________________
प्रियदर्शिनी टीका अ० २ गा० ४०-४१ प्रज्ञापरीषहजयः
४९९ इदं गाथायुग्मं प्रज्ञाया अपकर्षमाश्रित्य व्याख्यातम् । इदमुपलक्षणं- यदि ज्ञानावरणीयकर्मणां क्षयोपशमात् प्रज्ञाया उत्कर्षः स्यात् तदा तनिमित्तकं मदं न कुर्यादित्यपि बोध्यमिति । उक्तं हि । कारणों द्वारा जिन २ कर्मों का बन्ध किया है वे वे कर्म अवाधाकाल के बाद उस जीव के उदय आते रहते हैं । जब हे आत्मन् ! गुर्वादिक की निंदा करने से, शास्त्रों का अवर्णवाद बोलने से, उपघात से अर्थात् ज्ञानादिक के साधनों का नाश करने से, ज्ञान की अन्तराय देने से तूने तीव्र ज्ञानावरणीयादिक कर्मों का बंध किया है, तो उनका फल भी तुझे वैसा ही भोगना पडेगा। इसमें कोई के हाथ की बात नहीं है। जिन ज्ञानावरणीयादिक कमौं का तूने बंध किया है वे उन उन रूप में ही उदय आवेंगे । अतः यदि तेरे से कोई जीवादिक तत्त्वों के विषय में कुछ पूछता है और तुझे उस विषय का कोई उत्तर ज्ञान में नहीं झलकता है इससे तू आत्मा में हीनता की भावना मत कर, और न खेद ही कर, किन्तु अपने आत्मा को धैर्य बंधा और इस प्रकार समझा कि यह तेरे ही किये हुए कर्म हैं अतः तुझे ही भोगना पडेगा । फिर इसमें हर्षविषाद करने की जरूरत क्या है ? । इस प्रकार इस परिणति से आत्मा प्रज्ञापरीषह को बहुत अच्छी तरह सहन कर सकता है। આ પ્રકારે પૂર્વભવમાં જે જીવે છે જે કારણે દ્વારા જે જે કર્મોને બંધ કર્યો હોય તે તે કર્મ અબાધાકાળની બાદ તે તે જીવને ઉદયમાં આવે છે. આથી હે આત્મન ! ગુરુ આદિની નિંદા કરવાથી, શાસ્ત્રોને અવર્ણવાદ બલવાથી, ઉપઘાતથી અર્થાત્ જ્ઞાનાદિકનાં સાધનને નાશ કરવાથી જ્ઞાનમાં અંતરાય નાખવાથી, તેં તીવ્ર જ્ઞાનાવરણીયાદિક કર્મને બંધ કર્યો છે તે તેનું ફળ પણ તારે તેવુંજ. ભેગવવું પડશે. તેમાં કોઈના હાથની વાત નથી. જે જ્ઞાનાવરણીય કર્મોને તે બંધ કર્યો છે, તે તેવા તેવા રૂપમાંજ ઉદયમાં આવશે. આથી જે તને કઈ છવાદિક તના વિષયમાં કાંઈ પુછે છે તે તને એ વિષયને કઈ જ્ઞાનભર્યો ઉત્તર જડતું નથી તે તેનાથી તે પોતાના આત્મામાં હિનતાની ભાવના અને ખેદ કરીશ નહીં. પરંતુ પોતાના આત્મામાં ધયે રાખ અને એ પ્રકારે સમજાવી કે, આ તારાંજ કરેલાં કર્મ છે. એથી એ તારે જ ભોગવવા પડશે. પછી આમાં હર્ષ વિષાદ કરવાની જરૂર જ શું છે ? આ પ્રકારે આ પરિણતીથી આત્મા પ્રજ્ઞા परीषन भूम०४ सारी रीत सन ४३ श छ. गाथाभा “कम्मा" ये माई.
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૧
