Book Title: Kavyamala
Author(s): Durgaprasad Pandit, Kashinath Pandurang Parab
Publisher: Nirnaysagar Press
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004400/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA. 7. mahAkavizrIbihmaNaviracitA krnnsundrii| jayapuramahArAjAzritena paNDitavrajalAlasUnunA paNDita durgAprasAdena, mumbApuravAsinA parabopAva... pANDuraGgAtmajakAzinAthazarmaNA ca sNshodhitaa| -- sA ca mumbayyAM nirNayasAgarAkhyayantrAlaye tadadhipatinA mudrAkSarairaGkayitvA prAkAzyaM niitaa| 1888 40 (asya granthasya punarmudraNAdiviSaye sarvathA jAvajI dAdAjI ityasyaivAdhikAraH / ) malyaM rUpyakArdham / Page #2 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bilnnH| ' asti kazmIreSvanekaguNagumphitaM pravarapuraM nAma nagaram. vartate ca tataH krozatrayAntare takSakanAgAdhiSThitavimalasalilabharitakuNDamaNDitasya jayavanAkhyasthalasya samIpe drAkSAkuDamakSetrasamullasitobhayabhAgaH paramaramaNIyaH khonamukha(Sa)nAmako grAmaH. nivasanti sma tatra gopAdityamahIbhujA madhyadezAtsAdaramAnIya samAvAsitAH zrautasmArtadharmAnuSThAnaniSThitacetaso brahmacintanaikatAnavRttayaH kauzikagotrotpannAH kecana bhUsurasattamAH. teSu nikhilavedavedAGgavettA muktikalazo nAma paNDitaratnamAsIt. tasya vadAnyo vikrAnto vidvAMzca rAjakalazAbhidhastanayo babhUva. tasmAnmahAbhASyavyAkhyAtA jyeSThakalazAkhyaH sUnurudapadyata, yo nAgAdevIM nAma pativratAgragaNyAM bhAryAmUTavAn. tayorvidvanmUrdhanyo nAnAnarapatipariSatsu labdhasaMmAnaH satkaviriSTarAmAkhyaH, kAJcanagaurAGgo vedavedAGgasAhityAdinikhilavidyAkulagRhaM jagallalAmabhUto mahAMkavibihnaNaH, kavitAnivAsasthalamAnandAkhyazceti putratrayamudapede. teSu bihUNo bAlyamativAhya yauvane nAnAdezavilokanakautukAdanantadevasUnukalazadevarAjyasamaye kazmIrAnparityajya mathurA-vRndAvana-kAnyakubja(kanauja)-kAzIprayAga-ayodhyA-DAhala-dhArAnagara-gurjaradeza-somanAthapattana-setubandhAdisthaleSu bambhramyamANastattaddezIyavividhabhUpAlasabhAjitaH krameNa dakSiNadiGmaNDanAyamAnAM cAlukyavaMzyanare. ndrarAjadhAnI kalyANAbhidhAM nagarImAsasAda. labdhavAMzca tatraiva cAlukyavaMzabhUSaNena karNATadezAdhIzena kuntalendunA trailokyamallAparanAmadheyenAhavamalena tatsUnunA vikramAGkadevena vA sAdaramarpitAM vidyAdhipatiritipadavIpuraskRtAM bhUyasI saMpattim. praNinAya ca tatraiva vikramAGkadevacaritAbhidhaM mahAkAvyamiti vikramAGkadevacaritAdevAvagamyate. 1. rAjadhAnInagaram, adhunA yasya zrInagaranAmnA vyavahAraH. 2. adhunA yasya 'khunamoha'nAmnA prasiddhiH. 3. khristAbdaprArambhAtkicidUnacatuHzatavarSapUrva gopAdityamahIpatiH kazmIreSu rAjyaM kurvannAsIt. 4. 'kazmIrebhyo viniryAntaM rAjye klshbhuupteH| vidyApati yaM karNATazcake prmaaddibhuuptiH||936||prsrptH kariTibhiH krnnaattkttkaantre| rAjJo'gre dadRze tujhaM yasyaivAtapavAraNam / / 937 // tyAginaM harSadevaM sa zrutvA sukavibAndhavam / bihUNo vaJcanAM mene vibhUtiM tAvatImapi // 938 / / iti kaNarAjataraGgiNyAH saptame taraGge samupalabhyate. khristAbdIyaikAdazazatakasyottarArdhe kalazadevarAjyasamayaH. tadaiva bihraNaH kazmIrAnparityaktavAn. 5. vikramAGkadevacarite pratisargasamAptau 'tribhuvanamalladevavidyApati' iti bihaNavizeSaNaM vartate. etena AhavamallAparanAmnA trailokyamallenaiva viruNAya vidyApatiriti padavI vitIrNA syAdityanumIyate. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| bihnaNacaritAbhidhe khaNDakAvye tu "gurjaradeze anahilapattanAbhidhe nagare vairisiMhAbhidho narapatiH, sutArAbhidhA avantibhUpAladuhitA tanmahiSI cAsIt / tayorekA zazikalAnAmnI kanyA samutpannA / sA ca krameNa yauvanArUDhAtirUpalAvaNyavatI pitroH sutarAmAnandadAyinI babhUva / tatpitA tu nityaM tadadhyApanacintAkulastasthau / a. sminnavasare kAzmIrako bihnaNakavistatra samAyAtaH / nItazca rAjapurohitenAtikotukAnmahIpatisamIpam / vairisiMhamahIpatirapi nirupamaM tadvidyAcamatkAramatimadhurAM ca tadIyakavitAmAkarNya bahusaMpattisamarpaNapUrvakaM sAbhyarthanaM ca niyojitavAnsvaduhituH zazikalAyAH pAThane / sApi piturAjJAnukalaM bAlyocitAM zukazArikAdikrIDAmapahAya nijaguruM bilaNaM zuzrUSamANA vidyAbhyAsaM kurvatI svalpaireva divasaiH saMskRtaprAkRtAdi sarvamadhItavatI / ekadA cAtisurabhigandhasaMcArarucire puSpamAlAdipariSkRte prAsAde rAjasutAM kAmazAstraM pAThayankavirAsIt / tadA ca rUpayauvanavidyAvinayAdiguNagaNasaMpanne tasminkavivare baddhabhAvA zazilekhA nAnAvidhairhAvaistasya cittamAtmAyattaM cakAra / devanoditaH kAmamohitazca kavirapi prAgjanmajAyAyAstasyA gUDhaM gAndharvavidhinA pANi jagrAha / raJjayAmAsa ca manmathatantrapratipAditAbhirbahuvidhAbhiH kelibhirvividhAbhizca bandhakriyAbhinarendraputrIm / evaM sukhamanubhavatostayoratikrAnte kiyatyapyanehasi rakSApuruSA rAjasutAyAstaptatapanIyakAntInyaGgAni mlAyamAnazirISakusumopamAni saMbhogacihnAGkitAni cAlokya, vijJAya ca kathamapi sarva gUDhaM caritaM rAjJe nivedayAMcakruH / rAjApi vajranipAtopamaM tadvRttamAkarNya roSeNa prajvalannAdideza bihvaNasya zUlAropaNam / tadaiva ghAtukapuruSaiH zUlAdhiropaNasthalaM nIto bihaNaH, uktazca-'bho vadhya, saMnihitastavAdhunA mRtyuH / smara nijAmArAdhyadevatAm' iti / bihnaNo'pi rAjasutAsaktamanA mRtyubhayamapyagaNayan 'adyApi tAM kanakacampakadAmagaurIM' ityAdi zazilekhAsmaraNa. rUpAM pazcAzikAM samudIritavAn / atrAntare prANapriyAyA nijasutAyAstasmingADhamanarAgaM nijamahiSImukhAdAkarNya kiMcicchithilitakopo bihaNaguNagaNavazIkRtasvAntaiH pauraiH parijanairmantribhirbodhitazca brAhmaNavadhabhIrunarendraH paramezvarecchAmeva tAdRzI manyamAno nivArayAmAsa kaviM zulAropaNAt / samarpitavAMzca tadaiva tasmai zazilekhAm, bahugrAmagajaturagasuvarNaratnAdisamRddhiM ca / evaM mRtyumukhAnmukto bilaNakavinRpatiprasAdamAsAdya zazilekhayA samaM ciraM sukhamanubabhUva' iti kathA vartate. paramiyaM kathA nAtivizvAsArhA, yato bilaNaH khristAbdIyaikAdazazatakottarArdhe kazmI. rAnparityajya samAgatastadA anahilapattane cAlukyavaMzodbhavo bhImadevasUnuH karNarAjo mahIpatirAsIt, na tu vairisiMhaH. cApotkaTa(cAvaDA)vaMzodbhavo vairisiMhastu 920 mite 1. bihUNacaritapraNeturnAma nopalabhyate. 2. 'vIrasiMhaH' ityapi nAma pustake vartate. 3. pustakAntare 'sunArI' iti pATho'sti. 4. karNarAjasya rAjyasamayastu 1072 mitAtvistAbdAdArabhya 1094 mitakhristAbdaparyantamAsIt.. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bilnnH| khristAbda eva samApto'bhUditi oNnarebal. e. ke. phaoNspraNIta rAsamAlA'khyagujarAtadezetihAsagranthe prasiddhameva.ekAdazazatakottarabhAge gurjaradeze bihaNaH samAgata iti tvasaMdigdham. gurjaradeze ca bihaNena kazcana klezo'nubhUta iti 'kakSAbandhaM vidadhati na ye sarvadaivAvizuddhAstadbhASante kimapi bhajate yajjugupsAspadatvam / teSAM mArge paricayavazAdarjitaM gurjarANAM yaH saMtApaM zithilamakarotsomanAthaM vilokya // ' asmAdvikramAGkadevaca. ritastha(18 / 97)padyAtpratIyate. evaM kalyANanagare'pi kuntalAdhIzato bhUyAMsamaizvaryamadhigatyApi kAMcana vipattiM bihUNo'nubhUtavAniti 'sarvasvaM gRhavarti kuntalapatilAtu tanme punarbhANDAgAramakhaNDameva hRdaye jAgarti sArasvatam / re kSudrAstyajata pramodamacirAdeSyanti manmandiraM helAndolitakarNatAlakaraTiskandhAdhirUDhAH zriyaH // ', 'ayi kimanizaM rAjadvAre samudbhurakaMdhare kuvalayadalasnigdhe mugdhe vimuJcasi locane / amararamaNIlIlAvalgadvilocanavAgurAviSayapatito na vyAvRttiM kariSyati bihnaNaH // ' asmAtkazmIradezIyacaurIsuratapaJcAzikA(caurapaJcAzikA)pustakaprArambhasthazlokadvayAjjJAyata. caurapazcAzikA, vikramAGkadevacaritam, karNasundarInATikA ceti granthatrayamadyAvadhi bihnaNapraNItaM samupalabdhamasti. tatra caurapaJcAzikA tAvatsuprasiddhaiva. vikramAGkadevacaritaM ca jaisalameranagarAt DaoNkTarabUlareNAsAditam, prasiddhiM ca nItam. karNasundarI tu nAdyApi prAkAzyamAptavatI. pUrvavarSe gvAhranagaranivAsipaNDitagaGgAdharajozIsakAzAdekaM karNasundarIpustakamasmanmitrai rAjaguruparvaNIkaropAhvanArAyaNabhaTTaiH prAptamasmabhyaM samapitaM ca. etatpustakaM prAyaH zuddhaM kenacitsaMzodhakena kvacitvacidazuddhatAM nItaM zatatrayavarSaprAcInamivopalakSyamANamasti. asminpustake paJcAzanmitAni patrANi, pratipRSThaM SaTpatayaH, pratipahiM ca SaDizatyakSarANi santi. patrANi ca SaDaGgulamitAni vistAre sArdhatrayodazAGgulamitAni ca dairye vartante. paJcAzanmitapatrAntimapatisamAptau 'samAptA ceyaM karNasuMda-' ityasti. etenAparamapyekaM patramAsIt, tasminpustakalekhanakAlo'pi kadAcitsyAditi bhAti. anyadapyekaM pustakamasmanmitrapaNDitajyeSThArAmamukundajIzarmaNAM sAhAyyena mumbaInagaramaNDanasatkavipaNDitavaragaTThalAlAjIzarmaNAM pustakasaMgrahAdupalabdham. kiM tvetatpustakamatyazuddhaM patratrayahInaM gvAhverapustakasyaiva pratirUpakamiva pratIyamAnamastIti nAtra tasya kazcidupayogo jAtaH. kevalamakasmAd gvAhverapustakAdevaitanmadraNamasmAbhirvihitam. karNasundayo cAsyAM pUrvoktazcAlukyavaMzodbhavo bhImadevAtmajaH karNarAja eva kathAnAyakaH. anyavRttaM tu prAyaH kavikalpitamastIti bhadram. . 1. DaoNkTarabUlarasya kazmIra riporTa'pustakaM draSTavyam. 2. vikramAGkadevacaritAdidhvanupalabhyamAnAH kecana zlokAH zAGgadharapaddhati-sUktimuktAvalyAdiSu bihaNanAmrA samudUtAH samupalabhyanta ityasti kazcidanyo'pi grantho bihnaNapraNIta iti pratIyate. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| -~~ mahAkavizrIbitaNaviracitA krnnsundrii| prthmo'ngkH| __arhannArhasi mAmupekSitumapi kSAmAM tvadathai tanuM kiM nAlokayase bhaviSyati kutaH strIghAtinaste sukham / aGgaiH kAJcanakAntibhiH kuru pariSvaGgaM suparvAGganA lokairitthamudIritaH kSitidharasthAyI jinaH pAtu vaH // 1 // api ca / saMtApaM zamayantu vastrividhamapyuDUlanAnantaraM . tistrastAH karatAlikAH purripornirvighnsNdhyaarcnaaH| . devyAH zailabhuvaH kSaNaM madayatA dRSTiM yadAkarNanA kaumAreNa zikhaNDinA nibiDitakrIDAravaM nRtyate // 2 // api ca / vakrendoH sadRzI bhaviSyati lipiH kaNThe nu kaNThocitA .. lakSmIH kiM kucamaNDale kucabhuvaH saMvAdi madhyaM nu kim / ityAdi kramazaH kutUhalarasapremAlasA dRSTayaH zrIkAntasya jayanti dugdhajaladherabhyullasatyAM zriyi // 3 // ___ (nAndyante) sUtradhAraH-kathaM prabhAtasamayaH / aparazikharicUDAcumbi bimbaM himAMzoriha hi virahiNInAM yAti zApairivAstam / Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| api kupitacakorInetrasabrahmacArI bhajati kakubhamaindrI ko'pi sAMdhyo vilAsaH // 4 // dadhati gRhacakorAzcandrikAmbhaHziloJchaM ___ kvacana kanakazAlAjAlakAbhyantareSu / api ratibhavanAni vyaJjayanti priyANAM _ nidhuvanasukhanidrAM mUkapArAvatAni // 5 // viDambayati dADimIkusumamatra sautrAmaNI daridrati viyadrame mukulakAntayastArakAH / vapustuhinadIdhiterapi cakAsti kastUrikA __ kuraGganayanAruNaM varuNalAJchitAyAM dizi // 6 // (nepathyAbhimukham / ) Arye, api susaMgatAni raGgamaGgalAni / (vimRzya / ) parAmukhIvAryA / kiM nu kAraNaM syAt / (smRtimabhinIya / ) AsthAnAvasare narendrataraNeH sA dAkSiNAtyA naTI nRtyantI yadadarzi nUtanavayovidyAnavadyA mayA / tadgoSThIrasanirbharaNa kimapi svapne yadadya sthitaM manye manyukaSAyitena manasA tena sthitA me priyA // 7 // (sapratyayam / ) itastAvat / / (pravizya) naTI-iami / (ka) . sUtradhAraH-alamasaMbhAvyasaMbhAvanayA / pariNayavidhirAsIdAvayoH pAMsulIlA paricayadRDharUDhasnehayorkhAlya eva / smarasi kimapi tatrApyAnukUlyAtparaM ya tsapadi punarasau me paJcabANaH pramANam // 8 // naTIna me kAvi AsaGkA |aannviiydu kiM aNuciTThIyadu tti / (kha) (ka) iyamasmi / (kha) na me kApyAzaGkA / AjJApayatu kimanuSThIyatAmiti / Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 aGkaH krnnsundrii| mUtradhAraH-nanvasminnaNahillapATaNakamukuTamaNau zrIzAntyutsavadevagRhe bhagavato nAbheyasya mahAmAtyasaMpatkarapravartite yAtrAmahotsave samutsukaH sAmantajanaH pratyagraprayogadarzanAya / (nepathye gIyate / ) NavamAhavIeN dAviya sarasavilAsAi~ paravasAinto / mandIkaakundalaAcumbaNataho bhamai bhamaro // 9 // (ka) sUtradhAraH- (saharSam / ) kathamupakSiptaiva naTai TikA karNasundarI / aho sukRtAni sAmAjikajanasya / haMho bhAgyamahAnidhirdayitayA devasya dagdhuH purAM ___ pAtraM putra iva svayaM viracitaH sArasvatInAM girAm / sAhityopaniSanniSaNNahRdayaH zrIvihnaNo'syAM kaviH kiM caitatkila bhImadevatanayaH sAkSAtkathAnAyakaH // 10 // sa ca kavirevamuktavAn aucityAvahametadatra tu rasaH kASThAmanenArhati vyutpattaridamAspadaM padamidaM kAvyasya jIvAtave / evaM yaH kavituH zramaH sahRdayastaM pustakebhyaH paTha nsUktIrutpulakaH pramApSTi niviDairAnandabAppodgamaiH // 11 // api ca / na vizvAsasthAnaM priyamabhidadhAno'pi pizunI viSaM prANAnhata dhuri madhurameva prabhavati / paraM zaktaH kartu kimu mama varAkaH katipaye yadadyApi jJaptau sukavivacasAM ke'pi sujanAH // 12 // (karNa dattvA / ) kimAttha / ko'tra kathAsaMbandha iti / zrUyatAm / vidyAdharendratanayAM nayanAbhirAmAM ___ lAvaNyavibhramaguNAM pariNIya devaH / (ka) navamAdhavyA dRSTvA sarasavilAsAnparavazAyitaH / mandIkRtakundalatAcumbanatRSNo bhramati bhramaraH // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| cAlukyapArthivakulArNavapUrNacandraH sAmrAjyamatra bhuvanatrayagItameti // 13 // (puro'valokya / ) kathamayamasmadAtA mahAmAtyapraNidhibhUmikAmAzrita eva / tadehi / anantarakaraNIyAya sajjIbhavAvaH / (iti niSkrAntau / ) prstaavnaa| (tataH pravizati praNidhiH / ) . praNidhiH-aho kimapi yaugandharAyaNaprabhRtimahAmAtyavijayino'bhyahitA matiramAtyasaMpatkarasya / tathA hi / vAtsalyaM na vahatyapatyaviSaye vyAkSipyate na kSaNaM dAkSiNyena samIhite navavadhUvarge'pi dhIrAzayaH / niSNAtaH kuTile nayAdhvani carannAcArapUtaH prabho 1HsAdhyAnapi sAdhayatyabhimatAnAnsusAdhAniva // 14 // api ca / asyAzcaryamayasya mantragatayaH svairantaraGgarapi jJAyante na vidherivAtikuTilA vaidagdhyasImAbhuvaH / zrUyante pratibhUbhRtAM vasatayastvaGgatturaMgAvalI vizvotkhelakhurAgrakhaNDitamaNikSoNItalAH kevalam // 15 // kiM ca / zeSe prajJAvizeSaH sphurati yadi kimu cchadmanA padmanAbhaH saMrambhAttena tena svayamasuravadhavyagrabhAvaM dadhAra / . vAcAmIzo'pi satyaM yadi vipulamatiH zrUyate vajiNaH kiM daityAvaskandabandigrahaNaparibhavazyAmalA zakralakSmIH // 16 // saMprati preSitAzca pratidizaM senApataya iti| (karNa dttvaa| AkAzamavalokya / ) amarasaridupAntabhrAntacakrAhvacakra bhramamurasijamAraiH kAzcana vyaJjayantyaH / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 aGkaH] krnnsundrii| kimu vitatanitambAbhogasaMvAhavega- skhalanamukharacaJcatkAJcayaH saMcaranti / / 17 // (agrato vilokya / savismayam / ) tulAkoTikvANapraNayibhiravAptairiva gate vilAse ziSyatvaM bhavanakalahaMsairanugatA / sudhAmugdhairaGgaiH zazina iva garbhAdvigalitA kuraGgAkSI keyaM tilakayati lIlAvanabhuvam // 18 // (punaravalokya / ) uccakSupaJjaracakorakacaLamANa pUrNendusundaratarAnanacandrikeyam / devyAH kathaM parijanapramadAjanena nItaiva mandiramamandakutuhalAyAH // 19 / / (vicintya / ) etAH kAzcana nizcalAlakalatAzcintAtirekazrama svidyadgAlataTA yadambaratale bhrAmyanti vAmabhravaH / zrIcAlukyakulodvahe kalayati vyakSopacaryAmiha khastA kAcana liGgalaGghanavazAttadvedmi vidyAdharI // 20 // (sacamatkAram / ) satyasvapnaH sAMpratamamAtyaH / tenaivaMvidhena vyatikaraNa mAM prati bhartuzcakravartitvamabhihitamAsIt / tatparijanamukhena jAnIte nipuNA kathaMcana manAgdevI na sItA yathA vAraMvAramasau tathA narapateH saMdarzanIyA mayA / anyonyaM hRdaye tayoH sTahayato ve'tibhUmi gate paryAptaH kusumAyudhaH sa bhagavAnpArAvatArAya naH / / 21 / tadvanu / sAMpratameva lIlodyAne bhavanavalabhau ratnavAtAyaneSu ___ krIDAsaudhe tadanu madanodyAnazAlAsu bAlAm / 1. Adarzapustake 'saMvAha-' ityasya saMbAdha-' iti zodhanaM kRtamasti. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| . . indorgarbha ciramiva dhRtairaGgakaistAmanaGgasyAGgAvAptau punariva navAM siddhimAlekhayAmi // 22 // (nepathye / ) jayati vizrAmAvasaro devasya / saMprati anyonyaM lajjayeva pratiphalanamiSAtkuTimAntarvizantaH pAtAlaM bhUmipAlAH kisalayitazikhAH pANibandhaiH praNamya / gacchanti cchatrakhaNDastabakitakakubhazcitravAditrajaitra dhvAnAkRSTaprahRSTapracurapuravadhUvIkSyamANA gRhANi // 23 // api ca / paJcAstrasya trilokIhaThavijayamahArambhasaMbhAradIkSA- .. __mAcakSANA ivoccairjaghanajhaNajhaNanmekhalAcakravAlaiH / dhvastAmbhojaiH subhikSaM dizi dizi vizadairdarzayantyazca vakra zcandrANAM sAndralIlAtilakitagatayo nirgatA vArarAmAH // 24 // kiM c| vizrAnto murajadhvanirjaladharadhvAnAnukArI gatAH saMgItAGgaNatastaraGgitamukhajyotsnArasA lAsikAH / caNDaH kelizikhaNDinAM na viramatyadyApi nRtyotsava zcaJcaccaJcava eva kiM ca vicarantyantazcakorAGganAH // 25 // praNidhiH-yatpunardevo vizrAmamaNDapamalaMkRtavAMstannUnametaddarzanajanmA manmathAvega eva viviktasthAnasthitimupadizati / tadgatvA yathocitaM viracayAmi / (iti niSkrAntaH / ) / shuddhvisskmbhkH| (tataH pravizati rAjA vidUSakazca / ) rAjA-(sautsukyam / ) dhAtustanmukhavartanAphalahakaH zyAmAvadhUvallabha stallekhodyatatUlikAgragalitAstArAH sudhAvigruSaH / 1. 'kizalayitazikhApANi-' ityAdarzapAThaH. 2. 'chatraSaMDa-' ityAdarzapAThaH. 3. 'jjhaNajjhaNa-' ityAdarzapustakapAThaH. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 aGkaH] . karNasundarI / tallAvaNyarasaMsya zeSamamalA sA zAradI kaumudI * tanirmitimAnasUtramapi taccApaM manojanmanaH // 26 // api ca / / majantIva dRzaH kuraGgakadRzo lIlAvilAsormiSu bhrUlekhA sRjatIva vibhramazataiH kAmAya dAmAvalim / lAvaNyAmRtanirjharaH snapayatIvAGgAni kiM cAdhara stArAM siJcati padmarAgakiraNotsekairivaikAvalIm // 27 // api ca / trivalivalitalIlAlolaveNIkalApaM kimapi rasavibhUtestiryagAkekarAkSam / kalitakuTilakaNThaM darzanotkaNThayAsyA likhitamiva mamAntastanmukhaM manmathena // 28 // vidUSakaH-bho, kiM vi pucchAmi / (ka) rAjA-(tadavadhIraNena i) vidhatte niHsekaM sahajaramaNIyastaruNimA _ vapurvalI citraiH kavacayati lIlAkisalayaiH / vilAsavyApAraH kimapi kamalastho nayanayo... ranaGgaM tanvyaGgyAstribhuvanajigISU racayati // 29 // vidUSakaH-bho, kA esA lIlAvaNappavese piavaasseNa dihA |(kh) rAz2A- . dhyAnAnte vidhinA praNamya caraNau candrArdhamaulerahaM ___ kaizcijjapyapadaiH pradakSiNAyituM yAvatsamabhyudyataH / (ka) bhoH, kimapi pRcchaami| (kha) bhoH, kaiSA lIlAvanapraveze priyavayasyena dRSTA / 1 'api ca' ityAdarza nAsti. . Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| .. tAvatkAcidanaGgajaGgamapurIvAgre mnograahinnii| rambhAstambhamanoharoruyugalA bAlAbhavaccakSuSoH // 30 // svapno'sau kimutendrajAlamaparaM kiM vA kimapyadbhutaM __yatsA kAntitaraGgitAGgalatikA dRSTA kuraGgekSaNA / ullekhaH sa navIna eva sumateH kasyApi rUpe vidheH saMvAdo'pi na yasya paGkajazazijyotsnAmRNAlAdibhiH // 31 // vidUSakaH--bho, edassa ujANappadesassa kiM karIadu jattha aNatyo eriso samAvaDido / (ka) rAjA-mUrkha, . ... tadekaM devasya sTazatu madanasyAspadapadaM - latAstAstatratyAH stabakayatu caitraH pratidinam / asau dRSTA yatra kSaNamamalalAvaNyasarasI ____ jagannetrAcamyaM kimapi dadhatI kAntisalilam // 32 // vidUSakaH-bhaTTiNo saMdAvadAaNaM ti bhaNAmi / (kha) rAjA-sakhe, cAndrI vartinayanayugale jIvalokasya saikA sA sAmrAjye kusumadhanuSaH kIrtihetuH patAkA / tatprAptyAzAvivazamanasA kenacittapyate ce __ niHsaMbandhaM kathayatu bhavAnkastadIyo'parAdhaH // 33 // vidUSakaH-(choTikAM dattvA / ) jai evvaM atthi viveo tA kIsa Na virajIadi / (ga) rAjA-anabhijJo'si / kathyate / pazya / . rAgaH kasyacideti cetasi padaM yaH kAkatAlIyataH ___ kasyAMcinna vivekavArivisarai/to'pi niyAtyasau / (ka) bhoH, etasyodyAnapradezasya kiM kriyate yatrAnartha IdRzaH smaaptitH| (kha) bhartuH saMtApadAyakamiti bhaNAmi / (ga) yadyevamasti vivekastatkuto na virajyate / Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 aGkaH] . krnnsundrii| mAJjiSThAdapi so'nya eva kimapi sthairyAspadaM manmathe* nAvatyeva nijena bANazikhinA cittaikyamApAditaH // 34 // vidUSakaH-adha kiM ti devI dummaNAyanti vva maye lakkhidA / (ka) rAjA-zRNu nivedayAmi / / adyodyAne marakatamayIM vApikAmuttareNa . svapne dRSTA prakRtimadhurA mAdhavImaNDapAntaH / kApyeNAkSI ratiriva mayA viprayuktA smareNa smAraM smAraM kimapi dadhatI duHsahAM mohanidrAm // 35 // viduusskH-tdo| (kha) rAjA... amba tryambakapakSmalAkSi bhagavanvizvakavIra smara ___ smartavyA jananAntare'pi yuvayoH kAruNyalezAdaham / asmiJjanmani tAvadunmadasurastambaramAkatrimakrIDAmandagatiH sa sundaravapurno netramaitrIM gataH // 36 // evaM punaH punarudIrya, vidIryamANaM vajAgrabhinnamiva sA hRdayaM ddhaanaa| mohaM gatA kucataTe nayanAmbulezai rAsUtritatricaturAparahAralekhA // 37 // vidUSakaH-haddhI haddhI pamAdo / saMkaDe paDidA mahANubhAvA / tado / (ga). rAjA- .. atha kathamapi saMjJAM prApya dIrgha zvasantI kucaparisaranRtyattArahArAvalIkA / (ka) atha kimiti devI durmanAyamAneva mayA lakSitA / (kha) tataH / .... (ga) hA dhik hA dhik prmaadH| saMkaTe patitA mahAnubhAvA / ttH| Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / . . . vicakilavanagulme nUtanIbhUtavallI __valayanigalitA sA pAzabandhe pravRttA // 38 // vidUSakaH-(hastamudyamya / ) abbahmaNNaM abbahmaNNam / (ka) rAjA-vaidheya, svapnavidhirayam / vidUSakaH-tado / (kha) rAjA virama ramaNi prANatyAge dhRtA kimiti sTahA __nanu bhagavataH kaMdarpasya tvamucchasitAntaram / iti zazimukhImuktvA yAvadvibharmi paTAJcale . caTularaMzanA tUrNa tAvadgatA kvacideva sA // 39 // anantaramidaM jAtam / asti ca svapnadRSTajanasya saMvAdaH / tenna jAne kiM bhaviSyati / / vidUSakaH-kallANapiNaM evaM savvaM bhavaditti kiM aNNam / avi NNAdaM devIe / (ga) rAjA-atha kim / vidUSakaH-parukhakkharaM Alavia Na kiM pi aNNaM Aaridam / (gha) rAjAno kiMcitparuSAkSaraM nigaditaM no darzitaH saMbhramaH kAsAvityupahAsarbhitaruSA prazno'pi nAviSkRtaH / / niHzvAsaH parivRttya kiM tu zanakaiH zyAmIkRtaprajvala nAnAratnamayapradIpakiraNazreNivimuktastayA // 40 // (ka) abrahmaNyamabrahmaNyam / (kha) tataH / (ga) kalyANapizunametatsarvaM bhavatIti kimanyat / api jJAtaM devyA / (gha) paruSAkSaramAlapya na kimapyanyadAcaritam / 1. 'rasanA' ityAdarzapAThaH. 2. 'taM na' ityAdarzapAThaH. 3. 'parUkhaskharaM' ityAdarzapAThaH, Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 aGkaH] .. krnnsundrii| . vidUSakaH-esa jevva karAlA garalagaNThI / ahavA tujjha kiM jAdam / tuaM lulullarohiM bolehiM pAapaDaNehiM puNo pi appavasaM kresi| ahaM jevva ekko NinbhacchiAmi / edassa duhabahmaNassa evaM khu savvaM vilasidaM tti / (ka) rAjA-kathaM na jAtam / na yasmindAkSiNyaM pariNatamiyattvasya viSaye vikalpAdhiSThAnaM tadapi vihitaM prema sudRzaH / itaH zUnyaM cetaH smarakitavasaMcAracakitaM na jAnImo dhAtuH kimadhikaraNaH sUtraNavidhiH // 41 // . (nepathye / ) sukhAya kusumasamayasamArambho devasya / saMprati hi raktAzokaTThamANAM lasati kisalayazreNirArdrAparAdha preyaH zauNDIryapItadraviDavaravadhUcArubimbAdharazrIH / unmeSazcampakAnAmajaraThamaraThIgaNDapAlIvilAsaH karNATIhAsyalezAnvicakilamukulasphUrtayo vArtayanti // 42 // kAnte nUtanacUtamaJjaridhanurdaNDe'dhunA saMdadha skaMdarpaH kalakaNThapaJcamaravabrahmAstramavyAhatam / doyugmaM valayIkaroti yugapatkartuM trilokopari svAmAjJAM rativakrapatrazabalaM maurvIkiNAGkAGkitam // 43 // . vidUSakaH-(anyataH) kAverINAlierItaralaNaniuNA NammadANammaArA ___ kaJcIe cumbaNaddA tumulidamuralAlolakallolamAlA / (ka) evaiva karAlA garalagranthiH / athavA tava kiM jAtam / tvaM ma. dhurairvacanaiH pAdapatanaiH punarapyAtmavazAM kariSyasi / ahamevaiko nirbhatrye / etasya duSTabrAhmaNasyaitatkhalu sarvaM vilasitamiti / 1. vidUSakaH' ityAdarzapustake nAsti. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| . ede godAvarIe lahariparicidA diNNasippAkaDappA . .. kaMdappoddIvaNecchAgahidaviharaNA dAhiNA enti vAA ||44||(k) rAjAkvacidaviSaye sA sAraGgItaraGgitalocanA hRdi kavacitaH paJceSumeM vikuJcitakArmukaH / ayamapi bata prAptaztAGkurAkulakokilA kalaravajayodghoSaH kAlaH kimatra samIhitam // 45 // (sanirvedotkaNTham / ) AvAsaH kilakiJcitasya dayitA pArzve vilAsAlasA karNe kokilakAminIkalaravaH smero latAmaNDapaH / goSThI satkavibhiH samaM katipayairmugdhAH sudhAMzoH karAH keSAMcitsukhayanti cAtra hRdayaM caitre vicitrotsave // 16 // saMprati kurvanti kokilakalopahatiM latAsu rundhanti vAsabhavaneSu samIramArgAn / kiM tanna yadvirahiNInivahasya sakhyaH sAvajJamAkulatayA kalayantyajastram // 47 // (vicintya / ) tatkvAyamAtmA vinodayitavyaH / vidUSakaH-bho vaassa, ahiNavamahurasataraGgidalalidaladAliGgidakusumahasidataruNatarumaNDalaM kuNDalidakodaNDacaNDappahArapaDumaaNasuhaDapa ____-__............... (ka) kAverInAlikerItaralananipuNA narmadAnarmakArAH kAzyAzcumbanAdrIstumulitamuralAlolakallolamAlAH / ete godAvaryA lahariparicitA dattasiprAkaTaprAH kaMdarpoddIpanecchAgRhItaviharaNA dakSiNA Agacchanti vAtAH // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 aGkaH] . krnnsundrii| jjalijantasahaAraGkurasilImuhaM rajantakaNThakalaaNThacArupaJcamassaramahurijantaM maaNujANaM pekkhanto NivvuI uvvahissadi bhavaM / (ka) rAjA-sahRdayo me vayasyaH / yatkokilAkalaravaM kalayatyanaGga cUtAGkuraM dhanuSi yadvijayAstrahetoH / yacca smitaM sumanasAM sa samitprapaJco jIvAtave virahapAvakaDambarasya // 48 // vidUSakaH-bho, etya kahiM pi bhavissadi devvavaseNa dasaNagoare sA tellokkasundarIti bhaNAmi / (kha) rAjA-evamastu / upadiza panthAnam / vidUSakaH-ido sevAgadaNarindasahassasaMkiNNaM vilAsasaMciatellokasundarajaNaM atthANaGgaNaM pariharia caukiAe khiDikkiAdo raaNadu. AriAe NIsarIa kahiM pi edu bhavaM / (ga) (iti parikrAmataH / ) vidUSakaH-idaM taM koilapaDhijantacArupaJcamAbhihANamaaNamantasaMmohanamaDhaM saMtatahANaM vasantasuhaDassa / tA pavisadu piavaasso / (gha) (iti tathA kurutaH / ) (ka) bho vayasya, abhinavamadhurasataraGgitalalitalatAliGgitakusamahasitataruNatarumaNDalaM kuNDalitakodaNDacaNDaprahArapaTumadanasubhaTatIkSNIkriyamANasahakArAGkarazilImukhaM rajyatkaNThakalakaNThacArupaJcamasvaramukharIkriyamANaM madanoghAnaM pazyannirvRtimudvakSyati bhavAn / ..'(kha) bhoH, atra kutrApi bhaviSyati daivavazena darzanagocare sA trailokyasundarIti bhaNAmi / (ga) itaH sevAgatanarendrasahasrasaMkIrNaM vilAsasaMcitatrailokyasundarajanamAsthAnAGgaNaM parihRtya catuSkikAyAH gavAkSAdratnadvArikAyA niHsRtya kutrApyetu bhavAn / (gha) idaM tatkokilapaThyamAnacArupaJcamAbhidhAnamadanamantrasaMmohanamaThaM(?) saMtatAsthAnaM vasantasubhaTasya / tatpravizatu priyavayasyaH / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| vidUSakaH-piavaassa, pekkha / lADItaNDavakelikhinnacalaNacchAAlavaM pallavaM kaGkelI paaDedi pADalitarU jAdo pasUNazcido / edaM kuGkumasikkakIraramaNIgaNDappahaM camparka kampAvei vioiNIo baulo phulchehi sallehi~ va // 49 // (ka) (iti saMskRtamAzritya / ) kurvANAH prANanAthe praNayakaliruSaM jarjarAM gurjarINAM mindAnAH sAndramAnagrahapaTimamadaM medapATAGganAnAm / unmIlanmAlavastrIvadanaparimalagrAhiNo hUNarAmA kAmArambhazramAmbhaHkaNaharaNarasollAsino vAnti vAtAH / / 50 // rAjA-(sopahAsam / ) aho varNanAkramaH / (iti niHzvasya samantAdavalokya ca / ) lIlodyAne calakisalayAH zAkhinaH khelalolA zliSyadruGgAvalivalayitA bhAnti yAvanta ete / kopAvezAdvalayitadhanurbaddhagodhAmulitra stAvadbhyo'pi tribhuvanajayI dhAvatIvAsamAstraH // 51 // ehi / tasyAstaraGgazAlAyA abhyantare kSaNamupavizAvaH / (tathA kurutaH / ) (ka) priyavayasya, pazya / lATItANDavakelikhinnacaraNacchAyAlavaM pallavaM ___ kaGkeliH prakaTayati pATalitarurjAtaH prasUnAJcitaH / etatkuGkamasiktakIraramaNIgaNDaprabhaM camparka kampayati viyoginIrbakulaH puSpaiH zalyairiva // 1. Adarzapustake'sminmandAkrAntAvRtte 'zliSyadRGgAvalIbhirvalayitalatikA bhAnti yAvanta ete' iti dvitIyaH pAdaH sragdharAnibaddhaH zodhakena sthApitaH. AdarzapAThastu na jJAtuM zakyate. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 aGkaH] . krnnsundrii| vidaSakaH-(bhittimavalokya sacamatkAram / ) ae, kA esA paJcAeso udhvasIpamuhANaM accharANaM savvaGgalaDahA AlihidA / (ka) rAjA-(avalokyotthAya ca / ) etattadeva sitadevataruprasUna saubhAgyamaGgakamanaGgavilAsavezma / jaitraH sa eva ca vilocanayovilAsaH saivendusundaramukhI likhiteyamAste // 52 // api ca / saivonmajatkanakakalazaprekSaNIyastanazrI tirlokatrayavijayinI rAjadhAnI smarasya / etaccakSustadapi vidalatketakIpatramitraM ____ chAyA seyaM niyatamadhare vidrumotsekamudrA // 13 // vidUSakaH-bho, esA citte keNa vilihidA / (kha) : rAjA-mama tAvanmakaraketunA / iha tu na jAne / vidUSakaH-bho, bhaNAmi kiM pi jai me vaaNaM karesi / (ga) - rAjA-kiM na kathayasi / vidUSakaH-osarIyadu imAdo taraGgasAlAdo turidam / kadApi devI etya Aacchedi / (gha) rAjA-kupitA kathamAgacchati saubhAgyAbhimAnakhaNDanAnupravezAt / (ka) aye, kaiSA pratyAdeza urvazIpramukhANAmapsarasAM srvaangglttbhaalikhitaa| . (kha) bhoH, eSA citre kena vilikhitA / .. (ga) bhoH, bhaNAmi kimapi yadi me vacanaM karoSi / (gha) apastriyatAmasyAstaraGgazAlAyAstvaritam / kadApi devyatrAgacchati / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / (tataH pravizati hAralatayA saha devI / ) devI-hAralade, tA kaAparAdhaM pekkhia ehiM saaM aNusarantI ajautteNa kerisI bhaNiAmi / (ka) hAralatA-bhaTTiNi, mahAnubhAva tti kiM aNNam / (kha) devI-jadi diDiA parusattaNamuvvahAmi, ajautto AasIadi / aNucidakAriNI bhavAmi / (ga) hAralatA-devIe viNA aNNo ko edaM mantedi / viNA maaGkalehaM kudo jolAe bisaro / (gha) devI-avi jANAsi kiM uddisia ajautteNa siviNae palavidam / (Ga) hAralatA-tujjhavasekkajIvidassa Natthi aNNA vANI / evaMvidhA jevva siviNaA [a] vippalambhakA honti / Na. kiM pi AsaGkaNijjam / (ca). (iti parikrAmataH / ) devI-kaNNasundarI ajauttassa daMsaNagoaraM gadA / (cha) hAralatA-ravikiraNANaM vi agamme tti kadhaM edam / (puro'valokya / ) eso taraGgasAlAe bhaTTA vaTTadi / tA upasappIadi / (ja) (ka) hAralate, tatkRtAparAdhaM prekSyAdhunA svayamanusaranyAryaputreNa kIdRzI bhaNye / (kha) bhaTTini, mahAnubhAveti kimanyat / / (ga) yadi diSTayA paruSatvamudhAmi, Aryaputra AyAsyate / anucitakAriNI bhavAmi / (gha) devyA vinAnyaH ka etanmantrayate / vinA mRgAGkalekhAM kuto jyosnAyA visaraH / (Ga) api jAnAsi kimuddizyAryaputreNa svapne pralapitam / (ca) tvadvazaikajIvitasya nAstyanyA vANI / evaMvidhA eva svapnA [ca] vipralambhakA bhavanti / na kimapyAzaGkanIyam / (cha) karNasundaryAryaputrasya darzanagocaraM gatA / (ja) ravikiraNAnAmapyagamyeti kathametat / eSa taraGgazAlAyAM bhartA vatate / tadupasarmyate / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 aGkaH] . karNasundarI / devI-kiM pi suNantIo upasappama / (ka) rAjA-(baddhAJjaliH / ) AyAsaH kimayaM tathaiva dhanuSo deva smara svIkRta stvatpatrivyayapAtramatra katamaH kAtyAyanIkAmukaH / etAM lokavilakSaNena vidhinA kenApi yenAsiSI(?) yAyAM(?) citragatAmapi priyatamAM saMjIvya saMprApaya // 54 // devI-kassa kade ajautto evaM mantedi / (kha) hAralatA-kassa aNNassa / bhodiM jevva kuvidaM jANia cittapaDibimbeNa appANaM viNodedi bhaTTA / tA upasappIadu / (ga) . (tathA vidhattaH / ) devI-jedu ajautto / (gha) hAralatA-jedu jedu bhaTTA / (Ga) devI-(savinayam / ) mae evva tadA kiM pi khalidaM ti ajautteNa Na aNNadhA bhaNidavvam / (ca) . : rAjAtrijagati bhavatI paraM mamaikA dizati mudaM kumudasya kaumudIva / prabhurasi kuruSe ruSaM kadAcidgajasi kadApi yathAruci prasAdam // 55 // vidUSakaH-mahANubhAvA devI jA evvaM paticchattaNaM dhAredi / (cha) (ka) kimapi zRNvatya upasarpAvaH / . (kha) kasya kRte Aryaputra evaM mantrayate / (ga) kasyAnyasya / bhavatImeva kupitAM jJAtvA citrapratibimbenAtmAnaM vinodayati bhartA / tadupasarpyatAm / (gha) jayatu AryaputraH / (Ga) jayatu jayatu bhartA / (ca) mayaiva tadA kimApa skhalitamityAryaputreNa nAnyathA bhaNitavyam / (cha) mahAnubhAvA devI yaivaM patyanukUlatvaM dhArayati / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / . . devI-(citramavalokyApavArya c|) hAralade, pekkha / kaNNasundAra jevva Alihia appANaaM viNodedi / tumaM tu mama Na pattijasi / ahaM jevva avimissakAriNitti kiM bhaNIadi / (ka) .. hAralatA tathaiva / devI-(prakAzam / ) ajautta, idaM NaaNaviNodaNaM mae Agadua vinivahidaM jevva / saMpadaM pekkhidavvam / (iti sAvegamuttiSThati / ) (kha) rAjA-alamanyathA saMbhAvitena / (iti vArayati / ) - (devyAkSipya hAralatayA saha niSkrAntA / ) rAjA-ehi tAvat / devIprasAdanAya prayatAvahe / (iti niSkrAntAH sarve / ) iti prthmo'ngkH| dvitIyo'GkaH / (tataH pravizati suptotthito vidUSakaH / ) vidUSakaH-(aGgulIbhyAmakSiNI mRjan / ) ajja piavaasseNa diggharosaM devi pasAdia me kiM pi samAdiTTham / tadAdidvatthadUNo manihAruNeNa aruNasArahimaNDaleNa sAndaanteNa raaNiM jagAviohmi / Na sakkaNomi saaNijjAdo NiddAe balAmoDimIlijantadiTTI udvidum / piavaassacalaNavaDaNasaMtuhadevIpasAdaladdhehiM modaehiM puTThabhuimu cihadi me uaram / NihuaM avavaraaantare suvAmi / (smRtimabhitoya / ) ahavA kahaM suvIadi / jaM piavaasseNa tIe vijAharakaNNaAe pauttiM jANi, kiM sA vi vaassasANurAA Na vetti ANattari / tA jAva gadua kAe vi anteuravilAsiNIe saAsAdo aNNApadeseNa jANissam / kahaM uvalataraGgA taraGgavadittiNAmaheA ido jevva Aacchadi / bhodu / edAe (ka) hAralate, pazya / karNasundarImevAlikhyAtmAnaM vinodayati / tvaM tu mama na pratyayase / ahamevAvimRzyakAriNIti kiM bhaNyate / (kha) Aryaputra, etannayanavinodanaM mayAgaya vinivartitameva / sAMprataM prekSitavyam / Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 aGkaH] . karNasundarI / jevva muhAdo jANissam / (punaravalokya / ) meM pekkhia edAe kiM pi apa. cchaadidm| (nirUpya saziraHkampam / ) asthi etya vaDe jakkho / bhodu / saMbhAvia jANAmi / (iti tathA karoti / ) (ka) (tataH pravizati taraGgavatI / ) - taraGgavatI-(aprato'valokya / ) esa duhavaDU pekkhissadi edaM sisirovaAram / tA aNNado gacchAmi / (iti tathA gacchati / ) (kha) vidUSakaH-(satvaramupasRtya / ) bhodi, kIsa aNNado gacchIadi / ahaM tuha sasilehAe via maggaM paloemi / tumaM rAhuM va maM palihalasi / kiM NNedam / (ga) taraGgavatI-ajja, kajantarapajjAulahiaatteNa Na lakkhidosi / pasIdadu bhavaM / (gha) (ka) adya priyavayasyena dIrgharoSAM devI prasAdya me kimapi ' samAdiSTam / tadAdiSTArthadUno maJjiSThAruNenAruNasArathimaNDalena sAndrAyamANena rajani jAgarito'smi / na zaknomi zayanIyAnnidrayA haThAnmIladRSTirutthAtum / priyavayasyacaraNapatanasaMtuSTadevIprasAdalabdhairmodakaiH puSTabhUyiSThaM tiSThati me udaram / nibhRtamapavarakAntare khapimi / athavA kathaM supyate / yatpriyavayasyena tasyA vidyAdharakanyakAyAH pravRtti jJAtuM kiM sApi vayasyasAnurAgA na veyAjJapto'smi / tadyAvadgatvA kasyA apyantaHpuravilAsinyAH sakAzAdanyApadezena jJAsyAmi / kathamutpalataraGgA taraGgavatItinAmadheyA ita evAgacchati / bhavatu / asyA eva mukhAjjJAsyAmi / mAM prekSyatayA kimapyapacchAditam / astyatra vaTe ykssH| bhavatu / saMbhAvya jAnAmi / * (kha) eSa duSTabaTuH prekSiSyata etacchiziropacAram / tadanyato gacchAmi / (ga) bhavati, kuto'nyato gamyate / ahaM tava zazilekhAyA iva mArga pralokayAmi / tvaM rAhumiva mAM pariharasi / kiM nvetat / (gha) Arya, kAryAntaraparyAkulahRdayatvena na lakSito'si / prasIdatu bhavAn / 1. etAvatparyantamasminvidUSakavAkye'pyatyasphuTaM prAkRtamasti. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / .. vidUSakaH-aha keNa vAvAreNa tattabhodI kaNNasundarI vadi / (ka) taraGgavatI-NiavAvAre vva sA piashii| (kha) vidUSakaH-ko uNa NiavAvAro / (ga) taraGgavatI-devIe saAse sikkhadi lakkhaNANAmaNusIliNAni, amaaNAo bahuvihAo lIlAo vi / (gha) vidUSakaH-(vihasya / ) avaro ko vi vAvAro ti suNIadi / (U) taraGgavatI-(sAzaGkam / ) ka itti Nivededu bhavaM / (ca) / vidUSakaH-jattha edANaM viNioo / (ityasyA aMzukAntarAtkadalIpatrANi mRNAlikAzca lIlayA gRhNAti / ) (cha) / taraGgikA-anja, Na kiM pi saGkidavvam / edehiM mama kiM pi kajaM atthi / (ja) vidUSakaH-avissAsiNi, alaM avalAveNa / NaNu piavaasseNa pauttiM jANiduM pesidomi / tA ujjuaM kahesu / (jha) taraGgavatI-ajja, rakkhidavvaM rahassam / (ba) (ka) atha kena vyApAreNa tatrabhavatI karNasundarI vartate / (kha) nijavyApAraiva sA priyasakhI / , (ga) kaH punarnijavyApAraH / (gha) devyAH sakAze zikSate lakSaNAnAmanuzIlanAni, amadanA bahuvidhA lIlA api / (Ga) aparaH ko'pi vyApAra iti zrUyate / (ca) ka iti nivedayatu bhavAn / (cha) yatraiteSAM viniyogaH / (ja) Arya, na kimapi zaGkitavyam / etairmama kimapi kAryamasti / (jha) avizvAsini, alamapalApena / nanu priyavayasyena pravRttiM jJAtuM preSito'smi / tadRjukaM kathaya / (a) Arya, rakSitavyaM rahasyam / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 aGkaH] . krnnsundrii| (iti saMskRtamAzritya / ) yattArAramaNo'pi ni:tipadaM nAsyAzcalaccakSuSo yadgAtraM zatapatrapatrazayane'pyutphAlamuddellati / zItaM yacca kucasthalImalayajaM dhUlIkadambAyate __ kiM vAnyattadanaGgamaGgalamayI bhaGgI kuraGgIdRzaH // 1 // (ityuktvApasarati / ) vidaSakaH-(saparitoSam / ) bhodi, saNioaM asuNNaM karesu / ahaM pi piavaassaM vaDAvemi / (ka) (iti niSkrAntau / ) pravezakaH / (tataH pravizati sotkaNTho rAjA vidUSakazca / ) rAjAdhUmazyAmaliteva tApanavazAccAmIkarasya cchavi candro mukta iva zriyA kisalayA nirdhItarAgA iva / niHsAreva dhanurlatA ratipateH supteva vizvaprabhA . tasyAH kiM ca puro vibhAnti kadalIstambhAH sadammA iva // 2 // api ca / mugdhAkSyAH kati nendavaH samuditA vakre sphuratkAntayo vizrAntiH kiyatAM na locanayuge nIlAmbujAnAM zriyaH / niSpannaH kiyatA na vidrumarucAM sAreNa bimbAdharaH pItAzcArubhiraGgakaizca kati na snigdhA madhUkatviSaH // 3 // (anusaMdhAya / ) sphurallIlAmAlaM kimapi rasayogAnmRgadRzaH kSaNaM dIrghApAGgapraNayi yadabhUnnetrayugalam / aho hRjanmAntaH sphurati bata me zalyamiva ta dyadAvege mohaH paramayamavizrAmaviSayaH // 4 // (ka) bhavati, svaniyogamazUnyaM kuru / ahamapi priyavayasya vardhayAmi / - 4 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 22 kAvyamAlA / .. ... aho, kimapi kamanIye vayasi vartate sumadhyamA / tathA hi| AbhogaH kRta eva kiM tu na gatistyaktA kucAbhyAM dvayI . bhrUlAsyairavakIrNameva militaM no kiM tu samyagdRzoH / ... lIlAbhiH parirabdhameva gamanaM tanvyA nitambodgama prAgbhAreNa na kiM tu mantharapadanyAsastadA sUtritaH // 5 // sakhe, api satyaM taraGgavatyA vacaH / . vidUSakaH-ede kkhu maaNamaatihAvippaladdhA kAmiNo ummattA maha paDihAnti / jaM paJcakkhe vi vippadivattiM kuNanti / jadi savvadhA Na pattijjasi tA akaraNijaM pi karomi / bahmaNIe calaNehiM savAmi / (ka) rAjA-hRdaya, diSTayA vardhase / yasyAM raktaM kila kalayasi klAntimatyarthamevaM nUnaM vRntAdiva sarasija majjadantarhimAmbhaH / kRtvA sadyaH zravaNayugale lolatATaGkariktaM sApi svairaM vizikhakhuralI kalpitA manmathena // 6 // ('sphurallIlA-' ityAdi paThati / ) vidUSakaH-(vihasya / ) bho, kiM pi pucchAmi / (kha) rAjA-kiM na pRcchasi / vidUSakaH-siNiddha muddhapahAuDaNamaNullasaNamaNoharaM harasupphullakavolamaNDalaM saMmuhapaloidaM avagaNia kaNNantikagAmiNi vaqa jevva diDiM kuvidANaM via kAmiNINaM kAmiNo kIsa pasaMsanti / (ga) (ka) ete khalu madanamRgatRSNAvipralabdhAH kAmina unmattA mama pratibhAnti / yatpratyakSe'pi vipratipattiM kurvanti / yadi sarvathA na pratyayase tadakaraNIyamapi karomi / brAhmaNyAzcaraNAbhyAM zapAmi / (kha) bhoH, kimapi pRcchAmi / (ga) snigdhamugdha........... manoharaM harSotphullakapolamaNDalaM saMmukhapralokitamavagaNayya karNAntikagAminI vakrAmeva dRSTiM kupitAnAmiva kAminInAM kAminaH kutaH prazaMsanti / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 aGkaH] .. krnnsundrii| rAjA-avidagdho'si / pazya / dIrghApAGgataraGgitena vigalannIraM vilolekSaNA __ yatpazyantyavataMsanAlanalinacchAyAmuSA cakSuSA / tulyaM vAdhikamanyadeva madanasyAstraM trilokIjayi vyApAro'sya na yatra tatra kimapi premNo hi tallakSaNam // 7 // vidUSakaH-bho, aNNaM bhaNAmi / jAe kAraNAdo mahanteNa duHkheNa saalaM jevva jAmiNi devI abbhatthidA sA kiM tti puNo vi aNusaMdhIadi / jadi tIe kajaM tA ki tti devI pIDantI aNuNIadi / aha devIe kajaM tA kitti sA aNusaMdhIadi tti / (ka) rAjA-ayi sakhe, shRnnu| janimupagatA vizvaprakhyAtanAmni kule punaH ___ praNayavizadA devI moktuM mayA na hi pAryate / kathamavitathazlAghyairaGgairasAvapi mucyatAM racitakavacaH paMkSe yasyAH sthitaH kusumAyudhaH // 8 // tatkathamayaM virahadAho mayA gamayitavyaH / vidUSakaH-savvadhA piavaasso asuhido tti karuNaM uppAia satthivAaNapuvvaaM aNuNIa sA samappIadu tti devi pucchemi / (kha) rAjA-mUrkha, . naivaM kathaMcana kRtAnunayApi devI ... manyeta manyukaluSA mayi kevalaM syAt / __ (ka) bhoH, anyadbhaNAmi / yasyAH kAraNAnmahatA duHkhena sakalAmeva yAminI devyabhyarthitA sA kimiti punarapyanusaMdhIyate / yadi tayA kArya tatkimiti devI pIDyamAnAnunIyate / atha devyA kArya tatkimiti sAnusaMdhIyata iti / (kha) sarvathA priyavayasyo'sukhita iti karuNAmutpAdya svastivAyanapUrvakamanunIya sA samarmyatAmiti devIM pRcchAmi / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| sthAtuM suzakyamanale patituM kRpANa dhArAsu vA na tu janaM dayitaM vimoktum // 9 // .. tatkvAyamAtmA vinodayitavyaH / vidUSakaH-bho, tattha jevva ujjANe gacchIadu / tattha taraGgasAlabbhantare cittagadaM paloanto suhaM pAvihisi / (ka) rAjA-sakhe, yuktamuktam / tadupadiza panthAnam / vidUSakaH-ido ido / (iti parikrAmati / ) esA taraGgasAlA alaMkaroadu / (kha) - (ubhau tathA kurutaH / ) / vidaSakaH-(sarvato'valokya / ) bho, kahiM sA sAmalaGgI aNaGgadevadA AlihidA / aha vA ahaM cammacakkhU Na pekkhAmi / (ga) raajaa-(niHshvsy|) kathamutproJchitaM tadanaGgazastram / aho nirdayA devii| siddhakSetramivAGganAkulagurolAvaNyasAroccaya zrIsaMketa iva trilokanayanaprIteribaiko nidhiH / dhAtuzcandrasahastrasaMgraha iva draSTuM tadeNIdRzo vakaM citraniviSTamapyasulabhaM ko'yaM viruddho vidhiH // 10 // (vicintya / ) vidvAMstato likhitumindumukhI vidagdhaH ___ko'nyo vinA kusumacApamanalpazilpaH / nUnaM tadA tadanubandhibhirindrajAla ___ munmIlitaM kimapi me purato vikalpaiH // 11 // (iti zokaM nATayati / ) (ka) bhoH, tatraivodyAne gamyatAm / tatra taraGgazAlAbhyantare citragatAM pralokayansukhaM prApsyasi / (kha) ita itaH / eSA taraGgazAlAlaMkriyatAm / (ga) bhoH, kutra sA zyAmalAGgayanaGgadevatAlikhitA / atha vAhaM carmacakSurna pazyAmi / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 aGkaH) krnnsundrii| vidUSakaH-bho, kiM ettha suNNadeule / ehi / lIlAvaNabbhantare paribbhamAmo / kadA vi kathaM vi kusumAo ucciNantI ladAo siJcantI vA sarasIjalammi hrANavidhiM karantI vA sA huvissadi / (ka) rAjA-kuta evaMvidhA bhAgyasaMpadaH / tathApi pazcAttApavyapanayanAya tadapi vidhIyatAm / / __ (iti tathA kurutaH / ) vidUSakaH- (agrato vilokya / ) pekkha kelikamaliNIsaNummi / vicchoDanto NiamuhagadaM cakkavAANa cakkaM dento NihArasamasamaye savvado paGkaANam / (aprato'valokya / ) tAraM tIrapphuridakiraNo loaNAnandavallI-- kando cando racaadi jale majjaNummajjaNAI // 12 // (na) rAjA-(vilokya / ) paraM maitrIpAtraM tribhuvanajigISoH smRtibhuvaH sa evAyaM yUnAmavinayakathonmudraNaguruH / (vicintya / ) * gataH kiM vA daivAta bata kalaMko'sya niyataM . sudhAmugdhairdhItaH kamalasarasIvIcinicayaiH // 13 // (sotprekSam / ) tasyAH kuraGgakadRzo yugapanmukhena doSAkarazca kamalAni ca nirjitAni / (ka) bhoH, kimatra zUnyadevakule / ehi / lIlAvanAbhyantare paribhramAvaH / kadApi kathamapi kusumAnyuccinvatI latAH siJcantI vA sarasIjale snAna- . vidhiM kurvatI vA sA bhaviSyati / (kha) pazya kelikamalinI........ / viyojayannijamukhagataM cakravAkANAM cakraM ___ dadannidrArasamasamaye sarvataH paGkajAnAm / tAraM tIrasphuritakiraNo locanAnandavallI kandazcandro racayati jale majjanonmajjanAni // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| etAni zAzvatikamapyapahAya vairaM svairaM tadatra racayanti vidheyacintAm // 14 // . vidUSakaH-- rohiNivaaNAliGgaNaNibbharasaMkantaparimaluggAram / Na muanti kumuabandhavabimbaM parilambiA bhamarA // 15 // (ka) rAjA-(nipuNaM nirUpya / saharSam / ) sakhe nAyaM khelastilakayati candraH kumudinI___ madaH kaMdajJAsphuraNaguruvakaM mRgadRzaH / kulaM rolambAnAmidamapi na lagnaM parimalA - dayaM veNIdaNDaH zikhina iva barhastaralitaH // 16 // api ca / AbhAtyamartyatarupatrasagotrapANiH seyaM mRgAGkavadanA madanAstramatra ] . hetoH kuto'pi kamalA kamalAntarAlA nirgatya saMyamavatI payasi sthiteva // 17 // vidUSakaH--(sakautukam / ) Na varakabarI goraGgIe. taraGgidavibbhamA' bhamaraNivaho AmodANaM sasimmi Na saMgado / avi kamalinIsaMkanteNaM vilAsahareNa sA kaNaakamalukiNNA jAdA muheNa jalantare // 18 // (kha) (ka) rohiNIvadanAliGgananirbharasaMkrAntaparimalodgAram / na muJcanti kumudabAndhavabimbaM parilambitA bhramarAH // (kha) na varakabarI gaurAGgayAstaraGgitavibhramA bhramaranivaha AmAdena zazini na saMgataH / api kamalinIsaMkrAntena vilAsadhareNa sA kanakakamalotkIrNA jAtA mukhena jalAntare. // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 aGkaH] krnnsundrii| rAjApuSpeSorabhiSekayogyamatha vA bhargAgnimanAtmanaH pratyujjIvanametadambujasaraH kambuprasannacchavi / yattvAneDitazItarazmikiraNasyandopamenAmunA lAvaNyAmRtanijhareNa sutanoryatpAtratAM nIyate // 19 // api ca / Azcarya phalitaM saroruhavane sthitvA cireNa zriyaH ___ kAntiH kAntisudhAdraveNa sutanoryAtA yadatrAdhunA / sAndrapremavazIkRtasya niyataM kaumodakIlakSmaNaH sApyaGge girijeva manmatharipoH kAmAstramutsrakSyati // 20 // vidUSakaH-vaNANilavellidavidrumakisalaasaricchapapphuridAharohI aGgulivivattaNamaNoharakarapallavA nAsaggalaggaavisakandodRsaloNalo- . aNA jAdA / (ka) rAjA. sphurati yadayaM dantajyotsnAvilAsadharo'dharaH karakisaliyo mudrAyogAdyaduccalitAGgulI / mukulanavidhiryannIlAbjadviSorapi cakSuSo stadiyamabalA dhyAyatyantaH kimapyadhidaivatam // 21 // vidUSakaH-(sakautukam / ) bho, kIsa esA suNNaM puNo puNo pANiM NIramajjhAdo Aahadi / (kha) rAjA-(dRSTvA / ) . sutanuranavalokayantyupAnte sthitamapi kAJcanakumbhamambupUrNam / kvacidapi gatamAnasA kareNa sTazati kucapratibimbamambumadhye // 22 // (ka) vanAnilavellitavidrumakisalayasadRkSaprasphuritAdharoSThI aGgulivivartanamanoharakarapallavA nAsAgralagnAvispaSTanIlotpalasalAvaNyalocanA jAtA / (kha) bhoH, kasmAdeSA zUnyaM punaH punaH pANiM nIramadhyAdAkarSati / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 kaavymaalaa| (saspRham / ) tAmbUlAvaraNojjhite vikasitaM rAgeNa bimbAdhare majatkajjalakAlikena kalitA kApi cchavizcakSuSA / zrIranyaiva niraGgarAgasubhage'pyaGge kuraGgIdRzo vizrAmyatvadhunA dhanurvijayate kaM nAma naiva smaraH // 23 // vidUSakaH-(vilokya / ) kahaM esA NivvattidapavvadIcaraNasussUsA imAdo kamalasarAdo NiggadA rahasi sahIe saha ladAgummantare pvitttthaa|(k) rAjAdhUpAMzukena zanakaiH parimRjyamAna- . veNIguNA praNayapUrvamupetya sakhyA / madhye madhudrumavanaM vanadevateva ___ tanvI vivakSuriva kiMcidihopaviSTA // 24 // (saharSam / ) sakhe, suvyaktAni virahacihnAni / tathA hi / dagdhAsannalatAvalIkisalayaH zvAsAnilAnAM cayo bASpAmbhaHnutirAlavAlakalanAyogyA tarUNAmadhaH / tApo nirmuditAbjinIdalacayaH ko'pyaGgakAnAM guru durvAkANDaviDambipANDimaghanaM kiM cAnanaM subhravaH // 25 // vidUSakaH-mulakkhidaM piavaasseNa / NIsAsAhiNavappahAravalidA kAmassa gRNaM sarA ................ / (kha) (ka) kathameSA nirvartitapArvatIcaraNazuzrUSAsmAtkamalasaraso nirgatA rahasi sakhyA saha latAgulmAntare praviSTA / (kha) sulakSitaM priyavayasyena / niHzvAsAbhinavaprahAravalitA kAmasya nUnaM sarA .................... / . 1. Adarzapustake'sya zlokasya pAdamAtramevAsti. .................... ................................ Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 aGkaH] . krnnsundrii| .................................................... .................................................... // 26 // rAjA-sakhe, asyaiva latAgahanasya pazcAtsthitvA zRNuvastAvadasyA vizrambhabhASitAni / __ (iti tathA kurutH|) .. (tataH pravizati yathAnirdiSTA nAyikA sakhI ca / ) (sakhI-kiM evvaM rodIadi / esA bhaavadI bhavANI paNadajaNavacchalA NicciaM tuha icchaM pUraissadi / (ka) nAyikAko jANAdi kadA huvissadi phalaM candaddhacUDAmaNi ppANesAcalaNappasAdataruNo bhattIa sittassa vi / mujjhantI maaNANalena bahalaM sAhaM hadAsA puNo dANiM jevva tahiM carAmi paramaM jaM jaM avatthantaram // 27 // avi a| - AsaNNo maalaJchaNo Na vaaNo duddheNa dhoevva sA dihI sAmalagoramukhalaDahaM taM tassa rUvaM pddu| jhANe jhatti jadhA paripphuradi me kaccAiNINo tadhA No jANe jadi jIvaissadi umA kaNNA vipaNNetti mAm ||28||(kh) (ka) kimevaM rudyate / eSA bhagavatI bhavAnI praNatajanavatsalA nizcitaM tavecchAM pUrayiSyati / (kha) ko jAnAti kadA bhaviSyati phalaM candrArdhacUDAmaNi__..prANezAcaraNaprasAdatarobhaktyA siktasyApi / muhyantI madanAnalena bahulaM sAhaM hatAzA puna ridAnImeva tatra carAmi paramaM yadyadavasthAntaram // Api c| Asanno mRgalAJchano na vadanaM dugdhena dhauteva sA - dRSTiH zyAmalagauramugdhalaTabhaM tattasya rUpaM paTu / 1. 'vA' ityAdarzapustakapAThaH. - Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| . ... sakhI--NaM tassi pi saMNado maaraddhao tti ki tti uttmiiadi| (ka) nAyikA-sahi, alaM AsAsaNasIladAe / (kha) / sakhI-NaM jo so tassa mahAbhAassa kade pacchAvaidumADhatto siloo Na kiM viraiadi / (ga) nAyikA--tumaM jevva sakkA siloajualaM karesu / maha mammaharasasaMkappavikappehiM antarijadi paNidhANadichI / (gha) sakhI-(nAticirAtsthitvA / ) sahi, avadhAresu / (saMskRtamAzritya ) (ka) nIrAgA mRgalAJchane mukhamapi svaM nekSate darpaNe khinnA kokilakUjitAdapi giraM nonmudrayatyAtmanaH / citraM duHsahadAhadAyini dhRtadveSApi puSpAyudhe mugdhAkSI subhaga tvayi pratipadaM premAdhikaM puSyati // 29 // api ca / proteti pratibimbiteti ghaTitetyAsthAnazAlAmaNi stambhanyastabharAmapi priyasakhIvargo na jAnAti tAm / aGgenotpulakena kiM tu suciraM gItaM kuraGgIva sA tanvaGgI taba zRNvatI nayanarambhobhirunnIyate // 30 // dhyAne jhaTiti yathA parisphurati me kAtyAyanyAstathA no jAne yadi jIvayiSyatyumA kanyA vipanneti mAm // (ka) nanu tasminnapi saMnaddho makaradhvaja iti kimityuttAmyate / (kha) sakhi, alamAzvAsanazIlatayA / (ga) nanu yaH sa tasya mahAbhAgasya kRte prastAvayitumArabdhaH zloko na kiM viracyate / (gha) tvameva zaktA zlokayugalaM kuruSva / mama manmatharasasaMkalpavikalpairantaryate praNidhAnadRSTiH / (Ga) sakhi, avadhAraya / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 aGkaH] . krnnsundrii| nAyikA-sakhi, sAhu viraidam / sarasakaittaNeNa parabhUmimArovido vippalambho / (ka) . rAjA--priye, antaraGgAsi kAvyopaniSadAm / nAyikA sahi, mae vi viraido saMdeso / (kha) sakhI-kIriso / gaNDUsehi savaNAiM rasadANeNa / (ga) nAyikAkiM cando taha candaNavva sisiro kiM vallaIpaJcamo __kaNNe vallahasaMgamo maNasijo kiM vA spkkhhido| dihI kiM kamalesu rajjadi maNaM kiM NAma me dakkhiNo ___ so vA dakkhiNamArudo jai tue majjhatthamAlambidam // 31 ||(gh) vidUSakaH-bho, ehiM pattijasi / (Ga) . (rAjA modate / ) sakhI-sahi, NiadasANivedaNagabbhaNibbharaM daDhaM upaladdho bhaTTA / (ca) nAyikA-evaM suNIa kiM paDipajaMdi / (cha) (ka) sakhi, sAdhu viracitam / sarasakavitvena parabhUmimAropito viprlmbhH| (kha) sakhi, mayApi viracitaH sNdeshH| (ga) kIdRzaH / gaNDUSaya zravaNe rasadAnena / (gha) kiM candrastathA candana iva ziziraH kiM vallakIpaJcamaH karNe vallabhasaMgamo manasijaH kiM vA sapakSasthitaH / dRSTiH kiM kamaleSu rajyati manAkiM nAma me dakSiNaH ___sa vA dakSiNamAruto yadi tvayA mAdhyasthyamAlambitam // (Ga) bhoH, adhunA prtyaayyse| (ca) sakhi, nijadazAnivedanagarbhanirbharaM dRDhamupAlabdho bhartA / (cha) evaM zrutvA kiM pratipadyate / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 32 kaavymaalaa| sakhI-ki aNNam / jaM jalarAsisutAe navarasataNhAuleNa kaNheNa / - sasihaNDamaNDaNeNa vi paDivaNNaM jaM ca gorIe // 32 // (ka) nAyikA-avi Na kahiM pi avahIrassadi sakhI / (kha) sakhI-(vihasya / ) tuhmArisIoM parihavavisaammi kahaM va vajanti / kijjau kahaM via phuDaM NiaDAhi~ suhAidaM dUre // 33 // (ga) nAyikA-(sotkalikaM saMskRtamAzritya / ) . jAne sakhi smarazikhijvalitA janasya ___ tasya vrajAmi nikaTaM paribhUya lajjAm / pazcAdyathAbhirucitaM vidadhAtu devI kiM duHsahaM virahapAvakato'pi vA syAt // 34 // vidUSakaH-bho, Na juttaM dANi paDibAlaNam / upasarIadu / (gha) rAjA-mUrkha, kiM taralo'si / .. sakhI-sAhi, kiM uttAvalAsi / tArisAiM. jevva tuha lakkhaNAI jehiM kiM Na saMbhAvIadi / (Ga) nAyikA-IrisAiM maha bhAadheAI jeNa mitsaMbhAvaNA / (iti saMskRtamAzritya / ) (ca) (ka) kimanyat / yajalarAzisutAyA navarasatRSNAkulena kRSNena / zazikhaNDamaNDanenApi pratipannaM yacca gauryA // (kha) api na kutrApyavadhIrayiSyati(?) sakhI / (ga) yuSmAdRzyaH paribhavaviSaye kathamiva vrajanti / kriyatAM kathamiva sphuTaM nigaDaiH sukhAyitaM dUre // (gha) bhoH, na yuktamidAnI pratipAlanam / upasriyatAm / (Ga) sakhi, kimAkulAsi / tAdRzAnyeva tava lakSaNAni yaiH kiM na saM. bhaavyte| (ca) IdRzAni mama bhAgadheyAni yairmRtyusaMbhAvanA / . Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 aGkaH] . krnnsundrii| gurvI dhuraM duramiyoganidhirmanobhU- rArUDhavAnaviSaye manaso'nubandhaH / bandhurna kazcidapi nighnatayA sthitizca hA nizcitaM maraNameva mameha jAtam // 35 // (iti mohamupagacchati / ) vidUSakaH-bho, pamAdo pamAdo / mae paDhamaM jevva AakkhidaM upasappIadu tti / (ka) - (rAjA saMbhramamupasarpati / ) sakhI-vijayatAm / vidUSakaH-abbahmaNNaM abbahmaNNam / (kha) sakhI-mahArAa, hattheSA phaMsIadu jeNa ceaNaM pAvedi / (ga) rAjA-(tathA kurvan / ) . vilolatvaM cakSuH sTazati mukulAvasthamapi ya__ hurakhidyanmadhyaM kucakalazayorucchvasiti yat / prasIdatyuddAmA yadapi vadanazrIH sapulakaM / . tadetasyAH saMjJA dhruvamabhimukhI pakSmaladRzaH // 36 // (punaravalokya / ) aho sarvAvasthAbhiravyavadhIyamAnaM rAmaNIyakamasyAH / tathA hi| bhrUlekhA vinivRttavRttaracanA muktAJcanodaJcana___ vyApArA kusumAstrakArmukalatAmuSyAH sagotrIkatA / mIlallIlamupaiti locanayugaM nidrAlunIlotpala___ spardhA zvAsakadarthito'pi bhajate bimbAdharaH svAM dhuram // 37 // vidUSakaH-bhodI mama piavaassahattheNa phaMsijjantI kahaM Na ce... aNaM paDivajadi / (gha) (ka) bhoH, pramAdaH pramAdaH / mayA prathamamevAkhyAtamupasRpyatAmiti / (kha). abrahmaNyamabrahmaNyam / (ga) mahArAja, hastena spRzyatAM yena cetanAM prApnoti / (gha) bhavatI mama priyavayasyahastena spRzyamAnA kathaM na cetanA pratipadyate / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 kaavymaalaa| rAjA-(sAnandamAtmagatam / ) magnaM mRgAGkasarasIva sudhAnidhAne ___ garbha niSaNNamiva paGkajakairavANAm / apyatra yantravinipIDitapArijAta- * niHsyandadhautamiva nirTatimeti cetaH // 38 // sakhI-sahi, edeNa hatthaphaMseNa Na ucchasasi tti aho de kaThiNattaNam / (ka) nAyikA-(kiMcitsamAzvasya / ) ammo, kiMtti rasAaNasittevva Nivvudi uvvahAmi / eso jiAaNo kaGkhido jaNo / (iti kiMcidRSTvA salajamAste / ) (kha) rAjAvada suvadane kiM vyAmohaH samAzvasihi drutaM praNayini jane kiM pratyAzAvirodhi viceSTitam / naya nayanayorAtithyaM mAM manobhavavAgurA. paricaratu mAM nIlAmbhojasrajaH kalayAnvitA // 39 // vidUSakaH- bhodi, kiM Na aliaNiddA viddAvIadi / piavaasso evvaM dINattaNaM daMsedi / (ga) sakhI- (sahAsam / ) kiMtti paDipattimUDhadA anggiikdetti| (enAM balAdA. nIya rAjAntikamupavezayati / ) (gha) (ka) sakhi, etena hastasparzena nocchRsisItyaho te kaThinatvam / (kha) aho, kimiti rasAyanasikteva nirvRtimudvahAmi / eSa jIvana kAGkito janaH / (ga) bhavati, kiM nAlIkanidrA vidrAvyate / priyavayasya evaM dInatvaM darzayati / (gha) kimiti pratipattimUDhatA aGgIkRteti / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 aGkaH] . krnnsundrii| nAyikA- (sakRtakakopam / ) avehi paDihAsazIle / (iti sAsUyamavalokayati / ) (ka) rAjAiyaM yadAlokayati trapAnatA dRzA navendIvaradAmadIrghayA / - tadanyadevAbhyadhika rasAyanAdavaimi puSpAyudhadehadohadam // 40 // (iti paTAzcale mRzan / ) nAyaM janaH kimu paricchadamadhyamAste __ yallajayA nanu tanUdari mudritAsi / AliGga mAM paricitAni cirAdbhavantu dehe harinti haricandanapallavAni // 41 // (ityAliGgitumicchati / ) - nAyikA-(svagatam / ) hiaa, maNorahANaM vi upari vahasi / (kha) sakhI-dijau edANaM viismbhgohii| (iti zanakaiH kiNcidpsrti|) (ga). vidUSakaH-bhodi, esA devI AgadA / (gha) - (sakhI sasaMbhramaM nivartate / nAyikA sabhayamuttiSThati / ) . . rAjA-(sazaGka disho'vloky|) mUrkha, kvAsau / vidUSakaH-bho, tattabhodi kaNNasundariM uddisia devI ujjANamalaMkareditti bhaNidaM / (Ga) rAjA--(agrato'valokya / ) kathaM satyamevAgatA devI / aho brahmavandhoramuSya phalitamamaGgalena / .(ka) apehi prihaasshiile| (kha) hRdaya, manorathAnAmapyupari vartase / (ga) diiytaametyovinmbhgosstthii| (gha) bhavati, eSA devyAgatA / (Ga) bhoH, tatrabhavatI karNasundarImuddizya devyudyAnamalaMkarotIti bhaNitam / 1. 'sAstramavalokayati' ityAdarzapustakapAThaH. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| nAyikA-(vilokya / Atmagatam / ) aNabbhae idaM vajapaDaNaM pekkhidam / (ka) sakhI-mahArAa, sumaridavvo aaM jaNo / saMpadaM aNNado gacchama / (kha) vidUSakaH-ajhe vi evvaM jevva karema / (ga) (nAyikA sakhyA saha niSkrAntA / ) rAjA-(niHzvasya / ) kathamapi divaH puJjIbhUya cyutAmiva kaumudI kumudasuhRdaH prApya prANAdhikAM vidhikAraNAt / aharaharaho prAptaM lIlArasormiSu majjatA kSaNamapi mayA na svAtantryaM kimatra vidhIyatAm // 42 // . (tataH pravizati devI hAralatA ca / ) hAralatA-kahaM bhaTTAvi iha jaiva / (gha) / devI-rAakajavirahe imassi kAle iha * jevva diNaM NiviNNo viNodai ajautto attANaaMtti / (Ga) rAjA-api vijJAto'haM devyA / vidUSakaH-tadhA kuviA vaasseNa aNuNIdA kadhaM vippadIvaM pasajjia aNusarissadi / (ca) (ka) anabhre idaM vajrapatanaM prekSitam / (kha) mahArAja, smartavyo'yaM janaH / sAMpratamanyato gacchAvaH / (ga) AvAmapyevameva kurvH| (gha) kathaM bhartApIhaiva / (Ga) rAjakAryavirahe'sminkAle ihaiva dinaM niviNNo vinodayatyAryaputra AtmAnamiti / . (ca) tathA kupitA vayasyenAnunItA kathaM vipratIpaM prasajjyAnusariSyati / 1. AdarzapustakasaMzodhakena hAralatAsthAne devI, devIsthAne ca hAralatA iti padaM zodhitamasti. