, pratyekaM bhavati parimANam // 464 // Premra
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyazAmacandrikA bhASATIkA [ 57 TIkA - samyagjJAna pAMca, tinikAra sayukta jIvani kA parimANa kicha adhika kevalajJAnI jIvani kA parimANa mAtra, so sarva jIvarAzi kA parimAraNa virSe ghaTAeM, jo avazeSa parimANa rahai, titane kumatijJAnI jIva jAnane / bahuri titane hI kuzrutajJAnI jIva jAnane / iti prAcArya zrInemicaMdra viracita mommaTasAra vittIya nAma paMcasaMgraha graMtha kI jIktasvAdIpikA nAma saMskRtaTIkA ke anusAri sabhyarajJAnamaMdrikA nAmA isa bhASA TIkA viSa jIvakAMDa virSa prarUpita je bIsa prarUpaNA, tini viSa jJAnamArgaNA prarUpamA nAmA vArahvAM adhikAra saMpUrNa bhayA / / 12 // HERARMANSin
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwUNEH ..-...vr...casa- eminine h R ---..-man- m Do i ictimbakMediaeraminiumininew-i-Firmwim-....-.inanimalLi m aintenamamaeeAERARY maaaraamRNAMAAVAT m inutriniti- EHA-MY VARANA terahavAM adhikAra : saMyamamArgaNA vimala karata nija muraNani teM, saba kauM vimala jineza / vimala hauMna ko maiM namauM, atizaya juta tIrtheza / atha jJAnamArgaNA kA prarUpaNa kari, aba saMyamamArgaNA kahai haiM -~-- vana-samiti-kasAyANaM, daMDANaM tahithiyAraNa paMcaNhaM / dhAraNa-pAlaNa- riNaggaha-cAga-jayo saMjamo bhaNiyo // 46 // vratasamitikaSAyAraNAM, daMDAnAM satheMdriyANAM paMcAnAm / dhAraNapAlananigrahatyAgajayaH saMyamo bhariNataH // 465 / / TIkA - ahiMsA Adi vratani kA dhAranA, IryA Adi samitini kA pAlanA, krodha Adi kaSAyani kA nigraha karanA, mana, vacana, kAyarUpa daMDa kA tyAga karanA, sparzana Adi pAMca iMdriyAni kA jItanA ase vratAdika paMcani kA jo dhAraNAdika, soI paMca prakAra saMyama jAnA / saM - kahie samyak prakAra, jo yama kahie niyama, so saMyama hai| bAdarasaMjalaNudaye, sahamudaye samakhaye ya mohss| saMjamabhAvo NiyamA, hodi ti jiNehi NihiTaMTa // 466 // bAvarasaMjvalanodaye, sUkSmodaye zamazayayozca mohasya / saMyamabhAvo niyamAt bhavatIti jinanirdiSTam // 466 / / TIkA - bAdara saMjvalana kA udaya hota saMta, bahuri sUkSma lobha kA udaya hota sateM, bahuri mohanIya kA upazama hota saMta vA mohanIya kA kSaya hota sateM nizcaya kari saMyama bhAva ho hai / aseM jinadevane kahA hai| tahAM pramatta - apramatta guraNasthAnani virSe saMjvalana kaSAyani ke je sarvadhAtI spardhaka haiM; tinikA udaya nAhIM; so to kSaya hai / bahuri udaya niSekani teM UparavartI 1. pakhaMDAgama -- thaklA pustaka 1, pRSTha 146, mAthA saM, 62 / % % ..... -..- .-.- . ---. - --
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnavadhikA bhASATIkA ] . [ 573 je niSeka, tinikA udaya nAhIM, soI upazama / bahuri bAdara saMjvalana ke je deza ghAtiyA spardhaka saMyama ke avirodhI tinikA udaya, jaise kSayopazama hote sAmAyika, chedopasthApanA, parihAravizuddhi e tIna saMyama ho haiM / bahuri sUkSmakRSTi karanerUpa jo anivRtti karaNa, tohi paryaMta bAdaraM saMjvalana ke udaya kari apUrvakaraNa ara anivRtti karaNa guNasthAnani virSe sAmAyika ara chedopasthApanA doya hI saMyama ho haiM / bahuri sUkSmakRSTi kauM prApta havA, asA jo saMjvalana lobha, tAke udaya kari dazaveM guraNasthAna sUkSmasAparAya saMyama ho hai| bahari sarva cAritra mohanIya karma ke upazamate vA kSaya te yathAkhyAta saMyama. ho hai| tahAM gyArahaveM guNasthAna upazama yathAkhyAta ho hai / bArahaveM, terahaveM, caudahaveM kSAyika yathAkhyAta ho hai / isa hI artha kauM doya gAthAni kari kahaiM haiM -- bAdarasaMjalaNukye, bAdarasaMjamatiyaM va prihaaro| pamadidare suhamudaye, suhumo saMjamaguNo hodi 1467 / / bAvarasaMjvalanodathe, bAdarasaMgamatrika khalu parihAraH / pramattetarasmin sUkSmodaye sUkSmaH saMyamaguNo bhavati // 467 / / TIkA - bAdara saMjvalana kA dezakAtI spardhaka te saMyama ke virodhI nAhI, tinake udaya kari sAmAyika, chedoSasthApanA, parihAravizuddhi e tIna saMghama ho haiM / tahAM parihAravizuddhi tau pramatta - apramatta doya .guNasthAnani virSe ho ho hai / para sAmAyika chedopasthApanA pramattAdi anivRttikaraNa paryaMta cyAri guNasthAnani. virSe ho hai / bahuri sUkSmakuSTi kauM prApta huvA saMjvalana lobha, tAke udaya kari sUkSmasAparAya mAmA saMyama guraNa ho hai| jahakhAdasaMjamo puraNa, uvasamado hodi mohnniiyss| khayado vi ya so NiyamA, hodi ti jiraNehiM NipiDheM // 46 // yathAkhyAtasaMyamaH punaH, upazamato bhavati mohanIyasya / kSayato'pi ca sa niyamAla, bhavaloti jinanidiSTam 15468 // ...::.::.'...?" i ni F
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. -nareAIWA M IA - A RA DRAILER [ gommaTasAra jodhakANDa pAyA 466-4702471 TokA - bahuri yathAkhyAta saMyama hai; so nizcaya kari mohanIyakarma ke sarvathA upazama te vA kSaya se ho hai| jaise jinadevani kari kahyA hai / tadiyakasAyudayeNa ya viradAvirado guNo have jugavaM / . bidiyakasAyudayeNa ya, asaMjamo hodi NiyameNa // 46 // sRptIyakaSAyodayena ca, viratAvirato guNo bhaveyugapat / dvitIyakaSAyodayena ca, asaMyamo bhavati niyamena // 469 // TokA - tIsarA pratyAkhyAna kaSAya kA udaya kari yugapat virata * avirataMrUpa saMyamAsaMyama ho hai / jaiseM tIsare guNasthAna samyaktva - mithyAtva mile hI ho hai| taiseM paMcamaguNAsthAna virSe saMyama - asaMyama doU mizrarUpa ho haiM / tAte yahu mizra saMyamI hai / bahuri dUsarA apratyAkhyAna kaSAya ke udaya kari asaMyama ho hai / ase saMyama sArgaNA ke sAla bheda khe| saMgahiya sayalasaMjamabheSajamamaNutaraM durvgmm| jIvo samuSpahato, sAmAiyasaMjano hodi // 470 // saMgRhya sakalasaMyamamekayamamanuttaraM duravagamyam / jIvaH samudahana, sAmAyikasaMyamo bhavati / / 470 // dIkA - samasta hI vratadhAraNAdika paMca prakAra saMyama kauM saMgraha kari ekayama kahie meM sarva sAvadha kA tyAgI hauM; asA ekayamaM kahie sakala sAyaDa kA tyAgarUpa abheda saMyama; soI sAmAyika jaannaa| : kaisA hai sAmAyika ? anuttaraM kahie jAke samAna aura nAhI, saMpUrNa hai / bahuri duravagamyaM kahie durlabhaparne pAie hai, so aseM sAmAyika kauM pAlatA jIva sAmayika saMyamI ho hai| chettaNa ya pariyAyaM, porAraNaM jo Thavei appANaM / paMcajame dhamme so, chedovadavAvago jIvo // 471 // 2 ""'AamamawaanwawAWADAA Jarmanoharmadhurmerstaramaramre RAM 1. SaTkhaMDAgama-dhavalA pustaka 1, pRSTha 374, gAthA saM. 187 : 2. SaTUkhaMDAgama-ghavalA pustaka 1, pRSTha 374, gAthA saM. 186 /
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyamjhAnacandrikA bhASATIkA / [ 575 chitvA ca paryAyaM, purANaM yaH sthApayati prAramAnam / paMjAyame dharma sa. chedopasthApako jovaH // 47 // ___TIkA -- sAmAyika cAritra kauM dhAri, bahuri pramAda te skhalita hoi, sAvadha kriyA ko prApta hUvA asA jo jIva, pahile bhayA jo sAvadha rUpa paryAya tAkA prAyazcitta vidhi se chedana kari apane prAtmA kauM vratadhAraNAdi paMca prakAra saMyamarUpa dharma virSe sthApana kara; soI chedopasthApana saMyamI jaannaa| cheda kahie prAyazcitta tIhikari upasthApana kahie dharma virSe prAtmA kauM sthApanA; so jAke hoi, athavA cheda kahie apane doSa dUra karane ke nimitta pUrva kIyA thA tapa, tisakA usa doSa ke anusAri viccheda karanA, tisakari upasthApana kahie nirdoSa saMyama virSe AtmA kI sthApanA; so jAke hoi, so chedopasthApana saMyamI hai / apanA tapa kA cheda ho haiM, upasthApana jAkai; so chedopasthApana hai, aMsI nirukti jAnanA / paMca-samido ti-gutto pariharai sadA vi jo hu sAvajjaM / paMcekkajamo yuriso, parihArayasaMjado so hu // 472 // paMcasamitaH triguptaH, pariharati sadApi yo hi sAyadyam / paMcakayamaH puruSaH, parihArakasaMyataH sa hi // 472 // TIkA - paMca samiti, tIna gupti kari saMyukta jo jIva, sadA kAla hisArUpa sAvadha kA parihAra karai; so puruSa sAmAyikAdi paMca saMyamani virSe parihAravizuddhi nAmA saMyama kA dhArI prakaTa jAnanA / tIsaM vAso jamme, vAsapudhattaM khu titthyrmuule| paMcakkhANaM paDhido, saMjhaNadgAuyavihAro // 473 // triMzadvArSo janmani, varSapRthaktvaM khalu tIrthakaramUle / pratyAkhyAnaM paThitaH, saMdhyonadvigavyUtivihAraH // 473 // 1. SaTkhaMDAgama - pavalA pustaka 1, pRSTha 374, gAthA saM. 181 2. pAThabheda -paMca-jamera-jamo thaa|
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ 576 ] ARRHEUmupassanam [gommaTasAra jIvakAmaha gAyA 474 TIkA - jo janma te tIsa varSa kA bhAyA hoda ! nahari sarvadA khAnapAnAdi se sukhI hoi; asA puruSa dIkSA kauM aMgIkAra kari pRthaktva varSa paryaMta tIrthaMkara ke pAda mUla pratyAkhyAna nAmA navamA pUrva kA pAThI hoi; so parihAravizuddhi saMyama kauM aMgIkAra kari, tI saMdhyA kAla vinA sarva kAla virSe doya kosa vihAra kareM / ara rAtri virSe bihAra na kreN| varSA kAla viSai kicha niyama nAhI, mamana karai vA na kare; asA parihAravizuddhi saMyamI ho hai / . parihAra kahie prANIni kI hiMsA kA tyAga, tAkari vizeSarUpa jo zuddhiH kahie zuddhatA, jAvirSe hoi; so parihAravizuddhi saMyama jAnanA / isa saMyama kA jaghanya kAla tau aMtarmuhUrta hai, jAteM koI jIva aMtarmuhartamAtra tisa saMyama kI dhAri anya guNasthAna ko prApta hoi, tahA~ so saMyama rahai nAhI; tAteM jaghanya kAla aMtarmuhUrta kahA / bahari utkRSTa kAla aDatIsa varSa ghATi koDi pUrva hai / jAte koI jIva koDi pUrva kA dhArI tIsa varSa kA dIkSA grahi, ATha varSa paryaMta tIrthakara ke nikaTi paDhe, tahAM pIcha parihAravizuddhi saMyama kauM aMgIkAra kara; tAtai utkRSTakAla aDatIsa varSa pATi koDi pUrva khaa| uktaM ca parihAradhisameto jIvaH SaTakAyasaMkule viharan / payaseva panapatraM, na lipyate pApanivahena / / yAkA artha - parihAra vizuddhi Rddhi kari saMyukta jIva, chaha kAyarUpa jIvani kA samUha virSe vihAra karatA jala kari kamala patra kI tAI pApa kari lipta na hoi / aNulohaM vedaMto, jIvo uvasAmago va khavago thaa| so suhamasaMparAo, jaikhAdeNUNo kiMci // 474 // aNulobhaM vivan jIvaH upazAmako vA kSapako vA / sa sUkSmasAparAyaH yathAkhyAtenonaH kiMcit / / 474 / / m % 3A %3D i % 3D%3Dksewaypunam 253DERED enuTE - mitr a m . " "Y". 1. SaTkhaMDAgama-ghadhalA pustaka 1, pRSTha 375 gAthA saM. 160 / ' .'
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaka nacandrikA bhASAdIkA ] [ 577 dIkA - sUkSmakRSTi kauM prApta bhayA lobha kaSAya kA anubhAga, tAke udaya kauM bhogavatA upazamI vA kSAyikI jIka, so sUkSma hai, sAparAya kahie kaSAya jAke, asA sUkSmasAparAya saMyamI jAnanA / so yahu yathAkhyAta saMyamI je mahAmuni, tiniteM kichu eka ghATi jAnanA, stokasA ho aMtara hai / uvasaMte khoraNe vA, asuhe kammammi mohaNIyammi / chamaTTo vA jiraNo vA, jahakhAdo saMjado so du // 475 // upazAMta kSINe yA prazubhe karmaNi mohanIye / chamastho vA jino kA, yathAkhyAtaH saMyataH sa tu 14753 // TIkA - azubharUpa mohanIya nAmA karma, so upazama hote vA kSayarUpa hote upazAMta kaSAya guNasthAnavartI vA kSINakaSAya guNasthAnavartI chamastha hoi athavA sayogI ayogI jina hoi; soI yathAkhyAta saMyamI jAnanA / mohanIya karma ke sarvathA upazama te vA nAzate jo yathAvasthita prAtmasvabhAva kI avasthAH; soI hai lakSaNa jAkA, asA yathAkhyAla cAritra kahie hai| paMca-tihi-ghau-vihehiM ya, aNu-guNa-sikkhA-vaehi saMjuttA / uccaMti desa-virayA sammAiTThI jhaliya-kammA // 476 // paMcatricatuvidhazca, aNuguNazikSAprataiH sNyuktaaH| ucyate dezavirasAH samyaSTayaH jharitakariNaH / / 476 // TIkA - pAMca aNuvrata, tIna guNavata, cyAri zikSAvata ase bAraha vratani kari saMyukta je samyAdRSTI, karma nirjarA ke dhAraka, te deza viratI saMyamAsaMyama ke dhAraka paramAgama virSe kahie hai| vaMsaNa-vaya-sAmAiya, posaha-saccitta-rAyapatte ya / bahmAraMbha-pariggaha, aNumaNasuddi-desaviradeva // 477 // darzanapratasAmAyikAH proSadhasadhisarAtribhatAzca / / brahmAraMbhaparigrahAnumatoSTidezadhiratA ete // 477 // - --- 1. parkhaSTAgama babalA pustaka 1, pRSTha 375, gAthA saM. 161 / / 2.pakhaMDAgama-dhavalA pustaka 1, pRSTha 375, gAthA saM. 192 / 3. paToDAgama--dhavalA pustaka 1, pRSTha 375, gAthA saM. 1636 - -
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ / hommasAra jIvakANDa gAyA 470-476 HP - U Raomi ar-EATED TIkA - nAma ke eka deza te sarva nAma kA grahaNa karanA, isa nyAya kari isa gAthA kA artha kIjie hai / 1 darzanika, 2 atika, 3 sAmAyika, 4 proSadhopavAsa, 5 sacittavirata, 6 rAtribhojanavirata, 7 brahmacArI, 8 AraMbhavirata, parigraha virata, 10 anumati virata, 11 uddiSTa virata asai gyAraha pratimA kI apekSA dezavirata ke gyAraha bheda jAnane / tahAM pAMca uduMbarAdika ara sapta vyasanani kauM tyAga para zuddha samyaktvI hoi; so darzanika khie| paMca aNuvratAdika kauM dhArai, so batika kahie / nitya sAmAyika kriyA jAkai hoi; so sAmAyika kahie / avazya pani virSe upavAsa jAkai hoi; so proSadhopavAsa kahie / jIva sahita vastu sevana kA tyAgI hoi; so sacitta virata kahie / rAtri virSe bhojana na kareM so rAtribhakta virata kahie / sadA kAla zIla pAlaiM; so brahmacArI kahie / pApa AraMbha kauM tyAgai; so prAraMbha virata kahie / parigraha ke kArya ko tyAgeM; so parigraha virata kahie / pApa kI anumodanA kI tyAga; so anumati virata kahie / apane nimitta bhayA AhArAdika kauM tyAga; so uddiSTa virata kahie / inikA vizeSa varNana graMthAMtara se jAnanA / jIvA coddasa-bheyA, iMdiya-visayA tahaTThavIsaM tu / je tesu Neva virayA, asaMjadA te muNedabbA // 478 // jIvAzcaturdazabhedA, iMdriyaviSayAstathASTavitistu / ye teSu naiva viratA, asaMyatAH te maMtavyAH // 478 / / TIkA - caudaha jIvasamAsa rUpa bheda, bahuri taise hI aTThAIsa iMdriyani ke viSaya, tiniviSa je virata na hoMI, jIvani kI dayA na kareM, viSayani virSe rAgI hoi, te asaMyamI jAnane / paMca-rasa-paMca-vaNNA, do gaMdhA atttth-phaas-stt-sraa| maNasahivaThThAvIsA, iMdIyavisayA muraNedavvA // 476 // paMcarasapaMcavarNAH, dvau gaMdhau praSTasparzasaptasvarAH / manaHsahitAH aSTavizatiH iMdriyaviSayAH maMtavyAH // 47 // mAyA -mommam iimnimuamann 1pakhaMDAgama-dhavalA pustaka 1, pRSTha 375, gAthA saM. 1641
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] TIkA - tIkhA, kaDayA, kasAyalA, khATA, mIThA e pAMca rasa / bahuri supheda, pIlA, harathA, lAla, kAlA e pAMca varNa / bahuri sugaMdha, durgadha, e doya gaMdha / bahuri komala, kaThora, bhAracA, halakA, saulA (ThaMDA), tAtA, rUkhA, cikanA e pATha sparza / bahuri SaDaja, RSabha, gAMdhAra, madhyama, paMcama, dhaivata, niSAda e sAta svara ase idriyani ke sattAIsa viSaya para aneka vikalparUpa eka mana kA viSaya, ase viSaya ke bheda aTThAIsa jAnane / prAgai saMyama mArgaNA virSe jIvani kI saMkhyA kahai haiMpamadAdi-cauNhaM judI, sAmayiya-dugaM kameNa sesa-tiyaM / satta-sahassA Nava-saya, Nava-lakkhA tohi parihINA // 480 // pramattAdicatAM yutiH, sAmAyikatika krameNa zeSatrikam / saptasahasrANi navazatAni, nabalakSANi tribhiH parihAnAni / / 480 // dIkA -- pramattAdi cyAri guNasthAnavI jIvani kA jor3a dIeM, jo pramANa hoi; titanA jIva sAmAyika ara chedopasthApanA saMyama ke dhAraka jAnane / tahAM pramatavAle pAMca koDi, tirANavai lAkha prayANavai hajAra doya se chaha (56368206), apramattavAle doya koDi china lAkha ninyANavai hajAra eka se tIna (26666103) apUrva karaNa vAle upazamI doya se ninyANavai (266), pAMca sau prayANavai kSAyikI, anivRtti karaNavAle upazamI 266, kSAyikI pAMca so aThayArAvai (598) ini sabanikA joDa dIeM, ATha koDi nibbe lAkha ninyAraNavai hajAra eka sai tIna bhayA (89066103) so itane jIva sAmAyika saMyamI jAnane / ara itane hI jIva chedahe. pasthApanA saMyamI jAnane / bahuri avazeSa tIna saMyamI rahe, tahAM parihAravizuddhi saMyamI tIna ghATi sAta hajAra (6667) jAnane / sUkSma sAMparAya saMyamI tIna ghATi navase (867) jAnane / yathAkhyAta saMyamI tIna ghATi nava lAkha (866667) jAnane / pallAsaMkhejjadima, viravAviradANa davaparibhANaM / puvuttarAsihINA, saMsArI aviravANa pamA // 481 // palyAsaMkhyeyaM, viratAviratAnAM dravyaparimAraNam / pUrvoktarAzihInAH, saMsAriNaH abirasAnAM pramA // 481 / /
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ --- - --- mAyA - 58. ] / gomnahasAra jodhakA gAyA 451 TIkA - palyaM ke asaMkhyAta bhAga karie, tAmeM eka bhAga pramANa saMyamAsaMyama kA dhAraka jIva dravyAni kA pramANa haiM / bahuri e kahe je chahI saMyama ke dhAraka jIva, tinakA saMsArI jIvani kA pramANa meM syo ghaTAe, jo avazeSa pramANa rahai; soI asaMyamI jIvani kA pramANa jAnanI / -- -- -- - - iti zrI prAcArya nemicadraM viracita gommaTasAra dvitIyamAma paMcasaMgraha meMtha kI jIvatatvadIpikA nAma saMskRta TIkA ke anusAri samyagjJAna caMdrikA nAmA bhASATIkA virSe jIdakANDa viSa prarUpita bIsa prarUpasyA linivirSe saMyamamArgaNA prarUpaNA hai nAma jAkA asA terA adhikAra saMpUrNa bhayA // 13 // -- Eaa mea -%ARMANALITERALLOIRARUTION niwwKHASTinni m taman m maar maN %DOOD POSTHANTAJW PainmintonuradMEANILatesamesh RAATMAITREMMAP H ART Puranimuslem
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ caudahavAM adhikAra : darzanamArgaNA ... isa ananta bhava udadhita, pAra. karanakauM setu / zrI anaMta jinapati namo,, sukha ananta ke haMtu / / prAga dazanamAgaNA kA kahaha.. AgeM darzanamArgaNA kauM kahai haiM .. ..... . jaM sAmaNNaM gahaNaM, bhAvANaM Neva kaTumAyAraM / abisesidUraNa advai, saNamiti bhaNNade samaye // 482 // yatsAmAnya grahaNaM, bhAvAnAM naiva kRtvAkAram / avizeSyArthAna, darzanamiti bhaNyate samaye / / 482 / / TIkA - bhAva je sAmAnya vizeSAtmaka padArtha, tinikA prAkAra kahie bheda grahaNa, tAhi naiva kRtvA kahie na karika yat sAmAnya graMharaNa kAhie jo sattAmAtra svarUpa kA pratibhAsanA tat darzanaM kahie soI darzana paramAgama virSe kahA hai / kaise grahaNa kareM haiM ? arthAn avizeSya artha je bAhya padArtha, tinikauM avizeSya kahie jAti, kriyA, guNa, prakAra ityAdi vizeSa na karike apanA vA anya kA kevala sAmAnya rUpa sattAmAtra grahaNa karai hai| isa hI artha kauM spaSTa kareM haiMbhAvANaM sAmaNNavisesayANaM sarUvamettaM jN| vaNNaNahINaggahaNaM, jIveNa ya vaMsaNaM hodi // 483 // bhAvAnAM sAmAnyavizeSakAnAM svarUpamAtraM yat / varNanahInagrahaNaM, jIvena ca darzanaM bhavati // 483 // TIkA - sAmAnya vizeSAtmaka je padArtha, linikA' svarUpa mAtra bheda rahita, jaise haiM taiseM jIva kari sahita svapara sattA kA prakAzanA, so darzana hai| jo dekha vA jA gari dekhie vA dekhane mAtra, so darzana jAnanA / 1. SaTkhaDAgama-dhavalA pustaka 2, pRSTha 150, gAthA saM 13, dravyasaMgraha mAthA saM. 43 / 2. vardhana saMbaMdhI vizeSa spaSTIkaraNa ke lie dekho-dhalA pustaka 1, pRSTha 1.46 se. 146 dph|
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ 582] gommaTasAra jIvakANDa gAthA 484-485-486 prAgeM cakSu - acakSu darzana ke lakSaNa kaheM haiM--- cakkhUNa jaM payAsai, dissai taM cakkhu-dasaNaM beti / sesidiya-ppayAso, NAyavvI sI acakkhU tti // 484 // cakSuSoH yatprakAzate, pazyati sat cakSurdarzanaM bruvaMti / zeSetriyaprakAzo, jJAtavyaH sa pracakSuriti / / 484 // TIkA - nevani kA saMbaMdhI jo sAmAnya grahaNa, so jo prakAzie, dekhie yAkari vA tisa netra ke viSaya kA prakAzana, so cakSudarzana garAdharAdika kahaiM haiM / bahuri netra binA cyAri iMdriya para mana kA jo viSaya kA prakAzana, so acakSudarzana hai, aMsA jaannaa| paramANu-prAdiyAI, aMtima-khaMdhaM ti mutti-dvaaii| taM. ohi-dasaNaM puNa, jaM passai tAi paccakkhara // 48 // paramANyAdIni, aMtimaskaMdhamiti muurtdrvyaarinn| tabadhidarzanaM punaH, yat pazyati tAni pratyakSam // 485 // dIkA - paramANu prAdi mahAskaMdha paryaMta je mUrtIka dravya, tinikauM jo pratyakSa dekhe, so avadhidarzana hai| bahuviha bahuppayArA, ujjovA parimiyammi khettammi / logAloga vitimiro, jo kevaladasaNujjopro // 486 // bahuvidhabahuprakAro, udyotAH parimite kSetre / lokAlokavitimiro, yaH kevaladarzanodyotaH / / 446 // TokA - bahuta bheda kauM laue bahuta prakAra ke caMdramA, sUrya, ratnAdika saMbaMdhI udyota jagata virSa haiM / te parimita jo maryAdA lIeM kSetra, tisa virSe hI apane prakAza AAA TEACHERE ADI 1. SakhaMDAgama-dhavalA pustaka 1, pR. 384, mA. saM. 195, 196 tathA dekho pR. 300 se 302 taka / 2. SaTkhaMDApama-dhavalA pustaka 1, mAthA saM. 166, bhRgaTha 384 // . 1. SaTkhaMDAgama-dhavalA pustaka 1, mA. saM. 167, pR. 304 / '
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMmpAlAmacandrikA bhASApTokara ) karate kI samarza hai / tAteM lini prakANAni kI upamA dene yogya nAhI, asA samasta loka para aloka virSe aMdhakAra rahita kevala prakAza rUpa kevaladarzana nAmA udyota jaannaa| Aga darzanamArgaNA viSaM jIvani kI saMkhyA doya gAthAni kari kahaiM haiMjoge caurakkhANaM, paMcakkhANaM ca khINacarimANaM / cakkhUNamohikevalaparimANaM tANa jANaM ca // 487 // yoge dhaturakSANA, paMcAkSANAM ca kSINacaramArapAm / cakSuSAmavadhikevalaparimANaM teSAM jJAnaM ca // 47 // TIkA - mithyAdRSTi zrAdi kSINakaSAya guNasthAna paryaMta cakSudarzana hI hai / tinake doya bheda haiM-eka zaktirUpa cakSa darzanI, eka vyaktirUpa cakSudarzanI / tahAM labdhi aparyAptaka cauiMdrI ara paMceMdrI tau, zaktirUpa cakSudarzanI haiM, jAteM netra iMdriya paryApti kI pUrNatA aparyApta avasthA virSe nAhIM hai / tAteM tahAM pragaTarUpa cakSudarzana na pravata hai / bahuri paryAptaka cauiMdrI para paMceMdrI vyaktarUpa pakSudarzanI hai; jAta tahAM prakaTarUpa bakSu. darzana haiM / tahAM beMdrI, teMdrI, cauiMdrI, paMceMdrI prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pratarAMgula kauM dIeM, jo pramANa Avai, tAkA bhAga jagatpratara kauM dIe, jo pramANa hoi, titane haiM, to cauiMdrI, paMceMdrI kitane haiM ? ase pramANa rAzi cyAri, phalarAzi trasani kA pramANa, icchArAzi doya; tahAM icchA kauM kalarAzi kari muNi, pramANa kA bhAga dIe, jo pramANa hoi, titanA cauiMdrI, paMceMdrI rAzi hai / tahAM beMdrI prAdi krama te ghaTate haiN| tAta kiMcidUna kari bahuri tisa virSe paryApta jIvani kA pramANa ghaTAvanA / tAte tisa pramANa meM syoM bhI kichu ghaTAye jo pramANa hoi, titanA zaktigata cakSudarzanI jaanne| bahuri ase hI basa paryApta jIvani kA pramANa kauM cyAri kA bhAga dei, do muNA kari, tAmai kicidUna kIe jo pramANa hoi, titanA vyaktirUpa cakSudarzanI hai| iMdriyamArgaNA virSe jo cauiMdrI, paMceMdriya jIvani kA pramANa kahA hai, tinakauM milAe cakSudarzanI jIvani kA pramANa ho hai| bahuri avavidarzanI jIvani kA pramANa avadhijJAnI jIvani kA parimANa ke samAna jaannaa|
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ 564 / gommaTasAra aucakANDa gatyA 48 bahuri kevaladarzanI jIvani kA parimANa kevalajJAnI jIvani kA parimANa ke samAna jAnanA / so inikA pramANa jJAnamArgaNA virSe kahA hai / eiMdiyapahukSINaM, khINakasAyaMtaNaMtarAsINaM / jogo aMcakkhudaMsaNajIvANaM hodi parimANaM // 488 // ekeMdriyaprabhutInAM, kSoNakaSAyAMtAnaMtarAzInAm / yogaH pracakSurzanajIvAnA bhavati parimAraNam // 4 // TIkA - ekeMdriya prAdi kSINakaSAya guNasthAnavartI paryaMta anaMta jIvani kA joDa dIe, jo parimANa hoi tilanA cakSudarzanI jIvani kA pramANa jAnanA / - - iti prAcArya zrIgemivandra viracita mommaTasAra dvitIya nAma paMcasaMgraha 'graMtha kI jIvatatvapradIpikA nAma saMskRta TIkA ke anusAri samyagjJAnacaMdrikA nAmA bhASATIkA virSe jIvako virSe : prarUpita je prausa prarUpaNA tini virSe darzanamArgaraNA prahapasAra hai nAma jAkA asA / caudahavAM vadhikAra saMpUrNa bhayA / / 14 / / SNA
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMdrahavAM adhikAra : lezyA - mArgaNA sudhAdhAra sama dharma teM, podhe bhavya sudhAnya / prApta kIe nija iSTa ko, bharjo dharma chana mAnya || Age lezyA mArgA kahyA cAheM haiN| tahAM prathama hI nirukti lIeM lezyA kA lakSaNa kaheM haiM- fies appIkIras, edIe niyatrapuNNapuNNaM ca / joyo tti hodi lessA, lessAguNajANayatvAdA' // 486 // lipatyAtmIkaroti, etayA nijApuNyapuSyaM ca / jIva iti bhavati lezyA, lezyAguNAdhakAkhyAtA // 489 / / TokA - lezyA doya prakAra eka dravya leNyA, eka bhAva lezyA / tahAM isa sUtra viSai bhAva lezyA kA lakSaraNa kA hai / lipati etayA iti lezyA, pApa ra puNya kauM jIva nAmA padArtha, isa kari lipta kareM hai, "apane kareM hai, nija saMbaMdhI kareM hai; so so lezyA, lezyA lakSaraNa ke jAnanahArerAdikani kari kahA hai / isa kari AtmA karma kari AtmA ko lipta kareM haiM, so lezyA athavA kaSAyani kA udaya kari anuraMjita jo yogani kI pravRti, so lezyA kahie / isa hI artha kauM spaSTa kareM haiM - jogapattI lessA, kasAyaudayAnuraMjiyA hoI / arat kSepaNaM kajjaM, baMdhacaukkaM samuddiTTha // 40 // yogapravRttizyA kaSAyodayAnuraMjitA bhavati / tato dvayoH kArya, baMdhacatuSkaM samuddiSTam // 490 // TIkA mana, vacana, kAyarUpa yogati kI pravRtti so lezyA hai / so yogani kI pravRtti kaSAyani kA udaya kari anuraMjita ho hai / tisateM yoga aura kaSAya ini - 1. khaMDAgama - ghayalA pustaka -1, pRSTha 171, bhASA saM. 64 / 2. pAThabheda viSaya puNyaM ca'
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ { gommasAra jayakANTa gAyA 461-412-463 -- - - - - - -- - doUni kA kArya cyAri prakAra bandha kahA hai| yogani tai prakRtti bandha para pradeza bandha kahyA hai / kaSAyani ta sthiti bandha bhara anubhAga baMdha kayA hai / tisahI kAraNa kaSAyani kA udaya kari anuraMjita yogani kI pravRtti, soI hai lakSaNa jAkA jaise leNyA kari cyAri prakAra baMdha yukta dI hai| Age doya gAthAni kari lezyA kA prarUpaNa virSe solaha adhikAra kahai haiMNidesavaNNapariNAmasaMkamo kammalakkhaNagadI ya / sAmI sAhaNasaMkhA, khettaM phAsaM tado kAlo // 46 // aMtarabhAvappabahu, ahiyArA solasA havaMti tti / lessANa sAhaNaThaM, jahAkama tehi vocchAmi // 462 // jummam / nirdezavarNapariNAmasaMkramAH karma lakSaNamattayazca / svAmI sAdhanasaMkhye, kSetra sparzastataH kAlaH // 49 // . aMtarabhAvArupabahutvamadhikArAH SoDaza bhavatIti / ... lezyAnAM sAdhanArtha, yathAkrama tairvakSyAmi ||492||yugmm|| TIkA - 1 nirdeza, 2 varNa, 3 pariNAma, 4 saMkrama, 5 karma, 6 lakSaNa, 7 mati, 8 svAmI, 6 sAdhana, 10 saMkhyA, 11 kSetra, 12 sparzana, 13 kAla, 14 aMtara, 15 bhAva, 16 alpa bahutva e solaha adhikAra lezyA ke bhedasAdhana ke nimitta haiM / tina kari anukrama te lezyAmArgaraNA ko kahai haiM / kiNhA NIlA kAU, teU pammA ya sukkalessA ya / . lessANaM giddesA chacceva havaMti NiyameNa // 463 // kRSNA nIlA kApotA tejaH padmA ca zuklalezyA ca / lezyAnAM nirdezAH, SaT caiva bhavaMti niyamena // 493 / / TIkA - nAma mAtra kathana kA nAma nirdeza hai / so lezyA ke e chaha nAma haiM - kRSNa, nola, kapota, pIta, padma zukla ase chaha hI haiM / ihAM eka zabda kari to niyama AyA hI, bahuri niyamena aMsA kahyA, so naigamanaya kari chaha prakAra lezyA hai / paryAyAthika naya kari asaMkhyAta lokamAtra bheda haiM, jaisA abhiprAya niyama' zabda kari jAnanA / iti nirdezAdhikAraH / ----
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampanhAnatikA bhAvATIkA ] [ 57 vaNNodayeNa jaNido, sarIravaNNo du davvado lessA / sA soDhA kiNhAdI, aNeyabheyA sabheyeNa // 464 // varNodayena janitaH, zarIravarNastu dravyato lezyA / sA SoDhA kRSNAdiH, anekabhedA svabhedena / / 464 / / TIkA - bahuri varNa nAmA nAmakarma ke udaya te bhayA jo zarIra kA varNa, so dravya lezyA kahie / so kRSNAdika chaha prakAra hai / tahAM eka - eka bheda apane - apane bhedani kari anekarUpa jAnane / soI kahie haiMchappaya-NIla-kavoda-suhemaMbuja-saMkhasaNNihA vaNNe / saMkhejjAsaMkhejjANaMtaviyappA ya patteyaM // 46 // SaTpadamolakapotasuhemAmbujazaMkhasannibhA varNe / saMkhyeyAsaMkhyeyAnantavikalpAca pratyekam // 495 // TIkA - kRSNa lezyA SaTpada jo bhramara, tAke samAna hai| jisake zarIra kA bhramara samAna kAlA varNa hoi, tAke dravya lezyA kRSNa jAnanA / aMseM hI nIla lezyA, nIlamaNi samAna hai| kapota lezyA, kapota samAna hai| tejo lezyA, suvarNa samAna hai / padma lezyA, kamala samAna hai| zukla lezyA zaMkha samAna hai| bahuri ina hI eka - eka lezyAni ke netra idriya ke mocara apekSA saMkhyAte bheda haiM / jaise kRSNavarNa hIna * adhika rUpa saMkhyAte bheda kI lIe netra idriya kari dekhiye haiM / bahuri skaMdha bheda kari eka - eka ke asaMkhyAta asaMkhyAte bheda haiM / jaise dravya kRSNa lezyAvAle zarIra saMbaMdhI skaMdha asaMkhyAte haiM / bahuri paramANU bheda kari eka - eka ke ananta bheda haiM / jaise dravya kRSNa lezyAvAle zarIra sambandhI skaMdhani virSe anaMte paramANu pAIe . hai / ase sarva lezyAni ke bheda jAnanA / NirayA kiNhA kappA, bhAvANugayA hU ti-sura-gara-tiriye / uttaradehe chakka, bhoge ravi-caMda-haridaMgA // 466 // nirayAH kRSNAH kalpA, bhAvAnugatA hi trisuranaratirazci / uttaradehe SaTka, bhoge ravicandraharitAMgAH // 466 // --
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ 588 } gommaTasAra jIvaphADa gAyA 467.46:-YEE TIkA - mArakI sarva kRSNa varNa hI haiN| bahari kalpavAsI deva jaisI unake bhAvalezyA hai, taisA hI varNa ke dhAraka haiN| bahuri bhavanavAsI, vyaMtara, jyotiSI deva ara manuSya para tiryaMca para devani kA vikriyA te bhayA zarIra, te chahauM varNa ke dhAraka haiM / bahuri uttama, madhyama, jaghanya bhogabhUmi saMbaMdhI manuSya, tiryaMca, anukrama te sUrya sArikhe para caMdramA sArikhe ara harita vaNaM ke dhAraka haiN| bAvarAUtaka, sabakAtAya vAGakAyANaM / momuttamamgavaNNA, kamaso avvattavaNNoya // 467 . . bAtharAptaijasau, zuklatejasau ca vAyukAyAnAm / .. gomUtramudgavarNAH kramazaH avyaktavAzca // 467 // TokA - bAdara akAyika zunala gayA hai / vAdAra teja kAyika pItavarNa hai / bAdara vAta kAyikani virSe dhanodadhi vAta to gaU kA mUtra ke samAna varNa ko dharai hai| ghanavAta mUgA sArikhA varNa dharai haiM / tanuvAta kA varNa prakaTa nAhIM, avyakta varNa hai / samvesi suhamANaM, kAvodA savya viggahe sukkA / sabdo misso beho, kabodadhANo haveNiyamA // 46 // sarveSAM sUkSmAnA, kApotAH sarve vigrahe zuklAH / sarvo mizro behaH, kapotavoM bhaveniyamAt // 49 / / TIkA - sarva hI sUkSma jIvani kA zarIra kapota varNa hai / bahuri sarva jIva vigrahagati virSe zukla varNa hI haiN| bahuri sarva jIva apane paryApti ke prArambha kA prathama samaya se lagAya zarIra paryApti kI pUrNatA paryaMta jI aparyApta avasthA hai, tahAM kapota varNa hI hai, asA niyama hai| jaise zarIrani kA varNa kahyA, so jisakA jo zarIra kA varNa hoi, tisake soI dravya lezyA jAnanI / iti vrnnaadhikaar| prAgai pariNAmAdhikAra paMca gAthAni kari kahaiM haiM logANamasaMkhejA, avayANA kasAyagA hoti / tatya kiliTTA asuhA, suhAvisuddhA tadAlAvA 466 //
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAmanikA bhASATIkA / | 56 lokAnAmasaMkhyeyAnyukSyasthAnAni dhAyagarariNa bhavati / tatra kliSTAni azubhAni, zubhAni vizuddhAni tadAlApAt / / 466 // TokA -- kaSAya saMbaMdhI anubhAgarUpa udayasthAna asaMkhyAta loka pramANa hai| tinikauM yathAyogya asaMkhyAta loka kA bhAga dIjie / tahAM eka bhAga binA avazeSa bahubhAga mAtra tauM saMkleza sthAna haiN| te pariNa asaMkhyAta loka pramANa haiM / bahuri eka bhAga mAtra vizuddhi sthAna haiM / te pariNa asaMkhyAta loka pramANa haiM; jAte asaMkhyAta ke bheda bahuta haiM / tahAM saMkleza sthAna to azubhalezyA saMbaMdhI jAnane, ara vizuddhisthAna zubhalezyA saMbaMdhI jAnane / tivvatamA tivvatarA, timvA asahA suhA tadA mNdaa| maMdatarA maMdatamA, chAraNagayA hu patteyaM // 50 // tIvratamAratIvratarAstItrA acubhAH zubhAstathA mNkaaH| maMvatarA maMdatamAH, SaTrasthAnagatA hi pratyekam / / 5.00 / TIkA - pUrva je asaMkhyAta loka ke bahabhAgamAtra azubha lezyA saMbaMdhI saMkleza sthAna kahe; te kRSNa, nIla, kapota bheda kari tIna prakAra haiM / . tahAM pUrva saMklezasthAnani kA jo pramANa kahA, tAkauM yathAyogya asaMkhyAta loka kA bhAga dIeM, tahAM eka bhAga binA avazeSa bahubhAga mAtra kRSNalezyA saMbaMdhI tIvratama kaSAyarUpa saMzlezasthAna jAnane / bahuri tisa avazeSa eka bhAga kauM asaMkhyAta loka kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga binA avazeSa bahabhAga. mAtra nIla: lezyA saMbaMdhI tIvratAra kapAkapa saMlkeza sthAna jAnane / bahuri tisa avazeSa eka bhAga mAtra kapota lezyA saMbaMdhI tIvra kaSAyalpa saMklezasthAna jAnane / bahuri asaMkhyAta loka kA eka bhAga mAtra zubha lezyA saMbaMdhI vizuddhi sthAna kahe; te teja, padma, sukla bheda kari tIna prakAra haiN| tahAM pUrva jo vizuddhisthAnani kA pramANa kahyA, tAkauM yathAyogya asaMkhyAta loka kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga binA avazeSa bahubhAga sAna tez2o lozyA sambandhI maMdakaSAya rUpa vizuddhi sthAna jAnane / bahuri tisa avazeSa eka bhAga kauM asaMkhyAta loka kA bhAga.dIjie, tahAM eka bhAga binA avazeSa bhAga mAtra padmalezyA saMbaMdhI maMdatara kaSAyarUpa vizuddhisthAna jAnane / bahuri tisa avazeSa eka bhAga mAtra zuksaleNyA saMbaMdhI maMdatama kaSAyarUpa vizuddhi sthAna jAnane meM tahAM ili kRSNalezyA aAdi chaha sthAnani virSe eka -
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ 560 } [ gommaTasAra jIvakAma mAyA 501-502-503 eka meM anantabhAgAdika SaTsthAna saMbhava haiN| tahAM azubha rUpa tIna bhedani viSaM to utkRSTa se lagAI jaghanya paryaMta asaMkhyAta loka mAtra bAra SaT sthAnapatita saMkleza hAni saMbhava hai| bahuri zubharUpa tIna bhedani virSe jaghanya teM lagAi, utkRSTa paryaMta asaMkhyAta lokamAtra bAra SaTsthAna patita vizuddha pariNAmani kI vRddhi saMbhava hai / pariNAmani kI apekSA saMkleza vizuddhi ke anaMtAnanta avibhAga praticcheda haiM; tinakI apekSA SaTsthAnapatita vRddhi - hAni jaannaa| asahAraNaM vara-majjhima-pravaraMse kiNha-zIla kaaulie| pariNamadi kameNappA, parihANodo kilesassa // 501 // prazubhAnAM varamadhyamAvarAMze kRSNanIlakApotatrikAnAm / pariNamati krameramAtmA parihAnitaH klezasya / / 501 // TIkA -- jo saMkleza pariNAmani kI hAnirUpa pariNamai , tau anukrama te kRSNa ke utkRSTa, madhyama, jaghanya aMzaH; nIla ke utkRSTa, madhyama, jaghanya aMza; kapota ke utkRSTa, madhyama, aghanya aMza rUpa pariNaba hai| kAU pIlaM kiNhaM, pariNamadi kilesavaDhido appA / evaM kilesahANI-vaDDhIyo hodi asuhatiyaM // 502 // kApotaM nIlaM kRSNaM, pariNamati klezaddhita AtmA / evaM klezahAni-vRddhito bhavati azubhatrikam // 5023 // TIkA - bahuri jo saMkleza pariNAmani ko vRddhirUpa pariNamaiM to anukrama teM kapotarUpa, nIlarUpa, kRSNarUpa pariNavai hai / jaise saMkleza kI hAni - vRddhi kari tIna . azubha sthAna ho haiN| teU paDame sukke, suhANamavarAdi sage appaa| suddhissa ya vaDDhIdo, hAraNIdo aNNahA hodi // 503 / / tejasi pI zukle, zubhAnAmavarAdhezage AtmA / zuddhazca vRddhito, hAnitaH anyathA bhavati // 503 // EHindia 32.
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA bhAvATIkA TIkA - bahuri jo vizuddhapariNAmani kI vRddhi hoi, to anukrama se pIta, padma, zulka ke jaghanya, madhyama, utkRSTa aMzarUpa pariNava hai / bahuri jo vizuddha pariNAmani kI hAni hoi, to anyathA kahie zukla, padma, pIta ke utkRSTa, madhyama, jaghanya aMza rUpa anukrama teM pariNavai hai / iti pariNAmAdhikAraH / prAgai saMkramaNAdhikAra tIna gAthAni kari kahaiM hai -- saMkamaraNaM saTThANa-paraTThANaM hodi kiNha-sukkANaM / baDDIsu hi saTThANaM, ubhayaM hANimmi sesaubhaye vi // 504 // saMkramaNaM svasthAna-parasthAnaM bhavatIti kRSNazuklayoH / vRddhiSu hi svasthAnamubhayaM hAnau zeSasyobhaye'pi // 504 // TIkA - saMkramaNa nAma pariNAmani kI palaTani kA hai; so saMkramaNa doya prakAra hai - svasthAnasaMkramaNa, parasthAnasaMkramaNa / tahAM jo pariNAma jisa lezyArUpa thA, so pariNAma palaTi kari tisahI sezyArUpa rahai, so to svasthAna saMkramaNa hai| bahuri jo pariNAma palaTi kari anya lezyA ko prApta hoi, so parasthAna saMkramaNa hai| tahAM kRSNa lezyA ara zuklalezyA kI vRddhi virSe tau svasthAnasaMkramaNa hI hai; jAte saMkleza kI vRddhi kRSNalezyA ke utkRSTa aMza paryaMta hI hai / para vizuddhatA kI vRddhi zukla lezyA ke utkRSTa aMza paryaMta hI hai / bahuri kRSNalezyA para zukla lezyA ke hAni virSe svasthAnasaMkramaNa parasthAnasaMkramaNa doU pAie haiN| jo utkRSTa kRSNalezyA te saMkleza kI hAni hoi, tau kRSNa lezyA ke madhyama, jaghanya aMzarUpa pravate, tahAM svasthAna saMkramaNa bhayA, para jo nIlAdika anya lezyArUpa pravarte, tahAM parasthAna saMkramaNa bhayA / jaise kRSNa lezyA ke hAni virSe doU saMkramaNa haiM / bahuri utkRSTa zukla lezyA te jo vizuddhatA kI hAni hoi, tau zukla lezyA ke madhyama, jaghanya aMzarUpa . pravate / tahAM svasthAna saMkramaNa bhayA / bahuri panAdika anya lezyArUpa pravarte, tahAM parasthAna saMkramaNa bhayA / ase zulka lezyA ke hAni virSe doU saMkramaNa haiM /
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 505-506 bahuri avazeSa nIla, kapota, teja, padma, lezyAni viSai doU jAti ke saMkramaNa honi viSeM bhI para vRddhi viSai bhI pAie / vRddhi hAni hoteM jo jisa lezyArUpa thA, usa hI lezyArUpa rahai, tahAM svasthAnaM saMkramaNa hoi / bahuri vRddhi hAni hoteM, jisa zyArUpa thA, tisa granya lezyArUpa pravarte, vahA~ parasthAna saMkramaNa hoi / jaise cyArauM lezyAni ke hAni viSai vA vRddhi viSe ubhaya saMkramaNa hai / 562 lessAkassAdovarahANI avaragAdavaraDDhI / saTTA pravarAdI, hANI niyamA paraTThA // 505 // zyAnAmutkRSTAdavarahAniH avarakAvavara vRddhiH / svasthAne pravarAt, hAniniyamAt parasthAne // 205 // hie TIkA - kRSNAdi sarva lezyAni kA utkRSTa sthAna viSe jete pariNAma haiM, tinate utkRSTa sthAnaka kA samIpavartI jo tisa hI lezyA kA sthAna, tisa viSai avara bhana hAni lIeM pariNAma haiM / jAteM utkRSTa ke anaMtara jo pariNAma, tAka Urvaka kalA hai, so anaMtabhAga kI saMdRSTi Urvaka hai / bahuri svasthAna viSe kRSNAdi sarva lezyAni kA jaghanya sthAna ke samIpavartI jI sthAna hai, tisa viSai jaghanya sthAna ke pariNAmani teM avara vRddhi kahie / anaMtabhAgavRddhi lIe pariNAma pAie haiM; jAte jo jaghanyabhAva aSTakarUpa kahyA hai; so anaMtaguraNa vRddhi kI sahanAnI ATha kA aMka hai; tAke anantara Urvaka hI hai / bahuri sarva lezyAni ke jaghanyasthAna taiM jo parasthAna saMkramaNa hoi to usa jaghanya sthAnaka ke pariNamani te ananta guNahAni kauM lIeM, anantara sthAna viSaM pariNAma ho hai, so zukla lezyA kA jaghanya sthAnaka ke anantara to padma lezyA kA utkRSTa sthAna hai| para kRSNa lezyA ke jadhanya sthAna ke anantara nIla lezyA kA utkRSTa sthAna hai / tahAM anaMta guNahAni pAie hai| jaise hI sarvaM lezyAni viSai jAnanA / kRSNa, nIla, kapota viSai to hAni - vRddhi saMkleza pariNAmani kI jAnanI / vIta, padma, zukla viSai hAni vRddhi vizuddha pari mani kI jAnanI / isa gAthA viSai kalA artha kA kAraNa Age prakaTa kari kahie hai . saMkamaraNe uTThANA, hANisa baDDhIsa hoMti taSNAmA / parimANaM ca va pucvaM, uttakamaM hodi sudaNANe // 506 //
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjJAnakA bhASAdIkA ] saMkramaNe SaTsthAnAni hAniSu buddhiSu bhavanti nAmAni / paricaryA bhavati zrutajJAne // 506 // [ 63 my TIkA * isa saMkramaNa viSai hAni viSai ananta bhAgAdika chaha sthAna haiM / bahuri vRddhi viSe ananta guNAdike bhAgordika vaha sthAna haiM / tinake nAma vo pramANa jo pUrva zrutajJAna mArgeNA viSa paryAya samAsa zrutajJAna kA varNana karate anukrama kayA haiM; soI hI jAnatI / so ananta bhAga asaMkhyAta bhAga, saMkhyAta bhAga, saMkhyAta guNA, asakhyAta guNI, ananta guNA eM to SaT sthAnani ke nAma haiM / ini ananta bhogAdika kI sahanAnI krama taiM Urvaka cyAri, pA~ca, chaha, sAta, ATha kA aMka haiM / bahuri anaMta kA pramANa jIvArAzi mAtra, asaMkhyAta kA pramANa asaMkhyAta loka mAtra, saMkhyAta kA pramANa utkRSTa saMkhyAta mAtra bhaiMsA pramANa guNakAra vA bhAgahAra viSai jAnanA / bahuri yaMtra dvAra kari jo tahAM dhanukrama kA hai, soI yahAM anukrama jAnanA / vRddhi viSai to taha kA hai, soI anukrama jAnanA / bahuri hAni viSe ulaTA anukrama jAnanAM / kaise ? so kahiye hai - kapota lezyA kA jaghanye teM lagAi, kRSNa lekSyA kA utkRSTa paryaMta vivakSA hoI, to krama teM saMkleza kI vRddhi saMbhava hai / bahuri kRSNa lezyA kA utkRSTa teM lagAi, kapota lezyA kA jaghanya paryaMta vivakSA hoi, to krama taiM saMkleza kI hAni saMbhava hai / bahuri pIta kA jaghanya taiM lagAi zukla kA utkRSTaparyaMta vivakSA hoi to krama teM vizuddhi kI vRddhi saMbha hai / bahuri zukla kA utkRSTa te lagAi pIta kA jaghanyaparyaMta vivakSA hoi to krama se vizuddhi kI hAni saMbhava hai / tahAM vRddhi viSe yathAsaMbhava SaTsthAnapatita vRddhi jAnanI hAni viSa hAni jAnI / tahAM pUrve kalA jo vRddhi viSe anukrama, tahAM pIche hI pIche sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga mAtra bAra ananta bhAga vRddhi hoi, eka bAra ananta vRddhi ho hai| tahAM ananta guNa vRddhirUpa jo sthAna, so navIna SaTsthAna patitavRddhi kA prAraMbha rUpa prathama sthAna hai / ra yAke pahile jo anaMta bhAgavRddhirUpa sthAna bhayA so vivakSita SaTsthAna patita vRddhi kA aMta sthAna hai / bahuri navIna padasthAna patitavRddhi kA ananta guNavRddhirUpa prathama sthAna ke mArge sUcyaMgula kA prasaMkhyAtavAM bhAgamAtra anaMtabhAga vRddhirUpasthAna ho hai / prAMge pUrvokta anukrama jAno / aba hA kRSNa lezyA kA utkRSTa sthAna hai; so padasthAna pati ko antasthAnarUpa hai, tAte pUrvasthAna anantabhAga vRddhirUpa hai / bahuri kRSNa lezyA kA jaghanya sthAna hai, so SaTsthAnapatita kA prArabharUpa prathama sthAna hai / tAte yAke pUrva nIlalezyA kA utkRSTa
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ mommaTasAra jIvakAza gAthA 507-505 MANTRAaminainstitutwancianRRIERRORE ram-farnamannimuanra-wimmisma m - m ai erimurminarpramrem.. sthAna, tAteM anaMta guNavRddhirUpa yaha sthAna jAnanA / bahuri kRSNa lezyA kA jaghanya ke samIpavartI sthAna, tisa jaghanya sthAna te ananta bhAga vRddhirUpa jAnanA / jaise hI anya sthAnani virSe vA anya lezyAni virSe vRddhi kA anukrama jAnanA / bahuri jo hAni apekSA kathana kIjie to kRSNalezyA kA utkRSTa sthAna te tAke samIpavartI sthAna ananta bhAga hAni lIe, jAnanA / bahuri kRSNa lezyA kA jaghanya sthAna te nIla lezyA kA utkRSTa sthAna ananta muNahAni lIeM jAnanA / bahuri kRSNa lezyA kA jaghanya ke samIpavartI sthAna teM jaghanya sthAna ananta bhAga lIe jAnanA / ase hI anya sthAnani vi anya lezyAni virSe yaMtra dvAra kari kahyA; anukrama haiM ulaTA anukrama lIe hAni kA anukrama jAnanA / ase saMkramaNa virSe vRddhi - hAni hai / iti sNkrmnnaadhikaarH| prAgai karmAdhikAra doya gAyA kari kahai haiMpahiyA je chappurisA, paribhaTTAraNamajhademmi / phalabhariyarukkhamegaM, pekkhittA te vicitaMti // 507 // Ni mUlakhaMdhasAhuvasAhaM chittuM ciNittu pddidaaii| khAuM phalAiM idi jaM, maNeNa vayaNaM have kammaM ||508||jummm|| pathikA ye SaTpuruSAH, paribhraSTA araNyamadhyadeze / phalabharitavRkSameka, haSTavA te vicintayanti / / 507 // nirmalaskandhazAkhopazAkhaM chittvA citvA patitAni / khAdituM phalAni iti, yanmanasA vacanaM bhavet karma // 508 // yugmam / TIkA - kaSNAdika eka - eka lezyAvAle chaha pathika puruSa mArma te bhraSTa bhae, tahAM vana virSe eka phalani kari bharathA huvA vRkSa. kauM dekhi, ase citavai haiM -- kRraNa lezyAvAlA to citave haiM, jo maiM isa vRkSa kauM mUla te upADi, phala khAsyauM / bahuri nIla lezyAvAlA citavai hai, maiM isa vRkSa ke peDa kauM kATi phala khAsyauM / bahuri kapota vAlA ciMta hai, maiM isa vRkSa kI bar3I zAkhAni chedi phala khAsyauM / bahuri pItavAlA citaveM hai, maiM isa vRkSa kI choTI zAkhAni ko chedi phala khAsyauM / bahari padmavAlA citavaM hai maiM isa vRkSa ke phalani ho kauM cheda phala khAyauM / zuklavAlA citavaM haiM ki ARSamawepAnamA
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA mAvAsIkA 1 [ 565 m akestansaninerestinshoolefinema maiM je Apase TUTi kari je par3e phala, tinako khAsyauM / ase manapUrvaka jo vacana hoi so tina lezyAni kA karma jAnanA / ihAM eka udAharaNa kahA hai, isa hI prakAra anya jAnane / iti karmAdhikAra / AgeM lakSaNAdhikAra nava gAthAni kari kahai haiM- : caMDo raNa mucadi vera, bhaMDaNa-solo ya dhmm-dy-rhio| duko raga ya edi vasaM, lakkhaNameyaM tu kiNhassa // 50 // caNDo na muJcati vairaM, bhaNDanazIlazca dharmadayArahitaH / duSTo na ca eti vazaM, lakSaraNametatu kRSNasya / / 506 // TIkA - pracaMDa tIvra krodhI hoi, vaira na choDai / bhAMDane kA - yuddha karane kA jAkA sahaja svabhAva hoi / dayA dharma kari rahita hoi / duSTa hoi / kisI gurujanAdika ke vazya na hoi, ase lakSaNa kRSNa lezyAvAle ke haiN| maMdo baddhi-vihINo NiciNNAraNI ya visaya-lolo y| mANI mAyI ya tahA, prAlasso ceva bhejjo ya // 510 // mando buddhivihIno, nivijJAnI ca viSayalolazca / mAnI mAyI ca tathA, prAlasyaH caiva bhedyazca // 510 // . TIkA - svachaMda hoi athavA kriyA viSa maMda hoi, vartamAna kArya ko na jAnaiM; asA buddhihIna hoi, vijJAna cAturya kari hona hoi, sparzAdika viSayani virSe atilapaTI hoi, mAnI hoi, mAyAvI, kuTila hoi / kriyA viSa kuMTha hoi, jisake abhiprAya kauM aura koI na jAne, AlasI hoi, yahu sarva kRSNa leNyAvAle ke lakSaNa haiN| riNaddA-vacaNa-bahulo, dhaNa-dhaNe hodi tivva-saNNA ya / lakkhaNamayaM bhaNiyaM, samAsadoM NIla-lessassa // 511 // 3 nidrAvaJcanabahulo, dhanadhAnye bhavati tIvasaMjJazca / lakSarasametaddhaNitaM, samAsato nIlalezyasya // 511 // .sa EntriAMAmaintaindian 1. paTakhaMDAyama -pavatA pustaka 1, pRSTha 390, gAthA se...2001 2. SaTkhaNDAgama - dhavalA pustaka 1, pRSTha 360, gAMdhA saM. 201 / 3. paTkhaNDAgama - dhavalA pustaka 1, pRSTha 361, gAthA saMkhyA 2021
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ 566 ] [ gommaTasAra jIvakA gAyA 512-513-514 TIkA - nidrA jAke bahuta hoi, aura ko ThiganA jAke bahuta hoi, dhana-dhAnyAfar fat tIvra vAMchA jAke hoi, asA saMkSepa teM nIla lezyAvAle kA lakSaNa hai / rUsadi fraMgadadi aNNe, dUsavi bahuso ya soya-bhaya- bahulo / asUyadi paribhavadi para, pasaMsadi ya appayaM bahulo // 512 // ruSyati nindati zranyaM duSyaMti bahuzazca zokabhayabahulaH / asUyati paribhavati paraM prazaMsati AtmAnaM bahuza: / / 512|| - TIkA para ke Upari krodha kareM, bahuta prakAra aura kauM niMdai, bahuta prakAra aura kauM dukhAveM, phoka jAke bahuta hoi, bhaya jAke bahuta hoi, aura kauM nIkai dekhi sakai nAhIM ; aura kA apamAna kareM, ApakI bahuta prakAra baDhAI kareM / Na ya pattiyavi paraM, so appAraNa yiva paraM pi maNNaMto / tusavi abhitthuvato, Na ya jANadi hANivaDhi vA // 5.13 // 2 na ca pratyeti paraM sa zrAtmAnamiva paramapi manyamAnaH / tuSyati abhiSTuto na ca jAnAti hAnivRddhI vA / / 513 / / TIkA Apa sArikhA pApI kapaTI aura kauM mAnatA saMtA aura kA vizvAsa na kareM, jo zrApakI stuti kareM, tAke Upara bahuta saMtuSTa hoi, apanI, ara para kI hAni vRddhi kIM na jaaneN| - * maraNaM patthedi rage, dehi subahagaM hi yugvamANo vu / Na gaNai kajjAkajja lakkharaNameyaM tU kAussa // 514 / / mara prArthayate raNe, dadAti subahukamapi stUyamAnastu / na gaNayati kAyAkAryaM, lakSaNametattu kapotasya // 3514 // ThIkA de, kArya kArya ko giNa nAhIM, ase lakSaNa kapota lezyAvAle ke haiM / yuddha viSai maraNa kauM cAhai, jo ApakI baDhAI karai, tAkI bahuta dhana 1. khaMDAmadhalA pustaka 1, pRSTha 311, gAyA saM. 203 / 2. khaMDA-badalA pustarka 1, pRSTha 321, gAMdhA paM. 204 / 3. SaTukhaMDAgama-dhavalA pustaka 1, pRSTha 391, gAMyA saM. 2051
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAnacandrikA bhAvATIkA anmantrieritana i atic m inadiantipuitmaithuaniandeesemestmelanativiuto jApadi kajjAkajja, seyamaseyaM ca sdhv-sm-paasii| daya-dANa-rado ya midU, lakkhaNameyaM tu veussa // 51 // jAnAti kAryAkArya, sevyamasevyaM ca sarvasamadarzI / dayAdAnaratazca mRduH, lakSaNametattu tejasaH / / 515 // TIkA - kArya - prakArya ko jAne, sevaneyogya na sevaneyogya kauM jAneM, sarva viSa samadarzI hoi, dayA - dAna vi prItivaMta hoi; mana, vacana, kAya virSe komala hoi, ase lakSaNa pItalezyAvAle ke haiN| cAgI bhaddo coklo, lajjava-kammo ya khamadi bahuga pi / sAhu-guru-yUjaNa-rado, lakkhaNameyaM tu pammassa // 516 // tyAgI bhadraH sukaraH, jyuktakarmA na kSamate bahukamapi / sAdhugurupUjanarato, lakSarasametastu pahmasya / / 516 // TokA - tyAgI hoi, bhadra pariNAmI hoi, sukAryarUpa jAkA svabhAva hoi, zubhabhAva virSe udyamI rUpa jAke karma hoi, kaSTa yA aniSTa upadrava tinako sahai, muni jana para gurujana tinakI pUjA virSa prItivaMta hoi, ase lakSaNa padmalezyAkAle ke haiN| Na ya kuNavi pakkhavAyaM, Na vi ya rigadANaM samo ya sanvesi / Nasthi ya rAya-ddosA raNeho vi ya sukka-lessassa // 517 // 3 na ca karoti pakSapAtaM, nApi ca nidAnaM samazca sarveSAm / nAsti ca rAgadveSaH sneho'pi ca zuklalezyasya // 517 // TIkA --- pakSapAta na kara, niMdA na kareM, sarva jIvani virSe samAna hoi, iSTa aniSTa virSe rAma - duSa rahita hoi, putra kalatrAdika virSe sneha rahita hoi; jaise lakSaraNa zukla lezyAvAle ke haiN| iti lakSaNAdhikAra / n mi 1. SakhaMDAgama - babalA pustaka 1, pRSTha 361, gAthA saM. 206 / 2. pakhaMDAgama - avanA pustaka 1, pRSTha 392, mAthA saM. 207 / 3. SaTkhaMDAgama - apanA pustaka 1, pRS 392, gAthA se 208
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaicenamam vomarasAra bIvakA gAthA 51% Age gati adhikAra gyAraha sUtrani kari kahaiM hai - lessAraNaM khalu aMsA, chanvIsA hoti tattha majjhimayA / AugabaMdharaNajoggA, aThThaThThavagarisakAlabhavA // 518 // lezyAnAM khalu aMzAH, SaDviMzatiH bhavanti tatra madhyamakAH / bhAgayogyA, tyA aSTApakarSakAlabhavAH // 51 // TIkA - lezyAni ke chabbIsa aMza haiM ! tahAM chahauM lezyAni ke jaghanya, madhyama, utkRSTa bheda kari aThAraha aMza haiN| bahuri kapotalezyA ke utkRSTa aMza te Aga para tejo lezyA ke utkRSTa aMza te pahile kaSAyani kA udaya sthAnakani virSe pATha madhyama aMza haiM, jaise chabbIsa aMza bhe| tahAM Ayukarma ke baMdha kI yogya ATha madhyama aMza jAnane / tinikA svarUpa prAgeM sthAnasamutkIrtana adhikAra virSe bhI kaheMge / te pATha madhyama aMza, apakarSa kAla ATha, tini virSe saMbhava hai| vartamAna jo bhujyamAna prAyu, tAko apakarSa, apakarSa kahie / ghaTAi ghaTAi AgAmI para bhava kI Ayu kauM bAMdhaiM ; so apakarSa khie| TITME - .. apakarSani kA svarUpa dikhAie haiM-- tahAM udAharaNa kahie haiM - kisI karma bhUmiyA manuSya vA tithaMca kI bhujyamAna prAyu paisaThi se ikasaThi (6561) varSa kI hai| tahAM tisa Ayu kA doya bhAga gaeM, ikaIsa sai sittAsI varSa rhai| tahAM tIsarA bhAga kauM lAgate hI prathama samaya syoM lagAi aMtarmuhurta paryaMta kAlamAtra prathama apakarSa hai / tahA~ parabhava saMbaMdhI Ayu kA baMdha hoI / bahuri jo tahAM na baMdhe tau, tisa tIsarA bhAga kA doya bhAga gaeM, sAta se gaNatIsa varSa Ayu ke avazeSa rahai, tahAM aMtarmaharta kAla paryaMta dusarA apakarSa, tahAM parabhava kI Ayu bAMdha / bahuri tahAM bhI na baMdhai to tisakA bhI doya bhAga gaeM doya se tiyAlIsa varSa prAyu ke avazeSa rahaiM, aMtarmuhUrta kAla mAtra tIsarA apakarSa virSe parabhava kA prAyu bAMdha / bahuri tahAM bhI 2 baMdhe tau, tisakA bhI doya bhAga gaeM ikyAsI varSa rahaiM, aMtarmuharta paryaMta cauthA apakarSa virSe para bhava kA Ayu bAMdhai / jaise hI doya doya bhAga gaeM, sattAIsa varSa rahaiM vA nava varSa raha vA tIna varSa rahaiM vA eka varSa rahaiM aMtarmuhurtamAtra kAla paryaMta pAMcavAM vA chaThA vA sAtavAM vA ARN esome 1. pakhaMDAgama - avatA pustaka 1, pRSTha 362, gAthA saM. 2063
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ myajAnacantikA bhASATIkA liatrishan i AThavAM apakarSa viSaM para bhava kI prAyuH ko baMdhane kI yogyapanA jAnanA / aMsa hI jo bhujyamAna prAyu kA pramANa hoya, tAke tribhAga tribhAga virSe pATha apakarSa jAnane / bahuri jo AThau apakarSani virSe Ayu na baMdhaiM ara navamAM Adi apakarSa hai nAhI, tau Ayu kA baMdha kaise hoi ? so kahai haiM - asaMkSepAdvA jo prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramAga kAla' bhujyamAna aAyu kA avazeSa rahai tAke pahile aMtarmuhUrta kAla mAtra samaya prabaddhani kari parabhava kI Ayu kauM bAMdhi pUrNa kara hai, asA niyama hai / ihAM vizeSa nirNaya kIjie hai - viSAdika kA nimittarUpa kadalIdhAta kari jinakA maraNa hoi, te sopakramAyuHka . kahie / tAta deva, nArakI, bhogabhUmiyAM anupakramAyuSka haiM / so sopakramAyuSka haiM, te pUrvokta rIti kari para bhava kA Ayu ko bAMdhe haiM / tahAM pUrvokta ATha apakarSani virSe .. Ayu ke baMdha hone kauM yogya jo pariNAma tinakari keI jIva pATha vAra, keI jova sAta vAra, keI chaha vAra, keI pAMca vAra, keI cyAri vAra, keI tIna vAra, keI do vAra, keI eka vAra pariNamaiM haiN| prAyu ke baMdha yogya pariNAma apakarSaNani virSe ho hoi, so asA koI sva- . / bhAva sahaja hI hai / anya koI kAraNa nAhIM / ....tharumanauneKINAAMKAR i mcommendme tahAM tIsarA bhAga kA prathama samaya virSe jina jIvani kari parabhava ke Ayu kA baMdha prAraMbha kiyA, te aMtarmuhUrta hI virSe niSThApana kreN| athavA dUsarI bAra Ayu kA navamA bhAga avazeSa rahaiM, tahAM tisa baMdha hone kI yogya hoi / athavA tIsarI bAra prAyu kA sattAIsavAM bhAga avazeSa rahai, tahAM tisa baMdha hone ko yogya hoi, ase pAThavAM apakarSa paryaMta jAnanA / jaisA kichu niyama hai nAhI -- jo ini apakarSani virSa Ayu kA baMdha hoi hI hoi / ini virSe Ayu ke baMdha hone kI yogya hoi / jo baMdha hoi to hoi na hoi tau na hoi / asaiM Ayu ke baMdha kA vidhAna karA / . __ jaise anyakAla virSe samaya samaya prati samayaprabaddha baMdha haiM, so prAyukarma vinA sAta karmarUpa hoi parigama hai / taiseM Ayukarma kA baMdha jetA kAla meM hoi, tisane kAla vi je samaya samaya prati samayaprabaddha baMdha te AThoM hI karmarUpa hoi pariNa meM haiM jaise jaannaa| H |
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ .... gomaTasAra jIvekADa mAthA 515 PAWAN MAHARANAMAHAGARARIEORAND 600 bahuri jisa samaya virSe pahile ho jisakA baMdha hoi, tahAM tisakA prAraMbha kahie / bahuri samaya samaya prati tisa prakRti kA baMdha hUvA kareM, tahAM baMdha hoi nivare, tahAM niSThApaka khie| bahuri deva nArakIni ke chaha mahInA Ayu kA avazeSa rahai, taba Ayu ke baMdha karane kI yogya hoi, pahila nahoi / hAMyaha hIMgA hI bilinAga tribhAga kari pATha apakarSa ho haiM, tina virSe Ayu ke baMdha karane yogya ho hai / bahuri eka samaya adhika koTi pUrva varSa te lagAi tIna palya paryaMta asaMkhyAta. varSamAtra prAyu ke dhArI bhogabhUmiyAM tithaMca vA manuSya, te bhI nirupakramAyuSka haiN| ina ke Ayu kA nava mAsa avazeSa rahaiM ATha apakarSani kari para bhava ke Ayu kA baMdha hone kA yogyapanA ho hai / bahuri itanA jAnanA - jisa gati saMbaMdhI Ayu kA baMdha prathama apakarSa virSe hoi pIche jo dutiyAdi apakarSani virSe Ayu kA baMdha hoi, tau tisa hI gati saMbaMdhI prAyu kA baMdha hoi / bahuri jo prathama apakarSa virSe prAyu kA baMdha na hoi, to para dUsare apakarSa virSe jisa kisI prAyu kA baMdha hoi tauM tRtIyAdi apakarSati virSe prAyu kA jo baMdha hoi, tau tisa hI gati sambandhI Ayu kA bandha hoi, asaiM hI AgeM jAnanA / jaise kaI eka jIvani ke tau Ayu kA baMdha eka apakarSa hI virSe hoi, keI jovani ke doya apakarSani kari hoi, keI jIvani ke tIna vA cyAri vA pAMca vA chaha vA sAta vA pATha apakarSani kari ho hai / tahAM pATha apakarSani kari parabhava kI Ayu ke bandha karanahAre jIva stoka haiM / tinata saMkhyAta guNe sAta apakarSani kari bandha karane vAle haiM / tinata saMkhyAta guNe chaha apakarSani kari bandha karane vAle haiN| jaise saMkhyAta guNe saMkhyAta guraNe pAMca, cyAri, tIna, doya, eka apakarSani kari baMdha karane vAle jIva jAnane / bahuri pATha apakarSani kari Ayu. kauM bAMdhatA jIva, tisameM AThavAM apakarSa viSa prAyu baMdhane kA jaghanya kAla stoka hai / tisataM vizeSa adhika tAkA utkRSTa kAla hai / bahuri ATha apakarSani kari prAyu ko bAMdhatA jIva ke sAtavAM apakarSa virSe jaghanya kAla tisata saMkhyAta gurakhA hai, utkRSTa tisate vizeSa adhika hai| bahari sAta apakarSani kari prAyu ko bAMdhatA jIva ke sAtavAM apakarSa virSe prAyu baMdhane kA jaghanya kAla tisata saMkhyAta guNA hai, utkRSTa tisatai vizeSa adhika hai / bahuri pATha apakarSani kari Ayu bAMdhatA jIva ke chaThA apakarSa viSa Ayu baMdhane kA jaghanya kAla tisatai
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha apakarSani kari Ayu baMdhane kI racanA m st if 45 G da jaba- usku nya STa } W 5 4 llh 2 1 Our 15 8 dharma * 4 3 Tr 1 sAta apakarSani kari Ayu baMdhane kI racanA 0 7 y " G jaba uskR STa nya 7 w khr * m pr 2 ? G EUR * jes 2 1 yaha apakarSani kari Ayu baMdhane kI racanA D al bh a PS | ut 6 6 jaba skyu tstshaa nya x 4 ev 2 P utkR 62 att 5 Do. 4 3 ww 2 1 pAMca ni kari Ayu dacane kI racanA 0 5. 5 2 5 5. athanya 5 4 m 2 1 STa * 4 ta 2 1 pyAra kari bAyubaMdhane kI racanA Q Y 4 4 weon jagharakU nya STa 4 r 2 1 4 3 2 1 tIna apakarSani kari Ayu baMdhane kI racanA " 3 3 3 atra- utkR nya T ca 3 dona kari dhA zrI racanA 0 | 2 1 | 2 2 2 1 1 1 2 jadha vastu vya Shi `r 1 eka apakarSani karidhAyu maMcane kI racanA u jaghanya utkRSTa
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ EAR.............:.: / gommaTasAra jIvakANDa gAbA 519 / saMkhyAta guNA hai, utkRSTa vizeSa adhika hai / bahuri sAta apakarSani kari zrAyu kauM bAMdhatA jIva ke chaThA apakarSa viSa prAyu kA baMdhane kAjadhanya kAla tisata saMkhyAtaguNA hai, utkRSTa vizeSa adhika hai / bahuri chaha apakarSani kari prAyu kauM bAMdhatA jIva ke chaThA apakarSa viSaM mAyu baMdhane kA jaghanya kAla tisata saMkhyAtaguNA hai; utkRSTa kichu adhika hai / jaise eka apakarSa kari Ayu kI bAMdhatA jIva ke tIhi apakarSa ke utkRSTa kAla paryaMta bahatari (72) bheda ho haiN| tahAM jaghanya teM utkRSTa to adhika jAnanA / so tisa vivakSita jaghanya kI saMkhyAta kA bhAga daueM, jo pAvai, so vizeSa kA pramANa jAnanA / tAkauM jaghanya meM jor3eM utkRSTa kA pramANa ho hai / bahuri utkRSTa te pAgalA jaghanya, saMkhyAta gaNAM jaannaa| aeNsaM yadyapi sAmAnyapane sabani virSe kAla aMtahata mAtra hai| tathApi hInAdhikapanA jAnane kI anukrama kahA hai, jo apakarSani virSe prAyu kA baMdha hoi, tau itane itane kAla mAtra samayaprabaddhani kari baMdha ho hai / . __yaha bahattarI bhedani kI racanA hai / tahAM pATha apakarSani kari aAyu baMdhane kI racanA virSe pahilI paMkti ke koThAni viSa jo ATha - ATha kA aMka hai, tAkA to yaha artha jAnanA - jo ATha apakarSani kari zrAyu bAMdhane vAle kA ihAM grahaNa hai / bahuri dUsarI, tIsarI paMktini virSe prA0, sAta prAdi aMka hai, tinikA yaha artha - jo tini ATha apakarSani kari baMdha karane vAle jIva ke pAThavAM, sAtavAM Adi apakarSani kA grahaNa hai / tahAM dUsarI paMkti viSa jaghanya kAla apekSA grahaNa jAnanA / tIsarI paMkti viSaM utkRSTa kAla apekSA grahaNa jAnanA / jaise hI sAta, chaha, pAMca, cyAri, tIna, doya, eka apakarSani kari Ayu baMdhane kI racanA viSaM artha jaannaa| AThauM racanAni kI dUsarI, tIsarI paMktini ke sarva koThe bahatari ho hai / ini bahattari sthAnani virSe prAyu baMdhane ke kAla kA alpa -- bahutva jAnanA / madhya bhedani ke grahaNa nimitta jaghanya utkRSTa ke bIci bidI kI sahanAnI jAnanI / ___ ase Ayu kauM baMdhane ke yogya lezyAni kA madhyama ATha aMza, tinakI ATha apakarSani kari utpatti kA anukrama khaa| sesahArasasA, caugai-gamaNassa kAraNA hoti / sukkukkassaMsamudA, samvaddhaM jAMti khalu jIvA // 516 // zeSASTAdazAMzAzcaturgatigamanasya kAraNAni bhavanti / zuklotkRSTAMzamRtAH, sarvArtha yAnti khalu jIvAH // 516 / / ht -- -
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ gunyjnggi aabaa|| TIkA - tina madhyama aMzani te ayazeSa rahaiM, je lezyAni ke aThAraha aMza, te cyAri gati virSe gamana ko kAraNa haiN| maraNa ini aThAraha aMzani kari sahita hoi, so maraNa kari yathAyogya gati kI jIva prApta ho hai| tahAM zukla lezyA kA utkRSTa aMza kari sahita mare, te jIva sarvArthasiddhi nAmA idra ke vimAna ko prApta ho haiM / avaraMsamudA hoMti, sadAradurga majjhimaMsageNa muthA / ArapadakappAduri, savvaTThAillage hoMti // 520 // avarAMzamRtA bhavanti, zatArahike madhyamAMzakena mRtAH / mAnatakarUpAdupari, sarvArthAdime bhavanti // 520 // TIkA- zukla lezyA kA jaghanya aMza kari mareM, te jIva zatAra --sahasrAra svarga virSe upaja haiM / bahuri zukla lezyA kA madhyama aMza kari mare, te jIva mAnata svarga ke Upari sarvArthasiddhi idraka kA vijayAdika vimAna paryaMta yathAsaMbhava upajeM haiM / pammukkassaMsamudA, jIvA uvajAMti khalu sahassAraM / avaraMsamudA jIvA, saNakkumAraM ca mAhivaM // 521 // padmotkRSTAMzamRtA, jIvA upayAnti khalu sahasrAram / avarAMzamRtA jIvAH, sanatkumAraM ca mAhendram / / 521 // TIkA -- padma lezyA kA utkRSTa aMza kari mare, je jIva sahasrAra svarga kauM prApta ho haiM / bahuri padma lezyA kA jaghanya aMza kari mareM, te jIva sanatkumAra - mAheMdra svarga kauM prApta ho haiN| majjhimazra seraNa sudA, tammajha jAMti teujeThamudA / sANakkumAramAhiyaMtimacakkidasedimmi // 522 // madhyamAMzena mRtAH, tammadhyaM yAti tejojyeSThamRtAH / sAnatkumAramAhendrAntimacakrendradheSyAm / / 522 // TIkA ---- pana lezyA kA madhyama aMza kari mare, te jIva sahasrAra svarga ke nIceM para sanatkumAra -- mAhendra ke Upari yathAsaMbhava upajai haiM / bahuri tejo lezyA kA
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ / gommaTasAra joSAta pAthA 523-525 utkRSTa aMza kari maraM, te sanatkumAra - mAhendra svarga kA aMta kA paTala virSe cakra nAmA idraka saMbaMdhI zreNIbaddha vimAna, tini viauM upajeM haiN| avaraMsamudA sohammosANAdimauDammi seDhimmi / majjhimaseraNa mubA, vimalavimANAdibalabhadde // 23 // avazimatAH saudharmazAnAvimau zreNyAm / madhyamAMzena mRtA, vimalavimAnAdibalabhadre // 523 // TIkA - tejo lezyA kA jaghanya aMza kari mareM, te jIva sIdharma IzAna kA pahilA ritu (ju) nAmA idraka vA zreNIbaddha vimAna, tinivirSe upajeM haiM / bahuri tejo lezyAH kA madhyamaH aMza. kari mare, te jIva saudharma - IzAna kA dUsarA paTala kA vimala nAmAiMdraka te lagAisanatkumAra - mAhendra kA dvicarama paTala kA balabhadra nAmA iMdraka paryaMta vimAna virSe upaje haiM / kiNhavaloca judA, prAdhikAzmi prvrsmudaa| paMcamacarimatimisse, majjhe majhaga jAyante // 524 // kRSNavarAMzena matA, ayadhisthAne pravarAMzamRtAH / paJcabhacaramatimisra, madhye madhyena jAyante / / 524 / / TIkA -- kRSNa lezyA kA utkRSTa aMza kari mareM, te jIva sAtavIM naraka pRthvI kA eka hI paTala hai, tAkA avadhi sthAnaka nAmA idraka bila viauM upajeM haiM / bahuri kRSNa lezyA kA jaghanya aMza kari marai, te jIva paMcama pRthvI kA aMta paTala kA timisra nAmA idraka viSa upaja haiN| bahuri kRSNa lezyA kA madhyama aMza kari mare, te jIva avadhisthAna iMdraka kA cyAri zreNIbaddha bila tini virSe vA chaThA pRthvI kA tInoM paTalani virSe vA pAMcavI pRthvI kA carama paTala viSa yathAyogya upajai haiM / nIlukkassaMsamudA, paMcamadhidammi avrmudaa| vAlukasaMpajjalive, majjhe majjharaNa jAyate // 525 // tolokRSTAMzamRtAH, paJcamAMdhendrake pravarabhUsAH / vAlukAsaMprajvalita, madhye madhyena jAyante // 52 //
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyahAnacandrikA sAvATIkA TokA -- nIla lezyA kA utkRSTa aMza kari mare, te jIva paMcama pRthvI kA vicarama paTala kA aMdhra nAmA iMdraka virSe upaje haiM / / keI pAMcavAM paTala virSe bhI upaja haiN| ariSTa pRthvI kA aMta kA paTala virSe kRSNa lezyA kA jaghanya aMza kari mare hue hI kaI jI gaI haiN| pasanA vizeSa jAnanA / bahuri nIlaH lezyA kA jaghanya aMza kari mare, te jIva. vAlukA pRthvI kA aMta kA paTalaH vi saMprajvalita nAmA iMdrakA virSe upajeM haiM / bahuri nIla lezyA kA madhyama aMza kari mare, te jIyaH bAlukA prabhA pRthvI ke saMprajvalita idraka taiM nIceM para cauthI pRthvI kA sAtauM paTala para paMcamI pRthvI kA aMdhra idraka ke Upari yathAyogya upaja haiM / / vara-kAzrodasamudA, saMjalidaM jAMti tadiya-riparayassa / sImaMta avaramudA, majhe. sajjheraNa jAyate // 526 // gharakApotAMzamatAH, saMjvalitaM yAnti tRtIyanirayasya / somantamavaramRtA, madhye madhyena jAyante // 526 / / TIkA - kApota lezyA kA utkRSTa aMza kari mare, he jIva tIsarI pRthvI kA pAThavAM dvicarama paTala tAke saMjvalita nAmA iMdraka viSai upaja haiM / keI aMta kA paTala saMbaMdhI saMprajvalita nAbhA idraka virSe bhI upaje hai| itanA vizeSa jAnanA / bahuri kApota lezyA kA jaghanya aMza kari mareM, te jIva pahilI dharmA pRthvI kA pahilA sImataka nAmA iMdraka, tisa viauM upaja haiM / bahuri kApota lezyA kA madhyama aMza kari mare, te jIva pahilA pRthvI kA sImaMta idraka te nIcaM bAraha paTalani virSe, bahuri meghA tIsarI pRthvI kA dvi carama saMjvalita idraka teM Upari sAta paTalani virSe, bahuri dUsarI pRthvI kA gyAraha paTala, tina virSe yathAyogya upajai haiM / kiNha-caukkANaM puNa, mabhaMsa-muvA hu bhavaNagAdi-tiye / puDhavI-mAja-vaNaphavi-jIvesu havaMti khalu jIvA // 527 // kRSNacatuSkANAM punaH, madhyAMzamRtA hi bhayAnakAditraye / pRthivyavanaspatijIveSu bhavanti khalu jovAH // 527 // TokA --- punaH kahiye yaha vizeSa hai - kRSNa - nIla - kapota nIla lezyA, tinake madhyama aMza kari mare ase karma bhUmiyAM mithyAdRSTI tiryaca vA manuSya ara
