Book Title: Geetashastrasya Pratikandam
Author(s): 
Publisher: 
Catalog link: https://jainqq.org/explore/020344/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir WWWW XXXXXXXXXXXXXXXXX COROC XXXXXXXXXXXXXXXY For Private and Personal Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir % 3A 28525152655251525 zrIgaNezAyanamaH zrImadbhyaH sakalavihajjanebhyo'tivinayapUrvakaM kiMcinnivedyate / zrIkRSNaparamAtmanA bhalatA prAyeNa kalikalmayopamarditAnduHkhasAgare nimagnAn janAnAlocyAnukampayArjunopadezavyAjena teSAmuddhArAya makalabedAntasArabhutAnAzAstraM praNItamitisuprasiddhameva / naJca vyaktArthamapi kalimAlinyApatdRta tumatibhimandamatibhiravagantuM nazakyateti paramezvaraeva tattadAcAryarUpeNAvirbhUya tattajjanAdhikArAnusAreNa tadeva dhyAcakSa ! tatrAnasiddhAntaprakAzakazrImacchaGkarAcAryakRtabhASyatAtparyameva vyaktIkarnu zrImadhutadanasarasvatItiprasiddhayanivathairyAvyAkhyAkatA tatra kacidvodhArtha vAdivipratipattisApe'pi nirarthakakliSTazaSkavipratipasvabhAvana pAThakAnAM tAzAstratvRdyasya mubodhatayA ca-1 mahAnvizeSo'syAM vyAkhyAntarebhyaH eteSAM yanivaryANAmakhilazAsvapAraMgatatA tatkadAItAsaddhisiddhAntabindumamAtiprathAnAlocayadbhiH sarvaviidbhirbha gavatAmadhuriporivAtimAnyatvenAgItA | kiMSAnAmaiva zrIparamezvaraH svamAyAvirbhAvitatamomayamadhukaiTabhAviduSTAnAM kSaraNe vRtte'pi prANinAM bandhahetyavidyAtamasaH kSaraNaM na saMpannamitikRtvaitapeNa prAdurbabhUveti vyIkarotIti tatkRtapadArzatagrantha paryAlocana yA nizcetuM zakyate | kimatra bahunA etadgranthanirmityaivadratadhvAntavidAraNAdavaitacaNDabhAskaraprakAzo jagati vijayatetarAm / kiMca viSNuzivayAmi yastAdAtmyamarthataH sthitamapi puSpadantaviracitamahimastotrasya zivaviSNubhayaparatvena varNanAcchandato'pi astyevetye bhireva bodhitaga | bhagavaDItAyAmapi bahuzAsvasiddhAntAnAM sArasya navanItarUpeNa saMgrahovartate tasya sarvasya vistareNa lugamabhASayAcaibhiratIva | samIcIne vivaraNa kRtam / nivedanatAtparyaMta sAMpratamasminbhAratavarSe vividhapurAtanagranthAnAM mudraNayantradvArAtiprakAzane satyapi paramamAnyasyAsya granthasya mudraNamadyApi na saMpatramiti mahadAzcaryam / mudraNAtyAgviAdhiSThitabhivabhinnamahAkSetrebhyastricaturANi pustakAnyAtdRtya tadanusAreNa mUlapAThanizcayaH kRtaH etatkAryakiyacchramApekSamastIvivyutpannavAcakAnAmanuma.naM bhavatyeva / grantho'yaMzuddhomudrito bhavavivi te sarve amAyathAzaktyasmAbhirvidvajjanasAhAyyena kRtA ityalaM pallavitena 5E5205052515264505051 mudrayitArau muMbaI, 18020 ht For Private and Personal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // atha kRtsnasya gItAzAstrasya pratikANDaM pratyadhyAyaM ca saMgatithyate // asyAH bhagavadgIvAyA zraSTAdazAdhyAyAH satra SaNNAmadhyAyAnAmekaM kANDaminyaSTAdazA-314 yogasthaH kuru karmANItyAdinA satritA satvazuddhisAdhananAmadhyAyAnAM kANDavayaM bhavati bhUtA niSkAmakarmaniTA sAmAnyavizeSarUpeNa mRtIyacaturthAtatra prAthamike kANDe karmalatyAgamArgeNa vizuddhAtmA vaMpa- bhyAM prapaJcyate dArthaH sopapattinirUpitaH 46 tataH zuddhAntaHkaraNasya zamadamAdisAdhanasampattipurassarA 1 prathamenAdhyAyenopodghAtaH vihAya kAmAn yaH sarvAnityAdinA sUtritA sarvakarmasaMnyAsa2ditIyena kastaH zAlArSaH mUtritaH tayAhi AdaunimkAma karma niTA saGkepavistararUpega paJcamapaThAbhyAM niSThA tano'ntaHkara gazuddhiH tataH zamAdipUrvaka karmasaM-1 etAvatA ca svampadArthonirUpitaH myAsaH tatoSadAntavAkyavicAreNa bhagavati niSThA tatasta vajJAnaniThA tasyAH phalamavidyAnivRttyA jIvanmuktiH A 78/9/10/11/12 ditIyakANhetu vedAntavAkyavicArasahitA radharmabhogAnteva vivaha muktiH nIvanmuktidazAyAM pairAgya yunAsI samatparaityAdinA sUvitAnekaprakArA bhagavadbhaktiprAmiH daivasaMpadAkhyAca vAtamA AheyA tahirodhinI Atura niSTA'dhyAyaSaTkena pratipAdyate tAvatA ca ttpdaarthoniruupitH| sammadAkhyA vAsanA heyA devasampadaH kAragaM sAvikI zraddhA tRtIye kANDetu tattvaMpadArthakyajJAnarUpA tattvajJAnaniSThA pradarzitA Asurasampadastu rAjatI tAmasI ceti heyopAdeyavibhAgena 13 vedAvinAzinaM nityamityAdinA sUtritA tattvajJAnaniSThA kRtsnazAstrArthasamAtiH trayodaze For Private and Personal Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 14 prakRtipurayavivekadvArA sUtritajJAnaniSThAyAca phalaM traiguNyaviSa- samyopakAriMgI devI sampadAdeyA yAmimAM puppinAM vAcami___ yAvedAnisvaiguNyobhavArjunetyAdinA traiguNyanintizcartudaze tyAdinA tAtretA tatirodhinyArIsaMpaJca heyetyuktaM SoDaze 15 saiva traiguNyanivRtti vanmuktiriti guNAtItalakSaNakayanena 17 daivasampado'sAdhAraNaM kAraNaM sAtvikI zraddhA niIndoni prapaJcitA tadA gantAsi nirvedamityAdinA sUtritA paramabai- sattvastha ityAdinA sutrinA taroidhaparihAreNa sanadaze rAgyaniTA saMsAratakSacchedadvAreNa paJcadaze 18 pUrvo kasarvopasaMhAro'vAdaze | 16 duHkheSvanudina manAityAdinA sthitaprajJalakSaNena sRSitA parakhai 50525tttttt525152515 For Private and Personal Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 15251526tteekhethett5662525 zrIgaNezAyanamaH // oNnamaH paramahaMsAsvAditacaraNakamalacinmakarandAya bhakajanamAnasanivAsAya zrImadrAmacandrAya // bhagavatpAdabhA. pyArthamAlocyAtiprayatnataH / prAyaH pratyakSaraM kurve gItAgUDhArthadIpikAm // 1 // sahetukasya saMsArasyAtyantoparamAtmakam // paraM nizreyasaM gItAzAstrasyokta prayojanam // 2 // saccidAnandarUpaM tatpUrNa viSNoH paraM padam / yatyAptaye samArabdhAvedAH kANDatrayAtmakAH // 3 // karmopAstistathA jJAnamiti kANDavayaM kramAt // tapASTAdazAdhyAyairgItA kANDatrayAtmikA // 4 // ekamekena SaTakena kANDamatropalakSayet // karmanidhAjJAnaniTe kathite prathamAntyayoH // 5 // yataH samuccayonAsti tayorativirodhataH // bhagavadbhaktiniSThA tu madhyame parikIrtitA // 6 // ubhayAnugatA sA hi sarvavinnApanodinI // karmamizrA ca zaddhA ca jJAnamizrA ca sA tridhA // 7 // tatra tu prathame kANDe karma tatyAgavartmanA / svaMpadArthovizuddhAtmA sopapattinirUpyate // 8 // dvitIye bhagavadbhaktiniSThAvarNanavartmanA / bhagavAn paramAnandastatpadArthovadhAryate // 9 // tRtIye tu tayoraikyaM vAkyArthIvarNyate sphuTam // evamapyatra kANDAnAM sambandhosti parasparam // 10 // pratyadhyAyaM vizeSastu tatra tatraiva vkssyte|| muktisa dhanaparvedaM zAstrArthatvena kathyate // 11 // niSkAmakarmAnuSThAnaM tyAgAkAmyaniSiddhayoH / tatrApi paramodharmojapastutyAdikaM hareH // 12 // kSINapApasya cittasya viveke yogyatA yadA || nityAnityavivekastu jAyate sudRDhastadA // 13 // ihAmutrArthavairAgyaM vazIkArAbhidhaM krmaat|| tataH zamAdisampattyA saMnyAsoniSThitobhavet // 14 // evaM sarvaparityAgAnmumukSA jAyate dRhA // tatogurUpasadanamupadezagrahastataH // 15 // tataH sandehahAnAya vedAntazravaNAdikam // sarvamuttaramImAMsAzAstramatropayujyate / / 16 / / tatastatparipAkeNa nididhyAsananiSThatA / yogazAstra tu sampUrNamupakSINaM bhavediha // 17 // kSINadoSe tatazcitte vAphyAttattvamatirbhavet // sAkSAtkAronirvikalpaH zadbAdevopajAyate // 18 // avi dyAdhinivRttistu tattvajJAnodaye bhavet / / tataAvaraNe kSINe kSIyate bhramasaMzayau // 19 // anArabdhAni karmANi nazyantyeva smnttH|| navAgAmIni jAyante tatvajJAnaprabhAvataH // 20||paargdhkrmvikssepaasnaa tu na nazyati // sA sarvatobalavatA saMyamenopazAmyati // 21 // saMyamodhAraNA dhyAnaM samAdhiriti yattrikam // yamAdipaJcakaM pUrva tadarthamupayujyate // 22 // IzvarapraNidhAnAttu samAdhiH sidhyati drutaM // tatobhavenmanonAzovAsanAkSayaeva ca // 23 // tattvajJAnaM manonAzovAsanAkSayaityapi // yugapatritayAbhyAsAjjIvanmuktirdaDhA bhavet // 24 // viisanyAsakathanametadartha zrutau kRtam // prAgasiddhoyaevAMzoyatraH syAttasya sAdhane // 25 // niruddha cetasi purA savikalpasamAdhinA // For Private and Personal Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nirvikalpasamAdhistu bhavedatra tribhUmikaH // 26 // vyuttiSThate svatastvAdye dvitIye prbodhitH||ante vyuttiSThate naiva sadA bhavati tnmyH||27|| evaMbhUtobrAhmaNaH syAiriThobrahmavAdinAm // guNAtItaH sthitaprajJoviSNubhaktazca kathyate // 28 // ativarNAzramI jIvanmuktaAtmaratistathA // || etasya kRtakRtyatvAcchAkhamasmAnivartate // 29 / / yasya deve parA bhaktiryathA deve tathA gurau / / tasyaite kathitArthAH prakAzante mahA. tmanaH // 30 // ityAdizrutimAnena kAyena manasA girA // sarvAvasthAsu bhagavadbhaktiratropayujyate // 31 // pUrvabhUmau kRtA bhaktiruttarAM bhUmi mAnayet // anyathA vinnabAhulyAtphalasiddhiH sudurlabhA // 32 // pUrvAbhyAsena tenaiva vhiyate yavazopi saH // anekajanmasaMsiddha. ityAdi ca vcohreH||33|| yadi prAgbhavasaMskArasyAcintyatvAttu kazcana // prAgeva kRtakRtyaH syAdAkAzaphalapAtavat ||34||n taMprati kRtArthatvAcchAstramArabdhumiSyate // prAsiddhasAdhanAbhyAsA duIyA bhagavatkRpA // 35 // evaM prAgbhAmisiddhAvapyuttarottarabhUmaye / vidheyA bhagavanaktistAM vinA sA na sidhyati / / 36 // jIvanmuktidazAyAM tu na bhaktaH phalakalpanA / / adveSTravAdivatteSAM svabhAvobhajana hareH // 37 // AtmArAmAzca munayoniryanthAapyurukrame // kurvantyahatukIM bhaaktimitymbhuutgunnohriH|| 38 // teSAM jJAnI nityyuktekbhktirvishissyte|| | ityAdivacanAtmabhaktoyaM mukhyaucyate // 39 // etatsarvaM bhagavatA gItAzAkhe prakAzitam || atovyAkhyAtumetanme manautsahate bhazam // 40 // niSkAmakarmAnuSThAnaM mUlaM mokSasya kIrtitam // zokAdirAsuraH pApmA tasya ca pratibandhakaH // 41 // yataH svadharmavibhraMzaH pratiSiddhasya sevanam / / phalAbhisandhipUrvA vA sAhaMkArA kriyA bhavet // 42 // AviSTaH puruSonityamevamAsurapApmabhiH // pumarthalAbhAyogyaHsan labhate daHkhasantatim // 43 // daHkhaM svabhAvatodveSyaM sarveSAM prANinAmiha // atastatsAdhanaM tyAjyaM zokamohAdika sadA // 44 // anAdibhava. santAnani(rU)gUDhaM duHkhakAraNam / / dustyajaM zIkamAhAdi kenopAyena hIyatAm || 45 // evamAkAGkSayAviSTaM puruSArthonmukhaM naram // bubodha. yiSurAhedaM bhagavAn zAstramuttamam / / 46 // tatrAzocyAnanvazocastvamityAdinA zokamohAdisarvAsurapApmanivRttyupAyopadezena svadharmAnuSTAnAtpuruSArthaH' prApyatAmiti bhagavadpadezaH sarvasAdhAraNaH bhagavadarjunasaMvAdarUpA cAkhyAyikA vidyAstutyarthA janaka| yAjJavalkyasaMvAdAdivadupaniSatsu kathaM prasiddhamahAnubhAvopyarjunorAjya guruputramitrAdiSvahameSAM mamaitaityevampratyayanimittasnehanimittAbhyAM zokamohAbhyAmabhibhUtavivekavijJAnaH svataeva kSatradharme yuddhe pravRttopi tasmAyuddhAdupararAma paradharmaca bhikSAjIvanAdi kSatriyaMprati pratiSiddhaM kartuM pravavRte tathA ca mahatyanarthe mano'bhUt bhagavadupadezAcemA vidyAM labdhvA zokamohAvapanIya punaH svadharma pravRttaH kRtakRtyobabhUveti 5252515255555252515251525151664 For Private and Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir 5755054505 prazastatareyaM mahAprayojanA vidyeti stUyate arjunApadezena copadezAdhikArI darzinaH tathA ca vyAkhyAsyate svadharmapravRttau / jAtAyAmapi tatpacyutihetubhUtau zokamohI kathaM bhISmamahaM saMkhye ityAdinArjunena darzitau arjunasya yuddhAkhye svadharma vinApi vivekaM kinimittA pravRttiriti dRSTvA tu pANDavAnIkamityAdinA parasainyaceSTitaM tanimittamuktam tadupodghAtatvena dhRtarASTrapraznaH saMjayaMprati dharmakSetraityAdinA zlokena tatra dhRtarASTrauvAceti vaizampAyanavAkyaM janamejayaMprati pANDavAnAM jayakAraNaM bahuvidhaM pUrvamAkarNya svaputrarAjyabhraMzAdrItodhRtarASTraH papraccha svaputrajayakAraNamAzaMsan pUrva yuyutsavoyoDumicchayopi santaH kurukSetre samavetAH saGgatAH mAmakAH madIyAH duryodhanAdayaH pANDavAzca yudhiSThirAdayaH kimakurvata kiMkRtavantaH kiM pUrvAbhRtayuyutsAnusAreNa yuddhameva kRtavantaH uta kenavinimittena yuyutsAnivRttyAnyadeva kiJcitkRtavantaH bhISmArjunAdivIrapuruSanimittaM dRSTabhayaM yuyutsAnivRttikAraNaM prasiddhameva // dhRtarASTrauvAca // dharmakSetre kurukSetre samavetAyuyutsavaH // mAmakAH pANDavAzcaiva kimaku vaMta saMjaya // 1 // adRSTabhayamapi darzavitumAha dharmakSetrahati dharmasya pUrvamavidyamAnasyozanadyamAnasya ca vRddhenimittaM sasyasyevakSetra yatkurukSetra sarvazrutismRtiprasiddha bRhaspatiruvAca yAjJavalkyaM yadanukurukSetra devAnAM devayajanaM sarveSAM bhUtAnAM brahmasadanamiti jAbAlazruteH kurukSetravai devayajanamiti zatapathabhutezca tasmin gatAH pANDavAH pUrvameva dhArmikAH yadi pakSadvayAhiMsAnimittAdadharmAdrItAnivarterastataH prAmarAjyA eva matputrAH athavA dharmakSetramAhAtmyena pApAnAmapi matputrANAM kadAcicittaprasAdaH syAtnadA ca te'nutaptAH prAkapaTopAttaM rAjyaM pANDavebhyoyadi dAstAha vinApi yuddha hatAeveti svaputrarAjyalAbhe pANDavarAjyAlAbhe ca dRDhataramupAyamapazyatomahAnu gaeva prazrabIjam saMjayeti ca sambodhanaM rAgadevAdidoSAn samyAgjitavAnasItikRtvA nijibheva kathanIya vayetisUcanArtham mAmakAH kimakurvatetyetAva naiva prazranirvAhe pAgyAcati pRthiirdazanpANDaveSu mamakArAbhAvapradarzanena tavohamabhivyanakti // 1 // 2 5152515ENERARMS 5 16655 16152515 For Private and Personal Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. ! // 2 // 552515255555550550525tht56 evaM kRpAlokavyavahAranetrAbhyAmapi hInatayA mahatondhasya putrasnehamAtrAbhiniSThasya dhRtarASTrasya prazne viditAbhiprAyasya saMjayasyAtidhArmikasya prativacanamavatArayati vaizampAyanaH tatra pANDavAnAM dRSTabhayasaMbhAvanApi nAsti adRSTabhayaM tu bhrAntyArjunasyotpannaM bhagavatopazamitamiti pANDavAnAmutkarSastuzabdena dyotyate svaputrakRtarAjyapratyarpaNazaGkayA tu mAglAsIriti rAjAnaM toSayituM duryodhanadauSTayameva prathamatovarNayati dRSTveti pANDavasutAnAmanIkaM sainyaM vyUDhaM vyUharacanayA dhRSTadyumnAdibhiH sthApitaM dRSTvA cAkSuSajJAnena viSayIkRtya tadA saMgrAmodyamakAle AcArya droNanAmAnaM dhanurvidyAsampadAyapravartayitAraM upasaMgamya svayameva tatsamIpaM gatvA natu svasamIpamAhUya | etena pANDavasainyadarzanajanitaM bhayaM sUcyate bhayena svarakSArtha tatsamIpagamanepi AcAryagauravavyAjena bhayasaMgopanaM rAjanItikuzalatvAdityAha rAjeti AcArya duryodhanobravIdityetAvataiva nirvAhe vacanapadaM saMkSiptavavharthatvAdibahuguNaviziSTe vAkyavizeSe | | saMkramitaM vacanamAtramevAbravInatu kaMcidarthamiti vA // 2 // tadeva vAkyavizeSarUpaM vacanamudAharati pazyaitAmityAdinA tasya saMjanayanharSamitya ||sNjyuvaac||dRssttvaatu pANDavAnIkaMvyUDhaM duryodhnstdaa||aacaarymupsNgmy rAjAvacanamabra. viit||2||pshyaitaaN pANDuputrANAmAcArya mahatIM cmuuN|vyuuddhaaNdrupdputrenn tava ziSyeNadhImatA // 3 // taH prAktanena pANDaveSu priyaziSyeSvatisnigdhatdRdayatvAdAcAryoyuddhaM nakariSyatIti sambhAvya tasminpareSAmavajJAM vijJApayan tasyakrodhAtizayamutpAdayitumAha etAmatyAsannatvena bhavadvidhAnapi mahAnubhAvAnavagaNayya bhayazUnyatvena sthitAM pANDupatrANAM ca mahatImanekAkSauhiNIsahitatvena dAnavArAM pazyAparokSIkura prArthanAyAM loT ahaM ziSyatvAttvAmAcArya prArthayAmItyAha AcAryati dRSTvA ca tatkRtAmavajJAM svayameva jJAsyasItibhAvaH nanu tadIyAvajJA soDhavyavAsmAbhiH pratikartumazakyatvAdityAzakya tannirasanaM tava sukaramevetyAha vyUDhAM tavaziSyeNeti ziSyApekSayA gurorAdhikyaM sarvasiddhameva vyUDhAM tu dhRSTadyumenetyanuttA drupadaputreNetikathanaM drupadapUrvavarasUcanena | krodhoddIpanArtha dhImateti padamanupekSaNIyatvasUcanArthaM vyAsaGgAntaranirAkaraNena tvarAtizayArthaM pazyeti prArthanaM anyacca hepANDupuvANAmAcArya natu mama teSu snehAtizayAt drupadaputreNa tava ziSyeNeti tvaddhArthamutpanopi tvayAdhyApitaiti tava mauTyameva mamAnarthakAraNabhitisUcayati zorapi sakAzAttadhaupAyabhUtA vidyA gRhIteti tasya dhImatra ataeva taccamUdarzanenAnandastavaiva bhaviSyati For Private and Personal Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 525152515252515161525152625051515 bhrAntatvAt nAnyasya kasyacidapi yaM pratIya pradarzanIyeti tvamevaitAM pazyetyAcAryaprati tatsainya pradarzayannigUDhaM dveSaM dyotayati evaMca yasya dharmakSetra prApyApIdRzI duSTabuddhistasya kA nu tApazaGkA sarvAbhizaGkitvenAtiduSTAzayatvAditibhAvaH // 3 // Renanvekena drupadaputreNAprasiddhenAdhiSThitAM camUmetAM madIyoyaH kazcidapi jeSyati kimiti tvamuttAmyasItyataAha atra zRrAityAdibhistribhiH na kevalamatra dhRSTadyumnaeva zUraH yenopekSaNIyatA syAt kintu asyAM cambAM anyapi bahavaH zUrAHsantItyavazyameva tajjaye yatanIyamityabhiprAyaH zUrAneva vizinaSTi maheSvAsAiti mahAntonyairapradhRSyAiSvAsAdhanUMSiyeSAMtetathA dUrataeva parasainyavidrAvaNakuzalAi tibhAvaH mahAdhanurAdimattvepi yuddhakauzalAbhAvamAzajhyAha yudhi yuddhe bhImArjunAbhyAM sarvasampratipannaparAkramAbhyAM samAstulyAstAnevAha atra zUrAmaheSvAsAbhImArjunasamAyudhi ||yuyudhaanoviraattshc drupadazca mhaarthH||1|| dhRSTaketuzvekitAnaH kAzirAjazca viiryvaan||purujitkuntibhojshc zaibyazca nrpuNgvH||5|| yudhAmanyuzca vikAntauttamaujAzca vIryavAn // saubhadrodraupadeyAzca sarvaeva mahArathAH // 6 // yuyudhAnaityAdinA mahAratha ityantena yuyudhAnaH sAtyakiH drupadazca mahArathaityekaH athavA yuyudhAnavirATadrupadAnAM vizeSaNaM mahArathaiti dhRSTaketucekitAnakAzirAjAnAM vizeSaNaM vIryavAniti purujitkuntibhojazaiyyAnAM vizeSaNaM narapuMgavaiti vikrAMntoyudhAmanyuH vIryavAMzcottamaujAiti dvau athavA sarvANi vizeSaNAni samucitya sarvatra yojanIyAni saubhadrobhimanyuH draupadeyAzca draupadIputrAH pativindhyAdayaH paJca cakArAdanyepi pANDyarAjaghaTotkacaprabhRtayaH paJcapANDavAstvatiprasiddhAeveti na gaNitAH yegaNitAH saptadaza anyapi tadIyAH sarvaeva mahArathAH sarvepi mahArathAeva naikopi rathorddharathovA mahArathAilyatirathatvasyApyupalakSaNaM tallakSaNa ca ekodazasahasrANi yodhayedyastu dhanvinAm zastrazAstrapravINazca mahArathaiti smRtaH amitAnyodhayedyastu saproktotirathastu saH rayastvekena yoyoddhA tanyUnodharathaHsmRtaiti || 4 // 5 // 6 // rararara525152555755166652 For Private and Personal Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.ma. dhArmiyadyevaM parabalamatiprabhUtaM dRSTvA bhItosi hantatAha sandhireva parairiSyatAM kiM vigrahAyaheNetyAcAryAbhiprAyamAzabyAha tuzabdenAntarutparazamayaM tirodadhAnodhRSTatAmAtmanodyotayati asmAkaM sarveSAM madhye ye viziSTAH sarvabhyaH samutkarSajuSastAnmayocyamAnAnnibodha rizvaya mavacanAdavadhArayeti bhAvAdikasya parasmaipadinobudherUpaM ye ca mama sainyasya nAyakAmukhyAnetArastAnsaMjJArthaM asaMkhyeSu teSu madhye katici. nAmabhihItvA pariziSTAnupalakSayituM te tubhyaM bravImi natvajJAtaM kiJcidapi tava jJApayAmIti vijottameti vizeSaNenAcArya stuvasvakArya tadAbhimukhya saMpAdayati dauTayapakSe dvijottameti brAhmaNatvAttAvAddhAkuzalastvaM tena tvayi vimukhepi bhISmaprabhRtInAM kSatriyapravarANAM sattvAnnAsmAkaM mahatI kSatirityarthaH saMjJAryamiti priyaziSyANAM pANDavAnAM camUM dRSTvA harSeNa vyAkulamanasastava svIyavIravismRti| asmAkaM tu viziSTAye tAnnivodha dvijottm||naaykaamm sainyasya saMjJArthaM tAnbravImi te||7|| // bhavAn bhISmazca karNazca kRpazca smitiNjyH||ashvtthaamaa vikarNazca saumadattistathaiva ca // 8 // anye ca bahavaH zUrAmadathai tyaktajIvitAH // nAnAzastrapraharaNAH sarve yuddhvishaardaaH|| 9 // bhaditi mameyamuktiritibhAvaH tatra viziSTAn gaNayati bhavAn droNaH bhISmaH karNaH kRpazca samiti saMgrAma jayatIti samitiMjayaiti | kRpavizeSaNaM karNAdanantaraM gaNyamAnatvena tasya kopamAzaya tannirAsArtha ete catvAraH sarvatoviziSTAH nAyakAn gaNayati azvatthAmA droNaputraH bhISmApekSayAcAryasya prathamagaNanavadvikarNAdyapekSayA tatputrasya prathamagaNanamAcAryaparitoSArtha vikarNaH svabhrAtA kanIyAn saumadattiH somadattasya putraH zreSThatvAmRrizravAH sindhurAjastathaiva ceti kvacitpAuH sindhurAjaH jayadrathaH kimetAvantaeva |nAyakAnetyAha anye ca zalyakRtavarmaprabhRtayaH madarthe matyayojanAya jIvitamapi tyatumadhyavasitAityarthena tyaktajIvitAityanena svasminnanurAgAtizayasteSAM kathyate evaM svasainyabAhalyaM tasya svasmin bhAktiM zaurya yuddhodyogaM yuddhakauzalaM ca darzitaM zUrAityAdivizeSaNaiH // 7 // 8 // 9 // * sindhurAja stathaivaca RCMSR9999999NNNN // 3 // For Private and Personal Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjA punarapi sainyajhyasAmyamAzaya svasainyAdhikyamAvedayati aparyAptamanantamekAdazAkSauhiNIparimitaM bhISmeNa ca prathitamAhimA sUkSmabuddhinAbhitaH sarvatorakSitaM tattAdRzaguNavatpuruSAdhiSThitamasmAkaM balaM eteSAM pANDavAnAM balaM tu paryAptaM parimitaM saptAkSohiNImAtrAtmaka | tvAnyUna bhImena cAticapalabuddhinA rakSitaM tasmAdasmAkameva vijayobhaviSyatItyAbhiprAyaH athavA tatpANDavAnAM balamaparyApnaM nAlaM asmAkamasmabhyaM kIdRzaMtadbhISmobhirakSitosmAbhiryasmaiyAnivatyamityarthaH tatpANDavabalaM bhISmAbhirakSitaM idaM punarasmadIyaM balaM eteSAM pANDavAnAM paryApta paribhave samartha bhImotidurbalatdRdayorakSitoyasmai tadasmAka balaM bhImAbhirakSitaM yasmAnImo'tyayogyaevaitannivRtyarthaM tairakSi tastasmAdasmAkaM na kiJcidapi bhayakAraNamastItyabhiprAyaH evaMcanirbhayAsi tarhikimitibahujalpasItyataAha karttavyavizeSadyotI nuzadaH // 10 // samarasamArambhasamaye yodhAnAM yathApradhAnaM yuddhabhUmau pUrvAparAdidigvibhAgenAvasthitisthAnAni yAni niyamyante tAnyatrAyanAnyucyante senApatizca sarvasainyamadhiSThAya madhye tiSThati tatraivaMsati yathAbhAgaM vibhaktAM svAM svAM raNabhUmimaparityajyAvasthitAH santobhavantaH sa-| aparyAptaM tadasmAkaM balaM bhISmAbhirakSitaM // paryAptaM tvidameteSAM balaM bhImAbhirakSitaM // 10 // ayaneSu ca sarveSu ythaabhaagmvsthitaaH|| bhISmamevAbhirakSantu bhavantaH sarvaeva hi // 11 // tasya saMjayanharSa kuruvRddhaH pitAmahaH // siMhanAdaM vinadyAMcaiHzaGkhadadhmau pratApavAn // 12 // vaipi yuddhAbhinivezAtpurataH pRSThataH pArzvatazcAnirIkSamANaM bhISmaM senApatimeva rakSantu bhISme hi senApatau rakSite tatsamadAdeva sarva surakSitaM bhAvaSyatItyAbhaprAyaH // 11 // stotu vA nindatu vA etadarthe dehaH patiSyatyevetyAzayena ta harSayaneva siMhanAdaM zaGkavAdyaM ca kAritavAnityAha evaM pANDavasainyadarzanAdatibhItasya bhayanivRttyarthamAcArya kapaTena zaraNaM gatasya idAnImapyayaM mAM pratArayatItyasaMtISavazAdAcAryeNa vAGmAtreNApya nAdRtasyAcAryoMpekSAM budhvAyaneSvityAdinA bhISmameva stuvatastasya rAjJobhayanivartakaM harSa buddhigatamullAsavizeSaM svavijayalUcakaM janayan uccai mahAntaM siMhanAdaM vinaya kRtvA siMhanAdamiti Namulanta atoraipoSaM puSyatInivattasyaiva dhAtoH punaH prayogaH zava dadhmau vAditavAn kuruvRddhatvAdAcAryaduryodhanayorabhiprAyaparijJAnaM pitAmahatvAdanupakSaNaM navAcAryavadupekSaNaM pratApavatvAduccaiH siMhanAdapUrvakazaGkavAdana pareSAM bhayotpAdanAya atra siMhanAdazamavAdyayorharSajanakatvena pUrvAparakAlatvepyAbhacaranyajetetivajjanayAnAta zatAvazyaMbhAvitvarUpavartamAnatve vyaakhyaatvyH||12|| For Private and Personal Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 4 // |tatobhISmasya senApateH pravRttyanantaraM paNavAdhAnakAgomukhAca vAdyavizeSAH sahasA tatkSaNameva abhyahanyanta vAditAH // karmakartarimayogaH sazabdastumulomahAnAsIttathApi na pANDavAnAM kSobhojAtaityabhiprAyaH // 13 // anyeSAmapi rathasthatve sthitaeva asAdhAraNyena rathotkarSakathanArthaM tataH zvetairhayairyuktaityAdinA rathasthatvakathanaM tenAgnidatte duSpadhRSye rathe sthitI sarvathA jetumazakyAvityarthaH pAJcajanyodevadattaH pauDronantavijayaH sudhopomaNipuSpakaceti zaGkhanAmakathanaM parasainye svanAmabhiH prasiddhAetAvantaH zaGkhAH bhava sainye tu naikopi svanAmaprasiddhaH zaGkhostIti pareSAmutkarSAtizayakathanArya sarvendriyaprerakatvena sarvAntaryAmI sahAyaH pANDavAnAmiti tataHzaGkhAzca bheryazca paNavAnakagAmukhAH // sahasaivAbhyahanyanta sazabdastumulobhavata // 13 // tataH zvetairhayairyukte mahati syandane sthitau||maadhvH pANDavazcaiva divyau zaGkhau pradadhmatuH // 14 // pAJcajanyaM dRSIkezodevadattaM dhnNjyH|| pauNDraM dadhmau mahAzaGkha bhImakarmA vRkodaraH // 15 // anantavijayaM rAjA kuntIputroyudhiSThiraH // nakulaH sahadevazca sughoSamaNipuSpakau // 16 // kAzyazca parameSvAsaH zikhaNDI ca mahArathaH ||dhRssttdyumnoviraattshc sAtyakizcAparAjitaH // 17 // drupadodraupadeyAzca sarvazaH pRthavIpate // saubhadrazca mahAvAhuH