________________
સમયસાર : આત્મખ્યાતિ હવે જ્ઞાનને વિહિત કરે છે -
परमट्ठम्हि दु अठिदो जो कुणदि तवं वदं च धारेइ । तं सव्वं बालतवं बालवदं विंति सव्वण्हू ॥१५२॥ પરમાર્થે અસ્થિત જે તપ કરે રે, વ્રત ધરે છે અશ;
બાલતપ બાલવ્રત સર્વ તે રે, ભાખે છે સર્વશ... કર્મ શુભાશુભ. ૧૫૨ ગાથાર્થ - પણ પરમાર્થમાં અસ્થિત એવો જે તપ કરે છે અને વ્રત ધારે છે, તે સર્વને સર્વજ્ઞો બાલતપ અને બાલવ્રત કહે છે. ૧૫૨
आत्मख्याति टीका अथ ज्ञानं विधापयति -
परमार्थे त्वस्थितः यः करोति तपः व्रतं च धारयति ।
तत्सर्वं बालतपो बालव्रतं विंदति सर्वज्ञाः ॥१५२॥ ज्ञानमेव मोक्षस्य कारणं विहितं परमार्थभूतज्ञानशून्यस्याज्ञानकृतयोततपःकर्मणोः बंधहेतुत्वाद्वाल व्यपदेशेन प्रतिषिद्धत्वे सति तस्यैव मोक्षहेतुत्वात् ।।१५२।।
આત્મખ્યાતિ ટીકાર્ય જ્ઞાન જ મોક્ષ હેતુનું કારણ વિહિત છે – પરમાર્થભૂત જ્ઞાનશૂન્યના અજ્ઞાન કૃત વ્રત-તપઃ કર્મનું બંધહેતુપણાને લીધે બાલ વ્યપદેશે કરીને પ્રતિષિદ્ધપણું સતે - તેનું જ (જ્ઞાનનું જ) મોહેતુપણું છે માટે. ૧૫રા.
અમૃત જ્યોતિ' મહાભાષ્ય “જ્ઞાનીના વચનો અપૂર્વ પરમાર્થ સિવાય બીજા હેતુઓ હોય નહીં.” મિથ્યાષ્ટિના પૂર્વનાં જપ તપ હજી સુધી એક આત્મહિતાર્થે થયાં નથી !”
- શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર, ઉપદેશ છાયા “દાન તપ શીલ વ્રત નાથ આપ્યા વિના, થઈ બાધક કરે ભવ ઉપાધિ.” - શ્રી દેવચંદ્રજી
અત્રે જ્ઞાનનું જ મોક્ષસાધનપણે વિધાન રૂપ આગમ વિહિતપણું પ્રરૂપ્યું છે - પરમહ ોિ - “પરમાર્થમાં અસ્થિત' - ઉક્ત સ્વરૂપ પરમાર્થમાં સ્થિતિ નથી કરી એવો જે તપ કરે છે અને વ્રત ધારે છે, તે સર્વને બાલતપ” અજ્ઞાન તપ “બાલવત’ - અજ્ઞાન વ્રત સર્વજ્ઞો કહે છે. આ ગાથાનું તત્ત્વ સર્વસ્વ સમર્પક અપૂર્વ સૂત્રાત્મક વ્યાખ્યાન કરતાં “આત્મખ્યાતિ' સૂત્રકર્તા પરમર્ષિએ પરમ રહસ્ય પ્રકાશ્ય છે. आत्मभावना -
ગઇ - હવે જ્ઞાન વિધાપતિ - શાનને વિહિત કરે છે, વિધિરૂપે સ્થાપિત કરે છે - પરમાર્થત્વથિત: - પણ પરમાર્થમાં અસ્થિત તો સ્થિત નહિ થયેલો એવો તો વ: - જે તY: રોતિ - તપ કરે છે નં ર ઘારતિ - અને વ્રત ધારે છે, તત્સર્વ - તે સર્વને વાતતો વાતવ્રતં - બાલ તપ બાલવ્રત વિવંતિ સર્વજ્ઞ: - સર્વજ્ઞો વિદે છે - જાણે છે, કહે છે. | તિ માયા ભાભાવના ll૧૧૨I જ્ઞાનમેવ - જ્ઞાન જ મોક્ષા શાર વિહિત મોક્ષનું કારણ વિહિત છે, શાને લીધે ? પરમાર્થમૂતજ્ઞાનશ્ચય - પરમાર્થભૂત જ્ઞાનશૂન્યના - જ્ઞાન વિહીનના અજ્ઞાનતઃ વ્રતતપ:છળો: - અજ્ઞાન કૃત – અજ્ઞાનથી કરાયેલ વ્રત - તપ કર્મનું વંધદેતુત્વાન્ - બંધહેતુપણાને લીધે વાતવ્યપરેશન - બાલ વ્યપદેશે કરી, “બાલ” નામ નિર્દેશ કરી, પ્રતિષિદ્ધત્વે સત - પ્રતિષિદ્ધપણું સતે - હોતાં, તથૈવ તેના જ - તે જ્ઞાનના જ મોહેતુવા - મોક્ષતપણાને લીધે. || તિ ગાત્મઘાતિ' ગાત્મભાવના II9૬૨.