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gomatasAra jIvakANDa gAyA 528.526 nsparaamana PrimaryAera I MmmakampaMDARDustDAR tejo lezyA kA madhyama aMza kari mare, ase bhogabhUmiyA mithyAdRSTI tiryaca vA manuSya te bhavanavAsI, vyaMtara, jyotiSI devani virSe upajeM haiM / bahuri kRSNa - nIla - kapota - pIta ina cyAri lezyAni ke madhyama aMzani kari mare, ase tiryaca vA manuSya bhavanavAsI, dhyaMtara, jyotiSI bA saudharma - IzAna svarga ke vAsI deva, mithyAdRSTI, te bAdara paryAptaka pRthvIkAyika, apkAyika vanaspatI kAyika virSe upajeM haiN| bhavanatrayAdika kI apekSA ihAM pIta lezyA jAnanI / tiyaMca manuSya apekSA kRSNAdi tIna lezyA jaannii| kiNha-tiyANaM majjhima-aMsa-sudA seu-vAu-viyalesu / sura-NirayA saga-lessahi, para-tiriyaM jAMti saga-jogaM // 52 // kRSNaprayANAM madhyamAMzamRtAH sejovAyuvikaleSu / suranirayAH syakalezyAbhiH naratiyacaM yAnti svakayogyam // 528 / / TIkA - kRSNa, nIla, kapota ke madhyama aMza kari mare, ase tiryaca vA manuSya te tejaHkAyika vA bAtakAyika vikalatraya asanI paMceMdrI sAdhAraNa vanaspatI, inivirSe uparja hai / bahuri bhavanaya Adi sarvArthasiddhi paryaMta deva ara dhammAdi sAta pRthvI saMbaMdhI nArakI te apanI-apanI lezyA ke anusAri yathAyogya manuSyagati vA tiryaMcagati kauM prApta ho haiM / ihAM itanA jAnanA - jisa gati saMbaMdhI pUrva prAyu baMdhyA hoi, tisa hI mati virSe jo maraNa hote jo lezyA hoi, tAke anusAri upaje hai / jaise manuSya ke pUrva devAyu kA baMdha bhayA, bahuri maraNa hote kRSNAdi azubha lezyA hoi tauM bhavanatrika viSai hI upaja hai; ase hI anyatra jAnanA / iti gatyadhikAraH / prAgeM svAmI adhikAra sAta gAthAni kari kahaiM haiMkAU kAU kAU, gIlA NIlA ya Nola-kiNhA ya / kiNhA ya paramakiNhA, lessA paDhamAdi puDhavIraNaM // 526 // kapotA kapotA kapotA, nIlA nIlA ca nIlakRSNe ca / kRSNA ca paramakRSNA, lezyA prathamAdipRthivInAm // 526 // TIkA - ihAM bhAvalezyA kI apekSA kathana hai| tahAM tArakI jIvani ke kahie haiM - tahAM dhammA nAmA pahilI pRthvI virSe kapota lezyA kA jaghanya aMza hai / vaMzA dUsarI pRthvI virSe kapota kA madhyama aMza hai / medhA tIsarI pRthvI virSe kapota
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAmacandrikA bhAvATIkA ] [ 6 07 kA utkRSTa aMza zrara nIla kA jaghanya aMza hai / aMjanA cauthI pRthvI viSai nIla kA madhyama aMza hai| ariSTA pAMcavI pRthvI viSe nIla kA utkRSTa aMza haiM, zrara kRSNa kA jaghanya aMza hai / maghavI pRthvI viSai kRSNa kA madhyama aMza hai / mAghavI sAtavIM pRthvI viSe kRSNa kA utkRSTa aMza hai / para- tiriyANaM zrogho, igi-vigale tiSNi catra asaNissa / saNi-prapuNNaga-micche, sAsaNasamme viprasuha-tiyaM // / 5.30 // naratirazvAmoghaH ekavikale tisraH catasra prasaMjJinaH / saMtyapUrNaka mithyAtve sAsAdanasamyaktve'pi prazubhatrikam ||530|| TIkA manuSya para tiyaMcani ke 'ogha' kahie sAmAnyapane kahIM te sarva lezyA pAr3ae haiN| yahAM ekeMdrI para vikalatraya inake kRSNAdika tIna azubha lezyA hi pAie haiM / bahuri asainI paveMdrI paryAptaka ke kRSNAdi cyAri lezyA pAie haiM, jAte sainI paMceMdrI kapota lezyA sahita mareM, tau pahile naraka upajeM / tejolezyA sahita mareM, to bhavanavAsI ra vyaMtara devani viSai upaveM / kRSNAdi tIna azubha lezyA sahita mareM, to yathAyogya manuSya tiryaMca viSe upaje tAteM tAke vyAri lezyA haiM / bahuri sainI labdhi aparyAptaka tiyaMtra vA manuSya mithyAdRSTI bahuri zrapi zabda teM sanI labdhi paryApta tithaMca manuSya mithyAdRSTI, bahuri sAsAdana suraNasthAnavatI nirvRti paryApta tiryaMca vA manuSya vA bhavanatrika deva iniviSe kRSNAdika tIna azubha lezyA hI haiN| tiryaca bhara manuSya jo upazama samyagdRSTI hoi, tAke prati saMkleza pariNAma hoi, to bhI dezasaMyamIvat kRSNAdika tIna lezyA na hoMi / tathApi jo upazama samyaktva kI virAdhanA kari sAsAdana hoi, tAka aparyApta avasthA viSa tIna azubha lezyA hI pAie haiM / - bhogApuNNagasamme, kAussa jahaNNiyaM have niyamA / samme vA micche vA, pajjate tiNi suhalessA // 531 // bhaters pUrNasamyaktve, kApotasya jaghanyakaM bhavenniyamAt / erred mithyAtve vA paryApte tisraH zubhalezyAH // 531 // TIkA bhoga bhUmi viSe nirvRti aparyAptaka samyagdRSTI jIva viSai kapota lezyA kA jadhanya aMza pAie hai| jAteM karmabhUmiyA manuSya vA tiryaca pahile manuSya
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ 600 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 532-535 ar ticA kA kIyA, pIche kSArthika ar are ear ko aMgIkAra kari mare, tisa sahita hI tahAM bhogabhUmi viSai upajai / vahA~ tisa yogya saMkleza pariNAma kapota kA jaghanya aMza, tisarUpa pariNameM hai| bahuri bhogabhUmi viSaM paryApta avasthA viSaM samyadRSTI vA mithyAdRSTI jIva ke pItArdika tIna zubhalezyA hI pAie haiM / ayoti cha lassAo, suha-tiya-lessA hu vesavirada-tiye / tatto sukkA lessA, jogiThANaM alassaM tu // 532 // saMyata iti SaD lezyAH, zubhavayalezyA hi dezaviratatraye / tataH zuklA lezyA, ayogisthAnamalezyaM tu // 532 // eter zrasaMyata paryaMta cyAri guNasthAnani viSai chau lezyA haiM / dezavirata zrAdi tIna guNasthAnani viSe potAdika tIna zubhalezyA hI haiN| tAteM Upara apUrvakaraNa taiM lagAi sayogI paryaMta chaha guNasthAnani viSai eka zukla lezyA hI hai / ayogI guNasthAna lezyA rahita hai jAte, tahAM yoga kaSAya kA prabhAva hai / NaTTha-kasAye lessA, uccadi sA bhUda-puvva-gaviNAyA / grahavA joga-pauttI, mukkho ti tahi have lassA // 533 // naSTakaSAye lezyA, ucyate sA bhUtapUrvagatinyAyAt / athavA yogapravRttiH, mukhyeti tatra bhavellezyA / / 533 / / TIkA - upazAMta kaSAyAdika jahAM kaSAya naSTa hoi gae, jaise tIna guNasthAnani viSai kaSAya kA prabhAva hoteM bhI lezyA kahie haiM, so bhUtapUrvagati nyAya haiM kahie haiM / pUrve yoni kI pravRtti kaSAya sahita hotI thI, tahAM lezyA kA sadbhAva thA, ihAM yoga pAie hai; tAteM upacAra kari ihAM bhI lezyA kA sadbhAva kahA / athavA yoni kI pravRtti, soI lezyA, asA bhI kathana hai, so yoga ihAM hai hI, tAkI pradhAnatA kari tahAM lezyA hai | tinhaM dopaha doha, chaNhaM dopahaM ca terasahaM ca / etoya coTsaha, lossA zravaNAdi devANaM // 534 // teU teU teU, pammA pammA ye samma sukkAya / sukkA ya paramasukkA, bhavaNatiyA puNNage suhA // 535 // i
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacaritrakA mATokA 1 prAraNAM dvayordvayoH SaNNAM dvayozca trayodazAnAM ca / etasmAcca caturdazAnAM lezyA bhavanAdidevAnAm // 534 / / tejastejastejaH padmA padmA ca padyazukle ca / zuklA ca paramazuklA, bhavanatrikAH prapUrNake zubhAH // 535 // TIkA - devani ke lezyA kahie haiM - tahAM paryApta bhavanavAsI, vyaMtara, jyotiSI ini bhavatrika ke tejo lezyA kA jaghanya aMza hai / saudharma - IzAna, doya svargavAloM ke tejolezyA kA madhyama aMza hai / sanatkumAra mAheMdra svargavAloM ke tejo lezyA kA utkRSTa aMza para padma lezyA kA jaghanya aMza hai / brahma Adi chaha svargavAloM ke padma lezyA kA madhyama aMza hai | pAtAra sahasrAra doya svargavAloM ke padma lezyA kA utkRSTa aMza ghara zukla lezyA kA jadhanya aMza hai / Anata zrAdi cyAri svarga ra nava graiveyaka ini teraha vAloM ke zukla lezyA kA madhyama aMza hai / tAke Upara nava anudiza para paMca anuttara iti caudaha vimAna vAloM ke zukla lezyA kA utkRSTa bhraMza hai / bahuri bhavanatrika devani ke aparyApta avasthA viSe kRSNAdi tIna zubha lezyA hI pAie haiN| yAhI taiM yaha jAnie hai, jo vaimAnika devani ke paryApta vA aparyApta avasthA viSe lezyA samAna hI hai / jaise jisa jIva ke jo lezyA pAie, so jIva tisa lezyA kA svAmI jAnanA / iti svAmyadhikAraH / af area adhikAra kahai haiM vaSNodaya- saMpAdida-saravaNNo du vavvadI lessA | mohRdaya khaovasamovasama khayaja- jIvaphaMdaNaM bhAvo // 536 // - varSodayasaMpAdita - zarIravarNastu dravyato lezyA / mohodaya kSayopazamopazamakSayajajIvaspando bhAvaH // 536 // { 60 under TIkA varNa nAmA nAmakarma ke udaya te utpanna bhayA jo zarIra kA varNa, so dravya lezyA hai / tAteM dravya lezyA kA sAdhana nAmA nAmakarma kA udaya hai / bahuri asaMyata paryaMta cyAri guNasthAnani viSai mohanIya karma kA udaya teM deza viratAdika tIna guNasthAnani viSai mohanIya karma kA kSayopazama teM upazama zreNI viSai mohanIya karma kA upazama taiM kSapaka zreNI viSai mohanIya karma kA kSaya teM utpanna bhayA jo jIva kA spaMda, so bhAva lezyA hai / spaMda kahie jIva ke pariNAmani kA caMcala honA vA
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ / [ gommaTasAraM auSakA gArA 537 jIva ke pradezani kA caMcala honA, so bhAva lezyA hai| tahAM pariNAma kA caMcala honA kaSAya hai| pradezani kA caMcala honA yoga hai| tIhiM kAraNa kari yoga kapAyani kari bhAva lezyA kahie hai| tAtai bhAva lezyA kA sAdhana mohanIya karma kA udaya thA kSayopazama vA upazama vA kSaya jAnanA / iti sAdhanAdhikAraH / prAgeM saMkhyAdhikAra chaha gAyAni kari kahaiM haiMkiNhAdi-rAsimAvali-asaMkhabhAgeNa bhajiya pvibhtte| hINakamA kAlaM yA, assiya davA du bhajidayA // 537 // kRSNAvirAzimAvalpasaMkhyabhAgena bhavasyA pravibhakta / honakramAH kAlaM vA, prAzritya dravyAriNa tu bhaktavyAni // 537 // TIkA - kRSNAdika azubha tIna lezyAvAle jIvani kA pramANa hai, so tIna zubha lezyAvAloM kA pramANa kauM saMsArI jIvani kA pramANa maiM syoM ghaTAe, jitanA rahe titanA jAnanA; so kiMcidUna saMsArI rAzimAtra bhayA / tAkauM prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAya dIjie, tahAM eka bhAga binA ayazeSa bahubhAga rahe, tinake tIna bhAga karie, so eka-eka bhAga eka-eka lezyAvAloM kA samAna rUpa jAnanA / bahuri jo eka bhAga rahyA, tAkauM pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dei, tahAM eka bhAga judA rAkhi, avazeSa bahubhAga raheM, so pUrva samAna bhAgani virSe jo kRSNA lezyAvAloM kA vaTa (hissA) thA, tisavirSe joDi dIe, jo pramANa hoi, titane kRSNa lezyAvAle jIva jAnane / bahari jo vaha eka bhAga rahA thA, tAkauM prAvalI kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAga dei, tahAM eka bhAga kauM judA rAkhi, avazeSa bahubhAga rahai, te pUrva samAna bhAga virSe nIla lezyAvAloM kA baTa thA, tisavirSe joDi dIe, jo pramANa hoi, titane nIla lezyAvAle jIva jAnane / bahari jo vaha eka bhAga rahA thA, so pUrve samAna bhAga virSe kapota lezyAvAloM kA vaTa thA; tisavirSe joDe, jo pramANa hoi, titane kapota lezyAvAle jIva jAnane / jaiseM kRSNalezyAdika tIna lezyAvAloM kA dravya kari pramANa kahyA, so kramateM kichU kichU ghaTatA jAnanA / athavA kAla apekSA dravya kari parimANa kIjie haiM / kRSNa, nIla, kapota tInoM lezyAni kA kAla milAe, jo koI aMtarmuhurta mAtra hoi, tAkauM prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga kauM judA rAkhi, avazeSa bahubhAga E T - waHAIRA RAINRAKiwakarmaavNET in-Paantivanidiodamak
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnavadhikA bhASATIkA ] rahai, tinikA tIna bhAga kIjie, tahAM eka eka samAna bhAga eka eka lezyA kauM dojie / bahuri jo eka bhAga rahyA, tAkauM prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjiye, tahAM eka bhAga ko judA rAkhi avazeSa bahubhAga rahe, so pUrvokta karaNa lezyA kA samAna bhAga virSe milAie, bahuri avazeSa jo eka bhAga rahyA, tAkauM prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga kau judA rAkhi, avazeSa bahubhAga pUrvokta nIlalezyA kA samAna bhAga viSa milAie / bahuri jo eka bhAga rahyA, so pUrvokta kapota lezyA kA samAna bhAga viSaM milAie, ase milAe, jo jo pramANa bhayA, so so kRSNAdi lezyAni kA kAla jAnanA / aba ihAM rAzika karanA / tahAM tInU lezyAni kA kAla joDai, jo pramANa bhayA, so tau pramANarAzi, bahuri aNubha lezyAvAle jIvani kA jo kiMcit Una saMsArI jIva mAtra pramANa so phalarAzi / bahuri kRSNalezyA kA kAla kA jo pramANa soI icchArAzi, tahAM phala kari icchA kauM guNe, pramANa kA bhAga dIe, labdharAzi kiMcit Una tIna kA bhAga azubha lezyAvAle jIvani kA pramANa kauM dIe, jo pramANa bhayA, titane kRSNalezyAvAle jIva jAnane / jaise hI pramANarAzi, phalarAzi, pUrvokta icchArAzi apanA - apanA kAla kari nIla vA kapota lezyA viSaM bhI jIvani kA pramANa jAnanA / praisa kAla apekSA dravya kari azubhalezyAvAle jIvani kA pramANa kahyA hai / khettAdo asahatiyA, aNaMtalogA kameNa prihiinnaa| kAlAdotodAvo, aNaMtaguNidA kamA hINA // 53 // kSetrataH azubhatrikA, anaMtalokAH krameNa parihInAH / kAlAdatItAdanaMtamuriNatAH kramAdInAH / / 538 // TokA - kSetra pramANa kari azubha tIna lezyAvAle jIva anaMta loka mAtra jAnane / lokAkAza ke pradezani se anaMta guNa haiM; tahAM kramate hInakama jAnane / kRSNalezyAvAloM se ki ghATi nIla lezyAvAloM kA pramANa hai / nIla lezyAvAlauM se kichu ghATi kota lezyAvAloM kA pramANa hai / bahuri ihAM pramANarAzi loka, phalarAzi eka zalAkA, icchArAzi apane - apane jIvani kA pramANa kIeM, labdhirAzimAtra anaMta zalAkA bhaI / bahuri pramANa eka zalAkA, phala eka loka, icchA anaMta zalAkA kIeM, labdharAzi anaMta loka mAtra kRSNAdi lezyAvAle jIvani kA
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ 612 ] yogamaTasAra jIvakASTha gAyA 539.540 - % - - - - E pramANa ho hai| bahuri kAla pramANa kari azubha tIna leNyAvAle jIva, atIta kAla ke samayanikA pramANa se anaMta gupe haiM / ihAM bhI pUrvokta hIna krama jAnanA / bahuri ihAM pramANarAzi atIta kAla, phalarAzi eka zalAkA, icchArAzi apane - apane jIvani kA pramANa koe, labdharAzimAtra anaMta zalAkA bhaI / bahuri pramANa eka zalAkA, phala eka atIta kAla, icchA anaMta zalAkA kari, 'labdha rAzi anaMta atIta kAlamAtra kRSNAdi lezyAvAle jIvani kA pramANa ho hai / kevalaNANANaMtimabhAgA bhAvAda kiNha-tiya-jIvA / teutiyA saMkhejjA, saMkhAsaMkhejjabhAgakamA // 53 // kevalajJAnAnaMtimabhAgA bhAvAttu kRSNatrikajIvAH / tejastrikA asaMkhyeyAH saMkhyAsaMkhyeyabhAgakramAH // 539 / / TIkA - bahuri bhAva mAna kari azubha tIna lezyAvAle jIva, kevalajJAna ke avibhAga praticchedani kA pramANa ke anaMtaveM bhAga pramANa haiM / ihAM bhI pUrvavat hIna krama jAnanA / bahuri ihAM pramANa rAzi apane - apane lepayAvAle jIvani kA pramANa, phala eka zalAkA, icchA kevalajJAna kIe, labdha rAzimAtra ananta pramANa bhayA, isakauM pramAgarAzi kari phalarAzi eka zalAkA, icchArAzi kevalajJAna kIe kevalajJAna ke ananta bhAga mAtra kRSNAdi lezyAvAle jIvani kA pramANa ho hai| bahuri tejolezyA prAdi tIna zubhalezyAvAloM kA pramANa asaMkhyAta hai, tathApi tejolezyAvAloM ke saMkhyAtaveM bhAga padmalezyA vAle haiM, pAlezyA bAloM ke asaMkhyAtaveM bhAma zukla lezyAvAle haiM / aeNse dravya kari zuklalezyAvAloM kA pramANa kahyA / joisiyAdo ahiyA, tirakkhasaNNissa saMkhabhAgodu / sUissa aMgulassa ya, asaMkhabhAgaM tu teutiyaM // 540 / / jyotiSkato'dhikAH, tiryaksaMjinaH saMkhyabhAgastu / sUceraMgulasya. ca, asaMkhyabhAmaM tu tejastrikam / / 540 // TIkA - tejo lezyAvAle jIva jyotiSka rAzi teM ki adhika haiM / kaise ? so kahie haiM - paisaThi hajAra pAcasai chattIsa pratarAMgula kA bhAga, jagatpratara kauM dIe, 'jo pramANa hoi, titane to jyotiSI deva / bahuri dhanAMgula kA prathama vargamUla kari Remonsoon
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 613 jagacchezI ko gurauM, jo pramANa hoi, titane bhavanavAso / bahuri tIna se yojana ke varga kA bhAga jagatpratara ko doe jo pramANa hoi, titane vyaMtaraH / bahuri ghanAMgala kA tRtIya vargamUla kari jagacche jo kI guNa, jo pramANa hoi, titane saudharma IzAna svarga ke vAsI deva bahuri pAMca bAra saMkhyAta kari guNita paNaTTI pramANa pratasaMgula kA bhAga, jagatpratara kI dIe, jo pranAma hoi, tine tejolezyAle bahuri saMkhyAtaH tejolezyAvAle manuSya, iti sabani kA jor3a dIe, jo pramANa hoi, titane jIva tejolezyAcAla jAnane / bahuri pAlezyAvAle jIva, tejolezyAvAle jIvani teM saMkhyAta guNe ghATi haiN| tathApi tejolezyAvAle saMjJI tiyaMcati teM bhI saMkhyAta guNe ghATi haiM; jAte padmalezyAvAle paMceMdrI sainI tiryaMcani kA pramANa viSe palezyAvara le kalpavAsI deva ra manuSya, tinikA pramANa milAe, jo jagatpratara kA prasaMkhyAtaveM bhAgamAtra pramANa bhayA titane pathalezyAvAle jIva haiM / bahuri zuklalezyAvAle jIva sUcyaMgula ke zrasaMkhyAtaveM bhAga prabhAga haiM / ase kSetra pramANa kari tIna zubha lezyAvAle jIvani kA pramANa kahA / besadachappaNNaMgula-kaMdi-hida- padaraM tu joisiyamANaM / das ya saMkhejjadimaM tirikakhasINa parimANaM // 541 // .. dvizataSaTpaMcAzadaMgulaka lihitaprataraM tu jyotiSkamAnam / tasya ca saMkhyeyatamaM tiryaksaMjJinAM parimANaM // 541 TIkA - pUrve jo tejolezyAvAloM kA pramANa jyotiSI devarAzi teM sAdhika kalA, ara padmalezyA kA pramANa saMjJI tiyaMcani ke saMkhyAtaveM bhAgamAtra kA, so doya se chappana kA varga paNaTTI, tIhi prasArAH pratarAMgula kA bhAga jagatpratara kauM dIeM, jo pramANa hoi, litane jyotiSI jAnane / bahuri inake saMkhyAtaveM bhAga pramANa sainI tiryatvani kA pramANa jaantaa| are asaMkhanter, pallAsaMkhejjabhAgayA sukkA / ohi prasaMkhejjadimA, teutiyA bhAvado hoti // 542 // aster : asaMkhyakalpAH maeNlyA saMkhyeyabhAgakAH zuSalAH / avadhyasaMkhyeyAH tejastrikA bhAvato bhayaMtiH // 542 // 3
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ L ADAINING AM. ravAna 614 ] gommaTasAra jIvakANDa gAthA 343 TIkA -- tejolezyA, payalezyAvAle jIva pratyeka asaMkhyAta kalpa pramANa hai| tathApi tejoTezyAvAloM meM saMsthAtaveM bhAgamAtra pAlezyAvAle haiN| kalpakAla kA pramANa jitane bosa koDAkoDi sAgara ke samaya hoMhi, titanA jAnanA / bahuri zuklaleNyAvAle palya ke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa haiM / ase kAla pramANa kari tIna zubhalezyAdAle jIvani kA pramANa kahyA / bahuri avadhijJAna ke jitane bheda haiM, tinake asaMkhyAtaveM bhAgapramAraNa pratyeka tIna zubhalezyAvAle jIva haiM / tathApi tejolezyAvAloM ke saMkhyAtaveM bhAgamAtra padhalezyAvAle haiM / padmalezyAvAloM ke asaMkhyAtaveM bhAga mAtra zuklalezyAvAle haiM / ase bhAva pramANa kari teja, padma, zukla lezyAvAloM kA pramANa kahyA / iti saMkhyAdhikAraH --- Age kSetrAdhikAra kahai haiM --- saTThANasamugdhAdeuvavAde savvaloyamasahANaM / loyassAsaMkhejjavibhAgaM khettaM tu teutiye // 543 // svasthAnasamudghAse, upapAde sarvalokamazubhAnAm / lokasyAsaMkhyeyabhAgaM kSetraM tu tejastrike / / 543 // TIkA - vivakSita lezyAvAle jIva vartamAna kAla virSe vidhakSita svasthAnAdi vizeSa lIeM jitane AkAza virSe pAie, tAkA nAma kSetra hai / so kRSNa prAdi tIna azubha lezyAni kA kSetra svasthAna virSe vA samudghAta virSe vA upapAda virSe sarvaloka hai / bahuri tejolezyA prAdi tIna zubhalezyAni kA kSetra loka ke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hai, jaise saMkSepa kari kSetra kahyA / bahari vizeSa kari daza sthAnakani virSe kahie haiM / tahAM svasthAnakani ke tau doya bheda-eka svasthAnasvasthAna, eka bihAravat svasthAna / tahAM vivakSita lezyAvAle jIva, jisa naraka, svarga, nagara, grAmAdi kSetra viSa upaje hoMhi, so tau svasthAnasvasthAna hai / bahuri vivakSita lezyAvAle jIvani ko vihAra karane ke yogya jo kSetra hoi, so vihAraktasvasthAna hai| bahuri apane zarIra se kete ika prAtmapradezani kA bAhya nikasi yathAyogya phailanA, so samudghAta khie| tAke sAta bheda - vedanA, kaSAya, vaikriyika, mAraNAM. tika, taMjasa, AhAraka, kevala / -
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA bhASAdIkA 1 [ 615 tahAM jo bahuta pIDA ke nimitta teM pradezani kA nikasanA, so vedanA samudghAta hai / bahuri krodhAdi kaSAya ke nimitta teM pradezani kA nikasanA; so kaSAyasamududhAta hai / vikriyA ke nimitta leM pradezani kA nikasanA; so vaikriyika samudghAta hai / maraNa hote pahile jo navIna paryAya ke dharane kA kSetra paryaMta pradezani kA nikasanA; so mAraNAMtika samudghAta hai / azubharUpa vA zubharUpa tejasa zarIrani kari nagarAdika ko jalAvai vA bhalA kareM, tAkI sAthi jo pradezani kA nikasanA, so tejasra samudghAta hai / pramatta guNasthAnavAle ke grAhAraka zarIra kI sAthi pradezani kA niksanA so AhAraka samudghAta hai / kevalajJAnI ke daMDa kapATAdi kriyA hoteM pradezani kA nikasanA; so kevalI samudghAta hai / jaise samudghAta ke sAta bheda haiM / bahuri pahale jo paryAya dharatA thA, tAkoM choDi, pahile samaya anya paryAya rUpa hoi, aMtarAla viSai jo pravartanA; so upavAda khie| yAkA eka bheda ho hai / jaise e daza sthAna bhae / tahAM kRSNale lAvAle jIvaNi kAyA redanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, mAraNAMtikasamudghAta, upapAda ini paMca padani viSai kSetra sarva loka jAnatA / aba ini jIvani kA pramANa kahie haiM - kRSNa zyAvAloM kA jo pUrve parimANa kalA, tArkoM saMkhyA kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramANa to svasthAnasvasthAnavAle jIva haiM / bhAga deikari tahAM eka bhAga ko to judA rAkhie, avazeSa jo rahai, tAka bahubhAga kahie, yahU sarvatra jAnanA / bahuri jo eka bhAga rahyA, tAkI saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramANa vedanAsamudghAtavAle jIva haiM / bahuri jo eka bhAga rahyA, tArkoM saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramAraNa kaSAya samudghAtavAle jIva haiM / bahuri eka bhAga rahyA, tAka phalarAzi karie, bahuri eka nigodiyA kA Ayu sAMsa ke aThAraha bhAga tisa pramANa aMtarmuhUrta ke jete samaya hoMi, so pramANa rAzi karie / bahuri eka samaya kI icchA rAzi krie| tahAM phala kI icchArAzi kari guNi, pramANa kA bhAga dIeM, jetA pramANa AvaM, titanA jIva upapAdavAle haiM / bahuri isa upapAdavAle jIvani ke pramANa ko mAraNAMtika samudghAta kAla aMtarmuhUrta, tAke jete samaya hoMhi, tinakari guNe, jo pramANa hoi, titane jIva mUlarAzi ke saMkhyAtaveM bhAgamAtra mAraNAMtika samuvAtavAle jAnate, ase e jIva sarvaloka viSai pAie / tAte inikA kSetra sarvaloka hai / bahuri vihAravatsvasthAna viSe kSetra saMkhyAta sUcyaMgulani kari jagatpratara kI gurauM, jo pramANa hoi, titanA jAnanA / kaise ? so kahie haiM --
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ gokarasAra jIvakara gAthA 543 kRSNa leNyAvAle paryApta trasa jIvani kA jo pramANa, paryApta trasa rAzi ke kicidUna vibhAga mAtra hai / tAkauM saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramANa vasthAnanA thAna tri haiN| gaNeSa eka bhAga rahyA, tAkI saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramANa vihAravatsvasthAna virSe jIva jAnane / avazeSa eka bhAga rahyA, so avazeSa yathAyogya sthAna virSe jAnanA ! aba ihAM asa paryApta jIvani kI jaghanya, madhyama avagAhanA aneka prakAra hai; so hInAdhika barobari kari saMkhyAta ghanAMgula pramANa madhyama avagAhanA mAtra eka jIva kI avagAhanA kA grahaNa kIyA, so isa avagAhanA kA pramANa kI phalarazi karie, pUrva jo vihAravatsvasthAna jIvani kA pramANa kahyA, tAkI icchArAzi karie, eka jIva kI pramANa rAzi karie / tahAM phalakari icchA kauM guNi, pramANa kA bhAga dIe, jo saMkhyAta sUcyaMgulakari guNyA hUbA, jagattara pramANa bhayA, so vihAracat svasthAna viSa kSetra jAnanA / bahuri vaikriyika samuddhAta virSe kSetra dhanAMgula kA varga kari asaMkhyAta jagaccha raNI kauM guNa, jo pramANa hoi, titanA jAnanA / kaise ! so kahie haiM -:...... .. . kRSNa lezyAvAle vaikriyika zakti kari 'yukta jIvani kA jo pramANa vaikriyika yogI jIvani kA kiMcidana vibhAga mAtra hai| tAkI saMkhyAtaH kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramANa svasthAnasvasthAna virSe jIva haiN| avazeSa eka bhAga radyA, tAkauM saMkhyAta kA bhAga dojiye, tahAM bahubhAga pramANa vihAravat svasthAna. viSe jova haiN| avazeSa eka bhAga rahayA, tAkauM saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAma pramANa vedanA samudghAta viSaM jIva haiM / avazeSa eka bhAga rahyA, tarako saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramANa kavAya samuddhAta virSe jIva haiM / avazeSa eka bhAga pramANa baMkriyika samudghAta viSa jIva pravata haiM / asaiM jo vaikriyika samudghAtavAle jIvani kA pramAgA kahyA, tAkauM honAdhika barobari kari eka jIva saMbaMdhI baiMkriyika samudghAta kA kSetra saMkhyAta dhanAMgula pramANa hai: tisakari guNeM, jo dhanAMgula kA varga kari guNyA hUvA asaMkhyAta zreNImAtra pramANa bhayA; so vaikriyika samuddhAta kA kSetra jAnanA / bahuri ina hI kA sAmAnyaloka, adholoka, Urdhvaloka, tiryakloka, manuSyaloka ini paMca lokani kI apekSA vyAkhyAna kIjie hai -- samasta jo loka, so sAmAnyaloka hai| madhyaloka teM nIce, so adholoka hai| madhyaloka ke Upari avaloka hai| madhyaloka virSe eka rAjU cauDA, lAkha yojana UMcA tiryakloka hai| gaiMtAlIsa lAna yojana cauDA, lAkha yojana UMcA manuSyaloka hai|
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakSAmandrikA bhASATIkA ! prazna-tahAM kRSNa lezyAvAle svasthAnasvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasabhuddhAta, mAraNAMtikasamudghAta, upapAda ini virSe pravartate jIva kitane kSetravi tiSThe haiM ? tahAM uttara - jo sAmAnyAdika pAMca prakAra sarvaloka viSa tiSThe haiM / bahari vihAravat svasthAna virSe pravartate jIva, sAmAnya loka - adholoka * Urdhvaloka kA tau asaMkhyAtavAM bhAga pramAraNa kSetra viya tiSThaM haiN| para tiryakloka UMcA lAkha yojana pramANa hai / para eka jIva kI uMcAI, bAMke saMkhyAtaveM bhAga pramANa hai / tAtai tiryaka loka ke saMkhyAtaveM bhAga pramArA kSetra viSa tiSThe haiM / ara mAnuSottara parvata ke madhyavartI jo manuSya loka tAtai prasaMkhyAta guNA kSetra virSe tiSTha haiM / bahuri vaikriyika samuddhAta virSe pravartate jIya, sAmAnyAdika khyAri loka, tinake asaMkhyAtavAM bhAga pramANa kSetra virSe tiSThe haiM / para manuSya loka te asaMkhyAta guNA kSetra virSe tiSTha haiM; jAta vaikriyika samuddhAtavAloM kA kSetra asaMkhyAta muraNA dhanAgula kA varga kari muMNita jagacchagImAtra haiM / ase sAta sthAna dine vyApaka hogaa| bahuri taijasa samudghAta, AhAraka samudghAta, kevalI samudghAta ina lezyAvAla jovani ke hotA nAhI, tAta, iMnikA kathana na kIyA / isaprakAra jaise kRSNalezyA kA vyAkhyAna kIyA; taise hI nIlalezyA, kapotalezyA kA vyAkhyAna jAnanA / vizeSa itanAM jahAM kRSNalezyA kA nAma kahyA hai; tahAM nIlalezyA vA kapotalezyA kA nAma lenA / aba tejo lezyA kA kSetra kahie haiM tahAM prathama hI jIvani kA pramANa kahie haiM - tejolezyAbAle jIvani kA saMkhyA adhikAra virSe jo pramANa kahyA, tAkauM saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahA~ bahubhAga svasthAnasvasthAna virSe jAnanA / eka bhAga rahyA, tAkauM saMkhyAta kA bhAga dIjie. tahAM bahubhAga vihAravat svasthAna virSe jAnanA / bahuri jo eka bhAga rahyA, tAkauM saMkhyAta kA bharaga dIjie, tahAM bahubhAga vedanA samudghAta virSe jAnanA / bahuri jo eka bhAga rahA, tAkauM saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga vedanA samuddhAta virSe jAnanA / bahuri jo eka bhAga rahyA, tAko saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga kaSAya samudghAta virSe jAnanA / bahuri eka bhAga baiMkriyika samudghAta viSa jaannaa| ase jIvani kA parimArA kahyA hai aba tejo lezyA mukhyaparna avanatrika prAdi devati ke pAie hai; timiviSai eka deva kA zarIra kA avagAhanA kA pramANa mukhyatA
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 543 combuactediups M ominerai kari sAta dhanuSa UMcA para sAta dhanuSa ke dazaveM bhAga mukha kI caur3AI hai, pramANa jAkA asA hai, so yAkA kSetraphala kIjie hai| vAsoti guNo parihI, vAsa causthAhado vu khettaphalaM / khetaphalaM vehiguNaM, khAraphalaM hodi samvattha / / isa karaNasUtra kari kSetraphala karanA / gola kSetra viSa cauDAI ke pramANa se tiguNA tau paridhi hoi / isa paridhi kauM cauDAI kA cauthA bhAga te guNe, kSetraphala hoi / isa kSetraphala kI UMcAI rUpa jo bedha, tAke pramANa kari guNe, dhanarUpa kSetra. phala ho hai / so ihAM sAta dhanuSa kA dazavAM bhAgamAtra cauDAI, tAkauM tiguNI kIe, paridhi hoi / yAkau cauMDAI kA cauthA bhAga kari guNe, kSetraphala ho hai / yAkauM bedha sAta dhanuSa kari guNe, dhanarUpa kSetraphala ho hai ! bahuri jo dhanarAzi hoi, tAke guNakAra bhAgahAra ghanarUpa hI hoi / tAteM ihAM aMgula karane ke nimitta eka dhanuSa kA china aMgula hoi, so jo dhanuSarUpa kSetraphala bhayA, tAkI chinave kA dhana kari guriNae / bahuri ihAM to kathana pramANAMgula teM haiM / zrara devani ke zarIra kA pramANa utsedhAMgula se hai / tAteM pAMca se kA dhana kA bhAga dIjie; ase karate pramANarUpa ghanAMgula ke saMkhyAtaveM bhAga pramANa eka deva kA zarIra kI avagAhanA bhaI / isakari pUrva jo svasthAnasvasthAna vi. jIvani kA pramANa kahA thA, tAkauM guNa, jo pramANa hoi, titanA kSetra svasthAnasvasthAna virSe jAnanA / / - bahuri vedanAsamudghAta virSe dhA kaSAyasamuddhAta virSe pradeza mUla zarIra te bAhya nikasai, so eka pradeza kSetrakauM roka vA doya pradeza mAtra kSetra kauM roka, ase eka-eka pradeza badhatA jo utkRSTa kSatra roke, to mUla zarIra teM cauDAI virSe tiguNA kSetra roke ara ucAI mUla zarIra pramANa hI hai / so yAkA ghanarUpa kSetraphala kIeM, mUla zarIra ke kSetraphala teM nava guNA kSetra bhayA, so jaghanya eka pradeza ara utkRSTa mUla zarIra teM nava guNA kSetra bhayA; so honAdhika kauM barobari koeM eka jIva ke mUla zarIra te sADhA cyAri guNA kSetra bhayA; so zarIra kA pramANa pUrvaM dhanAgula ke saMkhyAtaveM bhAga pramAraNa kayA thA, tAkauM sADhA cAri guNA kIjie, taba eka jIva saMbaMdhI kSetra bhayA / isakari vedanA samudghAtavAle jIvani kA pramANa kauM guriNae, taba vedanA samuddhAta virSe kSetra hoi / bahuri kaSAyasamuddhAtavAle jIvani kA pramANa kauM murigae taba kaSAya samudghAta virSa kSetra hoi / bahuri vihAra karate devani ke mUla zarIra se -
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakSAnacandrikA bhASATIkA ] bAhya prAtmA ke pradeza phaile, te pradeza eka jIva kI apekSA saMkhyAta yojana pramANa tau laMbA, bhara sUcyaMgula kA saMkhyAtavAM bhAga pramANa cauDA vA UMcA kSetra kauM roka, so isakA kSetraphala saMkhyAta dhanAMgula pramANa bhayA / isakari jo pUrva bihAravatsvasthAna viSa jIvani kA pramANa kahA thA, tAko mugie, taba sarva jIva saMbaMdhI vihAravat svasthAna virSe kSetra kA parimAraNa hoi / ihAM asA artha jAnanA-jo devati ke mUla zarIra tau anya kSetra virSe tiSTha hai para vihAra kari vikriyArUpa zarIra anya kSetra virSa tiSThaM hai / tahAM doUnike bodhi prAtmA ke pradeza sUcyaMgula kA saMkhyAtavAM bhAga mAtra pradeza UMce, cauDe, phaile haiM / ara ihAM mukhyatA kI apekSA saMkhyAta yojana laMbe kahe haiM / bahuri deva apanI - apanI icchA se hastI, ghoTaka ityAdika rUpa vikriyA kareM, tAkI avagAhanA eka jIva kI apekSA saMkhyAta dhanAMgula pramANa hai / isakari pUrvaM jo vaikriyika samudghAta virSe jIvani kA pramANa kahyA, tAkauM guNie, taba sarva jIva saMbaMdhI kriyika samuddhAta viSa kSetra kA parimAraNa hoi|| bahari pItalezyAvAleni virSe vyaMtaradeva ghane mare haiM, tAteM ihAM vyaMtarani kI mukhyatA kari mAraNAtika samuddhAta kahie hai / jitanA vyaMtara devani kA pramANa hai, tAkauM vyaMtarani kI mukhyapane daza hajAra varSa Adi saMkhyAta varSa pramANa sthiti ke jete samaya hoi, tinikA bhAga dIeM, jetA pramANa prAvai, titanA jIva eka samaya virSe maraNa ko prApta ho haiN| bahuri ini maranevAle jIvani ke palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjiye, tahAM eka bhAga pramAraNa jIvani ke Rju gati kahiye, samarUpa sUdhI gati ho hai / bahuri bahubhAga pramANa jIvani ke vigraha gati kahiye, vakratA lIe paraloka kauM gati ho hai / bahuri vigrahagati jIvani ke pramANa kauM palya ke asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga pramANa jIvani ke mAragatika samudghAta na ho hai / __bahuri bahabhAga pramANa jIvani ke mAraNAMtika samuddhAta ho hai / bahuri isa mAraNAMtika samudghAtavAle jIvani ke pramANa kauM palya kA asaMkhyAtavAM bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramANa samIpa thorese kSetravartI mAraNAMtika samudghAtavAle jIva haiN| eka bhAga pramANa dUra bahuta kSetravartI mAraNAMtika samudghAtavAle jIva haiM / so eka. samaya virSe dUra mAraNAMtika samudghAta karanevAle jIvani kA yaha pramANa kahA, ara mAraNAMtika samudghAta kA kAla aMtarmuhUrtamAtra hai / tAteM aMtarmuhUrsa ke jete samaya hoMhi, tinakari tisa pramANa kauM guNeM, jo pramANa hoi, titane ekaLe bhae, dUra mAraNAMtika samudghAtabAle jIva jAnane / tahAM eka jIva ke dUri mAraNAMtika samudghAta virSe
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... 620 / [ ponmavasAra gauvakANDa gAthA 544 zarIra se bAhya pradeza phaile te mukhyaparne eka rAjU ke saMkhyAtaveM bhAga pramANa laMbe para sUcyaMgula ke saMkhyAtabhAga pramANa cauDe vA UMce kSetra kauM roke / yAkA ghanarUpa kSetraphala kIjie, taba pratarAMgula kA saMkhyAtavAM bhAga kari jagacche raNI kA saMkhyAtavAM bhAga kauM guraNe, jo pramANa hoi, titanA kSeva bhayA / isakari duri mAraNAMtika jIvani kA pramANa kauM guNiye, taba sarva jIva saMbaMdhI dUra mAraNAMtika samudghAta kA kSetra ho hai / anya mAraNAMtika samuddhAta kA kSetra sloka hai, lAteM mukhya grahaNa tisa hI kA kIyA / bahuri tejasa samuddhAta viH, zahIra teM bAhyapradeza. nikasa, te bArA yojana laMbA, nava yojana cauDA, sUcyaMgula kA-saMkhyAla vAM bhAga pramANa UMcA kSetra kI roka, so yAkA dhanarUpa kSetraphala saMkhyAta dhanAMgula:pramANa bhayA / isakari taMjasa samuddhAta karanevAloM kA pramANa saMkhyAta hai / tisakauM guNe -jo pramANa hoi, titanA taijasa samuddhAta virSe kSetra jAnanA / bahuri AhAraka samuddhAta virSe eka jAva ke zarIra se bAhya nikase pradeza, te saMkhyAta yojana pramANa laMbA, pAra sUcyaMgula kA saMkhyAtavAM bhAga pramANa cauDA UMcA kSetra kauM roke, yAkA dhanarUpa kSetraphala saMkhyAta ghanAMgula pramANa bhayA / isakari AhAraka samuddhAtavAle jIvani ko saMkhyIta pramANa hai; tAkauM guNe jo pramANa hoi, titanA AhAraka samudghAta viSa kSetra jAnanA / mUla zarIra teM nikasi AhAraka zarIra jahAM jAya, tahAM paryaMta laMbI protmA ke pradezani kI zreNI sUcyagula kA saMkhyAtavAM bhAga pramANa cauDI para UMcI AkAza viSa ho hai; "aMsA bhAvArtha jAnanA / jaise hI mAraNAMtika samudghAtAdika virSe bhI bhAvArtha jAni lenaa| maradi asaMkhejadima, tassAsaMkhA:ya vigahe hoti / tassAsaMkhaM dUre, uvavAda tassa khu-asaMkhaM / / 544 // mriyate prasaMkhyeyaM, tasyAsaMkhyAzca vigrahe bhavati / tasyAsaMkhya dUre, upapAve tasya khalu prasaMkhyam 3544 // TIkA - isa sUtra kA aMbhiprAya upapAda kSetra lyAvane kA hai, so pIta lezyAvAle saudharma - IzAnavartI jIva madhyaloka te dUra kSetravatI haiM; so tinake kathana meM kSetra kA parimANa bahuta pAvai / bahuta pramANa meM stoka pramANa gabhita karie hai / tAtai tinakI mukhyatA kari upapAda kSetra kA kathana kIjie haiN| saudharma - IzAna svarga ke vAsI deva ghAtAMgula kA tRtIya vargamUla kari jagacchaNI kauM gurigae, titane pramANa haiM / isa pramANa ko palya kA asaMkhyAtavAM bhAga -
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagmAnacandrikA bhASA TokA | kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga pramANa eka eka samaya virSe maranevAle jIvani kA pramANa ho hai / isa pramANa kI palya kA asaMkhyAtavA bhAga kA- bhAga dIjie, tahA~ bahubhAga pramANa vigrahagati karanevAloM kA pramANa ho haiM / yAkauM palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramANa mAraNAMtika samudghAtavAle jIvani kA pramANa ho hai / yAkauM palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga pramANa dUra mAraNAMtika samuddhAtavAle jIvani kA premAla ho hai / thAkauM dvitIya dIrgha daMDa virSe sthita mAraNAMtika samudghAta, tAke pUrva bhayA jaisA upapAdatA kari yuja jIvana ke pramANa svAyane kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga pramAga upapAda jIvani kA pramANa hai / tahAM tiryaMca upajane kI 'mukhyatA kari eka jIva saMbaMdhI pradeza phailane kI apekSA DeDha rAjU 'lebara, saMkhyAta sUcyaMgula pramANa cauDA vA UMcA kSetra hai / yAkI dhana kSetraphala" saMkhyAta pratarAmula 'kari 'DaiThe rAjU kauM guNa, jo pramANa bhayA, titanA jAnanA / isakari upapAda jIvani ke pramANa kauM guNoM, jo pramANa hoi, titanA upapAda virSe kSetra jAnanA bahuri kevali samudghAta 'iMsa lezyA virSe hai nAhIM; tAte kathana 'na kiiyaa| aMsa pIta lezyA virSe kSetra hai / prAgai padmalezyA virSe kSetra kahie hai - saMkhyAdhikAra vi padmalezyA vAle jIvani ko jo pramANa kahyA, tAkauM saMkhyAta kA bhAga dojiye, tahAM bahubhAga svasthAna svasthAna virSe jAnanA / avazeSa eka bhAga rahyA, tAkauM saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga vihAravat svasthAna virSe jAnanA / avazeSa eka bhAga rahyA, tAkI saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahA bahubhAga vedanA samudghAta virSe jAnanA / avazeSa. eka bhAga rahyA, so kaSAya samudghAta virSe jAnanA / aseM jIvani kA pramANa khaa| aba yahAM padmalezyAvAle viryaca jIvani kA avamAhanA pramANa bahuta hai; tAteM tinakI mukhyatA kari kathana kIjie hai / 'tahAM svasthAnasvasthAna viSa para vihAravatsvasthAna virSe eka tithaMca jIva kI ava. gAhanA mukhyapane koMsa laMbI para tAke nava me bhAga muMkha kA vistAra, so yAkA kSetraphala vAso ti muraSo pariho' ityAdi sUtra kari karie, taba saMkhyAta dhanAMgula pramANa hoii| isakari svasthAna svasthAnavAle jIvani kA pramANa kauM guNeM, svasthAna svasthAna virSe kSetra hoi / para vihAravatsvasthAnavAle jIvani kA pramANa kauM guNe, vihAravatsvasthAna virSe kSetra ho hai / bahuri pUrvokta tithaMca zarIra kI avagAhanA se pUrvokta prakAra sAdA cyAri guNA vedanA ara kaSAya samuddhAta virSe eka jIva kI apekSA kSetra hai / isakari
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ zre gompA kANDa gAyA 544 pUrvokta vedanA samudghAtavAle jIvani kA pramANa kI guNie, taba vedanA samuddhAta viSai kSetra hoi, kaSAya samudghAtavAle jIvani ke pramANa kauM guNeM, kaSAya samuddhAta viSa kSetra kA parimANa ho / bahuri vaikriyika samudghAMta viSai padmalezyAvAle jIva sanakumAra - mAheMdra viSai bahuta haiM / tAteM tinakI apekSA kathana kareM haiN| sanatkumAra maheMdraviSai deva jagacche gI kA gyArahavAM vargamUla bhAga jagacche gI kauM dIe, jo pramANa hoi, tilane haiN| isa rAzi ko saMkhyAta kA bhAga dIjie, taba bahubhAga svasthAnasvasthAna viSai jIva jAnane / avazeSa eka bhAga rahyA, tAka saMkhyAta kA bhAga dIcie, vahAM bahuta prakAvihArayat svasthAna viSe jIva jAnane / avazeSa eka bhAga rahyA, tA saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramANa vedanA samudghAta viSa jIva jAnane / avazeSa eka bhAga rahyA, sAkoM saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramANa kaSAya samuddhAta viSai jIva jAnane / avazeSa eka bhAga rahyA, tIhiM pramANa vaikiyika samudghAta viSai jIva jAnane / isa vaikriyika samudghAtavAle jIvani kA pramANa ko eka jIva saMbaMdhI vikriyArUpa hastighoTakAdikani kI saMkhyAta dhanAMgula zramaNa zravagAhanA, tisakari guNeM, jo pramANa hoi, soI vaikriyika samudghAta viSa kSetra jAnanA | bahuri mAraNAMtika samudghAta vA upapAda viSai bhI kSetra sanatkumAra - mAheMdra apekSA bahuta hai / tAtai sanatkumAra maheMdra kI apekSA kathana kIjie hai - maradi asaMkhejjadimaM, tassAsaMkhA ya viggahe hoMti / tastAsaMkhaM dUre, uvavAde tassa khu asaMkhaM // jo sanatkumAra maheMdravAsI jIvani kA pramANa kahyA, tAka asaMkhya kahie palya kA asaMkhyAtavAM bhAga, tAkA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga pramANa samaya samaya jIva maraNa kauM prApta ho haiM / bahuri isa rAzi kauM palya kA zrasaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramAraNa vigraha gativAloM kA pramANa hai / bahuri isa rAzi kauM palya kA zrasaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramANa mAraNAMtika samudghAtavAle jIva haiM / bahuri isakI patya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga pramANa dUra mAraNAMtika samudghAta vAle jIva haiM / bahuri isakoM palye kA zrasaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga pramANa upapAda kA daMDa viSe sthita jIva haiM / tahAM eka jIva apekSA mAraNAMtika samuddhAta viSai kSetra tIna rAjU laMbA sUcyaMgula kA saMkhyAtavAM bhAgamAtra cauDA vA UMcA kSetra hai| ina sanatkumAra mAheM
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ HEARTnayantrikA bhAvAdI pravAsI devani kari kIyA mAraNAMtika daMDa kA ghanarUpa kSetraphala pratarAMgula kA saMkhyAtavAM bhAga kari tIna rAjU kI guNeM jo pramANa hoi, titanA hai| isakari dUra mAragAMtika samudghAtavarale jIvani kA pramANa kahyA thA, tAkauM gurigae, taba mAraNAMtika samuddhAta virSe kSatra kA pramaraNa hoi, bahuri upapAda vi tiryaca jIvani kari kIyA sanatkumAra mAheMdra prati upapAda rUpa daMDa, so tIna rAjU laMbA, saMkhyAta sUcyaMgula pramANa cauDA vA UMcA hai / tAkA kSetra phala saMkhyAta pratarAMgula kari guNyA hUvA tIna rAjU pramANa eka jIva apekSA kSetra ho hai / isakari upapAda vAloM ke pramANa kauM guNa, upapAda virSe kSetra kA pramANa ho hai / bahari taijasa aru pAhAraka samudayAta virSe kSetra jaise tejolezyA ke kathAna virSe kahA hai, taise ihAM bhI saMkhyAta dhanAMgula kari saMkhyAta jIvani kI guNa, jo pramANa hoi, titanA jAnanA / bahuri kevala samudghAta isa lezyA virSe hotA hI nAhIM; ase padmalezyA kA kSetra kahyA / AmeM zuklalezyA virSe kSetra kahie haiN| saMkhyA adhikAra viSaM jo suklalezyAvAloM kA pramANa kadyA, tAko palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramANa svasthAna svasthAna virSe jIva haiM / avazeSa eka bhAga rahyA, tAkI palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie tahA~ bahubhAga pramANa vihAravatsvasthAna virSe jIva haiM / avazeSa eka bhAga rahyA, tAkauM palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahA~ bahubhAga pramANa vedanAsamudghAta virSe jIva haiN| avazeSa eka bhAga rahyA, tAkauM palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramANa kaSAya samuddhAta viSaM jIva haiM / avazeSa eka bhAga rahyA, tisa pramANa vaikriyika samuddhAta virSe jIva haiM / tahAM zuklalezyAvAle devani kI mukhyatA kari eka jIva kA zarIra kI avagAhanA tIna hAtha UMcI isake dazaveM bhAga mukha kI cauDAI yAkA vAso ti guNo parihI ityAdi sUtra kari kSetraphala kIjie, saba saMkhyAta dhanAMgula pramANa hoi, isakari svasthAna svasthAnavAle jIvani kA pramANa kauM gurigae, taba svasthAna svasthAna virSe kSetra kA parimArA hoi / bahuri mUla zarIra kI avagAhanA teM sADhA cyAri guNA eka jIva ke vedanA para kaSAya samuddhAta virSe kSetra hai / isa sADhA cyAri guNA dhanAMgula kA saMkhyAtavAM bhAga kari vedanA samuMddhAtayAle jIvani kA pramANa kauM guNiye, saba vedanA samuddhAta viSa kSetra ho hai| para kaSAya samuddhAtavAle jIvani kA pramANa kauM guNa, kaSAyasamudghAra vi kSetra ho hai / bahuri eka deva ke vihAra karateM apane mUla zarIra se bAhya nikasi uttara vikriyA kari
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ 624 } [ gommaTasAra jodhakA gAyA 544 marwaiteatmenAmya nipajAyA zarIra paryaMta AtmA ke pradeza saMkhyAta yojanA laMbA para sUcya mula ke saMkhyAta bhAga cauDA kA UMcA kSetra kauM roke, yAkA dhanarUpA kSetraphala saMkhyAta dhanAMgula pramANa bhayA / isakari pUrvokta vihAravatsvasthAnAvAle jIvani kA pramANa kI guNe, vihAravatsvasthAna vi kSetra ho hai / bahuri apane apane yogya vikriyArUpa banAyA gajAdika zarIrani kI avagAhanA saMkhyA dhanAMgula pramANa; tisakari vaikriyika samudAghAtavAle jIcani kA pramANa kI guraNe, vaikiMyika samudghAta virSe kSetra ho hai / bahuri zuklalelyA mAnatAdika devalokani viSa pAie, so tahAM te mukhyapane pAraNa ma acyuta apekSA madhyaloka chaha rAjU hai / tAteM mAraNAMtika samudghAta virSe eka jIva ke pradeza chahI rAjU laMbe para sUcyaMgula ke saMkhyAta bhAga cauDe, UMce hoi, so yAkA jo kSetraphala eka jIva saMbaMdhI bhanyA, tAkauM saMkhyAta kari gurigae, jAta pAnatAdika te marikari manuSya hI hoi / tAtaiHmAraNAMtika samudghAtavAle saMkhyAtaveM hI jIva haiM, tAH saMkhyAta kari guNie, ase muraNe, go hoi, so mAraNAMsika samudghAta virSe kSetra jAnanA / ... . bahuri taijasa AhAraka samudghAta virSa jaise padmalezyA virSe kSetra kahA thA, taise ihAM. bhI..jAnanA / aba kevalasamudghAta viSa kSetra kahie haiM / .. kevala samudghAta cyAri prakAra daMDa, kapATa, pratara, loka pUrayaH / tahAM daMDa doyA prakAra - eka sthiti daMGa, eka upaviSTa daMDa / bahuri kapATa cyAri prakAra pUrvA bhimukha sthita kapATa, uttarAbhimukhasthita kapATa, pUrvAbhimukha upaviSTa kapATa, uttarAbhimukha upaviSTa kapATa / bahuri pratara para loka pUraNa eka eka hI prakAra hai / tahAM sthiti - daMDa samuddhAta virSe ekA jIvaH ke pradeza vAtavalaya binA loka kI UMcAI, kiMcit Una' caudaha rAjU pramANa hai| so isa pramANa te laMbe, bahuri bAraha aMgula pramANa cauDe, gola AkAra pradeza ho hai / so - vAso tti guNoH parihI' ityAdi sUtra kariyAkA kSetraphala doya. se solA pratarAMgulani kari jagaccha pI kauM guNa, jo pramANa hoi, titanA ho hai; jAte. bArahA aMgala gola kSetra kA kSetraphala eka sau grAma pratasaMgula hoi, tAkauM ubAI doya zreNI kari guNana kareM itanA hI ho hai| bahuri eka samaya virSa isa samudghAtabAle jIva cAlIsa hoi, lAla tisakauM cAlIsa kari guhie, taba ATha hajAra cha se cAlIsaH pratasaMggulani kari jagacchaNI kauM guNa, jo pramANa hoi, titanA sthiti daMDa ki kSetra ho hai| / bahuri isa sthiti daMDa ke kSetra ko nava guNA kIjie, tayA upaviSTa daMGa viSAkSetra ho hai, jAteM sthitidaMDa virSe bAraha aMgulapramANa cauDAI kahI, ihAM tisate ti| guNI chattIsa aMgulA cauDAI hai; so kSetraphala virSe nava Les
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 625 samyagjJAnakA bhASATIkA guNA kSetra bhayA, , tAteM natra guraNA kiiyaa| jaise karate satahattara hajAra sAta se sAThi pratarAMgulani kari jagacchreNI ko gu, jo pramANa bhayA, titanA upaviSTa daMDa viSe kSetra jAnanA / bahuri pUrvAbhimukha sthita kapATa samudghAta viSe eka jIva ke pradeza vAtavalaya faar loka pramANa to laMbe ho haiM, so kicit Una caudaha rAjU pramArA to laMbe ho haiM. bahuri uttara dakSiNa dizA viSai loka kI cauDAI: pramANa caur3e ho haiM / so uttaradakSiNa dizA viSe loka sarvatra sAta rAjU cauDA hai / tAteM sAta rAjU pramANa cauDe ho haiM / bahuri bAraha aMgula pramANa pUrva pazcima viSai UMce ho haiM, so yAkA kSetraphala bhuja koTi vedha kA paraspara guNana kari coIsa aMgula guNA jagatpratara pramANaH bhayAH arat eka samaya viSai isa samudghAtavAle jIvani kA pramANa cAlIsa hai / tAteM cAlIsa kari guNie, taba nava se sAThi sUcyaMgulani kahi jagatpratara ko gurauM, jo pramANa hoi, frant pUrvAbhimukha sthita kapATa viSe kSetra ho hai bahu sthita kaMpATa viSai bAraha aMgula kI UcAI kahI, upaviSTa kapATa viSe ti guNAH chattIsa aMsula kI UMcAI ho hai / pUrvAbhimukha sthita kapATa ke kSetra ke tiguNA maMThAisa se sI sUcyaMgulani kari jagatpratara guNe, jo premANa hoza, tilanA:- pUrvAbhimukha upaviSTa kapATa vi kSetra jAnanA / bahuri uttarAbhimukha sthita kapATa viSai eka jIva ke pradeza vAtavalaya vittA loka pramANa laMbe ho haiM, so kicit Una caudaha rAjU pramANa to laMbe ho haiM / bahuri pUrva pazcima dizA viSai loka kI caur3AI ke pramANa caur3e ho haiM / so loka adholoka ke to nIce sAta rAjU cauDA : hai tukrama se ghaTatA ghavatA madhya loka viSai eka rAjU cauDA hai / yAkA kSetraphala nimitta sUtra kahie hai - muMhabhUmI joga dale pada guNide veer ho / mukha kahie aMta, ara bhUmi kahie Adi, itikA joga kahie joDa, . faekA dala kahiye AdhA, tisakA pada kahie. gaccha kA prabhAraNa tisaka guNa padadhana kahiye, sarva gaccha kA joDyA huA pramANa; so ho- hai / so ihAM mukha to eka rAjU ara bhUmi sAta rAjU joDie, taba grAU /bhaye, inikA AdhA cyAri 'bhayA, isakA loka kI UMcAI sAta rAjU so gaccha kA pramANa sAta rAjUni kari guNai, jo aThAIsa rAjU pramANa bhayA, tisanA agho loka saMbaMdhI pratararUpa kSetraphala jAnanA /
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ FivideronmAmamami 626 ] / gommasAra jIvakA gAyA 544 bahuri madhya virSe loka eka rAjU cauDA, so baghatA baghatA brahmAsvarga ke nikaTa pAMca rAja bhayA / so ihAM makha eka rAja, bhUmi pAMca rAja milAe chaha havA, tAkA prAdhA tIna, bahuri brahmasvarga sADhA tIna rAjU UMthA, so gaccha kA pramANa sADhA tIna kari guNiye, taba AdhA Urdhva loka kA kSetraphala sADhA daza rAjU huA / bahuri brahmasvarga ke nikaTa pAMca rAjU so ghaTatA ghaTatA apari eka rAjU kA rahyA, so ihAM bhI mukha eka rAjU, bhUmi pAMca rAjU, milAe chaha huA, prAdhA tIna, so brahmasvarga ke Upari loka sADhA tIna rAjU hai, so gaccha bhayA, tAphari guNa, prAdhA urdhva loka kA kSetraphala sADhA daza rAja ho hai| jaise urdhvaloka para adholoka kA sarva kSetraphala joDai, jagatpatara bhayA, so aseM laMbAI cauDAI kari to jagatpratara pramANa pradeza ho haiM / bahuri bAraha aMgula pramANa uttara - dakSiNa dizA virSe UMce ho haiM; so jagatpratara kau bAraha sabhyaMgalani kari garaga. eka jIva saMbaMdhI kSetra bAraha aMgala gaNA jagatpratara pramANa ho haiM / bahuri isa samudghAtavAle jIva cAlIsa ho haiM / tAte cAlIsa kari sisa kSetra ko guraNe, cyAri se assI sUcyamulani kari guNyA hA jagatpratara pramANa uttarAbhimukha sthita kapATa virSe kSetra ho hai| bahuri sthiti.virSe bAraha aMgula kI UMcAI kahI / upaviSTa virSe tAtai tiguNI chattIsa aMgula kI U~cAI hai / tAteM pUrvokta prabhAraNa teM tiguNA caudA se cAlIsa sUcyaMgulani kari guNyA havA agatpratara pramANa uttarAbhimukha upaviSTa kapATa viSa kSetra jAnanA / bahuri pratara samuddhAtavirSe tIna vAtavalaya binA sarva loka virSe pradeza vyApta ho haiM / tAteM tIna vAtavalaya kA kSetraphala loka ke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hai| so yaha pramANa loka kA pramANa virSe ghaTAeM, avazeSa rahe, titanA eka jIva saMbaMdhI pratara samuddhAta virSe kSetra jAnanA / h - - ibamaANGANDUTONOKARAcancanomenom bahuri loka pUraNa virSe sarva lokAkAza virSe pradeza vyApta ho haiN| tAte loka pramANa eka jIva saMbaMdhI loka pUraNa virSe kSetra jAnanA / so pratara ara loka puraNa ke bIsa joka tau karanevAle para bosa jIva sameTanebAle ase eka samaya virSe cAlIsa pAie / parantu pUrvokta kSetra hI virSe eka kSetrAvamAharUpa sarva pAie; tAtai kSetra titanA hI jAnanA / bahuri daMDa ara kapATa viSa bhI bIsa jIva karanevAle bIsa sameTanevAleni kI apekSA cAlIsa jIva haiM; so e jIva jude jude kSetra kI bhI roke; tAteM daNDa para kapATa virSe cAlIsa kA guNakAra kA / yaha jIvani kA pramANa utkRSTatA kI apekSA hai| ANE
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA bhAvATIkA 1. sukphassa samugdhAde, asaMkhabhAgA ya savalogo ya / ___ zuklAyAH samuddhAte, asaMkhyabhAgAzca sarvalokazca / / TIkA - isa prAdhA sUtra kari zukla lezyA kA kSetra loka ke asaMkhyAta bhAgani virSe eka bhAga vinA avazeSa bahubhAga pramANa vA sarvaloka pramANa kahA hai, so kevala samuddhAta apekSA jAnanA / bahuri upapAda virSe mukhyapane acyuta svarga apekSA eka jIva ke pradeza chaha rAja laMbe ara. saMkhyAta sUcyaMgula pramANa caur3e bA Uce pradeza ho hai / so isa kSetraphala kauM acyuta svarga virSe eka samaya virSe saMkhyAta hI mare, tAte tahAM saMkhyAta hI upajai, tAtai saMkhyAta kari muNe, jo pramANa bhayA, titanA upapAda virSe kSetra jAnanA / ihAM bhI pUrvokta prakAra pAMca prakAra loka kI apekSA jaisA bhAgahAra guNakAra saMbhave taiseM jAni lenA; ase zuklalezyA virSe kSetra kahA / ihAM chaha lezyAni kA kSetra kA varNana daza sthAna virSe kIyA; tahAM asA jAnanA / jo jisa apekSA kSetra kA prayAichuta prAdeM lie gozA mukhyaparne kSetra varNana kIyA hai / tahAM saMbhavatA anya stoka kSetra adhika jAni lenA, ase hI AgeM sparzana virSe bhI artha samajhanA / iti kSetrAdhikAra / pArTI sparzanAdhikAra sADhA chaha gAthAni kari kahaiM haiM--- phAsaM savvaM loyaM, tihAraNe asuhale ssANaM // 545 // sparzaH sarvo lokastristhAne azubhalezyAnAm / / 545 // TokA --- kSetra viSaM to vartamAnakAla virSe jetA kSetra roka, tisa hI kA grahaNa kIyA / bahuri ihAM vartamAna kAla virSe jetA kSetra roka, tIhiM sahita jo atIta kAla viSa svasthAnAdika vizeSaNa kauM dhare jIva jetA kSetra roki pAyA hoi, tisa kSetra hI kA nAma sparza jAmanA / so kRSNAdika tIna azubha lezyA kA sparza svasthAna virSe vA samuddhAta virSe vA upapAda virSe sAmAnyapane sarva loka jAnanA / vizeSa kari daza sthAnakani virSe kAhie haiM / vahAM kRSNalezyA vAle jIvani ke svasthAna svasthAna virSe vA vedanA para kaSAya para maraNAMtika samudghAta viSa vA upapAda virSe sarva loka pramANa sparza jAnanA / bahuri vihAravatsvasthAna virSe eka rAjU laMbA vA cauDA para saMkhyAta sUcyaMgula pramANa UMcA tiryag loka kSetra hai / yAkA kSetraphala saMkhyAta sUcyaMgulani kari
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ 625 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 546-547 guNyA huvA jagattara pramANa bhayA, soI vihAravatsvasthAna viSai sparza jAnanA / jAte kRSNalezyA vAle gamana kriyA yukta trasa jIva tiryag loke hI viSai pAie haiM / bahuri vaiyika samudghAta viSai merugiri ke mUla teM lagAi, sahasrAra nAmA svarga paryaMta UMcA sAlI pramANa' laMbA cauDA kSetra viSai pavana kAyarUpa pudgala sarvatra AcchAdita rUpa bhari rahe haiM / bahuri pavana kAyika jIvaka ke vikriyA pAie hai, so 1 tI kAla apekSA tahAM sarvatra vikriyA kA sadbhAva hai| aMsA koU kSetra tisa viSai rahyA nAhIM, jahAM vikriyA rUpa na pravarte tAteM eka rAjU laMbA vA coDA aura pAMca rAjU UcA kSetra bhayA tAkA kSetraphala loka ke saMkhyAtaveM bhAga pramANa bhayA, soI vaiki yakaM samuddhAta viSe sparza jAnanA / bahari taijasa para zrAhAraka ara kevala samudghAta isa lezyA viSai hotA ho nAhIM / ihAM bhI paMca prakAra loka kA sthApana kari, yathAsaMbhava guraNakAra bhAgahAra. jAnanA / bahuri jaise kRSNaleNyAni viSaM kathana kIyA, taise hI nIlalezyA kapota lezyA viSe bhI. kathana jAnanA tejolezyA viSai kahe haiM- tessa ya saTThANe, logassa zrasaMkhabhAgamettaM tu / aDaco sabhAgA vA, desUNA hoMti niyameNa / / 546 // tejasaca svasthAne, lokasya asaMkhyabhAgamAtraM tu / aSTa caturdazabhAgA vA dezonA bhayaMti niyamena // 546 // TIkA tejolezyA kA svasthAna viSai sparza svasthAna svasthAna apekSA tau loka kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra jAnanA / bahuri bihAravatsvasthAna apekSA trasanAlI: ke caudaha bhAgani viSai ATha bhAga kichU ghATi pramANa sparza jAnanA / C. evaM tu samugdhAve, va cohasabhAgayaM ca kiMcUNa | vAde paDhamapadaM divaDacoTsa ya kicUrNa // 547 // evaM tu samudghAte, navacaturdazabhAgazca kicidUnaH / upapAde prathamapadaM vyardhacaturdaza ca kicinam // 547 //
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagnAnacandrikA bhASATokA 1 [ 626 TIkA..... bahuri samudghAta virSe ase svasthAnayat kicha ghATi asanAlI ke caudaha bhAgani virSa ATha bhAga pramANa sparza jAnanA. vA mAraNAMtika samuddhAta apekSA kicha bATi asanAlI ke caudaha bhAgani vi nava bhAga pramANa sparza jAnanA / bahuri upapAda virSe trasanAlI ke caudaha bhAgani virSe kichu ghATi DacoDha bhAga pramANa sparza jAnanA / jaise sAmAnyapana tejole zyA kA tInoM sthAnakani virSe sparza kahyA / ___ bahuri vizeSa kari daza sthAnAni virSa parza kahie hai / tiryagloka eka rAjU kA lambA, cauDA hai; tisavirSe lavaNoda, kAlodaka, svayaMbhUramaNa ini tIni samudrani virSe jalacara jIva pAie haiM / anya samudrani virSe jalacara jIva nAhIM; so jini virSe jalacara jIva nAhIM, tini sarva samudrani kA jetA kSetraphala hoi, so tisa tiryaglokarUpa kSetra viSaM ghaTAe, apazeSatA kSetra rahe, tilaga pIla, padma, zuklalezyAni kA svasthAna svasthAna virSe sparza jAnanA / jAte ekeMdriyAdika ke zubhala zyAni kA abhAva hai / so kahie haiM jaMbUdvIpa teM lagAi svayaMbhUramaNa. samudra paryaMta. sarva dvIpa - samudra duraNAM duNAM vistAra kauM dharai haiN| tahAM jaMbUdvIpa lAkha yojana vistAra kauM dharai haiM; yAkA sUkSma tAratamya rUpa kSetraphala kahie haiM satta raNaya suNNa paMca ya, chaSNava caureka paMca suraNaM ca / ___ yAkA artha - sAta, nava, biMdI, paMca, chaha, nava, cyAri, eka, pAMca, vidI itane aMkani kari jo pramANa bhayA, titanA jaMbUdvIpa kA sUkSma kSetraphala hai (7905664150) so etAvanmAtra eka khaNDa kalpanA kIyA / bahuri ase ase lavaNa samudra viSa khaNDa kalpie, taba cauIsa (24) hoi / dhAtakIkhaDa virSe eka sau cavAlIsa (144) hocha / kAloda samudra virSe cha se bahattari (672) hoi / puSkara dvIpa virSa aThAisa se asI (2880) hoi / puSkara samudra viSa gyAraha hajAra naba se cyAri (11904) hoi / vAruNo dvIpa virSe ar3atAlIsa hajAra tIna se caurAsI (48384) hoi / vAruNI samudra viSaM eka lAkha picArAve hajAra bahattari (165072) hoi / kSIravara dvIpa virSe sAta lAkha tiyAsI hajAra tIna se sAThi (783360) hoi / kSIravara samudra viSai ikatIsa lAkha guNatAlIsa hajAra pAMca se caurAsI (3136584). hoi / aseM svayaMbhUramaNa samudra paryaMta virSe khaMDa sAdhana karanA ini khaMDani ke pramANa kA jJAna hone ke nimitta sUtra kahie haiM
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 630 ] I gommaTasAra jIvakAmaya gAthA 547 - -- - bAhira sUIyaggaM, abhaMtara sUidhagga parihINaM / jaMbUbAsavihatte, tesiyamesAriNa khaMDAriMga / / bAhya sUcI kA varga viSe abhyaMtara sUcI kA pramANa ghaTAe, jo pramANa rahai, tAkI jaMbUdvIpa kA vyAsa ke varga. kA bhAga dIe, jo pramANa Avai, titane jaMbUdvIpa samAna khaMDa jAnane / aMta teM lagAI, vAke sanmukha aMta paryaMta jetA sUdhA kSetra hoi, tAko bAhya sUcI khie| bahuri prAdi te lagAi, vAke sanmukha Adi paryaMta jetA sUdhA kSetra hoi, tAkauM abhyaMtara sUcI kahiye / so yahAM lavaNa samudra virSe udAharaNa kari lavaNa samudra kI bAhya sUcI pAMca lAkha yojana, tAkA varga kIjiye taba lAkha guNAM pacIsa lAkha bhayA / bahuri tisa hI kI abhyaMtara sUcI eka lAkha yojana, tAkA varga lAkha guraNA lAkha yojana, so ghaTAye avazeSa lAkha guNA cauIsa lAkha, tAkA jaMbUdvIpa kA vyAsa lAkha yojana, tAkA varga lAla muraNAM lAkha yojana, tAkA bhAga dIjie taba cauIsa rahe, so jaMbUdvIpa samAna caubIsa khaMDa lavaNa samudra virSe jAnane / ase hI sarva dvIpa samudrani virSe sAdhane / isa sAdhana ke prathi aura bhI prakAra kahai haiM--- rUUNa salA bArasa, salAgagurigave du valayakhaMDANi / bAhirasUi salAmA, kadI tadaMtAkhilA khaMDA / / ihAM vyAsa virSe jitanA lAkha kahyA hoi, titane pramANa zalAkA jAnanA / so eka ghATi zalAkA kau bAraha zalAkA kari guNoM, jaMbUdvIpa pramANa valayakhaMDa ho haiN| jaise lavaNa samudrani virSe vyAsa doya lAkha yojana hai, tAteM zalAkA kA pramANa doya, tAmai eka ghaTAeM eka, tAkA bAraha zalAkA kA pramANa coIsa kari guraNe, cauIsa khaMDa ho haiM / bahuri bAhya sUcI saMbaMdhI zalAkA kA varga pramANa tIhi paryaMta khaMDa ho hai / jaise lavaNa samudra virSe bAhya sUcI pAMca larakha yojana hai / sAtai zalAkA kA pramANa pAcaM tAkA varga pacIsa, soI lavaNa samudra paryaMta sarva khaMDani kA pramANa ho hai / jaMbUdvIpa virSe eka khaMDa para lakSaNa samudra virSe cauvIsa khaMDa, mili kari pacIsa khaMDa ho hai| bahuri aura bhI vidhAna kahai haiM bAhirasUIvalayanyAsUkhA cauguriNAvAsahadA / ikalakkhavaggabhajidA, jaMbUsamavalayakhaMDANi // 1 //
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyammAnantikA bhASATIkA ) bAhya sUcI virSe valaya kA vyAsa. ghaTAeM, jo rahai, tAkA cauguNA vyAsa teM guNiye, eka lAkha ke varga kA bhAga daujie, taba jaMbUdvIpa ke samAna golAkAra khaMDani kA pramAraNa ho hai| udAharaNa - jaise lavaNasamudra kI bAhya sUcI pAMca lAkha yojana, tisameM vyAsa doya lAkha yojana ghaTAie, taba tIna lAkha yojana bhaye, yAkauM cauguNA vyAsa pATha lAkha yojana kari guriNaye, taba lAkha guNA cauIsa lAkha bhaye / yAka eka lAkha kA vargakA bhAga dIjie, taba cauIsa pAye, titane hI jaMbUdvIpa samAna lavaNa samudra virSe khaMDa haiM, jaise sUtrani te sAdhana kari khaMDa jJAna karanA / bahuri ihAMdvIpa saMbaMdhI khaMDani kI choDi, sarva samudra saMbaMdhI khaMDani kA hI grahaNa kIjiye, taba aMbUdvIpa samAna cauIsa khaMDani kA bhAga samudrakhaMDani kauM dIeM, jo pramANa prAyai; titanA sarva samudrani viSa labaraNa samudra samAna khaMDa jAnane / so lavaNa samudra ke khaMDani ko cauIsa bhAga dIe, eka pAyA, so lavaNa samudra samAna eka khaMDa bhyaa| kAloda samudra ke cha sai bahattari khaMDani kauM caubIsa kA bhAga dIye, aTThAIsa pAye, so kAloda samudra virSe labaNasamudra samAna aThAIsa khaMDa ho haiM / jaise hI puSkara samudra ke khaMDani ko bhAga dIye cyAri se china khaMDa ho haiM / vAruNI samudra ke khaMDani kauM bhAga dIye, ATha hajAra eka sai aThAisa khaMDa ho haiM / kSIrasamudra ke khaMDana kauM bhAga dIye, eka lAkha tIsa hajAra ATha se solaha khaMDa ho haiM / jaise hI svayaMbhUramaNa samudra paryaMta jAnanA / so jAnane kA upAya yaha lavaraNasamudrasamAna khaMDani ko pramANa lyAvane kI racanA hai / dhanarAzi RNArAzi samudra auravara 2 | 16 vArupIvara isodelwaitnisaninionlines... puSkara kAloda lavaNoda --
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ 633 j | gommaTasAra jIvA gAthA 547 doya Adi solaha solaha guragA to dhana jAnanA / para eka Adi cauguNA cauguNA RNa jAnanA | so dhana viSai RNa ghaTAeM, jo pramANa rahe, titane lavaNasamudra samAna khaMDa jAnane / udAharaNa kahiye haiM - prathamasthAna viSai dhana doya, ara RNa eka, so doya meM eka ghaTAe - eka rahyA, so lavaNa samudra viSai eka khaMDa bhayA / bahuri dUsare sthAna ke doya ka solaha guNA kIjie, taba battIsa to dhana hoi, ara eka kI vyAri guraNA kIjie, taba cyAri RNa bhayA, so battIsa meM cyAri ghaTAeM, aThAisa rahyA, so dUsarA kAlodaka samudra viSe lavaNa samudra samAna aThAIsa khaMDa haiM / bahuri tIsare sthAnaka af solA guNA kIeM, pAMca se bAsa to ghana hoi, para cyAri kau cauguNA kIeM solA RNa hoi, so pAMca se bArA maiM syoM solA ghaTAeM, cyAri se chinava rahyA; so itanA ho tIsarA puSkara samudra viSai lavaNa samudra samAna khaMDa jAnane / ase svayaMbhU- ramaNa samudra paryaMta jAnanA | so aba vahAM jalacara rahita samudrani kA kSetraphala kahie haiM tahAM jo dvIpa samudrani kA pramANa hai, tAkoM ihAM samudani hI kA grahaNa hai, tAteM AdhA kIjiye, tAmai jalacara sahita tIna samudra ghaTAeM, jalacara rahita samudrani kA pramANa ho hai, so ihAM gaccha jAnanA / so doSa Adi solA - solA guNAM dhana kA i sodhana kA jalacara rahita samudrani kA ghana viSe kitanA kSetraphala bhayA ? so kahiye haiM thA, padamese guNayAre, yoSNaM guriNayatvaparihINe / guNeAhiye, muNaguNiyamma gurugaliyaM // isa sUtra kari guNakAra rUparAzi kA joDa ho, haiM / thAkA artha- gacchapramANa jo guNakAra, tAka paraspara guNi kari eka ghaTAiye, bahuri eka ghATi guNakAra ke pramANa kA bhAga dIjie, bahuri mukha jo AdisthAna, tAkari guNiye, taba guraNakArarUpa rAzi viSe sarva joDa hoi / - so prathama anya udAharaNa dikhAie haiM jaise prAdisthAna viSai daza para pIche cauguNA - cauguNA baghatA jaise paMca sthAnakani viSaM jo jo pramANa bhayA, tisa sarva kA joDa dIeM kitanA bhayA ?