zaGkhAn dadhamuH pRthakpRthak // 18 // kathayituM tRSIkezapadaM digvijaye sarvAn rAjJojitvA dhanamAtdRtavAniti sarvathaivAyamajayaiti kathayituM dhanaMjayapadaM bhImaM hiDimba | vadhAdirUpaM karmayasya tAdRzaH vRkodaratvena bahanapAkAdatibaliSTobhImasenaiti kathitaM kuntIputraiti kuntyA mahatA tapasA dharma mArAdhya labdhaH svayaM ca rAjasUyayAjitvena mukhyorAjA yudhi cAyameva jayabhAgitvena sthironatvetAhapakSAH sthirAbhaviSya ntIti yudhiSThirapadena sUcitaM nakulaH sughoSaM sahadevomANapuSpakaM dadhmAvityanuSajyate parameSvAsaH kAzyaH mahAdhanurdharaH kAzi rAjaH naparAjitaH pArijAtaharaNabANayuddhAdimahAsaMgrAmeSu etAdRzaH sAtyAkaH pRthivIpate dhRtarASTra sthirobhUtvA vityabhiprAyaH | sugamamanyat // 14 // 15 // 16 // 17 // 18 // // 4 // For Private and Personal Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir *256NShetkheteen dhArtarASTrANAM sainye zaGkAdidhvaniratitumulopi napANDavAnAM sobhakobhUt pANDavAnAM sainye jAtastu sazaGkayoSodhArASTrANAM dhRtarASTrasya natra sambandhinAM sarveSAM bhISmadroNAdInAmapi dRdayAni vyadArayat hRdayavidAraNatulyA vyathAM janitavAnityarthaH yatastumulastIvaH nabhazca pRthivIMca pratidhvanibhirApUrayan // 19 // dhArtarASTrANAM bhayaprApti pradarya pANDavAnAM tadaiparItyamudAharati athetyAdinA bhItipratyupasthiteranantaraM palAyane prApnepi tadviruhUtayA yuddhodyogenAvasthitAneva parAn pratyakSeNopalabhya tadA zastrasampAte pravartamAnesati vartamAne ktaH kapidhvajaH | pANDavaH hanUmatA mahAvIreNadhvajarUpatayAnugRhItorjunaH sarvathA bhayazUnyatvena yuddhAya gANDIvaM dhanurudyamya dRSIkezamindriyapravartakatvena sa saghoSodhArtarASTrANAM hRdayAni vyadArayat // nabhazca pRthivIM caiva tumulovynunaadyn||19|| atha vyavasthitAn dRSTvA dhArtarASTrAn kpidhvjH|| pravRtte zastrasampAte dhanurudyamya paannddvH|| 20 // hRSIkezaM tadA vAkyamidamAha mahIpate // senayorubhayormadhye rathaM sthApaya mecyuta // 21 // niHkaraNavRttijaM zrIkRSNamidaM vakSyamAgaM vAkyamAhoktavAn natvavimRzyakAritayA svayameva yatkicitkRtavAniti pareSAM vimRzyakAritvena nItidharmayoH kauzalaM vadannavimazyakAritayA pareSAM rAjyaM gRhItavAnasIti nItidharmayorabhAvAttava jayonAstIti mahIpate iti sambodhanena sUcayati tadevArjuna vAkyamavatArayati senayorubhayoH svapakSapratipakSabhUtayoH sannihitayormadhye mama rathaM sthApaya sthirIkurviti sarvezvaroniyujyaterjunena kiMhibhaktAnAmazakyaM yadbhagavAnapi tanniyogamanutiSThanIti dhruvojayaH pANDavAnAmiti nanvevaM rathaM sthApayantaM mAmete zatravorathAt cyAvayiSyantIti bhagavadAzaGkAmAzaGkayAha acyuteti dezakAlavastupvacyutaM tvAM kovA cyAvayitumarhatItibhAvaH etena sarvadA nirvi| kAratvena niyoganimittakopopi paridRtaH // 20 // 21 // For Private and Personal Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir a.1. MERTNERRRRRR5055516625 madhye rathasthApanaprayojanamAha yokAmAn natvasmAbhiHsaha sandhikAmAn avAsthatAn natu bhayAtpracalitAna enAnbhISmadroNAdIn | yAvadgatvAhaM nirIkSituM kSamAsyAM tAvatpradeze rathaM sthApayettyarthaH yAvaditi kAlaparaM vA nanu tvaM yoddhA nanu yuddhaprekSakaH atastava kimeSAM darzanenetyatrAha kairiti asmin raNasamudyame bandhanAmeva parasparaM yuddhodyoge mayA kaiHsaha yoddhavyaM matkartakayuddhapratiyoginaH ke kairmayAsaha yoddhavyaM kiMkartRka yuddhapratiyogyahamiti ca mahadidaM kautukametajjJAnameva madhye rathasthApanaprayojanamityarthaH // 22 // nanu bandhavaeva ete parasparaM sandhi kArayiSyantIti kutoyuddhamityAzaGkayAha yaete bhISmadroNAdayaH dhArtarASTrasya duryodhanasya durbuddheH yAvadetAnirIkSehaM yodukAmAnavasthitAn // kairmayAsaha yoDavyamasmin raNasamudyame // 22 // | yotsyamAnAnavekSehaM yaetetra samAgatAH // dhArtarASTrasya durbuddheyuddhe priyacikIrSavaH // 23 // // saMjayauvAca // evamuktoSIkezoguDAkezena bhArata // senayorubhayormadhye sthApayitvA rathottamam // 24 // bhISmadroNapramukhataH sarveSAMca mahIkSitAm // uvAca pArtha pazyaitAn samavetAnkurUniti // 25 // | svarakSaNopAyamajAnataH priyacikIrSavoyuddhe natu durbuddhyapanayanAdetAn yotsyamAnAnahamavekSe upalabhe natu sandhikAmAn atoyuddhAya satyatiyogyavalokanamucitamevetibhAvaH // 23 // evamarjunena preritobhagavAnahiMsArUpaM dharmamAzritya prAyazoyuddhAttaM vyAvartayiSyatIti dhRtarASTrAbhiprAyamAzaMkya tannirAcikIrSuH saMjayodhRtarASTraMpratyuktavAnityAha vaizampAyanaH hebhArata dhRtarASTra bharatavaMzamaryAdAmanusandhAyApi drohaM parityaja jJAtInAmiti sambodhanAbhiprAyaH guDAkAyAnidrAyAIzena jitanidratayA sarvatra sAvadhAnena arjunanavamuktobhagavAn ayaM maTTatyopi sAra gaM niyojayatIti doSamAsajya nAkupyat navA taM yuddhAta nyarvatayat kintu senayorubhayormadhye bhISmadroNapramukhataH pramukhe sammukhe sarveSAM mahIkSitAM ca sammukhe AdyAditvAtsArvavibhaktinAstasiH cakAreNa samAsaniviSTopi pramukhataH zabdaAkRSyate bhISmadroNayoH // 5 // For Private and Personal Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 150525025252515255252515251525 pRthakIrtanamAtiprAdhAnyasUcanAya rathottamamagninA dattaM divyaM rathaM bhagavatA svayameva sArathyenAdhiSThitatayA ca sarvottama sthApayitvA tRSIkezaH! sarveSAM nigUDhAbhiprAyajJobhagavAnarjunasya zokamohAghupasthitAviti vijJAya sopahAsamarjunamuvAca hepArtha pRthAyAstrIsvabhAvena zokamohagrastanayA tatsambandhinastavApi tahattA samupasthiteti sUcayan tdRSIkezavamAtmanodarzayati pRthA mama pituHsvasA tasyAH putrosIti sambandhollekhana cAzvAsayati mama sArathye nizcitobhUtvA sarvAnapi samavetAn kurUn yuyutsUn pazya niHzaMkatayati darzanavidhyabhiprAyaH ahaM sArathyetisAvadhAnastvaM tu sAmpratameva rathitvaM tyakSyasIti kiM-tava parasenAdarzanenetyarjunasya dhairyamApAdayituM pazyetyetAvatparyantaM bhagavatovAkyaM anyathA raya senayormadhye sthApayAmAsetyetAvanmAtra bUyAt // 24 // 25 // tatrApazyasthitAnpArthaH pitRnatha pitAmahAn // AcAryAnmAtulAn bhrAtRnputrAnpautrAn sakhIMstathA // 26 // zvazurAn suhRdazcaiva senayorubhayorapi // tAnsamIkSya sakaunteyaH thatAn // 27 // kRpayA parayAviSToviSIdAnnidamabravIt // tatra samarasamArambhArthaM sainyadarzane bhagavatAbhyanujJAte sati senayorubhayorapi sthitAnpArthopazyAdityanvayaH athazabdastathAzabdaparyAyaH parasenAyAM pitRn pitRvyAn bhUrizravaHprabhRtIn pitAmahAn bhISmasomadattaprabhRtIn AcAryAn droNakRpaprabhUtAn mAtulAn zalyazakuniprabhRtIn | bhrAtana duryodhanaprabhRtIna putrAn lakSmaNaprabhRtIna pautrAn lakSmaNAdiputrAn sakhIn azvatthAmajayadrathapabhUnIn sutdRdomitrANi kRtavarmabhagadattaprabhRtIn sutdRdaityanena yAvantaH kRtopakArAmAtAmahAdayazca te draSTavyAH evaM svasenAyAmapyupalakSaNIyam evaM sthite mahAnadharmohiMseti viparItabuddhyA mohAkhyayA zAstravihitatvena dharmatvamiti jJAnapratibandhakena ca mamakAranivandhanena cittavaiklavyena zokamohAkhyenAbhibhatavivekasyArjunasya pUrvamArabdhAt yuddhAkhyAt svadharmAduparirasA mahAnarthaparyavasAyinI pravRtteti darzayati kaunteyaiti svIprabhavatvakIrtana pArthavattAtvikamuDhatAmapesya kRpayA kA svavyApAreNaivAviSTovyAptaH natu kRpAM kenacihApAreNAviSTaiti svataHsiddhavAsya kRpeti sUcyate 1 kAdAyaka For Private and Personal Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 6 // enalakaTIkara gAya parayati vizeSagaM ArayetipAchedaH svatainye purApi mAtra tAsman sanaye kauravasainye nyArA kRpAbhAdityarthaH viSIdan viSAdamupatA prAnuvannabadhIdityuktiviSAdayoH / samakAlatAM vadan sagada ikarautAbhupAnAdi vivAda kArya mukti kAle dyotayati tadeva bhagavantaMpratyarjuna vAkyamavatArayati saMjayaH arjuna uvAvetyAdinA evamuktvArjunaH saMkhyaityataH prAktanena granthena tatra svadharmapravRttikAraNIbhUtatattvajJAna pratibandhakaH svaparadehe AtmAtmIyAbhinAnavatonAtmavidorjunasya yuddhena svaparadehavinAzaprasanandarzinaH zokomahAnAsI. diti talliGgakayanena darzayati tribhiH zlokaiH imaM svajanamAtmIyaM bandhuvarga yuddhecchu yuddhabhUmau cogasthitaM dRSTvA sthitasya mama pazyatomametyarthaH aGgAni vyathante mukhaM ca parizuSyatIti zramAdinimittazoyApekSayAtizayakathanAya sarvanobhAvavAciparizabdaprayogaH vepathuH arjuna uvAca // dRSTemaM svajanaM kRSNa yuyuttuM samupasthitaM // 28 // sIdanti mama gAtrANi mukhaM ca parizuSyati // vepathuzca zarIre me romaharSazca jAyate // 29 // gANDIvaM saMsate hastAttvakcaiva paridahyate // naca zaknomyavasthAtuM bhramatIva ca me manaH // 30 // nimittAni ca pazyAmi viparItAni kezava // kampaH romaharSaH pulakitatvaM gANDIvabhraMzenAdhairyalakSaNaM daurbalyaM varupAredAhena cAnnaHsannApodarzitaH avasthAtuM zarIraM dhArayituMca nazakomItyanena mUrchA sUcyate tatra hetu: mama manobhramatIveti bhramaNakarna-1 sAdRzyanAma manasaH kazcidvikAravizeSomULayAH pUrvAvasthA cahetI yataeva manonAvasthAtuM zaknomItyarthaH // 26 // 27||28||29||30|| punarapyavasthAnAsAmarthya kAraNamAha nimittAni sUcakanayA'' sanaduHkhasya viparItAni vAmanetraskuraNAdIni pazyAmi anubhavAmi atopi nAvasthAtuM zaknomItyarthaH ahamanAtmavitvena duHkhikhAcchokanivandhanaM le zamanubhavAmi khaMtu sadAnandarUpatvAcchokAsaMsargIti kRSNapadena sAcitaM ataH svajanadarzane tulyepi zokAsaMsAtvalakSaNAdizeSAtvaM mAmazoka kuritibhAvaH kezavapadenaca tatkaraNasAmarthya kobrahmA sRSTikartA IzohadraH saMhartA tau vAdhya kamyanayAganIti tavyutpatteH bhakaHkha karivaMkA kRSNapadenoktaM kezavapadena va kezyAdiduSTadaitya mAnavaNena sarvadA bhaktAnpAlayasItyatAmAmapi zokanivAraNena pAlayiSyasItisUcitaM For Private and Personal Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir va liGgadvAreNa samIcInapravRttihatubhatatattvajJAnapratibandhakIbhUtaM zokamuktvA sampati tatkAritA viparItapravRttihetubhatAM viparItadi darzayati zreyaH puruSArtha dRSTamadRSTaMvA bahuvicAraNAdanu pazcAdapi na pazyAmi asvajanamapi yuddhe hatvA zreyona pazyAmi dAvimau puruSau loke sUryamaNDalabhedinau parivADyogayuktazca raNe cAbhimukhohataH ityAdinA hatasyaiva zreyovizeSAbhidhAnAt hantastu na kiMcitsukRtaM evamasvajanavadhepi zreyaso'bhAve svajanaMvadhe sutarAM tadabhAvaiti jJApayituM svajanamittyuktam // 31|| manu mAbhUdadRSTaM prayojanaM dRSTaprayojanAni tu vijayorAjyaM sukhAniva nirvivAdAnItyataAha pUrvatra sukhaM parataH phalAkAGkSA chupAyapravRttau kAraNaM atastadAkAsAvAabhAvAttadupAye yuddhe bhojanecchAvirahiNaiva pAkAdau mama pravRttiranupapannetyarthaH kutaH punaritarapuruSairiSyamANeSu tavAnicchetyata na ca zreyonupazyAmi hatvA svajanamAhave // 31 // nakAGke vijayaM kRSNa naca rAjyaM su khAnica // kinnorAjyena govinda kiMgai vitenavA // 32 // yeSAmarthe kAzitaM no. rAjyaM bhogAH sukhAnica // taimevasthitAyuddhe prANAMstyaktvA dhanAnica // 33 // Aha kinnaiti bhogaiH sukhai vitena jIvitasAdhanena vijayenetyarthaH vinA rAjyaM bhogAn kauravavijayaMca vane nivasatAmasmAkaM tenaiva jagati lAvanIyajIvitAnAM kimebhirAkAsitairitibhAvaH gozabdavAcyAnIndriyANyadhiSThAnatayA nityaM prAptastvameva mAhekaphalavirAga jA. nAsIti sUcayansambodhayati govindeti ||3sh rAjyAdInAmAkSepe hetumAha etena svasya vairAgyapi svIyAnAmarthe yatanIyAmityapAstaM ekAkinohi rAjyAdhanapatitameva yeSAMnu bandhUnAmarthe tadapekSitaM tarate prANAnmANAzAM dhanAni dhanAzAMca tyaktvA yuddhe'vasthitAiti na svArthaH svIyArthovAyaM prayalaitibhAvaH bhogazabdaH pUrvatra sukhaparatayA nirdiSTopyatra pRthaksukhagrahaNAtsukhasAdhanaviSayaparaH prANadhanazabdautu tadAzA. lakSako svaprANatyAgepi svabandhUnAmupabhogAya dhanAzA sambhavediti tadvAraNAya pRthagdhanagrahaNaM // 33 // For Private and Personal Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mI.ma. yeSAmarthe rAjyAyapekSitaM tetra nAgatAilyAzaGkaca tAnvizinaSTi spsstt||34||mnu yAdi kRpayA tvametAvahasi tarhi tvAmete rAjyalobhena haniSyansyeva atastvamevatAnhalA rAjya mujhetyataAha trailokyarAjyasyApihetoH tatyAptyarthamapi asmAn natopyetAna hantumicchAmi icchAmapi nakuryAmahaM kiMpunarhanyAM mahImAtraprAptayetu nahanyAmiti kimuvaktavyamityarthaH madhusUdaneti sambodhayan vaidikamArgapravartakatvaM bhagavataH sUcayati // 30 // nanvanyAnvihAya dhArtarASTrAeva hantavyAsteSAmatyantakrUrataratattaduHkhadAtRNAM vadhe prItisambhavAdityataAhe dhArtarASTrAn duryodhanAdIn bhrAtRnnihatya sthitAnAmasmAkaM kA prItiH syAt nakApItyarthaH nahi mUDhajanocitakSaNamAtravArtisukhAbhAsalobhena cirataranarakayAtanAheturvandhuvaMdhosmAkaM yuktaitibhAvaH janArdanatisambodhanena yadi vadhyAete tarhi tvamevaitAna jahi pralaye sarvajanahiMsakatvepi sarvapApA'saMsargitvAditi sUcayati nanu Amidogaratazcaiva zakhapANirdhanApahaH kSetradAraharacaiva . SaDene yAtanAyinaH itismRtareteSAMca sairvaprakAra AcAryAH pitaraH putrAstathaivaca pitAmahAH // mAtulAH zvazurAH pautrAH zyAlAH sambandhina nastathA // 34 // etAnna hantumichAmi natopi madhusUdana // api trailokyarAjyasya hetoH kinnu mahIkate // 35 // nihatya dhArtarASTrAnnaH kA prItiH syAjjanArdana // pApamevAzraye dasmAn htvaitaanaattaayinH||36|| rAtatAyitvAt AtatAyinamAyAnaM hanyAdevAvivArayan nAtatAyivadhe doSohanturbhavati kazcana itivacanena doSAbhAvapranIterhantavyAeva duryodhanAdayaAtatAyinaityAzaGkayAha pApameveti etAnAtatAyinopihatvA sthitAnasmAn pApamAyedevetisambandhaH athavA pApamevAzrayet nakiMcidanyat dRSTamadRSTaMvA prayojanamityarthaH nahiMsyAditi dharmazAkhAdAtatAyinaM hanyAdityarthazAsya durvalasvAt taduktaM yAjJavalkyena smRtyorvirodhe nyAyastu balavAn vyavahArataH arthazAstrAttu balavaddharmazAstramitisthiti: aArA vyAkhyA nanu dhArtarAdhAn natAM bhavatAM prItyabhAvepi yuSmAn natAM zartarASTrANAM prItirastyevAtaste yuSmAn hanyurityataAha pApa meveti kAn hatvA sthitAnetAnAsatAyinodhArtarASTrAn pUrvamapi pApinaH sAmpatamapi pApamevAzrayet nAnyat kiMcitsukhamityarthaH tathA cAyasmAnhatvaitaeva pApinobhaviSyanti nAsmAkaM kApi kSatiH pApAsambandhAdityAbhiprAyaH // 36 / / For Private and Personal use only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nAvAdanarthasambhavAca parahiMsA nakartavyeti naca zreyonupazyAmItyArabhyoktaM nadupasaMharati adRSTaphalAbhAvonarthasambhavaca tacchabdena parAte dRSTasukhAbhAvamAha svajanahIti mAdhaveti lakSmIpatitvAnAlakSmIke karmaNi pravartayitumarhasItibhAvaH // 37|| katharhi pareSAM kulakSaye nanahiMsAyAMca pravRttistatrAha lobhopahatabuddhitvAtteSAMkulakSayAdinimittadoSapratisandhAnAbhAvAtpravRttiH saMbhavatItyarthaH ataeva bhISmAdInAM "TAnAM bandhuvadhe pravRttavAcchiSTAcAratvena vedamUlatvAditareSAmapi tatpravRttirucitetyapAstaM hetudarzanAccatinyAyAt tatrahi lobhAdihetuda ne vedamUlatvaM nakalpyataitisthApitaM yadyapyate napazyAnti tathApi kathamasmAbhirnajJeyamityuttarazlokena smbndhH||38||nnu yadyapyete lobhApavRttAstathApi AhUtona nivarteta yUnAdapi raNAdapIti vijinaM kSatriyasyetyAdibhiH kSatriyasya yuddhaM dharmoyuddhAjitaMca dhayaM dhanamiti zAstre tasmAnnAviyaM hantuM dhArtarASTrAn svavAndhavAn // svajanaM hi kathaM hatvA sukhinaH syAma mAdhava // 37 // yadyapyete napazyanti lobhophtcetsH|| kulakSayarutaM doSaM mitradroheca pAtakam // 38 // kathaM najJeyamasmAbhiH pApAdasma kulakSayarutaM doSaM prapazyadbhirjanArdana // 39 // kulakSaye praNazyanti kuladharmAH sanAtanAH // dharme naSTe kulaM kRtsna madharmAbhibhavatyuta // 40 // nizcayAdbhavatAMca tairAhUnatvAyuddhe pravRttiruciraivetizaGkayAha asmAtpApAdvandhuvadhaphalakayuddhapAt ayamarthaH zreyaHsAdhanatAjJAnaMhi pravartakaM hai zreyazca tadyadazreyonanubandhi anyathA zyenAdInAmapi dharmatvApatteH tathA coktaM phalatopi ca yatkarma nAnarthanAnubadhyate kevalaprItihe. tutvAttaddharmaitikathyate iti tatazcAzreyonubandhitayA zAstrapratipAditepi zyenAdAvivAsminyu'pi nAsmAkaM pravRttiraciteti // 39 // evaMca vijayAdInAmazreyastvenAnAkAGkitatvAnna tadarthaM pravartitavyamiti draDhayitumanarthAnubandhitvenAzreyastvameva prapaJcayannAha sanAtanAH paraMparAprAptAH kuladharmAH kulocitAH dharmAH kulakSaye praNazyanti karturabhAvAt uta api AgnihotrAdyanuSThAtRpuruSanAzena dharma naSTe AtyabhiprAyamekavacanaM avaziSTaM bAlAdirUpaM kRtsnamapi kulamadharmobhibhavati svAdhInatayA vyAmoti utazabdaH kRtsnapadena saMbadhyate // 4 // 1996161641thk5the For Private and Personal Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org gI. ma. // 8 // asmadIyaiH patibhirdharmamatikramya kulakSayaH kRtazcedasmAbhirapi vyabhicAre kRte kodoSaH syAdityevaM kutarkahatAH kulastriyaH praduSyeyurityayaH athavA kulakSayakAripatitapatisambandhAdeva strINAM dadatvaM AzuddhaH sampratIkSyohi mahApAtakadUSitaH ityAdismateH // 41 // kulasya saMkarazca kulanAnAM narakAyaiva bhavatItyanvayaH nakevalaM kulannAnAmeva narakapAtaH kiMtu tatpitRRNAmapItyAha patantIti hizabdopyartha hetauvA putrAdInAM karmaNAmabhAvAlumA piNDasyodakasyaca kriyA yeSAM te tathA kulamAnAM pitaraH patanti nrkaayaivetynussnggH|| 42 // adharmAbhibhavAtkRSNa praduSyanti kulastriyaH // strISu duSTAsu vArSNeya jAyate varNasaMkaraH // 11 // saMkaronarakAyaiva kulaghnAnAM kulasyaca // patanti pitarohyeSAM luptapiNDodakakriyAH // 42 // doSairetaiH kulaghnAnAM varNasaMkarakArakaiH // utsAdyante jAtidharmAH kuladharmAzca zA. zvatAH // 43 // utsannakuladharmANAM manuSyANAM janArdana // narake niyataM vAsobhavatItyanuzuzruma // 44 // aho vata mahatpApaM kartuM vyavasitAvayaM // yadrAjyasukhalobhena hantuM sv| jnmudytaaH||15|| patidharmAH kSatriyatvAdinivandhanAH kuladharmAH asAdhAraNAdha enardoSairutsAdyanta utsanAH kriyante vinAzyannaityarthaH // 13 // tatazca azvaparAvRttikAraNAbhAvAnarakaeva kevalaM nitarAM vAsobhavati dhruvamityanuzuzrumetyAcAryANAM mukhAdvayaM zrutavantona svAbhyUhena kalpapani pUrvoktasyaiva vRddhIkaraNa || 44 / / vandhuvadhaparyavasAyI yuddhAdhyavasAyopi sarvathA pApiSTataraH kiMpunaryuja mitivaktuM tadadhyavasAyesamAna zocanAha yadIdRzI te buddhiH kutaH nArha yuddhAbhinivezenAganosIti navaktavyaM avimRzyakAritayA mayauratyasya kRtasvAditi mAnAryANAM murAdarIkapunayuminivasya kRtasyAditi // 8 // For Private and Personal Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir - rAgyapi bhImasenAdInAM yuddhotsukatvAindhuvadhobhaviSyatyeva tvayA punaH kiM vidheyamityatAha prANAdapi prakRStradharmaH prANabhR- pApAniSpatteH tasmAjjIvanApekSayA maraNameva mama kSemataraM atyantaM hitaM bhaven priyataramiti pATepi saevArthaH apratIkAraM bAgAya vyApAramakurvANaM bandhuvadhAdhyavasAyamAtreNApi prAyazcitAntararahitaM vA tathAca prANAntaprAyazcittenaiva zuddhirbhaviSyanItyadi mAmapratIkAramazastraM shstrpaannyH|| dhArtarASTrAraNe hanyustanme kSemataraM bhavet // 16 // // saMjayauvAca // evamuktvArjunaH saGkhaye rathopasthaupAvizat // visRjya sazaraM cApaM zokasaMvinamAnasaH // 17 // iti zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsubrahmavidyAyAM yogazAstre zrIrUSNArjunasaMvAde arjunaviSAdayogonAma prathamodhyAyaH // | yaH // 46 // tataH kiMvattamityapekSAyAM saGkAye saMgrAme rathopasthe rathasyoparyupaviveza pUrva yuddhArthamavalokanArthaM cotthitaHsan zokena saM. vigna pIDinaM mAnasaM yasya saH // 47 // iti zrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryavizvezvarasarasvatIyapATaziSyamUnumadhusUdanasarasvatIviracitAyAM zrImadbhagavadgItAgUDhArthadIpikAyAM prathamodhyAyaH // 1 // Ou Yuan . PAGR NRAISINSION Yin Xing : For Private and Personal Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir 1. a4 ditIyAdhyAyaH prArabhyate || ahiMsA paramodharmobhikSAzanaM cetyevaMtakSaNayA buddhyA yuddhavaimukhyamarjunasya zrutvA svaputrANAM rAjyamacaninamavadhArya svasthavRdayasya dhRtarASTrasya harSanimittAM tataH kiMvRttamityAkAGkSAmapaninISuH saMjayaH taMpratyuktavAnityAha vaizampAyanaH pA mamaita iti vyAmohanimittaH snehavizeSaH tathA svabhAvasiDyA vyAnaM arjunasya karmavaM kRpAyAzca kartRtvaM vadatA tasyAH 14. nukatvaM DyutastaM ataeva viSIdantaM snehaviSayIbhUtasvajanavicchedAzaGkAnimittaH zokAparaparyAyazcitsavyAkulIbhAvoviSAdastaM prAmuvantaM viSAdasya karmatvenArjunasya kartRtvena tasyAgantukatvaM sacitaM ataeva kRpAviSAdavazAdazrubhiH pUrNe Akule darzanAkSame cekSaNe yasya evamabhupAtavyAkulIbhAvAkhyakAryaiyajanakatayA paripoSaM gatAbhyAM kRpAviSAdAbhyAmuhinaM tamarjunamidaM sopapattikaM vakSyamANa kyamuvAca natUpekSitavAn mudhusUdanaiti svayaM duSTanigrahakartArjunaMpratyapi tathaiva vakSyatItibhAvaH // 1 // tadevabhagavatovAkyamavatArayati // saMjayauvAca // taM tathA ruupyaavissttmshrupuurnnaakulekssnnm||vissiidntmidN vAkyamuvAca madhusUdanaH // 1 // zrIbhagavAnuvAca // kutastvAkazmalamidaM viSame samupasthitam // anAryaju TamasvayaMmakIrtikaramarjuna // 2 // abhigavAnuvAca aizvaryasya samayasya dharmasya yazasaH zriyaH vairAgyasyAya mokSasya paNNAM bhagaitIGganA samagrasyeti pratyekaM saMbandhaH mokSasyeti tatsAdhanasya jJAnasya iGganA saMjJA etAdRzaM samagramaizvaryAdikaM nityamapratibandhena yatra vartate sabhagavAn nityayoge matupa tathA utpattica vinAzaMca bhUtAnAmAgatiM gatiM vetti vidyAmavidyAMca savAcyo bhagavAniti tatra bhUtAnAmiti pratyekaM saMbadhyate utpattivinAzazadvI tatkAraNasyApyupalakSako AgatigatI AgAminyau sampadApar3I etAdRzobhagavacchadArthaH zrIvAsudevaeva paryavasitaiti tathocyate idaM svadharmAtparAGmukhavaM kRpAvyAmohAzrupAtAdipuraHsaraM kazmalaM ziSTagarhitatvena malinaM viSame sabhaye sthAne tvA tvAM sarvakSatriyapravaraM kuto hetoH samupasthita prApta kiMmokSecchAtaH kiMvAsvargecchAtaH athavA kIrtIcchAtaH iti kiMzadvenAkSipyate hetutrayamapi niSedhati vibhivizeSaNairuttarArdhana AyurmumukSubhirnajuSTamasevitaM svadhamairAzayazuddhivArA mokSamicchadbhirapakkakaSAyairmumukSubhiH kathaM | For Private and Personal Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.2. 