________________
નિર્જરા પ્રરૂપક ષષ્ઠ અંકઃ સમયસાર ગાથા ૨૨૪-૨૨૭ यथा कश्चित्पुरुषो फलार्थं राजानं सेवते तथा जीवः फलार्थं कर्म सेवते ततः स राजा तस्य फलं ददाति, તતસ્તામાં તસ્ય પાત્ત લાતિ | यथा च स एव पुरुषः फलार्थं राजान् न सेवते तथा सम्यग्दृष्टिः फलार्थं कर्म न सेवते ततः स राजा तस्य फलं न ददाति, ततस्तत्कर्म तस्य फलं न ददातीति तात्पर्य
|૨૨૪/૨૨૭મી આત્મખ્યાતિ ટીકાર્ય જેમ કોઈ પુરુષ ફલાર્થે રાજાને સેવે છે, તેમ જીવ ફલાર્થે કર્મ સેવે છે, તેથી તે રાજા તેને ફલ દીએ છે,
તેથી તે કર્મ તેને ફલ દીએ છે અને જેમ તે જ પુરુષ કલાર્થે રાજાને નથી સેવતો, તેમ સમ્યગુદૃષ્ટિ કલાર્થે કર્મ નથી સેવતો તેથી તે રાજા તેને ફલ નથી દેતો,
તેથી તે કર્મ તેને હલ નથી દેતું એમ તાત્પર્ય છે.
૨૨૪-૧૨૭ અમૃત જ્યોતિ' મહાભાષ્ય સંસાર સ્પષ્ટ પ્રીતિથી કરવાની ઈચ્છા થતી હોય તો તે પુરુષે શાનીનાં વચન સાંભળ્યાં નથી. અથવા જ્ઞાની પુરુષનાં દર્શન પણ તેણે કર્યા નથી, એમ તીર્થકર કહે છે.”
- શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર, અં. ૩૦૧, ૪૫૪ ઉત્થાનિકા કળશમાં સૂચવ્યા પ્રમાણે ફળકામી જ બંધાય છે, ફલ નિષ્કામી નથી બંધાતો, એમ
સેવકના દાંતથી પ્રતિપાદન કર્યું છે અને તેના ભાવનું સાંગોપાંગ બિંબ પ્રતિબિંબ દર્શનથી વિશદીકરણ “આત્મખ્યાતિ સૂત્રકર્તાએ પ્રકાધું છે' - જેમ કોઈ એક પુરુષ છે, તે “નાથ” - ફલાર્થે - ફલને કાજે - ફળ મેળવવાના પ્રયોજનથી રાજાને સેવે છે, તેથી તે રાજા તેને ફળ દીએ છે, તેમ જીવ ફલાયેં' - ફલને કાજે ફળ મેળવવાના પ્રયોજનથી કર્મ સેવે છે. તેથી તે કર્મ તેને ફળ દીએ છે અને જેમ તે જ પુરુષ “ફલાળે' - ફલને કાજે - ફળ મેળવવાના પ્રયોજનથી રાજાને નથી સેવતો, તેથી તે રાજ તેને ફળ નથી દેતો, તેથી સ્વ-પર વિવેકની સમ્યગૃષ્ટિ જેને પ્રગટી છે એવો સમ્યગૃષ્ટિ' ફલાળે' - ફલને કાજે - ફલ મેળવવાના પ્રયોજનથી કર્મ નથી સેવતો, તેથી તે કર્મ તેને ફળ નથી દેતું, એમ તાત્પર્ય છે - “તિ તાિઈ - ઉપરોક્ત સમસ્ત વક્તવ્યનો સાર રૂપ પરમાર્થ છે. ગતિવિના :
ન હોવિ રિસો - યથા રોજિ પુરુષ: - જેમ કોઈ પણ પુરુષ દ રિત્તિમિદં તુ ૨૬ સેવણ - ૬ વૃત્તિનિમિત્તે તુ રામાનં સેવ? - અહીં - લોકમાં વૃત્તિ નિમિત્તે રાજાને સેવે છે, તો સોવિ રાય - ૪ત: સો ના - તેથી તે રાજા પણ વિવિદે સુહુHIમો રિ - વિવિધ - નાના પ્રકારના સુખોત્પાદક - સુખ ઉપજાવનારા ભોગો દીએ છે, g
નેવ નીવપુરિસો વિમેવ નીવ પુરુષઃ - એમજ એ જ રીતે જીવ - પુરુષ મરવું સુમિત્તે સેવ - વર્ણન: સુનિમિત્તે સેવતે - કમરજને સુખ નિમિત્તે સેવે છે, તો સવિ છો - તેથી તે કર્મ પણ વિવિદે સુહુવા મોણ હેઠું
વિવિઘાર્ સુવાવવાનું મન હવાતિ - વિવિધ સુખોત્પાદક ભોગો દીએ છે. નઇ પુખ સૌ વિય પુરસી - યથા પુનઃ સો વૈવ પુરુષ: - જેમ પુનઃ તે જ પુરુષ વિિિમિત્તે રાયં સેવકે - વૃત્તિનિમિત્તે શાળાનું ન સેવા - વૃત્તિ નિમિત્તે ચાને નથી સેવતો, તો સૌ રાયા - તત: સ ના - તે રાજા, વિવાહે સદુપા મોર હે - વિવિધાન સુલોત્પાદાન કોનું લાતિ - વિવિધ સુખોત્પાદક ભોગો નથી દેતો, પ્રમેવ સમર્ણિ - એમજ સમ્યગુદૃષ્ટિ વિલયહૂં યમઘં સેવા - વિષાર્થ કર્મનઃ ન લેવલે - વિષયાર્થે કર્મરજ નથી સેવતો, તો સો
મો : તત: તન વર્ષ - તેથી તે કર્મ વિવિદે સુહામોણ દે - વિવિધાન સુવાન પોન હતિ - વિવિધ સુખોત્પાદક ભોગો નથી દેતું. | તિ માયા માત્મ માવના ર૨૪-૨૨૭મી યથા ચતુરુષો - જેમ કોઈ પુરુષ નાર્થ (નાનં સેવ? - ફલાર્થે રાજાને સેવે છે, તત: સ રાના તસ્ય પક્ત રાતિ - તેથી તે રાજા તેને ફલ દીએ છે, તથા નીવ: - તેમ જીવ નાથ * સંવતે - ફલાર્થે કર્મ સેવે છે, તતસ્ત તસ્ય તં હતત - તેથી તે કર્મ તેને ફલ દીએ છે. યથા ર સ પુરુષ : - અને જેમાંથી તે જ પુરુષ છતાઈ રાણાને
૩૩૭