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 aGkaH] . krnnsundrii| 37 rAjA-tadito'bhyantarameva vrajAvaH / (iti niSkrAntAH sarve / ) dvitIyo'GkaH / tRtiiyo'ngkH| (tataH pravizatazceTyo / ) ekA-sahi baulAvali, so Na hu bandhavo bhaNIadi jassi hiaammi via NIsaGkadAe Na rahassaM saMcArIadi / tA kahesu kIsa tuaM devIe vAse mantaantI Asi / (ka) vakulAvalI-sahi mandoari, Na atthi mama vIsAso / tuaM cAvalabhAveNa visumaria kassa pi purado kahissasi tti Na Avedemi / jadi kuppasi tA evaM NivedIadi / paraM mantabhedo rakkhidavvo / (kha) mandodarI-avissAsiNi, kahesu / (ga) bakulAvalI-sahi, bhaTTA vijAharakaNNAe aNurattacitto, paraM devIkAraNeNa kiM pi kA, Na sakkuNoditti savvagado pavAdo / kiM tu bhaTedAriAe kalahAanto avalAvaM karedi / ajja kkhu piantaakeNa ajjabAdarAaNeNa anteurasAlAe pacchAdo NihuaM huvia aja paose parikaliamaaNujjANae saMkedo gahido avaaM mantidaM Na vetti virahaleho aNiakare kado / devIe savvaM pi muNia ahaM bhaNidA anja mae kaNNasundarIrUeNa tue tIa sahIrUeNa gadua ajautto vaJcidavvo / tA edAe vattAe rakkhaNaM kadua uaaraNaM sajjIkaresutti / (gha) (ka) sakhi bakulAvali, sa na khalu bAndhavo bhaNyate yasminhRdaya iva niHzaGkatayA na rahasyaM sNcaaryte| tatkathaya kasmAttvaM devyA vAse mantrayantI aasiiH| (kha) sakhi mandodari, nAsti mama vizvAsaH / tvaM cApalabhAvena vismRtya kasyApi purataH kathayiSyasIti nAvedayAmi / yadi kupyasi tadevaM nivedyate / paraM mantrabhedo rakSitavyaH / (ga) avizvAsini, kathaya / (gha) sakhi, bhartA vidyAdharakanyAyAmanuraktacittaH, paraM devIkAraNena ki Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| __ mandodarI-aho, saMkaDe paDido mahArAo / (ityaprato'valokya / ) eso bhaTTA lacchIsaNAho NUNaM ettha ramaNapagIvaetaMva jeva paDipAlaanto ciDhadi / tA ehi gacchAmo / jAva ahme pekkhia Na kiM pi uppissadi / (ka) (iti niSkrAnte / ) prveshkH| (tataH pravizati yathAnirdiSTo raajaa|) rAjA na svecchAgatayo'pi sAcivalanAvaicitryazUnyA dRzo ___nAdhautAdharakAnti saMstutajanAlApe'pi lIlAsmitam / vAcAM vismaraNe'pi na vyavahitA vicchittisaMkrAntaya stAtparya madanena darzitamaho vaidagdhyadIkSAvidhau // 1 // api ca / tadvakreNa viluptakAntimahimA varNojjhitaH zarvarI mabrahmaNyamiva prasAritakaraH kRtsnAM vidhatte vidhuH / apyAviSkRtapatramutpalavanaM tallocanendIvara cchAyArikthamiva dvirephapaTalIvAcAlamAkAGkSate // 2 // mapi kartuM na zaknotIti sarvagataH pravAdaH / kiM tu bhartadArikayA kalahAyamAno'palApaM karoti / adya khalu priya "........."AryabAdarAyaNenAntaHpurazAlAyAH pazcAnnibhRtaM bhUtvAdya pradoSe parikalitamadanodyAnake saMketo gRhItaH.......mantritaM na veti virahalekhazca nijakare kRtaH / devyA sarvamapi zrutvAhaM bhaNitA adya mayA karNasundarIrUpeNa tvayA tasyAH sakhIrUpeNa gatvAryaputro vaJcayitavyaH / tadasyA vArtAyA rakSaNaM kRtvopakaraNaM sajjIkuruSveti / (ka) aho, saMkaTe patito mahArAjaH / eSa bhartA lakSmIsanAtho. nUnamatra ramaNa.......... eva pratipAlayastiSThati / tadehi gacchAvaH / yAvadAvAM prekSya na kimapi............ / Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 aGkaH] . krnnsundrii| 39 (iti sAGgabhaGgam / ) tatpAdadvitayasya dAsyamapi na prApnoti paGkeruhaM tadbhaGgavinirjitaM smaradhanurnanaM sadA tiSThati / induH kiM duratikramasya kurutAM dhAtuH sudhAsUtira pyakaM tanmukhakiMkaratvapizunaM dhatte sahotyaM yataH // 3 // (smrnnmbhiniiy|) prAyo dAsyati no payodharataTI gantuM purastAditi dhyAneneva cakAsti sAcigamane zikSArasazcakSuSoH / antaH sthAnamiva smaraikamuhRdaH kasyApi dAtuM bahi nirgantuM hRdayAdapi stanayugaM vistAri saMnayati // 4 // api ca / ___ kAntiH kApi kapolayoH pariNamattAlIdalaspardhinI vardhante madhupAvalIvalayinaH zvAsAnilAH saMtatam / kAryasyAvaraNaM taraGgitargaterlAvaNyamevAGgake sAraGgAyatacakSuSaH kimathavA sarva navInAyate // 5 // api ca / kaMdarpadaivataniketanavaijayantI ___ yAntI vilAsarasamantharamutpalAkSI / dRSTiM niveditavatI mayi kAlakUTa lezAndhakAritasudhAlaharIvicitrAm // 6 // (saniHzvAsam / ) tatkimadyApi cirayati vayasyaH / vijJAteGgitayA taraGgitaghanakrodhAnuSaGgaM dhRtaH - kiM devyA pratipAlayanparijanaM tasyAH kvacitsubhravaH / khedaM saiva sakhelavAraNagatirna prApitA ceti me cetaH sAndrasamullasannavanabollekhaM muhustAmyati // 7 // . . (pravizya / ) vidUSakaH-didviA vasi kajjasiddhIe / (ka) . (ka) diSTayA vardhase kAryasiddhyA / 1. 'vanaspardhinI' ityAdarzapustakapAThaH. 2. 'gatair' ityAdarze pAThaH. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 kaavymaalaa| . rAjA-(saharSamAliGgaya / ) kathamiva / vidUSakaH-(karNe / ) evvamevaM / (ka) rAjA-(sAnandam / ) bhUyo'pi tAvadidameva nivedaya tvaM candrAMzubhiH kavalitA iva sUktayaste / antarbahizca hRdayena kimapyamanda niHsyandamindumaNineva vilIyate me // 8 // . . (iti sotsAham / aakaashe|) bhava bhava zatayAmA yAmini svAmini tvaM churaya rajaninAtha jyotsnayA diGmukhAni / ayi viramaya kAma kreGkitaM krUrabANa- . __ - vyayaparicayacaJcatkarmaNaH kArmukasya // 9 // (gaganamavalokya / ) sakhe, samAsannaprAyastatra gamanasamayaH / tathA hi / vyomabhrAntiparizrameNa tRSitairAkaSyamANo hayaiH prasvedazlathamAnasArathikaraprabhraSTavalgairiva / ambhodheradhikUlakacchagahanaM kSINacchavi kSmAbhRtaH ___ sthitvA mUrdhani pazcimasya vizati svairaM grahagrAmaNIH // 10 // api ca / dUraM bhAnurudaJcitAruNakaraH pAthonidhau padminI sparzAsaktarajoGgarAgavigamatrAsAdivAmajati / antaH kAntimiva priyasya virahotkaNThAvinodArthinI roddhaM mudrayati svapaGkajavanIkoSaM ca pAthojinI // 11 // vidUSakaH-bho piavaassa, aaM a tIe avatthANivedao virahaleho vAcIadu / (kha) (ka) evamevam / (kha) bhoH priyavayasya, ayaM ca tasyA avasthAnivedako virahalekho vAcyatAm / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 aGkaH . krnnsundrii| . (rAjA vAcayati / ) . etAM gRhANa sakhi ratnagRhapraviSTAM jyotsnA pidhAya sahasaiva gavAkSamArgAn / nIlIrasena saha vartaya paTTake ca candraH sametu kiyatApi parikSayeNa // 12 // jyotsnAnirgamamArgamudraNavidhi dhattorukumbhe muhu stArAH kArayatAnyato baita muhuH saMmArjanInAM cayaiH / paJceSorbhajatAbhicAracarutAM vismAryatAM paJcamaH kiM cAyaM pikamaNDalasya mayi cetsakhyaH sukhaM vAJchatha // 13 // api ca / kalayata dalabandhaM saMdhiSu nyasya sAndra nanu jaturasapata paGkajendIvarANAm / iha virahavatInAM jIvitaM yena nAyaM __harati parimalazrIbAndhavo gandhavAhaH // 14 // nayanayugalavalgannIrasaMkSAlyamAna__ stanamalayajalepA sAvalepA kathAsu / iti subhaga samagrAmeva rAtri vidhatte nirujasulabhavastuprArthanAbhiH sakhInAm // 15 // api ca / dhUrto'yaM sakhi badhyatAmiti vidhu razmivrajaiH karSati ... jyotsnAmbhaH parataH prayAtviti ripuM rAhuM muhuryAcate / apyAkAGkSati sevituM suvadanA devaM puradveSiNa bhUyo nigrahavAJchayA bhagavataH zRGgAracUDAmaNeH // 16 // vidUSakaH-ehiM kiM maNNasi / (ka) (ka) adhunA kiM manyase / 1. 'varamuhuH' ityAdarzapAThaH. 2. 'caturA' ityAdarzapAThaH, 3. 'vidhU' ityAdarzapAThaH. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 kaavymaalaa| rAjA-(lekhaM bahulaM prasArya / ) kathamatrApyakSarANi / (vAcayati / ) pazyAgaccha kutUhalAdapi gRhAnasmAkamAkarNaya tvaM devi cchalitA na kenaciditi proktaM zukAnAmapi / sA naH kApi sakhISu nAsti subhaga prAptastadIyAGgakaspISmaglapito na kAmapi rujaM yasyAH kiNAGkaH krH||17|| kathamapi hRdi kRtvA tvadviyogAtibhAraM . subhaga nibiDalajjAmajjadArambhamAste / ... ' pizunayati kazAGgayAH kevalaM manmathAgniM zvasitapavanadhUmazyAmalA citrazAlA // 18 // vidaSakaH-(purato'valokya ) bho, tuhmANaM duhu~ pi tAriso siNeho jAriso imassa cakkavAajualassa / (ka) rAjA-( saspRhamaivalokayan / ) .. raktAmbhoruhacArucacupuTakenoddhartumicchanniva bhrazyatpazyati bimbamambaramaNezcakrAhayo vihvalaH / sAzrurmuJcati cakSuSI pratidizaM kAntAsya dInAnanA _mA bhaiSIstvamiti khakAlavirahatrANArthinIvAnizam // 19 // vidUSakaH-bho, nirantaragodhanasahassasamuhUtadhUlIsamucchAhidataruNataratimirariJcholIlaJchaNe samae aNusarIadu saMkedahANam / (kha) rAjA-(Urdhvamavalokya / ) saMdhatte dhUpadhUmacchavimabahu tamaH prApyate tArakAbhiH puSpasnagdAmazobhA nabhasi navanizAkAminItalpakalpe / (ka) bhoH, yuvayordvayorapi tAdRzaH sneho yAdRzo'sya cakravAkayugalasya / (kha) bhoH, nirantaragodhanasahasrasamudbhUtadhUlIsamutsAhitataruNataratimirapatilAJchane samaye'nusriyatAM saMketasthAnam / 1. ' lekhanaM' ityAdarzapAThaH. 2. 'zvasiti' ityAdarzapAThaH. 3. 'avalokayati' ityAdarzapAThaH. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 aGkaH] . krnnsundrii| madhye kastUrikAkSaM dadhadiva hariNaM kiM ca saMdhyAnubandhA - dinduH sindUrabhinnasphaTikamaNizilAbudhnalIlAM tanoti // 20 // tadAdezaya tamuddezaM yAvannAlambate jaraThatAM rajanIparivaDhaH / vidUSakaH-ido piavaasso / (ka) (iti parikAmataH / ) vidUSakaH-(agrato dRSTvA / ) edaM tN| pavisad bhvN| upavisadu piavaasso / (kha) (tathA kurutH|) rAjA-aho ramyaH smyH| badhyante kusumagRhANi dhUpadhUmai stAnyeva smaradayitAni saMskriyante / dhanyAnAmapi ca sulocanAsamIpe rocante sapadi manolasadvilAsAH // 21 // vidUSakaH-bho vaassa, kIrANaM paJjarANaM suratakalaruogghuTTavAdAnuvAda ttAseNaM kijjamANA maNimayavalahIvAhirAI vaDanti / sejjAThANe kaANaM phurai kalaravo kelipArAvaANaM dhaNNANaM hunti kIlAjalakaNaharaNA saMpadaM cndpaaaa||22||(g) rAjA-(niHzvasya / ) urasi suratanidrAlInakAnte na magnaM . dhavalagRhagavAkSaspandibhizcandrapAdaiH / (ka) itaH priyavayasyaH / (kha) etattat / pravizatu bhavAn / upavizatu priyavayasyaH / (ga) bho vayasya, kIrANAM paJjarANAM suratakalarutozruSTavAdAnuvAda trAsena kriyamANA maNimayavalabhIbahirbhAgeNa ptnti| zayyAsthAne........ sphurati kalaravaH kelipArAvatAnAM dhanyAnAM bhavanti krIDAjalakaNaharaNAH sAMprataM candrapAdAH // . Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 kaavymaalaa| . zrutamapi bhujazAkhApaJjare cArulIlA madhuramadharapIDAkUjitaM nAyatAkSyAH // 23 // . (iti sautsukyam / ) sAndrazrIkhaNDapANDustanakalazabharAttArahAraprakANDa jyotsnApuJjAbhiSekadviguNapariNamatkaumudImagnavatrA / utkaNThAkRSyamANA praguNamanasijAdizyamAnena kAci nmArgeNa prANanAthapraNayarabhasataH sAndralIlAM tanoti // 24 // yasyai kupyati nUtanastaruNimA lAvaNyalakSmIriyaM yatrApatrapate na saMvadati yA premAnubandhasya na / zrutvaitAM ca tatAM giraM ciramasAvetatkimityAkulo - vaiklavyaM ca kutUhalaM ca vadanaM smeraM ca dhatte smaraH // 25 // . (tataH pravizati karNasundarIveSA devI, bakulAvaliveSA hAralatA ca / ) devI-sahi hAralade, ajhe kiM pi suNantio ciTThahma / (ka) rAjA-aye, kathaM prAptaiva prANezvarI / (mukhamavalokya / ) ahaha / jAnAmi vismRtimamanyata pAyoni lAvaNyasAramabhilikhya mRgAGkavimbam / tenAtra kAkapadakaM hariNacchalena . dattvA lilekha mukhamAyatalocanaM te // 26 // vidUSakaH-ahaM pi dAva vaNNemi / raikalahavirohe rohiNIkajjalaMsu ppasaraparigadovva jjhAmalo laJchaNeNa / nijavaaNasavaNNaM jAmiNIDimbhameNaM vahai raaNiNAho lAlayanto vva aGke // 27 // (kha) (ka) sakhi hAralate, AvAM kimapi zRNvatyau tiSThAvaH / (kha) ahamapi tAvadvarNayAmi / . ratikalahavirodhe rohiNIkajjalAzru prasaraparigata iva zyAmalo lAJchanena / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 aGkaH) . krnnsundrii| 45 devii-(aatmgtm|) hadAsa, tujjha eso savvo evva pariphando / (ka) rAjA-sakhi bakulAvali, kimiyaM vAmatA bhavatsakhyAH , yadevamAlokanenApi na kRtArthayati / hAralatA-Neho ettha avarajjhadi, No uNa vAmadA / (kha) rAjAjhaTiti kuvalayAni vIDayA pIDitatvA ddadhatu kRtakanidrAM candrikAsaMgame'pi / api taralaya lIlAmajjadunmajjadantaH sphuritakusumacApaM cakSurAkekarAkSi // 28 // api ca / sutanu visRja lajjAM valgu valgantu vAcaH ___ kavacayatu vipaJcIpaJcamaH zrotrayugmam / . api kuru parirambhaM cAru rambhoru gAtre __ pariNamati kaThoraH kairavezaprakAzaH // .29 // (iti samantAdavalokya / Atmagatam / ) aho niHsImaM rAmaNIyakam / jayati dhanuradhijyaM bhrUvilAMsaH smarasya sTazati kimapi jaitraM taikSNyamakSNoH pracAraH / api ca cibukacumbI zyAmalAjhyAstanoti stanakalazanivezaH pezala zrIH pTathutvam // 30 // (ityAliGgati / ) devI-(prakaTIbhUya / ) sAadaM ajauttassa / (iti kSipati / ) (ga) nijavadanasavarNa yAminIDimbhamenaM vahati rajaninAtho lAlayannivAthe // . (ka) hatAza, tavaiSa sarva eva parispandaH / (kha) sneho'trAparAdhyati, na punarvAmatA / (ga) khAgatamAryaputrAya / 1. 'pezalazrIpRthutvam' ityAdarzapAThaH. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| . rAjA-(savailakSyam / ) svayaM kRte'parAdhe tu jJAte dhIryasya jAyate / / apatrapAyAM mahatI tadvailakSyaM vayaM stumaH // 31 // (vidUSako rAjJaH pakSazcAdhomukhastiSThati / ) rAjAtvAM pratyeva mayApi narma kRtamityukte kuto manyase nirdoSo'hamiti bravImi sahasA dRSTavyalIkaH katham / - kSantavyaM mayi sarvamityapi bhavedaGgIlato'yaM vidhiH kiM vaktuM mama yuktamityanuguNaM devi tvamevAdiza // 32 // (iti pAdayoH ptitumicchti|) (devI sAkSepaM hAralatayA saha nisskraantaa|) vidUSakaH-bho, kiM araNNarodaNeNa / devI evva aNusarIadu / (ka) rAjA-evamiti / (iti niSkrAntAH sarve / ) tRtiiyo'ngkH| , caturtho'GkaH / . (nepathye / ) avandhyA bhavatu prabhAtasaMdhyA devasya / saMprati ravituragakhurAgrakSuNNapUrvAdvidhAtu kSitiraja iva dhatte dhAma pauraMdarI dik / aparajaladhivelodbhUtaDiNDIrapiNDa bhramamamRtamarIciH kiM ca datte pratIcyAm // 1 // api ca / candrAlokanarAgajAgaraNataH zrAnteva kRtsnAM nizAM prAleyAnilasauhRdAtkumudinI nidrAvRtA ghUrNate / apyete viditaprabodhasamayAH pratyUSabhogAvalI yantIva kalasvarA madhulihaH padmAkarANAmitaH // 2 // -- (ka) bhoH, kimaraNyarodanena / devyevAnusriyatAm / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 aGkaH] . . krnnsundrii| 47 api ca / . unmRSTA zayaneSu citrasuratakrIDAvidheH sAkSiNI ___ lAkSArAgamayI lipiH zramavazAH pArAvatAH zerate / ___ sarva sAdhakamatra tu pratividhiM kuryuH kuraGgIdRza stAdRzyaH prasaranti yadgurujanasyAgre zukAnAM giraH // 3 // . (tataH pravizati vidUSakaH / ) vidUSakaH-(saparitoSam / ) sAhu amaJca, sAhu / devIe bhAiNeyaM kumAraM kaNNasundarIe samANavaassaM appaNo saAse se vesadhAriNaM ApaanteNa tassa vva NivAse kaNNasundarI muanteNa savvaM sAhidam / tA piavaassassa cakkavaTibhAvaH savvadhA ahimuho saMyutto / avaraM devIe parihAsAdo rakkhido ajja kkhu mahAbhAvo a / mae mandabhAadheAe vAmattaNeNa ajautto kilimmidotti kaNNasundarIpadikidigabbharU aM bhAiNeaM pariNAiuM piavaasso pautto / saMpadaM devI evva vilakkhA huvissadi / tA dussaasaMgadanivAhassa tassa parivAsavaTTI homi / (iti niSkrAntaH / ) (ka) . (tataH pravizati rAjA vidUSakazca / ) rAjAnidrA lambhayatA ciraM bhagavatA bhAlasthalIlocana jvAlApallavasaMstare purajitA puSpAyudhaM manmatham / (ka) sAdhu amAtya, sAdhu / devyA bhAgineyaM kumAraM karNasundaryAH samAnavayasvamAtmanaH sakAze tasyA veSadhAriNamAnayatA tasyaiva nivAse karNasundarI muJcatA sarva sAdhitam / tatpriyavayasyasya cakravartibhAvaH sarvathAbhimukhaH saMvRttaH / aparaM devyAH parihAsAdrakSito'dya khalu mahAbhAvazca / mayA mandabhAgadheyayA vAmatvenAryaputraH klAmita iti karNasundarIpratikRtigarbharUpaM bhAgineyaM pariNAyayituM priyavayasyaH prvRttH| sAMprataM devyeva vilakSA bhaviSyati / taduHsahasaMgatanivAsasya(?) tasya paripArzvavartI bhavAmi / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| hA hAnimahatI katA virahiNAM yadvajasArAnsmaraH ___ ko'pyanyaH kSipati pratikSaNamayaM marmAvidhaH sAyakAn // 4 // api ca / na prAptaH praNayAparAdhasamaye bASpAmbudhauto'dhara zcitraM nAtra viparyayeNa sutanodRSTaM bhruvostANDavam / nidrAmudritacakSuSaH zrutamapi krIDAvasAne mayA ___ na pratyuttaramutkaTAkSaramaho vAmaH prakAmaM vidhiH // 5 // vidUSakaH-aho, aja vi kiMti uttammasi / jaM masivilittaM kadua pisuNANaM vaaNaM saMpaNNakappo jAdo maNoraho / (ka) rAjAyuktyA yadyapi mudrito vidhirayaM cetastathApi sthirA mAzAmeti kuraGgazAvakadRzaH prAptau na tasyAH kSaNam / aGkasthe'pi jane manohati kimapyutprekSate tatkSaNAjjJeyaM kApi sulocanA punarasAvAyAti dUre dRshoH|| 6 // (nepathye / ) sukhAya grISmasamayo mahArAjasya / saMprati satpAnIyamiti zruteH svabhavane pUrva parIkSAvidhau / tvadvairikSitipAlapakSmaladRzastRSNAturAH kAnane / bAppAmbhaHkaNacakravAlaracanAcaJcatkapolAntaraM muktAdAma vilokayanti gamanavyagrAH kucAgrasthitam // 7 // rAjA--(sotkaNTham / ) sapadi divasamadhye puNyabhAjaH sujanmA vitarati ratilIlollAsinA mAnasena / (ka) aho, adyApi kimityuttAmyasi / yanmaSIviliptaM kRtvA pizunAnAM vadanaM saMpannakalpo jAto manorathaH / 1. 'api ca' ityAdarza nAsti. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 aGkaH] . krnnsundrii| 49 varayuvatiramandaM candanasyandasAndra- prasRtalavaNimAmbhaHpaGkilAmaGkapAlIm // 8 // . (sotsukyam / ) rambhAstambhamanobhirAmasahajasparzA yadUrusphijaH saMpannAgurudhUpavAsavidhayo yanmajanArdrAH kacAH / yaccAkaitavazItalAH kucabhuvaH sA kAntireNIdRzaH puSpeSostadaho nidAghasamayamlAnasya jIvAtave // 9 // api ca / tAmbUladravamudraNena vidhuracchAyo na bimbAdhara cakSuH kSAlitakajjalaM jalabharaiH puSyatyabhikhyAM nijAm / ko'pyanyaH kabarIbharasya vigaladvindoramando rasaH snAnAnte sapadi smarAstramanaghaM kiM vA na vAmabhruvAm // 10 // tatkimadyApi cirayati devIsamAhvAnam / vidUSakaH-bho, mA uttama / devIe eso paDihAso tti mahanto ahiNiveso / (ka) (pravizya / ) ceTI-jedu jedu bhaTTA / edAI AharaNAI devIe pesidAI vivAhajoggAI parihAia vivAhabhUmI turidaM alaMkarIadu / (ityAbharaNAni samarpayati / ) (kha) . rAjA-etattvaM gRhANAparam / mAM samAgataM devyai nivedaya / (iti kaNThAdavatArya muktAdAma samarpayati / ) (ceTI gRhItvA niSkrAntA / ) (ka) bhoH, mA uttAmya / devyA eSa parihAsa iti mahAnabhinivezaH / (kha) jayatu jayatu bhartA / etAnyAbharaNAni devyA preSitAni vivAhayogyAni paridhAya vivAhabhUmistvaritamaLakriyatAm / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / rAjA-(AtmIyAnalaMkArAnvidUSakAya dattvA naattyenaatmaanmlNkroti| niHzvasya / ) tadvaivAhikahomadhUmakalanAmIlatkapolaM mukhaM kiM lajjArasamajanAdavanamajjAyeta dRggocaram / yatpAriplavalocanAJcalamilahUrvAGkamaGke rateH suptasyApi manobhuvastrijagatAM sAmrAjyadAnakSamam // 11 // vidUSakaH-kiM tuhaM vivAhavihIe aggipajjAlaNeNa vA karesi / jadhA taM samappai devI tathA savvadhA gilasu / (ka) (nepathye / ) gIyantAM maGgalAni sphuratu caturatA tANDave lAsikAnAM sicyantAM bAhyakakSAH kSitipatibhirapi kSipyatAM puSpavRSTiH / saMdhaiH svaHkanyakAnAM pariNayavidhaye maNDapoddezameti preyazcittAnuvRttivratanihitamatiH sasmitA yena devI // 12 // vidUSakaH-bho, NIsaMdehaM jANasu vaJcidA devI / tA ehi / turidaM gacchamha / ido ido / (kha) (iti parikrAmataH / ) (tataH pravizati devI ceTI ca, vibhavatazca privaarH|) devI-sahi hAralade, pajattaM vippalambheNa ajjauttassa / (iti puro. 'valokya / ) eso saMpatto bhaTTA samaM bambhaNaviDeNa / (ga) (iti sAvaraNaM tiSThataH / ) vidUSakaH-esA devI / upasappadu bhavaM / (gha) (iti tathA kurutaH / ) / (ka) kiM tvaM vivAhavidhaye'gniprajvAlanena vA karoSi / yathA tAM samarpayati devI tathA sarvathA gRhANa / - (kha) bhoH, niHsaMdehaM jAnIhi vaJcitA devI / tdehi| tvaritaM gacchAvaH / ita itH| (ga) sakhi hAralate, paryAptaM vipralambhenAryaputrasya / eSa saMprApto bhartA samaM brAhmaNaviTena / (gha) eSA devI / upasarpatu bhavAn / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 aGkaH] . karNasundarI / devI-(utthAya / ) jedu jedu ajautto / (ka) . (sarve yathocitamupavizanti / ) devI-(aJjaliM baddhA / ) jaM mae kiM pi viruddhaM AaridaM tassa daNDaM kaNNasundarI samappami / (kha) rAjA-mahAnubhAvaprakRtirasi / yadabhirucitaM tadAcara / (pravizya / ) pratIhArI-amaJco duAre ciTThadi / (ga) rAjA-tUrNa pravezaya / (iti pratIhArI niSkrAntA / ) (tataH pravizatyamAtyaH pratIhArI ca / ) pratIhArI-ido ido amacco / (gha) (iti parikrAmataH / ) pratIhArI-eso bhaTThA / upasappadu amacco / (Ga) (amAtyo yathocitamupasarpati / ) rAjA-AsanamAsanam / (pratIhArI AsanaM dattvA. niSkrAntA / ) devI-sahi, ANesu kaNNasundaraM jeNa amaccassa purado samappia . niravarAhA homi / (ca) ceTI--Navavahutti jevva javaNiantare dharidA sA / (iti niSkramya to gRhItvA pravizya ca / ) devi, paDicchasu eNam / (cha) (ka) jayatu jytvaaryputrH| (kha) yanmayAM kimapi viruddhamAcaritaM tasya daNDaM karNasundarIM samarpayAmi / (ga) amAtyo dvAre tiSThati / (gha) ita ito'mAtyaH / (Ga) eSa bhartA / upasarpatvamAtyaH / (ca) sakhi, Anaya karNasundarI yenAmAtyasya purataH samarpya niraparAdhA bhavAmi / (cha) navavadhUriyeva javanikAntare dhRtA sA / devi, pratIcchainAm / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 52 kaavymaalaa| ... devI-(salajAM nAyikAmantike nivezya svagatam / ) aJcariam / paJcakkha sevva esA / aho mAhappaM kvddnaaddass| (ka) rAjAmAJjiSThI lipiroSThayoH kavacitaM candrasya kAntyA mukhaM bhrUyugmaM makaradhvajasya dhanuSA sarvAGgamAliGgitam / lAvaNyaM kucayoH suvarNakalazImAnena nUnaM kRtaM no jAne kiyatI papau kuvalayacchAyAM kaTAkSacchaviH // 13 // (vihasya / ) devI nisargataralA taralAyatAkSI ___ saMvAdamicchati madIkSaNavaJcanAya / pratyantarekSaNamapi kSaNametadIya sAdRzyanirmitividhau vidhirapyazaktaH // 14 // devI-esA mae tujjha smppidaa| bhajamu NaM causamuddapuhavIe rattam / (iti haste nAyikAM samarpayati / ) (kha) rAjA--(gRhItvA / ) prasannaM devyA / devI-amaJca, juttaM kadam / (ga) amAtyaH-kimucyate / vaMze tasminnajani bhavatI mauktikosiktakAntiH __kIrtiryasya cchurayati surakSmAdharendrasya vakSaH / cAlukyAnAM vasumati gRhe kiM ca teSAM vadhUstvaM yainizcintaH kalayati hariH sAgare nAma zayyAm // 15 // (ka) Azcaryam / pratyakSaM saivaiSA / aho mAhAtmyaM kapaTanATakasya / (kha) eSA mayA tubhyaM samarpitA / bhajaitaccatuHsamudrapRthivyA ratnam / (ga) amAtya, yuktaM kRtam / 1. 'nAyikAM salajAmantike nivezayati / svagatam' ityAdarzapAThaH. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 aGkaH] . karNasundarI / vidUSakaH-saMvutto vivAho / tA sotthivAaNassa avasaro / (ka) devI-(svagatam / ) hadAsa, pikkhissasi viAham / (kha) rAjA-(svagatam / ) madana kanakapuDAH santvasaMkhyAH eSatkAH sphuratu vijayalakSmIkarmaThaM kArmukaM te / api ca sahacarANAM kApi saMpaJcakAstu priyajanavirahAdhereSa jAto yadantaH // 16 // amAsaH-(Atmagatam / ) avasaraH prakAzanasya / (prakAzam / ) kaH ko'tra / (pravizya / ) pratIhArI-ANavedu amacco / (ga) amAtyaH-devIbhAgineyaH kumAraH kautukenAnIta AsInmayA svamandire / bandhusaMgato na veti jAnIhi / pratIhArI-saMpadaM jevva mae hiNDanto diho / (iti niSkrAntA)(gha) devii-(aatmgtm|) hA, hadamhi mndbhaainnii| mae kadhidaM jevva kaidavaM tti paJcakkhaM sevva esA tti . tA vaJcidamhi / kiM kIradi / (iti dhairyamavalambate / ) (Ga) (pravizya / ) pratIhArI-gajaNaNaaraM jeduM gaassa ruccikassa saAsAdo pahANo vIrasiGgho Aacchadi / (ca) (ka) saMvRtto vivAhaH / tatvastivAyanasyAvasaraH / (kha) hatAza, prekSiSyase vivAham / (ga) aajnyaapytvmaayH| (gha) sAMpratameva mayA hiNDandRSTaH / (Ga) hA, hatAsmi mandabhAginI / mayA kathitameva kaitavamiti pratyakSaM saiva eSeti / tadvaJcitAsmi / kiM kriyate / (ca) garjananagaraM jetuM gatasya ruccikasya sakAzAtpradhAno vIrasiMha Agacchati / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| . . amAsaH-avilambitaM pravezaya / (pratIhArI niSkramya vIrasiMhena saha pravizati / ) vIrasiMhaH-jayati devaH sAmrAjyena / amAsaH-Asanam / (pratIhArI AsanaM dattvA niSkrAntA / ) rAjA-vIrasiMha, nivedaya vRttAntam / vIrasiMhaH-yathA tAvadito nirgatya garjanAdhipatibalasyAsmadvalaM sindho rodhasi militam, tathA devAya niveditameva / anantaraM mahati samarasaMmarde pAMsUnAM sUcibhedyaiH sakalamapi kulakSmAbhRtAM chAdanecchA badghotsAhaiH pravAhairasuSiramabhavadvayomasImAntarAlam / dvArazreNInivezazriyamatha dharaNImaNDalaM vIryayAtA jAtorvI te'nuvIra(:) viracitavivarAstatra cAho muhUrtam // 17 // tatazca / kiM dorvIryeNa maurvI viracaya dhanuSi tvAmahaM na prahartA niHzaGkastvaM rathasthaH prahara nanu yataH prAkprahArapriyo'ham / vIrANAmityudArAH suciramudacarannAkakAntAnikAyaiH snihyatkarNA vimAnapraNihitavadanai vitAstatra vAcaH // 18 // raajaa-ttH| vIrasenaH-krameNa nIrandhra rundhate sma truTitamiva taDijjyotiSA vyomarandhaM zastrANi trAsatAmyadinakaraturagazreNidUrekSitAni / tIkSNAsicchinnamuhyadbhaTavaravaraNArambhasaMbhArabhAjAM yena svaHsvairiNInAmavataraNavidhAvapyabhUnnAvakAzaH // 19 // (devI smayate / ) vidUSakaH-ukampidonhi / (ka) (ka) utkampito'smi / Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 aGkaH] . karNasundarI / rAjA-tataH / vIrasenaHkabandhaskandheSu sravadatighanastyAnarudhira sthirArambhaM guhyAvanidharaziraH zreNimabhitaH / puro dRSTvA dRSTvA surayuvatayaH kiMnarakula kSayAzaGkAtaGkAkSubhitamanasaH kSipramabhavan // 20 // api ca / gAyantISu surAGganAsu madhuraM saugandhyavattanmukha___ zvAsollAsini SaTpadAvalirave veNudhvanispardhini / dhIraM vairikabandhatANDavavidhau saGgrAmaraGge lasa . senAnAM gajagajitena murajadhvAnAnukAro dhRtaH // 21 // rAjA-tatazca / vIrasenaH-tatkRtaM karma ruccikena yena vismitAH surAH / rAjA-tatazca / . . vIrasenaHtrAtAraM jagatAM vilolavalayazreNIkRtaikAravaM sonmAdAmarasundarIbhujalatAsaMsaktakaNThagraham / kRtvA garjanakAdhirAjamadhunA tvaM bhUriratnAGkuracchAyAvicchuritAmburAzirazanAdAnaH pRthivyA patiH // 22 // (sarve modante / vidUSako nRtyati / ) amAtyaH-kiM te bhUyaH priyamupakaromi / rAjA dRSTaM devyA kimapi bhuvanAzcaryatattvaM mahattvaM * labdhA lakSmIriva manasijakSmAbhuvaH pakSmalAkSI / ekacchatraM samajani mahImaNDalaM tatpriyaM me kiM syAdasmAtparamapi varaM yattu yAce bhavattaH // 23 // 1. 'varazreNi' ityAdarzapAThaH. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| tathApIdamastu-- helAbhyastasamastazAstragahanaH sAhityapAthonidhi krIDAloDanapaNDitaH priyatamaH zRGgAriNInAM girAm / ekaikena dinena nirmitamahAkAvyAdiravyAhataprAgalbhyasthitivizrutaH sthiramatiH pArzve vidagdhaH kaviH // 24 // (iti niSkrAntAH sarve / ) . ___ cturtho'ngkH| bhaTTazrIvihnaNo'syAH kavirakaluSadhIH siddhayaH sAhasAnAM sraSTuH ziSTopakAravrataparamaguroH saMmukhA yasya tAstAH / ardhe candrArdhamauleviracitavasatirdevatA sApi yasmai zabdabrahmAbhyanujJAM samamupaniSadA bAlya evAdideza // 1 // .. yanmUlaM karuNAnidhiH sa bhagavAnvalmIkajanmA muni yasyaike kavayaH parAzaraMsutaprAyAH pratiSThAM dadhuH / sadyo yaH pathi kAlidAsavacasAM zrIbiruNaH so'dhunA ___ nirvyAjaM phalitaH sahaiva kusumottaMsena kalpadrumaH // 2 // bindudvandvataraGgitAgrasaraNiH kartA zirobindukaM ___ karmeti kramazikSitAnvayakathA ye ke'pi tebhyo namaH / ye tu granthasahasrazANakaSaNatrubhyatkaladdegirA* mullekhaiH kavayanti bihraNakavisteSveva saMnadyati // 3 // sahodarAH kuGkumakesarANAM bhavanti nUnaM kavitAvilAsAH / na zAradAdezamapAsya dRSTasteSAM yadanyatra mayA prarohaH // 4 // samApteyaM karNasundarI nAma nATikA / 1. 'sAndrervedadhvanibhiranabhivyaktamaJjIranAdA maujIbandhAtprabhRti vadane yasya vAgdevatAsIt' iti vikramAGkadevacarite'pi (1881) bihaNakavirAtmAnaM varNayati sma. 2. vikramAGkadevacaritasya prathamasarge'pyayaM zlokaH samupalabhyate. 3. Adarzapustake 'samAptA ceyaM karNasuMda' ityetAvadevAsti. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| mahAkavizrIsubhaTakRtaM dUtAGgadam / / pAyAtsa vaH kumudakundamRNAlagauraH zaGkho hareH karatalAmbarapUrNacandraH / nAdena yasya surazatruvilAsinInAM kAbhyo bhavanti zithilA jaghanasthalISu // 1 // api ca / zaMbhoH kodaNDabhaGgAdaviditavibhavaH zakrasUnovinAzA... dajJAtaH setubandhAdapi na paricitaH kaikasInandanena / saMvAdAdaGgadasyApyanadhigatagatiH kAraNAnmartyamUrtebhUyAdbhUtyai janAnAM jagati raghupatervaiSNavaH ko'pi bhaavH||2|| (nAndyante) mutradhAraH-(parikramya nepathyAbhimukhamavalokya / ) priye vilAsavati, itastAvat / 1. ayaM subhaTakaviratra kumArapAladevaM varNayati. sa ca kumArapAla: 1088 mitAtnistasaMvatsarAdArabhya 1172 mitasaMvatsaraparyantaM gurjara gujarAta dezaM pAlayAmAsa. zvetAmbarajaino'nekagranthakartA paNDitavaraH zrIhemAcAryo'pi kumArapAlasamakAlIna eva. (mumbaImudritasubhASitAvalIpustakopodvAtasya 139 pRSThaM vilokanIyam.) hemAcAryakRtaM kumAra. pAlacaritaM prAkRtanibaddhaM prasiddhameva. 'subhaTena padanyAsaH sa ko'pi samitau kRtaH / yenAdhunApi dhIrANAM romAJco nApacIyate // ' iti kIrtikaumudyAM (1 / 24) khristasaMvatsaratrayodazazatakapUrvabhAgasamutpannaH somezvaradevo'pi subhaTakaviM stauti. asmingranthe na sarve zlokAH subhaTakRtAH, kiM tu bhavabhUtirAjazekharAdikRtA api zlokA atra vartante. parakIyazlokagrahaNaM ca kavireva svayaM granthAnte svIkaroti. 'pAyAtsa va:-' ityAdi prathamazlokasyottarArdha kAvyAlaMkAraTIkAyAM (2 / 8) namisAdhunodAhRtaH. 2. vAlinaH. 3. kaikasI rAvaNAdInAM mAtA. 'naikaSI' iti pustakAntarapAThaH. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| (pravizya) naTI-ajautta, iali / ANavedu ajjo jaM karaNijjaM / (ka) sUtradhAraH-vizvavizvaMbharAbhArasamuddharaNAdivarAhasya nijabhujayugalavi. dalitasakalavairivRndasundarInetranIlotpalavigalitabahalabASpapUraplavamAnapratAparAjahaMsasya mahArAjAdhirAjazrImatribhuvanapAladevasya pariSadAjJayA prabandhavizeSamahamupakramamANo'smi / bho bhoH sAmAjikAH, zRNuta sAvadhAnAH yadadya vasantotsave devazrIkumArapAladevasya yAtrAyAM paidavAkyapramANapAraMgatena mahAkavinA zrIsubhaTena vinirmitaM tUtAGgadaM nAma cchAyAnATakamabhinetavyam / naTI-ajautta, juttaM vavasidaM / (kha) . . (nepathye) tArApatau vAnararAjalakSmI nihatya yo vAlinamAninAya / tIrNArNavo dAzarathiH sa devaH suvelazailopavaneSvakhelet // 3 // sUtradhAraH-Arye, prArabdhameva kuzIlavaiH / yadamI rAmAnucaravIrANAM parasparamAlApAH zrUyante / tadehi / AvAmapyanantarakaraNIyAya sajjIbhavAvaH / (iti niSkrAntau / ) prstaavnaa|| (tataH pravizataH suvelazailazilAtalAsInau rAmalakSmaNau / sugrIvAdikazca vibhavataH parivAraH / ) romaH-(lakSmaNaM prati / ) vatsa lakSmaNa, (ka) Aryaputra, iyamasmi / AjJApayatvAryo yatkaraNIyam / (kha) Aryaputra, yuktaM vyavasitam / 1. 'yugalAgalAvidalita' iti pAThaH. 2. 'deva' iti padaM pustakAntare nAsti. 3. 'padavAkyapAraMgamena' iti pAThaH. 4. sugrIve. 5. 'khelet' iti pAThaH. 6. 'nartakaiH' iti pAThaH. 7. 'ihaiva rAmAnucarANAM parasparAlApAH' iti pAThaH. 8. 'sugrIvAdiparivArazca' iti pAThaH, 9. 'rAmaH-(lakSmaNamavalokya / ) tIrNo'rNavaH-' iti pAThaH. . Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUtAGgadam / tIrNo'rNavaH kavaliteva kapIzvarasya ___ senAbhaTaijhaTiti rAkSasarAjadhAnI / yatpauruSocitamihAdya kRtaM mayAta daivasya vazyamaparaM dhanuSo'thavAsya // 4 // lakSmaNaH-Arya, kAtarajanamanovalambinA daivena kim / udyoginaM puruSasiMhamupaiti lakSmI rdaivaM hi daivamiti kApuruSA vadanti / daivaM nihatya kuru pauruSamAtmazaktyA yatne kRte yadi na siddhyati ko'tra doSaH // 5 // api ca / yAvallalATazikharaM bhrukuTirna yAti ___ yAvanna kArmukazikhAmadhirohati jyA / tAvannizAcarapateH paTimAnametu trailokyamUlavibhujeSu bhujeSu darpaH // 6 // tadAdizyatAmaGgadAya dautyam / .. rAmaH-(agadaM sabahumAnamAlokya / ) vatsa, pitA te yadvAlI balini dazakaNThe kalitavA ne tadvaktuM zaktA vayamayamudAste na pulakaH / sa eva tvaM vyAvartayasi tanujatvena pitRtAM . tataH kiM vaktavyaM tilakaya nisRSTArthapadavIm // 7 // agadaH--(maulimaNDalamilatkarayugalena praNamya vijJApayati / ) deva, ki prAkAravihAratoraNavatI laGkAmihaivAnaye kiM vA sainyamahaM drutaM raghupatestatraiva saMpAdaye / 1. sugrIvasyetyarthaH. 2. 'ihAGkuritaM mayAdya' iti pAThaH. 3. ayaM zlokaH pustakAntare mAsti. prasiddhazca hitopadezAdiSu. 4. 'Alokya samAdizati / ) mahAvIra aGgada' iti pAThaH. 5. 'na zaktAstadvaktum' iti pAThaH. 6. 'eSa' iti pAThaH. 7. nisRSTArtho dRtavizeSa ityarthaH. 8. asmAcchokAdArabhyAgrimAGgadoktiparyantaM pustakAntare nAsti. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / AkalpaM kulaparvatairaviralaibadhnAmi vA sAgaraM devAdezaya kiM karomi sakalaM dordaNDasAdhyaM mama // 8 // rAmaH-vatsa, ajJAnAdathavAdhipatyarabhasAdasmatparokSe hRtA ___ sIteyaM pravimucyatAmiti vaco gatvA dazAsyaM vada / / no cellakSmaNamuktamArgaNagaNacchedocchalacchoNita___ cchatracchannadigantamantakapuraM putraivato yAsyasi // 9 // aGgadaH-deva, saMdhau vA vigrahe vApi mayi dUte dazAnanI / akSatA vA kSatA vApi kSitipIThe luThiSyati // 10 // rAmaH-sAdhu bho vAlinandana, sAdhu / (iti pRSThe hastaM dattvA visRjati / ) ___ (aGgadaH praNamya niSkrAntaH / ) sugrIvaH-(laGkAzailazikharamAlokya / ) deva, pazya pazya / sAvajJamiva saMpazyankapivIravarUthinIm / nijAMse dazakaNTho'yaM datte mattebhavadRzam // 11 // tadAgacchata / vayamapi suvelazailavanatilakitAni jalanidhestaTAni pazyAmaH / ___ (iti niSkrAntAH / ) (tataH pravizati rAvaNo mandodarI vibhISaNAdikazca parivAraH / ) rAvaNaH-(vibhISaNaM prati / ) vatsa vibhISaNa, ete te mama bAhavaH surapaterdordaNDakaNDUharAH ..... so'haM sarvajagatparAbhavakaro laGkezvaro rAvaNaH / . 1. 'rAmaH prAi' iti pAThaH. 2. ayaM zlokaH kSemendreNa suvRttatilake bhavabhatinAmnodAhRtaH, tatra ca dvitIyacaraNe 'sIteyaM pravimucyatAM zaTha marutputrasya haste'dhanA' iti pATho. 'sti. 3. 'sAdhu aGgada, sAdhu vAlinandana' iti pAThaH. 4. 'visarjayati' iti pAThaH. 5. 'ete te' ityAdi zlokadvayaM pustakAntare nAsti.. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUtAGgadam / setorbandhamimaM zRNomi kapibhiH pazyAmi laGkAM vRtAM / * jIvadbhistu na dRzyate kimathavA kiM vA nahi zrUyate // 12 // api ca / jambhArAtIbhakumbhasthaladalanapaTuzcandrahAsAbhidhAnaH khaDgaH kiM tApasasya zravaNaviSayatAM na prayAto madIyaH / yannAsau meghanAdaprabhRtibhaTazataiyA'vRtAM vetti laGkAM tannUnaM satyametatpracalati hi matiH prAptakAlasya jntoH||13|| yadAkhaNDaladapendurAhavo bAhavo mama / druhyanti tApasebhyo'pi tadariSTamaho mahat // 14 // mandodarI-(svagatam / ) taM jevva aja ni gale garalaM gavvassa varisae esa / .. jagganti jeNa rakkasakulammi soaMkurakuDappA // 15 // (prakAzam / ) NAha, pekkha pekkha / acariaM accriaN| vilasidasarosavAnaravarUhaNIkalaalassa kallolA / iha tuha vilAsavAsammi vIra viraanti paDisaI // 16 ||(k) rAvaNaH-(sAvajJam / ) devi prakRtipriyavAdini, alamalamanayA maiTakITakolAhalavibhISikayA / kimapyaparaM vaktukAmAsi / mandodarI anja vi Na kovi doso rahupahuNo deva dehi vaidehIM / maMdodarIa maMDaNamakhaMDabhAvaM samabbhedu // 17 // (kha) (ka) tamevAdyApi gale garalaM garvasya varSayeSaH / - ' jAgrati yena rAkSasakule zokAGkurakuGmalA: // nAtha, prekSasva prekSasva / AzcaryamAzcaryam / vilasansaroSavAnaravarUthinIkalakalasya kallolAH / iha tava vilAsavAse vIra viracayanti pratizabdam / / (kha) adyApi na ko'pi doSo raghuprabhordeva dehi vaidehIm / mandodaryA maNDanamakhaNDabhAvaM samabhyetu / / 1. prakRti' iti pustakAntare nAsti. 2. 'kaTakakolAhalabibhISayA' iti pAThaH. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / . rAvaNaH-(sakopahAsam / ) devi, ekaM tAvadakRtyametadatulaM yanmaithilIyaM hRtA dvaitIyIkamidaM vimRzya yadasau tasmai tadA naarpitaa| tArtIyIkamidaM tu yatkapibhaTairbaddhe'dya vArAM nidhau saMdhAnaM dazakaMdharo racayati mAnandinImarpayan // 18 // tadavataMsayatu bhavatI vilAsagRham / (iti mandodarI bASpaM visRjantI niSkrAntA / ) rAvaNaH-(vibhISaNaM prati / ) vatsa vibhISaNa, tavApi kimapi vaktavyamasti / vibhISaNaH-deva laGkezvara, vicAraya nayacakSuSA / ___ manuSyau na manuSyau tau vAnarAste na vAnarAH / . vyAjena kimapi cchannaM deva durdaivameva te // 19 // tadiyaM mucyatAM rAkSasakulakAlarAtri nakI / rAvaNaH-(saroSa khaDgamAdAya / ) AH pApa pratipakSapakSapAtin kulAGgAra durAcAra, eSa te candrahAsena ziraH pAtayAmi / (iti saMrabhate / ) (vibhISaNazca sabhayamapasarati / ) mAlyavAn-(antarAle bhavan / ) deva laGkezvara, vicAraya nayacakSuSA kimahitamabhihitaM kumAravibhISaNena / rAvaNaH-bhoH, tvamapIdRzaH saMpannaH / / (mAlyavAnsabhayaM tUSNImAste / ) rAvaNaH-(vibhISaNaM prati / ) are bAndhavApasada, parihara me rAjadhAnIm / tameva ca vanecaramanupravizya prakAzaya nItinaipuNyam / na punaH kathAzeSaM kariSyAmi / vibhISaNaH-na bhAvyamanyathA bhavati / (iti vadaniSkrAntaH / ) (tataH pravizati prahastAbhidhaH pratIhAraH / ) prahastaH-deva, rAmasya dUto'hamiti bruvANaH ko'pi zAkhAmRgo dvAramadhyAste / rAvaNaH-(sAvajJam / ) pravezaya tAvat / 1. 'bAndhavAbhAsa' iti pAThaH, Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUtAGgadam / (tataH pravizati prahastena sahAGgadaH / ) agada:-(rAvaNamavalokya svagatam / ) sa eSa jagadAskandakautukI dazakaMdharaH / - yanmaulikamalArAme rAmaH kSeptA zilImukhAn // 20 // (prakAzam / ) re rAkSasAH kathayata va sa rAvaNAkhyo ___ ratnaM ravIndukulayorapahRtya naSTaH / trailokyadIpanakarAstrazikhAkarAle yo rAmanAmadahane bhavitA pataGgaH // 21 // (bahavo rAkSasA rAvaNarUpaM vibhrati / ) agadaHre re rAvaNa rAvaNAH kati bahUnetAnvayaM zuzrumaH prAgekaM kila kArtavIryanRpatedordaNDapiNDIkRtam / ekaM nartanadApitAnnakavalaM daityendradAsIjanai rekaM vaktumapi trapAmaha iti tvaM teSu ko'nyo'thavA // 22 // rAvaNaH--(bahurUpANi saMhRtya sahelam / ) bho bhoH zAkhAmRga, kastvaM kasyAsi dUtaH / pitaryuparate yastu nodvahetpaitRkI dhurAm / tena naivopadeSTavyAH svasya vaMzasya pUrvajAH // 23 // rathApi bhavatu / rakSodurbhikSamAdhAtumavatIrNo'sti yaH sitau / tasya rAmasya dUto'haM sutastasya ca bAlinaH // 24 // bhapi ca / tasya rAmasya dUto'haM yena me janako hataH / bAlinastasya putro'haM yadvIryAnubhavastava // 25 // 1. 'sadane' iti pAThaH, Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| rAvaNa:-(agadaM prati / ) rAmaH kiM kurute aGgada:-- na kiMcit rAvaNa: api ca prAptaH payodhestaTaM kasmAtsAMpratam / agada: evameva hi rAvaNa:--- tato baddhaH kimmmonidhiH| krIDAbhiH rAvaNaH- kimasau na vetti purato laGkezvaro vartate / aGgada:-- jAnAtyeva vibhISaNo'sya nikaTe laGkApade sthApitaH // 26 // rAvaNaH-(sAzaGkam / ) rAmasyAdhunA kIdRzI caryA / . aGke kRttvottamAGgaM plevagabalapateH pAdamaikSasya hantuH kRtvotsaGge salIlaM tvaci kanakamRgasyAGgamAdhAya zeSam / bANaM rakSaHkulaghnaM praguNitamanujenAdarAttIkSNamakSNaH koNenodvIkSamANastvadanujavacane dattako'yamAste // 27 // (rAvaNastatrAvajJAM nATayan , prahastasya karNe evamevaM kathayati / ) prahasta:-yadAdizati devaH / (iti nikrAntaH / ) (tataH pravizati prahastena saha mAyAmaithilI / ) maithilI-jaadu jaadu ajauttaH / (ka) (ityabhidadhAnA rAvaNotsaGgamArohati / ) rAvaNaH-(svagatam / ) sAdhu bho mAyAmayi sAdhu, jAnAsi dazakaNThamArAdhayitum / (ka) jayatu jayatvAryaputraH / 1. 'rAmaH kiM kurute' ityAdiraGgadarAvaNayoruktipratyuktirUpaH zlokaH. 2. sugrIvasya. 3. hanumataH. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUtAGgadam / aGgAdaH--(saviSAdamAtmagatam / ) api nAma jAnakI parAyAGganAcaritamAcaret / bhavatu / vilokayAmi tAvat / rAvaNaH-devi videhanandini, pratibodhyatAM rAmaprahito'yaM zAkhAmRgaH / mAyAmaithilI-(aGgadaM sabahumAnamavalokya / ) vatsa aGgada, maha vayaNehiM paDibodhehi rAhavaM immavara kIsa khijjasi rAhava taM vana Ni nnarN| diNNAhaM Nijahiae sakkhIkiya mayaNameassa // 28 // avi a| mayi rAvaNaMkapaMkajavilAsahaMsIi~ ajja rahuNAho / rakvasabhaTehi bhaMjidabharataM bhUsedu NijarajaM // 29 // (ka) aGgadaH--(karNI pidhAya / ) na khalu bhavatI jAnakI / yataH / azrutapUrvAvinayA paryAptAlaMkRtA ca zIlena / sA rAghavasya patnI punAti bhuvanAni gaGgeva // 30 // (tataH pravizya paTAkSepeNa) rAkSasI zrutvA raghupateH kiMcidaniSTaM devaM maithilI / vidhAtuM sarvaduHkhAntaM latApAMzena vAJchati // 31 // rAvaNaH-(sakhedam / ) AH, kimevamabhihitamanavasare / rAkSasAH, rakSata rakSata jAnakIm / (iti mAyAmaithilI visarjayati / ) aGgAdaH-(saharSam / ) paramArtha maithilImayena tejasA tiraskRtaM mAyAmaithilImayamandhakAram / (ka) vatsa aGgada, madvacanaiH pratibodhaya rAghavam eSAmupari kasmAtkhidyase rAghava taM vraja nijaM nagaram / dattAhaM nijahRdayena sAkSIkRtya madanametasya // api ca / mayi rAvaNAGkapaGkajavilAsahaMsyAmadya raghunAthaH / rAkSasabhaTairbhaJjitabharataM bhUSayatu nijarAjyam // 1. 'maithilI svayam' iti pATha:. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / . rAvaNa:-bho valImukha, kimapi vaktukAmaH / agada: na doSaH svalpo'pi prabhavati tavAkRtyakaraNA__ dapi kravyAdAnAM bhavati paramaM maNDanamiva / ataH kravyAdeza tvayi na paradArApaharaNA__ danaucityaM kiMcittadapi viSamAH kSatriyaruSaH // 32 // rAvaNaH-(sakrodham / ) AH pApa durmukha, maukharyadarzanena rAghavamarpayasi na punarnidarzanena / agadaH-kimaparamudAharaNaM vilokaya / ___ samaM pratijJayA yena tIrkhA dustaramarNavam / vanadrumAH suvelasya bhajyante tvadbhujA iva // 33 // rAvaNa:-are vicAramUDha, pArAvataiH kimayamambunidhirna tIrNaH krAntAH kathaM na kapibhiH ka ca nAma zailAH / tadvedmi dorbalamasau yadi zauryarekhA mAviSkaroti karavAlakaSopale'dya // 34 // api ca re, rAvaNaM na jAnAsi / AskandhAvadhi kaNThapIThavipine prAkcandrahAsAsinA chettuM prakramite mayaiva jhaTiti truTyacchirAsaMtatau / asmeraM galitAzru gadgadapadaM bhugnaM ca yadyeSvabhU dvakreSvekamapi svayaM sa bhagavAMstanme pramANaM zivaH // 35 // agada: kiM rAghavasya dazakaMdharacandrahAsa vaMze'bhavanbhuvanabhItibhidaH zarAste / lUnAni yaistava zirAMsi punaH praroha. . meSyanti mUDha nahi dhUrjaTiparvaNIva // 36 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUtAGgadam / 11 rAvaNaH-(sakopaM candrahAsamAdAya / ) re apasarApasara me'grataH, na punaH kathAzeSa kariSyAmi / aGgadaH-(gantumicchan / ) re naktaMcararAja muJca sahasA devImimAM maithilI mithyA kiM nijapauruSasya naTanaprAgalbhyamabhyasyasi / etAM pazyasi kiM na kiMnaragaNairudgItadorvikramAM senAM vAnarabharturudbhaTabhujastambhAgrabhImAM puraH // 37 // api ca / zirobhirmA devIH ziva iva na te dAsyati punaH . prabandhaM pazyAbdheH sarasa iva kailAsasubhaTa / hitaM tu tvAM bUmo mama janakadordaNDavijaye ____ calatkIrtistambha tyaja kamalabandhoH kulavadhUm // 38 // kiM ca / Adau yena subAhumukhyapizitAhAraiH samaM tADakA nItA nAzamatazca bhagnavadanazrIste svasAkAri ca / hatvA yena vane bhavadbhaTavaTUnbaddho'mbudhizca kSaNA tkartA tvannidhanasya saiSa samare bhrAntistavAdyApi kA // 39 // api ca / re re rAkSasa mA sma zaMkaravarabhrAntyA vibhAGkIrtayaM ruSTo mUDha tadaiva yanmatirabhUtsItApahAre hrH| no cediSTakapAlamaNDanabhRtApyAkhaNDya muNDAvalI bhaktyA DhaukitamIzvareNa kimaho pratyarpitaM prAbhRtam // 40 // api ca / jAnImahe mahezvaraparicaraNaprasaGgaparamArthamapi bhavataH / mithyAbhimAnin, AH paulastya kimevamutpulakitaH svasmai muhuH zlAghase yattoSaM gamitaH svamaulikamalairbAlendumaulimayA / 1. 'tava kim' iti pAThaH. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| prAcInaM hi viraJcipaJcamazirazchedApavAdaM smara ndevo'datta varaM tavApi kRpayA kAyavrataM kurvataH // 41 // zRNu re dazavadana, vadanavivaravinirgatavAgvibhISikayA na vibhImo vayam / (ityabhidhAya niSkrAnto'GgadaH / ) (nepathye / ) tvayi tribhuvanAdhIze hanti vAnaravAhinI / sajjo bhava mahAvIra vIratvaM va gataM tava // 42 // rAvaNaH-(sautsukyam / ) aye, asmadanujIvino vadhyamAnA bhRzaM bu. mbAyante / (tataH pravizanti vikSatAGgA nizAcarabhaTAH / ) nizAcarAH vAnarairyadi vadhyAH smastvayi nAthe'pyasAMpratam / / tvamapi prANite buddhi zAzvatI mA kRthA vRthA // 43 // rAvaNaH-(sakopaM prahastaM tvaritamAhUya / ) saMnahyatAM sapadi rAkSasavIrasenA ke nAma rAmahatakasya vnaukso'mii| jAgarti yanmama bhuje nanu candrahAsaH zyAmIkRtAmaravadhUmukhacandrahAsaH // 44 // (punarvikaTaM parikrAman / ) arAvaNamarAmaM vA jagadadya bhaviSyati / (iti vadaniSkrAntaH / ) (tataH pravizato hemAGgadacitrAGgadau gaganavIthIsaMcAriNau gandharvo / ) hemAGgadaH-sakhe citrAGgada, divyAstrairbhUrbhuvaHsvastritayaDamarakoDDAmarairyodhayitvA / lUnotkSiptaiH zirobhirdazabhiradhinabho darzitaikAdazArkaH / kAkutsthenAvakIrNo nijavizikhazikhAyogapIThopahUto . brahmAstreNAdhizete rajanicarapatervIrazayyAM kabandhaH // 45 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUtAGgadam / citrAGgadaH-sakhe, anayA gaganavIthyA bahoH kAlAtsaMcarAvahe nirbhayamevam / (nepathye kalakalaH / ) yadvakrANAM dazAnAmiva daza kakubhaH zAsituM sRSTirAsI dvizatyAyazca dobhirdazaguNitamiva prAptavAnvIryavarma / laGkendraH saMjitendraH samarabhuvi javAjjAnakIvallabhena jyotidIpraiH kSurapraiH sa khalu viracito nirvibandhaH kabandhaH // 46 // cAraNaH-zRNu hemAGgada, citrAGgada, citramivAvalokaya / helAkhaNDitacaNDahemahariNairbANaiH kulaM rakSasAM zeSIbhUtavibhISaNaM guNanidhau kRtvApi rAme sthite / pratyujjIvitazaGkayA yamajito laGkApateH kAtarai ! muktAH kusumasrajo na ca surairAsphAlito dundubhiH||47|| citrAGgadaH-(sacamatkAraM hemAGgadaM prati / ) sakhe hemAGgada, IDagevAchutarasaikabhAjanaM bhavAnIpatibhaktibhAsuraH prabalapratApabharapraNamitasakalasurAsuro vIravIrottaMsaH khalvayaM naktaMcaracakravartI / yaH kila purA purAriparicaryAvasare bibhrANaM dazavakratAM kramamilatpaJcAnanIpUjayA ___ yaH sarva skhamiva svamIzvaramiti jJAtvA mukhaiH paJcabhiH / zaMbhoreva ziraHsu taM nijakaraM vyApArayanvAritaH pArvatyAH kathamapyaho na sa dazagrIvo girAM gocaraH / / 48 // (karmaprAbalyamIkSamANaH / sakhedam / ) sakhe hemAGgada, pazya pazya / iha khalu viSamaH purAtanAnAM bhavati hi jantuSu karmaNAM vipAkaH / harazirasi zirAMsi yAni rejuH ziva ziva tAni luThanti gRdhrpaadaiH||49|| hemAGgadaH-sakhe, nAticitrametat / 'yato dharmastato jayaH' ityayaM satya eva zAstrapravAdaH / ato'sminnarthe zarIrAdibhiH puNyApuNyakAriNAmAyatidarzitA / atra rAvaNa evodAharaNamApadyate / tathAhi / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 14 kaavymaalaa| vapurmukhyaM vittaM vyayitamiha dharmArthamavanau ___ khalu sphArIbhUtaM valati viparItaM nahi punaH / baliM kurvazaMbhoH palabhujapatiH satribhuvanAM ziraHzreNI lebhe nanu vigamayannutpalakRte // 50 // (nepathye / ) bANairlAJchitaketuyaSTizikharo mUrchAnamatsArathi___ mAMsAsvAdanalubdhagRdhravihagazreNIbhirAsevitaH / rakSonAthakabandhagADhapatanakSuNNAkSadaNDo hayaiheSitvA smRtamandurAsthitihRtairlaGkA ratho nIyate // 11 // (punarnepathye / ) sarvA gIrvANavadhvo vrajata nijagRhAnbaddhamAdhoraNa drA svargebhastambhamAlAmaya surakariNaM yAmikA yAta devAH / bhUyo divyadrumANAM bhavatu nanu vane nandane saMnivezo dvAri kSiptaM yadaindre dazavadanaziraH kiMkarairaGkitasya(?) // 12 // ... api ca / raNarasikasurastrImuktamandAradAmA svayamayamavatIrNo lakSmaNanyastahastaH / viracitajayazabdo bandibhiH syandanAGkA dinakarakulalakSmIvallabho rAmabhadraH // 13 // rAmaH-(puSpakAdhirUDho'yodhyAmAgacchansItAM prati laGkAraNabhUmiM darzayan / ) atrAsItkaNipAzabandhanavidhiH zaktyA bhavaddevare gADhaM vakSasi tADite hanumatA droNAdriratrAhRtaH / divyairindrajidatra lakSmaNazarairlokAntaraM lambhitaH kenApyatra mRgAkSi rAkSasapateH kRttA ca kaNThATavI // 54 // iti navarasagIrbhirjAnakI prINayanvaH pulakiAlalitAGgaH paitRkaM prApya dhAma / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUtAGgadam / 15 / sukhayatu kularAjyaM pAlayanutkapauraH " prakaTitabahubhadraH sarvadA rAmabhadraH // 55 // khanirmitaM kiMcana gadyapadyabandhaM kiyatrAktanasatkavIndraiH / proktaM gRhItvA praviracyate sma rasADhyametatsubhaTena nATyam // 56 // iti subhaTakavipraNItaM dUtAGgadaM nAma cchAyAnATakaM samAptam / samApto'yaM grnthH| Page #78 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : KAVYAMALA 28. THE DUTANGADA OF SUBHATA. EDITED BY PANDIT DURGAPRASAD AND KASINATA PANDURANG PARAB. PRINTED AND PUBLISHED BY THE PROPRIETOR OF THE NIRNAYA-SAGARA" PRESS. BOMBAY 1891. Price 2 Annas. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( Registered according to Act XXV of 1867.) All rights reserved by the publisher.) Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * kAvyamAlA. 28. zrIsubhaTakavipraNItaM .. dUtAGgadam / jayapuramahArAjAzritena paNDitabrajalAlasUnunA paNDita durgAprasAdena, mumbApuravAsinA parabopAva___ pANDuraGgAtmajakAzinAthazarmaNA ca saMzodhitam / . taca mumbayyAM nirNayasAgarAkhyayantrAlaye tadadhipatinA mudrAkSarairaGkayitvA prAkAzyaM nItam / 1891 (asya pranthasya punarmudraNAdiviSaye sarvathA jAvajI dAdAjI itysyaivaadhikaarH|) mUlyaM 2 ANakAH / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KAVYAMALA. 6. THE KAMSAVADHA : S'ESHAKRISHNA. EDITED BY PANDIT DURGAPRASAD ' AND KAS'INATH PANDURANG PARAB. AND PRINTED AND PUBLISHED BY THE PROPRIETOR OF THE "NIRNAYA-SAGARA" PRESS. BOMBAY. 1888. Price 8 Annas. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( Registered according to act XXV of 1867. (All rights reserved by the publisher) Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA. 6. mahAkavizrIzeSakRSNapraNItaM kaMsavadham jayapuramahArAjAzritena paNDitabrajalAlasUnunA paNDitadurgAprasAdena, mumbApuravAsinA parabopAvapANDuraGgAtmajakAzinAthazarmaNA ca saMzodhitam / taca .. mumbayyAM nirNayasAgarAkhyayantrAlaye tadadhipatinA mudrAkSarairaGkayitvA prAkAzyaM nItam / 1888 (asya granthasya punarmudraNAdiviSaye sarvathA jAvajI dAdAjI ityasyaivAdhikAraH / ) mUlyaM ruupykaardhH| Page #86 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| mahAkavizrIzeSakRSNapraNItaM kaMsavadham / prthmo'ngkH| prArambhaH zubhakarmaNastribhuvanaklezAbhicArAgamaH __ kAntAkarSaNakarmakArmaNavidhiH kAmAdvitIyazrutiH / huMkAro madanasya nivRtivadhUmaJjIraziJjAdhvaniH zreyaH saMpadamAtanotu bhavataH kaMsArivaMzIravaH // 1 // api ca / vRndAraNye carantI vithurapi satataM bhUrbhuvaHsvaH sRjantI nandodbhUtApyanAdiH zizurapi nigamailakSitA vIkSitApi / vidyullekhAvanadonnamadamalamahAmbhodasacchAyakAyA mAyA pAyAdapAyAdaviditamahimA kApi paitAmbarI vaH // 2 // anyacca / muJcAmuM caNDimAnaM mayi bhujagaphaNAratnasaMkrAntakAya cchAyAM prekSya svakIyAmapi manasi vRthA mA kRthA durvitarkam / 1. ayaM mahArASTrAbhijanaH zeSopanAmako nRsiMhasUnuH zrIkRSNakaviH kAzyAmakabarabAdazAharAjyasamaye khristAbdIyaSoDazazatakasyottarabhAga AsIt. etanATakaM cAnenokabaramantriNo rAjAToDaramallanAmnaH putrasya govardhanadhArItyaparanAmno giridhAriNaH preraNayA praNotam. anenaiva kavinA kAzIparisaravartitANDavapuranRpateranujanmano narottamasyAbhyarthanayA pArijAtaharaNacampUrapi niramAyi. nATakasyAsya mudraNamasmAbhiH pustakadvayAdhAreNArabdhamasti. tatra prathamaM pustakaM prAyaHzuddhamantimapatrarahitaM zatavarSaprAcInamivopalakSyamANaM jayapurarAjavaidyazrIkRSNarAmakaveH sakAzAdadhigataM ka-cihnitam. dvitIyaM cAsmadIyameva navInaM nAtizuddhaM ca kha-cihnitamityavadheyam. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| ityuktvA pAdapadme sapadi nipatato mUrdhni gaGgAdharasya prekantazcaNDikAyAH zataguNitaruSaH pAntu vo'pAGgabhaGgAH // 3 // (nAndyante) sUtradhAraH-alamativistareNa / adya khalu nikhilavRndArakavRndavandhamAnapAdAravindasya tuhinagirinandinInayanAnandaniHsyandakandasya sakalasurAsuroraganarakiMnaranikaragIyamAnatripuradahanAvadAnasya tribhuvanabhavanArambhastambhasya caturvargalakSmIpratIkSyamANakRpAkaTAkSAJcalasya bhagavataH zrI. vizvezvarasya prAsAdapaeNrisarasIni mahAneva kalakalaH samullasati / tadatra yA. trAprasaGgasaMgatairnAnAdigantavAstavyavividhAnavadya<Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 aGkaH] kaMsavadham / my (AkAze karNa dattvA / kiM brUtha-'dUrAdhvasaMcAraparizrAntasvAntAnasmAnkenacidabhinavagrathitavastunA prayogeNa bhagavatkRpAnuvandhinA vinodaya' iti / tadyAvagRhaM gatvA gRhiNImAhUya tathA karomi / (nepathyAbhimukhamavalokya / ) aye, kathaM rAtrijAgaraNAyAsakaSAyitavilocanA / __adyApyeSA vizAlAkSI nidrAtandrAM na muJcati // 7 // tathA hi| skhalati zithilagranthiAbAdasau sicayAJcalaH sthagayati kucau vAmaH pANiH paraM dhRtavAsanaH / galati kabarI varka lIlAlakaiH paribhUyate tadapi nayanAnandAyaiSA dazA hariNIdRzaH // 8 // (vimRzya / ) sukhaprasuptAmapyetAM kAlAtipAtakAtaraH prabodhayAmi tAvat / (pravizya / ) Arya, kathamadyApi nidrAsi / nanUditabhUyiSTha eva bhagavAnkiraNamAlI / tathA hi / mIlatkairavalocanAM pravigalattArAcchaMhArAvalI mlAyaccandramukhI vizRGkhalatamaHkezAM sazeSAmbarAm / prAtaH satvaramitvarImiva balAhudgADharAgaiH karai rAkarSanniva yAminImanupatatyambhojinIvallabhaH // 9 // api cautipatati puraMdhrIgRhAcArasamayaH / nanvetAmeva tAvatprabhAtavelAM pativratAdharmamanuvartamAnAM dinakarakulavadhUM pazyatu bhavatI / tathA hi / udbudhya prathamaM prasAdhya vadanaM saMmRjya tArotkaraM nirmAlyAvakaraM tato'vatamasairAlipya sadgomayaiH / sauraiH svastikamaNDalAni kiraNairArabhya nirmAtyaha lakSmIH strIsamayAgataM sarasijaiH puSpopahAraM bhuvaH // 10 // 1. tathA hi' iti kha-pustake nAsti. 2. kulaTAmiva. 3. 'nipatati' iti ka pAThaH. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / . naTI- (saMhasApasRtya / ) esasi / ANavedu ajo kiM NimittaM mahacce a paJcUse saddAvidahmi / (ka) sUtradhAraH- AyeM, tvarayantyete nAnAdigantAgatAH sakalakalAjaladhisAMyAtrikA yAtrikAH saMgItaraGgaprasaGgAya mAm / tatprasAdhyantAM pAtrANi pravezocitavarNikAparigraheNa / naTI--ko uNa edANaM sAmAjiANaM maijjhe NiggahANuggahasamatyo ajjhakkho jassa purado NaccAmo / (kha) sUtradhAraH- Arye, ayameva tAvadAkhalabrahmANDamaNDapamahAnaTaH sRSTisthitipralayanATikAsUtradhAraH sUtrAtmA vizvasAkSI bhagavAninduzekharaH / tatpAdapadmaparicaryAparyAptaprAptasAmrAjyadhuraMdharo govardhanadhArirAjazca / naTI--ko uNa eso govardhanadhArIti bhaNijjai / (ga) sUtradhAraH--tadAkarNyatAM yadi kautukam / asti kSamApAlamaulijvaladamalamaNizreNiniHzreNiroha drocirvIciprapaJcacchuritapadanakhapresadudyanmayUkhaiH / yenAkAle'pi bAlAruNakaranikaro jAgarojRmbhamANa____ jyotsnAjAlairjaTAlaM sphuTamajani hariccakravAlAntarAlam // 11 // api ca / ... vApI pAtAlamUlaM jalamuraganadI kacchapaH svacchakandaH zeSo nAlaM dalAnAM vitatirapi phaNAH karNikA zaivazailaH / ___ (ka) eSAsmi / AjJApayatvAryaH kiM nimittaM mahatyeva pratyUSe zabdAyitAsmi / (kha) kaH punareteSAM sAmAjikAnAM madhye nigrahAnugrahasamartho'dhyakSo yasya purato nRtyAmaH / (ga) kaH punareSa govardhanadhArIti bhaNyate / 1. 'sopasRtya' iti kha-pAThaH. 2. 'majjhe' iti ka-pustake nAsti. 3. 'ajjhakkho' ityasya sthAne kha-pustake 'ajjautto' ityasti, 4. 'aye' iti kha-pAThaH. 5. 'paryAptaprAjyasAmrAjya-' iti ka-pAThaH. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMsavadham / 'tArAstArAH parAgA madhu ca madhumatI kesarA dantidantAstasminyatkIrtipane bhramati madhukaraH zarvarIsArvabhaumaH // 12 // tasyAsti taNDanakulAmalamaNDanasya zrItoDarakSitipatestanayo nayajJaH / nAnAkalAkulagRhaM sa vidagdhagoSThI meko'dhitiSThati gururgiridhArinAmA // 13 // tena cAhaM sabahumAnamAhUya sasamAjenAdiSTo'smi / naTI-jai evaM tA kIsa cintApajAulahiao via ciraanto ciTThasi / (ka) sUtradhAraH-priye, mahadeva cintAsthAnaM sabhyopasthAnam / tathA hi / nAhUtApi puraH padaM racayati prAptopakaNThaM haThA___ tSTaSTA na prativakti kampamayate stambhaM samAlambate / vaivarNya svarabhaGgamaJcati balAnmandAkSamandAnanA kaSTaM bhoH pratibhAvato'pyabhisabhaM vANI navoDhAyate // 14 // naTI-ajja, jai evvaM tA kiM ti appA saMkaDe pADijjai / (kha) sUtradhAraH-Arya, tvarayati nRpagoSThIsaMstavakhyAtilipsA __ jaDayati ca vidagdhArAdhanAsAhasikyam / iti na samadhikartu rUpakaM no virantuM prabhavati bata dolArohaduHsthaM mano me // 15 // naTI--ko uNa uAo viaddhArAhaNassa / (ga) sUtradhAraH-priye, mamApyeSa vimarzazciraM cetasi vartate / yataH / prAcI vAcAmudArAM navarasalaharIhAribandhAnprabandhA nApIya zrotrapAtrairapahRtahRdayA hanta tarSaprakarSAt / (ka) yadyevaM tatkasmAcintAparyAkulahRdaya iva cirayastiSThasi / (kha) Arya, yadyevaM tatkimityAtmA saMkaTe pAtyate / (ga) kaH punarupAyo vidagdhArAdhanasya / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| gumphaiH saMphullamallIsarasasumanasAM mAdhurImudgirantaH santaH saMtoSamantaH kamapi sahRdayAsvAdyamete vahanti // 16 // api ca / ___ sArasvate srotasi dUramagnaiH sudhIvarairu hRtasUktiratne / na tatkimapyuritaM yadeSAmupAyanIkRtya puro bhaveyam // 17 // anyacca / nirmajyAzu sudhIvaraiH pratipadaM sArasvatodanvataH .. proddhatyApahRtairdigantasulabhaiH satsUktimuktAphalaiH / saharNaiH paripUrNakarNahRdayA bhUmIbhujo'mI tataH kiM me tAnanuraJjayiSyati vacovAcAlakAcAvalI // 18 // (smRtimabhinIya / saharSam / ) AyeM, diSTayA samAsAditaH khalu durantacintAkAntArasaMtArahetuH / tathA hi| pRthvImaNDalamaulimaNDanamaNiH zrImannRsiMhAtmajaH kRtvA kRSNakaviH kutUhalavazAdasmAsu yanyakSipat / nATyaM kaMsavadhAbhidhAnamadhunA tasya prayogodyamaM vidvadrAjasamAjamAnasamahAnandAya vindAmahe // 19 // naTI-(apavArya / ) kahaM so vi kavINaM majjhe saMbhAvijaI / (ka) sUtradhAraH-ayi mugdhe, kimevamAzaGkase / yataH / caturdazasu vidyAsu parikarmitacetasaH / kaviteti kiMyannAma tasyAzcarya vipazcitaH // 20 // naTI-NaM bhaNAmi pasAakaviNo via tassa vi paNDiakaiNo vANI viaddhajaNassa pajjuttA bhodi tti / (kha) (ka) kathaM so'pi kavInAM madhye saMbhAvyate / (kha) nanu bhaNAmi prasAdakaveriva tasyApi paNDitakavervANI vidagdhajanasya paryuktA bhavati / 1. 'muktAbharaiH' iti ka-pAThaH Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 aGkaH] kaMsavadham / mUtradhAraH-bADham / yataH / / maulau mandAradAmabhramadalipaTalIkAkalIM zroNibimbe kUjatkAJcIkalApaM caraNakamalayormaJjamaJjIraziJjAm / utsaGge kIragItaM stanabhuvi masRNaM vallakIpaJcamaM vA tatkAvye dattakarNA zivaziva manute bhAratI bhArameva / / 21 // api ca / yaH pIyUpamayUkhadhAmani sudhAsArAcchakacche'pi yaH kSubhyatkSIrasamudrasAndralaharIlAvaNyapUre'pi yaH / yaH kAntAdharapallave madhurimA nAsau samudgAhate zrIvidvatkavikRSNapaNDitavacovIcIsamIcInatAm // 22 // naTI-ajautta, NaM suNIadi saddANusAsaNe diDhaM kadamAso eso tti / (ka) sUtradhAraH-AyeM, bhUpaNametanna dUSaNaM kavInAM vyAkaraNakovidateti / tathA hi / resAlaMkArasArApi vANI vyaakrnnojjhitaa| zcitropahatagAtreva na raJjayati sajjanAn // 23 // naTI--(sodvaigam / ) aNNaM bhaNAmi / visavisamavisaharavaijIhAsahassaNIsariavakakakkasaviaDavaaNovaNNAsaNiccAhioaphaMsadUsiA tassa jIhA kahaM mahuramahuraraisalAlasAiM rasiajaNamaNAI raJjaissaditti patthi me hiaassa AsaGgho / (kha) (ka) Aryaputra, nanu zrUyate zabdAnuzAsane dRDhaM kRtAbhyAsa eSa iti / (kha) anyadbhaNAmi / vipaviSamaviSadharapatijihvAsahasraniHsRtavakrakarkazavikaTavacanopanyAsanityAbhiyogasparzadRpitA tasya jihvA kathaM madhuramadhurarasalAlasAni rasikajanamanAMsi raJjayiSyatIti nAsti me hRdayasyAsaGgaH / 1. 'rasAlaMkArasaMpannA' iti kha-pAThaH. 2. 'khinnopahatagAtreva' iti kha-pAThaH. 3. 'rasAlasAI' iti kha-pAThaH. 'rasAlasAni' iti tacchAyA. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| . sUtradhAraH-(vihasya / ) ayi mugdhe, na khalu nisargamadhurodAraprakRtayo vAcaH sAMsargikairdoSairupahanyamAnA api svAbhAvikaM guNamativartante / pazya tAvat / dhmAtA bhAlatalAnalaiH kaMvalitA kaNThotyahAlAhalai rAlIDhAtha jaTATavIvalayitairAzIviSANAM gaNaiH / kIrNA bhasmabhirAhatAsthipaTalairvitA jaTAgrairapi svIyAmujjhati mAdhurI haraziroratnaM kimindoH kalA // 24 // naTI--(sotprAsam / ) ajja, evaM Nedam / NaM bhaNAmi taha vi dujaNA avajjaNijjA jaha aNumette vi ahmANaM kusIlavANaM khalide Na paDihasanti / (ka) sUtradhAraH-Arye, alamanayA cintayA / nisargaH khalu sa tAdRzAM nopAyasahasrairapi vipariNamayituM zakyaH / yataH / / amRtaM kirati himAMzurviSameva phaNI samudriti / guNameva vakti sAdhurdoSamasAdhuH prakAzayati // 25 // tadalaM kAlAtipAtena / prastUyatAM prAvezikaM saMgItakam / naTI-kaM uNa samaaM samassia gAissam / (kha) sUtradhAraH-nanvimamevAcirapravRttaM sarvasukhAkaraM prAvRTsamayamAzritya gIyatAm / iha hi| mRditamRdumRdaGgadhvAnadhikkArimegha dhvanimuditamayUrImandrakekopagItAH / sajala ladajAlAnIlanepathyalakSya kSeNarucirucirAGgayaH khairamAzA naTanti // 26 // (ka) Arya, evametat / nanu bhaNAmi tathApi durjanA AvarjanIyA yathANumAtre'pyasmAkaM kuzIlavAnAM skhalite na pratihasanti / (kha) kaM punaH samayaM samAzriya gAsye / 1. 