________________
સમયસાર : આત્મખ્યાતિ णवि कुबइ णवि वेयइ गाणी कम्माई बहुपयाराई । जाणइ पुण कम्मफलं बंधं पुण्णं च पावं च ॥३१९॥ ન કરે ન વેદે જ્ઞાની તો, કર્મો બહુ પ્રકાર;
જાણે કર્મલ બંધ ને, પુણ્ય ને પાપ પ્રકાર. ૩૧૯ અર્થ - જ્ઞાની બહુ પ્રકારના કર્મો નથી જ કરતો, નથી જ વેદતો, પણ પુણ્ય અને પાપ એવા કર્મફલને અને બંધને જાણે છે. ૩૧૯
___ आत्मख्याति टीका नापि करोति नापि वेदयते ज्ञानी कर्माणि बहुप्रकाराणि ।
जानाति पुनः कर्मफलं बंधं पुण्यं च पापं च ॥३१९॥ ज्ञानी हि कर्मचेतनाशून्यत्वेन कर्मफलचेतनाशून्यत्वेन च स्वयमकर्तृत्वादवेदयितृत्वाच्च न कर्म करोति न वेदयते च । किंतु ज्ञानचेतनामयत्वेन केवलं ज्ञातृत्वात्कर्मबंधं कर्मफलं च शुभमशुभं वा વનમેવ નાનાતિ /રૂ99ll
આત્મખ્યાતિ ટીકાર્ય જ્ઞાની નિશ્ચય કરીને - કર્મચેતના શૂન્યપણાએ કરીને અને કર્મફલ ચેતના શૂન્યપણાએ કરીને સ્વયં અકર્તુત્વને લીધે અને અવેદયિતૃત્વને (અભોક્તત્વને) લીધે - નથી કર્મ કરતો અને નથી વેદતો, કિંતુ જ્ઞાનચેતનામયપણાએ કરીને કેવલ જ્ઞાતૃત્વથી શુભ વા અશુભ કર્મબંધને અને કર્મફલને કેવલ જ જાણે છે.
અમૃત જ્યોતિ' મહાભાષ્ય જે પ્રકારે અસંગતાએ આત્મભાવ સાધ્ય થાય તે પ્રકારે પ્રવર્તવું એ જ જિનની આજ્ઞા છે.”
- શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર, અં. ૪૭૦, પપ૩ ઉત્થાનિકા કળશમાં સૂચવ્યા પ્રમાણે આ ગાથામાં જ્ઞાની કર્મનો કર્તા - ભોક્તા નથી પણ શાતા જ છે એમ પ્રતિપાદન કર્યું છે અને તેનું તત્ત્વસર્વસ્વ “આત્મખ્યાતિ' કર્તાએ પ્રકાશ્ય છે, તેનો આશયાથે આ પ્રકારે - સ્વ - પરનો ભેદ જાણી જેણે શુદ્ધ આત્માને જાણ્યો - અનુભવ્યો છે એવો જે આત્મજ્ઞાની
आत्मभावना -
જ્ઞાની - જ્ઞાની વહુવારણ • બહુ પ્રકારના કર્મોને ના કરોતિ નારિ વેયતે - નથી જ કરતો, નથી જ વેદતો, પુન: - પણ પુષ્ય ૨ પાપ ૨ - પુણ્ય અને પાપ - શુભ અને અશુભ એવા ર્મહત્ત વંઘ - કર્મફલો અને બંધને નાનાતિ - જાણે છે. / રૂતિ ગાયા ગાભાવના રૂ98. જ્ઞાની હિ - નિશ્ચય કરીને જ્ઞાની 7 વર્ષ રતિ ન વેયરે - નથી કર્મ કરતો અને નથી વેદતો, શાને લીધે ? સ્વયમર્ઝવત્ અવેરિતૃવાત વ - સ્વયં - પોતે અકર્તાપણાને લીધે અને અવેદયિતાપણાને લીધે. એમ શાથી કરીને ?
વૈતનાશૂન્યત્વેન વર્માતનાશૂન્યત્વેન ૨ - કર્મ ચેતના શૂન્યપણાએ કરીને અને કર્મફલ ચેતના શૂન્યપણાએ કરીને. આમ શાની કર્મ નથી કરતો - નથી વેદતો, ઇિંતુ • પરંતુ વર્મવંઘ નં ૨ ગુમHશુ+ વ - શુભ વા અશુભ કર્મબંધને અને કર્મફલને વમેવ નાનાતિ - કેવલ જ - માત્ર જ જાણે છે, શાને લીધે ? વતં જ્ઞાતૃતાત્ - કેવલ - માત્ર શાતાપણાને લીધે - જાણકારપણાને લીધે, એમ શાથી કરીને? જ્ઞાનજ્યેતનામયત્વેન - જ્ઞાન ચેતનામયપણાએ કરીને. /તિ “ગાત્મળતિ' માત્મખાવના Il398I/
૫૯૮