2 52508552550 svadharmastyAjyahatyarthaH saMnyAsAzikArIta pakkakaSAyoge vakSyate asvayaM svargahenudharmavirodhitvAt na svargecchayA sevyaM akIrtikaraM kIya'bhAvakaramapakIrtikaravA na kItAcchayA sevyaM tathAca mokSakAmaiH svargakAmaiH kIrtikAmaizca varjanIya tatkAmaeva tvaM sevasahatyahonucitaceTinaM tavetibhAvaH // 2 // nnusndhusenaa|kssnnjaatenaadhairyenn dhanurapi dhArayitumazakruvatA mayA kiM kartuM zakyamataAha klaibyaM kIvabhAvamadhairyamojastejAdibhaGgarUpa mAsmagamaH mAgote. pArtha prathAtanaya pRthayA devaprasAdalabdhe tattanayamAtre vIryAtizayasya prasiddhatvAn pRthAtanayatvena kainyAyogyaityarthaH arjunatvenApi tadayogyatvamAha naitaditi tvayi arjune sAkSAnmahezvareNApi saha kRtAhave prakhyAtamahAprabhAve nopapadyate nayujyate etat klaibyamityasAdhAraNyena tadayogyatvanirdezaH nanu na ca zaknomyavasthAtuM bhramatIva ca me manaiti pUrvameva mayoktamityAzaGkacAha kSudrAmiti tdRdayadaurbalyaM manasobhramaNAdirupamadhairya kSudratvakAraNatvAt kSudraM sunirasanaMvA tyaktvA vivekekkaivyaM mAsmagamaH pArtha naitattvayyupapadyate // kSudraM hRdayadaurbalyaM tyaktvottiSTha paraMtapa // 3 // // arjunauvAca // kathaM bhISmamahaM saGkhye droNaM ca madhusUdana // iSubhiH pratiyotsyAmi pU. jAsvarisUdana // 4 // nApanIya uttiSTha yuddhAya sajjobhava he paraMtapa paraM zatru tApayatIti tathA saMbodhyate hetugarbha // 3 // nanu nAyaM svadharmasya tyAgaH zokamohAdivazAna kintu dharmatvAbhAvAdadhamatvAcAsya yuddhasya tyAgomayA kriyataiti bhagavadabhiprAyamapratipadyamAnasyArjunasyAbhiprAyamavatArayati bhISma pitAmahaM droNaM cAcArya saGkAye raNe iSubhiH sAyakaiH pratiyotsyAmi mahariSyAmi kathaM nakathaMcidapItyarthaH yatastau pUjAhA~ kutumAdibhirarcanayogyau pUjArhAbhyAM saha krIDAsthAnapi vAcApi harSaphalakamapi lIlAyuddhamanucitaM kiM punaryuddhabhUmau zaraiH prANatyAgaphalaka praharaNamityarthaH madhusUdanArilUTaneti saMbodhanadvayaM zokavyAkulatvena pUrvAparaparAmarzavaikalyAna atona madhusUdanArisUdanetyasyArthasya punaruktatvaM doSaH yuddhamAtramapi yatra nocitaM dure tatra vadhaiti pratiyotsyAmItyanena sUcitaM athavA pUjA) kathaM pratiyotsyAmi pUjAIyoreva vivaraNaM bhISma droNaM ceni dvau brAhmaNau bhojaya devadataM yajJadattaM cetivatsaMbandhaH ayaMbhAvaH duryodhanAdayonApuraskRtya bhISmadroNI kudAya sajjIbhavanti natra tAbhyAM saha yuddha natAvaddharmaH pUjAdivadavihitatvAta na cAyamaniSiddhatvAdadharmopi nabhavatIti vAcyaM guruM he kRtya 8888888888888Er 150525 For Private and Personal Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir vaMkRtyetyAdinA zabdamAtreNApi gurudrotoyadAniSTaphalapradarzanena niSiddhaH tadA kiM vAcya tAbhyAM saha saMgrAmasNadharma niSiddhatve ceti nanu bhISmadroNayoH pUjArhatvaM gurutvenaiva evamanyeSAmapi kRpADhInAM na ca teSAM gurutvena svIkAraH sAmpatamucitaH gurorapyavalimasya kAryAkAryamajAnataH utpathapratipannasya parityAgovidhIyate iti smRtH||4|| tasmAdeSAM yuddhagarvaNAvalipAnAmanyAyarAjyagrahaNena ziSyadrohaNa ca kAryAkAryavivekazUnyAnAmutpathaniTAnA vadhaeva zreyAnityAzajhyAha gurUnahavA paralokastAvadastyeva asmistu loke nairhatarAjyAnAM nonapAdInAM niSiddha bhaityamapi bhoktaM zreyaH prazasyataramucita nanu nadhana rAjyamapi zreyaiti dharmapi yuddhe vRttimAtraphatavaM gRhItvA pApamAropya te natvavalinatvAdinA teSAM gurutvAbhAvauktaityAza ityAha mahAnubhAvAniti mahAnanubhAvaH zrunAdhyayanatapaAcArAdinibandhanaH prabhAvoyeSAM tAn tathA ca kAlakAmAdayopi yairvazIkRtAsteSAM puNyAtizayazAlinAM nAvaliptatvAdikSudrapApmasaMzleSa gurUnahatvA hi mahAnubhAvAJchreyobhoktuM bhakSyamapIhaloke // hatvArthakAmAMstu gurUnihaiva bhuJjIya bho na rudhirapradigdhAn // 5 // ityarthaH himahAnubhAvAnityekaMvA padaM himaM jADyamapahantIti himahaH AdityonirvA tasyevAnubhAvaH sAmarthya yeSAM tAn tathA cAtitejasvisvAtteSAmavaliyatvAdidozenAstyeva dharmavyatikramodRSTaIzvarANAM ca sAhasaM tejIyasAM na doSAya vanheH sarvabhujoyathetyukteH nanu yadArthalubdhAH santoyuddhe pravRttAstadaiSAM vikrItAtmanAM kutastyaM pUrvoktaM mAhAtmyaM tathA coktaM bhISmeNa yuddhiTira prati arthasya puruSodAsAdAsastvarthona kasyacit iti satyaM mahArAna baddhosyarthena kauravairityAzayAha hakheti arthalubdhAapi te madapekSayA guravobhavantyevati punargurugrahaNenoktaM nuzadvoyarthe IdRzAnapi gurUna hatvA bhogAneva bhujIya nanu mokSaM labheya bhujyantaitibhogAviSayAHkarmANaghava teca bhogAihaiva naparaloke ihApica rudhirapadigdhAivAyazovyAtatvenAtyanta jugupsitAityarthaH yadehApya tadA paralokaduHkhaM ki yavarNanIyamitibhAvaH athavA gurUna hatvArthakAmAtmakAn bhogAneva bhuJjIya natu dharmamokSAvityarthakAmapadasya bhogavizeSaNatayA vyAkhyAThenAntaraM draSTavyam // 5 // 888888888888 For Private and Personal Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 11 // nanu bhikSAzanasya kSatriyaMprati niSiddhatvAyuddhasyatra vihitatvAn svadharmatvena yuddhameva tava zreyaskaramityAzayAha etadapi na jAnImo| bhakSyayuddhayormadhye katarat nosmAkaM garIyaH zreSThaM kiMbhailya hiMsAzUnyatvAduta yuddhaM svadharmatvAditi idaMca na vidmaH Arabdhepi yuddhe yahA vayaM jayemAtizayImAha yadivA nosmAn jayeyurdhArtarASTrAH ubhayoH sAmyapakSopyarthAdvonduvyaH kiMca jAtopi jayonaH phalataH parAjayaeva yatoyAn bandhUna hatvA jIvitamApa vayaM necchAmaH kiM punarviSayAnupabhoktuM taevAvasthitAH saMmukhe dhArtarASTrAH dhRtarASTrasambAndhanobhISmadroNAdayaH | sarvepi tasmAdvailyAyuddhasya zreSThatvamasiddhamityarthaH tadevaM prAktanena granthena saMsAradoSanirUpaNAdadhikArivizeSaNAnyuktAni tatra naca zreyonupadayAmi hatvA svajanamAhavaityatra raNe hatasya paritrATsamAnayogakSematvokteH anyat zreyonyataiva preyaityAdizrutisiddhaM zreyomokSAkhyamupanyastaM arthAcca taditaradazreyahati nityAnityavastuvivekodarzitaH na kAjhe vijayaM kRSNetyatraihikaphalAvirAgaH a nacaitavidmaHkatarannogarIyoyadA jayema yadi vA nojyeyuH||yaanev hatvA na jijIviSAmaste. vasthitAH pramukhe dhArtarASTrAH // 6 // pitrailokyarAjyasya hetorityatra pAralaukikaphalavirAgaH narake niyate vAsaH ityatra sthUladehAtiriktaAtmA kinnorAjyeneti vyAkhyAta vartmanA zamaH kiMbhogairitidamaH yApyate na pazyantItyatra nilIbhatA tanme kSemataraM bhavedityatra titikSA itiprathamAdhyAyasyArthaH sasanyAsa sAdhanasUcanaM asmiMstvadhyAye zreyobhoktaM bhailyamapItyatra bhikSAcaryopalakSitaH sanyAsaH pratipAditaH // 6 // gurUpasadanamidAnI pratipAdyate samadhigatasaMsAradoSasyAnitarAM nirviSNasya vidhivadgurumupasannasyaiva vidyAgrahaNedhikArAt nadevaM bhISmAdisaGkaTavazAn vyutthAyAtha bhikSAcarya carantIti zrutisiddhabhikSAcarye'rjunasyAbhilASa pradarya vidhivaduparattimApi tatsaGkaTavyAjenaiva darzayati yaH svalpAma pi vittakSati nakSamate sakRpaNaiti loke prasiddhastadvidhavAdakhilonAtmavidaprApta puruSArthanayA kRpaNobhavati yovAetadakSaraM gArgyaviditvAsmA lokApaiti sakRpaNaiti zruteH tasyabhAvaH kArpaNya anAtmAdhyAsavatvaM tanimittosmin janmanyenaeva madIyAsteSu haseSu kiM jIvitenetya For Private and Personal Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobetirth.org 1525152515266555555 bhinivezarUpomamatAlakSaNodoSastenopahatastiraskRtaH svabhAvaH kSAtroyuddhodyogalakSaNAyasya saH tathA dharmaviSaye nirNAyakapramANAdarzanAsamUha kimeteSAM vadhodharmaH kimetatparipAlanaM dharmaH tathA kiM pRthvIparipAlanaM dharmaH kiMvA yathAvasthitoraNyanivAsaeva dharmahatyAdisaMza-15 yApnaM cetoyasya satathA na caitahidmaH kataran nAgarIyaityatra vyAkhyAnametat evaMvidhaH sannaha tvA svAmidAnIM pRcchAmi zreyaityanuSaGgaH atoyannidhitaM aikAntikamAtyantikaM ca zreyaH paramapumarthabhUtaM phalaM syAttanme matvaM hi sAdhanAnantaramavazyaMbhAvitvamaikAntikatvaM jAtasyAvinAzaAtyantikatvaM yathAdyauSadhekRte kadAcidroganivRttina bhavedapi jAtApica roganivattiH punarapi rogotpattyA vinAzyate evaM kapi yAge pratibandhavazAtsvargona bhavedapi jAtopi svargoduHkhAkrAntonazyani meti naikAntikatvamAtyAntikatvaMvA tayoH taduktaM duHkhatrayAbhighAtAjijJAsA tadapaghAtake hetau dRSTe sApArthAcennaikAntAsyantatobhAvAditi vRSTavadAnubhavikaH sahyavizuddhikSayAtizayayuktaH tahiparItaH kArpaNyadoSopahatasvabhAvaH pRcchAmi tvAM dhrmsNmuuddhcetaaH|| yacchreyasyAnizcitaM brUhi tanme ziSyastehaM zAdhi mAM tvAM prapannam // 7 // nahi prapazyAmi mamApanudyAdyacchokamucchopaNa mindriyANAm // avApya bhUmAvasapatnamRddhaM rAjyaM surANAmapi cAdhipatyam // 8 // zreyAn vyaktAvyaktajavijJAnAditica nanu tvaM mama sakhA natu ziSyo'taha ziSyastehamiti tvadanuzAsanayogyatvAdahaM tava ziSyaeva bhavAmi nasakhA nyUnajJAnatvAt atastvAM prapannaM zaraNAgataM mAM zAdhi zikSaya karuNayA navaziSyatvazayopekSaNIyohamityarthaH etena tadijJAnArthaM sagurumevAbhigacchetsAmitpANiH zrotriyaM brahmaniTaM bhRgurve vAruNivaruNaM pitaramupasasAra adhIhi bhagavobrahmetyAdigurUpasattipratipAdakaH zrutyarthoM |darzitaH // 7 // nanu svayameva tvaM ayovicAraya zrutasaMpannosi kiMparaziSyatvenetyataAha yaccheyaH prApnasat kartR mama zokamapanudyAdapanudenivArayettanna pazyAmi hi yasmAttasmAnmAM zAdhIti sohaM bhagavaH zocAmi taM mA bhagavAn zokasya pAraM tArayatviti zrutyarthodarzitaH zokAnapanode kodoSaityAzaya tadvizeSaNamAha indriyANAmucchoSaNamiti sarvadA saMtApakaramityarthaH nunu yuddhe prayatamAnasya nava zokanivattirbhaviSyati jeSyAse cettadA rAjyaprAptyA itarathAca svargaprAptyA dAvetau puruSI lokaityAdidharmazAstrAdityAzaGkayAha avApyetyAdinA zatruvarjitaM sasyAdisampavaMca rAjyaM tathA surANAmAdhipatyaM hiraNyagarbhaparyantamaizvaryamavApya sthitasyApi mama yacchokamapanudyAttanna pazyAmI 145152515251522155EN For Private and Personal Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir gA. ma. 5 252545265 syanvayaH tadyatheha karmacitolokaH kSIyataevamevAmutra puNyacitolokaH kSIyataitizruteH yatkRtakaM tadanityamityanumAnAn pratyakSeNApyahikAnAM vinAzadarzanAca naihika AmutrikovA bhogaH zokanivartakaH kintu svasattAkAlapi bhogapAratantryAdinA vinAzakAlepi vicchedAcchokajanaka eveti nayuddhaM zokanivRttaye'nuSTheyamityarthaH etenehAmutrabhogavirAgo'dhikArivizeSaNatvenadarzitaH // 8 // tadanantaramarjunaH kiMkR. navAniti dhatarAbhAkAGkSAyAM guDAkezojitAlasyaH paraMtapaH zatrutApanorjunaH haSIkezaM sarvendriyapravartakatvenAntaryAmiNaM govinda gAM vedalakSaNAM vANI vindatIti vyutpattyA sarvavedopAdAnatvena sarvajJaM Adau evaM kathaM bhISmamahaM saGkaghaityAdinA yuddhasvarUpAdhyogyatAmuktvA tadanantara nayotsyaiti yuddhaphalAbhAvaM coktvA tRSNIM babhUva bAhyandriyavyApArasya yuddhArtha pUrva kRtasya nivRttyA niApArojAtaityarthaH svabhAvatojitAlasye sarvazatrutApaneca tasminnAgantukamAlasyamatApakatvaMca nAspadamAdadhAtIti dyotayituM hazataH // saMjayauvAca // evamuktvA dRSIkezaM guDAkezaH paraMtapa // na yotsyaiti govindamuktvA tUSNIM babhUva ha // 9 // tamuvAca hRSIkezaH prahasanniva bhArata // senayorubhayormadhye vipI. dantamidaM vcH||10|| | govindasvaSIkezapadAbhyAM sarvajJatvasarvazAktisvasUcakAbhyAM bhagavatastanmohApanodanamanAyAsasAdhyamitisUcitam // 9 // evaM yuddhamupekSitavatyapyarjune bhagavAnopekSitavAniti dhRtarASTraturAzAnirAsAyAha senayorubhayormadhye yuddhodyamenAgatya tadvirodhina viSAda mohaM prAmuvantaM tamarjunaM prahasanniva anucitAcaraNaprakAzanena lajjAmbudhau majjayaniya dRSIkezaH sarvAntaryAmI bhagavAnidaM vakSyamANamazocyAnityAdi vacaH paramagambhIrArthamanucitAcaraNaprakAzakamuktavAn natRpekSitavAnityarthaH anucitAcaraNaprakAzanena lajjotpAdanaM prahAsaH lajjA ca duHkhAligaketi dveSaviSayaeva mukhyaH arjunasyatu bhagavatkRpAviSayatvAdanucitAcaraNaprakAzanasyatra vivakotpattihetutvAdekadalAbhAvena gauNaevAyaM prahAsaiti kathayimivazabdaH lajjAmutpAdayitumiva vivekamutpAdayituM arjunasyAnucitAcaraNaM bhagavatA prakAzyate lajjotpattistu nAntarIyakatayAstu mAstu veti na vivakSitetibhAvaH yadi yuddhArambhAtyAgeva gahe sthitoyuddhamupekSeta nadA nAnucitaM kuryAt mahatA saMrambheNatu yuddhabhUmAvAgatya tadupekSaNamatIva' cetamiti yituM senayorityAdivizeSaNaM etamAzocyAnityAdau spaSTaM bhaviSyati tatrArjunasya yuddhAkhye 1256252525-2555 For Private and Personal Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 svadharma svatojAtApi pravRtti vidhena mo tanimittena ca zokena pratibaddhati vividhomohastasya nirAkaraNIyaH tatrAtmani svaprakAza paramAnandarUpe sarvasaMsAradharmA'saMsargiNi sthUlasUkSmazarIraiyatatkAraNAvidyAkhyopAdhitrayAvivekena mithyAbhUtasyApi saMsArasya satya| svAtmadharmatvAdipratibhAsarUpaekaH sarvaprANisAdhAraNaH aparastu yuddhAkhye svadharme hiMsAdibAhulyenAdharmatvapratibhAsarUporjunasyaiva ka|ruNAdidoSanivandhanosAdhAraNaH evamupAdhitrayavivekena zuddhAtmasvarUpabodhaH prathamasya nivartakaH dvitIyasyatu hiMsAdimatvapi yuddhasya svadharmatvenAdharmatvAbhAvabodhosAdhAraNaH zokasyatu kAraNanivRttyaiva nivRtterna pRthak sAdhanAntarApekSetyabhipretya krameNa bhramadvayamanuva| dan zrIbhagavAnuvAca // 10 // azocyAn zocitumayogyAnaiva bhISmadroNADInAtmasahitAna tvaM paNDitopi san anvazocaH anuzocitavAnasi te niyante mannimittamahaM tairvinAbhUtaH kiM kariSyAme rAjyasukhAdinetyevamarthakena dRSTumaM svajanamityAdinA tathA P25251525155152515251525 // zrIbhagavAnuvAca // azocyAnanvazocastvaM prajJAvAdAMzca bhASase // gatAsUnagatAtUMzca nAnuzocanti paNDitAH // 11 // cAzocye zocyabhramaH pazcAdisAdhAraNastavAtyantapaNDitasyAnucitaityarthaH tathA kutastvAkadamalamityAdinA mahacanenAnucitamidamAcaritaM mayeti vimarza prAptapi tvaM svayaM prajJopisan prajJAnAM avAdAn prajJairvaktumanucitAn zabdAMzca kathaM bhISmamaha saGkhyaityAdIna bhASase va| desi natu lajjayA nuSNIbhavAsa ataHparaM kimanucitamastIti sUcAyatuM cakAraH tathAcAdharme dharmatvabhrAntirdharme cAdharmatvabhrAntirasA | dhAraNI tavAtipaNDitasya nociteti bhAvaH prajJAvatAM paNDinAnAM vAdAn bhASase para na tu vudhyasaiti vA bhA6SaNApakSayAnuzocanasya prAkkAlatvAdatItatvanirdezaH bhASaNasya tu taduttarakAlavenAvyavahitatvAvartamAnatvanirdezaH chAndasena tiGkhyatyaye nAnuzocasIti vartamAnatvaM vyAkhyeyaM nanu bandhuvicchede zokonAnucitaH vasiSThAdibhirmahAbhAgairapi kRtavAdityAzajhyAha gatAsUniti ye paNDitAH vicArajanyAtmatatvajJAnavantaH te gataprANAnagataprANAMva bandhutvena kalpitAn dehAn nAnuzocanti eteH mRtAHsarvopakaraNa For Private and Personal Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org gI. ma. a. parityAgena gatAH kiM kurvanti katiSTanti ete ca jIvantovandhuvicchedena kathaM jIviSyantIti navyAmuhyanti samAdhisamaye tatpratibhAsAbhAvAt vyutthAnasamaye tatpratibhAsepi mRSAtvena nizrayAt na hi rajjutatvasAkSAtkAreNa sarpabhramepanIte tAnimittabhayakampAdi saMbhavati navA pittopahatendriyasya kadAcidguDe tiktatApratibhAsepi tiktArthitayA tatrapravRttiH saMbhavati madhuratvanizrayasya balavatvAt evamAtmasvarUpAjJAnanivandhana|tvAcchocyabhramasya tatsvarUpajJAnena tadajJAnepanIte tatkAryabhataH zocyabhramaH kathamavatiSThetetibhAvaH vasiSThAdInAM prArabdhakarmaprAbalyAttathA | tathAnukaraNaM na ziSTAcAratayAnyeSAmanuSTheyanAmApAdayati ziSTairdharmabuddhyAnuSThIyamAnasyAlaukikavyavahArasyaiva tadAcArasvAt anyathA niSThIvanAderapyanuTAnamasAdini draSTavyaM yasmAdevaM tasmAttvamapi paNDitobhUtvA zokaM mAkArSIrityabhiprAyaH // 11 // navevetyAyekeviMzatizlokairazocyAnanvazocastvamityasya vivaraNaM kriyate svadharmamapi cAvalyetyAyaSTabhiH zlokaiH prajJAvAdAMdha bhASasaityasya mohayasya pRthakprayatnanirAkarnavyatvAt tatra sthUlazarIrAdAtmAnaM vivektuM nityatvaM sAdhayati, tuzabdodehAdibhyovyatirekaM sUcayati, yathA ahe itaH pUrva jAtu | R5RNSR55ER2575516 natvevAhaM jAtu nAsaM na tvaM nemejnaadhipaaH||n caiva na bhaviSyAmaH sarva vayamataHparam // 12 // kadAcidapi nAsamiti naiva apitu Asameva tathA tvamapyAsIH ime janAdhipAzvAsanneva etena prAgabhAvApratiyogitvaM darzitaM, tathA sarve vayaM| ahaM tvaM ime janAdhipAzca ataHparaM na bhaviSyAmaiti na api tu bhaviSyAmaeveti dhvaMsApratiyogitvamuktaM,ataH kAlatrayapi sattAyogivAdAtmanonityatvenAnityAihAlakSaNyaMsiddhamityarthaH // 12 // nanu dehamA caitanyaviziSTamAtmeti lokAyatikAH tathA ca sthUlohaM | gaurAhe gacchAmicetyAdipratyakSapratItInAM prAmANyamanapohitaM bhaviSyati ataH kathaM dehAdAtmano vyatirekaH vyatirekepi kathaM vA janmavinAzazUnyatvaM . jAtodevadattomUtodevadattaiti pratItedehajanmanAzAbhyAM sahAtmanopi janmAvinAzopapatterityAzaGkayAha, dehAH sarve bhUtabhaviSyavartamAnAjaganmaNDalavartinosyasantIti dehI ekasyaiva vibhutvena sarvadehayogitvAtsarvatra ceTopapatterna pratidehamAtmabhede pramANamastIni sUnayatumekavacanaM sarve vayamiti bahuvacanaM tu pUrvadehabhedAnuvRttyA na khAtmabhedAbhiprAyeNeti nadoSaH tasya dohenaekasvaivasatosmin vartamAne dehe yathA kaumAraM yauvanaM jaretyavasthAtrayaM parasparaviruddha bhavati nanu naDnedenAlmabhedaH yaevAhaM bAlye pitarAvanvabhUvaM saevAhaM vAIke // 13 // For Private and Personal Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir 258585525 praNamRnanubhavAmIti dRDhatarapratyabhijJAnAt anyaniSTasaMskArasya cAnyatrAnusandhAnAjanakatvAt tathA tenaiva prakAreNAvikRtasyaiva sataAtmanodahAntaraprAptiH etasmAihAdatyantavilakSaNadehaprAniH svame yogaizvaryeca taddehabhedAnusandhAnapi saevAhamiti pratyabhijJAnAt tathAca yadi dehaevAtmAbhavettadA kaumArAdibhedena dehe bhidyamAne pratisandhAnaM na syAt atha tu kaumArAdyavasthAnAmatyantavailakSaNyepyavasthAvatodehasya yAvatpratyabhijJa vastusthitiriti nyAyenaikyaM brUyAttadApi svamayogaizvaryayodehadharmibhede pratisandhAnaM na syAdityubhayodAharaNam atomarumarIcikAdAvudakAdibuheriva sthUlohamityAdibuddherApi bhramatvamavazyamabhyupeyaM bAdhasyobhayatrApi tulyatvAn etacca na jAyataityAdI prapaMcayiSyate etena dehAvyatiriktodehena sahotpadyate vinazyati ceti pakSopi pratyuktaH tatrAvasthAbhede pratyabhijJopapattAvapi dharmiNodehasya bhede pratyabhijJAnapapatteH athavA yathA kaumArAyavasthApAmiravikratasyAtmanaekasyaiva tathA dehAntaramAptiretasmAdehAdukAntI tatra sapavAhamiti pratyabhijJAnAbhAvapi jAtamAtrasya harSazokabhayAdisaMpratipatteH pUrvasaMskArajanyAyAdarzanAt anyathA stanapAnAdau pravRttirna syAt tasyAiSTasAdhanatA dehinosmin yathA dehe kaumAraM yauvanaM jarA // tathA dehAntaraprApti/rastatra na muhyti||13|| | dijJAnajanyatvasyAdRSTamAtrajanyatvasya cAbhyupagamAt nathA ca pUrvAparadehayorAtmaikyasiddhiH anyathA kRtanAzAkRtAbhyAgamaprasaGgAdityanyatra vistaraH kRtayoH puNyapApayobhogamantareNa nAzaH kRtanAzaH akRtayoH puNyapApayorakasmAtphaladAtRtvamakRtAbhyAgamaH athavA dihinaekasyaiva tava yathAkrameNa dehAvasthotpattivinAzayornabhedaH nityatvAt tathA yugapatsarvadehAntaraprAptirapi tavaikasyaiva vibhutvAt madhyamaparimANave sAvayavatvena nityatvAyogAt aNuve sakaladehavyApisukhAdyanulabdhiprasaGgAt vibhutve nizcite sarvatra dRTa kAryatvAtsarvazarIrevekaevAtmA tvamiti nizcitIrthaH tatraivaMsati vadhyaghAtakabhedakalpanayA tvamadhIratvAnmuhyasi dhIrastu vidvAnna muhyati ahameSAM hantA ete mama vadhyAiti bhedadarzanAbhAvAt tathA ca vivAdagocarApannAH sarvedahAH ekabhoktakAH dehatvAttvavat iti zrutirapi ekodevaH sarvabhUteSu gRDhaH sarvavyApI sarvabhUtAntarAtmetyAdi etena yadAhurdehamAtramAtmeti cArvAkAH indriyANi manaH prANazceti tadekadezinaH kSaNikaM vijJAnamiti saugatAH dehAtiriktaH sthirodehaparimANaiti digambarAH madhyamaparimANasya nityatvAnupapatteH nityoNarityekadezinaH tatsarvamapAkRtaM bhavati nityatvavibhutvasthApanAt nanvAtma For Private and Personal Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.2. nonityatve vibhuve ca na vivadAmaH pranidehasamatvaM tu na sahAmahe nathAhi buddhilukhaduHkhecchAiSaprayatnadharmAdharmabhAvanAkhyanavavizeSaguNavantaH pratidehaM bhivAH evaM nisyAvibhavavAtmAnaiti vaizeSikAmanyante imameva ca pakSaM tArkikamImAMsakAdayopi pratipannAH sAcAstu vipratipadyamAnAapyAtmanoguNavatve pratidehaM bhedena vipratipadyante anyathA sukhaduHkhAdisaGkaraprasaGgAt tathAca bhISmAdibhinnasya mama nityatve vibhutvepi sukhaduHkhAdiyogitvAt bhISmAdibandhudehavicchede sukhaviyogoduHkhasaMyogazca syAditi kathaM zokamohau nAnucitAviti arjunAbhiprAyamAzaca liGgazarIravivekAyAha // 13 // mIyanteAbhirviSayAiti mAtrAindriyANi tAsAM sparzAviSayaiH saMbandhAstattadiSayAkArAntaHkaraNapariNAmAvA te AgamApAyinautpattivinAzavatontaHkaraNasyaiva zItoSNAdidvArA sukhaduHkhadAH natu nityasya vibhorAtmanaH tasya nirguNatvAnirvikAratvAcana he nityasyAnityadharmAzrayatvaM saMbhavati dharmadharmiNorabhedAtsaMbandhAntarAnupapatteH sAkSasya sAkSi mAtrAspAstu kaunteya zItoSNa nukhaduHkhadAH // AgamApAyinonityAstAMstitikSasva bhArata // 14 // 8888888888886 dharmatvAnupapatteva tadukta narne syAdikriyAM duHkhI sAkSitA kAvikAriNaH dhIvikriyAsahasrANAM sAkSyatohamavikriyahati tathA ca sukhaduHkhAdyAzrayIbhUtAntaHkaraNabhedAdeva sarvavyavasthopapatterna nirvikArasya sarvabhAsakasyAtmanobhede mAnamAsta sadrUpeNa sphuraNarUpeNa ca sarvatrAnugamAt antaHkaraNasya tAvatsukhaduHkhAdau janakatvamubhayavAdisiddhaM tatra samavAyikAraNatvasyaivAbhyarhitatvAttadeva kalpayitumucitaM na tu samavAyikAraNAntarAnupasthitI nimittamAtra tathA ca kAmaH saMkalpaityAdi zrutiretatsarva manaeveti kAmAdisarvavikAropAdAnatvamabhedanirdezAnmanasaAha Atmanaca svaprakAzajJAnAnandarUpatvasya zrutibhirbodhanAva kAmAdyAzrayatvaM atovaizeSikAdayobhrAnsyaivAtmanovikAritvaM bhedaM cAGgIkRtavantaityarthaH antaHkaraNasyAgamApAyatvAt dRzyatvAcca nityadRyUpAttvattobhinnasya sukhAdijanakAye mAtrAsparzAstapyanityAH bhaniyatarUpAH ekadA sukhajanakasyaiva zItoSNAderanyadA duHkhajanakatvadarzanAt evaM kadAciduHkhajanakasyApyanyadA sukhajanakatvadarzanAt zItoSNagrahaNamAdhyAtmikAdhibhautikAdhidaivikasukhaduHkhopalakSaNArthaM zItamuSNaMca kadAcitsukhaM kadAcit duHkhaM| / // 14 // For Private and Personal Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir sukhaduHkhe tu na kadApi viparyayeteiti pRthanirdezaH tathA cAtyantAsthirAt tvadinnasya vikAAraNaH mukhaduHkhAdipradAnbhIpmAdisaMyogaviyogarUpAnmAtrAsparzAn tvaM titikSasva naite mama kiMcitkarAiti vivekenopekSastra duHkhitAdAtmyAdhyAsenAtmAnaM dukhinaM mAjJAsIrityarthaH kaunteya bhArateti sambodhanadvayanobhayakulavizuddhasya tavAjJAnamanucitamiti sUcayati // 14 // nanvantaH karaNasya sukhaduHkhAdyAzrayatve tasyaiva kartRtvena bhoktRtvenaca cetanatvamabhyupeyaM tathA ca tadvyatirikta tadbhAsake bhoktari mAnAbhAvAnnAmamAtre vivAdAsyAn tadabhyupagame ca bndhmokssyo|ydhikrnnyaapttiH antaHkaraNasya sukhaduHkhAzrayatvena baddhRtvAn Atmanazca tadvyatiriktasya muktatvAdityAzaGkAmarjunasthApanetumAhabhagavAn ye svaprakAzatvena svataeva prasiddhaM atrAyaM puruSaH svayaMjyotirbhavatIti zruteH puruSaM pUrNatvena puri zayAnaM savA ayaM puruSaH sarvAtu pUrSu purizayonaitena kiMcanAnAvRtaM naitena kiMcanAsaMvRtamiti zruteH samaduHkhasukhaM same duHkhasukhe anAtmadharmatayA bhAsyatayAca yasya nirvikArasya svayaMjyotiSastaM sukhaduHkhapahaNamazeSAntaHkaraNapariNAmo Zong De De De De De De De De Chang Sha 88885 yaM hi na vyathayantyete puruSaM puruSarSabha / samaduHkha mukhaM dhIraM somRtatvAya kalpate // 15 // palakSaNArthaM eSanityomahimA brAhmaNasya na karmaNA vardhate nokanIyAniti zrutyA vRddhikanIyastArUpayoH sukhaduHkhayoH pratiSedhAn dhIraM dhiyamIrayatIti vyutpattyA cidAbhAsadvArA dhItAtmyAdhyAsena dhIprerakaM dhIsAkSiNamityarthaH sadhIrasvamobhUtvamaM lokamatikrAmatIti zrute: etena bandhaprasaktirzitA taduktaM yatomAnAni sidhyanti jAyadAditrayaM tathA bhAvAbhAvavibhAgazca sabrahmAsmItibodhyataiti ete sukhaduHkha dAmAtrAsparzAH hi yasmAt na vyathayAnti paramArthatona vikunti savikArabhAsakatvena vikArAyogyatvAt sUryoyathA sarvalokasya cakSurna lipya te cAkSuSairbAdhadoSaiH ekastathA sarvabhUtAntarAtmA nalipyate lokaduHkhena bAdhaiti zruteH ataH sapuruSaH svasvarUpabhUtabrahmAtmaikyajJAnena sarva duHkhopAdAnatadajJAnanivRttyupalakSitAya nikhiladvaitAnuparaktasvaprakAzaparamAnandarUpAya amRtatvAya mokSAya kalpate yogyobhavatItyarthaH yadi khAtmA svAbhAvikabandhAzrayaH syAttadA svAbhAvikadharmANAM dharmanivRttimantareNAnivRtterna kadApi mucyata tathAcAktaM AtmA kAdirUpazcanmA kAvIstarhi muktatAM na hi svabhAvobhAvAnAM vyAvanauSNyavaveriti prAgabhAvAsahavRtteryugapatsarvavizeSaguNanivRtteminivRttirnAntarIyakatva For Private and Personal Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. 