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjAmacandrikA bhASATokA / [ 633 so kahiye haiM - ihAM gaccha kA pramArae pAMca, ara guragakAra kA pramANa cyAri so pAMca jAyagA cyAri cyAri mADi, paraspara guthie, taba eka hajAra cauIsa hUvA, yAmaiM eka ghaTAeM, eka hajAra teIsa hUvA / bahuri yAko eka ghATi guNakAra kA pramANa lIna kA bhAga dIjiye, taba tIna se ikatAlIsa havA / bahuri AdisthAna kA pramANa daza, tisakari yAkauM gaNe, cautIsa se daza (3410) bhayA, soI sarva kA.joDa jAnanA kaise ? paMcasthAnakavi virSe asA pramANa hai-104011601640|25.60 / so inikA joDa cautIsa se daza hI ho hai / aseM anyatra bhI jAnanA / so isa hI sUtra kari ihAM gaccha kA pramANa tIna pATi dvIpasAgara ke pramANa te AdhA. pramANa lIye haiM / so sarva dvIpa - samudrani kA pramANa kitanA hai ? so kahie haiM - eka rAja ke jete ardhacchedaM haiM, -tini meM lAkha yojana ke ardhaccheda para eka yojana ke sAta lAkha aDasaThi hajAra aMgula tinike ardhaccheda ara sUcyaMgula ke ardhaccheda para meru ke mastaka prApta, bhayA eka ardhaccheda, itane ardhaccheda ghaTAeM, jetA avazeSa pramANa rahyA, titane sarva dvIpa - samudra haiN| aba ihAM guNottara kA pramANa solaha sau gacchapramANa guNottarani kI paraspara guNanA / tahAM prathama eka rAjU kA ardhaccheda rAzi te prAdhA pramANa mAtra jAyagA solaha -solaha mAMDi, paraspara guNana kIe, 'rAjU kA varga ho hai / so kaise ? so kahiye haiM vivakSita maccha kA prAdhA pramANa mAtra vivakSita guNakAra (kA vargamUla) 1 mAMDi paraspara guNana kIeM, jo pramANa hoi, soI saMpUrNa vivakSita gaccha pramANa mAtra vivakSita guNakAra kA vargamUla mAMDi, paraspara guNana koeM, pramANa ho hai| jaise vivakSita gaccha pATha, tAkA AdhA prabhAraNa cyAri, so cyAri jAyagA vivakSita guNakAra nava, nava mAMDi paraspara guNe, paisaThi se ikasaThi hoi, soI vivakSita gaccha mAtra ATha jAyagA vivakSita guNakAra naba kA vargamUla tIna - tIna mAMDi paraspara gurugana kIeM, peMsaThi se ikasaThi ho haiN| ase hI ihAM vivakSita gaccha eka rAjU ke ardhaccheda, tAkA ardhaccheda pramANa mAtra jAyagA solaha - solaha mAMDi paraspara guNa, jo pramANa hoi, soI rAjU ke ardhaccheda mAtra solaha kA vargamUla cyAri cyAri mAMDi paraspara gaNe, pramANa hoi, so rAjU ke ardhaccheda mAtra jAyagA dUbA mAMDi, guNa, tau rAjU hoi / para titanI hI jAyagA doya - doya vAra duvA mAMDi, paraspara guNa, rAjU kA varga ho hai / so jagatpratara kauM doya vAra sAta kA bhAga dIjie itanA ho hai. / bahuri yAmeM eka 1. 'kA vargamUla' yaha chapI prati meM milatA hai| chahoM hastalikhita pratiyoM meM nahIM miltaa|
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ / gommaTasAra jIvakAsa AyA 547 - - - ghaTAiye, jo pramANa hoi, tAnI eka nAti mAmAra prajApa paMdraha, tAkA bhAga dIjie / bahuri ihAM Adi viSaM puSkara samudra hai / tisa virSe lavaNa samudra samAna khaMDani kA pramANa doya kI doya bAra solaha kari guNie, itanA pramANa hai, soI mukha bhayA, tAkari guNie, aseM karate eka ghATi jagatpratara kauM doya solaha solaha kA guNakAra para sAta - sAta paMdraha kA bhAgahAra bhayA / bahuri isa rAzi kA eka lavaNa samudra virSe jaMbUdvIpa samAna cauIsa khaMDa ho hai / tAta cauIsakA guNakAra karanA / bahuri jambUdvIpa virSe sUkSma kSetraphala sAta nava prAdi aMkamAtra haiM / tAtai tAkA guNakAra karanA bahuri eka yojana ke sAta lAkha aDasaThi hajAra aMgula ho haiM / so ihAM vargarAzi kA grahaNa hai, ara vargarAzi kA guNakAra bhAgahAra vargarUpa hI ho hai / tAte doya bAra sAta lAkha asaThi hajAra kA guNakAra jAnanA / bahuri eka sUcyaMgula kA varga pratarAMgula ho hai / tAteM itane pratarAMgulani kA guNakAra jAnanA / bahuri--- viralidarAsIdo puraNa, jaittiyamettAsi hIlarUvAriNa / tesi aNNoNahadI, hAro uppaNNarAsissa // isa karaNasUtra ke abhiprAya kari dvIpa samudrani ke pramANa viSaM rAjU ke ardhacchedani teM jete ardhaccheda ghaTAe haiM, tinikA prAdhA pramANa mAtra guNakAra solaha kauM paraspara guNa, jo pramANa hoi, titane kA pUrvokta rAzi viSa bhAgahAra jAnanA / so ihAM jAkA AdhA grahaNa kIyA, tisa saMpUrNa rAzi mAtra solaha kA vargamala cyAri, tinikauM paraspara guNa, soI rAzi ho hai / so apane ardhaccheda mAtra dUvAni kauM paraspara guNa to vivakSita rAzi hoi, para ihAM cyAri kahai haiM, tAte titane hI mAtra doya bAra, dUvAni koM paraspara guNeM, vivakSita rAzi kA varga ho hai / tAteM ihAM lAkha yojana kA ardhaccheda pramANa doya dUvAni kA paraspara guNa, to lAkha kA varga bhayA / eka yojana kA aMgulani ke pramANa kA ardhacchedamAtra doya dUvAni koM paraspara guraNeM, eka yojana ke aMgula sAta lAkha aDasaThi hajAra (tIna kA) varga bhayA / bahuri merumadhya saMbaMdhI eka ardhacchedamAtra doya dUvAni koM paraspara guNe, cyAri bhayA, bahuri sUcyaMgula kA ardhacchedamAtra doya dUvAni kauM paraspara guNe, cyAri bhayA / bahuri sUcyaMgula kA arthaccheda mAtra doya duvAni kau~ paraspara guraNe pratarAMgula bhayA / aeNseM e bhAgahAra jAnane / bahuri jalacara sahita tIna samudra maccha virSe ghaTAe haiM / tAteM tIna bAra guNottara jo solaha, tAkA bhI.bhAgahAra jAnanA / jaise jagatpratara kI pratarAMgula para doya para solaha ara solaha para cauvIsa para sAta se nive koDi chappana lAkha caurANaba hajAra
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadhyatAmatikA bhASAkA eka sau pacAsa para sAta lAkha aDasaThi hajAra, ara sAta lAkha aDasahi hajAra kA to guNakAra bhayA / bahuri pratarAMgula para sAta ara sAta para paMdraha para eka lAkha para eka lAkha para sAta lAkha aDasaThi hajAra para sAta lAkha aDasaThi hajAra ara cyAri para solaha para solaha para solaha kA nAgahAra bhayA / ihAM pratarAMgula ara doya vAra solaha para doya vAra sAta lAkha aDasaThi hajAra guNakAra bhAgahAra virSe samAna dekhi apavartana kIeM para guNakAra viSaM doya cauIsa kI paraspara guNa, aDatAlIsa ara bhAyahAra virSe paMdraha solaha, inikauM paraspara guNeM, doya se cAlIsa, tahAM aDatAlIsa kari apavartana kIeM, bhAgahAra virSe pAMca rahe, jaise apavartana kIeM, jo avazeSa pramANa rahyA 7605664150 tahAM sarva bhAgahArani ko paraspara guNi, tAkauM guNakArani ke 7 / 7 / 1 l|1l| 4 / 5 / aMkani kA bhAga dIeM kichu adhika bAraha se gugatAlIsa bhae / ase dhanarAzi virSe sarva kSetraphala sAdhika 'dhagaraya' jo bAraha se guraNatAlIsa, tAkari bhAjita jagatpratara pramANa kSetraphala bhayA / ihAM kaTapayapurasthavarNaH ityAdi sUtra ke anusAri akSara saMzA kari dhAraya zabda se nava tIna, doya, eka janita pramANa grahaNa karanA / aba ihAM eka prAdi pauguNA * cauguNA RNa kahA thA, so jalacara rahita samudrani virSe RNarUpa kSetraphala lyAie hai / 'paramepse guraNayAre ityAdi karaNasUtra kari prathama gacchamAtra guNakAra cyAri kA paraspara guNana karanA / tahAM rAja ke ardhaccheda pramANa kA ardhapramANa mAtra cyAri kauM paraspara guNa, eka rAjU ho hai / kaise ? so kahiye haiM sarva dvIpa samudra kA pramANa mAtra gaccha kalpaM, ihAM AdhA pramANa hai, tAtai guNakAra cyAri kA vargabhUla doya grahaNa karanA / so saMpUrNa gaccha virSe eka rAjU ke ardhaccheda kahaiM haiM, tAtai eka rAja ke arthaccheda pramANa vAni kauM paraspara guNe, eka rAjU pramANa bhayA, so jagacchaNI kA sAtavAM bhAga pramANa hai / yAmeM eka ghaTAie, jo pramANa hoi, tAkauM eka pATi guNakAra tIna kA bhAga diijie| bahuri puSkara samudra apekSA Adi sthAna virSe pramANa solaha, tAkari guriNaye, ase eka ghATi jagacchaNI kauM solaha kA guNa kAra bahuri sAta ara tIna kA bhAgahAra bhayA / yAkauM pUrvokta prakAra caubIsa khaMDa ara jambUdvIpa kA kSetraphala rUpa yojanani kA pramANa para eka yojana ke aMgulani kA vargamAtra bahuri sUcyaMgula kA ihI varga hai; tAteM itanauM pratarAMgulaMni kari muNana karanA / bahuri viralidarAsIdo puNa, jettiyamesANi honntyaarinn| tesi aNNoNNahadI, hAro uppaNNarAsissa // 1 //
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ MukaateLISHVAAS | gommaDasAra joSakApaDa gAyA 547 AL isa sUtra anusAri jitane gaccha virSe rAjU kA ardhaccheda pramANa ghaTAie hai, tAkA jo AdhA pramANa hai, titane cyAri ke aMkani kI paraspara guNa, jo pramANa hoi, titane kA bhAgahAra jAnanA / so jisa rAzi kara AdhA pramANa liyA, tisa rAzimAtra cyAri kA vargamUla doya kau paraspara gugiye, tahAM lakSa yojana ke ardhaccheda pramANa dUdAni krauM paraspara guNa, eka lAkha bhae / eka yojana ke aMgulani kA ardhaccheda pramANa dUvAni kauM paraspara guNe, sAta lAkha aDasaThi hajAra aMgula bhaye / bahuri merumadhya ke ardhaccheda mAtra dUvA kA doya bhae / bahuri sUcyaMgula kA ardhacchedamAtra dUvAni koM paraspara guNa, sUcyApula bhayA, ase bhAgahAra bhae / bahuri tIna samudra ghaTAeM, tAte tIna vAra guNottara jo cyAri, tAkA bhI bhAgahAra jAnanA / ase eka dhATi jagatche raNI kauM solaha ara cyAri para cauIsa para sAta se nive koDi chappana lAkha caurAgavaM hajAra eka se pacAsa para sAta lAkha aDasaThi hajAra para sAta lAkha aSTasaThi hajAra kA to guNakAra bhayA / bahuri sAta ara tIna para sUcyaMgula para eka lAkha ara sAta lAkha aDasaThi hajAra ara doya ara cyAri ara cyAri ara cyAri kA bhAgahAra bhayA / tahAM * yathAyogya apavartana kIeM, saMkhyAta sUcyaMgula kari muNyA havA jagacche NI mAtra kSetraphala bhayo / so itane pUrvokta dhana rAzirUpa kSetraphala viSa kTAvanA, so tisa mahat rAzivirSe kiMcit mAtra ghaTayA so ghaTAeM, kiMcit Una sAdhika bAraha se guNAtAlIsa kari bhAjita jagatpratara pramANa sarva jalacara rahita samudrani kA kSetraphala RNarUpa siddha bhayA ! yAkauM eka rAjU laMbA, cauDA asA jo jagatpratara kA guNacAsavAM bhAga mAtra rajja pratara kSetra, tAmeM samaccheda kari ghaTAie, taba jagatpratara ko gyAraha saM nive kA guNakAra ara guNacAsa guNA bAraha se gugatAlIsa kA bhAgahAra bhayA / tahAM apavartana karane ke athi bhAjya ke guNa kAra kA bhAgahAra kauM bhAga dIeM kicha, adhika ikyAvana "pAe / asa sAdhika kAma jo akSara saMjJA kari ikyAvana, tAkari bhAjita jagatpratara pramANa vivakSita kSetra kA pratararUpa tana kA sparza bhayA / yAkauM UcAI kA sparza grahaNa ke athi jIvani kI UcAI kA pramANa saMkhyAta sUcyaMgula, tina kari guNe, sAdhika 'ikyAvana kari bhAjita saMkhyAta sUcyaMgula guNA jagatpratara mAtra zubhalezyAni kA svasthAna svasthAna virSe sparza ho haiM ! yAkauM dekhi tejo lezyA kA svasthAna svasthAna kI apekSA svarza loka kA asaMkhyAtavAM bhAga mAtra kahyA, jAte yaha kSetra loka ke asaMkhyAtaveM bhAga mAtra hai / bahuri tejolezyA kA vihAravatsvasthAna para vedanA samudghAta ara kaSAya samudghAta ara vaikiMyika samudghAta virSe sparza kicha ghATi caudaha bhAga meM ATha bhAga pramANa hai / kAhe haiM ? so kahiye haiM
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAjAmacandrikA bhASATIkA / 637 - loka caudaha rAjU UMcA hai / asanAlI apekSA eka rAjU laMbA * cauDA hai / so tahAM caudaha rAjU virSe sanatkumAra-mAheMdra ke vAsI utkRSTa tejolezyAvAle deva, Upari acyuta solahavAM svarga paryaMta gamana kareM haiM / ara nIceM tIsarI naraka pRthvI paryaMta gamana kareM haiM / so acyuta svarga teM tIsarA naraka pATha rAjU hai / tAteM caudaha bhAga meM ATha bhAga kahe para tisameM tisa tIsarA naraka kI pRthvI kI moTAI virSe jahAM paTasa na pAie aMsA hajAra yojana ghaTAvane, tAteM kiMcit Una kahe haiM / ihAM jo caudaha dhanarUpa rAjUni kI eka zalAkA hoi, tau pATha dhanarUpa rAjUni kI ketI zalAkA hoi ? aseM trairAzika kIeM pATha caudahavAM bhAga pAva hai / athavA bhavana trika deva upari vA nIceM svayameva tau saudharma * IzAna svarga paryaMta thA tIsarA naraka paryaMta gamana kara hai| para anya deva ke le gaye solahavAM svarga paryaMta vihAra kareM haiM / sAteM bhI pUrvokta pramANa sparza saMbhava hai / bahuri tejolezyA kA mAraNAMtika samuddhAta virSe sparza dhaudaha bhAga meM nava bhAma kicha ghATi saMbhava hai / kAhe te ? bhavanatrika deva vA saudharmAdika cyAri svargani ke vAsI deva tIsare naraka gaeM, ara tahAM hI maraNa samudghAta kIyA, bahuri te jIva pAThavIM mukti pRthvI virSe bAdara pRthvI kAya ke jIva upajate haiN| tAta tahA~ paryaMta maraNa samudghAtarUpa pradezani kA vistAra kari daMDa kIyA / tina AThavIM pRthvI teM tIsarA naraka nava rAjU hai / para tahAM paTala rahita pRthvI kI moTAI ghaTAvanI, tAte kiMcit Una nava caudahavAM bhAga saMbhava hai| bahuri taijasa samuddhAta ara AhAraka samudghAta virSe saMkhyAta dhanAMgula pramANa sparza jAnanA, jAta e manuSya loka virSe hI ho hai / bahuri kevala samudghAta isa lezyA bAloM ke hotA hI nAhIM / bahuri upapAda virSe sparza caudaha bhAgani virSe kicha ghATi DeDha rAjU bhAga mAtra jAnanA / so madhyaloka teM tejolezyA se marikari saudharma IzAna kA aMta paTala virSe upaje, tIhiM. apekSA saMbhava hai| ___ ihAM koU kahai ki tejolezyA ke upapAda virSe sanatkumAra mAheMdra paryaMta kSetra deva kA sparza pAie hai, so tIna rAjU UMcA hai, sAta caudaha bhAgani virSe kiSit Una tIna bhAga kyoM na kahiye ? sAkA samAdhAna - saudharma - IzAna le apari saMkhyAta yojana jAi, sanatkumAra mAheMdra kA prAraMbha ho hai / tahAM prathama paTala hai, ara DeDha rAjU jAi; aMtima paTala hai, so aMta paTala virSe tejolezyA nAhIM hai, aMsA keI AcAryani kA upadeza hai| tAte athavA
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ -i - / mommadasAra zrIbahANDa gAthA 548-546 - -- PLORERNADRASTRAMER - - - . - - . - - - - . - . . .. citrA bhUmi viSa tiSThatA tiryaMca manuSyani kA upapAda IzAna paryaMta hI saMbhava hai, tAte kiMcit Una DeDha bhAgamAtra hI sparza kahA hai / bahuri gAthA viSaM cakAra kA hyA hai, tAte tejolezyA kA utkRSTa aMza kari mara, tinakai sanatkumAra - mAheMdra svarga kA aMta kA cana nAmA iMdraka saMbaMdhI zreNIbaddha vimAnani virSe utpatti keI prAcArya kahai haiM / tini kA abhiprAya kari yathA saMbhava tIna bhAgamAtra bhI sparza saMbhava hai / kicha niyama naahiiN| isa hI vAste sUtra virSe cakAra kahyA / jaise pItalezyA virSe sparza khaa| pammassaya savAraNasamugdhAvadurgasu hodi paDhamapadaM / . aDacodasabhAgA vA, desUraNA hoti NiyameNa // 548 // padmAyAzca svasthAnasamudghAtadvikayorbhavati prathamapadam / - aSTa caturdazabhAgA vA; 'dezonA bhavaMti niyamena // 5481 // TIkA - pAlezyA ke svasthAna svasthAna virSe pUrvoktaprakAra loka ke asaMkhyAtaveM bhAga mAtra sparza jAnanA / bahuri bihAravatsvasthAna ara vedanA * kaSAya - baiMkriyikasamuddhAta inivirSa kiMcit Una caudaha bhAga virSe pAThamAtra sparza jAnanA / bahuri mAraNAMtika samudghAta viSa bhI. taiseM hI kicit Una ATha caudahavAM bhAgamAtra sparza jAnanA; jAteM padma lezyAvAle bhI deva pRthvI, ap, vanaspati virSe upajai haiM / bahuri tejasa pAhAraka samuddhAta virSe saMkhyAta dhanAMgula pramANasparza jAnanA / bahUri kevala samudghAta isa lezyA virSe hai naahiiN|| uvavAde paDhamapavaM, paNacoddasabhAgayaM ca desUraNaM / ___ upapAce prathamapadaM, paMcacaturdazabhAgakazca dezonaH / TIkA - yaha AdhA sUtra hai / upapAda virSe sparza caudaha bhAga virSe paMca bhAga kichU ghATi jAnanA, z2AteM padmalezyA zatAra - sahasrAra paryaMta saMbhava hai| so zatArasahasrAra madhyaloka te pAMca rAjU uMcA hai / ase padmalezyA virSe sparza khaa| sukkassa ya tiThANe, paDhamo chaccodasA hoNA // 546 // zuklAyAzca tristhAne, prathamaH SaTcaturdazAhInAH // 54 // TIkA - zuklalezyAvAle jIvani ke svasthAnasvasthAna virSe tejolezyAvat loka kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa sparza hai / bahuri bihAravatsvasthAna virSe ara vedanA, . . . . . . . . . ... A . . .. . MAma
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyamAnaJcandrikA bhASATokA / [ 636 kaSAya, vaikniyika, maraNAMtika samudghAtani viSaM sparza caudaha bhAgani virSe chaha bhAga kicha eka dhATi sparza jAnanA / jAteM acyutasvarga ke Upari devani ke svasthAna choDi. anyatra gamana nAhIM hai / tAtai acyuta paryaMta hI grahaNa kIyA / bahuri tejasa, AhAraka samudghAta virSe saMkhyAta dhanAMmula pramANa sparza jAnanA hai / Nayari samugdhAdammi ya, saMkhAtIdA havaMti bhAgA vA / sanvo vA khalu logo, phAso hodi ti NihiTaho / / 550 // navari samudghAte ca, saMkhyAtIlA bhavaMti bhAgA vA / sarvo vA khalu lokaH, sparzo bhavatIti nidiSTaH // 550 // TIkA -- kevala samuddhAta virSe vizeSa hai, so kahA ? .. daNDa virSe to sparza kSetra kI nAI saMkhyAta pratarAMgulani kari guNyA huvA jaganche NI pramANa, so karaNe para sameTane kI apekSA dUraNA jAnanA / bahuri pUrvAbhimukhaM sthita vA upaviSTa kapATa viSa saMkhyAta sUcyaMgulamAtra jagatprataraM pramANa haiM, so karaNe, sameTane kI apekSA guNA sparza jAnanA / bahuri taise hI uttarAbhimukha sthita vA upaviSTa kapATa virSe sparza jAnanA / bahuri pratara samuddhAta virSe loka kauM asaMkhyAta kA bhAga dIjie, tAmaiM eka bhAga vinA avazeSa bahubhAga mAtra sparza hai / jAteM bAta balaya kA kSetra loka ke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hai, tahAM vyApta na ho hai / bahuri lokapUraNa virSe sparza sarva loka jAnanA, asA niyama hai / ___ bahuri upapAda virSe caudaha bhAga virSe chaha bhAga kiMcit Una sparza jAnanA / jAteM ihAM pAraNa - acyuta paryaMta hI kI vivakSA hai / iti sparzAdhikAra : '! AmaiM kAla adhikAra doya gAthAni kari kahaiM haiMkAlo challessANaM, NANAjIvaM paDuca svvddhaa| aMtomuttamavaraM, ega jIvaM paDucca have // 55 // kAlaH SaDlezyAnAM, nAnAjIvaM pratItya sarvAddhA.... aMtarmuhUrto'varaM eka, jIvaM pratItya bhavet / / 55 //
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAndian pa P 140 } | gommaTasAra bhaukhakANDa bAyA 552-55,3 TIkA - kRSNa prAdi chahA~ le yAni kA kAla nAnA jIvani kI apekSA sarvAddhA kahiye sarva kAla hai / bahuri eka jIva apekSA chahA~ lezyAni kA jaghanyakAla to aMtamuMhUrta pramANa jaannaa| uvahINaM tettIsaM, sattarasatteva hoMti do ceva / aTThArasa tettIsA, ukkassA hoti adireyA 552 // uvadhInAM trayastrizata, saptadaza saptava bhavaMti dvau caitra / aSTAdaza aryAstrazata, utkRSTAH bhavaMti atirekAH // 552 // TIkA - bahuri utkRSTa kAla kRSNalezyA kA tetIsa sAgara, nIlalezyA kA sataraha sAgara, kapotalezyA kA sAta sAgara, tejolezyA kA doya sAgara, pAlezyA kA aThAraha sAgara, zuklalezyA kA tetIsa sAgara kicha kicha adhika jAnanA / so adhika kA pramANa kitanA ? so kahaiM haiM - yaha utkRSTa kAla nAraka vA devani kI apekSA kayA hai| so nArakI para deva jisa paryAya te Ani upajai, tisa paryAya kA aMta kA aMtarmuhUrta kAla bahuri deva nAraka paryAya choDi jahAM upaje, tahAM Adi virSe aMtarmuhUrta kAla mAtra soI lezyA ho haiM / tAtai pUrvokta kAla se chahauM lezyAni kA kAla virSe doya doya aMtarmuhUtaM adhika jAnanA / bahuri tejolezyA ara pAlezyA kA kAla virSe kiMcit Una prAdhA sAgara bhI adhika jAnanA; jAteM jAke Ayu kA apavartana ghAta bhayA asA jo ghAtAyuSka samyagdRSTI, tAke aMtarmuhUrta ghATi AdhA sAgara prAyu badhatA ho hai jaise saudharma-IzAna virSe doya sAgara kA prAyu kahyA hai; tAhAM dhAtAyuSka samyagdRSTI ke aMtarmuhUrta pATi aDhAI sAgara bhI prAyu ho hai; ase Upara bhI jAnanA / bahuri aseM hI mithyAdRSTi dhAtAyuSka ke palya kA asaMkhyAtavAM. bhAga pramAlA prAyu badhatA ho hai; so yaha adhikapanA saudharma te lagAi sahasrAra svarga paryaMta jAnanA / Upara ghAtAyuSka kA upajanA nAhI, tAtai tahAM jo Ayu kA prasAraNa kayA hai, titanA hI ho hai; ase adhika kAla kA pramANa jAnanA / iti kAlAdhikAra: AgeM aMtara adhikAra doya gAthAni kari kahai haiMaMtaramavarukkassaM, kiNhatiyANaM mahattaaMtaM tu / uvahINaM tettIsaM, ahiyaM hodi tti riNadidaLeM // 553 // - -
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA bhAvATIkA utiyANaM evaM, gavari ya ukkassa virahakAlo du / poggalapariTTA hu, asaMkhejjA hoMti niyameNa // 554 // aMtarabhavarotkRSTaM, kRSNa trayANAM muhUrtAlistu / uatri bhagatI nimi tejastrANAme, nari ca utkRSTaviraha kAlastu / pudgalaparivartA hiM, asaMkhyeyA bhavati niyamena // 554 // [ 641 TIkA - aMtara nAma viraha kAla kA hai| jaise koI jIya kRSNalezyA viSai pravarte thA, pocheM kRSNa ko choDi anya lezyAni ko prAptaM bhayA / so jitane kAla paryaMta phira tisa kRSNalezyA kI prApta na hoi tIhi kAla kA nAma kRSNalezyA kA aMtara kahiye | seM hI sarvatra jAnanA / so kRSNAdika tIna lezyAni viSe jaghanya aMtara aMtarmuhUrta pramANahai / bahuri utkRSTa cha adhika tetIsa sAgara pramANa hai / tahAM kRSNalezyA viSai aMtara kahe haiM koI jIva koDi pUrva varSamAtra prAyu kA dhArI manuSya garbha te lagAya ATha varSe hone viSe chaha aMtarmuhUrta zravazeSa raheM, tahAM kRSNalizyA kI prApta bhayA, tahAM aMtarmuhUrta tiSThi kari nIla lezyA kauM prApta bhayA / taba kRSNalezyA ke aMtara kA prAraMbha kIyA / tahAM eka - eka aMtarmuhUrta mAtra anukrama se nIla, kapota, pIta, padma, zuklalezyA ko prApta hoi, bATha varSa kA aMta ke samaya dIkSA gharI, tahAM zuklalezyA sahita ki ghATa koDi pUrva paryaMta saMyama ko pAli, sarvArthasiddhi ko prApta bhayA / tahAM tetIsa sAgara pUrNa kari manuSya hoi, aMtarmuhUrta paryaMta zuklalezyA rUpa rahyA / pIche anukrama teM eka-eka aMtarmuhUrta mAtra padma pIta, kapota, nIla lezyA kI prApta hoi, kRSNa lezyA ko prApta bhayA; ase jIva ke kRSNa lezyA kA daza aMtarmuhUrta zrara ATha varSa ghATi koTi pUrva ina kari adhika tetIsa sAgara pramANa utkRSTa aMtara jAnanA / paise hI nIla lezyA ra kapota 'zyA viSa utkRSTa aMtara jAnanA / vizeSa itanA jo tahAM daza aMtarmUhUrta kahe haiM. nIla viSai bhATha kapota viSe chaha aMtarmuhUrta hI adhika jAnane / 2. aba tejolezyA kA utkRSTa aMtara kahaiM haiM - koI jIva manuSya vA tiryaca tejolezyA viSai tiSThe thA, tahAM syoM kaMpota leNyA kauM prApta bhayA, taba tejolezyA ke aMtara kA prAraMbha kIyA / tahAM eka eka aMtarmuhUrta -
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ 642 ] [ gommaTasAra jozakAvaDa mAthA 554 RENE paryaMta kapota, nIla, kRSNa lezyA kauM prApta hoi, ekeMdrI bhayA / tahAM utkRSTaparne pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa je pudgala dravya parivartana, tinikA jitanA kAla hoi, titane kAla bhramaNa kIyA; pIche vikalaiMdrI bhayA / tahAM utkRSTaparne saMkhyAta hajAra varSa pramANa kAla bhramaNa kIyA; pIche paMceMdrI bhyaa| tahAM prathama samaya te lagAi eka - eka aMta muhUrta kAla virSe anukrama te kRSNa, nIla, kapota kauM prApta hoi, tejo lezyA kI prApta bhayA / jaise jIva ke tejolezyA kA chaha aMtarmuhUrta sahita ara saMkhyAta sahasra varSa kari adhika prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa pudgala parAvartana mAtra utkRSTa aMtara jaannaa| aba padma lezyA kA aMtara kahaiM haiM... koI jIva padmalezyA virSe tiSThatA thA, tAkI choDi tejolezyA kauM prApta bhayA, taba padma ke aMtara kA prAraMbha koyA / tahAM saMjAlezyA ci aMtamuha siSThi kari saudharma * IzAna viSai upajyA, tahAM palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kari adhika doya sAgara paryaMta rahyA / tahAM syoM caya kari ekeMdrI bhayA / tahAM prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa pudgala parAvartana kAla mAtra bhramaNa kari pIche vikaleMdrI bhyaa| tahAM saMkhyAta sahasra varSa kAlamAtra bhramaNa kari paMceMdrI bhayA / tahAM prathamasamaya se lagAi, eka - eka aMtarmuharta kRSNa, nIla, kapota, tejolezyA kauM prApta hoi, padmalezyA kI prApta bhayA / ase jIva ke padmalezyA kA paMca aMtarmaharta para palya kA asaMkhyAlavAM bhAga kari adhika doya sAgara ara saMkhyAta hajAra varSani kari adhika prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa pudgala parAvartana mAtra utkRSTa aMtara jAnanA / prAgai zukla lezyA kA aMtara kahai haiM koI jIva zuklalezyA viSa tiSThe thA, tahAMsyoM padamalezyA kauM prApta bhayA / taba zuklalezyA kA aMtara kA prAraMbha bhayA / tahAM kama se eka-eka aMtamahUrta kAla mAtra padma - tejolezyA kI prApta hoi saudharma - IzAna virSe upaji, tahAM pUrvotta pramANa kAla rahi, tahAM pIche ekeMdrI hoi, tahAM bhI pUrvokta pramANa kAla bhAna bhramaNa kari, pIche vikaleMdrI hoi, tahA bhI pUrvokta pramANa kAlamAtra bhramaNa kari, paMceMdrI hoi, prathama samaya se eka-eka aMtarmuhUrta kAla mAtra krama te kRSNa, nIla, kapota, teja, padmalezyA kI prApta hoi, zuklalezyA kauM prApta bhayA / ase jIva ke sAta aMtarmuhUrta ara saMkhyAta sahasra varSa ara palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kari adhika doya sAgara kari adhika ...... . . P -
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ T . . samyAnacantikA bhASATIkA ] pAvalI kA asaMkhyAtavA bhAga pramANa pudgala parAvartana mAtra zuklalezyA kA utkRSTa aMtara jAnanA / iti aMtarAdhikAraH / bhAgeM bhAva ara alpabahutva adhikArani kI kahaiM haiMbhAvAdo challe ssA, prodayiyA hoti appabahugaM tu / bacvapamAraNe siddha, idi le ssA vaSNidA hoti // 555 // bhAvataH bar3a lezyA, auyikA bhavaMti alpabahukaM tu / dravyapramANe siddhamiti, lezyA variNatA bhavaMti // 555 // TokA - bhAva kari chahI lezyA maudayika bhAvarUpa jAnanI; jAteM kaSAya saMyukta yogani kI pravRtti kA nAma lezyA hai / so te doU karmani ke udaya haiM ho hai / iti bhAvAdhikAraH / bahari tini lezyAni kA alpa bahutva pUrva saMkhyA adhikAra virSe dravya pramANa kari hI siddha hai / jinakA pramANa thoDA so malpa, z2inikA pramANa ghaNA so bahupta / sahAM sabatai thore zuklezyAvAle jIva haiM; te pariNa asaMkhyAta hai / tini te asaMkhyAtaguNe pAlezyAvAle jIva haiN| tini se saMkhyAtaguNe. .tejolezyAvAle jIva haiM / tini teM anaMtAnaMta guNe kapotalezyAvAle jIva haiM / tini teM kichu adhika nIlalezyAvAle jIva haiM ! tini te kichu kRSNalezyAvAle jIva haiN| iti alpabahutvAdhikAraH / aseM chahI lezyA solaha adhikArani kari varNana karI huI jAnanI / prAgeM lezyA rahita jIvani kA kahaiM haiM-. .. kiNhAdilessarahiyA, saMsAraviNaggayA annNtsuhaa| siddhipuraM saMpattA, alessiyA te muNeyadhvA // 556 // kRSNArilezyArahitAH, saMsAravinirgatA anantasukhAH / siddhipuraM saMprAptA, alezyAste jJAtavyAH / / 556 // TIkA - je jIva kaSAyani ke udaya sthAna lieM yogani kI pravRtti ke prabhAva se kRSNAdi lezyAni kari rahita haiM, tisa hI te paMca prakAra saMsAra samudra se nikasi
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ PAN gommadavAra jIvakANDa gAthA 556 " pAra bhae haiM / bahuri atIMdriya - anaMta sukha kari tRpta haiM / bahuri prAtmA kI upalabdhi hai lakSaNa jAkA, jaisI siddhipurI kauM samyak parne prApta bhae haiM, te ayogakevalI vA siddha bhagavAna lezyA rahita alezya jAnane / iti zrI prAcArya nemicaMdra siddhAMta cakravartI viracita gommaTasAra dvitIyanAma paMcasaMgraha graMtha kI jIvatatvapradIpikA nAma saMskRta TIkA ke anusAri samyagjJAna caMdrikA nAmA bhASATokA virSe jIvakANDa virSe prarUpita bIsa prarUpaNA tilivirSe lezyAmArgaraNA prarUpaNA hai nAma jAkA asA paMdrahAM adhikAra saMpUrNa bhayA / / 15 / / E jo jIva tattvajJAnI hokara isa karaNAnuyoga kA abhyAsa karate haiM, unheM yaha usake vizeSaraNarUpa bhAsita hotA hai / jo jIvAdika tatvoM ko Apa jAnatA hai, unhIM ke vizeSa karaNAnuyoga meM kiye haiM, vahA~ kitane hI vizeSaNa to yathAvata nizcayarUpa haiM, kitane hI upacAra sahita vyavahArarUpa haiM, kitane hI dravya-kSetra-kAla bhAvAdika ke svarUpa pramANAdirUpa haiM, kitane hI nimita AzrayAdi apekSA sahita haiM,-ityAdi aneka prakAra ke vizeSaNa nirUpita kiye haiM, unheM tyoM kA tyoM mAnatA huA usa karaNAnuyoga kA abhyAsa karatA AAMA isa abhyAsa se tatvajJAna nirmala hotA hai / jaise-koI yaha to jAnatA thA ki yaha ratna hai, paraMtu usa ratna ke bahuta se vizeSa jAnane para nirmala ratna kA pArakhI hotA hai, usI prakAra tatvoM ko jAnatA thA ki yaha jIvAdika haiM, parantu una tattvoM ke bahuta vizeSa mAne to nirmala tatvajJAna hotA hai| tattvajJAna nirmala hone para Apa hI vizeSa dharmAtmA hotA hai| .. paNDisa ToDaramalaH mokSamArga prakAzaka, pR0-270 - - - - . - -. -.. .. -raumniwana . - a ami m
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ solahavAM adhikAra : bhavya-mArgaNA . iSTa phalata saba hota kuni, naSTa aniSTa samAja / " jAsa nAmanai so bhalo, zAMti nAtha jimarAja // ... .. prAgaM bhavya mArgaNA kA adhikAra cyAri mAthAni kari kahai haiM bhaviyA siddhI jesi, jIvANaM te havaMti bhvsiddhaa| tavivarIyA'bhavvA, saMsArAdo Na sijhati // 557 // bhavyA siddhiryeSAM, jIvAmAI te bhavantiH bhavasiddhAH / : tadviparIsara abhavyAH, saMsArAgna siddhayantiH // 55 // TokA - bhavyAH kahie honephogya kA honahAra hai: siddhi kahiye anaMta catuSTaya rUpa svarUpa kI prApti jinake, te bhavya siddha jAnane / yAkari siddhi kI prApti para yogyatA gari bhASAMga ke dvinigarA kahA hai| .. .... - . bhAvArtha - bhavya doya prakAra haiM / keI to bhavya aseM haiM je mukti hone ko kevala yogya hI haiM; pari kabahU~ sAmagrI kauMpAi mukta na hoMi / bahuri keI bhavya ase haiM, je kAla pAi mukta hohiMge / bahuri tadviparItAH kahie. pUrvokta doU lakSaNa rahita je jIva mukta hone yogya bhI nahIM para mukta bhI hote nAhI, te abhavya jAnane / tAta te ve abhavya jIva saMsAra se nikasi kadAcita mukti ko prApta na ho haiM; asA hI keI dravyatva bhAva hai| .. ___ ihAM koU bhrama karagA jo abhavya mukta na hoi to doU prakAra ke bhavyani ke tau mukta honA ThahardhA tau je mukta hone kI yogya kahe the, tina bhavyani ke bhI kabahUM to mukti prApti hosI so ase bhrama kI dUra kareM haiM . bhavvattaNasta jogA, je jIvA te havaMti bhvsiddhaa| ' Na hu malavigame NiyamA, tANaM kaNabhovalANamiva // 55 // .: . . . . bhavyatvasya yogyA, ye jIvAste bhavanti bhavasiddhAH / ....... nahi. malavigame niyamAta, teSAM kanakopalAnAmiva / / 558 //
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ 646 ] [ zommaTasAra jIvakA gAya: 556-560 TIkA -- je bhavya jIva bhavyatva jo samyagdarzanAdi sAmagrI kau pAi, anaMta catuSTaya rUpa honA, tAko kevala yogya hI haiM, tadrUpa hone ke nAhI, te :bhavya siddha haiM / sadA kAla saMsAra ko prApta rahaiM haiM / kAhe haiM ? so kahiye haiM -- jaise keI suvarNa sahita pASANa ase hai, tinake kadAcit maila ke nAza karane kI sAmagrI na mile, naseM keI bhavya ase haiM jinake karma mala nAza karane kI kadAcit sAmagrI niyama kari na saMbhava hai| bhAvArtha - jaise ahamiMdra devani ke narakAdi virSe gamana karane kI zakti hai, paraMtu kadAcit g2amana na kareM, saiseM keI bhavya aseM haiM, je mukta hone kI yogya haiM, parantu kadAcit mukta na hoi| .... . Na ya je bhavvAbhavA muttishaatiivnnNtsNsaaraa| te jIvA NAyavvA, raNeva ya bhanvA prabhavA ya // 556 // na ca ye bhavyA abhavyA, muktisukhA prtiitaanNtsNsaaraaH| / . . te jIvA jJAtavyA, naiva ca bhavyA abhavyAzca // 559 // TIkA -- je jIva keI navIna jJAnAdika avasthA ko prApta hone ke nAhI; tAteM bhavya bhI nAhIM / ara anaMta catuSTaya rUpa bhae, tAtai prabhavya bhI nAhI, ase mukti sukha ke bhoktA anaMta saMsAra rahita bhae; te jIva bhavya bhI nAhIM para abhavya bhI. nAhIM; jIvatva pAriNAmika ko dhara hai; ase jaanne| ... .. ihAM jIvani kI saMkhyA kahaiM haiM avaro jutAeMto, abhavyarAsissa hodi parimAraNaM / teNa vihINo samvo, saMsArI bhavarAsissa // 560 // avaro yuktAnantaH, abhayarAze bhavati parimAraNam / tena vihInaH sarvaH, saMsArI bhavyarAzeH // 560 / / : TokA - jaghanya yuktAnaMta pramANa abhadhya rAzi kA pramANa hai / bahuri saMsArI jIvani ke parimANa meM abhavya rAzi kA parimANa ghaTAeM, avazeSa rahe, titanA bhavya rAzi kA pramANaM hai / ihA~ saMsArI jIvani ke parivartana kahie haiM - parivartana para paribhramaNa, saMsAra e ekArtha haiN| so dravya, kSetra, kAla, bhava, bhAvaM, bheda te parivartana % litiGAURARIAADIRAIPURamne
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ free ) * phche paMca prakAra hai / tahAM dravya parivartana doya prakAra hai - eka karma dravya parivartana, eka nokarma dravya parivartana 1. tahAM nokarma dravya parivartana kahie haiM -- kisI jIva dArikAdika tIna zarIrani viSe kisI hI zarIra saMbaMdhI chaha paryApti rUpa pariNamane kareM yogya pudgala kisI eka samaya meM grahe, te snigdha, rUkSa, varNa, gaMdhAdika kari tIvra, maMda, madhya bhAva lIe, yathA saMbhaya grahe, bahuri te dvitIyAdi samayani viSe nirjarA rUpa kIe / bahuri anaMta bAra agRhItani ko grahi kari choDe, anaMta bAra mizrati kI grahi kari chor3a vISi grahItAni kauM anaMta bAra nahi kari chor3a, jaise bhae pIche je pahile samaya pud gala grahe, te pud gala tase hI snigdha, rUkSa, gaMdhAdi kari tisa hI jIva ke nokarma bhAva ko prApta hoi, titanA samudAyarUpa kAla mAtra nokarsa dravya parivartana hai / jIva kari pUrve he ase paramANu jina samayabaddha rUpa skaMdhani viSe hoMi, te gRhIta khie| bahari jIva kari pUrva na grahe jaise paramANU face hoMi, te agRhIta kahiye / gRhIta ara agRhIta doU jAti ke paramANU jini viSa hoM, te mizra kahie / 19 ihAM koU kahai agRhIta paramANU kaise haiM ? tAkA sAmAdhAna - sarva jIvarAzi ke prabhAsa ko samaya prabaddha ke paramANunikA -parimANa kari guriNae / bahuri jo pramANa jhAveM, tAka atIta kAla ke samaya ni kA parimANa kari guNie, jo pramANa hoi, tisateM bhI pudgala dravya kA pramANa anaMta guraMgA ..hai, jAte jIva rAzi teM anaMta vargasthAna gae pudgalarAzi ho haiM / tAte anAdikAla nAnA jIvana kI apekSA bhI agRhIta paramANU loka viSa bahuta pAie hai| bahuri eka jIva kA parivartana kAla kI apekSA navIna parivartana prAraMbha bhayA; taba sarva hI agahIta bhae / pIche grahe teI grahIta ho haiM / so ihAM jisa apekSA gRhIta, magahIta, mizra .- kahe haiM; so yathAsaMbhava jAnanA / aba vizeSa dikhAie haiM pudgala parivartana kA kAla tIna prakAra hai / tahAM pragRhItake grahaNa kA kAla, so agRhIta grahaNa kAla hai / gRhIla ke grahaNa kA kAla, so gRhIta grahaNa kAla hai| mizra ke grahaNa kA kAla, so mizra grahaNa kAla hai / so inikA parivartana jo palaTanA so kaise ho hai ? so anukrama yaMtra kari dikhAie haiM C
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ pmmmmonume in 64 gommaTasAra jIvakAma gAthA 560 ___yaMtra virSe agRhIta kI sahanAnI to vidI // // jAnanI aru mizra kI sahanAnI haMsapada +|| jAnanI / ara gRhIta kI sahanAnI eka ko aMka // 1 // jAnanI / / para doya bAra likhane te anaMta bAra jAni lenaa| ... drazya parivartana kA yaMtra - 1 |..+ + + ++1 . .+ + + ++ .+ . 0 ++ + 0 ++ + | . . +. ++ . .1 ++ 1 + Hi.... . .. . / P - - - - minine - de tahAM vivakSita nokama pudgala parivartana kA pahile samaya se lagAi, prathama bAra samayabaddha viSaM agRhIta kA grahaNa karai, dUsarI bAra agRhIta hI kA grahaNa kara, tIsarI bAra aMgrahIta hI kI grahaNa kara ase niraMtara anaMta bAra agrahIta kA grahaNa hoi nivarai taba eka bAra mizra kA grahaNa kara / yAhIta yaMtra virSa pahile koThA virSe doya bAra vidhI eka bAra hasapa misyA bahuri tahAM pIche tase hI niraMtara anaMta bAra agRhIta kA grahaNa kari eka bAra mizra kA grahaNa kara, ase hI anukramata anaMta anaMta * bAra agRhIta kA grahaNa kari kari eka - eka bAra mizra kA grahaNa karaiH; praiseM hI mizra kA bhI grahaNa anaMta bAra ho hai / yAhIta anaMta bAra ko sahanAlo ke nimitta yaMtra virSe jaisA pahilA koThA thA, saMsAhI dUsarA koThA likhyA / ....... bahuri tahAM pIche taise hI niraMtara anaMta bAra aMgRhIta kA grahaNa kari eka bAra gRhIta kA grahaNa kareM, yAhIte tIsarA koThA virSe doya bidI para eka kA aMka likhyA / bahuri agRhIta grahaNa Adi anukrama se jase yaha eka bAra gRhIta grahaNa bhayA, taise hI anukrama te eka - eka bAra gRhIta 'brahaNa kari 'anaMta bAra gRhIta grahaNa ho hai / yAhIta jase tIna koThe pahile likhe the, taise hI anaMta kI sahanAnI ke nimitta dUsarA tIna koThe likhe, so ase hote prathama parivartana bhayA / tAtai itanA prathamapaMkti virSe likhaa| .. aba dUsarI paMkti kA artha dikhAie hai - pUrvokta anukrama bhae pIche niraMtara anaMta kAra mizra grahaNa kare, taba eka bAra agRhIta grahaNa karai / yAta prathama koThA virSe ..-...ANTRAwaCH.IMRAO ma - Maanasi
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ! [646 doya haMsapada para eka biMdI likhI / bahuri niraMtara anaMta bAra mizra grahaNa kari, eka bAra agRhIta grahaNa kare, so isa hI krama se anaMta bAra agRhIta grahaNa karaiH yAte pahalA koThA sArikhA dUsarA koThA likhyaa| . bahuri sahAM pIche niraMtara anaMta bAra mizra grahaNa kari eka bAra gRhIta grahaNa krai| yAta tIsarA koThA virSe doya haMsapada para eka eka kA aMka likhyA / so. mizva grahaNa Adi pUrvokta sarva anukrama lIe, eka - eka bAra gRhIta grahaNa hoi, so, ase gRhIta grahaNa bhI anaMta bAra ho hai / yAteM jaise pahile tIna koThe likhe the, taise hI dUsarA tIna koThe likhe; ase hota saMtai dUsarA parivartana bhyaa| aba tIsarI paMkti kA artha dikhAie hai - pUrvokta krama bhae pIche niraMtara anaMta bAra mizra kA grahaNa kari eka bAra gRhIta kA grahaNa karai; yAta prathama koThA virSe doya haMsapada para eka-eka kA aMka likhyA, so anaMta anaMta bAra mizra grahaNa kari kari eka eka bAra gRhIta grahaNa kari anaMta bAra gRhItaM grahaNa ho hai / yAtai pahilA koThA sArikhA dUsarA koThA likhyA / bahuri anaMsa bAra mizrakA grahaNa kari eka bAra agahIta kA grahaNa kara / yAteM tIsarA koThA virSe doya haMsapada para eka biMdI likhI; so jaM se mizra grahaNAdi anukrama teM eka bAra. agRhIta kA grahaNa bhayA, tase hI eka eka bAra kari anaMta bAra agrahIta kA grahaNa ho hai / tAtai pahile tona koThe the, taise hI dUsarA tIna koThe likhe; ase hota saMteM tIsarA parivartana bhyaa| prAga cauthI paMkti kA artha dikhAie haiM - pUrvokta krama bhae pIche niraMtara anaMta bAra gRhIta kA grahaNa kari eka bAra mizra kA grahaNa kara, yAta prathama koThA virSe doya ekA para eka haMsapada likhyA hai / so aMnaMta anaMta bAra gRhIta kA grahaNa kari-kari eka eka bAra mizra grahaNa kari anaMta bAra mizca kA grahaNa ho hai / yAta prathama koThA sArikhA dUsarA koThA kIyA / bahuri tahAM pIche anaMta bAra gRhIta kA grahaNa kari eka bAra agRhIta kA grahaNa kara; yAta tIsarA koThA virSe doya ekA ara eka biMdI likhI / bahuri caturtha parivartana kI prAdi taiM jaisA anukrama kari yahu eka bAra aMgahIta grahaNa bhayA / taise hI anukrama te anaMta bAra agRhIta grahaNa hoi, yAte pahile tIna koThe kIe the, tase hI prAgai anaMta bAra kI sahanAnI ke athi dUsarA tIna koThe kIe / ase hote saMte caturtha parivartana bhayA / bahuri tIhiM caturtha parivartana kA anaMtara samaya virSe vivakSita nokarma dravya parivartana ke pahile samaya viSaM je pudgala jisa
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65. } [ gomaTasAra bhokADa gAthA 56. snigdha, rUkSa, varNa, gaMdhAdi bhAva kauM lIe grahaNa kIe the: teI pudgala tisa hI snigdha, rUkSa, varNa gaMdhAdi bhAva kauM lIe zuddha gRhItarUpa grahaNa kIjie hai ; so yaha saba milyA huvA saMpUrNa nokarma dravya parivartana jAnanA / - LI A Age karma pudgala parivartana kahie haiM-kisI jIvane eka samaya virSe ATha prakAra karmarUpa je pudgala grahe, te eka samaya adhika AvalI pramANa AbApA kAla koM gae pIche dvitIyAdi samayani virSe nirjarArUpa kIe, pIche jaisA anukrama Adi teM lagAi, aMta paryaMta nokarma dravya parivartana virSe kahAH taisA hI anukrama sarva cArayo parivartana saMbaMdhI isa karma dravya parivartana virSe jaannaaH| ... . . .. vizeSa. itanA tahAM nokarma saMbaMdhI pudgala the,ihAM karma saMbaMdhI pudgala jAnane / anukrama virSe kichU vizeSa nAhIM / pIche pahile samaya jaise pudgala grahe the, teI pudgala tisa hI bhAva kauM lIe, caturtha parivartana ke anaMtara samaya virSe grahaNa hoi; so yahu sarva milyA huvA saMpUrNa karma parivartana jAnanA / isa dravya parivartana kauM pudgala parivartana bhI kahie hai / so nokarma pudgala parivartana kA ara karmapudgala parivartana kA kAla samAna hai / bahuri ihAM itanAM jAnanA - pUrvaM jo krama kahyA, tahAM jaise pahile anaMta bAra agRhIta. kA grahaNa kAra, tahAM vIci vIci meM gRhIta grahaNa kA mizra grahaNa bhI hoi, so anukrama vi to pahilI bAra para dUsarI bAra Adi jo agahIta grahaNa hoi; soI giNane meM Aye hai / ara kAla parimANa virSe gRhIta, mizra grahaNa kA samaya sahita sarva kAla giNane meM prAva hai / jini samayani virSe gRhIta kA grahaNa hai, te samaya gRhIta grahaNa ke kAla viSaM giNane meM Ave haiM / jini samayani virSe mizra kA grahaNa ho hai, te samaya mizra grahaNa ke kAla virSe giNane meM prAva hai| jina samayani virSe agRhIta grahaNa ho hai, te samaya agRhIta grahaNa kAla virSe giraNane meM prArdai haiM; so yaha udAharaNa kayA hai| asa hI sarvatra jAnanA / krama virSe to jaisA anukrama kahmA hoi, tesai hoi, taba hI giNane meM prAvai / ara tisa anukrama ke bIca koI atya. rUpa pravata, so anukama viSaM giNane meM nAhIM / para jini samayani virSe anyarUpa bhI pravarte hai, tini samayanirUpa jo kAla, so parivartana kA kAla virSe giNane meM pAvai hI hai / jaise hI kSetrAdi parivartana virSa bhI jAnanA / jaise kSetra parivartana virSe kisI jIvane jaghanya avagAhanA pAI, parivartana prAraMbha koyA, pIche kete eka kAla anukrama rahita avamAhanA pAI, pIche anukramarUpa avagA %
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ santhagnAnacandhikA bhASAhIkA 1 / 656 hanA kauM prApta bhayA, tahAM kSetra parivartana kA anukrama virSe tau pahile jaghanya agAhanA pAI thI, ara pIche dUsarI bAra anukramarUpa avagAhanA pAI; so giNane meM prAvai hai / ara kSetra parivartana kA kAla virSa bIci meM anukrama rahita avagAhanA pAvane kA kAla sahita sarva kAla giNane meM prAva hai / jaise hI sarva virSe jAni lenaa| MA% AF aba ihAM dravya parivartana virSe kAla kA parimANa kahaiM haiM / tahAM agahIta grahaNa kA kAla anaMta hai ; tathApi yahu sarva se stoka hai / jAte jini pudgalani syauM dravya, kSetra, kAla, bhAvani kA saMskAra naSTa hai, te pudgala bahuta bAra grahaNa meM prAvate nAhI, yAhI te vivakSita pudgala parivartana ke madhya gRhIta pudgalani kA hI bahuta bAra grahaNa saMbhava hai / soI kahyA hai - suhamaTidisaMjuttaM, AsaNNaM kammaraNajjarAmukkaM / / pAega edi gahaNaM, dajvamariNaddisaMThANaM // je pudgala karmarUpa pariNae the, para jinakI sthiti thorI thI, para nirjarA hote kama avasthA kari rahita bhae haiM para jIva ke predazani syoM eka kSetrAvagAhI tiSThaM haiM, para saMsthAna AkAra jinikA kahyA na jAya para vivakSita pudgala parivartana kA pahilA samaya virSe jisa svarUpa grahaNa meM prAe, tisakari rahita hoi, ase pudgala, jIva kari bAhulya parna samayaprabaddhani virSe grahaNa kIjie hai / asA niyama nAhIM, jo jaise hI pudgalani kA grahaNa kareM, paraMtu bahuta bAra ase hI pudgala ni 'kA grahaNa ho hai, jAte e pudgala dravya, kSetra, kAla, bhAva kA saMskAra kari saMyukta haiM / . 'bahuri agRhIta grahaNa ke kAla teM mizra grahaNa kA kAla anaMta guNA hai / bahuri tisa mizra grahaNa ke kAla te gRhIta grahaNa kA jaghanyakAla anaMta guNA hai / bahuri tisa taM sarva pudgala parivartana kA jaghanya kAla kicha adhika hai / jaghanya gRhIta grahaNa kAla ko anaMta kA bhAga dIeM, jo pramANa prAvai, titanA jadhanya gRhIta grahaNa kAla virSa milAie, taba adhanya pudgala parivartana kA kAla ho hai / bahuri tisatai gRhIta grahaNa kA utkRSTa kAla bhanata guNA hai, bahuri tAteM saMpUrNa pudagala parivartana kA utkRSTa kAla kicha, adhika hai / utkRSTa gRhIta grahaNa kAla kI anaMta kA bhAga dIe, jo pramANa prAde, titanA utkRSTa gRhIta grahaNa kAla virSe milAie, taba utkRSTa pudgala parivarsama kA kAla ho hai / ihAM agRhIta grahaNa kAla ara mizna grahaNa kAla virSe jaghanya utkR
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ mean PVTA HERE 652 ] | goDasAra goSakANDa gAthA 560 STapanA nAhIM hai / jAte paraMparA siddhAMta viSa tinake javanya utkRSTapane kA upadeza kA abhAva hai| ihAM prAsaMmika (ukta ca) mAthA kahaiM haiM--- agahidamissaM gahivaM, missamagahidaM taheva gahivaM cha / missaM gahidamagahidaM, gahidaM missaM agahidaM ca / / pahilA - agRhIta, mizra, gRhItarUpa; dUsarA - mizra, agRhIta, gRhItarUpa; tIsarA - mizra, gRhIta, agRhItarUpa; cauthA - gRhIta, mizra, pragRhItarUpa parivartana bhae dravya parivartana ho hai / so vizadarUpa pUrvaM kahA hI hai| uktaMca (prAryA chaMda) sarve'pi pudgalAH, khalvekenAttojjhitA jovena / hyasakRtvasaMtakRtvaH, punalaparivartasaMsAre // eka jIva pudgala parivartanarUpa saMsAra viSaM yathA yogya sarva pudgala vAraMvAra anaMta vAra nahi chADai hai / / * * zrAgeM kSetra parivartana kahie haiM - so kSetraparivartana doya prakAra - eka svakSetra parivartana, eka parakSetra parivartana / -tahAM svakSetra parivartana kahie haiM - koI jIva sUkSma nigodiyA kI jaghanya avagAhanA kauM dhAri upajyA, apanA sAMsa kA aThArahavAM bhAga pramANa zrAyu kauM bhogi muvA, bahuri tisa te eka pradeza badhatI avagAhanA kauM dharai, pIche doya pradeza badhatI avagAhanA kauM gharai, ase eka - eka pradeza anukrama te badhatI - baghatI mahAmatsya kI utkRSTa avagAhanA paryaMta saMkhyAta dhanAMgula pramANa avagAhanA ke bhedani kI soI jIva prApta hoi / je avagAhanA ke bheda haiM, te sarva eka jIva anukrama te yAvatkAla virSe dhArai, so yaha sarva samudAyarUpa svakSetra parivartana jAnanA / aba parakSetra parivartana kahiye haiM....... sUkSma nigoMdiyA labdhi aparyAptaka jaghanya avagAhanArUpa zarIra kA dhAraka so lokAkAza ke madhya je pATha AkAza ke pradeza haiM, tinakauM apane zarIra kI pravagA hanA ke madhyavartI pATha pradeza kari avazeSa, unake nikaTavartI anya pradeza, titakI roka * kari upajyA, sAMsa kA paThArahavAM bhAga mAtra kSudra bhava kAla jIya kari mUvA / bahuri soI jIva taise hI avagAhanA kI dhAri, tisa hI kSetra virSe dUsarA upajyA, so jaise ARRIER
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampanAmacandrikA mAthA TIkA ] / 653 dhanAMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa jaghanya avagAhanA ke jete pradeza haiM, titanI bAra tau tase hI upajyA, pIche tahAM syoM eka pradeza AkAza kA usake nikaTavartI, tAkauM roki kari upajyA, ase anukrama te eka - eka pradeza kari sarva lokAkAza ke pradezani kauM apanA janmakSetra kara, so yaha sarva parakSetra parivartana hai| ukta ca sarvatra jagarakSetre, dezo na jhasti jaMtunA'kSaNNaH / . .. avagAhanAni bahuzo baMbhramatA kSetrasaMsAre // : . kSetra saMsAra virSe bhramaNa karatA jIva kari jAkA apane zarIra kI avagAhanA kari sparza na kIyA asA sarva jagacha No kA ghana pramANa loka virSe koI pradeza nAhIM hai / bahuri jAkI bahuta bAra aMgIkAra ne kIyA, asA koI avagAhanA kA bheda bhI / prAga kAla parivartana kahiye haiM- .. ... koI jIva utsarpiNI kAla kA pahilA. samaya virSe upaz2yA, apanA prAyu kauM pUrNa kari mUvA / bahuri dUsarA utsapiNI kAla kA dUsarA samaya viSa upajyA, apanA prAyu kauM pUrNakari mUvA / bahuri tIsarI utsapiraNI kAla kA tIsarA samaya virSe upajyA, tase hI muvA / ase daza koDAkoDi sAgara pramANa utsapiNI kAla ke jete samaya haiM, tinako pUrNa krai| bahuri pIche isa hI anukrama te daza koDAkoDi pramANa avasarpiNI kAla ke jete samaya haiM, tinako pUrNa karai / bahuri jaise janma kI apekSA kahyA, anukrama taise hI maraNa kI apekSA anukrama jAnanA / pahile samaya viSa mUvA, dUsare samaya virSe mUvA, aseM kalpakAla samayani kauM pUrNa karai, so yaha sarva milyA hUA kAla parivartana jAnanA / uktaM ca-- utsapiNyavasapiriNasamayAvalikAsu nirabazeSAsu / jAto mRtazca bahuzaH, paribhraman kAlasaMsAre / kAla saMsAra vi bhramaNa karatA jIva, utsarpiNI avasarpiNIrUpa kalpa kAla * kA samasta samaya, tinakI paMkati virSe kama te bahuta bAra janma dhar2yA hai, ara maraNa kIyA hai| prAgai bhava parivarta kahe haiM-- ___koU jIva naraka gati virSe jaghanya prAyu dazahajAra varSa kI dhAri upajyA, * pIche maraNa kari saMsAra virSe bhramaNa kari tahAM hI jaghanya daza hajAra varSa kI Ayu kauM -
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jiao Yu [ gommaTAra kA gAyA 560 dhAri upajyA, jaise daza hajAra varSa ke jete samaya hoMhi, titanI bAra tau jaghanya zrAyu ka hI dhAri dhAri upa kara mare pIche kA hajAra varga ara eka samaya kA Ayuka dhAri upajai, pIche daza hajAra doya samaya ke prAyu ko dhAri upajai, jaise eka - eka samaya baghatA anukrama teM utkRSTa zrAyumAtra tetIsa sAgara pUraNa kareM, pIche tiyaMca gati viSaM aMtarmuhUrtamAtra jaghanya zrAyu ko dhAri upajai, so pUrvavat aMtarmuhUrta ke jete samaya hohi, titanI bAra to tisa aMtarmuhUrta pramANa hI Ayu ko dhAri dhAri upajai / pIche eka samaya adhika aMtarmuhUrta prAyu ko dhAri upaje, pIche doya samaya adhika aMtarmuhUrta Ayu kI dhAri upaje se eka eka samaya anukrama te baghate baghate utkRSTa Ayu kA tIna palya pUrNa kareM / bahuri manuSya gati viSai tiryaMca gati kI jyoM aMtarmuhUrta lagAi tIna palya ko pUrNa kareM / bahuri devagati viSai naraka gati kI jyoM daza hajAra varSa teM lagAi, ikatIsa sAgara pUrNa kareM, jAteM mithyAdRSTI jIva anuttara anudiza fara far upa nAhIM, Upari ke vaiyaka paryaMta hI upaja, tAteM ikatIsa sAgara hI kahe, ase bhramaNa kari bahuri naraka viSai daza hajAra varSa pramANa jaghanya zrAyu ko dhAri upaja, taba yaha sarva saMpUrNa bhava parivartana ho hai / ukta ca naraka jaghanyAyuSyAduparima graiveya kAvasAneSu / mithyAtvasaMzritena hi bhavasthitirbhAvitA bahuzaH // mithyAtva kari zrAzrita jIva, tIhi naraka kA jaghanya Ayu Adi uparibha gaMdeyaka paryaMta yA viSai saMsAra kI sthiti bahuta bAra bhogaI hai / Age bhAva parivartana kahiye haiM so bhAva parivartana yoga sthAna, anubhAga baMdhAdhyavasAya sthAna, kaSAyAdhyavasAya sthAna, sthiti sthAna ini vyArini ke parivartana teM ho haiM; so prathama inakA svarUpa kahiye haiM- prakRti baMdha, pradeza baMgha kI kAraNa se pradeza parispaMda lakSaNa yoga, tinike je jaghanyAdi sthAna, te yogasthAna haiM : bahuri jini kaSAya yukta pariNAmani taiM karmani kA anubhAga baMdha ho hai, tinike jaghanyAdi sthAna te anubhAga baMdhAdhyavasAya sthAna haiM / bahuri jini kaSAya pariNAmani te sthiti baMdha ho hai, tinike jaghanyAdi sthAna ke ihAM
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 655 samyagjJAnakA bhASAkA kAyAdhyavasAya sthAna kahe haiM / yA sthiti baMdhAdhyavasAya sthAna bhI inako kahiye / bahuri baMdhanerUpa jo karmani kI sthiti, tinike jaghanyAdika sthAna, te sthiti sthAna kahie | inikA vizeSa svarUpa Age kaheMge, so jAnanA / Jagt ihAM eka-eka sthiti bheda ke baMdha ke kAraNa apane yogya prasaMkhyAta loka Start ferfar auratsAyaM sthAna pAiye hai / bahuri eka-eka sthiti baMdhAdhyavasAya sthAna viSai yathAyogya zrasaMkhyAta loka pramANa anubhAga baMdhAdhyavasAya sthAna pAiyeM / bahuri eka eka anubhAga ba~dhAdhyavasAya sthAna viSe jagachu NI ke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra poga sthAna gaye haiM / RAM aba inake parivartana kA anukrama jJAnAvaraNa karma kA udAharaNa kari kahiye haiM - koU jIva paMceMdrI sainI paryApta mithyAdRSTI so apane yogya jaghanya jJAnAvaraNa nAmA karma kI sthiti aMtaH koTAkoTI sAgara pramANa bAMdha haiM, isa jIva ke yAta ghATi sthiti baMdha hotA nAhIM, tAteM yA yaha ho jaghanya sthiti sthAna hai, so koDi ke Upari ghara koDAkoDi ke nIce o hoi, tAkoM aMtaH koTAkoTI kahiye / tahAM tisa tara sthiti baMdha karanevAle jIva ke tisa jaghanya sthitibaMdha kI yogya asaMkhyAta loka pramANa kaSAyAdhyavasAya sthAna pAiye hai, te pariNAmani kI apekSA anaMta bhAgAdika SaT Fort of fr haiM / bahuri tiniviSe bhI jaghanya kaSAyAdhyavasAya sthAna kI nimittabhUta anubhAga baMdhAvyavasAya sthAna prasaMkhyAta lokapramANa pAiye hai / so pUrvokta koU jIva ke aMtaH koTAkoTI sAgara pramANa jaghanya ho to sthiti sthAna haiM / ara tAke jaghanya hI tetordhyavasAya sthAna hai, ara jaghanya hI anubhAga baMdhAdhyavasAya sthAna haiM / ara tisa jIva ke jasA yogya hoi, taisA jaghanya hI yoga sthAna pAiye hai, tahAM bhAva parivartana kA prAraMbha huvA / bahuri tisahI jIva ke sthiti sthAna kaSAyAdhyavasAya sthAna, anuHeartyavasAya sthAna e to tInoM jaghanya hI rahe ghara jaghanya te asaMkhyAta bhAgavRddhi "kauM lIe yoga sthAna dUsarA bhayA, pIche sthiti sthAnAdika tInoM to jaghanya hI rahe, yoga sthAna tIsarA bhayA / aseM anukrama teM avibhAga praticchedani ko apekSA asa khyAta bhAgavRddhi, saMkhyAta bhAga bRddhi, saMkhyAta guNavRddhi, asaMkhyAta guNa vRddhirUpa catu sthAna patita vRddhi lIeM zreNI ke prasaMkhyAtave bhAga pramANa yoga sthAna bhae / bahuri sthiti sthAna ara kaSAyAdhyavasAya sthAna to jaghanya hI rahe, ghara anubhAga baMdhAdhyavasAya sthAna kA dUsarA sthAna bhayA / tahA~ yoga sthAna jaghanya teM lagAi, pUrvokta prakAra krama teM sarva bhae / bahuri sthiti sthAna para kaSAyAdhyavasAya sthAna to jaghanya hIM rahe, }
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ 656 ] [ gommaTasAra jIvakaNDa gAthA 560 zrara anubhAga baMdhAdhyavasAyasthAna kA tIsarA sthAna bhayA / tahAM bhI yogasthAna pUrvokta prakAra bhae, se kramateM apane yoga. asaMkhyAta loka pramANa anubhAgAdhyavasAyasthAva bhae / bahuri sthiti sthAna to jaghanya hI rahyA, ara kaSAyAdhyavasAya sthAna kA dUsarA sthAna bhayA tahAM pUrvokta prakAra yogasthAnani ko lIe jaghanya se lagAi, anubhAgAvyavasAya sthAna bhae / bahuri sthiti sthAna tau jaghanya hI rahyA, ara kaSAyAdhyavasAya sthAna kA tIsarA sthAna bhayA / tahAM bhI pUrvokta prakAra yoga sthAnani ko lIe, krama anubhAgAdhyavasAyasthAna bhae, jaise hI krama teM apane yogya kaSAyAdhyavasAya sthAna asaMkhyAta loka pramANa bhae / bahuri ja se yaha aMtaH koTAkoTI pramANa jaghanya sthiti sthAna viSai anukrama kahyA, taise hI jaghanya teM eka samaya adhika dUsarA sthiti sthAna viSa apane yogya yoga sthAna anubhAgadhyavasAya sthAna ke parivartana kauM lIe pUrvokta prakAra krama teM apane yogya sarva kaSAyAdhyavasAya sthAna bhae / bahuri a~se hI japanya teM doya 'samaya adhika tIsarA sthiti sthAna viSai bhae / ase eka-eka samaya baghatA sthiti sthAna kA anukrama kari tIsa koDAkoDI sAgara pramANa utkRSTa sthiti paryaMta jAnanA / bahuri 'je se yaha jJAnAvaraNa apekSA kathana kIyA, taise hI karmani kI sarva mUla prakRti vA uttara prakRtini viSai parivartana kA anukrama jAnanA / jaise yaha sarva milyA huvA bhAva pari 'vartana jAnanA / ihAM jaghanya sthiti Adi viSai sarva hI kaSAyAcyasAya sthAnAdikani kA palaTanA na ho hai / jaghanya sthiti zrAdi viSai je saMbhava tina hI kA palaTanA ho hai, asA jAnanA | ukta ca prAryA chaMda --- sarvaprakRtisthityanubhAgapradeza baMdhayogyAni / sthAnAntubhUtAni bhramatA bhuvi bhAvasaMsAre // 1 // loka viSai bhAva saMsAra viSai bhramaNa karatA jIva kari prakRti, pradeza, sthiti, anubhAga baMdha kI yogya; je yogani ke, kaSAyani ke, sthiti ke, sthAna te saba hI bhogie hai / ihAM parivartana kA anukrama viSai jaghanya sthiti sthAna saMbaMdhI sthiti baMdhAtaare sthAna, anubhAga baMdhAdhyavasAya sthAna, yoga sthAna jaghanya te lagAi utkRSTa paryaMta ho hai / tinikoM Adi de kara sarvotkRSTa sthiti paryaMta apane-apane saMbaMdhI jaghanya te utkRSTa ,paryaMta sthiti baMdhAvyavasAyAdika kauM sthApi, yathAsaMbhava jaise guNasthAna prarUpaNA viSa pramAdabhedana ke nimitti akSasaMcAra kari parivartana kA vidhAna kahA thA, jaise ihAM bhI akSasaMcAra kari parivartana kA vidhAna jAnatA / e paMca parivartana kahe /
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammAjAmapandrikA bhAvArIkA aba inikA kAla kahie haiM sarva se stoka eka pudgalaparivartana kA kAla haiM, so anaMta hai / bahuri tAte anaMta guNA kSetra parivartana kA kAla hai| bahari tAteM anaMta guNA kAla parivartana kA kAla hai / bahuri tAteM anaMta guNA bhava parivartana kA kAla hai / bahuri tAt anaMta guNA bhAva parivartana kA kAla hai| yAhIM teM eka jIva ke anAdi se lagAi, 'atIta kAla virSe bhAva parivartana thore bhae; te pariNa anaMta bhae / bahuri tinita anaMtaguNa bhava parivartana bhae / bahuri tinita anaMta muraNe kAla parivartana bhae / bahuri tiniteM anaMta guNe kSetra parivartana bhae, bahuri tinita anaMta guNe dravya parivartana bhae, ase jaannaa| bahuri jaise svargAdi viSa dina-rAtri kA abhAva hai, tahAM manuSya kSetra apekSA varSa Adi kA pramANa kIjie haiM, taiseM nigodAdi virSe jIvani ke jaise jahAM parivartana kA anukrama na ho hai / tahAM anya jIva apekSA parivartana kA kAla grahaNa kIjie hai / - uktaM va AryAchaMda-. ..... paMcavidhe saMsAre, karmavazAjanadarzita muktaH mArgamapazyan prANI, nAnaduHkhakule bhramati / / jinamata kari dikhAyA jo mukti kA mArga, tAkauM na zraddhAna karatA prANI jIva nAnA prakAra duHkhani kari pAkulita jo paMca prakAra saMsAra, tIhivirSe bhramaNa kare hai / iti prAcArya zrI nemicandra siddhAMtacakravati viracita gommaTa sAra vitIya nAma paMcasaMgraha graMtha kI jIvatatvapradIpikA nAmA saMskRta TIkA ke anasAri samyagjJAnacaMdrikAnAmA bhASATIkA virSe jIvakANDa virSe prarUpita je vIsa prarUpaNA tini virSe bhavyamAryarA prarUpamA hai nAma jAkA praisA solahavAM adhikAra saMpUrNa bhayA // 16 //
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ satarahatAM adhikAra : samyaktva-mArgaNA zAna udadhi zazi kuMthu jina, baMdau amitavikAsa / kuzvAdika kIe sukhI, janama maraNa kari nAza // prAgeM samyaktva mArgaNA kauM kahaiM haiM:--.: - cha-ppaMca-pava-vihANaM, pratthANaM jinnvrovitttthaannN| . prANAe ahigameNa ya, saddahaNaM hoi sammattaM // 56 // SaTpaJcanavavidhAnAmarthAnAM jinagharopadiSTAnAm / prAzAyA adhigamena ca, zraddhAnaM bhavati samyaktvam / / 561 // TIkA - dravya bheda kari chaha prakAra, mastikAya bheda kari pAMca prakAra padArtha bheda kari nau prakAra se jo sarvajJa deva kari kahe jIvAdika bastu tinakA zraddhAnaruci-yathAvata pratIti; so samyaktva jAnanA / so sarvadevane jaiseM kahA hai, tese hI hai| kaise prAptavacana kari sAmAnya nirNayarUpa hai lakSaNa jAkA asI jo AjJA, tIhikari binA hI pramANa nayAdika kA vizeSa jAne, zraddhAna ho hai / athavA pratyakSa - parokSa pramANa ara dravyAthika - paryAyAthika naya ara nAma, sthApanA, dravya, bhAva, nikSepa para vyAkaraNAdi kari sAdhita nirukti para nirdeza, svAmitva bhAdi anuyoga ityAdi kari vizeSa nirNayarUpa hai lakSaNa jAkA, asA jo adhigama, tIhikari zraddhAna hoM hai / sarAgavItarAgAtma-viSayatvAn dvidhA smRtam / prazamAdiguNaM pUrva, paraM cAtmavizuddhijam // 1 // samyaktva doya prakAra hai, eka sarAga, eka vItarAma / tahAM upazama, saMvega, mAstikyAdika guNanirUpa rAga sahita zraddhAna hoi, so sarAga samyaktva hai / bahuri kevala caitanya mAtra prAtmasvarUpa kI vizuddhatA mAtra vItarAga samyaktva hai / 1. SADAgama -- pavajA pustaka 1, pRSTha saM. 153 gAthA saM. 16. pRSTha 367, gAthA saM. 212
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagzanacayikA bhASATokA | ukta ca - prApte vrate te tasye, cittamastitvasaMyutam / surferent fear taM samyaktvena yute nare / so samyadRSTI jIva ke sarvajJa deva viSai, vrata viSe, zAstra viSai, tattva viSai jaise hI hai asA astitvabhAva kari saMyukta cisa ho hai, so samyaktva sahita jIva viSa Astikya guNa hai / aseM astitvavAdIni kari kahie haiM athavA 'tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanam' asA kayA hai athavA 'tasvaruciH samyaktvam' 2 asA kayA hai, so e sarva vizeSaNa ekArtha haiM / iti sabani kA artha yaha jAnanA - jo yathArtha svarUpa lIeM, padArthani kA zrAna, so samyaktva hai / ukta ca - pradezayAtkAyAH prakA paricchedyattaste'rthAH tattvaM vastusvarUpataH // 1 // artha - samyaktva ke zraddhAna viSai dhAvane yogya je jIvAdika, te bahuta pradezani kA pracadha - samUha ko ghareM haiM, tAteM kAya kahie / bahuri apane guNa paryAyanika draveM haiM, vyAyeM haiM, tAteM dravya nAma kahie / bahuri jIva kari jAnane yogya haiM, tAta graMtha kahie | bahuri vastusvarUpapanA ko ghareM haiM, tAteM tattva kahie / ase inikA sAmAnya lakSaNa jAnanA / pati ke adhikAra kahaiM haiM - chaddathyesu ya NAmaM, uvalakkharavAya attharaNe kAlo / atthataM saMkhA, ThArapasarUvaM phalaM ca have 1562 / / SadravyeSu ca nAma, upalakSaNAnuvAdaH prastitvakAlaH / prastitvakSetra saMkhyA, sthAnasvarUpaM phalaM ca bhavet / / 562 // [ exe TIkA - SaT dravyani ke varNana viSai 1 nAma, 2. upalakSaNAnuvAda, 3. sthiti, M 4. kSetra, 5. saMkhyA, 6 sthAnasvarUpa, 7. phala e sAta adhikAra jAnate / 1. tattvArthasUtra : zradhyAya 1, sUtra 2 / 2. dhaSTapAhuDa : mokSapAhuDa, gAthA 38 / 1 I
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ THEcAta 660 [ gommaTasAra jokSakAruDa gAyA 563-564 tahAM prathama kahA jo nAma adhikAra, tAhi kahaiM haiM -- jIvAjIyaM dadhvaM, rUvArUvi ti hodi patteyaM / saMsAratyA rUvA, kammavimuhakA arUvagayA // 563 // jIvajIvaM dravya, rUpyarUpIti bhavati pratyekam / saMsArasthA rUpiraNaH, karmavimuktA arUpagatAH / / 563 / / TIkA - sAmAnya saMgraha naya apekSA dravya eka prakAra hai / bahuri soI dravya bheda vivakSA kari doya prakAra hai / eka jIva dravya, eka ajIvadravya, tahA~ jIva dravya doya prakAra hai - eka rUpI, ara eka arUpI, tahAM je jIva saMsAra avasthA virSe. tiSThe haiM / tinike mUrtIka pudgala kA saMbaMdha pAie hai / tAtai tinakauM rUpI kahie / bahuri siddha bhagavAna pudgalIka karma kari mukta bhae haiM / tAteM tinako arUpI kahie / bahuri ajIya dravya bhI rUpI, arUpI ke bheda haiM doya prakAra hai| so kahie haiM -- prajjIvesa ya rUvI, pamgaladavANi dhamma idaro vi| AgAsaM kAlo vi ya, cattAri arUviNo hoti // 564 // ajIveSu rUporiNa, pudgaladradhyANi dharma itaro'pi / zAkAzaM kAlo'pi ca, catvAri arUpANi bhavati / / 564 // TokA -- ajIva dravyani virSe pudgala dravya tau rUpI hai / sparza, rasa, gaMdha, varNa guraNa saMyukta mUrtIka hai| bahari dharma dravya, adharma dravya, AkAza dravya, kAla dravya e cyAri arUpI haiM / sparza, rasa, gaMdha, varNa rahita amUrtIka haiN| ihA~ ukta ca--- varNagaMdharasasparzaH, pUraNaM galanaM ca yat / kurvati skaMdhavastasmAtpudgalAH paramAraMgavaH / / artha - pUraNa ara galana kauM jo karai, so pudgala kahie / yukta hone kA nAma pUraNa hai, para dichuDane kA nAma galana hai, jAta varNa, gaMdha, rasa, sparza muNani kari pUraNa galana kauM skaMdhavat karai hai / jaiseM skaMdha virSe koU paramANU mile haiM, koU bichureM haiM / taiseM paramANu virSe koU varNAdika kA bheda utpanna ho hai, so mile hai / koU naSTa ho hai, so bichurai hai / tAteM paramANu haiM, te pudgala kahe haiM /
