________________
સમયસાર : આત્મખ્યાતિ
આકૃતિ
રાગાદિ અજ્ઞાનમયભાવો
Rાનામ ભાવોનો અભાવ
આત્મા
| અનાત્મા ન જDOT :
સ્વરૂપો સત્તા પરરૂપ અસત્તા
Gજાના
જીવા. અ804 તે જાણતો
!
રાગી (સમ્યગુ દેર નથી હોતો,
I
જેને રાગાદિ અજ્ઞાનમય ભાવોનો લેશથી પણ સદ્ભાવ (હોવાપણું) વિદ્યમાન છે, તે ભલે શ્રુતકેવલી કલ્પ (લગભગ શ્રુતકેવલી જેવો, શ્રત કેવલી સદેશ) પણ હો, તો પણ જ્ઞાનમય ભાવોના અભાવથી આત્માને નથી જાણતો અને જે આત્માને નથી જાણતો, તે અનાત્માને પણ નથી જાણતો - સ્વરૂપ - પરરૂપની સત્તા - અસત્તાથી એક વસ્તુનું નિશ્ચીયમાનપણું છે માટે. તેથી જે આત્મા-અનાત્માને નથી જાણતો તે જીવાજીવને નથી જાણતો અને જીવાજીવને નથી જાણતો તે સમ્યગુદૃષ્ટિ જ નથી હોતો, તેથી રાગી જ્ઞાને અભાવને લીધે સમ્યગુદૃષ્ટિ નથી હોતો. ૨૦૧, ૨૦૨
અમૃત જ્યોતિ મહાભાષ્ય “જહાં રાગ અને વળી દ્રષ, તહાં સર્વદા માનો ક્લેશ; ઉદાસીનતાનો જ્યાં વાસ, સર્વ દુઃખનો છે ત્યાં નાશ.” - પરમતત્ત્વદેષ્ટા શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી “પરિણીતૈરોત વન્મનોનક્તિ | સ ા૨થત્યાત્મનતત્ત્વ તત્વ નેતો નઃ ” - શ્રી પૂજ્યપાદ સ્વામીજી કૃત “સમાધિ શતક'
રાગી સમ્યગુષ્ટિ કેમ નથી હોતો ? તેની અત્ર પરમર્ષિ કુંદકુંદાચાર્યજીએ યુક્તિયુક્ત કારણ મીમાંસા કરી છે અને પરમર્ષિ અમૃતચંદ્રાચાર્યજીએ તેનું અત્યંત તર્કશુદ્ધ અનન્ય સમર્થન કરી અપૂર્વ
તત્ત્વ પ્રકાશ રેલાવ્યો છે. તેનો ભાવાર્થ આ પ્રકારે - રાગાદિ અશાનભાવોનો રાગ-દ્વેષ-મોહ-ક્રોધ-માન-માયા-લોભ આદિ અજ્ઞાનમય ભાવો છે. તે આ લેશ પણ હોય તો શ્રત રાગાદિ અજ્ઞાનમય ભાવોનો - રા'IIધૈજ્ઞાનમયનાં માવાનાં જેને “લેશથી કેવલીકલ્પ પણ અજ્ઞાની પણ- જરાક પણ “સદભાવ' - હોવાપણું વિદ્યમાન છે, પરમાણુમાત્ર સમ્યગૃષ્ટિ નથી
પણ વર્તે છે, તે ભલે શ્રુતકેવલિ કલ્પ પણ - ભવતુ સ “મૃતવતિ
છોf (ાટાં. કૃતનિદ્રશs) લગભગ શ્રુત કેવલિ સરિખો પણ હો, તો પણ “જ્ઞાનમય ભાવોના અભાવથી' તે આત્માને નથી જાણતો અને જે આત્માને નથી જાણતો તે અનાત્માને પણ નથી જાણતો, કારણકે સ્વરૂપથી સત્તા અને પરરૂપથી અસત્તા વડે કરીને એક વસ્તુનું નિશ્ચયમાનપણું છે માટે - સ્વરૂપપુરસત્તાસંખ્યામેવસ્ય વસ્તુનો નિશ્ચીયમાનતુ અર્થાત્ કોઈ પણ વસ્તુનું સ્વરૂપથી સત્ત્વ - હોવાપણું છે અને પરરૂપથી અસત્ત્વ – નહિ હોવાપણું છે, વસ્તુ સ્વરૂપથી છે - પરરૂપથી છે નહિ, એમ અન્વય - વ્યતિરેકથી વસ્તુનો નિશ્ચય કરાય છે, માટે, તેથી આમ જે આત્મા - અનાત્માને નથી જાણતો, તે જીવ - અજીવને નથી જાણતો અને જે જીવ -
સોડનાભાનમાં ન નાનાતિ - તે અનાત્માને પણ નથી જાણતો. શાને લીધે ? સ્વરૂપ સત્તાસત્તાપામેચ વસ્તુનો નિશ્ચયમાનવાનું - સ્વરૂપ - પરરૂપની સત્તા - અસત્તાથી એક વસ્તુના નિશ્ચીયમાનપણાને લીધે, અર્થાત્ સ્વરૂપ સત્તાથી અને પરરૂપ - અસત્તાથી એક વસ્તુનું નિશ્ચય કરાઈ રહ્યાપણું છે માટે. તો ય ગાત્માનાભાની 7 નાનાતિ - તેથી જે આત્મા - અનાત્માને નથી જાણતો જ નીવાળીવી ન નાનાતિ : તે જીવાજીવને નથી જાણતો, થતું નીવાળીવી ન નાનાતિ - અને જે જીવ - અજીવને નથી જાણતો, સ સીટિવ ન મવતિ - તે સમ્યગુદૃષ્ટિ જ નથી હોતો, તતો રા રૂાનામાવા ન મવતિ સદિઃ - તેથી રાગી જ્ઞાન અભાવને લીધે સમ્યગુદૃષ્ટિ નથી હોતો. || इति 'आत्मख्याति' आत्मभावना ॥२०१।।२०२।।
૨૪૦
