________________
પુણ્યપાપ પ્રરૂપક તૃતીય અંકઃ સમયસાર કળશ ૧૦૫ પણ વ્રતાદિ શુભ કર્મને અજાણતાં મોક્ષહેતુ માની બેસે છે ! તે આ પ્રકારે – અહીં - આ લોકને વિષે એવા “કોઈ - પુણ્યકર્મ પક્ષપાતી મુમુક્ષુઓ છે, કે જેઓ “નિખિલ
કર્મપક્ષના ક્ષયથી સંભાવિત આત્મલાભવાળા મોક્ષને અભિલષતા” હોય છે - મોણાર્થીની સામાજિક વિજ્ઞક્ષલયસંભવિતાત્મતામં મોક્ષમfમતવંતો, નિખિલ - સકલ પ્રતિવા છતાં શાનભવન માત્ર કર્મપક્ષના ક્ષયથી - સર્વનાશથી જેનો આત્મલાભ (પ્રાપ્તિ) સંભાવિત છે એવા સામામિક આત્મસ્વભાવની મોક્ષને અભિલષે છે. ખરેખરા અંતઃકરણથી સન્મુખ ભાવથી ઈચ્છે છે, છતાં અપ્રાપ્તિ !
“તવ્હેતુભૂત સમ્યગદર્શન - જ્ઞાન - ચારિત્ર સ્વભાવના પરમાર્થભૂત
જ્ઞાનભવન માત્ર ઐકાગ્ય લક્ષણ સમયસારભૂત સામાયિક પ્રતિજ્ઞા લઈને પણ દરત કર્મચક્રના ઉત્તરમાં ક્લીબતાએ કરીને પરમાર્થભૂત જ્ઞાનાનુભવન માત્ર સામાયિક આત્મસ્વભાવને નહિ પામતા' એવા હોય છે. અર્થાત્ તે મોક્ષના હેતુભૂત – અવિસંવાદી કારણરૂપ સમ્યગદર્શન - જ્ઞાન - ચારિત્ર સ્વભાવ આત્માના નિજ ભાવે છે અને તે સ્વભાવના પરમાર્થભૂત - પરમ તત્ત્વભૂત “જ્ઞાન ભવન માત્ર છે, કેવલ જ્ઞાનરૂપ હોવાપણું - કેવલ જ્ઞાન સિવાય બીજો કોઈ પણ ભાવ નથી એવું' કેવલ વાનરૂપ પરિણમન માત્ર છે. આવું “જ્ઞાન ભવન માત્ર’ - જ્યાં કેવલ એક જ્ઞાન હોવાપણું માત્ર વર્તે છે એવું “ઐકાગ્ય લક્ષણ - એક જ્ઞાનભવન માત્રનું અગ્રપણું - પ્રધાનપણું - મુખ્યપણું લક્ષણ છે જેનું એવા “સમયસાર ભૂત' - શુદ્ધ આત્મસ્વભાવ સ્વરૂપ “સામાયિકની પ્રતિજ્ઞા તેઓ લીએ છે. સમયસારભૂતં સામયિÉ પ્રતિજ્ઞાયાપિ - અને તેવા આત્મસ્વભાવ રૂપ જ્ઞાનભવન માત્ર સમયસારભૂત સામાયિકની મહાપ્રતિજ્ઞા તેઓ લીએ છે છતાં, “ફુરંતર્મવોત્તર વિજ્ઞીવત' - “દુરંત’ - જેનો અંત આણવો દુષ્કર છે અથવા જેનો અંત - પરિણામ દુષ્ટ છે એવા “કર્મચક્રના” - ચક્ર જેમ ભવભ્રમણ ચક્રમાં ભમાડનારા કર્મચક્રના “ઉત્તરામાં' - પાર ઉતરવામાં “ક્લીનતાએ કરીને’ - - પૌષહીનતાએ કરીને - નિર્વીર્યતાએ કરીને તેઓ જ્યાં પરમાર્થભૂત જ્ઞાન અનુભવનમાત્ર વર્તે છે એવા સામાયિકરૂપ આત્મસ્વભાવને પામતા નથી. આમ મોક્ષને ઈચ્છતા છતાં, તેના પરમાર્થ હેતુભૂત જ્ઞાનભવનમાત્ર ઐકાગ્ય લક્ષણ સામાયિકની
પ્રતિજ્ઞા લઈને પણ સામાયિક આત્મસ્વભાવને નહિ પામતા તેઓ “યૂલતમ સ્થરતમ સંલેશ પરિણામ સંક્લેશ પરિણામ – કર્મની પ્રતિનિવૃત્તતાએ કરીને સ્થૂલતમ વિશુદ્ધ પરિણામ કર્મ નિવૃત્તિઃ સ્કૂલતમ- કર્મ જેને પ્રવર્તમાન છે' એવા હોય છે - વિશુદ્ધ પરિવ્રામ કર્મ પ્રવૃત્તિ પ્રતિનિવૃત્તધૂનતમસંવત્સંશરામત પ્રવર્તમાનપૂનતમવિશદ્ધ પરામર્માળુ: |
અર્થાત્ તેઓને સ્થૂલતમ - સ્કૂલમાં ધૂલ સંક્લેશ પરિણામ કર્મનું પ્રતિનિવૃત્તપણું - પાછા વળી જવાપણું હોય છે અને એ વડે કરીને તેઓને સ્થૂલતમ - સ્કૂલમાં સ્કૂલ (crudes) વિશદ્ધ પરિણામ કર્મનું પ્રવર્તમાનપણું હોય છે. એટલે કે તેઓ સ્થલતમ સંક્લેશ પરિણામ કર્મથી નિવર્સેલા અને સ્કૂલતમ વિશુદ્ધ પરિણામ કર્મમાં પ્રવર્તેલા હોય છે. અને આમ સ્થૂલતમ અશુભથી નિવૃત્ત અને સ્થૂલતમ પ્રવૃત્ત તે – મનુમવત્તાધવપ્રતિપત્તિમાત્ર
સંતુષ્ટવેતસ: - “કર્માનુભવની ગુલાઘવ પ્રતિપત્તિ માત્રથી સંતુષ્ટ ચિત્તવાળા કર્માનુભવ ગુલાઘવ સ્થૂલ લક્ષ્યતાએ કરીને સકલ કર્મકાંડને અનુભૂલતા - નહિ ઉખૂલતા' એવા સંતુષ્ટતા બંધહેતુ શુભકર્મની હોય છે - ધૂનત્તસ્થતયા સક્ત ર્માષ્ઠમનુન્નયંતઃ | અર્થાત્ આ પણ મોહેતુ માન્યતા કર્માનુભવનું ગુરુપણું – ભારીપણું અને આ કર્માનુભવનું લઘુપણું - લાઘવ –
હળવાપણું છે એમ કર્માનુભવની ગુરુલાઘવની પ્રતિપત્તિ માત્રથી - માન્યતા માત્રથી જેનું ચિત્ત સંતુષ્ટ - સંતોષ પામી ગયેલું છે, એવા તેઓ સ્થૂલલક્ષ્યતાએ કરીને સકલ - સમસ્ત - અશેષ કર્મકાંડને ઉભૂલતા નથી - જડમૂળથી ઉખેડી નાંખતા નથી. એટલે કે આ કર્માનુભવ ગુરુ - ભારી છે અને આ કનુભવ લઘુ – હળવો છે એમ કર્માનુભવનું ગુરુ લાઘવ માની બેસવા માત્રથી
૫૯
