________________
બંધ પ્રરૂપક અષ્ટમ અંકઃ સમયસાર ગાથા ૨૯૭.
આત્મખ્યાતિ ટીકાર્ય જે નિશ્ચય કરીને નિયત સ્વલક્ષણાવલંબિની પ્રજ્ઞાથી પ્રવિભક્ત ચેતયિતા, તે આ હું છું . અને જે આ અવશિષ્ટ અન્ય સ્વલક્ષણથી લક્ષ્ય વ્યવહારાતા ભાવો, તે સર્વેય -
વ્યાપક એવા ચેતયિતાપણાના વ્યાપ્યપણાને નહિ પામતા - મહારાથી અત્યંત ભિન્ન છે, તેથી હું જ - મહારાથી જ મ્હારા અર્થે જ હારામાંથી જ મહારામાં જ - મને જ ગ્રહું છું,
જે પ્રગટપણે રહું છું, તે આત્માના ચેતન એકક્રિયાપણાને લીધે - ચેતું છું, ચેતયમાન જ ચેતી રહેલો જ
અથવા નથી ચેતતો, નથી ચેતયમાન ચેતતો, (ચેતતો જ) ચેતું છું, ચેતયમાન વડે જ ચેતું છું,
નથી ચેતયમાન (ચેતી રહેલા) વડે ચેતતો, ચેતયમાન અર્થે જ ચતું છું,
નથી ચેતયમાન અર્થે ચેતતો, ચેતવમાનમાંથી જ ચેતું છું,
નથી ચેતયમાનમાંથી ચેતતો, ચેતયમાનમાં જ ચેતું છું,
નથી ચેતયમાનમાં ચેતતો, ચેતવમાનને જ (ચેતી રહેલાને જ) ચેતું છું – નથી ચેતયમાનને (ચેતી રહેલાને) ચેતતો,
કિંતુ સર્વ વિશુદ્ધ ચિત્માત્ર ભાવ છું હું. ૨૯૭
અમૃત જ્યોતિ મહાભાષ્ય “સર્વ સત્પરુષો માત્ર એક જ વાટેથી તર્યા છે અને તે વાટે વાસ્તવિક આત્મજ્ઞાન અને તેની અનુસારિણી દેહસ્થિતિ પર્યત સ&િયા કે રાગ દ્વેષ અને મોહ વગરની દશા થવાથી તે તત્ત્વ તેમને પ્રાપ્ત થયું હોય એમ મારું આધીન મત છે.” - શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર, અં. ૬૨
શુદ્ધ ચૈતન્ય અનંત આત્મદ્રવ્ય કેવલજ્ઞાન સ્વરૂપ શક્તિ રૂપે જેને સંપૂર્ણ વ્યક્ત થયું તથા વ્યક્ત થવાનો જે પુરુષો માર્ગ પામ્યા તે પુરુષોને અત્યંત ભક્તિથી નમસ્કાર.”
- શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર, હાથનોંધ-૨-૩ આત્મા પ્રજ્ઞા વડે કરીને કેવી રીતે ગ્રહવા યોગ્ય છે? એનો સીધો સાદો વિધિ અત્ર બતાવ્યો છે - પ્રજ્ઞાથી “ગૃહીત' - ગ્રહવો યોગ્ય જે “ચેતયિતા' - ચેતનારો - ચેતક - ચેતન આત્મા તે નિશ્ચયથી હું જ છું, “અવશેષ - બાકીના બીજા બધા જે ભાવો તે મ્હારા પરો છે એમ જણવા યોગ્ય છે. આ ગાથામાં દર્શાવેલ આ આત્મગ્રહણ વિધિનું સાંગોપાંગ સકલ સમ્યક્વણું “આત્મખ્યાતિ' સૂત્રકાર પરમર્ષિ અમૃતચંદ્રાચાર્યજીએ સમુદ્યોતિત કર્યું છે, તેનો ભાવાર્થ આ પ્રકારે –
જ - મામેવ - મને જ પૃદ્વામિ - ગ્રહું છું જિન - જે ખરેખર ! પૃદ્ધfમ - ગ્રહું છું, તન્ - તે, વેતનૈવયિત્વાહાત્મનઃ - આત્માની ચેતન - ચેતવા રૂપ એકક્રિયાપણાને લીધે, વેતયે - ચેતું છું, અનુભવું છું - સંવેદું છું, રેતમાન ઘવ ચેતવે - ચેતયમાન જ - ચેતી રહેલો જ ચેતું છું, તયર્નવ વેતરે - ચેતયમાન - ચેતી રહેલા વડે જ ચેતું છું, રેતયનાથ ચેતવે - ચેતયમાન - ચેતી રહેલા અર્થે જ ચેતું છું, રેતમાનદેવ રેત - ચેતયમાન - ચેતી રહેલામાંથી જ ચેતું છું, તમને ઇવ રેતયે - ચેતયમાનમાં જ - ચેતી રહેલામાં જ ચેતું છું, તયમાનમેવ ચેતવે - ચેતવમાનને જ - ચેતી રહેલાને જ ચેતું છું, અથવા - અથવા ન તરે - નથી ચેતતો, ન તથમાનત - નથી ચેતયમાન - ચેતી રહેલો ચેતતો, ન તથમાનાથ વેત - નથી ચેતયમાન - ચેતી રહેલામાંથી ચેતતો, ન વેતનને ચેતવે - નથી ચેતયમાનમાં - ચેતી રહેલામાં ચેતતો, ન રેતયમાન વેતવે - નથી ચેતયમાનને - ચેતી રહેલાને ચેતતો - અનુભવતો - સંવેદતો, ઝિંતુ - પરંતુ સર્વવિશુદ્ધ વિન્માત્રી માવડર - સર્વ વિશુદ્ધ ચિન્માત્ર ભાવ છું હું. || રતિ ‘બાત્મતિ ગાભાવના ર૬૭ની
૫૧૯