'svAbhAvikaguNAnAtivartante' iti kha-pAThaH. 2. 'tAdRzaH' iti kha-pAThaH. 3. 'vinimayituM' iti kha-pAThaH. 4. 'jaladalIlAnIla' iti kha-pAThaH. 5. 'kSaNaruciruciramyAH' iti kha-pAThaH. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMsavadham / naTI-taha / (iti gAyati / ) paNamaha jalaharasamaaM vijujjalasommasAmasuhaasirim / jaM daddUNa disANaM kadambamaulehi~ honti pulaAI // 27 // (ka) sUtradhAraH--(saharSam / ) AyeM, samyagupalakSitaM bhavatyA / saMkalamaGgalAlayaH kilAyaM samayaH / tathA hi / vasudevaduHkhahArI nArInayanotsavo jaladakAlaH / zauririva sIrimitraM kasaMmadavicyutaM kurute // 28 // (nepthye|) AH pApa, ko'yamalokavaitAlikaH sakalasurAsuracakracUDAmaNimayUkhamAMsalapratApAgninirdagdhavairijAtasya tribhuvanajayalakSmIvibhramAvAsamaNDapastambhAyamAnapracaNDabhujadaNDasya sakalavIravaMzAvataMsasya kaMsasyApi madapracyavamabhilaSanvAcATatAM prakaTayati / naTI--(sotkampam / ) ajja, ko eso jassa AAliappalaavAdavihaDantabamhaNDakhaNDapapphurantaghoraNigyosabolantadahadihAmuho ekakAlagajantadiggaavimukkacikkArakakkaso kaNThadhuNI suNIadi / (kha) sUtradhAraH-aye, mamApyayamaparicitaH / (nipuNaM nirUpya / ) nUnamasau asmadvacaHpratiphalannijanAmadheya varNAvalIzravaNaropakaSAyitAkSaH / (ka) tathA / praNamata jaladharasamayaM vidyudujjvalasaumyazyAmasubhagazriyam / yaM dRSTvA dizAM kadambamukulairbhavanti pulakAni // (kha) Arya, ka eSa yasyAkAlikAlayavAtavighaTamAnabrahmANDakhaNDaprasphuradoranirghoSazabdAyamAnadazadiGmukha ekakAlagarjaddiggajavimuktacItkArakakezaH kaNThadhvaniH zrUyate / 1.'jassi dahadisANaM' iti ka-pAThaH. 'yasmindazadizAM' iti tacchAyA. 2.'sarva' iti kha-pAThaH. 3. vasudevaH zrIkRSNajanakaH. jaladakAlapakSe tvasphuTo'rthaH. 4. sIrI baladevaH; (pakSe) sIriNo hAlikAH, karSakA iti yAvat. 5. kaMsaH kRSNamAtula:. taM madavicyutaM nirmadaM kurute; (pakSe) kaM janaM saMmadena harSeNa vicyutaM rahitaM kurute. api tu na kamapi. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| AbhaGgurabhrukuTibhISaNabhAlapaTTaH kaMsaH karAlakaravAlaniviSTamuSTiH // 29 // na tadasya purataH sthAtumasmAkamucitam / yataH / pitaraM bhaginIM bhAmaM bhAgineyAJjighAMsatA / tRNIkRtA ghRNA yena sa kimasmAnupekSate // 30 // tadehi / anyato gacchAvaH / (iti niSkrAntau / ) prstaavnaa| (tataH pravizati yathAnirdiSTaH kaMsaH / ) kaMsaH-(sATopaM parikramya / sakrodham / ) kimAttha re, kimAttha 'kaMsaM madavicyutaM kurute' iti / nanu re, nAdyApi viditaste tribhuvanaikavIro ni. mitAzeSadurmadadhvAntadhvaMsaH kNsH| yaddordIpyatpratApAnalabahalavalajjvAlajAlAvalIDhaH zizye zauriH payodhau tuhingiridriissvndhkaarirnililye| . brahmA padmAsanaH sangamayati samayaM tApasacchadmanA ta drakSoyakSoragANAmiha bata katamo vIkSitaM me kSameta // 31 // (hastau niSpIDya / nanu re, kArAgAraniyantritAsurasurastrInetrakAdambinI niryadvArisarijjharavyatikarairnirvApyamANo'pi yaH / uccairaurva iva prajijvalayiSurbrahmANDamujjRmbhate kastaM vA mama dormadaM damayituM jAgarti lokatraye // 32 // (nepathye / ) AH, kathamitthaM vikatthase / nanu re, yaste madaM damayitA danujendrakAlo bAlaH sa ko'pi bhgvaankvcidprmeyH| . 1. 'haste' iti kha-pAThaH. 2. bhAmaM bhaginIpatim. 3. andhakAriH zivaH. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 aGkaH] . kaMsavadham / saMvardhate giriMgabhIraguhAvihAra - tandrAlukesarikizora ivAvibhAvyaH // 33 // kaMsaH-(sAtaGkam / ) kathamiyamAkAze durupazrutiH zrUyate / na cAzarIrA daivI vAgarthena visaMvadate kathaMcit / saMbhAvitazcAyamarthaH / nisargavidveSiNo hi devA bahudhAsmAbhiH kadarthitA vairapratiyAtanAya svayamazaktA api bahudhAvatIrNameva purANapuruSaM punaravatArayiSyantIti / kathitazcAyamarthaH pUrvamapyantarikSacAriNyA vANyA vasudevena nivRttapANigrahaNAM svasAraM devakI prasthApayato mama / yathA-'asyAstvAmaSTamo goM hantA yAM vahase'budha' iti / tadAkarNya ca tataH pratIpamAzaGkamAnena mayA devakIvasudevau dRDhanigaDayantritau kArAgAramAropitau / tadgarbhAzvotpatanta eva bahavo vyApAditA eva / saMprati tu zilAtale nipAtyamAnayA dArikayA yogamAyayA hastAdutplutya gaganatalamutpatitayA prAguktameva / nAradenApi punaruktaM yatkila 'vasuMdharAbhArAvatArAya gRhItavarNikAntaraH kepaTapaTurbaTunATitakena vaikuNThanAthaH saparijano gokule pracchannarUpaH saMcarati' iti / tadasyAnarthavIjasya pratikSepe nopekSituM yuktam / bhavatu tAvat / (prakAzam / nepathyAbhimukham / ) kaH ko'tra bhoH / (prvishy|) dauvArikaH-jayadu jayadu mahArAo / esahmi / (ka) kaMsa:-hemAGgada, samAhUyatAM mahAmAtyaH / hemAGgadaH-jaM devo ANavedi / (iti niSkramya tena saha pravizya / ) ido ido mahAmacco / eso mahArAo tumaM ciraM paDikkhanto ciTThadi / tA upasappa Nam / (kha) (saMskRtamAzritya / ) / (ka) jayatu jayatu mahArAjaH / eSo'smi / (kha) yaddeva AjJApayati / ita ito mahAmAtyaH / eSa mahArAjastvAM ciraM pratIkSamANastiSThati / tadupasarpenam / 1. 'vahudhAvatIrya tameva' iti ka-pAThaH, 2. 'kapaTapaTupaTu-' iti kha-pAThaH. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| helotkhAtadigantadantidazanaiH saMstyAnadAnadrava droNIzyAmalakAntibhirviracitaM siMhAsanaM maNDayan / rajyallocanakoNazoNakiraNaM candrAtapatraM dadha tsvarbandIkaracAmaraiH paricito devo'yamAste puraH // 34 // mahAmAyaH-(puro'valokya / rAjAnaM nirvarNya / ) kathamayaM rasAntarAvezavilakSa ivAlakSyate / tathA hi / . niHzvAsaiH paruSairvizuSyadasakadvyAdazyamAnAdharaM vidyadbhAlakapolarAgamadhikaM netre'ruNimnArjayan / vakaM kiMcidevAJcayannuparatavyApAramantazciraM cintAkuJcitalocanAJcalamaho devaH paridhyAyati // 35 // tadatra mahatA kenacidbhayaroSadvairAjyAvezabIjena bhavitavyam / bhavatu parijJAsyAmi tAvat / (upasRtya / ) jayatu jayatu mahArAjaH / kaMsa:--mahAmAtya, ita AsyatAm / , . mahAmAtyaH-(upavizya / ) deva, diSTayA vardhase / khairAsvAditazatruzoNitamadhuvyAghUrNamAnAGgayA ___ bandIbhUtasurendravRndavanitAbAppAmbubhiH snAtayA / sphUrjattAvakakAntakIrtivasanaprAntena saMvItayA nirvyAja parirabhyate tava bhujastrailokyarAjyazriyA // 36 // tatkimapi cintAnimittaM jJAtumicchAmi / kaMsa:-kimiha cintAsthAnam / yataH / niSkaNTakaM viratavairamapAstazaGka dAsIkatAmaragaNaM hRtadikkarIndram / trailokyameva vihitaM danujaizciraM ta cintAnimittamiha nastu kimastu vastu // 37 // 1. 'netrAruNinA' iti ka-pAThaH. 2. 'ivAzcayan' iti kha-pATha.. 3. 'dvairAjyadoSa-' iti kha-pAThaH. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 aGkaH) kaMsavadham / 13 tathApi durupazrutizravarNasaMbhavazaGkApizAcikA kimapyuttaralayati me cetaH / tathA hi / . ripuriti durupazrutiH zrutiM me vyathayati yadyayathAtathaM tathApi / jaladhararasitaM prakopaheturbhavati hi bRMhitazaGkayA mRgAreH / / 38 / / mahAmAtyaH-mahArAja, kAsau durupazrutiH / . (kaMsaH 'yaste madaM damayitA' ityAdi paThati / ) mahAmAtyaH-(svagatam / ) naiSA mRSA bhavitumarhati devavANI nANIyasImapi nRpo'rhati hanta cintAm / kiM saMprati pratividheyamiha pratIpe daive prayuktamakhilaM khilatAM prayAti // 39 // bhavatu tAvat / (prakAzam / ) mahArAja, alamanayA cintayA / yataH / dauDureSu caturaGgabalAdhikeSu bhrUbhaGgamAtraparinirjitanirjareSu / tvatpAdamUlaparivartiSu mAdRzeSu / nAmApi zatruriti hanta kutaH prasiddham // 40 // gA ceyaM durupazrutirityudAhRtA devena tanna kiMcidetat / yataH / pade pade praskhalatA mohopahatacetasAm / suropajIvinAmitthaM pralApA nahi durlabhAH // 41 // anyacca vijJApayAmi-bhUtArthametadudAhRtaM devasya / nItizAstraM punaranyAhazam / tathA hi / nAvajJeyo ripuriti laghuH kSINasattvo'pi vijJai hantAraNyaM dahati zanakaiH saMcitAGgaH sphuliGgaH / kiM ca nyazcannibhRtanibhRtAkuJcitAGgo biDAlaH ___ kAlApekSI asati sahasAlakSitotphAlamAkhum // 42 // 1. 'zravaNazaGkApizAcI' iti ka-pAThaH. 2. vyarthatvamityarthaH. 3. 'na naH' iti kapAThaH. 4. surAyA madyasya; (pakSe) surANoM devAnAm. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| na ca saMpratyavyaJjitavikriyA iti vismRtavairAH saMbhAvayitumarhAH / nItirhi tAdRzI bhaviSNUnAm / yadudAharanti 'kauma saMkocamAsthAya prahAramapi marSayet / prApte tu kAle nItijJa uttiSThetkAlasarpavat' // 43 // iti vizeSatazca na bahuzo'pakriyamANA vizvasanIyAH / avizramo hi vairani ryAtanAdhikAraH / tathA hi| uditamuditaM hanti dhvAntaM sahasrakaraH karai nihatanihataM bhUyo bhUyastamaH parijRmbhate / viramati tamo nedaM nAyaM niSIdati bhAnumA _na khalu vikasaberA dhIrAH kathaMcidudAsate // 44 // * tadatrAvazyamakutobhayenApi saMnihitAtyAhiteneva devenAvahitena bhavitavyam / ytH| krUrAH kesariNastuSArazikharidroNISu saMzerate nAgendrA api saMcaranti vikaTe vindhyATavIkoTare / dhatte'sau bhujagezvaro'pi dharaNiM pAtAlamUle vasa prAyaH pauruSabhUSaNA nayavido jAtu pramAdyanti na // 45 // kaMsaH-evametat / kiM tu cintayAmi, kathamamI pracchannakaulikAH kapaTapaTavaH sarva ekapada eva sunigrahA iti / mahAmAtyaH-(ciraM vicintya / ) mahArAja, yajJAyattaM jIvitaM devatAnAM yajJAH sAGgA brAhmaNeSvAyatante / te cApyete dharmakarmaikamUlA mUle chinne'staiva vArtAmarANAm // 46 // eSu ca nigRhIteSu sarvanidAnamekAdazAtmA viSNurapi sunigrhH| yatsmaranti 'viprA gAvazca vedAzca tapaH satyaM damaH zamaH / zraddhA dayA titikSA ca kratavazca harestanuH // 47 // iti / kaMsaH-mamApyeSa praamrshH| (nepathyAbhimukhamavalokya / ) kaH ko'tra bhoH| 1 'kRSNasarpavat' iti paJcatantrAdidhRtaH pAThaH. 2 'saMnihitabhRtyAhitenaiva' iti kha-pAThaH. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 aGkaH kaMsavadham / (pravizya / ) vetrahastaH puruSaH-jayadu jayadu bhttttaa| esojhi|aannvedu bhaTTA / (ka) kaMsaH vetradhara, samAdiza nidezavartinaH hanyantAM dvijadevasevanaparAH sarve'pi varNAzramA __dhvaMsyantAM damadAnasatyaniyamasvAdhyAyayajJAdayaH / pIDyantAM ca tapovanAni paritastIrthAni puNyAzramA __ badhyantAmacirAtsurA hariharabrahmAdayaH sAnugAH // 48 // vetrahastaH-jaM bhaTTA ANavedi / (kha) (iti niSkrAntaH / ) kaMsa:-mahAmAtya, tvamapi svaM niyogamazUnyaM kuru / vayamapyanantarakaraNIyAya preyatAmahe / (iti niSkrAntAH sarve / ) iti kaMsavadhe prthmo'ngkH| dvitIyo'GkaH / (tataH pravizati tAlajaGghaH / ) tAlajaGghaH-AdiSTo'smi tatrabhavatA mahAmAtyena yatkila 'asmadvanisargavairiNaH purANapuruSasya narAkAradhAriNaH kvApi pracchannaH prabhavaH zrUyate / tatpravRttimupAhara' iti / tatkimatra pratipadye / yataH / anviSTA girikaMdarodarasaritkAntArapuNyAzramAH svaHpAtAlamahItaleSu paritazcAraizcaradbhizciram / nAbhUtkarNapathAtithirditikulArAtiprathA sarvathA tatki vAdya nivedayAmyaviditAdiSTArthasAraH prabhum // 1 // (ciraM vicintya / dIrgha niHzvasya / ) hanta bhoH, aghaTanaghaTanapaTIyAnekaH kila kevalaM kAlaH / saMbhAvyate'dya DimbhAjjambhArijito'pi yatprabho tiH // 2 // (ka) jayatu jayatu bhartA / eSo'smi / AjJApayatu bhartA / (kha) ydbhrtaajnyaapyti| 1. 'upajIvinaH' iti kha-pAThaH. 2. 'sajjIbhavAmaH' iti kha-pAThaH. 3. 'kkacit' iti kha-pAThaH. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| (smRtimabhinIya saharSam / ) aye, asti kilaiSA kiNvdntii| yat . 'yazodayA lAlyamAno nandagopasya gokule / biDambayanbAlalIlAM vAsudevo'bhivardhate' // 3 // iti / taM cAtimAnuSaguNAkatipauruSAdyai rAdyaM pumAMsamanumAya nihantumenam / prAkpreSitAH zakaTadhenukapUtanAdyA . nAdyApi hanta vinivartitumutsahante // 4 // bhavatu / tAvadgokulaparisaramevAnusarAmi / (iti parikramya puro'valokya / ) aye, kathamayaM gokulanivAsI gopAnAM sauvastiko brAhmaNa ita evAbhivartate / tadasmAdeva niHzeSAM pravRttimupAlapsye / (upasRtya / ) garga, praNamyase / gargaH-kuzalI bhava / tAlajaGghaH-kiyaDUraM prasthito'si / gargaH-nandAdezAdgokulotpAtAnupazamayituM dhruvatIrtha gacchAmi / tAlajaGghaH-atha kiM gokule / gargaH-mahatyeva duravasthA hA kaSTaM kaSTaM samAdhIyate / tathA hi / vetAlagrahapUtanAprabhRtayo bAlagrahAH zAntikai nItA balyupahAramantramaNibhiH zAnti kathaMcinmayA / utpAtAH zakaTAsuraprabhRtibhirdaityaiH kRtAste puna rbAlenAdbhutakarmaNA svayamaho kRSNena nItAH kSayam // 5 // tAlajaGghaH-(svagatam / ) tadetatprastUyate yadartho'yamasmAkamAyAsaH / (prakAzam / ) spaSTaM tAvatprapaJcyatAM kaH kena hata iti / gargaHpUrva kaucidupasthitau taruvaravyAjena nandAGgaNe buDvAkasmikameSa riGgaNaparo bAlo vizAlojitaH / 1. svastikRt. purohita iti yAvat. 2. 'kaSTaM kaSTaM samAsthIyate" iti kha-pAThaH. 3. 'vizAlojitau' iti kha-pAThaH: Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 aGkaH] . kaMsavadham / mAtrA madhyanibaddhadAmakalitAntolUkhalAkarSaNA dArugNau yamalArjunau samaharadIrvArtaghorasvarau // 6 // tAlajaGghaH-(svagatam / ) tAvetau nAradazApavazAdavAptatarubhAvau nalakUbaramaNigrIvau bhagavatsaMnidhAnaikopaneyazApAntau kuberatanayau / (punaH sAtaGkam / ) tannamayameva bhagavato'vatAro bAlalIlAmanubhavanbhaviSyati / bhavatu / jJAsyAmi tAvat / (prakAzam / ) athAparamAvedaya / gargaH kaMsAdezavazAtpravizya zibiraM nandAGgaNe'vasthitaM ___pApiSThaM zakaTaM vibhAvya kapaTaM bAlo'tha kAlopamaH / tatsauvastikavipravAcanavidhivyagrIbhavaJcintayA __ mAtrA kiMcana vaJcitaH kSititale kSutkSAmadeho luThan // 7 // tAlajaGghaH-(sAvaSTambham / ) tatastataH / gargaH kSIrasyAtibharotkSiptacaraNAGguSThanoditam / paryAsthacchakaTaM kUTaM jarjarAGgAsthipaJjaram // 8 // tAlajaGghaH-ahaha, asamaJjasamasamaJjasam / athAnyeSAM ko vRttaantH| / 'gargaHvAtyAvartavivartanavyatikarAdAdAya bAlaM balA dandhIkRtya janaM javAdudapatahUraM tRNAvartakaH / tAlajaGghaH- (sAzvAsam / ) tatastataH / gargaH- . . taM ca mAdharabhArabhUrigarimA vyAlambya kaNThe haThA dAyacchansamapothayatpthuzilApaTTe nipAtyArbhakaH // 9 // tAlajaGghaH-aho duravasthedAnI jayAsthA / yasmindhAvatyamaranagarIluNThanotsarpidarpa sphUrjajavAjavapariNamaJcaNDavAtyAvivarteH / 1. 'Abhugnau' iti kha-pAThaH. 2. 'sAzvAsam' iti kha-pustake nAsti. 3. 'jayAvasthA' iti ka-pAThaH. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 kaavymaalaa| uccairdhAmyannabhasi nidadhe zRGgamutpAdya meroH krandatsaMkrandanamadhukaraM lUnanAlaM yathAbjam // 10 // tasyApi te manuSyagarbhAdapIdRzI dazA / gargaH. riSTo'pi duSTadiSTAkRSTaH kaNThAvaguNThane tiSThan / daSTo'cyutena dazanaidRSTo naSTaH kSaNArdhana // 11 // tAlajaGghaH-hA dhik, kaSTaM bhoH / atha pUtanAyAH kA vArtA / gargaH-yApareSAm / tathAhi / / kRtvA rUpaM tribhuvanamanomohanaM pAyayantI stanyaM hAlAhalamayamathAnena niSpItasArA / hA dhikkaSTaM kimapi sahasA rAkSasI paryaNaMsIt tAlajaGghaH-(sotsAham / ) tatastataH / gargaH krUrAkrandaidhiritajagattatkSaNAcca vyaraMsIt // 12 // tAlajaGghA hA vatse, anUSmaNi zalabhAyitAsi / ghuNena protkIrNA tadahaha zilA vajraghaTitA na zampAsaMpAtAkimapi zatadhAzIryata tRNaiH / vililye prAleyakSitirapi na khadyotamahasA yadAdhatse vatse kimapi naraDimbhAdabhibhavam // 13 // (dIrghamuSNaM ca niHzvasya / ) khArAjyaikaphale ripukSayamakhe devaidvijAghArake - kaMsasyAnuzayAnale'surayazaHkSIrAhutIrjuhvatA / tvaM dhAyyA vihitAsi hanta vidhinA vatse na jAne punaH kA pUrNAhutiruttamA tadamunA krUreNa kAriSyate // 14 // 1. 'duSTo' iti kha-pAThaH. 2. 'atha' iti kha-pAThaH. 3. AghAro ghRtAhutivizeSa:. 'devadviSadyAjake' iti ka-pAThaH. 4. agnisamindhanamantraH. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 aGkaH] . kaMsavadham / 19 gargaH tadapi nAticirAdeva sphuTIbhAvamupaiSyati / aticapalaH kila kAlakauleyako nAsmadUMpekSAkSaNakSepaM kSamate / tAlajaGghaH-tatastataH / gargaH-tatazca tathA tathotpAtaparamparAparAbhUyamAnA vrajavAsina upanandanAmnA gopaddhenopamantrya gokulAduduSya nAtidUre nirAmayaM bahalajalaM miladulapazabalaM vRndAvanamadhyamadhyaSuH / tatrApi vasatA tena sabalenApahAriNA / lIlAmAtreNa nihatAH pralambabakadhenukAH // 15 // tAlajaGghaH--(savaiklavyam / ) hA vatsAH, kathamakasmAdeva dazamI dazAmApannAH stha / (saroSam / ) kaMthamayamatiprasajati kAlakAlakauleyakaH / nanu re kRtAntahataka, vidrANeSu digIzvareSu samiti drAgutlutipradruta krudhyatkAsaratuGgazRGgavidhutivyAviddhagAtraH patan / kArAgAranikAramAzu gamitaH saMtaya'mAno bhaTaiH kAkuvyAkulagIH kRpAvazahRdA na tvaM mayA mocitaH // 16 // tadadhunA na bhaviSyasi / garga:--(svagatam / ) ___ api syAdasmAkaM kimapi kuzalaM gokulabhuvAM (niHzvasya !). kuto vA kalyANaM prakRtikuTile rAjani ripau| (sAvaSTambham / ) aye zAntaM pApaM yadi sa bhagavAnkicana kRpA kaTAkSaprakSepaiH kSapayati vipakSapratibhayam // 17 // tAlajaGghaH-kka punaridAnI nirbharAzcaryagarbho'rbhakAkAravarNikApracchano'ghaTanaghaTanApaTIyAnnaiTavapuH sAkSAdIkSaNAtithiH syAt / 1. 'tadapyacirAdeva sphuTIbhavitumupaiSyati' iti kha-pAThaH 2. utprekSA' iti kha-pAThaH. 3. 'gokulAdadUre bahala jalaM' iti kha-pAThaH. 5. 'naTapaTu' iti ka-pAThaH. . Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| gargaH-zrutaM mayA nAticirAdeva gokulopazalyamupeyuSA yatkila dhanuryajJotsave kRSNaM sabalaM mAtulaH kila / ninISurmathurAmeSa krUro'pyakrUramAdizat // 18 // tAlajaGghaH-sakhe, yathAdiSTamanuSThIyatAm / ahamapi vRndAvanaparisara evainamanusarAmi / (iti niSkramya / ) tadetadvRndAvanam / anveSayAmyenam / (iti parikrAmati / ) (nepathye / ) re re brajavAsinaH, sAvadhAnA bhavata / nanvayamanupatati nedIyAneva kopATopAtivalgadvikaTakhurapuTaprasphuTabhUmiTaSThA___ duttiSThadbhirgariSThairbrajajananayanAnyandhayandhUlijAlaiH / kurvandyAmeSa heSAravazatabadhirAM vAladhiM proDunAna zRMDAvAlAntarAlapraNihitakapilakrUratArasturaMgaH // 19 // tAlajaGghaH-(sAtaGkam / ) AH, kimetatsyAt / na khalu surabhisairabhIsamRddhe zizucalakarNakarNikAvakIrNe / aticakitajanabaje vraje'sminnanupadhireSa turaMgamapracAraH // 20 // (punrnepthye|) dhAvandhIraM dharAyAM kSaNamatha vidadhadauritaM dhUtamUrdhA caJcanyaJcatkhurApakSaNadharaNirajodhoraNIdurvibhAvyaH / citraM caGkramyamANazciramatha sahasA saMbhramaM bibhradarvA garvAggadikharvAdvirujati janatAH sarvataH parvatAbhaH // 21 // tAlajaGghaH--(nipuNaM nirUpya / ) nUnamanena mahArAjanirdiSTanAzvavarNikApracchannamUrtinA vividhamAyAveSapaTIyasA kezinA bhavitavyam / (saharSam / ) tadanena sakalasurAsuracakraduHsahaparAkrameNa tatkSaNAdevAsmatpratipakSaH sa. pakSo vyApAdayiSyate / sAdhu re kezin, sAdhu / kRtakRtyo'si / yataH / 1. puccham. 2. 'cUlA' iti ka-pAThaH. 3. gomahiSIsaMpanne. 4. sadyojAtavatsavyApte. 5. nizchalaH. 6. dhauritamazvagativizeSaH. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 aGkaH kaMsavadham / dohureSu nihateSu nizAcareSu . mAyAsu bhAyinI khilatvamupeyuSISu / kaMsasya bhRtyanivahairiha yadvipakSapakSakSayakSamatayAdya vibhAvito'si // 22 // (punarnepathye / ) re re gopAlAH, diSTayA jIvitAH smaH / parityajata sAdhvasaM bhajata dhIratAM netrayo___hIta vinimIlikAM bhavata bhUbilebhyo bahiH / vidIrNamukhakaMdarodaraniviSTamuSTikSata kSaradrudhiradhoraNiH sa nihato vayasyena naH // 23 // tAlajaGghaH-(sasaMbhramam / ) kathaM satyameva nihtH| (nipuNaM niruupy|) ahaha, vamati rudhiradhArAM nAsikAnAlarandhrA laThati dharaNipIThe mAM khurAgaH kSuNAtti / ghurati kimapi ghoraM kesarANyuddhanIte ___ tadaNumapi vilamba na kSamante'savo'sya // 24 // hanta bhoH, vajrasArANi hRdayAni jIvalokasya / yadevamanekadhA kulakSayamadhyakSayannapi prANimi / tadasminnihate nUnamAsannamatyAhitaM mahArAjasya daivaikacikitsanIyamAlokayAmi / yataH / vAcA nAcaritaM dRzA na kalitaM karNe'pi nAkarNitaM cittenApi na cintitaM na ca punaH svapne'pi saMbhAvitam / daivajJairna niveditaM na pizunairAzaGkitaM karhi ci __ tattAdRgvyasanaM vidhirghaTayati krUrAzayaH prANinAm // 25 // tadenaM vRttAntamupaharApi mahAmAtyasya / (iti niSkrAntaH / ) iti kaMsavadhe dvitIyo'GkaH / / 1. zrIkRSNe. 2. niSphalatvamU. 3. zrIkRSNena. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| tRtIyo'GkaH / (tataH pravizati rathArUDho'krUraH sArathizca / ) akrUraH-(dIrghamuSNaM ca niHzvasya / ) hanta bhoH, asAre saMsAre viSaviSamapAke nRpasukhe katAntenAkrAnte prakRticapale jIvitabale / dhruvApAye kAye viSayamRgatRSNAhatahRdaH paraprANaiH prANAnahaha paripuSNanti kudhiyaH // 1 // aho, asya ditijakulakalaGkasya kaMsasya nirvivekatA nighRNatA ca / yataH / khastrIyeSu hateSu saptasu manAGnAdyApi nirvidyate tAdRkcedayamaSTamo'pi kimitastrAsena saMbhramyate / . kastrAtuM prabhavedbhavedyadi harihantAvatIrNaH svayaM ___ mRtyau janmavatAM dhruve ca maraNaM zreyaH paraM zrIpateH // 2 // (vismRzya / ) athavA kimenamAsurImatidAruNAM prkRtimaashritmupaalbhe| nanu tAvadahamAtmAnameva tAdRze nRzaMse karmaNi pravartamAnamAkalayAmi / tathA hi / rAjArAdhanatatpareNa sahasA svIkurvatA zAsanaM kRtyAkRtyavicAravaJcitadhiyA dharmo'pi nApekSitaH / sTaSTA naiva ghRNA tRNAya ca mato lokastrapApyujjhitA dhikkukSibhariNA mayAdya kRpaNAH prANAH paraM poSitAH // 3 // sUtaH-AyuSman, kathamayaM mahArAjo jAnannapi khajanasaMbandhamatisnehaparyAkulahRdayena bhavatA vatsau rAmakRSNAvupaninISati / akrUraH-sUta, so'yaM kuTilanItipaNDitaH parasparamasmAsu virodhamutpAdya sundopasundanyAyena sarvAnevAsmAnsaMjihIrSati / tathA hi / nAneSye yadi tau dhruvo mama vadhastacchAsanAtikramA dAhartu yadi yAmi vakSyati tadA ko vA na mAM saunikam / nindennandanaviprayogavivazo mAM nandagopo jaira __ jJAti:kSyati vA cirAdaharahaH zapsyanti gopaanggnaaH||4|| 1. 'saMbhAvyate' iti kha-pAThaH. 2. 'dhruva' iti kha-pAThaH. 3. 'tataH' iti kha-pAThaH 4. hiMsakam. 5. vRddhaH. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 aGkaH . kaMsavadham / ... 23 sUtaH-AyuSman, api nAma mahArAjAjJAgauravaniyantraNAtkathamapi tathopasIdantaM tatrabhavantaM bhagavAnvAsudevo na pratIpamAzaziSyate / . akrUraH-sUta, satyamAttha / durjanavazavartinamiha cirataraviraheNa luptasauhArdam / na pratyeti svajanaM mRga iva mRgayUpasarpiNaM hariNam // 5 // tathApi / sarvAntarAtmA bhagavAnsarvavRttyavabodhakaH / na mAmananyazaraNamanyathA pratipatsyate // 6 // sUtaH-AyuSman, pratyAsIdati sAyaMtanaH smyH| tattvaryatAm / rAmakRSNAvalokanena nayane saphalayAvaH / akaraH--(kSaNaM dhyAtvA saharSam / ) hanta bhoH, sa eSa dAruNatare dArakAharaNakarmaNi niyuJjAnena mahArAjena prayukto nigraho'pyanugrahAyaiva kapipyate mayi / adya khalu kuvalayadaladAmazyAmakAntiH kalAvA nnayanaculukanIyaH ko'pi pIyUSarAziH / vrajaparisaradhUlIkelilolaH kizorA kRtikRtipariceyo drakSyate brahmasAraH // 7 // sutaH-(pratIcImavalokya / ) AyuSman, paizya / aharakhilamazeSajyotiSAmekazeSaH sakalabhuvanasattIH karmasAkSI nirIkSya / rathaturagarajobhiH kAJcanaiH krAntakAyo jaladhimabhinimarne bhAnumAnAnihIte // 8 // akrUraH-(saharSam / ) sakhe, sAdhu samunnItam / adhivanamabhidhAvadgokhuroDtadhUlI zabalavimalagAtraH sphItapItAmbara zrIH / 1. 'mRgayUthIpaNaM' iti ka-pAThaH. mRgayurvyAdha:. 2. 'mUrtyavabodhakaH' iti kha-pAThaH. 3. 'pazya tAvat' iti ka-pAThaH. 4. 'adhinimata' iti ka-pAThaH. 5. 'abhivana' iti kha-pAThaH. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 . kaavymaalaa| vrajaparisarameSyajyotiSAM jyotirekaH saphalayati kadA nazcakSurindIvarAkSaH // 9 // sUtaH astaM yatApi kila mastakavartinAsA vastAcalo'himarucA rucimabhyalambhi / prAyaH paropakataye kRtino'napekSya svArtha vipatkavalitA api saMghaTante // 10 // akrUraH-(nipuNaM nirUpya / sAnandam / ) ahimakaramarIcidhAturAgaiH zabalitamambudamaNDalaM dadhAnaH / anuharati giristulAM murArevalayitacitrazikhaNDamaNDanasya // 11 // sUtaH-ahaha, asamaJjasam / / ayamudayamahIbhRnmastakanyastapAdaH kharatarakaraduHsthAM prauDhimADhaukamAnaH / divasamaNirathoccairdrAkparAM prApyaM kASThA ___ mahaha vidhivirodhAdambudhau majjatIti // 12 // akrUraH-sUta, sAdhUtprekSitam / tathA hi / nirmajjyAdhipayodhi bhartari rucAM lokAntaraM prasthite saMdhyAgniM vizati pramIlati nijembhoje dinazrIriyam / yatkASThAkara eSa rajyati tamodhUmo'znute rodasI saMkrandanti khagAH sametya dadate viprAzca toyAJjalIn // 13 // (punaH sUtaM prati / ) aye, bahIyAnativAhitaH panthAH / tadadhunApi kiyadantaraM nandavATasya / sUtaH-AyuSmana, ito nedIyAneva lakSyate / tadupagataprAyAnevAsmAnavagaccha / tathAhi nirUpayatvAyuSmAn / adhitaraNitanUjAtIravAnIrapAlI . parisaramatikAlI bhAti taaliivnaalii| . 1. gacchatApi. 2. 'nijAmbhoje' iti kha-pAThaH. 3.. 'tadupAttaprAyA' iti kha-pAThaH. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMsavadham / 25 vilasati taidadUre'tucchatApicchagucchA . valivalayitavallIvellitA nndpllii.|| 14 // akrUraH-(nipuNaM niruupy| sasaMbhramam / ) sUta, saMbhAvayAmi tAvat / girizikharavirUDhaprauDhahintAlamAlA pihitagaganagarbhabhrAmyadUrjadhvajAyaH / vihagavihRtavegavyagrazAkhAkarAprai stvarayati parirabdhaM nandaghoSaH kimasmAn // 15 // mRtaH--(kiMcidantaraM gatvA rathavegaM nATayan / puro'valokya / ) AyuSmana, upavanatarukhaNDahiNDamAnANDajatatibhirgRhamedhihomadhUmaiH / api ca zizupazUddhatai rajobhiH kimapi purastimirAdvayaM cakAsti // 16 // (punaH saviSAdam / ) hanta bhoH, astamite dinanAthe cirayati candre sphuTAsu tArAsu / ___ sahasA tamaHpradhAnAkulitaM hanta bhUtalaM taralaiH // 17 // tathA hi| tamaHzyAme vyomni sphuTakanakalekhAGkuracaya__ prabhA vidyotante nikaSa iva khadyotanikarAH / sahasrAMzoraMzA iva caramazailavyatikarA dvizIrNAH paryastAH pathikapTathuniHzvAsapavanaiH // 18 // akrUraH-sUta, sAdhu samarthitam / tathA hi / meckaatidlaantrliinjyotiringgnncmtkRtirmyaaH| pAdapA iha cakAsati meroH mAM gatA iva harimaNikUTAH // 19 // (karNa dttvaa| saharSam / ) hanta bhoH, snehaprasnutapIvarastanabharaprAgbhArabhUrikSara___ kSIrakSAlanapicchilaiH pratipadaM mArgeniSiddhatvarAH / harSotpucchayamAnatarNakaravotkI bajAyotsukA gosaMghAH pratihuMkatairiha muhuH zrotrotsavaM kurvate // 20 // 1. bhramatpakSisamUhaiH. 2. 'khadyoto jyotiriGgaNaH.' Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| sUtaH-AyuSmana, ___ cAraNena paricarya samantAdadrikAnanadarIH paripUya / saMprati pratinivartayitAsau godhanAni kila gokulanAthaH // 21 // tathA hi / AkarNayatvAyuSmAn / campe candani candrike camarike candrAvali zyAmale ___ gaGge gomati gauri gItarasike gAyatri godAvari / dhIre dhIvari dhUsare dhavalike kAlAkSi kAlIti ca .. vyAhArAH parito haranti hRdayaM hembAravAzrAviNaH // 22 // akaraH-(karNa dttvaa|saanndm / ) sUta, ito'pi ramaNIyamAkarNyate / " anusRtakaratAlaiveNuvINAnuyAtai. mukharitakala0GgaiDimbhaDamphAbhirAmaiH / madhuramadhuragItai katairgodhanAnA midamudayati nAdAdvaitamAnandasAndram // 23 // (punaH karNe dattvA / ) kSIrasyAvegadhAvadrabhasanipatitastanyapAnorjadojaH kUrdadvatsAvarodhavyasanizizuzatAkUtakolAhalADhyaH / gambhIrAbhIrakUmbhIkuharapariNamaDIragokSIradhArA dhvAno'dhvanyadhvagebhyaH pizunayati cirAdeSa goSThasya gosstthiiH||24|| mRtaH--(sotsAham / ) ahaha, saMprati huMkRtamAMkatahIhIhIkRtadhuMdhuMdhumAravairmukharAH / ___ vyAkulabAlakagokulavatsakulaiH saMkulAH kakubhaH // 25 // akrUraH-sUta, samAsAditaprAyAstadidAnI nandaghoSopazalyabhUmayaH / tatsaMyamyantAM pragrahAH / yAvadrAmakRSNacaraNanalinavinyAsapUtapAMsusaMparkA dAtmAnaM pavitrayantau pAdacAreNa gopuraparisarazikharamAruhya nandanandanAnugamanamanupAlayAvaH / 1. campe ityAdIni dhenusaMbodhanAni. 2. hambA dhenuzabda:. 3. zRMGgaDamphAdayo vAdyavizeSAH. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 3 aGkaH] . kaMsavadham / sUtaH-sAdhu mantriMtamAyuSmatA / tadete saMyatA vAjinaH / samabataratvAyuSmAn / . (iti rathAdavataraNaM nATayataH / ) akrUraH-(purato nirUpya / savitarkam / ) aye, kathamiyaM vrajaparisarabhUmipvApatagokhurAgra krathanasikatilAsu vyaktapadmadhvajazrIH / samaviSamanipAtA zaizavaM vyaJjayantI smarayati padapatiH kApi kasyApi puMsaH // 26 // (dhyAnaM nATayitvA / svagatam / ) etadrUDhaM satsamUhairamUr3hoMgArUDairyatkathaMcitsamUDham / lIlonmIlaDimbhadambhasya viSNorvande vedAntaikavedyaM padaM tat // 27 // (nepathye kalakalaH / ) akrUraH-(karNa dattvA / ) aye, kathamayamidAnI kAsAMcinnayanAJcalaM vicalayannAbharivAmabhruvAM dovalIriha dohane vikalayanmauli muhurdolayan / antaH kandalayannamandamamalAmAnandakandAvalI vighnauSaM dalayanmurArimuralInAlIravaH zrUyate // 28 // paribhAvya svagatam / ) tAvanmAdhvIka sAdhvI bhavatu tava kathA kSIrapUrAsi vandya stAvattAvaccakorI culukayatu ciraM zItarocirmarIcIn / tAvatpIyUSayavidadhatu vibudhAstoSapoSaM kathaMci___ dyAvannAkaNitaiSA madhuripumuralImAdhurIsAdhurItiH // 29 // (sahasA parAvRtya puro'valokya / saharSam / ) aye, kathamiyamita eva mukharitakalabhRGgImAdhurIsAdhurIti kSaradadharamadhUlImohitAzeSavizvaH / amalatamatamAlazyAmalaH komalAGgaH samupasarati netrAnandano nandasUnuH // 30 // 1. 'atheyam' iti kha-pAThaH. 2. 'manasAM' iti kha-pAThaH. 3. 'poyUSapAnaiH' iti ba-pAThaH, Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 kaavymaalaa| (ciraM vibhAvya / ) kathamayamatimAnuSapauruSo bAlalIlAkalevarAvRto'pyanAtatabrahmAsvAdasodarAnandamedurAmudaJcayati cetaso vRttim / (netre nimIlya dhyAna nATayan / ) tvaM kSArAmbunidhiM mamanthitha jagatrAtuM jaghanthAsurA___ ndaMSTrAgreNa samujjahartha dharaNiM suSvaptha zeSe sadA / dUre tasthitha kiM ca vAGmanasayoH kiM tveSa naH prAktanaiH puNyairadya pacelimaiH kila balAtpuMbhAvamAlambase. // 31 // sUtaH-AyuSman, pazyaitat / prAtaH proSitayo rAmakRSNayoH pratyAgamanamanupAlayantau jarantau yazodAnandagopau saMbhRtAtithyasaMbhArAvita evAbhivartate / tadetayoH pratyanantarIbhUya yatheSTagoSThIsamAgamasukhamanubhavAvaH / akrUraH-sUta, evametat / tadehi / gopuraparisaramevAnusarAmaH / (iti niSkAntAH sarve / ) iti kaMsavadhe tRtIyo'GkaH / caturtho'GkaH / (tataH pravizati vetrapANiH puruSaH / ) puruSaH-AdiSTo'smi tatrabhavatA purodhasA gargeNa yatkila mAtulAlayAya pravatsyatovatsayo rAmakRSNayostArAnukUlyaM parijJAtuM daivajJamAjJApayeti / tadenamainusarAmi / (netre nimRjyordhvamavalokya / ) aye, vibhAtaprAyA vibhAvarI / tathA hi / tamastomajyotsnAruNakiraNakirmIritaruci nabholakSmIreSA jayati jagadujjIvanakarI / nizAkalpe lInaM punarapi sisRkSostribhuvanaM vidhAtuH sRSTayAdau prakRtiriva varNatrayamayI // 1 // (punarnirUpya / ) itaH zuklA candradyutibhiriha raktAruNakarai stamistrairapyantaHskhalitagatibhirmecakaruciH / 1. bhagavan' iti kha-pAThaH. 2. 'gAryeNa' iti ka-pAThaH. 3. 'anusarAmoti' iti kha-pAThaH. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMsavadham / prabhAtazrIreSA vilasati puraHsthA sukRtinAM . mimakSUNAM jahRdyumaNividhijAsaMgama iva // 2 // (puro'valokya / ) kathamayaM daivajJaH prAcInagopurazikharamadhyamadhyArUDho mizrodayaM pratIkSamANa Aste / tadyAvadupasAmi / (gativaikalyamabhinIya / svagatam / ) na jarAjarjarairaGgairetAM sopAnapaddhatim / AroDhumavaroDhuM vA manAgutsahate manaH // 3 // ahaha, kathaM durdaivena duHsthAmenAmavasthAM pratilambhito'smi / tathA hi / anyatrehitamanyato nipatati klezAdudastaM padaM __ muSTirna kSamate kSaNaM kalayituM yaSTiM prathorvepathoH / na zrotre zRNutazcirAyaM paritastArasvaraM vyAhRtaM dhikkaSTaM jarasAturasya maraNaM manye mahAnutsavaH // 4 // hanta bhoH, galati vadane lAlA vAcaH skhalantyaparisphuTAH sravati satataM cakSurnAsaM na saMcarataH pade / mukhamadazanaM dRSTiH zUnyA rathA ca viceSTitaM ziva ziva jarA bAlyaM bhUyaH prasauti navaM navam // 5 // api ca / anyoktyA paricinvate parijanAnsacAryamANAH para skandhanyastabhujAzcireNa caraNAkSepaM samAtanvate / na svenaiva kRtaM smaranti sahasA trudhyanti niSkAraNaM vRddhavyAdhitabhUbhujaH kila samAvasthA vidhAtrA kRtAH // 6 // tadihastha evainamAhUya nivedayAmi purodhaso nidezam / (iti vAhumutkSipannAyati / ) 1. jamudyumaNividhijA gaGgAyamunAsarasvatyastatsaMgame prayAge mimakSUNAM snAtumicchatAm. 2. 'prAcInaprAcI' iti ka-pAThaH. 3. 'paraM' iti ka-pAThaH.. 4. 'caraNAkSepe samArambhiNaH' iti ka-pAThaH. 5. 'vAhU' iti kha-pAThaH, Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / (pravizya / ) daivajJaH-(saharSa svagatam / ) kathaM kSaNamapi vyAkSepAsahiSNavo mahatAM manorathAH / yataH prasthAnotsukayorvatsayo rAmakRSNayoratiprazastataro yAtrAmuhUrta uSasyeva samupasthitaH / tathA hi / candraH puSpagatastRtIyabhavane siddhiprado dakSiNaH kendrasthAH kathayanti saumyakhacarA yogAdhiyogaM zubham / ambhaHsaMbhRta eSa kumbhanivaho vezyAziraHsthaH puraH . prasthAne kathayanti zAtravavadhaM sarve'rthasiddhiM tathA // 7 // tatsatvaramupasRtya yAtrocitamaGgalAcAropakaraNAnyupAharAmi / (iti sasaMbhramamavatIrya puro'valokya / ) aye,kathamayamantaHpurapratIhAro ratnApIDa ita evAbhivartate / tadasmAnizIthavRttaM nandAkrUrayoH saMvAdamavagacchAmi / (ityupasarpati / ) daivajJaH-aye ratnApIDa, kathamonmIlitalocana eva saMcarannatighUrNamAnAnAmaGgAnAmanIzvara ivAvalakSyase / ratnApIDa:-kiM bhaNAmi / kaSTAtkaSTataraH khalu parapreSyabhAvaH / yataH / zrAnto'pi hanta rajanIgurujAgareNa ___ kAryAtipAtacakito na zaye kSaNArdham / bhrUbhaGgavIkSaNavitarkitacittavRtti-' nityAnuvRttinirataH prabhuvRttamIkSe // 8 // daivajJaH-tatkathaya kAraNaM rAtrijAgaraNasya / ratnApIDaH--sakhe, kiM na jAnAsi / akrUrAgamasaMbhramAdupahRtairAtithyasaMbhAvanA___ saMbhArairativAhito na viditaH pUrvo'rdharAtro mayA / vizliSyatsutasaMjvarAturajaragopapramIlAmila___ cchokastrIparisAntvanainayanayoreva prabhAtA nizA // 9 // daivajJaH--hanta bhoH, kathaM harSasthAne viSAdAvasaraH / yataH priyAtpri1. 'tasmAt' iti kha-pAThaH. 2. 'abhilakSyase' iti ka-pAThaH. . Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMsavadham / yatamaH kila mAtulAvAMsavAso bhAgineyAnAm, bhaginInAM ca bhartRpakSAtpitRpakSe pakSapAto baMhIyAneva / ratnApIDa:-AH kathamanekadhAdhyakSayannapyamISAM premabandhaparipAkamanabhijJa iva pRcchasi / na jAnAsi kiM mAtulavarNikApraticchanno'yamasurottaMsaH kaMso vAsudevAya druhyanvasudhAmadhivasati / tadevaM tayorapratIkAramatyAhitamupasthitamavagacchAmi / daivajJaH-satyamAttha, kiM tu na saMbhAvayAmi paramabhAgavatena manISiNA priyasuhRdAkrUreNa pratyanantarIbhUya nIyamAnayoranyoH kimapyamaGgalam / na khalvayamaNumapi rAjJo durAzayamavagatya vipAkadAruNaM dUtyakarmAGgIkuryAt / ratnApIDaH-AH, kathamavidagdhamugdhamatirasi / nedyastyakartavyaM nAma parapreSyabhAvamApannAnAm / rAjAnuvartinAM punarvizeSeNa / te hi rAjAnuraJjanameva bahumanyamAnAH kSamAM satyaM dayAM dharma ghRNAM lokabhayaM damam / vismRtya kevalaM rojaraJjanaM paryupAsate // 10 // daivajJaH-mahAzayaH khalvakrUro na durAzayamanusariSyati / ratnApIDa:-(vihasya / ) kiM na pazyasi / antarmalinasaMsargAcchratavAnapi duSyati / yaccakSuHsaMnikarSeNa karNo'bhUtkuTilAzayaH // 11 // daivajJaH--(nimittaM sUcayitvA / ) zAntaM pApam / pratihatamamaGgalam / khastyastu gokulvaasibhyH| (nepathye kalakalaH / ) ratnApIDa:-(sAdaramAkarNya / prakAzam / ) sakhe, avadhIyatAm / yathAyaM madhuramurajaveNuvINAzaGkhakAhalabahalakolAhalAntarAlonmIlatpracurapurapuraMdhrI 1. 'priyataraH' iti kha-pAThaH. 2. 'nAstyakarmavicAraNaM nAma' iti kha-pAThaH. 3. 'rAjJAM raJjanaM' iti kha-pAThaH. 4. 'khalvasau' iti kha-pAThaH. 5. 'pazyAmi' iti ka-pAThaH. 6. 'kuTilAzrayaH' iti kha-pAThaH. 7. 'vidhIyatAm' iti kha-pAThaH. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. kaavymaalaa| .. samAjamaGgalAcAragItadhvanirupagopuramuccairuccarati, tathA tarkayAmi prasthitI rAmakRSNAviti / tadyAvatpratyanantarIbhUya prAsthAnikopadAsaMpatsaMpAdanena saputrau gopavRddhau paricarAvaH / (iti niSkrAntau / ) prveshkH.| (tataH pravizato rAmakRSNau, sudAmArAvalambitau yazodAnandagopau ca / ) yazodAnandagopau hA vatsa rAma ramaNIyamukhAravinda hA kRSNa vRSNikulakairavakAnanendo / kva sthaH sametya sahasA parirabhya gADha maGgAni zItalayataM paritaptayonau // 12 // (iti mUrchA nATayataH / ) akrUraH-(vasanAJcalena vIjayan / ) gopadvau, samAzvasitam / anavasaraH khalvayaM zokasya / nanu pravatsyatorvatsayoH pravartyatAM maGgalAcAraH / gopavRddhau-(samAzvasya / sopAlambham / ) hanta bhoH, utpattiprabhRti pratikSaNamatiprItyA mayArAdhitA yUyaM balyupayAcitavratamahAdAnopadAnaiH surAH / dhikaSTaM kathameSa tasya viSamaH pAkaH puraH prodabhUdyadvatsau samupAharAmi balaye kaMsAya vizvadruhe // 13 // (rAmakRSNAvupasRtya pAdayoH pttH|) akrUraH-gopavRddhau, pravatsyantau rAmakRSNau bhavantAvabhivAdayete / tatprasthAnocitAbhirAzIbhirabhivardhayatametau / gopA--(sAsravarSam / ) hA vatsau, kva vatathe / na khalu kathaMcitparibhAvayitumIzAvahe yuvAm / 1. 'prastAvanA' iti ka-pAThaH. 2. 'nAvasaraH khalveSa zokAvezasya' iti kha-pATha.. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 aGkaH] . kaMsavadham / zokodvelavilolabASpasalilamliSTadRSTI jarA___ jIrNAvujjhitapATavendriyagaNAvandhau nimagnau zuci / AvAM saunikadAruNena vidhinA prasthApayantau yuvAM ___ hastenApyativelavepathubhRtA na spraSTumIzAvahe // 14 // (rAmakRSNAvupasRtya pitroraGkamadhirohataH / tayornayane unmArjayantau / ) aagrbhsNbhvaadsmccintaasNtaaptaantyoH| pitroH klezAya nau janma kevalaM kila gokule // 15 // tadadya bhavantau sapraNayapraNAmamanu prArthayAvahe / / / saMmAnya mAtulAdezaM drakSyAmo na cireNa vAm / yuSmadvASpAmbhasA yasmAdabhiSiktau tadAspade // 16 // vRddhagopau-yathAbhirucitamAyuSmatoH / vAtA vAntu zivA dizazca vidizaH santu prasannAH sadA ___ nadyaH zItajalAH savantu taravaH puSNantu satsaMpadaH / panthAnaH sikatottarA vidadhatu kSemaM ca niSkaNTakA devazcakradharazca tatra bhavatorvighnAnvijenIyatAm // 17 // akrUraH-pratigRhyatAmAziSaH pitroH / atipatati yAtrAmuhUrtavelA / rAmakRSNau-zirasA gRhItAH / (iti niSkrAntau / ) . nandaH-(ciraM dUramavalokya / ) Arye, kathamatikrAmato locanapathaM vatsau / tadidAnImanIzo'smi zokaviklavAnyaGgAni voDhum / (iti mUchitaH patati / ) yazodA-ajja, samassasihi samassasihi / ajjuttaM dANiM soium / amaGgalaM khu evaM pavasidANam / tA vaDAvehi suhAsIhiM / maNAvaha kuldevdaao| acciandu sotthivAaNiA bamhaNA / dijantu vAyaNAI soha 1. 'prazliSTa' iti kha-pAThaH. 2. zoke. 3. 'IhAmahe' iti ka-pAThaH. 4. 'bASpabharaiH' iti kha-pAThaH. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / ggiNINam / jaha vacchANaM kallANamappaDihadaM bhodi / tA gacchAmo lahu lahu gharasaMNivesam / (ka) (iti nandamavaSTabhya prtisstthte|) nandaH-aye, dUraM gato'pi hRdaye viniviSTa Aste saMvIkSyate ca purataH paritaH prasarpan / tatki mamaiSa mativibhrama eva vA syA dyatprasthito madhupurI madhubhitsarAmaH // 18 // .. (smRtimbhiniiy|) marmANyuccairvyathayati mano hanta mathnAti yatnA dvairyagranthi zlathayati sakhe kiM ca muSNAti tRSNAm / kaSTaM dRSTiM tirayati harerbAlakelIkalApo 'kasmAdasmatsmRtizataziraHzekharIbhUya bhUyaH // 19 // yazodA-(saMskRtamAzritya / ) Arya, duSpravezaH khalveSa ghorataro ghoSapradezaH / tathA hi / nAryoM rudanti na ruvanti pataMgasaMghA - gAvastRNAni na caranti na vAnti vAtAH / bhRGgAH pibanti na madhUni harau prayAte / nirjIvitA iva dizaH pratibhAnti zUnyAH // 20 // tadadya vatsapravAsazokAvezaviklavamAtmAnamAtmanaivAvaSTabhya vrajavAsino lokaanprisaantvyaavH| (iti nisskaantau|) (tataH pravizato raamkRssnnau|) rAmaH-(prAcImavalokya / ) kathamuditabhUyiSTha eva bhagavAnkiraNamAlI / tadyAvadenamupatiSThe / (aJjaliM bar3hA / ) (ka) Arya, samAzvasihi samAzvasihi / ayuktamidAnI zocitum / amaGgalaM khalvetatpravasitAnAm / tadvardhApayasva zubhAzIbhiH / mAnayasva kuladevatAH / aya'ntAM svastivAcanikA brAhmaNAH / dIyantAM vAyanAni saubhAgyavatInAm / yathA vatsAnAM kalyANamapratihataM bhavati / tadgacchAvo laghu laghu gRhasaMnivezam / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 aGkaH) . kaMsavadham / divasazrIvijayajayanmaNimayanIrAjanAmalasthAnam / dinakaramaGkuritAMzu vikacajapApuJjamaJjulaM vande // 21 // kRSNaH-Arya, kathamayaM gaganapathapAntho bhagavAnatidUramujihAsamAno'pyudayagirivirahaparyutsuka iva manthararathArohaNasu bamanubhavati / taduprekSe madhuramadhurabhRGgIgItasaMgItabhaGgI samasamudayamaGgIkRtya sanmaGgalAni / tribhuvanamabhiSekAtpaGkilaM kuGkumAdbhiH samupasarati mandaM mandamambhojabandhuH // 22 // rAmaH-ahaM punarevamutprekSenizAmazeSAmupabhujya vAruNI prAcImupetyAtha tayAvadhIritaH / tadanilAkSArasaraJjitAGgako mandaM viniryAti tadaGgaNAbahiH // 23 // athavA / tArAH pAradagolakA iha nabhaHkAcoccakupyAM kSaNaM ___ nyastAH saMhatimetya sAndrakiraNaizcandrabhramaM kurvate / apyetAH sakalAM nizAM paripatIMpAgnipAkakramA tprAtaH siddharasAtmanA pariNamantyAdityabimbacchalAt // 24 // (parito'valokya saharSam / ) kathamamI taruNataraNikiraNaraJjitazikhararAjirAjitazAhalAbhogabhAsino bhUmibhAgAH / tathA hi / taraNikiraNalezAH zakragopaprakAzA.. staruNatRNazalAkAzleSiNaH saMvibhAnti / abhinavaravibimbaspardhayA parAdhA iva marakatazUlepvarpitAH padmarAgAH // 25 // akaraH-(samantAdavalokya / sakautukam / ) bhagavankRSNa, itaH pazyatu bhaivAn / 1. 'saurakiraNaiH' iti ka-pAThaH. 2. 'zAdvalabhAga' iti kha-pAThaH. 3. 'ita itaH' iti ka-pAThaH. 4. 'bhagavAn' iti kha-pAThaH. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| sajalajaladanIlaM tvAmudIkSyordhvakaNThA naTati vitatabaha maNDalI barhiNAnAm / madhuramadhurakekArAviNI bandhubuddhyA samupasarati bardApIDinaM saMbhrameNa // 26 // sudAmA-idamaparamudIkSyatAmAyuSmAn / utkarNatarNakakulAkulitAni dogdhaM ___ saMdAnitAnyapi bhvntmnudrvnti| . utpucchamunmukhamudazru kRtArtanAda ___ mAtmAnapekSamabhitaH kila godhanAni // 27 // rAmaH-(parito'valokya / saharSam / ) AyuSman, ito'valokyatAm / nedIyAMsastaraNitanayAtIravAnIrakuJjA guJjanma svaramadhukarArAviNaH svAgatena / pAnthAnasmAnucitamatithInAhayantIva zAkhA hastanyastaiH phalakisalayairAnamantaH samantAt // 28 // (kiMcidantaraM gatvA ciraM niruupy|) idaM cAparamanurUpaM nirUpayatvAyuSmAn / adhirajani niruddhoddhAntabhRGgArtaguJjA___ ravamukharitagarbhA bhAntyamI padmakoSAH / nibhRtamanubhavanto'nAhataM nAdamanta vijitapavanavegAH kiM nu yogAdhirUDhAH // 29 // kRSNaH--(kalindanandinIM vilokya nirvarNya sonmAdam / ) sakhe sudAman, pazyannetAM capalazapharIlocanAM paGkajAsyAM / kokadvandvastanabharanatAM bAlazaivAlakezIm / / bhRGgazreNImadhuravacanAM rAjahaMsapracArAM vyAsakto'pi kSaNamiha punaH preyasI smArito'smi // 30 // (tauravanarAji vilokya saMvizrabdham / ) madhuramadhurametatkUjitaM kokilAnAM kimatha nagaranArIma maJjIranAdaH / 1. 'savibhramaM' iti kha-pAThaH. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 aGkaH) kaMsavadham / iyamapi navagucchasvacchavakSojakAntiH . salayakisalayA vA kApi kAntA latA vA // 31 // sudAmA-ita itastamAlamAlAvilokanena mano vinodayatvAyuSmAda / kRSNaH -(samantAdavalokya / ) sakhe, udyacchilIndhramaravindasugandhabandhu mandAnilaM niculakuJjamilanmilindam / utpazyato bhavati hanta durantacintA saMtApasaMtatinidAnamidaM vanaM me // 32 // sudAmA-(svagatam / ) kathamatyAvego virahasya / tadenaM rahasyavizrambhAlApaivinodayiSyAmi / (prakAzam / ) AyuSman, atidUramArUDhaH prauDhapratApastapanaH / tadasminvivikte bAlazaivAlazItale zilAtale samupavizya lalATaMtapAM mAdhyAhikI velAmativAhayAmaH / - kRSNaH-sAdhu saMvihitam / mamApyeSa manorathaH / tatpurobhUya nidarzaya sopAnapatham / AryamakrUraM maddhacanena vijJApaya, yadatikrAmati mAdhyAhnikI saMdhyA tadanuSThIyatAM taducitaM karmeti / taduparodhAparAdhaparihArAya pairipAlayAmi tIraparisarasarasadezaparizIlanena / Aryabaladevazca devapUjopayo yAni tilakuzakusumAdInyupAharanbhavantaM paricariSyati / tAvadahamapi suhRdviyogaviklavamAtmAnaM sudAmnA vayasyena samaM svajanakathAlApalIlAbhivinodayiSyAmIti / sudAmA-yadAdizatyAyuSmAn / (iti tathA karoti / ) ___ . (tataH pravizati kRSNaH sudAmA c|) kRSNaH-sakhe, nijajanavirahavyathA yathAsmAnanukalamuttapati pretipratIkam / api sakhisuhRdastathA kathaMcitsmarayati naH kutukaprasaGgato'pi // 33 // sudAmA-AyuSman , tvadekajIvitAnAM tvanmAtradevatAnAM ca katha1. 'nidezaya' iti ka-pAThaH. 2. 'Arya madvacanenAkrUra' iti ka-pAThaH. 3. 'paripAlayiSyAmi' iti ka-pAThaH. 4. 'yojyAni' iti kha-pAThaH. 5. pratyaGgam. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| mitthamapi saMbhAvyate / athavA kathaM na smariSyanti yadi jAtismarA bhaviSyanti / kRSNaH -kuta etat / sudAmA AbAlavRddhavanitaM pazupakSivRkSa gulmolapaprabhRtayaH kila gokulsthaaH| tvadviprayogajanitArtikukUlavahnA ___ vApAkapAkaparipAkamivodvahanti // 34 // kiM bahunA / prahINaprANeva pramuSitanidhAneva tamasi praviSTeva pratyastamitaravicandradyutiriva / davAnau maignevAciravirahakhinneva viSamAmavasthA prasthAnaprabhRti bhavato nandavasatiH // 35 // (pravizyApaTIkSepeNa) , datI-(sasaMrambham / ) bhagavanbhuvanabhAgadheya, ananyazaraNAmetAM tvadekAyattajIvitAm / virahAtivaladvAdhAM rAdhAM kathamupekSase // 36 // kRSNaH-(sasaMbhramaM parivRtya / ) kathamiyaM rAdhAsahacarI vilAsavatI vivazahRdayevAtyAhitamivAvedayati preyasyAH / tannipuNamavagacchAmi tAvat / (prakAzam / ) vilAsavati, atha kimavasthA tatrabhavatI majjIvitAdhidevatA raadhaa| vilAsavatIsajalainalinIdalairmRNAlaiH sumanobhirnavapallavaiH paTIraiH / zatazaH parizIlitApi zItairupacAraiH pratibudhyate na rAdhA // 37 // 1. 'magnevAzanivinihateveti' iti ka-pAThaH. 2. 'caladvAdhA' iti ka-pAThaH: 3.'kathaya kimavasthA' iti kha-pAThaH. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 aGkaH] kaMsavadham / 39 api ca / api maraNamupaiti sA mRgAGke vilasati kaiva kathA rasAntarasya / api kathamadhunA dadhAtu zAnti viSamazarajvaratIvradehadAhaH // 38 // kRSNaH-(sudAmAnaM prati / ) sakhe, kimAha vilAsavatI / sudAmA-Ayupman, kathamasaMbhAvanA bahudhAnubhUtasvabhAvAyAmasyAM ca vizrambhaNIyavacanAyAm / vilAsavatI-na khalvanyathA kathayAmi / yata idAnIM tvAya prasthite / mAlA vyAlAnukArA parimalabahulasnigdhacampA nu zampA pampAkampAnilo'syA malayajanilayAzIviSodgAradhoraH / na syAdasyA vibhAvyajvaramiha kaitamasyotthakampAnukampA ___ jhampAsaMpAtajAgrattuhinakarahariprodgamotrAsabhAjaH // 39 // kRSNaH-satyam / saMbhAvitametat / sA kila mAM vinA na kSaNaM prANAntAmAGgI rakSituM kSamA / na candreNa vinA cAndrI prabhA bhavitumarhati // 40 // (sudAmAnaM prati / sa niHzvAsam / ) sakhe, api prayANAvasare saMbhramAtivegena gRhAdvahinirgacchatA mayA na sAdhu saMbodhitA preyasIti paritapyate me hRdayam / tathA hi / zrutvA yAntaM kathamapi raho labdhamutkaNThamAnA yAvadyAvatkimapi gadituM mAM puraH sthAtumaicchat / tAvattAvannayanasalilaM saMbhRtaM saMvarItuM ___ yAtAyAtairahaha dayitA kevalaM vaJcitaiva // 41 // api ca / ekenAlokayantI sabhayamubhayato jyeSThadRSTipracAra zUnyenAnuvrajantI priyamatiRjunA locanenApareNa / 1. 'kathamiyaM bhAvanA' iti kha-pAThaH. 2. 'katarasya' iti kha-pAThaH. 3. 'tuhinakarakara' iti ka-pAThaH. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| bAlA kAlAtipAtAkalanaviracitAnalpasaMkalpaduHsthA citranyasteva tasthau mayi nihitamanA locanAgocare'pi // 42 // (locane nimIlya ciraM dhyAtvA sotkaNTham / ) sAndrasAndrapulakAGkurapAlIdanturAnturabhujAntaragUDhaH / kAntayA punarahaM ciracintAtAntayA bata kadA parirabhye // 43 // (uccainiHzvasya / ) haMho daivahataka, kathaM vaJcito'smi / sA bimbAdharamAdhurI niravadhiH sA kelikopAkulA. ___ vAcaH kAcana cAturI paricitodazcadvipaJcIcayA / kiM ca vyaJjitapaJcabANavijayAstAH sAlasA dRSTayo __bhUyo gocaratAM vrajantyapi vidhe tasyAH kuraGgIdRzaH // 44 // sudAmA-zAntaM pApam / kathamanAzvAsaH / nanvacirAdeva tatrabhavAnsamIhitabhAjanaM bhaviSyati / / kRSNaH-hanta bhoH, . madviyogatAbAdhA rAdhA nopekSituM kSamA / anatikramaNIyaM ca mAtulasyopasarpaNam // 45 // tatkimatra pratipadyatAm / sudAmA-(ciraM vicintya / prakAzam / ) AyuSman, ubhayamapyavirodhena samAdhIyatAm / kRSNaH -(sAdaram / ) kathamiva / sudAmA tadAkarNyatAmavadhAnena / asti kila nAtidUre'dhitaraNitanayAtIraparisaranirastasamastopasargamapAstakalikAlakaluSamevadhIritavividhAdhibAdhamagAdhaguNagarimasaMbhAragambhIraM vizvavizvaMbharAbhogabhUSaNIbhUtaprabhUtavaibhavaM daradalitalalitakamalakulagaladamandamakarandagandhabandhuraparAgadhArAndhIkRtapuSpaMdhayadhoraNIdodhUyamAnamAdhavIlatAvanaddhaM vividhatarukusumakahAramadhuramadhupAnamattamadhukarIkalaravamukharIkRtadigantaraM mandAnilAdhUtanUtanacUtama 1. 'paribhAvya' iti ka-pAThaH. 2. 'pulakAntara' iti kha-pAThaH. 3. 'parirapsye iti kha-pAThaH. 4. 'kRtAM bAdhAM' iti kha-pAThaH. 5. 'avadhUta' iti ka-pAThaH. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 4 aGkaH] kaMsavadham / arInarInRtyamAnapikasundarIsahasrakalakalAkulitataruNataruzikharaM taraNitanayottuGgariGgattaraGgaprasaGgasaMgatAnaGgaraGgakUlakUjavihaMgapuMgavadvandvAnubhUyamAnakalloladolAkhelanakutUhalamaiticapalagopAlabAlikAkalitakaratAlikAtaralavalayAvalIkalakanakakiGkiNIcaraNamaNinUpurakvaNitaveNuvINAravAnugatamRdumRda dhvanijanitaharSaprakarSaprakaTitAkANDatANDavADambaroddaNDazikhaNDimaNDalImaNDitasthaNDilamativizadazazadharavisRmarakaranikaracArukSIradhArAdhoraNIdhautadharaNimaNDalamasamazarazaranikaraparavazIkRtasuranaramRgakhagapramukhajIvajAta- samupajAtazAntamadanamahIpatikrIDAvanaM vRndAvanaM nAma / / kRSNaH-(smRtimabhinIya / ) aye, sAdhu smArito'smi / parizIlitapUrvametadasmAbhiH / yatkila vAcAlaiH zukakekikokilakulairArabdhakolAhalaM vAtAndolanalolapallavalatAlAvaNyalIlAgRham / unmIlanmakarandatundiladaladvAsantikAsundaraM zazvanmAmakamattacittakariNaH saMrodhasaMdAnakam // 46 // api ca / __ aticitraiH sumanobhiH sumanobhiyoginAmivopacitam / zIlitamagamairagamainigamairiva yogamArUDaiH // 47 // mudAmA-evametat / tadatraiva rAkAnizAkarakaranikarakarambitAzeSadikcakravAle paramodAraramaNIye samaye taraNitanayAtaTopazobhivaMzIvaTopAntavedikAvihAramaNDalImaNDanIbhUya nibhRtanibhRtamadharasudhApUritamadhuramuralIravAhUtanUtanAMbhisArikAsahastrasavibhramArabdhasarabhasaparIrambhasaMbhramo virahavidhurAbhIrakAminIsamAjamAvarjayannativitatabAdhAM rAdhAmapyArAdhayatvAyuSmAn / itthamanubhAvitarAsarasAtirekaparamparApacelimanirbharAnandAdvayavismRtarasAntaramaparicitocitAnucitavicAracAturIcamatkAramapalapitaparAparAdaragauravavya 1. 'aticaladgopAla' iti kha-pAThaH. 2. 'vINAnakAnugata' iti ka-pAThaH. 3. 'itthamanubhavati' iti kha-pAThaH. 4. 'vismRtapadam' iti kha-pAThaH. 5. 'vyavahAratirohita' iti kha-pAThaH. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 kaavymaalaa| vahAraM tirohitabahirupAdhisaMskAraM rAsakrIDAmahotsavaM nivartya, nivartya ca sakalasundarIsamAja prabhAtAyAM rajanyAM rAjadhAnImanusariSyAmaH / kRSNaH-sAdhu paryAlocitam / tadvisarjayainAM rAdhAsamArAdhanAya / upAharatu cainAM saMdezasaMgrahakArikAm tvatsaMkalpapraNayi hRdayaM paJcabhiH paJcabANo bANaireNIcapalanayane paJcatAM netumaicchat / kAlakSepaM yadayamadayo'pyadya yAvadvidhatte / / tatkartavyApakRtiviparItArthatAzaGkayaiva // 18 // sudAmA-vilAsavati, alamiha tavopacAraiH pratyutasaMtApasaMtatinidAnaiH / ayamacirAdapaneSyati bhagavAnasyA rasena saMtApam // 49 // nibhRtaM ca kaNe kathaya-yadadya rAsarasotsavAya muralIravamAkarNya tUrNameva vaMzIvaTavihArabhUmAvupasthAtavyamiti / / kRSNaH-athavA sarva eva gokulavAsinaH samAyAtanIyAH / ucitaM ca prathamanivasatau suhRdAM prasthitAnuvrajanam / vilAsavatI--yadAdizati devaH / (iti niSkrAntA / ) kRSNaH-sakhe, akrUramupasRtya vijJApaya-bhagavan, atikaThorakiraNastapati tapanaH / tannAtidUre vRndAvanopavane'dya vizramya zvobhUte mAtulAlayamupasariSyAmaH / udAharanti ca jarantaH 'prathamA vasatiH svalpasaMcArA cetsukhAvahA / yadasyAM pItamazitaM tatsarvatropatiSThate' // 50 // vRndAvanadidakSA cAsmAnuttejayati nizi nivastum / tadadya puraHsarIbhUya rAjJe'smadAgamanamAvedayatvAryaH / yAvadenamasmadAgamanotkaNThA nottaralayati / akrUraH-(sudAmoktamAkarNya / ) yathAbhilaSitamAyuSmate / (iti nisskraantH|) 1. 'apahRti' iti kha-pAThaH. 2. 'SaTakarNameva' iti ka-pAThaH. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 aGkaH] . kaMsavadham / . 43 kRSNaH-(prAcImavalokya / ) kathamupanata eva sAyaMtanaH smyH| tathA hi / kAsAre kalahAyitA iva mithaH sadyaH parAgAnanAH svairaM cakracakorapadmakumuvrAtAzcirAdAsate / pratyaksindhunimajjaduSNakiraNAlAtotthadhUmairiva pradhmAtodarametadambaramito dhvAntaiH parAbhUyate // 11 // sudAmA-AyuSman, evametat / prAcI kairaviNIgaNAH pariNamacchItAMzugarbhAmiva khairaM smeramukhAH puraH prasavinI vyAkhyAnti bhRGgAravaiH / kiM codazcitacaccu candramabhito mArjanti jihvAJcalaiH ___ sadyaH syUtajarAyuvatkarakaNavrAtaM cakorAGganAH // 52 / / kRSNaH-tadidamanantaram / tathA hi / eSa proSitabhartRkAkulamilatprANaprayANe puraH pratyUhapratighAtapUrNakalazazcandraH samujjRmbhate / tatkAlapratibuddhakaisvavanIsaMbhrAntabhRGgAGganA bherI riravAH sphuranti madanaprasthAnasauvastikAH // 53 // api ca / vizadakaravaratrAnadvagotrAdvikIlaM - zibirapaTakuTIraM cAndramuccairvitatya / ratipatiratirodhAttArakApuSpabANai studati yuvamanAMsi dhvAntadantAvalADhyaH // 54 // tadehi / zazadharakaranikaraparitapyamAnamAtmAnaM vRndAvanatarutiraskariNInirastacandrikAsaMparka paritrAsyAmahe / sudAmA-yathAbhirucitamAyuSmate / (iti vRndAvanapravezaM nATayanti / ) ___ iti kaMsavadhe caturtho'GkaH / 1. parAGmukhA ityarthaH. 2. 'sukhaprasavinoM' iti kha-pAThaH. 3. 'sUta' iti kha-pATaH. . 4. 'bhRGgaravAH' iti kha-pAThaH. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 kaavymaalaa| paJcamo'GkaH / (tataH pravizati sunandanAmA gopAlaH / ) sunandaH-AdiSTo'smi tatrabhavatA ghoSavRddhena nandagopena, yatkilAkrUrAgamanagauraveNa raNaraNakopajAtadAkSiNyasAdhvasAvezavivazatayAvimRzyakAriNA rAmakRSNau prasthApayatA mayA nodarkazuddhamAlocitamiti paritapyate me cetaH / ytH| krUrAzaye kuTilanItiniviSTabuddhau vairaanubndhprishngkitcittttau| vrIDAvivekavidhure madhure hite'pi __ kaMse na vizvasiti me hRdayaM nRzaMse // 1 // tadyAvadenaM nAnAvidhopAyanapANibhirghoSavAsibhiH sabAladAraiH zithilIkRtAnuzayaM karomi, tAvadvatsAbhyAM vRndAvanavihArakautukavyAjena kiyaciraM vilambyAsmadanuyAtAbhyAM mahArAjo draSTavya iti / tadanusarAmi tAvat / kvedAnI rAmakRSNau drakSyAmi / (iti parikramyAvalokya c|) aye, kathamayaM sudAmA tayoH sahacara ita evAbhivartate / tadasmAtpravRttimupalapsye / (pravizya / ) sudAman, kva prasthito'si / sudAmA 'rAsotsavaparizrAntaM kAntAjanakadambakam / nivezya gokule pitroH pravRttiM samupAhara' // 2 // iti preSito'smi tatrabhavadbhayAmAryAbhyAm / sunandaH-tadalaM gokulagamanAvezena / sudAmA-kathamiva / sunandaH-nirjanamidAnI gokulam / sudAmA-(sasAdhvasam / ) spaSTaM tAvatkathaya / sunandaH-kiM na zrutavAnasi / prasthitayo rAmakRSNayoranu tanmA1. 'niviSTatuSTau' iti kha-pAThaH. 2. 'tAvadvatsAbhyAM mahArAjo na draSTavyaH' iti ka-pAThaH. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 aGkaH] . kaMsavadham / naso nandagopaH suhRdbhiH saha saMmantrya vizadacandracandrikAdhavalAyAM rajanyAM-sasuhRtsamAjaH zakaTAdhiropitavividhopaDhaukanikasahastrasanAthIkRtagodhanagopagopIpradhAnaM ziviraM vRndAvanarAnadhAnyorantarAle nivezitavAn / vayaM cedAnIM rAjakaramupAhatu nagaramupAgamat / sudAmA-kathaya tAvat, kimasyAkUtam / sunandaH-kiM kathyatAm / nanu tenaiva vyaktamuktam-('krUrAzaye' i. tyAdi paThati / ) sudAmA-yadyevaM tatkimiva tatprativihitaM manyate gopaddhaH / sunandaH-bADhamayaM hi tasyAzayaH / sAmnA dAnena bhedena cedayaM nopshaamyti| . tataH puraHsarIbhUya niyotsye vatsayoraham // 3 // sudAmA-ucitamevaitatputriNAM putravAtsalyasya / yadaparaviSayebhyaH prItipAtraM svagAtraM gurutaramamuto'pi prANinAM prANamAtram / priyatamamiha tasmAdapyapatyaM na kRtyaM paramiha manujAnAmastyataH putralAbhAt // 4 // kiM tu / anapekSitAtmazakti pratipakSe rakSasAM pakSe / vyavasitamidametasya kSemAya na kiM tu cittakhedAya // 5 // sunandaH-AH, kathamevamucyate / yataH / ko veda daivacaritaM yena brahmANDakoTayaH sRSTAH / * nimiSArdhana kSapitA dazAnanabrahmarudvendrAH // 6 // sudAmA-alamidAnImuktipratyuktibhiH kAlAtipAtena zivirasaMniveza eva straiNaM nivezya rAmakRSNAvanusarAmi / sunanda:-kva punaridAnImimau dRSTavyau / yadahamapi nandagopasya nidezAdeto sahasA rAjadhAnIpravezAdviramayituM tvarayA prasthito'smi / 1. tAvatprativihitaM' iti ka-pAThaH. 2. 'tatkalatram' iti kha-pAThaH. 3. 'nanu jAne nAstyataH' iti ka-pAThaH. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| sudAmA-(vihasya / ) re mugdhAzayo'si / yanmAtulAlayavilokanakautukena prAtastarAmanugatau savayobhiretau / saMprasthitau kila kalindasutAtituGga riGgattaraGgamubhagena pathA vihartum // 7 // munandaH-(saviSAdam / ) ahaha, kathamavimRzyakAritayA nandAdezapratIpamevAcaritamAbhyAm / hanta bhoH, na tAdRzaH ko'pi sakhA na vRddho na gopitA nApi pitA na mAtA / bAlyAdimau yaccapalau nirudhyAttadatra daivaM zaraNaM pratImaH // 8 // (prakAzam / ) tadAgaccha / AvAmapi tpntnyaatiirprisrvihrnnshiilaavetaavnusraavH| (iti niSkrAntau / ) prstaavnaa| (tataH pravizato rAmakRSNau / ) rAmaH-aho ramayatitarAM prAbhAtikI taraNitanayAtIrazobhA aciroSitAbhirvarSAbhiH kRtopadravApi punaH prakRtimApannA / tathA hi / bhagnAstIramahIruhaH sahacarAH protsAritAH pakSiNaH kAlupyaM hRdaye kRtaM sahabhuvastyaktAH prasAdAdayaH / srotobhirjaladapramuktasalilairAsAdya vRddhi kSaNA ki kiM nApaLataM balAdvikurute lakSmImadaH kSudrakAn // 9 // kRSNaH-evametat / saMprati tu suvihitaM zaradA / tathA hi / vyomApadhvastameghAvaraNamapasaratpaGkazaGkAkalaGkaH __ panthA nistandracandrA rajanirapi saridrAjahaMsAvataMsA / phulladrAjIvarAjIbahalaparimalodgAradhIraH samIraH kSmApAlAMzcittavRttizcapalayati cirAjjaitrayAtrotsavAya // 10 // 1. 'mugdhAzaya mugdhAzayo'si' iti kha pAThaH. 2. 'yAtrodyamAya' iti kha-pAThaH. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMsavadham / . 47 rAmaH-(puro nirUpya saharSam / ) kAlindI mandamandAnilacaladamalAlolakallolamAlA dolAkhelanmarAlairaviralakamalAlaMkRtevAvabhAti / majanmAtaGgagaNDasthalagalitamadAmodalobhAdramadbhi bhaMGgainIrandhrito- kuvalayavalayA dvaitamAviSkaroti // 11 // kRSNaH-(sparzasukhamabhinIya saharSam / ) ete pATIravATInavaviTapanaTIlAsyazikSAtidakSA dolAkhelatpuraMdhrIzramajalakaNikAjAlapAnAtipInAH / saurabhyAdApatadbhirmadhukarapaTalaiH pRSThato'nuprayAtAH kAmAgnervAnti dhAyyAH pathikakulavadhUbaddhavairAH samIrAH // 12 // rAmaH-AyuSman, kathaM vividhakalAkalanakautukAkrAntacittatayAnadhigatAdhvasaMcArakhedA na cirAdeva rAjadhAnImupagatAH smaH / tathA hi / upvntrukhnnddhinnddmaanaannddjkulkaaklikaakuliiktaashaaH| parinaditazikhaNDamaNDalIkA dadati sukhaM mathuropazalyadezAH // 13 // api ca / vAtAdhUtamadhUkapUganivahairjambIrajambUcayai vanyaizcApi kadambanimbakuTanaiH kambhArirambhAbharaiH / yahATI vaTaparkaTIcaladalazrIdADimazrIphalaiH ___ khajUrIpanasAdibhirvijayate nAraGgaraGgasthalI // 14 // __(punaH sAzcaryam / ) mAkandA makarandabindunivahairAnanditendindirAH kiM vAmandamarandakundanicayA mandAnilAndolitAH / saurAjye'pyadhunA bhavanti na yadA te vATapATaccarAH - pAnthAnAM kimataHparaM paricitAste campakAH kampakAH // 15 // 1. agnisamindhanaka. