________________
સમયસાર : આત્મખ્યાતિ
જીવ અધ્યવસાયની - તેના વિપક્ષની શી વાર્તા છે? તો કે -
जो मण्णदि जीवेमि य जीविजामि य परेहि सत्तेहिं । सो मूढो अण्णाणी गाणी एत्तो दु विवरीदो ॥२५०॥ જવાડું જીવાડાઉ હું પર સત્ત્વથી રે, માને છે એ રીત;
તે મૂઢો અજ્ઞાની છે ખરે ! રે, જ્ઞાની એથી વિપરીત... અજ્ઞાની બાંધે છે. ૨૫૦ અર્થ - જે માને છે કે હું જીવાડું છું અને પર સત્ત્વોથી જીવાડાઉં છું, તે મૂઢ અજ્ઞાની છે, જ્ઞાની તો એથી વિપરીત (અમૂઢ) છે. ૨૫૦
___आत्मख्याति टीका जीवनाध्यवसायस्य तद्विपक्षस्य का वार्ता ? इति चेत् -
यो मन्यते जीवयामि च जीव्ये चापरैः सत्त्वैः ।
स मूढोऽज्ञानी ज्ञान्यतस्तु विपरीतः ॥२५०॥ परजीवानहं जीवयामि परजीवै जीव्ये चाहमित्यध्यवसायो ध्रुवमज्ञानं स तु यस्यास्ति सोऽज्ञानित्वान्मिथ्यादृष्टिः । यस्य तु नास्ति स ज्ञानित्वात् सम्यग्दृष्टिः ॥२५०॥
આત્મખ્યાતિ ટીકાર્ય પર જીવોને હું જીવાણું અને પર જીવોથી હું જીવાડાઉં છું, એવો અધ્યવસાય ધ્રુવ અજ્ઞાન છે, તે (અધ્યવસાય) તો જેને છે, તે અજ્ઞાનિપણાને લીધે – મિથ્યાદેષ્ટિ છે, પણ જેને છે નહિ તે શાનિપણાને લીધે – સમ્યગુદૃષ્ટિ છે. ૨૫૦
- “અમૃત જ્યોતિ' મહાભાષ્ય જીવને સમજવું હોય તો સહજ વિચાર પ્રગટે, પણ મિથ્યાત્વરૂપી મોટો રોગ છે તેથી સમજવા માટે ઘણો કાળ જવો જોઈએ.” - શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર, ઉપદેશ છાયા (૫૭)
મરણ અધ્યવસાયનું અજ્ઞાનપણું દર્શાવ્યું, તો તેના વિપક્ષની - તે મરણ - અધ્યવસાયના પ્રતિપક્ષ
બાપાવના :
નીવનાધ્યવસાયસ્થ તકિપલચ આ વાર્તા - જીવન અધ્યવસાયની તેના - તે મરણ અધ્યવસાયના વિપક્ષની - વિરુદ્ધ પક્ષની શી વાર્તા ? તિ રે - એમ જે પૂછો તો - જો મન્યતે - જે માને છે કે - નીવયમ 1 નીચે સર: સર્વ: - હું જીવાડું છું અને અપર - બીજા સત્ત્વોથી - પ્રાણીઓથી - જીવોથી હું જીવાડાઉ છું, તે અજ્ઞાની મૂઢ: - તે અજ્ઞાની મૂઢ છે, જ્ઞાની તુ અત: વિપરીત: - પણ જ્ઞાની તો આનાથી વિપરીત - ઉલટા પ્રકારનો એટલે કે અમૂઢ છે. ।।२५०|| इति गाथा आत्मभावना ॥ ઘરનીવાનદં નીવયામિ - પર - બીજા જીવોને હું જીવાણું , પરનીáર્નીચે વાદું - અને પર - બીજા જીવોથી હું જીવાડાઉ છું, ત્વષ્યવસાયો ધ્રુવમજ્ઞાનં - એવો અધ્યવસાય - માની બેસવાપણું ધ્રુવ - ચોકસ - નિશ્ચિત અજ્ઞાન છે, સ તુ યાતિ - અને તે (અધ્યવસાય) તો જેને છે સોડજ્ઞાનવાત મિથ્યાદિ: - તે અજ્ઞાનિપણાને લીધે મિથ્યાદૃષ્ટિ છે, યસ્ય તુ નાતિ - પણ જેને તે છે નહિ તે જ્ઞાતિવાત સ દ: - તે જ્ઞાનપણાને લીધે સમ્યગુદૃષ્ટિ છે. | તિ માનગતિ' નામાવના ||૧૦||
४०८
