________________
१६८
उत्तराध्ययनसूत्रे ८ अपरिपूर्णघोषम्-घोषेरेवापरिपूर्ण नाक्षरादिभिः, घोषा-उदानादयः । तत्र-उच्चैरुदात्तः, नीचैरनुदात्तः, समाहारः स्वरितः। उच्चैःशब्देन यथा-" उप्प. न्नेइ वा विगमेइ वा, धुवेइ वा " इत्यादि । नीचैःशब्देन यथा-"जे भिक्खू वा भिक्खुणी वा" इत्यादि । अत्र घोरयुक्तमुच्चारणं कुर्वतस्तदेव प्रायश्चित्तं त एव च दोषाः।
९ अकण्ठोष्टविमुक्तम्-कण्ठोष्ठेन विषमुक्त-व्यक्तं-सुस्पष्टं यन्न भवति, बालमुकभाषितवदव्यक्तमित्यर्थः । १० अगुरुवाचनोपगतम् , गुरुपदत्तया वाचनया यन्न प्राप्तं तत् ॥
॥ इति षष्ठं द्वारम् ॥ अपरिपूर्णघोष-घोषों से अर्थात्-उदात्तादिक स्वरों से-जो अपरिपूर्ण होता है वहां अपरिपूर्णघोष नाम का दोष आता है । जो ऊँचे स्वर से बोला जाय उसका नाम उदात्त, नीचे स्वर से जो बोला जाय उसका नाम अनुदात्त, तथा जोन अधिक ऊँचे स्वर और न अधिक नीचे स्वर से किन्तु मध्यम स्वर से बोला जाय उसका नाम स्वरित है। जैसे-" उप्पन्नेह वा, विगमेइ वा, धुवेइ वा," इत्यादि ऊँचे स्वर से बोले जाते हैं। नीचे स्वर से जैसे-“जे भिक्खू वा भिक्खुणी वा" इत्यादि सूत्र नीचे स्वर से बोला जाता है । इस को दोष इसलिये माना है कि घोषों से अयुक्त उच्चारण करने वाले को आगम की आशातनाजन्य दोष का भागी होने से प्रायश्चित्त का भागी होना पड़ता है ॥ ८॥ अकण्ठोष्ठविप्रमुक्तबालमूकादिक के बोलने की तरह जो उच्चारण व्यक्त-स्पष्ट नहीं होता है वह अकण्ठोष्ठविप्रमुक्त दोष है ॥९॥ अगुरुवाचनोपगतदोष-गुरुप्रदत्त
(७) अ५२५धिोप-धाषाथी-मर्थात् हात्त स्वराथी-२ अपरि. પૂર્ણ હોય છે, ત્યાં “અપરિપૂર્ણ ઘોષ' નામને દોષ લાગે છે, જે ઉંચા સ્વરથી
લાય તેનું નામ ઉદાત્ત, નીચા સ્વરથી બેલાય એનું નામ અનુદાત્ત તથા જે ન તે ઘણુ ઉંચા સ્વરથી કે ન તે ઘણું નીચા સ્વરથી પરંતુ મધ્યમ स्वरथी मोवाय मेनु नाम स्वरित छ.भ-" उत्पन्नेइ वा, विगमेइ वा, धुवइ वा," त्याय २१२थी मोसाय छे. नीया शन्थीभ-"जेभिक्खू वा भिक्खुणी वा" ઇત્યાદિ સૂત્ર નીચા સ્વરથી બોલાય છે. આને દોષ એ માટે માનવામાં આવેલ છે કે, ષોથી અયુક્ત ઉચ્ચારણ કરવાવાળાએ આગમની આશાતના જન્ય દોષના ભાગી બનવાથી પ્રાયશ્ચિતના ભાગી બનવું પડે છે. (૮) અકઠોઠ વિપ્રમુક્ત–બાલ મૂકાદિકના બેલવાની રીતે જે ઉચ્ચારણ સ્પષ્ટ વ્યક્ત થતું નથી તે અકઠોઠ વિપ્રમુક્ત દેષ છે. (૯) અગુરૂ વાચનપગત દેષ-ગુરૂ પ્રદત્ત વાચ
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૧