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| (nepathye klklH|) (ubhau ssNbhrmmaakrnnytH|) (punarnepathye) haddhi haddhi / aNIsomi dANi saMvutto / aaM jaNo pasumAraM mArijai / tA palittAadha mahANubhAA / (ka) ubhau-AH, ko'yamanyaiH parivAdhyamAno'zaraNo'smAsu pUtkaroti / (pravizya saMbhrAntaH puruSaH / ). . puruSaH-AyuSmantau, yuSmatpAdapadmopajIvI kubjako nAma raamaanucrH| ubhau-atha kiM tasya / puruSaH-sa rAjJazcailaniNejakena vyApAdyamAno mayAnunIya kathaM kathamapyanumocito nAdyApi pratyavasthAnAdviramati / kRSNaH-tadAgaccha tAvat / pratyanantarIbhUya tasyAparAdhakAraNaM nibhRtamavagacchAmaH / (iti nepathyAntaritau tisstthtH|) (tataH pravizati kubjako rajakazca / ) kubjaka:-ale ale lajaaA, dehi ahmANaM sAmiNaM lAapulappavezajoggAI vazaNAI nivazidum / (kha), rajaka:-ale dAsIe puttaA, ko tuma, ke uNa tujha sAmIo / (ga) kubjakaH-hagge NandagoakumAlANaM lAmakaNhANaM palicAlae celadhAae / (gha) (ka) hA dhik hA dhik / anIzo'smIdAnIM saMvRttaH / ayaM janaH pazumAraM mAryate / tatparitrAyethAM mahAnubhAvau / (kha) are are rajakaka, dehyasmAkaM khAmino rAjapurapravezayogyAni vasanAni nivasitum / (ga) are dAsyAH putraka, kastvam / ko punastava khAminau / (gha) ahaM nandagopakumArayo rAmakRSNayoH paricArakazceladhAvakaH / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 aGkaH] kaMsavadham / koSThapAla:--evamastu / ___ (iti niSkAntau / ) pravezakaH / (tataH pravizato rAmakRSNau cANUramuSTikAbhyAM pratyavatiSThamAnau / ) re re dvArAvarodhaM jahihi vitara no raGgavATe pravezaM cANUraH-- zUrA eva pravezyA na taditara iti kSamApatirnaH prazAsti / kRSNaH-(vihasya / ) zUraM mAM vetti kaMso na kimiha cANUraH kulato vetti no karmatastat kRSNaH___maivaM vAdIrapArthaM na dadhati kulajA mAmakA nAmadheyam // 16 // muSTikaH-cANUra, satyametadAha kRSNaH / yataH zrutapUrvamasmAbhirmahArAjena ca, yatkila gokule mahAbalaigopAlaiH saha mallalIlAvinodamanubhavantau niHzeSitAnekavIrava! nisargadurmadotsittau mathurAmaNDalaM maNDayata iti / etadeva copazrutya vIrasamaradidRkSAkutUhalinA mahArAjena sabahumAnamAnAyitAvetau / pravartitazca raGgaprasaGga etayoH prarocanArtham / tade. tAbhyAmapyasya rAjJo manorathaH saMpAdayitumucita eva / (kRSNamuddizya / ) rAjAjJAnanivartanaM hi paramo dharmaH prajAnAmayaM lAbhakhyAtimahattvasaMpadaparo dordaNDakaNDUmRjA / tanme darzaya yuddhakauzalakalAM matpratyayAdeva hi ___ prIyeta prabhuranyathA tu bhavatoH pratyAgatirduHzakA // 17 // kRSNaHno yuktA yuddhacarcA samaravijayibhirvIragoSThIgariSThai- yuSmAbhirballavAnAM vanabhuvi vasatAM rAjadaNDocitAnAm / 1. 'pravezakaH' iti pustakadvaye'pi nAsti. 2. 'durlabhA' iti kha-pAThaH. bhavanta ca yatkila gokule majA kRSNaH / yataH vayam // 16 // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| no cettvAmantareNa pratihatagatayaH zaknumo hanta gantuM tadyUyaM yuddhazikSA vitarata kRpayA siddhavidyApradAnAt // 18 // cAramuSTiko-(saharSam / ) anumatametat / tadbadhyatAM parikaraH / / rAmakRSNau-(tathA kRtvA ubhau prati / ) * yathAsaMkhyena yuvyorstvaacaarykovyoH| . kRtahastau yathA zIghraM toSayAmo'dya mAtulam // 19 // cANUraH-sAdhu mantritam / muSTika, tvaM tAvadenaM. bAlazikSayA dIkSaya / ahamapyenam / (ityanyonyaM pANI parAmRzataH / ) rAmakRSNau-AcArya, - bAlau ca bAlizau cAvAM na vidmo yuddhakauzalam / kiMtu __ bhavacceSTAnukaraNaM kariSyAmaH kiyacciram // 20 // cANaramuSTikau-(svagataM saharSam / ) aho mahAbhAgyaM mahArAjakaMsasya / mahAMzcAsau buddhyatizayaH / yadazakyapratIkArAvapyanenopAyena sunigrahAviti vicintya tathA saMvidhAnaM vyadhatta / asmadbhAgyavazAccetAvapyatyantAnabhijJau devena pazUkatyopahRtau / tadetAvakRcchreNaiva karatalena matkuNAviva saMmRdya rAjJaH pAritoSikamAhariSyAmaH / (prakAzam / ) rAmakRSNau, sAdhu mntryethe| AdAvAvAM yadyadaGgamabhihanmo yathA yathA / tathA tathAnuvartethAM zikSAyAmeSa hi kramaH // 21 // raamkRssnnau-ythaadishtmaacaaryo| (iti dvandvayuddhamanukurutaH / ) tathA hi| aMsenAMsaM muSTinA muSTimUrU hatvorubhyAM vakSasA cApi vakSaH / zIrSa zIrNA cAtha pAdau padAbhyAM dobhyo doSau jagnatustau ythessttm||22|| cANUramuSTiko-(svagatam / ) aho bAlayorapyetayorghanaghAtyAnyati1. 'yathAsaMkhyaM na' iti kha-pAThaH. 2. 'AryayoH' iti kha-pAThaH. . 3. 'bhAgadhe. yavazAt' iti kha-pAThaH. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 aGkaH] kaMsavadham / kaThoratarANyaGgAni / yeSAM prahAro vajrAdapyatiduHsaho'smAkaM marmANi pIDayatitarAm / (punanirvarNya / ) kathamasya vIrarasarabhasotsekatuGgAnyaGgAni pratikSaNamupacIyamAnaprabhAvAtizayadupprekSaNIyAni lakSyante / tathA hi / aindro vajraH kimatha dahano vADavaH kAlakUTaH _ kiM vA kUTaH pralayajaladaH puSkarAvartakaH kim / kiMsvitpuJjaH pralayataDitAM dvAdazArkodayaH kiM yasyAloke bhavati nitarAmindriyANAM pramoSaH // 23 // tadasmAkaM nAsti jIvanmuktipratyAzA / paramamuktimeva tu nirvivAdaM nizcinumahe / tathApi na yuddhAduparamAmaH / yataH / daivAdhInaH samiti vijayazcedupasthAsyate'smAM__stabhartuH prathitayazaso vallabhAH syAma nUnam / mRtyurvA cetridazataruNIcAmaravyagrahasta predUpAraNitasubhagaM svargarAjyaM bhajema // 24 // (prakAzam / ) re re gopAlabAla durlalita, nedAnI bhaviSyAsa / kRSNaH-(vihasya / ) satyamAttha / nanu re, nahi nityabhUtaH punarbhavati / (nepathye / ) javAbandhabhramaNapatanasthAnakazyenapAta grIvAskandaplutanilayanaimaSayuddhapracAraiH / utkSipyoccaiH kSitimadhijavAtpAtitaH kezavena kSINaprANaH ziva ziva luThatyeSa cANUramallaH // 26 // vetradharaH-(sAvegam / ) kathamasau nihata eva / tathA hi / udbhinnodarakaMdarogiradasugdhArAkarAlAnanaH krodhAdhmAnavighUrNamAnataralaGkrAsitArotkaraH / nAsArokaparIkSyamANakapaNaprANaprayANakSaNo naSTAzeSaviceSTito giririvAdhyAste kSiti kampayan // 26 // koSThapAlaH-hA dhik kaSTaM bhoH / 1. nAsArandhra. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| muSTibhirmuSTiko'pyeSa pralambaripuNA haptaH / kRto'dya katahasto'pi kRtAntasadanAtithiH // 27 // vetradharaH-ahaha, asamaJjasamasamaJjasam / nirdoSAviva 'doSau jayazriyo rAjyamaNDapastambhau / caraNau nItenayane siddheriva yaddhatAvetau // 28 // tadidAnI duravasthA jayAsthA / (punarnepathye kalakalaH / ) . hanta bhoH, hatvA dauvArikANAM niyutamasibhRtAM muSTinaikena piSTvA - kUTaM kUTapravINaM zalamapi kuzalaM saMgare tozalaM ca / / bhittvA dvArAvarodhaM dalitakuvalayApIDadantaikazastrI ___ madhye raGgaM praviSTau madakalakalabhodbhAsinau rAmakRSNau // 29 // vaitradharakoSThapAlau-(AkarNya sAtaGkam / ) taididamidAnImanagalaM kaMsasya svazarIramAtracikitsanIyamatyAhitamupasthitam / na punaratra kaMcitpratIkAraM paryAlocayAvaH / bhavatu tAvadimaM pUrvavRttaM vRttAntaM mahArAjAya nivedyAvahitau pratyanantarIbhUya prANavyayenApi svAmibhaktivratamanuvartAvahe / (iti niSkrAntau / ) (tataH pravizato raamkRssnnau|) kRSNaH -(sarvato nirUpya saharSam / ) aho ramaNIyatA raGgavATasya / ytH| prAkArA maNikuTTimairupacitAH sthUlendranIlopala prAyAH prAGgaNabhUmayaH sitshilaasNdrbhgrbhojjvlaaH| muktAhIrakatArahArataralastraggandhadIpAmbara proDUMtAgurusAradhUmazabalAzcAsthAnikA maNDapAH // 30 // rAmaH-(nirvarNya sAzcaryam / ) aye, vizvavilakSaNaivaiSA sRssttiH| tathA hi / na sraSTA sRSTimetAM viracayitumalaM vizvakarmApi naita tkarmAbhijJo na sujJaH pratihatavikSudhAzeSamAyo mayo'pi / 1. bhujau. 2, 'tadidAnI' iti kha-pAThaH. 3. 'svazarIramAtra' iti ka-pAThaH. 4. 'yajJavATasya' iti kha-pAThaH. 5. 'prodbhUtA' iti ka pAThaH. 6. 'vividhAzeSa' iti ka pAThaH, Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 aGkaH] . kaMsavadham / nAyaM loko balArena ca balinilayo nApi vaikuNThapIThI. nApyanyasyAnubimbaH kimayamudayate dRSTibandhaH prbndhH||31|| (uccairmazcAnirUpya / ) aye, kathamamI svasvakASThAmadhiSThitA nAnAdigantAgatA dikpAlA iva bhUpAlAH sadA raGgamaNDalaM maNDayanti / tathA hi / lIlAdolAyamAnonnamadamalaziraHzekharazreNiroha drocirvIciprapaJcacchalavaladamitodvAntakAntapratApAH / ete rAjanyagoSThIvyatikararabhasotsarpidarpapraroha prAgbhArasphAravakSastaTavikaTaluThallolamAlA nRpAlAH // 32 // (atyuccairavalokya kRSNaM prati / ) AyuSman, kathamayaM saptabhUmiprAsAdazikharazekharIbhUtAM krIDAbhavanavalabhImasmaddidRkSotkalikAkulo mAtulo'laMkaroti / tadasyAkuNThotkaNThopazamAya satvaramupasamiH / (iti sopAnArohaNaM nATayataH / ) kaMsa:--(dUrAhavalokya sodvegaM sasaMbhramaM ca sahasotthAya / ) re re sAmantAH sadasyAH , niHsAryatAmimau pApI kulAGgArau mdoddhtau| maccakSuHsaMnipAtAnau yAvanna zalabhAyitau // 33 // sabhyAH --(sarve samAkarNya sAdaramavalokya sAnandam / ) ayamayaM bhoH, mallakrIDAzramajalakaNAkIrNamugdhAnanazrIH pItasphItAmbaraparikaro barhapicchAvataMsaH / kaNTholluNThatkamalavalayAmRSTavakSoGgarAgaH .. skandhAsaktadviradadazanaH sAgrajo'gre'bhyupaiti // 34 // (punaH paribhAvya sAnukrozaharSam / ) ahaha, kathamimau sukumAratarAkRtI nandagopakumArau nirIkSamANAnAmasmAkamantarAtmA prazAntapAvanatvamavagAhate / tathA hi / rAkAsudhAkaramudhAkaracAruvakra mindIvarodarasahodaramedurAGgam / 1. 'dRSTibandhaprabandhaH' iti ka-pAThaH. 2. 'sAnukrozaM saharSam' iti ka-pAThaH. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 kaavymaalaa| kRSNaM balaM ca ghanasAraparAgagauraM dRSTvA sudhAmbudhinimajanameti cetaH // 35 // (punaH sAnukrozam / ) hanta bhoH, kathamayaM mahArAjasya mahAndharmavyatikrama upasthitaH / ytH| bAlasvabhAvacapalAvajJAtaguNadUSaNau / nayanAnandaniHpyandau kUTayubaijivAMsati // 36 // api ca / na kevalamiha mahArAja evAparAdhyati, api tu taddAkSiNyAdanivArayantaH sadasyA api / yadudAharanti na yodhyAH strIbAlasthavirakazaSaNDhAsamabalA na mattonmattArtA na kRpaNagiro nApi vimukhAH / atikrAmannetatpatati nRpatistasya sacivAnsasabhyAnabhyeti dviguNitamadharmo'nusarataH // 37 // api ca / na vAraNo yasya nivAraNAya na vA raNo dormadavAraNAya / alaM babhUvAsya nirodhanAya kathaM bhavemAdya virodhanAya // 38 // tadetatsarAjakaM rASTra prahINaprAyamapi parihAtumasmAkamucitam / (punarnepathye / ) are re, kathamimAvatikramyAsmacchAsanamakuMtobhayAvivata evAbhivatate / tadetau rAjadrohidaNDarItyA AtatAyivadhena ca nAtidUreNa nigrahItavyau / (punaH saroSam / ) haMho, kimataH paramapi dAkSiNyasaMrakSaNena / vadhyantAM vrajavAsinaH satanayA nandAdayaH satvaraM hantavyaH pratipakSatAmanusaranki cograsenaH pitA / bandhavyau nigaDaiIlaizca bhaginIbhAmau nikArocitau nigrAhyau nitarAM cirAya vividhairdaNDAbhighAtodyamaiH // 39 // rAmaH--(kRSNaM prati / ) AyuSman, kimadyApi pratIkSyate / nanu pazya / roSAvezapradaSTAdharamalikataTabhRkuTImaGgabhImaH . kSubhyattArAruNAkSaH smayavidhutaziraHzekharastastakezaH / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 aGkaH] . kaMsavadham / kukSerAkSipya kaukSeyakamalaghulalatkAlajihvAkarAlaM devAriyoDumasmAnayamatirabhasAdAsanAdunjihIte // 40 // kRSNaH -(vihasya / ) Arya, rajasAndhamanAtmajJaM svajanaM mAtulaM nRpam / hantuM mano naM valate kAruNyapravaNaM mama // 41 // rAmaH--(saroSam / ) AH kSatriyAtanaya naiSa vimarSakAlaH kSatrasya saMgaramupeyuSa eSa dharmaH / vizvadruhaH kila khalAnakhilAnnihantuM vizvAzrayasya bhavato bhavato'vatAraH // 42 // kRSNaH-(savicikitsam / ) anatikramaNIya AryAdezaH / (iti stvrmupsrpti| . (nepathye kalakala: hanta bhoH, krodhodbhUtAsidhenUdvataparighagadApaTizaprAsakunta- prodyacca sicakrAkramajaghanaghanakvANaghorIkatAzam / kSiptvA yodhAvarodhaM haririva kalabhaM rakSilakSasya kukSe maJcAduccairudaJcankarakalitakacaH kaMsamAkarSati kSamAm // 43 // api ca / agaNitaparapakSaH zyenapAtaM patitvA caTakamiva gRhItvA kaMsamuccaiH kaceSu / anupatati zilAyAM pothitaM pAtayitvA vyasumapi guruvairAddhanta mRdrAti padbhyAm // 44 // . (sarve sAtaGkamAkarNayanti / ) kRSNaH -(nipuNaM nirUpya sAzcaryam / ) aho, mahadadbhutametat / zRNvAnasyAdvitIyaM niravadhisahajAnandasaMvitsvarUpaM manvAnasyAticitrAkatikatidhiSaNAzaktirUpopapatcyA / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 kaavymaalaa| vizvaM kRSNAdvitIyaM bhayacakitadhiyA dhyAyatazcAntakAle jyotijyotiHvarUpe bhagavati vizati brahmarandhra vibhidya // 4 // (rAmaH satvaramupasRtya kRSNamAliGgadha mUrdhAnamAjighrati / kRSNo vimanA ivAdhomukha. stisstthti|) rAmaH-AyuSman, na yuktaM harSasthAne vaimanasyam / pazya tAvatsvarvAsinAmapyutsavam / ytH| uccairdundubhayo nadanti parito nRtyanti vArAGganAH ___ pAthodAH pathi secanAya madhuraM varSanti garjanti ca / . . sadyo daityavadhaprahRSTahRdayA devAzca gandhoDuraM khArIkaralUnapuSpanikaraM muJcanti bhRGgIrutaiH // 46 // kRSNaH-(sasmitam / ) Arya, svajanaghAtapAtakakkinnamAtmAnaM nAbhinandAmi / gurulajjAbharAkrAntamAnanaM ca nonnamayitumIze / tadatrAvimarSakRtasAhasAtparitapyate me cetH| / rAmaH-AH, kathamatimugdho'si / na khalu samaravihAriNo vIrA. nhatvA hiMsAdoSeNa lipyante / vizeSatastvAtatAyivadhe / yatsmaranti 'AtatAyinamAyAntamapi vedAntapAragam / jighAMsantaM jighAMsIyAnna tena brahmahA bhavet // 47 // ' iti / tadehi / rAjApAyavirahazokAvezavivazaM rAjAvarodhaM parisAntvayitumantaHpuraM prvishaamH| kRSNaH -evamastu / (iti niSkrAntAH sarve / ) iti kaMsavadhe SaSTho'GkaH / ____sptmo'ngkH| (tataH pravizati vizvakarmA / ) vizvakarmA-AdiSTo'smi tatrabhavatA vAsudevena bhagavatA / yathA kil| niHzalyA niramAyi yadyapi mahI saMhRtya daityAdhamA . bhojAnAM kulamujjvalaM viracitaM bhinnAzca kArAgRhAH / . 1. 'viziSya tvAtatAyi' iti ka-pAThaH. 2. 'mitvA ca kArAgRhAn' iti kha-pAThaH, Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 aGkaH] . . kaMsavadham / 73 svarbandhaH pratimocitaH kratubhujazcAsankRtArthAstathA ___.pyetadrASTramarAjakaM na hRdayasvAsthyAya kalpipyate // 1 // tadadya tadIye pade tatpitaramugrasenamasmanmAtAmahamabhiSektumicchAmi / tadatra sabahumAnamAhUyantAM tasya pApIyaso bhiyA palAyitA asmadanurAgiNaH paurAH / saMnipAtyantAM ca bhojavRSNyandhakakuruprabhRtayo rAjAnazca / nirmIyantAM ca purATTAlagopuraprAsAdaparisarodyAnabihArabhUmayaH / prasAdhyantAM ca rAjapathanagaravIthIdvAratoraNasaudhazikharokAraprakarAH / pravaya'ntAM ca maGgalAcAragItatUryaravAH / udoSyantAM ca sauvastikabrAhmaNamantraghoSAH / pranayantAM ca svarvAsivArAGganAsahasrANi / saMbhrIyantAM ca rAjAbhiSekocitAH saMbhArAH / AghopyantAM ca DiNDIravAH / yatkila racyantAM rAjamArgAH prazamitarajasaH svargavATIpaTIrai rbadhyantAM toraNAni tridazapatidhanurmaNDaloDDAmarANi / ucchrIyantAM patAkAH surapurataruNIsvedavicchedadakSAH sRjyantAM bhUribherImukharavamukharA bhuurbhuvHsvrglokaaH||2|| iti / tadiha tAvadaparaM sarvaM mayaiva suvihitam / abhiSekasaMbhArasaMbharaNaM tu brAmaNaividheyam / tadatrabhavantaM kulAcArya zANDilyanAmAnamanveSayAmi yAvat / (iti puraH sarpati / ) (pravizya / ) zANDilyaH-AyuSmanvizvakarman, kva prasthito'si / vizvakarmA-Arya, bhavantamevAnveSTum / zANDilyaH taducyatAM prayojanam / vizvakarmA kaMsaM nihatya danujAnanujAMzca sapta niSkaNTakAM bhujabalena vijitya pRthvIm / 1. 'kukuraprabhRtayo' iti kha-pAThaH. 2. 'prAsAdaprakarAH' iti kha-pAThaH. 3. 'prana. tyantAM' iti ka-pAThaH. 4. 'AghoSyatAM ca DiNDIravaH' iti ka-pAThaH. 10 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 kaavymaalaa| mAtAmahAya bhagavAnvinivedya tasya ___ rAjye'bhiSektumumicchati vizvaguptyai // 3 // .. zANDilyaH-vizvakarman, kutaH punarayaM bhagavAnAtmatantre jagati nijabhujabalArjitamapi prAjyaM rAjyamanyasmai pratipAdayati / na punaH svayamevAbhipadyate / vizvakarmA-aye, bAlizo'si / yataH / svArAjyAdisukhAni yasya sahajAnandAmbudhevipruSo brahmANDAni vasanti yasya kuhare romNaH parArdhAtparam / lIlAbAlatanozcarAcaragurorAzcaryacintAmaNe vikSepAya na cetasaH prabhavati kSudreDhagartheSaNA // 4 // zANDilyaH--nanu bhaNAmi / SaTpaJcAzatkoTayo yAdavAnAM vyApyAzeSaM vizvamadhyAvasanti / teSvevaikaH ko'pi kiM nAbhiSikto bhaktaH zakto jAtu nAhatyupekSAm // 5 // . vizvakarmA-astyatra kiMcinnigUDhaM bIjam / - zANDilyaH-tannibhRtaM kathaya / / ... vizvakarmA-yayAtidatto yadoH zApaH / na tadaMzyA rAjyabhAjanaM bhavantIti mahatIyaM kathA purANeSu gIyate / api ca / nihate sahaje kaMse devakI vimainIbhavet / . iti tatparitoSAya tattAtamabhiSiJcati // 6 // tadAstAmaprastutametat / prakRtamanuvartyatAm / / zANDilya:-kka punaridAnI bhagavAn / vizvakarmA-mAmasminkarmaNi niyujya svayaM devakIvasudevayonigaDabhedanAya kArAgAraM sahAgrajena praviSTaH / zANDilyaH tarhi tatraivainamanusarAmi / (iti niSkrAntau / ) pravezakaH / 1. 'abhivAJchati' iti kha-pAThaH. 2. 'abhiSicyate' iti ka-pAThaH, 3. 'vimanA bhavet' iti kha-pAThaH. 4. 'pravezakaH' iti pustakadvaye'pi nAsti. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 aGkaH) . kaMsavadham / (tataH pravizato rAmakRSNo devakIvasudevau ca / ) devakAvasudevau-(putrAvAliGgaya mUrdhanyavaghrAya ca sAsram / ) hA vatsau, adyAbhUtAM bhavantau vayamapi tadime jIvalokaM praviSTA vyuSTA zokatriyAmA samajani suciMrAtpretyabhAvo'smadakSNoH / saMsAro'bhUtsasAraH samuditamahimajyotiSAdyaiva diSTacA yadRSTayAlambhi yuSmadvadanazazisudhApUradUrAvagAhaH // 7 // devakInotsaGge parizAyitau na ca karAGgulyApi saMcAritau na stanyaM paripAyitau na madhurairgItaizca salAlitau / sasnehaM na nirIkSitau skhalitayA vAcApi nollApitau vandhyAyA iva vAsarA mama gatA labdhvA bhavantau sutau // 8 // rAmakRSNauA janma prativAsaraM bahuvidhenAsmatkRtenAgasA daityendreNa vivAdhitau kila yuvAM nAnAvidhaibandhanaiH / nAvAbhyAM tanayocitaM viracitaM kiMcitkadAcittato vAtsalyAdaparAdhyatoravinayaM kSantuM yuvAmahathaH // 9 // (iti sASTAGgapAtaM pAdayoH patataH / pitarAvutthApya ciramAliGgataH / ) kRSNaH -(sabhayamaJjaliM bar3hA / ) / 'mAtaste nihato bhrAtA durAtmA kuladUSaNaH / mantumenaM na me mantuM paraM tu kSantumarhasi // 10 // devakI-vatsa, maivaM vAdIH / upabhuGkte nijaM karma zubhaM vA yadi vAzubham / ihAmutra ca sarvo'pi na tatrAnyo'parAdhyati // 11 // kRSNaH-(sAnandam / ) ujjIvito'smIdAnI zApazaGkAtaGkasaMtApAt / 1. zokarUpA rAtriH prabhAtetyarthaH. 2. pretyabhAvaH punarutpattiH. 3. 'yadRSTvA' iti kha. pAThaH 4. 'saMlApitau' iti kha-pAThaH. 5. aparAdham. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 76 kaavymaalaa| (punaH sAJjalibandham / ) janakau, yadyanugRhIto'smi tatkicidvijJApayAmi / yatkila daivakRtAtprAmAdikAdvAparAdhAtsaMpratyarAjakaM jagadidamAste / ne cArAjakaM rASTramiSTAniSTaprAptiparihArayoH prabhavati / yadudAharanti_ 'anAyakA vinazyanti nazyanti bahunAyakAH / strInAyakA vinazyanti nazyanti zizunAyakAH // 12 // ' iti / tannAsmadabhijaneSu bahuSu saMnihiteSvapyasmanmAtAmaha ugrasena eva tadAspade'bhiSektavya iti jAyate me manorathaH / yadi pitarAvanumanyate / / devakIvasudevau-prathamaH kalpaH / anumatametadAvayorapi / kRSNaH-yadyevaM tarhi bhavatpuraHsarA mAtAmahAbhiSekamahotsavamanuvartAmahe / rAmaH-tadiha sarva eva vayaM kRtasnAnaprasAdhanAdimaGgalAH zramamapanIyAbhiSekamaNDapaparisaramadhyAsya kRtArutamavekSamANAH smaajkautukmnubhvaamH| sarve evamastu / (iti mnynte|) kRSNaH - (rAmaM prati / ) Arya, yAvatpitarau kRtaprasAdhanau rAjadvAramupasIdatastAvadAvAM kRtAbhiSekaM mahArAjamupAsInau pitrorAgamanamAvedayAvaH / rAmaH-yathAbhirucitamAyuSmate / (iti niSkrAntau / ), (tataH pravizatyugraseno rAmakRSNau ca / * rAmakRSNau-mahArAja, devakIvasudevo bhavantaM draSTukAmau pratIhArabhUmimupAsAte / rAjA-(sasaMbhramam / ) AH, kimatrAvedanavilambena / ahameva gatvA tau pravezayAmi / (iti sahasotthAtumicchati / ) rAmakRSNau-mahArAja, na yuktamidAnImabhiSiktasya sarvezvarapade pratiSThitasya svavidheyAsu prajAsu prArUtasyeva bAhyopacArAcaraNam / tadAvAmeva mahArAjAnujJayA pravezayAvaH / 1. 'rAjAnaM' iti kha-pAThaH. 2. 'nivedayAmaH' iti kha-pAThaH. 3. rAmakRSNau' iti pustakadvaye'pi nAsti. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 7 aGkaH] kaMsavadham / rAjA nAtra kimapyuttaraM pratibhAti / atimAnArho khalvetau na vilambamarhataH priyasamAgamasya / (rAmo niSkramya pitRbhyAM saha pravizati / ) devakIvasudevI-(puro nirUpya / ) aye, kathamayamugraseno'tyugrotkaNThApUrNakaNThastU!pakalpitAnalpAhaNopakaraNo'tirabhasacalitenAntaHkaraNenottiSThamAno'pi parisarosannasevAgatAnekarAjalokopadiSTAbhiSiktAcAravirodhaniruddha ivAste / (nipuNaM nirUpya / ) ayamudayamahIbhRttuGgazRGgAgrasaGgI dinamaNiriva dIvyatyuccasiMhAsanasthaH / kalitakanakavetreNAcyutenAgrabhUmau ___ savinayamatidUraM vAritAmAtyabhUpaH // 13 // tadupasavistAvat / . kRSNaH -mahArAja, etau devakIvasudevau bhavantamabhivAdayete / rAjA-AH, kathaM devkiivsudevau| diSTayA jIvalokaM praviSTo'smi / (iti sarabhasamupasRtyAliGgati / sAsram / ) hanta bhoH, bAppotpIDaH sthagayati. dRzau gadgadaH kaNThapIThaM ... zokAvego dahati hRdayaM cetanAmucchinatti / kRcchrAnmuktau kathamapi cirAtsaMgatau vAM na caze vAcA saMbhAvayitumiha hA cakSuSA cetasA vA // 14 // devakIvasudevI-deva, daivAyatte sAdhAraNe ca viSaye nArhasyAtmAnaM viSAdayitum / (ityanyonyamazrUNi parimRjanti / ) * rAjA-ita AsyatAm / (ityardhAsane samupavezayitumAkarSati / ) devakI-nocitamasmadvidhairidamIdazamAsanamadhyAsitum / rAjA-(vihasya / ) aye, kathamahaM rAmakRSNAbhyAmIDaze karmaNi niyuJjAnAbhyAM svajanavyavahArabAhyaH kRto'smi / (iti svasaMnihita Asane smupveshyti|) 1. 'valitena' iti ka-pAThaH. 2. 'upapanna' iti kha-pAThaH. 3. 'zoce' iti khapAThaH. 4. 'samAmRjanti' iti kha-pAThaH, Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 kAvyamAlA / .. - devakI-mahArAja, yadIdAnImapi jJAteyamanurudhyate tArha vatsayo rAmakRSNayoH kRtAgasordurlalitayorapi parebhyo mahArAnena bhaktAvanuraktAvanucarau jJAtI iti vA saMrakSaNaM karaNIyam / . rAjA-kimucyate saMrakSaNamiti / yataH / / vizvAdhIzastribhuvanaguruH sarvagaH sarvazaktiH sAkSI sAkSAnniravadhiparAnandasaMdohakandaH / lIlAbAlaH paramapuruSaH klezakoSAdyapetaH . . kukSau yasya tribhuvanamidaM ko nu taM trAtumISTe // 15 // api c| eSa krIDanakaiH svayaM viracitairasmAdRzaiH krIDati prajJAyA nidhirendrajAlika iva vyAlAdibhirmAyikaiH / AtmAnaM laghuvatparAMzca guruvatsaMdarzayallIlayA putrabhrAtRsuhRtsakhivyatibhidAbhrAntyAbhito bhAsate // 16 // devakI-deva, sa eSa premodgAraH / tathA hi / jaDo'pi kSINo'pi prakRtikuTilo'pi pravigala tkalo'pi drAgdoSAkaravapurapIzena vidhRtaH / mRgAGkazcenmaulau dvijapatidhiyA tadbhuvamaho mahodArAH prAyo laghumapi nayantyeva gurutAm // 17 // kRSNaH -(pravizya saprazrayAvanAmam / ) mahArAja, etacchItarucemarIcinicayaM srotaH surasrotasaH sphUrjadvAlamRNAlajAlakamibhAdhIzasya dantadyuti / nirmokaM bhujagezvarasya vizadaM prAleyadhArAgRhaM pArzvastho vidhunoti cAmarayugaM zrIsiMhalAdhIzvaraH // 18 // rAmaH-mahArAja, ambhojaM vijayazriyo nilayanaM zItAMzubimbaM divaH sevAyai praNataM svato'trabhavato mUrta yazomaNDalam / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMsavadham / 79 sphArasphATikasaudhametadamalaM yuSmatpratApArciSaH .. zvetacchantramayaM bibharti nibhRtaM zrIkAmarUpezvaraH // 19 // api ca / Aste kaliGgAdhipatirgajAnAM koTIH pradAya pravahanmadAndhAH / gauDezvaro'pi pratipAdya sarva saMsevate saMprati saMpratItaH // 20 // kRSNaH-kathaM vA pratipuruSaM nivedayAmaH / saMkSepato'vadhAryatAm / tvaGgattuGgaturaMgapuMgavagaladAnadvipadvIpajo daJcaccArupadArthasArtharamaNIcaJcanmaNInAM gaNaiH / kSoNIpAH samupAsate parijanAnvijJApayanto bahi hIre koTyadhikA nateravasaraM labdhaM digantAgatAH // 21 // rAjA-(saharSam / ) vAsudeva, bhavadanugRhItAnAM bhavatsahAyAnAM kiyadetat / tathA hi| yeSAM tvaM dayase hare kiyadidaM teSAM kRpAyAH phalaM rAjyaprAjyagajAdisaMpadiyatI khadyotavidyotikA / brahmendrAdipadAni yasya karuNAlezAnuSakteH phalaM ... yasyAH sarvapumarthamastakamaNevighnAya siddhyaSTakam // 22 // api ca / zItaM candanacandrikAparicayAtsphItaM nabhomaNDalA dgItaM kiMnarakAminIpariSadAdhItaM sudhAmbhodhinA / unnItaM sakalopakArakaraNAgItaM parIvAdataH / ___ zrIdAmodara kiM bhaNAmi bhavataH saujanyajanyaM yazaH // 23 // tadbhavAneva sarvAnetAnsamAgatAnyathocitAcAracaturavacanAdibhiH svayameva saMbhAvayatu / kimatrAnyairupadeSTavyam / - kRSNaH --yadAdizati mahArAjaH / (iti bahiniSkramya toraNaparisare sthitvA dakSiNaM bAhumudyamyoccaiHsvaram / ) bho bho nAnAdigantAgatAH sasAmantAH sakalabhapAlAH, sajAnapadAH paurajanAca, sAvadhAnAH samAkarNayata mahArAjasya zrImata ugrasenasya zAsanam / yatkila 1. 'anya dapyavadhAryatAm' iti kha-pAThaH. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . o kaavymaalaa| sveSu sveSu padeSu tiSThata cirAnnityotsavainandata ___ vyAvartadhvamanadhvanaH parahitairmodadhvamAdhvaM pathi / rAjJaH zAsanamAdriyadhvamucitaM dadhaM prathivyAH karaM sevadhvaM vividhopadAbhiranaghaM yadyAtmano'bhIpsatha // 24 // (punaH pravizya / ) mahArAja, yathAdiSTamanuSThitam / AghoSitaM ca rAjAnuzAsanaM puranagarajanapadeSu / anukUlitAzca prasAdadAnAdibhirlokapAlAH, kiM punarbhUpAlAH / adhikatAzca pade svAmihitaiSiNo lokAH / paritoSitAzca sakalajanapadAH / kiM te bhUyaH priyamupakaromi / rAjA-vAsudeva, kimataHparamapi kartavyamavaziSyate / yataH / utpattiprabhRtikrameNa ditijAH sarve'pi niHzeSitAH __ svarbandhaH pitarau vayaM ca nigaDe baDhAzcirAnmocitAH / trAtaM gokulamindrataH prakupitAduddhRtya govardhanaM prAjyaM rAjyamakaNTakaM bhuMjabalenAvarNya mayyarpitam // 25 // tathApIdamastubhUpAlAH paripAlayantu vidhivaddharmeNa varNAzramA pRthvI kAmaphalA bhavatvavirataM varSantu kAle ghanAH / IrSyAmujjhatu durjanaH paraguNeSvAsajjatAM sajjanaH ___ satkAvyAmRtavarSiNI kavimukhe vANI ciraM nandatu // 26 // api ca / sAhityAmRtasindhusAndralaharInirvyAjamajanmano majAnaH parizIlitAmalakalAmodena medasvinaH / udyatkAvyakathAprabandhamadhuradrAkSAsadRkSAkSarAH svairaM kaMsavadhaM budhAzcirataraM gAyantu kRSNAnugAH // 27 / / kRSNaH -evamastu / (iti niSkrAntAH sarve / ) iti kaMsavadhe saptamo'GkaH / samApto'yaM grnthH| Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KAVYAMALA. 10. THE SAMAYAMATRIK. ... Op KSHEMENDRA. EDITED BY PANDIT DURGAPRASAD UND KAS'INATH PANDURANG PARAB. PRINTED) AND PUBLISHED THE PROPRIETOR OF THE "NIRNAYA-SAGARA" PRESS. BOMBAY 1888. Price 8 Anos. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (Registered according to act XXV of 1567.) ( All rights reserved by the publisher.) Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * kAvyamAlA. 10. mahAkavizrIkSemendraviracitA smymaatRkaa| jayapuramahArAjAzritena paNDitabrajalAlasUnunA paNDita... durgAprasAdena, mumbApuravAsinA parabopAvapANDuraGgAtmajakAzinAthazarmaNA ca sNshodhitaa| sAca mumbayyAM nirNayasAgarAkhyayantrAlaye tadadhipatinA mudrAkSarairaGkayitvA prAkAzyaM niitaa| 1888 (asya granthasya punarmudraNAdiviSaye sarvathA jAvajI dAdAjI ityasyaivAdhikAraH / ) mUlyaM rUpyakAH / Page #154 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| mahAkavizrIkSemendrakRtA smymaatRkaa| prathamaH samayaH / anaGgavAtalAstreNa jitA yena jagatrayI / vicitrazaktaye tasmai namaH kusumadhanvane // 1 // yasyA durdharaghoravakrakuhare vizvakSaye lakSyate kSubdhAbdhAviva lolabAlazapharI kutrApi loktryii| tAmajJAtavizAlakAlakalanAM taistaiH purANairapi prauDhAM dehisamUhamohanamayI kAlI karAlA numaH // 2 // kSemendreNa rahasyArthamantratantropayoginI / kriyate vArarAmANAmiyaM samayamAtRkA // 3 // asti svastimatAM vilAsavasateH saMbhogabhaGgIbhuvaH keliprAGgaNamaGganAkulaguroda'vasya zRGgAriNaH / kazmIreSu puraM paraM pravaratAlabdhAbhidhAvizrutaM saubhAgyAbharaNaM mahIvaratanoH saMketasadma zriyaH // 4 // yatra trinetranetrAgnitrastastyaktvA jagatrayIm / paurastrItrivalIkUle vasatyasamasAyakaH // 5 // tatrAbhUdabhibhUtendudyutiH kaMdarpadarpabhUH / / kAntA kalAvatInAma vezyA vazyAJjanaM dRzoH // 6 // kucayoH kaThinatvena kuTilatvena yA bhruvoH / . netrayoH zyAmalatvena vezyAvRttamadarzayat // 7 // 1. pravarapuranAmnA prasiddham. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / sA harmyazikharArUDhA kadAcidgaNikAgurum / kAminAM narmasuhRdaM dadarza pathi nApitam // 8 // zmazrurAzIcitamukhaM kAcakAcaralocanam / pIvaraM tIramaNDUkairmArjAramiva zAradam // 9 // viTAnAM kelipaTahaM taptatAmraghaTopamam / dadhAnaM romamAlAntaM sthUlakhalvATakarparam // 10 // tAmbUlaSThIvanatrAsAdupari kSiptacakSuSam / . . AninAya tamAhUya sA netrAJcalasaMjJayA // 11 // sa samabhyetya tAM dRSTvA cintAnizcalalocanAm / papraccha vismitaH kRtvA narmapraNayasaMpatim // 12 // dhyAnAlambanamAnanaM karatale vyAlambamAnAlakaM luptavyaJjanamaJjanaM nynyoniHshvaastaanto'dhrH| maunaklIbanilInakelivihagaM nidrAyamANaM gRhe (?) veSaH proSitayoSitAM samucitaH kasmAdakasmAttava // 13 // ki mekhalA madanabandivanitambe _suzroNi naiva bata gAyati maGgalAni / aGgaM kazAGgi kimanaGgayazaHprabheNa ___ karpUracandanarasena na liptametat // 14 // prAptaM puraH pracuralAbhamasaMsSTazantI __ bhAviprabhUtavibhavAya kRtAbhiyogA / kiM kenacitsucirasevananiSphalena mithyopacAravacanena na vaJcitAsi // 15 // lobhAgRhItamavibhAvya bhayaM bhavatyA darpAtpradarzitamazaGkitayA sakhIbhiH / / dattaM tavApratimamAbharaNaM nRpAI caureNa kiM pralapitaM nagarAdhipAne // 16 // Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 samayaH] . samayamAtRkA / dAnodyatena dhanikena vizeSasaGgA sakto'yamityatha zanairavasAyitena / labdhAntarasvajanamitravirodhitena kiM tvanikArakupitena kRto vivAhaH // 17 // dattvA salattanuvibhUSaNamaMzukaM vA . yadvAnubandhaviralIkRtakAmukena / yakSeNa sarvajanatAsukhabhUH prapeva tIkSNena bhIru kimu kenacidAsatAsi // 18 // vittapradAnaviphalena palAyamAnA ___ kauTilyacArucaTulA zapharIva toye / gUDhaM vazIkaraNacUrNamucA kaceSu . kiM kenacinna kuhakena vazIlatAsi // 19 // niSkAsituM hRdayasaMcitatIvavaire saMdarzitaprakaTakUTadhanopacAre / lobhAttvayAnapacayaiH punarAvRteva (1) ___prAptaH kimu prasabhamarthavazAdanarthaH // 20 // kainityasaMbhavani vaNijaM tyajantyA yAntyA tRNajvalanadIptiniyogalakSmIm / naSTe .."vastravibhave virate purANe ... jAtastava stabakitobhayalAbhabhaGgaH (1) // 21 // siddhaH prayatnavibhavaiH paritoSitasya dAtuM samudyatamatiH svayamarthazAstram / nItastava pracuramatsarayAnyayA kiM gehAnnidhirbahudhanaH svasakhImukhena // 22 // . kiM vAvasAdapadavImativAhya kaSTAM labdhAvikAravibhavena vivarjitAsi / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / kiM mUcchitAsi viratAsi sukhojjhitAsi dhyAnAvadhAnabadhirAsi nimIlitAsi // 23 // apyuddAmavyasanasaraNeH saMgame kAmukAnAM bhadraM bhadre bhuvanajayinastvatkalAkauzalasya / . apyutsAhapracurasuhRdaH kAmakelInivAsAH prauDhotsAhAstava suvadane svastimanto vilAsAH // 24 // ityAdi tena hitasaMnihitena dRSTA . .. sTaSTA bhRzaM vibhavabhaGgabhayodbhavena / sA taM jagAda sukhaduHkhasahAyabhUtaM cintAvizeSavivazA bahuzaH zvasantI // 25 // zRNu kaGka mamAnantAM cintAM saMtApakAriNIm / yayAhamavasIdAmi grISmaglAneva maJjarI // 26 // sA sakhe karabhagrIvA mAturmAtA sthirasthitiH / vyAlI gRhanidhAnasya hatA vaidyAdhamena me // 27 // yo'sAvavadyavidyAvidvaidyaH sadyaH kSayodyataH / dAdAturavittena vRddho'pi taruNAyate // 28 // tena rogadharAkhyena dattA rasavatI mama / tribhAgazeSatAM nItA laulyalobhodbhavAttayA // 29 // prapaJcavaJcanAvairAtsAtenAturatAM gtaa| kAJcanyA pazcatAM nItA pazyantI kAJcanaM jagat // 30 // hiraNyavarNI vasudhAM tasminnantakSaNe'pi sA / dRSTvA mAmabravIdvatse gRhyatAM gRhyatAmiti // 31 // tatastasyAmatItAyAM gRhaM me zUnyatAM gatam / parAbhavAspadIbhUtaM kAmukaiH khecchayA vRtam // 32 // riktaH zakto na niryAti nApnotyavasaraM dhanI / . zUnyazAleva pathikairniruddhA kAmukairaham // 33 // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 samayaH] . samayamAtRkA / tasmAdvidezaM gacchAmi necchAmyucchraGkhalAM sthitim / kathaM raktaviraktAnAM tulyA svAyattatAM sahe // 34 // ityudvASpadRzastasyAH pralApaM vRddhanApitaH / AkarNya tAM samAzvAsya socchrAsaM pratyabhASata // 35 // bhavatyA vittalobhena nirvicAratayA param / bhiSagduSTabhujaMgo'sau svayameva pravezitaH // 36 // jananyo hi hatAstena vezyAnAM pathyayuktibhiH / kiM kuTanIkRtAnto'sau vaidyo na viditastava // 37 // sa rogimRgavargANAM mRgayAnirgataH pathi / ityAdibhiH stutipadaiviTaceraiH praNamyate // 38 // 'yamAya dharmarAjAya mRtyave cAntakAya ca / vaivasvatAya kAlAya sarvaprANaharAya ca // 39 // ' adhunA duHkhamutsRjya manaH sthityai vidhIyatAm / kRtrimaH kriyatAM gehe rakSAyai jananIjanaH // 40 // vyAghrIva kuTanI yatra raktapAnAmiSaiSiNI / nAste tatra pragalbhante jambukA iva kAmukAH // 41 / / yatra tatra nimagnAnAM vezyAnAM jananIM vinA / saMdhyayodivasasyApi muhUrtArdhasya na kSaNaH // 42 // na bhavatyeva dhUrtasya vezyAvezmanyamAtRke / cullIsuptasya hemante mArjArasyeva nirgamaH // 43 // praviSTA kuTTanIhInagRhaM kSINapaTA viTAH / gAthAH paThanti gAyanti vyayadraviNamarthitAH // 44 // akaNTakA puSpamahI vezayoSidamAtRkA / mantrihInA ca rAjyazrIrbhujyate viTaceTakaiH // 45 // ayaM pInastanAbhogasaubhAgyavibhavocitaH / draviNopArjanasyaiva kAlaH kuvalayekSaNe // 46 // Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| khalA ivAticapalAH kRtAliGganasaMgamAH / na gatAH punarAyAnti bAle yauvanavAsarAH // 47 // prathama....................................... / ............"nAM puSpavatInAM latAnAM ca // 48 // tasmAnmAnini kApi hemakusumArAmoccayAya tvayA ___ mAtA tAvadanekakUTakuTilA kAcitsamanviSyatAm / etAH subhra bhavanti yauvanabharArambhe vijRmbhAbhuvo .. vezyAnAM hi niyoginAmiva zaratkAle ghanAH saMpadaH // 49 // astyeva sA bahutarAGkavatI. tuleva kAlasya sarvajanapaNyaparigraheSu / kSipraprakRSTapalakalpanayA yayAsau / ___ bhAgI kRtaH parimitatvamupaiti meruH // 50 // yAsau rAmAmalayajalatAgADhasaMrodhalIlA niryantrANAM niyamajananI bhoginAM mantramudrA / vizvaM yasyAH phalakalanayA lakSyatAmeti pANI __ tasyA janmakramaparigataM zrUyatAM vRttametat // 51 // tavRttamAtrazravaNena ko'pi saMjAyate buddhivizeSalAbhaH / tayopadeze svayameva datte bhavatyaso hastagatA trilokI // 12 // iti zrIvyAsadAsAparAkhyakSemendranirmitAyAM samayamAtRkAyAM cintApariprazno nAma . prathamaH samayaH / dvitIyaH samayaH / atha dattAvadhAnAyAM kalAvatyAM yathAvidhi / kathAmakathayatkaGkaH kuTTanyAH kapaTAzrayAm // 1 // sarvabhakSAM namaskRtya tAmeva bhavabhairavIm / vadAmi caritaM tasyAH kukSau yasyA jagatrayI // 2 // parihAsapure pUrva pAnthAvasathapAlikA / . babhUva bhUmikA nAma ............... // 3 // Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 samayaH] . smymaatRkaa| .................................... kanyakA / jAtA gharamAlAyAmarghagharghaTikAbhidhA // 4 // sA vardhamAnA sumukhI pauraiH parvasu pUjitA / tagRhepvakaroccaurI pUjAbhAjanasaMkSayam // 5 // saptavarSaiva sA lobhAdvAkprauDA haTatoraNe / . jananyA paNyatAM nItA loke jAlavadhAbhidhAm // 6 // suttazaGkhalatikA sakUTakucakacukA / kAmukArAdhanaM cakre cumbanAliGganena sA // 7 // kuGkumArthI vaNiksUnuratha tenAyayau yuvA / sundaraH pUrNiko nAma pUrNavarNasuvarNavAn // 8 // sabhAyAM netravalanAlolabhUlAsyavibhramaiH / kRSTaH kautukavAnbheje capalAsaMgama nizi // 9 // sA tasya kSebyasuptasya nizi kaNThAvalambinI / nigIrya zanakaiH savai karNAbharaNakAJcanam // 10 // aGgulIbhyaH samAkRSya hemavAlakavAlikAH / cauragrasteva cukroza hA hatAsmIti savanam // 11 // pratibuddo'tha sahasA sa tayA muSito vaNik / vAsasAcchAditazirA yayau svajanalAjjitaH // 12 // tataH sA yauvanavatI rucirAbharaNAmbarA / uvAsa zaMkarapure mahNaNeti kRtAbhidhA // 13 // bhUribhAgyabharaiH saktA sA kAmikusumoccaye / lebhe saMbhogavizrAnti na rajanyAM na vAsare // 14 // nirgacchatAM pravizatAM pratipAlayatAM bahiH / babhUva tagRhe saMkhyA na zunAmiva kAminAm // 15 // kUpe prapAyAmudyAne sUdapauSpikavezmasu / sakhIgRhe ca tulyAptAnsA siSeve'ti kAmukAn // 16 // Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / / kSapArambhe kSIbaM zizukamiva nikSipya zayane jagAmAnyaM tasminsurataghananidrAparamapi / nizAzeSe zUlAkulanijasakhIvezmagamanA padezenAnyaM sA satatamagamatsvakrayabhare // 17 // nAnAvahArakupitaiH sAnviSTA subhagairbhRzam / palAyamAnA gupteSu tasthau kAmukavezmasu // 18 // tataH prAsAdapAlena nandisomena sA nishi| .. gaurIgarbhagRhaM rAtrau rAgAndhena pravezitA // 19 // niHzvAsanidrayA tasminprayAte kASThabhUtatAm / devAlaMkaraNaM sarva sA gRhItvA yayau javAt // 20 // tataH samarasiMhasya DAmarasyAvaruddhikA / bhUtvA nAgarikAnAma pratApapuravAsinaH // 21 // prabhUtapizitAhArasaMbhAraH sthUlatAM gtaa|| sA tasya bhImasenasya hiDimbevAbhavatpriyA // 22 // sarvasvasvAmibhAvaM sA saMprAptA tasya rAgiNaH / preraNaM bandhuyuddheSu vidadhe nidhanaiSiNI // 23 // hate pitRvraje tasminbaddhamUlA paraM gRhe / sAbhUdaparaputrasya zrIsiMhasyAvaruddhikA // 24 // vigaladyauvanA yUnaH sA sapatnIjigISayA / cakAra tasya svIkAraM vazIkaraNamUlakaiH // 25 // matsyayUSaghRtakSIrapalANDulazunAdibhiH / pratyAyanaprasaktAbhUdyauvanasya priyasya sA // 26 // atha bhUpabhayAttasya pratyAsatte'tha bhUtape(?) / bhUri draviNamAdAya sAvizannagarAntaram // 27 // tatastanutarasvacchavasanA vinatAnanA / raNDA mRgavatI nAma sAbhUtsparzasTahAmahI // 28 // 1. 'ArAdhana' iti pAThAntaram. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 samayaH] . smymaatRkaa| sadA surezvarI gatvA zatadhArAtaTe ciram / . tilavAlukadarbhAGkA sA cakre pitRtarpaNam // 29 // tatra bandhurasArAkhyamazvArohaM mahAdhanam / tIrthasthitA sA jagrAha matsyaM bakavadhUriva // 30 // gRhaM muSTayA gRhItveva cittagrahaNakovidA / sarvAyavyayakAryeSu saiva tasyAbhavadvibhuH // 31 // mAsena sA gate tasminpaJcatAM bahusaMcaye / tasthau pAdAvavaSTabhya tasyAnugamanodyatA // 32 // tadvAndhavairvAryamANA mithyaivArabdhadurgrahA / dhairyAvaSTambhagambhIramuvAcAryAGganeva sA // 33 // kule mahati vaidhavyaM vaidhavye zIlaviplavaH / zIlabhraMze viyogo'yaM vahninA mama yAsyati // 34 // ityuktvA tIvrasaMkalpanizcalAzmamayIva saa| tadvittAvAptaharSeNa sattvavyaktimivAvahat // 35 // tatastadraviNasvAmyaM rAjAdezAdavApya sA / prArthitA rAjapuruSaistasthau lIlAvalambinI // 36 // athAzvazAlAdiviraM svIkRtya rativADavam / sA cakre jIvalokasya svanAmaparivartanam // 37 // tallAbhasevayA nityaM sA tasya snAnakoSThake / vilAsaskhalitAlApairdivirasyAharanmanaH // 38 // kRtvA luNThi divasamakhilaM bhUribhUrjaprayogai bhuktvA pItvA nizi bahutaraM kumbhakarNAyamAnaH / prAtaH snAnavyatikarakalAdambhasaMbhAvanAbhU bhauyaM dAhaM nayati diviraH zAntimanta len-|| 39 // pravRddhAparaputrAtha divirArAdhanavratA / nikhilaM jIvalokaM sA vikrIya dhanamAdade // 40 // 1. mAdyaM madyabhavam. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / sA vezmavikrayAdAne putrairAkRpya vaarite| gatvAdhikaraNaM cakre maThibhaTTopasevanam // 41 // utkocArabdhasaMghaTairbhaTTaiH kUTarathAdibhiH / sAdiSTAbhISTasaMpattirjagrAha jayapaTTakam // 42 // gRhaM vikrIya sarvasvaM gRhItvA putrazaGkinI / sA citraveSapracchannA yayau zAktamaThAzrayam // 43 // kRSNIkRtazvetakacA raGgAbhyaGgena bhuuysaa| ........"jaleva sA tatra navapaNyAGganAbhavat // 44 // calitvAbhyAgatA................ vaNigvadhUH / iti tasyAH pravAdena babhUvAdhikavikrayaH // 45 // satyAsatyakathAtattvamavicAryaiva dhAvati / gatAnugatikatvena pravAdapraNayI janaH // 46 // kSINajihvAdharakarA koSapAnena kAminAm / chinnAGguliH sA jagrAha rAgavelAM punaH punaH // 47 // sA cauradraviNAdAnAbRhItA zaThaceTakaiH / pratyakSApahnavavatI subaddhA bandhane dhRtA // 18 // tatra bandhanapAlena bhujaMgAkhyena saMgattA / nirvikalpasukhA cakre matsyApUpamadhukSayam // 49 // sAtha bandhanapAlasya gADhAliGganasaMgame / / kSIbasya cumbanAsaktA jihvAM ciccheda muktaye // 50 // sA jihvAchedaniHsaMjJaM tamAkrandavivarjitam / strIveSaM svAMzukaiH kRtvA jagAmotkSiptazRGkhalA // 51 // sA bhagnanigaDA prApya rajanyAM vijayezvaram / mahAmAtyasutAsmIti jaigAdAnupamAbhidhAm // 52 // 1. 'pratyayI' iti pAThaH. 2. 'jagRhe' iti pAThaH. 3. 'jagAdAnasamAbhidhAm' iti pAThaH. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 samayaH] . samayamAtRkA / sA tatra bhogamitrasya prItyA ratnairavAkirat / purANacitrarUpasya yauvanasyAlpazeSatAm // 53 // yatnotkSiptakucA kacAyatatayA ............'kare baDApATalapaTTakena saralasthUlAJjanavyaJjanA / nAsArdhAvadhi vAsasA ca vadanaM saMchAdya vidyAdharI keyaM nUtananirgateti vidadhe sA mugdhasaMmohanam // 14 // tAmekavAraM dRSTvaiva nagnAM prathamakautukAt / pathApi tena vairasyAnna kazcitpunarAyayau // 55 // zItazAleva zizire dIpamAleva vAsare / jIrNA nirmAlyamAleva vezyA kasyopayujyate // 16 // sA tatra grAhakAbhAvAnmRSyantI pathikAMzcalAn / saMdhyAyAmaJcalAkarSaH svalpabhATImayAcata // 17 // tapasvinI zikhAkhyA sA saGgaM cakre tapasvinA / tatra bhairavasomena bhikSAbhaktArdhadAyinA // 58 // bhasmasmerazarIrasaMcitarucirdattAkSijIvAJjanA : bibhrANA sphaTikAkSasUtramamalaM vaicitryamitraM gale / niHsaMkocanilInakaJcakakacatsustabdhabAhustanI sAbhUtkSobhavidhAyinI hatadhiyAM bhikSAkSaNe nirgatA // 59 // jAte tatrAtha durbhikSe bhikSAbhakte'tidurlabhe / / sA rAtrau devamAtrAdi yayau hRtvA tapasvinaH // 60 // .. *sA kRtyAzramakaM gatvA vihAraM hAritasthitiH / bhikSukI vaMjaghaNTAkhyA babhUva dhyAnanizcalA / / 61 // pAtraM tatra guNocitaM karatale kRtvAtha bhikSAspadaM ___ jIrNa kAmukakUTarAgasadRzaM kASAyamAdAya sA / cakre muNDanamaNDanaM pariNamatkUSmANDakhaNDopamaM piNDAptyai viTaTakkanAparicayazreNIvihAraM ziraH // 62 // 1. 'dRzyate' iti pAThaH. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| paTTI maNDalazikSAyai praNatAnAM sadaiva sA / gRhe gRhe kulastrINAM dadau dauHzIlyadezanAm // 63 / / vazyaprayogaivezyAnAM vnnijaamRddhivrdhnaiH| mantravAdena mUrkhANAM sA paraM pUjyatAM yayau // 64 // tatropAsakadAsena maGgalAkhyena sNgtaa| sA garbha dambhabhogAnAM mUta vighnamivAdadhe // 65 // vicchinne piNDapAte sA lmbmaanmhodrii| .. prasUtA garbhamutsRjya jagAma nagaraM punaH / / 66 // . kUTakezavatI tatra citrasenasya mantriNaH / putrajanmani sA puNyaiH patnyA dhAtrI pravezitA // 67 // sArdhakSIrAbhidhA dhAtrI siMhapAdasIsthitA / bAlotsaGgA gRhaM sarva grAsIkartumivaikSata // 68 // kSIrasaMkSayarakSAyai saMprAptasarasAzanA / . sA mantribhavane dhAtrA dhAtrI pAtrIkatA zriyaH // 69 // kaNThe vidrumamAlikA zravaNayostADIyugaM rAjataM sthUlasthUlavibhaktisaktavaTakArabhArabhAjau bhujau / gulphAsphAlavilambikambalaghanArambhA nitambasthalI dhAtryAH saMbhRtabhojanairabhinavIbhUtaM purANaM vapuH // 70 // tatastadapacAreNa zizau jAtajvare vyadhAt / vaidyadattopavAsA sA matsyasUpaparikSayam // 71 // pAnIyaM vinivAraNIyamahitaM bhaktasya vAtaiva kA dvitrANyeva dinAni dhAtridayayA dhAtrIrasaH pIyatAm / jIvatveSa zizubhejasva vividhairasyotsavaiH saMpadaM vaidyeneti nivedyamAnamakarotsA sarvamevAzrutam // 72 // dRSTvA tatrAturaM bAlaM tRNavatsutarAgiNI / sA yayau nirdayA rAtrau gRhItvA hemasUtikAm // 73 / / 1. 'sthAlasthUla' iti pAThaH. 2. 'prAgbhAva' iti pAThaH. 3 'dhAtRdayayA' iti pAThaH Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 samayaH] . samayamAtRkA / tataH pratyantaviSaye prabhUtacchAgagocarA / .khyAtA dhanavatI nAma sphItAM cakre gRhasthitim // 74 // . sAtha meghApaghAtena tasminpazudhane vane / svakAya iva sApAye yAte carmAvazeSatAm // 79 // gRhItvA pazupAlasya sthUlaM nikSepakambalam / gatvAvantipuraM cakre tArAkhyApUpavikrayam // 76 // krItvA gaNezanaivedyamaNDakAnAM karaNDakam / punaH pAkoSmaNA nityamakarodvikrayaM pathi / / 77 // sAbhuta gRhanArINAM prebhUtojjAmataNDulam / prabhUtalAbhalubdhAnAM mUlasyApi parikSayaH // 78 // pAnthakanyAM ghRtAbhyaktAM kRtvA kuzalikAbhidhA / mithyAsannavivAhArthamayAcata gRhe gRhe // 79 // tataH sA paiJjikA nAma dyUtazAlApuraHsthitA / kapaTAkSazalAkAnAmakaroDhUDhavikrayam // 80 // sA pauSpikI mukulikA kRtvA nirmAlyavikrayam / devaprAsAdapAlAnAM mUlyaM bhuktvA yayau nizi // 81 // grAmayAtrAsu sA vorisatradAtrI himAbhidhA / raGgaprekSaNabAlAnAM ninAya valayAdikam // 82 // sA nakSatraparAvRttiM kRtvA SaTrASTakeSvapi / vivAheSvakarodyatnaM varNAkhyA kUTavarNanaiH // 83 // gaNavijJAnikA mugdhapratyayaiH khyAtimAyayau / nAmAbhijJAnamAtrajJA na tu caurAnviveda sA // 84 // bhAvasiddhyabhidhAnA sA devatAvezadhAriNI / upahArAnprayaccheti vadantI nAvadatparam // 85 // 1. 'sA bhuktvA ' iti pAThaH. 2. 'prabhUto jJAnamaNDalam' iti pAThaH. 3. 'kalazikAbhidhA' iti pAThaH. 4. 'pecikA' iti pAThaH. 5. 'vArisattvadhAtrI' iti pAThaH. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| tata unmattikA bhUtvA sA namAliGgitA zvabhiH / kumbhAdevIti vikhyAtA prApa pUjAparamparAm // 86 // kSipropadezalubdhena kuladAsena mantriNA / sAcitA prayayau hRtvA pUjArAjatabhAjanam // 87 // sAtha takSakayAtrAyAM calahaNThA dinatrayam / kalpapAlI kalAnAma vidadhe madyavikrayam // 8 // kaTighaNTAbhidhAnasya sA kSIbasya tapasvinaH / / / rAtrau tatra prasuptasya ghaNTAH sapta samAdade // 89 // tataH sA bhUridhattUramadhunA naSTacetasAm / pAnthAnAM sarvamAdAya nizi zUrapuraM yayau // 90 // evaM kRtvA lavaNasaraNau bhArikaM bhartRsaMjJaM tasminnidrAvazamupagate rAtrimanyaiH kSipantI / prAtarbaDvA ethukaTitaTaM saMkaTe dIrghadAmnA ___ mUrdhA bhAraM divasamakhilaM sAM vilAsairuvAha // 91 // niHzuSkairataTaimahAhimapathairullaGghaya ghorAngirI nbambAnAma dinAvasAnasamaye mAnyAGganArUpiNI / hemante vasanAvaguNThitamukhI paJcAladhArAmaThe zItArtA ghanalambakambalavatI cakre sTahAM kAtarA // 92 // sAtha satyavatI nAma vRddhA brAhmaNyavAdinI / babhrAma sAgaradvIparazanAbharaNAM bhuvam // 93 // kvacidyogakathAbhijJA kvacinmAsopavAsinI / kvacittIrthArthinI mithyA sA paraM pUjyatAM yayau // 94 // vedhadhUnanadhUpena muurkhshrddhaavidhaayinii| mahatIM pratipattiM sA lebhe bhUpativezmasu // 95 // 1. 'yubhiH' iti pAThaH. 2. 'satyAGganA' iti pAThaH. 3. 'spRhAkAratA' iti pAThaH. 4. 'dhUpana' iti pAThaH. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 samayaH] . smymaatRkaa| senAstambha kariSyAmi rAjJAM kRtveti varNanam / * bhuktvA hema yayau rAtrau pratyAsanne raNodyame // 96 // kedArAmbugayAzrAddhagaGgAsnAnAdivAdinI / tatphalaM bandhamAMdhAya sArthebhyaH sAgrahIddhanam // 97 // naSTacchAyopadezAthai sArthitA pathi dasyubhiH / rUr3hA zibikayA varSa prapalAyya yayau tataH // 98 // cInAnakAnAmaNDAni sAtha rudrAkSasaMjJayA / dadau mUlyena ziSyANAM rudrAkSAdhikyavAdinI // 99 // bilasiddhidhRtazraddhAgRhItAbharaNAmbarAn / sA cikSepAndhakUpeSu pAtAlalalanotsukAn // 10 // aGgaviddhaviSAsmoti susnigdhaviSagaNDakaiH / sA babandha gale mAlAM viSajAGgulikAbhidhA // 101 // zulkasthAneSu sarveSu zaulkikebhyaH svabhAvataH / mu~hUrtamohanaM puSpaM sA dattvA svecchayA yayau // 102 // varSANAM me sahasraM gatamadhikataraM veDhyahaM dhAtuvAdaM siddho me vAkprapaJcaH karatalakalitaM traipuraM kAmatattvam / urvaryA garvakhalitasakalagurugrAmabhaktyA tayAsyA mityAkhyAnena nItAzcaraNatalalihaSThakkurAH kukkuratvam // 103 // pUjAsajjA bhajante jayanutiSu natiM dikSu kAmbojabhojAH sevAzuSkAsturuSkAH paricaraNarase kiM ca cInAH pralInAH / utkaNThArtAstrigartAH paricaraNavidhau pIDayantyeva gauDA dambhArambheNa tasyA vidadhati kusumotsaGgatAmaGgavaGgAH // 104 // bhrAntvA mahIM jalanidhiprathitAmazeSAM mAyAvinItividitAviratonnatiH sA / 1. 'AdAya' iti pAThaH. 2 'dInAnakAnAM' iti pAThaH. 3. 'mUhUrte yohara' iti pAThaH. 4. 'zarvakharvI-' iti pAThaH. 5. 'bhikSukAmbhojabhogAH' iti pAThaH. 6. 'mInAH' iti pAThaH. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| prAptA punarnijapadaM tanuvIrazeSA kSINo'pi dehamiva kastyajati svadezam // 105 // sA sarvadezaparizIlitaveSabhASA prabhraSTabhUpatisutAhamiti bruvANA / chinnAGgulirdazanakhaNDitanAsikAyA lAlATanIlatilakairviditA mamaiva // 106 // sA cetprakIrNadhanagehanidhAnasI ___ gRhNAti lobhajananI jananIpadaM te / tatkAmilokasakalArthasamRddhimatAM ___ yatnAdvinA sutanu hastagatAmavaihi // 10 // tasmAttAmahameva kUTakuTilAM gatvA svayaM tvatkRte ___ sarvajJAM sakalArthasArthasaraNeH siddhyai samabhyarthaye / kiM kiM vA kathayAmi saiva jagatIM jAnAti jetuM dhiyA nAstyanyA gatirityudIrya hitakRttUrNa yayau nApitaH // 10 // iti zrIvyAsadAsAparAkhyakSemendra nirmitAyAM samayamATakAyAM caritopanyAso nAma dvitIyaH smyH| tRtIyaH samayaH / atha sarvArthajananI jananI vezayoSitAm / mitre svabhAvamalinAmAnetuM gantumudyate // 1 // saMkocaklezasaMjAtAM zUratAmiva rAgiNAm / AsannazrIviyogAnAM svApaglAnirajAyata // 2 // zanairdinadhane kSINe svalpazeSAmbaraH param / alambata kSaNaM rAgI saMdhyAdhAmni dinezvaraH // 3 // saMdhyayA kSiprarAgiNyA nirastaH paritApavAn / nIrogaH sAgarajale cikSepa tapanastanum // 4 // . 1. 'rajanI' iti pAThaH, 2. 'nirAgaH' iti pAThaH. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 samayaH] . samayamAtRkA / tatastimirasaMbhArairirAmAprasAdhane / kRSNAgurubharodbhUtadhUpadhUmodgamAyitam // 5 // yAminIkAminIkIrNakezapAzopamaM tamaH / dIpacampakamAlAbhirvizrAntiniyamaM yayau // 6 // atha svarvezavanitAsApatnyakalahacyutam / adRzyata zazAGkAdhaiM dantapatramivAmbare // 7 // rajanIramaNIkAnte dinAnte tuhinaviSi / udite mudite loke babhUva madanotsavaH // 8 // bhuktAM sahasrakarasaMpadamambarazrIH kRtvA janasmaraNamAtradazAvazeSAm / vezyeva kAmamanapekSitapakSapAtA kSipraM zazAGkavibhavAbharaNA babhUva // 9 // tataH kartuM pratteSu vezyAvezmAyavartmasu / viTeSu madhulubdheSu nirvyApAraM gatAgatam // 10 // dvArAgradattakarNAsu grhnngrhnnepsyaa|| kuTanISu tRNApAte'pyunmukhISu muhurmuhuH // 11 // dinakAmukanirmAlyamAlyatAmbUlinI bhuvam / saMmRjya sajjazayyAsu vezyAvanyapratIkSayA // 12 // AstIryamANakhaTAntaH kiGkiNIkvANasaMjJayA / pArAvateSu virutairbajatsu smarabanditAm // 13 // . gRhItasyopari kathaM gRhyate grahaNaM punaH / pUrva kiM nAgato'sIti vadantISvaparAsu ca // 14 // udarAbaddhavasanairjaTAgranthinipIDanam / kurvANairvArakalahe prArabdhe zaThadezikaiH // 15 // svayaM mAtrA ca yugapadgRhIte grahaNadvaye / vAre prApte tRtIye ca yAntISvanyAsvadarzanam // 16 // 1. 'maThadezikaiH' iti pAThaH. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| anAyAte paricite pratyAkhyAte navAgate / ubhayabhraMzazokena sIdantISvaparAsu ca // 17 // bhuktojjhitAnAmanyAsu punaH prAptArthasaMpadAm / jananI durjanIkRtya kurvANAsu prasAdanam // 18 // yadi tvAM sA sujananI na jAnIyAtsudhAmayam / abhaviSyadupAyo me tatko'sau prANadhAraNe // 19 // nityAvahArakupitaM sarvArthairupakAriNam / RjumAvarjayantISu vidagdhAsuMtavairighu(?) // 20 // anyanAmnA praviSTAnAM kalahe kUTakAminAm / kuTanISu raTantISu ghaNTAraNaraNotkaTam // 21 // prasuptakaTakakSIbakSINakSudrAbhRte gRhe / sakhIbhavanamanyAsu yAmtISvAdAya kAmukam // 22 // .. bAlamArjArikAhvAnavyAjenAnyAsu varmani / kaTAkSaiH kalayantISu dUrAtkAmukamAmiSam // 23 // ekaH sthito'ntaH prApto'nyaH parasyAdyaiva durgrahaH / kiM karomIti jananIM pracchantISvaparAsu ca // 24 // nizA dIrghA navaH kAmI tanayeyaM kanIyasI / vyatyeti kAlahArAya vRddhAvarge kathodyate // 25 // nAjJAtAgRhyate bhATI caranti mlecchagAyanAH / ityanyAsu vadantISu zUnyazayyAsu lajjayA // 26 // AyAte vAryamANe'pi nirmAne kssiinnkaamuke| vyAjakukSiziraHzUlAkrandinISu parAsu ca // 27 // mugdhakAmukamitrANAM khecchayA vyayakAriNAm / prastute sthiralAbhAya kuTanIbhirguNastave // 28 // 1. 'daNDaM' iti pAThaH. 2. svAstavairiSu' iti pAThaH. 3. 'Tate', 'te' iti pAThau. 4. 'vyapreti' iti pAThaH. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 samayaH] smymaatRkaa| 19 lajjAmahe vayaM svalpadhaneneti vibhAvini / . gaNyamAne dazaguNe dhUrtaH prathamakAminAm // 29 // pravAsasakteradhikArisUnoH sthitAvaruddhA tanayA mameti / kAcidvadantI vijane vigRhya jagrAha bhATI triguNAM samRddhAt // 30 // . alpaM mamaitaduhiturna yogyaM na ca kSaNo'sti tvamadRSTapUrvaH / iti bruvANApi viTaM paTAnte gADhaM gRhItvA na mumoca kAcit // 31 // amAtyaputreNa sutAdya nItA kSamasva rAtriM praNayAnmamaikAm / uktveti kAcijaratI cakAra riktasya saktasya ca vipralambham // 32 // dAtavyaM na dadAti vAravirahe Takko'dya labdhasthalaH __ krUraH sainyapatiH prayAti riputAM sadyaiva vAraM vinA / ttirdevagRhAtkathaM nu divire vArojjhite labhyate vATIpeTakavAratAM gatavatI provAca kAcitsakhIm // 33 // anyAstAH sakhi kUTapAzanicayairAkRSTamugdhazriyaH ___ kurmaH kiM vayameva vaJcanakalAM jAtyA na jAnImahe / sadbhAve satataM svabhAvavimukhaH sarvAbhizaGkI jano vAkyaiH kAciditi prakAzamakarotsatArjavAvarjanam // 34 // ........"sakalaiva sA rasavatI nItA kSaNena kSapA pApena kSapitaM dinaM nizi tayA zayyAvahAraH kRtaH / ityudvegaparigrahaglapitadhIH pRSTaH sahAsaiviTai___AcaSTe kaTukuTTanIkuTilatAmakliSTakUTAM viTaH // 35 // nAsmadnehapravezaH saguNajanakathAkelimAtrocArai ppArArambhasArapravasadavasare vAsare kAmukAnAm / vRttittAnurodhAtkathamapi viditAdRhyate yAmavatyA ityuccaiH kAcidUce bahugatagaNikAvargagopazAntyai // 36 // kuru taralike hAraM kaNThe gRhANa manohare valayayugalaM lIle lolAM vilokaya mekhalAm / 1. 'vibhAvine' iti pAThaH. 2. 'upacAre' iti pAThaH, 3. 'parvopazAntyai' iti pAThaH. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / ... bhana malayajaM citre rAtriH prayAti kaThoratA ___ miti caturatAcAryastAsAM babhUva sakhIjanaH // 37 // iti zrIvyAsadAsAparAkhyakSemendranirmitAyAM samayamATakAyAM pradoSavezyAlApavarNanaM tRtIyaH smyH| caturthaH smyH| asminnavasare dhUrtavArtAlInA sukuTanI / nApitAkhyena tamasA rajanIva sahAyayau // 1 // asthiyantrazirAtantrI lInAntrodarakRttikA / zuSkakAyakaraGkAkAvRteva kaTapUtanA // 2 // vahantI subahucchidraM zarIraM carmabandhanam / antargatajagadvyAjazikSAzakunipaJjaram // 3 // sarvasvagrahaNenopi lambamAnamukhI sdaa| tulevAGkasahasrAGkA trailokyatulane kaleH // 4 // samA samadhane pApe sapApAdhamagAdhame / dhAtrA kRtrimarAgasya svaramAleva nirmitA // 5 // suspaSTadRSTadIrghogradazanA bhISaNAkRtiH / prasavakrUrakopena saMsthitAsthiratA zunI // 6 // ulUkavadanA kAkagrIvA mArjAralocanA / nirmitA prANinAmaGgairiva nityavirodhinAm // 7 // vezyAvanaikapAlinyA yayA rAgamahAvrate / kRtA kAmukalokasya khaTAGgazaraNA tanuH / / 8 // saktAzrupAtajananIM tAM vilokya kalAvatI / abhicArahutasyAgneH kAlI dhUmazikhAmiva // 9 // sasaMbhramotthitA tasyAH kRtvA caraNavandanam / dattvA nijAsanaM cakre stutiM pUjApuraHsarAm // 10 // 1. 'zAkhAzakuni' iti pAThaH. 2. 'cApi' iti pAThaH. 3. 'samadane' iti pAThaH.. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 samayaH] smymaatRkaa| vezyopadezaviSaye caturAnanatvA nmAyAprapaJcanicayena janArdanatvAt / riktaprasaktakalahairatibhairavatvA___ tsargasthitikSayavidhAtRguNA tvameva // 11 // udbhinnayauvanamanohararUpazobhA saMbhAvitAbhinavabhogamanobhavAnAm / eNIdRzAM tvadupadezavivarjitAnAM mAtarbhavanti nahi nAma samIhitArthAH // 12 // tasmAdbhajasva parikalpitaputrikAM mAM bhaktAmananyazaraNAM zaraNAM prapannAm / AtmArpaNapraNayinAM navadarzane'pi ___ jAtyaiva pezaladhiyaH sadayA bhavanti // 13 // ityarthitA kalAvatyAH pratyAsannasukhasthitiH / manuSyAmiSakaGkAlI kaGkAlI tAmabhASata // 14 // saMkrAntahRdayasnehA niHzUlaprasavodbhavA / garbhabhAraM vinA putri tvaM sutAbhiMmatA mama // 15 // kaGkena janmasuhRdA tvadarthamahamarthitA / syUteyaM me viTacchinnA nAsA yena punaH punaH // 16 // pAtraM madupadezasya tvameva tridshocitaa| sadbhittilikhitaM citraM citratAmeti netrayoH // 17 // zrUyatAM prathamaM putri bhUtyai yatkathayAmyaham / kalAkoSaM tu kAlena nityAbhyAsAdavApsyasi // 18 // na kulena na zIlena na rUpeNa na vidyayA / jIvitAbhyadhikaM buddhilabhyaM dhanamavApyate // 19 // prAyeNa jagati prajJA nAnA......"sti kasyacit / iyatI jagatIM vedmi pUrNAmUrNAyubhiDaiH // 20 // 1. saMtuSTA' iti pAThaH. 2. 'utsavA' iti pAThaH. 3. 'janaiH' iti pAThaH. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| ajJAtakAlocitakarmayogA rogA ivAharnizapacyamAnAH / jagatraye devamanuSyanAgAH prajJAdaridrAH khalu sarva eva // 21 // jyeSThena tAvatparameSThinaiva vicArazUnyena kRtaM kimetat / yatkAminIpInapayodharANAM vidyudvilolA kila yauvanazrIH // 22 // kA nAma buddhihInasya vidherasti vidagdhatA / kRSmANDAnAM na yazcakre tailamUrNA ca dantinAm // 23 // ratnArthinA jalanidhau madhusUdanena . .. klezaH kilAdrivalanaprabhavo'nubhUtaH / kiM saiva pUrvamakhilArthaviluNThanAya ___ kAntAkRtiH kapaTakAmamayI na sRSTA // 24 // nidrA mahIbhAraparigrahazca zrIsaMzrayatvaM parayAcanaM ca / atyunnatatvaM guNahInatA ca kiM yuktametatpuruSottamasya // 25 // kRzaH zazI gaNA nanA bhAryA vastrArdhahAriNI / zaMbhordhanapatiprItirna vidmaH kvopayujyate // 26 // bhasmAGgaH prakaTaM bibharti lalanAM yo'Gge sa kiM yuktaka niHsaGgaH satataM gaNeSu ramate yaH kiM sa styvrtH| yaH saktaH paramezvaro'pi vRSabhRdarge sa kiM nItimAngopyAM yaH kuTilAM kalAM sphuTatayA dhatte sa kiM dhIdhanaH // 27 // kiM kAminIpraNayinA dinanAyakena saMzAtitaM bhramakatA kRtinA svatejaH / arthena kiM na vihitAbhimukhA mRgAkSI vittena tIkSNataramapyabalA saheta // 28 // candrasyazvarasevayA kRzatanoH kSaNyaM na nirmUlitaM mAnI mUrdhni jaDaH sthitaH kathamiva prApnoti saMpUrNatAm / vRddhyarthI yadi kiM karoti caraNopAnte na tasyAspadaM . hantyeva svasamIhitaM guNamadAduccaiH sthitiH sevakaH // 29 // Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 samayaH] . smymaatRkaa| 23 yAtaH pratArayitumIzvaramaGganAyAM ___ mAraH purA kimiti kArmukabANapANiH / nAgre tatAna vanitAguNavarNanAnAM __ yatsautena niyataM vinanAza mUrkhaH // 30 // rakto'pyazokaviTapI parapuSTabandhoH .. prApnoti yasya vibhave caraNaprahAram / tasmai samRddhisacivairmadhupairnipatya dhUrternipItamadhave madhave namo'stu // 31 // svAmyaM sarvajagatsu divyamunayastatrocitA mantriNo ____ rASTraM svargamahI mahAmaNiguruH koSaH sudhAmbhonidhiH / durga meruziraH svasainyamamarAH zrImAnmurAriH suhR____tsA buddhirvibudhAdhipasya tu yayA vyAptaM bhagAdairvapuH // 32 // lubdhasyAphalakAlakUTakaTukakrodhasya nistejasaH ___ sarvAkrAntinipIDitasya jaladherdAtuM pravRttasya te / saMkhyAtItasamastaratnavasatemUrkhAH kimetAvatA mohAdekagajAzvapAdapasurAmAtreNa tuSTAH surAH // 33 // .. rAmeNa hemahariNAharaNotsukena kUTAkSakelisaraNena yudhiSThireNa / IrSyAruSA dvijaruSA janamejayena .dattaH paraM manujavamani maugdhyasetuH // 34 // nAgaistArthyasamarpitaM tadamRtaM yatnazrIdurlabhaM no pItaM na vilokitaM na pihitaM mohAtparaM hAritam / tasmAnnAsti jagatraye'pi vimalaH prajJAkaNaH kasyacitsarvaH prAktanajanmakarmavazAdarthodyame dhAvati // 35 // evaM jaDeSu lokeSu strISu mugdhAsu kA kathA / buddhihInaprasAdena jIvAmaH kevalaM vayam // 36 // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| mugdhaH pratyayamAyAti pratyakSe'pyanyathA kRte / mAyAprapaJcasArazca vezyAnAM vibhavodbhavaH // 37 // . purA maTharakAkhyasya mayA pANau dvijanmanaH / tAmbUlakalkakalitaM SThIvitaM hAsyalIlayA // 38 // mugdhastato'vamAnena so'bhijAto'bhimAnavAn / janasaMsadi jajvAla krodhAdAtmavadhodyataH // 39 // sAdho dhAtuprakopena mithyA pazyasi vibhramam / .. na mayA SThIvitaM kiMcidvittau pANiH pramRjyatAm // 40 // jAtyA carmamayaM cakSustasminkaH pratyayastava / mama sadbhAvazIlAyAH pramANaM vacanaM na kim // 11 // ityuktvA tIvrazapathairgalahastAdivAdanaiH / sa mayA prakRti nItastatheti pratyayaM yayau // 42 // pade pade jagatyasminnidhidevena nirmitaH / viTacAraNavezyAnAM buddhihInAvalambanam // 43 // navayauvanakAle me gRhaM viprasutaH purA / viveza rAtribhogAya nAnA zaMkaravAhanaH // 14 // zANDyAdivAtikaThinaM pInaM prathamayauvanam / taM brahmacAriNaM dRSTvA sodvegAhamacintayam // 45 // kaThino'yaM nizA dIrghA kSapitA kAmukairaham / tasmAdogAvahAro'sya mayA kAryaH prayatnataH // 16 // iti saMcintya suciraM mayA taistaiH kathAkramaiH / AsannazayyAvasare yAmaH pUrvo'tivAhitaH // 47 // AstAM kimanyadvaktavyaM zrutametaditastataH / patitA netrayonidretyuvAca sa punaH punaH // 48 // kathAbandhe'tha virate tatsaMgamanivRttaye / zUlApadezena mayA kRtaH kRtakaniHsvanaH // 49 // 1. 