________________
સમયસાર : આત્મખ્યાતિ
केहिंचि दु पञ्जयहिं विणस्सए णेव केहिचि दु जीवो । जह्मा तह्मा कुव्वदि सो वा अण्णो व णेयंतो ॥३४५॥ केहिंचि दु पज्जयेहिं विणस्सए णेव केहिचि दु जीवो । जह्या तशा वेददि सो वा अण्णो व णेयंतो ॥३४६॥ जो चेव कुणइ सोचिय ण वेयए जस्स एस सिद्धंतो । सो जीवो णायचो मिच्छादिट्ठी अणारिहदो ॥३४७॥ अण्णो करेइ अण्णो परिभुंजइ जस्स एस सिद्धंतो । सो जीवो णायव्वो मिच्छादिट्ठी अणारिहदो ॥३४८॥ (चतुष्कम्) કારણ કોઈ પર્યાયથી, વિણસે કોઈથી ના જ; તેથી કરે તે અન્ય વા, એકાંત ન એમાં જ. ૩૪૫ કારણ કોઈ પર્યાયથી, વિણસે કોઈથી ના જ; તેથી વેદે તે અન્ય વા, એકાંત ન એમાં જ. ૩૪૬ જે કરે તે જ ન વેદતો, એવો જસ સિદ્ધાંત; મિથ્યાદેષ્ટિ અનાહતો, જાણવો જીવ તે બ્રાંત. ૩૪૭ અન્ય કરે અન્ય ભોગવે, એવો જસ સિદ્ધાંત;
મિથ્યાદેષ્ટિ અનાહતો, જાણવો જીવ તે બ્રાંત. ૩૪૮ અર્થ - કારણકે કોઈ પર્યાયોથી જીવ વિણસે છે અને કોઈથી નથી વણસતો તેથી તે વા અન્ય કરે છે, એકાંત નથી. ૩૪૫
કારણકે કોઈ પર્યાયોથી જીવ વિણસે છે અને કોઈથી નથી વિણસતો તેથી તે વા અન્ય વેદે છે, એકાંત નથી. ૩૪૬
જે જ કરે છે તે જ નથી વેદતો – આ જેનો સિદ્ધાંત છે, તે જીવ મિથ્યાષ્ટિ અનાહત જાણવો. ૩૪૭ અન્ય કરે છે, અન્ય ભોગવે છે - આ જેનો સિદ્ધાંત છે, તે જીવ મિથ્યાદેષ્ટિ અનાહત જાણવો. ૩૪૮
आत्मभावना
સત્ નીવ: - કારણકે જીવ શ્ચિત્ત પુર્થઃ વિનયતિ - કોઈ પર્યાયોથી વિનાશ પામે છે, નવ હૃશ્ચિતુ તુ - કોઈથી જ નથી જ પામતો, તસ્મા - તેથી સવા સો વા કરોતિ - તે વા અન્યના કરે છે, નૈધ્રાંત: - એકાંત નથી. વસતુ નીય શ્ચિત્ત પઃ વિનશ્યતિ નૈવ વૈશ્ચિત્ત - કારણકે જીવ કોઈ જ પર્યાયોથી વિનાશ પામે છે, કોઈથી જ નથી પામતો, તક્ષાત્ સ વ મળ્યો વા વેઢયતે નેક્રાંત: - તેથી તે વા અન્ય વા વેદે છે, એકાંત નથી. રૂ૪રૂ૪દા. ય: વૈવ ક્રરીતિ સે ચૈવ ન વેયરે - જે જ કરે છે તે જ નથી વેદતો, પણ યસ્ય સિદ્ધાંત: - આ જેનો સિદ્ધાંત છે, તે નીવો મિથ્યાવૃષ્ટિનાઈત: જ્ઞાતવ્ય: - તે જીવ મિથ્યાષ્ટિ અનાઈત જાણવો. કન્ય: રોતિ કન્ય: રમુંવત્તે - અન્ય કરે છે, અન્ય પરિભોગવે છે, પણ વસ્ય સિદ્ધાંત: “આ” જેનો સિદ્ધાંત છે, ન નીવો મિથ્યવૃદિરનાઈતો જ્ઞાતિવ્ય: - તે જીવ મિથ્યાદિ અનાહત - આહત નહિ એવો જાણવો. //રૂ૪ળીરૂ૪૮ તિ કથા માત્રામાવના //રૂ૪૫-૩૪૮|| થતો દિ - કારણકે નિશ્ચય કરીને ફુટપણે નીવઃ શ્ચિત: વિનશ્યતિ વૈશ્ચિત્ત ન વિનશ્યતિ - જીવ કોઈ પર્યાયોથી વિનશે છે અને કોઈથી નથી વિનાશતો, તિ સ્વિમાવો નીવસ્વભાવ: - એમ દ્વિ - સ્વભાવ - બે સ્વભાવવાળો જીવ સ્વભાવ છે. કોઈ પર્યાયોથી વિનશે છે - કોઈથી નહિ એમ શાને લીધે ? પ્રતિસમયે સંવરુતપુખપરિણામ દ્વારા ક્ષાઋત્વીક્ - પ્રતિસમયે સંભવતા અગુરુલઘુ ગુણના પરિણામદ્વારે ક્ષણિકપણાને લીધે, વનિતવૈતન્યાન્વય'પારેખ નિત્યતા - અને અચલિત ચૈતન્ય અન્વય ગુણદ્વારે નિત્યપણાને લીધે. આમ જીવ કોઈ પર્યાયોથી વિનશે છે - કોઈથી
૬૩૬
