________________
નિર્જરા પ્રરૂપક ષષ્ઠ અંકઃ સમયસાર ગાથા ૨૦
અમૃત જ્યોતિ' મહાભાષ્ય જ્યાં પૂર્ણકામપણું છે, ત્યાં સર્વશતા છે.”
“જેને બોધબીજની ઉત્પત્તિ હોય છે, તેને સ્વરૂપ સુખથી કરીને પરિતૃપ્તપણે વર્તે છે અને વિષય પ્રત્યે અપ્રયત્ન દશા વર્તે છે. * જો જીવને પરિતૃપ્તપણે વર્યા કરતું ન હોય તો અખંડ એવો આત્મબોધ તેને સમજવો નહીં.” - શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર, અં. (૧૯૦), ૩૬૦ ઉત્થાનિકા કળશમાં સૂચવ્યા પ્રમાણે શાસ્ત્રકાર પરમર્ષિ “અચિંત્ય તત્ત્વચિંતામણિ' કુંદકુંદાચાર્યજીએ
અત્રે આ શાનપદમાં જ - નિત્ય સતત યત્ન કરવાનું પરમ ભાવવાહી શાનમાત્રમાં જ રતિ આહ્વાન કર્યું છે અને “આત્મખ્યાતિ' સૂત્રકાર પરમર્ષિ અમૃતચંદ્રાચાર્યજીએ સંતોષ - તૃતિ પામ! તેનું પરમ ભાવપૂર્ણ વ્યાખ્યાન કરી તેનું ઓર ભાવસંવર્ધન કર્યું છે - આટલો વાચાગોચર સુખ થશે જ સત્ય આત્મા છે કે જેટલું આ જ્ઞાન છે એમ નિશ્ચિત કરી જ્ઞાનમાત્રમાં જ
નિત્ય જ રતિ પામ ! આટલી જ સત્ય આશિષ છે કે જેટલું આ જ્ઞાન છે એમ નિશ્ચિત કરી, જ્ઞાનમાત્રથી જ નિત્ય જ સંતોષ પામ ! આટલું જ સત્ય અનુભવવા યોગ્ય છે, કે જેટલુટં જ (આ) જ્ઞાન છે એમ નિશ્ચિત કરી જ્ઞાનમાત્રથી જ નિત્ય વૃદ્ધિ પામ ! એટલે પછી એમ તને - નિત્ય જ આત્મરતને આત્મસંતુષ્ટને અને આત્મતૃપ્તને એવાને - તે વાચાને અગોચર - વાણીનો અવિષય એવું સૌખ્ય - સુખ થશે, તે તો તત્કણે જ, તું જ, સ્વયં જ – પોતે જ – આપોઆપ જ દેખશે - આત્માનુભવ પ્રત્યક્ષ કરશે, અન્યોને – બીજાઓને પૂછીશ મા ! તનુ તક્ષણ પર્વ ત્વમેવ સ્વયમેવ द्रक्ष्यसि, मा अन्यान् प्राक्षीः । અર્થાત્ - (૧) “પુતાવાનેવ સત્ય માત્મા' - આટલો જ સત્ય આત્મા છે કે જેટલું આ જ્ઞાન છે –
પાવત– જ્ઞાનં - એટલે કે જ્ઞાનથી અતિરિક્ત - જૂદો - જૂનાધિક - કેવલ શાનમાં જ ઓછો વધારે “સત્ય” - વસ્તુ સ્વરૂપથી સત્ સ્વરૂપ આત્મા નથી, પણ જેટલું રતિ - સંતોષ - તૃમિ પામ! આ શાન તેટલો જ જ્ઞાન પ્રમાણ આત્મા છે, એમ નિશ્ચય કરી, હે આત્મનું!
તું જ્ઞાનમાત્રમાં જ નિત્યમેવ રતિ પામ ! - જ્ઞાનમાત્ર gવ નિત્યમેવ રતિદિ, જ્ઞાનમાત્રમાં જ - કેવલ જ્ઞાનમાં જ નિત્યે જ - સદાય “રતિ’ - અંતરંગ પ્રીતિ રૂ રમણતા પામ ! (૨) પતાવચેવ સત્યાંશી: વાવત જ્ઞાન - આટલી જ સત્ય આશિષ છે કે જેટલું આ શાન છે, એટલે કે જ્ઞાનથી અતિરિક્ત - જૂદી - જૂનાધિક – ઓછી વધારે કોઈ “આશિષ' - સ્પૃહણીય કલ્યાણકામના નથી, પરમ કલ્યાણ મૂર્તિ - મંગલમૂર્તિ “કેવલ જ્ઞાન સિવાય બીજી કોઈ કામના કરવા યોગ્ય, આશંસવા - ઈચ્છવા યોગ્ય કલ્યાણ આશંસા આશિષ નથી, એમ નિશ્ચય કરી હે આત્મન ! તું જ્ઞાનમાત્રથી જ નિત્યમેવ સંતોષ પામ ! જ્ઞાનમાત્રેવ નિત્યમેવ સંતોષમુહિ, “જ્ઞાનમાત્રથી જ' - કેવલ' જ્ઞાનથી જ નિત્યે જ - સદાય “સંતોષ' - ઈચ્છા - આશા - તૃષ્ણા - વિરતિરૂપ સંતુષ્ટ ભાવ પામ ! (૩) તાવધેવ સત્યમનુમવની યાદેવ જ્ઞાનં - આટલું જ સત્ય અનુભવનીય - અનુભવવા
યોગ્ય છે કે જેટલું જ આ જ્ઞાન છે, એટલે કે જ્ઞાનથી અતિરિક્ત - જૂદું - વાચાગોચર સુખ થશે, તું જ ન્યૂનાધિક - ઓછું વધારે કોઈ બીજું અનુભવવા યોગ્ય “સત્ય” - વસ્તુ દેખીશ, બીજાને પૂછીશ મા! સ્વરૂપથી સત સાચું નથી. જ્ઞાન જ એક પરમ સત્ય છે કે જ્યાં પછી
અનુભવવા યોગ્ય કોઈ સત્ય બાકી રહેતું નથી, એમ નિશ્ચય કરી, હે માત્મસંતુલ્ય માત્મવૃતસ્ય ૨ - નિત્યમેવ - નિત્યે જ આત્મરતને આત્મસંતુષ્ટને અને આત્મતૃમને એવાને તત્ વાવાઝોડું સૌદ્ઘ વિષ્યતિ -- તે વાચાને અગોચર એવું સૌખ્ય - સુખ થશે. તg - અને તે તો તલ વ - તત્યારે જ વનેવ - તું જ સ્વયમેવ - સ્વયં જ - પોતે જ દ્રસ્થતિ - દેખશે, મા અચાનું પ્રાક્ષ: - અન્યોને - બીજાઓને પૂછશે મા ! તિ “આત્મઘાસિ' નામાવના //ર૦દ્દા
૨૭૧
