Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 01 Sthanakvasi

Book Title: Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 555
________________

५००
उत्तराध्ययसूत्रे
पूर्वपुरुषसिंहानां विज्ञानातिशय सागरानन्त्यम् ।
"
श्रुखा सांप्रत पुरुषाः, कथं स्वबुद्धया मदं यान्ति ॥ १ ॥ यद्वा - इह तन्त्रेणार्थद्वयसंभवः अनेकार्थबोधनेच्छातः सकृदुच्चारणं तन्त्रम् । अथ च - तन्त्रन्यायेनार्थद्वयस्य युगपत्संभवः - तन्त्रं च दैर्घ्यप्रसारितास्तन्तवः, ततो यथा - दैर्घ्यप्रसारितमेकं सूत्रमनेकस्य तिरश्वीनस्य तन्तो: संग्राहि, तथा यदेकया गाथा में " कम्मा यह जो बहुवचनान्त शब्द का प्रयोग किया गया है वह कर्मों के बंध के हेतु अनेक हैं, इस आशय को प्रगट करने के लिये किया है। चालीस और इकतालीसवी गाथा का जो इस प्रकार विवेचन किया गया है वह बुद्धि की मन्दता को लक्ष्य में लेकर किया है । यदि ज्ञानावरणीय कर्मों के क्षयोपशम से प्रज्ञा का उत्कर्ष आत्मा में हो तो उस समय साधु को इस प्रज्ञानिमित्तक मद - अहंकार नहीं करना चाहिये । यह बात भी उपलक्षण से समझ लेनी चाहिये। कहा भी हैपूर्वपुरुषसिंहानां विज्ञानातिशयसागरानन्त्यम् ।
श्रुत्वा साम्प्रतपुरुषाः, कथं खबुद्धया मदं यान्ति ॥ १ ॥ पहिले के श्रेष्ठ पुरुषों के असाधारण विज्ञान की बातों को सुनकर ऐसा कौन पुरुष होगा जो अपने ज्ञान का मद - अहंकार करेगा । इसलिये बुद्धि की प्रकर्षता का भी मद नहीं करना चाहिये । तन्त्र न्याय से प्रज्ञा के उत्कर्ष अपकर्षरूप दोनों अर्थ भी युगपत् विवक्षित हो सकते हैं। जैसे एक लंबा फैला हुआ डोरा तिरछे फैले हुए अनेक
વચનાત્મક શબ્દના પ્રયેાગ કરેલ છે તે કમ'ના અધના હેતુ અનેક છે તેવા આશય તાવવા માટેજ કરેલ છે. ચાળીસ અને એકતાળીસમી ગાથામાં જે આ પ્રકારે વિવેચન કરેલ છે તે બુદ્ધિની મંદતાને લક્ષમાં લઈ ને કરેલ છે. જો કદી જ્ઞાનાવરણીય કર્માંના ક્ષચાપશમથી પ્રજ્ઞાના ઉત્કર્ષ આત્મામાં હોય તે તે સમયે સાધુએ આ પ્રજ્ઞા નિમિત્તક મર્દ અહંકાર ન કરવા જોઇએ. આ વાત પશુ ઉપલક્ષણથી સમજી લેવી જોઈએ. કહ્યું પણ છે—
पूर्वपुरुषसिंहानां विज्ञानातिशयसागरानन्त्यम् ।
9
श्रुत्वा साम्मतपुरुषाः, कथं स्वबुद्ध्या मदं यान्ति ॥ १ ॥ પહેલાં શ્રેષ્ટ પુરૂષાની અસાધારણ વિજ્ઞાનની વાતા સાંભળીને એવા ચૈા પુરૂષ હશે કે જે પેાતાના જ્ઞાનના મઢ અહંકાર કરશે ? આથી બુદ્ધિની પ્રકાઁતાના પણ મદ ન કરવા જોઇએ.
તંત્ર ન્યાયથી પ્રજ્ઞાના ઉત્કર્ષ અપક રૂપ અને અર્થ પણ યુગપત્ વિશ્વક્ષિત બની શકે છે. જેમ એક લાંબા ફેલાએલા દેશ આડા અવળા ફેલાએલા
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર ઃ ૧


Page Navigation
1 ... 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855