1 darzamAn athAtmani bandhona svAbhAvikaH kintu buddhyAyupAdhikRtaH AtmendriyamanoyuktaM bhoktetyAhumanIpiNaiti zruteH tathA ca dharbhisa bhAvapi tannivatyA muktyupapattiriticet hanta tArha yaH svadharmamanyAnizvatayA bhAsayati saupAdhirityabhyupagamA DyAdirUpAdhiHsvadharmamAtmani tayA bhAsayatItyAyAtaM tathA cAyAta mArge bandhasyAsatyatvAbhyupagamAt na hi sphaTikamaNI japAkusumopadhAnanimittolohitimA satyaH ataH sarvasaMsAradharmAsaMsargiNopyAlmanaupAdhivazAttasaMsargitvapratibhAsobandhaH svasvarUpajJAnena tu svarUpAjJAnatatkAryabuddhyAzupAdhinivRttyA tanimittanikhilabhramanivRttI nirmuSTanikhilabhAsyoparAgatayA zuddhasya svaprakAzaparamAnandatayA pUrNasyAtmanaH svataeva kaivalyaM mokSaiti nabandhamokSayovaiyadhikaraNyApattiH ataeva nAmamAtre vivAdaityapAstaM bhAsyabhAsakayorekatvAnupapatteH duHkhI svavyatiriktabhAsyaHbhA. syatvAt ghaTavadityanumAnAt bhAsyasya bhAsakatvAdarzanAt ekasyaivabhAsyatve bhAsakaveca kartRkarmavirodhAt AtmanaH kathamiticet na tasya bhAsakatvamAtrAbhyupagamAt ahaM duHkhItyAdivRttisahitAha kArabhAsakatvena tasya kadApi bhAsyakoTAvapravezAt ataeva duHkhI nasvAtiriktabhAsakApekSaH bhAsakatvAt dIpavadityanumAnamapi na bhAsyatvena svAtiriktabhAsakasAdhakena pratirodhAt bhAsakatvaM ca bhAnakaraNalaM svaprakAzamAnarUpatvaM vA Adye dIpasyeva karaNAntarAnapekSatvepi svAtiriktabhAnasApekSavaM duHkhinona vyAhanyate anyathA dRSTAntasya sAdhyavaikalyApatteH dvitIye khasiddhoheturityadhikabalatayA bhAsyatvahetureva vijayate buddhivRttyatiriktabhAnAnabhyupagamAdbuddhireva bhAnarUpeticet na bhAnasyasarpadezakAlAnusyUtatayA bhedakadharmazUnyatayA ca vibhornityasyaikasya cAnityaparicchinnAnekarUpabuddhipariNAmAtmakatvAnupapatteH utpattivinAzAdipratItezvAvazyakalpyaviSayasaMbandhaviSayatayApyupapatteH anyathA tattajJAnotpattivinAzabhedAdikalpanAyAmatigauravApattarityAdyanyatra vistaraH tathAcazrutiH na hi dradurdaSTerviparilopovidyatevinAzitvAt AkAzavatsarvagatazca nityaH maha tamanantamapAra vijJAnaghanaeva tadetabrahmApUrvamanaparamanantaramabAhyamayamAtmA brahma sarvAnubhUtiridyAvibhunityatvaprakAzajJAnarUpatAmAtmanodarzayanti etenAvidyAlakSaNAdapyupAya'tirekaH siddhaH atosatyopAdhinibandhanavandhabhramasya satyAtmajJAnAnivRtau muktiriti sarvamavadAtaM puruSarSabheti sambodhayan svaprakAzacaitanyarUpatvena puruSatve paramAnandarUpatvena cAtmanaRSabhatvaM sarvavaitApekSayA zreSThatvamajAnaneva zocasi ataH svarUpajJAnAdeva tava zokanivRttiH sukarA tarati zokamAsmavidizruterita sUcayati atra puruSAmityekavacanena sAGmayapakSonirAkRtaH taiH puruSabahutvAbhyupa. gamAn // 15 // nanu bhavatu puruSaikatvaM tathApi tasya satyasya jaDaSTutvarUpaH satyaeva saMsAraH tathAca zItoSNAdisukhaduHkhakAraNesati | 152502525152525152515251625252515250 For Private and Personal Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nadbhogasyAvazyakatvAtsatyasya ca jJAnAdvinAzAnupapatteH karya titikSA kayaM vA somUtatvAya kalpataiticet na kRtsnasyApi itaprapaJcasthAtmani kalpitatvena tajJAnAbinAzopapatteH zuktI kalpitasya rajatasya zaktijJAnena vinAzavana kathaM punarAlmAnAtmanoH pratItyavizeSe AtmavadanAtmApi satyona bhavet anAtmavadAtmApi mithyA na bhavet ubhayostulyayogakSematvAdityAzaca vizeSamAha bhagavAn yatkAlatodezatovastunovA paricchinnaM tadasat yathA ghaTAdi janmavinAzazIlaM prAkAlena parakAlena ca paricchidyate dhvaMsapAgabhAvapratiyogitvAt kadAciaukAlapArIcchinnamityucyate evaM dezaparicchinnamapi tadeva mUrtatvena sarvadezAvRttitvAt kAlaparicchinasya dezaparicchedaniyamepi dezaparicchinnatvenAbhyupagamasya paramANvAdastArkikaiH kAlaparicchedAnabhyupagamAhezaparicchedopi pRthaguktaH saca kiMciddezavRttiratyantA| bhAvaH evaM sajAtIyabhedovijAtIyabhedaH svagatabhedazceti trividhIbhedovastuparichedaH yathA vRkSasya vRkSAntarAt zilAdeH patrapuSpAdezva bhedaH athavA jIvezvarabhedojIvajagaGgedojIvaparasparabhedaIzvarajagabhedojagatparabhedaitipaJcavidhovastuparicchedaH kAladezAparicchinnasyApyA Qi Zong Jing Zong Jing Ji Jing Chang Chang Chang Chang Chang Chang De nAsatovidyate bhAvonAbhAvovidyate sataH ubhayorapi dRSTontastvanayostatvadarzibhiH // 16 // kAzAdestArkikairvastuparicchedAbhyupagamAtpRthanirdezaH evaM sAinyamatopa yojanIya etAdRzasya asataH zItoSNAdeH kRtsnasyApi prapaJcasya | bhAvaH sattA pAramArthikatvaM svAnyUnasattAka tAdRzaparicchedazUnyatvaM navidyate na saMbhavati ghaTatvAghaTatvayoriva paricchinnatvAparicchinnatvayorekatra virodhAt na hi dRzyaM kiMcikkacitkAle deze vastuni vA niSidhyate ananugamAt navA sahastu kacideze kAle vastunivA niSidhyate sarvatrAnugamAt tathAca sarvatrAnugate sahastuni ananugataM vyabhicAri vastu kalpitaM rajjukhaNDaivAnugate vyabhicArI sarpadhArAdikamitibhAvaH nanu vyabhicAriNaH kalpitatve sahastvapi kalpitaM syAttasyApi tucchavyAvRttasena vyabhicAritvAdityataAha nAbhAvovidyate | sataiti sadadhikaraNakabhedapratiyogitvaM hi vastuparicchinnatvaM tacca na tucchacyAvattatvena tucche zazaviSANAdI satvAyogAt saGgyAmabhAvo| nirUpyataiti nyAyAta ekasyaiva svaprakAzasya nityasya vibhoH sataH sarvAnusyUtatvena savyaktibhedAnabhyupagamAt ghaTaH sanityAdipratIteH sarva | laukikatvena satoghaTAdadhikaraNakabhedapratiyogitvAyogAna abhAvaH paricchinatvaM dezataH kalatovastutovA sataH sarvAnusyUtasanmAtrasya na For Private and Personal Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.ma. // 16 // 888888888888886 vidyate nasaMbhavati pUrvavadvirodhAdityarthaHnanusannAma kimapi vastu nAstyeva yasya dezakAlavastuparicchedaH pratiSidhyate kintArha sattvaM nAma paraM sAmAnyaM tadAzrayatvena dravyaguNakarmasu sadvyavahAraH tadekAzrayasambandhena sAmAnyavizeSasamavAyeSu tathAcAsataH prAgabhAvapratiyoginovaTAdeH sattvaM kAraNavyApArAt satopi tasyAbhAvaH kAraNanAzAdbhavatyeveti kathamuktaM nAsatovidyate bhAvonAbhAvovidyate sataiti evaM prApne pariharati ubhayorapItyardhena ubhayorapi sadasatoH satazcAsatazcAntomaryAdA niyatarUpatvaM yatsattatsadeva yadasattadasadeveti dRSTonizcitaH zrutismRtiyuktibhivicArapUrvakaM kaiH tatvadArzabhiH vastuyAthAtmyadarzanazIlaibrahmavidbhiH natu kutArkikaiH ataH kutArkikANAM naviparyayAnupapattiHtuzadbovadhAraNeekantarUpaniyamaeva dRSTonatvanekAntarUponyathAbhAvaiti tattvadarzibhireva dRSTonAtattvadarzibhiritivA tathAca atiH sadeva somyedamagrAsIdekamevAdvitIyAmityupakramya aitadAtmyamidaM sarva tatsatyaM saAtmA tattvamasi zvetaketo ityupasaMharantI sadekaM sajAtIyavijAtIyasvagatabhedazUnya satyaM darzayati vAcArambhaNaM vikAronAmadheyaM mRttiketyevasatyamityAdizrutistu vikAramAtrasya vyabhicAriNovAcArambhaNatvenAnRtatvaM darzayati annena somya zRGgenApomUlamanvicchAdbhiH somya zuGgena tejomulamAnviccha tejasA somya zuGgena sanmUlamanviccha sanmUlAH | somyemAH sarvAH prajAH sadAyatanAH satpratiSTAiti zrutiH sarveSAmapi vikArANAM sati kalpitatvaM darzayati sattvaM ca na sAmAnyaM tatra mAnAbhAvAt padArthamAtrasAdhAraNyA satsaditipratItyA dravyaguNakarmamAtravRttisattvasya svAnupapAdakasyAkalpanAt vaiparItyasyApisuvacatvAt ekarUpapratIterekarUpaviSayanirvAhyatvena sambandhabhedasya svarUpasyaca kalpayitumanucitatvAn viSayasyAnanugamapi pratItyanugame jAtimAtrocchedaprasaGgAn tasmAdekameva sadvastu svataH sphuraNarUpaM jJAtAjJAtAvasthAbhAsakaM svatAdAtmyAdhyAsena sarvatra sayavahAropapAdakaM sanghaTaiti pratItyA tAvatsadyaktimAtrAbhinnatvaM ghaTe viSayIkRtaM nanu sattAsamavAyitvaM abhedapratItermeMdaghaTitasambandhAnirvAhyatvAt evaM dravyaM sadguNaH sannityAdipratItyA sarvAbhinnatvaM sataH siddhaM dravyaguNabhedAsiddhyA ca na teSu dharmiSu sattvaMnAma dharmaH kalpyate kintu sati dharmiNi dravyAdyabhinnatvaM lAghavAn tacca vAstavaM na saMbhavatItyAdhyAsikamityanyat taduktaM vArtikakAraiH sattAtopi nabhedasyAddavyatvAdeH kutonyataH ekAkArAhi saMvittiH savavyaM sadguNastathA ityAdi sattApi nAsanobhedikA tasyAprasiddheH dravyatvAdikaMtu saddharmatvAnna satobhedakamityarthaH ataeva ghaTAginnaH paTaityAdipratItirapi na bhedasAdhikA ghaTapaTatadbhedAnAM sadabhedenaikyAt evaM yatraiva nabhedagrahastatraiva labdhapadA satI sadabhedapratItirvijayate tArkikaiH kAlapadArthasya sarvAtmakasyAbhyupagamAttenaiva sarvavyavahAropapattau tadatiriktapadArthakalpane mAnAbhAvAttasyaiva Zong Jing De Wai De Min Zhong Wei Dui Zong Dui Zong Dui Chang Zhu For Private and Personal Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sarvAnusmRtasya sadUpeNa sphuraNarUpeNaca sarvatAdAtmyena pratItyupapatteH sphuraNasyApi sarvAnusyUtatvenaikatvAnityatvaM vistareNAgrimaloke va. kyate tathAca yathA kasmiMzcideze kAlevA (ghaTasya paTAderna dezAntare kAlAntarevAbaTatvaM evaM kasmiMzciddeze kAlevA ghaTasyAnyatrAghaTatvaM zakreNApi na zakyate saMpAdayituM padArthasvabhAvabhagAyogAt evaM kasmiAzcideze kAlevA(sato dezAntare kAlAntarevA sattvaM kasmivideze kAlecA satonyatrAsatvaM nazakyate saMpAdayituM yuktisAmAnyAt ataubhayorniyatarUpatvameva draSTacyAmityadvaitasiddhI vistaraH ataH sadeva | vastu mAyAkalpitA'sannivRttyA'mRtattvAya kalpate sanmAtradRSTyA ca titikSApyupapadyata itibhAvaH // 16 // nanvetAdRzasya satojAnA de paricchinnatvApatterjJAnAtmakatvamabhyupeyaM taccAnAdhyAsikaM anyathA jaDatvApatteH tathA cAnAdhyAsikajJAnarUpatvasya satodhAtvarthatvAdutpattivinAzavatvaM ghaTajJAnamutpanna ghaTajJAnaM naSTamitimatItezca evaM cAhaM ghaTa jAnAmItipratItestasya sAzrayatvaM saviSayatvaMceti dezakAlavastupari-1 cchinnatvAtsphuraNasya kathaM tadrUpasya satodezakAlavastuparicchedazUnyatvamityAzajhyAha vinAzodezataH kAlatovastunotrA paricchedaH so avinAzi tu tadviddhi yena sarvamidaM tataM // vinAzamavyayasyAsya nakazcitkartumarhati // 37 // | syAstIti vinAzi paricchinnaM tadvilakSaNa avinAzi sarvaprakAraparicchedajhUnyaM eva tat sarpa sphuraNaM vaM viddhi jAnIhi kiMtat yena sadrUpeNa sphuraNenaikena nityena vibhunA sarvamidaM dRzyajAtaM svataH sattAsphUrtizUnyaM tataM vyApta svasattAsphUrtyadhyAsena rajjuzakaleneva sarpadhArAdi svasminsamAtrazitaM tadavinAzyeva vidrItyarthaH kasmAt yasmAt vinAzaM paricchedaM avyayasyAparicchannasya asya aparokSasya sarvAnusyUtasya sphuraNarUpasya sataH kazcit kopi AzrayovA viSayovA indriyasannikarSAdirUpohenurvA nakartumarhati samarthona bhavati kallitasyA kAlpataparicchedakatAyogAt AropamAtre ceSTApatteH ahaM ghaTaM jAnAmItyatra hi ahaGkAraAyatayA bhAsate ghaTastu viSayatayA utpattivinAzavatI kAcidahakArayattistu sarvatodhiprasRtasya sataH sphuraNasya vyaJjakatayA Atmamanoyogasya parairapi jJAnahetutvAbhyupagamAt tadutpattivinAzenaivaca tadupahite sphuraNarUpe satyutpattivinAzapatItyupapatte kasya sphuraNasya svatautpattivinAzakalpanAprasaGgaH dhvanyavacchedena zabdabaTAdyavacchedenAkAzavacca ahaGkArastu tasminnadhyastopi tadAzrayatayA bhAsate tavRttitAdAtmyAdhyAsAt suSuptau ahaGkArAbhAvepi For Private and Personal Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.2 tahAsanAvAsitAjJAnabhAsakasya caitanyasya svataH sphuraNAt anyathaitAvanta kAlamahaM kimapi nAjJAsiSamiti suSupnosthitasya smaraNaM na. syAt nacosthitasya jJAnAbhAvAnumitiriyamiti vAcyaM suSuptikAlarUpapakSAjJAnAlliGgAsambhavAca asmaraNAdervyabhicAritvAt smaraNAjanakanirvikalpakAdyabhAvAsAdhakattvAca jJAnasAmayyabhAvasya cAnyonyAzrayayastatvAt tathA ca atiH yatanna pazyati pazyanvaitaddaSTavyaM napazyati na hi dRSTurdaSTeviparilopovidyatevinAzitvAdityAdiH sucunausvaprakAzakuraNasadbhAvaM tannityatayA darzayati evaM ghaTAdiviSayopi tadajJAnAvasthAbhAsake sphuraNe kalpitaH yaeva prAgajJAtaH saevedAnI mayA jJAtaiti pratyabhijJAnAt ajJAtajJApakatvaM hi prAmANyaM sarvatantrasiddhAntaH yathArthAnubhavaH prameti vadagistArkikairapi jJAtajJApikAyAH smRteyAvartakamanubhavapadaM prayuMjAbhairetadabhyupagamAt ajJAtatvaM ca ghaTAderna cakSurAdinA paricchidyate tatrAsAmarthyAt tajjJAnottarakAlamajJAnasyAnuvRttiprasaGgAca nApyanumAnena liGgAbhAvAt nahIdAnIM jJAtatvena prAgajJAtatvamanumAtuzakyaM dhArAvAhikAnekajJAnaviSaye vyAbhacArAt idAnImeva jJAtatvaM tu prAgajJAtatve satIdAnI jJAtatvarUpaM sAdhyAviziSTatvAdasiddha nacAjJAtAvasthAjJAnamantareNa jJAnaM prati ghaTAderhetutA grahItuMzasyate pUrvavartitvAmahAt ghaTaM na jAnAmIti sArvalokikAnubhavavirodhazca tasmAdajJAta sphuraNa bhAsamAna svAdhyastaM ghaTAdaka bhAsayati ghaTAdInAmajAne kalpitatvasidiH anyathA ghaTAderjaDatvenAjJAtakhatadAnayoranupapatteH sphuraNaM cAjJAtaM svAdhyastenaivAjJAneneti svayameva bhagavAn vakSyati ajJAnenAvRtaM jJAnaM tena muhyantijantavaityatra etena vibhutva siddha tathAca zrutiH maha tamanantamapAraM vijJAnaghanaeveti satyaM jJAnamanantamitica jJAnasya mahatvamana-| ntatvaM ca darzayati mahattvaM svAdhyastasarvasaMbandhitvaM anantatvaM vividhaparicchedazUnyatvAmati vivekaH etena zUnyavAdopi pratyuktaH niraviSTAnabhramAyogAniravadhivAdhAyogAsa tathAca zrutiH puruSAnaparaM kiMcissA kASThA sA parA gatiriti sarvasAdhAvadhi puruSaM parizinaSTi uktaMca bhASyakAraiH sarva vinazyabastujAtaM puruSAntaM vinazyati puruSovinAzahetvabhAvAna vinazyatIti etena kSaNikavAdoSi parAstaH abAdhitapratyabhijJAnAdanyadRSTAnyasmaraNAdyanupapattezca tasmAdekasya sarvAnusyUtasya svaprakAzasphuraNarUpasya sataH sarvaprakAraparicchedazUnyatvA dupapannaM nAbhAvovidyate satahati // 17 // nanuskuraNarUpasya sataH kayamavinAzivaM tasya: dehadharmasvAt dehasya cAnva kSaNavinAzAditi bhUnacaitanyavAdinastAnirAkurvanAsatovidyate bhAvaityetAvRNoti antavantovinAzinaH ime parokSAH dehAH upacitApaci-| tarUpatvAccharIrANa bahuvacanAt syUlasUkSmakAraNarUpAH virATasUtrAcyAkRtAkhyAH samaSTivyaSTyAtmAnaH sarve nityasya avinAzinaeva zarI-11 da // 17 // For Private and Personal Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir |riNaH AbhyAsikasambandhena zarIravataH ekasya AtmanaH svaprakAzasphuraNarUpasya saMbandhinaH dRzyatvena bhogyatvena coktAH zrutibhibrahmavAdibhizca tathAca taittirIyake annamayAdyAnandamayAntAnpaJca kozAn kalpayitvA tadadhiSThAnamaMkalpitaM brahmapucchaM pratiSTheti darzitaM tatra paJcIkRtapaJcamahAbhUtatatkAryAtmakovirAT mUrtarAziranamayakozaH sthalasamaSTiH tatkAraNIbhUtopaiJcIkRtapaJcamahAbhUtatatkAryAtmakohiraNyagarbhaH sUtramamUrtarAziH sUkSmasamaSTiH vayaM vA idaM nAmarUpaM karmeti bRhadAraNyakoktaMtryannAtmakaH sakarmAtmakatvena kriyAzaktimAtramAdAya prANamayakozauktaH nAmAtmakatvena jJAnazaktimAtramAdAya manomayakozauktaH rUpAtmakatvevaM tadubhayAzrayatayA kartRtvamAdAya vijJAnamayakozauktaH tataH prANamayamanomayavijJAnamayAtmaikaeva hiraNyagarbhAkhyoliGgazarIrakozaH tatkAraNIbhUtastu mAyopahitacaitanyAtmA sarvasaMskArazeSobyAkRtAkhyaAnandamayakozaH teca sarve ekasyaivAtmanaH zarIrANItyuktaM tasyaiSaeva zArIraAtmA yaH pUrvasyeti tasya prANamaya syaiSaeva zarIre bhavaH zArIraAtmA yaH satyajJAnAdilakSaNoguhAnihitatvenoktaH pUrvasyAnnamayasya evaM prANamayamanomayavijJAnamayAnanda 252525ENSE525155252515251528 antavantaime dehAnityasyoktAH zarIriNaHanAzinoprameyasya tasmAdyudhyasva bhaart||18|| mayeSu yojyaM athavA ime sarve dehAstrailokyavatisarvaprANisaMbandhinaekasyaivAtmanauktAiti yojanA tathAca zrutiH 'ekodevaH sarvabhUteSu gUDhaH sarvavyApI sarvabhUtAntarAtmA karmAdhyakSaH sarvabhUtAdhivAsaH sAkSI catA kevalonirguNazceti' sarvazarIrasambandhinamekamAtmAnaM nityaM vibhu darzayati nanu nityatvaM yAvatkAlasthAyitva tathAcAvidyAdivatkAlena saha nAzepi tadupapannamityataAha anAzinaiti dezataH kAlatovastutazca paricchinnasyAvidyAdeH kalpitatvenAnityatvepi yAvatkAlasthAyitvarUpamaupacArika nityatvaM vyava-ihayate yAvahikArantu vibhAgolokavaditinyAyAt Atmanastu paricchedatrayazUnyasyAkalpitasya vinAzahetvabhAvAnmukhyameva kUTasthanityatvaM nanu pariNAmi nityatvaM yAvatkAlasthAyitvaM cetyabhiprAyaH nanvetAdRze dehini kiMcitpramANamavazyaM vAcyaM anyathA niSpamANamya tasyAlIkatvApatteH zAstrArambhavaiyarthyApattezca tathAca vastuparicchedoduSpariharaH zAstrayonitvAditi nyAyAca ataAMha aprameyasyeti ekadhaivAnudraSTavyametadapramaya dhruvaM aprama For Private and Personal Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.ma. // 18 // yamaprameyaM na tatra sUryobhAti na candratAraka nemAvidyutobhAnti kutoyamagniH tamevabhAntamanubhAti sarva tasya bhAsA sarvamidaM vimAtIni ca zruteH svaprakAzacaitanyarUpaevAtmAtastasya sarvabhAsakasya svabhAnArthaM na svabhAsyApekSA kintu kalpitAjJAnatatkArya nivRtyartha kalpitavRttivizeSApekSA kalpitasyaiva kalpitavirodhitvAt yakSAnurUpobalirini nyAyAt tathA ca sarvakalpitanivartakattivizeSotpatyarthaM zAstrArambhaH tasya tattramasyAdivAkyamAtrAdhInatvAn svataH sarvadA bhAsamAnatvAtsarvakalpanAdhiSThAnasvAdRzyamAvabhAsakatvAca na tasya tucchatvApattiH tathA caikamevAdvitIyaM satyaM jJAnamanantaM brahmelyAdizAstrameva svaprameyAnurodhena svasyApi kalpitatvamApAdayati anyathA svaprAmANyAnupapatteH kalpitasya cAkalpitaparicchedakatvaM nAstIti prAk pratipAditaM AtmanaH svaprakAzatvaMca yuktitopi bhagavatpUjyapAdarupapAditaM tathAhi yatra jijJAsoH saMzayaviparyayavyatirekapramANAmanyatamamApi nAsti tatra tabirodhi jJAnAmati sarvatra dRSTaM anyathA tritayAnyatarApatteH AtmanivAcAhaM nAhaM veti na kasyacit saMzayaH nApi nAhamiti viparyayaH pramAvati tatsvarUpapramA sarvadAstIti vAcyaM tasya sarvasaMzayaviparyayadharmitvAt dhayaMze sarvamabhrAntaM prakAre nu viparyayaiti nyAyAt ataevoktaM 'pramANamapramANaM ca pramAbhAsastathaiva ca kurvantyeva pramAM yatra nadasaMbhAvanA kutaiti' pramAbhAsaH saMzayaH svaprakAze sadUpe dharmiNi pramANApramANayorvizeponAstItyarthaH AtmanobhAsamAnave ca ghaTajJAnaM mAya jAtaM navetyAdisaMzayaH syAt nacAntarapadArtha viSayasyaiva saMzayAdipratibandhakatvasvabhAvaH kalpyaH bAhyapadArthe kRpena virodhijJAnenaiva saMzayAdipratibandhasambhave AntarapadArthe svabhAvabhedakalpanAyAanaucityAt anyathA savilave.papatteH AtmamanoyogamAtraJcAtmasAkSAtkAra hetuH tasya ca jJAnamAtre hetutvAdghaTAdibhAnepyAtmabhAnaM samUhAlambananyAyena tArkikANAM pravareNApi durnivAraM na ca cAkSuSatvamAnasatvAdisaGkaraH laukikalyAlaukikatvavadaMzabhedenopapatteH saGkarasyAdoSatvAcAkSuSatvA darjAtivAnabhyupagamAdA vyavasAyamAtraevAtmabhAnasAmagryAvidyamAnatvAdanuvyavasAyopyapAstaH na ca vyavasAyabhAnArthaM saH tasya dIpatrat svavyavahAre sajAlIyAnapekSatvAn na hi ghaTanajJAnayoriva vyavasAyAnuvyavasAyayorapi viSayatvaviSayitvavyavasthApakaM vaijAtyamasti vyaktibhedAniriktavadhAnabhyupagamAn viSayatvAvacchedakarUpeNaiva viSayitvAbhyupagame ghaTayorapi tadbhAvApattiravizeSAt nanu yathA ghaTavyavahArAyaM ghaTajJAna mabhyupeyate tathA ghaTajJAnavyavahArArtha ghaTajJAnaviSayaM jJAnamabhyupeyaM vyavahArasya vyavahartavyajJAnasAdhyatvAditi cet kAnupapattirudbhAvitA mammam // 18 // For Private and Personal Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir vyavamA devAnAM priyeNa svaprakAzavAdinaH na hi vyavahartavyabhinnatvamapi jJAnavizeSaNaM vyavahArahetutAvacchedaka gauravAn tathAcezvarajJAnavat yogijJAnapatyameyamiti jJAnavaca svenaiva vyavahAropapattau najJAnAntarakalpanAvakAzaH anuvyavasAyasyApi ghaTajJAnavyavahArahetutvaM kiMghaTajJAnajJAnavena kiMvA ghaTajJAnakhenaiveti vivacanIyaM ubhayasyApi tatra sacAt tatraghaTavyavahAre ghaTajJAnatvenaiva henutAyAH kRtavAttenaiva rUpeNa ghaTajJAnavyAhArapi hetutopapattI na ghaTajJAnajJAnatvaM hetutAvacchedakaM gauradhAnmAnAbhAvAcca tathA ca nAnuvyavasAyasiddhiH ekasyaiva vyavasAyasya pyAseye vyavasAye ca vyavahArajanakatvopapatterita tripuTIpratyakSavAdinaH prAbhAkarAH aupaniSadAstu manyante svaprakAzajJAnarUpaevAtmA na straprakAzajJAnAzrayaH kartRkarmavirodhena tadbhAnAnupapatteH jJAnabhijale ghaTAdivajaDatvena kalpitatvApattezca svaprakAzajJAnamAtrasvarUpopyAtmA vidyopahitaHsan sAkSItyucyate vRttimadantaHkaraNopahitaH pramAletyucyate tasya cakSurAdIni karaNAni sacakSurAdihArAntaHkaraNapariNAnena ghaTADInvyApya tadA kArobhavati ekasnidhAntaHkaraNapariNAme ghaTAvacchinnacaitanyaM antaHkaraNAvacchicatanyaM caikalolIbhAvApannaM bhavati natopaTApachi macaitanyaM pramAtrabhedAtsyAjJAnaM nAzayadaparokSaM bhavati ghaTaMca svAvacchedakaM svatAdAtmyAdhyAsAlAsayati antaHkaraNapariNAmazca yAkhyotisvacchaH svAvaccinaiva caitanyena bhAsyataiti antaHkaraNata dattighaTAnAmaparokSatA tadetadAkAratrayamahaM jAnAmi ghaTamiti bhAsaka caitanyasyaikarUpatvepi ghaTaprati vRttyapekSatvAsamAnatA antaHkaraNatadvattIH prati tu vRttyanapekSatvAtsAkSiteti vivekaH advaitasiddhI siddhAnta bindau ca vistaraH yasmAdevaM prAktanyAyena nityovibhurasaMsArI sarvadaikarUpazcAtmA tasmAttanAzaza yA svadharma yuddhe prAmavRttasya tava tasmAduparanirnayuktati yuddhAbhyanujJayA bhagavAnAha tasmAyudhyastra bhAraneti arjunasya svadharne yuddhe pravRttasya tatauparatikAraNaM zokamohI tau ca vicArajAnatena vijJAnena bAdhitAvityapavAdApayAde utsarbhasya sthitiriti nyAyena yudhyasvetyanuvAdona vidhiH yathA kartakarmaNoH kRtIyutsargaH ubhayAnau karmaNItyapavAdaH akAkArayoH strIpratyayayoH prayogaNeti vaktavyamiti tadapavAdaH tathAca mumukSorbrahmaNojijJAsetyatra apavAdApAde punaruttargasthiteHkartRkarmaNoH kRtItyanenaiva SaSThI tathA ca karmaNiceti niSedhAprasarAdbrahmajijJAseti karmaSaSTIsamAsaH siddhobhavati kaviyetasmAdeva vipakSi jJAnakarmaNoH samuccayaiti pralapati tanna yudhyasvetyatomokSasya jJAnakarmasamuccayasAdhyatvApratIte:vistareNa caitadaye bhagavaDItApacanavirodhenaiva nirAkariSyAmaH || 18 // nanvevamazocyAnanvazocastvamityAdinA bhISmAdivandhaviccheda 15251526052505051526052500 For Private and Personal Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.20 // 19 // eeeee nibandhane zokepanItapi tadvadhakarnatvanibandhanasya pApasya nAsti pratIkAraH nahi yatra zokonAsti tatra pApaM nAstIti niyamaH dveSyatrAhmaNavadhe zokAviSaye pApAbhAvaprasaGgAt atohaM kartA tvaM prerakaiti dvayorapi hiMsAnimittapAtakApatterayuktamidaM vacanaM tasmAdyudhyasva bhAratetyAzaya kAThakapaThitayA RcA pariharati bhagavAn enaM prakRtaM dehinaM adRzyatvAdiguNaka yohantAraM hananakriyAyAH kartAraM vetti ahamasyahantati vijAnAti yazcAnyaenaM manyate hataM hananakriyAyAH karmabhUtaM dehahananena hatAhamiti vijAnAti tAvubhau dehAbhimAnitvAdenamavikAriNamakArakasvabhAvamAtmAnaM navijAnItona vivekena jAnItaH zAstrAt kasmAt yasmAt nAyaM hanti na hanyate kartA karma ca na bhavatItyarthaH atra yaenaM vetti hantAraM hataM cetyetApati vaktavye padAnAmAvattisyiAla tarArthA athavA yaenaM vetti hantAraM tArkikAdirAtmanaH kartRtvAbhyupagamAn tathA yacainaM manyate hataM cArvAkAdi rAtmanovinAzitvAbhyupagamAt tAvubhau na vijAnIta RRRRRRRRRRRRRRRRRR yaenaM vetti hantAraM yazcainaM manyate htN||ubhau tau na vijAnItonAyaM hanti na hanyate // 19 // HEResettite hA iti yojyaM vAdibhedakhyApanAya pRthagupanyAsaH atizUrAtikAtaraviSayatayA vA pRthagupadezaH hantAcenmanyate hantuM hatazcenmanyate hatamiti pUrvArdhe zrItaH pAThaH // 19 // kasmAdayamAtmA hananakriyAyAH kartA karma ca na bhavati avikriyatvAdityAha dvitIyena mantreNa jAyatesti vardhate viparINamatepakSIyate vinazyatIti SaDbhAvavikArAiti vArSyAyaNiriti nairuktAH tatrAdyantayoniSedhaH kriyate njaayte| triyateveti vA zabdaH samuccayArthaH najAyate namriyate cetyarthaH kasmAdayamAtmA notpadyate yasmAdayamAtmA kadAcit kasminnapi kAle na bhUtvA abhUtvA prAk bhUyaH punarapi bhavitA na yohyabhUkhA bhavati sautpattilakSaNAM vikriyA manubhavati ayaM tu prAgapi sattvAdyatonotpadya|te'to'jaH tathAyamAtmA bhUtvA pAk kadAcit bhUyaH punaH na bhavitA na vA zadvAhAkyaviparivRttiH yohi prAgbhUtvA uttarakAle nabhavati samRtilakSaNAM vikriyAmanubhavati ayaMtu uttarakAlapi satvAdyatona mriyate'tonityaH vinAzAyogyaityarthaH atra nabhavetyatrasamAsAbhAvepinAnupapattiH nAnuyAjadhitivat bhagavatA pANininA mahAvibhASAdhikAre nasamAsapAThAt yattukAtyAyanenoktaM samAsanityatAbhiprAyeNa vA || For Private and Personal Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vacanAnarthakyaM tu svabhAvasiddhatvAditi tat bhagavatpANinivacanavirodhAdanAdayaM naTuktamAcAryazabarasvAminA asahAdIhikAtyAyanaiti atra na-|| jAyate mriyate veti pratijJA kadAcitrAyaM bhUtvA bhavitA vA na bhUyaiti tadupapAdana ajonityaiti tadupasaMhAraiti vibhAga AdyantayorvikArayo| niSedhena madhyavartivikArANAM taDyApyAnAM niSedhe jAtepi gamanAdivikArANAmanuktAnAmapyupalakSaNAyApakSayazca vRddhizca svazadvenaiva nirAkriyate tatra kUTasthanityatvAdAtmanonirguNatyAca na svarUpatoguNatovApakSayaH saMbhavatIlyuktaM zAzvata iti zazvatsarvadA bhavati nApakSIyate nApacIyataityarthaH yadi nApakSIyate tArha vardhatAmiti netyAha purANaiti purApi na(bhavaekarUponatvadhunA nUtanAM kAMcidavasthA manubhavati yohi nutanAM kAMcidupacayAvasthAmanubhavAta savardhataityucyate loka ayanu sarvadaikarUpatvAnnApacIyate nopacIyatevetyarthaH astitvavipariNAmau tu janmavinAzAntarbhUtatvAtpRthaGga niSiddhau yasmAdevaM sarvavikArazUnyaAtmA tasmAccharIre hanyamAne tatsaMbandhopi kenA na jAyate mriyate vA kadAcinnAyaM bhUtvA bhavitA vA na bhuuyH|| ajonityaH zAzvatoyaM pu. rANona hanyate hanyamAne zarIre // 20 // pyupAyena nahanyate nahantuM shkytityupsNhaarH||20|| nAyaM hanti nahanyataiti pratijJAya nahanyataityupapAditaM idAnIM nahantItyupapAdayannupasaMharati na vinaTuM zIlaM yasya tamavinAzinaM antyavikArarahitaM tatra hetuH avyayaM na vidyate vyayovayavApacayoguNApacayovA yasya tamavyayaM avayavApacayena guNApacayena vA vinAzadarzanAttadubhayarahitasya na vinAzaH saMbhavatItyarthaH nanu janyatvena vinAzitvamanumAsyAmahe netyAha ajamiti najAyataityajamAdyavikArarahitaM tatra hetuH nityaM sarvadA vidyamAna prAgavidyamAnasya hi janma dRSTaM natu sarvadA | sataityabhiprAyaH athavA avinAzinaM avAdhyaM satyamiti