________________
સમયસાર : આત્મખ્યાતિ
અને દ્રવ્ય - ભાવના નિમિત્ત - નૈમિત્તિક ભાવનું ઉદાહરણ આ છે -
आधाकम्माईया पुग्गलदव्वस्स जे इमे दोसा । कह ते कुब्बइ णाणी परदव्वगुणा उ जे णिचं ॥२८६॥ आधाकम्मं उद्देसियं च पुग्गलमयं इमं दबं । कह तं मम होइ कयं जं णिचमचेयणं उत्तं ॥२८७॥ આધાકર્માદિક જે દોષ આ રે, પુદ્ગલ દ્રવ્ય તણા જ; ક્યમ તે જ્ઞાની કરે છે? જે ખરે ! રે, પરદ્રવ્ય ગુણ સદાય... અજ્ઞાની. ૨૮૬ આધાકર્મ ઉદેશિત હોય છે રે, પુદ્ગલમય દ્રવ્ય એહ;
ક્યમ તે હારૂં કરેલું હોય? કહ્યું રે, નિત્ય અચેતન જેહ... અજ્ઞાની. ૨૮૭ અર્થ - આધાકર્માદિક જે આ પુદ્ગલ દ્રવ્યના દોષો છે, તેઓને જ્ઞાની કેવી રીતે કરે છે? કે જે નિત્ય પરિદ્રવ્ય ગુણો જ છે. ૨૮૬
આધાકર્મ અને ઉદેશિત - આ પુદ્ગલમય દ્રવ્ય છે, તે મહારૂં કરેલું કેમ હોય છે? કે જે નિત્ય અચેતન કહ્યું છે. ૨૮૭
आत्मख्याति टीका द्रव्यभावयो निमित्तनैमित्तिकभावोदाहरणं चैतत् -
બઘવાયા પુનિકથી તોષાઃ | कथं तान करोति ज्ञानी परद्रव्यगुणास्तु ये नित्यं ॥२८६॥ अथःकर्मोद्देशिकं च पुद्गलमयमिदं द्रव्यं । कथं तन्मम भवति कृतं यनित्यमचेतनमुक्तं ॥२८७॥
आत्मभावना -
દ્રવ્યમાવો નિમિત્ત-નિરિમાવોલાદનું રત - અને દ્રવ્ય-ભાવના નિમિત્ત-નૈમિત્તિક ભાવનું ઉદાહરણ આ - : વઘાડ - અધ:કર્મ આદિ ૫ મે - જે આ પુલ્ત વ્યસ્ય યોષા: - પુદ્ગલ દ્રવ્યના દોષો છે, તાન - તેઓને જ્ઞાન - શાની થે વકરોતિ - કેમ કરે છે? જે તુ નિત્ય દ્રવ્યT: : (ઓ) કે જેઓ નિશ્ચય કરીને નિત્ય - સદાય પરદ્રવ્ય ગુણો છે. ll૨૮દા અધઃશિવ 7 - અધઃ કર્મ અને ઉદેશિક ૮ પુનમ દ્રવ્ય - એવું આ પુદગલમય દ્રવ્ય, તત - તે છે મમ કૃતં પતિ - હારૂં કરેલું કેમ હોય છે? વત્ નિત્યમવેતનમુવતં - કે જે નિત્ય - સદા અચેતન કહ્યું છે. l૨૮૭ળી તિ ગાથા ગાત્મભાવના. ll૨૮૬૨૮૭ી Jથા - જેમ :નિષ્પન્ન શનિષ્પન્ન - અધઃકર્મ નિષ્પન્ન અને ઉદેશનિષ્પન્ન પુતિદ્રવ્ય નિમિત્તભૂતમ્ પ્રત્યાવક્ષાનો - પુદ્ગલ દ્રવ્ય નિમિત્તભૂત એવું નહીં પ્રત્યાખ્યાન કરતો, નૈત્તિવમૂતં વંધસાધૐ પાવં ન પ્રત્યાવશે - નૈમિત્તિકભૂત એવા બંધ સાધક ભાવને પ્રત્યાખ્યાન નથી કરતો, તથા - તેમ સમસ્તમ પદ્રવ્યમપ્રચારક્ષાબ: - સમસ્ત પણ પરદ્રવ્યને પ્રત્યાખ્યાન ન કરતો તત્રિષિત પાવું ન પ્રત્યાવશે - તિિમત્તક - તેના નિમિત્ત થકી ઉપજતા ભાવને પ્રત્યાખ્યાન નથી કરતો. યથા . અને જેમ અધઃકરીન પુલ્તદ્રવ્યોષાત્ - અધઃકર્મ આદિ પુદ્ગલદ્રવ્ય દોષોને જ નામ હરીયાભા - ખરેખર ! નિશ્ચયે કરીને આત્મા નથી કરતો - શાને લીધે ? પરદ્રવ્યપરિણામત્વે સતિ - પરદ્રવ્ય પરિણામપણે સતે માજાવામા - આત્મકાર્યપણાના અભાવને લીધે. તતો - તેથી ૩:
વશિૐ જ પુરતદ્રવ્ય - અધઃકર્મ અને ઉદેશિક મમ વાઈ - મહારું કાર્ય નથી, શાને લીધે? નિત્યમવેતનવે સતિ - નિત્ય અચેતનત્વ - અચેતનપણું સતે - હોતાં માર્યવાખાવાનું . મહારા કાર્યપણાના અભાવને લીધે, તિ તત્ત્વજ્ઞાનપૂર્વ - એમ તત્ત્વજ્ઞાન પૂર્વક ઉત્તદ્રવ્ય --પુદ્ગલ દ્રવ્ય નિમિત્તપૂર્વ - નિમિત્તભૂત એવું પ્રત્યાવક્ષાનો - પ્રત્યાખ્યાન કરતો નૈમિત્તિકપૂi -
૪૮૬