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyazAmacamkiA bhASATIkA 1 bahuri ase paramANUni ke pudgalapanA hote vaNuka Adi skaMdhani ke kaise pudgalapanA hai ? so kahie haiM - koU paramANU mile hai, koU bichurai hai, so asA pradezani kA pUraNa galana kari kari je draveM haiM. dravaMge 5e, tAteM tinakoM pudgala kahie hai / apane svabhAva rUpa pariNamane kA nAma banA hai| isa Travatva guNa teM dravya nAma pAvai hai| ihAM prazna - jo paramANU kI avibhAga niraMza kahie hai, so paramANU to chaha kauNa kI lIeM gola AkAra hai; so jahAM chaha koNa bhae, tahAM chaha aMza sahaja hI Ae, to niraMza kaise kahie ? ukta ca - SaTkoraNayugapadyogAtparamAraNoH SaDazatA / SaNNAM samAnadezitve, piDaM syAdaNumAtrakam // 1 // artha -- yugapat chaha kauNa kA samudAya hai; tAteM paramANU ke chaha aMzapanA saMbhava hai / chahau kauM samAnarUpa kahate sateM paramANU mAtra piMDa ho hai| tAkA uttara - paramANU ke dravyArthika naya kari niraMzapaNA hai; paraMtu paryAyArthika naya kari chaha aMza kahane meM kichu doSa naahiiN| ukta ca - AdyaMtarahitaM tathya, vizleSarahitAMzakam / / skaMdhopAdAnamatyaraM, paramANu pracakSate // 1 // jo dravya Adi aMta rahita hai / bahuri jisa viSaM chaha aMza pAie hai| te kabahUM bhinna bhinna na ho haiM, tAtai bhinna bhAva rahita aMza kI dharai haiM / bahuri skaMdha grahaNa kI zakti kA dhAraka hai / bahuri iMdriya gamya nAhIM hai / ase dravya ko paramANU kahie hai / paramANU virSe koNAni kI apekSA chaha aMza haiM / te aMza kahUM bhinna bhinna na hoI / athakA paramANU te choTA jagata viSa koU aura padArtha bhI nAhIM hai / jisakI apekSA kari bhAga kalpanA kIjie; tAteM paramANU kauM aMbibhAga kahie hai / bahuri koNani. kI apekSA chaha aMza kahie; tI bhI kichu doSa nAhIM / bahuri AdipurANAdi viSaM
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - 662 ! / gogaTAra zrIvakANDa gAyA 565-566 paramANU gola kalA hai; so yaha SaTkoNa ko lIe AkAra gola kSetra hI kA bheda hai, tAta gola kahA hai / ase aNU vA skaMdharUpa pudgala dravya to rUpI ajIva dravya jAnanA / bahuri dharma dravya, adharma dravya, AkAza dravya, kAla dravya e cAryoM arUpI ajIva dravya jAtale iti / sArikA * uvajogo daNNacaU, lakkhaNamiha jIvapoggalANaM tu / .: gadiThANoggahavattaNakiriyuvayAro du dhammacaka // 56 // upayogo varNacatuSka, lakSaraNamiha jIvapudgalAnAM tu| .. .. gatisthAnAvagAhavartanakriyopakArastu dharmacaturNAm // 565 // TIkA -- dravyani ke lakSaNa kahai haiN| tahA~ jIva ara pug2alani ke lakSaNa (kramazaH) upayoga para varNa catuSka jAnanI / tahA~ darzana-jJAna upayoga jIvani kA lakSaraNa hai / varNa, gaMdha, rasa, sparza pudgalani kA lakSaNa hai / bahuri gati, sthAna, avagAha, vartanArUpa kriyA kA upakAra te dharmAdika cyAri dravyani ke lakSaNa haiM ! tahAM gatihetutva dharma dravya kA lakSaNa hai,| sthitihetutva adharma dravya kA lakSaNa hai| avagAha hetutva prAkAza. dravya kA lakSaNa hai / vartanAhetutva kAla dravya kA lakSaNa hai| gadiThANoggahakiriyA, jIvANaM puggalANameva have / dhammatiye Na hi kiriyA, mukkhA puNa sAdhagA hoti // 566 // gatisthAnAvagAhakriyA, lIvAnAM pudgalAnAmeja bhavet / dharmaniphe na hi kiyA, mukhyAH punaH sAdhakA bhavaMti // 566 // TIkA -- gati, sthiti, adagAha e tIna kriyA jIna para padgala hI ke pAie hai|.| tahA~ pradeza teM pradezAMtara virSa prApta honA, so. gati kriyA hai| gamana kari kahIM - tiSThanA, so sthiti kriyA hai| gati-sthiti lIe. vAsa. karanA. so avagAha kriyA. jAnanA / bahuri dharma, adharma, AkAza virSe e kriyA nAhIM hai; jAte inake sthAnacalana pradezacalana kA abhAva hai| tahAM apane sthAna ko choDi anya sthAna honA, so sthAnacalana kahie / pradezani kA caMcalarUpa honA so pradezacalana kahie / bahuri dharmAdika dravya gati, sthiti, avagAha kriyA ke mukhya sAdhaka haiN| :: . ., . . - - - -
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAnacandrikA bhASATophara jova pudgalani ke jo gati, sthiti, avagAha kriyA ho hai; tAkauM nimitta mAtra hI haiM; so kahie haiM - jattassa pahaM uttassa, AsaNaM Nivasamassa vasadI vaa| gadiThANoragahakaraNe, dhammatiyaM sAdhagaM hodi // 567 // yAtasya paMthAH tiSThataH, prAsanaM nivasakasya vasatirdhA !, gatisthAnAvagAhakaraNe, dharmaayaM sAdhakaM bhavati / / 567 // . TIka - jaise gamana karanevAloM kI paMthA jo mArga, so kAraNa hai / tiSThanevAlauM kauM Asana jo sthAna, so kAraNa hai | nivAsa karanevAloM kI vasatikA jo basane kA kSetra, so kAraNa hai / taise gati, sthiti avagAha ke kAraNa dharmAdika dravya haiN| jaise te paMthAdika zrApa gamanAdi nAhIM kareM hai; jIvani kauM preraka hoi gamanAdi nAI karAvaM hai / svayameva je gamanAdi kareM, tinako kAraNabhUta ho haiM / so kAraNa itanA hI, jo jahAM paMthAdika hoMi, tahAM hI ve gamanAdirUpa pravata / taise dharmAdika dravya Apa mamanAdi nAhIM karai hai; pudgalani kauM preraka hoi gamanAdika kriyA nAhIM karAvaM haiM; svayameva hI mamanAdika kriyArUpa pravartate je joda pudgala, tinako sahakArI kAraNa ho haiN| so kAraNa itanA hI jo dharmAdika dravya jahAM hoi, vahAM hI gamanAdi kriyArUpa jIva pudgala pravateM haiM / . . . vattaNahedU kAlo, vattaNaguNamaviya bavvaNicayesu / . . kAlAdhAreNeva ya, badati hu savvadayavANi // 568 // vartanAhetuH kAlaH, thartanAguNamabehi dravyanicayeSu / .. kAlAdhAreNaiva ca, vartate hi sarvadravyArikha / / 568 // . TIkA - Nic pratya saMyukta jo vRtaJ dhAtu, tAkA karma virSe vA bhAva virSe vartanA zabda nipajai hai, so yAkA artha yaha jo varta vA vartana mAtra hoi, tAkI vartanA kahie / so dharmAdika dravya apane apane paryAyani kI niSpatti virSe svayameva vartamAna haiM / tinakai bAhya koI kAraNabhUta upakAra binA so pravRtti saMbhave nAhI ; tAtai tinake, tisa pravRtti karAvane kauM kAraNa kAla dravya hai; aseM vartanA kAla kA upakAra jAnanA / ihAM Nic pratyaya kA artha yahu - jo dravyani kA paryAya varte haiM, tAkA vartAvanevAlA kAla hai /
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ - gompATa sAra jIvakAya gAyA 568 SE tahAM prazna - jI jaise ziSya par3he hai| bhara upAdhyAya paDhAvai hai / tahAM doUnikai paThanakriyA dekhie hai / taiseM dharmAdika dravya pravate haiM para kAla prabartAva hai; tau dharmAdika dravya kI jyoM kAla ke bhI tini paryAyani kA pravartanarUpa kriyA kA sadbhAva praayaa| m 3 % D - CHANDRA - tahAM uttara - jo ase nAhIM hai / ihAM nimittamAtra vastu ko hetu kA kartA kahie hai / jaise zItakAla vidhaM zIta kari ziSya par3hane kauM samartha na bhae; tahAM kArISA ke agni kA nimitta bhaiyA / taba vai paDhane laga gae / tahAM nimitta mAtra dekhi aMsA kahie jo kArISA kI agni ziSyani kauM paDhAye hai; so kArISA kI agni "pApa par3hanerUpa kriyAvAna na ho hai / tinike par3hane ko nimittamAtra hai / taiseM kAla Apa kriyAvAna na hI hai / kAla ke nimittala va svaMya mava pariNavai haiM . / tAteM aMsA kahie hi / jo tinika kAla pravAda hai| . bahuri tisa kAla kA nizcaya kaisa hoI ? so kehie haiM : samaya, ghaDI ityAdika kriyAvizeSa, tinikI loka viSaM saMmayAdika kahie hai / bahari samaya, ghaDI ityAdi kari je pacanAdi kriyA hoi, tinikauM loka virSe pAkAdika kahie hai| tahAM tini virSe kAla aMsA jo zabda Aroparaya kIjie hai / samaya kAla, ghaDI kAla, pAka kAla ityAdi kahie hai, so yahu vyavahAra kAla mukhya kAla kA astitva kI kahai hai / jAte gauNa hai, so mukhya kI sApekSA kI dharai hai| jaise kisI puruSa kA siMha kahA, tau tahAM jAnie hai, jo koI siMha nAmA padArtha jagata virSe pAie hai / a~seM kAla kA nizcaya kIjie hai| pratyakSa kevalI jAne hai| bahuri SaT dravya kI vartanA kauM kAraNa mukhya kAla hai / vartanA guNa dravyasamUha virSe hI pAie hai; ase hote kAla kA AdhAra kari sarva dravya pravata haiM / apane apane paryAyarUpa pariNamaiM hai; yAta pariNamanarUpa jo kriyA, tAkoM paratva para aparatva jo prAmeM pIchepanA, so kAla kA upakAra hai| - ihAM prazna jo kriyA kA paratva - aparatva tau jIva pudgala virSe hai, dharmAdika amUrtIka dravyani virSe kaise saMbhavai ? so kahai haiM / - -- - - - - - 1. ptasvArthasUtra meM-vartanApariNAma kriyA paratvAparatve ca kAlasya' a. 5 mUtra 22 / /
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanyAzAnandrakA bhASATIkA ] . dhammAdhammAdINaM, agarugalahUgaM tu chahiM vi vddddhohiN| hANIhi vi baDDhaMto, hAyaMto vaTTade jamhA // 56 // dharma dharmAdInAmagurukaladhukaM tu Sabhirapi vRddhibhiH / hAnibhirapi vardhamAnaM hIyamAnaM vartate yasmAt / / 569 // TokA-jAte dharma adharmAdika dravyani ke apane dravyatva kauM kAraNabhUta zakti ke vizeSa rUpa je agurulaghu nAmA guNa ke avibhAga aticcheda, te anaMta bhAgavRddhi prAdi SaTsthAna patita vRddhi kari tau badhe haiM / para anaMtabhAgahAni Adi SaTsthAna patita hAni kari ghaTeM haiM, tAteM tahAM aseM pariNamana virSe bhI mukhya kAla hI kauM kAraNa jaannaa| '' Na ya pariNamadi sayaM so, pAya pariNAmei aNNamaNNehi / vivihapariNAmiyA, havAvi hu kAlo sayaM hedU // 570 // / na ca pariNamati svayaM sa, na ca pariNamayati anyavanyaiH / vividhapariNAmikAmAM, bhavati hi kAlaH svayaM hetuH / / 570 // TIkA - so kAlasaMkrama jo palaTanA, tAkA vidhAna kari apane guraNani kari paradravyarUpa hoi nAhIM pariNavai hai / bahuri paradravya ke guNani kauM apane virSe nAhIM parimAya hai / bahuri hetukartA preraka hoikari bhI anya dravya kauM anya guNani kari sahita nAhIM pariNamA hai / to nAnAprakAra pariNamani vauM para je dravya svayameva pariNameM hai, tinakauM udAsIna sahaja nimitta mAtra ho hai| jaise manuSya ke prabhAta saMbaMdhI kriyA ko prabhAtakAla kAraNa hai| kriyArUpa tau svameva manuSya hI pravarte haiM, parantu tiniko nimitta mAtra prabhAta kA kAla. ho hai, taiseM jAnanA / kAlaM assiya babvaM, sagasagapajjAyapariNada hodi / prajjAyAvANaM, suddhagayo hodi khaNamattaM // 571 // kAlamAzritya dravyaM, svakasvakaparyAyapariNataM bhavati / paryAyAvasthAnaM, zuddhanayena bhavati kSaNamAtram // 571 // / TIkA - kAla kA nimittarUpa Azraya pAi, jIvAdika sarva dravya svakIya svakIya paryAyarUpa pariNae haiN| tisa paryAya kA jo avasthAna, jo rahane kA kAla,so RjusUtranaya kari artha paryAya apekSA eka samaya mAtra jaannaa|
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ { gommaTasAra audakA gAthA 572-573 vavahAro yA viyappo, phoho taha jano li ego / vavahAra-avaTThANa-didI hu vavahArakAlo du // 572 // vyavahArazca vikalpo, bhedastayA paryAya ityekaarthH| vyavahArAvasthAnasthitihi vyavahArakAlastu // 572 // 2.!: TokA --- vyavahAra para vikalpa para bheda para paryAya e sarva ekArtha haiN| ini zabdani kA eka artha hai / tahAM vyaMjana paryAya kA pravasthAna jo vartamAnapanA, tAkari sthiti jo kAla kA parimANa, soI vyavahAra kAla hai / avarA pajjAyaThidI, khaNamettaM hodi taM ca samano ti / donhamaNUNamadikkamakAlapamANaM have so du||573|| abarA paryAyasthitiH, kSaraNamAtraM bhavati sA ca samaya iti / dvayoraNvoratikamakAlapramANaM bhavet sa tu // 573 // HODA - - TIkA -- dravyani ke jaghanya paryAya kI sthiti kSaNa mAtra hai / so kSaraNa nAma samaya kA hai / samIpa tiSThatI doya paramANU maMda gamanarUpa pariNaI, jetA kAla virSe paraspara ullaMghana kareM, tisa kAla pramAga kA nAma samaya hai| - - ihAM prasaMga pAi doya gAthA kahai haiM--- gabha eya payesattho, paramANU maMdagaipabIto / bIyamaNaMtarakhetaM, jAvadiyaM jAti taM smykaalo||1|| AkAza kA eka pradeza virSe tiSThatA paramANU maMdagatirUpa pariNaI, so tisa pradeza ke anaMtari dUsarA pradeza, tAkI jetA kAla kari prApta hoi, so samaya nAmA kAla hai| so pradeza kitanA hai ? so kahai haiM jettI vi khettametaM, aNuraNA ruvaM khu gayaNadadhvaM ca / taMca padesaM bharipayaM, pravarAvarakAraNaM jassa // 22 //
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ mApa 1 * 20 jisa paramANU ke Age pIche kauM kAraNa asA AkAza dravya zrAkAza viSeM aMsA kahie hai, jo yaha prakAza isa paramANU ke Age haiM, yaha pIche hai, so zrAkAza dravya, tisa paramANU kari jitanA ruke, vyApta hoi, tisa kSetra kA nAma pradeza kahA hai / vyavahAra kAla ko kahaiM haiM -- zrAvaliasaMkhasamayA saMkhejjAvalisamUhamussAso / satussAsA thovo, sattatthovA lavo bhaNiyo // 574 // zrAvalirasaMkhyayA saMkhyeyAyalisamUha ucchvAsaH / saptocch vAsAH stokaH, saptastokA lavo bhakSitaH ||574 || TIkA - jaghanyayuktAsaMkhyAta pramANa samaya, tinikA samUha, so bhavalI hai / bahuri saMkhyAta zrAvalI kA samUha so uzvAsa hai / so upavAsa kaisA hai ? ukta ca- aDDasta asalasassa va srivahavas ya havejJja jIvassa / usAsArikhAso, ego pANI tti AhIdo ||1 jo koI manuSya zrADhaya - sukhI hoi, bAlasya rogAdi kari rahita hoi, svAdhIna hoi, tAkA sAsozvAsa nAmA eka prAraNa kayA hai bahuri sAta usvAsa kA samUha, so stoka nAmA kAla hai kA samUha, to lava nAmA kAla hai / / tAkA kAla jAnanA / bahuri sAta stoka kA aTThattIsaddhalavA, nAlI benAliyo mahattaM tu / egasamayeNa hoNaM, bhiNNamuhattaM lado sesaM // 575 / / zivardhA, nAlI dvinAliko muhUrtastu / ekasamayena hono, bhinnamuhUrtastataH zeSaH / / 575 // TIkA sADhA aDatIsa laaft kA samUha, sonAlI hai| nAlI nAma ghaTikA kA hai / bahuri doya ghaTikA samUha, so muhUrta hai / isa muhUrta meM eka samaya ghaTAiye taba --
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gommaTasAra jIvakANa gAthA 576-577 bhinna muhUrta ho hai vA yAkauM utkRSTa aMtarmuhUrta kahie / yAta prAgeM doya samaya pATi muhUrta Adi aMtarmuhUrta ke vizeSa jAnane / ihAM prAsAMbhika gAthA kahai haiM--- sasamayamAvalipravaraM, samakarasamuhattayaM tu ukkassaM / majjhAsaMkhaviyappaM, viyAraNa aMtomuhuttamiNaM // eka samaya adhika prAvalI mAtra jaghanya aMtarmuhUrta hai / bahuri eka samaya dhATi muhUrta mAtra utkRSTa aMtarmuhUrta hai / madhya samaya virSe doya samaya sahita pAvalI se lagAi, doya samaya bATi muhUrta paryaMta asaMkhyAta bheda lIe, madhya aMtarmuhUrta hai / aseM jAnahu / divaso pakkho mAso, uDu ayaNaM vassamevamAdI hu| saMkhejjAsaMkhejjAgatAo hodi vavahAro // 576 // - - viSasaH pakSo mAsaH, RturayanaM varSamevamAdihi / saMkhyeyAsaMkhyeyAnaMtA bhavaMti vyavahArAH // 576 // TIkA - tIsa muhUrta mAtra ahorAtra hai / mukhyapane paMcadaza ahorAtra mAtra pakSa hai / doya pakSa mAtra eka mAsa hai / doya mAsa mAtra eka Rtu ho hai / tIna Rtu mAtra eka ayana ho hai / doya ayana mAtra eka varSa ho hai / ityAdi prAvalI teM lagAI saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta paryaMta anukrama te zrutajJAna, avadhijJAna, kevalajJAna kA viSaya bhUta vyavahAra kAla jAnanA / vavahAro puNa kAlo, mANusakhettamhi jANidavvo du / joisiyAraNaM dhAre, vavahAro khalu samANo ti // 577 // - -- - .... .. - vyavahAraH punaH kAlaH, mAnuSakSetre jJAtavyastu / jyotiDakAraNAM dhAre, vyavahAraH khalu samAna iti // 577 // TIkA - bahuri vyavahAra kAla manuSya kSetra virSe pragaTarUpa jAnane yogya haiN| jAte manuSyakSetra viSaM jyotiSI devani kA calane kA kAla ara vyavahAra kAla samAna hai| -
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA 1 { 66 vavahAro puNa tiviho, todo vItago bhavisso du / tIdo saMkhejjAvalihavasiddhANaM pamANo du||578|| vyavahAraH punastrividho'tIto vartamAno bhvissyNstu| . atItaH saMkhyeyAvalihatasikhAnAM pramANaM tu // 578 // TokA --- bahuri vyavahAra kAla tIna prakAra hai atIta, anAgata, vartamAna / tahAM atIta kAla siddha rAzi krauM saMkhyAta prAvalI kari guNa, jo pramANa hoi, titanA jAnanA / kaise ? so kahie haiM - chaha mahInA ara ATha samaya mAhIM cha sa~ pATha jIva siddha hI haiN| to jIva rAzi ke anaMtaveM bhAga pramANa sarva siddha kete kAla meM bhaye ? ase trairAzika karanA / tahAM pramANa rAzi cha sai ATha, phala rAzi chaha mahInA pATha samaya, icchA rAzi siddhani kA pramANa, so phala rAzi kI icchArAzi kari guNa, pramAraNarAzi kA bhAga dIe, lantrarAzi saMkhyAta prAvalI kari tidvani kauM guNeM jo pramANa hoi, titanA paayaa| soI anAdi teM lagAi atIta kAla kA parimANa jaannaa| samatho hu baTTamArana, sIdhAko sayapuggalAbo vi| bhAvI prapaMtaguriNado, iMdi vavahArI have kAlo // 576 // samayo hi vartamAno, jIvAt sarvapudgalAdapi / bhAvI anantamuriNata, iti vyavahAro bhavetkAlaH // 576 // TIkA - vartamAna kAla eka samaya mAtra jAnanA / bahuri bhAvI jo anAmata kAla, so sarva jIvarAzi teM vA sarva pudgalarAzi teM bhI anaMtaguNA jAnanA / ase vyavahAra kAla tIna prakAra kahyA / kAlo vi ya vavaeso, samArUvao hadi nnicco| uppaNNapaddhaMsI, avaro dohaMtaraTThAI // 580 // kAla iti ca vyapadezaH, sadbhAvaprarUpako bhavati mityaH / utpannapradhvaMsI aparo dIrghAnsarasthAyI // 580 // TIkA - kAla asA jo loka viSa kahanA hai, so mukhya kAla kA astitva kA kahanahArA hai| mukhya binA gaurA bhI na hoi / jo siMha padArtha hI na ho to yaha puruSa siMha asA kaise kahane meM bhAyai so mukhya kAla dravya kari nitya hai, tathASi-paryAya
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67. ] [ gommaTasAra audhakANDa gAthA 501-582 kari UtpAda vyaya kauM dharai hai / tAte utpanna-pradhvaMsI kahie hai / bahuri vyavahAra kAla hai, so vartamAna kAla apekSA utpAda - vyaya rUpa hai / tAteM utpanna-pradhvaMsI hai / bahuri atIta, anAgata, apekSA bahuta kAla sthiti kauM dharai hai / tAta dIrghAtara sthAyI hai / ihAM prAsAMgika zloka kahiye haiM-~ nibhisamAMtaraM tatra, yogyatA vastuni sthitA / bahinizcayakAlastu, nizcitaM tasvazibhiH / / tIhi vastu viSaM tiSThatI pariNamanarUpa jo yogyatA, so aMtaraMga nimitta hai| bahuri tisa pariNamana kA nizcaya kAla bAhya nimitta hai / ajhai tattvadarzIni kari nizcaya kIyA hai / ityupalakSaNAnuvAdAdhikAraH / chahavvAvaThANaM, sarisaM siykaalmtthpjjaaye| veMjaNapajjAye vA, milide tANaM ThiditAdo // 581 // SaDdravyAvasthAnaM, sadRzaM trikAlArthaparyAye / vyaMjanaparyAye vA, milite teSAM sthitisthAt // 581 // TIkA - avasthAna nAma sthiti kA hai| so SaT dravyani kA avasthAna samAna hai / kAhe te ? so kahie haiM - sUkSma vacana agocara kSaNasthAyI praiseM tau arthaparyAya ara sthUla, vacana gocara cirasthAyI ase vyaMjana paryAya, so trikAla saMbaMdhI artha paryAya vA vyaMjana paryAya mila, tini sarva hI dravyAni kI sthiti ho hai / tAta sarva dravyani kA avasthAna samAna kahA / sarva dravya anAdinidhana haiN| AgeM isa hI artha kauM dRDha kareM haiMeya-vaviyammi je, attha-pajjayA viyaNa-pajjayA cA vi / tIvANAgava-bhUdA; tAvadiyaM taM havadi bacvaM // 582 // ekadravye ghe, arthaparyAyA vyaMjanaparyAyAzcApi / atItAnAgatabhUtAH sAvattad bhavati dravyam // 52 // 1 SaTUkhaMDAgama-balA pustaka 1, pRSTha 388 cAyA saM0 166.
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAjJAnamandrikA bhASATokA / 671 TokA eka dravya viSe je guNani ke pariNamanarUpa SaTsthAnapatita vRddhihAni lIe artha paryAya bahuri dravya ke AkArAdi pariNamanarUpa vyaMjana paryAya, te atIta zranAgata zrapi zabda te vartamAna saMbaMdhI yAvanmAtra haiN| tAvanmAtra dravya jAnanA / jAte dravya tinateM judA hai nAhIM ; sarva paryAyani kA samUha soI dravya hai / iti sthitya dhikAraH / -- yAgAsaM vajjittA, savve logammi ceva Natthi bahiM / vAvI dhammAdhammA, vaTThidA pracalidA NiccA // 583 // AkAzaM varjayitvA sarvANi loke caiva na saMti bahiH / arrfeat anant gravasthitAvacalitau nitya // 1583|| , TIkA aba kSetra kahai hai; so AkAza binA avazeSa sarvadravya loka viSai hI haiM, bAhya loka viSaM nAhIM haiM / tina viSe dharma dravya, dharmadravya tila viSai tela kI jyoM sarva loka viSaM vyApta hai| tAteM vyApI kahie / bahuri nijasthAna teM sthAnAMtara viSe cale nAhIM hai; tAteM avasthita haiM / bahuri eka sthAna viSe bhI pradezani kA caMcalapanA, tinake nAhIM hai; tAte zracalita haiM / bahuri trikAla viSe vinAza nAhIM hai; tA nitya hai / sa dharma, adharma dravya jAnate / ihAM prAsaMgika zloka --- -- zrapazleSika kAryabhivyApaka ityapi / AdhArastrividhaH proktaH, kaTAkAzatileSu ca // AdhAra tIna prakAra haiM - zrapazleSika, vaiSayika, zrabhivyApaka / tahAM caTAI viSe kumAra so hai, jaisA kahie, tahAM zrapazleSika AdhAra jAnanA | bahuri grAkAza viSe ghaTAdika dravya tiSThe haiM, jaisA khie| tahAM vaiSayika prAdhAra jAnanA | bahuri tila viSai tela hai, jaisA kahie; tahAM abhivyApaka AdhAra jAnanA / so ihAM tilani viSai tela kI jyoM lokAkAza ke sarva pradezani viSe dharma, adharma dravya apane pradezani kari vyApta haiM / tAte ihAM abhivyApaka AdhAra hai / yAhIM teM prAcAryane dharma adharma dravya kauM vyApI kahA hai / logassa asaMkhejjavibhAgappahRdi tu savvalogo hi / appapasavippaNasaMhAre vAvaDo jIvo // 584 //
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ 672] maTasAra jIvakANDa mAyA 585 lokasyAsaMkhyeyabhAgapratistu sarvaloka iti / prAtmapradezavisarparapasaMhAre vyApRto jIyaH // 584 // - TIkA - jIva kA kSetra kahai haiM, so zarIramAtra apekSA lo sUkSma nigodiyA labdhi aparyAptaka kI jaghanya avagAhanA tai lagAi, eka eka pradeza badhatA utkRSTa mahAmatsya ko avagAhanA paryaMta kSetra jAnanA / bahuri tAke pari samuddhAta apekSA vedanA samudghAtavAle kA eka eka pradeza kSetra virSe baghatA baghatA mahAmatsya kI avagAhanA te tiguraNA laMbA, caur3A kSetra paryaMta kSetra jAnanA / bahuri tAke Upara eka eka pradeza badhatA badhatA mAraNAMtika samudghAtabAle kA svayaMbhU ramaNa samudra kA bAhya sthaMDila kSetra virSe tiSThatA jo mahAmatsya, so saptamanaraka viSaM mahAraurava nAmA zreNIbaddha bilA prati kIyA jo mAraNAMtika samudyAta tIhiM virSe pAMca se yojana cauDA, aDhAI se yojana UMcA, prathama vakragati viSa eka rAjU, dvitIya vakra virSe prAdhA rAjU, tRtIya vakra virSe chaha rAja, laMbAI lIeM jo utkRSTa kSetra ho hai; tahAM paryaMta kSetra jAnanA / bahuri tAke Upari kevalisamuddhAta virSe lokapUraNa paryata kSetra jAnanA / so ase sarva bhedarUpa kSetra virSe prAne pradezani kA vistAra - saMkoca hote jIvadravya vyAvRtaM kahie vyApaka ho hai / saMkoca hoteM stoka kSetra virSe AtmA ke pradeza avagAharUpa tiSThaM haiN| vistAra hote te phailikari ghane kSetra virSe tiSThe haiN| jAta jIva ke avagAhanA kA bheda kA upapAda vA samuddhAta bheda sarva hI saMbhava hai / tAtai pUrvokta jIva kA kSetra jAnanA / poggaladavAraNaM puNa, eyapadesAdi hoMti bhjnnijjaa| ekkakko du padeso, kAlApUrNa dhudo hodi // 585 // pudgaladravyAraNAM punarekapradezAdayo bhavanti bhajanIyAH / ekaikastu pradezaH, kAlANUnAM dhruvo bhavati / / 585 // TokA - pudgaladravyani kA eka pradezAdika yathAsaMbhava bhajanIya kahie bheda karane yogya kSetra jAnanA, so kahie haiM - doya aNU kA skaMdha eka pradeza viSa tiSTha vA doya pradezani virSe tiSTha, bahuri tIna paramANUni kA skaMdha eka pradeza kA doya pradeza vA tIna pradeza virSa tiSTha, ase jAnanA / bahuri kAlANU eka eka lokAkAza kA pradeza viSa eka eka pAie hai, so dhra varUpa hai, bhinna bhinna sattva dharai hai; tAtai tinikA kSetra eka eka pradezI hai ..-- . -- .
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 2 . . .. .. sabhyatAnacandrikA bhASATokA ) / 673 saMkhejjAsaMkhejjANatA vA hoti poggalapadesA / logAgAseva ThidI, egapaveso aNussa have // 586 // saMkhyeyAsaMkhyeyAnaMtA vA bhavaMti pudgalapradezAH / / lokAkAze eva, sthitirekapravezo'yorbhavet // 586 // TIkA- doya aNU kA skaMdha teM lagAI, pudgala skaMdha saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta paramANurUpa hai / tathApi te ve sarva lokAkAza hI viSai tiSThe haiN| jaise saMpUrNa jala kari bharyA hUvA pAtra virSe krama te gere huve lavaNa, masmI, sUI Adi eka kSetrAvagAharUpa tiSThe haiM; taiseM jAnanA / bahuri avibhAgI paramANU kA kSetra eka hI pradezamAtra ho hai logAgAsapadesA, chahabvehiH phaDA sadA hoti / savvamalogAgAsaM, aNNehiM vivajjiyaM hodi // 587 // lokAkAzapradezAH, SadravyaiH sphuTAH sadA bhavati / sarvamalobhAkAzamanyavijitaM bhavati // 587 / / Tokara -- lokAkAza ke pradeza sarva hI Sadravyani kari sadAkAla pragaTa vyApta haiM / bahuri pralokAkAza sarva hI anya dravyani kari rahita hai| iMti kSetrAdhikAraH / jIvA aNaMtasaMkhANaMtaguNA puggalA hu tato du / dhammatiyaM ekkevaka, logapadesappamA kAlo // 588 // jIvA anaMtasaMkhyA, anaMtaguNAH pudgalA hi tatastu / dharmatrikamekaka, lokapradezapramaH kAlaH // 58 / / TIkA - saMkhyA kahai haiM - tahAM dravya parimAraNa kari jIva dravya anaMta haiN| bahuri tini te anaMta guraNe pudgala ke paramANU haiM / bahuri dharma dravya, adharma dravya AkAza dravya eka-eka hI haiM; jAte e tInauM prakhaMDa dravya haiM / bahuri jete lokAkAza ke pradeza haiM, titane kAlANU haiM-- logAgAsapadese, ekkekke je ThyiA hu ekkekkaa| rayaNANaM rAsI iva, te kAlANU muraNeyatvA // 586 // 1-pradhyasaMgraha mAMcA saM. 22
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ 674 j | gommaTasAra jovakANDa vAyA 560-561 1 interest, ekaike ye sthitA hi ekakAH / ratnAnAM rAziriva te kAlAragavo maMtavyAH / / 589 / / TIkA - lokAkAza kA eka-eka pradeza viSai je eka-eka tiSThe haiN| jaiseM ratnani kI rAzi bhinna-bhinna tiSThe taise je bhinna-bhinna tiSThe haiM, te kAlANU jAnane / babahArI puNa kAlo, poggaladazvAdaNaMtaguNametto / tatto arAMtaguNivA, AgAsapadesaparisaMkhA // 560 // vyavahAraH punaH kAlaH, pud galadravyAdanaMtaguraNamAtraH / satataguNitA, prAkAzapradezaparisaMkhyA // 590 // - TIkA * bahuri vyavahAra kAla pudgala dravya taiM anaMta guNA samayarUpa jAnanA / bahuri tini taiM anaMtaguNI sarva prakAza ke pradezani kI saMkhyA jAnanI / logAgAsapasA, dhammAdhammegajIvagapadesA / sarisA hu padeso puNa, paramANu-zravaTThidaM khettaM // 561 // lokAkAzapradezA, dharmAdharmakajIvagapradezAH / eet hi pradezaH punaH paramANvavasthitaM kSetram // / 511 // TIkA - lokAkAza ke pradeza para dharmedravya ke pradeza para adharmadravya ke pradeza jAteM e sarva jagacchre regI kA rokai, so pradeza kA pramANa hai; ara eka jIvadravya ke pradeza sarva saMkhyAkari samAna haiM; ghanapramANa haiM / bahuri pudgala paramANU jetA kSetra ko tAteM jaghanya kSetra ra jaghanya dravya zravibhAgI hai / kSetra pramANa kari chaha dravyati kA pramANa kIjie hai / tahAM jIva dravya loka pramANa hai / lokAkAza ke pradezani teM anaMta guNA hai| kaise ? so rAzika kari kahie hai - prabhAga rAzi loka, thara phalarAzi eka zalAkA, ghara icchArAzi jIvadravya kA pramANa / so phala kari icchA kauM gurauM, pramANa kA bhAga dIe, labdharAzi jIvarAzi kauM loka kA bhAga dojie, itanA AyA, so yahu zalAko kA parimANa bhayA / bahuri pramANa rAzi eka zalAkA, phalarAzi loka, zrara icchArAzi pUrvokta zalAkA kA pramANa, so pUrvokta zalAkA kA pramANa jIvarAzi kauM loka kA bhAga dIe, anaMta pAe so jAnanA / isa anaMta ko phalarAzi loka kari guNie
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 675 sammAnakA bhAvATIkA 1 ara pramANa rAzi eka kA bhAga dIjie, taba labdharAzi anaMtaloka pramANa bhayA: sAtai jIva dravya anaMtaloka pramANa kahe / aseM hI pratyatra kAla pramANAdika viSai trairAzika kari sAdhana kari lenA | bahari jIvani se pudagala anaMta sukhe haiM / bahari dharma, dharma, lokAkAza bhara kAla dravya e lokamAtra pradezani ko ghare haiM / bahuri vyavahAra kAla pudgala dravya teM anaMta guNA hai / bahuri alokAkAza kA pradeza kAla teM anaMta guNA hai / bahuri kAla pramANa kari jIvadravya kA pramANa kahie haiM - pramANarAzi atItakAla, phalarAzi eka zalAkA, icchArAzi jIvani kA parimANa, ihAM labdharAzipramANa zalAkA anaMta bhaI / bahuri pramANarAzi eka zalAkA, phalarAzi atItakAla, icchArAzi pUrvokta zalAkA pramANa, so pUrvokta prakAra phala kari icchA kA~ gura, pramANa kA bhAga dIeM, labdharAzi pramANa pratIta kAla taiM anaMta guNA jIvani kA pramANa jAnanA / ini se pudgala dravya bhara vyavahAra kAla ke samaya para lokAkAza ke pradeza anaMta guNe anaMta guNe krama teM anaMta atIta kAla mAtra jAnane / * bahuri dharmAdika kA pramAraNa kahie haiM pramANa kalpakAla, phala eka zalAkA, icchA loka pramANa, tahAM labdhapramANa zalAkA prakhyAta bhaI / bahuri pramANa eka zalAkA, phala kalpakAla, icchA pUrvokta zalAkA pramANa, so yathokta karatAM labdharAzi zrasaMkhyAta kalpapramANa, dharma, adharma, lokAkAza, kAla e cyArthI jAnane / bIsa koDAkoDI sAgara ke saMkhyAte palya bhae, tIhi pramAraNa kalpakAla hai / isate asaMkhyAta guNe dharma, dharma, lokAkAza, kAla ke pradeza haiM / bahuri bhAva pramANa kari jIvadravya kA pramANa viSe pramANarAzi jIvadravya kA pramANa, phala eka zalAkA, icchA kevalajJAna labdhapramANa zalAkA anaMta, bahuri pramANa rAzi zalAkA kA pramANa phalarAzi kevalajJAna, icchArAzi eka zalAkA, so yathokta karatAM labdharAzi pramANa kevalajJAna ke zranaMtave bhAgamAtra jIvadravya jAnane / 'pudgala, kAla, alokAkAza kI apekSA cyAri bAra anaMta kA bhAga kevalajJAna ke vibhAga praticchedana kA pramANa ko dIeM, jo pramANa prAva, titane jIvadravya haiM / timi te anaMta guNe pudgala haiM / tini teM anaMta guNe kAla ke samaya haiM / tini teM te 3 ta guNe lokAkAza ke pradeza haiM / teU kevalajJAna ke anaMtaveM bhAga hI haiM / bahuri dharmAdika kA pramANa viSe pramANa loka, phala eka zalAkA, icchA avadhijJAna ke bheda, Ir 1
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - CREEma - HTTA R A 676 ] [ gommaTasAra ovakANDa gAyA 562-563 labdhapramANa zalAkA asaMkhyAta bhaI / bahuri pramANarAzi zalAkA kA pramANa, pAla rAzi avadhijJAna ke bheda, icchArAzi eka zalAkA, so yathokta karatAM avadhijJAna ke jaite bheda haiM, tini ke prasaMkhyAtaveM bhAga pramANa dharma, adharma, lokAkAza, kAla ini cyAyoM ke eka-eka pradezani kA pramANa bhayA / iti saMkhyAdhikAraH / savvamarUvI davaM, pravadvidaM acaliyA padesA vi / rUbI jIvA liyA, ti-viyappA hoti hu padesA // 562 // sarvamarUpi dradhyamavasthitamalitAH pradezA api / rUpiralo jIvAznalitAstrivikalpA bhavaMti hi pradezAH / / 562 // ___TIkA - sarva arUpI dravya jo mukta jIva ara dharma ara adharma para prakAza para kAla so avasthita hai, apane sthAna se calate nAhIM / bahuri inike pradeza bhI pracalita hI haiM; eka sthAna virSe bhI calita nAhIM haiN| bahuri rUpI jIva, je saMsArI jIva te calita haiM; sthAna se sthAnAMtara virSe gamanAdi kareM haiM / bahuri saMsArI jIvani ke pradeza tIna prakAra haiN| vigraha gati virSe so sarva calita hI haiN| bahuri ayogakebalI gurAsthAna virSe pracalita hI haiM / bahuri abizeSa jIva rahe, tinike pATha pradeza to pracalita haiM / arazeSa pradeza calita haiN| (yogarUpa pariNamana teM) isa prAtmA ke anya pradeza tau calita ho haiM ara pATha pradeza akaMpa hI rahaiM haiM / poggala-davamhi aNU, saMkhejjAdI havaMti calidA hu| .. carima-mahakkhaMdhammi ya, calAcalA hoti padesA // 563 // pudgaladravye agaSaH, saMkhyAtAdhyo bhavanti ghAlatA hi / gharamamahAskamdhe ca, calAcalA bhavaMti hi pradezAH / / 593 // TIkA - pudgala dravya virSe paramANU ara ghaNuka prAdi saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta paramANU ke skaMdha, te calita haiN| bahuri aMta kA mahAskaMdha virSe keI paramANU pracalita haiM; apane sthAna te trikAla virSe sthAnAMtara ko prApta na hoMi / bahuri keI paramANU calita haiM; te yathAyogya caMcala ho haiN| 1. ba, gha prati meM 'yogarUpa pariNamaga te' itanA jyAdA hai|
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ mainmedia samyagjJAnandrikA bhAvATIkA } [ 677 aNusaMkhAsaMkhejjAratA ya agejjaNehi aNtriyaa| AhAra-teja-bhAsA-maraNa-kammaiyA dhuvakkhaMdhA // 564 // sAMtaraNiraMtareNa ya, suNNA ptteyvehdhuvsunnnnaa| . bAdaraNigovasuNNA, suhamaNigodA Nabho mahakkhaMdhA // 56 // jumma / aNusaMkhyAtAsaMkhyAtAnantAsa agrAhakAbhirantaritAH / mAhAratejobhASAmanaHkArmANa dhruSaskandhAH / / 594 // sAntaranirantarayA cha, zunyA pratyekadeha-dhruvazUnyAH / : 1 bAdaranigodazUnyAH, sUkSmanigovA nabho mahAskandhAH // 56 // yugmam TIkA --- pudagala dravya ke bhedarUpa je vargaNA, te teIsa bheda lIeM haiM - 1 aNuvarpaNA, 2 saMkhyAtANuvargaraNA, 3 asaMkhyAtAzuvargaNA, 4 anaMtANuvarmaNA, 5 AhAravariNA, 6 agrAhyavargaraNA, 7 taijasa zarIravargaraNA, 8 agrAhyavargaraNA, 6 bhASAvargaraNA, 10 agrAhya dhargaNA, 11 manovargaraNA, 12 agrAhya vargaNA, 13 kANi vargaNA, 14 dhruva vargaNA, 15 sAMtaraniraMtara vargaraNA, 16 zUnya vargaNA, 17 pratyeka zarIravargaNA, 18 dhruvazUnya vargaNA, 16 bAdaranigoda vargaNA, 20 zUnyavargaNA, 26 sUkSmanigoda vargaraNA, 22 nabho vargara, 23 mahAskaMdhavargaNA e teIsa bheda jaanne|| ihAM prAsaMgika zloka kahiye haiM mUtimatsu padArtheSu, saMsAriNyapi pudglH| .. akarmakamanokarmajAtibhedeSu vargaNA / / 1 // . . . . . . : mUrtIka padArthani virSe para saMsArI jIva virSe pudgala zabda pravata hai / bahuri akarma jAti ke karma jAti ke nokarma jAti ke je pudgala, tini virSe vargaraNA zabda pravarte hai.| so ava ihAM teIsa. jAti kI vargaNani virSe kele ke paramANU pAiye ? so pramANa kahiye haiM- .... .. . , tahAM aNuvargaNA to eka eka paramANU rUpa hai| isa virSe jaghanya, utkRSTa, madhya bheda bhI nAhIM hai|
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ 675 ] [ gommaTasAra jodhakANDa mAyA 565 bahuri anya bAIsa vargaNAni viSe bheda haiN| vahAM jaghanya zrara utkRSTa bheda, so kahiye haiM - jadhanya ke Upara eka eka paramANU utkRSTa kA nIcA paryata badhAvane teM jaite bheda hohi, titaneM madhya ke bheda jAnane / #! bahuri saMkhyAtANuvargeNA viSai jathatya doya aNUni kA skaMdha hai / para utkRSTa utkRSTa saMkhyA aNUni kA skaMdha hai / bahuri prasaMkhyAtA vA viSe? jadhanya parItAsaMsthAta paramANUni kA skaMdha hai, utkRSTa utkRSTa asaMkhyAtA saMkhyAta paramANUni kA skaMdha hai / ihAM vivakSita vargaNA carat ke nimitta guNakAra kA jJAna karanA hoi to vivakSita vargaraNA ko tAke nIce kI varmA kA bhAga dIe, jo pramANa zrAvai, soI guNakAra kA pramANa jAnanA / tisa guNakAra kari nIce kI vargaNA kI muNe, vivakSita vargalA ho hai / jaiseM vivakSita tIna aNUM kA skaMdha para nIce doya paramANU kA skaMdha, tahAM tIna ko doya kA bhAga dIe DyoDha pAyA; soI guNakAra hai / doya kauM ghoDha kari guMgie, taba tIna hoi; ase sarvatra jAnanA | bahuri ihAM saMkhyAtANu saMkhyAtANu varmaNA viSai jaghanya kA bhAga uskuSTa ko doeM, jo pramANa bhAve, soI jaghanya ko guNakAra jAnanA / isa guNakAra kari jaghanya kI gurauM, utkRSTa bheda ho hai / " bahUri tAke Upara anaMtANuvargaNA viSe utkRSTa asaMkhyAtANu vargaNA teM eka paramANU adhika bhaye jaghanya bheda ho hai / bhara jaghanya ko siddha rAzi kA anaMtavAM bhAga mAtra jo anaMta, tAkari guNa, utkRSTa bheda ho hai / 3 bahuri tAke Upara AhAra vargaNA viSai utkRSTa anaMtANuvargeNA teM eka paramANU fee bhae jaghanya bheda ho hai / bahuri isa jaghanya ko siddharAzi kA anaMtavAM bhAga mAtra jo anaMta, tAkA bhAga dIye, jo pramANa Arya, titane jaghanya teM adhika bhaye utkRSTa bheda ho hai / ! bahuri tAke Upara grAhyavargaNA hai| tIhi viSai utkRSTa grAhAravargaNA teM eka paramANU adhika bhae, jaghanya bheda ho hai / bahuri jadhanya bheda ko siddharAzi kA anaM tava bhAgamAtra jo anaMta kari guNai utkRSTa bheda ho hai / 1. prati meM yahAM 'jaghanya' zabda adhika milatA hai /
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyazAnacantikA bhASATakA ] [67e .. bahuri tAke Upari taijasazarIravargaNA hai / tAhi virSe utkRSTa agrAhya vargaNA te eka paramANU adhika bhae, jaghanya bheda ho hai / isa jaghanya bheda kauM siddharAzi kA anaMtavAM bhAga mAtra anaMta kA bhAga dIe, jo pramANa Avai, titane jaghanya se adhika bhae utkRSTa bheda ho hai| . .. .bahuri tAke Upari agrAhya vargaNA. hai; tIhiM virSe utkRSTa taijasa vargaNA te eka paramANU adhika jhae jaghanya bheda ho hai / isa jaghanya. kauM siddharAzi kA anaMtavAM bhAgamAtra anaMta kari guNa utkRSTa bheda. ho haiM...... .. ... . bahuri tAke Upari bhASA vargaNA hai; tIhi virSe utkRSTa agrAhyavargaNA te eka paramANa adhika bhae jaghanya bheda ho hai.| isa jaghanya kI siddharAzi kA anaMtavAM bhAgamAtra anaMta kA bhAga dIe, jo pramANa prAva, titane jaghanya te adhika bhae utkRSTa bheda bahuri tAke Upari agrAhya vargaNA hai / tIhi virSe utkRSTa bhASAvargaNA te eka paramANa adhika bhaye jaghanyabheda ho hai / isa jaghanya ko siddharAzi kA anaMtavAM bhAgamAtra anaMta kari guNaM utkRSTa bheda ho hai| bahuri tAke Upari manovargaraNA hai, tIhi virSe utkRSTa agrAhya vargaNA te eka paramANa adhika bhae jaghanya bheda ho hai / isa jaghanya kauM siddharAzi kA anaMtavAM bhAgamAtra anaMta kA bhAga dIeM, jo pramANa pAvai, titane jaghanya teM adhika bhaeM utkRSTa bheda ho hai| bahuri tAke Upari agrAhya vargaNA hai / tohiM virSe utkRSTa manovagaraNA te eka paramANU adhika bhae jaghanya bheda ho hai / isa jaghanya ko siddharAzi kA anaMtavAM bhAga pramANa anaMta kari guNa, utkRSTa bheda ho hai / - bahuri tAke Upari kArmANavargaNA hai; tohiM virSe utkRSTa agrAhya vargaNA te eka paramANu adhika bhaeM jaghanya bheda ho hai / isa jaghatya kI siddharAzi kA anaMtavAM bhAgamAtra anaMta kA bhAga dIeM, jo pramANa prAva, titane jaghanya te adhika bhaeM utkRSTa bheda ho hai| bahari tAke Upari dhruvadargaNA hai, tahAM utkRSTa kArmAraNa varNA te eka paramANU adhika bhaeM jaghanya bheda ho hai| isa jaghanya kauM anaMtamuraNa jIva rAzimAtra anaMta kari guNoM, utkRSTa bheda ho hai| .
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ gommaTasAra jIvako gAthA 266 bahuri tAke Upara sAMtara niraMtara varaNA hai| tahA~ utkRSTa dhruvavargaNA te eka infi fr bhae jaghanya bheda ho hai / isa jaghanya ko anaMtaguNA jIvarAzi kA pramANa kari guNe, utkRSTa bheda ho hai / ka 6 ase jo e aNuvaraNAteM lagAi paMdraha vargaNA kahIM, te sadRza parimANa ko lIe, eka eka vargeNA loka vidhai anaMta pudgala rAzi kA vargamUla pramANa pAie hai / pari kichu ghATi vATi krama ta~ pAie hai / tahAM pratibhAgahAra siddha anaMta bhAgamAtra hai / so isa kathana kauM vizeSa kari Age kahiegA / bahuri tAke Upara zUnya vargaNA hai, tahAM utkRSTa sAMtara nirantara vagerA te eka eka paramANU adhika bhae jaghanya bheda ho hai / isa jaghanya ko anaMtaguNA jIvarAzi kA pramANa kari guNa, utkRSTa bheda ho hai / jaise solaha vargeNA siddha bhaI / 12 bahuri tAke Upara pratyeka zarIra vargaNA hai; so eka zarIra eka jIva kA pts, arat pratyeka zarIra khie| tahAM jo visrasopacaya sahita karma vA noka tinikA eka skaMdha tAka pratyeka zarIra vargeNA kahiye / tahAM zUnyavargasA kA utkRSTa teM eka paramANU kari adhika jadhanya bheda ho hai; so yahu jaghanya bheda kahA~ pAiye hai ? so kahie haiM--- jAkA karma ke aMza dakSayarUpa bhae hai, aMsA koI kSapitakarmA jIva, so koTi pUrva varSa pramANa Ayu kA dhArI manuSya hoi, aMtamuhUrta adhika ATha varSa ke Upari samyaktva para saMyama doU eka kAla aMgIkAra kari saMyoga kevalI bhayA, so kicha ghATi koTi pUrva paryaMta zradArikaM zarIra para tejasa zarIra kI to jo prakAra kA hai, vaise nirjarA karata saMtA aura kArmAraNa zarIra ko guNa zreNI nirjarA karata saMtA, ayogakevalI kA aMta samaya kauM prApta bhayA, tArke Ayu karma, pradArika, tejasa zarIra adhika nAma, gotra, vedanIya karma ke parimANUni kA samUha rUpa jo zradArika, taijasa, kArmAraNa, ini tauni zarIrani kA skaMdha, so jaghanya pratyeka zarIra vargaNA haiM / bahuri isa jaghanya ko palya kA asaMkhyAtavAM bhAgakari guNe, utkRSTa pratyeka zarIra vargaNA ho hai / 'sare kahAM pAie ? so kahie haiM 'naMdIzvara nAbhA dvIpa viSe prakRtrima caityAlaya hai| tahAM dhUpa ke ghar3a haiM / tini viSaM vA svayaMbhUramaNa dvIpa viSe upaje dAvAnala, tini viSe je bAdara paryApta agni
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAhAnavanikA bhASAyIkA 1 kAya ke jIva haiM, tahAM asaMkhyAta zrAvalI kA varga pramANa jIvani ke zarIrani kA eka skaMdha hai| vahAM guNitakarmAza kahie, jinake karma kA saMcaya bahuta haiM, ase jIva bahuta bhI hoMha to pAbalI kA asaMkhyAtA bhAgamAtra hoi, tinikA visrasopacaya sahita audArika, taijasa, kAraNa ini tIni zarIrani kA jo eka skaMdha, so utkRSTa pratyeka zarIra vargaNA hai / bahuri tAke Upari dhruva zUnya vargaNA hai| tahAM utkRSTa pratyeka zarIra vargaNA te eka paramANU adhika bhaeM jaghanya bheda ho hai / isa jaghanya kauM saba mithyAdRSTI jIvani kA.jo pramANa, tAkI asaMkhyAta loka kA bhAga dIeM, jo pramANa Aya, tIhiM kari guNa, utkRSTa bheda ho hai| bahuri tAke apari bAdara nigoda vargaNA hai, so bAdara nigodiyA jIvani kA vinasopacaya sahita karma nokarma parimANUni kA jo eka skaMdha, tAkoM bAdara-nigoda vargaraNA kahie hai / so dhruvazUnya vargaNA te eka paramANU adhika jaghanya bAdaranigodavargaNA hai / so kahAM pAie hai ? so kahaiM haiM kSaya kIeM haiM karma aMza jAneM, asA koI kSapitakarmAza jIva, so koDi pUrva varSa pramANa Ayu kA dhArI manuSya hoi, marbha te aMtarmuhUrta adhika ATha varSa ke Upari samyaktva para saMyama kauM yugapata aMgIkAra kari, kiLU ghATi koDi pUrvavarSa paryaMta karmavi kI guNazreNI nirjarAkauM karata saMtA jaba aMtarmuharta siddhapada pAvane kA rahA, taba kSapaka zreNI caDhi utkRSTa karmanirjarA kauM karata. saMtA kSINakaSAya guNasthAnavartI bhayA, tisake zarIra virSe jaghanya vA utkRSTa AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa pulavI eka baMdhanarUpa baMdhe pAie haiM, jAteM sarva skaMdhani virSe pulavI asaMkhyAta loka pramANa kahe haiN| bahuri eka eka pulavI virSe asaMkhyAta loka pramAraNa zarIra pAie haiM / bahuri eka eka zarIra virSe siddhani te anaMtaguNe saMsArI rAzi ke asaMkhyAta bhAgamAtra jIva pAie hai / so prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kauM asaMkhyAta loka kari guNa, tahA~ zarIrani kA pramANa bhayA / tAkI eka zarIra viSai nigoda jIvani kA jo pramANa, tAkari muraNe, jo pramANa bhayA, titanA tahAM eka skaMdha virSa bAdara nigoda jIvani kA pramANa jAnanA / tini jIvani ke kSINa kaSAya guNasthAna kA pahilA samaya virSe ananta jIva svayameva apanA prAyu kA nAza se mare hai| bahuri dUsare samaya jete pahile samaya mare, tinikI pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga-dIeM, jo pramANa pAvai, titame pahile samaya mare jIvani se adhika mare haiM / isa hI anukrama te kSINakaSAya kA prathama samaya se lagAi, pRthaktva prAvalI kA pramANa kAla paryaMta marai haiM / pIche pUrSa pUrva samaya saMbaMdhI mare jIvani ke pramANa kauM prAvalI kA saMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIeM, jo pramANa hoi
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ran MAANIND [ gaumasAra bImakAya gAthA 565 titane titane pahile pahile samaya te adhika samaya samaya teM mare haiM / so kSINakaSAya muraNasthAna kA kAla prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa avazeSa rahe tahAM tAI isa hI anukkama te mara hai| tAke anantara samaya virSe palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kari pahile pahile samaya saMbaMdhI jIvani kauM guraga, jitane hoMhi titane titane marai haiM / tahAM pIche saMkhyAta palya kari pUrva pUrva samaya sambandhI mare jIvani kauM guNa, jo jo pramANa hoi, titane titane mare haiN| so ase kSINakaSAya guNasthAna kA aMta samaya paryaMta jAnatA / tahAM aMta ke samaya virSe je june jude asaMkhyAta loka prasAraNa zarIrani kari saMyukta ase pAvalI kA asaMkhyAtavA bhAga pramANa pulavI, tinivirSe je guriNatakAMza jIva mare; tinakari hIna avazeSa je anaMtAnanta jIva zuNita karmAza rahe / tinikA binasopacayasAhita audArika, taijasa, kAraNa tIna zarIrAna ke paramANUni kA jo eka skaMdha,soI jaghanya bAdara nigoda vargaNA hai / bahuri isa jaghanya ko jagacche NI kA asaMkhyAtavAM bhAga kari guNa, utkRSTa bAdara nigoda vargaNA ho hai / so kaise pAie ? so kahie haiM' . svayaMbhUramaNa nAmA dvIpa viSa je mUlA ne Adi dekari sapratiSThita pratyeka vanaspatI haiM. tinake zarIrani virSe eka baMdhana virSe baMdhe jagacchaNI kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra pula bI haiM / tiniH viSa tiSThate je guriNatakarmAza jIva anaMtAnaMta pAiye haiM / tinikA visrasopacayasahita audArika, tejasa, kAraNa tIna zarIrani ke paramANUni kA eka skaMdha, soI utkRSTa bAdara nigoda vargaNA hai / bahuri tAke pari tRtIya zUnyavargaNA hai / tahAM utkRSTa bAdaranigodavargaNA te eka pradeza adhika bhae, jaghanya bheda ho hai| isa jaghanya kauM sUcvaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kari guraNe, utkRSTa bheda ho hai / bahuri tAke apari sUkSmanigoda vargaNA hai, mo sUkSmanigodiyA jIvani kA binasopacaya sahita karma nokarma paramANUni kA eka skaMdharUpa jAnanA / tahAM utkRSTa zUnyavargaNAta eka paramANU adhika bhae' jaghanya bheda hoM hai| so jaghanya bheda kaise pAie hai ? so kahie haiM - . jala viSaM yA sthala virSe vA AkAza virSe jahAM tahAM eka baMdhana viSaM badhe, ase je prAvalI kA asaMnyAtavAM bhAga pramAraNa pulavI, tinivirSe kSapitakarmAza anaMtAnanta sUkSma nigodiyA jIva haiM / tinikA vinasopacaya sahita audArika, tejasa, kArmANa tIna zarIrani kA paramANUni kA jo eka skaMdha, soI jaghanya sUkSmanigoda vargaraNA hai| ihAM prazna - jo bAdaranigoda utkRSTa vargaNA virSe pulabI zreNI ke asaMkhyAtave bhAga pramANa kahe para jaghanya sUkSmanigoda vargaraNA virSe pulavI prAvalI kA asaM M
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrakA bhASATIkA ] [ 683 khyAtarvA bhAga pramANa kahe, tAtaM bAdaranigoda varmaNA ke pahile yA kahanA yukta thA / jAteM pulayoni kA bahuta pramANa teM paramANuni kA bhI bahuta pramANa saMbhava haiM ? tathApi bAdaranigoda ari samAdhAna - jo yadyapi pulavI ihAM ghATi kahe haiM; vargeNA sambandhI nigoda zarIrani teM sUkSmanigoda varmaNA saMbandhI zarIrani kA pramANa sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / tAteM tahAM jIva bhI bahuta haiM / tini jIvani ke tIna zarIra saMbaMdhI paramANu bhI bahuta haiM / tAteM bAdaranigoda varmaNA ke pIche sUkSma fruit after kahI hai / bahuri jaghanya sUkSmanigoda vargaNA kauM palya kA zrasaMkhyAtavAM bhAga kari guNe, utkRSTa sUkSmanigoda vargaraNA ho hai, so kaise pAiye hai ? so kahie haiM yahAM mahAmatsya kA zarIra viSe eka svarUpa zrAvalI kA prasaMkhyAtavAM bhAga pramANa pulavI pAiyeM hai / tahAM guNitakarmaza anaMtAnaMta jIvani kA visrasopacaya sahita zrIdArika, taijasa, kArmANa tIna zarIrani ke paramANUni kA eka skaMdha, soI utkuSTa sUkSmafrooda vargaNA ho haiM / 7 . bahuri tAke Upari nabhovaNA hai / tahAM utkRSTa sUkSmanigodavargaNA te eka adhika bhae jaghanya bheda ho hai / isa jaghanya bheda ko jagatpratara kA zrasaMkhyAtavAM bhAga kari guNe, utkRSTa bheda ho hai / bahuri tAke Upara mahAskaMdha hai / tahAM utkRSTa nabhovargaNA teM eka paramANU adhika bhae, jaghanyabheda ho hai / bahuri isa jaghanya kI patya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIe, jo pramANa Ave, tArkoM jaghanya viSai milAye, utkRSTa mahAskaMdha ke paramANUni kA pramANa ho hai / jaise eka paMkti kari teIsa varmA kahIM / Age jo artha kalA, tisa hI kauM saMkocana kari tina vargalAni hI kA utkRSTa, jaghanya, madhya bhedana ko vA alpa - bahutva ko chaha mAyAni kari kaheM haiM -- paramANuvaggaNambhi Na, zravarukkastaM ca sesane zratthi / gej mahakhadhAraNaM varamahiyaM sesagaM guNiyaM // 566 // paramANuvargamAyAM na pravarotkRSTaM ca zeSake zrasti / grAhyamahAskaMdhAnAM varamadhikaM zeSakaM guNitam / / 566 / / TIkA - paramANu vargaraNA vidhe jaghanya utkRSTa bheda nAhIM hai; jAte hai / bahuri avazeSa bAIsa vargaraNAni viSe jaghanya utkRSTa bheda pAie haiN| 6 zraNa zrabheda tahAM grAhya i I
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 [ gommaTasara kA gAyA 227-268 kahie jIva ke grahaNa karane ke yogya asI je grAhAra, taijasa, bhASA, manaH, kArmAraNavargaraNA / ihAM zrAhAra vargaraNA te AhAra, zarIra, indro, sAsosvAsa e cyAri paryApti ho haiM / taijasa vargagA taM tejasa zarIra ho hai / bhASA vargaNA teM vacana ho hai | mano vargAta mana nipaje hai / kArmAraNa varmaNA teM jJAnAvaraNAdika karma ho haiM / tAteM ini paMca vargAta kauM grAhya vargagA kahI hai| ara eka mahAskaMdha, ini chahau vargaNAni kA utkRSTa tau apane-apane jaghanya teM ki adhika pramANa lIeM hai / ara avazeSa solaha vargaNAni kA utkRSTa bheda apane-apane jaghanya ko guNakAra kari gukhie, taba ho hai / siddhAtimabhAgo, paDibhAgo gANa jeTThaTThe / 'pallAsaMkhejjadimaM, aMtimakhaMdhassa jeTThaTTha // 57 // siddhAnaMtima bhAgaH, pratibhAgo brAhmANAM jyeSThArtham / palyA saMkhyeyamaMtima skaMdhasya jyeSThAryam // 5971 TIkA grAhya paMca vargaraNA, tinakA utkRSTa ke nimitta siddharAzi kA anaMtavAM bhAgamAtra pratibhAga hai / apane-apane jaghanya kI siddharAzi kA anaMtavAM bhAga dIe, jo pramANa hoi, titane jaghanya viSai milAeM, zrapanA-apanA utkRSTa bheda ho hai / bahuri aMta kA mahAskaMdha kA utkRSTa kA nimitta palya kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra pratibhAga hai | mahAMskaMdha ke jaghanya kI patya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIe, jo pramANa hoi, titanA jaghanya viSai mileM, utkRSTa mahAskaMdha ho hai / - saMkhejjAsaMkhejje, guNagAro so du hodi hu praNate / cattAri pragejjesu vi, siddhANamaNaMtimo bhAgo // 68 // saMkhyAtA saMkhyAlAyAM guNakAraH sa tu bhavati hi anaMtAyAm / catasRSu grAhyAsvaSi, siddhAnAmanaMtimo bhAgaH 5 TokA saMkhyAtAvaNA para asaMkhyAtANuvargaNA viSai apane-apane utkRSTa ko apanA-apanA jaghanya kA bhAga dIe, jo pramANa hoi, soI guNakAra jAnanA / isa guNakAra kari jaghanya kI guru, utkRSTa bheda ho hai / bahuri anaMtANuvargaraNA viSai para jIva kari grahaNa yogya nAhIM / asI cyAri agrAhya vargaraNA viSai guNakAra siddharAzi kA anaMtavAM bhAgamAtra hai / isakari jaghanya koM gurauM, utkRSTa bheda ho hai / I
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAnAmandrikA bhAvATIkA 1 [ 685 jIvAdoNataguNo,'dhuvAditiNhaM asaMkhabhAgo du / phalassa tayo tatto, 'asaMkhalogavahido micchI // 566 // jIpAdanaMtaguNo, dhruvAditisRNAmasaMkhyabhAgastu / paspasya tatastataH, asaMkhyalokAvahitA mithyA / / 599 // .. TIkA - bahuri dhruvAdika tIna vargaNAni virSe jIvasazi teM anaMtaguNA guraNakAra hai / yAkari jaghanya kauM guNe, utkRSTa ho hai / bahuri pratyeka zarIra vargaNA virSe palsa kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra guNakAra hai / yAkari jaghanya kauM guNa, utkRSTa ho hai| kAhe se ? so kahie haiN| pratyeka zarIra vargaNA virSe jo kArmAraNa zarIra hai / tAtai samaya prabaddha guriNatakarmAza jIva saMbaMdhI hai / tAteM jaghanya samaya prabaddha ke paramANU kA prasAraNa te yAkA pramANa palya kA ardhacchedati kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / tAkI sahanAnI -battIsa kA aMka hai / tAte ihAM palya kA prasaMkhyAtavAM bhAga kA guNakAra kahyA hai / bahAra dhruva, zanya vagaramA vi asaMsthAloka kA bhAga mithyAdRSTI jIvani kauM dIe, jo pramANa hoi, titanA guNakAra hai / yAkari.jaghanya kI guNeM utkRSTa ho hai| seddhii-suuii-pllaa-jgpaaraasNkhbhaaggunngaaraa| .. apappaNanavarAyo, ukkasse hoMti NiyameNa // 600 // zreNI-sUcI-palya, jagatpratarAsaMkhyabhAgaguNakArAH / prAtmAtmanovarAvRtkRSTe. bhavaMti niyamena // 6.00 // ... TIkA - jagacche zI kA asaMkhyAtavA bhAga, bahuri sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga, bahuri palya kA asaMkhyAtavAM bhAga; bahuri jagatpralara kA asaMkhyAtavAM bhAga e anukrama se kAdaranigodavarNaraNA aru zUnyavargamA para sUkSmavigoda dharaNAra nabhovargaNA ni virSa guNakAra hai| inikari-apane apane jaghanya kI guNa, utkRSTa bheda ho hai| ihAM zUnyavargaraNA viH sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga:guNakAra kahA hai so sUkSmanigoda vargaNA kA jaghanya eka dhATi bhaye utkRSTA zUnyavargaraNA ho hai; tAteM kahA hai / bahuri sUkSmanigoda vagaraNA virSe palyAlA asaMkhyAtavAM bhAga guNAkAra kahyA hai; so sAke utkRSTa kA kArmANa saMbaMdhI samayaprabaddha murigatakarmIza jIva saMbaMdhI hai / tAte kahA hai / ase e teIsa vargaraNA eka paMkti apekSA kahIM / aba nAnApaMkti apekSA kahie
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ 686 ( shshaa liigukhe g 06 hai / nAnA paMkti kahA ? jo e vargaNA kahIM, te vargaNA loka viSa vartamAna koI eka kAla meM ketI-ketI pAie hai ? aMsI apekSA kari kahai haiM - paramANu vargaraNA nai lagAi, sAMtaraniraMtaravargaNA paryaMta pandraha vargaNA samAna paramANUni kA skaMdharUpa loka virSe pudgaladravya kA jo pramANa, tAkara jo vargamUla, tAkA anaMta muNA kIe, jo pramANa hoi, titanI-titanI pAie hai| tahA~ itanA vizeSa hai jo Upari kichU ghATi-dhATi pAie hai. tahAM pratibhAgahAra siddharAzi kA anaMtavAM bhAga (mAtra) hai / so kahie haiM - - aNuvargaNA loka vijetI pAie haiM, tisa pramANa kauM siddharAzi kA anaMtavAM bhAga kA bhAga dIe, jo pramANa AyeM, titanA aNuvargaraNA kA parimANa meM ghaTAe, jo pramANa rahe, titanI dAya paramANU kA skaMdharUpa saMkhyAtANuvargaNA jagata virSe pAie hai| isakauM siddharAzi kA anaMtavA bhAga kA bhAga dIeM, jo pramANa pAvai, titanA tisa hI maiM ghaMTAie, jo pramANa rahai, titanI tIna paramANU kA skaMdha rUpa saMkhyAtANu vargaraNA loka virSe pAie hai / isa hI anukrama te eka-eka adhika paramANU kA skaMdha kA pramAraNa karate jahAM uskRSTa saMkhyAtANuvarmaNA bhaI, tahAM jo pramANa bhayA, 'tAko siddha rAzi kA anaMtavAM bhAga kA bhAga dIe, jo pramANa hoi, sitanA tisa hI maiM ghaTAe, jo avazeSa rahai, titanA jaghanya asaMkhyAsANu vargaNA loka virSe pAie haiN| yAkauM taiseM hI bhAga dei ghaTAe, jo pramANa rahai, titanI madhya prasaMkhyAtANu vargaNA kA prathama bheda rUpa vargaNA loka viSaM pAie hai| so ase hI eka-eka adhika paramANUni kA skaMdha kA pramANa anukrama te sAMtaraniraMtara vargaNA kA utkRSTa paryaMta jAnanA / sAmAnyapane sarva judI-judI vargaNAni kA pramANa anaMta pudgala rAzi kA varga mUla mAtra jAnanA / bahuri pratyeka zarIra vargaNA kA jaghanya tau pUrvokta prayoga kevalI kA anta samaya virSe pAie; so utkRSTa panai cyAri pAie haiN| bahuri utkRSTa pratyeka zarIra vargaNA svayaMbhUramaNa dvIpa kA dAvAnalAdipha virSe pAie; so utkRSTa parne prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa pAie hai| bahuri bAdara nigoda vargaNA kA jaghanya to pUrvokta kSIrae kaSAya guNasthAna kA aMta samaya virSe pAie; so utkRSTa parne cyAri pAie hai / para bAdara nigoda vargaNA kA utkRSTa mahAmatsyAdika virSe pAie; so utkRSTa parne prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa pAie hai| bahuri sUkSmanigoda vargaNA jaghanya tau vartamAna kAla virSe jala meM vA. sthala meM vA AkAza meM AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga. pramANa pAie hai, para sUkSmanigoda vargaNA utkRSTa bhI prAvalI kara -
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjJAnavadrikA bhASATokA ] [ 687 prasaMkhyAtavAM bhAga pramANa pAie hai / ihAM pratyeka zarIra, bAdaranigoda, sUkSmanigoda, ina tIna vittavargakhAni kA madhya bheda vartamAna kAla viSai asaMkhyAta loka pramANa pAie hai| bahuri mahAskaMdha vargaNA vartamAna kAla meM jagata viSai eka hI hai| so bhavanavAsIni ke bhavana devani ke vimAna ATha pRthvI, meru giri, kulAcala ityAdikani kA eka skaMdha rUpa hai / inhIM prazna jo jini ke prasaMkhyAta, asaMkhyAta yojanani kA, antara pAie; fafter eka skaMdha kaise saMbhava hai ? A sAka N uttara -- jo madhya viSai sUkSma paramANU hai, so ve vimAnAdika para sUkSma paramANU, tini sabani kA eka baMdhAna hai / tAteM aMtara nAhIM, eka skaMdha haiM / so aMsA o eka skaMdha hai, tAhI kA nAma mahAskaMdha hai // : hemikkarasaM puNa, rUvahiyaM uvarimaM jahaNaM khu / sia tevIsaviyappA, puggalavA hai jigadiTThA // 601 // zradhastanotkRSTaM punaH rUpAdhikamuparimaM jaghanyaM khalu iti trayoviMzativikalpAni pudgalavyApi hi jinadiSTAni // 601 // TIkA - teIsa vargeNAni viSai aNuvA binA avazeSa vargeNAni ke jo noce kA utkRSTa bheda hoi, tAmaiM eka adhika tAke Upara jo vargaraNA, tAkA jaghanya bheda ho hai / a~se teIsa vargaNA bheda ko lIe pudgala dravya, jinadevane kahe haiM / ini viSe pratyeka vargaraNA ra bAdaranigoda vargamA ara sUkSmaniyoMda vargagA e' tIna sacitta haiM; jIva sahita haiM, so inikA vizeSa kahie haiM bhae, prayoga kevalI kA aMtasamaya viSe pAiye asI jaghanya pratyeka vargaraNA, so loka viSe hoi bhI vA na bhI hoi, jo hoi to eka hI hoi vA doya hoi vA tIna hoi utkRSTa hoi tau cyAri hoi / bahuri jaghanya teM eka paramANU adhika jaisI madhya pratyeka varga, so loka viSa hoi vA na hoi; jo hoi to eka vA doya vA tIna vA utkRSTa parne vyAri hoi, bhaiMseM hI eka eka paramANu kA badhAva teM isa hI anukrama, teM. jaba anaMta aNA hoi, taba tAke anaMtara jo eka paramANU adhika vargaNA, so loka viSai hoi vA maiM hoi, jo hoi to eka vA doya vA tIna vA cyAri vA utkRSTapane pAMca hoMi / jaise eka eka paramANU baghateM anaMtavarmaNA paryaMta. paMca hI utkRSTa haiM / tAke anantari jo
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ --- 688 ] | gommaTasAra jIvakA gAyA 601 vargaNA so hoi vA na hoi, jo hoi tI ekA vA doya vA tIna vA utkRSTa chaha hoi / ase anaMtavargaNA paryaMta utkRSTa chaha hI hoi / bahuri isa hI anukrama te anaMta anaMta vargaNA paryaMta utkRSTa sAta, pATha, sAMta, chaha, pAMca, cyAri, tIna, doya vargaNA jagata virSe samAna paramANUni kA pramANa lIeM ho haiM / yaha yavamadhya prarUpaNA hai, jaise yava nAmA anna kA madhya moTA ho hai, tase ihAM madhya vi vargaNA ATha kahIM / pahile vA pIche thor3I thor3I kahIM / tAte yAkauM yavamAdhyA pharUpANA kahie hai / so yahu, prarUpaNA muktigAmI bhavya jIvani kI apekSA hai ? ase pratyeka vargaNA samhAna saMsArI jIvani ke na. pAie hai| . ihAM se prAgai saMsArI jIvani ke pAie asI pratyeka vargaNA kahiye haiM so pUrva kathana kIyA, tAke anaMtari pUrva pratyeka vargaNA te eka paramANa adhikatA lIeM, jo pratyeka vargaraNA so jagata virSe hoi, vAna hoi. jo hoi to eka kA doya vA tIna ityAdi utkRSTa zrAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa hoi / aseM hI anantavargaNA bhae, anaMtari jo pratyeka vargaNA, so loka virSe hoi vA na hoI,jo hoi tau eka yA doya vA tIna utkRSTa zrAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa pUrva pramANa te eka adhika hoha / ase anaMta anaMta vargaNA bhae, eka eka adhika pramANa utkRSTa virSe hotA jAya, jahAM yavamadhya hoi, tahAM tAI aseM jAnanA / yavamadhya virSe jetA paramANU kA skaMdharUpa pratyeka vargaNA bhaI, titane titane paramANani kA skaMdha rUpa pratyeka vargaNA jagata virSe hoi vA na hoi, jo hoi, to eka vA doya vA tIna utkRSTa prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa hoI / yahu pramANa isa te jo pUrvapramANa tAte eka adhika jAnanA / jaise anaMta vargaNA bhaeM, anaMtari jo vargaraNA bhaI, so jagata virSe hoi vA na hoi, jo hoi tau eka vA doya vA tIna utkRSTa pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAgapramANa hoI / so yahu pramANa yavamadhya saMbaMdhI pUrvapramANa te eka dhoTi jAnanA / a~se eka eka paramANU ke baMdhane se eka eka vargaNA hoi / so anaMta anaMtA vargaNA bhae. utkRSTa virSe eka eka ghaTAiye jahAM tAI utkRSTa pratyeka vargamA hoi, tahA~ tAI asa karanA / utkRSTa pratyekavargaNA loka virSe hoi vA na hoi, jo hoi tI eka vA doya vA tInaH utkRSTa prAvalI. kA asaMkhyAtavA bhAga pramANa hoi / jaise pratyeka vargaNa bhavya siddha, abhavya siddhani kI apekSA kahI / bahuri bAdaranigoda vargaNA kA bhI kathana pratyeka vargaNAvata jAnanA, kiMchu vizeSa nAhIM jaise pratyeka vargaNA virSe prayogI kA aMtasamaya virSe saMbhavatI jaghanya vargaNA, tAkI Adi dekari bhavya siddha apekSA kathanA kIyA hai / taise ihAM kSINakaSAyI kA aMta samaya virSe saMbhavatI tisakA zarIra ke Azrita jaghanya bAdaranigodavargaNA tAkauM
Page #692
--------------------------------------------------------------------------
________________ samparAmAnakA bhAvATIkA ] [ 66 Adi dekari bhavya siddha apekSA kathana jAnanA / bahuri sAmAnya saMsArI apekSA doU jAyage samAnatA saMbhava hai / bahuri sUkSmanimoda vargaraNA kA kathana kahie haiM-" . so ihAM bhavya siddha apekSA to kathana hai nAhIM / tAtai jaghanya sUkSmanigodavargaNA loka virSe hoi vA na hoi, jo hoi to eka vA doya vA tIna utkRSTa prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa hoi / Agai jaise saMsArIni kI apekSA pratyeka vargaNA kA kathana kIyA, taise hI yavamadhya tAI anaMtAnanta. varmaNA bhae, utkRSTa virSe eka eka badhAvanA / pIche utkRSTa sUkSmavargaNA paryaMta eka eka ghaMTAvanA / sAmAnyaparne sarvatra utkRSTa kA pramANa pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kahiye / ihAM sarvatra saMsArI siddha kauM yogya asI jo pratyeka bAdara nigoda, sUkSmanigoda vargaraNA tinikA yava prAkAra prarUpamA vi guNDahAni kA nIlAmila haiM ananta guNA jaannaa| nAnA guNa hAnizalAkA kA pramANa yavamadhya te Upari yA nIce pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa jaannaa| bhAvArtha-saMsArI apekSA pratyekavargaNA, bAdaranigodavargaNA, sUkSmanigodavargaNA virSe jo yavamadhya prarUparaNA kahI, tahAM loka virSe pAvane kI apekSA jete eka eka paramANU badhane rUpa je vargaNA bheda tini bhedani kA jo pramANa so to dravya hai / para jini vargagAni virSe utkRSTa pAcane kI apekSA samAnatA pAiye, tinikA samUha so nika, tinikA jo pramANa, so sthiti hai / bahuri eka guNahAni virSe nidhekani kA jo pramANa so garagahAni kA gaccha hai / tAkA pramANa jIvarAzi se ananta guNA hai / bahuri yavamadhya ke Upari vA nIce guNahAni kA pramANa, so nAnAguNahAni hai / so pratyeka prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra hai| ase dravyAdika kA pramANa jAni, jaiseM niSekani virSe dravya pramANa lyAvane kA vidhAna hai / taise utkRSTa pAvane kI apekSA samAna rUpa je vargaraNA, tinikA pramANa yavamadhya teM Upari vA nIce vaya ghaTatA krama lIe jaannaa| " ihAM prazna - jo ihAM to pratyekAdika tIna saMcita vargaraNAni ke anaMteM bheda kahe, eka eka bhedarUpa vargaNA loka virSe prAbalI kA asaMkhyAtavA bhAga pramANa sAmAnya parne kahI / bahuri pUrva madhyabhedarUpa sacittavargaNA sarva asaMkhyAta loka pramANa hI kahI so utkRSTa jaghanya binA sarva bheda madhyabheda virSe mAya gae; tahA~ asA pramANa kaiseM saMbhavai ?