'maghurakAkhyasya' iti pAThaH, 2. 'tena' iti pAThaH.. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 samayaH] . samayamAtRkA / 25 so'tha mugdhaH prakRtyaiva satyapratyayamohitaH / cakre zUlopazAntyai me cakre sarvAGgamardanam // 50 // sAdaraM mRdyamAneSu tenAGgeSu zanaiH zanaiH / prayayau soparodheva kSaNadA kSaNavanmama // 11 // tataH prabhAte tadbhogavaJcane cintitaM mayA / pazubuddhirvarAko'yaM mayA zUlena vAhitaH // 12 // anena meSamugdhena dattA bhATI cturgunnaa| bhogAvahAranyAyena dhruvaM tAmanuyAcate // 13 // tasmAdeSa ratisTaSTIkAryastAvadyathA tathA / nyAyAya suratocchiSTaH kathaM samupasarpati // 54 // iti dhyAtvAhamArabdharatibhogA ksspaakssye| prItyevAkaravaM tasya paNyAnRNyAya cumbanam // 55 // ArUDharatiyantro me shuulkleshkRpaakulH| alaM matsaMgameneti sAnurodho'vadatsa mAm // 16 // AvarjanAya tasyAtha nirvyAjArjavacetasaH / . . mayA mithyA priyAlApaivihito raJjanakramaH // 17 // aho batAmRtasparzastavAGgeSu vibhAvyate / adhunaiva mayA dRSTaM yasya pratyakSalakSaNam // 18 // gUDhAGgena tvayA sTaSTe mamAsminramaNasthale / / na jAne kva gataM zUlaM matpuNyaistvamihAgataH // 59 // iti zrutvaiva madvAkyaM sahasA sAzrulocanaH / ratyardhavirataH zokAtso'ntaH sAnuzayaH param // 60 // nijaM vakSo lalATaM ca tADayitvA sa pANinA / hA kaSTaM hA hato'smIti vadanmAmidamabravIt // 61 // pUrva naitanmayA jJAtaM yanmadaGgasamAgamaH / zUlaM harati nArINAM maNimantrauSadhAdivat // 62 // . 1. 'jajJe' iti pAThaH. 2. 'ISadratispaSTIkAryaH' iti pAThaH. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| mandapuNyasya jananI vAtsalyajananI mama / sucirasthAyinA bhadre zUlena nidhanaM gatA // 63 // vidito'yaM prakArazcedabhaviSyadasaMzayaH / tajananyA viyogo me nAbhaviSyadvicetasaH // 64 // ityuktvA vaJcito'smIti sa ruditvA viniryayau / puruSAkArasaMdigdhanirviSANavRSopamaH // 65 // . nityaM bhojanamaithunapraNayinastyaktAnyakAryAH paraM .. loke'smingalagartamAtrasukhinaH santyeva zUnyAzayAH / ye meSapratimAH kSayodyatamateH sarvasvahartuH kSaNAdAptasyeva vinikSipanti nitarAM niHzaGkamaGke ziraH // 66 // ityabuddhidhanAdhAnanidhAnairvividhodayaiH / kUTapaNyairasAmAnyaistAruNyamativAdyate // 67 // asatyenaiva jIvanti vezyAH satyavivarjitAH / etAH satyena nazyanti madyeneva kulAGganAH // 68 // satyaM vinAzAyaM parAGganAnAmasatyasArA gaNikAgaNazrIH / satyena vezyA kila dRSTasArA daridrazAlA iva kasya sevyAH // 69 dAnena nazyati vaNizyati satyena sarvathA vezyA / nazyati vinayena gurunazyati kRpayA ca kAyasthaH // 70 // vezyAjanasya kitavasyeva vaJcanamAyayA / aho vaidagdhyamityuktvA paro'pi parituSyati // 71 // purAhaM pRthivImetAM bhrAntvA jaladhimekhalAm / prAptA vezyAspadaM lobhAtpuraM pATaliputrakam // 72 // kuTTanyastatra sarvajJA dRSTvA mAmalpakauzalAm / jahasuH savanaM yena hrItAhaM mAmivAvizam // 73 // tatastenAvamAnena gaNezAyatanAgrataH / sthitA kRtopavAsAhamahaMkAravivarjitA // 74 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 samayaH) . samayamAtRkA / . 27 . atha svapne gaNenAhaM pRSTA zaMkarasUnunA / upavAsAH kiyantaste prAptA iti punaH punaH // 75 // sa mayAbhihitaH kUTakRtaprANAntaceSTA / mAsadvayamatikrAntaM vratAdanazanasya me // 76 // tacchrutvA sa smitamukhaH sarvajJaH prAha mAM gaNaH / aho vrate'pi svapne'pi nAsatyAdasti te cyutiH // 77 // parituSTo'smi te bhadre nizcalAsatyanizcayAt / mahAmAyAmayakalA labdhabhogA bhaviSyasi // 78 // gaNezAnucaraH pUrvamiti mahyaM varaM dadau / asatyenaiva vezyAnAM bhavanti dhanasaMpadaH // 79 // dhanapradhAnaM janajIvabhUtaM lokeSu tatrApi vizeSayogAt / janAbhisArapratipattibhAjAM mahIbhujAM vezamRgIdRzAM ca // 80 // dhanena labhyate prajJA prajJayA labhyate dhanam / prajJArtho jIvaloke'sminparasparanibandhanau // 81 // IzvaraH sa jagatpUjyaH sa vAgmI caturAnanaH / yasyAsti draviNaM loke sa eva puruSottamaH // 82 // sa evAhRdayo rAhuralasaH sa zanaizcaraH / vakraH kujanmA satataM vittaM yasya na vidyate // 83 // sujAtasya prayAtasya mAGgalyasTahaNIyatAm / dhanikasya vikAro'pi kSIbasyeva janapriyaH // 84 // dhaninazcandanasyeva sacchAyasya manomuSaH / niSphalasyApi loko'yaM saMparka bahumanyate // 85 // nistriMzA api sasnehA bhavanti zrImataH param / khakezA api niHsvAnAM niHsnehA yAnti rUkSatAm // 86 // sevyaH kavibudhAdInAM guruH zUrakalAvatAm / gatiprado'rthavAneva vyomamArga ivonnataH // 87 // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| vikrIya svaguNaM niHsvaH svayaM mAMsamiva dvijaH / sadyaH patati niHsattvaH patitaH kena pUjyate // 88 // guNinAM cittavaikalyAdguNA nirguNavAJchayA / hRdayeSveva sIdanti vidhavAnAmiva stanAH // 89 // vidvadbhiH parivAritAH saguNatAmAyAnti vittairnarAH zUratvaM subhaTaiH kulonnatataraiH prakhyAtasadazatAm / tasmAdvittasamAzraye guNagaNe vitte ca nAnyAzraye vittaM vittamananyacittaniyatAH saMpannimittaM numaH // 90 // amlAnamAlyAbharaNAmbarasya varAGganAnandanamandirasya / nityaprakAzotsavasevitasya svargasya vittasya ca ko vizeSaH // 91 // azeSadoSApagamaprakAzamitrAgamotsAhamahotsavAham / vikAsazobhAM janayatyajatraM dhanaM janAnAM dinamambujAnAm // 92 // vittenAbhijanI guNI parijanI mAnI pramANIkRtaH sadbhirjanturupaiti sAdhupadavI kiM vA bahu brUmahe / vittena vratatIrthasArthasaraNaklezAbhiyogaM vinA tIryante tatapAtakavyatikarAste brahmahatyAdayaH // 93 // zrUyatAM yatpurA vRttaM vArANasyAM svayaM mayA / zrutaM vizrutasattvasya caritaM gRhamedhinaH // 94 // tatrAbhavadgRhapatirdharAtaladhanAdhipaH / dvijanmA zrIdharo nAma mahAbdhiriva ratnavAn // 95 // arthikalpatarostasya rAjAhavarabhojanaiH / avAritamabhUnehe bhojyasatraM sadArthinAm // 96 // tasya viprasahasreSu bhuJjAneSu sadA gRhe / loke yudhiSThirakathA zlathAdarakathAM yayau // 97 // tataH kadAcidAcAranidhestasya samAyayau / niyatAtmA yatigeMhaM jJAnAtmA nAma divyadhIH // 98 // Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 samayaH] smymaatRkaa| 29 sa pUjyaH pUjitastena zraddhayopanimantritaH / .pAkazAlAM yayau draSTuM bhakSyarAzizatAnvitAm // 99 // tatrApazyatsa sarvAnnavyaJjanAdigaNopari / sitayajJopavItAkaM lambamAnatanuM zavam // 100 // stravadbhistasya gAtrebhyaH sUkSmazoNitabindubhiH / annaM sarvajanAdRSTaiH sicyamAnaM dadarza saH // 101 // dRSTvA tadatibIbhatsaM ghRNAsaMkucitAzayaH / saMsSTaSTakarNaH sa yayau tatastUrNamalakSitaH // 102 // atha saMvatsare yAte punarabhyetya kautukAt / so'pazyanmAMsahInaM tatsnAyubaddhaM kalevaram // 103 // zirAmukhazataistasya klinnasnehakaNaizcitam / sa dRSTvA bhojyamagamajugupsAmIlitekSaNaH // 104 // varSeNa punarAyAtaH so'sthizeSazavastrutaiH / annavyaJjanamadrAkSIdvayAptaM dvitrairvasAkaNaiH // 105 // kautukAdvatsare yAte so'pazyatpunarAmataH / kapAlazeSakalanAdannopari rajazyutam // 106 // paDirmAsairathAyAtaH zuddhaM zavavivarjitam / ramyaM mahAnasaM dRSTvA purohitamuvAca saH // 107 // aho gRhapaterasya mahAsatreNa pAtakam / kSINamalpena kAlena lIDhaM yAcakakoTibhiH // 108 // . babhUva pUrvapuruSopArjitAsya gRhaashryaa| brahmahatyA zavavatI sAtra dAnAtkSayaM gatA // 109 // yaistasya bhavane bhuktaM taistatpApaM samAhRtam / pApamannAzrayaM puMsAM bhoktAramupasarpati // 110 // . brahmahatyA bhavasyApi yA babhUva bhayapradA / dhanena kSapitA seyamahodhanamahodhanam // 111 // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| ityuktvA sa zilApaTTe likhitvA zlokamAdarAt / purohitenAya'mAnaH prayayau jJAnalocanaH // 112 // vAcyamAnaH sa vidvadbhiH kastavAdbhutavAdibhiH (1) / zlokArthagauravarasAnmayA tatra svayaM zrutaH // 113 // zamayati citaM pApaM zAeM vilumpati duHsahaM ___ kalayati kulaM kalyANAnAM kalaGkakaNojjhitam / dhanamakaluSaM tIrtha puMsAM tadeva mahattapaH . .. sukRtanidhaye zraddhAdhAmne dhanAya namo namaH // 114 // etadAkarNya yuktArthamarthastutimayaM mayA / nItaM da]zApadezAnAM samaye sAratatratAm // 115 // kuru cittArjanaM tUrNa ......"bhavati yoSitAm / ne yauvanasahAyo'yaM tanaye kAyavikramaH // 116 // tanuvallIvasantazrIrvadanenduzarannizA / payodharodgamaprAuT capalA yauvanadyutiH // 117 // tAruNye tarale. subhrUmadbhUbhaGgavibhrame / strINAM pInastanAbhogA bhogA dvitridinotsavaH // 118 // ayaM mukhasaroruhabhramaravibhramaH subhruvAM ___kucasthalakuraGgakaH pRthunitambalIlAzikhI / na yauvanamadodayazcarati cArukAnticchaTA ___ kulatrivalikUlinIpulinarAjahaMsazciram // 119 // AlAnamunmUlya sukhAbhidhAnaM tAruNyanAge gamanodyate'smin / palAyate kAmigaNe'GganAnAM vimardabhItyeva kucAH patanti // 120 // yuvatitaTinIprAvRTkAlaH sapInapayodharaH kRtamadabharArambhaH kAmI vilAsazikhaNDinAm / madanapavanAlola ................ .................... // 121 // 1 'zataM' iti pAThaH. 2. 'navayauvana-' iti pAThaH. . . . .. . . . . . Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 samayaH] . . smymaatRkaa| . .. 31 . krIDAvallIkusumasamaye rAgapadmAkarAke . . dodyAne vadanazazabhRtkaumudIkArtike'smin / yAte mugdhadraviNatulayA yauvane kAmimitre ___paNyastrINAM brajati sahasA durdazAzeSatAM zrIH // 122 // na tu yauvanamAtreNa labhante lalanAH zriyam / bhogArhA uddhakariNI taruNI hariNI vane // 123 // rUpavatyadbhutAsmIti kAnte tyAjyastvayA madaH / vane mayUrAH zuSyanti balimaznanti vAyasAH // 124 // pUrNA vakracalA........................ te janAH / kSINo'pi dRddhimAyAti kuTilaikakalaH zazI // 125 // bhrUyugmaM kusumeSukArmukalatAlAvaNyalIlAharaM vakraM nyakRtacandrabimbamadharo bimbaprabhAtaskaraH / rUpaM netrarasAyanaM kimaparaM suzroNi tatrApi te / zikSAhInatayA madadviradavatprApnoti nArthakriyAm // 126 // taveyaM yauvanatarozchAyA vismayakAriNI / yayA kAmukalokasya smaratApaH pravartate // 127 // rAgasAgarasaMjAtavidrumadrumapallavaiH / tavAdhare smitaruciH karoti kusumabhramam // 128 // bhAti sacandanatilakaM kAlAgurukuTilapallavAbharaNam / vadanaM nandanameta latikAlAsyalalitaM te // 129 // yAtaH sundari sutarAM stanabhAraparizramaH zanakaiH / / proSitazaizavazokAdiva madhyaH kazataratvaM te // 130 // tathApyupAyazUnyena rUpeNAnena sundari / na prApyante prakRSTena prayatneneva saMpadaH // 131 // guNavatI lalitApi na zobhate tanutarArthakadarthanayAnvitA / sukavisUktirivArthavatI paraM vrajati vezavadhUH sTahaNIyatAm // 132 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 . . kAvyamAlA / saMsakteSu surAmayI dhanaguNAdhAneSu lakSmImayI sphItArtheSu sudhAmayI viSamayI niSkrAntavitteSu ca / vezyA zaGkhamayI nitAntakuTilA sadbhAvalIneSu yA devAnAmapi sunu mohajananI kSIrodaveleva sA // 133 // iti tayA vacanAmRtamarpitaM zravaNapeyamavApya kalAvatI / janani me draviNAdhigamocitaM paricayaM kathayati jagAda tAm // 134 // iti zrIkSemendraviracitAyAM samayamAtRkAyAM pUjAdharopanyAso(?)nAma caturthaH smyH| paJcamaH samayaH / . atha manmathamattAnAM kariNAmiva kAminAm / bandhAya bandhakIzikSAmAcacakSe jaracchikhA // 1 // zrUyatAM putri sarvatra vicitropAyavRttaye / mayA duhitRvAtsalyAdarthyaM kiMcittaducyate // 2 // pUrva bhAvaparIkSaiva kAryA yatnena kAminAm / jJAtarAgavibhAgAnAM kartavyau tyAgasaMgrahau // 3 // kusumbharAgaH sindUrarAgaH kuGkumarAgavAn / lAkSArAgo'tha mAJjiSTho rAgaH kASAyarAgabhRt // 4 // hAridro nIlarAgazcetyaSTau varNAnukAriNaH / suvarNarAgastAmrAkhyo rItirAgastathAparaH // 5 // rAgaH sIsakasaMjJazca lauho maNisamudbhavaH / kAcarAgastathA zailo hyaSTau dhAtvanukAriNaH // 6 // sAMdhyarAgastathA cAndrastathendrAyudha eva ca / vaidyutAGgAraketvAkhyaravirAgAstathaiva ca // 7 // rAhurAgo'STamazceti rAgA gaganasaGginaH / zrotrarAgo'kSirAgazca rasanAsaMzrayastathA // 8 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 samayaH] samayamAtakA / tvarAgo ghANarAgazca mAnaso buddhisaMbhavaH / ahaMkArAbhidhAnazcetyaSTAvindriyasaMjJakAH // 9 // vRSarAgo'zvarAgazca kRkalAsAhvayastathA / meSarAgaH zvarAgazca khararAgastathAparaH // 10 // mArjArarAgo hastyAkhyazcetyaSTau prANibhedajAH / zukarAgo haMsarAgastathA pArAvatAbhidhaH // 11 // mAyUrazcaTakAkhyazca kRkavAkusamudbhavaH / kokilo jIvajIvAkhyazcetyaSTau pakSijAtayaH // 12 // kezarAgo'sthirAgazca nakhAkhyaH pANisaMgataH / dantarAgastathA pAdarAgastilakarAgavAn // 13 // karNapUrAbhidhAnazcetyaSTAvaGgavibhAvinaH / chAyArAgastathA bhUtarAgo'pasmAravAnapi // 14 // graharAgo'tha gAndharvo yakSAkhyaH kSobharAgabhRt / pizAcarAga ityaSTau mahArAgAH prakIrtitAH // 15 // kausumaH kumbharAgazca nAraGgAGko'tha dADimaH / madyarAgaH kuSTharAgo visarpAkhyazcitAbhidhaH // 16 // . bhrAmaro'pyatha pAtaGgo vRzcikAkhyo jvarAbhidhaH / bhramAkhyaH smRtijanmA ca ratirAgo grahAbhidhaH // 17 // rAgo rudhirasaMjJazca SoDazaite prakIrNakAH / . . saMkSiptaM lakSaNaM teSAM krameNa zrUyatAmidam // 18 // kausumbho rakSitaH sthAyI kSaNAnnazyatyupekSitaH / svabhAvarUtaH saindUraH snehazleSeNa dhAryate // 19 // alpalInaH sukhAyaiva ghano duHkhAya kauGkumaH / taptaH zliSyati lAkSAGkaH zleSaM nAyAti zItalaH // 20 // taptaH zItazca mAJjiSTho sthirabhogakSamaH smH| . sthiro raukSyeNa kASAyaH snehayogena nazyati // 21 // 1. 'nAraGgako'tha' iti pAThaH. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / surakSito'pi hAridraH kSaNenaiva virajyate / nIlo dehakSayasthAyI vAryamANo'pi nizralaH // 22 // sauvarNazchedanirgharSatApaistulyaruciH sadA / mRjyamAnasya vaimalyaM tAmrasaMjJasya nAnyathA // 23 // rotinAmnastu mAlinyaM snehenApyupajAyate / saisasyAdau ca madhye ca kSaye ca malinA ruciH // 24 // tIkSNasvabhAvAllohasya kAThinyAJca na nmrtaa| . maNinAmA ca nirvyAjaH sahajasvacchanizcalaH // 25 // khabhAvabhiduraH kAcasaMjJazchalanirIkSakaH / zailo'pi gauravasthAyI hRdayAbhAvanIrasaH // 26 // sAMdhyazcalazca nityazca kalpadoSo dazAzrayaH / candrarAgaH prazAntArtizItalaH kSayavRddhibhAka // 27 // aindrAyudho bahurucirvakramAyAvilAsabhUH / vaidyutastaralArambhadRSTanaSTavikArakRta // 28 // aGgAraH strIjanAvajJAjvalito lohitAnanaH / ketusaMjJaH sphuTAnarthakArI bandhavadhAdibhiH // 29 // ArkastIkSNatayA nityasaMtApaH satatodayaH / mitrakSayaiSI viSamo rAhurAgo mahAgrahaH // 30 // zrautraH karNasukhAbhyAsAdguNAkarNanatatparaH / akSijanmA paraM rUpamAtre pariNataspTahaH // 31 // rAsano vividhAsvAdabhojyasaMhAralaulyavAn / . tvamayaH sarvamutsRjya sarvAGgAliGganotsukaH // 32 // ghrANAkhyaH puSpadhUpAdibhUrisaurabhalobhabhRt / mAnasaH satatAbhyastasTahAmAtramanorathaH // 33 // buddhyAkhyo gunnvtkaantaasktivysnvrjitH| . ahaMkArAbhidhaH zlAghyasaMgamonnatilakSaNaH // 34 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 samayaH] samayamAtRkA / vRSasaMjJazca tAruNyAtkAyadarpabalodbhavaH / azvastu ratamAtrArthI tatkAlodyatakAtaraH // 35 // hakalAsAbhidhAnazca straiNadarzanacaJcalaH / meSAkhyaH zaSpakavalAbhyAsatulyaratispTahaH // 36 // zvAkhyo ratyantavimukhaH strIrahasyaprakAzakaH / gArdabhaH krUrasaMmadatRptimAtraparAyaNaH // 37 // mArjArajanmA sAtatyAdatyantanikaTasthitiH / kauJjaraH klezabandhAdinirapekSasamAgamaH // 38 // zukAbhidho'ntarniHsnehaH kAmaM mukhasukhasthitiH / haMsasaMjJaH sukhasthityA guNadoSavibhAgakRt // 39 // pArAvatAkhyaH sasneharatisarvasvalakSaNaH / . mAyUraH svavapuH sphItarUpapramadanRttavAn // 40 // bahuzaH suratAsaGgamAtrArthI caTakAbhidhaH / kRkavAkubhavaH kAntAklezalezavibhAgavAn // 41 // kokilo madhurAlApaH prabhUtaprasaratkathaH / jIvajIvakasaMjJazca paricumbananizcalaH // 42 // kezAkhyaH saptadivasasthAyI kRcchrAnuraJjakaH / asthisaMstho'ntarasthazca pracchannasnehajIvitaH // 43 // nakhAbhikhyo mAsamAtrasthAyI yAti zanaiH zanaiH / / pANinAmA prabuddho'pi baddhamuSTena lakSyate // 44 // dantAbhidho yastAmbUlalIlAmAtra ruciH sdaa| . pAdAkhyazcaraNAlInaH praNAmaireva kevalam // 45 // tilakapratimo nIcasyottamastrIsamAgamaH / karNapUrazca kauTilyAtkarNalagno'tikatthanaH // 46 // sarvatrAnucaraH zoSakArI chAyAgrahAbhidhaH / ajJAtacittaH stabdhAkhyo bhUtasaMjJo vicetanaH // 47 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / . apasmArAbhidhaH krUrakopAkSepaH kSaNe kSaNe / graho vastrAJcalagrAhI sajane vijane pathi // 48 // gAndharvo gItanRttAdirasasaMsaktamAnasaH / yakSaH kSipto na niryAti gRhAvRttivicakSaNaH // 49 // yattatpralApamukharaH kSobhAkhyastyaktayantraNaH / paizAcazcAzuciratastIvrakSatavidAraNaH // 50 // kausumaH kSaNikodAraH puujaamaatrprigrhH| .. bhagno'pi kaumbhaH zakalazleSe zliSTa ivekSyate // 11 // nAraGgaH saraso'pyantarbahistIkSNaH kaTuH param / bahugarbhatayA rUDho hRdaye dADimAbhidhaH // 52 // kSaNabyopamo mAdyaH svastho vailakSyalakSaNaH / bIbhatsAcAravairasyAtkuSThAkhyo'tijugupsitaH // 53 // vairUpyaM ca samAyAti cchedenevAGga marmaNAm / citAbhidhAnaH sarvAGgadAhI vazyaprayogajaH // 54 // bhrAmaraH kautukAsvAdamAtro navanavonmukhaH / pAtaGgaH kAminIdIptirasikaH kSayanirbharaH // 55 // vRzcikAkhyo vyathAdAyI dveSyo'pyatyantanizcalaH / tyaktAhAro'tisaMtApanaSTacchAyo jvarAbhidhaH // 16 // bhramanAmA matibhraMzAccakrArUDha ivAkulaH / / smaraNAkhyaH priyasmRtyA kRtAnyastrIsamAgamaH // 17 // ratigrahaH sadA svapne saMprAptasuratotsavaH / raudhiraH kalahe raktapAtai!casya vardhate // 58 // ityazItiH samAsena rAgabhedAH prakIrtitAH / vistareNa punasteSAM kaH sakhyAM kartumarhati // 59 // . suhRjanArjanaM kuryAtpUrva vAravilAsinI / vezyAnAM padminInAM ca mitrAyattA vibhUtayaH // 6 // Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 samayaH] . samayamAtRkA / suhRdbhireva jAnAti kAmukAnAM dhanaM guNam / hRdayagrahaNopAyaM zIlaM raktAparaktatAm // 61 // mahAdhanasya suhRdAM kAminAM premazAlinAm / pracchannasuratenApi kuryAdArAdhanaM sadA // 62 // eko vittavataH sUnuH pitRhInaH suyauvane / mugdhe bhUbhuji kAyasthaH kAmispardhI vaNiksutaH // 63 // nityAturAmAtyavaidyaprasiddhasya guroH sutaH / ............."pracchannakAmo jADya dhanaH // 64 // napuMsakapravAdasya prazamArthI phalAzanaH / matto dhUrtasahAyazca rAjasUnurniraGkuzaH // 15 // grAmyo dhAtRdvijasutaH prAptalAbhazca gAyanaH / sadyaH sArthapatiH prAptaH zrImAndaivaparAyaNaH // 66 // gatAnugatiko mUrkhaH zAstronmAdazca paNDitaH / nityakSIbazca vezyAnAM jaGgamAH kalpapAdapAH // 67 // prathamaM prArthitA vezyA na kSaNo'stItyudAharet / janasyAyaM svabhAvo hi sulabhAmavamanyate // 68 // ziraHzUlAdikaM vyAdhimanityamajugupsitam / ... avahAropayogAya pUrvameva samAdizet // 69 // patnIva kuryAdanuvRttipUrva pUrva mahArthasya varopacAram / dravyaistvayA mantrajapAdibhirvA vazIlatAsmIti vadeca sarvam // 70 // svayaM pradatte'pi nakhakSate ca zaGketa tadbhaktivivAdazIlam / nindetprakAmaM jananI viruddhAM gacchetsvayaM vezma ca kAmukasya // 71 // videzayAtrAmapi mantrayeta tenaiva sArdhaM vihitAnubandhA / suptasya kuryAtparicumbanaM ca guNastutiM cArdhavibodhabhAjaH // 72 // svapne sadaiva pralapetsarAgaM sarvaM ca tannAmanibaddhameva / na cAsya tRpti surateSu gacchedvayayasya kuryAJca muhuniSedham // 73 // 1. 'jaTAdharaH' iti pAThaH. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| tasmAcca putrArthamanorathA syAtprANAtyayaM tadvirahe vadecca / ityAdibhiH svIkaraNAdyupAyairnibaddhabuddherdraviNaM labheta // 74 // tAvacca tUrNa dhanamAhareta yAvatsa rAgeNa vinaSTasaMjJaH / prazAntarAgAnalazItalastu sa lohapiNDIkaThinatvameti // 79 // yAceta sarva suratAlikAle tamUrubandhena niruddhakAyam / prAyeNa tRptAya na rocate hi vinamrazAkhAparipakvamAmram // 76 // saMdhArayettaM ca vizeSavittaM yAvanna niHzeSadhanatvameti / / punaH punaH snehalavAvaktrA dIpaM yathA dIpakadIpavartiH // 77 // niSpItasAraM viratopakAraM kSuNNekSuzalkapratimaM tyajettam / labdhAdhivAsakSayakArizuSkaM puSpaM tyajatyeva hi kezapAzaH // 78 // hemantamArjAra ivAtilInaH sa cenna niryAti nirasyamAnaH / tadeSa kAryastanumarmabhedI pravardhamAnaH paruSopacAraH // 79 // zayyAvahArairvacanaprahAraiH kopprkaarairjnniivikaaraiH| kauTilyasAraivividhApasArairvipadvicAraigaNitApacAraiH // 10 // yAcAvivAdairadhanApavAdairdattAnuvAdaiH prsaadhuvaadaiH| nindAjavAdaiH paruSapravAdaiviTapravAdaiH kathitAvasAdaiH // 81 // muhuH pravAsaiH kalahopavAsairmAyAnivAsaiH kaTukAdhivAsaiH / sabhrUvilAsairvyasanIpavAsainiSkAsanIyaH sa ethupravAsaiH // 82 // sa cetpunA rAgajatuprasaktastIbAvamAnairapi na prayAti / tadA tamutkSiptabhujAnyavanA dAsI vadedvittaviyogadInam // 83 // yatrAbhavatkAmukalokayAtrA vicitrarUpA satataM vibhUtiH / gRhe caturtha dinamadya tasmindRSTasya dRSTasya vadhUtsavasya // 84 // klIbasya yasyAsti na bhogasaMpatsa kiM bhujipyAbhavane karoti / na yasya haste taramUlyamasti sa kiM samArohati nAvamagre // 85 // prakSINavittena nirudyamena kiM rUpayuktena karoti vezyA / . vicchinnadugdhA na punaH sagI sA kasya gauzcArutayopayuktA // 86 // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 samayaH] . smymaatRkaa| mithyaiva riktaH kurute jaDAnAmAvarjanaiH premamayairvacobhiH / kSArakSaye cumbanalAlanena bAlasya vRddhi vidadhAti dhAtrI / / 87 // ityAdibhistadvacanAvamAnastasmingate grISmatuSAratulye / kSINaM nirastaM punarAptavittaM bhajeta yatnAhRtavittamanyam // 88 // prApte kAnte kathamapi dhanAdAnapAtre ca vitte . tvaM me sarva tvamasi hRdayaM jIvitaM ca tvameva / ityuktvA taM kSapitavibhavaM kaJcukAbhaM bhujaMgI __ tyaktvA gacchetsadhanamaparaM vaiziko'yaM samAsaH // 89 // uddezalezena yadetaduktaM tatkAryakAle vividhaprayogam / tasmAtsvabuddhyaiva vicArya kAryamuktveti tUSNI jaratI cakAra // 90 // iti zrIkSemendraviracitAyAM samayamAtRkAyAM rAgavibhAgopanyAso nAma paJcamaH smyH| . . SaSTaH samayaH / atha kSaNakSINadhanAyamAne zanaiH zanairniSpratibhe zazAGke / dyaurdoSayukteva vilokanena saviplavA mIlitatArakAbhUt // 1 // indau prayAte kRtarAtribhoge pravezakAle cirakAmukasya / vezyeva saMdhyA gaganAGganAgraM nirdiSTatArAkusumaM cakAra // 2 // athodite khasthitidAnadakSe bAle ravau zrImati pngkjinyaaH| . vikAsakAle madhupAnakelirabhUhiTAnAmiva SaTpadAnAm // 3 // kalAvatI mauktikabhUSaNAGkA dhammillamAlyapraNayaprasaktaiH / bhRGgatA darpaNamIkSamANA satArakA candravatI nizeva // 4 // smarAGganAkelizukAyamAnakarasthatAmbUlavilAsapUrNA / samAtRkA nApitadattahastA kAntAM tanuM paNyadazAM nayantI // 5 // salIlamAkrAntivilolakAJcIraveNa pArAvatadattasaMjJA / arthArthinI rAjapathaprakAraM hayaM priyotsaGgamivAruroha // 6 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 kaavymaalaa| tAmabravIttatparibhogayogyaM prAtarnavaM kAmukamIkSamANaH / vilokya kaGkaH zayanotthitAnAM paNyAGganAnAM gaNayanviceSTAH // 7 // AsannamitrAgamamucyamAnasamAgame vAsaravallabhasya / niryAnti dIpA iva rAtribhogyA pazya prabhAte gaNikAgRhebhyaH / / 8 / eSa prabuddhaH sahasA jaTAbhRllIlAzivaH kukkuTakUjitena / gRhAnnalinyAH parihRtya rAjarathyAM kumArgeNa maThaM prayAti // 9 // . ete nidhernigrahabhaTTasUnoH pRSTA viTA rAtrisukhaM prbhaate| .. kartu pravRttAH pRthubhojyabhUrivyayAya bhadrAbhavane vibhAgam // 10 // prApte gRhadvAramanaGgasAre mahAviTe pazya vasantasenA / zUnyaprasuptApi puraH sametya nizIthabhogaM kathayatyasatyam // 11 // bhagnAGgadA troTitakarNapAlI mataGganAmnA gaNapAlakena / AtmAparAdhaM vinigUhamAnA viroti rAmA jananIjanAgre // 12 // nirgacchato grAmaniyogino'sya dadAti guptasya sametya pazcAt / idaM tathedaM ca puraH praheyamityAdi saMdezazatAni sadA // 13 // saMprasthiteyaM saha mAdhavena kozaM dhruvaM pAtumanaGgalekhA / agre yadasyA madhukumbhavAhI meSaM vikarSanpuruSaH prayAti // 14 // Takkasya sA''calitasya....viprAya yatskandakadAnakAle / prasAdhanAya svayameva gantuM samudyatA pazya zazAGkalekhA // 15 // udyAnalIlAgamane nizAyAM sunizcite mallikayArjunasya / kRtaH prabhAte navacInavastradAnaM vinA pazya muhUrtavinnaH // 16 // meSapradasyendravasorDiMjasya muktvA prabhUtaM nizi kAlakhaNDam / vicikArtA viTaha paheturvaidyArthinI krandati kuTanIyam // 17 // vaidyo'pyasau maNDalagulmanAmA prabhAtacArI nagarAjitAni / samudyataH pUgaphalAni dAtuM kuraGgikAyai nijamuSTipUraiH // 18 // kaGkAlanAmnA nizi gAyanena vArAvahArAnnizabhagnabhANDA / . gRhNAti kA no caraNasTazo'sya varAMzukaM kuNDaghaTAdimalyAt // 19 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 samayaH] smymaatRkaa| prAptasya zaMbhorvaNijastu vAre suptasya zUnye zayane nizAyAm / nandA sametyAparakAmigehAtsavipralambhaM zapathaM karoti // 20 // piturgrahAdUrivibhUSaNAni prAptaM gRhItvA madanaM mRNAlI / nigRhya saMdarzayati svagehaM zUnyaM tamanviSTumupAgatAnAm // 21 // bhojyaM vinA pATalikA praviSTaM muSTipradaM zrotriyamatrirAtram / zuSkAnnadAtA pitRkAryametatkiM kiM karoSItyasakRdravIti // 22 // mArjArajihvA jananI hariNyAH padmasya bhojyaM nizi luNThitaM yat / tasmingate tadvijane vizaGkA pazya prabhAte kavalIkaroti // 23 // IrSyAvizeSAtkRtakopavAdasaMmUrchitAyAM malayaM ramaNyAm / vibhUSaNaM toSaNamAzu kiMcidasyai prayaccheti vadanti sakhyaH // 24 // rAgeNa kRSNIlatakeza eSa valIvizeSasphuTavRddhabhAvaH / yogAgRhaM zambarasAranAmA yAgAya yugyena guruH prayAti // 25 // ayaM janasthAnavinAzahetuH ketuH kharakrUratayA prasiddhaH / AsthAnabhaTTazciTivatsanAmA prayAti yugyena vizIrNavastraH // 26 // uccaizcirAtsaudhaniSaktadRSTirazvAdhirUDhaH kamalo'dhikArI / kalAvati tvAmayamIkSamANaH zUlArpitAkAratulAM bibharti // 27 // zrIkhaNDojjvalamallikAtilakavAnakSAmahemAGgada zchinnazliSTavinaSTanAsikatayA prakhyAtajArajvaraH / eSa tvAmavalokya mAlavapaterdUtaH prapaJcAbhidhaH _ pazyodveSTaviveSTanAni kurute bhogIva matrAhataH // 28 // eSa prakhyAtakUTaH kapaTaviTaghaTAnarmakarmapragalbhaH zrIgupto nAma dhUrtaH sakalakalikalAkalpanAmUladevaH / dRSTvA dUrAtprasiddhAM tava navajananImaJjalizliSTahastaH pazyAkSNA dattasaMjJaH smitacalacibukaH stotumetAM pravRttaH // 29 // pAtAlottAlatAlupravitatavadanaspaSTadRSTogradaMSTrA vizvagrAsAvahelAkulitazikhizikhAvibhramoddhAntajihvA / Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 42 kAvyamAlA / meSANAM caNDamuNDAharaNakaTakaTArAvapiSTAsthisaMsthA siddhA zuSkAtipUrNA jayati bhagavatI kuTTanI caNDaghaNTA // 30 // eSa sphItadhanasya lobhavasateH pApasya mUrtisSTazaH zaGkhAkhyasya mahArSahaddavaNijaH paGkAbhidhAnaH sutaH / AkRSTaH prativezmanirgataviTaiH sAraGgamugdhaH zizuH subhra tvAM tuSarAzilolacaTakAkAraH samudrIkSate // 31 // eSa nidhividhinA tava nUnaM meSamativihitaH prahito vaa| .. sthUlamukhaH pRthucUlakalApaH skandhayugAJcitakarNasuvarNaH // 32 // ityAdi kathena vitaLamANaM vaNiksutaM dRkpatitaM vicArya / manorathAbhyarthitalAbhatuSTA kaGkAlikA sasmitamityuvAca // 33 // niryattAmbUlalAlAlavazabalavaladIvavakrAvalokI raktopAnAgodyatsarasaramukharapraskhalatpAdacAraiH / evaMrUpo'timugdhaH zizurakhiladhanAvAptaye bandhakInA maklezArAdhanArhaH svayamupanamati prAyazaH paNyapuNyaiH // 34 // kalAvati tvanmukhanizcalo'yaM mahAviTazcAraNacakracAraiH / nivedito'gre tava devatAyAH zizuH pazurbhogavibhUtikAmaiH // 35 // pArzva tvameSAM vraja kaGka tUrNaM dUtaM kariSyanti bhavantamete / tayeti dattocitazAsano'sau jagAma saudhAdavaruhya hRSTaH // 36 // iti zrIkSemendraviracitAyAM samayamAtakAyAM SaSTaH samayaH / saptamaH smyH| athAyayau zanaiH zrImAnnavodbhUtamanobhavaH / latAliGganakadvAlaH kAlaH kusumalAJchanaH // 1 // saMbhogasukhasaMpattiH parAdhIneva kAminAm / Alalambe dhanezAzAmitIvAkalayanraviH // 2 // 1. 'carmamuNDa' iti pAThaH. 2. 'nirguTa' iti pAThaH. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 samayaH] smymaatRkaa| dakSiNAnilasocchAsA lasatkusumapANDurAH / jAtajRmbhA yayustanvyo latAH sotkaNThatAmiva // 3 // dagdhe'ndhakadviSA roSAtpurANe paJcasAyake / navaM vinirmame kAmamRturAjaprajApatiH // 4 // praskhalatkokilAlApA gAyantyo bhRGgaziJjitaiH / vezyA iva madhukSIbA virejurvanarAjayaH // 5 // navakisalayalekhApaGktisaGge latAnAM nakhamukhalipilIlAlobhinImAkalayya / madhumadaparirambhe bhejire lohitatvaM sthalakamalavanAnAmIrNyayevAnanAni / / 6 / / kSeNyakSAmaM zizirasamayaM vRddhamutsRjya dUre tyaktvA zItaM taruNamasadgADharAgAnubandham / udyAnazrIrmadhumabhimataM bAlamevAliliGga . ___ prAyaH strINAM kyasi niyatirnAsti kAryArthinInAm // 7 // atha nApitadUtena kRtadvitragatAgatA / mithyA kRtaniSedhApi grahaNAgrahaNe zizoH // 8 // kathaMcidabhyarthanayA gRhItArthA kalAvatI / saMdhyAyAM maNDanAsaktA yayau vAsakasajjatAm // 9 // (yugalakam) kapole kastUrIsphuTakuTilapatrAGkaralipi lalATe kArpUraM tilakamalakAlIparisare / tanau lInA hemadyutiparicitA kuGkumaruciH __sa tasyAH ko'pyAsIllalitamadhuro maNDanavidhiH // 10 // prauDhakAmukasaMbhogasAkSiNI bAlasaMgame / nocitAsmIti tAmUce lajjayA natamekhalA // 11 // hAriNI sA tanulatA hAriNI ca kucasthalI / dRSTizca hAriNI tasyA babhau smaravihAriNI // 12 // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 kaavymaalaa| atrAntare vaNiksanurviveza gaNikAgRham / AsannalAbhAbhimukhairAvRtaM kSetravAsibhiH // 13 // karNasaMsaktamuktAGkakanakasthUlavAlakaH / bahuhemabharAkrAntisavyathazravaNadvayaH // 14 // kaNThAbharaNamadhyasthahaimarakSAcatuSTayaH / jananIhastavinyastasarSapAGkitacUlikaH // 15 // rAjAvartamaNisthUlagulikAbhyAM virAjitam / . . rAjataM caraNAlInaM bibhrANaH kaTakadvayam // 16 // muhurdIrghAJcaladazAM svastAM saMkalayanpaTIm / bahucUrNakatAmbUladagdhAsyakRtasItkRtaH // 17 // sa pravizya prakAzAzAM dadarzAdarzamAdarAt / kalAvatI kalAkAntalalitAmiva zarvarIm // 18 // kathaM lAlanayogyo'yaM bAlaH saMbhogabhAgbhavet / itIva tArahAreNa sasmitastanamaNDalAt // 19 // draviNakSayadIkSAyAM vaicakSaNyakRtakSaNAH / RtvijaH sapta vivizuH purastasya mahAviTAH // 20 // nirguTaH kSINasArAkhyo diviraH kalamAkaraH / recako bharatAcAryaH kSuNNapANistulAdharaH // 21 // gaNakaH siMhaguptazca tiktanAmA bhiSaksutaH / kaTiH kuTilakazceti bhogAmbhoruhaSaTpadAH // 22 // vezyAsamAgame zailIM zikSitaH sa viTaibahiH / pravizya kAminIpArzve prauDhavatsamupAvizat // 23 // vAsasAcchAdya nAsArdhamaprastAvakaTUtkaTAm / narmagoSThI sa vidadhe zikSitAM zukapAThavat 24 // tataH pravizya kaGkAlI gRhItoccatarAsanA / . raJjanAya purazcakre viTAnAM kapaTastutim // 25 // Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 samayaH] smymaatRkaa| dhanyo'yaM bAlakaH zrImAnbhavadbhiryasya saMgatiH / .yuSmatparicayaH puNyaparipAkena labhyate // 26 // zizurapyayamasmAkaM kAmuko'bhimataH param / bAla eva sahasrAMzuH kamalinyA vikAsalat // 27 // ityAdibhiH stutipadaiH kuTanyA viTamaNDale / svIkRte bhUrabhUtkSipraM tAmbUlAvelapATalA // 28 // tataH kAlI kalAvatyA dhAtrI vetAlikAbhidhA / tAmbUladAnAvasarapraharSAkulitAvadat // 29 // atyalpaH parivAro'yaM tAmbUlapraNayI sthitaH / nAsmAkamanyavezyAnAmivAsaMkhyaH parigrahaH // 30 // kaGgaH prathamapUjyo'yaM devAkRtirudAradhIH / yasyAnurodhAtsulabhA durlabhApi kalAvatI // 31 // jAmAtA gauravArtho'yaM pUjyaH kanyArpaNena naH / zAGkhikaH kamalo nAma saMmAnaM pUrvamarhati // 32 // ayaM pituH kalAvatyAH pretkaaryprtigrhii| hyaH parvadivasAvApta...."zaktirmahAvratI // 33 // ayaM sthalapateH sUnuH kapilaH kalazAbhidhaH / / gurubhrAtA kalAvatyAH kalpapAlo madhupradaH // 34 // mRdaGgodaranAmAyaM kalAvatyAH svasuH patiH / mAtulaH kalaho nAma bindulAraH sahodaraH // 35 // iyaM dattakaputrasya kalAvatyAH kalAyuSaH / dhAtrI kalAvatI nAma rugNacandrazca tatpatiH // 36 // ayaM bharatabhASAjJaH kAmbo bhAgavatAtmajaH / gAyanaH kharadAso'yaM mahAmAtyasya vallabhaH // 37 // nigilaH sUpakArAkhyaH kumbhakArazca karparaH / bakazchatradharazcAyaM khaJjano yugyavAhanaH // 38 // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / ratizarmA dvijanmAyaM gaNikAgrahazAntikRt / ArAmikaH karAlo'yaM kIlavartazca nAvikaH // 39 // udyAnapAlaH kando'yaM mukulAkhyazca pauSpikaH / carmakarmadatto'yaM mAracchidrazca dhAvakaH // 40 // bahirAste ca cANDAlI krozantI ghardharAbhidhA / DombazcaNDaravAkhyazca koSThAgAraprahArikaH // 41 // tAmbUlaM deyametebhyaH praheyaM prAtareva tu / sakhyai zambaramAlAyai gurave dambhabhUtaye // 42 // uktveti pUgaphalaluNThiniviSTacittA __vaitAlikA vividhavezavanIpraviSTAH / cakruH prabhUtamadhupAnavighUrNamAnA stAmbUladAnabahumAnagatAgatAni // 43 // tataH kSIrasaMbhAvyaM katthamAnairviTaiH param / udvejiteva rajanI dhUpavyAjena niryayau // 44 // nRpasya bAhuryudhi dakSiNo'haM mamaiva rAjyaM kalamAntarastham / mAya sthite tiSThati nATyazAstraM sUte tulA vittapatizriyaM me // 45 // trailokyavRttaM gaNitena vedmi mayaiva bhojasya kRtA cikitsA / bhuktA mayA bhUpatayaH svasUktairityUcire madyamadoddhatAste // 46 // visRSTAste kalAvatyA tAmbUlArpaNalIlayA / niryayuH kalayanto'ntarbhAvinI bhojyasaMpadam // 47 // atha vitatavitAnaM haMsazubhropadhAnaM __ zayanamamalacInapracchadAcchAditAgram / abhajata hariNAkSI kSIbamAdAya bAlaM nijaparijananarmasmeravakrAmbujazrIH // 48 // 1. 'gehazAntikRt' iti pAThaH. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 8 samayaH] smymaatRkaa| zizutararamaNe'syAH kausumAmodalubhya dramarabharanipAtaighUrNamAnAH prakAmam / prasaradagurudhUmazyAmalAyA babhUvu rvalitaviratavakA lajjayeva pradIpAH // 49 // iti zrIkSemendraviracitAyAM samayamAtRkAyAM kAmukasamAgamo nAma saptamaH samayaH / ___ aSTamaH samayaH / atha sitakiraNaratizramakhinneva vinidratArakArajanI / prAbhAtikasalilalavasvedavatI kSAmatAM prayayau // 1 // gaNikA tataH prabhAte sakalanizAjAgareNa tAmrAkSI / rAtrisukhapraznaparAM provAca sametya kaGkAlIm // 2 // zRNu mAtaH zizuvayasastasya sphuTatAmakAlapuSTasya / yasyAlpakasya bahulaM maricakaNasyeva tIkSNatvam // 3 // AropitaH sa ceyA khaTTAmatyunnatAM zanaiH zizukaH / nizcalatanurmuhUrta dhUrtaH sa ca kRtakasupto'bhUt // 4 // lalanAsulabhakutUhalacapalatayAliGgitaH svayaM sa mayA / tatkSaNanavasuratAnte sahasA nizceSTatAM prayayau // 5 // pUgaphalamasya lagnaM jJAtveti mayA sa zItasalilAm / dattvA vakSasi hastaM pralayabhayAllambhitaH saMjJAm // 6 // labdhAsvAdaH sa tatazcaTakaratirmA prajAgaro mUrtaH / khedaklAntAmakarodgaNanAtItaiH samArohaiH // 7 // bAlamukhaM taruNataraM rabhasarasena prabodhayantyA tam / kaSTaM mayaiva kRSTo jvalitAGgAraH svahastena // 8 // roditi zizuriti dayayA yasya na dazanakSataM mayA dattam / tena mamAdharabimbaM pazya zukeneva khaNDitaM bahuzaH // 9 // . muhurArohaNahelAparirambhaiminIkRtaM tena / zizusaMgamAtkSaNaM me lajjitamiva nonnanAma kucayugalam // 10 // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| ahamasthAnanakhakSatavikSatatanuvallarI paraM tena / guptiM kathaM kariSye vidagdhajanasaMgame'GgAnAm // 11 // uktveti vAraramaNI nikhilanizIthaprajAgarodvinA / kSoNI nirIkSamANA vailakSyeNa kSaNaM tasthau / / 12 // tAmavadatkaGkAlI sasmitavadanA viTaGkadaMSTrAbhiH / bhogodbhave viTAnAM manorathaM pATayantIva // 13 // evaMvidhaiva mugdhe parizIlitahaTTaceTakaTukAnAm / prauDhiH kaNTakatIkSNA bhavati paraM paNyajIvanazizUnAm // 14 // pitRbhavanahRtaM niyataM hastagataM vidyate dhanaM tasya / bhavati na tadvidhamadhikaM prAgalbhyaM riktahastasya // 15 // bilanihitadraviNakaNazcapalagatimUSako'pyalaM plavate / dAnakSINastandrIM suSirakaraH kuJjaro bhajate // 16 // viTavinivAraNayuktyA nirmakSikamAkSikopamaM sahasA / gatvA karomi tAvattavopajIvyaM vaNiktanayam // 17 // asmAkamaGgamaGgaM paNyopanataM mahAdhananidhAnam / dAsIsutAH kimete khAdanti viTAH prasaGgena // 18 // ityuktvA tUrNataraM zayyAbhavanasthitaM samabhyetya / zizumavadatkaGkAlI vijanakathAkelitantreNa // 19 // api putra rAtrirakhilA sukhena te kumudahAsinI yAtA / bandhanayogyo'smAkaM kalAvatIhRdayacorastvam // 20 // dhyAnaM valanaM jRmbhaNamucchrasanaM vepanaM pariskhalanam / tvatsaMgame'pi yasyAH kiM kurute nirgate tvayi sA // 21 // lacitataruNasamudrA kalAvatI yatpaTAJcale lagnA / yAmarthayate dUtairdakSiNadigvallabho bhojaH // 22 // janmAntare'nubaddhA yadi neyaM saMgatiH kRtA vidhinA / tatki tvayi mama jAtA paraloke putrakAryAzA // 23 // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 samayaH] smymaatRkaa| vighnastu saMgame'sminnekaH paricintito'sti me bhayadaH / yadayaM viTasaMghAtaH kaNTakajAlAyate paritaH // 24 // bhuktvA pItvA bhavataH paradhanavarNAH svavittaparihINAH / dhUrtAstvAmeva piturbandhanayogyaM prayacchanti // 25 // tasmAdyadi dinamekaM tiSThasi sutarAmadRzyarUpastvam / tadayaM kuTilaviTAnAM nairAzyAdbhidyate yUthaH // 26 // ityukte kuTTanyA zaizavasaralAzayo vaNiksUnuH / tAmavadatsatyamidaM snehAnmAtastvayA kathitam // 27 // asti granthinibaddhaM mama kiMcijanakamANDazAlAttam / tadidaM gRhANa duhiturmaNDanabhogavyaye yogyam // 28 // ityuktvA sArataraM datvA tasyai zizurgurudraviNam / tatsaMdarzitamavizacchannapathaM pRthulaharmyatalakoSTham // 29 // taM pracchAdya saharSA kRtvA mithyA mukhaM navaviSAdam / abhyetya viTAnavadatkaGkAlI kalakalArambhe // 30 // AjanmasahajasuhRdAmasmatpraNayopacAratuSTAnAm / ucitaH kimayamakasmAdbhavatAM nindyaH samAcAraH // 31 // dasyusutastIkSNataraH sa bhavadbhiH kiM vaNiksutavyAjAt / ratnAbharaNAkIrNa pravezito'smadgRhaM rAtrau // 32 // anyagaNikAprayuktA. yadi yUyaM prahasanodyatAH prasabham / tatki strIvadhasadRzaM kriyate pRthusAhasaM pApam // 33 // sa paraM prabhAtanidrAlavavivazAyAM kSaNaM kalAvatyAm / AdAya hArasahitaM keyUrayugaM gataH kAmI // 34 // zrUyante pratinagaraM bhUSaNalubdhaiH paNAGganA nihatAH / nijadevatAprasAdAtkalAvatI kiM tu muktAdya // 35 // tena yadetannItaM rAjakule kasya mUrdhni paripatati / pratibhUrbhavadvidhAnAM kva gRhItaH paNyalalanAbhiH // 36 // 1. 'purataH' iti pAThaH. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| pazyata pazyata lokAH kalikAlaH kIdRzaH pravRtto'yam / snigdhAH suhRdaH sadhanAH strIvadhapApaM bhajante yat // 37 // ko vetti guNavibhAgaM hastena parIkSyate kathaM jAtiH / dujJeyaM kuTilAnAM ceSTitamanyadvacazcAnyat // 38 // ityuktvA gRhaparijanakalakalahodagraduHsahavikArA / kaGkAlI rAjapathe cukroza gatAgatastAram // 39 // tadgItyaiva viTAste sapadi vivarNA niruttrprtibhaaH| / nirgatyotpathavivarairdUratare saMgamaM cakraH // 40 // atha te vicArya suciraM bhogabhraSTAH samApatitakaSTAH / mithyApavAdanaSTA viphalakliSTA mitho jagmuH // 41 // jAtAkSapaTaladoSairiva nAsmAbhivrajanvaNigdRSTaH / kaGkAlyaiva hRto'sAvityakdanirguTastatra // 42 // rAziM nigRhya vaNijaM pazyata bhUrjena nigraho'smAkam / kuTTanyaiva kRto'yaM......."zocannabravIddiviraH // 43 // vihitAGgahArayuktiH kuTTanyA pUrvaraGgayogyo'yam / asmavRttaM vRttaM kimanyaditi nAvyavitprAha // 44 // kapaTatulAM kaGkAlImaGkazatAGkAmahaM vedmi / vihitastayA bhramo'sAvityAha tulAdharaH kopAt // 45 // AkRpya meSabhogAirataraM mitramaNDalaM vaNijaH / kAlakalayeva nItaM kaGkAlyA gaNaka ityUce // 46 // peyA madyasamRddhistayaiva sA kRtacikitsAyAm / . laGghanamidamupadiSTaM tApAdityabravIdvaidyaH / / 47 // navasukhacaritaM naSTaM kaSTaM vibhraSTaniyamavRttAnAm / asmAkametadanupamagityAha kaviH zvasanvirasaH // 48 // iti duHkhako ravismayalajjAkulitAH kathAM mithaH kRtvA / kusumArAmabhraSTA iva madhupAste viTAH prayayuH // 49 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ < samayaH] smymaatRkaa| atha kaGkAlI gUDhaM niHzalyAM kAmabhogasAmagrIm / AkhAdya nizAmanayanniHzabdamahotsavotsAhA // 50 // prAtarvicintya yuktiM sA gatvA haTTabhANDazAlAgram / kAmijanakasya vaNijaH sphItArthasamRddhimadrAkSIt // 11 // so'pi mahAdhanasaMcayalAbhavizeSe'pi sadAhaH / putrahRtahemacintAsaMtApAtkAtarataro'bhUt // 52 // unnatavRsIniviSTaH koTitrayalekhyasaMpuTIhastaH / arthijanavadanadarzanamIlitanayanaprasaktasatatAndhyaH // 53 // bandhAdimokSaNAgatalAbhaparityAgayAcane badhiraH / atyalpapaNyadAnapraznaprativacanajalpane mUkaH / / 54 // tailamalakalalamUSakajagdhArdhaTuppikAvikaTaH / zIrNorNAprAvaraNapralambaghanakacakAJcalAlolaH // 55. ] ngnorujaanujrjrdhuumaarunnpttthulshithilmocottH| . rUkSazmazrukalApasthUlapracalallaTumpakagranthiH // 16 // nijagRhadivasaparivyayayAtrAgatakanyakAprahArograH / rajjugrathitabubhukSitamArjArIrAvanirdayaprakRtiH // 57 // dUrAdvitaLamANaH sa tayA naasaarpitaangguliiltyaa| khyAtaH sa eva vaNigayamiti vidadhe nizcitaM tasya // 58 // sAtha zanairupasRtya praviralajananirmalAvasare / tamabhASata bhANDapate vaktavyaM kiMcidasti mama vijane // 59 // putraste mugdhamatimaMgazizuriva lubdhakairviTaiH kRSTaH / hAritabhUSaNavasanaH saMdhyAyAM hyo mayA dRSTaH // 6 // dayayA pravezito'sau mayA khagehaM manoharAkAraH / avizatkSaNaM na jAne kena pathA matsutAhRdayam // 61 // sa tayA snAnAnantararucirAmbarabhUSaNArpaNapraNayaiH / rAjAha vividhabhogaiH kAma ivAbhyarcito bhaktyA // 62 // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / . vaMzajagauravayogAtsuvRttatAzlAghyarUpasaMbhAraH / kaNThe hAra ivAsau kRtastayA guNagaNodAraH // 63 // kAyapaNArjitabahuvidharAjasutAmAtyabahudhanena saha / adhunA tvattanayo'syAH mvAmI prAgjanmasaMbandhAt // 64 // ucitatarasaGgasubhagAM dRSTvaiva] kalAvatI rAgayauvanonmattA / tava haste nikSiptaM strIdhanasahitaM mayA geham // 65 // yAtAyAM mayi tIrtha kaMcitkAlaM tvayA kalAvatyAH / / mudrAmudritamakhilaM sarvasvaM pAlanIyaM tat // 66 // adya tu bhavatA kAryaH putrasnehAtsnuSAnurodhAcca / asmadgahe svalpo bhojyotsavamaGgalAcAraH // 67 // uktveti sAzrunayanA kaGkAlI tasya vajahRdayasya / nipapAta caraNayugale sutalAbhavizeSatuSTasya // 68 // sa ca tAmuvAca bhadre sarvamidaM harSakAri kuzalataram / kiM tu tvadgamanaM me nAbhimataM saha gamiSyAvaH // 69 // parabhojananiyamavatA bhoktavyaM tvadRhe kathaM nu mayA / saMbhojanamUlyaM me gRhNAsi tadA gamiSyAmi // 70 // ityuktvAsyA haste dattvA hRSTaH sa rUpakaM sArdham / tAmantaH smitavadanAM visRjya pazcAdyayau bhoktum / / 71 // tatra sutaM savilAsaM dRSTvA kAntAsanAthasaMbhogam / nirvyayabhojyasamRddhyA nizcintaH prItimAnabhavat // 72 // karpUrailAparimalarasavAsitavividhabhojanaM bhuktvA / . pItvA ca bhUri madyaM jagAda lubdhaH sa kaGkAlIm // 73 // satataM dinavyayaM vaH sarvamahaM samucitaM pradAsyAmi / evaMvidhastu na punaH kAryaH sthUlavyayArambhaH // 74 // ityuktvA sa gRhaM nijamagamadgaganasthalIkRSikatAzaH / . lAbhapradarzanaM kila lubdhadhiyAM vaJcanopAyaH // 75 // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / samayaH] . samayamAtRkA / anyeArdivasavyayamAnetuM kuTilacetasastasmAt / cittagrahaNAya nijAM visasarja kalAvatI dAsIm // 76 // mucirAtsametya dAsI zarAvacaJcatsahiGgukaNabhUrjA / hastena visphuTantI kalAvatI sasmitAmavadat // 77 / / zvazureNa te mahArghaH prahito'yaM bhuuribhojysNbhaarH| uttiSTha kuru vibhAgaM nimantryatAM bandhuvargazca // 78 // tailasya tolakamidaM tolakayugalaM ca cUrNalavaNasya / dattvA mAmidamUce bhRkuTIkuTilAnanaH sa param // 79 // tailamidaM lavaNamidaM zAkAya zvetikAdvayaM dattam / vezyAyAH kiM kAmI dadAti divasavyaye lakSam // 80 // ityuktvA tatprahitaM dAsI saMdarya thUtkRtaM bahuzaH / kSiptvA dUre tanmukhadarzanamalinAM nininda dRzam // 81 / / anyeyuH kaGkAlI vicintya tadvaJcane sukhopAyam / prayayau kRtvA vijane, kalAvatIM viditavRttAntAm // 82 // sA varNamAnamudrAsadRzasamudgadvayaM vidhAya navam / ekasminnAbharaNAnyanyasminnupalakhaNDikAM vidadhe // 83 // sthUlataratalapaTikAprAvaraNaM prApya bhANDazAlAgram / sA kakSAJcalasaMvRtasamudgayugalAvadadvaNijam // 84 // vArANasIprayANe nakSatraM kSiprakRnmamopanatam / . nAsti punarvasunAtaradarzanamAtraM tvayi gatAyAm // 85 // idamAbharaNaM sarva samudgakanyastamasti ratnAGgam / / strIbAladhanaM bhavatA prANasamaM sarvathA rakSyam // 86 // ityuktvA tatsarva saMdarya punaH sumudritaM kRtvA / nikSipya puraH pracuraM sA tamavAdItsahelaiva // 87 // pAtheyamataH pRSThAllAme na mamopayujyate lakSam / tvaM dAtumarhasi sakhe devAlayadhAnyabhuktisaMzodhyam // 8 // 1. varATakadvayamityarthaH. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / iti lIlayA bruvANA samudgayugalasya vinimayaM kRtvA / lakSaM kSaNAdRhItvA jagAma nijavezma kaGkAlI // 89 // atha nivartitakRtyAM jJAtvA tAmAgatAM vaNigbhavanAt / zaGkhasutaM harmyagatA provAca kalAvatI vijane // 90 // tvayi me hRdayamakasmAdantaH saktaM balAnna niryAti / tvaM tu dhanavAnvivAhaM kariSyasItyeva me zaGkA // 91 // dinaramaNIyaH puMsAM janmajaghanyastu gehinIsaGgaH / / tadapi vivAhe mohAdavicAratarAdarAH pazavaH // 92 // nityaprasUtihatasusthirayauvaneSu / vezopacArarahiteSu madojjhiteSu / goSThIvilAsarasakelinirAdareSu dAreSu kA smararuciH kalahAGkureSu // 93 // . jAtyaiva kAmijanaraJjanajIvitAsu vezopacAraniratAsu sasaurabhAsu / kAmapramodamamakAsu savibhramAsu vezyAsu kasya na ratiH satatasmitAsu // 94 // kuru me pratyayahetordhanadhAraNapatrikAM vivAhe [tvam / vihitA saiva tavAste mattagajasyAGkuzazikheva // 95 // ityuktaH sa ramaNyA sthUlatarojjAsapatrikAmalikhat / nAmnA vikramazakternupamahiSIbhrAtRputrasya // 96 // atha zayyAbhavanagataM prAtaH svayametya kaGkAlI / jAmAtaramidamavadanmithyaiva sakhedavadaneva // 97 // AsannayauvanastvaM duhiturme yauvanaM tvayA prAyaH / kSapitamalakSyaM strINAM galati hi sahasaiva tAruNyam // 98 // sthirayauvanAH prakRtyA puruSAH kila tAlasAlasaMkAzAH / hyaH kanyakAdya taruNI prAtasraddhA bhavatyeva // 99 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 samayaH] . smymaatRkaa| mAsAdadhikAyAMtaM dinadvayaM puSpadarzanasnAne / adyaiva kalAvatyA garbhAzaGkAkulaM cetaH // 100 // yauvanavibhramazApastanunalinItuhinanikaraghanapAtaH / prasavadinaM nArINAM pAtakamugraM stanayugasya // 101 // prasavahatayauvanAnAmadhomukhe lajayeva kucyugle| bhavati na paNyavadhUnAM vikrayacarcA tRNenApi // 102 // sthaviratve puruSANAM bhavanti sukhajIvikAH parijJAnaiH / yauvananAze vezyA yadi paramaTati sphuTaM bhikSAm // 103 // tasmAjanakAmAvAdavikalamApatsyamAnanijavibhavam / adhikaraNapatralikhitaM prayaccha sumate kalAvatyai // 104 // ityukte kuTTanyA sotsAhaH prItaye vnniktnyH| ApatsyamAnamakhilaM pradadau hRSTaH kalAvatyai // 105 // atha zithilAdarayA[sa] dvivaidivasaiH sametya kaGkAlyA / kRtasaMketaH kaGkaH...":"zrutyai kalAvatImUce // 106 // ayi rAgadagdhahRdaye kalAvati vratavatIva kasya tvam / eSa tvAmarthayate Thakkuraputro raNavilAsaH // 107 // devagRhagaJjadivirastava satataprArthanAnubandhena / padamuktidhanyakAle gaNayati caNDaM makaraguptaH // 108 // . . adyApi mahAmAtyaH satyarathastvakate samargha dine / prahiNoti vastrayugalaM na ca prasAdastvayAsya kRtaH // 109 // prekSaNake tvAM dRSTvA sAhasarAjena rAjaputreNa / tvadgata[sa]rabhasamanasA vAsavasenAvaruddhikA tyaktA // 110 // virajasi vayasi nave'sminnekazcedIpsitastava svAmI / tatkiM yauvanabhaGge dadAti kazciddhanaM mugdhe // 111 // yAbhiryauvanasamaye rAgeNa dhanArjanaM parityaktam / tA etAH paryante bhasmAGgayazcIvariNyazca // 112 // 1. 'mamAdine' iti pAThaH. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| kucakAJcanakalazavatI nitambasiMhAsanA smitcchtraa| ekapuruSopasevyA nUnaM tvaM ratiramaNarAjyazrIH // 113 // bhuktaM mayAsya vittaM dAkSiNyamiti pranaSTavibhave'pi / mA tvaM kRthAH sumadhye hyo bhuktaM nAdya tRptikaram // 114 // dAsI dAsI tAvadyAvatpuruSasya kiMcidasti kre| kSINadhanapuNyarAzerduSprApA svarganagarIva // 115 // yo dattvArtha kathamiva gacchAmyadyati nivasate prAyam / kaH kurute vezyAnAM tatkSaNadhanadAnabhogyAnAm // 116 // iti kaGkavadananirgatavacanazarairdArito vaNiktanayaH / nizceSTaH kSaNamabhavadvailakSyAvIkSyamANaH kSamAm // 117 // atha zUlabandhunidhanavyasanAdyaGgaprasaGgakathanAdyaiH / zayyAvahAramakarotkalAvatI zaGkhatanayasya // 118 // adya vrataniyamo me duHsvapnanirIkSaNAtparaM mAtuH / paSThIprajAgare'dya ca rAjakule tatra meM zayyA // 119 // adya vayasyAsUnocUDAkaraNaM mRgAGkadattasya / ityAdibhirapadezaiH sA prayayau kAminAM bhavanam // 120 // tvaritA tataH prabhAte kadAcidabhyetya kampavikalAGgI / kaGkAlI zaGkhasutaM jagAda bhayasaMbhramAteva // 121 // uttiSTha putra tUrNaM vraja dattvA zirasi kiMcidavibhAvyam / asmatkRte'dya yUnoH sapatnakalahe vadho uttaH // 122 // nagarapatirviSamataraH kalAvatI mitramandiraM yaataa| tvaM tu vaNiksuta sAdhurdhanagandhe dhAvati mApaH // 123 // tUlapaTIM tyaja pRSThAgRhANa tUstI (?) gharaTTamAlAtaH / ko jAnIte vartmani kiM kurute kaH parijJAya // 124 // ityukte kaGkAlyA mithyaiva vizalyavezmakaraNAya / kRtvA taduktamakhilaM paGkaH prayayau kumArgeNa // 125 // Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / samayaH] smymaatRkaa| 57 vezyAlatAH sarAgaM pUrva tadanu pralInatanurAgam / pazcAdapagatarAgaM pallavamiva darzayanti nijacaritam // 126 // iti samayamAtRkAyAH kaGkAlyA buddhisaMvibhAgena / bhuktvA vaNijaH sakalaM kalAvatI pUrNavibhavAbhUt // 127 // iti bahubhirupAyaiH kuTanI kAmukAnAM kRtasukRtavihInA vaJcanAM sA kRtaghnA (?) / vanabhuvi mRgabandhaM hanta pazyanti nityaM tadapi hariNazAvAH kUTapAzaM vizanti // 128 // samayena mAtRkA sA kRtrimarUpA kRtA kalAvatyA / tannAnaiva nibandhaH kSemendreNa prabaddo'yam // 129 // iti zrIkSemendrakRtAyAM samayamAtRkAyAM kAmukaprAptirnAmASTamaH samayaH / sAlaMkAratayA vibhaktiruciracchAyA vizeSAzrayA vakrA sAdaracarbaNA rasavatI mugdhArthalabdhA param / AzcaryocitavarNanAnavanavAsvAdapramodArcitA vezyA satkavibhAratIva haraMti prauDhA kalAzAlinI // 1 // saMvatsare paJcaviMze pauSazuklAdivAsare / zrImatAM bhUtirakSAyai racito'yaM smitotsavaH // 2 // adricchidrAvenidraraudraphaNinAmatrAsti kAlaM kulaM mattAstatra vasanti dantipatayaH siMhAzrayeyaM guhA / 1. taddezaprasiddha laukikAbde. arthAt 1050 mite khristAbde kSemendreNa samayamAtRkA praNItA. gatakalivarSeSu paJcaviMzatirahiteSu zatabhakteSu yadavaziSyate, sa eva laukikAbdaH, tasyaiva saptarSisaMvatsarazastra saMvatsarAdinAnA kAzmIrAdipu parvatadezeSu vyavahAraH. rAjataraGgiNIkartApi prAyo laukikAbdena vyavaharati. 'kalergataiH sAyakanetravarSeH saptaSivAstridivaM prayAtAH / loke hi saMvatsarapatrikAyAM saptarSimAnaM pravadanti santaH // ' iti kasyacitpadyam. paJcaviMzatirahitaH kaligatAbdagaNaH saptarSisaMvatsaro bhavati, tatra zatasaM. khyayA bhajanaM tu kevalamaGkasaMkocAmiti jJeyam . Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| from ityAtipratibaddhavRddhazabarI vargeNa mArgAgragA yadvairipramadAH sadA vanamahIgADhagrahe vAritAH // 3 // vIrasyArtadayAvidheyamanasaH zIlavratAlaMkate nistriMzaH paradArakajayavidhau yasyaikakAryaH suhRt / tasyAnantamahIpatevirajasaH prAjyAdhirAjyodaye kSemendreNa subhASitaM kRtamidaM satpakSarakSAkSamam // 4 // iti zrIkSemendrakRtA samayamAtRkA samAptA / Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KAVYAMALA. 17. THE UNMATTA-RAGHAVA OF BHASKARA BHATTA. EDITED BY PANDIT DURGAPRASAD AND KASINATH PANDURANG PARAB. - PRINTED AND PUBLISHED BY THE PROPRIETOR OF THE "NIRNAYA-SAGARA" PRESS. BOMBAY. 1889. Price 2 Annas. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (Registered according to Act XXV. of 1867.) ( All rights reserved by the Publisher.) Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA. 17. zrIbhAskarakaviviracitaM unmattarAghavam / jayapuramahArAjAzritena paNDitabrajalAlasUnunA paNDitadurgAprasAdena, mumbApuravAsinA parabopAhapANDuraGgAtmajakAzinAthazarmaNA ca saMzodhitam / taca mumbayyAM nirNayasAgarAkhyayantrAlaye tadadhipatinA mudrAkSarairaGkayitvA . prAkAzyaM nItam / 1889 (asya pranthasya punarmudraNAdiviSaye sarvathA jAvajI dAdAjI itysyaivaadhikaarH|) ... mUlyaM 2 aannkaaH| Page #216 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| zrImadbhAskarakaviviracitam unmattarAghavam / kalA cAndrI zaMbhoH praNayakalahaprApitaruSaH praNAme pArvatyAH padakamalalAkSAparicitA / zriyai bhUyAdasyA vadanazazinaH kopakaluSAtprasAdenAruNyaM vinimayavazeneva dadhatI // 1 // ' (nAndyante) sUtradhAraH-(nepathyAbhimukhamavalokya / ) AyeM, itastAvat / . (pravizya / ) nadI-ajja, iaM mhi / ko Nioo ANavedu / (ka) sUtradhAraH-adya khalvAdiSTo'smi vimalataranijakIrtikarpUrakaraNDIkRtanikhilabrahmANDena digantadantAvalakumbhamaNDalamaNDanAyamAnapratApasindUreNa sakalakalAkalApakovidena vidyAraNyazrIcaraNAravindavandanamahotsavamilitenAmunA sAmAjikena, yathA 1. ayaM granthastaJjorapradezavarti palmanerI'nagarAcchIsubrahmaNyazAstribhiH svadezalipito devanAgaralipyAM parivartya prahitaH. adhastanI bhUmikA ca taireva likhiteti paramanugRhItA vayam, kAvyamAlAnugrAhakAH sahRdayAzceti zivam // 'bho bhoH kAvyamAlAsaMpAdakA vidvanmukuTamaNivarAH, atidurlabhamidaM mahAkavizrIbhAskaraviracitamatiprAcInamunmattarAghavaM nAma prekSANakaM mayA kuhacanAtimahatA pravAsena saMpAdya zrImatAmantikaM sakutukaM praiSi / alpamapIdamanalpaguNanirantaratayA sutarAM sahRdayahRdayamullAsayedityeva mamAzayaH / tadadhunA mukundAnandabhANamudraNasamantaramevaitanmudraNaviSaye mayyanugrahabuddhiH zrImadbhiH kAryeti prArthanA // iti sahRdayasamudAyavidheyaH subrhmnnyshaastrii| (ka) Arya, iyamasmi / ko niyoga AjJApayatu / Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| unmattarAghavaM nAma yatprekSANakamuktavAn / bhAskaraH kRtinAM mAnyastatvayAdya nirUpyatAm // 2 // iti / tadAdizyatAM prayatnaH / naTI-(savimarzam / ) bahuviNNANakusalo kkhu eso sabhAjaNo / kahaM se hiaaM AvajjidUM sakkhiadi / (ka) sUtradhAraH--mA maivaM vaktavyam / vizeSajJAnAmeva guNagrAhitA naisagikI / ataste sukhamAvarjanIyAH / zRNu / vijJAnavizadameva hi cetaH sujanasya zakyate hartum / parizuddhameva lohaM sutarAM karSatyayaskAntaH // 3 // naTI-hodu / jaM aNantarakaraNijaM taM ajo NirUvedu / (kha) mUtradhAraH-nanvidAnI vartate vasantasamayaH / tathA hiM / mAkandAliM malayapavanA mandamAndolayante ___ majjatyasyA madhukarayuvA maJjarINAM marande / Asevante mukulanikarAnAsamantAdazokA vaktuM mattAH pikayuvatayaH paJcamaM prArabhante // 4 // devi, tatsamayocitaM kiMcidgIyatAm / naTI--(gAyati / ) jassa hi mahU amacco dakSiNapavaNo vruuhinniinnaaho| . piabhamarANuaro so jedu ciraM vammaho rAo // 5 // (ga) sUtradhAraH-sAdhu gItam / (anyato'valokya / ) Aye, itaH pazya / manoharANAmapi maJjarINAM vihAya jAlAni vizeSalipsuH / latAntarANyeti madhuvratAliH sItA yatheyaM kusumeSu lobhAt // 6 // (iti niSkrAntau / ) prstaavnaa| (ka) bahuvijJAnakuzalaH khalveSa sbhaajnH| kathamasya hRdayamAvarjayituM shkyte| (kha) bhavatu / yadanantarakaraNIyaM tadAryo nirUpayatu / (ga) yasya hi madhuramAtyo dakSiNapavano varUthinInAthaH / . priyabhamarAnucaraH sa jayatu ciraM manmatho rAjA // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unmattarAghavam / (tataH pravizati puSpAvacayaM nATayantI sItA sakhI ca / ) sakhI-halA jANai, aggado evva kusumAiM dIsandi / kiM aNNado diNNadihI gacchasi / (ka) sItA-halA mahuarie, ido vi purahide kANaNantare maNoharAI kusumAiM dIsandi / tA ahilAseNa gacchammi / (kha) madhukarikA-halA jANai, dANiM vi amhANaM aparicido pdeso| kANaNesu sAvANuggahasamatthA isiNo ciTThanti / ado jassi kassi vi assame kusumesu gahidesu jo ko vi kuppai / rAmabhaddo vi tuha piaM kADhuM kaNaamiaM geNhia miaAvAvArAdo dANiM evva Nivahissadi / tA ettiehiM kusumehiM Nivattemo / (ga) sItA-savvajaNasAhAraNAI kkhu vaNaladAI phalapupphamUlAI NaIjalAI a| ado kiMNimittaM jo ko vikuppadi / (puSpabhAjanaM vilokya / ) ajauttassa devvaccaNopajuttAI kusumAiM pajjattAI / ido purahide kANaNantare maNoharAI kusumAiM ahigeNhia uDaaM gacchamho / (gha) ___(ityubhe prsthite|) (ka) sakhi jAnaki, agrata eva kusumAni dRzyante / kimanyato dattadRSTigacchasi / (kha) sakhi madhukarike, ito'pi puraHsthite kAnanAntare manoharANi kusumAni dRzyante / tasmAdabhilASeNa gacchAmi / (ga) sakhi jAnaki, idAnImapyasmAkamaparicitaH pradezaH / kAnaneSu zApAnugrahasamA RSayastiSThanti / ato yasminkasminnapyAzrame kusumeSu gRhIteSu yaH ko'pi kupyati / rAmabhadro'pi tava priyaM kartuM kanakamRgaM gRhItvA mRgayAvyApArAdidAnImeva nivartiSyate / tasmAdetAvadbhiH kusumairnivartAvahe / (gha) sarvajanasAdhAraNAni khalu vanalatAH phalapuSpamUlAni nadIjalAni c| ataH kiMnimittaM yaH ko'pi kuSyati / Aryaputrasya devArcanopayuktAni kusumAni paryAptAni / itaH puraHsthite kAnanAntare manoharANi kusumAnyabhigRhyoTajaM gcchaavH| Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| sItA-(sadRSTikSepam / ) halA, ido bhamaro kiMNimittaM saMbhamanto desu desu ladAviDavemu kusumakoDaresu AluThanto paribbhamai / (ka) __ madhukarikA-(vibhAvya / ) halA, maarandapANaNiJcalapakkhadAe pallavantaridaM imaM sahaariM bhamariM avekkhanto aviloaNaveaNAe gRNaM ummatto saMvutto / (kha) sItA--(vilokya / ) halA, sAhu lakkhidaM tue / (ga) madhukarikA-amhahe / savisesaM paribbhamanto vi eso sahaAraM Na pekkhadi / (gha) sItA-mahuarie, saMjojehi NaM / (Ga) madhukarikA-imiNA sahaAradaNDeNa maJjari tADia maarandapANaNiJcalaM bhamariM uhAvemi / (tathA kRtvA / ) amhahe / maJjarIe uhidAe tAe sahaarIe saMgado imo mahuaro mAhavImaNDavaM ahiruhia mahurasaM pibanto suhaM vahai / (vanAntaraM trilokya sAvegam / ) kahiM gadA jANaI / (punavilokya / ) amhahe / Na kassi vi dIsai / (vanAntaraM pravizya sarvatrAnviSyantI / ) amhahe / iaM maNoharAkidI kA vi hariNI siNiddhAe dihie maM pekkhia NissarantehiM NaaNasalilehi sahIsiNehaM sUaadi / maha hia vi edassi ciraparicidaM via vissaddha hodi / ahavA imAe jaNaNantarasahIe hodavvam / (iti sasaMbhramaM paribhramantI savimarzam / ) ettha mahesiNo assamappahAvAdo duimiANaM saMcAro nntthi| tA kahiM patthidA jANaitti me accariaM hodi / (niHzvasya / ) mandabhAiNI ahaM khu| miaAvAvArAdo Ni (ka) sakhi, ito bhramaraH kiMnimittaM saMbhramaMsteSu teSu latAviTapeSu kusumakoTareSvAluThanparibhramati / (kha) sakhi, makarandapAnanizcalapakSatayA pallavAntaritAmimAM sahacarI bhramarImaprekSamANo'vilokanavedanayA nUnamunmattaH saMvRttaH / (ga) sakhi, sAdhu lakSitaM tvayA / (gha) Azcaryam / savizeSaM paribhramannapyeSa sahacarI na pazyati / (Ga) madhukarike, saMyojayainam / Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unmattarAghavam / uttassa rAmabhaddassa kahaM kahaissam / rAmabhaddo vi suNia kIrisaM avatthantaraM aNuhavissaditti vevai me hiaam / (ka) (nepathye kalakalaH / ) madhukarikA-ido tado vi saMbhamantA tAvasajaNA dIsanti / ado rAmabhaddo vi Aacchaditti takkemi / (kha) (punrnepthye|) saMmRjyantAM padavyaH karadhRtakalazAvarjitaistoyapUraiH sicyantAmAsamantAdaviralamabhitaH kIrNapuSpAH kriyantAm / jIvagrAhaM gRhItvA kanakamRgamasau jAnakIprItihetoH saMprAptaH kAnanAntAtsamadhikamahimA satvaraM rAmabhadraH // 7 // ayaM hi pratipadamupayAntaM lakSmaNaM vIkSya kiMci dvalitanayanakoNenAdarAdbhASamANaH / zramajalalasadAsyaH zobhate cApadaNDaM zithilitaguNabandhaM skandhadeze dadhAnaH // 8 // (ka) anena sahakAradaNDena maJjarI 'tADayitvA makarandapAnanizcalAM bhrmriimutthaapyaami| Azcaryam / maJjaryA utthitayA tayA sahacaryA saMgato'yaM madhukaro mAdhavImaNDapamadhiruhya madhurasaM pibansukhaM vartate / kutra gatA jaankii| Azcayam / na kutrApi dRzyate / Azcaryam / iyaM manoharAkRtiH kApi hariNI snigdhayA dRSTayA mAM dRSTvA niHsaradbhirnayanasalilaiH sakhIsnehaM sUcayati / mama hRdayamapyetasyAM ciraparicitamiva visrabdhaM bhavati / athavAnayA jananAntarasakhyA bhavitavyam / atra maharSerAzramaprabhAvAdduSTamRgANAM saMcAro nAsti / tasmAtkutra prasthitA jAnakIti ma AzcaryaM bhavati / mandabhAginyahaM khalu / mRgayAvyApArAnnivRttasya rAmabhadrasya kathaM kathayiSye / rAmabhadro'pi zrutvA kIdRzamavasthAntaramanubhaviSyatIti vepate me hRdayam / / (kha) itastato'pi saMbhramantastApasajanA dRzyante / ato rAmabhadro'pyAgacchatIti tarkayAmi / Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| madhukarikA-(sasaMbhramam / ) ae, kaNaamiaM geNhia antiatyeNa lakkhaNeNa kiM vi mantaanto rAmabhaddo evva Aacchadi / ahaM se maggaM pariharia cihAmi / (tathA karoti / ) (ka) (tataH pravizati yathAnirdiSTaH salakSmaNo rAmaH / ) rAmaH-vatsa, nUnamimaM kanakamRgaM vilokya jAnakI savizeSaM tussyti| lakSmaNaH-vacanamAtreNa devyAH kutUhalaM nivartayatastavAyaM prasAda eva kanakamRgalAbhAdapi mahAntaM paritoSamApAdayati / .. rAmaH-(nimittamabhinIya / ) vatsa, mahAmuneragastyasya sAmarthyAdapagatasakalabhaye tapovane sakhyA madhukarikayA saha vartamAnAmapi jAnakI vicintya, aparicitapradezatayA manaH shngkaakulmaaste| lakSmaNaH-premavizeSo hi priyajane prathamaM pramAdameva cintayati / . madhukarikA-(saniHzvAsam / ) savvahA jadAkadAvi kahaNijjo jevva so uttanto / tA gacchamhi / dANiM eva kahemi / (upasarpati / ) (kha) lakSmaNaH-(madhukarikAM dRSTvA svagatam / ) ekAkinI dInamukhI madhukarikA samAgacchati / sarvathAtyAhitena bhavitavyaM devyAH sItAyAH / madhukarikA-jedu mahArAo / (ga) rAmaH-madhukarike, vAste jaankii| , madhukarikA-(sagadgadam / ) deva, tumhANaM devaccaNAe uDaasamIvahidAsu ladAsu kusumAiM avaciNomi tti NiggadA / (gha) ___ (ka) aye, kanakamRgaM gRhItvAntikasthena lakSmaNena kimapi mantrayanrAmabhadra evAgacchati / ahamasya mArga parihRtya tiSThAmi / (kha) sarvathA yadAkadApi kathanIya eva sa vRttAntaH / tadgacchAmi / idAnImeva kathayAmi / (ga) jayatu mahArAjaH / (gha) deva, yuSmAkaM devArcanAyai uTajasamIpasthitAsu latAsu kusumAnyavacinomIti nirgtaa| Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unmattarAghavam / lakSmaNaH-devatArcanAkusumAnyavacetavyAnyeva / rAmaH-(svagatam / ) kimataHparaM kathayiSyatIti kampate me cetaH / (prakAzam / ) tatastataH / madhukarikA-maNoharAI kusumAI dIsandi tti idaM kANaNantaraM paviTThA jANaI aNNesandIe mae Na dihA / (ka) rAmaH-hA, hato'smi / jvalattuSArAgnikaNopamAni sItA na dRSTeti durakSarANi / karNa praviSTAni haThAdamuni sarvAGgatApaM janayanti hanta // 9 // kaSTam / atidAruNo daivadurvipAkaH / ambAjanaM ca pitaraM ca sahodarau ca rAjyaM ca tAni bhavanAni sabAndhavAni / . devAdvihAya vipine vasatAM tathApi hantAtiduHkhamaviSahyamupAgataM naH // 10 // hA jAnaki, virahaM mama soDhumakSamA tvaM vanavIthIdhvapi mAmanudutAsi / akRtAgasamenamadya muktvA vada kutrAsi kuraGgazAvanetre // 11 // lakSmaNaH-(svagatam / ) imamAryaH pazyati cedatipIDito bhaviSyati / tadenaM preSayAmi / (apavArya / ) madhukarike, imamuTajaM naya / ahamAryasamIpe tiSThAmi / madhukarikA--(kanakamRgamAdAya / ) taha / (iti niSkrAntA / ) (kha) rAmaH-- prANapriyAM prAptavatI kaThorAmakIrtitavyAM padavImakANDe / trailokyalAvaNyalalAmabhUtAM hA jAnakI kutra vilokayAmi // 12 // (ka) manoharANi kusumAni dRzyanta itIdaM kAnanAntaraM praviSTA jAnakI anveSantyA maMyA na dRSTA / (kha) tathA / Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| lakSmaNaH-kimevaM khidyse| idaM vanaM pravizyAnviSyadbhidRzyate devii| rAmaH-mandabhAgyayormama cakSuSorataHparaM kutaH sItAdarzanasukham / tathApi pratipAdaya / lakSmaNaH-ita itaH / (ubhau parikramya vanaM pravizataH / ) lakSmaNaH-Arya, sikatAvati pradeze spaSTaM pratIyate devyAH pdpddhtiH| rAmaH-(vilokya / ) nUnamiyaM priyAyAzcaraNasaraNiH / tathA hi / sa evAGgulivinyAsaH sa eva caraNakramaH / tadevAlpapradezatvaM saiva vikSepacAturI // 13 // (niHzvasya / ) praNatAtpraNayAparAdhakAle ziraso me patitaiH prasUnajAlaiH / kRtapUjanayormugekSaNAyAH padayoratra vilokayAmi mudrAm // 14 // (padasaraNimanusaran, vilokya / ) .. azrubinducayamaJjanAJcitaM muJcatI praNayakopanirgatam / pATalaM vinamitaM mukhAmbujaM bibhratIyamiha dRzyate priyA // 15 // (upasRtya / ) priye, prasIda prasIda / ayi muJca ruSaM tava prasannaM jitapUrNendu mukhAravindamastu / praNatiM kalayannahaM tvadIyAM padalAkSAM paripAlayAmi mUrnA // 16 // (iti tatrasthitAM pAdamudrAM praNamati / ) lakSmaNaH-kaSTamAryasyonmAdadazA vartate / Arya, na jAnakI / (iti mUrdhAnamunnamayati / ) rAmaH--(utthAya sthalapadminI vilokya / ) madhubharanamitaprasUnAM mahItalagalitamakarandapAnAya kamalodarAdApatantyA madhukaramAlayA sa me tAmaruNAM sthalapadminI vilokya mUDho'smi / lakSmaNaH--aho, jJAnAjJAnayoH saMkaraH / tathA hi / vAkyAni kAnicidayuktatarANi vakti brUte ca kAnyapi tathApi yathArthavanti / Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unmattarAghavam / AyeM sahaiva vasatastadabodhabodhau - chAyAtapAviva tale'lpadaladrumasya // 17 // rAmaH-bhavatu / etAmeva pRcchAmi / tvAmAgateyaM padapatirasyAH prayaccha me padmini padmavakrAm / na cettadIyAM caraNAbjamudrAM pradarzayAnyatra vinirgatAM me // 18 // (vibhAvya / ) iyamapi calitakamalamukhasaMjJayA padapaddhatimitaH prayAtAmAvedayati / lakSmaNaH-itaH sahakAravATikAmupagatA pAdamudrA / (ubhau cUtavATikAmupasarataH / ) lakSmaNaH-(svagatam / ) Aryasya hRdayamanyato nayAmi / (prakAzam / ) kisalayaparipArTI kiMcidane vidhunva npratipadamupa(manu)yAtaH paGktibhiH SaTpadAnAm / abhinavamakarandAnAharanmaJjarINAM malayazikharijanmA mAruto yAti mandam // 19 // rAmaH-aye, virahijanavanadAvAnalaH samIraNaH / sarvasya jagataH prANa iti tvAM bruvate vRthA / .. jagadantaHsthitasyaiva yato me prANahArakaH // 20 // tathA hi| aGgaM yadi priyAyAH sSTaSTaM bhavatA zirISasukumAram / tAliGga mamAGgAnyapasara tUrNaM na cetpavana // 21 // (vibhAvya / ) bhavatu, preyasImeva pRcchAmi / / jagatprANaM mama prANakAntA kAntArasImani / . bhramatA bhavatA dRSTA kiM sA haMsalasadgatiH // 22 // aye, priyAyA nisargasurabhiNA mukhamArutena tiraskRtatayA vairamanusmaraMstUSNImupayAsi / mAkandapAlImakarandapUre madhuvratA majjanamAcarantaH / mAnApanodAya manasvinInAM mAnobhavaM mantramudIrayanti // 23 // Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 kaavymaalaa| api ca / mAkandavandamakarandajaleSu manA dhRtvA ca paGkajarajAMsi madhuvratAliH / mAnApanodanaphalAya manasvinInAM mantrAnudIrayati manmathadevatAkAn // 24 // kiM [ca] nirantaramadhurasAsvAdamattAnAmamISAM vacanamapramANameva / ata priyAgatirna praSTavyA / (padAntaramabhinIya karNa dattvA / ) vatsa, sarojanetrA sahakAravIthyAM navapravAlAntaritA priyA me / avyaktavarNa kimapi bruvANA samutsukaM me hRdayaM tanoti // 25 // lakSmaNaH-(svagatam / ) kokilAlApamAkarNya bhrAnto nUnamAryaH / rAmaH-aye, priyAlApa iva zrUyate nAkRtistu dRzyate / ata praarthyaami| cetasaH sapadi jIvanauSadhaM netrayoramRtavartikAJjanam / manmathajvaramahArasAyanaM darzayasva dayite tavAkRti(nana)m // 26 (kSaNamAtraM tUSNIM sthitvA / ) ayi jAnaki, kimityaudAsInyaM bhajasi / Agatya tUrNamasitotpalaramyanetre kaNThaM badhAna mama te bhujavallarIbhyAm / pazcAdupetya nibhRtaM padamarpayantI yadvA pidhehi nayane karapallavAbhyAm // 27 // (iti nayane nimIlya tiSThati / ) lakSmaNaH-(svagatam / ) kaSTaM pratIkAraduHsthe karmaNi kiM kurmaH / rAmaH-priye, kimiti vilambase / ubhayoH pakSayorekataramAcara / lakSmaNaH-Arya, eSa kokilAlApaH zrUyate / nAtra jAnakI sA jvalati (?) / rAmaH--(netre nimIlya punaH karNa dattvA / ) sa evedAnIM zrutabINAravasya Dha kAdhvaniriva kaThoratAM bhajati / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unmattarAghavam / * (lakSmaNo'nyato darzayati / ) rAmaH-(vilokya sasaMbhramam / ) vatsa, kecidamI corAH priyAyAH sarvAbharaNajAtamAdAya mastake dadhAnAH prasAritabAhavo mayA yoGamagrato niHzaGkamAsate / pazya pazya / muktAhAracchaTAmeke padmarAgAvali pare / priyAyAH kanakAkalpAnapare hanta bibhrati // 28 // lakSmaNaH-(svagatam / ) kaSTamAryasya punarapyunmAdaH / rAmaH-bho bhozcorAH, tiSThata / mamAgrataH kuto gamyate / idAnImeva dhanurAropyakenaiva sAyakena sarvAnvaH pAtayAmi / (iti sATopaM parikramya dhanurAropayati / ) lakSmaNaH-(sajjaM dhanuravalambya / ) alamATopena / rAmaH-vatsa, muJca muJca bANaM saMdhAsyAmi / amI punaratraiva nirbhayA nidhalamAsate / (iti tUNIramukhAdvANamuddhartumicchati / ) lakSmaNa:- niSaGgAnnirgate bANe pareSAM prANanirgamaH / : tadeva jJAyate deva saMdhAnaM kiMprayojanam // 29 // mataH zarasaMdhAnaM vihAya vibhAvayatvAryaH, nAtra corAH / rAmaH-(vibhAvya / ) aho, me mUDhA matiH / tathA hi / Arakto'yamazokakuDmalacayo no padmarAgacchaTA phullo'yaM navakarNikAranikaro na svarNabhUSAvaliH / eSA ca sphuTasindhuvArapaTalI no mauktikAnAM vrajaH zAkhAjAlabhRtasta eva taravo nodyadbhujA dasyavaH // 30 // lakSmaNaH-ito'pi latAkuoSu vibhAvayAvaH / raamH-tthaa| (iti padAntare sthitvA vilokya saharSam / ) vatsa, dRSTA nikii| stanabharavinamramUrtirmAmiha cAhUya pANicalanena / * karNAmRtairvacobhiH kalayati mama hRdayamAhitAnandam // 31 // Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / lakSmaNaH-aho, ciramunmAdo vartate / rAmaH-aye jAnaki, etavAntaM kAlaM kutra gatAsi / (karNa dattvA / ) kiM bravISi--'Aryaputrasya premaparIkSArtha kvacillatAkuo nigUDhAsmi' iti / lakSmaNaH-vAste jaankii| rAmaH- (anAkarNitakena / ) tvadAlApAH karNaM mama navasudhAzIkaramayA stava sparzo'pyate zizirazizirazcandanarasaH / / ' zarajjyotsnApUrastava vapuridaM me nayanayoH kathaM te kalyANi kSaNamapi sahe hanta viraham // 32 // lakSmaNaH-Arya, vAste jAnakI / rAmaH-nanviyamagrata evAste / (iti puropasthitAM latAmupastya vilokya / ) aho me mohH| kusumastabakAnatA vilolAM dadhatI pallavasaMpadaM manojJAm / makarandalihAM madhuvratAnAM kalajhaMkArakarambitA lateyam // 33 // (punarvilokya / ) vatsa, asyAmeva latAyAM puSpANyavacitavatI jAnakIti tarkayAmi / tathA hi| avacitakusumAni tayA kevalasantAvazeSitAnyadhunA / patitAH pallavabhaGgA lakSyante tata itazcAmI // 34 // lakSmaNaH-evametat / padapaddhatirapyavicchinnA latAmimAM prAptA / rAmaH-itaH paraM kAM dizaM prasthiteti vilokaya / lakSmaNaH-tathA / (iti latAM paribhraman , maNivalayaM vilokya, svagatam / ) idaM devyAH karaparibhraSTam / tadAryasya hRdayavinodanArthamavasare darzayAmi / (ityAdAya paTAnte pidadhAti / upasRtya prakAzam / ) Arya, netaHparaM kutrApi lakSyate pAdamudrA / kiMtu bane saMcarataH kasyApi mRgasyAtraivAbhivyaktA pdsrnniraalokitaa| rAmaH-hanta, nirAzAH smaH / aye jAnaki, Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unmattarAghavam / AyatekSaNamarAMlakuntalaM pakvabimbaphalapATalAdharam / maJjubhASiNi mamAkSigocaraM kalpate tava kadA mukhAmbujam // 35 // (parito'valokya / ) aye, priyAyAH kiMcidapi vastu na lakSyate / kenAhaM hRdymvlmbe| lakSmaNaH-Arya, devyAH karaparibhraSTamidaM maNivalayam / tadavadhArayatvAryaH / (iti dadAti / ) rAmaH-(gRhItvA saharSam / ) mama hRdayamidaM cirAya kiMcidvigalitatAparujaM vitanvadetat / kathamapi karapallavAtpriyAyA maNivalayaM patitaM mayAdya labdham // 36 // (hRdaye nikSipan / ) etatpurA mama galaM paripIDya gADhaM cchinnaM vyadhatta bahuzaH parirambhaNeSu / bimbAdharaM mayi rasAtpibati priyAyAH kolAhalaM ca kRtavatkaradhUnaneSu // 37 // (niHzvasya / ) vatsa, kva jAnakI pazyAmaH / kutra vanAntaH punaranviSyAmaH / keSu vA nikuJjaSu punarvilokayAmaH / hanta, sarvathA nirAzAH smaH / dizo vilokayAmyadya jvAlApariTatA iva / bADhaM jagadidaM manye hyadya me priyayA vinA // 38 // lakSmaNaH-aho, kaSTamAryasyeyaM dazA vartate / raamH-kimtraasmhe| vatsA yAhi gRhaM vrajAma lakSmaNaH kimidaM gehaM rAma:lakSmaNaH kAnane vatsyAmaH rAmaH- kathamAgatA vanabhuvaM kutaH Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 kaavymaalaa| lakSmaNa: tAtAjJayA yantritAH / rAmaH AyAtAH kati vA vayaM kathaya me lakSmaNa: deva trayaH rAma: ke ca te lakSmaNa: tvaM cAhaM janakAtmajA ca rAma: dayite kutrAsi hA jAnaki // 39 // (nepathye / ) . vatse, mA bhaissiiH| lakSmaNaH-(kaNe dattvA saharSe vibhAvya / ) Arya, madhukarikAsametAM jAnakI samAzvAsayankumbhasaMbhavo maharSirita evAbhivartate / (tataH pravizati yathAnirdiSTaH kumbhasaMbhavaH / ) agastyaH -vatse, mA bhaiSIH / ayamiha tvAmanviSyannAste salakSmaNo raambhdrH| sItA-(rAmaM vilokya lajjAM nATayantI svagatam / ) edehiM viloaNehiM ajautto diho tti aho me bhAaheam / (ka) rAmaH-bhagavan, abhivaadye| agastyaH -AyuSmAnedhi / / lakSmaNaH-bhagavan, abhivaadye| agastyaH -vatsa, ciraM jIva / sItA-jedu jedu ajautto / (kha) madhukarikA-jedu jedu mahArAo / (ga) (ka ) etAbhyAM vilocanAbhyAmAryaputro dRSTa ityaho me bhAgadheyam / (kha) jayatu jayatvAryaputraH / (ga) jayatu jayatu mahArAjaH / Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unmattarAghavam / rAmaH-(sItAM viloky|) vatsa, akANDapatitasudhASTisadRzaM sItAdarzanam / lakSmaNaH-Arya, evametat / (agastyaM prti|) bhagavan, atra latAmaNDape muhUrtamAsanaparigrahaH kriyatAm / sarve tathA / (ityupavizanti / ) lakSmaNaH-bhagavan, kathamAsAditA jAnakI / agastyaH -zrUyatAm / rAmaH--avahitAH smaH / agastyaH -pUrvamatra vane durvAsAH kAniciddinAni tapaH kRtavAn / madhukarikA-mulahakovvo kkhu eso mahesI suNiadi / (ka) rAmaH-tatastataH / agastyaH-tasminsamaye teSu teSvAzrameSu tIvratapaHzaGkinA mahendreNa visRSTAnAM carantInAM madhye hariNI nAma kAcidetattapovanaM pravizya puSpANyavAcinot / .. rAmaH--hanta, mahAnpramAdaH / . agastyaH-tataH paramabhiSekAyAgacchannayaM durvAsAstAmavalokya 'aye hariNi, yato'smaddevatArcanocitAni kusumAnyavacinoSi, tatastvannAmasahazImevAkRtimehi' iti zazApa / tadAnImeva parityajya vanamidamantarhitazca / madhukarikA-amhahe, adiNiharadA tAvasANam / (kha) lakSmaNaH-kathamasyAstaduparamo jAtaH / agastyaH-tato hariNIbhUtAM hariNImAdAyAsmadantikaM prAptAbhiratikaruNamAkrandantIbhirapsarobhirabhyarthitena mayA kRpAvazenAbhimantritA durvAmuSTirarpitA / tasminvane nAsyAH pratyAsattirAsIt / (1) rAmaH-kimAzcaryam / (ka) sulabhakopaH khalveSa maharSiH zrUyate / (kha) aho, atiniSThuratA tApasAnAm / Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / davadahanadagdhamUrteH kAnanalakSmyAH punarnavIkaraNam / upakarturakhilajagatAM ghananikarasya svabhAva evAyam // 40 // agastyaH -ayamevAdyApyanuvartamAnaH zApo mahAnasminvane kusumAnyavacinvantI jAnakImasTazat / raamH-(saashcrym|) kimetAvantaM kAlaM hariNIbhUya sthiteyam / madhukarikA-(svagatam / ) tassi evva samuvadihAe hariNIe hodavvam / (ka) agastyaH-ahamekAkinImasmadAzrame tiSThantImitastataH plavamAnA. madRSTapUrvI hariNI samAdhinA jAnakI nizcitya tatkSaNameva zApAnmocayitvA bhavadantikamanaiSam / rAmaH- paropakArazIlatvaM paraduHkhAsahiSNutA / dayAparatvaM dAkSiNyaM satAM svAbhAvikA guNAH // 41 // agastyaH -anayA jAnakyA lakSmaNena saha mahAntaM kAlaM vrtethaaH| api ca / doSadhvAntaM kSAlayantI narANA- .. __ mAkalpAntaM nandayantI jaganti / sphAyajjyotsnApUrapANDustvadIyA jIyAtkIrtiH zrInidhe rAghavendra // 42 // rAmaH-mahAnprasAdaH / agastyaH -kiM te bhUyaH priyamupakaromi / rAmaH-itaH paraM kiM priyamasti / tathApIdamastu bharatavAkyam / samayavihitavarSaH sasyapUrNI dharitrI janayatu jaladaughaH prerito vAsavena / bhavajalanidhimadhye majjatAM mAnavAnAM bhavatu taraNirUpA saMgatiH sajjanAnAm // 43 // __ sNpuurnnm| (ka) tasminneva samupasthitayA hariNyA bhavitavyam / Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KAVYAMALA 27. THE JIVANANDANA . OF ANANDARAYA MAKHI. EDITED BY PANDIT DURGAPRASAD . AND KASINATH PANDURANG PARAB. PRINTED AND PUBLISHED BY THE PROPRIETOR OF THE."NIRNAYA-SAGARA" PRESS. BOMBAY 1891. Price 12 Annas. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( Registered according to Act XXV of 1867.) All rights reserved by tlre publisher. ) Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA. 27. AnandarAyamakhipraNItaM jIvAnandanam / jayapuramahArAjAzritena paNDitabrajalAlasUnunA paNDitadurgAprasAdena, mumbApuravAsinA parabopAvapANDuraGgAtmajakAzinAthazarmaNA ca * saMzodhitam / taca mumbayyAM nirNayasAgarAkhyayantrAlaye tadadhipatinA mudrAkSarairaGkayitvA prAkAzyaM nItam / 1891 (asya granthasya punarmudraNAdiviSaye sarvathA jAvajI dAdAjI ityasyaivAdhikAraH / ) mUlyaM 12 aannkaaH| Page #236 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| zrImadAnandarAyamakhimaNItaM jIvAnandanam / prthmo'ngkH| lakSmIkairavabandhukalpakatarUMllabdhvAtha labdhepsite bhUyo maznati devadAnavagaNe dugdhAbdhimRddhazrame / tasyAnandathunA samaM samudayankumbhaM sudhApUritaM bibhrANaH svakare karotu bhavatAM bhadrANi dhanvantariH // 1 // api c| prAgjanmIyatapaHphalaM tanubhRtAM prApyeta mAnupyakaM tacca prAptavatA kimanyaducitaM prAptuM trivarga vinA / tatprApterapi sAdhanaM prathamato dehoM rujAvarjitastenArogyamabhIpsitaM dizatu vo devaH pazUnAM patiH // 2 // (nAndyante) sUtradhAraH-mAriSa, itastAvat / (pravizya) pAripArzvakaH-bhAva, eSo'smi / sUtradhAraH rItiH sukhapadanyAsA zAradIyA vijRmbhate / _pUrNacandrodayazcAyaM nihanti dhvAntamAmayam // 3 // api ca / kramamANeSu digante jaladharajAleSu zaGkhadhavaleSu / zAntimupayAti sahasA kAluSyadazA bhRzaM payasAm // 4 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| pAripArthakaH-ataH kimAcaritavyam / sUtradhAraH-zRNu tAvat / atra taJjApure paurajAnapadA dezAntarAdAgatAzca bRhadIzvararathotsavadidRkSayA saMghIbhUtAH / sarasakavitAnAmno hemnaH kaSopalatAM gatA ___ viharaNabhuvaH SaDdarzanyA vivekadhanAkarAH / vidadhati tapolabhyAH sabhyA ime mama kautukaM ___ tadiha hRdayaM nATyenaitAnupAsitumIhate // 5 // pAripArzvakaH-(saziraHkampam / ) kaM punaH prabandhamavalambya / sUtradhAraH-nanvasti mama vaze sadRdayajanahRdayacandanaM jIvAnandanaM nAma navInaM nATakamiti / pAripArzvaka:-kastasya prabandhasya kviH| sUtradhAraH-vidvatkavikalpatarurAnandarAyamakhI / ya epa iha gurudevadvijabhakto naimittikanityakAmyakarmaparaH / dInajanAdhInadayo viharati samare ca vikramArka iva // 6 // yaH snAto'jani divyasindhusalile yaH svAtmavidyAzrito yenAkAri sahasradakSiNamakho yaH sadbhirAzrIyate / so'yaM tryambakarAyayajvatilako vidvatkavInAM prabho___ yattAtasya nRsiMharAyamakhinastulyaprabhAvo'nujaH // 7 // pAripArthakaH-(sabahumAnam / ) AH, jJAyata evAyam / kiM tvasya sarvalokaviditA apyete guNAH prabandhanirvAhadhUrvahatvamavabodhayituM nezate / ytH| ArAdhnoti yadeSa bhaktibharito devAndvijAtIngurU___ nyacca zraddadhadAtanoti samaye nityAdikarmatrikam / yaddIneSu dayAM karoti samare zaurya yadAlambate tatsarvaM narasiMhayajvasutatAlAbhasya lIlAyitam // 8 // idaM tu zrotavyam / AnandarAyamakhino vAlmIkeriva yoginaH / / itarApekSaNAtsAraH svataH sArasvatodayaH // 9 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 aGkaH] . jIvAnandanam / sUtradhAraH-(vihasya / ) mAriSa, tvaM na jAnAsi yata evaM bravISi / zRNu tAvat / AbAlyAdapi poSito'jani mayA premNA tathA lAlita___ stenAsau sarasAmupaitu kavitAmAnandarAyAdhvarI / ityekakSitipAlavaMzajaladherdevyA girAM jAtayA zrIzAhAvaninAyakAkRtibhRtA nUnaM prasAdaH kRtaH // 10 // ata eva kavInAM pUrveSAM kathamapi ca cittairavahitai__ guMhItA yA nAsItsarasakavitAsArapadavI / asau tAmAkrAmanharati narasiMhAdhvarikula pradIpaH sUrINAM zravaNayugajADyAndhatamasam // 11 // pAripArzvakaH-zrIzAharAja iti nAma dadhatyAH sarasvatyAH kiyAnAnandarAyamakhini dayAvizeSaH / yataH / puSyatkautukapadmasaMbhRtakaradvandvAGgulIvellana drAtiSpIDitacandramaNDalagalatpIyUSadhArAsakhaiH / vAggumphailavairidhAritazacIdhammilamallIsara sphArAmodamadApahaizca kavayatyAnandarAyAdhvarI // 12 // yuktamuktaM ca bhAvena 'zAhabhUpatirUpeNa girAM devI jAtA' iti / kathamanyathAnanyasAdhAraNamasya prAgalbhyam / tadidAnImidamutprekSyate-- bhartu lAlayituM bhuvi prathayituM viTThajanAnAzritA.. ' zrIzAhakSitipAtmanA kSitigatAM matvA girAM devatAm / AsiJcannasakRtkamaNDalujalairaGgAni paryAkulo dhAtA vAhanahaMsapakSapavanastApaM kilApohati // 13 // sUtradhAraH-tanniyojaya bhUmiparigrahAyAsmadvaya zailUSagaNam / pAripArzvakaH-bADham / kiM tu santi kathAnAyakasya jIvasya parijanA vijJAnazarmaprabhRtayaH pratinAyakasya ca yakSmaNaH parijanAH pANDuzvAsakAsajvaragulmAtisAraprabhRtayaH / teSAM yadyapi bhUmikAgrahaNapaTavo naTabaTavaH Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| puNDarIkakeyUrakamayUrakasAraGgakataraGgakaprabhRtayaH saMnahyanti / tathApi prayogasya bahutvena duravagAhatayA kathamabhIpsitArthasiddhirbhaviSyatIti vicAreNa vyAkRSyata iva me hRdayam / / sUtradhAraH-yatkicidetat / mahatAmeSAM sAmAjikAnAmanugraha evAsmAkamabhIpsitamartha samagrayiSyati / yataH / jADyaM bhinatti janayatyadhikaM paTutvaM __sArvajJamAvahati saMmadamAtanoti / vidveSivargavijayAya dhRti vidhatte kiM kiM karoti na mahadbhajanaM janasya // 14 // pAripArthakaH-evaM ca manye tvayA saha spardhamAno'pi vikaTanAmA naTabaTurabhinayavidyAyAM mahadanugrahAttvayaiva vijepyata iti / sUtradhAraH--vikaTo nAma naMTabaTurmayA saha spardhata ityatattvatrido vacanam / zRNu tAvat / abhinayavidyAviSaye durahaMkArAkulIkRto vikaTaH / saM naTabaTurmI vAJchantyabhibhavituM jIvamiva yakSmA // 15 // (nepathye) __ are re zailUSApasada, 'abhibhavituM jIvamiva yakSmA' iti kimasaMbhAvitamartha dRssttaantysi| mayi jIvati jIvasya svAmino mantriNi priye / durbalo yakSmahatakaH kathaM vAbhibubhUSati // 16 // sUtradhAraH--(AkarNya / ) mAriSa, jIvarAjamantriNo vijJAnazarmaNo bhUmikAmAdAya mama kanIyAnkalahaMso raGgabhuvamavatarati / tadAvAmapyanantarakaraNIyAya sajjIbhavAvaH / (iti niSkrAntau / ) prstaavnaa| Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 aGkaH] . jIvAnandanam / (tataH pravizati jIvamantrI vijnyaanshrmaa|) vijJAnazarmA--('arere zailUSApasada-' ityAdi paThitvA vicintya / ) sarvathA rAjasamIpaM gatvA tadanujJayA yakSmaNaH pravRttimupalabdhaM cArAnpreSayiSyAmi / athavA 'tatpravRttyupalambhAya preSaya dhAraNAm' iti mayokto rAjA tathA kuryAt / (zrutimabhinIya / ) disUdaJcati tAmracUDarasitaM yadbhasvadIrghapluta prAyovarNanibhaM bravIti tadidaM vyuSTA nizAbhUditi / strINAM nirgamanaM vihRtya patibhibrUte vinaivAkSaraiH ___ krIDAvezmakapATikAvighaTana-kArapAramparI // 17 // tadidAnI devyA prasannayA buddhayA saha rAjA pratibudhya nivaset / tadupasami / (iti puro dRSTikSepamabhinayan / ) . caJcatkheTakRpANakaJcukazirastrAkalpadRpyadbhaTA sAdivyaJjitavakramaNDalagatitvaGgatturaGgavajA / gaNDadvandvagalanmadAmbumukharIbhUtadvirephadvipA dRSTayorme kutukAya rAjabhavanadvAropakaNThasthalI // 18 // api ca / .. prauDhAmAtyaniruktamantrapadavIvitambhasaMcAriNo rAjJo duHsahatejaso nizamane yadvaddhRti dvessinnH| prAsAdapratihAravediSu tathA snehAGkapAtrasthitAH pratyUSopagame pradIpamukulAH kAnti tyajantyaJjasA // 19 // (puro vilokya / ) kA punariyaM tapazcaraNananitaprabhutvagauraveva mAmabhivartate / gADhonnaddhajaTAkalApakapilazrIdhUtabAlAtapA bibhrANA bhasitAnulepadhavalacchAyAM tanuM pAvanIm / bhikSApAtramayUrapicchacarAbhRtpANidvayA me'dhunA kASAyAmbaradhAriNI kalayati svAnte dhRti tApasI // 20 // (nipuNaM nirUpya / ) asyAmakSibhruvaM nAsA radapatI radacchadaH / cubukaM mandahAsazca dhAraNAyAmivekSyate // 21 // Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| (tataH pravizati tApasIveSA dhAraNA / ) dhAraNA-ahaM khu paJcatthirAAbhiseNaNasaMNAhaM kassa vi purisassa muhAdo sudavanteNa raNNA 'imaM uttantaM puraM pavisia jANIhi' tti pesidahmi / mae vi tAvasIvesAe taha jANia raNNo samIve samAgamIadi / (agrato dattadRSTiH svagatam / ) eso viNNANasammA amacco Aacchadi |hodu / veseNa padAremi Nam / jajjavi savvassi vi kajje imassa aNumadiM viNA rAA Na pavaTTai taha vi jaM maha saMsao vaTTai tA eakassa paAso Na bhave / (iti parikrAmati / ) (ka) __ matrI-(dRSTvA svagatam / ) iyaM tApasI rAjaprahitA pracchannA kiM dhAraNA bhavet / bhavatu / pRcchAmi / (prakAzam / ) aye tApasi, kA tvam / kuta Agacchasi / dhAraNA--(svagatam / ) imassa' paDivaaNaM bhAsantareNa bhaNemi / aNNahA kahaM vi jANissadi iaM seti / (prakAzam / ) ahaM khalu gArgI yakSmaNo rAjJo vayasyA devyA gRhiNyAH snehasarvasvabhAjanaM tadantaHpurAdevAgacchAmi / (kha) matrI-(svagatam / ) bhavedeveyaM dhAraNA tApasIveSeNa ripupravRttimupalabhyAgatavatI / ayaM svanAmAnuguNamabhijJo vA na veti mAM parIkSituM saMskRta (ka) ahaM khalu pratyarthirAjAbhiSeNanasaMnAhaM kasyApi puruSasya mukhAcchratavatA rAjJA 'imaM vRttAntaM puraM pravizya jAnIhi' iti preSitAsmi / mayApi tApasIveSayA tathA jJAtvA rAjJaH samIpe samAgamyate / eSa vijJAnazarmA a. mAtya Agacchati / bhavatu / veSeNa pratArayAmyenam / yadyapi sarvasminnapi kArye'syAnumati vinA rAjA na pravartate tathApi yanmama saMzayo vartate tadekakasya prakAzo na bhavet / (kha) asya prativacanaM bhASAntareNa bhaNAmi / anyathA kathamapi jJAsyati iyaM seti / Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAnandanam / bhASayA veSAnuguNamaMpalapate pratipakSakule ca pakSapAtamAtmanaH sUcayati / bhavatu / ahamapyajAnannivAnunayanpRcchAmyenAm / (prakAzam / ) aye tApasi, nikhilaM jagatazcaritaM vijJAtaM te samAdhinaiva bhavet / tanme mahAprabhAvA bhAgyenAsAditA bhavatI // 22 // dhAraNA-(svagatam / ) maM tAvasiM eva jANia maha muhAdo paJcatthirAappauttiM suNi aNuNaappaAro eso / hodu / ahaM vi ajANantIva pucchAmi / (prakAzam / ) kastvam / kva gacchasi / sUnRtena te vacanena sAdhurbhavAniti pRcchAmi / (ka) mantrI-(svagatam / ) iyamAtmAnaM gopayati / ahamapi tathaivottarayAmi / (prakAzam / ) kAryavizeSe'dhikRtaM jAnIhi yenaivamadhikRtastannikaTe gacchAmi / dhAraNA-(svagatam / ) esA vipakkhajaNapakkhavAdiNitti gopaNappaAro eso / (prakAzam / ) kenAdhikRto'si / (kha) . matrI-bhagavati, tvameva jAnAsi / yataH praNidhAnena yoginaH sakalamapi pratyakSayanti / dhAraNA--(svagatam / ) kahaM evaM ApaDidam / hodu / joiNo via AsiaM karia amacaM vaJcemi / (iti dhyAnArUDhA tiSThati / ) (ga) mantrI--(svagatam / ) eSA khalu kRtvA svastikamAsanaM karayugaM vinyasya jAnudvaye ___ nAsAgrArpitatArakA natamRjUkRtyAvalagnaM dRDham / . niHzvAsocchrasitoparodhaghaTitastaimityapInastanI .. ' citte me kRtasaMyameva kurute dhUrtA mahatkautukam // 23 // (prakAzam / ) pariniSThitaM yogAbhAsanaM bhavatyAH / (ka) mAM tApasImeva jJAtvA mama mukhAtpratyarthirAjapravRttiM zrotumanunayaprakAra eSaH / bhavatu / ahamapyajAnatIva pRcchAmi / (kha) eSA vipakSajanapakSapatinIti gopanaprakAra eSaH / (ga) kathametadApatitam / bhavatu / yogina ivAsikAM kRtvA amAtyaM va- . JcayAmi / Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| dhAraNA-(dhyAnAdviramya sasmitam / ) jIvasya rAjJo mantrI vijJAnazarmA bhavAn / matrI-mahAprabhAvA yogasiddhimatI bhavatI / tathAhi / / buddhyA mahatyA kRtasAhacaryA deve nije darzitabhUribhaktiH / parapravRtti vidatI mahimnA sAdhAraNA tvaM tvahite hite ca // 24 // dhAraNA-(svagatam / ) kiM jANidaM mhi amacceNa jahatthaNAmadheeNa jaM tAvasIvaNNaNavvAjeNa ahaM jevva vnnnnidaa| hodu / evvaM bhaNAmi / (prakAzam / ) mahAnkhalu yogaprabhAvaH / (ka) matrI-bhagavati, tava na kiMcitprANinAmantargatamaviditamasti / atastvAM prArthaye / kathamasmAkaM rAjani yakSmA manyate / yoginyAstava duHkhiteSu kathameSAM duHkhavimuktiH syAditi cittaparikarmavizeSaH karuNA bhavatyeva / yogAGgeSuH yameSu vAGmanasayoryathArthatvarUpaH satyaM nAma dvitIyo yamo'pi tathA / ata idaM nirvizaGka prArthanApUrva pRSTAsi / dhAraNA--(svagatam / ) jakkharAjapakkhavAdavisese vi joiNIe pucchidassa jahatthuttaraM abhaNia asakaM ThAeM tti maNNai amacco / (prakAzam / ) kimanyat / purAnniSkramayitavyo'yamiti manyate / (kha) / matrI-kathametadetasya saMghaTate sAmAdiSu catuSUpAyeSvekaikasyApi prayogeNa susAdho hi ripumanorathabhaGgaH / / dhAraNA--nanvimaM duSkaraM pazyAmi / yakSmaNi vibhau prayogaM ghaTayanti na sAmabhedadAnAni / daNDaH prabhavennu kathaM prabalatare ripujane svasmAt // 25 // matrI-yathArthamAha bhvtii| kiM tvidaM pakSapAtavacanam / kenemamasmatAbalataraM manyase / (ka) kiM jJAtAsmyamAtyena yathArthanAmadheyena yattApasIvarNanavyAjanAhameva varNitA / bhavatu / evaM bhaNAmi / (kha) yakSmarAjapakSapAtavizeSe'pi yoginyA pRSTasya yathArthottaramabhaNitvA na zakyaM sthAtumiti manyate'mAtyaH / Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 aGkaH] jIvAnandanam / dhAraNA-(svagatam / ) eso attakeraassa pahuNo amacco / tA pahujaaviSaaNIe mantavicArasiddhIe parapakkhabalahidi edassa jevva kahaissam |(k) (prakAzam / ) sarvarogarAjo yakSmA niSpratIkAra iti sarvajanaviditametat / zRNu tAvat / parIvArA etasya rogavizeSA bhImarUpA bahavaH / tathAhi / jvarapANDupramehArzaH shuulgulmbhgNdraaH| kAsazvAsAvatIsArasaMnipAtAzmarItraNAH // 26 // kiM ca / rogA mUrdhni zataM caturnavatirevAkSNostathA nAsikAM pratyASTAdaza karNayorapi tathA vakre catuHsaptatiH / paJcaivaM hRdi kiM ca santi bahavaH sarve'pyamI dustarAH prAptau kalkakaSAyalehyabaTakaprAyauSadhAnAmapi // 27 // tasmAdurjayo yuSmAbhiH / mantrI--(svagatam / ) iyaM kila bhItyA nisargakAtarA prabalaparabalapravezahRdayA madIyaprabhAvamajAnatI svabuddhyanurUpaM kimapi pralapati / bhavatu / kimanayA vRthA saMvAdakadarthanayA / prastutakAryasAdhanArthamimAM tAvadantarayAmi / (prakAzaM sopahAsam / ) Alokya zAtravabalaM bahudhAraNe tvaM bhItAsi saMprati rasaM pratipannadhairyA / jIvasya jIvitasame mayi satyamAtye .... bhUyAtkathaM bata virodhizirodhirohaH // 28 // dhAraNA-(vihasya / ) kathaM jANidahmi amacceNa / tA kahemi vissaddhaM jahatthaM suNAdu amacco / ahaM khu deIe buddhIe sahaarI raNNA jIveNa tAvasIvesaM karia rattimmi puraM pavisia jakkharAassa viAraNIo va (ka) eSa AtmIyasya prabhoramAtyaH / tatprabhujanaviSayiNyA mantravicArasiddheH parapakSabalasthitimetasyaiva kathayiSyAmi / Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| vasAo tti pesidahmi / taha jjeva vicAria ajaM padAredaM pacchaNNe va Thidahmi / (ka) matrI-yujyata etat / ato rAjasamIpameva gacchAvaH / dhAraNA-tumaM jevva gadua imaM vuttantaM bhaNAhi / raNo NivedaNAdo vi tuha purado kajaNivedaNaM abbhahidam / ahaM uNa dujaNasaMsaggakidaM kalusaM pakkhAle mahANadi bahAduM gacchemi / (kha) (iti niSkrAntA / ) matrI-(savicAram / ) yadyapi kuTilaprakRtayaH svAmini nibaddhadRDhabhaktayo durjayA eva parasainikAstathApi kimasAdhyaM buddhivibhavasya / yataH / durbhAte sumahatyapi kSitipateH zAlInatAM saMtyaja___zatrU tumathepsitaM ghaTayituM zaknotyupAyena yaH / prAyo mantripadaM mahonnatamatiH prAptuM sa evArhati svotsekI na tu paNDito bhuvi jano vAcA vadanpauruSam // 29 // ata idAnIm / saMcintayAmi kaMcana saMprati samayocitaM jayopAyam / yenAsmAkaM zreyo bhavitA sahasA parAjayo dviSatAm // 30 // (iti dhyAnaM nATayan / ) AH, cintito'yamabAdhitopAyaH / tathAhi / prathante yAstisraH prabalajaDatIkSNAH prakRtayo vazIkAre tAsAM jagati sadupAyAH paramamI / kramAtsnehAste te kuzalamatibhiH sadbhiruditA stathA tIkSNopAyA niyatamupacArAzca madhurAH // 31 // (ka) kathaM jJAtAsmyamAtyena / tatkathayAmi vizrabdhaM yathArthaM zRNotvamAtyaH / ahaM khalu devyA buddheH sahacarI rAjJA jIvena tApasIveSaM kRtvA rAtrau puraM pravizya yakSmarAjasya vicAraNIyo vyavasAya iti preSitAsmi / tathaiva vicArya pratArayituM pracchanneva sthitAsmi / (kha) tvameva gatvA imaM vRttAntaM bhaNa / rAjJo nivedanAdapi taba purataH kAryanivedanamabhyarhitam / ahaM punardurjanasaMsargakRtaM kaluSaM prakSAlayituM mahAnadI snAtuM gacchAmi / Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 aGkaH]. jIvAnandanam / tasmAtprabalajaDatIkSNaprakRtInAM vAtapittakaphAnAM madhye prabalo yo vAtaH sa tu bahuvidhasnehavizeSaprayogeNa vazIkAryaH / tadanugatasya pittasya madhuropacAreNaiva sukaro vazIkAraH / ubhayaviruddho jaDo yaH kaphastatretaropAyasyAprasarAttIkSNaprayogeNaiva sa vazamAnetavyaH / evaM ca tattatsamucitairupAyaiH sarvAmayanidAneSu vAtAdiSu svAdhIneSu tajjanitAnAmitareSAmunmeSa eva dUrato'pAstaH / kiM c| sarvasminviSaye niraGkuzatayA yahunirodhaM manaH prAyoM vAyuriva prakRSTabalavatsarvAtmanA caJcalam / tatkAmAdibhiruddhatairupahataM saMpreritairyakSmaNA tatsauhArdamupetya yadyapi punarnaH prAtikUlyaM caret // 32 // atastadapi mahAdhikAreNa vazIkRtya mahati vyApAre viniyojya tairapi durbhedaM kariSyAmi / yadyapi madvirodhiceSTo'jJAnazarmA madasaMnidhAne rAjJa upajApena kAryabhedameva janayet tathApi jAgratiH phalakarmaiva (1) / sarvAnarthanidAne yakSmaNi tasminsamUlameva mayA / . unmUlite tato naH kartavyaM nAvaziSyate kiMcit // 33 // tathAkartumeva tAvadvAjanikaTameva gacchAmi / (iti katicitpadAni gatvA puro vilokya / ) idaM tadrAjabhavanam / yAvatpravizAmi / kaH ko'tra bhoH / ___ (pravizya / ) pratIhAraH-mantrin, kimAjJApayasi / matrI-prANa dauvArika, saMprAptaM mAM rAjJe nivedaya / prANaH-tathA / (ityantaHpuraM praviSTaH / ) matrI-(parito vilokya / ) iha khalu saMmRjya zodhinIbhizcatvaravedItaleSu ramyeSu / racayanti raGgavallIrantaHpuracArikA etAH // 34 // gRhNanvetralatAM vasatyavasarApekSo jaratkaJcukI rAjA mAmavalokayediti samaM vatsena gaustiSThati / Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| vAditradhvanimaNDalIkRtagarudvahIM naTatyaGgaNe deva tvaM vijayIbhaveti guNayannAste zukaH paJjare // 35 // (pravizya / ) dauvArikA-(mantriNaM prati / ) svAmin , bhavantaM draSTuM buddhyA saha devyA bhadrAsanamadhivasati raajaa| matrI atiparicaye'pi rAjJo bibhemi sahasopagantumabhyarNam / .. yenAgneriva tejaH sphuradasyArAnnivartayati // 36 // (vicintya / ) parapakSaM prati prativicAraNAya preSitAM dhAraNAM pratIkSamANa iva lakSyate / bhavatu tadetadahaM vakSyAmi / ___ (tataH pravizati bujhyA devyA saha rAjA jIvaH / ) matrI-(upasRtya / ) vijayatAM mahArAjaH / rAjA-ito niSIdatu bhavAn / (iti mantriNe AsanaM nirdizati / ) mantrI--(Asane upavizya svagatam / ) eSa khalu gaNDUSodakazodhite'pi vadane tAmbUlaraktAdharaH snAnApohitacandane'pi vapuSi proddAmatatsaurabhaH / nirNikte sicaye dhRte'pi kanakAkalpena pItAmbaraH so'yaM satyapi na pramAdyati sadAcArAMdatiprAbhave // 37 // (prakAzam / ) mahArAjena prahitAyA dhAraNAyA mukhAttatratyaH sarvavRttAnto vidita eva / sA punardurjanasaMsargadoSaparihArAya nadI snAtuM gatA / tayA ca mayi saMkramitastatratyavRttAntaH / rAjA-(sotkaNTham / ) kathamiva / devI--ahaM vi avahidami / (ka) mantrI (svagatam / ) iyaM hi devI kimapi niyamitApraiH kuntalaiH snigdhanIlaiH parilasadaparAGgA dhArayantI dukUlam / / (ka) ahamapyavahitAsmi / Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 aGkaH] . jIvAnandanam / dhavalamupariM bhartuzcAmaraM dhUyamAnaM * viramayati kareNa vyaktamAkarNanAya // 38 // (prakAzam / ) zrotavyamidaM dhAraNAvacanam / yakSmahatakaH purAnniSkrAmaNamevAsmAkamicchatIti / rAjA-kimatra pratividhAtavyam / devI-(sodvegam / ) dANiM kiM kumbho / (ka) mantrI devi, mA bhaiSIH / pratividhAnaprakAro'pi dhAraNayA viditaH / rAjA-kathamiva / matrI-(karNe) evamevam / . rAjA-kathamidaM dhAraNayA nirdhAritam / . matrI-rasagandhakaprayogamantareNa saparivAro'hamajaya iti yakSmarAjasya hRdayaM vizvasanIyayA tApasIveSayA dhAraNayA gRhItam / .. devI-(sAzvAsam / ) jai evvaM tA kahaM ahmehiM rasagandhaA saMpAdaNijjetti / (kha) . rAjA zaMbhorvIya raso nAma zarvANyA nAma gandhakaH / tAbhyAmeva prasannAbhyAM tau grAhyAviti me matiH // 39 // devI-keNa uNa uvAeNa tANaM pasAdo saMpAdaNijo / (ga) matrI-upAsanayaiva / . rAjA-yuktamuktaM bhavatA / zrUyate hi purA mRkaNDurumApatimupAsya putraM lebhe / tatputro'pi tadupAsanayA mRtyumukhAnmukto dIrghamAyuralabhateti / matrI-samyagavagataM mahArAjena / yataH khalveSa - pAdAghAtatruTitayamunAbhrAntabAhvantarodya__draktasrotaH samupazamitAzeSazokAzrayAzam / (ka) idAnI kiM kurmH| (kha) yadyevaM tatkathamasmAkaM rasagandhako saMpAdanIyau iti / (ga) kena punarupAyena tayoH prasAdaH saMpAdanIyaH / Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| mArkaNDeyaM vyatanuta yadA sarvabhUtaistadAdi __ stutyaM mRtyuMjaya iti yazaH sphAramIzaH prapede // 40 // rAjA-purA khalu devadAnavairamRtArthibhirmahoragayokapariveSTitavikRSyamANamandaramanthAnadaNDairmathyamAne dugdhasAgare garalamudbhaTamutthitamasahamAneSu bhuvaneSu vinaSTaprAyeSu palAyanAbhimukhe caturmukhe vigalitaujasi biDaujasi bhagavAnevaiSa viSamaznan jagadanucakampe / tathAhi / meghAkrAntadigantadarzarajanImUrchattamomecakaM ___ tApadrAvitadevadAnavanaraM yaH kAlakUTaM garam / jagdhvA jambviva bAlakastribhuvanatrANaM tatAnAJjasA ___tasya drAGmahimA na vAGmanasayoH panthAnamArohati // 41 // matrI-kimucyate mahimeti / zrUyatAM tAvat / tripuravijayaprasaktAvasakta iva svayaM tadartha katicitsAdhanAni saMpAdya tAnyapi vitathIkRtya sa bhagavAnnijameva mahimAnamabhivyaktavAn / tathAhi / sUryAcandramasau rathAGgayugalaM sUto vidhAtA svayaM rathyAzvA nigamAzca yasya rathamArUDhena bhUmImayam / meruM dhanvaviSaktavAsukiguNaM kRtvA zaraM cAcyutaM tisrastena puraH smitena tu paraM dagdhAH suradveSiNAm // 42 // rAjA-evamaparimitAnyAzcaryacaritAni devasya / devI-kiM accariaM / mahesarassa jaha jaha jAriso upAsanaM karedi taha taha tArisaM so taM taM phalaM pAvedi / (ka) matrI-evametat / rAjA-evamanirdhAraNIyanAnAsvarUpA bhagavatIparametat / paraMtu bhagavato dayArUpaiveyam / ata eva lokarakSaNArthI pravRttiretasyAH / zrUyatAM tAvat / (ka) kimAzcaryam / mahezvarasya yathA yathA yAdRza upAsanaM karoti tathA tathA tAdRzaM sa taM taM phalaM prApnoti / Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 aGkaH] . jIvAnandanam / bhaktiprahamahendramukhyamakhabhukprArabdhabhUristava * prAdurbhAvitanirbharapramadayA kAruNyabhAjA yayA / nidrAbhaGgamavApitena hariNA dIptaujasA ghAtayA ___ mAsAte madhukaiTabhAvatibalau sA kena vA varNyate // 43 // matrI-rAjan , tathyamevAha bhavAn / asyAH kila bhaktavAtsalyamananyatulyaM pazyAmi / dUrodbhUtaviSANakoTighaTanAcUrNIkRtAmbhodharaM presatpAdacatuSTayIkhurapuTaprakSuNNapRthvItalam / kalpAntAbhrakaThorakaNThaninadatrastatrilokIjanaM vikrAntaM mahiSAsuraM yudhi purA ciccheda zUlena yA // 44 // devI-sA khu paramesarI bahuvihadevaAsattirUAvaavA paaNDaparakkamakhaNDiacaNDamuNDadhummaloaNarattabIjappahudidANavamaNDalA suNIadi caNDiANAmadheetti / (ka). rAjA-tadapi jJAyate / yathA khlu| zastracchinnasurArisainyapizitagrAsagrahaprItima tkaGkakroSTari saMgare suravadhUmuktaprasUne sthitam / devyA zumbhanizumbhadAnavavadhapraklinnacittastuva drudrendrAgnikRtAntanairRtajalAdhIzAnilazrIdayA // 45 // matrI-rAjan, evaM bhaktavatsalayoranAdidaMpatyorupAsanayA saMpAdanIyA siddhiH / kiM c| sAmarthyasiddhyai rasagandhakAnAM saMyojanArtha sakalauSadhIzca / saMpAdayAmo'tha tadAzritasya sarvoSadhIzasya vidhoH prasAdAt // 46 // devI-kadamaM uNa desaM pavisia uvAsaNijjA ede / (kha) (ka) sA khalu paramezvarI bahuvidhadevatAzaktirUpAvayavA pracaNDaparAkramakhaNDitacaNDamuNDadhUmralocanaraktabIjaprabhRtidAnavamaNDalA zrUyate caNDikAnAmadheyeti / (kha) katamaM punardezaM prvishyopaasniiyaavetau| Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| mantrI-puNDarIkapuraM pravizya / devI-kahaM tattha paveso / (ka) mantrI-devi, zakyaM tatkhalu puNDarIkanagaraM gantuM manodvArata__statrAste zivabhaktirityanupamA kApi pramodAspadam / dRSTvA tAM prathamaM tathA paricayastasyA vidheyastvayA catvAro'pi bhavanti te karatalaM prAptAH pumA yathA // 47 // rAjA--(sotkaNTham / ) tAmadvaitAM svarUpeNa bhakti hRdayaraJjinIm / svIkRtyAhaM bhaviSyAmi prAptAkhilamanorathaH // 48 // devI-(sAsUyamiva svagatam / ) kahaM savvapurusatthappasavittiA setti suNia sudaghaNAghaNagajido moro vvia ukkaNThido ajautto / hodu / tA mae vi saha gantabvam / (prakAzam / ) ajautta, ahaM vi Agamissam / (kha) rAjA-(svagatam / ) kathamanayApyAgantavyam / (vicintya / ) bhavatu / (prakAzam / ) ayi bhadre, bhaktiparAdhInaM sAmbamupAsyAvAmabhilaSitamartha sAdhayAvaH / (mantriNaM prati / ) rAjyaM tvayi samAropya yogye sarvAGgasaMhitam / devyA saha zivaM sAmbamupAstuM yAmi tatpuram // 49 // matrI-yathA rocate devasya / (iti niSkrAntAH sarve / ) . iti prathamo'GkaH / (ka) kathaM tatra prveshH| (kha) kathaM sarvapuruSArthaprasavitrikA seti zrutvA zrutaghanAghanagarjito mayUra ivotkaNThita AryaputraH / bhavatu / tanmayApi saha gantavyam / Aryaputra, ahmpyaagmissyaami| Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 aGkaH] jIvAnandanam / dvitIyo'GkaH / (tataH pravizati ceTa: kAsaH / ) kAsaH-ahaM khalu svamantrihatakopadiSTaM kimapi rahasyaM zRNvaJjIvo nAma pratirAjA svasminkimapi ceSTitumantarmukhastiSThatIti cAramukhAdavagatavatA saMbhrAntena mahArAjena yakSmaNA kimayaM vRttAntaH zrutastvayA na veti yuvarAja pANDaM pRSTvAgaccheti preSito'smi / atastvarannito yuvarAjasamIpaM gacchAmi / aho mahArAjasya yuvarAje mahatI prItiH / yataH / yadyajjJAtaM svayaM tattadyuvarAjo'pi vetti cet / / tadA rAjyAdhikAre'sya zaktiH syAditi manyate // 1 // (pArzvato vilokya / ) kathamiyaM chardiH / yaiSA . pravAlamRdulAdharaprakaracArubimbaprabhA hRtAhRtavilocanAJjanavizeSadRzyAnanA / mayUrapadakasphuratkaThinatuGgapInastanI taraGgayati kautukaM taruNimazriyA cetasi // 2 // (smrnnmbhiniiy|) zlathajaladharajAlazliSTazItAMzubimbA__nabhinavamukurAvirbhUtamuktAkadambAn / darataralitacakradvandvakhelanmRNAlA vivazahRdayamasyA vibhramAnanvabhUvam // 3 // (sabhayam / ) tadiyaM mAmavalokayati cedidAnI vibhramamUlyamanupayujya mAM nirundhIta tato gamanavighnaH syAt / (ityuttarIyapaTena mastakamavaguNThayannanyato gacchati / ) ___(pravizya) chardiH-ae saTha, rattimmi muttAphalaM paripaNIkadua purusAidaM mae kAravia dANi maM pekkhia oguNThitasIso baddhakaTI kudo palAesi / (ka) (iti kAsaM haste gRhNAti / ) (ka) aye zaTha, ratau muktAphalaM paripaNIkRtya puruSAyitaM mayA kArayitvA idAnIM mAM prekSyAvaguNThitazIrSo baddhakaTiH kutaH palAyase / Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| kAsa:-muJca muJca / (iti hastaM dhunoti / ) chardiH-(dRDhaM hastamavalambya / ) hadAsa, maha paDiNNAdaM dAUNa gacche. hi / (ka) kAsaH-haje, yAvadAgatya dAsyAmi / chardiH-kudo Agamia / (kha) kAsaH-dhimUrkhe, nAyamavasaraH / pazcAtkathayipyAmi / chardiH-jai dANiM Na kahesi ahaM vi Na muJcemi / (ga) . kAsa:---tarhi gRhANa muktAphalasya pratinidhimimAmUmikAm / (ityaGgalIyakaM vimucya prayacchati / ) chardiH-idaM hodu / kudo Agamia tti kahehi / (gha) kAsaH-kiM mama vadhamicchasi / ytH| ___ kArya rAjJAM mantribhirmantritaM yatsarveSAM tatsarvathA gopanIyam / . ye'bhivyaJjantyetadudyatpramAdAH zIrSacchedyAMstanvate tAnnarendrAH // 4 // chardiH-jaha taha hodu / edaM dAva kahehi / (Ga) kAsaH-(svagatam / ) aho dAsyAH snehaparipAkaH / yaH paramanAya saMpadyate / tathA hi / striyaH svArthaparAH prAyaH paraduHkhaM na jAnate / __ apraSTavyaM yadaprAkSIdgahiNI kaikayAdhipam // 5 // (prakAzam / ) rAjakaulInametaditi na kathayAmi / muJca / (iti tvagyati / ) chardiH---mA bhayAhi tumaM / jaM maJjasA kkhu ahaM rAjakajjANaM / ado Na paAsemi / (ca) (ka) hatAza, mama pratijJAtaM dattvA gaccha / (kha) kuta Agatya / (ga) yadIdAnIM na kathayasi ahamApe na muJcAmi / (gha) idaM bhavatu / kuta Agatyeti kathaya / (Ga) yathA tathA bhavatu / idaM tAvatkathaya / (ca) mA bibhehi tvam / yanmASA khalvahaM raajkaaryaannaam| ato na prakAzayAmi / Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAnandanam / kAsaH-(vihasya / ) chardikA kila tvaM prakRtyA / tatkuto na prakAzayasi / / __ chardiH--(vihasya / ) bhasaNasIlassa kukkurassa via tuha jAA aham / hodu / edaM kahehi patthudam / (ka) __kAsaH-(svagatam / ) iyaM rAjakAryakathananirbandhAnna muJcati mAm / kA gatiH / (prakAzam / ) hale, kathayAmi / zRNu tAvat / chardiH-ohidamhi / (kha) kAsaH-mayA kaTakapravezaH kartavyo yuvarAjasya pANDordarzanAya / chardiH-tA kiM vicArIadi / amhakeraMbhaDakante sugamo sattuNo pure maggo tujjha / sAndaNakkhatte Nahe induNo via / (ga) kAsa:-tvaM puroparodhamAtraM jAnAsi / tata evaM bravImi / chardi:--kiM aNNaM vi tatthaM kaDae pauttaM jaM mae Na jaanniiadi| (gha) kAsaH-zrUyatAm / asmatsainyanirodhaM kRtamagaNayatA ve pure sUpadiSTaM jIvo'mAtyena yogaM sa kila nizamayanprApadantarmukhatvam / ityasmAkaM nizamya prabhurativizadaM cAravakrAtkumAraM ___ gatvA pRccha tvayedaM viditamatha na vetyAkulaH prAhiNonmAm // 6 // chardiH-juvarAeNa paNDuNA vididaM Na vetti Natthi saMdeho / jeNa edaM evva suNia saalasAmantacakkeNa saha siddhaseNio rahassAgAre NiddAbhaGgakasAidaloaNo cintApajAulo juvarAo ciTThadi / tue vi tattha (ka) bhaSaNazIlasya kukurasyeva tava jAyAham / bhavatu / etatkathaya pra- stutam / (kha) avahitAsmi / (ga) talki vicAryate / asmadIyabhaTAkrAnte sugamaH zatroH pure mArgastava / sAndranakSatre nabhasi indoriva / (gha) kimanyadapi tatra kaTake pravRttaM yanmayA na jJAyate / Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| gacchIadu / NAha, paJca vi tuha vaammA sAsA sevAtapparA taha jevva vaTTandi / (ka) kAsaH-kathamidaM jJAtaM tvayA / chardiH-tuha putvagihiNIe kaNThakaNDUe paridevaNamuheNa deie visUcIe saMNihANe savvaM rAakajaM Nivedidam / tahiM saMNihidathambhantaridAe mae sudam / (kha) kAsaH kutaH kIdRzaM ca paridevanaM tasyAH / chardiH-jaM tue maM kAmaanteNa putvagihiNIe tAe paNaabhaGgo kido teNa kAdavvaM paridevaNaM kkhu tAe / taha khu kaNThakaNDU devIe kahidavadI jaM kila bhaTTiNi, edaM maha dujjAdaM paNDugihiNIe NivedidaM gadamhi / sA uNa kAlantare evaM hodutti jaha taha maha assuppamajaNaM kidavadI / taM jaha-(ga) (smaraNamabhinIya sabhayam, saMskRtamAzrinya / ) asyAtyAhitakarmaNo vyapagame kAsena bharnA samaM saMdhAsyetyavatI (2) tu tatpriyasakhAnsaMpreSayantI rahaH / (ka) yuvarAjena pANDunA viditaM na veti nAsti saMdehaH / yenaitadeva zrutvA sakalasAmantacakreNa saha siddhasainiko rahasyAgAre nidrAbhaGgakaSAyitalocanazcintAparyAkulo yuvarAjastiSThati / tvayApi tatra gamyatAm / nAtha, pa. JcApi tava vayasyAH zvAsAH sevAtatparAstatraiva vartante / (kha) tava pUrvagRhiNyAH kaNThakaNDUyAH paridevanamukhena devyA viSUcikAyAH saMnidhAne sarva rAjakAryaM niveditam / tatra saMnihitastambhAntaritayA mayA zrutam / (ga) yattvayA mAM kAmayamAnena pUrvagRhiNyAstasyAH praNayabhaGgaH kRtastena kartavyaM paridevanaM khalu tayA / tathA khalu kaNThakaNDurdevyai kathitavatI yatkila bhaTTini, etanmama durjAtaM pANDugRhiNyai nivedituM gatAsmi / sA punaH kAlAntare etadbhavatviti yathA tathA mamAzrupramArjanaM kRtavatI / tadyathA / Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAnandanam / itthaM zvAsavilAsinIrupagatAH paJcApi hikvAH sukhI___kRtya drAgupasAntvya pANDudayitA mAM prAhiNotkAmalA // 7 // tattha vi mandabhAiNI ahaM hadamaNorahA jAdetti / (ka) kAsaH-(vicintya / ) mA bibhehi / jJAtastava bhAvaH / tvayi praNayasya bhaGge kaNThakaNDDA yatnaH kriyata iti gacchAmi tatraiva tAnapi vazIkuryAm / te'pi madbuddhyaiva puSTAH kathaM mahyaM druhyeyuH / chardiH-gacchehi kajasiddhIe ahaM vi deIe sakAsaM gamissam / (iti niSkrAntau / ) pravezakaH / (tataH pravizati rahasyAgArasthaH suptotthitaH sacintaH pANDuH / ) pANDu:-kaH ko'tra bhoH / (pravizya) dauvArikaH-vijayatAM devaH / / (pANDuniMdrAlaso jRmbhate / ) dauvArikaH-(Atmagatam / ) eSa kila. AraktasaMkucadapAGgamudadaMSTraM vyAdAya vakramurupATaladIrghajihvam / uccairbhujau valayitau grathitAGgulIko / kurvansazabdamiha jRmbhaNamAtanoti // 8 // api ca / . . jRmbhAvasare dAruNamAnanabimbaM sajihvametasya / nipatitadIrghakapATaM pAtAladvAramiva hi pazyAmi // 9 // prakAzam / ) devasya kIdRzo mayi niyogaH / pANDuH-galagaNDa, senApatInAhUya mama nikaTaM pravezaya / (galagaNDo niSkramya trayodazaprakArAnsanipAtAnpravezayati / sarve pravizya prAJjalayastaSThanti / ) (ka) tatrApi mandabhAginyahaM hatamanorathA jaataa| Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| tatra ekaH-savicAra iva dRzyate yuvarAjaH / tatkSaNaM joSamAsyatAm / yadeSaH khaTTAmaGgavivartanena lulitakSaumAstarAmAvasa nvITI bhRtyakarArpitAmagamayanvakraM gRhItAmapi / uttAnastimite dRzAvapi cirAduccairvitAne'rpaya natyartha zvasitodgamairvivRNute cintAM nijAntargatAm // 10 // kiM ca pUrvamapi / na snAti vAriSu ciraM tvaritaM dukUlaM vaste vilambasahano na kadApi bhuGkte / bhUSAgaNaM vahati kiM ca viparyayeNa rAjA yuvaiSa hRdi kAryavicArakRSTaH // 11 // galagaNDaH--(daNDena bhUmimAghaTyan / ) deva, senApatayaH prAptAH / pANDuH-(vilokya / ) bho bhoH saMnipAtAH, pratirAjasya jIvasya sakAzAdasmadIyarAjasya yakSmaNo'dhunA parAbhavaH saMbhAvayiSyata iti zrUyate / sa yathA na bhavettathA sainyaiH saha saMnaddhavyaM bhavadbhiH / saMnipAtA: asmAdRzeSu balazAliSu sainikeSu rAjannalaM prabhuparAbhavacintayA te| syAtki vasantadivaseSu visRtvareSu padmAkarasya tuhinAbhibhavaprasaktiH // 12 // kati katyasmadIyAH sainikAH / tatraikaikasya parAkramavato yuddhAya na pa. ptimakhilaM zatrusainyam / kiM punaH sarveSAm / zrUyantAM tAvadasmadIyAH / aSTau kuSThA daza ca balinaH plIhagulmAstathASTau ___SaT conmAdA vasati dazakaM paJcakaM ca vraNAnAm / arzIbhedAH SaDaMtidhRtayo viMzatizca pramehAH kiM cAzmaryo daza daza punaH santi saptAtisArAH // 13 // 1. atidhRtaya ekonaviMzatiH. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 aGkaH] . jIvAnandanam / (galagaNDaM prati / ) svAminaH kumArasya saMnidhi prApaya sarvAnapi sainikAn / galagaNDaH-tathA / (iti niSkramya sarvaiH saha pravizati / ) (sarve pANDuM praNamya prAJjalayastiSThanti / ) . pANDuH-evaM pravRtte rAjakArye kiM bhavanto manyante / tatrAdau kuSThAHkAryA na cetasi kumAra kadApi cintA sthAsyanti ke vada puraH pratigarjatAM naH / zatroH pravizya puramIkSitumapyayogyaM kurmo vayaM tanubhRtAmatikutsanIyam // 14 // unmAdAH-sarve sainikAstiSThantu / jJAyatAmasmAkamabhiprAyaH / kopAdhmAtakakutsthapuMgavakaravyAkRSTagarjaddhanu AnirgatvaramArgaNAnalazikhAdIne naMdIne bhRzam / pAThInAnkamaThaiH sumaM viluThataH sarve'nukurvantu te zArdUlA iva zambarAnsarabhasaM.yAnadya gRhNImahe // 15 // vaNAH-khAminkumAra, prathamaM purameva vAdhitavyam / tadbAdhayA zithilIbhaviSyatyantarmukhatApi jIvasya / ata idAnIm ' pracaNDamadapANDavaprahitakANDavargatruTa___ tarakSukarikesaripriyakazalyazArdUlakam / araNyamiva khANDavaM ghanasaraNyatItaM druma brajaM dahanahetayaH puramarerdahAmo vayam / / 16 / / sarve'pi arzIbhedAH-svAmin, yaduktaM vraNaistadasmabhyamapi rocate / tena vayaM ca niruddhamUladvArAH / gRhNIyAma vyathayitumarestatpuraM yena sarve - vyAghrAkRSTA iva hi pazavaH prANino'sadgahItAH / sA 1. samudre. 2. mRgabhedAn. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| sthAtuM gantuM zayitumazituM yAtumAbhASituM vA ____nApekSante manasi dadhato duHkhamAtrAnubhUtim // 17 // pramehAH-svAmin , asmAsu vidheyeSu purovartiSu kimarthamanyeSAM prastutakArya prati preSaNam / tatkriyatAmasmaduktizravaNAdaraH / pANDuHvaktavyAni vo vivakSitAni / pramehA:--- saMprasrAvAtpariNatimasRGmAMsabhedosthimajJAM vyAtanvanto vayamanudinaM tatpuraM shossyaamH| kvAntarvako bhavatu vidhurIbhUya jIvaH kva mantrI tatsAhAyyaM kalayatu bhavAstadviSAdaM jahAtu // 18 // azmayaH-sarve sainikAH svasvabalAnurUpaM garjanti / svAmin , na vayaM garjanaparAH / kiM tu bhUtArthavAdinyaH / vadhipyate na yAvatsa hitaH sarvaibheTainijairvairI / tAvannigrahaNIyaH zreyaskAmena puruSeNa // 19 // tathA hi / velAlaciprasapattaTaviTapisamutpATanATopamUrcha kallolAkrAntapRthvIvalayajanalayollekhasaMtrastalekhaH / ambhodhirmA janIti pratikalamudayadvAribhUrIbhaviSya cUSatyahAya vahnirvighaTitavaDavAvakrarandhrAdudaJcan // 20 // pANDuH-yuktamuktaM bhvdbhiH| atIsArAH-svAminaH kRpayaiva bhujapratApaM darzayanto vayaM vijepyAmaha iti kimatra citram / ataH kimapi brUmaH / vidAMkarotu svAmI / netre majjayituM mukhaM glapayituM jatrudvayaM vyaJjituM __ pArthAmnAM gaNanIyatAM gamayituM sattvaM bhRzaM luNThitum / saptatve'pi nije sthite ghaTayituM paJcatvamevAGginAM zaktAnnaH pahiNoSi yatra tarasA tatsAdhayAmo vayam // 21 // Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 aGkaH] . jIvAnandanam / pANDuH-(sabahumAnam / ) atisArA iti spaSTaM viSTapatrayavizrutam / yuSmannAmaiva yuSmAkaM brUte'tizayitaM balam // 22 // gulmaplIhAnaH zrUyatAM svaaminaa| asmAsu pravizatsu zAtravapuraM pIDAkareSu drutaM kAryAkAryaviveka eva na bhavedalpo'pi tasminkSaNe / AstAmetadidaM vaco nizamaya kSantuM vyathAmakSamo vijJAnena ca mantriNA saha purAjjIvaH palAyiSyate // 23 // pANDuH-asmatsainikoparuddhe pure pipIlikApi na prasarIsarIti, kutaH punariyaM tasya palAyanazaGkA / paraMtu sarvairidamAkarNanIyam / nItizAstrAnusAriNi matriNi tadanurakte vikramAbhimAnarakSaNaikapare dvijadevapoSaNaikatAnamAnase rAjani tasminnipuNaM kimapi pratividhAnamanusaMdheyam / aMtaH prAgevAtarkayaM kiMcidatyAhitahetustadIyAntarmukhateti / . kuSTheSvekaH-(svagatam / ) prAgasmAbhiH preSitaH zatruzibiraM praviSTaH karNamUlo'dyApi nAgataH kiM tairgRhItaH syAt / - (tataH pravizatyadhvazrAMntaH karNamUlaH / ) karNamUla:-(dRSTvA / ) etatkhalu tattatkAryanivedanArthamilitAnyonyAnabhijJaspeza prAptavyAvasarapratIkSaNakRtadvAHpArzvavedyAsikam / antarmandiraniHsarajjanavacovijJApyamAnaprabhu.. vyApArazravaNepsubAhyamanujaM pazyAmi pANDoham // 24 // (dvAHsthaM prati / ) galagaNDa, kathaya karNamUlaM saMprAptaM mAm / (galagaNDaH pravizya niSkramya karNamUlena sahAntaH pravizati / ) karNamUla:-(AtmAnaM dRSTvA svagatam / ) zramAmbhaHsaMsiktAlikalalitapuNDrAGkavadano dravaJcarmopAnadRDhapihitapArthAJcalapaTaH / - 1. spazazvaraH. