Book Title: Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रियदर्शिनी टीका. अ० १ गा. २४ निरवद्यभाषाभेदाः
तत्र - आमन्त्रणी - यथा 'हे साधी !' इत्यादि । एषा च किल वस्तुनोऽविधायकत्वादनिषेधकत्वाच्च सत्यादिभाषात्रयलक्षणवियोगतश्चाऽसत्यामृषा व्यवहाररूपा | १ |
44
17
आज्ञापन-कार्ये परस्य प्रवर्तनी यथा इदं कुरु " इदं मा कुरु " इत्यादि । एषा च निर्दिष्ट कार्यप्रवर्तकत्वाददुष्टविवक्षासद्भावाच्चाऽसत्यामृषा । एवमन्यत्रापि भावनीयम् ॥ २ ॥
याचनी - अनिर्दिष्टवस्तुविशेषस्य देहीत्येवं याचनरूपा । यथाभिक्षां देहि " ॥ ३ ॥
"
प्रच्छनी -- अविज्ञातस्य संदिग्धस्य वाऽर्थस्य ज्ञानार्थ प्रच्छनम् । यथा“ कथमेतत् ” ? ॥ ४ ॥
देते हैं कि हे गौतम! पूर्वोक्त प्रकार की भाषा प्रज्ञापनी भाषा है, किन्तु यह भाषा मृषा नहीं है । आमन्त्रणी आदि भाषाओं का अर्थ कहते हैं
आमन्त्रणी' हे साधो !' इत्यादि । यह किसी वस्तु की अविधायक एवं अनिषेधक होने से, तथा सत्यादि तीन भाषा के लक्षण से रहित होने से असत्यामृषास्वरूप व्यवहार भाषा है १ । आज्ञापनी - दूसरे को कार्य में प्रवृत्त कराने वाली भाषा आज्ञापनी भाषा है। जैसे- 'यह करो, यह मत करो ' इत्यादि । यह भाषा निर्दिष्टकार्य में प्रवर्तक होने से तथा निर्दोष विवक्षा के सद्भाव से असत्यामृषा-स्वरूप है २ । याचनी- “भिक्षा दो " इस प्रकार की याचनस्वरूप भाषा याचनी भाषा है ३ । प्रच्छनीअविज्ञात-अर्थात् बिना जाने हुए विषय को, अथवा संदिग्ध अर्थात्संदेहयुक्त विषय को जानने के लिये जो पूछना वह प्रच्छनी भाषा है ४ । સ્વામીના પુછવાથી ભગવાન ઉત્તર દે છે કે હે ગૌતમ પૂર્ણાંકત પ્રકારની ભાષા પ્રજ્ઞા૫નીભાષા છે પરંતુ આ ભાષા મૃષા નથી. આમ ત્રણી વગેરે ભાષાઓના અર્થ કહે છે.
અમન્ત્રણી—હે સાધા ! ઈત્યાદિ ! આ કઈ વસ્તુની અવિધાયક અને અનિષેધક હોવાથી,તથા સત્યાદિ ભાષાત્રયના લક્ષણથી રહિત હાવાથી અસત્યામૃષા સ્વરૂપ વ્યવહાર ભાષા છે. ૧ આજ્ઞાપની-બીજાને કા માં પ્રવૃત્ત કરાવવાવાળી ભાષા આજ્ઞાપની लाषा छे. नेभ-या १, मा न पुरो, इत्याहि ! या भाषा निर्दिष्टार्थमां प्रवर्त હાવાથી તથા નિર્દોષ વિવક્ષાના સદ્ભાવથી અસત્યાસૃષા સ્વરૂપ છે. ર યાચની “ लिक्षाहो ” मा अारनी यायना स्व३५ भाषा यायनीलाषा छे 3 अरछनीઅવિજ્ઞાત, અર્થાત્ જાણ્યા વગરના વિષયની અથવા -સ ંદિગ્ધ અર્થાત્-સ ંદેહયુકત વિષયને જાણવા માટે જે પૂછવું તે પુનિ ભાષા છે. ૪ પ્રજ્ઞાપની-શિષ્યને ઉપ
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર ઃ ૧
१९५