Page #693
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66. gommaTahAra jIvakANDa mAvA 602.603. sAko samAdhAna -- ihAM sarvabhedani viSaM jaisA kahyA hai, jo hoi.bhI na bhI hoi, hoi to eka vA doya ityAdi utkRSTa prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa hoi / so nAnAkAla apekSA yaha kathana haiN| bahuri tahAM eka koI vivakSita vartamAna kAla apekSA vartamAna kAla viSaM sarva madhyabhedarUpa pratyekAdi vargaNA asaMkhyAta loka pramANa hI pAiye hai / adhika na pAie haiN| tini virSe kisI bhedarUpa "vargaNAni kI nAsti hI hai / kisI bhedarUpa vargaraNA eka prAdi pramANa lIeM pAie haiN| kisI bhedarUpa vargaNA utkRSTaparne pramANa lIeM pAiye hai ! asA samajhanA / isa prakAra teIsa vargaNA kA varNana kiiyaa| . puDhavI jalaM ca chAyA, cridiyvisy-kmm-prmaannuu| .. .. cha-viha-bheyaM bhariNayaM, poggaladavvaM jiNavahi // 602 // ::: pRthvI jalaM ca chAyA, caturidriyaviSayakarmaparamANavaH / bhaniyo bharagataM. pudgaladravyaM jinavaraiH // 6023 // ___TIkA - pRthvI para jala para, chAyA bhara netra binA cyAri indriyani kA viSaya ara kAraNa skaMdha para paramANU ase pudgala dravyaM chaha prakAra jinezvara devani kari kahyA hai| bAbarabAdara bAdara, bAdarasuhumaM ca suhumathUlaM ca / suhumaM ca suhumasuhumaM, dharAdiyaM hodi chanbheyaM // 603 // bAdarabAdaraM bAdaraM, bAdarasUkSmaM ca sUkSmasthUlaM ca / ___ sUkSma ca sUkSmasUkSma, gharAdika, bhavati SaDbhedam // 603 // .. - TIkA - pRthvIrUpa pudgala dravya bAMdarabAdara hai / jo pudgala skaMdha chedane kauM bhedane kau aura jAyage le jAne kauM samartha hUja, tisa skaMdha kauM bAdarabAdara kahie / bahuri jala hai, so bAdara hai, jo chedane kauM bhedane kauM samartha na hajai para aura jAyage le jAne kauM samartha haje, so skaMdha, bAdara jAnane / bahuri chAyA bAdara sUkSma haiM, je chedanebhedane aura Ayage le jAne kauM samartha na hUja, so bAdarasUkSma hai / bahuri netra binA cyAri indriyani kA viSaya sUkSma sthUla hai / bahuri kArmANa ke skaMdhaH sUkSma haiN| jo dravya dezAvadhi paramAvadhi ke gocara hoi, so sUkSma hai / bahuri paramANU sUkSmasUkSma hai| jo sarvAvadhi ke gocara hoi, so sUkSma sUkSma haiM /
Page #694
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnavikA bhASAkA 1 561 ihAM eka eka vastu kA udAharaNa kahA hai| so pRthvI, kASTha, pASANa ityAdi bAdarabAdara haiM / jala, taila, dugdha ityAdi bAdara hai / chAyA, zrAtapa, cAMdanI ityAdi bAdarasUkSma hai / zabda gandhAdika sUkSmabAdara hai / indriyagamya nAhIM, dezAvadhi paramAdadhigamya hohi te skaMdha sUkSya haiM / paramANU sUkSmasUkSma haiM, jaise jAnane / 3510 1 dhaM sayalasamatthaM, tassa va zraddha bharaNaMti deso ti addhaddha va padeso, zravibhAgI veva paramANU // 604 // skaMdha sakalasamartha, tasya cArdhaM bhavaMti dezamiti / pradezama vibhAginaM caiva paramANum // 604 // sa?" TIkA - jo sarva aMza kari saMpUrNa hoi, tArkoM skaMdha kahie / tAkA zrASA kI deza kahiye / tisa zrAdhA ke AdhA kI pradeza kahie / jAkA bhAga na hoi, tAka paramANU kahiye / MIRA bhAvArtha - vivakSita skaMdha viSe saMpUrNa te ekaH paramANU adhika prarthaM paryaMta to skaMdha saMjJA hai / artha teM lagA eka paramANU adhika cauthAI paryaMta deza saMjJA hai / cauthAI te lagAya do paramANU kA skaMdha paryaMta pradeza saMjJA hai / pravibhAgI ko paramANu saMjJA hai / iti sthAnasvarUpAdhikAraH / gaThANoggahakiriyAsAdhaNabhUdaM qhu hodi dhamma-tiyaM / areefrayA sAharaNabhUdo niyameNa kAlo du // 605 // // gatisthAnAvAkiyAsAdhanabhUtaM khalu bhavati dharmatrayam vartana kriyAsAdhanabhUta niyamena phAlastu ||6051 TokA - kSetra te kSetrAMtara prApta hone kauM kAraNa so gati kahiye / gati kA zrabhAva rUpa sthAna kahiye / avakAza viSai rahane ko avagAha khie| tahAM tesa matsyani ke gamana karane kA sAdhanabhUta jala dravya hai / taiseM gati kriyAvAna je jIva pudgala, fare gatikriyA kA sAdhanabhUta so dharmadravya hai / bahuri jaise paMthI janani ke sthAna karane kA sAdhana bhUta chAyA hai / taise sthAna kriyAvAna je jIva: pudgala, tinake sthAna kriyA kA sAdhana bhUta dharma dravya hai / bahuri jaise bAsa karanevAloM ke sAdhana bhUta.. - 1 !
Page #695
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 ] gommaTasAra joka gAthA 64 sA hai | se avagAha kriyAvAna je jIva - pudgalAdika dravya tinikai avagAha kriyA kA sAdhanabhUta prakAza dravya hai / ihAM prazna - jo bhayamAha kriyAvAna to jIva - pudgala haiM / tivikra ter yukta kA hai / bahuri dharmAdika dravya to niSkriya haiM, nitya sambandha ko dhare haiM, navIna nAhIM Ae, jinika avakAza denA saMbhava jaise ihAM kaise kahiye ? so kahIM avakAza tAkA samAdhAna - jo upacAra kari kahie haiM, jaise gamana kA prabhAva hote saMteM bhI sarva sadbhAvako apekSA AkAza ko sarvagata kahie haiN| taiseM dharmAdika dravyani ke avagAha kriyA kA prabhAva hote saMte bhI loka viSaM sarvatra sadbhAva kI apekSA avagAha kA upacAra kIjie haiM / MESOF D... P vahAM prazna - jo bhavakAza denA AkAza kA svabhAva hai, to jAdika ka pASAdi kA bhara bhIti ityAdika kari gaU ityAdikani kA rokanA kaise ho hai ! so rokanA tau dekhi rahe haiM / tAtai AkAza to tahAM bhI thA, pASANAdika ko ava kAzana dIyA, taba prakAza kA zravagAha detA svabhAvana rahyA " 53 "tahAM uttara - jo prAkAza to avagAha dei, parantu pUrvaM tahAM avagAha kari tiSTha hai, vajrAdika sthUla haiM, tAte paraspara roka haiM / yAmai zrAkAza kA zravagAha dene kA svabhAva gayA nAhIM; jAteM vahAM hI anaMta sUkSma pudgala haiM, te paraspara zravagAha dete haiM / bahuri prazna - jo jaise haiM to sUkSma vudgalAdikani ke bhI avagAhahetutva svabhAva AyA / AkAza hI kA asAdhAraNa lakSaraNa kaise kahie hai ? tahAM uttara - jo sarva padArthani ko sAdhAraNa pravagAhahetutvaH isa zrAkAza hI kA asAdhAraNa lakSaNa haiN| aura dravya sarva dravyani ko avagAha dene kI samartha nAhIM / ihAM prazna jo lokAkAza to sarva dravyani ko pravAha detA nAhIM, tahAM bhaisA lakSaNa kaise saMbhava ? Ri 1 ww tAkAM samAdhAna jo svabhAva kA parityAga hoi nAhIM / tahAM koI dravya hotA to mAha detA, koI dravya tahAM gamanAMdi na kareM, to zravamAha kauna ko dene tisakA to mAha dene kA svabhAva pAie hai| bahuri sarva dravyani ko vartanA kriyA starat bhUta free fra kAla havya hai / apI
Page #696
--------------------------------------------------------------------------
________________ sambantrika bhASAkA ] aNNoSNavayAreNa ya, jIvA vaTTati puggalANi puNo / behAdI - rivvattaNa-kAraNabhUdA hu niyameNa // 60 6 // anyonyopakAre va jIvA vartante pudgalAH punaH behAdiniryartanakAraNabhUtA hi niyamena // 66 // [ 63 TIkA - bahuri jIva dravya haiM, te paraspara upakAra kari pravartI haiN| jaise svAmI tau cAkara kI dhanAdika deveM hai, zraracAkara svAmI kA jaise hita hoi aru ahita kA niSedha hoi taise kara hai; so bhaiMseM paraspara upakAra hai / bahuri AcArya to ziSya ko ihaloka paraloka viSe phala ko denehArA upadeza, kriyA kA AcaraNa karAvanA se upakAra kareM hai / ziSya una prAcAryani ko anukUlavRtti kari sevA kara hai / jaise paraspara upakAra hai; jaise hI anyatra bhI jAnanA / bahuri cakAra taiM jIva paraspara anupakAra, jo burA karanA, tisarUpa bhI pravarte haiM vA upakAra - zranupakAra dIU rUpa nAhIM pravarte haiM / bahuri pudgala haiM, so dehAdika je karma, nokarma, vacana, mana, svAsosvAsa inike freeread kA niyama kari kAraNabhUta hai / so e pudgala ke upakAra haiM / ihA~ prazna - jo jinikA AkAra dekhiye se zradArikAdi zarIra, tinikoM pudgala kaho, karma to nirAkAra hai| pudgalIka nAhIM / 3 tahAM uttara - jaise godhUmAdika, anna jalAdika mUrtIka dravya ke saMbaMdha se paca teM godhUmAdika pudgalIka haiM / tese karma bhI lagur3a, kaTakAdika mUrtIka dravya ke saMbaMdha taiM udaya avasthArUpa hoI pace haiM, tAteM pudgalIka hI haiM / :. vacana doya prakAra hai - eka dravyavacana 2, eka bhAvavacana 2 / tahA~ bhAvavacana tau vIryA rAya, mati, zruta prAvaraNa kA kSayopazama para aMgopAMga nAmA nAmakarma kA udaya ke nimitta taiM ho hai / tAteM pudgalIka hai| pudgala ke nimitta binA bhAvavacana hotA nAhIM / bahuri bhAvakkhana kI sAmarthya ko dhare, asA triyAvAna jo zrAtmA, tAkari prerita huvA pudgala bacanarUpa pariraNa haiM, so dravyavacana kahie hai / so bhI pudgalIka hI hai, jAtai so dravyavacana karNa iMdriya kA viSaya hai, jo indriyani kA viSaya hai, so pudgala ho hai / .. vahAM prazna jo kara binA anya iMdriyani kA viSaya kyoM na hoi ? P 4 tahAM uttarI - jo jaise gaMdha nAsikA hI kA viSaya hai, so rasanAdika kari hyA na jAye / taise zabda kara hI kA viSaya hai, anya iMdriyani kari yogya nAhIM
Page #697
--------------------------------------------------------------------------
________________ 664 [ gommaTasAra zodhakA gAyA 606 ihAM tarka - jo vakhana amUrtIka hai, tahAM kahie hai, asA kahanA bhI prayukta hai, jAte vacana mUrtIka kari grahmA jAya haiM / yA mUrtIka dravya kari ruka hai vA naSTa ho hai; tAteM bhUrtIka hI hai / bahuri dravya bhAva ke bheda te mana bhI doya prakAra hai| tahAM bhAvamana tau labdhi upayoga rUpa hai, so kSayopazamAdika pudgalIka nimitta taiM ho hai / tAte pudgalIka hI hai / bahuri jJAnAvaraNa, vIryAtarAya kA kSayopazama para aMgopAMga nAmA nAmakarma kA udaya, inike nimitta te guNa - doSa kA vicAra, smaraNa, ityAdikarUpa sanmukha bhayA, jo AtmA, tAkauM upakArI je pudgala, so manarUpa hoi pariNavai haiN| tAteM dravyamana bhI pudgalIka hai| . ...ihAM koU kahai ki mana tau eka judA hI dravya hai, rUpAdikarUpa na pariNa haiN| aNUmAtra hai / tahAM prAcArya kahaiM haiM -'tIhi mana syauM prAtmA kA saMbaMdha hai ki nAhIM hai? jo saMbaMdha nAhIM hai to AtmA kauM upakArI na hoi, indriyani virSe pradhAnatA kauM ne dhara aura jo saMbaMdha hai to, vaha to aNUmAtra hai, so ekadeza virSe upakAra karegA anya pradezani virSe kaise upakAra kara hai ? .. . tahA~ tArkika kahaiM hai -- amUrtIka, niSkriya prAtmA kA eka pradRSTanAmA guNa hai| so adRSTa jo karma tAkA vaza kari tisa mana kA kumAra kA cakravata pari: bhramaNa karai hai, so asA kahanA bhI prayukta hai / aNUmAtra jo hoi tAke bhramaNa kI samarthatA. nAhIM / bahuri amUrtIka niSkriya kA adRSTa guNa kahA, so aurani ke kriyA kA prAraMbha karAvane kI samartha na hoI / jaise pavana Apa kriyAvAna hai, so sparza kari vanaspatI kauM caMcala kara hai, so yaha to aNUmAtra niSkriya kA guNa so pApa kriyAvAna nAhIM, anya kauM kaise kriyAvAna pravartAva hai ? tAteM mana pudgalIka hI hai| : bahuri vIryAtarAya para jJAnAvaraNa kA kSayopazama ara aMgopAMganAmA nAmakarma ke udaya, tIhi kari saMyukta jo AtmA, tAke nikasato jo kaMTha saMbaMdhI usvAsarUpa pavana, so prAraNa kahie / bahuri tohi pavana kari bAhya pavana kI abhyaMtara karatA nisvAsarUpa pavana, so apAna kahie / te prANa-apAna jIvitavya kauM kAraNa haiM / tAte upakArI haiM; so mana ara prANApAna e mUrtIka haiM / jAteM bhaya ke kAraNa bajrapAtAdika mUrtIka, tiniteM mana kA rukanA dekhie hai| bahuri bhaya ke kAraNa durgaMkAdika, tIhiM kari vA hastAdika te mukha ke pAcchAdana kari vA zleSmAdika kari prANa-apAna kA rukanA dekhiye hai, tAte, doU mUrtIka hI haiN| amUrtIka hoi tau mUrtIka kari, rukanA na - -
Page #698
--------------------------------------------------------------------------
________________ sambanjhAmanikA bhASATIkA saMbhava hai / bahuri tAhI te prAtmA kA astitva kI siddhi ho hai / jaise koI kASThAdika kari nipajyA pratibimba, so ceSTA karai tau tahAM jAnie yAmaiM tau svayaM zakti nAhI, veSTA karAnevAlA koI puruSa hai / taise acetana jaDa zarIra virSe jo prANApAnAdika ceSTA ho hai, tisa ceSTA kA preraka koI prAtmadravya avazya haiM / asa prAramA kA astitva kI siddhi ho hai / bahuri sukha, duHkha, jIvita, maraNa e bhI pudagala dravya hI ke upakAra haiM tahAM sAtA - asAtA vedanIya kA udaya to aMtaraMga kAraNa ra bAhya iSTa aniSTa vastu kA saMyoga inike nimitta te jo prItirUpa vA AtAparUpha holA, so sukha duHkha hai / bahuri Ayukarma ke udaya teM paryAya kI sthiti ko dhAratA jIva ke prAraNApAna kriyA vizeSa kA nAza na honA, so jIvita khie| prANApAna kriyAvizeSa kA uccheda honA, so maraNa kahie / so e sukha, duHkha, jIvita, maraNa mUrtIka dravye kA nimitta nikaTa hota saMtai ho ho hai ; tAte pudgalIka hI hai / bahuri pudgala hai, so kevala jIva hI kauM upakArI nAhIM, pudgala ko bhI pudgala upakArI hai| jaiseM kAMsI ityAdika koM bhasmI ityAdika para jalAdi kauM kataka phalAdika ara lohAdika ko jalAdika upakArI dekhie hai / jaise aura bhI jAnie he / bahuri praudArika, vaikriyika, AhAraka nAmA nAmakarma ke udaya se taijasa AhAra vargaNAM kari nipale tIna zarIra haiM, para sAsosvAsa hai / bahuri tejasa nAmA nAmakarma ke udaya se taijasa vargaNA teM nipajyA taijasa zarIra hai| bahuri kAraNa nAmA nAmakarma ke udaya te kAraNa vargaNA kari nipajyA kArmANa zarIra hai / bahuri svara nAmA nAmakarma ke udaya te bhASAvargaNA se nipajyA vacana hai / bahuri noiMdriyAvaraNa kA kSayopazama kari saMyukta saMnI jIva ke aMgopAMga .nAmA nAmakarma ke udaya se mana vargaNA te nipajyA dravya mana hai, ase e pudgala ke upakAra haiN| isa hI artha kI doya sUtrani kari kahaiM haiM .. AhAravaggaNArI, tiNNi sarIrANi hoti ussaaso| ...NissAso viya tejovaggaNakhaMdhAdu tejaMga // 607 // pAhAravaraNAt trINi zarIrANi bhavanti ucchavAsaH / nizvAso'pi ca tejovaraNAskandhAttutejo'Ggam // 607 // TokA - teIsa jAti kI vargaNAni virSe AhAraka vargaraNA se audArika, vaikriyika, pAhAraka tIna zarIra ho haiM / para usvAsa nizvAsa ho hai / bahuri taijasa vargaNA kA skaMdhani kari taijasa zarIra ho hai / . .
Page #699
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 666 1 [ gommaTasAra vikAsa gASA 6.8.610 bhAsa-maNa-vaggaNAko, kameNa bhASA maNaM ca kammAko / ' aTTha-viha-kammadavaM, hodi ti jiNehi riNaddiThaM // 608 // . ___ bhASAmanovargaraNAtaH kramamA bhASA manazca kArmaNataH / . . . . . aSTavidhadravyaM bhavatIti nirganiviSyam / / 6 / 8 / .. TokA -- bhASAvargaNA kA skaMdhani kari cyAri prakAra: bhASA ho hai / manovargaraNA kA skaMdhAna kariH dravyamana ho hai| kAriga vargasyA kA skaMpani kari pATha prakAra karma ho haiM, aseM jinadevane kahA hai| giddhataM lukkhataM, baMdhassa ya kAraNaM tu eyaadii| saMkhejjAsaMkhejjANaMtavihA Ni lukkhaguNA // 606 // snigdhatvaM rUkSasvaM, bandhasya cha kAraNaM tu ekAdayaH / saMkhyeyAsaMkhyeyAnantavidhA snigdharakSaguNAH // 609 // / ' TokA ---, bAhya abhyaMtara kAraNa ke vaza teM jo snigdha paryAya kA pragaTapanA kari cikaNAsvarUpa. hoi, so. snigdha hai| tAkA bhAvaM, so snigdhatva kahiye / bahuri rUkhArUpa hoI,so rUkSa hai; tAkA bhAva, so rUkSatva kahie / so jalaM vA chelI ko dUdha kA gAya kA dUdha, vA bhaisi kA dUdha vA UTaNI kA dUdha vA ghRta ini virSe snigdhaguNa kI adhikatA vA hInatA dekhie hai / para dhUli, vAla, reta vA tuccha pASANAdika inivirSe rukSaguNa kI adhikatA vA hInatA dekhie haiM / taise hI paramANU virSe bhI snigdha rUkSaguMNa ko adhikatA hInatA pAie hai ! te snigdha - rUkSaguNa dhaNukAdi skaMdhaparyAya kA pari gamana kA kAraNa ho haiN| bahuri cakAra tai. skaMdha te bichurane ke bhI kAraNa ho haiM / snigdharUpa doSa parimANani kA vA rUkSarUpa doya. paramANU kA eka rUkSa vA eka snigdha paramANU kA paraspara juDane rUpa baMdha hote dvayaNuka skaMdha ho hai| jaise saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMte parimANani kA skaMdha bhI jAnanA / tahA~ snigdha gaNa vo rUkSagaNaM aMzani kI apekSA saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta bheda kauM lIe hai| eyagaraNaM tu jaharaNaM, NiddhattaM biguNa-tiguNa-saMkhejjAs- / - saMkhejjANataguNaM, hoMdi tahA rukkhabhAvaM' ca // 610 // 1. snigdhamatvAcaH' tattvArthasUtra : adhyAya-4, sUtra-33 / LammaNSTAMOELAAMALNIRNATICSunarunic.....
Page #700
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArikA bhASAdIkA j aikaNaM tu dhanya, snigdhatvaM dvigurAtriguNasaMkhyeyA'-1 saMkhyeyAnantaguNaM bhavati tathA rUkSabhAvaM ca // 1610 // TIkA -- snigdha guNa jo eka guNa hai; sau jaghanya haiM, jAke eka aMza hoi, tAka eka guNa khie| tAkoM Adi dekari dviguNa, triguNa, saMkhyAtaguNa, asaMkhyAtaguNa anaMtaguNarUpa snigdha guNa jAnanA / tese hI rUkSaguNa bhI jAnanA / kevalajJAnagamya saba teM thorA jo snigdhatva rUkSatva, tAka eka aMza kalpi, tisa apekSA snigva rUkSa guraNa ke aMzani kA hA pramANa jAnanA / ' evaM guNasaMjuttA, paramANU AdivaggaNammiThiyA / joggadugANaM baMdhe, doNhaM baMdhI have niyamA // 611 // evaM saMyuktAH, paramArarAva prAdivargalAyAM sthitAH yogyaaratH banthe, dvayorbandho bhavetriyamAt // 61 // | ka TIkA - aseM snigdha - rUkSa guNa kari saMyukta paramANU te prathama aNu vargaragA viSaM tiSThe haiM / so yathAyogya doya kA baMdha sthAna viSe, tinahI doya paramANUni kA baMdha ho hai / niyamakari snigdha- rUkSa guraNa ke nimitta teM sarvatra baMdha ho hai / kichU vizeSa nAhIM / jaise koU jAnaigA, tAteM jahAM baMdha hone yogya nAhIM bhaiMsA niSedha pUrvaka jahAM baMdha hone yogya hai, tisa vidhi ko kahe haiM giddhaNiddhA Na bajmaMti, rukkharukkhA ya pomgalA / NilukkhA ya bati rUvArUvI ya poggalA // 612 // ferrefenagdhA na badhyante, rUkSarUkSAzca pudgalAH / ferrerna arora, rUpyarUpiNaca pudgalAH // 612 // TIkA - snigdha guNa yuktaM pudgalani kari snigdha guNa yukta pudgala baMdhai nAhIM / bahuri rUkSaguNayukta pudgalani kari rUkSa guNa yukta pudgala baMdhe nAhIM, so yaha kathana sAmAnya hai / baMdha bhI ho hai / so vizeSa Age kaheMge / bahuri snigdha guNa yukta
Page #701
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 668 j [ gommatAra povAra gApA 613.615 pudgalani kari rUkSa guNa yukta pudgala baMdhe haiN| bahuri tini pudgalani kI doya saMjJA hai - eka rUpI, eka arUpI : tini saMjJAni kI kahaiM haiN| .:: 'riNaddhidarolImajhe, visarisajAdissa samaguNaM ekk| . rUvi ti hodi saNNA, sesANaM tA arUvi si // 613 // snigdhetarAvalImadhye, visarazajAteH samaguNa ekaH / " rUpIti bhavati saMjJA, zeSANAM te arUpiraga iti // 613 // TIkA - snigdha-rukSa guragani kI paMkati, tinake viSa visadaza jAti kahie / snigdha ke ara rUkSa ke paraspara visadRza jAti hai, tAke jo koI eka samAna guNa hoi tAko rUpI aMsI saMjJA kari kahie hai / para samAna gurae binA avazeSa rahe, tinikoM prarUpI asI saMjJA kari kahie hai| : : tAho kauM udAharaNa kari kahaiM haiM... . " doguNaNiddhANussa ya, voguNalukkhANuga have ruyo| igi-tiguNAdi arUvI, rukkhassa vi taM va idi jANe // 614 // viguNasnigdhAraNozca dviguragarUkSANako bhavet rUpI / ... ekatriguNAdiH arUpo, rUkSasyApi tada va iti jAnIhi // 614 // TIkA - dUsarA hai guNa jAkai vA doya haiM guNa jAke asA jo dviguNa snigdha paramANU, tAkai dvi guNa rUkSa paramANU rUpI kahie, avazeSa eka, tIna, cyAri ityAdi guNa dhAraka paramANU arUpI kahie / ase hI dvi guNa rUkSANu ke dvi guNa snigdhANa rUpI kahie; avazeSa eka, tIna ityAdika guNadhAraka paramANU arUpI khie| Niddhassa giddheNa burAhieNa, lukkhassa lukkheNa durAhie / riNaddhassa lukkheNa havejja baMdho, jahaNNavajje visame same vaa|6153 - 1. 'guNasAmye sadazANAm' tattvArthabhUtra : adhyAya-4, sUtra-35 / .... .. 2. 'yadhikAdiguraNAnAMtu' tattvAryasUtra : pradhyAya-4, sUtra-36 2 na jaghanyaguNAnAm ||34||
Page #702
--------------------------------------------------------------------------
________________ samatrikA bhASATokA 1 free ferreer ferrer dvadhikena rUkSasya rUkSeNa dvadyadhikena / ferreta kSeNa bhavedbandho, jaghanyavajye viSame same yA // 615 // 3 TokA - snigdha aNu kA zrApa leM doya guNa adhika snigdha aNU sahita baMdha ho / bahuri rUkSa aNU kA prApate doya guNa adhika rUkSa praNU sahita baMdha hoi / bahuri free kA zrApa doya guraNa adhika rUkSa praNU sahita baMdha hoi / tahAM eka guNa saMhita jaghanya snigdha aNU vA rUkSa aNU tArke tIna guNa yukta paramANU sahita baMdha nAhIM yadyapi yahAM do aMza adhika hai, tathApi eka aMza yukta paramANU baMdhane yogya nAhIM; tAteM baMdha nAhIM ho hai / snigdha yA rUkSa paramANUni kA samadhArA viSe vA viSamadhArA far ale for aMza hote baMdha ho hai / tahAM doya, vyAri, chaha, ATha ityAdika doya doya baghatA aMza jahAM hoi, vahAM samadhArA viSai kahiye / bahuri tIna, pAMca, sAta, nava ityAdika doya doya baghatA aMza jahAM hoi, tahAM viSamadhArA viSai kahie / so samadhArA viSa doya aMza paramANu kara vyAri aMza paramAppU kA baMdha hoi / cyAri aMza paramANU ra chaha aMza paramANU kA baMgha hoi, ityAdika doya aMza adhika hoteM baMdha ho hai / bahuri fornare viSa tIna aMza paramANu kA paMca aMza paramANU sahita baMdha hoi, paMcA aMza paramANu kA sapta aMza paramANU sahita baMdha ho hai / aseM doya aMza adhika hoteM baMdha ho hai / baMdha hone kA artha yaha jo eka skaMdharUpa ho hai / bahuri samAna guNa ghareM jaise je rUpI paramANU tinikai paraspara baMdha nAhIM hai / jaise doya aMza eka ke bhI hoi, doya aMza dUsare ke bhI ho, to baMdha na hoi / bahuri sama gurudhAraka paramANU ara viSama gula dhAraka paramANU baMdha nAhIM / jaiseM doya aMza yukta paramANU kA paMca aMza yukta paramANU sahita baMdha na hoi / jAte ihAM doya adhika aMza kA abhAva hai| Niddhidare samavisamA dottigazrAdo duuttarA hoMti / ubhaye viya samavisamA sarisidarA hoMti paseyaM // 616 // snigdhetarayoH samaviSamA, dvitryAdayaH dvayuttarA bhavanti / ubhaye pi ca samaviSamA, sahazetare bhavanti pratyekam 2616|| + TIkA - snigdha rUkSa viSe doya yAdi doya baghatA tau sama paMkti viSai guNa jAnavA | doya, cyAri, chaha, mrATha ityAdika jAnane / zrAdi doya doya baghatA jAnanA / tIna, pAMca, sAta, nava zrara viSama paMkti viSe tIna ityAdika jAnanA / te sama
Page #703
--------------------------------------------------------------------------
________________ OURSHridad 7.. [gommaTasAra mInA gAya 617 ara viSama rUpI bhI ho hai / para arUpI bhI ho hai| jahAM donoM ke samAna guNa hoI so rUpI, jahAM samAna guNa na hoMi, so arUpI kahie / jaise snigdha - rUkSa kI sama paMkti viSaM doya guraNa ke doya guNa rUpI haiM, cyAri guNa ke cyAri guraga rUpI hai / chaha guNa ke chaha muraNa rUpI haiM / ityAdi saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMtaguNA paryaMta jAnane / bahuri doya guNaM ke doya guNa binA ara eka, tIna, cyAri, pAMca ityAdika arUpI haiN| ___ bhAvArtha -- eka paramANU doya guNa dhAraka hai / ara dUsarA paramANU bhI doya guNadhAraka hai / to tahAM tinaloM parahAra, pAjhare / gaura honASika guNa dhAraka paramANU kauM prarUpI jaisI saMjJA kahie / asa hI cyAri, chaha ityAdika virSe jaannaa| bahuri viSama paMkti virSe tInaH guNa ke tIna guNa, paMca guraNaM ke paMca guNa ityAdika :saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta paryaMta saMmA . guragadhAraka paramANU paraspara rUpI haiM / avazeSa honASika guNa dhAraka haiN| te paraspara alaMpI haiM, jaisI saMjJA kari kahiye hai / so sama para viSama doU paMktini virSe hI samAna guNa dhAraka rUpI paramANa, tinakai paraspara baMdhana ho hai / tattvArthasUtra viSa bhI kahA hai - 'guNasAmye sarazAnA yAkA artha yahu hIguNani kI samAnatA hote sadRza pAramANani ke paraspara baMdha na ho haiM / bahuri arUpI paramANUni ke yathocita svasthAna yA parasthAna virSa baiMgha ho haiN| snigdhe ara snigdha . kA, bahuri rUkSa ara rUkSa kA baMdha, so svasthAna baMdha kahie / snigdha para rUkSa kA baMdha hoi so parasthAna baMdha kahie / prAgai isa' hI artha kauM aura - prakAra kari kahaiM haiM-- do-ttiga-pabhavauttaragavesaraNaMtaradugANa baMdho du: giddhe lukkhe vi tahA vi jahaNNubhaye vi samvattha // 617 // vitriprabhaSadhu saragateSvanantaravikayoH bandhastu / snigdhe rukSe'pi tathApi jaghanyobhaye'pi sarvatra // 617 // TokA - snigdha virSe vA rUkSa vi samapaMkti virSe doya mAdi doya doya baghatA para viSama paMkti virSe tIna prAdi doya doya badhatA aMza krama kari pAie hai / tahAM anaMtara dvini kA baMdha hoI / kaise ? snigdha kA cyAri aMzabA rUkSa ko cyAri aMza - 1. saradAsUtra : adhyAya-5, sUtra-35 /
Page #704
--------------------------------------------------------------------------
________________ patrikA mATokA ] T twi sahita pudgala ke do aMza sahita rUkSa pula sahita baMdha hoI / vA paMca aMza snigdha kA kA rUkSa kA sahita pudagala ke snigdha tIna aMza yukta pudgala sahita baMdha hoi / aseM doya adhika bhaeM baMdha jAnanA / paraMtu eka aMzarUpa jaghanya guNa yukta viSe baMdha na ho / anyatra snigdha rUkSaM viSa sarvatra baMdha jAnanA / NiddhidaravaragANa, saMparaTThANe vi vi baMdha | bahiraMtaraMga - buhi, guNatara sagade edi // 618 // F snigdhetarAvaraguraNANuH svaparasthAne'pi na vadhArtham / bahiraMtaraMga hetubhirgu pAtara saMgate esi / / 618 / / 4 V ka A TIer - snigdha vA rUkSa tau jaghanya eka guNa yukta paramANU hoi, so svasthAna yA parasthAna viSai baMdha ke arthi yogya nAhIM hai / bahuri so paramANu, jo bAhya abhyaMtara kAraNa teM doya Adi aura aMzani ko prApta hoi jAi, to baMdha yogya hoi / tattvArtha sUtra viSe bhI kahA hai, 'na jaghanyaguNAnAM' yAkA artha yaha hI jo jaghanya guraMga vAraka pudgalani ke paraspara baMdha na ho hai / 3. NiddhidaraguraNA zrahiyA, hoNaM pariNAmayati baMdhammi saMkhejjAsaMkhejjA tapasANa khaMdhAraNaM // 616 // ferrer adhikA, honaM pariNAmayati baMdhe / saMkhyeyA saMkhyeyApravezAnAM skaMdhAnAm / / 619 // TIkA saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta pradezani ke skaMdha) tiniviSai snigdha guNa kSa guNaskaMdhA je doyA guruNa adhika hoMi, te baMdha kauM hota saMta hIna skaMdha kauM pariNamA haiM / jaise doya skaMdha haiM eka skaMdha viSai snigdhakA yA rUkSa kA pacAsa aMza hai / ara eka meM bAvana aMza hai ara tiniH doU skaMdhani kA eka skaMdha bhayA tau / jaiseM sarvatra jAnanA / tahAM pacAsa aMzavAle kauM bAvana aMza rUpa pariNAmAvai tatvArtha sUtra viSai bho kalA hai - 'vadhiko pAriNAmikA va yAko artha yaha hI jo baMdha hote adhika aze haiM, so hIna azani kI aparUpa pariNAmAvanahAre haiM / iti phalAdhikAraH / : 1. pariNAmi ca / tasthAsUtra : adhyAya sUtra- 37 //
Page #705
--------------------------------------------------------------------------
________________ ---- - mr.mmmmmr.makKerrediKArowtaineesm- MMMIG HTTAMIRCH mAsasya - pimmasAra jIvakA gAyA 620-622 ....... ase sAta adhikArani kari SaT dravya kahe / prAgeM paMcastikAyani kI kahaiM haiM--- savvaM chakkamakAlaM, paMcatthIkAyasaNNidaM hodi| :...:. kAle pavesapacayo, jamhA patthi ti NiddiDheM // 620 // dravyaM SaTakamakAlaM, paMcAstikAyasaMzitaM bhavati / . . " . kAle pradezapracayo, yasmAt nAstIti nirdiSTam // 20 // TokA - pUrva je SaT dravya kahe, te prakAlaM kahie kAla. dravya rahita paMcAstikAya nAma pAye haiM ! jAte kAla ke pradeza pracaya nAhIM hai / kAla eka pradeza mAtra hI hai / ara pudgalavat paraspara mila nAhIM; tAtai kAla ke kAyapaNAM nAhIM hai| je pradezani kA pracaya jo samUha tAkari yukta hauhi, te astikAya haiM; jaisA paramAgarma virSe kayA hai| - --- - - - - - - prA nava padArthani kI kahaiM haiM - . . . . . Nava ya padasthA jIvAjIvA tANaM ca puNNapAyadurga / pAsava-saMvara-Nijjara-baMdhA mokkho ya hoMti ti // 621 // nava ca padArthA jIyAjIvAH teSAM ca puNyapApadvikam / prAstravasaMvaranirjarAbaMdhA mokSazca bhavatIti // 621 // 1. .. TokA - jIva para ajIva e to doya mUla padArtha prara tinahI ke puNya para paoNpa do e padArtha haiM / ara puNya * pApa hI kA bhAnava, baMdha, saMvara; nirjarA, mokSaH e "pAMca padArtha; ase sarva mile hue e nava padArtha haiM / padArtha zabda sarvatra lagAvanA / jIva padArtha, ajIva padArtha ityAdi jAnanA / . jIvadugaM usaLaM, jIvA puNNA hu sammaguNasahidA / vadasahidA vi ya pAvA, tanvidarIyA havaMti ti // 622 // S HMA 1. uttaM kAlavijutaM gAyachA pama atyikAyA du / dravyasaMgraha mAyA saM. 23 / / 2. saMvara, nirjarA aura mokSa inake dravya bhora bhAva kI apekSA ho-do bheda haiN| dekho dravyasaMgraha gAcA saM. 34, 36, 37, lathA samayasAra gAthA 13 ko TIkA aadi|
Page #706
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAjJAnadhatikA bhAvAThIkA ] k i. joyadvikamuktArtha, jIvAH pujyA hi smyktvgunnshitaaH| .:. -TOP / . vratasahitA api ca, pApAstadviparItA bhavaMti // 622 // ... TIkA -- jIva padArtha ara ajIva padArtha to pUrve jIvasamAsa adhikAra virSe vA ihA SaTa dravya adhikAra viSaM kahaiM haiM / bahuri je samyaktva muraNayukta hoi ara vrata vakta hoI, te puNya jIvaM kahie / bahari inisyoM viparIta samyaktva vrata rahita jai jIvaM 2 pApa jIva niyamAdi zAdane / .. -rrr . tahAM guNasthAnani viSaM jIvani kI saMkhyA kahie haiM- tini virSe mithyAdRSTI ara sAsAdana e tau pApa jIva haiM; asA kaheM haiN| . micchAiTTI pAvA, NaMtANatA ya sAsaNaguNA vi| .. "; pallAsakhejjadimA, aNaaNNavaruvayamicchaguNA // 623 // mithyAdRSTayaH pApA, anatAnaMtAna sAsanaguraNA api . palyAsaMkhyeyA,mananyatarodayamithyAtvaguNAH // 623 // TokA - mithyAdRSTI pApI jIva haiM, te anaMtAnaMta haiM / jAte saMsArI rAzi maiM pratya guNasthAnavAloM kA pramANa ghaTAe, mithyAdRSTI jIvani kA pramANa ho|hai| bahuri sAsAdana guNasthAnavAle bhI pApa jIva hai; jAte anaMtAnubaMdhI kI. caukar3I virSe kisI eka prakRti kA udaya kari mithyAtva sadRza guraNa kauM prApta ho hai / te. sAsAdana vAle jIva palya ke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa haiM / micchA sAkyasAsaNamissAviradA duvAraNaMtA y| . pallAsaMkhejjadimamasaMkhaguNaM saMkhasaMkhaguNaM // 624 // mithyAH zrAvakasAsanamizrAviratA dvivArAnaMtAzca / palyAsaMkhyeyamasaMkhyaguNaM saMkhyAsaMkhyaguNam / / 624 // TIkA - mithyAdRSTI kiMcit Una saMsAra rAzi pramANa hai; tAta anaMtAnaMta haiN| bahuri dezasaMyata guNasthAnavAle jIva teraha koDi manuSyani kari adhika, tiryaMca 1.SadakhaNDAgama dhavalA : pustaka-3, pRSTha 10 / 2. SaTkhaNDAgama ghavalA : pustaka- pRSTha 63 /
Page #707
--------------------------------------------------------------------------
________________ 704] [ hommaTasAra jItrakANDa sapA 625-6.2.6 Tattopa dman palya ke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa haiM / ihAM anya' guNasthAna kathana kI apekSA palya ko tIna bAra prasaMkhyAta para eka bAra saMkhyAta kA bhAga jAnanA / bahuri sAsAdana guNasthAnavI jIya bAvana koDi manuSyani kari adhika itara tIna gati ke jIva dezasaMyamI tiryacani syoM asaMkhyAta guNe jAnane / ihAM palya ko doya bAra asaMkhyAta para eka bAra saMkhyAta kA bhAga jAnanA / bahuri mizra muNasthAnavI jIva eka sau cyAri koDi manuSyani kari sahita itara tIna gati ke jIva sAsAdana vAlI te saMkhyAtaguNe jaanne| ihAM palya ko doya bAra asaMkhyAta kA bhAma jAnanA / bahuri avirata guNasthAnavartI jIva sAvaM 'sI koDi manuSyani kari sahita itara tIna gati ke jIva mizravAloM meM prasaMkhyAta guNe jAnane / ihAM palya ko eka bAra prasaMkhyAtaM kA bhAga jAnanA / tiradhiya-saya-Naya-NaudI, chaNNaudI appamatta he koddii| paMcavaM ya teNaudI Nava-ThTha-bisaya-cchauttara pamadeH / / 625 // yadhikazatavanavatiH parAvatiH apramatte kottii| paMcava ca vinavatiH, navASTadvizataSaDuttaraM prmo||625|| TokA - pramattaguNasthAna virSe jIva pAMca koDi tirANavai lAkha aThayANave hajAra doya se chaha (56398206) haiM / bahuri apramatta guNasthAna virSe jIva tIna adhika eka sau ara ninyAnava hajAra arai china lAkhA para doya koDI (266661.03) itane haiN| gAthA virSe pahile apramatta kI saMkhyA kahI pramatta kI saMkhyA chaMda milane ke arthI kahI hai| ti-sayaM bhaNaMti keI, cauruttaramatthapaMcayaM keii| uvasAmaga-parimANaM, khavagANaM jAraNa tadduguNare // 626 // trizataM bhaNaMti kecita caturutamastacaka kecit / upazAmakaparimANa kSapakAraNoM jAnIhi taddhiguragam / / 626 // / TIkA - AThave, navai; dazave, gyAraveM 'guNasthAna upazama zreNIvAle jIvani kA pramANa keI prAcArya tIna se kaha haiM / keI tIna se cyAri kahaiM hai / keI pAMca ghATi "." 1. SaTapaNDAgama-pavalA : pustaka-3, pRSTha 10 gAthA saM.41. " 2.paTasaNThAgama-ghavalA: pUstaka-3, pRSTha 14, gAthAsaM.45
Page #708
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammAnanikA bhASAhIkA ] [705 ETi: para cyAri adhika tIna se kahaiM hai| tAke eka ghATi tIna sai bhae / bahuri pAThadai, nave, darzava, bArahaveM guNasthAnI kSapaka jIvani kA pramANa upazamakavAlauM haiM dUraNA he ziSya! sUjAni / , ihAM tIna se cyAri upazama zreNIvAle jIvani kI saMkhyA kA niraMtara pATha samayani virSe vibhAga kara haiM solasayaM, cauvAsaM, tIsaM chattIsa taha ya bAdAlaM / aDadAla cavaNaM, cauvAeM hoti uvasamargaH // 627 // SoDazakaM caviMzatiH, triMzat patrizat tathA ca dvaactvaariNsht| aSTacatvAriMzat ataHpaMcAzat catuHpaMcAzat bhavati upazamake // 627 // TIkA -bodhi meM aMtarAla na paDe ara upazama zreNI kauM jIdha mADe to pATha samayani virSe, utkRSTaparne ete jIva upazuma zreNI mAMDa, pahilA samaya teM lagAi AThavAM samaya paryaMta anukrama te solaha, cauIsa, tIsa, chattIsa, ciyAlIsa, aDatAlIsa, cauvana, cauvana jIva nirantara aSTa samayani virSe hoMhi (16, 24, 30, 36, 42, 48, 54, 54) / .... battIsaM aDavAlaM, saTThI bAvatlarI ya culasIdo / . . . chaNNaudI achuttara-sayamaThuttara-sayaM ca khavagesu2 // 628 // . dvAtriMzadaSTacasvAriMzata, SaSTiH dvAsaptatizca catarazItiH / . SaNNavatiH aSTottarazatamaSTottarazataM ca kSapakeSu // 628 // ..TokA - bahuri nirantara praSTa samayani virSe kSapaka zreNI ko mAMDe ase jIva upazama zreNIvAloM se dUNe jAnane / tahAM pahilA samaya meM lagAi anukrama se battIsa, aDatAlIsa, sAThi, bahattari, caurAsI, chinadai, eka sau ATha, eka sau pATha (32, 48, 60, 72, 84, 66, 108, 108) joSa niraMtara praSTa samayani virSe ho haiM / isa hI saMkhyA ko pATi bAdhi ko barobari kari pahile cauMtIsa mAMDe, pIche pATha samaya sAI bAraha-2 adhika mAMDe, tahAM Adi cauMtIsa (34) uttara bAraha (12) gaccha pATha 8, =-: - = - 2. paTavaNDAyama - pavalA : pustaka 3, pRSTha 11, gAthA . 42. 1.pavaNDAgama - bhaSalA : 'pustaka 3, pRSTha 62, gAthA-saM0 43,
Page #709
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aw e gommaTasAra sImakANDa gAyA hai someter+ir- --- - - - - 706 ] pAkA 'padabhegeNa vihINaM' ityAdika sUtra kari jor3a dIjie : tahAM gaccha pATha, tAmeM eka ghaTAeM sAta rahe, doya kA bhAga dIeM, sADhAtIna rahe, uttara kari guNeM riyAlIsa bhae, prAdi kari yukta kIeM, chihatari bhae, gaccha kari guNa, chaha se ATha bhae, so nirantara pATha samayani tira lapaka zreNI mAMDi kari jIva ekaThe hohiM, tinikA pramANa chaha se ATha jAnanA / bahuri upazamakani viSa Adi sataraha (17) uttara chaha (6) gaccha pATha (8) joDa dIe, tIna sai cyAri bhae, so pramANa jAnanA / advaiva saya-sahassA, achA-uMcI tahA saMhassAraNaM / saMkhA jogijiNANaM, paMca saya bi-uttaraM vade // 26 // aSTava zatasahasrANi, aSTAnatistathA sahasrANAm / saMkhyA yogijinAnA, paJcazatayusaraM vande // 629 // TIkA --- sayoga kevalI jinani kI saMkhyA ATha lAkha aThamANa hajAra pAMca se doya (898502) hai / tinikoM meM sadAkAla baMdI hN| ihAM nirantara pATha samayani virSe ekaThe bhae sayogI jina anya prAcArya apekSA siddhAMta virSe ase kahaiM haichasu sukhasamayesu tiriya tiSNi jIvA kevalamupAyayaMti dosu samayesu do do jIvA kevalamupAyayaMti evamaTThasamayesu saMcidajIvA bAvIsA havati // 1 // yAkA artha - chaha zuddha samayani virSa tIna tIna jIva kevalajJAna kI upajAve haiM / doya samayani virSe doya doya jIva kevalajJAna kauM upajAvai hai / jaise ATha samayani virSe ekaThe bhae jIva bAvIsa ho haiN| ... bhAvArtha --- kevalajJAna upajane kA chaha mahine kA aMtarAla hoi, taba bIci meM antarAla na paDai, aseM niraMtara ATha samayani virSa bAIsa jIva kevalajJAna upajA hai| ... so ihAM vizeSa kathana viSaM chaha rAzika ho hai| 1. paTakhaNDAyama - dhavalA pustaka 3, pRSTha, 66 gAthA saM:46 3 pAThabheda-paMcapadavittara jaann| . . .- .-. -...--
Page #710
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAnAtikA bhAvATIkA 1 -Lama - masan chaha rAzika kA yaMtra .. pramAraNarAzi phalarAzi icchArAzi labdhapramANa kevalI kevalI 22 mAsa 6, samaya kAla 40841chaha mAsa ATha samaya guNA kAla samaya kAla mAsa 6, samaya 40841 chaha mAsa pATha samaya guragA samaya 326720 samaya kevalI 22 kevalI 68502 326728 samaya kevalI samaya 326728/2 ASA kevalI 98502 samaya kevalI samaya 326728/4 cauthAI kebalI 898502 samaya kevalI samaya 326728 ma (AThavAM) bhAga kevalI 898502 tahAM bAIsa kevalajJAnI pATha samaya adhika 'chaha mAsa mAtra kAla virSe hoi, to ATha lAkha aThyANavai hajAra pAMca se doya kevalajJAnI kete kAla virSe hoi ? ase rAzika kIeM cAlIsa hajAra pATha se ikatAlIsa kauM chaha mAsa ATha samayani kari gaNa, jo pramAraNa hoi, titanA kAla kA pramANa prAva hai / bahari pATha samaya adhika chaha mAsa kAla virSe niraMtara kevala upajane ke ATha samaya haiM; tau pUrvokta kAla pramANa virSe kete samaya haiM ? aseM trairAzika kIe tIna lAkha chabbIsa hajAra sAta se aThAIsa samaya prAva haiM / bahuri ATha samayani virSe prAcAryani ke matani kI apekSA bAIsa bA cavAlIsa vA adhyAsI vA eka sau chihatari kebalazAna upajAve, to pUrvokta samayani kA pramANa virSe vA tisata AdhA virSe kA cauthAI virSe vA AThavAM bhAga virSe kete kevalajJAna upajAvai jaise cAri prakAra rAzika kIe kevalAni kA pramANa ATha lAkha aThyANavai hajAra pAca se doya prAva hai, jaiseM jAnanA / . .. bhAga eka samaya virSe yugapat saMbhavatI asI kSapaka kA upazamaka jIvani kI vizeSa saMkhyA gAyA tIni kari kahaiM haiM
Page #711
--------------------------------------------------------------------------
________________ HD.- [ gommaTasAra mokkA gAthA 630-632 ---.-- www -mon hoMti khavA igisamaye, bohiyabuddhA ya purisavedA ya / ukkasseNajhuttarasayappamA saggado ya dhudA // 630 // patteyabuddha-titthayara-sthi-NauMsaya-maNohiNAragajudA / vasa-chapaka-vIsa-dasa-vIsahAvAsaM jahAkamaso // 631 // jeTThAvarabahumajjhima-progAhaNagA du cAri advaiva / jugavaM havaMti khavagA, uvasamagA addhamedesi // 632 // visesayaM / bhavanti kSapakA ekasamaye, bodhitabuddhAzca puruSavevAzca / utkRSTenASTottarazatapramAH, svargatazca cyutAH // 630 // pratyekabuddhatIrthakarastrIpunapuMsakamano'vadhijJAnayutAH / dazaSaTakaviMzativaviMzatyaSTAviMzo yathAkramazaH / / 631 // . jyeSThAvarabahumadhyAmAvagAhA dvau catvAraH aSTava / yugapad bhavanti kSapakA, upazamakA arddhabheteSAm / / 632 // vizeSakam / TIkA - yugapat eka samaya viSa kSapaka zreNI vAle jIva ase utkRSTatA kari pAiye haiM / bodhita-buddha tauM eka sau ATha, puruSavedI eka sau pATha, svarga se caya kari manuSya hoi kSapaka bhae ase eka sau ATha, pratyeka buddhi Rddhi ke dhAraka daza, tIrthakara chaha, strI vedI bIsa, napuMsaka vedI daza, manaHparyayajJAnI bIsa, avadhijJAnI aThAIsa mukta hone yogya zarIra kI utkRSTa 'avagAhanA ke dhAraka doya, jaghanya avagAhanA ke dhAraka cyAri, sarva avagAhanA ke madhyavartI asI pravagAhanA ke dhAraka pATha ase e sarva mile huve cyAri se battIsa bhae / bahuri upazamaka iMni te Adhe sarva pAie / tAteM sarva mile huve doya se solaha bhae pUrva guNasthAnani virSe ekaThe bhae jIvani kI saMkhyA kahI thI, ihAM jaisA kahA hai - jo zreNI viSa yugapat utkRSTa hoMi tau pUrvokta jIva pUrvokta pramANa hoMi, adhika na hoN| 1. gAthA saM.630, 631 ke lie SaTkhaNDAga-pavalA pustaka ke pRSTha krama se 304, 311,321 aura 307, 320, 23 dekheN|
Page #712
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAkA ] yA sarvasaMyamI jIvana kI saMkhyA kahaiM haiM sattAvI atA chaNNavamajjhA ya saMjadA sadave | 'jali - mauliya- hattho tiyaraNasuddhe NamaMsAmi // 633 // madhyAna saMyatAH sarve / saptAdaya zraSTAntAH aMjalimaulikahastustrikaraNazuddhacA namasyAmi || 633 // { 9 TIkA - sAta kA aMka Adi kA aMka aMtara madhya viSe chaha nava ke aMka 8CCCCCS7 a~se likheM bhaI tIna vATi nava koDi saMkhyA tIhi pramANa je saMgramI chaThe guNasthAna teM lagAi caudahavAM guNasthAna paryaMta haiM / tinikoM aMjulI kari mustaka hasta lagAvata saMtau mana, vacana, kAyarUpa trikaraNa zuddhatA kari namaskAra maiM karoM hau / tahAM pramattavAle 56368206, apramattavAle 29666103, cyAryo guNasthAnavartI upazama zrIvAle 1166, pyAraghoM guNasthAnavartI kSapaka zra eNIvAle 2362, sayogI jina 868502, mile huve je (86969366) bhae te nava koDi tIna ghATi viSa ghaTAeM avazeSa pAMca se prayAsagarva rahe, te yogI jina jAnane / 7711 T Age cyAri gatini kA mithyAdRSTI, sAsAdana, mizra, avirata guNasthAnavartI faast saMkhyA kA sAdhaka patya ke bhAgahAra kA vizeSa kahe haiM jAkA bhAga dIjie arat bhAgahAra kahie so zrAge jo jo bhAgahAra kA pramANa kahaiM haiM; tisa tisakA palya ko bhAga dIjie, jo jo pramANa yAve, titanA titanA tahAM jIvani kA pramANa jAnanA | jahAM bhAgahAra kA pramANa thorA hoi, tahAM jIvani kA pramANa bahuta jAnanA / jahAM bhAgahAra kA prasAraNa bahuta hoi, tahAM jIvani kA pramANa thorA jAnanA / aseM eka hajAra ko pAMca kA bhAga dIe droya se pAveM, doya se kA bhAga dIe pAMca hI pAva ase jAnanA / so aba bhAMgahAra kahaiM haiM -- oghA- saMjaya missa sAsaNa- sasmAraNa bhAgahArA je / rUUNAvaliyAsaMkhejjeNiha bhajiya tattha Nikkhite // 634 // 1. ghaTakhaNDAgama - dhavalA pustaka 3, pRSTha 28, nirjarmAjidA samagurigadApamattarAsI pramatA ! 2. khaNDAgama - ghavalA pustaka ne puSTha 160-164 ---
Page #713
--------------------------------------------------------------------------
________________ Hatemarwaimadhe.vmanian AR TIMALAIM .". -. " mall - .... | gommaTasAra mauvakANDa gAyA 63 devANaM avahArA, hoti asaMkheNa tANi avahariya / tattheva ya pakkhitte, sohammIsAraNavahArA' // 635 // jummaM / prodhA asaMyatamizrakasAsanasabhIcA bhAgahArA ye| rUponAlikAsaMkhyAteneha bhaktvA tatra mikSipte // 634 // devAnAmavahArA, bhayaMti asaMkhyena sAnavAhRtya / .' tatraiva ca prakSipte, saudhrmeshaanaavhaaraa-635|| - TIkA - guNasthAna saMkhyA virSe pUrva jo asaMyata, mizra, sAsAdana kI saMkhyA virSe jo palya kI bhAgahAra kA hai, tinako eka ghATi prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIe, jo pramANa pAye, titanA titanA tina bhAgahArani meM milAe devagati virSe bhAgahAra ho haiM / lahAM pUrve asaMyata gaNasthAna virSe bhAgahAra kA pramANa eka bAra asaMkhyAta kahyA thA, tAkauM eka ghATi AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga. dIjiye, jo pramANa Avai, titane tisa bhAgahAra meM milAie, jo pramANa hoI, titanA devaMgati sambandhI asaMyata guNasthAna virSe bhAgahAra jaannaa| isa bhAgahAra kA bhAga palya kauM dIe, jo pramANa hoi, titane devagatithiH asaMyatta guNasthAnavI jIva haiN| jaise hI prAgeM bhI palya ke bhAgahAra jAnane / bahuri mizca virSe doya bAra asaMkhyAta rUpAra sAsAdana vi doya bAra asaMkhyAta para eka bAra saMkhyAta rUpa pUrva jo bhAgahAra kA pramANa kahyA thA, tisakA eka ghATi prAvalI kA prasaMkhyAMtavAM bhAga kA bhAga dIeM, jo jo pramANa Ade, titanA titanA tahAM milAe, devayati saMbaMdhI mizra vi vA sAsAdana virSe bhAgahAra kA pramANa ho hai| bahuri devagati. saMbaMdhI asaMyata kA mizra vA sAsAdana viSaM jo jo bhAgahAra kA pramANa kahyA, tisa tisakauM eka ghATi prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIeM, jo jo pramANa AvaM, titanA titanA tisa tisa bhAgahAra meM milAye, jo jo pramANa hoi, so so saudharma-IzAna saMbaMdhI avirata kA mizra - vA sAsAdana virSe bhAgahAra jAnanA / jo devagati saMbaMdhI avirata virSe bhAgahAra kA thA, tAkI eka ghATi prAvalI kA prasaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIeM, jo pramANa hoi, titanAM tisa bhAgahAra virSe milAe, saudharma - IzAna svarga saMbaMdhI asaMyata virSe bhAgahAra ho hai / isa hI prakAra mizra viSa vA sAsAdana virSe bhAgahAra jAnanA / mumn SAADADA gAlAmAmAkAramAnA kAmA samasyAmA - 1. padamaNDAyama -- eklA : pustaka-3, pRSTha 160-184
Page #714
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhyAnAdhikA bhASATokA } sohammesAraNahAramasaMkheraNa ya saMkharUvasaMguNide / uvAra asajada-bhassatha-sAsaNasammANa avahArA // 636 // saudharmazAnahAramasaMkhyena ca saMkhyarUpasaMguriyate / upari asaMyatamizrakasAsanasamIcAmavahArAH // 636 / / TokA - bahuri tAke Upari sanatkumAra - mAheMdra svarga hai / tahAM asaMyata virSe saudharma - IzAna saMbaMdhI sAsAdana kA bhAgahAra te asaMkhyAta muraNA bhAgahAra jAnanA / isa asaMyata kA bhAgahAra te cakAra kari asaMkhyAta guNA mitha virSe bhAgahAra jaannaa| yAta saMkhyAta guNA sAsAdana virSe bhAgahAra jaannaa| aAgeM isa guNane kA anukrama kI vyApti dikhAvai haiM-- . . sohammAdAsAraM, joisi-vnn-bhvnn-tiriy-puddhviisu| avirada-misse'saMkhaM, saMkhAsaMkhaguNa sAsaraNe dese // 637 // saudharmAdAsahasrAraM, jyotissivnbhvntirykpRthviissu| . aviratamizre'saMkhya saMkhyAsaMkhyaguNaM sAsane deze // 637 // TokA - saudharma - IzAna ke Upari sAnatkRmAra * mAhendra tai lagAi zatArasahasrAra paryaMta paMca yugala para jyotiSo para vyaMtara para bhavanavAsI ara tiryaMca para sAta naraka kI pRthvI ini solaha sthAna saMbaMdhI avirata virSe. ara mizra viSaM asaMkhyAta guNA anukrama jAnanA / para sAsAdana virSe saMkhyAta guNA anukrama jAnanA / para tiryaMca saMbaMdhI dezasaMyata virSe asaMkhyAta guNA anukrama jAnanA, so isa kathana ko dikhAie haiM sAnatkumAra - mAheMdra viSaM jo sAsAdana kA bhAgahAra kahyA, tIhisyoM brahmabrahmottara virSe asaMyata kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAteM mizra kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAte sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta guNA hai| saMkhyAta kI sahanAnI cyAri / 4 kA aMka hai / bahuri yAta lAMtara kApiSTha virSe asaMyata kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAta mitha kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAta sAsAdana kA bhAga PoNTROD 1. paTkhaNDAgama - dhavalA : pustaka 3, pRSTha saMkhyA 212 se 285 taka / 2. SaTkhapaDAgama - dhavalA : pustaka 3, pRSTha saMkhyA 282 se 285 taka /
Page #715
--------------------------------------------------------------------------
________________ - NOPStry HTRAOne- - -- 712 / yommaTasAra nauvakANDa gAyA 637 hAra saMkhyAta muraNA hai / bahuri yati zukra - mahAzukra virSe asaMyata kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAta mizra kA bhAgahIra asakhyAta guraNA hai / yAtai sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta gukhA hai / bahuri yAta zatAra-sahasrAra viSa prasaMyata kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAta mizra kA bhAgahAra asaMkhyAta guNI hai / yAta sAsAdana kA bhAga hAra saMkhyAta guNA hai / bahuri yAta jyotiSIni virSe asaMyata kA bhAgahAra asaMkhyAta guraNA hai / yAta mizra kA asaMkhyAta guNA hai / yati sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta guNA hai| bahuri yAta vyatarani virSe asayata kA bhogahAra asaMkhyAta guNA hai| yAta mizra ko bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAta sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta guNI hai| bahuri yAta bhavanavAsIni virSe asaMyata kI bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai| yati mizra kA bhAgahAra asaMkhyAta mulA hai| yAta sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta guNA hai| TRA .. .-. PARIWAND - - - -.-... . - bahari yati tiryaMcani virSe asayata kA bhAgahIra asaMkhyAta guNA hai| yAteM mizra kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAte sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta guNA hai| yAte tiryaMca virSe hI dezasaMyata kA bhAgahAra prasaMkhyAta guNA hai / so jo dezasaMyata virSe jo bhAgahAra kA pramANa hai, soI prathama naraka pRthvI virSe asaMyata kA bhAgahAra hai / yAteM mizra kA bhAgahAra prasaMkhyAta guragI hai / yAte sosAdana kA bhAgahAra saMkhyAta guNA hai / bahuri yAta dUsarI naraika pRthvI virSe asayata kA bhAgahAra asaMkhyAta guNI haiN| yAta mizra ko bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAta sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta guNI hai / bahuri yAta tIsarI naraka pRthvI virSe asayata kA bhAgahAra asaMkhyAta guraMgA hai| 'yAte mizra kA bhAMgahAra aMsakhyAta muragara hai / yAta sAsAdana kA bhAgahAra saMsthAta guNA hai / yAte cauthI naraka pRthvI virSe asaMyata kA bhAgahAra prasaMkhyAta guragA hai| yAta mizra kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAteM sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta guNA hai| bahuri yAte paMcama naraka pRthvI viSaM asaMyata kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAte mizra kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAtai sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta guNA hai| bahuri yAta SaSThama pRthvI virSe asaMyata kA bhAgahAra asaMkhyAta guraNA hai / yAta mizra kA bhAgahAra asaMkhyAta gussA hai| yAte sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta gaNA hai| bahuri yAteM saptama naraka pRthvI virSe prasaMyata kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai| yAta mizra kA bhAgahAra asaMkhyAla guragA hai / yAta sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta guNA hai|
Page #716
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyamjhAmapandrikA bhASATIkA AgeM pAnatAdi virSe tIni mAthAni kari kahaiM haiM--. carama-dharAsaNa-hArA ANavasammANa AraNappahadi / aMtima-gavejjataM, smmaannmsNkhsNkhgunnhaaraa||638|| caramadharAsanahArAdAnatasamIcAmAraNaprabhRti / aMtimaveyakAMtaM, samIcAmasaMkhyasaMkhyagaraNahArAH // 638 // TIkA - tIhi-saptama pRthvI saMbaMdhI sAsAdana ke bhAgahAra te pAnata-prANata saMbaMdhI avirata kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / bahuri yAta mAraNa-acyuta teM lagAi tavamAM graMyaka paryaMta daza sthAnakani virSe asaMyata kA bhAgahAra anukrama te saMkhyAta guNA saMkhyAta guNA jAnanA / ihA saMkhyAta ko sahanAnI pAMca kA aMka hai / tatto tANutAraNaM, vAmAraNamaNuddisAraNa vijyaadii| sammANaM saMkhaguNo, ANamisse asaMkhaguNo // 636 / / tatasteSAmuktAno, vAmAnAmanudizAnAM vijayAdi / samoco saMkhyaguNA, Anatamizre asaMkhyaguNaH / / 636 / / TIkA - tIhi aMtima veyaka saMbaMdho asaMyata kA bhAgahAra te pAnata-prAraNata yugala te lagAi, navamAM aveyaka paryaMta gyArahasyAnakani viSa vAme je mithyAdRSTI jIva, "tinikA saMkhyAta guNA, saMkhyAta guNA bhAgahAra anukrama teM jAnanA / ihAM saMkhyAta kI sahanAnI chaha kA aMka hai / bahuri tIhiM aMtima aveyaka sambandhI mithyAdRSTI kA 'bhAgahAra se navAnudiza vimAna vA vijayAdika cyAri vimAna, ini doU sthAnakani virSe asaMyata kA bhAgahAra saMkhyAta muraNA, saMkhyAta guNA kramateM jAnanA / ihAM saMkhyAta ko sahanAnI sAta kA aMka hai / bahuri vijayAdika sambandhI asaMyata kA bhAgahAra te aAnataprANata sambandhI mizra kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / satto saMkhejjaguraNo, sAsANasammANa hodi sNkhgunno| . uttATThANe kamaso, paNachassattaThThacadurasaMviTThI // 640 // 1.pakhaMDAMgama ghavalA : pustaka-3, pRSThaM saM. 285 / 2. SaTkhaNDAgama dhavalA: pustaka-3, pRSTha saM. 205 /
Page #717
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / ranMANTAR / mommadasAra morakANDa pApA 641 - -- --- - --- A - - - ---- --- - ..* -- . DRE . - " sataH saMkhyeyaguNaH, sAsanasamIcA bhavati saMkhyaguNaH / uttasthAne kramazaH paMcaSaTsaptASTacatuHsaMhaSTiH // 640 / / TIkA - tIhi Anata-prANata sambandhI mizra kA bhAgahAra te pAraNa-acyuta te lagAi navamA greveyaka paryaMta daza sthAnakani virSe mizra guNasthAna saMbaMdhI bhAgahAra anukrama te saMkhyAta guNA, saMkhyAta guragA jAnanA / ihAM saMkhyAta kI sahanAnI pATha kA aMka hai| bahuri aMtima aveyaka ke mizra kA bhAgahAra se prAnata * prAragata teM lagAi navamAM graMveyaka paryaMta gyAraha sthAnakani viSaM sAsAdana kA bhAgahAra anukrama te saMkhyAta guNA saMkhyAta guNA jAnanA / ihAM saMkhyAta ko sahanAnI cyAri / / / kA aMka hai| e kahe paMca sthAnaka, tinivirSe saMkhyAta kI sahanAnI kamateM pAMca, chaha, sAta, pATha, cyAri kA aMka jAnanA; so kahate hI Ae haiN| saga-saga-avahArehi, palle bhajide havaMti sgraasii| saga-saga-guraNapaDivaNNe saga saga-rAsIsu avaNive vAmA // 641 // svaphasvakAbahAraiH, palye bhakta bhayaMti svakarAzayaH / svakasvakamugapratipanneSu, svakasthakarAziSu apanIleSu vAmAH / / 641 // TIkA --- pUrva kahA jo apanA-apanA bhAgahAra, tinikA bhAga pakhya kauM doeM, jo jo pramANa Ave, titane-tittane jIva tahAM jAnane / bahuri apanA-apanA sAsAdana, mizra, asaMyata para dezasaMyata guNa sthAnani virSe jo-jo pramANa bhayA, tinikA joDa dIeM, jo-jo pramANa hoi, titanA-litanA pramANa apanA-apanA rAzi kA pramANa meM ghaTAeM, jo-jo avazeSa pramANa rahaiM, titane-titane jIva, tahAM mithyAdRSTI jAnane / tahAM sAmAnyapane mithyAdRSTI kiMcit Una saMsArI-rAzi pramANa haiN| sAmAnyapane devagati virSe Una kiMcit devarAzi pramANa mithyAdRSTI jAnane / saudharmAdika virSe jo-jo jIvani kA prasAraNa kahA hai, tahAM dvitIyAdi guraNa sthAna saMbaMdhI pramANa ghaTAvane ke nimitta kincit UnatA kIeM, jo-jo pramANa rahai, titane-titane mithyAdRSTI haiM / so saudharmAdika virSe jIvani kA pramANa kitanA-kitanA hai ? so gati mArgaNA virSe kahyA ho hai / ihAM bhI kichU kahie haiM saudharma - IzAnavAle ghanAMmula kA tRtIya vargamUla kari jagacacharaNI kI guNeM, jo pramANa hoi, titane haiM / sanatkumAra yugala Adika paMca yugalani virSe krama te jaga " - - --- . ''- - - - - -- -- N Tamarine - ------- -- - - - -- - --- - - - -- -
Page #718
--------------------------------------------------------------------------
