________________
સમયસાર : આત્મખ્યાતિ
આત્મખ્યાતિ ટીકાર્થ
પણ જેઓ આત્માને કર્તા જ દેખે છે, તે લોકોત્તરિકો પણ લૌકિકતાને અતિવર્તતા નથી. લૌકિકોના મતે પરમાત્મા વિષ્ણુ સુર-નારકાદિ કાર્યો કરે છે અને તેઓના મતે સ્વાત્મા તે કરે છે – એમ અપસિદ્ધાંતનું સમપણું છે માટે. તેથી આત્માના નિત્ય કર્તૃત્વના અભ્યુપગમને લીધે તે લોકોત્તરિકોનો પણ – લૌકિકોની જેમ - મોક્ષ છે નહિ.
-
‘અમૃત જ્યોતિ’ મહાભાષ્ય
‘લૌકિક માર્ગથી વિરુદ્ધ જે લોકોત્તર માર્ગ તે પાળવાથી તેનું ફળ તેથી વિરુદ્ધ એવું જે લૌકિક તે હોય નહીં. જેવું કૃત્ય તેવું ફળ.'' - શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર, અં. ૭૫૩, ઉપદેશ છાયા (૯૫૭)
ઉત્થાનિકા કળશમાં સૂચવ્યા પ્રમાણે જેઓ આત્માને કર્તા જ માને છે એવા મુમુક્ષુઓનો પણ - સામાન્ય પ્રાકૃત જનસમૂહની જેમ - મોક્ષ થતો નથી - એવા ભાવનું આ ગાથાઓમાં ગ્રંથન કર્યું છે અને તેનું આત્મખ્યાતિ કર્તાએ સર્વ મીમાંસન કર્યું છે - જેઓ આત્માને કર્તા જ દેખે છે - એકાંતે કર્તા જ માને
તે લોકોત્તરિકો પણ લૌકિકતાને અતિવર્તતા નથી ते लोकोत्तरिका अपि न लौकिकतामतिवर्त्तते, અર્થાત્ જિનેશ્વર ભગવાનના લોકોત્તર - અલૌકિક માર્ગને અનુસરવાનો દાવો કરનારા લોકોત્તરિકો પણ લૌકિકતાને - લૌકિકપણાને અતિવર્તતા નથી - ઉલ્લંઘતા નથી, લૌકિકતાથી અતીત – ૫૨ વર્તતા નથી, લૌકિક મતવાદીઓ જેમ, લૌકિકપણામાં જ વર્તે છે, તેમ આ અલૌકિક મતાનુસારીઓ પણ ગાડરીઆ પ્રવાહ જેવા લોક પ્રવાહની માન્યતા રૂપ લૌકિકપણામાં જ વર્તે છે, કારણકે લૌકિકોના મત પ્રમાણે પરમાત્મા વિષ્ણુ દેવ નારકાદિ કાર્યો કરે છે અને આ અલૌકિક મતાનુસારીપણાનો દાવો કરતા લોકોત્તરિકોના મતે સ્વાત્મા’ - પોતાનો આત્મા તે દેવ નારકાદિ કાર્યો કરે છે, એમ અપસિદ્ધાંતનું સમપણું છે માટે - ત્યસિદ્ધાંતસ્ય સમત્વાત્, સિદ્ધાંત જેમાંથી અપગત છે એવા અપસિદ્ધાંતનું - અપવાદ રૂપ નિંદ્ય દૂષિત અસત્ સિદ્ધાંતનું સમાનપણું સરખાપણું છે માટે. તેથી તેમાં જ્ઞાત્મનો નિત્યńામ્યુપામાત્ - તેઓના મતે આત્માના નિત્યકર્તૃત્વનો અભ્યુપગમ – સ્વીકાર કરવામાં આવ્યો છે, આત્મા સદાય કર્મ કર્યા જ કરે છે એવું નિત્યકર્તૃત્વ માનવામાં આવ્યું છે, એટલે લૌકિકોની જેમ તે લોકોત્તરિકોનો પણ મોક્ષ છે નહિ - સૌાિનામિવાત્તોળાત્તરિાનાપિ નાસ્તિ મોક્ષઃ કારણકે નર્મ ક્ષાત્ મોક્ષઃ - સર્વ કર્મ ક્ષય થકી મોક્ષ હોય, સર્વ કર્મથી છૂટે તો મોક્ષ - બંધનથી છૂટકારો થાય, પણ આ તો કદી પણ કર્મથી છૂટે જ નહિ ને સદા કર્મ કર્યા જ કરે તો મોક્ષ ક્યાંથી હોય ?
-
-
સર્વ વિશુદ્ધ
જ્ઞાન
-
-
અને શ્રમણોનો - બન્નેનો - સહેવનનુબાપુરાનું સોગનનિત્યં ઝુર્વતાં - સદેવ - મનુજ - અસુર લોકો નિત્ય કરતાં ન હોઽપિ મોક્ષો દૃશ્યન્તે - કોઈ પણ મોક્ષ દેખાતો નથી. II તિ ગાથા ગાભમાવના ||૨૧-૩૨૨-૨૨૩
For
ये त्वात्मानं कर्तारमेव पश्यंति - પણ જેઓ આત્માને કર્તા જ દેખે છે, તે તોળોત્તરાપિ - તે લોકોત્તરિકો પણ - લોકોત્તર - મતાનુયાયીઓ પણ ન તૌતિામતિવતિ - લૌકિકતાને - લૌકિકપણાને અતિવર્તતા નથી - ઉલ્લંઘતા નથી, લૌકિકતાથી અતીત - પર વર્તતા નથી. શા માટે ? સૌાિનાં પરમાત્મા વિષ્ણુ: સુરનારાવિાળિોતિ લૌકિકોના મતે પરમાત્મા વિષ્ણુ સુર - નાકાદિ કાર્યો કરે છે, તેમાં તુ સ્વાત્મા તાનિ રોતિ અને તેઓના લોકોત્તરિકોના મતે તો સ્વાત્મા - પોતાનો આત્મા તે - સુર નારકાદિ કાર્યો કરે છે, ડ્વઽસિદ્ધાંતસ્ય સમત્વાત્ - એમ અપસિદ્ધાંતનું - સમપણું છે માટે, સિદ્ધાંત જેમાંથી અપગત છે એવા દોષિત અસત્ અપસિદ્ધાંતનું સમાનપણું છે માટે. આ ઉપરથી શું ફલિત થયું ? તતસ્તેષાં - તેથી લોકોત્તરિકોનો પણ, તૌાિનામિવ - લૌકિકોની જેમ, નાસ્તિ તે મોક્ષઃ - મોક્ષ છે નહિ. શાને લીધે ? ગ્રાભનો નિત્યÍા મ્યુપામાત્ - આત્માના નિત્ય કર્તૃત્વના અભ્યુપગમને લીધે માન્યપણાને લીધે. // કૃતિ અભવ્યાતિ' ગાભમાવના ૩૨૧||૩૨૨||રૂર॥
-
-