yAvat nityaM sarvavyApakaM tatra hetuH ajamavyayaM janmavinAzazUnyaM jAyamAnasya vinazyatazca sarvavyApakatvasatyatvayorayogAt evaM sarvavikriyAzUnyaM prakRtamenaM dehinaM svamAtmAnaM yoveda vijAnAti zAkhAcAryopadezAbhyAM sAkSAtkaroti ahe sarvAvakriyAzUnyaH sarvabhAsakaH sarvadvaitarahitaH paramAnandabodharUpaiti saevaM vi For Private and Personal Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 20 // hAnpuruSaH pUrNarUpaH ke hanti kathaM hanti kiMzaAkSepa nakamApa hanti nakathamapi hantItyarthaH tathA kaM ghAtayati kamapi na ghAtayatItyarthaH na hi sarvavikArazUnyasyAkarturhananakriyAyAM kartatvaM saMbhavati tathA ca zrutiH 'AtmAnaM cedvijAnIyAdayamasmIti pUruSaH kimicchankasya kA|| mAya zarIramanusaMjvaroditi' zuddhamAtmAnaM viduSastadajJAnanibandhanAdhyAsanivRttau tanmUlarAgadveSAdyabhAvAtkartRtvabho kRtvAdyabhAvaM darzayati ayamabhitrAyobhagavataH vastugatyA kopi na karoti na kArayati ca kiMcit sarvavikriyAzUnyasvabhAvatvAtparaMtu svamaivAvidyayA katatvAdi karmAtmanyAbhamanyate taduktaM ubhautI navijAnItahati zrutizca dhyAyatIra lelAyatIvetyAdi ataeva sarvANi zAstrAgyavidAdhikAri kANi vistu samUlAdhyAsabAdhAnAtmani kartatvAdikamabhimanyate sthANasvarUpaM vidvAniva coravaM atovikriyArahitatvAdadvitIyatvAca vidvAna karoti kArayanicetyucyate tathA ca zrutiH vihAbavibheti kunazca nAte arjunohi svAsnakartavaM bhagavati ca kArayitRtvamadhyasya hiMsAnimittaM doSamubhayatrApyAzaza bhagavAnapi vidinAbhiprAyohanti dhAtayatIti tadubhayamAcikSepa Atmani kartRtvaM mayi ca kArayitRtva vedAvinAzinaM nityaM yaenamajamavyayaM // kathaM sapuruSaH pArtha kaM ghAtayati hanti kam // 21 // |mAropya pratyavAyazaGkAM mAkArityabhiprAyaH avikriyatvapradarzanenAtmanaH kartRtvapratiSedhAtsarvakarmAkSepe bhagavadabhiprete hantirupalakSaNArthaH puraHsphUrtikatvAt pratiSedhahetostulyatvAtkarmAntarAbhyanujJAnupapatteH tathA ca vakSyati tasya kArya na vidyataiti atotra hananamAtrA-| kSepeNa karmAntaraM bhagavatAbhyanujJAyataiti mUhajanajalpitamapAstaM tasmAdyudhyasvetyatra hananasya bhagavatAbhyanujJAnAt vAstavakartRtvAdyabhAvasya | karmamAtre samatvAditi dik // 21 // nanvevamAtmanovinAzitvAbhAvapi dehAnAM vinAzivAyuddhasya ca tanAzakatvAtkathaM bhImAdidehAnAmanekasukRtasAdhanAnAM mayA yuddhena vinAzaH kAryailyAzAyAuttaraM jIrNAni pihAya vastrANi * navAni gaNhAti vikriyAzUnyaeva naroyatyaitAvataiva nirvAhe aparANIti vizaSaNamutkarSAtizayakhyApanArtha tena yathA nikRSTAni vastrANi vihAyotkRSTAni janogaNhAtItyaucityAyAta tathA jIrNAni vayasA tapasA ca kRzAni bhISmAdizarIsaNi vihAya anyAni devAdizarIrANe sarvotkRSTAni ciropArjitadharbhaphalabhogAya saMyAti samyak garbhavAsAdikezavyatirekeNa pronoti dehI prakRSTadharmA 152515516665262525152515251525 For Private and Personal Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nuSTAtRdehavAn bhISmAdirityarthaH anyannavataraM kalyANataraM rUpaM kurute picyaM vA gAndharva vA daivaMvA prAjApatyaMvA brAjhaMvatyAdizruteH etaduktaMbhavati bhISmAdayohi yAvajjIvaM hi dharmAnuSThAnakezenaiva jarjarazarIrAvartamAnazarIrapAtamantareNa tatphalabhogAyAsamAyadi dharmayuddhena svargaprativandhakAni jarjarazarIrANi pAtayitvA divyadehasaMpAdanena svargabhogayogyAH kriyante tvayA tadAtyantamupakRtAeva te duryodhanAdInAmapi svargabhogyadehasaMpAdanAnmahAnupakAraeva tathA cAtyantaMmupakArake yuddhe'pakArakatvabhrama mAkArSAriti aparANi anyAni saMyAtIti padatrayavazAdbhagavadabhiprAyaevamabhyUhitaH anena dRSTAntenAvikRtatvapratipAdanamAtmanaH kriyataiti tu prAcAM vyAkhyAnamatispaSTam // 22 // nanu dehanAze tadabhyantaravartinaAtmanaH kunona vinAzogRhadAhe tadantarvartipuruSavadityataAha zastrANyasyAdIni atitIkSNAnyapi evaM prakRtamAmAna na chindanti avayavatribhAgena vidhAkartuM na zaknuvanti tathA pAvakoniratiprajvalitopi nainaM bhasmIkartuM zaknoti nacainamApotyantaM vegavAsAMsi jIrNAni yathA vihAya navAni gRNhAti naro'parANi // tathA zarIrANi vihAya jIrNAnyanyAni saMyAti navAni dehI // 22 // nainaM chindanti zastrANi nainaM dahati pAvakaH // na cainaM ledayantyApona zoSayati mArutaH // 23 // vatyopi AkaraNena viliSTAkyavaM kartuM zakavanti mArutovAyuratiprabalopi nainaM nIrasaM kartuM zaknoti sarvanAzakAkSepe prakRte yuddhasamaye zastrAdInAM prakRtatvAdavayulyAnuvAdenopanyAsaH pRthivyatejovAyUnAmeva nAzakatvapasiddhesteSAmevopanyAsonAkAzasya // 23 // zakhAdInAM tanAzakatvAsAmathrya tasya tAjanitanAzAnahatve hetumAha:: yatocchedyo'yaM atonainaM chindanti zakhANi adAyo'yaM yato'tInainaM dahati pAvakaH yatokledyo'yaM atInainaM kledayantyASaH yatozoSyo'yaM atonainaM zoSayati mArutaiti krameNa yojanIyaM evakAraH pratyeka saMbadhyamAno'cchedyatvAdyavadhAraNArthaH caH samuccaye hetau vA chedAdhanahave hetumAtra uttarArdhana nityoyaM pUrvAparakoTirahitoto'nutpAdyaH asarvagatatve hyanityatvaM syAt yAvadvikAraMtu vibhAgaiti nyAyAt parAbhyupagataparamANvAdInAmanabhyupagamAn ayaMtu sarvagatovibhuratonityaeva etena prApyatvaM parAkRtaM yadi cAyaM vikArIsyAttadA sarvagatAna syAt ayaMtu sthANuravikArI ataH sarva For Private and Personal Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 21 // gataeva etena vikAryatvamapAkRtaM yadi vAyaM calaH kriyAvAn syAt tadA vikArIsyAt ghAdivat ayaMtvacalotonavikArI etena saMskAryatvaM nirAkRtaM pUrvAvasthAparityAgenAvasthAntarApattitrikriyA avasthaikyApi calanamA kriyeti vizeSaH yasmAdevaM tasmAt sanAtano'yaM sarvadaikarUpaH nakasyApi kriyAyAH karmetyarthaH utpacyAtivikRtisaMskRtyanyatarakriyAphalayoge hi karmatvaMsyAt ayaMtu nityatvAnotpAdyaH anityasyaiva ghaTAderutpAdyatvAt sarvagatatvAnna prAyaH paricchinnasyaiva ghaTAdeH prApyatvAt sthANutvAdavikAryaH vikriyAvatovRtAdereva vikAryatvAt acalatvAdasaMskAryaH sakriyasyaiva darpaNAH saMskAryatvAt tathA ca zrunayaH AkAzavatsarvagatazca nityaH vRkSaiva stabdhodivi tiSThatyekaH niSkalaM niSkriya zAntabhityAdayaH yaH pRthivyAM tiSTan pRthivyAantaroyopsu tiSThannajhyontaroyastejasi tiSThastejasontaroyobAyau liTavAyorantaraityAdyA ca zrutiH sarvagatasya sarvAntaryAmitayA tada 1551525152625252550550505 acchedyoyamadAyoyamalledyozopyaeva c||nityH sarvagataH sthANuracalo'yaM sanAtanaH // 24 // avykto'ymcintyoymvikaaryo'ymucyte||tsmaadevN viditvainaM naanushocitumrhsi||25|| viSayatvaM darzayati yohi zastrAdau na tiSThati taM zastrAdayazchindanti ayaMtu zastrAdInAM sattAsphUrtipradatvena tatprerakastadantaryAmI ataH kathamenaM zastrAdIni svavyApAraviSayIkurityabhiprAyaH atra yena sUryastapati tejaseddhaityAdizrutayonusandheyAH saptamAdhyAye ca prakaTIkariSyati zrIbhagavAniti dik // 24 // chedyatvAdigrAhakapramANAbhAvAdapi nadabhAvaityAha avyacoyamityAdyardhena yohIndriyagoca robhavati sapratyakSatvAjhyaktaityucyate ayaMtu rUpAdihInatvAnna tathA atona pratyakSaM tatra chedyatvAdigrAhakAmityarthaH pratyakSAbhAvepya| numAna sthAdityataAha acintyoyaM cintyonumeyastahilakSaNoyaM kacitpratyakSohi vanhayAdihItavyAnikasya dhUmAderdarzanAt kvacidanumiyobhavArI apratyakSenu vyApnigrahaNAsaMbhavAnnAnumeyatvamiti bhAvaH apratyakSasyApIndriyAdeH sAmAnyatovRSTAnumAnaviSayatvaM dRSTamataAha avikAryoyaM yatikriyAvazcakSurAdikaM tatsvakAryAnyathAnupapattyA kalpyamAnamarthApatteH sAmAnyatovRSTAnumAnasya ca viSayobhavati ayatu na For Private and Personal Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir vikAryAne vikriyAvAnatonArthApatteH sAmAnyatovRSTasyavA viSayaityarthaH laukikazaGkasyApi pratyakSAdipUrvakatvAttaniSedhenaiva niSedhaH nanu vedenaiva tatra chedyatvAdi grahIpyataityataAha ucyate vedena sopakaraNena acchedyAvyaktAdirUpaevAyamucyate tAtparyaNa pratipAdyate atona vedasya tatpratipAdakasyApichedyasvAdi pratipAdakatvabhityarthaH atra nainaM chindanti ityatra zastrAdInAM tannAzakasAmarthyAbhAvaukta acchedyo'yamityAdau tasya chedAdikarmatvAyogyatvamukta avyakto'yamityatra tacchedAdigrAhakamAnAbhAvauktaityapaunaruktyaM draSTavyaM vedAvinAzinamityAdInAM tu zlokAnAmarthataHzadvataca pInaruktyaM bhASyakRbhiH parivRtaM durbodhatvAdAtmavastunaH punaH punaH prasaGgamApAdya zadvAntareNa tadeva vastu nirUpayati bhagavanyAsudevaH kathaMnunAma saMsAriNAM buddhigocaramApanaM tatvaM saMsArAnivRttaye syAditi badabhiH evaM pUrvoktayuktibhirAtmanonityatve nirvikAratve ca siddhe tava zokonopapatraityupasaMharati tasmAdityarthena etAdazAtmasvarUpavedanasya zokakAraNanivartakatvAttasminsati zokonocitaH kAraNAbhAve kAryAbhAvasyAvazyakatvAt tenAtmAnamaviditvA yadanvazocastayuktameva AtmAnaM viditvAtu nAnuzo atha cainaM nityajAtaM nityaM vA manyase mRtN||tthaapi tvaM mahAvAho naivaM zocitumarhasi // 26 // citamahasItyAbhiprAyaH // 25 // ebamAtmanonirvikAratvenAzocyatvamuktaM idAnIM vikAravatvamabhyupetyApi zlokahayenAzocyatvaM pratipAdayati bhagavAn tatrAtmA jJAnasvarUpaH pratikSaNavinAzIti saugatAH dehaevAtmA saca sthiropyanukSaNapariNAmI jAyate nazyaticeti pratyakSasiddha| mevetaditi lokAyatikAH dehAtirikkopi dehena sahaiva jAyatenazyati cetyanye sargAyakAlaevAkAzavajjAyate dehabhedepyanuvartamAnaevAkalpasthAyI nadayati pralayahatyapare nityaevAtmA jAyate triyateceti tArkikAH tathAhi pretyabhAvojanma sacApUrvadehendriyAdisaMbandhaH evaM maraNamapi pUrvadehendriyAdivicchedaH idaM cobhayaM dharmAdharmanimittatvAttadAdhArasya nityasyaiva mukhya anityasyatu kRtahAnyakRtAbhyAgamaprasaGgena dharmAdharmAdhAratvAnupapatternajanmamaraNe iti vadanti nityasyApyAtmanaH karNazaSkulIjanmanApyAkAzasyeva deha janmanA janma tannAzAca maraNaM dabhayamopAdhikamamukhyamevetyanye tatrAnityatvapakSepi zocyatvamAtmanoniSedhati atheti pakSAntare copyarthe yadi durbodhatvAdAtmavastunosakRccavaNepyavadhAraNAsAmarthyAnmaduktapakSAnaGgIkAreNa pakSAntaramabhyupaiSi tatrApyanityatvapakSamekAzritya yadyenamAtmAnaM nityajAtaM nitya For Private and Personal Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org gI. ma. // 02 // mRta vA manyase vA zazcArthe kSaNikatvapakSe nityaM pratikSaNaM pakSAntare AvazyakatvAnnityaM niyataM jAtoyaM mRtoyamiti laukikapratyayavazena yadi kalpayasi tathApi he mahAbAho puruSadhaureyati sopahAsaM kumatAbhyupagamAt tvayyetAdRzI kudRSTina saMbhavatIti sAnukampaM vA evaM aho bata mahatpApaM kartuM vyavasitAvayamityAdi yathA zocasi evaM prakAraM anazoka kartuM svayamApa tvaM tAdRzaeva san nArhasi yogyonabhavasi kSaNikatvapakSe dehAtmavAdapakSe dehena saha janma vinAzapakSe ca janmAntarAbhAvena pApabhayAsaMbhavAta pApabhayenaiva khala tvamanazocasi taccaitAdRze darzane nasaMbhavatItyarthaH kSaNikatvapakSe ca dRSTamapi duHkha na saMbhavati bandhuvinAzadarzitvAbhAvAdityadhika pakSAntare dRSTaduHkhanimittaM zokamabhyanujJAtumevaMkAraH dRSTaduHkhanimittazokasabhaSepyadRSTaduHkhanimittaH zokaH sarvathA nocitaityarthaH prathamazlo| kasya // 26 // nanvAtmanaAbhUtasaMplavasthAyitvapakSe nityatvapakSe vRSTAdRSTaduHkhasaMbhavAttagayena zocAmItyataAha dvitIyazlokena hi yasmAn jAtasya svakRtadharmAdharmAdivazAllabdhazarIreMndriyasaMbandhasya sthirasyAtmanodhruvaAvazyakomRtyustaccharIrAdivicchedaH tadArabhbhakaka jAtasya hi dhruvomRtyurbuvaM janma mRtasyaca // tasmAdaparihArye'rthe na tvaM zocitumarhasi // 27 // makSayAnamittaH saMyogasya viyogAvasAnatvAt tathA dhruvaM janma mRtasya ca prAgdehakRtakarmaphalopabhorgArtha sAnuzayasyaiva prastutatvAnna jIvanmuktervyabhicAraH tasmAdevamaparihArya parihartumazamyasmin janmamaraNalakSaNethe viSaye tvamevaM vidvAnna zocitumarhasi tathA ca vakSyati Rtepi tvAM nabhaviSyAnta sarvaiti yadi hi tvayA yuddhenAhanyamAnAete jIveyureva tadA yuddhAya zokastavocitaH syAt ete tu karmakSayAsvayameva niyantaiti tatparihArAsamaya saba dekhaduHkhanimittaH zokonocita iti bhAvaH evamavRSTaduHkhanimittepi zoke tasmAdaparihAryerthe ityevottaraM yuddhAkhyaM hi karma kSatriyasya niyatamAgrihotrAdivat yaca yudhasaMprahAraityasmAddhAtonippannaM zatruprANaviyogAnukUlazastraprahArarUpaM vihitatvAdanISomIyAdihiMsAvanna pratyavAyajanaka tathA ca gautamaH smarati nadoSorhasAyAmAhavanyatra vyazvAsArathyanAyudhakRtAMjalIprakIrNakezaparAGmukhopaviSTasthalavRkSArUDhadUnagobrAhmaNavAdibhyaiti brAhmaNagrahaNaM cAtrAyobrAhmaNaviSayaM gavAdiprAyapAThAditisthita etacca sarva svadharmamApa cAvezyetyatra spaSTIkaripyate tathA ca yuddhalakSaNethaimihotrAdivadvihitatvAdaparihArya parihartumazakye 8 // 22 // For Private and Personal Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tadakaraNe pratyavAyaprasaGgAt tvamadRSTaduHkhabhayena zocituM nAhasIti pUrvavat yadi tu yuddhAkhyaM karma kAmyameva 'yaAhaveSu yudhyante bhUmyathamaparAGmukhAH akuTairAyudhaiyAnti te svarga yoginoyatheti' yAjJavalkyavacanAn hatotrA prApsyase svarga jitvA vAbhotyate mahImiti bhagavaha vanAca tadApi prArabdhasya kAmyasyApi avazyaparisamApanIyatvena nityanulyatvAt tvayA ca yuddhasya prArabdhavAdaparihAryatvaM tulyameva athavA AtmanityatvapakSaeva zlokadayaM arjunasya paramAstikasya vedabAhyamatAbhyupagamAsaMbhavAn akSarayojanA tu nityazvAsI dehendri yAdisaMbandhavazAjjAtazceti nityajAtastaM enamAtmAnaM nityamapi sannaM jAtaM cenmanyase tathA nityamApi sanna mRtaM cenmanyase tathApi tvaM nAnuzovinamaIsIti pratijJApa hetumAha jAtasya hItyAdinA nityasya jAtatvaM matavaM ca prAgvyAkhyAna spaSTamanyat bhASyamapyasmin pakSe yojanIyam ||27 // tadevaM sarvaprakAreNAtmanozocyatvamupapAditaM athedAnImAtmano'zocyatvepi bhatasaGghAtAtmakAni zarIrANyuhizyazodhAmItyarjunAzakAmapanudati bhagavAn Adau janmanaH prAra avyaktAni anupalabdhAni pRthivyAdibhUtamayAni zarIrANi madhye janmAnantaraM avyaktAdIni atAni vyaktamadhyAni bhArata // avyaktanidhanAnyeva tatra kA paridevanA // 28 // maraNAtyA vyaktAni upalabdhAni santi nidhane punaravyaktAnyeva bhavanti yathA svamendrajAlAdau pratibhAsamAtrajIvanAni zuktirUpyAdivannatu jJAnAt prAgarva vA sthitAni dRSTisRSTayAbhyupagamAt tathA cAdAvante ca yannAsti vartamAnepi tattatheti nyAyena madhyepi na santyaivaitAni nAsatovidyate bhAvaitiprAgaktezva evaMsati tatrateSu mithyAbhUteSvatyantanucchebu bhateSukAparidevanA ko vA duHkhapralApAnakopyucitaityarthaHna hi svapne vividhAnbandhanapalabhya pratibaddhastavicchedena zocati pRthagjanopietadevoktaM purANe adarzanAdApatitaHpunazcAdarzanaM gataHbhUtasaGaiti zeSaHtathA ca zarIrANyudizya zokonocitaiti bhAvaHAkAzAdimahAbhUtAbhiprAyeNa vA zlokoyojyaH avyaktamavyAkRtamavidyopahitacaitanyamAdiH prAgavasthAyeSAM tAni tathA vyaktaM nAmarupAbhyAmevAvidyAkAbhyAM prakaTIbhUtaM natu svena paramArthasadAtmanA madhyasthityavasthA yeSAM tAdRzAni bhUtAni AkAzAdIni avyaktanidhanAnyetra avyakta svakAraNe mRdIva ghaTAdInAM nidhanaM pralayoyeSAM teSu kA paridevaneti pUrvavat tathA ca atiH taddhedaM tI vyAkRtamAsIttannAmarupAbhyAmeva vyAkriyatetyAdiravyaktopAdAnatAM sarvasya prapaJcasya darzayati layasthAnaM tu tasyA 152515251525525ttit52515154 For Private and Personal Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir gI. ma. .2. // 23 // |rthasiddha kAraNaeva kAryalayasya darzanAna panthAntare vistaraH tathAcAjJAna kalpitatvena tucchAnyAkAzAdibhUtAnyapyuhizya zokonocita-15 vettatkANyuhizya nobitaiti kimuvaktavyamitibhAvaH athavA sarvadA teSAmavyaktarUpeNa vidyamAnatvAdicchedAbhAvena tannimittaH pralAponocitaityarthaH bhAratetyanena saMvodhayan zuddhavaMzodbhavatvena zAstrIyamarthaM pratipattumarhosi kimiti na pratipadyasaiti sUcayati // 28 // nanu vidvAMsopi bahavaH zocanti tat kiM mAmeva punaH punarevamupAlabhate anyaya vaktureva hi tajjADyaM zrotA yatra na budhyataiti nyA| yAtvavacanApratipattirapi mana na doSaH tatrAnyeSAmapi tavetrAtmAparijJAnAdeva zokaH AtmapratipAdaka zAstrArthApanizca tavApyanyeSAmiva svAzayadoSAditi nokadopaiyabhityAbhotyAtmanodurvijJeyatAmAha enaM prakRtaM dehinaM AzcaryeNADutena tulyatayA vartamAna AvidyakanAnAvidhaviruddhadharmavattayA santamapyasantaniva svaprakAzacaitanyarUpamapi jaDamivAnandadhanamapi duHkhitamiva nirvikAramapi savikArabhiva nityamapyanityamitra prakAzamAnamapyaprakAzamAnamiva brahmAbhinnamapi tadbhinnamiva muktamapi baddhamivAdvitIyamapi sadvitIyamiva saMbhAvitavi Azcaryavatpazyati kazcidenamAzcaryavadvadati tathaiva cAnyaH // AzcaryavaccainamanyaH zRNoti zru. tvApyenaM veda nacaiva kazcit // 29 // citrAnekAkArapratItiviSayaM pazyati zAstrAcAryopadezAbhyAM AvidyakasarvadaitAniSedhena paramAtmasvarUpamAtrAkArAyAM vedAntamahAvAkyajanyAyAM sarvasukRtaphalabhRtAyAmantaHkaraNavRttI pratiphalitaM samAdhiparipAkena sAkSAtkaroti kazcit zadamAdisAdhanasaMpannacaramazarIraH kazcideva nanu sarvaH tathA kadhidenaM yatpazyati tadAzcaryavaditi kriyAvizeSaNaM AtmadarzanamapyAvaryavadeva yatsvarUpatomithyAbhUtamApi satya|syavyaJjakaM AvidyakamapyavidyAyAvighAtaka avidyAmupAnaM tatkAryatayA svAtmAnamapyupahantIti tathA yaH kazcidenaM pazyati sa'Azcaryavaditi kartavizeSaNaM yatosau nivRttAvidyAtatkAryApi prArabdhakarmaprAbalyAttahAniva vyaharati sarvadA samAdhiniTopi vyuttiSThati vyutthitopi punaH samAdhimanubhavatIti prArabdhakarmavaicitryAvicitracaritraH prAptaduHppApajJAnatvAtsakalalokaspRhaNIyo'taAzcaryavadeva bhavati tadetattrayamAzcaryamAtmA tajJAnaM tajjJAtAceti paramadurvijJeyamAtmAnaM tvaM kathamanAyAsena jAnIyAityAbhaprAyaH evamupadedhurabhAvAdapyAtmA durvijJeyaH yohyAtmAna jAnAti saeva tamanyasmai dhruvaM bruyAt ajJasyopadetRtvAsaMbhavAt jAnastu samAhitacittaH prAyeNa kathaM bravItu vyutthitacittopi pareNa 575A9299NN99NMNME9242997 // 23 // For Private and Personal Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnumazakyaH yathA kathaMtrijJAtopi lAbhapUjAkhyAtyAdiprayojanAnapekSatvAnnabravItyeva kathaMcitkAraNyamAtreNa truvastu paramezvarakhadatyantadurlabhaevetyAha Azcaryavadati tathaiva cAnyaiti yathA jAnAti tathaiva vadati enamityanukarSaNArthazvakAraH sacAnyaH sarvajJajanavilakSaNaH natu yaH pazyati tatonyahati vyAghAtAt tatrApi karmaNi kriyAyAM kartari cAcaryavaditi yojyaM tatra karmaNaH kartuzca prAgAzcaryatvaM vyAkhyAtaM kriyAyAstu vyAkhyAyate sarvazaddhAvAcyasya zuddhasyAtmanoyaDcanaM tadAzcaryavat tathA ca zrutiH 'yatovAconivartante aprApya manasA saheti' kenApi zadvenAvAcyasya zuddhasyAtmanoviziSTazaktena padena jahadajahatsvAryalakSaNayA kalpitasaMbandhana lakSyatAvacchedakamantareNaiva pratipAdanaM tadapi nirvikalpakasAkSAtkArarUpamatyAzcaryamityarthaH athavA vinA zakti vinA lakSaNAM vinA saMbandhAntara suSuptotthApakavAkyavatattvamasyAdivAkyena yadAtmatattvapratipAdanaM tadAzcaryavat zabdazakteracintyatvAt nacavinA saMbandhaM bodhaneti prasaGgaH lakSaNApakSepi tulyatvAt zakyasaMbandhalpanikasAdhAraNatvAt tAtparyavizeSAniyamaiticet tasyApi sanmityavizeSAt kazcideva tAtparyavizeSamavadhAsyati na sarvaiticet hanta tAI puruSa eva kazcidizeSonidoSatvarUponiyAmakaH sacAsminpakSepi na daNDavAritaH tathA ca yAdRzasya zuddhAntaH karaNasya tAtparyAnusandhAnapuraHsaraM lakSaNayA vAkyArthabodhobhavadbhiraGgIkriyate tAdRzasyaiva kevalaH zabdavizeSokhaNDasAkSAtkAraM vinApi kA saMbandhena janayatIti kinanupapanna etasminpakSe zavattyaviSayatvAdyatovAconivartantataiti sutarAmupapannaM ayaM ca bhagavadabhiprAyovArtikakAraiH prapaMJcitaH durbalatvAdavidyAyAAtmavAdodharUpiNaH zadazakeracintyatvAdvidmastaM mohahAnalaH agrahItvaiva saMbandhamabhidhAnAbhidheyayoH hitvA nidrAM pratrudhyante suSuple bodhitAH paraiH jAgrahanna yataH zaddhaM suSuptau vetti kazcana dhvaste'tojJAnato'jJAne brahmAsmIti bhavekalaM avidyAghAtinaH zadbAyAhaM brahmeti dhIrbhavet nazyatyavidhayA sArdhaM hatvA rogamivauSadhamityAdinA granthena tadevaM vacanaviSayasya vakturvacanakriyAyA| zvAtyAzcaryarUpatvAdAtmanodurvijJAnavamuktvA zrotutivAdapi tadAha AzcaryavacainamanyaH zRNoti zruvApyenaM vedeti anyodradurvaktutha muktAdilakSaNo mumukSurvakAraM brahmavidaM vidhivadupatatya enaM agoti zravaNAkhyavicAraviSayIkaroti vedAntavAkyatAtparyanizcayenAvadhArayatIti yAvat zutvA caina manananididhyAsanaparipAkAidApi sAkSAtkarotyapi Adharyavat tathA cAdharyavatpazyati kadhidenamiti vyAkhyAta atrApi karturAzcaryarUpatvaM anekajanmAnuSTitasukRtakSAlitamanomalatayAtidurlabhavAn tathA ca vakSyati 'manuSyANAM sahasreSu kazcidyatati siddhaye yatatAmapi siddhAnAM kazcinmAM vetti tatvataiti zravaNAyApi bahubhiyonalabhyaH zRNvantopi bahavoyanna vidyuHAcA~sya vaktA kuzalosya labdhA| For Private and Personal Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 24 // AdhojJAtA kuzalAnuziSTaiti zrutezca evaM zravaNazrotavyayorAdharyatvaM prAgvavyAkhyeyaM nanu yaH zravaNamananAdikaM karoti saH AtmAnaM vedeti zAkimAzcaryamataAha nacaiva kadhiditi cakAraH kriyAkarmapadayoranuSaGganarthaH kadhidenaM naiva beda zravaNAdikaM kurvannapi tadakurvastu navedeti kimu va|ktavya aihikamaprasnunapatibandhena tadarzanAditi nyAyAn uktaM ca vAttikakAraiH 'kustajJAnamiti cetAddha bandhaparikSayAt asAvapi ca bhUtovA bhArI vA vartate thpeti| aSaNAdi kurvatAmapi prativandhaparikSayAdeva jJAnaM jAyate anyathA tu na saca pratibandhaparikSayaH kasyacidrataeva yathA hiraNyagarbhasya yasyacidbhAvI yathA vAmadevasya kasyacirtate / yathA zvetaketoH tathA |ca prativandhakSayasyAtidurlabhavAt jJAna mutsadyate puMsAM kSayAsApasya karmaNaiti smRtezca durvijJeyo'yamAtmeti nirgalitoryaH yadi tuzrutvApyenaM veda na caivakavidityevavyAkhyAyeta tadA AryojJAtA kuzalAnuziSTaiti zrutyaikavAkyatA na syAt yatatAmapi siddhAnAM kacinmAM vetti tattvataiti bhagavacanavirodhazeti vidbhiravinayaH kSantavyaH atha mA nacaiva kazcidityasya sarvatra saMbandhaH kazcidenaM na pazyati na vadati na zRgoti zrudhApi na vedeti paMJvaprakArAu kAH kazcitazyasyeva na vadati kazcitpazyati ca vadati ca kazcitta icanaM 525152515152515151551525152545:525 dehI nityamavadhyoyaM dehe sarvasya bhAratAtasmAtsarvANi bhUtAni na tvaM zocitumarhasi // 30 // zRNoti ca tadartha jAnAti ca kazcitvApi na jAnAti ca kazcittu sarvavAhitahAte avidvapakSe tu asaMbhAvanAviparItabhAvanAbhibhUtatvAdAzcaryatulyatvaM darzanavadanazravaNeSviti nigadavyAkhyAtaH lokaH caturthapAde tu dRSToktvA zrutvApIti yojnaa|| 22 // idAnI sarvaprANisAdhAragabhramanivRttisAdhanamuktamupasaMharati sarvasya prANijAtasya dehe vadhyamAnepyarya dehI liGgadehopAdhirAtmA vadhyona bhavatIti nityaM niyataM yasmAt tasmAtsarvANi bhUtAni sthUlAni sUtmANica bhISmAdibhAvApannAnyuvizya vaM na zocitumarhasi sthUladehasyAzocyatvamaparihAryatvAt liGgadehasyAzocyatvamAtmavadevAvadhyatvAditi na sthUladehasya liGgadehasyAtmanovA zocyatvaM yuktamitibhAvaH // 30 // tadevaM sthalasUkSmazarIrayatatkAraNAvidyAkhyopAdhitrayAvivekena mithyAbhUtasyApi saMsArasya satyatvAtmadharmatvAdipratibhAsarUpaM sarvaprANisAdhAraNamarjunasya bhramaM nirAkartumupAdhitrayAvavekenAtmasvarUpamAbhAhatavAn saMprati yuddhAkhye svadharme hiMsAdibAhulyenAdharmatvapratibhAsarUpamarjunasyaiva // 24 // For Private and Personal Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karuNAdidoSanivandhanamasAdhAraNaM bhramaM nirAkarnu hiMsAdimattvapi yuddhasya svadharmasenAdharmatvAbhAvaM bodhayati bhagavAn na kevalaM paramArthatattvabhivAvakSya kintu svadharmamapi kSatriyadharmamApi yuddhAparAmukhasvarUpaM avekSya zAsvataH pAlocya vikampituM vicalituM dharmAdAvadharmasabhrAntyA nivarNituM nAsi tatraivaM sati vApyate na pazyantItyAdinA narake niyataM vAsobhavatItyanona yuddhasya pApahetutvaM tvayA yaduktaM kathaM bhISmamahaM | sanyaityAdinA ca guruvadhavajhavadhAyakaraNaM yadAmisaMhitaM tatsarva dharmazAstrAparyAlocanAdevoktaM kasmAt hi yasmAt dhAt aparAGmukha dharmAdanapetAt yuddhAdanyat kSatriyasya zreyaHsAdhanaM na vidyate yuddhameva hi pRthivIjayakAreNa prajArakSaNabrAhmaNazubhraSAdikSAtradharmanirvAhakAma |ti tadeva kSatriyasya prazastataranityAbhitrAyaH tathA coktaM parAzareNa 'kSatriyohi prajArakSana zatrapANiH pradaNDavAn nirjitya parasainyAni kSiti dharmaga pAlayana' manunApi 'sanottamAdhamairAjA cAitaH pAlayana prajAH na nivarteta saMgrAmAta kSAtra