________________ maa samyagjAmacantikA bhASAkA ] cchaNI kA nyAravAM, navamI, sAtavAM, pAMcavAM, cauthA vargamUla kA bhAga jagacche NI kauM dIeM, jo-jo pramANa Avai, titane-titane haiN| jyotiSI paNNaTThi pramANa pratarAMgula kA bhAga jagatpratara ko dIe, jo pramANa Avai, titane haiN| vyaMtara saMkhyAta pratarAMgula kA bhAga jagatpratara kI dIeM, jo pramANa Avai, titane haiM / bhavanavAsI dhanAMgula ke prathama vargamUla kari jagacchreNI kI guNa, jo pramANa prAde, titane haiM / tithaMca kiMcit Una saMsArIrAzi pramANa haiN| prathama pRthvI virSe nArakI panAMgula kA dvitIya vargamala kari sAdhika bArahA bhAga kari hIna jo jagacchaNI, tAkau guNeM, jo pramANa hoi, titane haiM / dvitIyAdika pRthvI virSe kramateM jagaccha No kA bArahvAM, dazavAM, AThavAM, chaThA, tIsarA, dUsarA vargamUla kA bhAga jagacchaNI kauM dIe, jo jo pramANa hoi, titace-tilane jAnane / ini sabani virSe anya muNasthAnavAloM kA pramANa ghaTAkne ke arthI kiMcit Una kIeM, mithyAdRSTI jIvani kA pramANa ho hai / bahuri pAnatAdika virSe mithyAdRSTI jIvani kA pramANa ihAM hI pUrva kahA hai / bahuri sarvArthasiddhi virSe ahamiMdra sarva asaMyata hI hai / te dravya srI manuSyaNI tinita tiguNe vA koI prAcArya ke mata kari sAta guNe kahe haiN| prAgeM manuSya gati virSe saMkhyA kahe haiM-- terasakoDI dese, bAvaNaM sAsaNe muraNedadhvA / missA vi ya taduguNA, asaMjadA satta-koDi-sayaM // 642 // trayodazakoTayo deze, dvApaMcAzat sAsane maMtavyAH / mizrA api ca tadvi guNA asaMyatAH saptakoTizatam // 642 // . TIkA - manuSya jIva dezasaMyata viSaM teraha koDi hai / bAvana koDi sAsAdana virSe jAnane / mizra virSe tinate duguNe eka sau cyAri koDi jAnane / asaMyata viSa sAtasai koDi jAnane aura pramattAdika kI saMkhyA pUrva kahI hai; soI jAnanI / aeNseM guNasthAnani virSe jIvani kA pramANa kahyA hai| jIvidare kammacaye, puNNaM pAvo ti hodi puNNaM tu| suhapayaDINaM davaM, pAvaM asuhANa davvaM tu // 643 // 1SaTstuNDAgama bhavalA: pustaka-3, pRSTha-252, bhAthA saM. 68 tathA pRSTha-254, mAyA saM. 70saka
Page #719
--------------------------------------------------------------------------
________________ timinaiminaCSCENDANmAnA Airi / pommaTa sAra mauvakAza gAthA 644.645 jIvetarasmin karmacaye, puNyaM pApamiti bhavaMti puNyaM tu / zubhaprakRtInAM adhyaM, pApaM azubhaprakRtInAM dravyaM tu // 643 // TIkA - jIva padArtha saMbaMdhI pratipAdana virSe sAmAnyaparne guNasthAnani virSe mithyAdRSTI para sAsAdana e to pApajIva haiM / bahuri mizra haiM te puNya-pAparUpa mizra jIva haiM; jAte yugapat samyaktva ara mithyAtvarUpa pariNae haiN| bahuri asaMyata tau samyaktva kari saMyukta haiM / para dezasaMyata samyaktva ara dezavata kari saMyukta haiM / ara pramattA'dika samyaktva para sakalavrata kari saMyukta hai| tAte e puNyajIva haiM / ase kahi, yAke 'anaMtari ajIva padArtha saMbaMdhI prarUpaNA kara haiN| tahAM karmacaya kahie kArmANaskaMdha, tisavirSa puNyapAparUpa doya bheda haiM / tAte ajIva doya prakAra hai / tahAM sAtA vedanI naraka binA tIna Ayu, zubha nAma, uccagotra e zubha prakRti haiN| tinikauM dravyapuNya kahie / bahuri ghAtiyA karmani kI sarva prakRti, asAtA vedanI, naraka pAyu, azubha nAma, nIca gotra e azubha prakRti haiM / tinikoM dravyapApa kahie / Asava-saMvaravakvaM, samayapabaddhaM tu NijjarAdadhvaM / tatto asaMkhaguNidaM, ukkassa hodi NiyameNa // 644 // prAstravasaMvaradravyam, samayaprabaddhaM tu nirjarAdravyam / tato'saMkhyaguNitamutkRSTaM bhavati niyamena // 644 / / TIkA - bahuri prAsrava dravya ara saMvara dravya samayaprabaddha pramANa hai; jAte eka samaya viSa prAstrava samayaprabaddha pramANa pudgala paramANu ni hI kA ho hai / bahuri saMbara hoi to titane hI karmani kA prAsrava na hoi, tAte dravya saMvara bhI titanA hI kaar| bahuri utkRSTa nirjarA dravya samayaprabaddha teM asaMkhyAta guNA niyama kari jAnanA; jAteM guraNazreNI nirjarA virSe utkRSTaparne eka samaya virSaM asaMkhyAta samayaprabaddhani kI nirjarA karai hai| baMdho samayapabaddho, kiMcUraNadivaDDhamesaguNahANI / mokkho ya hodi evaM, sadahivvA du taccaTThA // 645 // baMdhaH samayaprabaddhaH, kiMcidUnadvayardhamAtraguNahAniH / mokSazca bhavatyevaM, zraddhAtavyAstu tattvArthAH // 645 / /
Page #720
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAnAbhAvATIkA ] 2 20 TIkA bahuri baMdha dravya bhI samayaprabaddha pramANa hai; jAteM eka samaya viSai syAbaLa mANa kAhI kA baMdha ho haiM / bahuri mokSa dravya kiMcidUna dvaguNahAni kari guNita samayapraveddha pramANa hai; jAte prayogI ke carama samaya viSai guhAni kari guNita samayaprabaddha pramANa saMtA pAie / tisa hI kA mokSa ho hai; isa prakAra tatvArtha haiM, te zraddhAna karaNe, isa tasvArtha zraddhAna hI kA nAma samyaktva hai / zrA samyaktva ke bheda kaheM hai khoNe daMsaNamohe, jaM saddahaNaM suNimmala hoI / khAiya-sammatta, Nicca kamma kkhavaNa hetu // 646 // kSINe darzanamohe, vaDAnaM sunirmala bhavati / tAkisamyaktvaM nitye karmakSapasahetuH ||646 // TIka - mithyAtva mohanI, samyagmithyAtva mohanI, samyak mohanI para anaMtAbaMdhI kI caukar3I ina sAta prakRtini kA karaNalabdhirUpa pariNAmani kA bala se nAza hota saMta jo ati nirmala zraddhAna hoi, so kSAyika samyaktva hai / so pratipakSI karma kA nAza kari AtmA kA guNa pragaTa bhayA hai; tAteM nitya hai / bahuri samaya samaya prati guNazreNI nirjarA kauM kAraNa hai; tAteM karmakSaya kA hetu hai / 173 uktaM ca deerat are forbhadi ekkeya tabiyaturiyabhave / raMgAdi turiyabhavaM raga vissadi sesa sammaM ca // darzana moha kA kSaya hote, tIhi bhava viSe vA devAyu kA baMgha bhae tIsarA bhava viSe vA pahile mithyAvadazA viSe manuSya tiryaMca prAyu kA baMdha bhayA hoi to cauthA bhava va siddha pada ko prApta hoi, cauthA bhava ko ulaMbe nAhIM / bahuri anya samyaktvavat yaha kSAyika samyaktva vinaze bhI nAhIM ; tohisyoM nitya kA hai / sAdi akSayAnaMta hai | Adi sahita avinAzI aMta rahita hai; yaha artha jAnanA / 1. paTakhaNDAgama cabalA pustaka-1, pRSTha 367, yAcA saM. 213 /
Page #721
--------------------------------------------------------------------------
________________ 718 ] [ memasAra jIvakANDa gAthA 647e SHRAMKEEmentanaatma % E ims m mummmmmmmmmmmmmmm .::": - isa hI artha kauM kahaiM haiM vayararohiM vi hedUhi bi, iMdiyabhayaANaehiM rUvehiM / .. .:. bIbhacchajugaMchAhiM ya, telokkeNa vi raNa cAlejjo' // 647 // bacanairapi hetubhirapi iMdriyabhayAnItaH rUpaH / .....: : bIbhatsyajugupsAbhizca trailokyenApi na cAlyaH 3647 // TokA - zraddhAna naSTa hone kauM kAraNa ase kutsita vacanani kariH vA kutsila hetu dRSTAMtani kari kA iMdriyani kauM bhayakArI ase vikArarUpa aneka bheSa AkArani kari vA glAni kauM kAraNa asI vastu se nipajyA jugupsA, tina kari kSAyika samyaktva cale nAhIM / bahuta kahA kahie tIna loka mili kari kSAyika samyaktva ko calAyA cAheM to kSAyika samyaktva calAvane kauM samarthana hoi| so kSAyika samyaktva kauna ke ho hai ? so kahaiM haiM- ... dasaNamohakkhavaNApaTa Thavago kammabhUmijAdo hu| maNuso kevalimUle, piTThavago hodi sabvattha // 648 // . varzanamolakSapaNAprasthAyakaH karmabhUmijAto hisAra manuSyaH kevalipule, niSThApako bhavati sarvatra // 648 // .. " TokA - darzana moha kI kSapaNA kA prAraMbha to karmabhUmi kA upajyA manuSya hI kA kevalI ke pAmUla virSe hI ho hai / para niSThApaka sarvatra cyAracoM gati virSe ho hai / bhAvArtha -- jo darzana moha kA kSaya hone kA vidhAna hai, tisakA prAraMbha tau kevalI vA zrutakevalI ke nikaTa karmabhUmiyAM manuSya hI karai hai / bahuri so vidhAna hote maraNa ho jAya to jahAM saMpUrNa darzana moha ke nAza kA kArya hoi nivara, tahAM tAko niSThApaka kahie; so cyAryoM mati virSe ho hai| . . . AmaiM vedaka samyaktva kA svarUpa kahai haiMdasaNamohuvayAdo, upajjai jaM payatthasahahaNaM / calamaliNamagAdaM taM, bedayasammattamidi jANe // 646 // 1.SadakhaNDArama dhabalA : pustaka-1 pRSTha 367, gAthA saM. 214 / 2. SaTkhaNDAgama dhavacA : pustaka-1 pRSTha 318, gAthA saM. 215 /
Page #722
--------------------------------------------------------------------------
________________ R POARAM MDM Com sambazAmavAlikA mAvATIkA / 716 1. : .. darzanamohodayAdutpadyate yatpadArthazraddhAnam / calamalinamagADhaM tad vedakasamyaktvamiti jAnIhi // 649 // ......TIkA la. darzanamoha kA. bheda samyaktvamohanI, tAkA udaya kari jo tattvArtha zraddhAna cala kA mala vA agADha hoi, so vedaka samyaktva hai; asA tU jAni / cala, malina, agArDa kA lakSaNa pUrvaM guNasthAnaprarUpaNA virSe kahA hai / / mAgeM upazama samyaktva kA svarUpa para tisa hI kI sAmagnI kA vizeSa tIna gAthAni kari kahaiM haiM ... ... . . saNamohavasamado, upapajjA jaM payatthasaddahaNaM / .uvasamasammattamiNaM, pasaNNamalapaMkatoyasamaM // 650 // F : darzanamohopazamAdutpadyate yatpadArthazraddhAnam / . / upazamasamyaktvamivaM prasannamalapaMkatoyasamam // 650 // '. - Toko -- adaMtAnubaMdhI kI caukar3I para darzanamoha kA trika, ini sAta prakRtini ke udaya kA abhAva hai lakSaNa jAmA melA prayAsa jAma hone se kataka phalAdika te mala kardama ke nIce baiThane kari jala prasanna ho hai; tesai jo tasvArtha zraddhAna upajai, so yahu upazama nAmA samyaktva hai| khayauvasamiya-visohI, desaNa-pAugga-karaNaladdhIya / cattAri di sAmaNNA, karaNaM puraNa hodi sammante // 651 // kSAyopazamikavizuddhI, dezanA prAyogyakaraNalabdhI ca / catastro'pi sAmAnyAH karaNaM punarbhavati samyaktve // 651 // TIkA - samyaktva ke pUrva jaisA karma kA kSayopazama cAhie taisA honA, so kSayopazAmikalabdhi / bahuri jaisI vizuddhatA cAhie taisI honI, sare vizuddhilabdhi / bahuri jaisA upadeza cAhie taisA pAvanA, so dezanAlabdhi / bahuri paMceMdriyAdika rUpa yogyatA jaisI cAhie taisI honI, so prAyogyalabdhi / bahuri adhaH, apUrva, anivRttikaraNarUpa pariNAmani kA honA, so karaNalabdhi mAnanIM / ___ tahA~ cyAri labdhi lau sAmAnya haiM; bhavya-abhavya sarva ke ho haiM / bahuri karaNalabdhi hai, so bhavya kehI ho hai / so bhI samyaktva ara cAritra kA grahaNa virSe hI Entertainabandar
Page #723
--------------------------------------------------------------------------
________________ Hola lavorazi [ gommaTasAra okANDa vAcA 3562-6 bhAvArtha pyAri labdhi to saMsAra viSe zraneka bAra ho haiM / bahuri karalalabdhi kI prApti bhaeM samyaktva vA cAritra avazya ho hai / : Age upazamasamyak ke grahaNe ko yogya jo jIva tAkA svarUpa kahai haiMcadurgAdibhavo saraNI, pajjatto subhago ya sAgAro ! jAgA sallesso saladvigo sammugama // 652 // 720 -- caturgatibhavyaH saMjJI paryAptazca zuddhakazca sAkAraH / jAgarUka : sahalezyaH, salabdhikaH samyaktvamupagacchati // 652 // TIkA - jo jIva cyAri gati meM koI eka gati viSe prApta jaisA bhavya hoi, sainI hoi, paryApta hoi, maMdakaSAyarUpa pariNAmatA vizuddha hoi, styAnagRcaghAdika tIna nidrA te rahita hone taiM jAgatA hoi, bhAvita zubha tIna lezyAni viSe koI eka aar kA dhAraka hoi, karapalabdhirUpa raziyA hoza, baiThakIta batva ko prApta ho hai / samya + cattAri vi khettAI, zraugabaMdheraNa hoi sammattaM / aNuvadamahamvadAI, Na lahai devAugaM mottuM // 653 // arati kSetrANi AyuSkabaMdhena bhavati samyaktvam / aNuvrata mahAvratAni na labhate devAyuSkaM suktvA // 653 // - TIkA cyAri zrAyu viSai kisI hI parabhava kA Ayu baMdha kIyA hoi, tisa baddhA jIva ke samyaktva upajai, ihAM kichu doSa nAhIM / bahuri aNuvrata para mahA jisake devAyu kA baMdha bhayA hoi, tisahoM ke hoi / jo pahilaM nAraka, tiryaMca, manuSyAyu kA baMdha mithyAtva meM bhayA hoi, tau pIche aNuvrata, mahAvrata hoi nAhIM yaha niyama hai / +: ANTA en ya free patto, sammattAdo ya jo ya parivaDido / so sAsaNI tti yo, paMcamabhAveNa saMjuto // 654 // na ca midhyAtvaM prAptaH samyaktvatazca yazva paripatitaH / sa sAsana iti jJeyaH, paMcamabhAvena saMyuktaH / / 654 //
Page #724
--------------------------------------------------------------------------
________________ sambazAmanikA bhASATIkA ] -PAD TIkA -- jo jIva samyaktva se paDayA ara mithyAtva kauM yAvat prApta na bhayA, tAvat kAla sAsAdana hai; jaisA jAnanA / so darzana moha hI kI apekSA pAMcavAM pAraNAmika bhAva kari saMyukta hai, jAta cAritra moha kI apekSA anaMtAtubaMdhI ke udaya te sAsAdana ho hai, tAtai ihAM audavika bhAva hai / yahu sAsAdana judI hI jAti kA zraddhAna rUpa samyaktva mArgaraNA kA bheda jAnanA / sahahaNAsahahaNaM, jassaya jIvassa hoi tcces| birayAvirayeNa samo, sammAmiccho ti pAyavyo // 65 // . zraddhAnAzraddhAnaM, yasya ca jIvasya bhavati tattveSu / viratAviratena samaH, samyagmithyA iti jJAtanyaH // 655 / / TIkA -jisa jIva ke jIvAdi padArthani virSe zraddhAna vA prazraddhAna eka kAla virSe hoi, jaise dezasaMyata ke saMyama vA asaMyama eka kAla ho hai; taise hoi, so jIva samAniyASTI hai, aMgrA lAnanA / yaha samyaktva mArgaNA kA mitha nAmA bheda kahA hai| micchAiTThI jIvo, ubaiThaM pavayaMNaM Na saddahadi / saddahadi sambhAvaM, udaiThaM vA annuvilaiN||656|| mithyASTiIvaH upadiSTaM pravacanaM na zraddadhAti / zraddadhAti prasadbhAva, upadiSTaM vA anupadiSTam // 656 // TokA - mithyAdRSTI jIva jina kari upadezita ase prApta, pAgama, padArtha, tinikA zraddhAna karai naahiiN| bahuri kudevAdika kari upadezyA vA anupadezyA jhUThA Apta, Agama, padArtha, tinikA zraddhAna kara hai| yaha samyaktva mArgaNA kA mithyAtva nAmA bheda kahyA / ase samyaktva mArgaNA ke chaha bheda kahe / upazama, kSAyika, samyaktva kA vizeSa vidhAna labdhisAra nAmA graMtha virSe kahA hai / tAke anusAri ihAM bhASA TIkA virSe prAgeM kichU likheMge, tahAM jAnanA / AgeM samyaktva mArgaNA virSe. jIvani kI saMkhyA tIna gAthAni kari kahai haiMvAsapudhatte khaiyA, saMkhejjA jai havaMti sohamme / to saMkhapallaThiviye, kevaDiyA evamaNupAde // 657 //
Page #725
--------------------------------------------------------------------------
________________ 712 } varSayear kSAyikAH, saMkhyeyA yadi bhavaMti saudharme / tahi saMkhyayasthitike, kati evamanupAte ||657 // gommaTasara bIkANDa gAthA 658-659 -7 TIkA afre samyaktva bahuta kalpavAsI deva ho haiM / bahuri kalpavAsI deva bahuta saudharma - IzAna viSa haiM, tAteM kheN| jo pRthaktva varSa viSaM kSAyika samyakvI saudharma IzAna viSai saMkhyAta pramANa upaje to saMkhyAta palya kI sthiti viSai kitane upajeM ? aMsA trairAzika karanA / ihAM pramANa rAzi pRthaktva va pramANa kAla, phalarAzi saMkhyAta jIva, icchA rAzi saMkhyA palya pramANa, kAlaso phalata icchA ka gurauM, pramANa kA bhAga dIeM jo labdhi rAzi bhayara so kahaiM haiM saMkhAvalihidapallA, khaiyA tatto ya vevamuvasamayA / AmaNijasaMguliyA, asaMkhaguNahoNayA kamaso ||658 // saMkhyAvalihitapatyAH kSAyikAstatazca vedamupazamakAH / AvalyasaMkhyaguNitA, asaMkhyaguNahInakAH kramazaH 1658 / / -- TIkA so labdha rAzi kA pramANa saMkhyAta bAvalI kA bhAga patya kI dIeM, jo pramANa hoi, tisanA AyA, so titane hI kSAyika samyagdRSTI jAnane / bahuri ina prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kari guNai, jo pramANa hoi, titane vedaka sabhya dRSTI jAnane / bahuri kSAyika jIvAM kA parimANa hI teM asaMkhyAta guNA ghATi upazAma samyagdRSTI jIva jAnane / pallAsaMkhejjadimA, sAsANamicchA ya saMkhaguNidA hu / missA tahiM vihoNo, saMsArI vAmaparimANaM // 656 // patyAkhyAtAH, sAsana mithyAzca saMkhyagukhitA hi / mizrAstavihInaH saMsArI vAmaparimANam ||656 // TIkA - palya ke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa sAsAdana, teI mithyAtI sAmAnya haiM, tinakA parimANa hai, tinateM saMkhyAta guNe samyagmithyAdRSTI jIva hai / bahuri ina paMca samyaktva saMyukta jIvani kA milAyA hUvA parimANa kI saMsArI rAzi meM ghaTAeM, jo pramANa avazeSa rahe, titane vAma kahie midhyAdRSTI, tinikA parimANa hai /
Page #726
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAnA bhASATokA ] aba ihAM nava padArthani kA parimANa kahie haiM jIva dravya tI dvirUpadhArA viSaM kahe apane pramANa lIe haiM / vahuri ajIvaviSai pudgala dravya jIvarAzi te anaMta guNe haiM / dharmadravya eka hai / adhamaMdravya eka hai / cAkAza dravya eka hai / kAladravya jagacche gI kA dhana, jo loka, tIhiM pramANa hai / so pudgala kA parimANa viSai dharma, adharma, AkAza, kAla kA parimANa milAeM, ajIva padArtha kA parimANa ho haiM / [ 723 bahuri asaMyata ra dezasaMyata kA parimANa milAe, tina viSai pramattAdikani kA pramANa saMkhyAta milAe jo pramANa hoi, titane puNya jIva haiM / bahuri kiMci dUna dUdhaguNahAni kari guNita samayaprabaddha pramANa karma paramANUni kI sattA hai tAke saMkhyAtaveM bhAgamAtra zubha prakRtirUpa prajIva puNya haiM / bahuri mizra apekSA kichU adhika jo puNya jIvani kA pramANa, tArkoM saMsArI rAzi meM ghaTAeM, jo pramANa rahe, titane pApa jIva haiM / bahuri yardhaguNahAni kari guNita samayabaddha kI saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahAM eka binA bhAra gaNa gura paTTatirUpa bhajIva pApa haiM / bahuri prAtrava padArtha samayaprabaddha pramANa hai| saMvara padArtha samayabaddha pramANa hai / nirjarAdravya guNazreNI nirjarA viSa utkRSTapane jitanI nirjarA hoi tIhi pramANa hai / baMdha padArtha samayabaddha pramANa hai / mokSadravya dvaya guNita samayaprabaddha pramANa hai / iti AcArya zrI nemicandra viracita gommaTasAra dvitIya nAma paMcasaMgraha graMtha kI jIvatasvapradIpikA nAma saMskRta kI TIkA ke anusAri samyagjJAnacaMdrikA nAmA bhASATIkA viSe jovakANDa virSa prarUpita je bIsa prarUpaNA tinavi samyaktvamArgA prarUpaNA nAma satarahavAH adhikAra saMpUrNa bhayA // 17 // jo upadeza sunakara puruSArtha karate haiM, ve mokSa kA upAya kara sakate haiM aura jo puruSArtha nahIM karate ve mokSa kA upAya nahIM kara skte| upadeza to zikSAmAtra hai, phala jaisA puruSArtha kare, jaisA lagatA hai / mokSamArga prakAzaka- pradhyAya 6-pRSTha- 310 - 1
Page #727
--------------------------------------------------------------------------
________________ aThArahavAM adhikAra : saMjJImArgaNA ari rajavighna vinAzakara, amita catuSTaya thAna / zata iMdrana kari pUjya pada, dyo zrI aura bhagavAna // 18 // Mr. K Age saMzI mArgaNA haiM haiM joiMdiyazrAvaraNakha zroksamaM tajjabohaNaM sapaNA / sA jassa so dugI, idase sesi diavaboho // 660 // noiMdriyAvaraNa kSayopazamastajjabodhanaM saMjJA / sAthasya sa tu saMjI, itaraH zeSetriyAvanodhaH // 660 // TokA - no indriya jo mata, tAke AvaraNa kA jo kSayopazama tIhikari utpanna bhayo jo bodhana, jJAna, tAkI saMjJA kahie / so saMjJA jAke pAie tAkI saMzo kahie hai / mana-jJAna kari rahita avazeSa yathAsaMbhava indriyani kA jJAna kari saMyukta jo jIva, so prasajJI hai / t sikkhA kariva desAlAvagAhI manovalaMbaraNa / jo jovo so sampaNI, tavvivarozro asaNNI du // 661 // zikSAyopadezAlAgrAhI manovalaMbena / yo jIvaH sa saMjJI, tadviparIto'saMjJI tu / / 661 // TIkA - hita-ahita kA karane tyajanerUpa zikSA, hAtha-pama kA icchA kari calAne zrAdirUpa kriyA, cAmaThI ( beMta ) ityAdi kari upadezyA vadhavidhAnAdika so upadeza, zlokAdika kA pATha so AlApa, inikA grahaNa karaNArA jo mana tAkA avalaMbana kari krama teM manuSya vA baladha vA hAthI vA sUvA ityAdi jIva, so saMjJI nAma haiM / bahuri isa lakSaNa te ulaTA lakSaNa kA jo jIva, so prasaMjJI nAma jAnagA / momaMsadi jo puvaM, kajjamakajjaM ca taccamidaraM ca / farala NAmeNedi ya, samaNo zramaNo ya vivarIdo ||662 //
Page #728
--------------------------------------------------------------------------
________________ Join sadhyAjAnacandrikA prasATIkA [ 725 EES idakupsindar ..v mImAMsati yaH pUrva, kAmakArya ca tattvamitaracca / zikSale nAmnA eti ca, sabhanAH zramanAzva viparItaH // 662 // TIkA - jo pahila kArya - akArya kI vicAre, tatva - pratattva kauM sIkhe, nAma kari bulAyA huvA pAvai, so jIva mana sahita samanaska, saMjJI jAnanA / isa lakSaNa te ulaTA lakSaNa kI jo dharai hoi, so jIva mana rahita amanaska asaMjJI jAnanA / ihAM jIvani kI saMkhyA kahaiM haiM - ..... devehi sAdirego, rAsI saNNINa hodi parimANaM / teNUNo saMsArI, savvesimasaNNiAjIvANaM // 663 // devaiH sAtireko, rAziH saMjinAM bhavati parimANam / .. tenonaH saMsArI sarveSAmasaMzijIvAnAm / / 663 // TIkA - cyAri prakAra ke devani kA jo pramANa, tinita kicha adhika saMzI jIvani kA pramANa hai / saMjJI jIvani virSe deva bahuta haiM / 'tinivirSe nAraka, manuSya, paMceMdrI sainI tiryaMca milAe saMjJI jIvani kA pramANa ho hai / isa pramANa kauM saMsArI jIvani kA pramANa meM ghaTAeM, avazeSa sarva asaMjI jIvani kA pramANa ho hai / iti prAcArya zrInemicandra viracita gommaTasAra dvitIya mAma paMcasaMgraha pratha kI jIvatattvapradIpikA nAma saMskRta TIkA ke anusAri samyamjhAna candrikA rAma bhASA TIkA virSa jIvakANDa viSa prarUpita je bIsa prarUpaNA, tinivirSe saMjJI mArgaNA - prarUpaNA nAmA aThArahavAM adhikAra saMpUrNa mayA // 18 / / tasvanirNaya karane meM upayoga na lagAve yaha to isI kA doSa hai| tathA | puruSArtha se tasvanirNaya meM upayoga lagAde taba svayameva hI moha kA prabhAva hone para sasyatvAdi rUpa mokSa ke upAya kA puruSArtha banatA hai| . - mokSamArga prakAzaka : adhyAya 6, pRSTha-311 --- - -
Page #729
--------------------------------------------------------------------------
________________ unnIsavAM adhikAra : AhAra-mArgaNA mallikusuma samagaMdhajuta moha zavahara malla / bahiraMtara zrIsahita jina, malli harahu mama zalla / / 19 / / prAgai prAhAra-mArgaNA kahaiM haiMudayAvaNNasarIrodayaMNa taddehavayaNacittANaM / / NokambhavaggaNANaM, gahaNaM AhArayaM NAma // 664 // udayApanazarIrodayena tadehavacanacittAnAm / nokarmavargaNAnAM, graharaNamAhArakaM nAma // 664 // TokA - audArika, vaikriyika, AhAraka ina tIna zarIra nAmA nAmakarma viSa kisI ho kA udaya kari jo tisa zarIrarUpa vA vacanarUpa kA dravya manarUpa hone yogya jo nokarma vargaNA, tinikA jo grahaNa karanA, so AhAra asA nAma hai| .. prAharadi sarIrANaM, tiNhaM eyadaravaggaNAmro ya / bhAsAmaNANa NiyavaM, tamhA AhArayo bhnniyo||66|| AhArati zarIrANAM trayANAmekataravargaNAzca / bhAsAmanasonityaM tasmAdAhArako bhariNataH // 665 // TokA - audArikAdika zarIrani viSaM jo udaya AyA koI zarIra, tIhi rUpa pAhAravargaNA, bahuri bhASAvargaNA, bahuri manovargaNA ina vargaraNAni kauM yathAyogya jIvasamAsa virSe yathAyogya kAla virSe yathAyogyaparne niyamarUpa prAharati kahie grahaNa kara, so AhAra kasA hai| viggahagadimAvaNNA, kavaliNo samugdhado ayogI y| / siddhA ya agAhArA, sesA pAhArayA jIvA // 666 // vigrahagatimApannAH, kelinaH samudghAtA ayoginazca / siddhAzca anAhArAH, zeSA pAhArakA jIyAH // 666 / / . - -O RIE%3D%3D - -
Page #730
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAnapatrikA bhASATokA | 027 TokA - vigrahagati kauM je prApta bhae, jaise cyAraghoM gativAle jIva, bahuri pratara ara lokapuraNarUpa kevala samudghAta ko prApta bhae ase sayogI- jina, bahuri sarva ayogI- jina, bahuri sarva siddha bhagavAna e sarva anAhAraka haiM / avazeSa sarva jIva zrAhAraka hI haiM / so samudghAta ke prakAra hai ? so kahaiM haiM arrearraguvviyo ya maraNaMtiyo samugdhAvo / jAhAro chaTTho, sattamajho kevalINaM tu // 667 // | deareerrafoners, mAraNAMtikaH samudghAtaH / tejaAhAraH SaSThaH saptamaH kevalinAM tu // 2667 // TIkA - vedanA, kaSAya, vaikriyika, mAraNAMtika taijasa, chaThA zrAhAraka, sAtavAM kevala e sAta samudghAta jAnane / inikA svarUpa lezyA mArgaNA viSe kSetrAdhikAra meM kahA thA, so jAnanA / samudghAta kA svarUpa kahA, so kahaiM haiM mUlasarIramachaMDiya, uttaradehassa jIvapaDassa / NiggamaNaM dehAvo, hodi samugdhAdaNAmaM tu // 668 / / mUlazarIramatyaktvA uttarabehasya jIvasya / nirgamanaM dehAdbhavati samuddhatinAma tu ||668 // TIkA - mUla zarIra kI to chor3e nAhIM, bahuri kArmANa, tejasarUpa utara zarIra sahita jIva ke pradeza samUha kA mUla zarIra teM bAhya nikasanA, so samudghAta jaisA nAma jAnanA / zrAhAramAratiya dugaM pi niyamerA egadisigaM tu / dasa-disi gadA hu selA, paMca samugdhAdayA hoMti / / 666 // AhAramAraNAMtika dvikamapi niyamena ekavizikaM tu / darzAdizi gatAhi zeSAH paMca samudghAtakA bhavati ||669 // |
Page #731
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE / yogbhaTasAra pauvakALa mAyA 670.676 TokA - pAhAraka ara mAraNAMtika e doU samuddhAta to niyama kari eka dizA kauM ho prApta ho haiM; jAte ina viSaM sUcyaMgula kA saMkhyAtavAM bhAga pramANa hI uMcAI, caur3AI hoi / para laMbAI bahuta hoi / tAteM eka dizA kauM prApta kahie / bahuri avazeSa paMca samudghAta rahe, te dazoM dizA kauM prApta haiM, jAte ini virSe yathAyogya laMbAI, caur3AI, uMcAI sarya ho pAie hai| AmaiM AhAra anAhAra kA kAla kahaiM haiMaMgalaasaMkhabhAgo, kAlo AhArayassa ukksso| kammammi praNAhAroM, ukkassaM tiNi samayA h||670|| aMgulAsaMkhyabhAgaH, kAlaH mAhArakasyotkRSTaH / kArmaNe anAhAraH, utkRSTaH ayaH samayA hi / / 670 / / . . . TokA - mAhAra kA utkRSTa kAla sUcyaMgula ke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga ke jete pradeza hoMhi titane samaya pramANa AhAraka kA kAla hai| ihA prazna - jo maraNa to Ayu pUrI bhaeM pIche hoi hI hoi,, tahAM anAhAra hoi ihAM zrAhAra kA kAla itanA kaise kahA ? / tAkA samAdhAna - jo maraNa bhae bhI jisa jIva ke vakrarUpa viMgraha gati na hoi, sUdhI eka samaya rUpa gati hoi, tAkai anAhArakapaNA na ho hai / grAhArakapaNA hI rahai hai, tAtai prAhAraka kA pUrvoktakAla utkRSTapane kari kahA hai / bahuri pAhAraka kA jaghanya kAla tIna samaya ghATi sAMsa kA aThArahavAM bhAga jAnanA; jAte kSudrabhava virSe vigrahagati ke samaya ghaTAe itanA kAla ho hai / bahuri anAhAraka kA kAla kArmArA zarIra virSe utkRSTa tIna samaya jaghanya eka samaya jAnanA; jAte vigraha gati viSa itane kAla paryaMta hI nokarma vargaraNAni kA grahaNa na hI hai| prAgai ihAM jIvani kI saMkhyA kahaiM haikammaiyakAyajogI, hodi aNAhArayANa parimANaM / ' tasvirahidasaMsArI, savvo AhAraparimANaM // 671 // kAmasakAyayogI, bhavati anAhArakANAM parimANam / tadvirahitasaMsArI, sarva AhAraMparimAraNam // 671 // .. RAMATITICATournALE
Page #732
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyazamatikA bhASAmA ] / 726 TIkA- kArmAraNa kAyayogavAle jIvani kA jo pramANa yogamArgaNA virSe kahA, soI anAhAraka jIvani kA pramANa jAlanA / isakauM saMsArI jIvani kA pramANa meM ghaTAeM, avazeSa rahai, titanA AhAraka jIvani kA pramANa jAnanA / soI kahaiM haiM - prathama yogani kA kAla kahie hai - kArmANa kA to tIna samaya, audArika mizra kA aMtarmuhUrta pramANa, audArika kA tIhisyoM saMkhyAta guNA kAla, tahAM sarvakAla milAeM tIna samaya adhika saMkhyAta aMtarmuhUrta pramANa kAla bhayA / yAkA kiMcit Una saMsArI rAzi kA bhAga dIeM, jo pramANa pAvai, tAkI tIna kari guNa, jo pramANa Ava titane anAhAraka jIva haiM; avazeSa sarva saMsArI AhAraka jIva haiM / vaikriyika, AhArakavAle thore haiM, tina kI mukhyatA nAhIM hai / ihA prakSepa yogoddhatamizrapiMDa prakSepakANA guNako bhavediti, asA yaha karaNasUtra jAnanA / yAkA artha - prakSepako milAya kari mizra piDa kA bhAga dei, jo pramANa hoi tAkauM prakSepaka kari guNeM, apanA apanA pramANa hoi / jaise koI eka hajAra pramANa vastu hai, tAte kisI kA parva baTa hai, kisI kA sAta baTa hai, kisI kA pATha baTa hai / saba kI milAeM prakSepaka kA pramANa bIsa. bhae / tisa bIsa kA bhAga haz2Ara kauM dIeM pacAsa pAe, tinako paMca kari guNa, aDhAI sai bhae, so paMca baTavAle phaiM pAe / sAta kari guNe, sADhA tIna sau bhae, so sAta baTavAle ke pAe / pATha kari guNe, cyAri sai bhae, so ATha baMTavAle ke pAe / ase mizvaka vyabahAra virSe anyatra bhI jAnanA / iti prAcArya zrInemicandra viracita gommaTasAra dvitIya nAma paMdhasaMgraha pratha ko jIvatattva pradIpikA nAma saMskRta TIkA ke anusAri samyaMgzAnacaMdrikA nAmA bhASATIkA virSe jovakANDa virSe prarUpita je bIsa prarUpaNA tinivirSe pAhAra-mArgaNA prarUpaNA nAma uganIsavAM adhikAra saMpUrNa bhayA / / 16 // . sacce upadeza se nirNaya karane para bhrama dUra hotA hai, paraMtu aisA puruSArtha nahIM karatA, isI se bhrama rahatA hai| nirNaya karane kA puruSArtha kare-to bhrama kA kAraNa jo moha-karma, usake bhI upazamAdi ho, taba zrama dUra ho jAne, ... kyoMki nirNaya karate hue pariNAmoM kI vizuddhatA hotI hai, usase moha ke sthiti anubhAga ghaTate haiN| - mokSamArga prakAzaka : adhikAra 6, pRSTha--310
Page #733
--------------------------------------------------------------------------
________________ h - B LOHARITYUTTARVAYAMARPAPEREATY ARRIAAmateureticum bIsavAM adhikAra : upayogAdhikAra suvata pAvana kauM bhaneM, jAhi bhakta vratavaMta / nija suvrata zrI behu mama, so suvrapta arahaMta // 20 // AgeM upayogAdhikAra kahaiM haiM--- vatthuNimittaM bhAvo, jAdo jIvassa jo du uvjogo| so duviho gAyabbo, sAyAro ceva gAyAro // 672 // vastunimittaM bhAvo, jAto jIvasya yastUpayogaH / ___sa dvividho jJAtavyaH saaphaarshcevaanaakaarH||672|| ..', TIkA --- base haiM, ekIbhAva rUpa nivarsa haiM; guNa, paryAya jA virSe, so vastu, jJeya padArtha jAnanA / tAke grahaNa ke arthi jo jIva kA pariNAma vizeSa rUpa bhAva prayateM, so upayoga hai| bahuri so upayoga sAkAra - anAkAra bheda se doya prakAra 'jaannaa| prAgai sAkAra upayoga ATha prakAra haiM, anAkAra upayoga cyAri prakAra haiM, asA kahai haiM--- NAraNaM paMcavihaM pi ya, aNNANa-tiyaM ca saagruvjogo| cayu-daMsaragamaNagAro, savve tallakkharaNA jIdhA // 673 // jJAnaM paMcavidhamapi ca, ajJAnatrikaM ca sAkAropayogaH / caturdazanamanAkAraH, sarva tallakSaNA jIvAH // 673 // TIkA - mati, zruta, avadhi, manaHparyaya, kevala e paMca prakAra jJAna, bahuri kumati, kuzruta, vibhaMga e tIna ajJAna, e AThauM sAkAra upayoga haiM / bahuri cakSa, apakSa avadhi, kevala e cyAracoM darzana anAkAra upayoga haiM / so sarva hI jIva jJAna - darzana rUpa upayoga lakSaNa kauM dharai haiN| isa lakSaraNa virSe ativyApti, avyApti, asaMbhavI doSa na saMbhava haiN| jahAM lakSya virSe vA alakSya virSe lakSaNa pAie. tahAM ativyApti doSa haiM / jaise jIva kA s - - - -famananew
Page #734
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaka bhATIkA 1 [ 731 lakSaNa pramUrtika kahie to amUrtikapanA jIva viSe bhI hai ara dharmAdika viSe bhI hai / bahuri jahAM lakSaNa kA ekadeza viSe lakSaNa pAie, tahAM zravyApti doSa hai / jaise jIva kA lakSaNa rAgAdika kahie tau rAgAdika saMsArI viSai to saMbhava, pari siddha jIvaft viSe saMbhave nAhIM / bahuri jo lakSya leM virodhI lakSaNa hoi, so asaMbhavI kahie | jaise jIva kA lakSaNa jar3atva kahie. so saMbhava hI nAhIM / jaise tridoSa rahita upayoga hI jIva kA lakSaNa jAnanA / -madi-suda-ohi maNehiM ya saga-saga - visaye visesaviNNA / aMtamahattakAlo, ucajogo so du sAyAro // 674 // faranavra FasrakaviSaye vizeSavijJAnaM / aMtarmuhUrtakAla, upayogaH sa tu sAkAraH // 674 // TIkA - mati, zruta, avadhi, mana:paryaya jJAnani kari apane apane viSaya viSa jo vizeSa jJAna ho, aMtarmuhUrta kAla pramANa padArtha kA grahaNa rUpa lakSaraNa ghareM, jo upa yoga hoi, so sAkAra upayoga hai / ihAM vastu kA grahaNa rUpa jo caitanya kA parimana, tAkA nAma upayoga hai / mukhyapane upayoga hai, so chamastha ke eka vastu kA grahaNa rUpa caitanya kA pariNamana aMtarmuhUrta mAtra hI rahe hai / tAteM aMtarmuhUrta hI kahA hai / - sifarmaNohiNA vA pratthe avisesivaraNa jaM gahaNaM / aMtomuhuttakAlo, ubajogo so aNAyAro // 675 // streetsafter vA arthe zravizeSya yadgrahaNam / aMtarmuhUrta kAlaH upayogaH sa anAkAraH // 675 // TokA - netra indriyarUpa vakSudarzana vA avazeSa indriya zrara manarUpa pracakSu darzana vA avadhi darzana, inakari jo jIyAdi padArthani kA vizeSa na karike nivikalpapaneM grahaNa hoi, so aMtarmuhUrta kAla pramANa sAmAnya artha kA grahaNa rUpa nirAkAra upayoga hai / bhAvArtha - vastu sAmAnya vizeSAtmaka hai / tahAM sAmAnya kA grahaNa kauM nirAkAra upayoga kahie, vizeSa kA grahaNa kI sAkAra upayoga kahie / jAtai sAmAnya viSe vastu kA AkAra pratibhAse nAhI; vizeSa viSai AkAra pratibhAsa hai /
Page #735
--------------------------------------------------------------------------
________________ gommaTasAra mIkA gAbhara 676 HA 732 ] ... Age ihAM jIvani kI saMkhyA kahaiM haiM - NANuvajogajudANaM, parimANaM NANamaggaNaM va hve| dasaNuvajogiyAraNaM, dasaNamaggaNa va uttakamo // 676 // jJAnopayogayuktAnAM darimA zAyarayA / darzanopayoginAM darzanamArgaNAvaduktakramaH // 676 // : TIkA - jJAnopayogI jIvani kA parimANa jJAnamArgaNAvat hai / bahuri darzanopayogI jIvani kA parimANa darzanamArgaNAvat hai / so kumatijJAnI, kuzrutajJAnI, vibhaMgazAnI, matijJAnI, zrutajJAnI, avadhijJAnI, mana:paryavajJAnI, kevalajJAnI, bahuri tiryaca-vibhaMgajJAnI, manuSya-vibhaMgajJAnI, nAraka-vibhaMgajJAnI, inikA pramANa jaise jJAnamArgaraNA virSe kahA hai / taise hI jJAnopayoga virSe pramANa jAnanA / kichU vizeSa naahiiN| bahuri zaktigata cakSurdarzanI, vyaktagata cakSurdarzanI, acakSurderzanI, avadhidarzanI kevala darzanI, inikA pramANa jaise darzana-mArgaraNA virSe kahA hai ; taise ihAM nirAkAra upayoga virSe pramANa jAnanA / kichU vizeSa naahiiN| iti zrI prAcArya nemicaMdra viracita gommaTasAra dvitIyanAma paMcasaMgraha graMtha kI jIvatatva : pradIpikA nAma saMskRta TIkA ke anusAri samyagjJAnacaMdrikA nAmA bhASATIkA virSe jIvakANDa viSa prarUpita bIsa prarUparaNA tini viSa upayoga-mArgaNAprarUpaNA nAmA bIsavAM adhikAra saMpUrNa bhayA // 20 // RSAMAKALEnteragenesi ammammindinst tattvanirNaya na karane meM kisI karma kA doSa nahIM hai, terA hI doSa hai, paraMtu tU svayaM to mahanta rahanA cAhatA hai aura apanA doSa karmAdika ko lagAtA hai, so jina AjJA mAne to aisI anIti saMbhava nahIM hai| tujhe viSaya kaSAya rUpa hI rahanA hai isalie jhUTha bolatA hai| mokSa kI saccI abhilASA ho to aisI yukti kisalie banAe ? sAMsArika kAryoM meM apane puruSArtha se siddhina / hotI jAne tathApi puruSArtha udyama kiyA karatA hai, yahA~ puruSArtha kho baiThA hai, isalie jAnate haiM ki mokSa ko dekhA-dekho utkRSTa kahatA hai, usakA svarUpa pahicAna kara use hitarUpa nahIM jaantaa| hita jAnakara usakA udyama bane so na kare yaha asaMbhava hai| . . - mozamArya prakAzaka adhikAra , pRSTha-311 r eam:THATI
Page #736
--------------------------------------------------------------------------
________________ ikkIsavAM adhikAra : aMtarabhAvAdhikAra fare zramita jJAnAdi juta, surapati nuta naminAtha / jaya mama dhruvapada behu bihi, hatyo dhAtiyAM sAtha // 21 // Age bIsa prarUpaNA kA artha kahi va uttara artha ko kahai haiMguNajIvA pajjattI, pANA saNA ya maggaNuvajogo / joggA paruvidaaar, grodhAde se patteyaM // 677 // raNajIvAH paryAptiyaH prAkhAH saMjJAna mArgaraNopayogI / yogyAH prarUpitavyA, prodhAdezayoH pratyekam // 677 // ca paraNa cosa caro, NirayAdisu coddasaM tu paMcakakhe / deer sesikA micchaM guNaThANaM // 678 // 3 TIkA - kahI je bIsa prarUpaNA, tiniviSai guNasthAna para mArgaNAsthAna, ici viSe guNasthAna ra jIvasamAsa para paryApti para prANa para saMjJA para caudaha mArgA zrara upayoga e bIsa prarUpaNA jaise saMbhava, taise nirUpaNa karanI / soI kaheM hai catvAri paMca caturdaza, catvAri nirayAdiSu caturdaza tu paMcAkSe / Teeta zeSetrikAye mithyAtvaM guNasthAnam // 678 // 27 TIkA - gati-mArgaNA viSai krama teM guraNasthAna mithyAdRSTyAdi naraka virSe cyAri tiryaca viSe pAMca, manuSya viSe caudaha, deva viSe cyAri jAnane / bahuri indriyamArgaNA va ara kAya mArgaNA viSe paMcadriya meM ara sakAya meM tau caudaha guNasthAna haiM / avazeSa iMdriya zrara kAya meM eka mithyAdRSTI guNasthAna hai / bahuri jIvasamAsa narakagati para devagati viSe setI paryApta, nirvRtti paryApta e doSa haiM; para tica viSe sarva caudaha hI haiN| manuSya viSe sevI paryApta, aparyApta e doya haiN| vahAM naraka devagati viSai labdhi aparyAptaka nAhIM; tAtai nirvRtti-aparyApta kahyA / manuSya viSai nirvRti-aparyApta, labdhi paryApta doU pAie tAte sAmAnyapane paryApta hI kahyA hai / bahuri iMdriya -mArgalA viSe ekeMdriya meM bAdara, sUkSma, ekeMdrI to paryApta ra apayati jaise cyAri jIvasamAsa haiN| beMdrI indrI meM patA apanA paryApta aparyApta rUpa doya jIvasamAsa haiN| paMceMdriya meM saivI, asainI paryApta vA aparyApta e cyAri
Page #737
--------------------------------------------------------------------------
________________ mindansar -and an -MURAREDEmm [ gommaTasAra jokSakANa mAthA 676-681 jIvasamAsa haiN| bahuri kAyamArgaNA virSe pRthvI Adi paMca sthAvarani meM ekeMdriyavat cyAri cyAri jIvasamAsa haiN| asa virSe avazeSa daza jIvasamAsa haiN| majjhima-cau-maNa-vayaraNe, saNNippayi du jAva khINo ti| sesAraNaM jogi tti ya, aNubhayakyaNaM tu viyalAdo // 676 // madhyamacaturmanavamanayoH, saMjJipratistu yAvat kSINa iti / zeSANAM yogIti ca, anubhayavacanaM tu vikalataH / / 679 / / TokA - madhyama jo asatya para ubhaya mana vA vacana ini cyAri yogani viSa sainI mithyAdRSTI te lagAi kSINakaSAya paryaMta bAraha guNasthAna haiN| bahuri satya para anubhava manoyoga virSe ara satya vacana yoga virSe sainI paryApta mithyAdRSTI te lagAi sayogI paryaMta teraha guNasthAna haiM / bahuri ini sabani virSe jIvasamAsa eka sainI paryApta hai / bahuri anubhaya vacanayoga virSe vikalatraya mithyAdRSTI te lagAi teraha guNasthAna haiM / bahuri beidrI, teiMdrI, cauidrI, sainI paMceMdrI, asanI paMceMdrI inakA paryAptarUpa pAMca jIvasamAsa haiM / orAlaM pajjatte, thAvarakAyAdi jAva joyo ti| tammissamapajjate, caduguNaThANesu NiyameNa // 680 // aurAla paryApte, sthAvarakAyAdi yAvat yogIti / tanmizramaparyApte, caturguNasthAneSu niyamena // 680 // TIkA - audArika kAyayoga ekeMdrI sthAvara paryApta mithyAdRSTI te lagAi, saMyogI paryaMta teraha muNasthAnani virSe hai| bahuri audArika mizrakAyayoga aparyApta cyAri guNasthAnani viSaM hI hai niyamakari / kinavirSe ? so kahaiM haiM-- micche sAsaraNasamme, puvedayade kavADajogimmi / . . Nara-tiriye vi ya doNi vi, hoti ti jiNehiM NiddiLaM // 601 // mithyAtve sAsanasamyaktve, puMyedAyate kapATayogini / naratirazcorapi gha dvAvapi bhavaMtIti jinanirdiSTam // 681 // . TokA - mithyAdRSTI, sAsAdana puruSaveda kA udaya kari saMyukta asaMyata, kapATa samuddhAta sahita sayogI ini aparyAptarUpa cyAri guNasthAnani virSe, so audA -i r .1%Du Charan manum
Page #738
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyamAnandhikA mAvATokA ] [ 735 rika mizrayoga pAie hai / bahuri audArika vA audArika-mitha e doU yoga manuSya ara tiryacani hI ke haiM; asA jinadevane kahyA hai / bahuri audArika virSe to paryApta sAta jIvasamAsa haiM, ara zrIdArika mizra virSe aparyApta sAta jIvasamAsa para sayogI ke eka paryApta jIvasamAsa ase ATha jIvasamAsa haiN| veguvvaM pajjatte, idare khalu hodi tassa missaM tu / ... sura-Niraya-cauThANe, misse Na hi missajogo hu||682|| vaigUrva paryApte, itare khalu bhavati tasya mizraM tu / suranirayacatuHsthAne, mizre nahi mizrayogo hi / / 682 // TokA - vaikriyika yoga paryApta deva, nArakIni ke mithyAdRSTI nai lagAi cyAri guragasthAnani virSe haiM / bahuri vaikriyika-mitra yoga mizraguNasthAna virSe nAhI; tAte devanArakI saMbaMdhI mithyAdRSTI, sAsAdana, asaMyata inahI virSe haiM / bahuri jIvasamAsa vaikriyika viSai eka sainI paryApta hai| ara vaikriyika mizra virSe eka sainI nitti-- aparyApta hai| AhAro pajjatte, idare khalu hodi tassa misso du / aMtomuttakAle, chaThThaguraNe hodi aahaaro||683|| AhAraH paryApte, itare khalu bhavati tasya mizrastu / aMtarmuhUrtakAle, SaSThaguNe bhavati aAhAraH // 683 // TokA - AhAraka yoga sainI paryAptaka chaTThA guNasthAna virSe jaghanyaparne vA utkRSTapane aMtarmuhUrta kAla virSe hI hai / bahuri zrAhAraka-mizra yoga hai, so itara jo saMjJI aparyAptarUpa chaTThA guNasthAna virSe jaghanyaparne vA utkRSTapane aMtarmuhUrta kAla virSe ho ho hai / tAte tina doUni ke guNasthAna eka pramatta ara jIvasamAsa soI eka eka jaannaa| orAliyamissaM vA, cauguNaThANesu hodi kammaiyaM / cadugadiviggahakAle, jogissa ya padaralogapUraNage // 684 // paurAlikamizro vA, caturguraNasthAneSu bhavati kArmaNam / caturgativigrahakAle, yoginazca prataralokapUrapake / / 684 //
Page #739
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ moTasAra jIyakA gAyA 655-687 . TIkA - kAmariNayoga audArika miznavat cyAri guraNasthAnani virSe haiM / so phArmAgayogaH cyAryo gati saMbaMdhI vigrahagati virSe bA sayogI ke pratara loka pUraNa kola viSa pAie haiM / tAteM 'guNasthAna cyAri ara jIvasamAsa pATha audArika mizravat ihAM jaanne| thAvarakAyappahudI, saMDho sesA asaMNNiAdI ya / aNiyaTissa ya paDhamo; bhAgo tti jiNehi NiddiThaM // 685 // sthAvara kAyAbhUtiH, paM. zeSA prazasyodayazca / / anivRtezca prathamo, bhAgaH iti jinirdiSTam // 685 // TIkA - vedamArgaNA virSe napuMsakaveda hai, so sthAvarakAya mithyAdRSTI teM lagAi anivRttikaraNa kA pahilA saveda bhAgaparyaMta ho hai; tAtai guNasthAna nava, jIvasamAsa sarva caudaha haiM / bahuri zeSa strIveda aMra puruSaveda sainI, asainI paMceMdriya mithyAdRSTI teM lagAi, anivRttikaraNa kA apanA-apanA saMbeda bhAgaMparyaMta haiM / tAteM gurAsthAna nava, jIvasamAsa sainI, prasanI, paryApta vA aparyAptarUpa cyAri jinadevani kari kahe haiN| : thAvarakAyappahudI, praNiyaTTIbiticautthabhAgo ti / kohatiyaM loho puNa, suhamasarAgo ti viSNeyo // 686 // sthAvarakAyaprabhRti, anivRttidvitricaturthabhAga iti / krodhatrikaM lobhaH punaH, sUkSbhaMsarAga iti vijJeyaH // 686 / / TokA - kaSAyamArgaNA viSa sthAvarakAya mithyAdRSTI te lagAi krodha, mAna, mAyA tau kramate anivRttikaraNa kA dUsarA, tIsarA, cauthA bhAgaparyaMta haiM / para lobha sUkSmasAparAya paryaMta. hai; sAta krodha, mAna, mAyA virSe guNasthAna nava, lobhaviSa daza; para jIvasamAsa sarvatra caudaha jAnane / thAvarakAya pahudI, madisudanaNNANayaM vibhaMgo du| . .. saNNIpuNNappahuyo, sAsaraNasammo tti gAyabvo // 687 // sthAvarakAyaprabhRti, matizrunAjJAnakaM vibhaMgastu / saMjJipUrNaprabhRti, sAsanasamyagiti jJAtavyaH // 687 // .
Page #740
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMgyakAmapandrikA bhASAkA ..": : TIkA - jJAnamArgamA viSa kumati, kuzruta ajJAna doU sthAvara kAya mithyAdRSTI te lagAi sAsAdanaparyata haiN| tAteM tahAM guNasthAna doya, ara jIvasamAsa caudaha haiM / bahuri vibhaMgajJAna saMjJI paryApta mithyAdRSTI Adi sAsAdana paryaMta jAnanA; tAteM guNasthAna doya ara jIvasamAsa eka sainI paryApta hI hai| : saNNANatigaM aviradasammAdI chaThagAdi mrnnpjjo| ... khoNakasAyaM jAva du, kevalaNANaM jiNe siddhe // 6 // . . - sadjJAnaMtrikamaviratasamyamAdi SaSThakAdimanaHparyayaH / kSIraNakaSAyaM yAvattu, kevalajJAna jine siddhe // 688 // TIkA - mati, zruta, avadhi e tIna samyagjJAna asaMyatAdi kSINakaSAya paryaMta haiM; tAne gAsthAna naba ara, jITasamAsa sanI paryApta aparyApta e doya jAnane / bahuri manaHparyayajJAna chaTThA te kSINakaSAya paryaMta hai| ..tAta. guNasthAna sAta ara jIvasamAsa eka sainI paryApta hI hai / manaHparyavajJAnI ke prAhAraka Rddhi na hoi; tAta AhAraka mitha apekSA bhI aparyAptapanA na saMbhava hai| bahuri kevalajJAna sayogI, ayogI ara siddha viSa haiM; tAtai guNasthAna doya, jIvasamAsa sainI paryApta ara sayogI kI apekSA aparyApta e doya jAnane / ayayo tti hu aviramaNaM, dese deso pamatta idare ya / parihAro sAmAiyachedo chAdi thUlo ti // 66 // . sahamo sahamakasAya, saMte khoraNe jiNe jahakkhAdaM / saMjamamaggaNabhedA, siddhe gasthiti NijiMThaM // 660 // jumbha / / prayata iti aviramaNaM, peze bezaH pramattetarasmina ca / parihAraH sAmAyikazchedaH SaSThAdiH sthUla iti 1689 // . sUkSmaH sUkSamakavAye, zAMta kSINe jine yathAsyAlam / saMyamamArgaNA bhedAH, siddhena saMtIti nidiSTam / / 610 // TIkA - saMyamamArgaNA virSe asaMyama hai; soM mithyAdRSTayAdika asaMyata paryaMta cyAri guNasthAnani virSe hai / tahAM jIvasamAsa caudaha haiM / bahuri dezasaMyama ekadeza HERA
Page #741
--------------------------------------------------------------------------
________________ / . [ mazAra jIpakApaTa pApA 661.12 saMyata guNasthAna virSe hI hai / tahAM jIvasamAsa eka saMnI paryApta hai| bahuri sAmAyika chedopasthApanA saMyama pramattAdika anivRttikaraNa paryaMta cyAri guNasthAnana virSe hai / vahAM jIvasamAsa saMjJI paryApta ara AhAraka mizra apekSA aparyApta e doya haiM / bahuri parihAravizuddhi saMyama pramatta apramata doya guNasthAnani virSe hI hai / tahAM jIvasamAsa eka bainI paryApta haiN| bAda ina rAhihAraka hoi nAhIM / bahuri sUkSmasAMparAya saMyama sUkSmasAparAya guNasthAna virSe hI hai / tahAM jIvasamAsa eka sainI paryApta hai / bahuri yathAkhyAta saMyama upazAMtakaSAyAdika cyAri guNasthAnani virSe hai| tahAM jIvasamAsa eka saMnI paryApta ara samudghAta kevalI kI apekSA aparyApta e doya haiN| bahuri siddha virSe saMyama nAhIM hai, jAte cAritra hai, so mokSa kA mArga hai, mokSarUpa nAhIM hai, ase paramAgama virSe kahA hai| / caurakkhathAvarAvirabasammAviTThI du khoNamoho sti| . .... cakkhu-acakkhU-oho, jiNasiddha kevalaM hodi // 66 // caturakSasthAvarAviratasamyagdRSTista kSIrasamoha iti / cakSuracakSuravadhiH, jinasiddha kevalaM bhavati // 691 // TIkA - darzanamArgaNA virSe cakSudarzana hai| so cauiMdrI mithyAdRSTI Adi kSINakaSAya paryaMta bAraha guNasthAna virSe hai / tahAM jIvasamAsa cauiMdrI, sainI paMcedrI asainI paMceMdrI paryApta vA aparyApta e chaha haiM / bahuri pracakSu darzana sthAvarakAya mithyA dRSTI Adi kSINakaSAya paryaMta bAraha guNasthAna virSe haiM / tahAM jIvasamAsa caudaha haiM / bahuri avadhi darzana prasaMyatAdi kSINakaSAya paryaMta nava muraNasthAna virSe hai / tahAM jIvasamAsa sainI paryApta vA aparyApta doya haiN| bahuri kevaladarzana sayoga - prayoga doya guNasthAna virSe hai / tahAM jIvasamAsa kevalajJAnavat doya haiM aura siddha virSe bhI kevala darzana hai| thAvarakAyappahudI, aviradasammo tti asuha-tiya-lessA / saNNIdo apamatto, jAva du suhatiNilessAo // 662 // sthAvarakAyaprabhRti, aviratasamyagiti azubhatrikalezyAH / ...... saMzito'pramatto yAvattu zubhAstisro lezyAH / / 692 // Rame-tAININintererarimmer
Page #742
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagbhAnacandrikA pAvArIkA [ 732 TIkA - lezyAmArgaNA viSe kRSNAdika azubha tIna lezyAeM haiM / te sthAvara mithyAdRSTI Adi saMyata paryaMta haiM / tahAM jIvasamAsa caudaha haiM / bahuri tejolezyA ara padmalezyA sainI mithyAdRSTI Adi zrapramatta paryaMta hai| tahAM jIvasamAsa sainI paryApta vA aparyApta e doSa haiM / :. variya sukkA lessA, sajogicarimo tti hovi niyame / tyogimmi vi. siddhe, lessA Natthi tti jiddi // 663 // e navari ca zuklA lezyA, sayogicarama iti bhavati niyamena / garAsepi na likhe yA vyastIti nirdiSTam // 663 // TIkA - zuklalezyA viSai vizeSa hai, so kahA ? zuklalezyA sainI mithyAdRSTI yadi sayogI paryaMta hai / tahAM jIvasamAsa sainI paryApta yA paryApta e doSa haiM niyama eft; jAte kevalasamudghAta kA aparyAptavatA ihAM aparyApta jIvasamAsa viSai garbhita hai / bahuri prayogI jina viSai vA siddha viSe lezyA nAhIM, asA paramAgama viSa kahA hai / thAvara kAya pahUdI, ajogicarimo tti hoMti bhavasiddhA / micchAidiTThaTThANe, abhavvasiddhA havaMti tti // 664 // sthAvarakA prabhRti, prayogicarama iti bhavaMti bhavasiddhAH / mithyAsSTisthAne, zrabhavyasiddhA bhavatIti // 664|| : TIkA - bhavyamANA viSe bhavyasiddha haiM, te sthAvara kAya mithyAdRSTI prAdi ayogI paryaMta haiM / ara zrabhavyasiddha eka mithyAdRSTI guNasthAna viSe hI haiM / ini doUni viSe jIvasamAsa caudaha caudaha haiM / frecho sAsa misso saga-saga ThAmmi hoMdi zrathadAdo / ' paDhamuvasamavedagasammatta dugaM appamattoti // 665 // mithyAtvaM sAsanamizrI, svakasvakasthAne bhavati prayatAt / prathamopazamavedakasamyaktvadvikamapramasa iti // 665 // TIkA - Tearfuaa viSe mithyAdRSTI, sAsAdana, mizra e tIna tau apane-apane eka-eka guNasthAna viSe haiM / bahuri jIvasamAsa mithyAdRSTI viSe tau
Page #743
--------------------------------------------------------------------------
________________ HTTwitml 1640 ] { pommaTasAra ovakANDa garayA 666-697 caudaha haiM / sAsAdana virSa bAdara ekeMdrI, beMdrI, teMdrI, cauindrI, sainI, asainI aparyApta ara sainI, paryApta e sAta pAie ! dvitIyopazama samyaktva tai par3i. jo sAsAdana koM prApta bhayA hoi, tAkI apekSA tahAM sainI paryApta para deva aparyApta e doya hI jIvasamAsa haiM / mizra virSe sainI paryApta eka hI jIvasamAsa hai| bahuri prathamopazama. samyastya ara vedaka samyaktva e doU asaMyatAdi apramatta paryaMta haiN| tahAM jIvasamAsa prathamopazama samyaktva viH to maraNa nAhIM hai, tAteM eka saMzI paryApta hI hai / ara bedaka samyaktva virSe sainI paryApta vA aparyApta e doya haiM; jAte dhammAnaraka, bhavanatrika binA deva, bhogabhUmiyA manuSya vA tiryaMca, inika aparyApta virSe bhI vedaka samyaktva saMbhava haiN| .. ' .. 1. . .. . dvitIyopazama samyaktva ko kahaiM haiM..: bidiyavasamasammattaM, avirabasammAdi saMtamoho ti|| - khaiyaM sammaM ca tahA, siddho rita nihiM NiddiLaM // 666 // . dvitIyopazamasamyaktvamavirasasamyagAdizAMtamoha iti / kSAyikaM samyaktvaM ca tathA, sikha iti jinanidiSTam // 696 // TIkA- dvitIyopazama samyaktva asaMyatAdi upazAMta kaSAya paryaMta hai; jAte isa dvitIyopazama samyaktva kauM apramatta viSa upajAya Upari upazAMtakaSAya paryaMta jAi, nIce par3e, tahAM asaMyata paryaMta dvitIyopazama samktva sahita Avai, tAta asaMyata Adi virSe bhI kahyA / tahAM jIvasamAsa saMjI paryApta prara deva asaMyata aparyApta e doya pAie haiM, jAtai dvitIyopazama samyaktva virSe maraNa hai, so mari deva hI ho hai / bahuri kSAyika samyaktva asaMyatAdi ayogI paryaMta hI hai| tahA~ jIvasamAsa saMjJI paryApta hai / ara jAke Ayu baMdha huvA hoi, tAke dhamnA naraka, bhogabhUmiyA manuSya, tiyaMca, baimAnika deva, inikA aparyApta bhI hai, tAte doya jIvasamAsa haiM / bahuri siddha virSe bhI kSAyika samyaktva hai; asA jinadevane kahA hai| saNI saNNippahuvI, khINakasAo hita hodi riNayameNa / . thAvarakAyappahudI, asaNNi rita have asaNNI hu // 667 // FF.. . saMjJI saMjJiprabhUtiH kSINakaSAya iti bhavati niyamena / 3. sthAvarakAyaprabhUtiH, asaMzoti bhavedasaMjJI hi // 66 // .. malamA 2 me mammastar moamidiane a inmanikipedikimeramanariang menugamesmummy
Page #744
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAsatikA mAvATIkA / [ 741 TokA - saMjJI mArgaNA virSe saMjJI jIva mithyAdRSTI Adi kSINakaSAya paryaMta hai| tahAM jIvasamAsa saMjI paryApta aparyApta e doya haiM / bahuri asaMjJI jIva sthAvara kAyAdika asanI paMceMdrI paryaMta mithyAdRSTI guNasthAna virSe hI hai niyamakari / tahAM jIvasamAsa sainI saMbaMdhI doya binA bAraha jAnane / / thAvarakAyappahudI, sajogicarimo ti hodhiH praahaarii|| " kammaiya aNAhArI, ajogisiddhe vi NAyanvo // 66 // sthAvarakAyaprabhRtiH, sayogicarama iti bhavati aahaarii|. kArmaNa anAhArI, ayogisiddhe'pi jJAtavyaH // 698 // .. TIkA - pAhAramArgaNA virSe sthAvara kAya mithyAdRSTI Adi sayogI paryaMta AhArI haiM / tahAM jIvasamAsa caudaha haiN| bahuri mithyAdRSTI, sAsAdana, asaMyata, sayogI inika kArmANa avasthA virSe para ayogI jina para siddha bhagavAna ini virSe anAhAra hai| tahAM jIvasamAsa aparyApta sAta, ayogI kI apekSA eka paryApta e ATha haiN| ... prAmeM guNasthAnani virSe jIvasamAsani kI kahaiM haiM--- ...... micche coddasajIvA, sAsaNa ayade pamattavirade y| / samNidurga sesaguNe, saNNIpuNNo du khINo tti // 66 // ma. mithyAtve caturdaza jIvAH, sAsAnAyate pramattavirate ca / ...: saMjhidvikaM zeSaguNe, saMz2ipUrNastu kSIraNa iti // 699 // ___TIkA - mithyAdRSTI virSe jIvasamAsa' caudaha haiM / sAsAdana virSe, avirata virSe, pramata virSe cakAra te sayogI virSe saMzo paryApta, aparyApta e doya jIvasamAMsa haiM / ihAM pramatta virSe AhAraka mizra apekSA ara sayogI viSaiH kevala samudghAta apekSA aparyAptapanAM jAnanA / bahuri avazeSa pATha guNasthAnani virSe api zabda teM ayogI virSe bhI eka saMjJIparyApta jIvasamAsa hai| .. .......... . AgeM mArgaNAsthAnani virSe jIvasamAsaMni kauM dikhAvai haiM - tiriya-gavIe coisa, havaMti sesesu jANa do do du| mamgaNaThANassevaM, yAriNa samAsaThANAgi // 700 // thA - in- S TAN' THES
Page #745
--------------------------------------------------------------------------
________________ maTasAra jIkANDa gAthA 701702 D EMAMMELANDA-IN-25A-MAmercinemarendraweTELama 742 ] tiryaggatau caturdaza, bhadaMti zeSeSu jAnIhi dvau dvau tu / mArgaNAsthAnasyaivaM, jJeyAni samAsasthAnAni // 700 / ' TIkA - tiryaMcagati virSe jIvasamAsa caudaha haiM / avazeSa gatini virSe saMzI paryApta vA aparyApta e doya doya jIvasamAsa jAnane / ase mArgaNAsthAnakani virSe yathAyogya pUrvokta anukrama kari jIvasamAsa jAnane / ... prAgai guNasthAnani virSe paryApti vA prAraNa kahaiM haiMpajjattI pANA vi ya, sugamA bhAvidiyaM Na jogimhi / tahiM vAdhussAsAugakAyattigadgamajogiNo prAU // 701 // . paryAptayaH prAraNA api ca, sugamA bhAyeMdriyaM na yogini / : sasmin vAgucchvAsAyuSkakAyatrikatikamayogina prAyuH // 701 // TIkA - caudaha guNasthAnani virSe paryApti ara prANa jude na kahie hai; jAteM sugama hai / tahAM kSINakaSAya paryaMta to chahA~ paryApti haiM, dazau prANa haiM / bahuri sayogI jina virSe bhAveMdriya to hai nAhI, dravyendriya kI apekSA chaha paryApti haiN| bahuri sayogI ke prANa cyAri haiM - 1 vacanabala, 2 sAsosvAsa, 3 Ayu, 4 kAyabala e cyAri haiN| avazeSa paMceMdriya para mana e chaha prANa nAhIM haiM ! tahAM vacanabala kA abhAva hote tIna hI prANa rahaiM haiM / usvAsa nizvAsa kA prabhAva hote doya hI rahe haiN| bahuri ayogI vi eka Ayu prANa hI rahe hai / tahAM pUrva saMcita bhayA thA, jo kamanokarma kA skaMdha, so samaya samaya prati eka eka niSeka galatai avazeSa dvayardhaguNahAni kari guNita samayaprabaddha pramANa satva rahyA, so dravyAthika naya kari to ayogI kA aMtasamaya virSe naSTa ho hai| paryAyAthika naya kari tAke astara samaya virSe naSTa ho hai -- yaha tAtparya hai / prAgai guNasthAnani virSa saMjJA kahaiM haiMchaTTo ti paDhamasaNNA, sakajja sesA ya kAraNAvekkhA / ' puvo paDhamariNayaTTo, sahumo tti kameNa sesApro // 702 // SaSTha iti prathamasaMjJA, sakAryA zeSAzca kAraNApekSAH / apUrvaH prathamAnivRttiH, sUkSma iti kramesa zeSAH / / 702 // - Tantr aas .