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| samudyanniHdhAsaprasaraparizuSkAdharapuTo vilaGghayAhaM dIrghA saraNimagamaM pANDusavidham // 25 // (pANDuM dRSTvA / ) kumAra, vijayI bhava / pANDuH-bhadra, kim / kiMcidupalabdhaM tatra bhavatA praviSTena / karNamUla:-kiM saphalo na bhaviSyati kumAraniyogo vizeSopalambhena / pANDuH kathaya / karNamUlaH-zrUyatAm / uparuddhamasmatsainikaiH puram / .. pANDuH-kimetatparijJAnAya preSito'si / viditaM khalvidaM sarveSAm / karNamUlaH- (sarvato vilokya / ) etadeva prastotumayamavasaraH / pANDuH-visrabdhaM kathaya / kiM na jAnAsi asmaccharIrANyeva kIlaite / karNamUlaH-deva, bhavadAjJayA praviSTo'smi puNDarIkapuram / tatrAdrAkSa ca sannirIkSaNaikapare IkSaNe / nigamArthazravaNaprasite shrvsii| zivanirmAlyagandhasaMtarpitaM ghrANam / vighasAmRtAsvAdanaikatAnAM rasanAm / tretAbhasmAvaguNThitAM tvacam / dharmArthasaMgrahItArau karau / tadartha kRtasaMcaraNau caraNau / ciraMtanasarasvatIcikuraparimalAmodasadanaM vadanaM ca / tadarzanena kvacidapi sthalamalabhamAnaH sthAtumapi nAzaknuvam, kiM punardevasyAjJAM paripAlayitum / kuSThaH-(vihasya / ) anAsAravarSaNamajAgalastanasamavasthaM tava gamanAgamanaM ca / saMnipAtaH--kuSTha, sAvazeSamiva tava vacanam / kuSThaH-svAmipoSitasvakalevaranirarthakatA ca / karNamUlaH--jAgrati macchirasi mahArAjapAdapaGkajareNau kathametadbhaviSyati / pANDuH-tatastataH / karNamUlaH-tatazca / tasminpure sthAnamahaM vivektuM caransamantAtkvacidapyapazyam / tripvAzayeSu sthitimatsvazaGkaM saMcAritaM kena ca paGguyugmam // 26 // Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 aGkaH] . jIvAnandanam / 27 pANDuH-(svagatam / ) vAyusaMcAryamANaM kaphapittayoyugaM tadbhavet / (prakAzam / ) tatastataH / karNamUlaH-tasmAdantaHpuracAriNaH paGguyugmAttatsaMcArayataH puruSAcca pravRttirupalabdhuM zakyeti taca taM copAsarpamaham / sa ca tacca mayi dRSTamAtre bhadra gaccha parisarpa mA kuto dezatastvamasi nanvihAgataH / kasya vA vada parigraho bhavAnityapRcchadatha so'pi tacca mAm // 27 // bho bho bhadramukhAH parigrahatayA kasyApi nAhaM sthito ___rAtri netumihAgato'smi niyataM sAyAhi bhikSAmaTan / sthAnaM me yadi zakyate'pagataye prAnta(?)stadAdIyatA___ mityukte tu mayA tadantarudabhUdanyonyamAlocanA // 28 // anantaraM ca kAryAntaravyApRte ca rAjani nUtanapuruSaparimArgaNapare ca nAgarike, bhikSo, rAtrau nAvasarastvAdRzAmatra zayitumityuktavatsu teSu, kva kArye rAjA vyApriyate kuta evaM bhikSukANAmapyuparodha iti pRSTavAnasmi / pANDuH-tatastataH / karNamUlaH-te'pi mAM bhadretyAmantrya samakathayan / puNDarIkapure mantripreritaH paramezvaram / ArAddhaM gatavAnrAjA manodvAreNa tiSThati // 29 // kiM c| zatruniruddhe ca pure parisarpAzaGkayA nagaraguptyai / nAgarikazikSaNamiti prAvocanmAM tadAnIM te // 30 // atrAntare vijRmbhamANaM yAmikakalakalamazRNavam / zrutvA ca kathaMcilabdhAvakAzaH svAmikAryagauravAdAgato'smi / pANDa:-(AkAze lakSyaM baddhA sopahAsam / ) re re mantrihataka, asmajjayArtha sahajavairiNaM rasaM sAdhayituM kila tava prayatnaH / tarhi pshy| sAdhito'pi sa kiM kuryAdrasaH pathyakramaM vinA / nivAcApalamudbhAvya sa eva dhvaMsayiSyate // 31 // ArAddha gatamA Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 kaavymaalaa| kiM ca / bhaktyA ta ghaTayitvA caturo'pi pumastisya sAdhayituM kilAyamaparo yatnastatrApi pratividhAsyate / karNamUla:-(saprazrayam / ) deva, yugavigamasamayasamasamuditamArtaNDamaNDala. syevAkhaNDitapratApasya tavApi kiyAnsa rasaH zoSaNa iva tasya (?) tava kiM mahimAtizayaH / tthaahi| dRSTvA vairicamUsamUhamavazAdudvelamujjRmbhita krodhAtsaMgararaGgasImani bhavatyaddhA nibddhaadre| ' jIvaH kaH kva ca tasya mantrihatako vijJAnazarmA puna___ dRzyerankka tRNAgnitulyamahasastasyAlpasArA rasAH // 32 // pANDuH-AH, astvetat / bhadra, kathaya kIdRzI prakRtInAM pravRttiH / ke svAmini dRDhabhaktA ke prabalAH ke ca durbalA nagare / arimitrodAsInAH ke punaraGga tvayA dRSTAH // 33 // karNamUla:-kathayAmi deva, zrUyatAm / tatra prakRtayastisro vAtapittakaphAtmakAH / tatra yaH prabalo vAtaH sa tu snehairvazIkRtaH // 34 // kiM ca / tadanugataM yatpittaM madhuramayaistadvijeyamupacAraiH / paGguryastatra kaphastIkSNopAyairvazaM sa cAnItaH // 35 // pANDuH-atha kIdRzo manaso vRttAntaH / .. karNamUla: uddAmabuddhivibhavena manastu tatra vijJAnazarmasacivena vazIkRtaM sat / kArye mahatyadhikRtaM hitakArirAjJaH sarvAtmanApyanusaratyadhunA tameva // 36 // pANDa:-atha vijJAnazarmaspArdhino jJAnazarmamantriNaH kIdRzaH prkaarH| Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 aGkaH] jIvAnandanam / karNamUlaH- . vijJAnamantrimantrairvividhairasakRdvidhUtanijazaktiH / sa jJAnazarmamantrI tiSThati kevalamasau svarUpeNa // 37 // evaMvidhavividhavicitracaritravismApitasakalalokasya svAmihitakaraNaikatAnasya mantriNaH pAre khalu vAGmanasozcaritAmRtAni / tathAhi / tattadurghaTarAjakAryaghaTanAvyApArapArINayA __ zaktyA duSprasahasya tasya vacanairnAnopapattyanvitaiH / nirdvandvo'pi sa nirguNo'pi ca nirAkAro'pi nirlepano 'pyAH kaSTaM pratipakSatAmupagato jIvo viceSTeta naH // 38 // tasmAdevaMsthite prakRtimaNDale durbheye ca zatrupakSe mahadatyAhitamApatiSyati / (iti bhayaM nATayati / ) pANDaH-(vicintya / ) mA bibhihi / tatrApi kAcidastyabAdhitA niitiH| krnnmuul:-kiidRshii| pANDuH-zrUyatAm / yaccaJcalaM prakRtyA viSayeSu mano nisargadurdAntam / tatkAmAdibhiretairbhedayituM zakyate. zanakaiH // 39 // tasminsaviSayAdhiSThAne manasi svAdhIne sukara eva kAryazeSaH / kiM ca yAH kilAdyAstatra tistraH prakRtayastAsu yastIkSNopAyaiH saMyamitavRddhiH zleSmA tasyopacayaM kenApyupAyena vidhAya tenaiva tAvapi kSobhayituM shkyte| vijJAno'yaM yadyapi svAmibhaktastatrApyasyAsaMnidhAne vivikte / bhedo rAjJastasya taistairupAyaiH zakyaH kartu jJAnazarmopajApaiH // 40 // evaM rAjamantriNorvirodhena vizliSTe prakRtimaNDale'cirAdeva hastagatA mahArAjasya yakSmaNo jayalakSmIH / karNamUlaH-(saharSam / ) sAdhu cintitA mantrivaryeNa rAjatantranItiH / pANDuH-bhadra, nAdyApi mahArAjanikaTagato'trAyAti kAsaH / (pravizya) galagaNDa:-deva, mahArAjapAdamUlAtkAsaH prAptaH / pANDuH tvaritaM prveshy| Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| (tataH pravizati galagaNDenAnugamyamAnaH kAsaH / ) (kAso jAnubhyAM praNamya kiMcidupasarpati / ) pANDuH-bhadra, kIdRzo mayi rAjaniyogaH / kAsaH--(karapihitamukhaH / karNe / ) evamevam / pANDuH-bhadra, tadarthameveyaM baddhaparikaratA / tiSTha tvmtraiv| rAjAnamimamudantamanyamukhena praapyissye| (nepathye yAmaprahAradhvaniH / ) pANduH- zrutvA sainikAnprati / ) tadahamidAnIM kAryazeSaM nivartya prakRtakAryArtha saMnahyAmi / bhavanto'pi tAvat bibhrANAstAnyupamitamahAbhogibhirbAhudaNDai ryeSAM yeSAM dadhati nijatAM yAni yAnyAyudhAni / vasvasthAneSvavahitamanovRttayastyaktazaGkAH sarve tiSThantvaripuramabhivyApya sainyAH pravIrAH // 41 // (iti niSkrAntAH sarve / ) iti dvitiiyo'ngkH| tRtiiyo'ngkH| (tataH pravizati pazcAdbaddhaM puruSaM kiMkareNa vikarSan vicAro nAgarikaH / ) nAgarikaH-aGga gada, kastvamasi / puruSaH-(svagatam / ) kimahaM jJAto'smyanena gada iti / nAgarikaH-kiM vicArayasi / yadi satyaM gado'si tato mokssyse| puruSaH- (svagatam / ) nAhamanena jJAtaH / bibhrANo mukhabAhuvakSasi kRtaM puNDUtrayaM bhasmanA __hastopAttavizuddhatAmrakalazo rudrAkSamAlI gale / dhRtvA vaidikaveSamAvizamiha svasvAminA prerito hRdrogo'hamareravekSitumanA jIvasya rAjJaH sthitim // 1 // anantaramanena nAgarikeNa saMyamitaH / bhavatu / evaM brviimi| (prakAzam / ) Arya, muJca mAm / vipraznikatAmupajIvyedaM jaTharahatakaM puSNAmi / Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI. 3 aGkaH] . jIvAnandanam / nAgarika:-astvetat / kuto rAtrisaMcAraH / puruSaH-yasyakasyacidyatkicidbhAviphalamuktvA pAritoSikaM gRhnnaamiiti| nAgarikaH-kiM divasaste tatkarmaNo na paryAptaH / puruSaH-bADham / zrUyatAm / / yAmo yAtyavilambitaM dinamukhe snAnAdibhiH karmabhiH pazcAdbhikSitumArabhe pratidinaM dhAnyAni vA taNDulAn / tairannAdyupapAdya dhUrjaTimukhAndevAnnivedyAtithI___ saMtAznata eva yAti divasaH zeSaH kutaH saMcaraH // 2 // kiMkaraH-aye, yuktamidam / iha tu yAmAdUrdhva rudhyate nagarasaMcAraH / puruSaH-yadIdAnI yAmAdU kAlastahi na saMcarAmi khapsyAmi / kiMkaraH-kutra nidrAsthAnam / . puruSaH-dharmazAlAyAm / nAgarikaH-kimidaM rAjamandiraM tava dharmazAlA / atra hi noMkAraH puvate na gItiraTati svAheti na zrUyate na nyAyavyavahAratAravacasaH saMghIbhavanti dvinAH / nAtyuccaiH pRSadAjyahomasurabhidhUmyA jarIjRmbhate ... bhaktAH paJcajanAH svapanti parito na strI kumAro na ca // 3 // puruSaH-astvidaM rAjamandiraM tathApi supravezamasAdRzAmiti zrutamasti / nAgarikaH-supravezamiti kasmAttvayA zrutam / puruSaH-Aryamizrebhya eva / nAgarikaH-hanta, kimasmAbhiridaM kathitam / puruSaH-nahi nahi / anyajanaiH / nAgarikaH-kaiste kathitam / yadidaM paricitajanasyApi rAjazAsanamantareNa duSpravezam, kiM punaraparicitasya te / kiMkaraH-visaMsthulevAsya vacanavyaktiH gRhIta iva corastaralatArakavilocanaH pazyannayaM vaktuM na zaktaH pratyuttaraM tatazvara iva lakSyate / Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| nAgarikaH-tarhi zikSayatu bhavAnimam / / kiMkaraH-are, kathaya tathyam / mRSAvAdinastava vaidikatA rAjazAsanasya na pratirodhinI / (iti kazAmudyacchati / ) puruSaH--mA tADaya / tathyaM vadAmi / nAgarikaH-yadi tathyaM vadasi tadA vijJAnamantriNaM darzayitvA saMbhAvayiSyAmi / kiMkaraH-pratIhAryA dhAraNayA saha prAsAdamadhirUDho mantrI / tatsaMnidhau tvamapi neSyase / puruSaH-(svagatam / ) tathA cenmama durlabhameva jIvitam / (prakAzaM bhItimabhinIya / ) abhayaM me dIyatAM yadi tathyameva zrotavyam / (iti praNamati / ) nAgarikaH-dattabhayo'si / kathayAtmAnam / puruSaH-(utthAya prAJjaliH / ) hRdrogo'smi / visRja mAM dayayA / nAgarikaH-cAra evAyaM vaidikaveSamavalambyAgato dattAbhayazca / kiMkaraH--tarhi kiM kartavyam / nAgarikaH-'sarvamidaM rAjakArya tvayA kasmaicidapi na kathanIyam' iti zapathaM gRhItvA purAbahirvisRjyatAm / athavA kimanena varAkeNa kathanIyam / dattAbhayo'yamiti mantriNe nivedya kathaMcinmocayitavyaH / kiMkaraH-tathA karomi / (iti niSkrAntaH / ) (nepathye kukuTadhvaniH / ) nAgarikaH-(AkarNya / ) kathaM rajanIvirAmaH / (punarnepathye) vaitAlikaHpatyAvastaM vrajati vigalaccaJcarIkAJjanAzru trAsAnmIladdaladRzamito rAgamarkakrameNa / drAgAliGgedapi kumudinImityapanyAyazaGkI kRkUzabdaM visRjati javAtkukkuTaH pUrvameva // 4 // Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 aGkaH] jIvAnandanam / 33 dvitIyo vaitAlika:. rAgaM mukhena daradarzitatArakeNa mAM vyaJjatImapi sametya kareNa gADham / AliGgayate kumudinIti ruSAparAdi ____ yAtAM nizAM drutamanuvrajatIva candraH // 5 // api ca / prAtarjAtamiti drutaM prazithilaM baddhA dukUlaM dRDhaM dhammillaM cyutamAlyamapyupavanAnnirgatvarIritvarIH / AkRSTAMzukapallave kaThinayorAliGgaya vakSojayo rAmAyAnanapaGkaje ca kathamapyujjhantyaho kAminaH // 6 // nAgarikaH-tadadhunA rAjakArye cAvahitastiSThAmi / (iti niSkrAntaH / ) zuddhaviSkambhakaH / (tataH pravizati prAsAdAdhirUDhaH pratIhAryA dhAraNayA darzitamArgo mantrI / ) matrI-saMprati hi sopAnAni hiraNmayAni paritaH pratyuptaratnAnyahaM pAdAbhyAM samatItya kiMkaragaNAlambI svayaM pANinA / bhittiSvAlikhitairvRtaM khagamRgastrIpuMsavRkSAcalai- .. rArukSaM niTilAkSazailadhavalaM prAsAdamabhraMliham // 7 // (vicintya svagatam / ) aho durantatA rAjadharmANAm / ... AtmAnaM parirakSya duSkaratapovRddhadvijArAdhanai rdAnIyeSu ca bhaktipUrvamasakRddAnapradAnairapi / daNDaM daNDayitavyamAtraviSayaM kRtvA dharitrItale rAjJA dharmapathe matiM kramayatA saMrakSitavyAH prajAH // 8 // ki bhunaa| ' svazreyasAthai yatate'nizaM yo rAjJA kilAnena pRthgvimrshH| svasminnamAtyeSu suhRtsu rASTre durgeSu koSeSu baleSu kAryaH // 9 // Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| nitisarvatantreSu vigUDhAmoghamantreSu mantriSu vizyastasamastakAryabharasya tu rAjJo nizcintataiva / paraMtu teSAM vyAkRSyante durantayA cintayA hRdayAni / sAmantAvinameyurityupacayaH koSasya siddhyediti sthAneSu dviSatAM sthitIrapi carAH pazyeyurAptA iti / syAdAyopagamo yatheti vibhavaistuSTAH pravIrA bhaTA varteranniti mA malimlucagaNAdbhUrudvijeteti ca // 10 // ahamapi rAjJA vinyastasamastakAryabhAratayA yatsatyaM vyAkula eva / tathA hi / kAryeSUkteSu rAjJA katicidapi mayA sAdhitAnyeva pUrva . sAdhiSyante parastAtkaticana katiciccApi sAdhyanta eva / kiMcAnukteSu sadyaH kimapi kila kuzAgrIyayAtmIyabuddhyA paryAlocyaiva tattatsamayasamucitaM kartumutkaNThito'smi // 11 // ata eva sarvatra tatratatra vyApRte mayA puraguptyai matsadRza eva ko'pi viniyukto vicAranAmA nAgarikaH / tatprakRtakArye vyApRtavyam / kaH ko'tra bhoH| (pravizya / ) dauvArikaH-vijayatAM devH| . matrI-bhadra, madvacanenAnuzAsanIyAH paurA nagarAlaMkArAya / AlimpantAM sudhAbhiH purasadanagatA bhittayo bhRtyavagai rambhAstambhAH kriyantAM kapizaphalabhRtaH pArzvayordhArabhUmeH / badhyantAM toraNAni zritanavamaNibhirdAmabhiH santu rathyAH ___ saMmRSTAzcAmbusiktAH pratigRhamupari grathyatAM ketanAlI // 12 // yataH saMpratyeva siddhapratijJo rAjA samAgamiSyati / dauvArikaH--yadAjJApayatyAryaH / (iti niSkrAntaH / ) matrI-(sadRSTikSepaM parivRttyAvalokya ca / ) aho ripUNAM purAvaskandanaprakAraH / tathA hi / pANDunA preritA rogAH, Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 aGkaH] . jIvAnandanam / mUrdhAnaM vyAptukAmAH zatamatha navatirlocane cAdhicatvA nAsAmaSTAdazAsyaM khalu caturadhikA saptatirhaca paJca / vakSojau paJca zUlaiH saha samagaNanaiH kukSimaSTau ca gulmAH svArhasthAnAnyupetaM triguNagaNanayA paJcakaM ca vraNAnAm // 13 // atha ca svayameva mantribhUtasya yuvarAjasya pANDoH puroparodhavaicitrI vAcAmativartate panthAnam / (sAmarSa sAvahitthaM cAkAze / ) sAdhu mantridhurINa, sAdhu / anayA guptaprayogaprakAragauravayA dhiSaNayA zauryeNa ca daityaguruM vRSaparvANaM cAdhizeSe / (sopahAsam / ) mayi- (itya|kte viramati / ) dhAraNA-(sasmitam / ) amaccasya vAkyaseseNa takIadi dhIrodatattaNam / (ka) amAtyaH-askhalitAsAdhAraNakAryAvadhAraNadhaureyaskhalitAni tava manISitAni bhavanti / (iti puro viloky|) aho nagarAlaMkAracAturI paurANAm / kIrNAnyambupRSanti kiMkaragaNairabhyantare tADitA__nyAtodyAni niketakekinaTanaprArambhamUlAni ca / baddhA mandiramArgasImasu hasannAnApanItAMzuka. vyaktorojasalajjasiddhayuvativyAkRSTaceladhvajAH // 14 // api ca / manye rambhAH puramRgazAmUrusaubhAgyacauryA hRddhA bhRtyaiH pratigRhamapi dvArapArzvadvayeSu / ambhodurgAtkathamapi hRtA yatritocairvitAne ___ tAsAM vakrAmbujaparimalagrAhiNI padmamAlA // 15 // kiM ca / sudhAlepadhavalIkRtasaudhavasatayaH paurayuvatayaH zAradAbhragataparamAdbhutataDillatAvibhramamudbhAvayanti / kiM ca, caJcarIkRgaNazcitralikhitasahakAramaJjarIkalitotkalikayA saMcaramANo'pi kadaryamavanIpatimupagato vanIpakaloka iva niSphala eva nivartate / katicana niketanAni ca nUtanAli (ka) amAtyasya vAkyazeSeNa taya'te dhIrodAttatvam / Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / khitenAhinakulenAzvamahiSeNa govyAgheNa ca bhittiSu nirvairasattvAnyanukurvanti catvarANi tapodhanAzramapadasya / (anyato'valokya sahAsam / ) dRSTvAkRSTakacAmudastacibukAM patyA karAbhyAM balA___ kAmapyeNadRzaM karau vidhuvatImAkhAdyamAnAdharAm / Alekhye purazilpinA viracitAM bhittau bahirmandirA nAryaH sasmitanamravakakamalAH karSanti yUnAM manaH // 16 // nanvidAnImatra nagarAlaMkAradarzino rAjJaH samAgamaM pratIkSamANAH paurAstasya paramupacArAya saMnayanti / tathA hi / sthApyante gRhavAsavediSu ghaTAH saMveSTitAstantubhiH pratyagrAmradalaprasAdhitamukhA vipraiH payaHpUritAH / kanyAbhighRtasiktavartinikarairnIrAjanAbhAjanaiH sAdhyante samameva lAjasumanazcitrANi pAtrANi ca // 17 // (vicintya / ) kathamasau rAjA lipsitaM phalaM labdhvA samAyAsyati / kathamasya sAmbazivaprasAdamantareNa lipsitaphalalAbhaH / kathaM vA kaThorANi tapAMsi vinAnena sulabhaH zivaprasAdaH / kathamanena vakAlavikasvarazirISadalakomalazarIreNa sukarA kaThorA tapazcaryA / na caitasya tAdRzatapazcaraNAdRte'khilapuruSArthasAdhanaM bhagavatazcandrakalAvataMsasya nirantaradhyAnaM saMbhAvyate / nalinIdalAntarAlataralodabindusamasyandA dunirodhA hi cittavRttayaH / tadidAnIM madIyamantaHkaraNaM durantacintodadhau nimajya punarunmajjati / athavA kasya kimasaMbhAvitamanukUlatAmupagate daive / (dakSiNabhujaspandamabhinIya / ) kathamasthAne mama vicAraH / sarvaM sughaTitaM bhaviSyati / (nepathye) vaitAlikaHvAtaM prAvRSikaM nirudhya sahasA gAtraprakampapradaM ___ saMphullAni vidhAya cArukamalAnyAsAdya haMsAgamam / diSTayA labdhavatA prasAdamadhikaM vApIjalAdhArayoH . sadyaH zAradavAsareNa dhavalo megho'mbaraM prApitaH // 18 // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 aGkaH] . jIvAnandanam / mantrI-(zrutvA saharSam / ) samadyuta(?)prANanirodhena nirdhUtasakalatapoviplena vizuddhAdvaitajJAnasAdhanena samArAdhitayodhUrjaTidhararAjakanyayoH prasAdena rAjJA raso hastagataH kRta ityanena vaitAlikavacanena sUcyate / (punarnepathye / ) dimaNDalasya vimalIkaraNe pravINA nirvighnamutsRjati nIrajabandhuraMzUn / paGkazca pAnthapadayogamamRSyamANaH saMzoSametya zakalIbhavati kSaNena // 19 // mantrIH-(zrutvA / ) etenApi vacasA nirogIkaraNasamarthAnsAnprayoktaM rAjJastasya ca yakSmahatakasya vinazituM prAptaH kAlo'yamiti ca sUcyate / (savahumAnam / ) sAdhu re vaitAlika, sAdhu / yadadhunA gUDhAbhiprAyeNa bhavatA bodhitavyaM bodhitam / tadeva vRttaM saprakAramavagamayituM rAjAnaM pratyudgamanena bahumantuM ca tatraiva gacchAmi / (ityutthAya AkAze / ) are yakSmahataka, bhavadIyamataHparaM pazyAmi zauNDIryam / (puro vilokya / ) kathamAgata eva devaH / yato devI puromArgapradarzinI puro dRzyate / yaiSA dhammille ghanasaMnibhe sitataDidvalyeva mallIsrajA vakrendo rucireNa nAbhitilakavyAjAtkalaGkena ca / . hAreNa stanakokayorapi bisasvacchena cAyAminA pAdAmbhoruhayozca haMsakayugenArAviNA rAjate // 20 // ayamapi mahArAjastasyA anupadamAgacchati / saMprati hi etasya . ' vicAravigamAdidaM vilasati prasannaM mukhaM _ gRhItasuSamaM himavyapagamAdivAmbhoruham / viSANina iva pratidviradadarzanAmarSiNo gatizca kila medinI namayatIva dhIroddhatA // 21 // ___ (tataH pravizati jIvo buddhizca / ) / jIva:-aho zrutismRtivihitAnAM karmaNAM prabhAvaH / yAni mayA samayeSu samanuSThitAni madIyamantaHkaraNamazodhayan / zodhite ca tasminbha- . Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 38 kaavymaalaa| gavadbhaktirnAma kApi kalpalatA prathamamaGkuritA pazcAdupacitaparicayA ca sA mama hRdayAnuraJjanI krameNa bhagavantau paramezvarau sAkSAddarzitavatI / anitarasAdhAraNayA ca tayA prasannau bhagavantau saMpratyabhilaSitAnrasagandhakAdInprasAdIkRtyArpitavantau / agre'pi tasyA eva mahimnA sakalamapyabhilaSitaM pumartha lapsyAmahe / buddhiH-ajautta, kiM ede rasagandhaA aNNaNivvekkhA saaM jevva vivakkhakkhavaNaM Nivvahandi / (ka) rAjA-devi, divyauSadhIbhiH zodhitAH santo vividharasAyanadvArA uktasAmarthyA hyete| devI-tA evvaM saMvihANasamatyeNa keNa vi hodavvam / (kha) rAjA-vijJAnazarmaivAtra nirvoDhA / yataH / RSireva vijAnAti dravyasaMyogajaM guNam / vijJAnazarmaNaH ko'nyaH sarvajJAnanidhikraSiH // 22 // kiM ca / mahezatenaHsaMbhUto rasaH kAruNikAgraNIH / yaH svAniSTamurIkRtya parapIDAM vyapohati // 23 // taduktam 'mUrchitvA harati rujaM bandhanamanubhUya muktido bhavati / amarIkaroti hi mRtaH ko'nyaH karuNAkaraH sUtAt // 24 // ' 'suragurugodvijahaMsApAyakalApodbhavaM kilAsAdhyam / zcitraM mahadapi zamayati ko'nyastasmAtpavitrataraH // 25 // gandhakasyApi mAhAtmyamuktam 'ye guNAH pArade proktAste guNAH santi gandhake / (ka) Aryaputra, kimete rasagandhakA anyanirapekSAH svayameva vipakSakSapaNaM nirvahanti / (kha) tadevaM saMvidhAnasamarthena kenApi bhavitavyam / Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 aGkaH] jIvAnandanam / zuddho gandho haredrogAnkuSThamRtyujarAdikAn / agnikArI mahAnuSNo vIryavRddhiM karoti ca // 26 // " kiM ca pratidinaM niSevyamANairetaiH priyaratInAM yuvatInAmanabhimatAnAM puMsAM jarAmuparudhya tAsAmabhimate yauvane teSAM sthApanaM bhavati / devI-(salajaM sadRSTikSepaM ca / ) saMpatto eso viNNANaNAmaheo amacco / tA NammAlAvassa Na eso samao / (ka) rAjA-(vilokya / ) aye, mantribRhaspatiH saMprAptaH / (sAnuzayam / ) kartavyo vidhiritthamitthamiti mAmuktvA jigISurdviSaM ___ svasyaivopari rAjyatantramakhilaM draSTavyamAsajya ca / adyedaM kriyate kariSyata idaM pazcAdakAri tvidaM __ prAgeveti durantayA kRzatanuM pazyAmyamuM cintayA // 27 // etadanujJayaiva nirvicAramAnasena maMyA kRtaM bhagavadArAdhanam / matrI-(upasRtya / ). svasti saphalamanorathAbhyAM svAmibhyAm / jIvaH--bhavatsAhAyyamevAtra hetuH / / buddhiH-evamappamatteNa cittavAvAreNa sahAyattaNaM kuNanto dIhAU hoi / (kha) rAjA-atra niSIdatu bhavAn / matrI-(upavizya / ) nirvighnena kAryasiddhirjAteti manorathAnAmupari vatAmahe / rAjA-tadeva vaktukAmo'smi / mantrI-avahito'smi / rAjA-tvaduktamArgeNa prathamaM padmAsanaM baddhA tathaivopaviSTo'ham / zuddhAntaHkaraNena saMtataparidhyAtArkakoTiprabha prAleyadyutikoTizItalazivArUDhAGkagaGgAdharaH / (ka) saMprApta eSa vijJAnanAmadheyo'mAtyaH / tannarmAlApasya naiSa samayaH / (kha) evamapyamAtyena cittavyApAreNa sahAyatvaM kurvandIrghAyubhava / Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 kaavymaalaa| sAnandAzrukaNo dRzoH sapulako gAtreSu saprazraya stutyuktirvadane kRtAJjalipuTo mUrdhanyabhUvaM ciram // 28 // tadanu mayi prasAdAbhimukhaH prajvaladagnizikhAkalApakapilajaTAmaNDalATavIviluThajjAhnavIcarabAlahaMsAyamAnacandralekhaH kaNThagatakAlakUTadyutiyamunobhayapArzvaniHsarannirjharAyamANarudrAkSamAlikaH parihitazArdUlacarmasaMdarzanabhItamiva mRgamekaM saMrakSituM kare bibhrANaH karAntare ca praNatajanaduradRSTazilAbhaJjanaM TakaM ca kaMcana bhagavAnkAJcanagiridhanvA girikanyAsameto . mAmetadavocata dhyAnena te prasanno'smi vRNISva varamarpaye / ityuktavantaM taM devamayAce rasagandhakAn // 29 // tatastena dIyamAnAnrasagandhakAnagrahISam / punazca praNamya saprazrayamayA. ciSam / devadeva, phalinyaH phalahInA yAH puppiNyo yA apuSpikAH / guruprasUtAstA muJcantvaMhaso na iti zrutiH // 30 // yasmai dadAsi taM rugbhyaH sarvAbhyaH pArayAmahe / iti somenauSadhayaH saMvadantIti ca zrutiH // 31 // ataH sarvAstAH siddhauSadhayaH somAyattAH sa ca bhagavataH zirobhUSaNamacaiva saMnihitaH / atH| zodhayituM rasagandhAnakartuM ca rasauSadhAni vividhAni / divyauSadhIzca sarvA dApaya maulisthitena candreNa // 32 // tatazca bhagavadAjJayA tena somena sarvAstA mahyaM dattAH / (iti mantrihaste'rpayati / ) mantrI-(saharSa gRhItvA dRSTvA ca / ) saptakaJcukAdidopanirAkaraNena zuddhAnetAnoSadhIbhiH saha zatrujayAya prayokSyAmahe / devI-kittiA te sattujaNA. kiMNAmaheA a kassi samae puroparoha kidavanto / (ka) (ka) kiyantaste zatrujanAH kinAmadheyAzca kasminsamaye puroparodhaM kRtvntH| Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 aGkaH] . jIvAnandanam / matrI-zrUyatAM tAvat / . puNDarIkapuraM rAjJi praviSTe randhralAbhataH / kharAjAnujJayA pANDurarudhatsainikaiH puram // 33 // yakSmahatakasyAssacchatrorbahavaH sainikAH / grhnnyshmrytiisaarshuulaarshHpaannddukaamlaaH| viSUcikAkuSThagulmasaMnipAtajvarAdayaH // 34 // devI-amaJca, ettiaM puroparohasaMrambhaM kuNanteNa sahasaiNieNa teNa jakkhahadaeNa amhANaM kiM accAhidaM kAdavvam / (ka) matrI-devi, purAnniSkramayitavyA vayamityeva tasya hatAzasya duraashaabhiniveshH| devI-aho aNattaNINattaNaM jakkhahadaassa / jo amhesu purAdo Nikantesu sa kahiM ThAissaMti appaNo vi NAsaM Na gaNedi / (kha) .. matrI-satyamuktaM devyA / mahApAtakasaMbhUtestasya pApasya yakSmaNaH / vairAyitamidaM citraM svavinAzamapIcchataH // 35 // yaduktamabhiyuktaiH 'apathyasevinazcaurA rAjadAraratA api / / jAnanta eva svAnarthamicchantyArabdhakarmataH // 36 // ' iti / ye nighnanti nirarthakaM parahitaM te ke na jAnImahe hyevaM yA samabhANi bhartRhariNA kASThA parA pApinAm / tAmetAmatizeta eSa saparIvArasya nAzaM nija syotpazyannapi niSkramAya yatate yo naH purAtpAtakI // 37 // (ka) amAtya, etAvantaM puroparodhasaMrambhaM kurvANena sahasainikena tena yamahatakenAsmAkaM kimatyAhitaM kartavyam / (kha) aho anAtmanInatvaM yakSmahatakasya / yo'smAsu purAnniSkrAnteSu svayaM kutra sthAsyAmItyAtmano'pi nAzaM na gaNayati / Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 kaavymaalaa| astyatra laukiko'pyAbhANakaH- 'svanAzAchedena zatroramaGgalamApAdayatyanAtmanIno mUrkhaH' iti / devI-tA kahiM dANiM ettiANaM rogANaM Niggaho suaro / (ka) maMtrI-devi, mA bhaiSIH / nikhilaroganisargavairiNi rase svAdhIne kaH zatrujaye sNdehH| rAjA-tarhi kuto vilambyate / matrI-ahaM punaradhunA rasamoSadhIbhiH saha saMyojayituM gacchAmi / devenApi vizramyatAm / (iti niSkrAntAH sarve / ) iti tRtIyo'GkaH / caturtho'GkaH / (tataH pravizati vidUSakaH / ) vidUSakaH-uttaM khu doArieNa pANeNa raNNo rasagandhaavarappadANaM suNia baliaM rosavasaMgadeNa jakkhahadaeNa paNDuNA saha kiMvi mantUNa saparivArassa amhANaM raNo uvari vaikkamaM kiMvi kAdaM ujjoo karIaditti sudravandeNa viNNANaNAmaheeNa mantiNA kajjagadi AvediamANo anteuravediantare ciTThaditti / tA rAasamIpaM gamissam / (iti parikramyodaraM karatalena praamRssy|) aho, muhuttAdo puvvaM khAdidaM mAtuluGgaphalappamANANaM modaANaM sadaM vi jiNa jAdam / jaMtassi samae dhaNNakumbhIpINuttuGgo maha picaNDo Thido / dANi uNa tiNNakido kaTo via tnnuuhodi| (vimRSya / ) NaM majjhaNNo vaTTadi / taha hi| pattagadaM gharahariNo tilAe pibai sIalaM salilam / gandheNa kuNai suhidaM ghANaM ghidamissasakkarApUvo // 1 // aho pamAdo / rAasamIvaM gamissaM ti mahANasasamIvaM gado mi / ado evva taha vattulataNuaragodhUmApUvasaMhitasarAvehiM mAhisadahimaNDamissidamAsaviraiabhakkhavisesaNibiDiabhAaNehiM paritattambarisabhajidacaNaacaapUriapiNDaehiM phANiasaMkalianavadhANAsamullasidavisAlAmattehiM duddhadahisakarAsalilabhAvidavivihapithuarAsisaMpuNNavisaGkaDacasaavisesehiM malliamuulapuJjadhavalasAlitaNDulannasamuccaavirAjidatammamaabhaNDagaNabbhantarahAvidasuvaNNasavaNNasUpaNihANapiTharehiM kittaparivakavantAkakArailapaTola (ka) tatkathamidAnImetAvatAM rogANAM nigrahaH sukaraH / Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 aGkaH] jIvAnandanam / kosAtaINippAvarAamAsakadalIpaNasakubbhaNDappamuhasalATukhaNDamayazAkaSaNDamaNDibahuvidhabhAaNavisesehiM a parisohamANassa mahANasassa visamaro gandho / ghumaghumAadi me NAsAbilam / silasilAadi tAlurasaNAmUle suNiggattaraM lAlAjalam / pajaladivva haNUmantavAlaggalaggaggisihAgahidagharaparamparaM laGkAuraM via bubhukkhAuraM me udaram / (kiMcitpurato vilokya / ) iha khu mahANasaduvAradese avaNadapuvvakAo viloIadi cuhipAvaapajjalaNatthaphukkArapavaNavikiNNabhasitalezapuJjadhUsaramukho NiDiladIsantaviralasedambukaNio karaGgulIlaggahiGguparimalasaMtappidasamIvagadajaNaghANendio IsasaMkamideGgAlalaJchidaparidhANapaDo. dakkhiNakaraggahIdadavvIsiharataNutaradIsantaviloliasAapAavappho aNNakaralambitendhaNasaalo bhaddamuho NAma paurogavo / tA eNaM evva pucchAmi / ae bhaddamuha, tue pakkesu bhakkhavisesesu kiM vi kiM vi maha hatthe dAdavvaM jaM bhakkhia evaM suTu edaM Netti viAria kahemi jaM suTu taM parivesia raNNo hatthAdo pAritosiaMgehradu bhavam / (sAmarSam / ) kahaM eso dAsIeputto 'jai tuha bubhukkhA tado raNNo samIpaM gadua bhoaNaM dAdavvaM ti puccha / ahaM udaraMbhariNo tuha kiM bi Na dAissaM' ti bhaNia mahANasabbhantaraM gado / hodu / rAasamIpaM gamissam / (iti parikramyAvalokya ca / ) kahaM ettha rAasamIve viaNe alagaddeNa gihnia bilaM pavesido maNDUo via kiM vi aNakkharaM palavanto amacco vedhaveo (?) ciTThai / tA samaaM paDivAlaissam / (iti tiSThati / ) (ka) (ka) uktaM khalu dauvArikeNa prANena rAjJo rasagandhavarapradAnaM zrutvA balavadroSavazaMgatena yakSmahatakena pANDunA saha kimapi mantrayitvA saparivArasyAsmAkaM rAjJa upari vyatikramaM kimapi kartumudyogaH kriyata iti zrutavatA vijJAnanAmadheyena mantriNA kAryagatimAvedyamAno'ntaHpuravedikAntare tiSThatIti / tadrAjasamIpaM gamiSyAmi / aho, muhUrtAtpUrvaM khAditaM mAtuluGgaphalapramANAnAM modakAnAM zatamapi jIrNa jAtam / yattasminsamaye dhAnyakumbhIpInottuGgaM mama picaNDaM sthitam / idAnIM punastRNakRtaH kaTa iva tanUbhavati / nanu madhyAhro vartate / tathAhi / Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 44 kaavymaalaa| (tataH pratizati rAjA mantrI ca / ) rAjA--(karNa dttvaa|) kAryapAlocanayAtikrAnto'pyadivaso na jnyaatH| yata idAnIm pAtragataM gRhahariNastRSNayA pibati zItalaM salilam / gandhena karoti sukhitaM ghrANaM ghRtamizrazarkarApUpaH // aho prmaadH| rAjasamIpaM gamiSyAmIti mahAnasasamIpaM gato'smi / ata eva tathA vartulatanutaragodhUmApUpasaMhitazarAvaiH mAhiSadadhimaNDamizritamASaviracitabhakSyavizeSanibiDitabhAjanaiH paritaptAmbarISabharjitacaNakacayapUritapiNDakaiH phANitasaMkalitayavadhAnAsamullasitavizAlAmatraiH dugdhadadhizarkarAsalilabhAvitavividhapRthukarAzisaMpUrNaviSaGkaTacaSakavizeSaiH malikAmukulapuJjadhavalazAlitaNDulAnnasamuccayavirAjitatAmramayabhANDagaNAbhyantarasthApitasuvarNasavarNasUpanidhAnapiTharaiH kRttaparipakkavRntAkakAravellapaTolakozAtakIniSpAvarAjamASakadalIpanasakUSmANDapramukhazalATukhaNDamayazAkaSaNDamaNDitabahuvidhabhAjanavizeSaizca parizobhamAnasya mahAnasasya visRmaro gandhaH / ghumaghumAyate me nAsAbilam / silasilAyate tAlurasanAmUle sunirgatvaraM lAlAjalam / prajvalatIva hanUmadvAlAgralagnAgnizikhAgRhItagRhaparamparaM laGkApuramiva bubhukSAturaM me udaram / iha khalu mahAnasadvAradeze'vanatapUrvakAyo vilokyate culIpAvakaprajvalanArthaphUtkArapavanavikIrNabhasitalezapuJjadhUsaramukho niTiladRzyamAnaviralasvedAmbukaNikaH karAGgulilagnahiGguparimalasaMtarpitasamIpagatajanaghrANendriyaH ISatsaMkramiteGgAlalAJchita. paridhAnapaTo dakSiNakaragRhItadarvIzikharatanutaradRzyamAnavilolitazAkapAkabASpaH anyakaralambitendhanazakalo bhadramukho nAma paurogavaH / tadenameva pR. cchAmi / aye bhadramukha, tvayA pakkeSu bhakSyavizeSeSu kimapi kimapi mama haste dAtavyaM yadbhakSayitvA idaM suSTha idaM neti vicArya kathayAmi yatsuSTu tatpariveSya rAjJo hastAt pAritoSikaM gRhNAtu bhavAn / kathameSa dAsyAHputraH 'yadi tava bubhukSA tadA rAjJaH samIpaM gatvA bhojanaM dAtavyamiti pRccha / ahamudaraMbharestava kimapi na dAsyAmi' iti bhaNitvA mahAnasAbhyantaraM gataH / bhavatu / rAjasamIpaM gamiSyAmi / kathamatra rAjasamIpe vijane alagardaina gRhItvA Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 aGkaH] . jIvAnandanam / 45 prAsAdodarapuJjitapratiravaprAgbhAradIrghAkRtaM sadyaH paJjaragarbha eva cakitAnubrAmayantaM zukAn / kAryavyApriyamANamAnavamukhaM karSantamAtmonmukhaM madhyAhnAgamasUcanAya paTaho dhatte dhvani tADitaH // 2 // saMprati hi ghorAtapasaMtApamasahamAnAH prANinaH prAyeNa pracchAyazItalaM pradezamAvAsAya prArthayante / tathA hi / AsIdanti vizAlazailazikharabhrazyannadInijharAM zuklApAGgakulAni sUryakiraNaiH zUnyAmaraNyAvanIm / AvartasphuTapuNDarIkamukulapreGkholanodgandhinA / tRpyanto marutA svapanti ca nadItIre bileSUragAH // 3 // matrI-aho yauvanazriyaM puSNAtyeSa divasaH / yataH / ____ chAyAzItalamadhvani drumatalaM caNDAtapopaplutAH zauri dAnavapIDitA iva surAH pAnthA bhananti drutam / duSkIrti kSitipA iva prakRtibhirlobhAvadhUtArthino gAhante ca kareNubhiH saha nadImAraNyakA vAraNAH // 4 // api cedAnIm ghambhiHkaNalupyamAnamakarIpatrAGkurAlaMkriyaM bhUyiSThodgataphUtkriyAnilagalanmAsRNyabimbAdharam / tAmyallocanatArakAlasagativyAkhyAtanidrAgamaM / pracchAye pathi rocate sthitavate pAnthAya kAntAmukham // 5 // rAjA-(svagatam / ) nanvasminnavasare / snAtavyaM japitavyaM vasitavyaM namasitavyamattavyam / a..........."manukUlaM daivatamatra krameNa mayA // 6 // (prakAzam / ) kimataHparamAcaritavyam / bilaM pravezito maNDUka iva kimapyanakSaraM pralapannamAtyo......"tiSThati / tatsamayaM pratipAlayiSyAmi / Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| ___ matrI--madhyAhna iti bubhukSitAH parijanAH / tataH snAnArthamuttiSThatu mahArAjaH / ___ (rAjA uttiSThati mantrI ca / ) vidUSakaH-(zrutvA / ) evaMvAdiNo mantiNo hodu punnnnloo| (upasRtya / ) jedu jedu mahArAo / (ka) rAjA-vayasya, kathamAgato'si / vidUSakaH-(mantriNaM prati / ) avi kusalaM amaccassa / (kha), . matrI-kathamabhyavahArasamaya iti prApto'si / vidUSakaH--dANi jevva Niaghare bhoaNaM kadua AadeNa ajeNa vi kiM Na viNNAdaM majjhahno vaditti / (ga) matrI-vijJAtameva / zrUyatAmidAnIm / yUnA saspRhadRzyamAnakabarIbhArorupInastanI pAnthenAdhvani zAligopavanitA zUnye sphuradyauvanA / AsannAM......"vAraNabusApatrApanItAtapA mArAmakSitimApagAtaTagatAM sAkUtamAlokate // 7 // vidUSakaH-(samukhabhaGgam / ) aNNassa purisassa aNNAe itthiAe saMpakkasUaNaM NAma aNuidaM kiM ti vaNNIadu, ajeNa / jai majjhahno vaNNaNIo tti Aggaho tado mANavANaM saMbhAvidaM pANabhoaNaM vaNIadu / jeNa sudametteNa vi maha saMtoso hodi / (gha) (ka) evaMvAdino mantriNo bhavatu puNyalokaH / jayatu jayatu mahArAjaH / (kha) api kuzalamamAyasya / (ga) idAnImeva nijagRhe bhojanaM kRtvA AgatenAryeNApi kiM na vijJAtaM madhyAho vartata iti / (gha) anyasya puruSasyAnyayA striyA saMparkasUcanaM nAmAnucitaM kimiti varNyate AryeNa / yadi madhyAhro varNanIya ityAgrahastadA mAnavAnAM saMbhAvita pAnabhojanaM varNayatu / yena zrutamAtreNApi mama saMtoSo bhavati / Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 3 aGkaH] . jIvAnandanam / matrI-(vihasya 1) bhojanena tatprakArasya tatsAdhanasya ca zravaNe kutUhalI bhavAn / (pravizya) dauvArikaH-mahArAa, uvAaNahatthA sAmantabhUvAlA saMpattA mae vi tidIakacchaM pavesidA mahArAo pekkhidavvotti ciTThanti / (ka) (rAjA mantrI ca taddarzanapradAnAya nirgamanaM nATayataH / ) vidUSakaH--(Atmagatam / ) ae dAsIeputtehiM sAmantarAehiM mama UsAhabhaGgo kido| (kha) - (iti tadanusaraNaM nATayati / ) mantrI-ete svAminaM praNamanti / / rAjA-(AkAze / ) api kuzalino yUyam / matrI-ete 'svAminaH kuzalapraznena kRtArthAH smaH' iti vadanti / vidUSakaH--(svagatam / ) bubhukkhidassa maha akusalaM ti Na jANAdi vaasso / (ga) matrI kazcitsvarNaughameko maNigaNamaparo bhUSaNabAtamanyaH : kSaumastomaM paro'zvAnrathakulamitaro bAlamAtaGgasaMgham / sAmantakSoNipAlepvahamahamikayopAharadRSTipAtai .....devasyAnugrahItuM sakaruNamucitaM sarvamityarthaye'ham // 8 // api ca / haMsAzcitragatAH zukAH sphuTagiro lAvA mitho'marSiNaH zyenAH zIghrajavAH zikhaNDina upaarohtklaapoccyaaH| AnItAstapanIyapaJjaragatA bhUpairamIbhirmudA kiM cAvekSitavikramAzca mRgayAkAleSu kauleyakAH // 9 // (ka) mahArAja, upAyanahastAH sAmantabhUpAlAH saMprAptA mayApi tRtIyakakSA pravezitA mahArAjaH prekSitavya iti tiSThanti / (kha) aye, dAsyA:putraiH sAmantarAjairmamotsAhabhaGgaH kRtaH / (ga) bubhukSitasya mamAkuzalamiti na jAnAti vysyH| Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| rAjA-mantrin, dattAni bhUpatibhirebhirupAyanAni teSAM vaze kuru mayAdhikRtA narA ye / etAnsamAjayitumarpaya tattadarhA nyuSNISakaJcukadukUlavibhUSaNAni // 10 // mantrI yathAjJApayati devaH / vidUSakaH-NaM vaassa, mae vi vijaI hoitti vAAmetteNa tuha uvAaNaM diNNaM tado bubhukkhidaM maM kiM tti Na saMbhAvesi / (ka) mantrI rAjan , zrotavyaH kAryazeSaH / / vidUSakaH-huM, ciTThadu dAsIe vaccho kajaseso / vaassa, kiM maha paDivaaNam / (kha) rAjA-mannin , brAhmaNasya prathamaM bhojanaM nirvatayeti antaHpuraM gatvA devIM vada / ataH prAgeva saMbhAvyAtra sAmantabhUpAnsvasthAnaM preSaya / vayasya, tvamapi mantriNA saha gcch| . vidUSakaH-dIhAo hoi / (ga) . mantrI vijayI bhavatu devaH / (iti vidUSakena saha niSkrAntaH / ) rAjA-kaH ko'tra bhoH| . (pravizya) ' dauvArikaH-ANavedu mahArAo / (gha) rAjA-majjanagRhamArgamAdezaya / dauvArikaH-ido ido bhavaM / (Ga) (parikramyAvalokya ca saMskRtamAzritya / ) (ka) nanu vayasya, mayApi vijayI bhaveti vAcAmAtreNa tavopAyanaM dattaM tadvabhukSitaM mAM kimiti na saMbhAvayasi / (kha) huM, tiSThatu dAsyA vatsaH kAryazeSaH / vayasya, kiM mama prativacanam / (ga) dIrghAyubhava / (gha) AjJApayatu mahArAjaH / (Ga) ita ito bhavAn / Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 aGkaH] . jIvAnandanam / 49 snAtuM te paricArikAH stanabharazrAntAH zanaiH sAMprataM .kvAthoSNAni jalAni majjanagRhe kumbhISu saMgRhNate / AyAntIva tRSA jalArthanamiSAdAsAM vilAsAdgati haMsAH kezabharazriyaM ca zikhinaH snehAdimA yAcitum // 11 // atra ca hiraNmayasya gRhasthUNasya pArzvabhAge abhyaGgAya suvarNapAtranihitaM tailaM calatsaurabhaM vistIrNasphuTakarNikArakusume yenAbhibhAvyaM madhu / nyastaM candanadArunirmitamidaM kUrmAsanaM cAsituM yatpRSThe pRthivIva ca triguNitA kauzeyazATI sthitA // 12 // api ca navAmbudazyAmalAyAM vipulAyatAyAmindranIlamaNinirmitAyAM harmyabhittau pratiphalitavapuzceTIMjanastaDillatAvinyAsamavalambate / atraiva kaJcalyA dRDhasaMyatastanabharA hAraM gale kurvatI - pazcAllambitamambaraM ca jaghane kAcyA dRDhaM banatI / khedAmbhaHkaNamaJjarI ca bhajatI celAJcalenAnane ceTIpvekatameyamatra yatate kartuM tavAbhyaJjanam // 13 // rAjA-dauvArika, mantrI vidUSakazca kRtocitavyApAro na veti vicAryatAm / ahamapyatra snAtvA kRtazivArcano bhojanAya yatiSye / dauvArikaH-taha / (ka) (iti niSkrAntaH / ) / rAjA-(smRtimabhinIya / ) aye mahAnubhAvA zivabhaktiH, yasyAH prasAdAdbhagavantaM sAmba sAkSAtkRtya tadIyakaruNAkaTAkSAmRtaniHSyandakandalitAkhilapumartho'pi . sansaMprati prAkRtAnarthanivartakArasagandhakAnAsAdya tAvataiva kRtakRtyaMmanyo mUDho'haM vismRtavAnasmi tAM bhagavatIM zivabhaktim / aho dhik pramAdam / nUnaM sA bhagavatI mAM kRtaghnaM manyeta / (niHzvasya / ) dRGmAtradarzitanijaprathitaprabhAvA prhlaadbhuumsurbhuuruhmuulbhuutaa| (ka) tthaa| Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| janmAntarIyatapasAM paripAkataH sA prAptApi daivahatakena mayA vimuktA // 14 // tAmeva hA smitasudhAmadhurAnanendaM bhakti tathA nirupamAmasakRdvicintya / snAtuM ca bhoktumazituM zayituM vihA~ - zaknomi nAhamadhunA paritapyamAnaH // 15 // hRdayAnandavidhAtrI bhakti tAmantarA na me saukhyam / .. AsAreNa vinA kiM dharmamlAnasya zAlinastRptiH // 16 // tatkathamahaM prAkRtamimaM vyAsaGgaM parityajya tAmeva paramAnandalIlAmanubhUya kRtArtho bhUyAsam / (iti sacintastiSThati / ) . (tataH pravizati smRtiH / ) smRtiH-ammo, bhaavadIe zivabhattIe vioeNa baliaM ukkaNThido rAA saMpadaM NhANabhoaNavvAvAraM vi NANumaNNedi / tA turiaM gadua bhaavadIe imaM vuttantaM Nivedia tAe NaM saMyojaidaM yatissaM ti puNDarIapuraM gadua tattha saddhAe sevijantI bhaavadi diTTaNa saddhAmuheNa taha saMvidhANaM kadua Aadami / tA rAasamIvaM gadua evaM Nivedemi / (iti parikramyopasRtya / ) jedu jedu devo / (ka) . rAjA-(dRSTvA / ) aye, kathamiyaM smRtiH / sakhi, diSTayA ciraadaagtaasi| smRtiH-deva, bhaavadiM zivabhattiM uddisia tuha eArisI baliaM ukkaNThaM diTThaNa-(kha) (saMskRtamAzritya / ) (ka) ammo, bhagavatyAH zivabhakterviyogena balavadutkaNThito rAjA sAMprataM snAnabhojanavyApAramapi nAnumanyate / tattvaritaM gatvA bhagavatyA idaM vRttAntaM nivedya tayainaM saMyojayituM yatiSye iti puNDarIkapuraM gatvA tatra zraddhayA sevyamAnAM bhagavatIM dRSTvA zraddhAmukhena tathA saMvidhAnaM kRtvA AgatAsmi / tadrAjasamIpaM gatvA idaM nivedayAmi / jayatu jayatu devaH / . (kha) deva, bhagavatIM zivabhaktimuddizya tavaitAdRzIM balavadutkaNThAM dRSTvA Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 aGkaH] . jIvAnandanam / yAtaM devaM mayA javena mahatA tatpuNDarIkaM puraM * zraddhAyai viniveditaM ca bhavadIyautkaNThayametAdRzam / tAM tvadvismRtikopitAmiva muhuH saMprArthya bhakti tayai___ vAgatyAnujighRkSyase na tu yathA zraddhA samAdhAttathA // 17 // rAjA-(saharSam / ) kathametAvadanugRhItaH / aho prasAdAtizayo mayi bhagavatyAH / kathaya sakhi, kimatraivAgamanAnugrahaM kariSyati bhagavatI / smRtiH-adha iM / (ka) (tataH pravizati zraddhayA saha bhaktiH / ) bhaktiH-sakhi zraddhe, sahajaniHsaGganirmalasvabhAvo'pi devo jIvastathA sarvapumarthaprasavitrImapi mAM vismRtya buddhipAravazyamApanno virasaviSayAbhimukha eva saMvRttaH / __ zraddhA-amba, deIe guNamaIe duraccaAe mAAe kuDilAe eso aNAdisiddho sahAvo jaM viveiNaM vi purisaM mohia virasavisaappavaNaM karei / taha a kadidaM ahijuttehiM / (kha) (saMskRtamAzritya / ) - jaraThApi kAcidasatI saMdarya guNAnparasya puruSasya / saGgaM vinaiva hasitaiH sarvasvaM harati hanta kiM brUmaH // 18 // bhaktiH -bhavatu / atastasminmama dRDhaH premAtizayaH / satyajJAnanidhiH sadaiva sahajAnandasvabhAvo'pyayaM devo buddhivazaM gataH puramidaM trAtuM vyavasyatyaho / .. astvetavyapayuktamAtmakalane tasmAnnirastAmayaM nizcintaM punarIzatatparamamuM kuryAmabhISTAptaye // 19 // .. (ka) atha kim / (kha) amba, devyA guNamayyA duratyayAyA mAyAyAH kuTilAyA eSo'nAdisiddhaH svabhAvo yadvivekinamapi puruSaM mohayitvA virasaviSayapravaNaM karoti / tathA ca kthitmbhiyuktaiH| yAma . Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| zraddhA-jujjai evaM NirupadhiNiravadhikaruNAe bhaavadIe / tA ehi taM jevva aNuggahIdum / (ka) rAjA-aho amRtAsAramayaH ko'pyAlApaH karNavivaramApyAyayati / sakhi, kimAgatavatI bhgvtii| smRtiH-ko saMdeho / (kha) rAjA--(puro'valokya / ) aho / nirupAdhikaniHsImakaruNAmRtavAridhiH / ... diSTayA dRSTA bhagavatI pumarthaghaTanApaTuH // 20 // (utthAya sarabhasaM pratyudgacchati / zraddhAbhaktI parikramyopasarpataH / rAjA sASTAGgaM praNamati / ) bhaktiH-sakalAbhISTabhAjanaM bhUyAH / zraddhA-jedu jedu devo / (ga) rAjA-(utthAya / ) devi nirUpadhikaruNAnidhe, aparAdhinamapi mAmevamanugRhItavatyasIti sakalamanosthAnAmupari vartAmahe / / avane hi nirAgasAM janAnAM bhajatAM jAgrati daivatAntarANi / avanAdvihitAgaso'pi me'stu prathitaM te nirupAdhivatsalatvam // 21 // uktaM cAtrAbhiyuktaiH / pravahantI tu dayA tava parihRtanIcoccavastuvaiSamyA / patatu mayi sphuTamadhunA paGgoruparIva gaganagaGgormiH // 22 // bhaktiH-deva, bhavAnmAmanusRtya balavadutkaNThitaH prakRtakAryavimukhaH saMvRtta iti zrutvA tatrabhavantaM sAntvayitumAgatAsmi / saMprati vijJAnamantrimatAnusAreNaiva prakRtazatruvijayAya vyApriyasva / tadanantaram nirjitanikhilavipakSaM nIrujamurususthamapagatAtaGkam / ahamAgatya vidhAsye paramAnandAbdhimAptakAmaM tvAm // 23 // (ka) yujyata etannirupadhiniravadhikaruNAyA bhagavatyAH / tadehi tamevAnugrahItum / (kha) kaH saMdehaH / (ga) jayatu jayatu deva Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 aGkaH] . jIvAnandanam / rAjA-(saprazrayam / ) paramanugRhIto'smi / idaM tu prArthaye / - yA prItiravivekAnAmiti nyAyAtsadA mama / hRdayAnmApasarpa tvaM prasIda karuNAnidhe // 24 // bhaktiH -tathA bhavatu / (smRti prati / ) ayi vatse, etattvadAyattam / smRtiH-bhaavadi, avahidami / (ka) bhaktiH -tathA bhavatu / (iti niSkrAntA / ) rAjA-(sotkaNTham / ) kathaM gatavatI bhagavatI / (smRti prati / ) sakhi, sarvadA hRdi saMnihitA bhava / smRtiH-taha / (kha) (iti niSkrAntA / ) (pravizya) dauvArikaH-deva, eso amaJco bhuttavanteNa vidUsaeNa aNugado Aacchadi / (ga) . (tataH pravizati mantrI vidUSakazca / ) matrI-bhoH, sAdhu bhuktaM bhavatA / vidUSakaH-devIe buddhIe sAhupaDivesaNaM kidaM jahamaNorahaM udaraM pUriam / (gha) (saharSa saMskRtyamAzritya / ) ___ bhUmau sAdhu vitatya gAruDamaNizyAmaM kadalyA dalaM zAlyanyaM ghRtapakkaphANitamathApUpaiH sahAtrArpitam / dhanyA eva hi sUpapAyasamadhukSIrAjyadadhyanvitaM ___ nAnAzAkayutaM phalaizca madhurairevaM sadA bhuJjate // 25 // matrI-bhuktavato'pyevamihAdarazcetkimuta bubhukSitasya / (rAjAnamupasRtya / ) vijayatAM devaH / devAnujJayA sarve'pi sAmantA yathArha saMbhAvitAH / ayamapi baTurAkaNThamabhIpsitAbhyavahAryeNa bhonito devyA / taddevenApi snAnapUjanabhojanAdividhinivartyatAm / (ka) bhagavati, avahitAsmi / (kha) tathA / (ga) deva, eSo'mAtyo bhuktavatA vidUSakeNAnugata Agacchati / (gha) devyA buddhayA sAdhupariveSaNaM kRtaM yathAmanorathamudaraM pUritam / Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| . rAjA-tahatraivAvasthIyatAM bhavatA / ahamapi prakRtamAhikaM nirvAgacchAmi / (iti dauvArikeNa saha niSkrAntaH / ) (nepathye / ) abhyaktaH snApitAGgaH zucivasanadharo japyamantrAJjapitvA devAnabhyarcya bhaktyA ghumaghumitavapuzcandanaizcandramitraiH / rajyattAmbUlapUrNAnanasarasiruho ramyamArAmabhAgaM sAkaM devyaiSa rAjA pravizati sulabho yatra dolAvihAraH // 26 // matrI--(AkarNya / ) yatra mahArAjastiSThati tatraiva gacchAmaH / (iti vidSakeNa saha parikrAmati / ) (tataH pravizati devyA saha rAjA / ) rAjA-devi, pazya pazya rAmaNIyakamArAmasya / krIDaccikrIDadantakSatavivaragalannAlikerAmbudhArA saMpUrNAvAlapuSpyatphalaDDuhukadalIdADimImAtuluGgA / saMpuSpyatpUgapAlI parimalamilitotphullamAlatyudaJca___ saurabhyocchrAyalabhyazramazamapathikA seyamArAmasImA // 27 // devI-malaapavaNacalidataruladApupphagandhA disAsu visappanti / ido tado paribbhamanto bhamarA kalaM kUjandi / (ka) rAjA-yuktamAha bhvtii| kurabakakalikA vilokamAne taruNapike mRdu gAyati dvirephe / naTati kila muhuH kRtopadezA malayamahIdhrabhavena mArutena // 28 // devi, sarvatazcAraya cArusaroruhadalasmayamuSI cakSuSI / kaMdAMgamamantrapAThamukhare puskokile kAnana zrIpANigrahamaGgale sati madhordevasya diiptaujsH|| vahnau pATalakAntipallavamaye smeraprasUnotkaraH __ prakSiptasya matiM na kiM kitanute lAjavajasyAdhunA // 29 // __(ka) malayapavanacalitatarulatApuSpagandhA dizAsu visarpanti / itastataH paribhramanto bhramarAH kalaM kUjanti / Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 aGkaH] . jIvAnandanam / mandArabakulacampakakurabakasahakAramaJjarIlolaH / alinikaraH kelizlathavanalakSmIkezapAza iva lasati // 30 // devI-pekkhadu bhavaM / (ka) kiamAle TiTTimao rasAlarukkhammi koilo vasai / NIvaviDave sihaNDI jambUsihare suo eko // 31 // vidUSakaH--(upasRtya / ) jedu vaasso / devi, sotthi bhodIe / (kha) matrI-deva, vijayI bhava / devi, jayatu bhvtii| rAjA-atra niSIdatu vayasyaH / ihAsyatAmamAtyena / mantrI-(upavizya udyAnabhUmimabhito vilokya / ) AzcaryamAzcaryam / ihodyAne tAdRkpazupatidayAsAditamahA mahimnaste sevAraMsaparavazAH sarvata ime / yathAsvaM puSpyanto yugapatavaH saMnidadhate prasaGgAdatrAhaM katicana vadAmyAtavaguNAn // 32 // rAjA-avahitAHzRNumastAvat / (puro vilokya / ) mannin , pazya pazya / sphuTakuTajamandahAsA kadambamukulAbhirAmaromAJcA / nIlAmbudakucavigaladdhanapuSpA viharatIva vanalakSmIH // 33 // mantrI-rAjan , tarhi varSA etaaH| pittasaMcayo'tra bhavati / evaM hi RtucaryA bhiSajo bhASante / rAjA-kathamiva / mantrI zaMsanti bhAdrapadamAzvayujaM ca varSA stAsvauSadhipracuratA sudRzo'lpavIryAH / (ka) pazyatu bhavAn / kRtamAle TiTTibhako rasAlavRkSe kokilo vasati / nIpaviTape zikhaNDI jambUzikhare zuka ekaH // (kha) jayatu vayasyaH / devi, svasti bhavatyai / Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| vIrya prasannamasumatsu ca zItavAtA viSTeSu tatra zikhinodayate vidAhaH // 34 // sa eva pittasaMcayamApAdayati / rAjA-zaradi katham / mantrImAsau zaratkArtikamArgazIrSoM tatrAbhrakArye sati paGkazoSaH / vilApitaH pittacayo'rkabhAsA sapaittikaM vyAdhikulaM prasUte // 35 // rAjA hemante kIdRzo rogaH / mantrI-zrUyatAm / hemantaH pauSamAghAviha bhavati balaM vIryamapyauSadhInAM snigdhAzcApaH prasannA bhRzagarimabhRto yAH pibantyaGgabhAjaH / mandAMzutvAcca bhAnoH sahimamarudupastambhitAGgeSu dehi pveSu snehAdvidagdhAdbhavati himabharAccheSmaNaH saMcayazca // 36 // rAjA-kadA punarayaM zlaiSmikAnvyAdhIjanayati / mantrI-phAlgunacaitramAsarUpe vasante yato'rkarazmipravilApitaH zleSmasaMcayo'sminnRtau bhavati / evaM ca niHsArA raukSyabhAjo dadhati ca laghutAmoSadhInAM samUhAH __ sarve te grISmasaMjJAM bhajati kila Rtau jyeSThavaizAkharUpe / tasminsUryapratApaglapitatanubhRtAM lAghavAccApi raukSyA___ jantUnAM pIyamAnaM janayati salilaM saMcayaM mArutasya // 37 // sa saMcayaH prAvRSi zItavAtavarSarito vAtikarogakArI / klinnAGgabhAjAM payasaiva nityaM prakopahetustrayasaMcayasya // 38 // rAjA-ko mAsau prAvRT / mantrI--ASADhazrAvaNau tathA bhiSambhirucyate / rAjA-kadA punressaamupshmH| Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 aGkaH] . jIvAnandanam / 57 matrI-so'pyeteSAM jJAtavya eva svAminA / tadyathA hemante kila paittikAmayazamo grISme kaphodyadujaH ___ zAntirvAtikarogazAntirudayedvarSAtyaye kevalam / evaM SaDatuSu svabhAvanatayA vyAkhyAyi tubhyaM mayA pittazleSmanabhasvatAM saha cayenApi prakopaH zamaH // 39 // api c| rajanImukhArdharAtrapratyUSA naktamahaha pUrvAhnaH / madhyAho'pyaparAhro varSAdyAH SaT prakIrtitA RtavaH // 40 // epvapi pittazleSmavAtAnAM saMcayaprakopazamAH prAgvadeva jnyaatvyaaH| rAjA-astvetat / dauvArika, AntaHpurikaM janaM pravezaya / vidUSakaH-kiM ukkaNThido bhavaM dolAvihArassa / (ka) rAjA-smAritaM bhavatA / tathaiva kriyate / mantrivinyastasamastakAryabharasya mama vihArAhate ko'nyo vyApAraH / matrI-devyA saha dolAmadhirohatu mahArAjaH / dauvArika, padmamukhI candramukhI ca ceTImAnaya / dauvArikaH-tathA / (iti niSkramya ceTIbhyAM saha pravizati / ) (rAjA devI ca dolAdhirohaNaM nATayataH / ) matrI-(ceTyau prati / ) gAyantyau dolayataM bhavatyau / prathamA jaai mahutundiraguNo surahisaro mahurakammuo vIro / jassa khu vi jaapatAA sAmAruNavAmadakkhiNAvaavA // 4 1 ||(kh) vidUSakaH-(sakopam / ) AH dAsIe putti, vAlisA kkhu tumaM / jaha atthabodho Na hodi taha paDhidam / (ga) (ka) kimutkaNThito bhavAndolAvihArAya / (kha) jayati madhutundilaguNaH surabhizaro madhurakArmuko vIraH / yasya khalvapi jayapatAkA zyAmAruNavAmadakSiNAvayavA // (ga) AH dAsyAH putri, bAlizA khalu tvam / yathArthabodho na bhavati tathA pAThitam / Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 kaavymaalaa| rAjA-vayasya, jayati bhramaraguNaH puSpabANa ikSucApo manmathaH yasyArdhanArIzvararUpA vijayapatAketi padyArthaH / vidUSakaH-(saziraHkampam / ) jujjai / (ka) dvitIyA kairavaNiddAbhaGge caoratihANivAraNe a paDu / so ko vi jaau devo pekkhantaNiDAlapurusamaulimaNI ||42||(kh) vidUSakaH-edassa pajjassa attho vaNNIadi / (ga) .. rAjA-kathamiva / vidUSakaH-kairavaviAsaArI cakoratittiArI bhaavaM tassa tiNetassa sihAmaNI cando jaai tti / (gha) matrI-samyaguktaH padyArtho bhavatA / vidUSakaH-(sagarvam / ) puvvapajassa vi maha atthabodho jAdo jevva / vaasseNa attho vaNNIadi Na veti tuhni Thidam / (Ga) matrI-(vihasya / ) kaH sNdehH| vidUSakaH-amacca, kiM uvahasasi maM / edaM suNAdu bhavaM / dharaNIe via maha gharaNIe anakkharAe vAAe vi maha atthabodho hoi / (ca) ( sarve hasanti / ) (ka) yujyate / (kha) kairavanidrAbhaGge cakoratRSNAnivAraNe ca paTuH / sa ko'pi jayati devaH pazyanniTAlapuruSamaulimaNiH // (ga) etasya padyasyArtho varNyate / (gha) kairavavikAsakArI cakoratRptikArI bhagavAn tasya trinetrasya zi. khAmaNizcandro jayatIti / (Ga) pUrvapadyasyApi mamArthabodho jAta eva / vayasyenArtho varNyate na veti taSNI sthitam / (ca) amAtya, kimupahasasi mAm / etacchRNotu bhavAn / dharaNyA iva mama gRhiNyA anakSarAyA vAcAyA api mamArthabodho bhavati / Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 aGkaH] jIvAnandanam / 59 (nepathye) vaitAlika:gandhena sphuTakairavAkarabhuvA viSvagvikarSannalI nsvacchandaM divasAvasAnapizuno mandAnilaH syandate / / bhAvI nau virahAdhirityavidite'pyantaH zucA sthIyate kokena priyayA sahaikanalinInAlAdhirUDhena ca // 43 // dvitIyaH moktuM tApamiva pratIcijaladhau majjatyayaM bhAnumA__ rAgaH ko'pi vijRmbhate ghanapathe citte vadhUnAmapi / ArdrAyAH kupitAmupAsisiSate kAntAM vilAsI jano bhaktyA karmaThabhUmidevapariSatsaMdhyAM ca sAyaMtanIm // 44 // matrI-ahamapi saMdhyopAsanArtha gacchAmi / vidUSakaH-ahaM pi / (ka) rAjA-ahamapyantaHpurameva gacchAmi / (iti niSkrAntAH sarve / ) ___ iti caturtho'GkaH / - paJcamo'GkaH / (tataH pravizati dhAvanmatsaraH / ) matsaraH-(vicintya / ) jIve sAdhayituM rasaM pazupateAnasya siddhau sthite . tadvighnAcaraNAya SaT praNihitAH kAmAdayaH pANDanA / te gatvApi vayaM parairabhibhavaM prAptA yathA pUrvajAH paJcApi vyagalannahaM ca cakitaH SaSThaH palAyyAgataH // 1 // itaHparaM kiM karomi mandabhAgyaH / kiM pANDonikaTaM vrajAmi dhRtimAnevaM kRte bhrAtRbhi stasyAgre kathamastakAryanikaraH saMdarzayiSye mukham / - (ka) ahamapi / Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| rAjAnaM yadi vAnuvartitumaye kiM rAjatantre'munA __pRSTe cottarayAmi hanta zaraNaM kaM vA kariSye'dhunA // 2 // tatsarvathA nAsti daivAnukUlyam / (vicintya / ) bhavatu / vanameva gatvA tapazcaraNenAtmAnaM kRtArthayAmi / ytH| azrAntapravahattuSArataTinIzItAluzAtodarI___ saMghAyAsagRhItazoSitasamitsaMvardhitAgnitrayAH / prAleyAcalakAnanoTajagatA viprAstRtIyAzrame sthitvApuH kati vAJchitAni tapasAmAzcaryayA caryayA // 3 // (puro vilokya / ) . . samantAdAloke saviturupagacchatyupazamaM gurordiSTyA labdhe mahata iva sevAparicaye / tamaH sarvAmurvI sthagayati khalAnAmiva mati ___ tadasyAmatyartha na bhavati vivekaH sadasatoH // 4 // tathApi pazyato mama dvAvapi puruSau gRhyate / (katicitpadAni gatvA nipuNaM nirUpya / ) hanta, sakiMkaraH kuSTho'yamAgacchati / svajanenApyanenAhamidAnI saMbhASaNAya jidremi / tadasya darzanaM pariharaNIyam / mArgo'pi na dRzyate nilIya gantum / bhavatvatraiva sthANutAmavalambya tiSThAmi / gate caitasmistvaritapadaM vrajeyam / (iti tathA sthitaH / ) (tataH pravizati kiMkareNAnugamyamAnaH kuSTaH / ) kuSThaH-(sadRSTikSepam / ) kimidaM dRzyate pazya / . kiMkaraH-(sAndre tamasi nyazcitapUrvakAyaH pazyan / ) pazyAmi na karacaraNaM na cAtra pazyAmi calanamapi kiMcit / vaiziSTayamUrdhvatAyAH pazyAmi sthANurayamato bhavati // 5 // kuSThaH-bhadra, vadanti khalvevaM nItizAstravidaH / AkrAnte ripubhiH pure'nnasalilAdInAmabhAvAbahi- . stAnyAnetumazabdakalpitapadanyAsAstamasyAgatAH / Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 aGkaH] . jIvAnandanam / saMprApte sati saMnidhi parijane drAgbibhrataH sthANutAM . lInatvaM dadhato'thavAdhisaraNi svaM sAdhayantIpsitam // 6 // ataH samyaGgirUpaya / (kiMkaro gatvA matsaraM haste gRhNAti / ) matsaraH-(svagatam / ) mama khalu mAzabdakIyamavasthA saMprAptA / yadyahaM zabdaM kuryA tataH svareNa mAM jAnIyurato'vikaTaM praviSTena malimlucena gRhIta urabhra iva tUSNImAsiSye / (iti hastaM vidhunoti / ) kiMkaraH-cora, dRDhaM gRhIto'si / vRthA te hastadhUnanam / (kuSThaM prati / ) Avuka, puruSaH puruSaH / gRhIta eSa dRDhaM mayA / kuSThaH-saphalo me tarkaH / dRDhabaddhamenamatraivAnaya / kiMkaraH-ehi re bora, ehi / raktakaravIramAlAmAmucya kaNThe tvAM saMbhAvayAmi / aho tava tapaHprabhAvaH / gaGgAcandrAdiparikaraM vinA zUlI bhaviSyasi / matsaraH-(svagatam / ) dagdho manoratho me bata cintitamanyadApatitam / (hrssmbhiniiy|) mokSyAmyathavA zokAdehaviyogena bhAvinA daivAt // 7 // (kiMkaro balAnmatsaramAkRSya kuSThanikaTaM gamayati / ) kuSThaH-bhadra, dIpikAsamIpamAnaya ka eSa iti pazyAmi / sAdhAraNazcenmokSyAma enam / kiMkaraH-Arya, jJAtacara iva dRzyate / (iti dIpikAsamIpamAnayati / ) kuSThaH-(nirUpya / ) aho rUpamidaM matsarasyeva lakSyate, veSastu kApAlikasya / tathAhi / bhasmAnulepadhavalIkRtasarvagAtraH zvetAM vahaJchirasi nArakapAlamAlAm / ekena zUlamitareNa dadhatkapAlaM. hastena tiSThati puro mRgacarmavAsAH // 8 // bhavatu / enaM saMbodhayAmi / sakhe, kIdRzIyamavasthA te saMprAptA / Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| matsaraH-(Atmagatam / ) hanta, jJAto'smyanena mandabhAgyaH / jJAtasyAdhunA mamAtmApalApo'nucitaH / (prakAzam / ) tasyaiveyaM dazA daivahatakasya / kuSThaH- (kiMkaraM prati / ) bhadra, sakhAyaM me matsaraH / tanmuJcainam / (kiMkarastathA karoti / ) kuSThaH-sakhe matsara, kathaM gRhItA bhavatA kApAlikatApizAcikA / matsaraH-sakhe, satyamAha bhavAn kApAlikatApizAcIti / yA khalu mAmAkRSya maraNasukhAdduravasthAmimAM prApitavatI / kuSThaH sukhaM maraNamapyevaMvidhaM tava bhaviSyati / saMgatiH svajanenApi kathaM tadurdazA param // 9 // ___ (matsarastUSNImadhomukhastiSThati / ) kuSThaH-sakhe, na vadasi kimuttaraM me kathaya kathayituM kSamaM yadi tavedam / zrutvA vicArayiSye trapayA cAlaM bhiyA cAlam // 10 // matsaraH-sakhe, mama kimuparodhena / kimanyadvanagamanAdRte kartavyam / kuSThaH ___ kApAlikatAdya kutaH kutastarAM te vane gamanam / matsara: sakhyuparodhe'rikRte sarva saMbhAvyate'bhimAnajuSAm // 11 // kuSTha:-kiM zatruSUpajApAthai pravRttAH sakhAyaste niruddhAH / matsaraH-atha kim / kuSThaH-kathaya kIdRzo vRttAntaH / matsaraH-(svagatam / ) kathayAmi kiM rahasyaM paryAlocitamamAtyavaryeNa / upajApasya kathaM vA jAtAmAkAzacitratAmariSu // 12 // athavA tapasitumicchansakhyuH kuSThasya gopayAmi yadi / tadrohasya na kiM syAdAsthAnAya svahastadAnamidam // 13 // Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 aGkaH] . jIvAnandanam / ataH sarvamasmai nivedayAmi / yadayamapi tasya pANDovizvAsasthAnameveti / (prakAzam / ) sakhe, tavApyakathanIyaM nAma kimasti zrUyatAm / vijJAnaprahitena rAjahatakenAsmannisargadviSo yAvatsAdhayituM rasaM kathamapi dhyAnasya siddhyA kramAt / svacchandena ca puNDarIkanagarI gatvA manodvArataH / ____ sAmbasyaiva mahezvarasya dRDhayA bhaktyA prasAdAtsthitam // 14 // tadidamAkarNya mantriNA pANDunA etasya vighnAcaraNaM manasaH pAratantryaM vinA nopapadyata iti tadartha kAmAdayaH SaDeva prabhavantIti ta eva vayaM preSitAH / asmAbhizca tatra sakhisnehavazAdaGgIkRtaM manasaH pAratandrayakaraNam / kusstthH-ttsttH| matsaraH-tatazca teSvahameko mandabhAgya imAM duravasthAmanubhavAmi / kuSThaH-atha kAmasya kAvasthA / matsaraH-sakhe, kiM kathayAmi mantrihatakasya durbuddhivilasitam / zrutvA pittakaphAtmapaGguyugalaspaSTopajApaM tathA hRdrogasya vimocanaM ca sacivaH svAtikakarAdvismitaH / (AkAze lakSyaM bddhaa|) pANDo sAdhu bhavAnyadaiva paramezArAdhane sAdhanaM cetaHsthairyavadudyatastadariNA taddettumityabravIt // 15 // itaHparamapi sa buddhimAnpANDurmama rasauSadhasenAsaMdhAnavyAmRtatAM tAM rAjJa ekAkitAM manasazcaJcalatAM nirUpya prabalAsta dinaH kAmAdInpreSayiSyatIti matvA kiMkaramukhenaiva svanAgarikAya vicArAya nagaraparyaTanamapahAya tatraiva kAmAdibhedane sAvadhAnena stheyamiti vijJAnamantriNA samAdiSTam / kuSThaH-tato vicAreNa kiM kRtam / matsaraH-tena ca tatsadRzabuddhinA kAmaH kAmapi yogakalAmutpAdyopajApena dhyAnaviSayatAmApAditaH / . kuSThaH-hA kAmasyApi pariNatiH / atha krodhasya ko vRttAntaH / . Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| matsaraHkamapi pradarya doSaM vicArahatakena so'pi ca krodhaH / asmAsveva pratyuta jhaTiti parAvRttimeva nIto'bhUt // 16 / / kuSThaH-hA krodha, tvamapi sakhInevAbhidrogdhuM prvRttH| atha lobhaH kthm| matsaraH-yAdRzaH kAmaH / sAdhu lobha sakhe sAdhu samyagvyavasitaM tvayA / .. yAdRzI prApito'vasthAM kAmastvamapi tAdRzIm // 17 // atha dambhaH kva / matsara: upajapto'pi bahudhA tairasmAkaM sa kevalam / sauhArdamuparundhAnaH zastraghAtahato'jani // 18 // kuSThaH-dhanyo'si dambha, dhanyo'si / yataH sakhyuranRNatAM gato'si / atha kathaya kimadhyavasitaM madena / matsaraH-madastu nigRhya kArAgAre sthApitaH / kuSThaH-tataH / matsaraH-nirgate ca puNDarIkanagarAdrAjani narmakarmaNyenamupayokSyAmaha iti / kuSThaH-matsara, evaMsthite zatrumaNDalAdeka eva tvaM kathaM nirgato'si / matsaraH-zRNu tAvat / nahi mama svecchayA tato nirgamo jAtaH / yato rasasiddhyanantaraM saMnaddhe ca sainye imameva matsaramatratyavRttAntahAriNaM kariSyAma iti nigRhya sthApito'smi / / kuSThaH-tarhi sakhe, tavAgamanamidAnIM tatra rasasiddhi senAsaMnAhaM ca sUcayati / matsaraH-evametat / samanantarameva rAjJaH saMnidhimRccha bhadra kathaya tvaM pANDumAviSkuru / khAmiprItimupehi mantrakalanAkauzalyamapya zlatham / Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 aGkaH] . jIvAnandanam / mA glAsIriti mAstu bhItiriti mAmuktvA camUnAyakA. nAmagrAhamapi pradarzya nagarAnniHsArito'haM zanaiH // 19 // prajJonmadaH sa sacivastadanoM bhaviSyati / gatvA nivedyatAM rAjJe mantriNe'haM nivedaye // 20 // matsara: tapsyamAnastapaH sakhyuravikIrtyamidaM tava / kuSThaH phaliSyati tapaH kiM te na cetsakhyamajIgaNaH // 21 // glAnirmanasastapase pravartayati zaktimantamapi puruSam / aglAnistasya yadi kramAhatasyApi sAdhayati kAryam // 22 // tasmAdaglAnireva kriyatAm / ' matsaraH-kA gatiH / (iti kuSThena kiMkareNa ca saha nisskraantH|) shuddhvisskmbhkH| (tataH pravizati pANDuH kuSThazca / ) pANDuH -(sAmarSam / ) agrAhyamalpamatibhiH sacivasya tasya ... vaiyAtyamUrjitamaho kimiti bravImi / yaH preSayankimapi tAdRzavAcikaM drA gunmastakaM nijamasUcayadUSmalatvam // 23 // jIvasamAdhibhaGgAya preSiteSu kAmAdiSvapi tathAbhUteSu bhaktimUlA khalvetasyAbhimatasiddhiriti tadvighAtAya preSito vyAkSepo nAma gUDhacAraH / sa gato'pi tatsakhyA zraddhayApahato vyarthayatno'bhUt / kimataH pratividhAtavyam / kuSThaH-mama tvevaM pratibhAti / mantriNAmUSmalatvaM hi pazyadbhiH pratimantribhiH / . zauryeNa pratikartavyaM tathA ceducitaM bhavet // 24 // pANDuH-maivaM vAdIH / parasya mantrazaktiH svasya mantrazaktyaiva pratiha Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| ntavyA / yathA khalu zAstravida AcakSate / yo yAdRzena sAdhanena praharati sa tAdRzasAdhanenaiva pratihantavya iti / ato mantrakRtaM saMvidhAnamupAyAntarAbhAve zauryeNa pratikriyatAmityantimamidamaupayikam / ahamidAnIM taducitaM prtiikaarmaalocyaami| kuSThaH-Alocayatu bhavAn / AkarNayiSyati yadA vRttAntamidaM sa matsaramukhena / dIpitaroSo hRdaye devo'pi samAgamiSyati tadaiva // 25 // .. tasya purastAdasmadAyattamupAyaM saphalIkariSyAmaH / pANDuH-astvevam / bhavAnavahitastiSThatu / kuSThaH-tathA / (iti niSkrAntaH / ) pANDuH--kaH ko'tra bhoH| (pravizya / ) galagaNDa:-AjJApaya karaNIyam / pANDuH-bhadra, apathyatAM pravezaya / galagaNDa:-(niSkramya punastayA saha pravizya / ) Arya, kaTakasImani devaH prApta iti vallabhapAlo vijJApayati / pANDuH-(apathyatAM prati / apavArya / ) aye, tvaM kvacinmahati rAjakArye niyojayitavyAsi / apathyatA-avahidami / (ka) pANDuH-jIvaM pravizya tamapathyeSvAhAravihArAdiSu niyojaya / . apathyatA-taha / (iti niSkrAntA / ) . pANDaH--(puro'valokya / ) aye, devaH prAptaH / galagaNDa, gacchAgrataH (tataH pravizati rAjayakSmA matsarazca / ) pANDuH-(praNamya / ) rAjan, kathametat / tanvanpunaH punarapi bhrukuTi lalATe niHsImaniHzvasitamuccalitAdharoSTham / (ka) avahitAsmi / Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 aGkaH] jIvAnandanam / devasya zaMsati mukhAmbujamantaraGge . rUDhAM ruSA ripujane sahasaiva cintAm // 26 // rAjA-pANDo, vijane prAsAde samupavizya sarva bodhayiSyAmi / pANDuH-galagaNDa, prAsAdamArgamAdezaya / galagaNDaH-ita ito devaH / pANDuH-(vilokya / ) rAjan , AruhyatAmayam / . zrIkaNThakSitidharazRGgabhaGgadAyI prAsAdaH zikharavirAjihemakumbhaH / sopAnaiH sphaTikamayaiH sukhena gamyo ramyo'yaM bhavati kalasvanaiH kpotaiH||27|| (sarve prAsAdArohaNaM nATayitvopavizanti / ) rAjA-pANDo, kiM na tvayA zruto matsarAtparavRttAntaH / pANDuH-zrutaM kuSThamukhAtpuravRttaM taM vizeSataH zrotumicchAmi / rAjA-pANDo, zrUyatAM mtsrmukhaat| tataH samucitaM pratIkAraM vidhAsyasi / matsara, kathaya / matsaraH saMnaddhaiH purarakSaNe parigataM prANAdibhiH paJcabhi___ stattaddezagataizca yatnanicayaistadduSpravezaM puram / .. randhrAnveSitayA kathaM kathamapi prAptAH sma devAjJayA _ yatrAntarmukhatAmupetya niyataM jIvastapo'tapyata // 28 // rAjA-ke te prANAdayaH katividhAH kutra gatAH kiMnAmadheyAzca / kAni ca tAni yatnAni kIdRzAnIti saprakAramAvedaya / matsaraH" hRdayasatatAvAsaH prANo mahAbalavikramaH sakalamapi tadyasyAyattaM puraM saparicchadam / kalitanilayo'pAno mUlasthale hitakRdvibho vasati ca samAnAkhyo gulphe balI ghanazUlabhRt // 29 // kiM ca / kaNThopakaNThe nivasannudAnaH karotyakuNThAM kila rAjabhaktim / vyAnastu sarvatracaraH pure'sminkaroti jIve sakalAnubhUtim // 30 // Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / zalyAni yAni kila dehabhRtAM zarIre ___ nAnAGgakeSu mahatIM prathayanti bAdhAm / teSAM samuddharaNakarmaNi sAdhanAni yantrANi kAnicana saMghaTitAni tatra // 31 // yAni kila arzIbhagaMdaramukhasya rujAM gaNasya kSArAgnizastrapariyojanamaGgarakSAm / . .. bastyAdikarmaghaTakAdi ca kAryajAtaM kurvantyapAyarahitAni ca tatra tatra // 32 // api ca / yaddharyakSasadRkSarUkSavadanaM tatsiMhavakrAbhidhaM yaccakSasya mukhAbhabhISaNamukhaM bhallUkavakaM hi tat / tatkaGkAnananAmakaM pratibhayaM yatkaGkatulyAnanaM yantraM kAkamukhaM tadeva yadapi dhvAGgAtitIkSNAnanam // 33 // vistIrNAni navadvayAGgulaparINAhAni kaNThe paraM saMnaddhAni ca kIlakaiH sughaTitairmUle'GkuzAbhAni ca / paryanteSu punarmasUrasadRzAkArANi tiSThantyaho tatra svastikanAmakAni katicidyantrANi ghorANi ca // 34 // tAnyeva sudRDhAnyasthilagnazalyApakarSaNam / kurvanti svastikAkhyAni yantrANi hi zarIriNAm // 35 // api c| ekAnyekamukhAnyapi nADIyantrANi sUkSmasuSirANi / srotogatazalyAnAM darzanacUSaNavidhau samarthAni // 36 // evamAdibhirbahuvidhairyatranivahairanyairapi pariguptatayA durgamamapi puraM kathaMcana pravizya manasaH pAratannyakaraNAya vayaM yAvaditastataH saMcarituM pravRttAstAvadeva vijJAnavidheyena vicAranAmnA nAgarikahatakena parijJAtAH / pANDuH tatastataH / Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 aGkaH] . jIvAnandanam / matsaraH-tataH kAmAdiSu tatra tAdRzI duravasthAM prapanneSvahameka eva hatabhAgyatayA vairivazaM gatastatkRtamavamAnajAtamazaraNatayA sahamAnastadIyabhaTairitastato vikRSyamANastaduditavAcikamapi nizamayaMzcAravadhavimukhaistaireva kRpayA vimuktaH prajvaladavamAnAgnisaMtapyamAnaH svajanamukhAvalokane kRtalajjatayA kvacana vijanakAnanasImani kaThoratapazcaryayA vinipAtitatanurbharturAtRNyaM bhajeyamiti purAnniHsarannantarA sakiMkareNa kuSThena devapAdamUlaM prApita ityetadavasAnaM pravRtteH zrutvA devaH pramANam / / rAjA-kumAra, zrutaM khalu niravazeSamasya mukhAt / kimatra prativi dheyam / pANDuH-(vicintya / ) deva, kimanyat / santu yantrANyanekAni santu vA sainikAH pare / tvatkopAgnau pataGgatvaM bhajeranniti me matiH // 37 // rAjA-pANDo, satyameva kiM kAlavilambena / sarvathA pravizyAntaHkozAgAram zastreNa sarvamapi khaNDaza evaH kRtvA gRdhravrajAya nikhilaM balimarpayAmi / yenaudano diviSadAM vikalIkRto'bhU ki tasya me bhayamamI kitavA vidadhyuH // 38 // api ca / __ amRtanidhirayaM yaH so'pi matpIDitaH sa... na visRjati madIyenAdhinAdyApi kAryam / nijavikaTajaTAlIkAnanasthApitasya prabhavati sa mahezo'pyasya kiM pUraNAya // 39 // hanta hanta / sa dadAti nAma girizo rasameteSAmupAsanaparANAm / - labdhenaitenAsmAnete nAma prazamayanti // 40 // (vihasya / ) aho vicAracAturI vijJAnahatakasya / Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| . (AkAze / ) are vijJAnahataka, Azritya yaM satatamutpatasi smayena nirvApayAmi tamahaM sahasaiva jIvam / pazcAdvinaGkhyati bhavAnapi cAzrayasya - nAzAnna sidhyati kimAzrayiNo'pi nAzaH // 41 // rAjA-kaH ko'tra bhoH, zastram / (ityutthAtumicchati / ) .. pANDuH-nanu saMnihitameva zastram / tathApi kiMcidvijJApayAmi / astyevAyamantimaH prakAraH / api tu triSUpAyeSu satsvantyo na yukta iti tAntrikAH / upAyamimamevAto mano me prayuyukSate // 42 // rAjA-ko'yamupAyaH / . pANDuH--(kaNe / ) evamevam / rAjA-bhavatu tathA / astyevaitadanantarakartavyam / pANDuH-deva, mArgazrama iva dRzyate siddhaM ca sarva zayanAdi / rAjA-tvamapi svakArye'vahitastiSTha / ahamapi bhuktvA nidrAsthAnaM gacchAmi / (iti niSkrAntAH sarve / ) iti paJcamo'GkaH / SaSTho'GkaH / (tataH pravizati karmaNA saMha kaalH|) . kAlaH-vatsa karman, jIvasya rAjJaH purabAdhanAthai yakSmarAjamantriNA pANDunA prayuktAnrogarUpAnbhaTAnpratiyudhA jetuM vijJAnamantriNA niyuktaM sarasatatpratibhaTajAtaM kiM karotIti jijJAsate me hRdayam / karma-bhagavan , sarvAnusyUtasya tava kiM nAmAviditamasti / kAla:-bhavAnapi tAdRza eva / mahAnkhalu tava prabhAvaH / tathAhi / Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 aGkaH] jIvAnandanam / tvAmajJAtamanugrahAya jagatAM devI vidhatte zruti. lokaH sAdhayatIpsitaM bhavadanuSThAnAdihAmutra ca / kiM cAyaM samanuSThitena bhavatA cittasya zuddhiM gata statvaM veditumAtmanaH prabhavati trayyantasaMdarzitam // 1 // api c| tvaM nityanaimittikakAmyabhedAtsthitvA vidhAnekaphalAni datse / indratvamindrasya vidhervidhitvaM harerharitvaM ca phalaM tvadIyam // 2 // karma-Arya, avAGmanasagocarastava mahimA / sumatibhiranumeyastvaM sahasrAMzugatyA (savinayam / ) bhavati bhavadadhInaM madvidhAnaM janAnAm / bhagavan, kimanyadravImi / pariNamayasi puMsAM dAtumarthAtmanA mAM . tvayi kRtimati SoDhA vikriyante ca bhAvAH // 3 // kiM ca / traidhaM janaH zaMsati vartamAnaM bhUtaM bhaviSyantamahaM punastvAm / aikadhyamApannamakhaNDarUpamAdhArameSo jagatAmavaimi // 4 // nimeSakASThe ca kalAkSaNau ca muhUrtarAtriMdivapakSamAsAn / bhavattanUbhRttvayane tathAbda yugaM ca manvantaramapyavaimi // 5 // kAla:-tadidAnI pANDuvijJAnamantribhyAM yuddhAya niyuktAnAM bhaTAnAM vikramavilAsAnavalokya cakSuSI kRtArthayiSyAvaH / pANDunA khalu jIvarAje prayukto bhaviSyato rogasya puro bhAvI bubhukSAjanako bhasmakarogastadgahIto rAjeti jAnAmi / AvAM yathA na vidyuH sarve'pi divisthitaavuccaiH| ubhayeSAmapi yuddhaM pazyAvaH saMlapAvazca // 6 // kiM ca, jJAnazarmaNopajApito'pi rAjA bhUyo vijJAnazarmaNA pratyAvRtya paryavasthApitaH / Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 kaavymaalaa| karma-bhagavan , kIdRzo jJAnazarmaNopajApaH / kAlA-vatsa, zrUyatAm / tattatkAryavizeSasAdhanavidhAvuktvetikartavyatA jIvasyAsya vibhoH svakIyapRtanAsaMnAhamAlokitum / niSkrAnte sacive kadAcana bhajatyekAkitAM rAjani zrutvA tatsamayaM tadantikabhuvaM sa jJAnazarmA yayau // 7 // anantaramAyAntamavalokya dUrAdeva atha suciraviyogAtsaMdihAnaH sakhitve kimapi vivazacetA nirbharairharSabhAraiH / kathamapi samudazrurbAppasaMruddhakaNTho vacanamidamavocanmattahaMsavareNa // 8 // cetaH zItalatAmupaiti nayane vistAriNI kautukA__ nirmaryAdamupaityamAniva tanau ko'pyantarAnandathuH / bAhU mAM parirambhaNe tvarayatastvAM vIkSya kastvaM sakhe puNyaiH pUrvakRtaizcirAnmama dRzoH panthAnamArohasi // 9 // karma-tatastataH / kAlaH-tato'sau jIvasya vacanamidamAkarNya jJAnazarmAkathayat / so'haM jIva vibho cirantanasakhaste jJAnazarmA tathA prANeSvanyatamo muhustava hitAkAGkSI ca sarvAtmanA / vijJAnasya kumantritaiH paravati tvayyavyavasthasthitau zAntastvannagarAdviraktahRdayaH prAsthAmanAsthAvazAt // 10 // saMprati hi| duHsAmAjikabodhanaiH kupadavIsaMcAramAseduSa stenApajjaladhau nirAzrayatayA rAjJo vRthA majjataH / brUte yo na hitaM vaco'priyamapi sveSTaM nigRhyAgrahA svAmibhyaH sa tu buddhimatpazuriti prApnoti mantrI prathAm // 11 // Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 jIvAnandanam / ataH kila / . vijJAnazarmahatakasya vRthA kumantrai |rAmimAM sumahatIM gatamApadaM tvAm / AkarNya deva hitavAgupadezaheto___ radyAntikaM tava gato'smyanRNo bubhUSuH / / 12 // krm-ttsttH| kAlaH-tatazca rAjA saralaprakRtitayA 'sakhe jJAnazarman, cireNa dRSTo'si / tvatto'pi me zreyaHsaMpAdakaH ko'nyo'sti / tatkathaya prastutocitaM hitam' iti tmnvyut| krm-ttsttH| kAlaH-tato jJAnazarmA rAjAnamupavare svairamitthaM bodhayAmAsa / zazvannazvarameva vizvaviditaM pApaprarohasthalaM medomajjavasAsthimAMsarudhiratvagromakUpaM vapuH / etasminmalamUtrabhANDakuhare heye manISAvatAM duHkhe nyAyavido vimohamiha. ke tanvanti nanvantime // 13 // jagatprotaM yasminvividha iva sUtre maNigaNaH samastaM yadbhAsA tadapi ca vibhAti sphuTamidam / akhaNDAnandaM yanniravadhikasaccitsukhamayaM nirAkAraM yattattvamasi paramaM brahma na pumAn // 14 // tattAdRzaH sukhaghanasya niraJjanasya ___ sarvAtmanApi nanu heyatare pure'smin / vijJAnazarmavacanaiviparItavRtte manye na yukta iva te mamatAbhimAnaH // 15 // ityAdibhirbahuvidhairupapattipUrvai retairvacobhiratha tena rahaH prayuktaiH / koSe bale ripuvadhe ca babhUva sadyo jIvo viraktahRdayo vigatAbhimAnaH // 16 // Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .74 kaavymaalaa| karma-bhagavan , itthaM jJAnazarmaNopajaptasyApi jIvasya rAjJaH kathamadhunA ripuvadhe pravRttiH / kAlaH-zrUyatAm / itthaM jJAnazarmA rAjJo rahasyupajApaM kurvansenAsaMnivezAdAgatasya vijJAnazarmaNo vacanamAkarNya na naH paramiha sthAtavyamiti rAjAnamAmantrya jagAma / karma-tatastataH / kAla!-tatazca niSkrAnte jJAnazarmaNi pravizya vijJAnazarmA rAjAnamAlokya aye, kimayamapUrva iva rAjA purAdiSu parityaktAbhimAna iva dRzyate / tadbahudhA jJAnazarmaNopajApitaH syAt / bhavatu / sarvamidaM svayameva vyaktIbhaviSyati / (iti rAjasamIpaM gataH / ) krm-ttsttH| kAlaH-rAjA ca tamAlokya * sAvahitthastamanusaranniva sAdaramaSTacchat / 'mantrin, kathaya kIdRzaH puravRttAntaH paravRttAntazca' iti / karma-tatastataH / kAla: iti rAjJA samAjJapto nayajJo mantrizekharaH / pratyuttaraM tadAdatta prajJAvajJAtavAkpatiH // 17 // svAyattaM purameva naH samajani svAminbhavacchAsanA ttattaddezaniviSTapatranicayavyApArasaMrakSitam / nirdagdhA bhavataH pratApamahasA nUnaM pataGgA iva pratyarthiprakarA bhaveyuradhunA nAmAvazeSAH kSaNAt // 18 // karma-tatastataH / kAlaH-ityAkarNya rAjA jJAnazarmavaco'nusmarannubhayormatayorapi dolAyamAnamAnasa itikartavyatAmavyavamyannitthamAkSepamukhena vyAjahAra / nisargato ye ripavo hi rogA vAtAdibhistajjanakaiH samantAt / - adhiSThite'sminkuTilaiH pravRttyA svAyattatA hanta kathaM pure naH // 19 // Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAnandanam / kiM ca / saMrakSyate nijavazaMvadasevakena yaH pANDunA vimatakhaNDanapaNDitena / so'yaM pratApaparidagdhapuro visarpa oyaH kathaM kathaya saMprati rAjayakSmA // 20 // krm-ttsttH| kAla:-iti rAjJo vacanamAkarNya samaJjasayuktikaM vaco'bravIt / rAjan , zrUyatAm / vAtAdijA yadyapi sarvarogAstathApi tAneva vinAzayanti / yathAraNetirucirudyandahatyayatnAdaraNiM tameva // 21 // .. apanthAnaM tviti. nyAyAdAtmadrohiSu teSvamI / AtmajeSvapi na snehamAtanvantyadhunA prabho // 22 // atastadadhiSThitamapi puraM svAdhInameveti nizcinu / kiM ca / svAyatte nagare tasminsvAmipAdaprasAdataH / jayazriyaM hastagatAM jAnAtu bhagavAnkSaNAt // 23 // krm-ttsttH| kAla:-itthaM matrivaravacananizamanena kiMcidiva nirvRtacetasA rAjJA manin, 'iyatApi kAlena purasya vAyattatve kimanena phalaM pazyasi' iti pRSTo mantrI kathayAmAsa purasya dAbeM yogasya siddhiH sarvArthasAdhinI / akhaNDAnandasiddhizca phalaM tenaiva jAyate // 24 // karma-tatastataH / kAla:-ityAkarNya kSudrAbhimAnena na bhvtiissttsiddhiH| pratyuta hAnireva phalam / ataH svayameva tyakteSveteSu siddhaivAtmano dRDhayogasiddhirakhaNDAnandatA ca / kuta etAvAnyatna iti vadati rAjani punarapItthaM samAhitavAnmantrI Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| prArabdharahitasyaivaM bhavedeva na saMzayaH / prArabdhaparatantraM tvAM te muJcanti kathaM punaH // 25 // kiM ca / __ lathAbhimAne puri hanta deve kSobho bhavettvatprakRtiSvakasmAt / tato'vakAzaM pratilakSya sarve pratyarthinaste prabalA bhaveyuH // 26 // . kiM c| yakSmaNi jAgrati tsminpaannddujvrsNnipaatprivaare|| devasya kathaM bhavitA sthitiriha yatnAdapi svarUpeNa // 27 // imamarthamapratihatayA pratibhayA svayameva vicArayatu devaH / karma-tatastataH / kAla:-tata ityAtmanInAni vacanAnyAkarNayankutUhalAkulitahRdayaH samarayatnakRtatvaraH muhurmuhustamitthaM prazaMsannavocattvayi dattabharasya me'dhunA kiM bahunAnena vicAraNazrameNa / bhavate nanu rocate yathA vA yatitavyaM hi tathaiva nirvizaGkam // 28 // karma-tatastataH / kAlaH-tatazva kila yadevaM devasya manaso vyAkulIbhAvaH sa sarvo'pi zatrUpajApa iti mantavyam / ato vijJApayAmi / tiSThatu dAyaM madvacasi iti rAjAnaM paryavasthApya svakArya eva vyApriyate / karma-bhagavan , jJAnavijJAnayorekarUpayoriva satoH kuta iyAnvirodhaH / kAla:----vatsa, __ mokSe dhImA'namanyatra vijJAnaM zilpazAstrayoH / tayovirodha ityetatkimAzcaryakaraM tava // 29 // karma-bhavatu nAma tayovirodhaH / tadevAntaramupalabhya kriyatAM ca dvipadbhipajApaH / jJAnazarmaNA tu svAmihitaiSiNA vipakSAnukUlaM purAbhimAnazaithilyaM kathamupadiSTam / __ kAla:-nahi vipakSAnukUlamiti na ca tadIyopajApa iti vA pravRttiretasya / kiM tu vastu tattvamupadeSTavyamityeva tasya svabhAvaH / Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 aGkaH] . jIvAnandanam / jJAnamadvaitasanmAtraM vipakSastatra ko vada / .: svarUpasthitiretasya smAritA pAramArthikI // 30 // mUDhavadehatAdAtmyaM rAjA na pratipadyatAm / bAdhitaM taddagdhapaTanyAyenAstviti tasya dhIH // 31 // taduktamabhiyuktaiH 'bAdhitaM dRzyatAmastena bAdho na zakyate / jIvannAkhuna mArjAraM hanti hanyAtkathaM mRtaH // 32 // kiM ca / mAyayA bahurUpatve satyadvaitaM na nazyati / mAyikAnAM hi rUpANAM dvitIyatvamasaMbhavi // 33 // karma-bhagavan , yujyata etat / kAlaH-evaM ca jJAnazarmaNopajapto'pi vijJAnazarmamantrimantravazAtprotsAhito rAjA yadAcariSyati tadAlokayiSyAvahe / (bhuvamavalokya / ) kathaM vidUSakeNa sahAyamAgacchati rAjA tatraiva gacchAvaH / / _ (iti parikrAmataH / ) (tataH pravizati rAjA vidUSakazca / ) | rAjAsaMkhyApetatayA rasAnapi bhRzaM SaTsevamAnasya me . teSvevAtibubhukSutA pratimuhurhAhA sakhe jAyate / evaM vyApRtiraicchikI mama yato bhuJje'narAzInahaM pIyante ca rasAlamAkSikadadhikSIrAjyakulyA mayA // 34 // annAnyeva nirantaraM vivRNutAM sarvANi sasyAni bhU__ri prAvRSi ko'pi varSatu dadhikSIrAtmakaM vAridaH / sarvo'yaM lavaNAmburAzirapi cedugdhAmbudhirjAyatAM bhuJjAnasya tathApi hanta pibato na kSutpipAsAzamaH // 35 // tadatizayena saMpAdanIyo mama pAnabhojanavidhiridAnIm / Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / vidUSakaH-(saharSam / ) ajja eva evaM karaNijaM / jeNa ahaM vi e. dassi kajje tua sahAattaNe dakkho homi / jammeNa tu viNNANeNa bhavaM midabhoaNe savvadA sikkhIadi teNa viSNatto vi tumaM tassa vaaNaM mA karehi / (ka) rAjA-sAdhu sakhe, sAdhu / samyagupadiSTam / tathA kariSye / kAla:-vatsa, zrutaM bhvtaa| ___ karma-zrutameva / eSa pANDunA prahitAbhapathyatAjananI svasya 'bahu bubhukSAM na jAnAti vidUSako'pyajAnannevaM bhASate / rAjA-kaH ko'tra bhoH / vidUSakaH-sikkhido vi mae kiM tumaM paDiUlakAriNo amaccassa AAraNatthaM doAriaM Amantesi / (kha). rAjA--vayasya, mA bibhihi / tava matamevAnusarAmi / vidUSakaH-jai evvaM thiraMpaDiNNo hohi / edassa avihmaraNatthaM vasaNante mae baddho gaNThI / ahaM jevva taM ANemi / (ga) (iti niSkramyAmotyana saha pravizati / ) amAyaH-sati dauvArike rAjJA kimarthaM tvaM prahitaH / vidUSakaH-ettha kaje ahaM jevva dovArio / (gha) amAsaH-kIdRze kArye / (ka) adyaivaitatkaraNIyam / yenAhamapyetasminkArye tava sahAyatve dakSo bhavAmi / jAlmena tu vijJAnena bhavAnmitabhojane sarvadA zikSyate tena vijJapto'pi tvaM tasya vacanaM mA kuru / (kha) zikSito'pi mayA kiM tvaM pratikUlakAriNo'mAtyasyAkAraNArtha dauvaarikmaamntrysi| (ga) yadyevaM sthirapratijJo bhava / etasyAvismaraNArthaM vasanAnte mayA baro granthiH / ahameva tamAnayAmi / (gha) atra kArye'hameva dauvArikaH / Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAnandanam / kAla:-karman , mantriNApi na vijJAtA aupAdhikI rAjJo bubhukSA / karma-bADham / vidUSakaH-amaJca, raNNo dANi bahubhakkhaNaNAmaheai uvaDide kajje / (ka) _ mantrI-kIdRzI bahubhakSaNatA / vidUSakaH-kimaNNaM / bubhukkhido vagyo via savvapakidINaM ahmANaM jIvaNaM bhakkhidukAmo rAA mA khu NaM NivArehi jaM palaakAlakuvido ruddo via ciTThadi / (kha) __ mantrI-(vihasya / svagatam / ) rAjJaH pAnabhojanasaMpAdane svasyApi tadbhavipyatItyetasya hRdayam / (prakAzam / ) gacchAgrataH / ahamapyAgamiSyAmi / (AkAze dattadRSTiH / ) kiM nvetatsyAt / / kAryAnvavekSaNavidhau sadasi sthitena yena samAjani ciraM sahituM bubhukSA / bhuktvA ca yasya kiyadapyazanaM nitAntaM - tRptirbhavetsa kathamIdRzabuddhimeti // 36 // kAla:-ahaM khalu prANinAmavyavasthitAmavasthAM karomi / karmaH--bADham / alamidam / anyadapyacintanIyaM buddhivilasitamiti jAnAmi / yatkila dRSTvA dakSakRtAparAdhajanitakrodhojjhitAGgI satI yaH zAntastapasi sthitaH sa girizaH vaM pratyupAttAyudham / kopodghATitanaiTilekSaNapuTaprodAmadhUmajvala jjvAlAjAlavijRmbhaNena sahasA bhasmIcakAra smaram // 37 // kAla:-(vihasya / ) zRNu tAvat / (ka) amAtya, rAjJa idAnI bahubhakSaNanAmadheye upasthite kArye / (kha) kimanyat / bubhukSito vyAghra iva sarvaprakRtInAmasmAkaM jIvanaM bhakSitukAmo rAjA mA khalvenaM nivAraya yatpralayakAlakupito rudra iva tiSThati / Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| mArutaM yaH pibanneva maharSistapasi sthitaH / tamahaM kumbhajanmAnaM toyarAzimapAyayam // 38 // mantrI-atibubhukSayA rAjJaH kimapyAzaGkate me hRdayam / yathAhurnItijJAH- 'atibubhukSA rAjJo rAjyacyutisUcikA' iti / (rAjAnaM niruupy|) zuSyantyA dhRtazoSaNe rasanayA zazvallihansRkkiNI kiMcinmagnavilocanaH zramajalaklidyatkapolAlikaH / .. ArUDhabhrukuTIbhayaMkaramukho niHzvAsadUnAdharo / dRSTayA kUNitayA vilokayati mAmAyAntamevAntike // 39 // (upatya / ) jayatu jayatu devaH / rAjA-upavizyatAm / (ityAsanaM nirdizati / ) vidUSakaH-vaassa, mae gahidattho kido amacco / (ka) . rAjA-amAtya, sajjIkriyatAmanenoktaM sarvamapi / mantrI kimiyamapUrvA buddhirdevasya vijRmbhate sasaMrambham / nanu kurve yadidAnImanena durmedhasA kathitam // 40 // vidUSakaH-dANiM vaassa, tumaM jevva maha saraNaM, jaM kuvido amcco|(kh) rAjA-alaM cApalena / mantrI-tiSTha tUSNIm / jAnAmi te dauSTayam / (vidUSako lajjitastiSThati / ) mantrI-(svagataM vicitya / ) syAdetatki nAtra pazyAmi hetuM rAjJo na kSudrAjyavibhraMzacihnam / asya zreyaH siddhaye baddhakakSaH kiM nAhaM syAM kiM na me svaamibhktiH||41|| paraM tvevaM nizcinomi dviSadrAjamantriNA pANDunA kRtamidaM vaikRtamiti / -- (ka) vayasya, mayA gRhItArthaH kRto'mAtyaH / (kha) idAnIM vayasya, tvameva mama zaraNam / yatkupito'mAtyaH / Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 aGkaH] . jIvAnandanam / bhavatu / asya cittaM bahubhakSaNAyattamanyatra vyAkSipAmi / sa evAsya pratIkAraH / (prakAzam / ) prAsAdasyopari calatu devaH / tatraiva saMpAdyate mahatI tRptiH / rAjA-bADham / (sarve prAsAdAdhirohaNaM nATayanti / ) vidUSakaH-(sarvato vilokya / ) bho vaassa, kiM edaM bhAsiNIpAAre apuvvaM kiM vi dIsai / (ka) rAjA-amAtya, kimidam / karma-bhagavankAla, santi khalu zarIre bhAsinIprabhRtayaH saptatvacaH tatra tvagrUpaprathamaprAkAre sidhmakapadmakakaNTakA nAma trayo rogAH pANDunA prahitA dRzyante / tAnvidUSako rAjA ca na vetti, ataH pRcchati / kAlaH-satyamevedam / mantrI-rAjan, sidhmakapadmakakaNTakAH / vidUSakaH-(sabhayam / ) vaassa, edANaM ede bhaTA pahAraM kuNanti tado te vi ahmANaM uvari paDissanti / tA asmado sigdhaM palAaNaM karema / (kha) - mantrI-vidUSaka, mA bhaiSIH / . guJjAphalAgnilepaH pratiyoddhA sidhmapadmayoH samare / .. eSa haridrAkSAraH kaNTakahRtaye mayA prahitaH // 42 // . rAjA-suSTu kRtamamAtyena / kAlaH-guJjAphalAgnilepaharidrAkSArAnauSadhivizeSAnpraharato dRSTvA vidUSako bravIti / karma-evametat / vidUSakaH-ajja, ko eso / (ga) (ka) bho vayasya, kimetadbhAsinIprAkAre'pUrva kimapi dRshyte| (kha) vayasya, eteSAmete bhaTAH prahAraM kurvanti tadA te'pyasmAkamupari patiSyanti / tadasmAcchIghraM palAyanaM kurmaH / (ga) Arya, ka essH| 11 .. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| mantrI-vyaGganAmA rogaH / abhimukhamavekSamANaH zazarudhirAliptatanurimaM hantum / tiSThati mukhamAvRNvanmaJjiSThApramukhasAdhano lepaH // 43 // vidUSakaH-kiM edaM mallANaM AjohaNaM via jaM rattappavAho dIsai / (ka) mantrI vaidheya zastradhArAkSuNNaM pravahati puro na raktaM yat / .. tava mUDhatAM dhigeSa prAkAro lohinI nAma // 44 // kAla:-tvagrUpa eSa dvitIyaH / karma tathaiva / vidUSakaH-aho pamAdo / suvedAe upari sabvattha gaakaNNA vitthiNNA / (kha) kAlaH-karman, zvetanAmni tRtIyatvakprAkAre carmadalaM nAma rogaM pRcchati viduusskH| rAjA-ka ete saMvartante zvetAyAm / mantrI deva yodhena tatrApi niyuktena mayA purA / AmrapezyabhidhAnena lepenAkramya bhUyate // 45 // vidUSakaH--vaassa, pekkha etya kA vi duddhataraGgiNI via vahai / tA aJjalIhiM gehnia piva / (ga) mantrI-dhigaudarya, sarvatrAbhyavahArabhrAntiH / bhrAnta, neyaM dugdhataraGgiNI pravahati zvitro'yaminduprabhaH prAkAraM kila turyatAmupagataM tAmrAkhyamAkrAmati / (ka) kimetanmallAnAmAyodhanamiva yadraktapravAho dRzyate / (kha) aho pramAdaH / zvetAthA upari sarvatra gajakarNA vistIrNAH / (ga) vayasya, pazyAtra kApi dugdhataraGgiNIva vahati / tadaalibhiPhItvA piba / Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 aGkaH] . jIvAnandanam / saMrambho bhavato vRthA smarayasi tvaM kiM tRSaM vistRtAM . pAtuM zakyata eSa kiM tava tato mauDhyaM tvayAviSkRtam // 46 // (iti sabhrakSepaM tarjayate / ) rAjA-ka enamabhisarati / matrI-eSa mayA niyukto mahAtAlezvaraH / kAla:-karman, auSadhavizeSo'yam / vidUSakaH-adha vediNIlohidANaM uvari ke vi ulluThaanto via dIsanti / (ka) matrI-sarve'pi kuSThA galagaNDAdayazca nRtyanti / karma-bhagavan , vedinIlohite paJcamISaSThyau tvacau / tatra kusstthaaderutpttiH| kAla:-astyetat / vidUSakaH-ettha uNa thUlANAmmi sattame pAAre ko vi lohaArabhatthiA via pUrijjamANasarIro dIsai / (kha) matrI-sthUlAyAM vidradhireSa zatrumallaH / vidUSakaH-(sabhayam / saMskRtamAzritya / ) prAkArasaptakamapi prasabhaM gRhItvA khedyAni sapta ca vizoSya tathaiva koSAn / ulluNThayiSyati ripornivaho bhaTAnAM mlAyaMstvamandha iva mUDha iva sthito'si // 47 // rAjA-dhik pramAdam / hanta vijJAnazarman , AkrAntamevAribhirAntaram / (ka) atha vedinIlohitayorupari ke'pyulThanta iva dRzyante / (kha) atra punaH sthUlAnAmni saptame prAkAre ko'pi lohakArabhastriketra pUryamANazarIro dRzyate / Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| matrI-deva, dhIro bhava / yadi nAhaM prANiSyastadidamabhaviSyat / vidUSakaH- (sakopopahAsam / ) evaM paccakkhaM khuvaTTai / tumaM uNa aNumANeNa evaM Natthitti vaNNesi / tA acchariaMtako viNNANasammamantiNo / vaassa, AkaNNehi me vaaNaM / eso amacco evva savvaduvAresu sattuhiM Akantesu bhikkhuvesaM gehnia palAissadi / tuha puNo dullaho mokkho / tA ehi / suraGgAduvAreNa tumaM Naisse / (ityutthAya sarvato vilokya / ) haddhI haddhI / kiM karemi mandabhaggo / jalamattaM vi kahiM vi Na dIsai / sattApi jaM parihAo rittAo via dIsanti / (punadRSTA / ) vaassa, kiM evaM indajAlaM via dIsai jaM sattAvi parihAo dANiM evva sukkAo puNo vi aparimidarasAo dIsanti / kadhaM imAo uttaria gacchama / (ka) rAjA-amAtya, zrutametasya vacanam / matrIetanna kiMcana tatastavaM mAstu bhIti ronAyitaM ripujanasya nirIkSya kiMcit / yatkheyapUraNavizoSaNayoH samartha tanmUlameva hi vijRmbhaNamapyarINAm // 18 // api c| ripavo labdhvA mArga rasAdiparikhAH prakopya tanmUlam / deva bhavanti yatheSTaM puramulluNThayitumIzAnAH // 49 // (ka) etatpratyakSaM khalu vartate / tvaM punaranumAnenaitannAstIti varNayasi / tadAzcarya tarko vijJAnazarmamantriNaH / vayasya, AkarNaya me vacanam / eSo'mAtya eva sarvadvAreSu zatrubhirAkrAnteSu bhikSuveSaM gRhItvA palAyiSyate / tava punardurlabho mokssH| tdehi| suraGgAdvAreNa tvAM neSye / hA dhik hA dhik / kiM karomi mandabhAgyaH / jalamAtramapi kutrApi na dRzyate / saptApi yatparikhA riktA iva dRzyante / vayasya, kimetadindrajAlamiva dRzyate yatsaptApi parikhA- idAnImeva zuSkAH punarapyaparimitarasA dRzyante / kathamimA avatIrya gacchAmaH / Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 aGkaH] . jIvAnandanam / kAla:-rasaraktamAMsamedosthimajjazukrarUpAH parikhAtvena nirUpitAH / karma-eSAM vRddhau zleSmavidradhiraktavisarpAdayo bhavanti / kArye tu raukSyazramazoSAdayaH / kAlaH-yuktaM bhavatoktam / mantrI evamete svAmikArye baddhaparikarA yatantu nAma / santyevaiSAM pratIkArazastrANyasmadAyattAni / vidUSakaH-kiM esA vAdAlI via maha akkhIhiM Auledi / (ka) rAjA-aho pracaNDo'yamanilaH / tathAhi / tArAcyAvayituM ghanAnvikirituM kRtvArkatUlopamA bhittvA pAtayituM bhuvi kSitibhRtAM tuGgAni zRGgANi ca / sadyaH zoSayituM samudramavanIkartuM tu pAMsvAtmanA drAgunmUlya ca bhUruhAnbhramayituM zakto bhavatyambare // 50 // mantrI-ayameva vRddhizoSahetuH parikhANAm / enamupajIvyotkupyanti zuSyanti ca sarvataH prikhaaH| vidUSakaH-kiM mUDho via pekkhaMsi / karehi edANaM paDIAraM / (kha) ___ matrI-adRSTvA kimevaM pralapasi / vidUSakaH--(uSTragrIvikayA vilokya / ) accariaM acariaM / ettha sattAsatti vai / vaDantesu sattusu ede vIrA roaulaM paharandi / (ga) matrI-tatra zleSmaprabhRtIraktaputrAMzcandraprabhA praharati / vidUSakaH-kadhaM itthiA vi sUrAadi / (gha) - matrI-raktaputrANAM visarpaplIhaprabhRtInAmamRtagugguluca(tR?)NapaJcakA (ka) kimeSA vAtAlIva mamAkSiNI Akulayati / (kha) kiM mUDha iva pazyasi / kuteSAM pratIkAram / (ga) AzcaryamAzcaryam / atra zastrAzastri vartate / vardhamAneSu zatruSu ete vIrA rogakulaM praharanti / (gha) kathaM strI api zUrAyate / Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .86 kAvyamAlA / dayaH prahartAraH / tathA mAMsaputrANAM zAkhoTakatailaprabhRtayaH / medasaH putrANAM kaphakesariprabhRtayaH / __ kAla:-karman , evaM vAtapittakapheSu vAta eko rasaraktamAMsAdidhAtUnAM zoSakaH poSakazca / __ karma-evamevaitat / dhAtUnAM prakope dhAtukArye ca bhiSajo vadanti 'kaTukAdayo mAMsavRddhihetavaH' iti / 'kaTukAdvardhate mAMsaM kaSAyAcchoNito rsH| . . lavaNAdvardhate hyasthi majjA tvamlAtpravardhate / madhurAdvardhate zukra tiktAnmedaH pravardhate // ' vidUSakaH-(parivRtyAvalokitakena / ) anja edaM hodu jujjhadasaNam / pekkhadu bhavaM puradvidaM accariaM / (ka) rAjA-Arya, kimetatpazyasi / matrI-(vihasya / ) pazyAmyetat / etatpaGgudvitayamanilazcArayatyAzayeSu triSvazrAntaM jaraThagaNikA kAcideSA purastAt / AjAnvagrapravitatakucA lobhayantI prasUte hantAnAGkuramanugatA sarvadA dehabhAjAm // 11 // kAlaH-samyaguktaM mantriNA yatpittakaphI paGga iti bhiSakprasiddhiH / AzayeSviti kaphapittavAtAnAmAzayA vivakSitAH / apathyatA jaraThagaNiketi nirUpayanti / anarthAGkura iti ca tatprabhavarogasamudAyam / karma-sAdhu nirUpitam / rAjA-kimidamapyaribhirevaM kRtam / mantrI-kaH saMdehaH / zrUyatAm / pANDuH svasya nizamya matsaramukhAttUlAyitaM vikrama seyo mAmakavAcikena hRdaye rAjJA niSiddho'pi san / (ka) adyaitadbhavatu yuddhadarzanam / pazyatu bhavAnpuraHsthitamAzcaryam / Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 aGkaH] . jIvAnandanam / prajJAgarvavazAnmadIyavinaye jAtAbhilASo'bravI * ditthaM sAntvamapathyatAM nijakule snehaprakarSAnvitAm // 12 // vidUSakaH-kahaM santaM uttavanto pANDU / (ka) matrI-evam apyasmatkulapakSapAtini pathA kAmopabhogaprade ___ kiM nAtmaprabhavaM kulaM gaNayasi prakSIyamANaM zanaiH / audAsInyamidaM kutastava vinopekSAM yadi vyApRtA / tvaM nAlaM balavAnapi prabhurariH sthAtuM kuto'syAnugAH // 53 // atastvAM vijJApayAmi / saMprati zatrupuraM pravizantI tattadabhimatena tena tena rasenAzayagatAnasmatkulakArakArasavAhinIbhirnADIbhizca poSayantI rAjAnamapi svavazaM nayantI bhedaya vijJAnahatakAt ityupadizya mandAgninA saha preSitavAn / vidUSakaH--accariaM edAe dUtattaNaM jAe paGguNo vi cAlidA / pekkha dANiM vi kiM vi * mantaantI ciTThadi / suNAhi dAva tUhIo bhavia / (kha) (tataH pravizantyapathyatayA saha mandAgnivAtakaphapittAH / ) mandAgnivAtakaphapittAH-ayi rasavati, kimu vaktavyamasmadIyA rogA iti / yatastvatsaMtatiH khalvete / tvayaiva vazIkRte'sminrAjani etatpure sukarasteSAM pravezaH / vayaM tu tatra nimittamAtram / kAlaH-karman, rasavatItyapathyatAyA nAmAntareNa bhavitavyam / karma-rucimatItyapyetasyA nAma / vidUSakaH-esA tADaA via bhIsaNA aNuvaTTadi / (ga) (ka) kathaM sAntvamuktavAnpANDuH / / (kha) AzcaryametasyA dUtatvaM yayA paGgavo'pi cAlitAH / pazyedAnImapi kimapi mantrayantI tiSThati / zRNu tAvattUSNIko bhUtvA / (ga) eSA tADakeva bhISaNAnuvartate / Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyamAlA / matrI-rAjA cAhaM ca rAmalakSmaNAviva vartAvahe / vidUSakaH-ahaM vi kosio via / (ka) rAjA-(vihasya / ) tAdRkprabhAvo maharSiH khalu bhavAn / vidUSakaH-bho vaassa, eso amacco edAe maM baliM dAUNa appANaM mocedaM ahilasanto via dIsai / dANiM bhavaM jeva maha saraNam / (kha) matrI-vaidheya, kSaNaM tUSNIM tiSTha / zRNumaH zeSamapi vacanameSAm / vAtAdayaH-ayi rucimati, tvAM vIkSya jAgarUkAM tasyAM tamyAM rucipraviSTAyAm / svata eva bhidyate'sau vijJAnAdaJjasA rAjA // 14 // rAjA AlApAdeteSAM kulAladaNDAvaghaTTanAdiva me| hRdayaM bhramatIdAnI sahasA cakramiva kiM nvetat // 55 // vidUSakaH-aNNaM kim / diDhaM khu NigihIdo si tumaM edAe apatthadApisAciAe / ahaM uNa chavedo bahmaNo. homitti sajjhaseNa imAe visajjido mi / (ga) matrI-(vihasya / ) paDDedA ityanayA saMkhyayaiva sUcitaM vedavijJAnam / rAjA--kiM vismRtaM tvayA yatprAgeva mama manISitArtha vidUSakeNa bodhito'si / __ matrI (svagatam / ) aho truTitasaMghaTitAyA dAsyA vilasitaM yadiyantaM kAlaM vismRtApi bubhukSA smRtA satI rAjJo hRdayamAkulayati / (prakAzam / ) tadapyagre bhaviSyati / devena tu etadvairiprayuktamiti nizcitya tadvaze na bhavitavyamiti bahuzaH prArthaye / (ka) ahamapi kauzika iva / (kha) bho vayasya, eSo'mAtya etasyA mAM baliM dattvA AtmAnaM mocayi. tumabhilaSanniva dRzyate / idAnI bhavAneva mama zaraNam / (ga) anyatkim / dRDhaM khalu nigRhIto'si tvametayA apathyatApizAcikayA / ahaM punaH SaDDedo brAhmaNo bhavAmIti sAdhvasenAnayA visarjito'smi / Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 aGkaH] . jIvAnandanam / rAjA-(sabahumAnam / ) tathyaM pathyaM cAha bhavAn / tadahamavahito'smi / vidUSakaH-ko eso vijapuJjo via dhagadhaggaamANo savvado vi maha acchI Auledi / (ka) mantrI parivAraparivRto jvararAja eSaH / yamenamuparudhya sarve'pi rogAH praharanti / ata evAyaM rAjapadabhAgiti bhiSagvyavahAraH / karma-yuktamAha mantrI / tathAhi / jvaro rogapatiH pApmA mRtyurojozano'ntakaH / krodho dakSAdhvaradhvaMsI rudrodmanayanodbhavaH // 57 // janmAntaryo mohamayaH saMtApAtmApacArajaH / vividhairnAmabhiH krUro nAnAyoniSu vartate // 18 // kAla:-karman , nAnAyoniSviti suSTuktaM tvayA / pAkalastadyathebhAnAmabhitApo hayeSu ca / vAntAdAnAmalarkaH syAnmatsyeSvindramadaH smRtaH // 59 // oSadhISu tathA jyotizcuNapA dhAnyajAtiSu / jaleSu nIlikA bhUmAvUSo nRmAM jvaro mataH // 60 // rAjA---pazya sakhe, pazya / trikUTAdreH kUTaistribhiriva zirobhiH pratibhayo - dizaH pazyandRgbhiH zazarudhirasodaryarucibhiH / trayANAM pAdAnAM tRNatarusamucchrAyajayinA mayaM nyAsabhUmi namayati gadAnAmadhipatiH // 61 // kAlaH-karman , pazyAyaM yasminnudeSyati tasya janasya / AlasyamazmamayatAM pulakodgamaM ca gAne karoti na rati kvacidAtanoti / jAtAzru jRmbhayati saptivighUrNamalpa prANaM tamambu ca pipAsayate'nuvelam // 62 // (ka) ka eSa vidyutpuJja iva dhagadhagAyamAnaH sarvato'pi mamAkSiNI Akulayati / 12 .. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| ___ karma-evametat / api cAnenAviSTaH / . yadbhakSyamamlakaTutiktamapekSate ta nna svAdu khAdati ca sUkSayate hitoktam / / javAM viveSTayati huMkRtimAdadhAti bAleSu na vacana darzayate ruci ca // 13 // vidUSakaH-diTThI vi Na pahuvadi NaM pekkhiduM / (ka) matrI-eSa jvaro'pi yakSmarAjasakhaH / krodhanArocakAdhmAnaitribhiH putrairupaidhate / bhAryayA paJcavidhayA grahaNyabhidhayA saha // 64 // vidaSakaH-(anyato vilokya sabhayakampam / ) vaassa, ahaM dANi Na jIvissaM, jado khu karagahidakhaggakheDaasarakammuaparighasUlagadA paJcatthirAaseNA abhivaDui sAaro via / (kha) . __ matrI-(vilokya / ) ete vraNarAjaputrA aSTavidhA bhagaMdarAH / ete ca SaDdhiA mUlAdhiSThAnamabhivyApnuvanti / ete ca kaphasaMbhavA daza mehAH pittasaMbhavaiH SadbhirvAtasaMbhavaizcaturbhizca saha viMzatisaMkhyAkA yakSmarAjaputrAH / aparatra ca trayodaza mUtraghAtAH prasajjante / etAnyapi ca vAtapittakaphasaMnipAtabhuktaviTadhAtvazmarIkRcchrANItyaSTau kRcchrANi catasRbhirazmarIbhiH saha sajIbhavanti / eSa gulmo'pi zUlamavalambya vijRmbhate tathASTavidhazUlAzca nirundhanti / kAla:-karmana, samartho'yaM mantrI rogavizeSaparijJAne / mantrI tathAnye'pyatra bahavaH prabhavanti / ye kila mandAgnyutthodarasthAmayasuhRda udAvartabhedA azIti totthAH pittajA viMzatiyugagaNitA viMzatiH zleSmajAzca / (ka) dRSTirapi na prabhavatyenaM prekSitum / (kha) vayasya, ahamidAnIM na jIviSye, yataH khalu karagRhItakhaDgakheTakazarakArmukaparighazUlagadA pratyarthirAjasenAbhivardhate sAgara iva / Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 aGkaH] . jIvAnandanam / catvAro'kSNorvasantoM navatirapi catuHsaptatirvakraniSThA mUrdhasthAH paGktisaMkhyAH krimigadanivaho'pyasti naike ca zophAH // 65 // tathA bhUtonmAdA viMzatiH / AmavAta iti ko'pi caturdhA jAyate nikhilaroganivAsaH / vAtapittakaphazoNitamadyakSveDajA SaDudayanti ca mUrjAH // 66 // api c| ete SoDhA bhinnA unmAdAzca pravartante / abhivartante cAmI hRdrogAH paJcadhA bhinnAH // 67 // vidUSakaH-pamAdo pamAdo / edehiM arihiM duvArAiM pAArA parikhA kosAArAiM a savvaM vi akkattam / kiM bahujampideNa / hRdayaM gummaM karia adhiTThidaM / tilappamANo vi deso aNakanto Na dIsai / (aJjaliM baTdA / ) vaassa, ado varaM Natthi me jIvidAsA / mama bahmaNIe vihurAe andhakUvaNettAe tuma evva sumaria joakkhemaM vahehi / paDhamaM evva eso aNatyo suNAvido si mae / tuma uNa dummantiNo se vaaNavIsambheNa imaM duravatthaM pAvado si / pekkha dAva tassa phalaM edaM saMvuttaM / (ka) rAjA--amAtya, saMvadatyeva vidUSaMkavacanam / tvadbuddhiprasaro'tra dhigviphalito nikSipya samipi tvayyevAtmadhurAM mayA nivasatA saMprAptamIdRkphalam / vaiyatryaM hRdi sarvathAsmi gamito dvArANi koSAlayAH prAkArAH parikhAzca hA nikhilamapyAkrAntamevAribhiH // 68 // (ka) pramAdaH pramAdaH / etairaribhirAANa prAkArAH parikhAH koSAgArANi ca sarvamapyAkrAntam / kiM bahujalpitena / hRdayaM gulmaM kRtvA adhiSThitam / tilapramANo'pi dezo'nAkrAnto na dRzyate / vayasya, ataHparaM nAsti me jIvitAzA / mama brAhmaNyA vidhurAyA andhakUpanetrAyAstvameva smRtvA yogakSemaM vaha / prathamameva eSo'narthaH zrAvito'sti mayA / tvaM punardumantriNo'sya vacanavizambheNemAM duravasthA prApito'si / pazya tAvattasya phalamidaM saMvRttam / Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| evaM sthite kimanyadravImi / gAtraM me paritapyate padayugaM zaknoti na spandituM stabdhaM coruyugaM bhujau ca bhajataH kampaM mukhaM zuSyati / nAstyakSNorviSayagrahaH zravaNayorapyevameva tvaco 'pyanyatki calatIva hRnnijapadAdAzA bhramantIva ca // 69 // api ca / nanu me duHkhabhAgAtmA na dhairyamavalambate / / kAThinyamiva mRtpiNDo ghanavArisamukSitaH // 70 // kiM ca mayA bhavatsaMvihitarasagandhakauSadhaghaTitarasAyanapratyAzayA .. tvadupadezavazaMvadacetasA vapuSi nazvarake mamatA vRthA / vidhatA zivabhaktirasAyanaM zivazivAntaritaM paramArthadam // 71 // matrI-satyametacchivabhaktirasAyanaM paramArthadamiti sakalaihikasaMkaTavighaTanaM ca / kiM tu purAbhimAno na vRthA taddArthena vinA katham / cittasvAsthyaM vinA tacca zivabhaktidRDhA katham // 72 // ato vijJApayAmi / kRcchre'pi dhairyagrahaNaM rAjJo vijayasAdhanam / iti nItividaH prAhudhairyamAlambyatAM tataH // 73 // kiM ca tava nidarzayAmi tAdRzamitihAsam / yathA / zreyaH prApadagastinA sa nahuSaH zapto'pi dhairyagrahA nnanvAlambya vRti zubhaM nalaharizcandrAvapi prApatuH / kRtvA chadmakRte'riNA praNayinIcaurye'pi dhairya vaha nbaddhA setumudanvadambhasi na kiM rAmo vijigye ripUn // 74 // vidUSakaH-vaassa, sudaM kiM dANi vi edassa mantiNo edaM evva vaa Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 aGkaH] jIvAnandanam / Nam / saMpadaM eso attANaM vi Na jANAdi rAjakajaM kudo uNa ummAdaM vA uvajAvaM vA sattukidam / (ka) __ matrI-(vihasya / ) vaidheya, kiM vRthA pralapasi / deva, alaM dhairyatyAgena / ete ca matsaMnihitA rasauSadhivizeSA bhavatsevanameva pratIkSamANA vipakSakSapaNAya sajjIbhavanti tAnetAnanugRhANa / (nepathye / ) deva, ete vayam . zivabhaktiprasAdena labdhA mantrivareNa ca / samyaksaMvihitAH sarve vipakSAnvijayAmahe // 79 // purastAdacirAdevAsmAbhirvAdhyamAnaM yakSmANaM sAmAtyaM saputrakalatraM sasainyaM ca pshy| rAjA-(dRSTvA / ) priyaM priyam / sarve yUyamapramattA vipakSakSapaNAya yatadhvam / (tataH pravizati yakSmA pANDuzca / ) / yakSmA-pANDo, va punarasmadIyA bhaTAH prahArArtha vartante / / pANDuH-deva, pazya / kecidanugacchanti, kecitpuro gacchanti / . kAlaH-karman , yaduktaM pANDunA tattathaiva / yataH, anekarogAnugato bhurogpurogmH| rAjayakSmA kSayaH zoSo rogarADiti yaH smRtaH // 76 // karma-jAnAmi yAdRza eSa iti / nakSatrANAM dvijAnAM ca rAjAbhUdyo vidhuH purA / / / taM prajagrAha yakSmAsau rAjayakSmA tataH smRtaH // 77 // deheSu yaH kSayakRteH kSayastatsaMbhavAcca saH / rasAdizoSaNAcchoSo rogarADrogaraJjanAt / / 78 // yakSmA-sakhe pANDo, prabaleSu sAmadAnabhedA na prasaranti, ato'ntima eva prayogaH saMpratipattavyaH / tadatra kiM vilambena / (ka) vayasya, zrutaM kimidAnImapyetasya mantriNa idameva vacanam / sAMpratameSa AtmAnamapi na jAnAti rAjakArya kutaH punarunmAdaM vA upajApaM vA zatrukRtam / Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| zastrAzastri prasahyAtha pravRtte raNavaizase / ajIvakamarogaM vA purametadbhaviSyati // 79 // tadehi / tatkSamAM bhUmimeva gacchAmaH / (iti pANDunA saha niSkrAntaH / ) kAla:-karman , pazya pazya vipakSavijayAya vijJAnamantriprayuktAnbhaTAn / rAjA-vayasya, mantriNA darzitena vikramavyApAreNa hRdayaM mama nivRNoti / yataH / bhUpatirasasindUrajvarAGkuzAnandabhairavaiH sAkam / cintAmaNizca zatrUnarAjamRgAGkazca jetumudyute // 80 // .. pazya cAtrArogyacintAmaNeruttareNa / kRtasiddharasezvaraH purastAtkaramAlambya ca vAtarAkSasasya / samarAGgaNameti pUrNacandrodaya eSo'gnikumAradarzitAdhvA // 81 // pratApalaGkezvara eSa yazca pratApayatyatra nijapratApAt / gadAndhanurvAtamukhAnazeSAMllakezvaraH zatrubhiraprasahyaH // 82 // vasantakusumAkaraH sarabhasaM vidhatte raNaM ___ suvarNarasabhUpatirvazayate rujAM maNDalam / prasahya vaDavAnalAbhidhamidaM ca cUrNa javA dvizoSayati sarvataH prabalamagnimAndyArucim // 83 // sudarzanaM cakramivAmarArInsudarzanaM cUrNamidaM raNAgre / nihanti jIrNajvaramAzu pittajanyA runazcUrNayati prasahya / / 84 // prabalAnalasaMkulitaM gadagahanaM duravagADhamanyena / hanti dhuri tIkSNasAro vAtakuThAraH samUlamunmUlya // 85 // asakRtskhalataH kiMcidgatimAndhavidhAyinaH / pramehAnmAdyato hanti mehakuJjarakesarI // 86 // gatimantharatAdhAyivarmavaipulyazAlinaH / sarvAnvAtagajAnhanti vAtavidhvaMsano hariH // 7 // Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAnandanam / vidUSakaH-deva, acetaNA vi ede cintAmaNipahudiNo saMpadaM saMpa. hAraM kuNanti tti accariam / tA indajAlaM via edaM me paDibhAdi / (ka) rAjA-dhiGmUrkha, anabhijJo'si zAstratattvasya / acintyo hi maNimantrauSadhInAM prabhAvaH / abhimAnidevatAzcaiSAM sacetanAH zrUyante / (karNa dattvA / ) mantrin , ko'yaM kalakalAvirbhAvaH / matrI-pazyatu devaH / zastrAzastri gadAgadi prathamato nirvartite saMyuge muSTImuSTi talAtali pravavRte pazcAdidaM bhISaNam / jitvArIniha deva tAvakabheTairApUryate kAhalA zaGkhaH saMprati zabdyate dRDhataraM saMtAjyate dundubhiH // 88 // api ca / AsphAlayanti dRDhamUruyugaM karAtraiH kurvanti kuNThitaghanAravamandahAsam / jIvo'yamassadadhipo jitavAnamitrA nityuddhataM yudhi bhaTAstava paryaTanti // 89 // vidUSakaH-kahaM ettha eva bhaggamaNorahadAe paruNNo via jakkharAo lakkhIadi / (kha) rAjA-vayasya, samyanirUpitaM bhavatA / gaNDasthalaprasamarAzru karaM kareNa . niSpIDayankaTakaTAkRtadantapaGktiH / . .. yakSmA lalATaghaTitabhrukuTiH kilAya __ mantaHspRzaM ruSamabhIkSNamabhivyanakti // 90 // matrI-na kevalAM ruSaM zucaM ca / (ka) deva, acetanA apyete cintAmaNiprabhRtayaH sAMprataM saMprahAraM kurvantItyAzcaryam / tadindrajAlamivaitanme pratibhAti / .. (kha) kathamatraiva bhagnamanorathatayA prarudita iva yakSmarAjo lakSyate / . Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| vidUSakaH-eso soeNa palavanto via dIsai / (ka) matrI-zRNumastarhi pralApametasya / viSUcImatsarAvapyenamanuvartete / (tataH pravizati viSUcImatsarAbhyAM sahito yakSmA / ) yakSmA-hanta kathaM tAdRzAnAmapi matsainyAnAmIdRzIyaM duravasthA / AzcaryamAzcaryam / jIvasya dhvajinIcarAnatibalAzaknoti kaH zAsituM duvIraiyudhi pAtitAni mama yaiH sarvANi sainyAni ca / pANDurme sacivaH parairavadhi vA bhItaH palAyiSTa vA no jAne mama jIvato bata hatAH putrAstathA bAndhavAH // 91 // (sazokAvegam / ) bho bhoH sutAH kva nu gatAH stha vinA bhavadbhi___IrNATavIva jagatI paridRzyate me / Akramyate ca tamasA haridantarAlaM zokAgnisaMvalitamuttapate vapuzca // 92 // (iti mUrchati / ) matsaraH-samAzvasihi samAzvasihi / ykssmaa-(smaashvsy|) vatsA he vadanAmbujAni mudito drakSyAmi keSAmahaM keSAM mAkSikamAkSipanti vacanAnyAkarNayiSye mudA / mAnAM tanuSu praviSTamacirAnmAM vardhayiSyanti ke yUyaM yatsamare parairatibalairnAmAvazeSIkRtAH // 93 // kAla: putrapravilayAdduHkhaM na soDhuM zakyate janaiH / vasiSTho'pi mahAnyena vavAJcha patanaM bhRgoH // 94 // tadimaM putrazokasaMtaptaM yakSmANamavekSituM na zaknomi / (ka) eSa zokena pralapanniva dRzyate / Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 aGkaH] . jIvAnandanam / karma-ahamapyevameva / (ityubhau niSkrAmataH / ) matsaraH devAlaM zokena dviSi jIvati na khalu dharmo 'yam / yAvacchakti tato'rInhatvA zocanti naiva tAnvIrAH // 95 // ata idAnIM punarAnIya paribhavamarihatAnAmasmadIyAnAmAnRNyamRcchatu bhavAn / viSUcI dANiM khu eva diTThA rAakumArA kahiM gadA tujhe / Dhajjai hiaaMsoo aggI via sukkatiNajAlam // 96 // (ka) yakSmA gaNDadvaye'pi galitainayanAmbupUrai rAmRSTapatralatamAkulakezapAzam / pANidvayaprahatapATalabAhumadhya ___masyA vapurmama zucaM dviguNIkaroti // 97 // matsara:-rAjan , dhairyamavalambyatAm / kRtaM zokena / saMprati hi katipaye devapAdamUlopajIvinaH sainyAH kenApi durapaneyapravRttayaH / . yakSmA-tataH kim / matsaraH-tatazca tatprayogeNa kuNThitazaktirbhaviSyati vijJAnamantrihatakaH / tathA ca vairaniryAtanaM kartumucitamiti pratibhAti / yakSmA-(savimarzam / ) avandhyo'yaM prayatnaH / tadarthameva zatrUnmUlanAya gacchAmaH / (iti viSucImatsarAbhyAM saha niSkrAntaH / ) matrI-matsareNa karNe'smajayAthai kimapyupadiSTo yakSmA niSkrAntaH (ka) idAnI khalveva dRSTA rAjakumArAH kutra gatA yUyam / dahati hRdayaM zoko'gniriva zuSkatRNajAlam // 13 .. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| tadvayamapi tadiGgitAnumitaM paryAlocya tatpratividhAnAya vyApriyamANA iSTaM sAdhayAmaH / (iti niSkAntAH sarve / ) . saptamo'GkaH / (tataH pravizati jIvarAjo vijJAnamantrI ca ) jIvarAjaH-(saharSam / ) - mantristvadIyamatikauzalanaubalena tIrNo raNAmbudhirabhUdatidustaro'pi / yasminbhayaMkaragativarapANDumukhyo rogavrajaH kila timigilatAmayAsIt // 1 // kiM bravImi saMkulayuddhe'smadIyAnAM tadIyeSu pravRttamonAyitam / ekatra maNDabhedo guTikAbhedaH paratra mandAgnim / / nikhilAmayajananakara nijapAnaM prathamamidamahamadarzam // 2 // atha gulUcyAdipaJcabhadrakaSAyaM nikaSA yannavaM (2) tamavalokya palAyanta pittasamIrajvarAH / tadanantaraM jagadantaraprasiddhaH svayamanazvarasAro yakSmaparikSapaNadakSiNaH sannapi saMnanAha svayaM trailokyacintAmaNivinipAtAya saMnipAtena sAkamaSTavidhAnAmapi jvarANAm / sthAvarajaGgamagaralaM jvaramAmotthaM vraNopajAtaM ca / ArogyapUrvacintAmaNirapi nighnanmayA raNe dRSTaH // 3 // tataH sarvajvarAnapi nigRhItavantaM jvarAGkuzamuttareNa gulmArzaH saMgrahiNIvipATitavato grahiNIkapATasya pUrvabhAge yA paJcAmRtaparpaTI grahiNikAyakSmAtisArajvara strIrukpANDugadAmlapittagadarukkSunmAndhavidhvaMsinI / tAmadrAkSamahaM raNe striyamapi vyAtanvatI pauruSaM cAmuNDAmiva caNDamuNDasamaraprakrAntadorvikramAm // 4 // Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 aGkaH] . jIvAnandanam / pazcAdbhAge tasyAH , aruciplIhavamijvarakAsArzaHzvAsazUlAnAm / sUkSmailAdimacUrNa niravarNayamAzu yudhi nihantAram // 5 // tadanu jalajAkSa iva danujalokasya siddhavasantaH zukradoSasya gokSurakAdicUrNamizritapayaHpAnavidhiH puMstvadoSasya trivikramaraso mUtrakRcchrAzmaryoviSyandanatailayogo bhagaMdarasya laghulakezvaraH kuSThasya nityoditaraso mUlAnAM vidyAdhararaso gulmAnAM trinetrarasaH zUlAnAM mahAvahirasa udararogANAM girikAdividhirguJjAtailalepazca zirorogasya candrodayavartizca cakSurogasya sauvIrAdipakvatailaniSekaH karNarogANAM siddhArthatriphalAdyauSadhayogavizeSapAnavidhiH kRtyonmAdaviSajvarasarvagrahANAM madhusapiryutacUrNavizeSalehanavidhiH pANDuhRdrogabhagaMdarazophakuSThodarArzasAM mehakuJjarakesarIpramehANAM ca vijayamahotsavena samutsAritasarvarogakhedAH samarajanairapyastUyanta / tataH kimapyavaziSyate kAryamasmAkam / mantrI-svAmin , zrUyatAm / janyArNavo'rijanitaH sumahAnidAnI tIrNo'pyatIrNa iti nizcinute mano me / yanmatsareNa raNabhuvyupadiSTakAryaH karNe sa tatparamito vidadhIta yakSmA // 6 // rAjA-vijJAnasaciva yathArthanAmadheya, matsareNa yakSmaNaH karNe kimukta bhavet / yakSmA ca tadAkarNya kiM vidadhyAt / tadvidhAnena cAsmAkamuttiSTheta kIdRzamatyAhitam / ___ matrI-(kSaNaM vicintya / ) kimanyadravImi / kecidasAdhyarogA yakSmANamupAsate tairasmAnbAdhituM yakSmANaM prati matsareNa saMketitamiti zaGke / rAjA-(savitarkam / ) evamevAsmAsu yakSmA yadi vakra vidhimupakrasyate tatra kamupAyaM pazyati bhavAn / matrI-'bhaktAya bhavate kadApi mayA darzayiSyate sAmbaH' iti bhagavatyA tubhyaM jAtucidAveditaM bhaktyA iti kadAcitkathAntare devenaiva mAM Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| prati prAguktam / tadidAnI tAmeva bhagavatI bhakti hRdi dRDhamavalambya bhagavadarzanArthaM saMnidhAnAnugrahaH prArthyatAm / tata evAsAdhyarogAbhibhavaH sulabhaH pratibhAti / rAjA-yadyevamanudhyAya vidhyAdivibudhakRtaniSevaNaM karomi manasA zaraNaM zaMkaram / (ityanudhyAyati / ) . matrI-AzcaryamAzcaryam / bhaktavatsalA bhagavatazcandracUDasya parAM koTimavalambate / yadanudhyAnamAtramanutiSThati svAmini tadAvirbhAvasUcanametadAlakSyate / yatkila zailasthUlazirobhirugrabhujagaprAyazravobhUSaNai.. rjaanusprshibRhtpicnnddcttulaistaaldrudiirghaanggibhiH| .. prAvRNnaizatamisranIlatanubhirbhasmatripuNDrAGkitaiH ___ zUlodbhAsibhujaiH samAvRtamidaM bhUtairabhUdbhUtalam // 7 // rAjA-(dhyAnAdviramya karNa dattvA / ) aho bhAgyaprakarSo jIvalokasya / ytH| 'jaya vizvapate jayendumaule jaya zaMbho jaya zaMkareti zaMsan / paritaH zrutigocaro janAnAM kaluSaM lumpati kAhalIninAdaH // 8 // matrI-(saharSam / ) rAjan , phalitaste manorathaH / pazya / ArUDhaH sphATikakSmAdharanibhavRSabhaM sArdhamadrIndraputryA vItAvaSTambhakumbhodarakarayugalodastamuktAtapatraH / gAyadgandharvanRtyatsuragaNikapurobhAgaghoSanmRdaGgo gaGgAbhRtyuttamAGge zazizakaladharaH zaMkaraH saMnidhatte // 9 // api ca / maulinyastAJjalInAM daramukulitahaGiyadAnandabAppa klidyadgaNDasthalAnAmaviralapulakAlaMkRtasvAkRtInAm / vedAntaprAyabhUristutimukharamukhAmbhojabhAjAmRSINAM paGkhyA pAzcAtyabhAgo jhaTiti nibiDito dRzyatAmasya zaMbhoH // 10 // rAjA-mantrin, itaH paraM praNipAtAdinA bhagavantaM prasAdya svAbhISTamartha prArthayiSye / Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 aGkaH] . jIvAnandanam / matrI-anitarasAdhAraNametasya bhaktAbhIpsitapradAnacAturyam / yaH prasAditavate pArthAya pAzupatamastraM pratipAditavAn / yena ca nikhilakSatriyakulajighRkSave bhArgavAya prasAdIkRtaH parazuH / rAjA-upapannamidam / evamaparimitAni mahAntyAzcaryacaritAni devasya / yacca kapilabhasmIkRtaprapitAmahasaMghasamuttAraNakRtaprayatnabhagIrathaprasAditAyAH surApagAyA bhuvamuttarantyA garvabhaJjanaM nAma mRtyuMjayasya caritaM tadapi paramAdbhutameva / matrI---jagatprasiddhamevedam / tathAhi / . vegAkRSToDucakrAnukaraNanipuNazvetaDiNDIrakhaNDa zliSTormInirmitorvIvalayavilayanAMzaGkasAtaGkadevA / vibhramyAkAzagaGgA vidhibhuvanabhuvaH sarvadurvAragarvA _ nirviNNA dhUrjaTIyodbhaTaghaTitajaTAjUTagarbhe nililye // 11 // kiM ca / adhvaravidhAvaparAdhino dakSaprajApateH zikSaNAvasare roSasaMdhukSitena nIlalohitena visRSTaH svAMzabhUtaH prabhUtakopavidhUtavinayamudro vIrabhadra eva kiM na kRtavAn / tathAhi / . zUlAgrakSatadakSakaNTharudhiraiH zoNe raNaprAGgaNe .. kIrNo dantagaNazcapeTadalitAdarkasya vakrAntarAt / vIrazrIkarapIDanotsavavidhAvetasya vaizvAnara- . prakSiptojjvalalAjavibhramakaro nAloki lokena kim // 12 // rAjA-kimiti varNyatAmayamAzcaryacaryo bhagavAn / krodhArUMDhabhrukuTiralike krUrakhaDgaprahAra zchinnagrIvatridazanikaracchannasaGgrAmabhUmiH / zakrazrIzadruhiNazaraNAlAbhavidrANavidyA dAnonnidraH praNatajanatAbhadrado vIrabhadraH // 13 // kaH punarasya svarUpaM tattvataH zaknotyavadhArayituM yadantarvANayaH sarve'pi svacchandAnurodhAtkalayanti svarUpametasya / tathAhi Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 102 kAvyamAlA / kartAraM katicitkilAnumimate kAryArthamukdibhiH ke'pyAhuH puruSasya yasya purataH sRjyaM prakRtyA jagat / klezaiH karmabhirAzayaizca sakalairaspRSTarUpo'khila. prajJo'nAdiguruH sa Izvara iti vyAkhyanti kecittu yam // 14 // api ca / zrutamiti nigamAnteSvekamevAdvitIyaM niravadhi paripUrNa brahma sccitsukhaatm| . .. vilasati kila yasminvizvametattamine sraji phaNivadabodhAditthamAhuH kilAnye // 15 // mantrI-tattAdRzamenamavAGmanasagocaramahimAnaM paGkajAsanapAkazAsanaprabhRtayo devAH praNamanti bhagavantam / ataH sevAvasaraM pratipAlaya kSaNamAtram / rAjA-samyaGgirUpitamamAtyena / namadamarasahasramaulimAlAparigalitairbhuvi pArijAtapuSpaiH / alikulamanavAptadivyagandhagrahaNakutUhali kRSyate samantAt // 16 // mantrI-avasaro'yamakhilasurAsuraguroH saroruhAkarasaMvezavidyAdezikakalAzekharasya sevanAya devasya / ata eva saMbhrAntanandikaraghUrNitavetrapAta___ bhItApagatvaragaNavrajavarjitena / etena kIrNakusumena pathA mahezaM sevasva bhaktimadadurlabhasaMnidhAnam // 17 // (tataH pravizati yathAnirdiSTaH paramezvaryA saha paramezvaraH / ) paramezvara:-ayi girIndrasute, anitarasAdhAraNayA bhaktyA jIvasya mAmanusmarataH / sapadi mayAsya purastatsaMnihitaM saparivAreNa // 18 // devI-deva, turiaM tuha AgamaNaM evva daMsedi aNaNNatulle bhattimattaNam / (ka) (ka) deva, tvaritaM tavAgamanameva darzayatyananyatulyaM bhaktimattvam / Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 aGkaH] jIvAnandanam / rAjA-(mantriNA saha tvaritamupasRtya / ) vidhihariviSamekSaNAtmakaH sansRjati bibharti nihanti yo jaganti / tadahamamalamekameva saccitsukhavapuSaM paramezvaraM nato'smi // 19 // (iti praNamati / ) bhagavAna-vatsa, mantriNA samamabhimatena yujyasva / jIvaH-(mantriNA sahottiSThan / zirasyaJjaliM baddhA / ) jaya jaya jagadIza devAsurAvadhyatAdarpavegoddhRtatvatpadAGguSThaniSpIDanastabdhakailAsamUlAttadoviMzatiprastutastotrapuSyaddayArakSitonmuktalaGkApate nipprapaJcAkRte jananamaraNalAbhapaunaHpunodItatadbhaJjanArabdhaghoravrataprINitatvakaThorazravaHprA. rthanAjAtakopotthazApAmiSAMzIbhavattApasatrANakRdrAmarUpagraha sveSu sAnugraha / anupamitagRhItatAruNyalakSmInirIkSonmiSaddArukAraNyanArIvratabhraMzakupyanmunIndrAbhicArotthitaM tuGganAdaM kuraGgaM jvalajjvAlamagniM karAbhyAM vahandazyase sadbhirAmRzyase . kalazabhavamaharSivAtApinirvApaNAdakSiNobhirApAdanAvindhyasaMstambhanAsi. ndhunAthAmbuniHzeSaniSpAnazaktipradAyisvapAdAmbujadhyAnamAhAtmya zaMbho namaste namaste // 20 // punaH prasUnazaradAhine prabalakAlakUTAzine kRtAntaparipanthine tripuragarvanirvAsine / jaTApadalayantritAmarataraGgiNIsrotase * prapannabhayahAriNe pramathanAtha tubhyaM namaH // 21 // niSkriyasyApi devasya jagatsRSTayAdikarmaNi / pravRtti kurvatI devIM prapadye bhaktavatsalAm // 22 // devI-NAha, imassa maNorahaM pucchia jhatti taM Nivattehi (ka) (ka) nAtha, asya manorathaM pRSTvA jhaTiti taM nirvataya / Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.04 kaavymaalaa| . bhagavAn-priye, kimatra praSTavyam / viditameva / yakSmarAjaH kaizcidasAdhyarogaiH sahAnugato vikurvANo nirmUlaM chettavya ityetasya manoratha iti tata etasmai yogasiddhimupadizya nirmitanikhilarogaM brahmarandhrasthitacandramaNDalaniHSyandamAnAmRtAplutazarIraM nijAnandAnubhavatucchIkRtAkhilaprAkRtasu. khAntaraM saphalamanorathamenaM kRtArthayiSyAmi / devI-(saharSam / ) sarisaM khu edaM tumhakerassa bhattavacchalassa / (ka) bhagavAna-vatsa jIva, yogasiddhimupadizAmi te / / jIvaH-bhagavan , ko nAma yogaH kIdRzI vA tasya siddhiH / bhagavAn-vatsa, zrUyatAm / yogazcittavRttinirodhaH / cittaM nAmAntaHkaraNam / yaccakSurAdikaraNadvArA bahirnigacchadviSayAkAreNa pariNamati / yattAdAtmyApanno draSTApi tadrUpAkAra eva paribhAvyate / taduktam 'dhyAyantyAM dhyAyatIvAtmA calantyAM calatIva ca / buddhisthe dhyAnacalane kalpyete buddhisAkSiNi // ' iti / 'dhyAyatIva lelAyatIva' iti zrutiH / tasya vRttayo nAma kAmaH saMkalpo vicikitsA zraddhAzraddhA dhRtiradhRtiauMdhIrityAdyAH zrutIritA AntarAH, bAhyAzca zabdasparzAdiviSayagrAhiNyaH / sattvarajastamorUpaguNatrayAtmikAnAM ca tAsAM daivAsurasaMpadrUpatvena dvedhA vibhAga ukto gItAyAm -- 'abhayaM sattvasaMzuddhirjJAnayogavyavasthitiH / dAnaM damazca yajJazca svAdhyAyastapa Arjavam // ' ityAdirdaivI saMpat / 'dambho darpo'bhimAnazca krodhaH pAruSyameva ca' ityAdirAsurI saMpat / tatra daivI saMpatsAttvikI / AsurI tu rajastamaHpradhAnA / 'daivI saMpadvimokSAya nibandhAyAsurI matA' / tAsAM ca sarvasAmAntarINAM bAhyAnAM ca cittavRttInAM nirodho nAma svaviSayebhyaH pratinivartya kvacitsaguNe nirguNe vA vastuni cittasya samavasthAnam / tacca dRDhataravairAgyasatkAranirantarasevanAbhyAM sabalena labhyate / taduktam - (ka) sadRzaM khalvetadyuSmAdRzasya bhaktavatsalasya / Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAnandanam / . 'asaMzayaM mahAbAho mano durnigrahaM calam / / abhyAsena tu kaunteya vairAgyeNa ca gRhyate // ' iti / etAdRzasya yogasya siddhirnAma dhyeyavastusAkSAtkArarUpAvasthitiH / mantrI-bhagavan , evaMbhUtAH ka iva ghaTate cittavRttIniroddhaM vairAgyeNAbhyasanavidhinA syAccirAttannirodhaH / jeyaH zIghraM ripuraparathA na sthitirnaH pure'to yoge siddhirbhavati ca yathAnugrahaste tathAstu // 23 // jIvaH-bhagavan, smRtiste sakalAbhISTaM datte kimuta darzanam / . tatprAptamamitaiH puNyaiH sadyaH siddhiM dadAtu me // 24 // devI-(sadayam / ) deva, saMkappAdo jevva se joasiddhI hodu tti . aNugehIadu eso / (ka) bhagavAn-vatsa, devyaivamanugRhIto'si / saMkalpAdeva te yogasiddhirbhavatu / matrI-rAjan, bhagavatyA bhagavatA ca saMkalpAdevAkhilayogasiddhiranugRhItA / tatsarvathA kRtArthAH smaH / rAjA-(sapraNAmam / ) anugRhItaiveyam / ytH| . yA pratyakSapadArthamAtraviSayA sA yogasaMskArataH ___ saMskArAnpratibadhnatItarakRtAndhIH kApi me jRmbhate / sUkSmaM yattu vidUramavyavahitaM sarvAnvizeSAnsphuTaM ___ pazyAmyeSa yathAvadadya paramArthodbhUtayA prajJayA // 25 // Azcaryo'yaM bhagavatprasAdamahimA / bhagavAn-devi, evaM saMprajJAtasamAdhiretasya prAdurbhUtaH, ya evamAlambanAmanubhavati RtaMbharA nAma prajJAm / ataH paraM nirbIjayogasaMjJamasaMprajJAtasamAdhimasyAnugRhNAmi / (ka) deva, saMkalpAdevAsya yogasiddhirbhavatvityanugRhyatAmeSaH / 14 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavymaalaa| .. . . devI-aNugelIadu appaNivviseso eso / (ka) jIvaH-(saharSollAsaromAJcam / ) AzcaryamAzcaryam / __ bhagavankaruNAsamitsamiddhe dRDhanirbIjasamAdhiyogavahnau / - pravilApitasarvacittavRttiH paramAnandaghano'smi nityatRptaH // 26 // bhagavAn-devi, jhaTiti vighaTitAkhilaparAgvRttiH pratyagAtmaikyAnubhavarUpo'saMprajJAtasamAdhirAvirbhUto vatsasya / yata evamanubhUtamarthamanuvadati / devI-deva, kidattho khu eso jo evaMvidhassa devANuggahassaM bhAaNaM jAdo / (kha) bhagavAn--saMpratyenaM vyutthApya prakRtakAryapravaNaM karomi / (jIvaM prati / ) vatsa, anyadapi kiMcidanuzAsanIyo'si / jIvaH-(vyutthAya / ) bhagavan , avahito'smi / bhagavAnprAcInaH sacivaH priyastava suhRyo jJAnazarmA muniH so'nyasyApi sudurlabhaH sa bhavatA mAnyaH sadAhaM yathA / zreyaHsaMghaTanAya hanta bhavataH satyaM sa evArhati preyastvaihikamAtanotu satataM vijJAnazarmApi te // 27 // .. zazvajJAnAdabhinnaH sanvijJAnamapi mAnaya / evaM sati ghaTeyAtAM bhuktimuktI kare tava // 28 // rAjamatriNI-(sASTAGgaM praNamyotthAya / ) anugRhItau svH| devI-sumaraNamettasaMNihidaM gANasammANaM sacivaM viNNANeNa samaM muttavirohaM karia duve vi mantiNo raNNo hatthe samappaanteNa bhaavadA bahulIkidaM bhattavatsalattaNam / (ga) (ka) anugRhyatAmAtmanirvizeSa eSaH / (kha) deva, kRtArthaH khalveSa ya evaMvidhasya devAnugrahasya bhAjanaM jAtaH / . (ga) smaraNamAtrasaMnihitaM jJAnazarmANaM sacivaM vijJAnena samaM munavirodha kRtvA dvAvapi mantriNI rAjJo haste samaparyatA bhagavatA bahulIkRtaM bhaktavatsalatvam / Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAnandanam / 107 (nepathye / ) jIve zivaprApitayogasiddhau kAlo janAndhyena samaM tamovat / pApo viSUcyA saha rAjayakSmA gadairasAdhyaiH saha nAzameti // 29 // IzAnasya nidezAtprAptA sApyatra zAMkarI bhaktiH / catvAro'pi pumarthAH puMbhiryasyAH prasAdato labhyAH // 30 // matrI-(AkarNya / ) priyaM naH priyam / bhagavAnkAla eSa evaM naH priyamAcaSTe / rAjA-(saharSollAsam / ) . . mUrdhanyamaNDalaniketasudhAMzubimba- .. ___niHssyndishiitlsudhaatinirvRtaanggH| meghAvRtivyapagame gaganaM yathAcchaM caitanyamAvaraNavarjitamasmi tadvat // 31 // matrI-evamevAyaM jIvo rAjA bhagavatoH prasAdAnnIrogo nityamukto . nirAbAdho bahukAlaM jIyAditi prArthaye / bhagavAn-tathaivAstu / devI-taha hodu / (ka) rAjA-(saharSavismayaM mantriNaM prati / ) mantriJjanmaiva doSaH prathamamatha tadapyAdhibhirvyAdhibhizce___ jjuSTaM kaSTaM batAtaH kimadhikamapi tu tvanmatervaibhavena / devyA bhaktyAH prasAdAtparamazivamahaM vIkSya kRcchrANi tIrNaH sarvANi drAktadatyadbhutamiha zubhadaM saMvidhAnaM tavedam // 32 // matrI-rAjan, bahujanmArjitaiH puNyaistAvakaireSa toSitaH / sarvAbhISTaM dadAtIzaH saMvidhAnaM kimatra me.|| 33 // bhagavAn-vatsa, kimataH paramanyattava priyaM kurmH| ' (ka) tathA bhvtu| Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 . kAvyamAlA / . rAjA-devadeva bhagavan , sarvamapi priyamAcaritameva / sarve'pi me prazamitA ripavaH pure'bhU dArogyamaikSiSi bhavantamumAsahAyam / yogaM tatastvadupadiSTamavApya jIva . nmukto'smi te karuNayA kimataH priyaM me // 34 // tathApIdamastu bharatavAkyam / parjanyaH samaye'bhivarSatu phalaM vAJchAnurUpaM mahIM prauDhAmAtyanirUpite pathi mahIpAlAH padaM tanvatAm / .. karNAlaMkRtaye bhavantu viduSAM kAntAH kavInAM giro bhUyAdasya kavezcirAyurarujo bhaktizca zaivI dRDhA // 35 // (iti niSkrAntAH sarve / ) . kRtiriyaM zrImadbhAradvAjakulajaladhikaustubhasya zrInarasiMharAyamantrivaranandanasya zrImadAnandarAyamakhinaH / samApto'yaM grnthH| . 1. ayaM jIvAnandanapraNetA zrImadAnandarAyamakhI nRsiMharAyAdhvarisUnukhyambakadIkSitasya bhrAtRvyastaauranagaramahIpaterekakSitipAlavaMzatilakasya zarabhAparaparyAyasya zrIzAharAjasya matripravara AsIdityAdi sarva jIvAnandanasyaitatpraNItasyaiva vidyApariNayanATakasya ca prastAvanAtaH pratIyate. sa ca zarabhamahIpatiH khristAbdIyasaptadazazatakapUrvArdha AsIditi sa evAsya samayaH. etatkRtiSu jIvAnandanaM vidyApariNayaM ceti nATakadvayamasmAbhirupalabdham . jIvAnandane yadyapi nAsti kavitvacamatkArastathApi saMvidhAmakamanucchiSTaM cikitsAzAsnAnukUlamiti kRtvaivAsya kAvyamAlAyAM pravezaH. tatra jayapurarAjagurukulaprasUtabhaTTazrIkRSNakumArANAM saMgrahAdekamevAsya zuddhaM pustakamupalabdham. ciraM vihite'pyanveSaNe pustastakAntarAlAbhAttasmAdeva pustakAdetanmudraNamakArIti bhadram..