________________
प्रियदर्शिनी टोका गा. २३ सूत्रस्य निक्षेपः लक्षणं च ।
सूत्रपदनिक्षेपनामकं द्वितीयं द्वारम्अथ-सूत्रपदनिक्षेपः । द्रव्यसूत्रं-कार्पासादिकम् । भावसूत्रं तु-अस्मिन् ज्ञानाधिकारे सूचकं ज्ञानं श्रुतज्ञानम् , तस्यैव स्वपरार्थसूचकत्वात् , श्रूयते यत् तत् श्रुतं ज्ञायतेऽनेनेति ज्ञानं, श्रुतं च तद् ज्ञानं श्रुतज्ञानम् । तच्च-एकादशाङ्गानि, प्रकीर्णकानि, दृष्टिवादश्च । तदुक्तम्"एक्कारसमंगाई, पइन्नगं दिहिवाओ य" इति । ( उ. २८ अ. २३ गा.)
॥ इति द्वितीयं सूत्रपदनिक्षेपद्वारम् ॥
अथ तृतीयं सूत्रलक्षणद्वारमयत् सूत्रं सूत्रलक्षणोपेतं तदेवोच्चारणीयम् , लक्षणरहितं हि सूत्रं विवक्षितमर्थ न साधयति, तस्माल्लक्षणयुक्तमेव सूत्रमिष्यते, अतः सूत्रलक्षणं वाच्यम् । तद् यथा
अप्पक्खरं महत्थं, बत्तीसदोसविरहियं जं च ।
लक्खणजुत्तं मुत्तं, अट्ठहि य गुणेहि उववेयं ॥ जिसके सेवन से-उपासना करने से-उसके द्वारा प्रतिपादित मार्ग का अनुसरण करने से-अष्टविध कर्मों का आत्मा से निर्गमन हो जाय उसका नाम सूत्र है।।
सूत्र पद निक्षेप नामक दूसरा द्वार कहते है
सूत्र के दो भेद हैं-१ द्रव्यसूत्र, २ भावसूत्र । कपास आदि से बना हुआ द्रव्यसूत्र है। भावश्रुत का नाम भावनूत्र है। इससे ही स्वरूप
और परस्वरूप का सूचन-अर्थात् बोध होता है । जो सुना जाय वह श्रुत एवं जिसके द्वारा जाना जाय वह ज्ञान है । श्रुतरूप जो ज्ञान है उस का नाम श्रुतज्ञान है। ११ अंग प्रकीर्णक (पइन्ना) एवं दृष्टिवाद ये सब श्रुतज्ञान स्वरूप हैं । कहा भी है-"एक्कारसमंगाई पइन्नगं दिठिवाओय"।३। કરવાથી તેના દ્વારા પ્રતિપાદિત માર્ગનું અનુસરણ કરવાથી આઠ પ્રકારના કર્મોનું આત્માથી નિગમન થઈ જાય તેનું નામ સૂત્ર છે. જે ૧ .
સૂત્રપદ નિક્ષેપ નામનું બીજું દ્વાર કહે છેસૂત્રના બે ભેદ છે–-૧ દ્રવ્યસૂત્ર, ૨ ભાવસૂત્ર કપાસ વગેરેથી બનેલ દ્રવ્યસૂત્ર છે, ભાવકૃતનું નામ ભાવસૂત્ર છે. આનાથી જ સ્વ સ્વરૂપ અને પર. સ્વરૂપનું સૂચન–અર્થાત્ બેધ થાય છે. જે સાંભળી શકાય તે મૃત અને જેનાથી જાણી શકાય તે જ્ઞાન છે. મૃતરૂપ જે જ્ઞાન છે. એનું નામ શ્રુતજ્ઞાન છે. ૧૧ અંગ પ્રકિર્ણક (પઈન્ના) અને દુષ્ટીવાદ એ બધા શ્રુતજ્ઞાન સ્વરૂપ છે. કહ્યું પણ छे डे-एक्कारसमंगाई पइन्नगं दिठिवाओ य
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૧