Page #746
--------------------------------------------------------------------------
________________ tinnitutiyawadihanimusernama sammazAnacandrikA bhASATokA / [743 . TIkA - mithyAdRSTI prAdi pramattaparyata apanA kAryasahita cyAryoM saMjJA haiN| tahAM chaThe guNasthAni pAhAra saMjJA kA viccheda hUvA, avazeSa tIna saMjJA apramattAdi virSe haiM; so tinikA nimittabhUta karma pAie hai| tahAM tAkI apekSA hai| kArya rahita hai, so apUrvakaraNa paryaMta tIna saMjJA hai / tahAM bhaya saMjJA kA viccheda bhayA / anivRtti karaNa kA prathama savedabhAga paryaMta maithuna, parigraha doya saMjJA haiM / tahA~ maithuna saMjJA kA viccheda bhayA / sUkSmasAparAya virSe eka parigraha saMjJA rhii| tAkA tahAM hI viccheda bhayA / Upari upazAMta kaSAyAdika. viSaM kAraNa kA abhAva te kArya kA bhI prabhAva hai / tAteM kArya rahita bhI sarva saMjJA nAhIM haiN| . .: maggaNa uvajogA vi ya, sugamA putvaM pruuvidttaado| . gadinAdisumicchAdI, parUvide rUvidA hoti // 703 // : mAga upayogA api ca, sugamAH pUrva prarUpitatyAt / . .. matyAdiSu mithyAtvAdvI, prarUpite rUpitA bhavaMti 1703 // ___TIkA - guNasthAnakani virSe caudaha mArgaNA para upayoga lagAnA sugama hai, jAteM pUrva prarUpaNa kari pAe haiM ! mArgaNAni viSaM guNasthAna yA jIvasamAsa kahe / lahAM hI kathana Aya gayA, tathApi maMdabuddhini ke samajhane ke nimitta bahari kahie haiN| narakAdi gatinAmA nAmakarma ke udaya te utpanna bhaI paryAya, te gati kahie, so mithyAdRSTI virSe cyAryo nArakAdi gati, paryApta vA aparyApta haiN| sAsAdana virSe nAraka aparyApta nAhI, avazeSa sarva haiN| mizra virSe cyAryo gati paryApta hI haiM / asaMyata virSe dhammAnAraka tau paryApta aparyApta doU haiM / avazeSa nAraka paryApta hI haiM ! bahuri bhogabhUmiyAM tiryaMca vA manuSya ara karmabhUmiyAM manuSya ara vaimAnika deva to paryApta vA aparyApta doU haiM / ara karmabhUmiyA tiryaMca ara bhavanatrika deva e paryApta hI caturtha guNasthAna virSe pAie haiM / bahuri dezasaMyata virSe karmabhUmiyAM tithaMca bA manuSya paryApta hI haiM / bahuri pramatta virSe manuSya paryApta hI hai, AhAraka sahita paryApta, aparyApta doU haiM / bahuri pramattAdi kSINakaSAya paryaMta manuSya' paryApta hI haiM, sayogI virSe paryApta . vA samuddhAta apekSA aparyApta haiM / ayogI paryApta hI haiN| . bahuri ekedriyAdika jAtinAmA nAmakarma ke udaya teM nipajyA jIva ke paryAya so indriya hai / tinakI mArgaNA ekeMdriyAdika paMca haiM / te mithyAdRSTI virSe to pAMcoM
Page #747
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA on 1 [ mommAsAra jIbakApaDa gAthA 703. mAtainst Z paryApta vA aparyApta haiM / sAsAdana vidhe aparyApta to pAMcauM pAie para paryApta eka paMceMdriya pAie hai / mizra virSe paryApta paMceMdriya hI hai| prasaMyata virSe paryApta vA aparyApta-paMceMdrI hai / dezasaMyata viSa paryApta paceMdrI hI hai / pramatta viSa prAhAraka apekSA doU haiM / apramattAdi kSIrAkaSAya. paryaMta eka paMceMdriya paryApta hI hai / sayogI virSe paryApta hai, samudghAta apekSA dola haiM / ayogI virSe paryApta hI paMceMdriya haiN| .. ... . 6. pRthvIkAyAdika vizeSa kauM lIe ekadriya jAti para sthAvara nAmA nAmakarma kA udaya ara asaM nAmA nAmakarma kA udaya te nipa jIdha payAya te kAya kAhie, te chaha prakAra haiN| tahAM mithyAdRSTI virSe to chahauM paryApta vA aparyApta haiM / sAsAdana virSa bAdara pRthvI, apa, vanaspatI e sthAvara ara sa virSe beMdrI, teMdrI, cauMdrI, asainI paMceMdrI e to aparyApta hI hai / para sainI asa kAya paryApta, aparyApta doU haiM / prAgai saMjJI paMceMdriya asa kAya hI haiM, tahAM mizra virSe paryApta hI haiM / avirata virSe doU haiN| dezasaMyasa virSe paryApta hI haiM / pramatta virSe paryApta haiN| AMhAraka sahita doU haiN| apramattAdi kSINakIya paryaMta paryApta hI haiM, sayogI viSa paryApta hI hai| samuddhAta sahita doU haiM / ayogI virSe paryApta hI hai| : / - pudgala vipAkI zarIra para aMgopAMga nAma nAmakarma ke udaya te mana, vacana, kAya kari saMyukta jo jIva, tAke kama nokarma prAvane kauM kAraNa jo zakti vA tAkari utpanna bhayA jo jIva ke pradezani kA caMcalapanA, so yoga hai 1 so mana-vacana-kAya bheda te tIna prakAra haiM / tahAM vIryAtarAya ara noindriyAvaraNa karma, tinake kSayopazama' kari aMgopAMga nAmakarma ke udaya kari manaHparyApti saMyukta jIva ke manovargaNArUpa je pudgala Ae, tinikA mATha pAMkhar3I kA kamala ke zrAkAra hRdaya sthAnaka vidhe jo nirmANa nAmA nAmakarma se nipajyA, so dravya mana hai / tahAM jo kamala kI pAMkhar3Ini kA aMgrabhAgani virSe noindriyAvaraNa kA kSayopazamayukta jIva kA pradeza samUha hai, tinivirSe labdhi upayoga lakSaNa ko dharai, bhAva mana hai| tAkA jo pariNamana, so manoyoga hai / so satya, asatya, ubhaya, aMnubhaya rUpa viSaya ke bheda se cyAri prakAra hai| bahuri bhASAparyApti kari saMyukta jo jIva, tAka zarIra nAmA nAmakarma ke udaya kari ara svaranAmA nAmakarma kA udaya kA sahakArI kAraNa kari bhASAvargaNArUpa pAe je. pudgala skaMdha tinikA cyAri prakAra bhASArUpa hoi pariNamana, so vacana yoga hai| so vacana yoga bhI satyAdika padArthani kA kahanahArA hai, tAsai cyAri prakAra hai| AAmitTICISCHAURYAthAmmyam - mAhamater
Page #748
--------------------------------------------------------------------------
________________ eklngkiaa maay'aakhaa ? bahuri audArika, vaikriyika, AhAraka zarIra nAmA nAmakarma ke udaya kari AhAra vargaNArUpa pAe je pudgala ekaMdha, nitikA die nAmA dAgakarma ke udaya kari nipajyA jo zarIra, tAke pariNAmana ke nimitta te jIva kA pradezani kA jo caMcala honA, so audArika Adi kAya yoga haiN| bahuri zarIraparyApti pUrNa na hoi tAvat eka samaya ghATi aMtarmuharta paryaMta, tinake mizra yoga hai| ihAM mizrapanA kahA hai, so audArikAdika nokarma kI vargaraNAni kA AharaNa Apa hI te na ho hai, kArmANa vargaNAH kA sApekSa lIe hai; tAteM kahA hai / bahuri .. vigraha gati virSe audArikAdika nokarma : kI vargaNAni kA tau grahaNa hai nAhI, kAmaNi zarIra nAmA nAmakarma kA udaya kari. kArmArA vargaNArUpa Ae je pudgala skaMdha, tinikA jJAnAvaraNAdika karma paryAya kari jIda ke pradezani virSe baMdha hote bhayA jo jIva ke pradezani kA caMcalapanA, so kAraNa kAyayoga hai / jaisai e paMdraha yoga haiN| ... :::: tisu teraM dasa misse, sattasu Nava chaThThayammi egaaraa| :. / . jogimmi satta jogA, ajogiThAraNaM have suNNaM // 704 // triSu trayodaza daza mizra, saptasu nava SaSThe ekaadsh| ... .... yogini sapta yogA, ayogisthAnaM bhavet zUnyam // 704 // ...TIkA - kahe paMdraha yoga, tini virSe mithyAdRSTI, sAsAdana, asaMyata ina tInoM virSe teraha teraha yoga haiM, jAnai ghAhAraka, AhArakaMmizra, pramatta biMnA atyaMtra nAhIM haiN| bahuri mizra viSa praudArika mizra, vaiRiyikamizna, kArmANa e tInoM bhI nAhI; tAte daza hI haiM / bahuri Upari sAta guNasthAnakani virSe vaikriyika yoga bhI nAhIM hai; tAta pramatta virSe to AhArakadvika ke milane te gyAraha yoga haiM, aurani virSa nava nava yoga haiM / bahuri sayogI virSe satya-anubhaya manoyoga, satya-anubhaya vacanayoga, audArika, audArikamizra, kArmANa e sAta yoga haiM / ayogI guraNasthAna virSe yoga nAhIM tAteM . zUnya hai / bahuri strI, puruSa, napuMsaka vedani kari udaya kari veda ho hai, te tInoM .. anivRttikaraNa ke sayedabhAga paryata haiM: apari nAhIM / ___ bahuri krodhAdika vyAri kaSAyani kA yathAyogya anaMtAnubaMdhI ityAdi rUpa udaya hota saMtai krodha, mAna, mAyA, lobha ho haiN| tahAM mithyAdRSTI sAsAdana virSe tauM anaMtAnubaMdhI Adi cyAri cyAri prakAra hai / 'mina asaMyata virSe anaMtAnubaMdhI binA' nAga------
Page #749
--------------------------------------------------------------------------
________________ / gommaTasAra mauvakANDa gAthA 704 " - - tInatIna prakAra haiM / dezasaMyata virSe apratyAkhyAna binA doya doya prakAra haiM / pramattAdi. anivRttikaraNa kA dUsarA bhAgaparyaMta saMjvalana krodha hai| tIsarA bhAga paryaMta mAna hai| cauthA bhAga paryaMta mAyA hai| paMcama bhAga paryaMta bAdara loma hai / sUkSmasAMparAya virSe sUkSma lobha hai / Upara sarva kaSAya rahita haiN| . mati, zruta, avadhi, manaHparyayajJAnAvarasa ke kSayopazama ta mati Adi jJAna ho haiM / kevala jJAnAyaraNa ke samasta kSaya te kevalajJAna ho hai| mithyAtva kA udaya kari sahavartI aseM mati, zruta, avadhi jJAnAvaraNa ke kSayopazama se kumati, kuzruta, vibhaMga jhAna ho haiM; so sabai mili pATha jJAna bhae / tahAM mithyAdRSTI sAsAdana virSe to tIna kujJAna haiN| mizra virSe tIna kujJAna vA sujJAna mizrarUpa hai ! avirata para dezasaMyata viSa mati, zruta, avadhi e Adi ke tIna sujJAna haiN| pramattAdi kSINakaSAyaparyaMta virSe manaHparyaya sahita Adika ke cyAri sujJAna haiM / sayogI, ayogI virSe eka kevala m- Terentwaargreement-on-tree . - bahuri saMjvalana kI caukar3I para nava nokaSAya inake maMda udaya kari vrata kA thAranA, samiti kA pAlanA, kathAya kA nigraha, daMDa kA tyAga, iMdriyani kA jaya aseM bhAvarUpa saMyama ho hai / so saMyama sAmAnyapane eka sAmAyika svarUpa hai; jAtai sarvasAvadyAyogavirato'smi' maiM sarva pApaM sahita yoga kA tyAgI hUM; ase bhAva virSe sarva garbhita bhae / vizeSaparne asaMyama, dezasaMyama, sAmAyika, chedopasthApanA, parihAravizuddhi, sUkSmasAparAya, yathAkhyAta bheda se sAta prakAra hai| tahAM asaMyata paryaMta cyAri guNasthAnani virSe asaMyama hI hai / dezasaMyata virSe dezasaMyama hai / pramattAdika anivRttikaraNa paryaMta sAmAyika, chedopasthApanA hai| pramatta apramatta virSe parihAra vizuddhi bhI hai| mukmasAparAya virSe sUkSmasAparAya hai / upazAMta kaSAyAdika virSe yathAkhyAta saMyama hai / * bahuri cakSu, acakSu, avadhi darzanAvaraNa ke kSayopazama teM ara kevaladarzanAvaraNa ke samasta kSaya te cakSu, acakSu, avadhi, kevala darzana ho haiM / tahAM mizraguNasthAna paryaMta to cakSu, acakSu, doya darzana haiN| asaMyatAdi kSINakaSAya paryaMta vi cakSu, acakSu, avadhi tIna darzana haiM / sayoga, ayoga para siddha viSa kevala darzana hai| __ kaSAya ke udaya kari anuraMjita jaisI mana, vacana, kAyarUpa yogani kI pravRtti so lezyA hai / so zubha-azubha ke bheda te doya. prakAra hai| tahAM azubhalezyA kRSNa, nIla, kapota bheda se tIna prakAra hai / zubha lezyA teja, padma, zuklabheda te tIna prakAra s r mamesunilaainmentinemamvaasiniandin -HEIRanmascenda ARMER
Page #750
--------------------------------------------------------------------------
________________ samasAmanikA bhASADhIkA [ 747 hai / tahAM asaMyata paryaMta to chahI lezyA haiN| dezasaMyatAdi apramatta paryata viSa tIna zubhalezyA hI haiN| apUrvakaraNAdi sayogI paryaMta virSe zuklalezyA hI hai| ayogI, yoga ke abhAva teM lezyA rahita haiM / sAmagrIvizeSa kari ratnatraya vA anaMta catuSTayarUpa pariNamane kI yogya, so bhaMdhya kahie / pariNamaneM ko yogya nAhIM, so abhavya kahie / ihAM abhavya rAzi jaghanya yuktAnanta pramANa hai / saMsArI rAzi meM itanA ghaTAeM, avazeSa haiM, titane bhavya siddha haiM / so bhavya tIna prakAra - 1 Asattabhavya, 2 dUrabhavya, 3 abhavyasamabhavya / je thore kAla meM mukta hone yogya hoi, te prAsannabhavya haiM / je bahuta kAla meM mukta hone hoMi, te dUra bhavya haiM / je trikAla virSe mukta hone ke nAhIM, kevala mukta hone kI yogyatA hI kauM dharai haiM, te abhavyasama bhavya haiM / so ihAM mithyAdRSTI viSa bhavya-abhavya doU haiM / sAsAdanAdi kSINakaSAyaparyaMta virSe eka bhavya hI hai / sayoga-prayoga virSe bhavya abhavya kA upadeza maah| haiN| . bahuri anAdi mithyAdRSTI jIva kSayopazamAdika paMcalabdhi kA pariNAmarUpa prinnyaa| tahAM mithyAdRSTI hI virSe karaNa! koe, tahAM anivRtti karaNa kA aMtaH samaya virSe anaMtAnubaMtrI ara mithyAtva ini paMcani kA upazama kari tAke anaMtara samaya virSe mithyAtva kA Upari ke vA nIce ke niSeka choDi, bIci ke niSekani kA. prabhAva karanA; so aMtara kahie, so aMtarmuhata ke jete samaya titane viSekani kA prabhAva panivRtti karaNa viSaM hI kIyA thA, so tini niSekanirUpa jo aMtarAyAma saMbaMdhI aMtarmuharta kAla, tAkA prathama samaya virSe prathamopazama samyaktva ko pAi asaMyata ho hai|. yA prathamopazama samyaktva ara dezavata, ini doUni kI yugapat pAi kari dezasaMyata ho hai / athavA prathamopazama samyaktva para mahAvrata, ini doUni kI yugapat pAi kari apramatasaMyata ho hai / tahAM tisa pAvane ke prathama samaya teM lagAi, aMtarmuhUrta tAI guNa saMkramaNa vidhAna kari mithyAtvarUpa dravyakarma kauM guNasaMkramaNa bhAgahAra kari ghaTAi ghaTAi tIna prakAra kara hai / guraga saMkramaraMga vidhAna ara guNasaMkramaNa bhAgahAra kA kathana prAge kareMge, tahAM jAnanA / so mithyAtva prakRti rUpa ara samyaktvamithyAtva prakRtirUpa thA samyaktva prakRtirUpa ase eka mithyAtva tIna prakAra tahAM kIjie hai; so ini tInoM kA dravya jo paramANUni kA pramANa, so asaMkhyAta guNA, asaMkhyAta guNA pATi anukrama teM jaantaa|
Page #751
--------------------------------------------------------------------------
________________ 748 1. [ hommaTasAra nauvakAgcha gAthA 704 . ihAM praNa ... jo mithyAtva ko mithyA pravAha kahA kIyA? . .: tAkA samAdhAna - pUrva jo usa mithyAtva kI sthiti thI, tAmai pratisthApanA valI mAtra ghaTAva hai, so atisthApanAvalI kA bhI svarUpa prAga kaheMge / jo apramatta guraNasthAna ko prApta ho haiM, so apramattasyoM-pramatta meM ara pramatasyoM-apramatta meM saMkhyAta hajAra bAra Avai jAya hai / tAteM prathamopazama samyaktva pramatta virSe bhI kahie te e cyAryo guNasthAnavI prathamopazamasamyaktva kA aMtarmuhUrta kAla virSe jaghanya eka samaya utkRSTa chaha prAvalI avazeSa rahaiM, ara tahAM anaMtAnubaMdhI kI kisI prakRti kA udaya hoi to sAsAdana hoi| bahuri jo bhavyatA guNa kA vizeSa kari samyaktva guNa kA nAza na hoi to usa upazama samyaktva kA kAla kauM pUrNa hoteM samyaktva prakRti ke udaya te vedaka samyagdRSTI ho hai / bahuri jo mizra prakRti kA udaya hoi, tau samyagmidhyAdRSTI ho hai / bahuri jo mithyAtva hI kA udaya Avai to mithyAdRSTI hI hoi jaai| bahuri dvitIyopazama samyaktva viSa vizeSa hai, so kahA ? . ... upazama zreNI caDhane ke nimitta koI sAtizaya apramatta vedaka samyagdRSTI tahAM apramatta virSe tIna karaNa kI sAmarthya kari anaMtAnubaMdhI kA prazastopazama binA aprazastopazama kari Upari ke je niSeka, jinikA kAla na AyA hai, te. to haiM hI; je. nIce ke niSeka anaMtAnubaMdhI ke haiM, tinikoM utkarSaraNa kari Upari ke niSekani virSe prApta karai hai vA visaMyojana kari anya prakRtirUpa pariNamAvai hai, asakSapAi darzanamoha ko tIna prakRti, tinikA bIci ke niSekani kA prabhAva karane rUpa aMtarakaraNa kari aMtara kIyA / bahuri upazamavidhAta kari darzanamoha kI prakRtini kauM upazamAi, aMtara kIeM niSeka saMbaMdhI aMtarmuhUrta kAla kA prathama samaya viSaM dvitIyopazama samyadRSTI hoi, upazama zreNI kauM caDhi, krama tai upazAMta kaSAya paryaMta jAi, tahAM aMtarmu. hUrta kAla tiSThi kari, anukrama te eka eka muNasthAna ulari kari, apramatta guNasthAna ko prApta hoi, tahAM apramatta syoM.pramatta meM vA pramatta syoM apramatta meM hajAroM bAra Avai jAi, tahAMsyoM nIce dezasaMyata hoi, tahAM tiSTha; yA asaMyata hoi tahAM siSTha / athavA jo gyArahvAM Adi guNasthAnani virSe maraNa hoi, tau tahAM syoM anukrama binA ' deva paryAyarUpa asaMyata ho hai | vA. mizra prakRti ke udaya te mizra guNasthAnavartI ho hai vA anaMtAnubaMdhI ke udaya hote dvitIyopazama samyaktva kauM virAdha hai; asI kisI AcArya kI pakSa kI apekSA sAsAdana ho hai| vA mithyAtva kA udayaM kari mithyA Fri----
Page #752
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammAnakA bhApATIkA | 74 MAHARASHTRA eafter dRSTI ho hai..| bahuri asaMyatAdika cyAri guNasthAnadartI je manuSya, bahuri asaMyata, dezasaMyata guNasthAnavartI upacAra mahAvrata jinake pAie hai, asI prAryA strI, te karmabhUmi ke upaje ase vevaka samyaktvI hoi, tinahIke kevalI zrutakevalI donyoM virSe kisI kA caraNAM ke nikaTi sAta prakRti kA sarvathA kSaya hote kSAyika samyaktva ho hai, so aseM samyaktva kA vidhAna kaa| so samyaktva sAmAnyaparne eka prakAra hai / vizeSaparne 1 mithyAtva, 2 sAsAdana, 3 mizra, 4 upazama, 5 vedaka, 6 bhAyika bheda se chaha prakAra hai| tahAM mithyAdRSTI viSa to mithyAtva hI hai / sAsAdana virSe sAsAdana hai / mizra virSe mizra hai| asaMyatAdika apramatta paryaMta virSe upazama (aupamika), vedaka, kSAyika tIna samyaktva haiM / apUrvakaraNAdi upazAMta kaSAya paryaMta upazamazreNI viSa upazama, kSAyika doya samyaktva haiN| kSapaka zreNIrUpa apUrvakaraNAdika siddha paryaMta eka kSAyika samyaktva hI hai| ... vahari nI iMdriya, jo mana, tAke prAvaraNa ke kSayopazama te bhayA jo jJAna, tAko saMjJA kahie / so jisake pAie, so saMjJI hai| jAke na pAie ara yathAsaMbhava anya indriyani kA jJAna pAie, so aseMjI hai| tahAM saMjJI mithyAdRSTi Adi kSINa kaSAya paryaMta haiM / asajI miyyAdRSTI virSe hI hai / sayoga prayoga viSa mana-indriya sambandhI jJAna nAhIM hai; tAta saMjJI-asaMjhI na kahie hai|| bahuri zarIra para aMgopAMga nAmA nAmakarma ke udaya se utpanna bhayA jo zarIra vacana, mana rUpa nokarma vargaraNA kA grahaNa karanA, so pAhAra hai / vigrahagati virSe kA pratara loka pUrNa sahita sayogI virSa vA prayogA virSe bA siddha virSe anAhAra hai; tAte mithyAdRSTI, sAsAdana, asaMyata, sayogI ini viSa tau doU haiN| avazeSa naba guNasthAna virSe prAhAra hI hai / ayogI virSe vA siddha virSe anAhAra hI hai| guNasthAnani virSe upayoga kahaiM haiM - doNhaM paMca ya chacceva, dosu missammi hoMti vaamissaa| sattuvajogA sattasu, do ceva jiraNe ya siddhe ya // 705 // dvayoH paMca ca SaTca, bayomizre bhavaMti vyAmizrAH / saptopayogAH saptasu, dvau caiva jine ca siddhe ca // 705 / / in iamwinikPARTrware.an... - HOMMENTED
Page #753
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI satisAgara jI mahArAja 70 ] | gommaTaere aante pAthA 704 TIkA- guNa paryAyavAn vastu hai, tAke grahaNarUpa jo vyApAra pravartana, so upa yoga hai | jJAna hai, so jAnane yogya jo vastu, tAteM nAhIM upajeM haiM / so kA hai| svahetujanito'pyarthaH pariccheH svato yathA / tathA jJAnaM svahetthaM, paricchedAtmakaM svataH // 1. 4. .. yAkA artha - jaise vastu apane hI upAdAna kAraNa teM nipajyA, zrApahI te jAnane yogya hai / taiseM jJAna apane hI upAdAna kAraNa te nipajyA, ApahI te jAnane y ATha hArA hai / bahuri jJeya padArtha para prakAzAdika e jJAnakA kAraNa nAhIM, jAte e to jJeya haiN| jaise aMdhakAra jJeya hai, jaise e bhI zeya haiM - jAnane yogya haiM / jAnane kA kAraNa nAhIM, asA jAnatA / bahuri so upayoga jJAna darzana ke bheda teM doSa prakAra hai / tahAM kumati, kuzruta, vibhaMga, mati, zruta, avadhi, mana:paryaya, kevala bheda te jJAnopayoga prakAra hai / cakSu, pracakSu, avadhi, kevala bheda te darzanopayoga vyAri prakAra hai| vahAM mithyAdRSTI sAsAdana viSe to kumati, kuzruta, vibhaMga jJAna, cakSu, pracakSu, darzana e pAMca upayoga haiM / bahuri mizraviSa mizrarUpa mati, zruta, avadhi jJAna, cakSu, pracakSuH avadhi: darzana, e chaha upayoga haiM / asaMyata dezasaMyata viSe mati, zruta, avadhijJAna, cakSu, zracakSu, avadhidarzana e chaha upayoga haiN| prasattAdi kSINakaSAya paryaMta viSe teI mana paryaya sahita sAta upayoga haiM / sayogI, ayogI, siddha viSe kevalajJAna kevaladarzana e doya upayoga t iti prAcArya candra viracita gommaTasAra dvitIya nAma paMcasaMgraha graMtha kI jIvatattva pradIpikA nAma saMskRta TIkA ke anusAra samyagjJAna candrikA nAmA bhASAMTIkA viSai prarUpita je bIsa prarUpaNA, tiniviSe guNasthAnaniviSe bIsa prarUpaNA nirUpaNa nAmA ikavIsavAM adhikAra sampUrNa bhayA || 21 //
Page #754
--------------------------------------------------------------------------
________________ HARAPES bAIsavA adhikAra AlApAdhikAra suranara gaNapati pUjyapada, bahiratara zrI dhAra / nemi dharmarathanemisama, bhanauM hohu zrIsAra // 22 // pAgaM pAlApa adhikAra ko apane iSTadeva ko namaskAra pUrvaka kahanekauM pratijJA Codesaas hai| goyamatheraM paNamiya, zrodhAvesesu vIsabhedANaM / . . ... jojaNikANAlAvaM, vocchAmi jahAkama suNaha // 706 // . : .. gautamasthaviraM praNamya, prodhAdezayoviMzabhedAnAma / ... yojanikAnAmAlApa, vakSyAmi yathAkramaM zRNuta // 706 // TIkA - viziSTa jo so kahie bhUmi, AThavIM pRthvI, so hai sthavira kahie sAsvatI, jAke asA siddhasamUha, athavA gautama hai sthavira kahie gaNadhara jAke jaisA vardhamAna svAmI prathavA viziSTa hai go kahie vANI jAkI asA sthavira kahie munisamUha, so ase ju gautama sthavira tAhi praNamya namaskAra karike progha jo guNasthAna ara prAdeza. jo mArgaNAsthAna, inivirSe joDanerUpa jo guNasthAnAdika bosa prarUparaNA, tinikA pAlApa, tAhi yathAkrama kahA~gA, so sunaha / jahAM bIsa prarUpaNA prarUpie, ase vivakSita sthAnani kA kahanA tAkA nAma AlApa jAnanA ! so kahaiM haiM - oghe codasaThANe, siddhe vIsadivihANamAlAvA / vedakasAyavibhiNNe, aNiyaTTIpaMcabhAge ya // 707 // zrodhe caturdazasthAne, siddha vizatividhAnAmAlApAH / vedakaMdhAyavibhinne, anivRttipaMcabhAge ca / / 707 // TokA - aodha jo guNasthAna para caudaha mArgaNAsthAna e paramAgama virSe prasiddha haiN| so inivirSe guraNajobA pajjattI ityAdika bIsa prarUpaNAni kA sAmAnya paryApta, aparyApta e tIna AlApa ho hai / bahuri vedaHara kaSAya kari hai bheda jini virSe ase anivRtikaraNa ke paMca bhAga tinidhirSe pAlApa jude-jude jAnane /
Page #755
--------------------------------------------------------------------------
________________ 752 ] | gommaTasAra jIvakANDa gAthA 7080701 2710 to guNasthAnani viSaM kaheM haiM -- zrI micchavi ya, prayavapatte sajogiThANammi / rioha ya AlAvA, sesesikko have rigayamA // 708 // ' odhe mithyAtvadvike'pi ca prayatapramattayoH sayogisthAne / ya eva cAlAH zeSeo bhavetriyamAt / / 706 / ajama dara 14 Team Piy TIkA - guNasthAnani viSe mithyAdRSTI, sAsAdana, asaMyata, pramattaH sayogI ina viSe tIna tIna AlApa haiM / zravazeSa guNasthAnani viSai eka paryApta zrAlApa hai forest | isa hI artha ko prakaTa kareM haiM sAmaparaNaM pajjattamapajjattaM cedi tiSNi AlAvA / duviyappamapajjattaM laddhI sinvattagaM vedi // 706 // - sAmAnyaH paryAptaH, aparyAptavati zraya zrAlApA 1. dvikarUpo'paryApto labdhinivRtikA ti // 709 // TIkA -- te zrAlApa tIna haiM, sAmAnya, paryApti, apryaapt| jahAM paryApta-paryApta doU kA samudAyarUpa sAmAnyaparne grahaNa kIjie, so sAmAnya zrAlApa hai / bahuri jahA~ paryApta hI kA grahaNa hoi, so paryApta zrAlApa hai| hoi, tahAM aparyAptAlApa hai / tahAM aparyAptAlApa doya yapta 1, eka nivRtti aparyApta / jAkA kSudrabhava pramANa pahile hI maraNa ko prApta hoi, so labdhi aparyApta haiM / bahuri jAke zarIra paryApti pUraNa hogA yAvat pUrNa na huA hoI, tAvat nirvRti aparyApta hai / jahAM aparyApta hI kA grahaNa prakAra hai eka labdhi apaprAyu hoi, paryApti pUrNa bhae duvihaM pi apajjattaM, ooghe miccheva hodi piyameNa / sAsarayadapamatte, rigavyatti apuNgo hodi // 710 // ;; 1 dvividhopyaparyApta, proghe mithyAraya evaM bhavaMti niyamena / sAsAvanAya pramatteSu nityapUko bhavati // 710 .i IR
Page #756
--------------------------------------------------------------------------
________________ samjhAmacandrikA bhAvArIkA / TIkA - so doU. prakAra aparyApta AlApa sAmAnya mithyAdRSTI virSe hI pAie haiM / bahuri sAsAdana, asaMyata, pramatta virSe nivRtti aparyApta hI AlApa hai / jogaM paDi jogijiNe, hodi hu riNayamA prapuNNagattaM tu / - pravasesa-raNava-chAraNe, pajjatAlAvago ekko // 711 // .. yogaM prati yogijine, bhavati hi niyamAdapUrNakatvaM tu / avazeSanavasthAne paryApsAlApaka ekaH // 711 // .. TIkA - sayogIjina virSe niyamakari yogani kI apekSA hI aparyApta pAlApa hai / jaiseM aparyApta pAlApa virSe vizeSa hai, so ini paMca guNasthAnani virSe to tInUM AlApa haiM / bahuri avazeSaH naba guNasthAna rahe, tinivirSe eka paryApta AlApa hI hai| AgeM caudaha mArgaNA sthAnakani virSe kahai haiMsattaNhaM paDhavIraNaM, oghe micche ya tiSNi AlAvA / paDhamAbirave vi tahA, sesAraNaM puNNagAlAvo // 712 // saptAnAM pRthivInA, proghe mithyAtve ca traya AlApAH / prathamAvirate'pi tathA, zeSANAM pUrNakAlApAH // 712 // TIkA -- narakagati virSe sAmAnyapane saptapRthvI saMbaMdhI mithyAdRSTI virSe tIna AlApa haiM / ara tese hI prathama pRthvI saMbaMdhI asaMyata virSe tIna bAlApa haiM / jo narakAyu pahile bAMdhyA hoi, asA vedaka, kSAyika samyagdRSTI jIva so tahAM hI prathama pRthvI virSe upajai hai / bahuri avazeSa pRthvI saMbaMdhI avirata ara sarva pRthvI yA sAsAdana, mizra, inake eka paryApta mAlApa hI hai| tiriyacaupakANodhe, micchavuge avirade ya tiNTageva / Navari ya joNiNi ayade, puNNo sese vi puNNotu // 713 // tiryakacatuSkAraNAmoghe, mithyAtvAdi ke avirate ca ya eva / nayari ca yonizyayate, pUrNaH zeSe'pi pUrNastu // 713 // ___TIkA -- tiryaMca paMca prakAra / sarva bheda jAma garbhita asA sAmAnya tiryaMca / bahuri jAke pAMcoM indriya pAie: asA paMceMdrI tiryaca / bahuri jo paryApta avasthA koM
Page #757
--------------------------------------------------------------------------
________________ 754 ] / momsarasAra zrIvakASTa mAyA 714 dhAra so paryApta tiryaMca / bahuri jo strIvedarUpa hai| so yonimata tiryaca' / jo labdhi aparyApta avasthA ko dhArai so labdhi aparyApta tiryaca / M E TIPSEE D S maARASH2Sammandonrghuramaananarendrianawaima tahAM sAmAnyAdika cAri prakAra tiryacani ke paMca guNasthAna pAie / tahAM mithyAdRSTI, sAsAdana, avirata virSe tIna tIna pAlApa haiM / tahAM itanA vizeSa haiyonimata liyaMca ke avirata virSa eka paryApta pAlApa hI hai; jAteM jo pahile tiryaca Ayu bAMdhyA hoi to bhI samyagdRSTI strIveda napuMsakaveda virSe na upaje / bahuri mizra vA dezavirata virSe paryApta pAlApa hI hai| tericchiyaladdhiyapajjatte, ekako apuNNa aalaavo| mUloghaM maNusatie, maNusiriNazrayadamhi pajjatto // 714 // tiryaglamadhyaparyApte, eka apUrNa pAlApaH / / mUlodhaM manuSyatrike, mAnuSyayate paryAptaH / / 714 // TokA - labdhi aparyApta tiryaca virSe eka aparyApta pAlApa hI hai / bahari manuSya cyAri prakAra - tahAM sarvabheda jAmeM garmita hoMi aMsA sAmAnya manuSya / bahuri jo paryApta avasthA ko dhAre, so paryApta manuSya, bahuri jo strI vedarUpa so yonimata manuSya, bahuri jo labdhi aparyAptapanAM kauM dhAra, so labdhi aparyApta manuSya hai| tahAM sAmAnyAdika tIna prakAra manuSyani ke pratyeka caudaha guNasthAna pAie / ihAM bhAna beda apekSA yonimata manuSya ke caudaha guraNasthAna kahe haiM / muraNasthAnavat AlApa jaanne| vizeSa itanA - jo yonimata manuSya ke asaMyata virSe eka paryApta AlApa hI hai / kAraNa pUrva kahyA hI hai / bahuri itanA vizeSa hai - jo asaMyata tiryaciNI ke prathamopazama, vedaka e doya samyaktva haiM / para manuSyaragI ke prathamopazama, vedaka, kSAyika e tIna samyaktva.saMbhava haiM / tathApi jahAM samyaktva ho hai, tahAM paryApta AlApa hI hai / samyaksva sahita mara, so strIvedani virSe na upajai hai| bahuri dravya apekSA yonimatI paMcama guNasthAna se Upari gamana kare nAhI, tAteM tinakai dvitIyopazama samyaktva nAhIM hai /
Page #758
--------------------------------------------------------------------------
________________ " .. "..: sampanjhAnacandrikA bhASATIkA ! .... maNusiNi pamattavirade, AhAradugaM tu gatitha riNayameNa / ..... avamavadhedhe maNusiriNa, saNNA bhUdagadimAsejja // 715 // bhAnuSyAM pramattavirate, prAhArohikaM tu nAsti, niyamena / apagatavedAyAM mAnuSyA, saMjJA bhUtagatimAsAdya / / 715 // TIkA - dravya puruSa para bhAva strI asA manuSya 'pramattavirata. guNasthAna virSe hoi, tAke AhAraka para zrAhAraka AMgopAMga nAmakarma kA udaya niyama kari nAhIM hai / tu zabda se strIyada, napuMsamaveda kA udaya virSe manaHparyayajJAna ara parihAra vizuddhi saMyama e bhI na ho hai| .......... .: .. bahuri bhAva manuSyaNI virSe caudaha guravasthAna haiN| dravya manuSyaNI virSe pAMca hI guNasthAna haiM / ......- * : .bahuri veda rahita anivRttikaraNa virSe manuSyaNI ke maithuna saMjJA kahI hai / so kArya rahita bhUtapUrvagati nyAya kari jAnanI / jaise koU rAjA thA, vAkauM rAjabhraSTa bhae pIche bhI rAjA hI kahie hai; tase jAnanI / so bhAva strI bhI navavA tAI hI hai| ihAM caudaha guragasthAna kahe, so bhUtapUrvagati tyAyakaritA hI kahe haiM / bahuri pAhAraka Rddhi kauM jo prApta bhayA, tAka bhI vA parihAra vizuddhi saMyama virSe dvitIyopazama samyaktva para mana:parthaya jJAna na ho hai; jAteM taitIsa varSa binA so parihAra vizuddhi saMyama hoi naahiiN| prathamopazama samyaktva kI itanI sthiti naahiiN| para parihAra vizuddhi saMyama sahita zreNI na caDhe, tAtai dvitIyopazama samyaktva bhI baneM nAhIM; tAteM tina doUni kA saMyoga nAhIM saMbhava hai| . . . paraladdhiprapajjatte, ekko du apuNNago du aalaavo| . lessAbhedavibhiNNA, sattaviyappA suradAraNA // 716 // naralabdhyaparyApte, ekastu apUrNakastu' aralAgaH . ... lezyAvibhinnAni, saptavikatAniAsarasthAnAni 716 // TokA - bahuri labdhi : aparyApta manuSya nidAekaaparyApta pAlApa hI hai / bahuri lezyA bheda kari bhinna ase devati ke sthAnaka sAta haiN| te kahai haiM /
Page #759
--------------------------------------------------------------------------
________________ / gommaTasAra jIvakANDa gAthA 717-715-716 ___ bhavanatrika deva, bahuri saudharma yugala, bahuri sanatkumAra yugala, bahuri brahmAdika chaha, bahuri zatArayugala, bahuri mAnatAdika navama veyaka paryaMta teraha, bahuri anudiza, anuttara dimAna caudaha, ini sAta sthAnAni virSe krama meM teja kA jaghanyAMza, bahuri teja kA madhyamAMza, bahuri teja kA utkRSTrAMza, pana kA jaghanyAMza, bahuri padma kA madhyamAMza, bahuri padma kA utkRSTAMza, zukla kA jaghanyAMza, bahuri zukla kA madhyamAMza, bahuri zukla kA utkRSTAMza e leNyA pAie haiN| savvasurANaM oghe, micchabuge avirade ya tiNeva / Navari ya bhavaNatikapitthINaM ca ya aMvirade puNNo // 717 // sarbasurANAmoghe, mithyAtvatike avirase ca ya eva / nabari ca bhayanatrikalpastrINAM ca avirate pUrNaH / / 717 // TokA - sarva sAmAnya deva virSe mithyAdRSTI sAsAdana, asaMyata iniviSaM tIna tIna AlApa haiM / bahuri itanA vizeSa - jo bhavanatrika deva para kalpavAsinI strI, inake asaMyata virSe eka paryApta pAlApa hI hai / jAte asaMyata tiyaMca manuSya mari kari tahAM upaja nAhIM . misse puNNAlAo, aNuddisANuttarA hu te smmaa| avirava tiNNAlAvA, aNuhissANuttare hoMti // 716 // mizre pUrNAlApaH, anudizAnuttarA hi te samyak / avirate traya AlApAH, anudizAnuttare bhavaMti / / 718 // TokA - nava greveyaka paryata sAmAnya deva, tinikai mizra muNasthAna virSe eka paryApta bAlApa hI hai / bahuri anudiza bhara anuttara vimAnavAsI ahamiMdra sarva samyagdRSTI hI haiM / tAtai tinake asaMyata virSa tIna pAlApa haiN| Age iMdriva mArgaNA virSe kahai haiMbAdarasahameiMdiya-bi-ti-ghau-ridiyaasaNNijIvAraNaM / aoghe puNNe tiNNa ya, apugNage puNNa apuNNo du // 716 // bAvarasUkSmakeMdriyadvitricaturiTriyAsaMzijIvAnAm / ... proghe pUrNe trayana, apUrNake punaH apUrNastu / / 716 // . . . %ER SHREE
Page #760
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAERED - ---- ---- - - - samyAnamanikA bhASATIkA TIkA - bAdara sUkSma ekeMdriya, bahuri beMdrI, teMdrI, cauMdrI, asainI paMceMdrI inakI sAmAnya racanA paryApta nAmakarma kA udaya saMyukta, tIhi virSe tIna pAlApa haiN| nirvRtti aparyApta avasthA viSa bhI paryApta nAmakarma hI kA udaya jAnanA / saNNI aoghe micche, gaNapaDivaNNe ya malayAlAvA / zAsiyayuNe ekako'pajjatto hodi AlAmo // 720 // saMjyodhe mithyAtve, guragapratipasne ca bhUlAlApAH / laDadhyapUrNa ekaH, aparyApto bhavati AlAeH // 720 // TIkA - saMnI paMceMdrI tiryaMca kI sAmAnya racanA virSe paMca guNasthAna haiN| tini virSe mithyAdRSTI meM to mUla meM kahe the, teI tIna pAlApa haiM / bahuri jo vizeSa guNa ko prApta bhayA, tAkai sAsAdana para saMyata virSe mUla meM kahe te tIna, tInoM AlApa haiN| mizra ara dezasaMyata virSe ekA paryApta mAlApa hai / bahuri sainI labdhi aparyApta virSe eka labdhi aparyApta pAlApa hI hai / mArga kAyamArgaraNA virSe doya gAthAni kari kahai haiM - bhU-Au-teu-vAU-riNaccacaduggadi-Nigodage tiSNi / tAraNaM yUlidarasu vi, pattege tadubhede vi // 721 // tasajIvANaM aodhe, micchAdiguNe virogha paalaano| laddhipuNNe ekko'pajjatto hodi pAlAo // 722 // jumm| bhvaptejobAnityacaturgatinigoSake trayaH / teSAM sthUletarayorapi, pratyeke sadvibhede'pi // 721 // trasajIvAmAmodhe, mithyAtvAdiguNe'pi mogha pAlApaH / lanthyapUrNe ekaH, aparyApto bhavatyAlApaH // 722 / / yugmam / / TIkA -- pRthvI, Apa, teja, vAyu, nityanigoda, caturgatinigoda inake bAdarasUkSma bheda, bahuri pratyeka vanaspatI yAke sapratiSThita apratiSThita bheda, ini sabani virSe tIna-tIna AlApa haiN| basa jIvani ke sAmAnya kari caudaha guNasthAnani viSa, --.. --- -- - -- -- - - -- --
Page #761
--------------------------------------------------------------------------
________________ 755 ] [ gaummasAra zrIvakAma gAthA 723-724 guraNasthAnani virSe kahe taise hI AlApa haiM; kicha vizeSa nAhIM / pRthvI prAdi prasa paryaMta jo labdhi aparyApta hai, tAke eka labdhi aparyApta ho AlApa haiN| prAgai yogamArgaNA virSe kahai haiMekkArasajogANaM, puNNagadAraNaM sapuNNa paalaao| missacaukkassa puNo, sagaekkamapuNNa pAlAzro // 723 // ekAdazayogAnoM, pUrNagatAnoM svapUrNalApaH / mizracatuSkasya punaH, svakaikApUralApaH // 723 // * TIkA - paryApta avasthA- virSe hohi ase cyAri mana, cyAri vacana, audArika, vaikriyaka, AhArakA ina gyAraha yogani ke apanA-apanA eka paryApta pAlApa hI hai| jaise satya manoyoga ke satya manaHparyApta AlApa hai / asa sabani ke jaannaa| bahuri avazeSa rahe cyAri, mizrA yoga, titika apanA apanA eka aparyApta pAlApa hI hai / jaise audArika mizra ke eka audArika mizra aparyApta mAlApa hai / jaise sabani ke jAnanA / prAgaM avazeSa mArgaNA virSe kahai haiM - ' vedAdAhAro ti, ya, saguNANANamodha aalaayo| Navari ya saMDhicchINa, patthi hu AhAragANa dugaM // 724 // vedAdAhAra iti ca, svaguNasthAnAmAmodha pAlApaH / .. navari ca SaMDhastrIraNI, nAsti hi AhArakAnAM dvikam // 724 // TIkA - vedamArgaraNA nai lagAi AhAramArgaNA paryaMta daza mArgaNAni virSe apanA apanA guNasthAnani ko pAlApani kA anukrama guNasthAna ni virSe kahe, taise hI jAnanA / itanA vizeSa hai jo bhAvanapusaka vA strI veda hoi ara dravya puruSa hoi ase jIva ke AhAraka, AhArakamitha AlApa nAhIM hai; jAteM prAhAraka zarIra virSe prazasta prakRtika kA hI udaya hai| tahAM vedani ke anivRttikaraNa kA saveda bhAga paryaMta guNasthAna hai / krodha, mAna, mAyA, bAdara lobha inika anivRttikaraNa ke veda rahita cyAri bhAga tahAM paryaMtaH kama te guNasthAna haiN| sUkSma lobha ke sUkSma sAMparAya hI hai / kumati, kuzruta, vibhaMga ini ke doya guNasthAna haiM / mati, zruta, avadhi ke nava haiN|
Page #762
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - ---- - - -... -... ---- - - sammamAnakA bhAvATIkA ] . manaHparyaya ke sAta haiN| kevalajJAna ke doyA haiM / asaMyama ke cyAri haiN| dezasaMyama ke eka hai| sAmAyika, chedopasthApanA ke cyAri haiN| parihAra vizuddhi ke doya haiN| . sUkhasAMpaga eka hai| yathAkhyAta, cAritra ke cyAri haiM / cakSu, pracakSu darzana ke bAraha haiN| avadhi darzana ke nava haiN| kevala darzana ke doya haiM / kRSNa, nIla, kapota lezyA ke cyAri haiM / pIta padma ke sAta haiM / zukla ke teraha haiM / bhavya ke caudaha haiN| abhavya ke eka hai / mithyAtva, sAsAdana, mizra ke eka eka haiM / dvitIyozama samyaktva ke ATha haiM / prathamopazama samyaktva ara vedaka ke cyAri hai / kSAyika ke gyAraha haiM / saMjJI ke bAraha haiM / asaMjhI ke eka hai / prAhAraka ke teraha haiM / anAhAraka ke pAMca haiM / ase e guNasthAna kahe, tina guNasthAnani virSe pAlApa mUla meM jaise sAmAnya guNasthAnani virSe anukramaH kari. pAlApa kahe the, sahI jAnane :: guNajIvA pajjatI, pANA saNA gaiMdiyA kaayaa| jogA vedakasAyA, gANajamA daMsaraNA lessA // 72 // bhavvA sammattA vi ya, samNI pAhAragA ya uvajogA / . joMggA pavidavyA, odhAvesesu samudAya // 726 // jumma / guNajIvAH paryAptayaH, prANAH saMjAH gatIMdriyANi kAyAH / .. . yogA dedakaSAyAH, jJAnayamA darzanAni lezyAH // 725 // .:: bhavyAH samyaksvAnyapi ca, saMjinaH praahorkaashyopyogaaH| ... yogyAH prarUpitavyA, oghAdezayoH samudAyam // 726 / / yugmam / ' : TokA - guraNasthAna caudaha, mUla jIvasamAsa caudaha, tahAM paryApta sAta, aparyApta sAla, paryApti chaha, tahAM saMzI paMceMdriya ke paryApti avasthA virSe paryApti prakasthA saMbaMdhI chaha para aMparyApti avasthA virSe aparyApta saMbaMdhI chaha, asaMhI yA vikalatraya ke paryApti-aparyApti saMbaMdhI pAMca-pAMca, ekeMdrI ke cyAri-cyAri jaanne| prANa - saMjI paMceMdriya ke daza, tIhi aparyApta ke sAta, asaMjJI paMceMdrI ke nava tIhi aparyApta ke sAta, cauindrI ke pATha, tIhiM aparyApta ke chaha, teindrI ke sAta, tIhi aparyApta ke pAMca, beindrI ke chaha, tI hiM aparyApta ke cyAri, ekeMdriya ke cyAri, tohiM aparyApta ke tIna haiN| sayoga kevalo ke vacana, kAya, usvAsa, Ayu e vyari
Page #763
--------------------------------------------------------------------------
________________ -arr m ms - IMPAW------- - 7601 { gommaTasAra goSakA gAmA 727-728 prANa haiM / tisahI ke vacana binA tIna ho haiM / kAyabala binA doya hoya haiM / ayogI ke eka Ayu prAraNa hai| bahuri saMjJA cyAri, gati cyAri, indriya pAMca, kAya chaha, yoga paMdraha tinameM paryApta avasthA saMbaMdhI gyAraha, aparyApta avasthA saMbaMdhI tIna mizra para eka kArmANa e cyAri haiM / veda tIna, kaSAya cyAri, zAna ATha, saMyama sAta, darzana cyAri, lezyA chaha, bhavya doya, samyaktva chaha, saMjJI doya, AhAra doya, upayoga bAraha, e sarva samu. ccaya guNasthAna vA mArgaNA sthAnani virSe yathAyogya prarUpaNa karane / jIvasamAsa virSa vizeSa kahaiM haiM - oghe Adeso vA samNIpajjatagA have jattha / tatya ya uNavIsaMtA, igi-bi-si-guNidA have ThANA // 727 // zrodhe Adeza vA, saMkSiparyantakA bhaveyuryatra / tamA kolamilA, ekAdvitriguriNatA bhavepuH sthAnAni / / 727 // TIkA - guraNasthAna kA mArgaNAsthAna viSa jahAM saMjJI paMceMdrI paryaMta bhUla caudaha jIvasamAsa nirUpaNa karie, tahAM uttara jIvasamAsa eka nai prAdi dekari ugaNIsa paryaMta sAmAnya kari, doya paryApta aparyApta kAra, tIna paryApta, aparyApta, labdhi apa pti kari guraNe, ekana Adi dekari ugaraNIsa paryata yA doya nai prAdi dekari aThatIsa paryaMta vA tIna naiM prAdi dekara sattAvanaH payaMta jIvasamAsa ke bheda haiM / te sarva bheda tahAM jAnane / sAmAnya jIvasamAsa eka, sa-sthAvara bhedate doya, ityAdi sarvabheda jIvasamAsa adhikAra virSe kahe haiM; so jAnane / inikI eka, doya, tIna kari guraNe kramateM eka, doya, tIna Adi uparaNIsa, aThatIsa sattAvana paryaMta bheda ho haiM / ihAM se Age guNasthAnamArgaraNA virSe guNasthAna, jIvasamAsa ityAdi bIsa bheda joDie hai; so kahie hai - : vIra-maha-kamala-riNaggaya-sayala-suya-gaharaNa-payauraNa-samatthaM / / pamiUNa goyamamahaM, siddhatAlAvamaNuvocchaM // 728 // thoramukhakamalanirgatasakalazrutagrahaNaprakaTanasamartham / natvA gautamamahaM siddhAMtAlApamanuvakSye // 72 // -- --- - -- -----in-in-- - - - - ---- ---- meani -ii-Marath i
Page #764
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampajJAnamanikA bhAvATIko / [ 761 TIkA - vardhamAna svAmI ke mukha kamala te nikasyA asA sakAla zAstra mahAna gaMbhIra, tAke prakaTa karane kI samartha asA siddhaparyaMta bhAlApa, so zrIgautama svAmI kA~ namaskAra kari maiM kahA~ chau / tahAM sAmAnya guNasthAna racanA virSe jaise caudaha guNasthAnavI jIva haiM / guNasthAna rahita siddha haiN| caudaha jIvasamAsa yukta jIva haiM / tinakari rahita jIva haiN| chaha-chaha, pAMca-pAMca, cyAri-cyAri, paryApti, aparyApti yukta jIva haiM / tinakari rahita jIva haiM / daza, sAta, nava, sAta, pATha, chaha, sAta, pAMca, chaha, cyAra, cyAri, tIna, cyAri, doya, eka prANa ke dhArI jIva haiM / tinakari rahita jIva haiN| paMdraha yoga yukta jIva' haiN| prayogI jIva haiN| tIna veda yukta jIva haiN| tinakari rahita jIva haiN| cyAri kaSAya yukta jIva haiM / tinakari rahita jIva haiM / pATha jJAna yukta jIva haiN| jJAna rahita jIva naahiiN| sapta saMyama yukta jIva haiN| tinakari rahita jIva haiM / cyAri darzana yukta jIva haiM / darzana rahita jIva nAhIM / dravya, bhAva chaha lezyA yukta jIva haiM / lezyA rahita jIva haiM / bhavya yA abhavya jIva haiM / doka rahita jIva haiN| chaha samyaktva yukta jIva haiM / samyayatva rahita maahiiN| saMzI vA asaMhI jIva haiN| doU rahita jIva haiM / AhArI jIva haiN| anAhArI jIva haiN| doU rahita nAhIM / sAkAropayoga vA anAkAropayoga vA yugapat doU upayoga yukta jIva haiN| upayoga rahita jIva nAhIM haiN| a~seM anyatra yathAsaMbhava jaannaa| atha guNasthAna vA mArgaNAsthAnani virSe yathAyogya bIsa prarUpaNA nirUpaNA kIjie hai| so yantrani kari vivakSita guNasthAna vA mArgaNAsthAna kA pAlApa virSe jo jo prarUpaNA pAie, so so likhie haiM / tahAM yantrani virSe asI sahanAnI jAnanI / pahile to eka baDA koThA, tisa viSa tau jisa pAlApa virSe bIsa prarUpaNA lagAI, tisakA nAma likhie hai / bahuri tisa koThe ke prANa prAgai barobari bIsa koThe, tinaviSaM prathamAdi koThe leM lagAi, anukramAta muraNasthAna, jIvasamAsa, paryApti, prANa, saMjJI, mati, iMdriya, kAya, yoga, veda, kaSAya, jJAna, saMyama, darzana, lezyA, bhavya, samyaktva, saMjI, prAhAra, upayoga e bIsa prarUpaNA jo jo pAie, so so likhie hai / tinaviSa guNasthAnArdika kA nAma nAhIM likhie haiN| tathApi pahilA koThAviSaM guNasthAna dusarA virSe jIvasamAsa, tIsarA viSaM paryApti ityAdi bIsavAM koThA virSe upayoga paryaMta jAnane / tahAM tini koni virSe jahAM jisa prarUpayA kA jitamA pramANa hoi, titake
Page #765
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pammarasAra jIvakA mAthA 728 N IMALSOURCEMEHAmeVITA - -- - SeriaNOVT - -- - IMEAV hI kA aMka likhyA hoi, tahAM tauM so:prarUpaNA sarva jAnanI / jaise pahile koThe meM caudaha kA aMka jahAM likhyA hoi, tahAM sarva guNasthAna jAnane / dUsarA koThe virSe jahAM caudaha kA aMka likhyA hoi, tahAM sarva jIvasamAsa jAnane se hI tRtIyAdi koThani, virSe jahAM chaha, daza, cyAri, cyAri, chaha, paMdraha, tIna, cyAri, ATha, sAta, cyAri, chaha, doya, chaha, doya-doya bAraha ke aMka likhe hoi, tahAM apane apane koTheni viSa so so prarUpaNA sarva jAnanI / bahuri jahAM prarUpaNA kA abhAva hoi, tahAM biMdI likhie hai / jaise pahile koThe viSai jahAM biMdI likhI hoi, tahAM guNasthAna kA prabhAva jAnanA / dUsarA koThA viSaM jahAM hiMdI likhI hoi, tahAM jIvasamAsa kA abhAva jAnanA / jaise anyatra jAnanA / bahuri jahAM prarUpaNA virSe keteka bheda pAie, tahAM apane apane koThAni viSaM jitane bheda pAie, titanekA aMka likhie hai| bahuri tina bhedani ke nAma jAnane ke athi nAma kA pahilA akSara vA pahile doya Adi akSara vA doya vizeSaNa, jAnane ke athi doU vizeSaNani ke Adi ke doya akSara vA tina akSarani ke prAgai apanI saMkhyA ke aMka likhie hai, soI kahie haiM jitane guNasthAna pAie, titane kA aMka pahile koThe meM likhie hai / tisa aMka ke nIce tina guNasthAnani kA nAma jAnane ke athi tinake nAmani ke prAdi akSara likhie hai / so prAdi akSara kI sahanAnI te sarva nAma jAni lenaa| ___ tahAM mithyAdRSTi Adi guNasthAnani ke nAma kI asI sahanAnI / mi / saa| mizra / ani / deza / pr| apra / apU / ani / sU kSI / sa / / :: . bahari jahAM Adi ke asA likhyA hoi, tahAM mithyAdaSTi prAdi jitane likhe hoi, titane guNasthAna jAnane / bahuri jaise hI dUsarA koThA virSe jIvasamAsa, so jIvasamAsa doya.prakAra paryApta vA aparyApta, tahAM sahanAnI asI / a / bahuri tahAM sUkSma, bAdara, beMdrI, teMdrI, coMdrI, prasaMjJI, . saMjJI, kI sahanAnI asI sU / bA / beN| tecauM / |sN| tahAM sUkSma ke paryApta, apati doU hoMi, to sahanAnI jaisI sUra paryApta hI hoi to sahanAnI sI sUpa. 1. aparyApta hI hoi to asI sUtra 1 saMjJI paryApta aparyApta kIasI saM.2. paryAptaH ko jaisI saMpa:11 saMjJI aparyApta kI, asii|sN 1. sahajAtI hai| jaise hI aurani kI jAnanI .bahuri jahAM aparyApta hI jIvasamAsa ! hoi, tahAM... aparyApta aMsAH likhie hai| jahAM paryApta hI hoi, tahAM 'paryApta' asA likhie| hai| bahuri pramattaH vilopAhAraka apekSA, sayogI virSe kevala - - - E - - -pawarent -
Page #766
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyAnAmapadrikA bhASADhIkA ] / 763 samuddhAta apekSA, paryApta-aparyApta jIvasamAsa jAnane / bahuri kAyamArgaNA kI racanA virSe jahAM sattAvana, aThyArarAve, cyAri se chaha jIvasamAsa kahe haiM, te yathAsaMbhava paryApta, aparyApta sAmAnya prAlApa viSa jAni lene| bahuri vanaspatI racanA virSe pratiSThita apratiSThita pratyeka bAdara sUkSma, nitya-itara nimoda ke paryApta aparyApta kI apekSA yathAsaMbhava jIvasamAsa bAraha maiM Adi dekari jAnane / bahuri tIsarA koThA virSe paryApti, so paryApti jitanI pAie, tinake aMka hI likhie hai, nAma nAhIM likhie hai / tahAM jaisA jAnanA chaha tau saMjJI paMceMdrI ke, paMca prasaMzI yA vikalatraya ke, cyAri ekeMdrI ke jAnane / te paryApta pAlApa virSe to paryApta jAnane / aparyApta AlApa virSe aparyApta jAnane / sAmAnya zrAlApa viSa te doya dIya bAra jahAM likhe hoha, tahAM paryApta, aparyApta doU jAnane / bahari cauthA koThA virSe prANa, te prANa jitane pAie haiM tinake aMka hI likhie hai, nAma nAhIM likhie hai| tahAM asA jAnanA / paryApta pAlApa vi tau daza saMjJI ke para nava prasaMjJI ke pATa cauMdriI ke, sAta teMdrI ke, chaha badrI ke, cyAri ekeMdro ke, bahuri cyAri sayogI ke, eka ayogI kA yathAsaMbhava jAnane / bahuri aparyApta AlApa virSe sAta saMjJI ke, sAta asaMjJI ke, chaha caudrI ke, pAMca teMdrI ke, cyAri beMdrI ke, tIna ekeMdrI ke, bahuri doya sayogI ke, yathAsaMbhava jAnane / bahuri jahAM sAmAnya prAlApa virSe te pUrvokta doU likhie, tahAM paryApta aparyApta doU jAnane / bahuri pAMcavAM koThA virSe saMjJA, tahAM zrAhArAdika kI asI sahanAnI hai prAM / bh| me| p| . bahuri chaThA koThA virSe gati, tahAM narakAdika kI jaisI sahanAnI hai na / ti / ma / de| bahuri sAtavAM koThA virSe indriya, tahAM ekeMdriyAdika kI asI sahanAnI hai e|beN / teN| cauN| pN| bahuri pAThayAM koThA virSe kAya, so pRthvI Adi kI ausI pR / a| te| thaa| v| bahuri pAMcoM hI sthAvarani kI asI-sthA 5. bahuri prasa kI ausI tra / sahanAnI haiN|
Page #767
--------------------------------------------------------------------------
________________ in kA gAyA 728 bahuri navama koThA viSai yoga, tahAM mana ke vyAri, tinakI sI ma 4 / vacana ke vyAra, tinakI aMsI va 4 kAya ke viSe zradArikAdikani kI asI au mi / vaimi / zrA / zrAmi kA 1 athavA zradArika, zradArikamizra sfr doUni kI jaisI thau 2 / vaiki far ko asI 2 / zrAhAraka dvika kI asI zrI 2 | bahuri sayogI ke satya, anubhaya, mana-vacana pAie / tinako jaisI ma 2 / 2 / bahuri beMdriyAdika ke anubhava vacana pAie, sAkI jaisI atu va 1 / sahanAnI hai / 764 ] bahuri dazavAM koThA virSe veda, tahAM napuMsakAdika kI bhaisI n| pu / strI sahanAnI hai / bahuri gyArahavAM koThA viSai kaSAya, tahAM krodhAdika kI a~sI krare / mA / mAyA / lo ! sahanAnI hai / bahuri bArahnAM koThA viSe jJAna, tahAM kumati, ku, vibhaMga kI asI kuma / kuzru / di / zrathavA ina tInoM kI sI kujJAna 3 / bahuri matijJAnAdika kI ma / zru / a / ma / ke / athavA mati, zruta, avadhi tInoM kI jaisI matyAdi 3 / mati zruta, avadhi, mana:paryaya kI asI bhatyAdi 4 / sahanAnI hai| bahuri terahavAM koThA viSai saMyama, tahAM saMyamAdika kI jaisI a / de / sA / che / pa / sU / ya / sahanAnI hai / afraterni koThA viSe darzana, tahAM cakSu Adi kI asI ca / zrava / gravaH ke / athavA cakSu acakSu avadhi tInoM kI asI cakSu Adi 3 sahanAnI hai / bahuri paMdrahvAM koThA viSai lezyA, tahAM dravya lezyA kI sahanAnI sIdra / yAke Age jitanI dravya lezyA pAie, titane kA aMka jAnanA / bahuri bhAva lezyA kI sahanAnI asI bhA / yAke Age jitanI bhAvalezyA pAie titane kA aMka jAnanA / doka hI jAge kRSNAdika nAmani kI asI / nI / ka / ini tInoM kI asI azubha 3 | teja Adika kI jaisI te / pazu / ina tInoM kI vaisI zubha 3 / sahanAnI jAnanI / bahuri solahavAM koThAviSaM bhavya, so bhavya abhavya kI jaisI bha / zra / sahanAtI hai| satarahavAM koThA viSai samyaktva, tahAM mithyAdika kI asI mi / sA / mizra | u / ve / kSA / sahanAnI hai /
Page #768
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampamAnavadhikA bhASATIphA ] / 765 / bahuri agara koThA li saMjI, jahAM saMtrI prAjJI kI jaisI saM / / sahanAnI hai| bahuri ugaNIsavAM koThA virSe AhAra, tahAM pAhAra-anAhAra kI asI praa| ana / sahalAnI hai| bahuri bIsavAM koThA virSe upayoga, tahAM jJAnopayoga - darzanopayoga kI asI jnyaa| da / sahanAnI hai| asaiM ina sahanAnIni kari yaMtrani virSe kahie hai artha so nIka jAnanA / ___ bahuri jahAM guNasthAnavat vA mUlAdhavat asA kahyA hoi, guraNasthAna vA siddha racanA virSe jaise prarUpaNA hoi, saiMse yathasaMbhava jAnanA / bahuri aura bhI jahAM jisavat kahyA hoi, tahAM tAke samAna prarUpaNA jAni lenA / tahAM jo kichU jisa koThA virSe vizeSa kahyA hoi, so vizeSa jAni lenA / bahuri jahAM svakIya asA kayA hoi, tahAM jisakA pAlApa hoi, tahAM tisa virSe saMbhavatI prarUpaNA vA jisakA pAlApa kIjie, so hI prarUpaNA jAni lenA / bahuri itanA kathana jAni lenA - samvesi suhamANaM, kAUdA sambavigmahe sukkA / samvo misso veho, kodavaso have NiyamA // 1 // isa sUtra kari sarva pRthvIkAyAdika sUkSma jIvani ke dravyalezyA kapota hai| 'vigrahagati saMbaMdhI kArmANa viSaM zukla hai / mizra zarIra virSe kapota hai / ase aparyApta AlApani virSe dravyalezyA kapota para zukla hI jAni lenaa| bahuri dvitIyAdi pRthvI kA racanA viSaM lezyA apanI apanI pRthvI vi saMbhavatI svakIya jAnanI / bahuri manuSya racanA virSe pramattAdika virSe tIna bheda bhAva apekSA haiM / dravya apekSA 'eka puruSaveda hI hai / bahuri saptamAdi guNasthAnani virSe AhAra saMjJA kA prabhAva, sAtA'asAtA vedanIya kI udIraNA kA abhAva teM jAnanA / bahuri strI, napuMsaka veda kA udaya hote AhArakayoga, manaHparyayajJAna, parihAravizuddhi saMyama na hoi, asA jAnanA / bahuri zreNI te utari dvitIyopazama samyagdRSTI caturthAdi guNasthAnakani teM mari deva hoi, tohi apekSA vaimAnika devani ke aparyAptakAla virSe upazama samyaktva kahA hai| HTRA
Page #769
--------------------------------------------------------------------------
________________ 766 ] [ gommaTasAra jInakApaDa gayA 728 bahuri ekeMdrI jIvani ke paryApta nAmakarma ke udaya teM paryApta, nirvRttiaparyApta avasthA hai| bahuri aparyApta nAmakarma ke udaya teM labdhi aparyAptaka ho hai; jaisA jAnanA / bahuri kAyamArgaNA racanA vitheM paryApta, bAdara, pRthvI, vanaspatI, trasa ke dravyalezyA chaho hai| apa ke zukla, teja ke pIta, vAyu ke harita vA gomUtra vA avyakta varNarUpa dravya lezyA svakIya jaannaa| bahuri sAdhAraNa zarIra jAnane ke arthi gAthA puDhabI Adi cauNha, kevali AhAravevariparayayA / apavidruibAhu sabbe, paridiMgA have sesA // 1 // pRthvI prAdi cyAri, ara kevalI, mAhAraka, deva, nAraka ke zarIra nigoda rahita apratiSThita haiM / avazeSa sarva nigada sahita sapratiSThita haiM; asA sAdhAraNa racanA viSa svarUpa jaannaa| bahuri sAsAdana samyagdRSTI mari naraka na jAya, tAteM nArakI aparyApta sAsAdana na hoi| bahuri paMcamI mAvi pRthvI ke zrAye aparyApta manuSyani ke kRSNa nIla lezyA hote vedaka samyaktva ho hai, jAte kRSNa -nIla lezyA kI racanA virSa aparyApta AlApa viSaM manuSyagati kahie hai / bahuri paryApta virSe kRSNalezyA nAhIM / aparyApta meM mizraguNasthAna nAhIM, tAteM kRlezyA kA mizraguNasthAna virSe deva binA tIna gati haiM / ityAdika yathAsaMbhava artha jAni yaMtrani kari kahie hai artha, so jAnanA / atha yantra racanA niraiminine r arian Ruram-vasana
Page #770
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 1818 ** rA kode gu tinake nAma paryAva thApAle jIvanako nA a yA 'jIvanikI racanA vivAha gusthAnakI sAmAnya racanA mithyA dRi guNasthAnakI paryAtako racanA nidhyAdRSTi aparyAtakI rakhanA sAsAdana sAmAnyakI racanA sthAna 14 misA ai 3. pra 1 au nithyA midhyA jIva sanA paryApta mA saMzA gati iMjhe kAya joga veda kathAya jJAna saMyama varzana lezyA madhya sa H sAsAdama paryAma mithyA paryAta 655 7654 apa yona seta apa ryAta 15 paryA mA 145 chAtrA 1 mi 8764 HIP 61 phrA apa yata pa 771615 NOR ara 63511016 / ! | 4131 paryApta 64 // LAN prakAza 4|3| 019! 65 chA3za [saMpa1646 10[7] saMtra 4 4 M oc a g 5 g paMdrI 8 paryAsa paryApta zrI umara 6 vaimi 3 11 kAra 13 mAtAeka | 3 dvika cinA 10 / ma 4 1 4 3 zva miz caini phAra 13 AhAra, asa kaDika vinA - 4 sang nirmANa bha manaH sA pache 1 vinA yathAra * kumA 3 1 asaM ya 8 yama bhaya asaM ala- sa1 yama aca yatra jayaz 4 kuzAna | bharsa va 1 yama ava bhA Qi You bhA6 36 bhA6 18 dra 2 kara 2 mizra 2 bhA 6 vinA / bhA6 razu 2 66 Te M samya dhatva madhya mithyA fircan saMbho mithyA p A or sAsA | saMzo dhUna AhA upayo raka 35 AA 12 eka 2. zA6 64 W | Adara raka W 1000123100100012
Page #771
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... . -.. sAlAina pAeko sAkhA dhAna sabhAmAsA mAha ~ sAsAzma aparyAptakI racanA / - sambakiyA dRSTiracanA mizra bhara 34 mizrA paEmraane apaMta sAmAnya ~ |17 / 4 / 4 / / 4 / asaM sacara bhA6. bha avazya --- - 14va ~ - asNyn| paryApta racanA 1961 asaM avarabhAbha / ara --- | asaMghata apaH 1 *61 - bAmanarapura ase yopsarasamA ~ ******** dezasaMbara 1 racatA dezayita saMpa - - .. - pramatta racanara saMparaH 107 1/maya patra niHza AhAra mayA / / A 768 -
Page #772
--------------------------------------------------------------------------
________________ FOR apUrvakaraNa anita sug bhAga fatie karaNa } bhASaNa svataH ai koya 15 bhAga racanA --- 54 amari +karaNa bhAga racana * ----- avii karaca 1 bhAga racanA ---- I rAyasyanAM 769 A Ci - 6 10 10 17 15 70 0 19 BY dinA av vanA PS40 wo mana huna 22 Chui ki W 34 } ! 3 T p 1210 b 32 HOU Au TDP at On Ww or raha, sangpum 19. 5241522-22 ev K *~ Po 30 20 m [V a. 20 OM nabanana v AJ Yo @ n gor F Ast. MY wo POLICE 1 Adi / mA bha w AU raau5 320 ev Ba *IP zA *%%%%% N Nond to
Page #773
--------------------------------------------------------------------------
________________ upalAMtaka patya racanA zrI gaphapAya ! racanA sayogakeva kI rakhanA Ayogaka lI racanA guNasthAnA siddha rameoracanA ----- samA kI racanA pu 1 so * sayo Adi sAmya rapha pata Ari racanA pa 66 ia .. prAra 1 bhAra [ 17 // ! - 10 * 123 4 Shang 110 ku att OTO att <<****<< *> or Bagm bai S OM Avi M Ta jha jhA E ~T P M. M anA issjanh REE
Page #774
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAnya nA raka apata racanA 1 sAmAnyanAra ! kamizraguNa sthAnaracanA sAmAnyanAra kasaM rA 771 t 1 66 a 'n * * 6 para 18 7 2019 10 Ja 1017 visisjefa o fr .. kA 1 - K kira ! ! ! ?! | | | na | kara F laghu | kA? | BK -- . 8o ua. pa - 4 / kumaH / ka thu F bhA ha wa $1,10 L-100 A... 44 soes 41. ~'I VEER PER ISTS
Page #775
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - --- -- - -"," T " ". | 5/ 14.mayA 6 / 10 __-_ | - / 4 paryApta rathamA, - / sAmAnyavara kAmayatava yAta racanA! - kara 4 matyA - k967 / dhAryAndAraka sAmAnya racanA _- | - | / ! sAdhanAraka paryAta - - / barmAnArakA - k% svanA / _ OM dharmAnAraka 6 mithyAiSTi 66 1074 " - mandur _ er 14. mithyAdi manAka piyAMta racanA 3 10 / 4 / / - _ karningsane -- -
Page #776
--------------------------------------------------------------------------
________________ | | - - 1 - - 992-02.082-834 nAraka mithyAti 1 asvAkSa | mi racanA dharmAnArako mAsAdana - - - sA bhAsa sAsA sa, ramanA / - , mitra rakhacA - / dhammAlArakA _- - | ... 1 -_ asamarma - - . 'bammAnAraka sarata ! paryAha racanA - - 'yasmAnAvakA ayana apota, asaM rbaar| | 4-_ -_ nayArika na: niko sAmAnya Aya -_ racantA
Page #777
--------------------------------------------------------------------------
________________ ADIm m ummmmmcc- main - rai-manand e | | - .. .. na aba hinIyAlA 4) pyAkedAra poni | Adike ko banA vitIya:di mo . pAMsa mithyA jIvanA "__ - - . | OMIAS - / - _- . 05.21 SilthvImA 17raka mi ix TaeM jikii| . |sapa' / 107 1140" | JK ditiiyaadi| pRthbIne bhArata mi dara -| . - - ! / - - R / saMga sInini zrI gyamA jiniiyaadi| pRthvInAra miTara HIN" - | - | ! - - - - - . | - ! - - ChditIyAdi pRthyoregA JGNAsAdA ko racanA dvitIya di patrIke mizrI racanA - - ALKAROCESS 4. - ___.. ! - - _".. cA mA . CRENCE / 774 live
Page #778
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ti fisterf pRthvI nA racanA paMcyakAra fridaufr nirasanA sAmAnyati paryAta Nin Tu 1.13 Ke ifi CHI/ samA can for GR sAmanya ti Shi 775 Pi 3 43 Shen Xin Xiang Huo Qi Shu # fa g Xi Zai 1941 Wu GAIA/3/AlA She 70 Ji Hua CENT sAmAnya ni. Gufoame t . zh fena Emm n : gyy a Lao Wen F . 4Ri Li Li Li Li U Qiang |Hai Zi Tou . te Bre Y/R f Da Shi 20 16 Yi Dian wb . 5 Shang Ke w Zhao Jie Jiao Wo Zuo Shuang Qi Ya Hao at ~30 31 Xie M or .. F Co . . Kai Ke Qian -E A ~ &. Wo Chun Xiong Di Xin WE RE M P # &l C o N Shi 2 w Shi Nai p ~a r l on the 0 4. . 2 s .. . . 49. EA . E 101 5 m -
Page #779
--------------------------------------------------------------------------
________________ - sAmanyativisAsAda saMpa166 1074 | STET CAESAKACEMAKE baMsApA pakSapta sAsA sada vAyAgya ni yavasAsA- 1 yAdA apana sAsA: 34 ma1 sAra 16 rabanA - panya ni2.yaca sami ! 2 IN dhyAdRSTimitra racama 35 mina asa nAmAnya niyaca asaMyata . 5 / saMga 134 matyA 1 vika sAmAnya nibhiyatayAta racanA IPE IDNCE 2EMA5] 6 / saMpa jAvAyana sAmAnya niparyApta racanA ande 1 A arma - 776 -
Page #780
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMdra tirtha-32 aarifa det mer. cat fari TimamA fa frafe 1.pa. racanA Safe weir + racanA 777 sarfir 1| 2018 vidhyA a 23 Huang Xin as'uHdh afst [0 a w # 4 $ ka 616 are 2015 *FIG 5/5 43 - 665 20: 6 eG 33 33 *! == a 9155 * 20 - 31.0 ov 'O O A410 a -247-224 3 | 3 | | 3 ww ar 2 br D at zo 42-14 it R 3 20 64 N. - ~ Zui M o *E ~ 1 or ~ # Y aD 2 ~ 2. 43.
Page #781
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - cassAhana 6-6 107 / 435 / / paMdrI tiryaca 8ni 34 saamaadn| 5 paryApta racanA 1 paMceMdrI tiya va sAmA 4Adana apa H -1 badrI tiyaMca mizra patra asaMpata 1vaM do niya haiva asaMyata pAsa rakhanA 6 / 10 / 4 / caMdro tiyaca arsayatabhapaziracanA ! 4 . 4 basa . 728 .
Page #782
--------------------------------------------------------------------------
________________ deza saMpalA deza saMda racanA [(Wu Feng Zhuang racanA Yi Xie for fix by12 ] sthoo] rbaa / braa p. sthoobraahaai l paryApta racanA 779 zl- & $ ## Pin La fIIIQi S4 to Tai Zhong F : #13 iba! 2010 Chu Ban Dian Lu La . Wang Fu 30 RE 20 25 Ji 2. Zhong Xin Roelu 2 -==-- -- fro AA W ALMO ~* Zhong Lao Chu Zhong !Ke UAI She Mu She Ke F ~ E Shi Shen Zhui Zhui Gan Xing . E *tii ryy Guan Guan Li Xin Qiao c Guan nam Suan ` * . Zhen Xin F 3 Ran Xin Huang Yong Zhi Shan He Shi He . x Ren Yi De Ke He Ya Yong A Zhong Ji Pei .. 2 ~ . waa- 43 4. Ji
Page #783
--------------------------------------------------------------------------
________________ _ / IAyogikI x niyama-1 dhyA inTra - miyA I AMRIe i. ti| paryApta rakhanA 1 / - __ / yonimato! - niyaMcasAsA. 1 4 vana racanA sA sipa strI jJAna WERRORAKAR __ / yonimato niyavasAsA 1 vana pakSa so - racanA 16 - / 42! yonimatI] GcasApA 1 dana aparyAta sAsa mAnA / - -__ - yonimto tica nidha - - 4 yonimatI / tirthaca asaM pAyA rakhanA 10 / 4 - - yonimtii| niyaMya deza saMpataravatA - 1 | 780 Na mameramme
Page #784
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 pinadiya niya 4vadhibhara pAtika rakhanA kA cyAdhikAra 18SyaniviH sAmAnyaratu- 11 FRU vyaracanA ~ % ERani 3 . 5 kavi sAmAnya ganu yApati / 14 rakhanA / PRAK *SHARE 12 Ara sAmAgya niyAra RSa apapota sAra racanA - avira zu . 2 sNbh/6| Ami. zkAra 3 / 4 manaHsAra 4 payeya ? ' vijA thaa| da4 -- --... sa sAmAbhyamanuH 4 saMvAda 1011 ziracanA, Hear 2 sAyanana-: 4.24ne I .. / .00 piyasarayaMkA mi sAmAnya thamithyAdi apAta ni 781
Page #785
--------------------------------------------------------------------------
________________ REA manapAemA amitedTRE _ samAjamA |- __ - pAsAsAdaya na rakhanA __ ___ - | nAnAya manu evamarasAdana paNa sthanA - kalAmAnya manu yasAlAina , - sA | / / zA2 bhapavara - | rAma:ba ma yabhanyagni-1 ziza!saMpa kAya haraka - __ - sAmAnyamanu- pya asaMyata 2 saMpa . 10 4 / - _ - W rasa.mAnyamanda vimasaMyatapa ti racanA - __ KHAS vAmAnyama.] anuSya apayara aparvata / - _ 782
Page #786
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAnya manuSya deza sayasaradhanA 61. / HAH Adi vimA sAmAnya minuSya pramasa rakhatA saMparA EN puruSa 34 sAmAnya manuSya pramaH paryApta racanA sAmAnya / dhanuSyama mAhAraka ape ra aparyApta racanA sAmAnyama-1 nuSya apramatta . 1 / ma 61. mityA mAmAkSu : mA 3/ "! bhaya / 4 3 / 4 matyA : MAHILAIMERTISH sAmAnya |TEER manuSya apUrva karaNa racanA sAmAbhyAmanu pya anivRtti karaNa prathama-- bhAgaracanA ani 783 R
Page #787
--------------------------------------------------------------------------
________________ - | - sAlAnya manu lApa aniSTha 1 kAkaraNa vinAya ani / / bhAga racanA sAmAnya mAna nunya bhani / ditikANa tumaya bhAga _ | -__ - 123 46! matyA. saacinu.bhaae| dikA 1 Adi 'zukra -__ lAbha. I | . MAGAR - . - mAyA malyA sAra loma, dika ch| Adi zuka! _ | sAmAnyapa-1 kuSya ani vRtti karaNa caturtha bhAya racanA sAmAnya mana nupani itikaraNa paMcama bhAmA ani racanA sAyAzyapa muSNa sUkSma sAMpazyasasavA racanA - | - wers sabhA | - |- __ m14. . rAmAnya ma- nuSya upazAMta kapAya racanA 31. hA __ mAmAnyamanuSya jhoNa kAsya racanA kSI Asa AhA _ ___ 784 - --
Page #788
--------------------------------------------------------------------------
________________ P - sAmAnya ma 18supya sarogasayo kazloravanA R! ghara . Saniwats . sA . B. sAmAnya lakSa bhoga kevalare racanA . / 1 / bhanAbhakSA hArakA MS manuSya racanA sA sAmAnya sarakAra sA ! - TAT | - TALA sA0 sAlasA sA.sAsAsA0 sAsa-sA0 sAsA | vas ! bana catva | yat catva t bat ! yat | | | vat R T . ---..-'- - .. thonipata mAna 6 / 2 : nubhayagI . 14 sapA sakA rkhnaa| 42 mAna kAra vinA II manuSyANAM paryata . CHANAMA ra | mA 16 / saM AhA svAsa ... . ... anuSya 23marakarA 2 / 16 1 kamasaya 1. bhakSA 11 | 24 mA . thAyoga racanA 4 sa / 2 kaa3|| 1 pAra keva / zukarA / madhyamA racanA saMparA 6 2074 .. 4. 22 dr6| mA 6. | 1 / mithyaasN| bhara S
Page #789
--------------------------------------------------------------------------
________________ % 19 - manuSyaNI riyAdati paryApta rakama saMpa mnussyjii| mithyASTri apani HAMRPANIPANA sAmuSyaNo zavAdanamA napa! 66 | 107 | AudA saM . yamuSyoM / laasaadn| racanA ***-***TCAIRN ISLAMISTEARTIKUPESPILS - 6 / 10 / 4 hAra lic - panuSyayIsA sAdana aparNa prApta racanA, 74 - manuSyaNIsamyagmidhyaH / dRSpiracamA 6 / 10 / 4 - manuSyaNI asaMyana racanA 1009 104 ma . 4 matyA 786
Page #790
--------------------------------------------------------------------------
________________ ----- - ----- ------ - manuSyaNI CHdeza saMyata rakhanA 4 1 / . mapaMpa jii| AhA mayI mamatacanA! mati / zrAdi PAN 4 // manuSyaNI Pint. rakhanA AR*** 2036 manuSyaNI apUrva karaNa racanA mana ch| Adi, zuSa AhA manuSyaNI anivRtti karaNa prathama ani GmAga rakhanA 6 / 10 1 kSAra sAha ADM Ami manuSyaNI anivRttika IE raNadvitIya bhAgaracanA .4mAta sAvadha ! Adi cha1 mAdi manuSTaNIanitika raNatRtIya bhAgaracanA AAACH bani 24. 4E pAna gayA sii 2 | 3 mAtAlArA vadha Adi chaidhAdi J 187
Page #791
--------------------------------------------------------------------------
________________ | / 10 mAyA/ mati sArakhA kAmamudhyo / / gitika 1 rapaTa ani IRImAgarasanA 5 --- RImanusyAmA ._ lomara Adi, | . ragapaMcama mAgacA ani panura po vRkSapAparAyaratanA 1 . . RAJ | 2404E | manuSyagI . upazAna kAya racanA GRUASSASSINADORSGRUASCASARURAHIAAADE | manubaga! 40 R racanA manuSyayo . | sayogI sapara 66 ara . ! . ayogo / racanA | 786
Page #792
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAya pAtrakariyA saMtha6. .4kumA 107 racanA yati sp163|10 GANA ~ 4 devagana / paryAna .. . vi / TAIE ! FAISA | dekAni bArzana BREAK**************KRRA* rakhanA - sAdhyA dhiracanA mi sNpr|66 107 | / 4 / / myA ~ dudha paryAta 6. 10 ~ vividhyA aparyAta snora 4 - 789
Page #793
--------------------------------------------------------------------------
________________ m Aranuarudaimadhana - bAda sAmAkAna paryApta ~- [sa para FORM 107 / 3 6 1 1 1 . sAsAsaM * viSa sArA bhAvaparyApta CkhA bAra 41 baar| jAnaH asa Ril..--.-.... apAMga ratanA dhAramA 6 va samya 18 liyA dRdhi JA rajanana 6 / 10 / FDMRF / va Ardayata, 1 / sapA 66 107 - 'racandA asa saMbara vaakho||4 matyAna, vai2/ kAra dikA mela va FROIRATRE -- - - ~ 6 104 asacaca bhAva asAmAdizama paryApta racanA art NE - . va apaM yAta ~ 'pra racanA | ALL TY0
Page #794
--------------------------------------------------------------------------
________________ 791 ho pa 110 66 mi Dura 30 A.. ce -- Ko $1,0 racanA dRSTi apaya dena midhyA raatee A i'm wwwfits Gove Ans Dr 20 50 W Ghare w q. lo no a 20 our foo 4. 20 18-2221 mo A 193 07 a 4~ P 100 20 Ara 10 01/0 << 14.0 C la AJ 4 watc baDa U nA * 359 OM vt Chu Ba 205 Pa 20 maiM.. W ~ tran anadhika < AU.. No Tang 445-60 OM OM ka 1 deva rakhanA sapa va 20 Aa K 2.0 1233/ 1.
