________________
७५४
उत्तराध्ययनसूत्रे
दृश्यन्ते, जीवलक्षण युक्तत्वाज्जीव एव भवितुमर्हति न तु नोजीव इति कल्पना । रोहतोवदति - जीवलक्षणसद्भावेऽपि पुच्छादिकस्य तदवयवस्य नोजीवत्वमिष्यते । आचाय वदति तर्हि अजीवस्यापि घटादेर्देशो नोअजीवः स्यात् जीवैकदेशनोजीववत् ।
रोहगुप्तो वदति - अस्त्वेवम्, मम न किंचिव विनश्यतीति । आचार्यः प्राह एवं स्वीक्रियमाणे ये भवता त्रय एव राशयः स्वीक्रियन्ते,
-
जाती है। संपूर्ण का तात्पर्य उसके अपने शरीर बराबर असंख्यात प्रदेशी जीव से है । पुच्छादिकों के छिन्न होने पर यही जीव स्फुरणादि लक्षणों से वहाँ पुच्छ में भी जाना जाता है। ऐसी बात तो है नहीं कि गृहगोधिका के शरीर में कुछ जीव है, और उसकी छिन्न पुच्छ में कुछ जीव है। जीव तो एक ही है। यदि ऐसा होता तो उसे नोजीव मानने में कोई अनौचित्य नहीं था । परन्तु ऐसा तो है नहीं, क्यों कि जीव को अमूर्त होने से उसको छेद नहीं होता है, अतः उसे नोजीव नहीं कह सकते हैं।
रोहगुप्त ने पुनः आचार्य महाराज से कहा- माना जीव का लक्षण छिन्नादिक अवयवों में है तो भी उन छिन्नपुच्छादिक अवयवों को हम नोजीव ही मानेंगे। तब आचार्यने कहा - तो फिर जीव के एकदेश नोजीव की तरह अजीव घटादिक के देश को भी नोअजीव मानना पडेगा । रोहगुप्तने कहा- हां मान लेंगे, इसमें क्या हानि है ? |
આશય એના પેાતાના શરીરની બરાબર અસંખ્યાત પ્રદેશી જીવથી છે. પૂ છડી વિગેરેનું છેદન થવાથી તેજ જીવ સ્ફુરણાદિ લક્ષણાથી ત્યાં પૂંછડીમાં પણ જાણુવામાં આવે છે. એવી વાત તા નથી કે, ગાળીના શરીરમાં કોઇ એક જીવ છે અને તેની કપાયેલ પૂછડીમાં કાઇ બીજો જીવ છે? જીવતા એક જ છે. જો એમ હાત તા તેને નાજીવ માનવામાં કોઈ હરકત ન હતી. પરંતુ એવું તા છે જ નહીં, કેમકે, જીવનું અમૂ પણું હાવાથી તેના છેદ થતા નથી. આથી તેને નાજીવ કહી શકાય નહી.
રાહગુપ્તે ફ્રી આચાય મહારાજને કહ્યું ધારો કે જીવતુ' લક્ષણ છેદાયેલા અવ ચવામાં છે તે પણ તે છેદાયેલી પૂછડી આદિ અવયવને હું નાજીવ જ માનીશ ત્યારે આચાયે કહ્યું કે, તે પછી જીવના એક દેશ નેાજીવની માફક અજીવ ઘટાદિકના દેશને પણ અજીવ માનવા પડશે. રાહગુપ્તે કહ્યું, हा! मानी बशि. तेमां शुं तुम्शान थवानुं छे ? मायायें ह्यु-नुशान भ
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર ઃ ૧