dharmamanusmaran samAmedhvanivartitvaM prajAnAM caiva pAlanaM zubhavA brAhmaNAnAM ca rAjJaH zreyaskaraM parAmatyAdinA rAjazabdazca kSatriyajAtimAtravAcIti sthitamevevya. | svadharmamapi cAvekSya na vikmpitumrhti||dhaaddhi yuddhAccheyonyatkSatriyasya na vidyate // 31 // dhikaraNe tena bhAmipAlasyaivAyaM dharmaiti nabhramitavyaM udAtdRtavacanepi kSatriyohIti kSAtraM dharmamiti ca spaSTa liGga tasmAtkSatriyasya | | yuddha prazastodhanaiti sAdhu bhagavatAbhihita apazavovA anye goazvebhyaH pazavogoazvAnitivatprazaMsAlakSaNayA yuddhAdanyaccheyaHsAdhanaM na vidhataityuktamiti na doSaH etena yuddhAprazastataraM kiMcidanuTA tatoniyAttisAciteti nirastaM na ca zreyonupazyAmi hatvA svajana |mAhavaityetadapi // 31 // nanu yuddhasya kartavyatSepi na bhISmadrogAdibhirubhiH saha taskamucitamatirhitatvAdityAzaGkayAha yadakiyA svaprayalavyatirekeNa covadhAraNe aprArthanavopasthita IdRza bhISmadrogAodavIrapuruSapratiyogika kIrnirAjyalAbhadRSTaphalasAdhana yuddhaM ye| kSatriyAH pratiyogitvena laganne sukhinaH sukhamAjazva jayatatvamAyAsenaiva yazasorAjasya ca lAbhAt parAjaye vAtizIvameva svargasya lAbhAzAdityAha svargadvAramapAtamiti apratibaddha svargasAdhana yuddhaM avyasthAnevaivasvargajanaka jyotiSTomAdikaMtu ciratareNa dehapAtasya prativandhAbhAva sya cApekSaNAdityarthaH svargadvAranityanena zyamAdivalatkAyazA pariDatA yenAdayohi vihitAapi phaladoSeNa duSTAH tatphalasya zazuvadhasya For Private and Personal Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 25 // na hiMsyAtsarvabhUtAni brAhmaNaM na hanyAdityAdizAsvaniSiddhasya pratyavAyajanakatvAt phale vidhyabhAvAca na vidhispRSTe niSedhAnavakAzaiti nyAyAvatAraH yuddhasyahi phalaM svargaH saca na niSiddhaH tathA ca manuH 'AhaveSu miyonyonya jighAMsantomahIkSitaH yudhyamAnAH paraM zaktyA svarga yaantypraangmukhaaiti| yuddhaMtu agnISomIyAdyAlambhavadihitatvAnna niSedhena spaSTuM zakyate SoDazigrahaNAdivat grahaNAgrahaNayostulyabalatayA vikalpavatsAmAnyazAstrasya vizeSazAstreNa socasaMbhavAt tathA ca vidhispRSTe niSedhAnavakAzaiti nyAyAyudaM na pratyavAyajanaka nApi bhISmadroNAdigurubrAhmaNAdivadhanimittodoSaH teSAmAtatAyitvAt duktaM manunA 'guruM vA bAlavRddhau vA brAhmaNavA bahuzrutaM AtatAyinamAyAntaM hanyAdevAvicArayan AtatAyinamAyAntamApa vedAGgapAragaM jivAMsantaM nighAMsIyAnna tena brahmahA bhavet nAtatAyivadhe doSohanturbhavati kazcanetyAda nanu smRtyoMvirodhe nyAyastu balavAnvyavahArataH arthazAstrAttu balabaddharmazAstramiti sthitiriti yAjJavalkyavacanAt AtatAyibrAhmaNavadhepi pratyavAyostyeva brAhmaNana hanyAditi hi dRSTaprayojanAnapekSavAddharmazAstra jighAMsantaM jivAMsIyAna tena brahmahA yadRcchayA copapannaM svargadvAramapAvRtaM // sukhinaH kSatriyAH pArtha labhante yuddhamIdRzaM // 32 // bhavet iti ca svajIvanArthatvAdarthazAstra atrocyate brahmaNe brAhmaNamAlabheta itivadyuddhavidhAyakamapi dharmazAstrameva sukhaduHkhe same kuve tyatra dRSTaprayojanAnapekSatvasya vakSyamANatvAt yAjJavalkyavacanaMtu dRSTaprayojanoddezyakakUTayuddhAdikRtavadhaviSayamityadoSaH mitAkSarAkArastu dharmArthasannipAtethagrAhiNaetadeveti dvAdazavArSikaprAyazcittasyaitacchaparAmaSTasyApastambena vidhAnAnmitralabdhAdyarthazAstrAnusAreNa catuSpAiyavahAre zatrorapi jaye dharmazAstrAtikramona kartavyaityetatparaM vacanametadityAha bhavatyevaM na no hAniH tadevaM yuddhakaraNe sukhokteHsvajana hi kathaM hatvA sukhinaH syAma mAdhavetyarjunaktimapAkRtam // 32 // nanu nAhaM yuddhaphalakAmaH nakAGke vijayaM kRSNa api trailokyarAjyasyetyuktvA tatkathaM mayA kartavyamityAzajhyAkaraNe doSamAha atheti pakSAntare imaM bhISmadroNAdivIrapuruSapratiyogikaM dhayaM hiMsAdidoSeNAduSTaM satAM dharmAdanapetamiti vA saca manunA darzitaH 'na kUTairAyudhaiInyAyudhyamAnoraNe ripUna na kaNibhirnApi digdhairnAgnijvalitatejanaiH na ca hanyAtsthalArUDhaM nakkIvaM na kRtAJjalim na muktakezaM nAsInaM na tavAsmIti vAdinaM na suptaM na visannAhaM na na na nirAyudham nAyudhyamAna Hao Chang Hao Chang Dui De Min Yu Min Lu Jin Kuai For Private and Personal Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobetirth.org 15251528550505555255050524 pazyantaM na pareNa samAgataM nAyudhavyasanapAnaM nAtaM nAtiparikSataM na bhItaM na parAvRttaM satAM dharmamanusmaraniti satAM dharma mullaGghya yudhyamAsAnohi pApIyAnsyAt tvaM tu parairAhatopi saddharmopetamapi saGyAma yuddhaM na kariSyasi dharmatolokatovA bhItaH parAtrattobhaviSyasi cet tato nirjitya parasainyAni kSiti dharmeNa pAlayadityAdizAstravihitasya yuddhasyAkaraNAtsvadharma hitvA'nanuzcAya kIrti ca mahAdevAdisamAgamanimittAM dAhitvA na nivarteta sAmAdityAdizAstraniSiddhasaGgAmanivRtyA caraNajanyaM pApameva kevalamavApsyati nanu dharma kIti cetyabhiprAyaH atha vA anekajanmArjita dharma tyaktvA rAjakutaM pApamevApsyasItyarthaH yasmAttvAM parAvRttamete duSTAavazya haniSyanti ataH parAvRttahataHsan ciropArjitanijasukRtaparityAgena paropArjitaduSkRtamAtrabhAGmAbhUrityabhiprAyaH tathA ca manuH 'yastubhItaH parAvRttaH sAme hanyate paraiH bhayaduSkRtaM kiMcittatsarvaM pratipadyate yaccAsya sukRtaM kiMcidamutrAryamupArjitaM bhartA tatsarvamAdatte parAvRttahatasya nu' iti yAjJavalkyopi 'rAjA athacettvamimaM dharmya saMgrAmaM na kariSyasi // tataH svadharma kIrtica hitvA pApamavApsyasi // 33 // akIrti cApi bhUtAni kathayiSyanti te'vyayAm // sambhAvitasya cAkItirmaraNAdatiricyate // 34 // sukRtamAdatte hatAnAM vipalAyinAmitiH tena yaduktaM 'pApamevAzrayedasmAnhavaitAnAtatAyinaH etAna hantumicchAmi natopi mdhusuudnti| | tannirAkRtaM bhavati // 33 // evaM kartidharmayoriTayAramAniraniSTasya ca pApasya prAptiyuddhaparityAge darzitA tatra pApAkhyamaniSTaM vyavadhAnena duHkhaphaladabhAmutrikatvAt ziSTagAlakSaNaM tvaniSTamAsannaphaladamatyasahyAmityAha bhUtAni devarSimanuSyAdIni te tava avyayAm dIrghakAlAmakIrti na dharmAtmAyaM na royamityevaMrUpAM kathayiSyantyanyonyaM kathAprasane kIrtidharmanAzasamuccayArthoM nipAtau na kevalaM kIrtidharmoM hitvA pApaM prApsyasi api tu akIrtica prApsyasi na kevalaM tvamevatAM prAsyAsa apitu bhUtAnyapi kathayiSyantIti vA nipAtayorarthaH nanu yuddhe svamaraNasandehAttatsarihArArthamakIrtirapi soDhavyA AtmarakSaNasyAtyantApolatatvAt tathA coktaM zAntiparvaNi 'sAnA dAnena bhedana samastairuta vA pRthak vijetuM prayatetArIca yudhyeta kadAcana anityovijayoyasmAt dRzyate yudhyamAnayoH parAjayazca saGgrAme tasmAdyuddha vi For Private and Personal Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.2. 26 // varjayet trayANAmapyupAyAnAM pUrvoktAnAmasaMbhave tathA yudhyeta saMpattau vijayeta ripUnyatheti evameva manunApyuktaM tathA ca maraNabhItasya kimakIrtirduHkhamiti zaGkAmapanudati saMbhAvitasya dharmAtmA zUraityevamAdibhirananyalabhyarguNairvadumatasya janasyAkIrtimaraNAdapyatiricyate adhikA bhavati cauhetau evaM yasmAta ato'kIrtamaraNameva baraM nyanatvAta khamapyatisaMbhAvitoti mahAdevAdisamAgamena atonAkIrtiduHkhaM soI zalyasItyabhiprAyaH udAtdRtavacanaM tvarthazAstratvAnna nivarteta sAmAdityAdidharmazAstrAdurbalamitibhAvaH // 34 // nanUdAsInAmAM nindannunAma bhISmadrogAdayastu mahArathAH kAruNikatvena stoSyanti mAbhityataAha karNAdibhyobhayAyuddhAnnivattaM na kRpayati tvAM masyante bhISmadroduryodhanAiyomahArathAH nanu te mAM bahu manyamAnAH kathaM bhii| maMsyantaityAADa yevameva bhImAdInAM vaM bahumatobahubhirguNairyu wa ngrawangraangrawang rangrangrawang bhayAdraNAduparataM maMsyante tvAM mahArathAH // yeSAM ca tvaM vahumatobhUtvA yAsyasi lAva| vaJ // 35 // avAcyavAdAMzca vasnvadiSyanti tavAhitAH // nindantastava sAmarthya tato duHkhataraM nu kim // 36 // 2525252525152525152515251525152525150 koyamarjunahatyevaM mataH tatra tyAM mahArathAbhayAdaparata maMsyantahatyanvayaH atobhUtvA yuddhAparataiti zeSaH lAghavaM anAdaraviSayatvaM yAsyasi prApsyasi sarveSAmiti zeSaH yeSAmeva vaM prAgvahumato'bhUsterAmeva tAdRzobhUtvA lAghavaM yAsyasIti vA // 35 / / nanu bhISmAdayomahArathAna bahu manyantAM duryodhanAdayastu zatravovahu masyante mA yuddhanivRttyA tadupakAritvAdityataAha tavAsAdhAraNaM yatsAmarthya lokaprasiddhaM tannindantastava zatrayoduryodhanAdayaH avAcyAn vAdAn vacanAna n paNDatilAdirUpAneva zadhAnbahUnane kaprakArAn vadiSyanti nanu bahu maMsyantaityabhiprAyaH nanu bhIladroNAdivadhaprayuktaM kaSTataraM duHkhamasahamAnoyuddhAnevattaH zatrukRtaM sAmarthyanindanAdiduHkhaM soI zalyAmIlyataAha tataH tasmAnindAprAptiduHkhAt kinnu duHkhataraM tatodhika krimApaduHkhaM nAstItyarthaH // 36 // // 26 // rawangra For Private and Personal Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nanu tAI yuddhe gurvAdivadhavazAnmadhyasthatA nindA tatonivRttau tu zatrukRtAnindetyubhayataH pAzArajjurityAzaGkaya jaye parAjaye ca lAbhagrauvyAyuddhArthamevotthAnamAvazyakamityAha spaSTaM pUrvArdhaM yasmAdubhayathApi te lAbhastasmAt jeSyAmi zatrUn mariSyAmi veti kRtanizcayaH san yuddhAyottiSTa anyataraphalasandehopi yuddhakartavyatAyAnizcitatvAt etena nacaitadvidmaH kataranogarIyaityAdi paritvRtam // 37 // ninvevaM svargamuddizya yuddhakaraNe tasya nityatvavyAcAtaH rAjyamuddizya yuddha karaNe varthazAstratvAddharmazAstrApekSayA daurbalyaM syAt tatazca kAmyasyAkaraNe kutaH pApaM dRSTArthasya gavAhmaNAdivadhasya kunodharmatvaM tathA cAtha cediti zokAvyAhataiti ceta tatrAha samatAkaraNaM rAgaddeSarAhityaM sukhe tatkAraNe lAbhe tatkAraNe jaye ca rAgamakRtvA evaM duHkhe taddhatAvalAme taddhetAvapajayeca devamakRtvA tatoyuddhAya yujyasva hatovA prApsyasi svarga jitvA vA bhokSyase mahIm // tasmAduliSTa kaunteya yuddhAya katanizcayaH // 37 // sukhaduHkhe same kRtvA lAmAlAnI jayAjayo // tatoyuddhAya yujyasta naivaM pApamavApsyasi // 38 // saMnaddhobhava evaM sukhakAmanAM duHkhanivRttikAmanAM vA vihAya svadharmabuddhyA yudhyamAnIgurubrAhmaNAdivadhanimittaM nityakarmAkaraNanimittaM ca pApaM na prApsyasi yastu phalakAmanayA karoti sagurubrAhmaNAdivadhanimittaM pApaM prAmo ta yovA nakaroti sa nityakarmAkaraNanimittaM ataH phalakAmanAmantareNa kurvannubhayavidhamapi pApaM na prAnotIti prAgeva vyAkhyAtobhiprAyaH hatovA prApsyase svarga jitvA vA bhokSyase mahImiti tvAnuSaGgikaphalakathanamiti na doSaH tathA cApastambaH smarati tadyathAnephalAthai nimitte (nirmite) chAyAgandhaityanutpadyate evaM dharma caryamANamarthAanutpadyante nocedanUtpadyante na dhrmhaanirbhvtiiti| atoyuddhazAstrasyArthazAstratvAbhAvAtpApamevAzrayedasmAnityAdi nirAkRtaM bhavati // 38 // nanu bhavatu svadharmabuddhyA yudhyamAnasya pApAbhAvaH tathApi na mAM prati yuddhakartavyatopadezastavocitaH yaenaM vetti hantAramityAdinA kathaM sapuruSaH pArtha ke ghAtayati hanti kamityanena viduSaH sarva|| 2515255552525152052525-5054 For Private and Personal Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.ma. // 27 // WHERE 868888888888888 karmapratikSepAt nahyakarbabhoktazuddhasvarUpohamasmi yuddhaM kRtvA tatphalaM bholyaiti ca jJAnaM saMbhavati virodhAt jJAnakarmaNoH samuccayAsaM. bhavAtprakAzatamasoriva arya cArjunAbhiprAyojyAyasIcedityatra vyaktobhaviSyati tasmAdekameva mAM prati jJAnasya karmaNazcApadezonopapadyate iti cet na vidaviidavasthAbhedena jJAnakarmopadezopapatterityAha bhagavAn eSA navevAhamityAdyakaviMzatizlokaiH te tubhyamabhihitA sApaye samyak khyAyate sarvopAdhizUnyatayA pratipAdyate paramAtmatattvamanayeti saGgyopaniSat tayaiva tAtparyaparisamAptyA pratipAdyate yaH sasAiyaH aupaniSadaH puruSaityarthaH tasmin buddhi stanmAtraviSayaM jJAnaM sarvAnarthanivattikAraNaM tvAM prati mayoktaM naitAdRzajJAnavataH kvaci. | dapi karmocyate tasya kArya na vidyatahAni vakSyamANatvAt yadi punarevaM mayoktepi tavaiSA buddhinoMdati ceJcittadoSAt tadA tadapanayenAtmatattvasAkSAtkArAya karmayogaeva vayAnuSTeyaH tasminyoge karmayoge tu karaNIyAmimAM sukhaduHkhe samekRtvetyatroktA phalAbhisandhityAgalakSaNAM buddhiM vistareNa mayA vakSyamANAM zrRNu tuzabdaH pUrvabuddheryogaviSayatvanyatirekasUcanArthaH tathA ca zuddhAntaHkaraNaprati jJAnopadeeSA te'bhihitA sAGkhaye buddhioMge vimAM zRNu // buddhyA yuktoyayA pArtha karmavandhaM prahAsyasi // 39 // zo'zuddhAntaHkaraNaM prati karmopadezaiti kutaH samuccayazaGkayA virodhAvakAzaityAbhaprAyaH yogaviSayAM buddhiM phalakathanena stauti yayA vyavasAyAtmikayA buddhyA karmasu yuktatvaM karmanimittaM bandhaM AzayA'zuddhilakSaNaM jJAnapratibandhaM prakarSeNa punaH pratibandhAnutpattirupeNa hAsyasi tyakSyasi ayaMbhAvaH karmanimittojJAnapratibandhaH karmaNaiva dharmAkhyenApanenaM zakyate dharmeNa pApamapandanIti zruteH zravaNAdilakSaNo-I vicArastu karmAtmakapratibandharahitasyAsaMbhAvanAdipratibandhaM dRSTadvAreNApanayatIti na karmabandhanirAkaraNAyopadeSTuM zakyate atotyanta malinAntaHkaraNatvAhiraGgasAdhanaM karmaiva tvayAnuSTheyaM nAdhunA zravaNAdiyogyatApi tava jAtA dUretu jJAnayogyateti tathA ca vakSyati karmaNyevAdhikArahati etena sAmayabuddherantaraGgasAdhanaM zravaNAdi vihAya bahiraGgasAdhanaM karmaiva | bhagavatA kimityarjunAyopadizyataiti nirasta karmabandhaM saMsAramIzvaraprasAdanimittajJAnaprAptyA prahAsyasIti prAcAM vyAkhyAnetvadhyAhAradoSaH karmapadavaiyarthaM ca parihartavyam // 39 // nanu tametaM vedAnuvacanena brAhmaNAvividiSanti yajJena dAnena tapasA Pin De Bao Bao Bao Bao Min Nong Min Lu Jing Ge Min De Min De // 27 // For Private and Personal Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nAzakeneti zrutyA vividiSAM jJAnaM codizya saMyogapRthaktvanyAyena sarvakarmaNAM viniyogAttatra cAntaHkaraNazuddhIratvAnyAnprati karmAnuvAna vidhIyate tatra tadyatheha karmacitolokaH kSIyataevamevAmutra puNyacitolokaH kSIyataiti zrutibodhitasya phalanAzasya saMbhavAt jJAnaM vividiSAM |codizya kriyamANasya yajJAdeH kAmyatvAtsarvAGgopasaMhAreNAnuSTheyasya yatkiMcidaGgAsaMpattAvapi vaiguNyopapatteH yajJenetyAdivAkyavihitAnAM |ca sarveSAM karmaNAmekena puruSAyuSaparyavasAnapi karnumazakyatvAt kutaH karmabandha prahAsyasItiphalapratyAzelyataAha bhagavAn abhikramyate karmaNA prArabhyate yatphalaM sobhikramastasya nAzastadyathehetyAdinA pratipAditaH iha niSkAmakarmayoge nAsti etatphalasya zuddheH pApakSayarUpatvena lokazabdavAcyabhogyatvAbhAvena ca kSayAsaMbhavAta vedanaparyantAyAeva vividiSAyAH karmaphalatvAdedanasya cAvyavadhAnenAjJAna-1 nivRttiphalajanakasya phalamajanayitvA nAzAsaMbhavAdiha phalanAzonAstIti sAdhUktaM taduktaM tadyatheheti yA nindA sA phale na tu karmaNi phalecchAM tu parityajya kRtaM karma vizuddhikRtiti' tathA pratyavAyaH abhavaiguNyanivandhanaM vaiguNyAmiha na vidyate tamitivAkyena nityAnAnevo nehAbhikamanAzosti pratyavAyona vidyate // svalpamapyasya dharmasya trAyate mahatobhayAt // 40 // 888888888Fa Fa Fa Fa pAttaduritakSayadvAreNa vividiSAyAM viniyogAt tatra ca sarvAGgopasaMhAraniyamAbhAvAn kAmyAnAmapi saMyogapRthakvanyAyena viniyogaiti pakSepi phalAbhisandhirahitatvena teSAM nityatulyatvAt na hi kAmyanityAgnihotrayoH svataH kazcidvizeSosti phalAbhisandhitadabhAvAbhyAmeva tukAmyatvanityatvavyapadezaH idaM ca pakSayamuktaM vArtike 'vedAnuvacanAdInAmaikAtmyajJAnajanmane tametamitivAkyena nityAnAM vakSyate vidhiH yadA vividiSArthavaM kAmyAnAmapi karmaNAM tametamiti vAkyena saMyogasya pRthaktvatahati' tathA ca phalAbhisandhinA kriyamANaeva kaNi sarvAjhopasaMhAraniyamAt tadvilakSaNe zuddhayarthe karmaNi pratinidhyAdinA samAtisaMbhavAnnAgamavaiguNyanimittaH pratyavAyostItyarthaH tathA asya zRddhyarthasya dharmasya tametamityAdivAsyavihitasya madhye svalpamapi saGkhyayetikartavyatayAtrA yathAzaktibhagavadArAdhanArthaM kiJcidapyanuSThitaM sata mahataH saMsArabhayAttrAyate bhagavatprasAdasampAdanenAnuSTAtAraM rakSati 'sarvapApaprasaktopi dhyAyannimiSamacyutaM bhUyastapasvI bhavati paGktipAvana For Private and Personal Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir a. gI.ma. | pAvanaityAdismateH' tametamiti vAkye samuccayavidhAyakAbhAvAba azuditAratamyAdevAnuSThAnatAratamyopapateryukA karmavandhaM prahAsyasI ni // 40 // etedurApAdanAya tamelamitivAsyavihitAnAnekArthatvamAha hekurunandana iha ayomArge tagetamitivAkye vA vyavasAtmikA // 28 // AtmatattvanizcayAtmikA buddhirekaiva caturNAmApramANAMsAdhyAvivakSitaDedAnuvananenenyAdau tRtIyAvibhaktyA pratyeka nirapekSatAdhanalabodhanAt bhinnArthavehi samuccayaH syAt ekArthatyepi darzapUrNamAsAbhyAnitivat chandasamAsena yadapraye ca prajApataye cenidhazcadAdUna na tathAya kiJcityamASNamastItyarthaH sAhAyaviSayA yogaviSayA va buddhirekaphalakhAikA vyavasAyAmikA saviparItayuddhInAM bAdhikA nidhivedavAkyasamutthatvA |ditarAstyavyavasAyinAM buddhayovAdhyAityarthahati bhAvyakRtaH anye nu paramezarArAdhanenaiva saMsAra kariSyAmIti nizcayAmikA ekaniTeva buddhiriha karmayoge bhavatItyarthamAhuHsarvathApitu jJAna kANDAnusAreNa svalpamapyasya dharmasya vAyate mahatobhayAdityupapanna karmakANDe punaH bahuzAkhAH vyavasAyAtmikA vuddhirekeha kurunandana // vahuzAkhAhmanantAzca vuddhayovyavasAyinAm // 41 // yAbhimAM puSpitAM vAcaM prvdntyvipshcitH||bevaadrtaaH pArtha nAnyadastIti vAdinaH // 42 // vedasma anekabhedAH kAmAnAmane kabhedatvAt anantAdha karmaphalaguNaphalAdiprakAropazAkhAbhedAn buddhayobhavantyavyavasApinAM tatphalakAmAnAM | buddhInAmAnantyaprasiddhiyotanAhi zabdaH ataH kAmyakarmApekSayA mahalakSaNyaM zuddhayartha karmaNAmityabhiprAyaH / / 41 mavyavasAyinAmapi byavasAyAtmikA buddhiH kutona bhavati pramANasya tulyatvAdityAzaya patibandhakasadbhAdhAna bhavatItyAha tribhiH yAmimAM vAcaM pravadanti tayA yAcApattacetasAmadhipadhitAM vyavasAyAtmikA bundri bhavatItyanvayaH imAmadhyayanavidhyupAttasena prasiddhAM pupitAM puSpitapalAzavadApAtaramaNIyAM sAdhyasAdhanasaMbandhapratibhAnAniratizayaphalAbhArAca kutoniratizayakalasvAbhAvastadAha janmakarmaphalapradAM janma cApUrvazarIrendri yAdisaMbandhalakSaNaM tadadhIne ca karma tattavarNAzramAbhimAnAnimittaM tadadhInaM ca phalaM putrapazusvargAdilakSaNaM vinazcaraM tAni prakarSaNa ghaTIyantrapadavicchedena dadAtIti tathA tAM kutaevamataAha bhogaizvaryagatiM prati kriyAvizeSabahulA amUlapAnorvazIvihArapArijAtaparimalAdIni // 28 // For Private and Personal Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bandhanIyobhogastatkAraNaM ca yadaizvarya devAdisvAmitvaM tayorgatiM prApti prati sAdhanabhUnAye kriyAvizeSAamihotradarzapUrNamAsajyotiSTomAdaya|stairbahulAM vistRtAM atibAhulyena bhogaizvaryasAdhanakriyAkalApapratipAdikAmiti yAvat karmakANDasya hi jJAna kANDApekSayA sarvatrA. tivistatatvaM prasiddha etAdRzIM karmakANDalakSaNAM vAcaM pravadanti prakRSTAM paramArthasvargAdiphalAmabhyupagacchanti ke ye avipazcitaH vicArajanyatAtparyaparijJAna zUnyAH ataeva vedavAdaratAH vede ye santi vAdAarthavAdAH akSayyaM ha vai cAturmAsyayAjinaH sukRtaM bhavatItyevamAdayasteSveva ratAvedArtha satyatvena evamevaitaditi mithyAvizvAsenAsantuSTAH he pArtha ataeva nAnyadastIti vAdinaH karmakANDApekSayA nAstyanyat jJAna kANDaM sarvasyApi vedasya kAryaparavAn karmakalApekSayA ca nAstyanyaniratizayaM jJAna phalamiti vadanazIlAH mahatA pravandhena jJAnakANDaviruddhArthabhASiNaityarthaH kutomokSadeSiNaste yataH kAmAtmAnaH kAmyamAnaviSayazatAkulacittatvena kAmamA raaaaaaaaaaaaaaaaa kAmAtmAnaH svargaparAjanmakarmaphalapradAm // kriyAvizeSabahulAM bhogaizvaryagati prati // 13 // bhogaizvaryaprasaktAnAM tayApattacetasAm // vyavasAyAtmikA buddhiH samAdhau na vidhiiyte||44|| yAH evaMsati molamapi kutona kAmayante yataH svargaparAH svargaeborvazyAyapetatvena parautkRSToyeSAMte tathA svargAtiriktapuruSArthonAstIti bhrAmyantovivekavairAgyAbhAvAnmokSakathAmapi sohumakSamAiti yAvat teSAM ca pUrvokta gaizvaryayoH prasaktAnAM kSayitvAdidoSAdarzanena niviSTAntaHkaraNAnAM tayA kriyAvizeSabahulayA vAcApattRtamAcchAditaM cetIvivekajJAnaM yeSAM tathAbhUtAnAM arthavAdAH stutyarthAH tAtparya viSaye pramANAntarAbAdhite vedasya prAmANyamiti supasiddhamapi jJAtumazaktAnAM samAdhAvantaHkaraNe vyavasAyAtmikA baddhirna vidhIyate na || bhavatItyarthaH samAdhiviSayA vyavasAyAtmikA buddhisteSAM na bhavatIti vA adhikaraNe viSaye vA saptamyAstulyatvAt vidhIyataiti karma| kartarilakAraH samAdhIyate'smin sarvamiti vyutpattyA samAdhirantaHkaraNaM vA paramAtmAveti nAprasiddhArthakalpanaM ahaM brahmetyavasthAnaM sa-1 mAdhistannimittaM vyavasAyAtmikA buddhi!tpadyataiti vyAkhyAne tu rUDhirevAdRtA ayaMbhAvaH yadyapi kAmyAnyagnihotrAdIni zuddhyarthebhyona viziSyante tathApi phalAbhisandhidoSAnnAzayazuddhi saMpAdayanti bhogAnuguNAtu zuddhirna jJAnopayoginI etadeva darzayituM bhogaizvaryaprasaktAnA For Private and Personal Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. samiti punarupAtaM phalAbhisandhimantareNa tu kRtAni jJAnopayoginI zuddhimAdadhatIti siddhaM vipazcidavipadhitoH phalaulakSaNyaM vistareNa caitadaye pratipAdayiSyate // 42 // // 43 // // 44 // nanu sakAmAnAM mAbhUdAzayadoSAvyavasAyAtmikA buddhiH niSkAmAnAM tu vyavasA| yAtmakabuddhayA karma kurvatAM karmasvAbhAvyAtsvargAdiphalaprAptI jJAnapratibandhaH samAnailyAza cAha trayANAM guNAnAM karma traiguNya kAmamUlaH |saMsAraH saeva prakAzyatvena viSayoyeSAM tAdRzAH vedAH karmakANDAtmakAH yoyatkalakAmastasyaiva tatphalaM bodhayantItyarthaH na hi sarvebhyaH kAmebhyodarzapUrNamAsAvitiviniyogepi sakRdanuSTAnAtsarvaphalaprAptirbhavati tattakAmanAvirahAt yatkalakAmanayAnutiSThati tadeva phala tasminyayogaddatisthita yogasiddhyadhikaraNe yasmAdevaM kAmanAvirahe phalavirahaH tasmAttvaM nikhaiguNyoniSkAmAbhava he arjuna etena karmasvAbhAvyAtsaMsAronirastaH nanu zItoSNAdiindrapratIkArAya vastrAyapekSaNAkutoniSkAmatvamatAha ni traiguNyaviSayAvedAnisvaiguNyobhavArjuna // nibandonityasattvasthoniryogakSemaAtma vAn // 45 // IndaH sarvatra bhaveti saMbadhyate mAtrAsparzAstvityuktanyAyena zItoSNAdiindasahiSNurbhava asA duHkhaM kathaM vA soDhavyamityapekSAyAmAha nityasattvasthaH nityamacaJcalaM yatsattvaM dhairyAparaparyAyaM tasmiMstiSThatIti tathA rajastamobhyAmAbhibhUtasattvohi zItoSNAdipIDayA mAriSyAmIti mannAnodharmAdvimukhobhavati tvaM tu rajastamasI abhibhUya sattvamAtrAlambanobhava nanu zItoSNAdisahanepi kSutpipAsAdipratIkArArtha kiMcidanupAttamupAdeyamupAttaM ca rakSaNIyamiti tadartha yatne kriyamANe kutaH sattvamityataAha niryogakSemaH alabdhalAbhoyogaH labdhaparirakSaNaM kSemastadrahitobhava cittavikSepakAriparigraharahitobhavetyarthaH na caivaM cintA kartavyA kathameva sati jIviSyAmIti yataH sarvAntaryAmI paramezvaraeva tava yogakSemAdinirvAhayiSyatItyAha AtmavAn AtmA paramAtmA dhyeyatvena yogakSemAdinirvAhakatvena ca vartate yasya saAtmavAn sarvakAmanAparityAgena paramezvaramArAdhayatomama saeva dehayAtrAmAtramapakSitaM sampAdayiSyatIti nizritya nizcintAbhavetyarthaH AtmavAnapramattobhavati vA // 45 // na caivaM zaGkanIyaM sarvakAmanAparityAgena karmakurvannahaM taistaiH karmajanitairAnandaivaJcitaH syAmiti ya // 29 // For Private and Personal Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir |smAt udapAne kSudrajalAzaye jAtAtrekavacanaM yAvAnarthaH yAvatnAnapAnAdiprayojana bhAti sarvataH samutAda ke mahati jalAzaye tAvAnoM| bhavatyeva yathA hi parvatanirjharAH sarvataH sravantaH kacidupatyakAyAmekatra milanti tatra pratyeka jAyamAnamudakapayojanaM samudite sutarAM bhavati sarveSAM nirjharANAmekatraiva kAsArentarbhAvAt evaM sarveSu vedeSu vedokeSu kAmyakarmasu yAvAnaharaNyagarbhAnandaparyantaH tAvAnvijAnato brahmatatvaM sAkSAtkRtavatobrAhmaNasya brahma bhUSorbhavatyeva kSudrAnandAnAM brahmAnandAMzatvAttatra kSudrAnandAnAmantarbhAvAt 'etasyaivAnandasyAnyAni bhUtAni mAtrAmupajIvantIti zruteH' ekasyApyAnandasyAvidyAkalpitatattadupAdhipAracchedamAdAyAMzAMzivaDhyapa| dezaAkAzasyeva ghaTAyavacchedakalpanayA tathA ca niSkAmakarmabhiH zuddhAntaHkaraNasya tavAtmajJAnodaye parabrahmAnandaprAptiH syAttayaiva ca sarvAnandaprAptau na kSudrAnandApAptinibandhanavaiyyapathAvakAzaH ataH paramAnandaprApakAya tattvajJAnAya