Page #795
--------------------------------------------------------------------------
________________ **** *** _ __ _ __ ___ ___ _ 6 . potA ~ - ~ ~ | | |- - - - or ___ __ _ __ _ - - - - - - | | | ___ __ _ __ 66 107 sA Adile dina mAryAta sA pira zani deva mirasAsana aparyApta sAmAH dana pakhta racanA INFIRMtrikA bhavanatrika vi samya mithyA dRSTi mitra racanA bhavanatrika devAyata rakhanA saudharma IzAna deva racanA saudharma paryApta sthanA IzAna deva saudharma | 792
Page #796
--------------------------------------------------------------------------
________________ * saudharmAzAdAna devamidhyA piracanA ka saMpa/10/ 1017 saMbha sIdhazAnidevamisyA dRSTiparyApta S******KHALAYA saudharmazA-1 STivaparyApta racanA ** nadevamityA TA 'dra po ** saudharmAtAnavasAlA saMparA 100 AN. pabhA meM sArasa saudharmazAnadevasAsA ina paryApta svanA sIdharmazAnisAlAdana apanA X***** sA 5 saudharmazA madhvasamyA 1 midhyAdRSTi bhinna K 793 A
Page #797
--------------------------------------------------------------------------
________________ saudharma IzAna deva asaMpata * saMpa9 6 17:41 2-41.30 lA saudharma zani deva hAlA asayata | paryApta racanA ' saMpa 6] 1. / N IzAna deva saMyana asaM aparyApta racanA kapamAsinI la gaMgamAke sIpana sau0sI0 sI0 sau sau sau | sI0sI0 kAcavi / zrala dhanaga010 ma0pa0040040/040902040ma00ma0pa0 BA pApahI pativat yat | yat | dhana | caya | bat | yat yat vada | tAko rakhanA sI0sI0sI0sI0 sI0 2 sau. sI sau. zraya00pa0a0pa0a0500pa0a050 a05010pa0 | yat yan van / 1vat / yt| van 3 potpara hasanatkumAra zava deva ma4 puruSa 11 yaganA lahAna pai.mAdikamai manyA racanA Adi | mA. kakakaka - pIpara sanakumAra porapara 26 mAgha 4 pasaralA aadi| mA 2 pIzpara sanatkumAra 3 mAhiMda deva mizra aparyApta sAra avi 18.1 mrm 794
Page #798
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanakumAra mAda miTa dRSTayadi saudharmaH sI0 yamarAva sau yat vit sau sa svakIya sau. 'svargasaM sI0sI0sI0sI | bhavatI arre data racanA C. pramANapatarA] nideyakara | samatku sa. sa. tasanatkumAera yatra | ravana rsnaa| sa0 sa. sa bAvat sa0sa0 svakIya sa0 cat sama katA sa0 sa0 vat , yat vada E vsii| dshdishanu| sIdharma | sItra "asaMyata ! saudharmapuruSa | yasavApata / cat t yat yasamA saubha somasoma, sauma mauna yatI vana yat yat caT racanA NAvipaisA ~ kSamapa yiona ttaai|416 asaM 2 pahAra ~ racanA paryApta / 4 / dropApta racanA 4 +44 jasAdA kyAta 2 sAmAnyaeka do apAtA racanA sUkSma apa 4 mi | prasa aumi| binA kA prasAamarimAra yadi 795
Page #799
--------------------------------------------------------------------------
________________ malayA Aama paryApta44 13 , bhA , P ramamA 2 ! asa vinA kA FE paryApta racanA vaadur|4| 4 / mA 2 2121 . asa carikaMdIla pasaradhanA vAdagaeka sA sipinA kA asaM aba emA | zirakatA * sUkSma pakA racanA 4 8 1 43 / ayabhAra mi * 'azumA / * karatA paryApta aura na ase artha 3 . azumA basa.somA masvastha paryAptatAmaka sake upanala dhaaparyApta aa karanA / isakamA 4 34 apa / // IREAmA / moremain mi MM asA acamA3 azuma 4 4 0 kuma bhA32 | asa:aca! mi nA 796
Page #800
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinA 2 / 4 kumarasa paghAma 2 vo apA mAyA maniSa hi apayaza -03 / aba 5 5 / 4 / 4 mA 12 hA AM 1)asaM Calo dra6 mA . a bha. ta do pakSa THE rakhanA orx 'mi | thAhata te aparyAta vAlamitra apa yota rkhnaa| A 0 bs| bhA3 M T . -- uitriI HARE | 4 26 sabhA avasazubha 2 ma --- . - CLALA . caudrI pAta | 2 36 1 'bhAra . napu | chamAhAna mamaND 797 /
Page #801
--------------------------------------------------------------------------
________________ RICES *3-15 N geMdrI aya bAla dha apa yAMta racanA M paMveMTrI mithyA dRSTi racanA | paveMdrImithyA' dRSTi paryA racanA x yo racanA tripa mithyA! hari aparyApta racanA prasara 1 yl # . p 55 120 13% M 5 5 019 saM02 2017 1016 STO 4 4 2 4 30 30 4 Po ac OM 33 4 30 zrI zrami 2..0 ett Aja 1 A K -4E or pr 15 ami 2Seni 24 14 3 obe rathAmi 1kAra | 13 | AhAra kaki bindA DM ba 4 A A 1 aura vaizi kAra napu AU 3 4 STY 4 umara 20 3 21 4 OM phra < | ujJAna 2 asa ca 1 13 acara zubha ala 31 free jJAna jasaM avara bhA6 14 w w 2 dra6 | 4 kazzu 2 | mizra 56 alft A1 42 1 ka aba 1 1 mA 6 2 r - kA 2 mi chU ra ov r i r bo d 4 2 E 21 Ec E Ke 20 | ** 6. P
Page #802
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI sA sAinAdika guNasthAna gu bAramA guNa yas *sthAna pat / gu yat gu yat gu vastU gu Sat guru: yat | BE TO HEARTIME GOL anitha 2 / 4 zyApta: 55 67 4 / mAra vish3|4kum cimAtA racanA aura 12 | phAra bAsaMhAcaMdrA anuma bhayavacana pha TrapataracanA - / 2 bhAra cAMazubha anya 3yAta piyAMva prila - dil apaziza racanA apanI 5 / 7 | 4 te - 2 zA2 E . - s D aNyAta racanA ThAma 1mA -- bavara azubha +AHARAC-%D - ___ / vidhaaparyAya racanA 9HARE KARKIX 4 saM / ra 2 yosa / kuzrara aSazbhA / jhopadI *nivaparyAya vrnaa| siha sa mi' 2 zAra NEmmanueen asamAza 'aba massA yApta 799
Page #803
--------------------------------------------------------------------------
________________ D a i .hum.............. . .... diyAca CHNI siddhagati si. si. si. si.si. 'si si si. si. si. si.si.sisi.si. si. siM0 .si.si vasta kara yat / yat pat van vat yat / yata ratca t basvat yat bat bat / cat * - * Trasol - / kAyamA gAvisAmAnyayaTakAya / 57 6678 14 98519.44 j406 44 4 / 84 / 3 [bhA62 / 6 22 * - paTakazyapa maTava yotaracarA 2864 e 5 386 . 911 paTkampaarani:sAra yAtaracanA avi 2204 4 zrImiza 6 |4, 56mi J aami| 64 manapaye asA IRIY karazu] 2 mitra bhAdA gacikA yathA // 2 RAN % 3APARDA% 3ADEEPROICEsayAsata ghaTakAyamidhyATiyA dirakhanA | guNasthAna dRSTa: lodhayaH mu0 nazeSa bat! zu0 yas gu0 gu0 gu0 muka | guru yat / vat | yat yat pat zu0 gu0 vana Sat | yat guNa / *vathyokAyika mapayo miti apa nA.4kA andu ali - yAMha - . pRthvIkAyika pAMTa racanA mozana mA3 RA paryApta 800
Page #804
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRthpokAyika apayokta racanA pRthvIkAyika vAdara racanA jyokAyika vAiyo racana: pRthAkAdhika badaraparyApta vAladhi apa yotanA bharakAyikate nAyikA pukAdhikara nApRdhyAvanaH shi mi SO1 apa rthAta 1 2 ghATara paryAta apa ta cAdara 4 paryA | 1 | vAyara pRthyokAyika, mudhyAratanAm 0 e0 ekAca zrAvan yena cata pRthvIcana apa ta 4 ma0 16 tarupatI nitipratyeka, kAyika racanA siM syazvaraniya dapayata apa 7.7 e. ema vaha 424 43 . pRthvIyata 20 / sU00 sU0 sar 29 e 7.0 casa cana 1 H pR. 5. chata cala oc Iama Fas Ar 1 ______. or by 1 tat ove tro ruu cv't taba pR. [rakAra kAra svakI ya pR0 an e cha pRvat pan palU napu yU. `ml naghu yu pRzvovat / * madhu * kuma ww nam asa mAi asa ava van e pR. ba isa akha 4 phumA yasa aba 3 kira vana v bhanda apraila Gui bha azla kra asaM avaz 2 0000000000000 i bhA azubha A He khU vlc ca tU asa ON ma S 2 A acchA art 20 dhr pU pU. skaMdha pU pra. pU. pU. yat cat saMbhavatI mat vavattvatvatpat 60 can ------ Y rest e0 qd BY 62 ann
Page #805
--------------------------------------------------------------------------
________________ EM.25 M sAyika pakSa 18IA 18 1 na . 4 RE isa kAryAta / rAma racanA Inal 9 kAra BR Etel vilaral J pratIkapana staracanA T prajA pa0ana 2 / 1 kumr| asyAbhA31 A NDITIONARMADAN kAra pratyekatrama rUpaniryAta 2 prni| chima C4 | dra anaabhaa| 2e zA china / piyApta - - tyekavanaspara | tiaparyApta trima ryApta racanA yAmi 2 kAzu] * sa1 asabhA pAdhAraNavana spati racanA ! ..... spatiparyApta 1 A dhI / 14 kuma | aba bhazubha mahA . A 802
Page #806
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 5 ma aparyApta racanA apa . . [ 22 zamaca bhAmima / | yAta! .MANTRA sAdhAraNa naspanIkAdara itAni (gotrapachAra | tyasarava pa aasA bhAi rakhanA azubha saale vanaspatI paadpyaaNt| 4 4 4 ! die | ca ara bhASA / asA yAni 2 --------- -------- mimi ra !4 kumara | aca bhI 12 / / | azubha . . sAdhAraNa 1 matpanIdara HAaparyApta vA dhi apayaza * rakhanA | ti sAdhAraNamaramuni sarvasUkSmati sUkSma tyAna phorapanA dhvIkaraNa rapayoMH | jhApRthvI vat / kAyavat HD sU0 / &caturmatini sAsara. sA.sA.sA.sA. sAdhAraNa SataH bat yat --minimutrmindan 10 - racavA ! ghaareral 44 caura 5 / 5 / 16 2 / 2 / VRIR 803
Page #807
--------------------------------------------------------------------------
________________ ----- SAHAYA 471 yadi / rakhana vangh pAlakatA vala kAyama hI yAcanA 49141 sama bhakAva rakhanA 904 A T for zubha sthAna sara ca T 207 3 paryA te 65 a 12 5 / apa parase -ca 26 & f ya st Lear k dakSa 65 24 beo yeong 2 gu0 0 0 5 - bahu0 zu 7 A. yo [WEY? ? no zu gavat 11TU! 14 11 za ga Gliyat -- zrI. vii kA zu0 ... suna ! pi 1 a bhA 6 1. adharamA 20 - zl9-30 !3-I- gt zuru tvat can vanka kA dvana chan Q simana zu anA P
Page #808
--------------------------------------------------------------------------
________________ priphyAta pAta ztA 4 / tira yetera! ma 1 F2 // karazu, asamA1 aumi samA - Femar yAMgA jA - .in urinairmanaPRE 0 / gu0| sthAna vn| guNasthAna / guru vat bat vat / vat. gu0 gu0 guru vat / yat van manAyogI 45 Apake racanA manoyogI mimAdhi .acA ramoyogI sAsamma | pramoyAMgo mizra nakA / aca bhAdAbha mizra saMga andu -PAHALAL manoyogI _kar | 5 6 saMvA 4 / 4 / / camakA' / 3|4mtyaa mAda / AhAhA. sa ka ye? / meina
Page #809
--------------------------------------------------------------------------
________________ H A4%*6 manoyogI za saMyataH / dika prayazaracanA 3.4 matyA sAmAna vika Adi bhAdi zubha 3 RELE ekIyogI sAdiyA zuNasthA yomAnsa To I AIROHITranteenners bat bhajana EE | anRDNYuitaram / - / - - gozranabhayama manoyogIlI naaprmoyog| mA mama ma cotice a wraam. asa] . REG nA wilbhyaanomaadike| yogI rc| pavanA 6se zrAhAdA sshrm| na manoyogIraca nAmithyAdA giphASA paryanamasya mgovoyo| sa0 sN0| usa sa. TU va svAcita [ubhaya isasaH [saM0 saH bi bada / pada vid ba - S yasana yogI, 13 'save 6630Tara 4 racanA Adike kau556 saMsthA ekahI nA 4 806
Page #810
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5parvA / / bacanayogI midhyAvadhi racanA 10) dha57 4.4 lpheTro dinA: 1 :sakA sAda o critamated Vod vacanayogI sAsAdanAdi sagIpata manoyogo. bhara manoyogI bat / vat / DananAyoga ma0 ma | panamA maramamamamama mamamA kAya vA / pat yat yat yat yat | patra yat / yat yat / yata / maivizeSa kAyayogI racanA 10 6674 55564aa / / adha kAyayogo potaracanA mAda ------ IKI // kAyayogI 6visaM 91 mirSa . . 65 20 apAta virA pavAsAzakazu9 vinA cha. bhAda mi CCCCCCCALL ki BYA 107zA thaa| 14 kAyayogI pithyAvRSTi Rame raktA : ghATa ayarAmA 6. .... BIL - - - 101 - ka yogI mi sthASTi paryA INR racalA. mi. au 13 Ata acamA 6 RE 837
Page #811
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIti kaayyogo| sidhyAipi aparyApta racanA 5 4 ! 5 trarhi / 6 rakaraza bhA6 / 4-CORESC -- - kAyayogI / sAlAdana Nisa - mada 886lo 66 sA * vai2 | bhAdasA saM kAyayogI aa sAlAdana pAta racanA / 9818 | sA Hea. ! +%A4 kAyacoyI! 1 / 1 aumi 22. sAsavuna asyApta sA mitha 9 / zu acamI6 / varamA ! - ksyyogii| || sasyamithyA dRSTi racanA RAI / kAyayonI asaMyata racanA 1 / / NG 8 | A 3 4 matyA | IA.. -.Jza 1 . kAyayogI asayata paryApta racane asa %9F+ zrI 3 | 4 matyA . /
Page #812
--------------------------------------------------------------------------
________________ INI kAyayogI bhAyAta aparyAta racanA COS asaM saMba! 6 / 7 nayu14 mata / ! sa AdibhAda bha / kAyayogI disa sayata 4 / ti mA bha hara Sara Ara zA dik| aadi| kAyayAgI pramasa | saMpa 1904 ! cakSu:bhA3 shaad| zubha Aya AnemumARAMMERINEETIHAdarsmaraNaINSurNHASMINErwve kApayogI alamala vacanA HERE | | bhAra! Adi zubha ki yogImA pUrpakaraNAdi muMgu yatapasanAyu yat / pt| gu0 / gu0 / yat vat gu0 tva gu0 gu0 gu0 m | yat / yat / gArakAya / ANA * kAyayogI sayogazeya lA racanA / ma kSiA / -- m // yayogo | 65 103 4 3 bhAdava e 809
Page #813
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 31 payogISidhyA 2011 Trapi rasanA ___mAjama * -::-:- * kAyogI saasaadn| racanA :" bha: acamA .4 --":" ... kaayogii| nanyaviyA TiranamA Sr -" E cara : . ... . ...:--..---.-..-: ! syogoza : -- -... - / --- -- - 2:13 66 cakSu bhA 3/ --- . OMPAN ti | | ----- -- *ARRAN-28ke-- kAyayogI zasaMyana / sanA garikakA pramattA WidisayogIkA kArakA cnaakaav| vaha s | bat / / Wigoztyo kA bhIkSA kA kAkA kAkA kAkA kAkA cA pikavat bata yat vat yat yat yat / yataH vat / vat ga! 2 RT- Some. 7 mizra yogI , apa gannAza ! 9191 5 / TAra ! paryayA yara |bhaad kSAra !
Page #814
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ...Animun RyogI * mA duSTi . mA3 : EO | . aumi .. **- minayogI sAsAdana racanA audArika mizraNego asaMyata racanA - - R E " 40 3 4 ENGE | audArika rizayogI sayogI racanA sarAta tara | . mAmA - mone- vaikalpika mi kAyarAno sAra racanA 4 sima 2. mAnavakSa 5. bhAda AKAR NP. baiMkriskiyo mo mithyA / ma sa .. yogI / 3 / 4 / 3 / APAN rakhanA 3.9
Page #815
--------------------------------------------------------------------------
________________ imarAIN---- - vikriyikayo dhyA dRSTi racanA SENY mahA al 4mityA ~ yogo asaM yakSa racanA ~ saMpa asaM aH maMAda3 H kriSika misaae|1 jiza yogI rakhanA acira saMbha 34 kuca kAseta 2 mizra sNshyo| yasamA vinA| senA i . sidhyAdRSTi AM... sabha 1 bhAda HRANA Mi prayogA 4.3 paM kA kapAta meM sA saM | kuza sara prayogAMsa yata racanA naSu 4matyA - mala hA / mAza AdimakA zrapi 51 jotara - / - HIRbAdArakakA: . eyAgo / pramatta posa| 6 | 104 Ayu 4 matyA sAkSa 6 | chemaadi|
Page #816
--------------------------------------------------------------------------
________________ hArakami akArya go racanA pharmA kAyayogI vivya dRSTi racanA 4 kAmaNa mi kAyayogI racanA kAya kAyayogI sAsa deva gyA kANa kAyAMgo asaMyana kAryANa yogI yo | rakhanA 1 } - jA sUyanamahAM khA racanA 813 prapatta sA ahi S Kai ! 1 Lan asa lai a saMbha seya saMjJI adhikArI 20 02 gt 65 432 $19 5 615 4 chAra . 10 1010 ELS 4 4 4 ma 4 4 4 4 4 2.00 Ovd b Carp 1 yAmi F za ta a~.. 5 binA Dv 3 AD 3 vibhaM 3 4 gamanaH a 1 paryaya vinA A napu ara 0 20 tho 4 ati sagha Adi cha 4 zubha a 20.0 1 kubhu 11 a hA pow 2 zuddha acae mAda 2 REFERE 1 | 1 | a bhA 6 bha cakSu zurU yadi mA SW 6 4 manaH ara 4paryaya 31 bhu !! sA Adi binA ra ai bha sAra saM olf --- w mizra ma. binA zAra 2 .. 10 samAra agA bhA 1 Ta i pAi 3 -EX
Page #817
--------------------------------------------------------------------------
________________ manumanner / * ___ 2 khauvedokyoM bha racanA dhAra _ strIvedI apArjana - _ mira | 2014 | 2mi 22 -2202:1 _ _ - grovedImi gyASi racanA AhA ! 3 / 1 / 2 lIdvAna acara / "__ __ - - khoveda mi eNadRSTi -1 bAta rakhanA mi 2 / mAna samadharabhA6 2.*444:02 / - 4sarakA. omemag yamiracanA, mi -- OM* / { sopeze sAsApana - - saMparA 66] 107 zAma ajaya bhAna masA] saM * strIvedI saasaadn| paryAta - - - TE saMzA 2 / 814
Page #818
--------------------------------------------------------------------------
________________ sIkvIsA sAdanamaparNa zastranA PRICORCHESARLABA zrIvedIsamya From mAda mikSa saMgrAhA strIvedI EEM racanA khoyedo pramatta racanA 10 / Re6496* khovedI yAmata racanA SECRECR mAdi ch| Adi zubha yaMkaraNa / ma 1 ! sAracaDha bhAra Adi cheza Adi zurU 815
Page #819
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 P 1 2 firem el racanA zrIsAsA kosImAyA danaparyAsa 11 kolAmA Tiao Bivier miSyASTi Cen E 820 By Zai CAR Ma ov E = 1 2 Xiao W THE go 553 *** 530 235 GIR 83 we WID a:9 Guo Ni * PP * . 21 8 Sui 88 4 DV 0.0 Shang w r #i whe Ta phAra IN bn 1 2 3 Lian 10 kAra Cai Shui Neng m M M' AN OV Xie Kan a Er FT M kala llh kulAna a m o . ..... . 3. 8 Shen Shao 1. ME 1 13 Hu -43 Ci ka c e. 1. . 4 Wo $110 You Ya ! Wo Zhi Deng a 13 . / Hao a-10 Ci 2 khr Fen Lie 4 EC Guo ma Ke ... ttttt Yao w
Page #820
--------------------------------------------------------------------------
________________ AhAya 66] 100 4 / kaEi cakSu Adi bhAma akodhIalaMya sapAsa ha WER PADCPRESPEC-COPEOCAL GAONKARACCA NAATERRRRRADIATIMINADI komomAsaMgha maapAMDAra asaM racanA 418 phropodeva saMpata racanA koyIpramatta syamA A TIONAMMALA 66 107 1. E0NM 06. Nm bodhonamAra , racanA ana 41. C ANCIESCOAC RAKIRTAIAD krodhoapUrva karaNa ~ saMpa/3 10 bhAhAra 4 / 2 / 3 matisAcana vike Adi . 821
Page #821
--------------------------------------------------------------------------
________________ L nasakasA 1 sAdayacanA sA / 100 74-7 __ SHAD 4 . pota - G __ 2 - 7 sA . sema - aparyApta | racanA __ sabhApa ticyaattttaae| 31 / / - 1 / 6 / 17 14 / kGROCERKESTROCIRCRACKSEXHERORK sapa0 / 4 mizra aca - _ nasakavedo asayana racanA A vikA MANAN nasakodo . 3 |- matyA[ baddha di| azadi mA6 ravI / ala - asaMyatabAra - pardhAta i6 . samAbhAsa bamirA / 4 matyA Pre aura 2 ma kSArasa' BI - 0 - - - - -
Page #822
--------------------------------------------------------------------------
________________ mapuravedI dezasyana racanA 24ma kancha lii| zrI bat yat strI strI0 yat / Sat | pat, mslikh| mAmA svI nipata cat | sAkhIvenipataye | haivasaka vedarahita 6 apagatavedI aniyanti rakhanA Arthika saMga 1.svI0sI0sI0 skhI strI strI strI strI niyukt ! yat yat yat yat bata | bat / vat |makA 4 / 69 PRIR! 5sA 3 mani : zarA Adi sUra mAlapa. puttitesika | cat vat paMtasUlavavata kt, cat yat / vat EARNINGHARSA 107 / kthaa pAguNasthAna battahAtha racanA | ian kevala dinA 11 vinA| 1 kopAyI paryApta rakhanA 6 2 / maratike paryAya 7maradeza 3 | kivala mAkla vinA che cinA pa koSakAyau aparyApta racanA rra 4 4 5 / adhirAmapayApta - ra 819
Page #823
--------------------------------------------------------------------------
________________ - provevoni pUtikaraNa racanA 3 / 2 / 3 / 3.1 / 4 mati sA1ca bhA ! strI aadi|chemaadishuruu 2 , / 1kSA 1 saM mAtA 12036] puruSavedI racanA - Adiko __ puruSavedo! / cinA cheAdi bhaa6|| 1) / 5 radarA3 6 kevala saaraacr| cinA che1.mAdi bhA6) " paryAta / 10H4 4 4 - " racanA Adika paryAta nrk| vinA 6 vizvara pu / AhA B puruSavedo miti ayora | sA ranA aSi mitr| 2 / 2 .. , puruSavedI mithyAri racanA 2 / 2 2 / / kujhAna] acamA 6 mi / . - kick%20ts CAMPLEAR puruSavedI mdhyaatti| payota racanA mi - 3 / 1 / 1 ma81 / vi4 binA / o / 4 zAma acamA 6 / mi mAdA puruSavedI vidhyA 651 | azyAlara [narakA / 2 | 22 -- | | ma - | / 4 kuma 1 ca | ka 2. ku.] aba bhA 6! / 816 -
Page #824
--------------------------------------------------------------------------
________________ | tA4puSavedI saa| sAinAdi ___ - ___ _ anivRttiA guNa paryataguNasthAna gulamaigA guru| yasa biNt| RRCLUSRAE% RE _ | lyAnavata ye miama he r'sakayedI racanA __- 29 hA6 -- / 2 / 6 / 2 / 2 pala sAmAdibhA B 1DE 10ma babhatrI paryApta racanA _ _ ramA adhi _ nasakavedI 3 4 aparyApta misAra! apa * racanA adhi 5 / 14 F! 644 43 .. .dev| vinA _ Mis.--"- -- / - RiyusamvedI 1101767 13 mithyA dRSTi se - 8IR k-kAGRPRICARPECIROGRMISC4 413 . / / / --- rew- ANIdhyiAdRSTi nipuMsakatA, 1 zyAptacanA mi 18 " . wayerac i sakavedI dhyA ttroNe| vAsyAMna / 1E 65 deva 5 / Ju 22 sA 2 OFET 8 ElR | na fre m /
Page #825
--------------------------------------------------------------------------
________________ nA kodhIbhani BAAP pradhamabhAga ani 14.2 3 cakSa bhArI1 zaka] bhakSAsa mati saa|| |66. 1 / 2 sA aur| zuktaH bhakSA sA ko Adi kr paeM evaM| evaM evaM evaM | evaM evaM evaM pavaM svako parSa parva evaM evaM evaM | evaM [vaM | evaM / evaM mAmAlIna pAyAdhi apanA zaloma * apanAyuchi guNasthAna niyetaracanA chan / akapApI 2. mugulagunagu0 bat it yat ! yat yat yat yaha para apAyo uparyatakA guNa bAdisiddha guNasthAna pada rakhamA jAnamAgekA vidha gujayA mavAta tahA~ka mi manikuzruta BI rakhanA E0 4 / 4 2 mi . pArA 867 445/64 kAka dhinA 4aa . zAkumatikazruta paryApta 10 // 87 / 4 / 4 / 5 11 / 6 / 4] maur| 3 / 4 na kum|| "EE . 2 mi .
Page #826
--------------------------------------------------------------------------
________________ kumatikudhana 34 kumara kshaa2mir| 2 / 2 apayApta racanA 54 EKAKAERIES mitikubhUta mithyAmi 1 4 / 4 / 5 / 6 / / svanAma 16matikucana . |2|mi 34 mi paryApta malikuvata "mithyATi 1000 | pAvA karaza 2 2 ) 2 XXX 18 saasaadn| 100 3 4 natikutaH / sAmAdanapa avamA * ----- mitikuzruta 3 kuma SECREE 823
Page #827
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** GAN IP parihAranie vipAsA mattaramanAm lodhavat sUkSmatAphya 2- pasaMyamIraca nAmadhyasA HERE mAkSiAphI N meM mA kumakSA 4. ***4- sthAnakSata). aasan yathAzyAnA rUyamA upazAtaka pr.66| rakhandA bAdhAdi | 10 TER ame yathAsthAtarsa yAnIupazAMta mAdhAkAdiguNastyA It'yogAMparyaMta gavata - S: dezalavanora canA dezasa 8048 2. sthAvata RRRRRRRRRENER masaMvatrI 2017 sAda 44 bhA UR CARIES paryApta 51038 are 410 aw
Page #828
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMyA apapota racanA mAdha sAyamI midhyarASTi ID AdivarSayata gu0 pata guNyAta gu0 dapta ID guNavata li dazanamArga 1mANAviSamuNa NCE paryaMta sthAnayama caura adike sAtA 1514saMbala nrklaa| NordR RARIA viva4 B A 44 ma vimA34 mAmi R nArA suvshlii| pratApa vidhyA dRSTi rakhanA 222 - R kyoSa ni rakhanA 829
Page #829
--------------------------------------------------------------------------
________________ Pre-armyNT". una paryavahAra! narakamasa! 2136 mamaH saanubhaa3|| paryaya ra Adi zubha pratApayazA! Whi nImapramA 1 . KIRC pinA mahAsAcanamA 31 (paryaya ch| Adi / zubha manaHpayaya jhAmo apUrva karaNAdikSI NakapaNyapaye guNa / gu dhanavanA pata !Sata guNasthAna sada hai| jJAna gala chan guru 0guru gu0 | manaHmugu0 / mugu gu gu0 0zA cata vasamatagata / yatA sti cala gayA barakata | cala pala ! va | kra / S kevaTa vAnI! " sayora 3 para apara are sanA / . / 2 / bhI Hells--- sogiiayo| nAguNasthA girasiddha raca guNasthA sAmanyasaya mamAgaNApramatta racanA - Adi 1 / 14 | kiyA prakAhika vidA AA 826 R
Page #830
--------------------------------------------------------------------------
________________ *sAmApayA 1 monamata racanA / tt|3|5mti sAnu / maadi|11 yAdi K READAR - sAmAgyasa vamIpramatta rakhanA RAN Esam 4. 474-74 mIapUvakara gAvizego guNasthA parvataguNAta sthAnavat / saamaayk| saMyamI racanA bana RAANEMA*2-22 - TA bijnyaa" yamoSamatA guNa dibhanivRtti paryataguNa RA IA t / dopasthApa! nAsaMyamIraca sAmAyaka, mApavaMsAmA vatSa R pikavat ----- prihaardhi| . zuddhisaMyamI ra ER | T rakhanA / apara 827 T
Page #831
--------------------------------------------------------------------------
________________ CokSCREE cibhaMga jAnIracanA ni vibhaMgazAnI mithyAdRSTi 4 vigAra 2 ABE vibhaMgazAlI khAlAvana racanA REIRO mAda vasA NSCIRCRA+%84 ames EDANGAL saMpa1.6.6 1074 / 4 115. 1 4 bhA SPAP n matizata % rakhanA mitizruta mi .33 1 . H bima bimb IAS prAda 10matha DCREASONICC 1kA 1mtikRthaa| sanI asaMyata 4..
Page #832
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 HEmavizrutakSAnI 11 saMpataparyApta racanA asaM saMpa 3/4 mA 26 // AT niyatakA paryAptaracanA ~ % 3DHI M asaM / SEBSITE gu gu0 0 | vat | vas AEE manidhanabAnI samayatAdi guNa moNakAya sthAna guru guruna pataguNasthA kA navatAna/ VI---... - dipijJAnara canAevaMmati zrutaktahAna bhavadhimati kAzruitApAyA thA bhikSA mama0 ma0ma0ma0ma0ma0ma0ma0 kAvAdhAna gardaivata vatvat / vat | pat bat dhat patca t / mitizrutamaya vAmalinu ta inaparyapakSA namatyAdi vizru bas ma0ma0! 200 ma. as pat. vara vat | vakSa pandha ta vat KR 1644 2204RA AMANCE SE SE - masAparyaya hAnI racara manaH in --- pathabaca ....yarAmA -
Page #833
--------------------------------------------------------------------------
________________ BASI 22 / midhyASTi apa racanA JAM sAsAdanA guNasyA dikSIpakakA viparyama guNavama yat / tadarzana / cit pat avakSudarzana rAta vinA| ayakSamA * acaladarzanI paryAta racanA 34 . AttiteckGRACHAN yati abhayarzanI mi aparyApta / aghi 44 2 mizra cinA 2 ! / ! R bhudarzanI mithyAvRSTi pe / 107 66978 5245 4| | 1 kumAna! akSa'bhA / bhaka darzanI midhyAdahi 4 / 4 / 5 / 6 / / 314 2 / / paryApta pati 4 60 na abhavamA racatA
Page #834
--------------------------------------------------------------------------
________________ --- | | asmAnI miyAdRSTi aparyApta / . | - - . - acaannii| sAsAdanAni zoSakavAya payalayavAsI can / guru gu gu gu - | F__ . RRORSALMICROROSCOREAK bhavadhidarzanI / 2 4 avadhidazA asNy| racanA vAdi / 1074 / - 4 p|15| 3 / pa 4 ati| . | ! . avadhidarzano payoga 1bhaay| racanA ! tAdi / . 4 | .. RAKAR avadhidarzanI 2 aparyApta para racanA | ra avabhiTazanI ayanAdi bhINakavAya 0/ 0 0 navata Do late paryataavadhiniSat zAnadan ! kevaladarzanI racanAkebala... zAnIvat bata vitavata | kta tapata vata... yatadhatA | | ma
Page #835
--------------------------------------------------------------------------
________________ %E __ | lezyAmArga gAviSaguNa sthAnaratna hAMgale Adike payA rakhanA va 14.5/5 10 E ag64 -- : bhaar|2| 6 / 1 2 / ___ .... 1019 - kRSaNalezyA kyAta racanA 4deva zatA SPAX AXIATAN Adi nakSA bhA126 mAdi karuNA | __ - kamalezyA azyApta racanA | 76 5 4 / 4 / 5 ! 6 vaimi 34 __ | 66 10191ESH midhvAdhi ra bhaar| 2 / kahAnava shrnn| / 2 / 2jJA 3 chana racanA 14vAma/3 kRSNalelyA midhyAdaSTi pti racanA 11068 - ra 3. jAna 3 dA / bhAra vara kRSNa / | kRSNalezyA bidhyAri -| 7657 2 zrI / 1 3 ! I 2 mA . / aparyAta niryAta 4 43 / ava mi :: | -| krpleshyaa| sAsAdana racanA 1 / 5 / saMvAda 107 saMbara 832
Page #836
--------------------------------------------------------------------------
________________ *Hott - | . - 4 534 o sAtAdana pa) rakhanA kRSNAma - kRSNalezya sAsAdana bhA posaracanA - . lA . - ~ kRSNalezya ramyagnidhyA dRSTi racanA / | 10 . kA pinaa)| / 10 / mA | bhIrA / (mA 1 | | mo carabhA1) |mishraammnhrnn) / / __ - kRSNale zyAlaya racanA / / / 1 / / sapa / 2004 , 4 matibibhA Adi Adi karaNamezya . 1 / - bhuusNyte| / 6 / . | bhaae| * zaradhanA sA 216 - karaNalezya asaMghata aparyApta racanA ... dhadhAramAza Adi bA - . -- nIlalezya ecayA kRSNa lezyAvatA zyazvat 833
Page #837
--------------------------------------------------------------------------
________________ %%%%% lAga kaposalepya / KERT konavaNa ra 834 Adike FE avi 1 Ww Ban ww cha 14 55 dAi bada S 2 t 0120.00 32! 26 30 520 223 23 ww 592 5 4 Ess 855 5555 985 35g 2019 OMOM ... mArgadarzaka :- "AcArya zrI suvidhisAgara jI mahArAja 20 30 31184 4 // 20 g S 'P UP P Concer MY bheTa 0 300 BY A3 M ------- 11:11:38: 4 seol AN W Shi v . B phra ov - oe vi kapota m llh SY N 11 1 kapota 1 A aba phIta a 2 kapota 1 i 6 12 1 kaposa anya kapota ly DV hala 13 11. ov wa W W ht lb J500 PAK
Page #838
--------------------------------------------------------------------------
________________ kapotalezya sAsAdanapa thAMtaracanA bhAra kapAta 2 62 67 mira .nAya .. sAtAdana pasarasa. vaigi 35kuma lA 244 bhamatra samA San au kapAta 13, prAima awan (010 kadi . " sarAta rakhanA para 66 isa saMbha cakSubhA iAdi kaposama kAtra RECHAROSAROR 3 66 rakana 1 mA asAya sarasamA va4 mHTRAINIKETPRIMorewarsana zrAdikapAta ...-. -.-- Ematele kapotozya asaMyatapa yatisthanA da armmm melA 107 66 43 maar| 2 / 6 saM Adika saMta : __835
Page #839
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ---.-.. -.. - -- --..-..- . . . .-.- -....--- Atune - ma4 tejonTezya paryApta racanA 5 nakA mati Iftnaa| - 14 / 34 viSala sAzacakSu bhaa113|6 |sN| AlA. binA cha15 teja aA ma | 5 / H ? 2. kuma? verikhI kuNa Amipu11 matyA kA 1di / 12 / kara. tejozyAri agara mA dhn| - 'emA 2ma -... -man jonTenyA madhyAhRSTi .5 nara 4 / aur| 3 | 2 / 11 / dhanA a saM12 asstejaami| 11 mithyAlA 12 15 4 / 3 / 4 saMragA 3 aura kuhAnathara paryApta racanA .--mohammer-mm vai / da bha joTezyA sAsAhana racanA | sA **%AAAAAAAA 4.ma 66 / 2074 na 3 // jArayA kAra tejole yA sAmAdana . 3 4 4 35 naraka pinA 836
Page #840
--------------------------------------------------------------------------
________________ A tejolezya sAdhAdana a piyAsa racanA tejolezya Ni Shuo tejolezyala 1 saMyatarakhanA vejole ya rakhanA 837 V ha - . Xin Lan FY `` 28. 5 5 Hui Jie yN 5 ZH\\ A 29 POL h 9 8 Shi Xin Ke Shi Yong Jing Xuan . a 20 Ri M . AD Yin Wu Shu Ma VP p. A. Zhe zra Zhi Zao Jiang Ji Ji 2/3 Lian N Cheng Xin 4 Qun 1 20 20 33 . Wo Guan 1 35 Mian M ~ . Yi Dou Pin Zhi AN m Ban 2 Guan llh He Yi Xie Mei Yan He Fa Zhan Ar . nu Qi Yin Ke Mo Ke Liang Lian . EI/ AN Dao Wo Wu Li *Ben Shui 8Ben Shuo **Ben %***8Zhong Zhi Ben XHua PAI/ ar 21. 4. Cai Xin * m 7 Za N P/ ex | 18 ***
Page #841
--------------------------------------------------------------------------
________________ F 2 Rs6 sejoleya apramatta rkhnaa| aba 3 . 4 ma bhA ma 92 di teja . Adi saMparzAda100 7366 / 15 / 3 / 4 yalada bhA11 2 / 6 vinA mA aadi| pA / * racanna ke 9 Mawesom WATED padAleya . 7 136 4/314 kevala dezacakSa bhaa12|6|| 1) dinAsA Adi kAra khe para / zyamA trinaama pAradezya - 4 apanI ma sArA bacanA pravi 12aa| mipu bholi mA pinAsa FACCORDERABAROKARSGRRANGENCCARDS a nimes fapomutis 166 1074 |naka 3 24. " 30 4 R meM acApA RAMA padmaleza nidhyATi yAta - 32 kSa! 34 1 camA mAna! a pama: / Wa tantan... marapAlaya 1 misADhaSTi aparyApta deva kA * *
Page #842
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM 1 ar pArezyasA sAdanarasanA 6910 binaa| paM / a acaza pama 1 1 pAlezya sAsAdana paryAta racanA / 3 / 5 narakA / / CAMERIKARAN | ma 44 / 1 / kumAna, abhayapana / ma prara karazA pinAse jhyasA sAdanApa baaNtrcnaa| vaya | 4 kumara Sa pupA ma ayatAmA Mbha sAsa' 1 C pAlezyasa sthagimadhyAhUna racanA 3 / 4 . 4bharakA cinA au pa / pAma mizra se A pArezya asaMyata / rakhanA saMyakSa 3 / 4 narakA / / vinA patra 1 " smahezya asa yata pAta IRCTCARAMA / / 24 matyA 4 narakA [vimA yI Ci pavAlezya asa yasa apayApta 2 . mAra 839
Page #843
--------------------------------------------------------------------------
________________ deza kta HTTERTAIN pAlezva prAta rasanA pachalezva mamatta racanA 10NIE 34 dinA * 26 / 153 | 487 racamA TE Adika zubhamezya pAla racanA zukulazya mi aparyApta . Si sa *** mithyAdRSTi 66 10na | 840
Page #844
--------------------------------------------------------------------------
________________ midhyAhaTa 1 pAkSa sUcanA vaTA 3 / 4 , mithyASTika paryApta rkhnaa| 44X / 12 / 11madeva morA 34 sapa sAtAdanA racanA a sAsAdana 34 paryAta rakhanA sInA / 4 kumA apAta / racanA / / 4 / sampA midhyAvadhi pasamA / mizra . . . zahaTezya 1 askt| rakhanA ] arsa saMparA 3. 841
Page #845
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma m a- Linces *22 ka basayata pAMtaracanA asa - 4 marakA piNA 4 3 / 4 mativina bhAda aadi| bhAdi kAbha asayata asvAta - 2kSA 3 1 [ 1] - 1.3 1 6 4mimikSa Adide Adi sAyatarayanA deva zuklezya / phA 66 107 5/ 3 / 4 / CONCERCANCE%% rana85. . .*** 4 apramatta racanA gAhAra cimaa|. - aaaHANDRAMANIMEDIA paM lamyUma karavAnasaM bhasthA gopaniyA 18. alezcayo | na vat gomidaraHgu X bhayamAnAmA vi madhya racanA gunnsthaan| cat 10/= = = = = = = = = = = = = = = 19106 842
Page #846
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - di 1200E |14|557864 racanA mithyA 44/56veral / 4 / 5 / 1 5 2/ 2 1884 RF THE 108 / 34 paryAta racanA | mithyA (paryApta / 2 / miA - - 76 mamadhya athm - 2 / 2 / 5 kuma ba karazu / / cazabhabhacArabhAdazamavya mi | magamacyA rhitsiddh| racanA . . .| 82*KA sabhyayAtva 107 mAyaNAviya samyagdRSTi 4aa racanA sAmAnya sampadRSTi pakSa racanA ya434 bhozva PARAN R prI mira sAmAnya samvadRSTi asaM aparyApta . 8 SANS 843
Page #847
--------------------------------------------------------------------------
________________ anard P mara-anamusam rama n - kalndian... | EDIsAmAnyasA pataguNasyA mavAna enA ana - NEEE IHREE FARAK sabhyAdrASTi! 29 - - kSAvika sampadradhi aparyApta - / zmA kara meM |kSA zAksi sampaTi asaMvata dAda 207 |4|4! - - haka kSAyika EPsammAdhi asaMyata BApta rakhanA - - dhAyikasamma dRSTiyamayara apAryAna - - 844
Page #848
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAthikasamya dRSTideza Qi Hui zAyika sabhya dRSTimamatA vada racanA! f racanA 845 U\ li You Na Li , Zi Jiu Shua ktAni zraH 2. 44 A Am 015 ZH A yos 20 Su 2010 A 3 yugyeong ZH . a : . 2 A E D W 2 DA Ty Ae 2 v 1 CH5 W You ar* eav m3 Shi Hu Shang Dian Hua for Ba 6 TX AS . Br Dang 34 Zheng Fu . A Jiao Suan Huo Zhi Feng Ge Wei Shi Jie ASuan Tian Ya Bu Jg a 25 50 Mei Guan 26 Lian ! Chu Pin oru Qun Shuang A mr of Kai # # - 1 " org . . DV 24. e. w .. 2 Tang Xin Xue G
Page #849
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghidakasamyA PUCCC nidhi saMpata 1 6ma apayApta racanA REACHING 3 / 4ia dezasayakSa racanA 66 2074 | samyAdRSTi pramattaracanA 13 3. 543 | 4 mati sAkSa samyAe prarata zubhama badakA. 4 parihA 36 upazama samyagadrA bacamA Adi.zaSya Adhi bhA6 vinA CHAKKAKKla riDA upazAma samyagdRSTi phyAna rakhanA kavakasaka aradizAdAbAda vinA 3 . ma karapura mati sazakSA upanAma sabhya dRSTi aparyApta racanA bhAdi yama Adima zubha 846
Page #850
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 121 : upatamasamya draSTi asaMyata pati erezet asaMyata racanA zrasamya Shi Xin Ce Bevatasis oem Urig.wa . 847 . 1 sAsada ma vata A Cheng Xiang w 18 2010 10 pa 1 5 An D Ro 20 ZH 20 33 Zhou Ji Ke Xing Shang pa OVIT . Shi : . hA 1 H. $ Qi Our br . Shuai Qian Li Zhe - Jie . Yu Xiang Gem Xiang Xue dr 3Nian She Bu De Ai A m . or on Chuan Neng Neng Shou AB ATVY ac 2 56 M Qing Xin Ji Fan Xin Yi Tong Xue Shi Zeng Yong Yu Xin ~ lb mobi Ru P Wo Yin 49 Yi Wei \ @ Chao Wo Xin Mi Rui Shu 43 45 ?Ke CHChong PEI/ e ZHOUV 4 Liao Li Lun . 2. Xin Guo Dang 10 # Yi Chu . JE w Nai 1 214 # .. Ting Ban Chu Yuan #m 20 m coeyeong Xiang Yue Cheng Yu :
Page #851
--------------------------------------------------------------------------
________________ www Ming frien racanA Qi saMzobhidhyAda 2 viparyA racanA fit sanI sAsAdana Jin for 848 ? Yao Mu saMpa Mei Mei A 45deg E 1 Lian 10 Hong . Xiang gim Huo * 20 20 Wo Ben P 22 anfe Mei za - M m sae DC 0 25 20 IRENE VES {Yan m } AU Mo Lu dh 1222/231 Pin R 2 Di Yi 15 a - Jue Dui ?!? 2 th M Dang ch A D 13 J 6646*****
Page #852
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAna IN saMghosAmA 1 / 1 / 6 110ma SCOR kAdAkrvAta saMzo saalaadn| apAtra racanA HnAka |3 2 / 1 / 2 / 2 / 1 4/kuma ca kara ra agama 11mA! bha saMkIsamma nidhyAdRSTi racanA mIra sahI asayata racanA. 66 107 ! 44 [ 3] 2matisara Adi aadi| RECCASIC%CANAGANA pAla sNshojn| yataparyApta racanA | asaM saMghIyamayata 1 aparyApta / racanA ! sazasayA tinIjaka pAnaguNamayat pApanamayaguNasthA tyAnayat 849
Page #853
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ... ... ... 4 ..... |- - asaMjJA ..... rakhakara madhya saaparyApta binA . - _ -. 6 E . - mara pAva . bhA4 35 -".- racanA azubha rammad 4%A4%96-744563-96 pAta pInara .-- .. _ - sAsa kare aparyApta saMzoapa 1 yotivinA 59 zuzmA3! 2 . aparyAta __ jyapadezarasi sAgaramayA yuddha gosiyara vara mAgu0pat 11017 (19ICE __ bAhAramAge 13 pAviyohA rakarakhanA A late / 2 jAtile dhAra SHRI thAmAraka paryApta racanA 4 4 5 6.. | 262 AhA _ ! R 6 71 AdhAraka apakSa misa avizva siyAra pAta] 2 mitra 2 dhAta 4NRN zA / vina nA para 850
Page #854
--------------------------------------------------------------------------
________________ r DV 2 Hai Xian wwgo b jala 30 Qu % ALF ~ E M W ~Dian Xu A 9. 0 s Wo 4 Zu Di W M M 2 A ZH << ~~ w 5 $ 2 Lin ~ 855 Hao Lu Qing Pei M E Wu Zhen Xin Mei AJ llh 2 a 20 9220 Xin Je Shang # F Bai Xin Talas jazi V UAI/ ZHCHU\/\ lyd Pin 1281 2 W ha 2 38 20 . k Xiang Xiang Ba ~ B 4me Yi Lu Jiang ev 2 3. the A. 2 . Chu Ban F - ji Qi . Wan w AY 7 18 laja goo Huan
Page #855
--------------------------------------------------------------------------
________________ MIRMIRATRI m mmmmmmm m mmmmunt Adaraka asAyada samakSA 1074 ma4 va 234ma bhI Adi AhAraka piryApta racanA aura mAhAraka misa yatamapa yozaracanA 12 2 mina14 | nAti mira Adi Adi bhA6 : ** Adaraka dezasayata racanA AmirunA meM AkAraka yamasa racanA tc RORLDOANTARIHARAMHITAIN ya !bhA 3 ece yAhAraka 2 AhArapha aaykrnn| / 6 10 AhAra 3|mti sAhAmA aadi|' samA M ENTwinnate R
Page #856
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 | - _ mati vAcakSu bhA! 1 Adi| 8 nivRttikaraNa 13, prathamabhAga ani sevA 6 pA racanA 15 AhArakani H yunikara ke vinIyAdita guvat IViribhAgaracanA ******* 7 18. gugalamAna AhAra sakSyamApana gaya racanA . bhAbI / zAsa ra AhArakA || upazAMta / kapAsa racanA __ . zujhamakSA 1 _ AhAraka kSINapAya racanA ********* IVAhArakasa rAyaNakadhalI 1 racanA inakI 1166/ 12 / INopnara sayo a1 pAkiTanA ___ alAhAraka sirasA apayana ! 4 5 6 racanA / apisa tathA ayo|yogosskaa ri / 853
Page #857
--------------------------------------------------------------------------
________________ % 3 5a m itiumVie w IANRNIMrobatio/Naik 2 . 2 dhyAdRSTi / racanA mithyA / 2 | amAjhA 20 hAraka'62 U S ******** 2 . 1 2 / anAhAraka! sAsAdana rakhamA 5 narakA vinA patra kubhra abhiSamA m| maatr| asaMyata 4 . kAmpo na 4zratira purA vinimaya dhacara mavara saM anA63 prADArakAMnA kavitAsa bAhA pra salacara kapAtA babaramA pakSAlanAdhAra tAkoraca - anAhAraka sayogAvalI rattadA / sayopo. . / . kaay| / mo abhiyu1|| mapaM / trapa / . / malA kSA hAra / - - yogakepaTo racanA yogI paryApta ke nAsti ma / 1. dhanAkAra haard1|| mela SARKATKAR - kasiiparame choravanA t545-NCR * minAza hArada % 854 -
Page #858
--------------------------------------------------------------------------
________________ ! sabhyatAkA bhASATokA ] maNapajjaya parihAro, paDhamudasammata doNi zrAhAro / evesu ekkapagade, Natthi ti asayaM jAte ||726 // mana:paryayaparihArI, prathamopasamyaktvaM dvAvAhAroM / eteSu ekaprakRte, nAstIti azeSakaM jAnIhi / / 726 // TIkA - mana:paryaya jJAna zrara parihAravizuddhi saMyama para prathamopazama samyaktva ara AhArakadvika yoga, ini vyAroM viSai eka koI hota saMta zravazeSa lona na hoMi, bhaisA niyama hai / rAmasara roDIyodiSi SidAvIsu / saga-saga-lessA-maride devaapajjattageva have ||730 // dvitIyopazamasamyaktvaM zreSito'vatIrNe'viratAdiSu / svakasvaka lezyAmRte devAparyAptaka eva bhavet // 730 // 19 TIer + upazama zreNI teM saMkleza pariNAmani ke vazarteM nIce prasaMyatAdi guNasthAnani viSe utare / te asaMyatAdika apanI apanI lezyA kari jo mareM, to aparyApta asaMyata deva hoMi niyamakari jAte devAyu kA jAkeM baMdha bhayA hoi, tohi binA anya jIva kA upazama zreNI viSaM maraNa nAhIM / anya Ayu jAke baMdhyA hoi, tAke~ dezasaMyama, sakala saMyama bhI na hoi / tAteM so jIva aparyApta asaMyata deva hI hai / tina viSe dvitIyopazama samyaktva saMbhava hai; tAteM vaimAnika aparyApta deva viSa upazama samyaktva kA hai / siddhANaM siddhUgaI, kevalaraNAraNaM ca daMsaNaM khayiyaM / sammattamaNAhAra, uvajogaNiya kama uttI // 731 // [ 855 siddhAnAM siddhagatiH, kevalajJAnaM ca darzanaM kSAyikaM / samyaktvamanAhAramupayogAnAyamapravRttiH // 1731 / / TIkA - siddha parameSThI, tinake siddhagati, kevalajJAna, kevaladarzana, kSAyika samyaktva, anAhAra kara jJAnopayoga, darzanopayoga kI anukramatA kari rahita pravRti e prarUpaNA pAie hai
Page #859
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgadarza 856 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 732-34 guNajIva ThANarahiyA, saNNApajjatipANaparihINA / sevagaNA, siddhA suddhA sadA hoMti // 732 // guNajIvasthAnarahitAH saMjJAparyAptiprANaparihInAH / zeSanamArgagotAH siddhAH zuddhAH sadA bhavati // 732 // - guNasthAna vA caudaha jIvarAmAsani kari rahita haiM / bahuri cyAri saMjJA, chaha paryApti, daza prANani kari rahita haiM / bahuri siddha gati, jJAna, darzana, samyaktva, anAhAra ini binA zravazeSa nava mArgaNAni kari rahita haiM / ase siddha parameSThI dravyakarma bhAvakarma ke prabhAva teM sadA kAla zuddha haiM / frera etthe, yApamANe niruttipraNiyoge / mAi vIsaM bheyaM, so jANai appasambhAvaM / / 733 // nikSepe ekArthe, nayapramANe niruktacatuyogayoH / mArgayati vizaM bhedaM sa jAnAti zrAtmasadbhAvam // 733 // TokA nAma, sthApanA, dravya, bhAvarUpa cyAri nikSepa bahuri prANI, bhUta, jIva, satva ini cyArayoni kA eka artha hai, so ekArtha / bahuri dravyAthika, paryAyArthika naya; bahuri matijJAnAdirUpa pratyakSa parokSa pramANa, bahuri jIva hai, jIvaMgA, jIyA a~sA jIva zabda kA nirukti / bahuri " kassa ke katyavi kevaciraM kativihAya bhAvA" kahA ? kisake ? kisakari ? kahAM ? kisa kAla ? ke prakAra bhAva hai / aseM chaha prazna hote nirdeza, svAmitva, sAdhana, adhikaraNa, sthiti, vidhAna ina chahoM teM sAvanA, so yaha niyoga ase nikSepa, ekArtha, naya, pramANa, nirukti, niyogani viSai jo bhavya jIva guraNasthAnAdika bIsa prarUpaNA rUpa bhedani koM jAne haiM, so bhavya jIva AtmA ke sata-samIcIna bhAva ko jAneM hai / ajjajjaseNa - guraNagaNasamUha saMdhAri prajiyaseNagurU / bhuvaNagurU jassa gurU, so rAyo gommaTo jayadu // 734 //
Page #860
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAnavanikA bhASaraTokA ] prAryasenaguNagaNasamUhasaMdhAryajitasenaguruH / bhuvanaguruya'sya guruH sa rAjA gommaTo jayatu // 734 // TIkA - Arya jo Aryasena nAmA AcArya tinake guNa para tinakA gaNa jo saMgha, tAkA dharanahArA, asA jagata kA guru, jo ajitasena nAmA guru, so jisakA gurU hai jaisA gommaTa no muMhAya rAmA, yo jagalaMta pravatauM / ihAM prazna -- jo jayavaMta pravartI asA zabda tI jinadevAdika pUjya kI kahanA saMbhava, ihAM apane seyaka kauM prAcAryane asA kaise kahyA ? . tAkA samAdhana - jaise ihAM pravRtti virSe yAcaka zrAdi hona puruSakauM sukhI hohu ityAdika vacana kahai, so icchApUrvaka namratA lIeM vacana haiM / tesaiM jina devAdika kI jayavaMta pravartI, asA zabda kahanA jAnanA / bahuri jaise pitA Adi pUjya puruSa putrAdika kauM sukhI hohu ityAdika vacana kahai; so AzIrvAda rUpa vacana haiM / taise ihAM rAjA kI jayavaMta pravato, asA kahanA yukta jAnanA / iti prAcArya zrInemicandra siddhAntacakravartI viracita gommaTasAra dvitIya nAma paMcasaMgraha grayako jIvatattvapradIpikA nAma saMskRta TIkA anusAri samyagjJAnacandrikA nAmA bhASATIkA viSa jIvakANDa virSe prarUpita je bIsa prarUpaNA tinivirSe 'pAlApa prarUpaNA nAmA bAvIsamA adhikAra saMpUrNa myaa|
Page #861
--------------------------------------------------------------------------
________________ trintent wwwwwwwURATIOkAjAma 58 1 / mommaTasAra ovakA zriyA kAryATiko vRtti, cariNazrIkezakaiH katiH / kRteyabhanyathA kiMcid, vizodhyaM tadbahuzrutaH // 1 // atha saMskRta TIkAkAra ke vacanadohA- abhayacandra zrImAna ke hetu karI jo Toka / sodho bahu zrutadhara sudhI, so racanA kari ThIka // 1 // caupAI-kezava vau~ bhavya vicAra / karNATaka TIkA anusAra // saMskRta TIkA konI ehu / jo azuddha so zuddha karehu // 1 // atha bhASA TIkAkAra ke vacanadohA- jIvakA kauM jAnika, zAnakAMumaya hoi| . nija svarUpa meM rami rahai, zivapada pArya soi / / soraThA- maMgala zrI arahaMta siddha sAdhu jima dharma ni / ... .maMgala cyAri mahaMta eI haiM uttama zaraNa / / savaiyA praratha ke lobhI ha kA karika sahAsa ati, agama apAra graMtha pArAvAra meM pr| thAha lau na Ao tahA~ pheri kauna pAtro pAra, tAta sUdhe mArama ba Adhe pAra utarai / / ihAM parajata jIva kAMDako hai marajAda, yAke artha jAne nija kAja saba sudharaM / nijamati anusAri artha gahi ToDara hU, bhASA banavAI yAta artha yahA~ sagare / iti jIvakA sampUrNam // me FREEarna theya
Page #862
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAyA abhImadaMsaNeNa aMgulagrasa aMgula aMgula kha gula saMkha aMgularis aMgula pasaMkha aMgula saMkha aMgula aMgulamAvaliyA goguvA ajjajjase guNa ajavamalen ajI desu yI bhaTaThattIsaDhalavA aTThavikamma maTThaNDa kammANaM aTThArasachattIsaM aTheva rAyasahastA unifera aNNAzatiyaM hodi proSNuvAraNa aNuloM vedo aNusaMkhe prazthakkharaMca atyAdo pratyaMtara safe aint jIvar aMtarabhASa pava aMtaramavarukkasaM aMtosa kAlaM akArAdi krama se gAthAsUcI gAyA [saM0 pRSTha saM0 136 626 360 361 399 401 404 282 *jUna 5.34 535 538 536 541 40 *** 670 728 Yax 541 226 362 $24 856 80 188 660 667 65 176 566 504 706 *** 438 663 576 167 *dara 450 336 586 640 153 564 575 453 358 629 351 301 606 *74 60 34 315 LAB 462 553 50 mAthA tottameo aMtImutato tosamettaM to muhuttametA aterasa vArasa apadiditya apaparo bhaya pradottidha dohi avi B avaraddadhyAduvarima avarane avasya avaraparitA paramapuSNaM bhavarama hodi bhavarApajjAya avarUvari gi avaruvarimmi are varasaM gravaroggAhaNa aroggAmA zravagAhamArA badarI juttAto avarohalesa pravaro hiravega avaraM tu mohi pravaraM davyamudA avasamudA hoMti avasamudA so zrama hodi mataM bhavahIyaditti adhvAvAdI saMto asahAyaNANa gAyA saM0 pRSTha saM0 53 E 253 262 115 hama 286 532 $52 384 106 106 66 387 573 102 323 105 103 350 103 560 376 352 381 45.1 520 523 307 370 238 64 155 135 377 3ee 233 203 420 608 727 530 216 215 204 532 666 212 455 217 214 646 525 646 527 526 526 565 603 604 532 521 6. 166
Page #863
--------------------------------------------------------------------------
________________ gayA gAthA saM0 pRSTha saM0 gatyA gASA saM0 pRSTha saM0 427 55.5 665 428 07 666 asurAhamaNa asurANamaNa asuhANaM vara ahamidA aha devA ahiguhAriNaya ahiyAro pAhuDyaM 560 AhArAmaNAdo pAhAramaraNa AhAro pajjate pAhArakAyako mAhArAdamgamAdo pAhAramaraNaM gAhAro pajyate 427 735 405 270 106 zrA 683 . 735 204 341 523 359 431 504 278 327 188 3 440 . 225 358 420 574 667 132 276. 383 530 213 347 212 AuDhDha rasasi mAgAsa vajjitA AgadapANada AdimachaThANa Adimasamma mAdese AmIyamAsura prAmaMta riNa mANa prAyAre subaDe bhAvalipasaMkhasamavA prAli prazaMkhabhA prAyalimasaMkha pAliprasaMsa pAvalimasaMkha mAdalinasaMkha zrAvalimasaMkha mAliprasava pAvaliyapudhata AvAsarA hu prAsavasaMvara prAharadi amerA pAharadi sarIrAma AhArasarIra pAhArasaraNa AhArastubazekha pAhArayamustatthaM mAhArakAyajo inidumapaMce igipurise basIse viSayaM igi imicitivapaNa igiviticakhaca isabIsamoha icchitharAsincha iMdiyakAye iMdiyakAyAkariSa iMdiyaNoiMdiya iMdiyamamohiNA igiyo igipurise battIsa imira igi imidhivicaparaNa imiyi ticakhapa isavIsamoha icchidasa siSche iMdipakAye iMdiyakAyANi iMdiSapoiMdiya iMdiyamaNohiyA iha Adi bAhiyA 356 504 411 536 548 553 16 422 456 117 xxx / 120 405 251 644 336 mAna 83 276 26 446 268 135 235 240 281 366 134281 : 368 405 270 IharApharaNa
Page #864
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAyo gAyA saM0 pRSTha saM0 gAthA gAthA saM0 pRSTha saM0 Iha Ai bAhiyA IhaNakaraNe 134 164 164 250 283 uvavAdA bhurariNarayA udarAde ascittaM uvavAde sosaNaM ubabaraNa unasama suhamAhAre upasaMtekhINe uvasaMtatINa ubayAde paDhama unahINaM tettIsa udhvaka ghauraka 283 577 237 473 367 726 271 475 10 549 552 640 326 185 345 47 565 62 40 197 338 166 164 167 313 334 ukakassadvidi ukassasaMkhamesaM uttama aMgamhi udayAvaNasarI jadaye apugNa udaye Tu vasApha uppAyayumyagAriNama ubajogo vaSNa ubabAdagambhajesu ubavAdamAraNaMdriya uyabAdA suraNirayA udhabAde azvita ubabAde sIsusaNaM uvavaraNa utsama suhamAhAre ubasatesIle uvasaMtaravIraNa usavAde padama samahoNaM tetIsaM ucaka paraMka ukakassadvidi unakassasesametaM utsama aMga mha -udayAvaNasarI udaye du apugNa udaye du vApha upAyapubvagANiya ubajogo vaNNA uvavAvagammasu ubajAvabhAratiya KAM 283 285 471 446 403 577 1. 254 386 638 640 758 325 eiMdithapadINaM eiMdiyassaphusaraNaM ekacacaya ekamhi kAla ekkaM khalu pRTTakaM ekkacAunake cau ekkadaramadhi ekkaM samayapabaddha evakArasa jIvANa eyaguNaM tuja emhi guNachAraNe ehi vibhAjante ethe bhASA riyamA eyaklarAdu eyadaviyanmi eyapadAdoM usa emA va koDikoDI evaMta buddha evaM uri viNepro evaM guNasaMjusa evaM tu samugdhAde 153 250 398 473 86 237 . 335 582 337 122 271 47 345 565 GMW.K. 111 167 4
Page #865
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 } gAthA yogAha ooghe Ade se oTAsaMkaTa oye poT peduda zroliya uta bharAmaM pajjate vivara orAve morAla mohirihi kadakaphalada kaMdasya va mUl kappavaddAra kaMpasurAla kammaiyakAya kammamA kameva va kammabha kAnorAliya kamavaSNuttara kAUgIla kinhA kAU kAU kAU kAsabase kAle cauNNA kAlo ballesa kAlodiyo kArla assiya kaSTracakkANaM kiNhatiyA mudA kiSTaM sirasa fever frer kALa zro mAyA saM0 pRSTha saM0 200 727 634 707 708 231 600 256 244 fer 62 61 130 260 433 -671 410 R 264 246 502 526 526 408 ra 551 550 43 527 525 524 262 422 173 710 706 v 752 364 764 360 271 735 570 167 516 *** 728 545 369 401 488 560 607 543 546 636 666 695 605 606 604 421 586 gA kaNhAeirfe viza kimirAjaka gmuSya jo kevalaNArAdi kevalaNAsA koriya kohAdikapA khaMdha sayala khaMbA logA araaefre vaya vImohe mohe netA pra diye maiudayaja gasamA takkA galanamadhanagaM gadi vANIgaha kiriyA bhaviThANa mha gajajIvANaM bhambhaitya gAuyaputa jIvA pajjatti restor pajjatIpAlA gujIvAddiyA sujIta pANa mugAccaimo guDasarabhi goyamatheraM gharAmaMgulapaDhama unaisarUma pa paNa posa dha ca gAthA saM0 537 556 287 62 63 536 114 260 604 24 651 67 646 5.30 142 146 418 466 605 67 200 45.5 2 677 756 725 2379 185 706 161 336 678 pRSTha saM0 610 641 462 191 166 612 233 421 661 232 716 170 717 111 285 267 546 507 662 661 165 412 567 81 733 732 756 523 328 711 107 YGY 733
Page #866
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAyA gAthA ra bhaar| grAthA saM0 pRSTha saMga 268 353 246 FM 340 171 506 258 316 565 720 181 322 597 436 653 269 urakkhathAvara cAuchipada kkhUNa je payA cakkhUsodaM paMDorA mubaha patArivikhe badugadibhabdo kadugadimadi caMdaravibu caramaparAsaNa carimuSTakaraNa bAgIbhakdo pokso citiyacitiya ciMtiyacitiya caudasamagAe 652 461 141 5.66 622 702 58 476 476 567 570 660 456 516 438 446 jahapuNNApuNyAI jaha bhArabaho jAi jarAmaraNa AI aviNAbhAvI jAgara kamjAkajja jAba vikAla bAvi jAsu va jovadhugaM uttara jIvA gharAtasaMsA govA codasabhe jobAjIba parva jIvANaM ca ya rAsI jIvAdogata jIvAdogatagu jIvivare kambha jehAvarabaha jesi pasaMti jehi prayA jehi du joisiyavAsa joisiyatANo joisiyAdo pahiyA jogapauttI joga pachi jogi joge caurakkhA jo peSa saccamoso jo tasavahAu 324 246 kee 565 .605 643 .708 270 702 501 670 180 562 465 277 chavAhANaM mAdI chAtti padama chadabAghahAmaM chadavvesuyazAma chappayazIla chaNacAghiya chappaMparAvavi chassaya joyaNa chassayapaNAsAI chAdayadi sayaM chattUramaya para 437 656 587 234 358 304 9 E xarxx OM MUoreNV 156 585 711 753 274 40 487 221 355 222 567 ThANehivi koNIhi 154 162 600 jaNavadasammadi jattassa paha jatthakkamarai jammaM khalu samma jambUko bharaho amhArabarimabhAvA jaM sAmagNaM jaha kaMcaraNamA jaharavadasaMjamo 165 280 134 ekasAye epamAye paDhamA paTaThAsesapamAdo jaya kuNapakvathA e ya je bhanyA bhavA jaya pattiya 486 46 517 133 581 567 341 203 468 556
Page #867
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAyA gAthA saM0 pRSTha saM. pAyA gAthA saM0 pRSTha saM0 275 654 72. vityI zreSa khoiMdiyAvaraNa khoiMdivatti sodiyesu vi so kammurAjasaM 324 563 607 500 268 377 526 716 400 456 752 567 252 226 162 397 532 Mum0 255 386 316 453 556 713 550 164 M 174 466 673 676 215 288 SHARE gama phariNamadi Na ma mitta e pasakhyamosa ritiriyA gAratiriya paramati jado paraladdhidhapajjete paraloettiya evamI praNakkhara saba ya padasthA ekari ya dusa pavAra visarsa savAra samugdhA rAvarita rAvi iMdiya eharaNaM paMcaviha pANuvajogadAeM pArayatirikta ripakkhisu vidiya zibakhede eyatye ginidaradhAdu gidApayale bihArvaraNa Ni savabhapari zivattaM lukkhataM sirisaDAe giddhassa gideNa siddhidarolI siddhivakharaguNA dhU zivibaraguraNA giddhidare sama jimmUlavaMdha giyasese kevali giramA kirahA missakhINa parayA salu 0. 454 733 4 PM 151 757 tajjomo sAmanAeM tatto udAra tato egAra tattokAmaya telo lAguttANaM tatto lAMtava tatto saMkhejja nadezAgulassa saviSakkho aMta tadiyakasAyu ulalInamathuga tavyahIe parimo tadidiyaM kappA tarAjugArA tasajIvAeM tasarAsipUrvani tassamamabaddha tassari igi sasahINo saMsArI tAhi savve susa tahi sesadeya laM suddhasalAyA tAeM samayapabakhA tArisapariNAma siguNA uttamukhA tiNakAribhiTTha timiAsapoya tipkhisayA chattIsA timsiyasachi tiyahaM doNhaM doNhaM sikSipaSa puSNa 343 248 374 511 461 158 565 586 176 316 267 612 667 668 403 404 404 372 618 246 157 // b b 406 616 508 564 236 1000 HEAG 271 315 m 587 lh fy 167 321
Page #868
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA saM pRSTha saM. gAthA gAthA saM0 pRSTha saM. 562 704 625 713 753 280 718 718 716 577 66 551 425 555 rahae 477 586 421 704 626 704 212 350 668 575 576 151 diyakAsacisaya tirapiyasaya tiriyagadIe tiriyapaTakkA tiriye avara tiriyaMti kuDila ticcatamA tivya tisayaM bharagati timu teraM dasa tIsaM vAso jamse tesaliyANaM evaM tejadu asaMsaM teusasya sahA seU teU teka seu pajame sukke tejA sarIrapeThaM tettIsagaramAI se rasakoDI vese. tericichayasaddhi te viviseseraNa tesiva samAse so pAsapa prAya 554 542 456 535 613 628 dasa sapaNI dasaNamoha dasarAmoda dasaNamohaba daMsamavayasAmAiya dahiguDamiya bA digamchedeNavAhita dipaNAmaderaNayahida divaso parakho dIvati jado dugaligabhavAhu dugavArapADAdo puvihaSi prapa vevAeM bhavahArA devehi sAdireyA desavirade desAbahivara ssara desAvahivara vanvaM desahipravara desohimA desohissa ya coguragasidvANu dohaM paMbha ya dosiyabhava devehisAyireko 560 465 752 503 56. 710 635 276 248 352 491 522 754 413 534 714 214 537 318 452 657 365 374 125 668 746 705 657 663 725 313 741 MERIES.3000N sAvarakAyapahudo-saDho bhAvarakAyampahudI-pariNaya bhAvarakasyapadI-madi pAvarakAyappahadI-adhi yAvara kAyaSpa hudI, ajogi pAvarakAyappahadI, sajogi thAvarala poza su damveda khetaM kAlaM danvaM letaM kAla dagdhaM zuSakamakA dasa podasA dasa vihasamdhe 140 204 281 412 665 540 526 aNuvIsaDasa ghAmAmurarAmagaNA dhammaradhammAcI dhuvAvudharUve dhudakosumaya ghuvahArakamma dhuvahArassa dhUlimakaTThANe 305 536 - 702 486 388 220 355 264 BARAN 425 - -
Page #869
--------------------------------------------------------------------------
________________ OF gAthA gAthA saM. pRSTha saM0 gAthA gAthA saM0 pRSTha 363 REAKRACTAERZATumbini nIluskarasaMsa 525 604 546 416 30 252 376 545 246 487 570. 577 206 401 130 345 976 479 575 kara 300 121 126 156 120 507 271 274 306 398 537 564 44 352 272 paramAvahissa paramAvahissa paramohidavya pAlatiya uva pallasamakaNa pallAsaMkhadharaNa pallAsakhejja pallAsakhejna pallAsakhejadimA pahalAsakhejjA passadi prohI pahiyA je chapyu puktaragahaNe pumAlavivAha purva vidagAgariNa puruSI mAU teU putavI Adi pubakI jalaMpa puNNajahaNaM purisinchisaMda purugukhabhAge purumahadAru pubbaM jalathala puvApukapaDya puhapuhakkasAya poggaladahi poggaladalyA potajarAyuja .TAKirta::....... 270 313 216 125 12 200 701 742 317 339 375 525. 447 ecakmANudAdo pazyakhANe paMcakkhatira paMcatihipahu paMcavi iMdiya paMcarasa para paMcasamidI tiguto paMcava hoMti hANA pajjattassaya pajasasarIrassa pajjattamaNussA pajjattopadvvarNa pajjatI pAraNAviya pajjAyakkhara parivAdI de paDivAdI puNa paDhamakkho aMta par3hama pamadapamA padamuSasamasahipaNajugale tasa paNNvAla parApararAedisayA paravapijjA parigadaratabhoga paNudhIsa joyapatteyabuddhatiya pamadAdivaDapammasa ra sAga pammuvakarassaMsamudA paramapasiThiyamajheM paramANuyA paramANuvAgaNammi paramANuhi asaM parabhAvahivara 205 36 36 105 286 145 271 273 230 362 363 347 15 506 488 461 282 334 266 563 430 676 137 426 585 672 *.inipaysiaTimilainANSAREsamayawaliNRELLANTAREE 480 528 576 phAsarasagaMdha 42 sur 312 446 628 705 4.5 605 596 battIsaM DAla baMdhA samayamabahubahubiI ca bahubhAge samabhAgo bahuttijAvi 372 245 416 176 320 i mau -.-- .. -" .- --
Page #870
--------------------------------------------------------------------------
________________ gASA saM0 pRSTha saM0 mAyA garathA se0 pRSTha 582 5.88 486 467 233 256 703 -743 679 : .734 522603 456 355 46 146 -221 .183 72 183 177 716 452 .566 bahuSihabahuppa bAdaramAka bAvaratekavAU bAdaramuragAteka bAbarapAvaravAdara bAvarasuhame bAdaramuhamadayeNa ghAbara suhamatesi bAdAmahameiMdiya bArasajalaNu bAdarasaMjalA bAnIsa satta bhAratarataya bAhirapAraNehiM vitisapa pula vinizrApamANa mivipunasama vihitihi ahiM bole oNIbhUde bemana chappaNe . 467 113 350 126 436 561 726755 217353 227 . . 360 22861 .... 277 202 ...320 .85. 578 730 16506 17 327 maragaNa uvajogA marijhamU-sau-mama majjhimanaseNa majhimadanvaM khetaM. majhimapadAvara maNati jado maNadagdhavasmaraNA marAdabyavaggaNA maNapajjavaM pa pAeM maNapajjabvaM va maNapajjaya parihAro mamadhayamANa mamabayaNANaM malasahiyANaM masusiNipamatta maviprAvaraNa madisudarohi maMdhoM buddhivihIra bharaNa patya maradinasaMkhejya masuraMbuddhiA mAyAlohe mimarata vedaMto michAidiDa jIdo michAhI jIvo micchAidaThI pAyA micchA sAthama micche khalu micche coddasa jIvA micche sAsaraNa micchodayeNa miccho sAsarA miSlo sAsaraNa misso missukSye sammissaM misse puNNAlAmo mImasadi jo puvaM 201 336 142 429 nimaratna 656721 623 .703 3.71 373 358645 726 a bharataM devI caMdapaha bharahammi maddha mavArAtiyANa bhavAvaigo bhavaecaigo majvalaNassa bhogA bhadhyAsammattAdi bhakriyA siddhI bhAvA sAmA mAvAdo chaslessA bhAsamaNakA bhigNasamayadi bhUkhAuteja bhUmAnateuvAka bhogApuNNaga 669 :7.41 555 52 *in industrikininatani 718: 16 721 531 .727 .607
Page #871
--------------------------------------------------------------------------
________________ ------ -- -- / 10 ] gAyA . gAthA sN| pRSTha saM0 gAyA. .-...- gAthA saM0 pRSTha saM0 mUlagaparobIjA mUlasarIramachaM mUleka de challI 668 657 440 . 725 326 186 . mAjakanAmamAnanaH - 21. -..-..-.-.-...-hink. 740 696 305 107 296 ruUraNavare abara rUkhustareNa tasto sai ripadraha 110 219 232 512 ..-- 127 481 275 vAsapudhale sadamA viulamadI ki vikahA tahA viggahamatimAvivAlilogAraNa vidiyudasama vivarIvamohi vivihaguNa visarjatakuDa visamA visavIramuhakamala . bIriyajudamadi vIra yosaM pAhuDa . cegundaM paarale .. vegaviSaya prAhAraya vegudi uttasthaM begukhiyadarasa jaNuprastha gheNuvAlora vezassudIraNAevedAdAhArosi veSadhasAya . 565 505 laddhipraNaM liyai appIkIrara. lessAzaM khalu . . lessAkassA logassaasaMkSeloyAyAsapadese logApAsaradesA logArAmasaM logArAmasaM logAthAsapadesA 562 5.4 308 728 272 343 . 455 682 ... 735 242 370. 234 . 166 - 361 207442 286 272 4.7.. 724 727 5.86 683. 581 mAma 558 587 673 758 362 464 P 562 587 606 104 alam 168 358 107 vagyArAsa vAhodayerakha vasodayasaMpAvattaraNahedU kAlo. battAvatsaramAde . . batyuriNamittaM . vatthussa pade . vadasamivikasAvayahi vi varakAmodara vanahAro puNa kAlo kyahA purasa hi-- bavaharaye purakha kAsI bavahAro ya viya' ApaNanarano 672 312 465 440 saMkamaNe chApA saMkama sahArA sapIsANA pakarma sarako jambUdI saMkhA vaha patyAro saMkhatIdA samaya saMstAvattaya jogI . saMsAvasihida saMkheno prodhI saMsejjapane vAse saMkhejjAsaMkhejje saMkhejjAsaMkhejjA sagajukhAmha sagamAyavhiM vibharo 541. 161 722 647 526 58 560 674 570 543. .684 556673 77 . 186. 572
Page #872
--------------------------------------------------------------------------
________________ S gAyA sagasaga asaMkha sagasaga khesA sagasagaahavA saMgasiyala saMjokara saMjalago kasA maMduTTapapazudha ThANa saNAtigaM saNArA saNissa bAra sapachI srodho micche suNI sari hudI sataha uvasamado sattaNDaM puDhavINaM saptadiNA chammAsA sattamariva vimmi sattAdI tA sadasidasaMkho saMpUSaNaM tu sama mahAsaGghaddaNaM sambhAvamaNI sacco samayo hu badamAgo sammatadesa dhAdi sammata desa sayala samma micchari sammata ra yasa samatuppatIye samaya tayasaMkhA sammATThI jIvo sammAniSyudaye savvaMgaraMgasaMbhava savvaM ca loyala samI savvasamAse samAso gAthA saM0 pRSTha saM0 207 434 641 1190 32 45 543 42 tngh 464 161 720 667 26 712 xx 424 633 66 460 655 218 5-76 25 253 24 20 66 165 27 RE 442 432 562 20 330 34 55.8 724 5.74 104 132 4 115 737 570 314 757 740 101 753 286 *** 701 K E 721 354 K I 415 va EX 170 401 102 6 563 557 676 432 472 yAcA sabhyasurANa zroSe free raat sapi puruSabhaMgA sansa hamA sambohitiya ka saMsArI paMcavA sAgA ubajogo sAMtaraNiraMtareNa sAmaNNajIva sAmaNNA yA sAma paciMdI sAmA ya evaM sAmaNyeNa tiSetI sAmaJjasa sAmAiyacau sAhArA bAiresu sAhAraNozyena sAhAraNa bhAsaharo sAhisaharUsame fear ofrg siddhaM su siyAratima siddhA siddhagaI silapuDhaSi silaselaveNu sIdhI saTTI tAla sIlesi saMpato sukkassa samuraghA sukhaM dugaigri sattAda se samma sudakevalaM ca zA sumarigoda sumagoda hama goda suhagova maNigoda suhagoda garadhA saM0 pRSTha saM0 sto 415 36 423 155 7 565 75 150 150 88 78 706 367 211 161 162 ' 661. 1 ..Xeo 731 284 261 124 65 [ 11 *p REX 28 366 Ex 320 321 322 378 64 756 147 107 188 554 303 85 677 184. 302 30.0 165. 186 752 E 330 330 196 724. 75 4 ZHUU 416 421 272 12 .627 426 102 520 R 454 454 455 527 198 ww
Page #873
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12] gAthA At gAmA saM. pRSThasaM. mAyA sAthA saM0 pRSTha 414 282 208 344 so saMjama Na gisohammesAraNa sohammAdAsAraM sohammIsAramA 205 711 .766 307 202 737 660 157 443 563 suhadurakhasubaha suhamesu saMkha suhaudaraguNa suhamaNipAte sahaso suhama setI sUI aMgusa seDhI suI pallA senAkiNhe madada sesahArasamA solasaMsaya solasara rakha modakkamANurvakkama 685 263 112227 128 :276 154 002 516 336 627 266 602 482 705 402 heThimaukkasaM hevA besi heThimappuDhavI heTimalappuDhacIraNaM hoti agiryATaNI hoti kharA igi hodi pratima DAHIGH WWW 630 - 700 jaisAkevalajJAna dvArA jAnA vaisA karaNAnuyoga meM vyAkhyAna hai tathA kevalajJAna dvArA to bahuta jAnA parantu jIva ko kAryakArI jIva-karmAdika kA va trilokAdika kA hI nirUpaNa isameM hotA hai / tathA unakA bhI svarUpa sarva nirUpita nahIM ho sakatA, isalie jisa prakAra bacanagocara hokara chadamastha ke jJAna meM unakA bhAva bhAsita ho, usa prakAra saMcita karake mirupaNa karate haiN| yahAM udAharaNa---jIva ke bhAvoM kI apekSA guraNasthAna kahe haiM, ve bhAva anantasvarUpa sahita vacanagocara'nahIM haiM, vahAM bahata bhAvoM kI eka jAti karake caudaha guNasthAna kahe haiN| tathA jIvoM ko jAnane ke aneka prakAra haiM, vahA~ mukhya cauvaha mArgapA kA nirupaNa kiyA hai / tathA karma paramANu asanta prakAra zakti yuktaM haiM; unameM bahutoM kI eka "jAti karake pATha va eka sau aDatAlIsa prakRtimA kahI hai| tathA triloka meM aneka ravanAeM haiM vahA~ kucha mukhya racanAoM kA nirUpaNa karate haiN| tathA pramANa ke ananta bheda haiM, yahA~ "saMkhyAtAdi tIna bheda va inake ikkIsa bheda nirUpita kiye haiM / isI prakAra anyatra jAnanA / paM. ToDaramala : mosamA prakAzaka, pRSTha saM0 275