________________
७०
बहुभाषणमुन्मादं, स्वाध्यायध्यानभञ्जनं कुरुते । अहितमनर्थकरं तद् भवति च पीडाकरं नितराम् ॥ १ ॥ बहुभाषणाद् द्वितीयं, नश्यति तावन्महाव्रतं तस्मात् । स्यादेव कर्मबन्ध, स्तस्माद् दीर्घाध्वसंसारः ॥ २॥ तर्हि किं कुर्यात ? इत्याह - 'कालेग.' इत्यादि । 'काले ' - इत्यत्र सप्तम्यर्थे तृतीया काले प्रथमपौरुष्यां तु, चकारस्त्वर्थवाचकः, अधीत्य = स्वाध्यायं कृत्वा ततः तदनु द्वितीयपौरुष्याम् एककः- एकाकी सन् भावतो रागादिरहितः, द्रव्यतो विविक्त शयनासनादिसंस्थः ध्यायेत्- सूत्रार्थं चिन्तयेत् । उपलक्षणमेतत् तृतीयचतुर्थपौरुष्योरपि, तथा च- तृतीयपौरुष्यां भिक्षाचर्यं चतुर्थ्यां पुनः स्वाध्यायं कुर्या - दित्यर्थः । वक्ष्यति षड्विंशेऽध्ययने
उत्तराध्ययनसूत्रे
साधु साधु नहीं है वह साध्वाभास है । कहा भी है किमुसावाओ उलोगम्मि सव्वसाहूहिं गरिहिओ ।
अविस्सासो य भूयाणं तम्हा मोसं विवजए । (दशवे०६ अ.१३ गाथा) यह मृषावाद सर्व-साधुओं अर्थात् तीर्थंकर आदि महापुरुषों द्वारा गर्हित-निन्दित है, दूसरे मृषावादी पर जगत का कोई भी प्राणी विश्वास नहीं करता है, अर्थात् वह सब के लिये अविश्वास्य होता है। इसी प्रकार बहुत बोलने से भी विनय धर्म यथावत् पालित नहीं हो सकता है। क्योंकि इस अवस्था में ऐसे भी कई शब्द निकल जाते हैं जो व्यर्थ होते हैं एवं सुनने वाले के लिये भी कष्टप्रद होते हैं । जो मन में आया सो बोल देना - यह प्रवृत्ति साधु मार्ग की नहीं है। इसमें तो बड़ी सावधानी रखनी पड़ती है। इसी लिये भाषासमिति एवं वचनगुप्ति
વાળા સાધુ સાધુ નથી તે સાધ્વાભાસ છે. કહ્યું પણ છે કે—
मुसावओ उ लोगम्मि सव्वासाहु हिं गरिहिओ ।
अविस्सासो य भूयाणं तुम्हा मासं विवज्जए । दशवे० ६ अ. १३ गाथा. આ મૃષાવાદ સ સાધુએ અર્થાત્ તી કર આદિ મહાપુરૂષાદ્વારા ગ્રહિત છે. બીજા મૃષાવાદી ઉપર જગતના કોઈપણ પ્રાણી વિશ્વાસ કરતા નથી તે બધાને માટે અવિશ્વાસ હાય છે. આ પ્રકારે બહુ ખેલવાથી પણ વિનયધ યથાવત્ પાલિત નથી થઇ શકતા. કેમકે એ અવસ્થામાં એવા પણ કાઈ શબ્દ નિકળી જાય છે, જે બ્ય હેાય છે, અને સાંભળવાવાળાને માટે પણ દુઃખદાયક હાય છે. જે મનમાં આવ્યું તે ખેલી નાખ્યુ. આ કામ સાધુનું નથી. એણે તા ખૂબજ સાવધાની રાખવી પડે છે. આ માટે ભાષા
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર ઃ ૧