niSkAmakANi kurvityabhiprAyaH yAvAnarthaudapAne sarvataH saMplutodake // tAvAnsarveSu vedeSu brAhmaNasya vijAnataH // 46 // | karmaNyevAdhikAraste mA phaleSu kadAcana // mA karmaphalaheturbhUrmA te sakostvaka maNi // 47 // atra yayA tathA bhavatIti padabayAdhyAhAraH yAtrAn tAvAnIti padavyAnuSaGgazca dArzantike draSTavyaH // 46 // nanu niSkAmakarmabhirAtmajJAnaM sampAdya paramAnandaprAptiH kriyatecettadAtmajJAnameva tarhi sampAdyaM kiM vavhAyAsaiH karmabhirbahiraGgasAdhanabhUtairityAzaGkayAha te tavAzuddhAntaH karaNasya tAttvikajJAnotpattyayogyasya karmaNyevAntaHkaraNazodhakedhikAromayedaM kartavyamiti bodhostu na jJAnaniThArUpe vedAntavAkyavicArAdau karma ca kurvatastava tatphaleSu svargAdiSu kadAcana kasyAMcidapyavasthAyAM karmAnuSTAnAtyAgU_ tatkAle vA adhikAromayedaM bhoktavyamiti bodhomAstu nanumayedaM bhoktavyamiti buddhyabhAvapi karma svasAmarthyAdeva phalaM janayiSyatIti cennetyAha mA karmaphalaheturbhuH phalakAmanayA hi karma kurvankalasya heturutpAdakobhavati tvaM tu niSkAmaH san karmaphalaheturmAbhUH na hi niSkAmena bhagavadarpaNabuddhyA For Private and Personal Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // 30 // htt52525852515 kRtaM karma phalAya kalpataityuktaM phalAbhAvepi karmaNAM mA te saGgostvakarmANa yadi phalaM neSyate kiM karmaNA duHkharUpeNeti akaraNe tava | prItirmAbhUt // 47 // pUrvoktameva vivRNoti he dhanaJjaya tvaM yogasthaH san saGga phalAbhilASaM kartRtvAbhinivezaM ca tyaktvA karmANi kuru atra bahuvacanAkarmaNyevAdhikArastaityatra jAtAvekavacanaM saGgatyAgopAyamAha sisyasiddhyoH samobhUtvA phalasiddhau harSa phalAsiddhau ca viSAdaM tyaktvA kevalamIzcarArAdhanabuddhyA karmANi kurvityarthaH nanu yogazabdena prAkarmotaM atra tu yogasthaH karmANi kurvi|tyucyate ataH kathametadvoDhuM zakyAmityataAha samatvaM yogaucyate yadetat siddhyasiddhyoH samatvaM idameva yogasthaityatra yogazabdenocyate na tu karmeti na kopi virodhaityarthaH atra pUrvArdhasyottarArdhena vyAkhyAnaM kriyataityapAnaruktyAmati bhASyakArIyaH panthAH sukha| duHkhe same kRtvetyatra jayAjayasAmyena yuddhamAtrakartavyatA prakRtatvAduktA iha tu dRSTAdRSTasarvaphalaparityAgena sarvakarmakartavyateti vize yogasthaH kuru karmANi saDaM tyaktvA dhanaMjaya // siddhyasiddhyoH samobhUtvA samatvaM yoga ucyate // 48 // dUreNa yavaraM karma buddhiyogAdanaJjaya // vuddhau zaraNamanviccha kRpaNAH pha. lahetavaH // 19 // ssH||48|| nanu kiM karmAnuSThAnameva puruSArthoyena niSphalameva sadA kartavyamityucyate 'prayojanamanuddizya na mandopi pravatartaiti nyAyAt | nahara phalakAmanayaiva karmAnuSThAnamiti cennalyAha buddhiyogAt AtmabuddhisAdhanabhUtAniSkAmakarmayogAt dareNAtiviprakarSaNAvaramadharma karma phalAbhisandhinA kriyamANaM janmamaraNahetubhUtaM athavA paramAtmabuddhiyogAireNAvaraM sarvamapi karma hi yasmAt he dhanaMjaya tasmAt buddhI paramAtmabuddhau sarvAnarthanivartakAyAM zaraNaM pratibandhakapApakSayeNa rakSakaM niSkAmakarmayoga anviccha kartumiccha ye tu phalahetavaH phalakAmAH avaraM karma kuvanti te kRpaNAH sarvadA janmamaraNAdighaTIyantrabhramaNena paravazAH atyantadInAityarthaH 'yobAetadakSara gAThaviditvAsmAllokAtpati sakRpaNaiti zruteH' tathA ca tvamapi kRpaNomAbhaH kintu sarvAnarthanivartakAtmajJAnotpAdaka niSkAmakarmayogame vAnuSTheityabhiprAyaH yathAhi kRpaNAjanAH atiduHkhena dhanamarjayantoyatkiMcidRSTasukhamAtralobhena dAnAdijanitaM mahatsukhamanubhavituM na // 30 // For Private and Personal Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zaknuvantI tyAtmAnameva vaJcayanti tathA mahatA duHkhena karmANi kurvANAH kSudraphalamAtralobhena paramAnandAnubhavena vaJcitAityahodaubhAgyaM mauDhyaM ca teSAmiti kRSaNapadena dhvnitm||49||evN buddhiyogAbhAve doSamuktvA tadbhAve guNamAha iha karmasu bAddhiyuktaH samatvabuddhyA yuktojahAtiparityajati ubhe sukRtaduSkRte puNyapApe sattvazuddhijJAnaprAptidvAreNa yasmAdevaM tasmAtsamatvabuddhiyogAya tvaM yujyastra ghaTastra udyuktobhatra yasmAdIdRzaHsamatvabuddhiyogaIzvarArpitacetasaH karmasu pravartamAnasya kauzalaM kuzalabhAvaH yadvandhahetUnAmapi karmaNAM tadabhAvomokSaparyavasAyitvaM ca tanmahatkauzalaM samatvabuddiyukaH karmayogaH karmAtmApi san duSkarmakSayaM karotIti mahAkuzalastvaM tu na kuzaloyatazcetanopi sajAtIyaduSTakSayaM na kareSIti vyatirakotra dhvanitaH athavA iha samatvabuddhiyukta karmaNi kRte sati satvazuddhidvAreNa buddhiyukaH paramAtmasAkSAtkAravAnsan jaDAtyubhe mutaduSkRte tasmAtsamatvabuddhiyuktAya karmayogAya yujyasva yasmAt karmasu madhye samatvAddhayuktaH karmayogaH kauzalaM kuzalaH duSTakanivAraNabuddhiyuktojahAtIha use sukRtdusskRte||tsmaadyogaay yujyasva yogaH karmasu kauzalam // 50 // karmajaM vuddhiyuktAhi phalaM tyaktvA mniissinnH||jnmvndhvinirmuktaaH padaM gacchantyanAmayam 51 cturityrthH||50|| nanu duSkRtahAnamapekSitaM na tu sukRtahAnaM puruSArthabhraMzApatterityAzaya tucchaphalatyAgena paramapuruSArthaprApti phalamAha samatvabuddhiyuktAhi yasmAtkarmajaM phalaM tyaktvA kevalamIzvarArAdhanArtha karmANi kurvANAH satvazuddhidAreNa manISiNastatvamasyAdivAkyajanyAtmamanIrAvantobhavanti tAdRzAca santojanmAtmakena bandhena vinirmuktAHvizeSaNAtyantikatvalakSaNena niravazeSa muktAH padaM padanIyamAtmatatvamAnandarUpaM brahma anAmayaM avidyAtakAryAtmakarogarahitamabhayaM mokSAkhyaM puruSArtha gacchantyabhedena prApnuvantItyarthaH yasmAdevaM phalakAmanAM tyaktvA | samatvabuddhyA karmANyanutiSThantastaiH kRtAntaHkaraNazuddhayastattvamasyAdipramANotpannAtmatattvajJAnavinaSTAjJAnatatkAryAH santaH sakalanarthanivatti|paramAnandaprAptirUpaM mokSAkhyaM viSNoH paramaM padaM gacchanti tasmAttvamapi yaccheyaH syAnizcitaM brUhi tanmaityukteH zreyojijJAsurevavidha karmayogamanatiSThati bhagavatobhiprAyaH // 51 // evaM karmANyanutiSThataH kadA me sattvazuddhiH syAdityataAha na khetAvatA kAlena sattvazuddhirbhavatIti kAlaniyamosti kiMtu yasmin kAle te tava buddhirantaHkaraNaM mohakalilaM vyatitariSyati avivekAtmakaM kAluSyaM ahamidaM mame 12555555552515251525152525 For Private and Personal Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. 88888Er Jing Hen Chang De damityAdyajJAnavilasitamatigahanaM vyatikramiSyati rajastamomalamapahAya zuddhabhAvamApatsyataiti yAvat tadA tasmin kAle zrotavyasya zrutasya |ca karmaphalasya nirvadaM baitRSNyaM gantAsi prAptAsi (pAmoSi) parIkSya lokAnkarmAcatAn brahmaNonidamAyAditi zruteH nirvedena phalenAntaHkaraNazuddhi jJAsyasItyabhiprAyaH // 12 // antaHkaraNazuddhacaivaM jAtanirvedasya kadA jJAnaprAptirityapekSAyAmAha te tava buddhiH zrutibhirnAnAvidhakalaavagairavicAritatAtparvipratipannA anekavidhasaMzayaviparyAsavatvena vikSiptA prAk yadA yasmin kAle zuddhijavivekajanitena doSadarzanena | vikSepaM parityajya samAdhau paramAtmani nizcalA jAyatsvamadarzanalakSaNavikSepa rahitA acalA suSuptima stabdhIbhAvAdirUpalayalakSaNaralanarahitA satI sthAsyati layavikSepalakSaNI doSI parityajya samAhitA bhaviSyatIti yAvat athavA nidhalA saMbhAvanAviparItabhAvanArahitA acalA dIrghakAlAdaranairantaryasarakArasevanairvijAtIyapratyayAdApitA satI nirvAtapradIpavadAtmani sthAsyatIti yojanA tadA tasminkAle yoga yadA te mohakalilaM buddhiy'titrissyti||tdaa gantAsi nirvedaM zrotavyasya zrutasya c||52|| zrutivipratipannA te yadA sthAsyati nizcalA // samAdhAvacalA buddhistadA yogamavApsyasi // 53 // // arjunauvAca // sthitaprajJasya kA bhASA samAdhisthasya kezava // sthitadhIH kiM prabhASeta kimAsIta brajeta kim // 54 // jIvaparamAtmaikyalakSaNaM tattvamasyAdivAkyajanyamakhaNDasAkSAtkAraM sarvayogaphalamavApsyasi tadA punaH sAdhyAntarAbhAvAt kRtakRtyaH sthitaprajJobhaviSyatyibhiprAyaH // 53 // evaM labdhAvasaraH sthitaprajJalakSaNaM jJAtumarjuna uvAca yAnyeva hi jIvanmuktAnAM lakSaNAni tAnyeva mumukSUNAM mokSopAyabhUtAnIti manvAnaH sthitA nizcalAhaM brahmAsmIti prajJA yasya sasthitaprajJo'vasthAiyavAn samAdhisthovyutthitacittazceti atovizinaTi samAdhisthasya sthitaprajJasya kA bhASA lakSaNaM samAdhisthaH sthitaprajJaH kena lakSaNenAnyairvyavanhiyataityarthaH saca vyutsthitacittaH sthitadhIH sthitaprajJaH svayaM kiM prabhASeta stutinindAdAvabhinandanadveSAdilakSaNaM kiM kathaM prabhASate sarvatra saMbhAvanAyAM lija tathA kimAsIteti vyasthitacittAniyahAya kathaM bahirindrayANAM niyaha karoti taSiyahAbhAvakAle ca kiM vrajeta|| kathaM viSayAnyAnoni tatkanakabhASaNAsanatrajanA ne mahajanavilakSaNAni kIdRzAnItyarthaH tadevaM catvAraH prabhAH samAdhisthe sthitaprajJa For Private and Personal Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // ekaH byusthite sthitaprajJe trayahati kezaveti saMbodhayan sarvAntAmitayA tvamevetAdRzaM rahasyaM vaktuM samarthAsIti tUcayati // 54 // eteSAM caturNA pradhAnAM krameNottaraM bhagavAnuvAca yAvadadhyAyasamApti kAmAn kAmasaGkalpAdInmanovRttivizeSAn pramANaviparyayavi|kalpanidrAsmRtibhedena tantrAntare paJcadhA prapaJcitAn sarvAniravazeSAnprakarSeNa kAraNabAdhena yadA jahAti parityajati sa|rvavRttizunyaeva yadA bhavati sthitaprajJastadocyate samAdhisthaiti zeSaH kAmAnAmanAtmadharmatvena parityAgayogyatAmAha manogatAniti yadi hyAtmadharmAH syustadA na tyaktuM zakyeran vanhayauSNavat svAbhAvikatvAt manasastu dharmAete atastatparityAgena parityaktuM zakyAravetyarthaH nanu sthitaprajJasya mukhaprasAdAliGgamyaH santoSavizeSaH pratIyate sakathaM sarvakAmaparityAge syAdityataAha Atmanyeva paramAnandarupe navanAtmani tucche AtmanA svaprakAzaciTThapaNa bhAsamAne natu vRttyA tuSTaH paritRptaH paramapuruSArthalAbhAt tathA ca zrutiH 'yadA sarve pramucyante kAmAyesya vRdi zritAH' atha momRtobhavatyatra brahma samabhutaiti tathA casamAdhisthaH sthitaprajJaevAMvidhalakSaNavAdhibhiH zadvairbhAvyataiti prathama // zrIbhagavAnavAca // prajahAti yadA kAmAnsarvAnpArtha manogatAn // AtmanyevAtmanA tuSTaH sthitaprajJastadocyate // 55 // prazrasyottaram // 66 // idAnI vyutthitasya sthitaprajJasya bhASaNopavezanagamanAni mUDhajanavilakSaNAni vyAkhyeyAni tatra kiM prabhASetelyasyottaramAha dAbhyAM duHkhAni trividhAni zokamohajvarazirorogAdinimittAnyAdhyAtmikAni vyAprasAdiyuktAnyAdhibhautikAni ati4A vAtAtivRSTyAdihetukAnyAdhidaivikAni teSu duHkheSu rajaH pariNAmasantApAtmakacittavRttivizeSeSu prArabdhapApakarmaprApiteSu nodvignaM duHkha4 parihArAkSamatayA vyAkulaM na bhavati manoyasya sonudinnamanAH avivekinohi duHkhaprAptau satyAmaho pApohaM ghiGmAM durAtmAnametAdRzaduHkha bhAginaM kome duHkhamIdazaM nirAkuryAdityanutApAtmakobhrAntirUpastAmasacittavRttivizeSauddegAkhyojAyate yadyayaM pApAnuSThAnasamayesyAttadA tatpravRttiprativandhakatvena saphalaH syAt bhogakAle tu bhavetkAraNe sati kAryasyocchattumazakyatvAniSprayojane duHkhakAraNe satyapi kimiti mama duHkhaM jAyataiti avivekabhramarUpatvAnna vivekinaH sthitaprajJasya saMbhavati duHkhamAtra hi prArabdhakarmaNA prApyate natu taduttarakAlInobhramopi nanu For Private and Personal Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir a. duHkhAntarakAraNatvAtso piprArabdhakarmAntareNa prApyatAmiti cet na sthitaprajasya bhramopAdAnAjJAnavAzena bhramAsambhavAttajjanyaduHkhapApakapAragdhAbhAvAt yathA kathaMcidehayAtrAmAtranirvAhakavArabdhakarmaphalasya bhramAbhAvepi bAdhitAnuvatyopapatteriti vistareNAye vakSyate tathA mukheSu sattvapariNAmarUpapItyAtmakacittavRttivizeSeSu trividheSu prArabdhapuNyakarmaprApiteSu vigataspRhaH AgAmitajjAtIyasukhaspRhArahitaH spRhAhi nAma su| khAnubhAvakAle tajjAtIyamukhasya kAraNa dharmamananuSTAya vRthaiva tadAkAvArUpA tAmasI cittavRttirdhAntireva sAcAvivekina eva jAyate na hi kAraNAbhAve kArya bhavitumarhati atoyathA sati kAraNe kArya mAbhUditi vRthAkAGkSArUpauddhagovivekinona saMbhavati tathaivAsati kAraNe kArya bhUyAditi vRthAkAGkSArUpA tRSNAtmikA spRhApi nopapadyate prArabdhakarmaNaH sukhamAtraprApakatvAt harSAtmikA vA cittavRttiH svahAzadvenoktA | sApi bhrAntireva aho dhanyAhaM yasya mamedRzaM sukhamupasthitaM kovA mayA tulyastribhubane kena vopAyena mamevRzaM surkha navicchiyetetyevamAtmikotphullatArUpA tAmasI cittavRttiH ataevoktaM bhASye nAgirivendhanAdyAdhAne yaH sukhAnyanuvivardhate savigataspRhaiti vakSyati Zong Jing Zong Jing De De De De De De De De De De De De He duHkheSvanudvignamanAH surakheSu vigataspRhaH // vItarAgabhayakoSaH sthitadhIrmunirucyate // 56 // 2151585251525152519525152515654505 cana pratdRSyet priyaM prApya nodijetprApya cApriyamiti sApi na vivakinaH saMbhavati bhrAntitvAt tathA vItarAgabhayakrodhaH rAgaH zobhanAdhyAsanibandhanoviSayeSu raJjanAtmakazcittavattivizeSotpannAbhinivezarUpaH rAgaviSayasya nAzake samupasthite tanivAraNAsAmarthyamAtmanAmanyamAnasya dainyAtmakacittavRttivizeSobhayaM evaM rAgaviSayavinAzake samupasthite tanivAraNasAmarthyamAtmanomanyamAnasyAbhijvalanAtmakazcittavRttivizeSaH krodhaH ne sarve viparyayarUpatvAdigatAyasmAn satathA etAdRzomunirmanazIlaH sanyAsI sthitaprajJaucyate evaMlakSaNaH sthitadhIH svAnubhavaprakaTanena ziSyazikSArthamanu ganispRhatvAdivAcaH prabhASataityanvayauktaH evaM cAnyopi mumukSurtuHkhe nodijen na pratdRSyet rAgabhayakrodharahitazvabhavedityAbhiprAyaH // 16 // kiM ca sarvadeheSu jIvanAdiSvapi yo muniranabhisnehaH yasminsatyanyadIye |hAnivRddhI svasminnAropyate satAdRzonyAviSayaH premAparaparyAyastAmasovRttivizeSaH snehaH sarvaprakAreNa tadrahito'nabhisnehaH bhagavati paramAtmani tu sarvathAbhinehavAnbhavedeva anAtmasnehAbhAvasyatadarthavAditidraSTavyaM tattatyArabdhakarmapariprApitaM zubhaM sukhahetuM viSayaM prApya nAbhi For Private and Personal Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | nandati harSavizeSapurassaraM na prazaMsati azubhaM duHkhahetuM viSayaM prApya na iSTi antarasUyApUrvaka na nindati ajJasya hi sukhaheturyaH svakalatrAdiH sazubhAtriSayastadguNakathanAditravartikA dhauttibhrAntirUpAbhinandaH saca nAmasaH tadguNakathanAdeH paraprarocanArthatvAbhAvena vyarthavAn evamasyotpAdanena duHkhahetuH parakIyavidyAprakArene pratyazubhoviSaya nindAdipratikA bhrAntirUpA dhIvRttiddeSaH sopi tAmasaH |taM nindAyAnivAraNArthatvAbhAvena vyarthatvAt tAvabhinandanau bhrAntirUpau tAmasau kathamabhrAnte zuddhasattve sthitaprajJe saMbhavetAM tasmAdicAlakAbhAvAt tasyAnabhisnehasva harSaviSAdarAhatasya muneH prajJA paramAtmatatvaviSayA pratiSThitA phalaparyavasAyinI sasthitaprajJaityarthaH evamanyopi mumukSuH sarvatrAnabhinehobhavet zubhaM prApya na prazaMset azubhaM prapya na nindedityabhiprAyaH atra ca .nindAprazaMsAdirUpAvAcona prabhAgeta iti vyatirekaH uktH|| 57 // idAnI kimAsIteti pasyottaraM vaktumArabhate bhagavAn SabhiH zlokaH tatra prArabdhakarmavazAicu 15251525555555555555 yaH sarvatrAnabhisnehastattatprApya zubhAzubham ||naabhinndaati na dRSTi tasya prajJA pratiSThitA // 57 // yadA saMharate cAyaM kUrmoGgAnIva sarvazaH // indriyANIndriyArthebhyastasya prajJA pra. tiSThitA // 58 // sthAnena vikSiptAnIMndriyANi punarupasatdRtya samAdhyarthameva sthitaprajJasyopavezanamiti darzayitumAha ayaM vyusthitaH sarvazaH sarvANIndriyAni indriyArthebhyaH zabdAdibhyaH sarvebhyaH ca punararthe yadA saMharate punarupasaMharati socayati tatradRSTAntaH kurmogAnIva tadA tasya prajJA pratiSTitesi spaSTaM pUrvalokAbhyAM vyutthAnadazAyAmapi sakalatAmasavRttyabhAvauktaH adhunA tu punaH samAdhyavasthAyAM sakalavRttyabhavAtivizeSaH // 58 nanu mUDhasyApi rogAdivazAdiSayebhyaindriyANAmupasaMharaNaM bhavati takathaM tasya prajJA pratiSThiteyuktaM ataAha nirAhArasya indriyairviSayA nanAharatodehinAdehAbhimAnavato maDhasyApi rogiNaH kASThatapasvinovA viSayAH zabdAdayovinivartante kintu rasabaje rasastRSNA taM varjayitvA ajJasya viSayAnivartante tahiSayorAgastu na nivartataityarthaH asya tu sthitaprajJasya paraM puruSArtha dRdA tadevAhamasmIti sAkSAtkRtya sthi For Private and Personal Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . gI. ma. tasya rasopi kSudratukharAgopi nivartate apizadvAdiSayAzca tathAca yAvAnartha ityAdau vyAkhyAtaM evaM ca sarAganivRttiH sthitaprajJalakSaNamiti na maDhe vyAbhicArahatyarthaH yasmAnAsati paramAtmasamyagdarzane sarAgaviSayocchedaH tasmAtsarAgaviSayocchArdakAyAH samyagdarzanAmikAyAH prajJAyAH sthairya mahatA yalena saMpAdayedityabhiprAyaH // 59 // tatra prajJAsthairya bAhyendriyaniyahomanoniyahavAsAdhAraNaM kAraNaM tadubhayAbhAve prajJAnAzadarzanAditi vaktuM bAdhendriyanigrahAbhAce prathama doSamAra he kaunneya yatataH bhUyobhUyoviSayadoSadarzanAtmakaM yatna kurvatopi cakSioGitvakaraNAdanudAtte'tonAvazyakamAtmanepadamiti jJApanAtparasmaipadamaviruddhaM vipazcitaH atyantavivekinopi puruSasya manaH kSaNamAtra nirvikAra kRtamApa indriyANe haranti vikAra prApayanti nanu virodhini viveke sati kutovikAraprAptistatrAha pramAthIni viSayAvinivartante nirAhArasya dehinaH // rasavarja rasopyasya paraM dRSTvA nivartate // 59 // yatatoyapi kaunteya puruSasya vipazcitaH // indriyANi pramAthIni haranti prasabhaM manaH // 60 // tAni sarvANi saMyamya yuktaAsIta matparaH // vaze hi yasyendriyANi tasya pra. | jJA pratiSThitA // 65 // pramathanazIlAni atibalIyastvAdivekopamardanakSamANi ataH prasahya balAtkAreNa pazyatyeva vipazciti svAmini viveke ca rakSake sati sarvapramAthitvAdevendriyANi viveka japrajJAyAM praviSTaM manastataH pracyAvya svaviSayAviSTalena harantItyarthaH hi zabdaH prasiddhiM dyotayati prasiddhohyayamartholoke yathA pramAyinodasyavaH prasabhameva dhaninaM dhanarakSakaM cAbhibhaya tayoH pazyatoresa dhana haranti tathendriyANyapi viSayasaMnidhAne manoharantIti // 60 // evaM tarhi tatra kaH pratIkArahatyataAha tAni indriyANi sarvANi jJAnakarmasAdhanabhUtAni saMyamya vshiikRty| kRtya yuktaH samAhitaH nigrahItamanAH sannAsIta nirvyApArastiThet pramAthinAM kathaM svavazIkaraNamiticettatrAha matparaiti ahaM sarvAtmA vaasu.| | devaeva parautkRTaupAdeyoyasya samaspara: ekAntamadataityarthaH nathA coktaM na vAsudevabhaktAnAmazubha vidyate kaciditi yathA hi loke balavanta rAjAnamAzritya dasyatronigRhyante rAjAzritoyamiti jJAtvA ca svayameva tazyAbhavanti tathaiva bhagavantaM sarvAntaryAmiNamAzritya 1505052515251951551525152515:52 // 33 // For Private and Personal Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tatyabhAveNaiva dRSTAnIndriyANi niyAhyAni punadha bhagavadAzritoyamiti matvA tAni tazyAnyeva bhavantIti bhAvaH yathA ca bhagavadbhaktarmahApa-|| bhAvatvaM tathA vistAraNAye vyAkhyAsyAmaH indriyavazIkAre phalamAha vazehIti spaSTaM tadetadvazIkRtendriyaH sannAsIteti praznosyottaramuktaM bhavati // 61 // nanu manasobAhyendriyapravRttidvArA narthahetutvaM nigRhItabAlendriyasya sUtkhAtadaMSTroragavanmanasthanigRhItepi na kApi kSatiH |bAyodyogAbhASenaiva kRtakRtyatvAitoyuktaAsIteti vyarthamuktamityAzaya nigRhItabAdyendriyasyApi yuktatvAbhAve sarvAnarthaprAtimAha dvAbhyAM nigRhItavAdyendriyasyA izadvAdIn viSayAn dhyAyatomanasA punaH punazcintayataH puMsasteSu viSayeSu saGgaH AsaGgaHmamAtyantaM sukhahetavaetaitye vaMzobhanAdhyAsalakSaNaprItivizeSaH upajAyate saGgAta sukhahetutvajJAnalakSaNAt saMjAyate kAmaH mamaite bhavanviti tRSNAvizeSaH tasmAt dhyAyatoviSayAnpuMsaH sahastekhUpajAyate // saGgAtsaMjAyate kAmaH kAmakodhozijAyate // 62 // krodhAdbhavati saMmohaH saMmohAtsmRtivibhramaH // smRtibhraMzAhuddhinAzovuddhinAzA praNazyati // 63 // | kAmAn kunazcitpatihanyamAnAt pratighAtakaviSayaH krodhobhijvalanAtmAbhijAyate krodhAbhavati saMmohaH kAryAkAryavivekAbhAvarUpaH samo| hAtsmRtivibhramaH smateH zAstrAcAryopadiSTArthAnusandhAnasya vibhramovicalanaM vibhraMzaH tasmAca smRtibhraMzAt buddheraikAtmyAkAramanovRttenIzaH viparItabhAvanopacayadoSeNa prativandhAna anutpattiranutpannAyAzca phalAyogyatvena vilayaH buddhinAzAn praNazyati tasyAzca phalabhUtAyAtruddheSilopAtmaNazyati marvapuruSArthAyogyobhavati yohi puruSArthAyogyojAtaH samRtaeveti loke vyavanhiyate ataH praNazyatItyuktaM yasmAdevaM manasonigrahAbhAve nigRhItabAdhendriyasyApi paramAnarthaprApnistasmAnmahatA prayalena manonigaNhIyAdityabhiprAyaH atoyuktamuktaM tAni sarvANi saMyamya yuktaAsItati / / 62 / / / / 63 / / manasi nigRhItetu bAhyendriyanigrahAbhAvepi na doSaiti vadan kiM vrajetetyasyottara mAhASTabhiH yo'samAhitacetAH savAdyendriyANi nigRhyApi rAgadveSaduSTena manasA viSayAMcintayanpuruSArthASTobhavati vidheyAtmA tu tuzabdaH For Private and Personal Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ga: ma. 5 1525152585252525 pahA pUrvasmAjhyAtirekArthaH vazIqatAntaHkaraNastu AtmavazyairmanodhInaH svAdhInairiti vA rAgadveSAbhyAM viyuktavirahinairindrayaiH zrotrAdibhirvahaSayAn zadvAdInaniSiddhAn caranupalabhamAnaH prasAdaM prasannatAM cittasya svacchatAM paramAtmasAkSAtkArayogyatAmadhigacchati rAgadveSaprayu tAni indriyANi doSahetutAM pAtepadyante manasi svabaze tu na rAgadveSo tayorabhAve ca na tadadhInendriyapravRttiH avarjanIyatayA tu viSayopalambhona doSamAvahatIti na zuddhivyAghAtaiti bhAvaH etena viSayANAM smaraNamapi cedanarthakAraNaM sutarAM tarhi bhogaH tena jIvanAtha viSayAn bhujAnaH kathamanarthaM na pratipadyeteti zahA nirastA svAdhInairindriyauvaSayAnprApnotIti ca kiM vrajeteti praznasyottaramuktaM bhavati // 64 ||pr. |sAdamAdhigacchatItyutaM tatra prasAde sati kiMsyAdityucyate cittasya prasAde svacchatvarUpe sati sarvaduHkhAnAmAdhyAtmikAdInAmajJAnavi rAgadvepaviyuktaistu viSayAnindriyaizcaran // AtmavazyavidheyAtmA prasAdamadhigacchati // 64 // prasAr3e sarvaduHkhAnAM hAnirasyopajAyate // prasannacetasohyAzu vuddhiH paryavatiSThate // 65 // nAsti buddhirayuktasya na cAyuktasya bhAvanA // nacAbhAvayataH zAntirazAntasya kutaH sukham / 66 / / |lAsatAnAM hAnirvinAzo'syayaterupajAyate hi yasmAt prasannacetasoyaterAza zIghrameva buddhirbrahmAtmaikyAkArA paryavatiSThate parisamantAdavatiSTate sthirA bhavati viparItabhAvanAdipratibandhAbhAvAt tatazca prasAde sati buddhiparyavasthAnaM tatastadvirodhyajJAnanivRttiH tatastatkAryasakaladuHkhahAniriti kramepi prasAde yalAdhikyAya sarvaduHkhahAnikaratvakathanamiti na virodhaH // 65 // imamevAtha vyatirekamukhena draDhayati ayuktasyAjitacittasya buddhirAtmaviSayA zravaNamananAkhyavedAntavicArajanya nAsti notpadyate tadbuddhyabhova na cAyuktasya bhAvanA nididhyAsanAtmikA vijAtIyapratyayAnantaritasajAtIyapratyayapravAharUpA sarvatra namo'stItyanenAnvayaH nacAbhAvayataAtmAnaM zAntiH sakAryAvidyAnivRttirUpA vedAntavAkyajanyA brahmAtmaikyasAkSAtkRtiH azAntasyAtmasAkSAtkArazUnyasya kutaH sukhaM mokSAnandaityarthaH // 66 // || // 3 // 25152 For Private and Personal Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir 512516161556 apukatya kutonAsti buddhirityataAra caratAM svaviSayeSu pravartamAnAnAmavazIkRtAnAnIndrayANAMmadhye yadekamapandriyamanulakSIkRtya mano'nuvidhIyate preryate pravartataiti yAvat karmakartarila kAraH tAdandriyamekamapi manasAnusRtaM asya sAdhakasya manasovA prajJAmAtmaviSayAM zAkhIyAM ko apanayati manasasnAipa mAviSTatvAt yadaikamapIndriyaM prazAM harati tadA sarvANi harantIti kimuvaktavyamityarthaH dRSTAntastu spaSTaH ammatyera jApanItaragasArathya na bhavani sUcayinamambhasItyuko dArzantikepyambhaHsthAnIye manacAcalye satyeva prajJAharaNasAmamiTriAyana sthAnIya manAsthairyahati sacitam // 17 // hi yasmAda sarvazaH sarvANi samanaskAni hemahAbAho itisaMbodhayana | sarvazaH nivAraNAkSAgalyAmandriyazanivAraNepi vaM kSamosIti sUcayati spaSTamanyat tasyeti siddhasya sAdhakasya ca parAmarzaH indri indriyANAM hi caratAM yanmanonuvidhIyate // tadasya harati prajJAM vAyu vmivaambhsi||67|| tasmAyasya mahAvAho nigRhItAni sarvazaH // indriyANIndriyArthebhyastasya prajJA pratiThitA // 68 // yA nizA sarvabhUtAnAM tasyAM jAgati saMyamI // yasyAM jAyati bhUtAni sA nizA pazyatomuneH // 69 // yasaMgamapa sthitapazaMpati lakSaNasya muhUMpati prajJAsAdhanahAsya copasaMharaNIyatvAt // 68 // tadevaM mumukSuNA prajJAsthairyAya prayatnapU mindriyasaMyamaH kartabyaityukta sthitaprajJasya tu svataHsiddhapana sandriyasaMyamaityAha yA vedAntavAkyajanitasAkSAtkArarUpA'haMbrAsmI prajJA sarvamAnAmazAnAM nizeva nizA tAM pratyaprakAzarUpatvAt tasyAM brahmavidyAlakSaNAyAM sarvabhUtanizAyAM jAti ajJAnanidrAyAH | / prabuddhaHsan sAvadhAnovartate saMyanI indriyasaMgamavAn sthitaprajJaityarthaH yasyAM tu daitadarzanalakSaNAyAmavidyAnidrAyAM prasuptAnyeva bhUtAnijAgati (khavayavaharanti sA nizA nazkAzane AtmatatvaM pazyatoparokSatayA muneH sthitaprajJasya yAvaddhi na prabudhyate tAvadeva svamadarzana bAdhaparyanAtyAt bhanastha nattvajJAna kAle tu na bhramanimittaH kazciyavahAraH taduktaM vArtikakArIH 'kArakavyavahAre hi zuddhaM vastu na vIkSyate zuddhe vastuni siddheca kArakavyApatistathA kAkola phanizezA saMsArojAmavedinoH yA nizA sarvabhUtAnAbhityavocatsvayaM haririti' tathA ca 152525252525251525255051550-500 For Private and Personal Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. 1525505555555555555 yasya viparItadarzanaM tasya na vastudarzanaM viparItadarzanasya vastvadarzana janyatvAt yasya ca vastudarzanaM tasya na viparItadarzanaM viparInadarzana | kAraNasya vastvadarzanasya vastudarzanena bAdhitatvAt tathA ca zrutiH 'yatra vAanyadivasyAttatrAnyonyatpazyet yatratvasya sarvamAtmaivAbhUttakena kaM pazyeditiH vidyAvidyayorvyavasthAmAha yathA kAkasya rAjyandhasya dinamulakasya divAndhasya nizA rAtrau pazyanabolakasya yahinaM rAtrireva sA kAkasyeti mahadAzcaryametat atastattvadarzinaH kathamAvidyakakriyAkArakAdivyavahAraH syAditi svataHsiddhaeva tasyendriyasaMyamaityarthaH // 69 // etAdRzasya sthitaprajJasya sarvavikSepazAntirapyarthasiddheti sadRSTAntamAha sarvAbhirnadIbhirAparyamANaM santavRSTyAdiSabhavAapi sarvAApaH samudraM pravizanti kIdRzaM acalapani anatikrAntamaryAda acalAnAM mainAkAdInAM pratiSThA | yasminniti vA gAmbhIryAtizayauktaH yait yena prakAreNa nirvikAratvena tadvat tenaiva nirvikAraprakAreNa yaM sthitaprajJaM nirvikArameva santaM ApUryamANamacalapratiSThaM samudramApaH pravizanti yat // tadvatkAmAyaM pravizanti sabai sazAntimApnoti na kAmakAmI // 70 // vivAya kAmAnyaH sarvAnpumAMzvarati nispRhH|| bhirma moniraGkAraH sazAntimadhigacchati // 71 // kAmAH ajailoM kaiH kAmyamAnAH zadvAdyAH sarve viSayAH avarjanIyatayA prAramdhakarmavazAtpavizanti na tu vikarnu zaknuvanti samahAsamudrasthAnIyaH sthitaprajJaH zAntiM sarvalaukikAlaukikarmavikSepanivRtti bAdhitAnuvRttAvavidyAkAryanivRtniM cAmoni jJAnavalena na kAmakAmI kAmyAn viSayAn kAmayituM zIlaM yasya sakAmakAmyajJaH zAntiM vyAkhyAtAM nAmoti api tu sarvadA laukikAlaukikakarmavikSepeNa mahati klezArNave manobhavatIti vAjhyArthaH etena jJAninaeva phalabhUtovidatsaMnyAsastasyaiva ca sarvavikSepanivRttirUpA jIvanmuktidaivAdhInaviSayabhogepi nirvikAratetyAdikamuktaM veditavyam // 70 // yasmAdevaM nasmAtyAprAnapi sarvAn bAdyAn gRhakSetrAdIn AntarAnmanorAjyarUpAn vAsanAmAtrarUpAMca pathigacchatastRNasparzarUpAn kAmAMvividhAn vihAyopetya zarIrajIvanamAtrepi nispRhaH san yatoniraha kAraH zarIndriyAdAvayamahamityabhimAnAnyaH vidyAvatvAdinimittAtmasaMbhAvanArahitaiti vA atonirmamaH zarIrayAtrAmAtrArthepi prArabdhakarmAkSipta kaupInAcchAdanAdau mamedamityabhimAnava 1111111525ER245 For Private and Personal Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rjitaHsan yaH pumAn carati prArabdhakarmavazena bhogAn bhuGkte yAdRcchikatayA yatra kApi gacchanIti vA saevaMbhataH sthitaprajJaH zAntiM sarva| saMsAraduHkhoparamalakSaNAmavidyAtatkAryanivRttimAdhigacchati jJAnabalena pAmoti tadetadIdRzaM vrajanaM sthitaprajJasyeti caturthapraznasyottaraM parisamAptam // 71 // tadevaM caturNA praznAnAmuttaravyAjena sarvANi sthitaprajJalakSaNAni mumukSukartavyatayA kathitAni saMprati karmayogaphalabhatAM sAilyaniniSThAM phalena stuvannupasaMharati eSA sthitaprajJalakSagavyAjena kathitA eSA bhihitA sAye buddhiriti va prAguktA sthitiniSThA sarvakarmasaMnyAsapUrvakaparamAtmajJAnalakSaNA brAhmI brahmaviSayA he pArtha enAM sthiti prApya yaH kazcidapi punarna vimuhyati na hi jJAnavAdhitasyAjJAnasya punaH epA brAhmI sthitiH pArtha nainAM prApya vimuhyati // sthitvA'syAmantakAlepi brahma nirvANamRcchati // 72 // iti zrImadbhagavadgItAtUpaniSatsubrahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjuna // saMvAde sAGkhyayogonAma dvitIyodhyAyaH // 2 // saMbhavosti anAditvenotpattyasaMbhavAt asyAM sthitau antakAlapi antyepi vayasi sthitvA brahmanirvANaM brahmaNi nirvANaM niti brahmarUpaM nirvANamiti vA Rcchati gacchatyabhedena kimu vaktavyaM yobrahmacaryAdeva saMnyasya yAvajjIvamasyAM brAhayAM sthitAvavatiSThate sabrahmanirvANamacchatItyapi zabdArthaH // 72 // jJAnaM tatsAdhanaM karma sattvazuddhizca tatphalaM / tatkalaM jJAnaniSThaivetyadhyAyasminprakIrtitam // itizrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryazrIvizvezvarasarasvatIyapAdaziSyamadhusUdanasarasvatIviracitAyAM zrImadbhagavadgItAgUDhArthadIpikAyAM sarvagItArthasUtraNaM nAma dvitIyo'dhyAyaH // 2 // De De De De De De De De De Chang Tie Lu Min De (DI OCDA For Private and Personal Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // zrIkRSNAya paramAtmane gItAmRtadAtre namaH // evaM tAvatlayamenAdhyAyenopohAtitohitIpenA pAyena kRsnaH zAtrArthaH sUtritaH tathA hi Adau niSkAmakarmaniSTA tatontaHkaraNazuddhiH tataH zamadanAdisAdhanapurassaraH sarvakarmasaMnyAsaH tatopedAntavAkyavicArasahitA bhagavana. kiniSThA tatastatvajJAnaniSTA tasyAH phalaM ca triguNAtmakAvidyAnivRttyA jIvanmuktiH prArabdhakarmaphalabhogaparyantaM tadante ca videhamuktiH jIvanmuktidazAyAM ca paramapuruSArthAlambanena paravairAgyaprAptiH daivasaMpadAkhyA ca zubhavAsanA tadupakAriNyAdeyA AsurasaMpadAkhyA vazubhavAsanA tadirodhinI heyA devasaMpadosAdhAraNaM kAraNaM sAtvikI zraddhA AsurasaMpadastu rAjasI tAmasIcati heyopAdeya vibhAgena kRtlazAstrArthaparisamAptiH tatra yogasthaH kuru karmANItyAdinA sUtritA sattvazuddhisAdhanabhUtA niSkAmakarmaniSThA sAmAnya vizeSarUpeNa tRtIyacaturthAbhyAM prapaJcyate tataH zuddhAntaHkaraNasya zamadamAdisAdhanasaMpattipurassarA vihAya kAmAnyaH sarvAnityAdinA sUtritA sarvakarmasaMnyAsaniTA saMkSepavistararUpega paMcamaSAbhyAM etAvatA ca tvampadArthopi nirUpitaH tanovedAntavAsyavicArasahitA yuktaAsInamatparaityAdinA sUSitAne kA kArA bhagavajhakiniSTAdhyAyapaTkena pratipAdyate tAvatA ca tatpadApi nirUpitaH pratyadhyAyaM cAvAntarasaGgAnimavAntaraNayojanabhedaM ca tatra tatra pradarzayiSyAmaH tatastatvaMpadArthakyajJAnarUpA vedAvinAzinaM nityamityAdinA satritA tatvajJAnaniTA trayodaze prakRtipuruSazvikadvArA prapaJcitajJAnaniSThAyAzca phalaM traiguNyaviSayAvedAnitrai guNyobhavArjunetyAdinA hAtritaM traiguNyanivRttizcaturdaze | saiva jIvanmukiriti guNAtItalakSaNakayanena prapaJcitA tadA gantAsi nirvadamityAdinA sUtritA paramavairAgyaniTA saMsAravakSacchedAreNa | paJcadaze duHkhedhanudinamanAityAdinA sthitaprajJalakSaNena sUtritA paravairAgyopakAriNI daivI saMpadAdeyA yAmimAM puSpitAM vAcamityAdinA sU-1 savitA tadvirodhinyAsurI sampaca heyA poDaze daivasaMpadosAdhAraNaM kAraNaM ca sAvikI zraddhA niIndonityasatvastha ityAdinA sUvitA tahiro dhaparihAreNa saptadaze evaM saphalA jJAnaniSTA adhyAyapaJcakena pratipAditA aSTAdazena ca pUrvoktasarvopasaMhAraiti kRtsnagItArthasaGgatiH natra pUrvAdhyAye sAGmayabuddhimAzritya jJAnaniSThA bhagavatokkA eSA tebhihitA sAMpaye buddhiriti tathA yogabuddhimAzritya karmaniSThoktA yogevimAM zANvityArabhya karmaNyevAdhikAraste mA te saGgosvakarmaNItyantena na cAnayonizyoradhikAribhedaH spaSTamupadiSTobhagavatA nacaikAdhikArikatvamevobhayoH samuccayasya vivakSitatvAditi vAcyaM dUreNa hyavaraM karma buddhiyogAddhanaJjayeti karmaniTAyAH buddhiniSThApekSayA nikRSTatvAbhi- For Private and Personal Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. / dhAnAt yAvAnarthaudapAne ityatra ca jJAnaphale sarvakarmaphalAntarbhAvasyadarzitatvAt sthitaprajJalakSaNamuktvA ca eSA brAhmI sthitiH pArthati saprazaMsaM jJAnakalopasaMhArAt yA nizA sarvabhUtAnAmityAdau jJAninAItadarzanAbhAvena karmAnuSTAnAsaMbhavasya coktatvAt avidyAnivRttilakSaNe mokSaphale jJAnamAtrasyaiva lokAnusAreNa sAdhanatvakalpanAt 'nameva viditvAtimRtyubhota nAnyaH panthAvidyate'yanAyeti zrutezca nanu tarhi tejastimirayoriva virodhinoAna karmaNoH samudyayAsaMbhavAdbhinnAdhikArakatvamevAstu satyamevaM saMbhavati ekamarjunaM prati tubhayopadezona yuktaH na hi karmAdhikAriNati jJAnaniSTopaTumucitA na vA jJAnAdhikAriNaprati karmaniTA ekameva pratidhikalpenobhayopadezaiti cenna utkRSTanikRSTayorvakalpAnupapatteH avidyAnivRttyupalAkSatAtmasvarUpe mokSe tAratamyAsaMbhavAca tasmAjjJAnakarmaniSThayobhinnAdhikArikatve // 37 // RE55262525555 // arjunauvAca // jyAyasI cetkarmaNaste matA vuddhirjanArdana // taki karmaNi ghore mAM niyojayasi kezava // 1 // eka pratyupadeza yogADekAdhikArikatve ca viruddhayoH samuccayAsaMbhavAn karmApekSayA jJAnaprAzastyAnupapattezca vikalpAbhyupagame botkRTamanAyAsasAdhyaM jJAnaM vihAya nikRSTamane kAyAsabahulaM karmAnuTAnumayogyAmati matvA paryA kulIbhUtAddhiH he janArdana sabaijanairyate yAcyate svAbhilapitasiddhyAti vaM tathAbhUtotrayApi zreyonizcayArya yAcyasaiti naivAnucitAmiti saMbodhanAbhiprAyaH karmaNoniSkAmAdapi buddhirAtmatattvaviSayA jyAyasI prazalatarA cedyadi te tava matA tattadA kiM karmaNi core disAyane kAyAsabahule mAmatibhaktaM niyojayasi karmaNyevAdhikArastaityAdinA vizeSeNa prerayAsa he kezava sarvezvara sarvezvarasya sarveThadAyinastava mAM bhakta ziSyastehaM zAdhimAmityAdinA badekazaraNatayopasanna prati pratAraNA nodhitatyAbhatrAyaH // 1 // // 37 // For Private and Personal Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir 2513152515251525 nanu nAhaM kacidapi pratArayAmi kiM punastvAmatiSiyaM tvaM tu kiM me pratAraNAcinha pazyasIti cet tatrAha tava vacanaM vyAmizra na bhavetyevara mamatvekAdhikArikatvabhinnAdhikArikatvasandehAcyAni sImitra te yazAkyaM mAM pati jJAna kAna ThAiyapratipAdakaM tena vAkyena tvaM me mama mandabuddhavIkyatAtparyAparijJAnAddhimantaHkaraNa mohayasIva bhrAntyA yojayasIva paramakAruNikatvAtvaM na mohayasyeva mama tu svAzayadoSAnmohobhavatItIvazadvArthaH ekAdhikArikhe viruddhayoH samuccayAnupapatterekArthavAbhAvena ca vikalpAnupapatteH prAguktaryadyAdhikAribhedaM manyase nadekaM mAM prati viruddhayonTiyopadezAyogAn tata jJAnaM vA karma vA ekamezAdhikAra me nizcitya vada yenAdhikArani-1 zcayapuraHsaramuktena khayA mayA cAnATitena jJAnena karmaNA caikena zreyomokSamahamAzyAM prApta yogyaH syAM evaM jJAnakarmaniSTayorekAdhikAri-1 tve vikalpasamucayayorasaMbhavAdadhikAribhedajJAnAyArjunasya prabhaiti sthitaM ihetareSAM kumataM samastaM zrutismAnyiAyavalAvirastaM punaH puna | vyAbhizreNeva vAkyena vudi mohayasIva me|| tadekaM vada nizcitya yena zreyo'hamApnuyAm // 2 // ||shriibhgvaanuvaac // loke'smin dvividhA niTA purA proktA myaa'ngh||jnyaanyogen sAGkhyAnAM karmayogena yoginAm // 3 // rbhASyakRtAniyatnAdatona tatkamahaM pravRttaH 'bhASyakAramatasAradarzinA granthamAtramiha yojyate mayA AzayobhagavataH prakAzyate kevalaM svavacasovizuddhaye // 2 // evamadhikAribhede'rjunena pRTe tadanurUpaM pativacanaM asminnAdhikAritvAbhimate loke zuddhAzuddhAntaHkaraNabhedena dividhe jane dividhA dviprakArA niThA sthitiH jJAnaparatA karmaparatA ca purA pUrvAdhyAye mayA tavAtyantahitakAriNA pokA prakarSaNa spaSTatvalakSaNenoktA | tathA cAdhikAthasyazayA mAglAsIriti bhAvaH heanagha apApeti sambodhaya[padezayogyatAmajunasya sUcayati ekai niSThA sAdhyasAdhanAvasthAbhedena diprakArA natu de eva svatantre ni hati kathayituM nityekavacanaM tathA ca vakSyati eka sAMDyaMtra yoga ca yaH pazyati sapazyatIti tAmeva niSThAM daividhyena darzayati saGkhyA samyagAtmabuddhistAM prAptavatAM brahmacaryAdevakRtasaMnyAsAnAM vedAntavijJAnasunizcitArthAnAM jJAnabhUmimArUDA 5 199% 2 For Private and Personal Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.ma. a.3. // 38 // nAM zuddhAntaHkaraNAnAM sAGmayAnAM jJAnayogena zAnameva pujyate brahmagAneneti vyusatyA yogasonanitIkA lAni saNi saMyamya yukaAsIta matparaityAdinA azuddhAntaHkaraNAnAM nu jJAnabhUbhimanArUDhAnAM yoginAM karmAdhikArayoginAM karnayogana kareMva yujyatentaHkaraNazuddhyAneneti vyutpattyA yogastena niToktAntaHkaraNazuddhidvArA jJAnabhUnikAroDaNArtha dhAddhi yuddhAra yonyat kSatriyasya na vidyataityAdinA ataeva na |jJAnakarmaNAH samuccayovikalloDA kiMtu niSkAmakarmagA zuddhAntaHkaraNAnAM sarvakarmasaMnyAsenaiva jJAnamiti cittazuddhyazuddhirUpAvasthAbhedenikova tvAM prati dvividhA niThokA epA tebhiSTitA sAhUtye buddhiyoge vimA aNviti atobhUmikAbhedenaikameva pratyubhayopayogAbAdhikArabhedepyupadezayayamityabhiprAyaH etadeva darzayitumazuddhacittasya cittazuddhiparyantaM karmAnuSThAnaM na karmaNAmanArambhAdityAdibhirmoghaM pArtha sajIvatItyantaikhayodazabhiIrzapati zuddhacittasya tu jJAninona kiJcidapi karmApakSitamiti darzayati yastvAtmaratiriti dvAbhyAM tasmAdasaktaityArabhya tu bandhahetorapi karmagomokSahetuvaM satvazuddhijJAnotpattibAreNa saMbhAga phalAbhisandhirAhityarUpakauzaleneti darzayiSyati na karmaNAmanArambhAne kArya puruSobhute // na ca saMnyasanAdeva sihaM samadhigacchati // 4 // tataH paraM vatha keneti prabhamutthApya kAmadoSeNaiva kAmyakarmaNaH zuddhihenavaM nAsti ataH kAmarAhityenaiva karmANi kurvannantaHkaraNazuddhyA jJAnAdhikArI bhaviSyasIti yAvadadhyAyasamAti vadiSyati bhagavAn // 3 // tatra kAragAbhAre kAryAnupapatteH karmaNAM 'tametaM vedAnuvacaTAnena brahmaNAdhividivanti yajJena dAnena tapasAnAzakeneti' zrutyA''tmajJAne viniyutAnAnanArambhAinanuTAnAcitta zuddhayabhAvena jJAnAyogyovahi khaH puruSoMnaSkamyaM sarvakarmazUnyavaM jJAnayogena niSThAmiti yAvata nAbhane na pAmoti nanvetameva pratrAjimolokamicchantaH pratrajantIti aneH sarvakarmasaMnyAsAdeva jJAnaniSTopapatteH hAnaM karmabhirityatAha na ca saMnyasanAdeva cittazudibinA kRtAt siddhiM jJAnanihAlakSaNAM sambaka phalaparyavasAyitvena nAdhigacchati naiva prAgotItyarthaH karmajanyAM cittadinantareNa sanyAsaeva na saMbhavati yathAkathA vadossukyamAtreNa kRtAna na phalaparyavasAyIti bhAvaH // 4 // // 38 // For Private and Personal Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tatra karmajanyazuddhyabhAve bahirmukhaH hi yasmAt kSaNamApa kAla jAnu kadAcin kadhidapyajitendriyaH akarmakRtsanna tiSThati api tu laukikarakrikarmAnuTAnavyagraepani tasmAdazuddhacittasya saMnyAsona saMbhavatItyarthaH kasmAtpunaravidvAnkarmANyakurvANona tiSThati hi yasmAt saH prANI vitta zuddhirahitaH ayazaH asvatantraeva san prakRtijaiH prakRtitojAnairAmevyakaiH kAryAkAreNa sattvarajastamobhiH svabhAvaprabhAryA rAgAIpAdibhirguNaiH karma laukikaM vaidika vA kAryate ataH karmANyarvANona kAvedApe tiSTatItyarthaH svAbhAvikAguNAcAlakAH ataH paravazatayA sarvadA karmANi kurvato'zuddhabuddheH sarvakarnanyAsona saMbhavatIti na saMnyAsAnivandhanA jJAnaniSThA saMbhavatItyarthaH // 5 // yathA kathaJcidautsukyamAtreNa kRtasaMnyAsasvazuddhacittastakalabhADna bhavati yataH yonimUTAlA rAgajhepAdidUSitAntaHkaraNaH na hi kazcitkSaNamapi jAtu tisstthtykrmkt||kaaryte hyabazaH karma sarvaH prkRtijairgunnH||5|| karmendriyANi saMyamya yaAste manasA smaran // indriyAnvi gUDhAtmA mithyAcAraH saucyate // 6 // aulukyamAtreNa karmendriyANi vArapANyAdIni saMyamya nirahya vahirindriyaiH karmANyakuriti yAvat manasA rAgAdipreritena indriyArthAn / zabdAdIn natvAtmatattvaM smaranAste kRtasaMnyAsohAmityAbhimAnena karmazUnyastiSThati samithyAcAraH satvazuddhadhabhAvana phalAyogyatvAtpApAvAraucyate 'vaMpadAdhivekAya saMnyAsaH sarvakarmaNAM zrutyeha vihitoyasmAttatyAgI patitobhavedityAdidharmazAstreNa ataupapannaM na ca saMnyasanAdevAzuddhAntaHkaraNaH siddhi samadhigacchanIti // 6 // autsukyamAtreNa sarvakarmANyasaMnyasya cittazuddhaye nikAmakarmANyeva yathAzAkhaM kuryAt yasmAn budAbdozuddhAntaHkaraNasaMnyAsivyatirekArthaH indriyANi jJAnendriyANi obAdIni manasA saha niyamya pApahetuzabdAdiviSayAsakArnavala manasA vivekayuktena niyamyeti vA karmendriyairvApANyAdibhiH karmayoga zuddhihetutayA vihitaM kArabhate karotyasa ktaH phalA For Private and Personal Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. bhilASazUnyaH san yovivekI saitarasmAnmithyAcArAdviAzapyate pArazramasAmyepi phalAtizayabhAktvena zreTobhavani hearjuna AcaryamidaM pazya yadekaH karmendriyANi nigRhagan jJAnendriyANi vyApArayan puruSArthazUnyo'parastu jJAnendriyANi nigadya karmendriyANi vyApArayan paramapuruSArthabhAgbhavatItivA // 7 // yasmAdevaM tasmAt manasA jJAnandriyANi nigRhya karmendriyaiH tvaM prAgananuSTitazuddhihetukarmA niyata vidhyadeze phalasaMbandhazanyatayA niyatanimittena vihitaM karma zrautaM smAta ca nityAmitiprasiddha kuru kuviti madhyamapuruSaprayogaNaiva tvamiti lagdhetvamiti padamarthAntare saMkramitaM kasmAdazuddhAMntaHkaraNena karmaiva kartavyaM hi yasmAn akarmaNo'karaNAt karmeva jyAyaH prazasyataraM na kevalaM kIbhAve tavAntaHkaraNazuddhirevaM na sidhyet kiMtu akarmaNoyuddhAdikarmarahitasya te tava zarIrayAtrA zarIrAsthiti yastvindriyANi manasA niymyaarbhte'rjun|| karmendriyaiH karmayogamasaktaH svishissyte||7|| niyataM kuru karna tvaM karma jyaayoykrmnnH||shriiryaatraa'pi ca te na prsidhyedkrmnnH||8|| | yajJArthAkarmaNonyatra lokoyaM karmavandhanaH // tadartha karma kaunteya muktasaGgaH samAcara // 9 // Shi De De De De De De De De De De De De De Jin rapi na prakaNa kSAtravattikRtatvalakSaNena sidhyet tathA ca prAgutaM api cetyantaHkaraNazuddhisamuccayArthaH // 8 // karmaNA badhyate janturiti smRteH sarva karma bandhAtmakatvAnmumukSuNA na kartavyamiti matvA tasyotsaramAha yajJaH paramezvaraH 'yajJo viSNuriti shruteH| tadArAdhanArtha zAyakiyate karma tadyajJArthaM tasmAtkarmaNonyatra karmaNi pravRtto'yaM lokaH karmAdhikArI karmabandhanaH karmaNA badhyate navIdharArAdhanArthena atastadarthaM yajJArtha karma hekaunteya tvaM karmaNyadhikRtomuktasaGgaH san samAcara samyak zraddhAdipurassaraM Acara // 9 // prajApativacanAdapyadhikRtena karma kartavyAmityAha sahayajJAityAdicatubhiH saha yajJena vihitakarmakalApena vartantaiti sahayajJAH karmAdhikRtAiti yAvat vopasarjanasyeti pakSe sAdezAbhAvaH prajAH trIn varNAn purA kalpAdau sRSTotrAca prajAnAM patiH sraSTA kimuvAcetyAha anena yajJena svAzramocitadha // 39 // For Private and Personal Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir maiNa prasaviSyadhvaM prasUyadhvaM prasavovRddhiH uttarottarAmAbhavAI labhadhvamityarthaH kathamanena vRddhiH syAdataAha eSayajJAkhyodharmaH voyuSmAkaM iSTakAmadhuk iSTAnabhimatAn kAmAn kAmyAni phalAni dodhi prApayatIti tathA abhISTabhogapradosvityarthaH atra yadyapi yajJayahaNamAvazyakakarmopalakSaNArthaM akaraNe pratyavAyasyAre kathanAt kAmyakarmaNAM ca prakRte prastAvonAstyeva mA karmaphalahetu rityanena nirAkRtatvAn tathApi nityakarmaNAmapyAnuSaGgikaphalasadbhAvAdeSavostviSTakAmadhugityupapadyate tayAcApastambaHsmarati nayathA Ane phalArthe nimitte nirmite) chAyAgandhaityanutpadyate evaM dharmaM caryamANamarthAanutpadyante nocedanUtpadyante na dharmahAnirbhavatIti' phalasadbhAvepi tadabhisandhyanabhisandhibhyAM kAmyanityayorvizeSaH anabhisaMhitasyApi vastusvabhAvAdutpattau na vizeSaH vistareNa ghAgre pratipAdayiSyate // 10 // kathAmiSTakAmadogdhRtvaM yajJasyati tadAha anena sahayajJAH prajAH sRSTA purovAca prajApatiH // anena prasaviSyadhvamevostviSTakAmadhuk // 10 // devAnnAvayatAnena te devAbhAvayantu vH|| parasparaM bhAvayantaH zreyaH paramavApsyatha // 11 // iSTAnbhogAnhi vodevAdAsyante yjnybhaavitaaH|| tairdattAnapradAyebhyoyobhuGkte stena eva sH||12|| Ketkhtt68525A RATHEE / yajJena yUyaM yajamAnAdevAnindrAdIn bhAvayata havibhAgaiH saMvardhayata tarpayatetyarthaH te devAyummAbhirbhAvitAH santoSoyuSmAn bhAvayantu vRTyAdinA anotpattibAreNa saMvardhayantu evamanyonyaM saMvardhayantodevAzca yUyaM ca paraM zreyobhimatamartha prApsyaya devAstapti prApsyanti yUyaM |ca svargAkhyaM paraM zreyaH prAsyathetyarthaH // 11 // na kevalaM pAratrikameva phala yajJAt kinvaihikamapItyAha abhilaSitAn bhogAn pazvannahiraNyAdIn voyuSmabhyaM devAdAsyante vitariSyAnta hi yasmAn yajJairbhAvitAstopitAste yasmAttairRNavadbhavadbhayodattAbhogAstasmAttairdevai| dattAnbhogAnebhyodevebhyo'pradAya yajJeSu devodezenAhutIrasampAdya yobhuGkte dehendriyANyeva tarpayati stenaeva taskaraeva saH devasvApahArI deva napAkaraNAta // 12 // yaH // 11 // na kevala yantodevAzca yUyaM ca pa ne devAyupmAbhirbhAva For Private and Personal Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir gI.ma. / a. 3. ye tu vaizvadevAdiyajJAvaziSTamamRtamabhanti te santaH ziSTAvedoktakAritvena devApAkaraNAn ataste mucyante sapihinAkaraNanimittaiH pUrvakRtaizca paJcasUnAnimittaiH kilviSaiH bhUtabhAvipAtakA'saMsargiNaste bhavantItyarthaH evamanvaye bhUnabhAvipApAbhAvamuktvA vyatireke doSamAha bhuJjate te vaizvadevAdyakAriNoghaM pApameva tu zabdovadhAraNe ye pApAH paJcasUnAnimitta pramAdakRtahiMsAnimittaM ca kRtapApAH santaH AtmakAraNAdeva pacanti natu vaizvadevAdyartha tathA ca paJcatUnAdikRtapApe vidyamAnaeva vaizcadevAdinityakarmAkaraNAnimittamaparaM pApamAmutrantIti bhujate te sarva pApAityuktaM tathA ca smRtiH 'kaNDanI peSaNI culI udakumbhI ca mArjanI paJcasUnAgRhasthasya tAbhiH svarga na vindatIti' paJcamUnAkRtaM pA ca yajJeya mohatIti ca atizca 'idamevAsya tatsAdhAraNamantra yadidamadyate sayaetadupArale na sapApmanovyAvartate mizra khetaditi' mantravarNoSi 'moSamannaM vindate apacetAH satyaM bravImi yajJaziSTAzinaH santomucyante srvkilvissaiH||shunyjte te tvayaM pApAye pacantyAtmakAraNAt // 13 // annAdbhavanti bhUtAni parjanyAdannasaMbhavaH // yajJAdbhavati parjanyoyajJaH karmasamu dbhavaH // 12 // vadhaitsatasya nAryamaNaM puSyati nosakhAyaM kevalAdhobhavati kevalAdIniH // 13 // idacopalakSaNaM paJcamahAyajJAnAM smArtAnAM zrautAnAM ca nityakarmaNAM adhikRtena nityAni karmANyavazyamanuSTeyAnIni ca prajApativacanArthaH na kevalaM prajApativacanAiva karma kartavyamapi tu | jagacakrapravRttihetutvAdapIlyADa annAditi tribhiH amAiktAdretIlohitarUpeNa pariNatAGgatAni prANizarIrANi bhavanti jAyante annasya saMbhavojanma anasaMbhavaH parjanyAiTeH pratyakSasiddhamevaitat atrakarmopayogamAha yajJAkArIyaryAderagnihotrAdevApUrvAkhyAddharmAdbhavati parjanyaH yathA cAmihotrAhuteSTijanakatvaM tathA vyAkhyAtamaSTAdhyAyIkANDe janakayAjJavalkyasaMvAdarUpAyAM SaTpranyAM manunA cotaM 'agnau prAstAhutiH samyagAdityamupatiSTate AdityAjjAyo vRSTirbaTerannaM tataH prajAitiH saca yajJodharmAkhyaH sUkSmaH karmasamudbhavaH RtvigyajamAnavyApArasAdhyaH yajJasya hi apUrvasya vihitaM karma kAraNam // 14 // // 10 // For Private and Personal Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 515256 |tacApUrvotpAdakaM brahmodbhavaM brahma vedaH saevodbhavaH pramANe yasya tattathA vedavihitameva karmA'pUrvasAdhanaM jAnIhi natvanyatpASaNDapratipAditamitya rthaH nanu pASaNDa zAstrApekSayA vedasya kiM vailakSaNyaM yatovedapratipAditaeva dharmonAnyaityataAha brahma bedAkhyaM akSarasamudbhava akSarAtparamAtmanonirdoSAtparuSanizvAsanyAyenAvRddhipUrva samudbhavaAvirbhAvoyasya tadakSarasamudbhavaM tathA cApauraSayatvena nirastasamastadoSAsaGga vedavAkya | | pramitijanakatayA pramANamatIndriye'rthe na tu bhramapramAdakaraNApATavAvipralipsAdidoSavatpraNItaM pAkhaNDavAkyaM pramitijanakamiti bhAvaH tathA ca | zrutiH 'asya mahatobhUtasya nizvasitametadyadRgvedoyajurvedaH sAmavedotharvAGgirasaitihAsaH purANaM vidyAupaniSadaH lokAH sUtrANyanu vyAkhyAnAnyasyaivaitAni nizvasitAnIti' tasmAtsAkSAtparamAtmasamudbhavatayA sarvagataM sarvaprakAzaka nityamavinAzi ca brahma vedAkhya yajJe dharmAkhyetandriye pratiSThitaM tAtparyeNa ataH pApaNDapratipAditopadharmaparityAgena vedavodhitaeva dharmonuSTheyaityarthaH // 15 // bhavatvevaM tata: karma brahmodbhavaM viddhi brhmaakssrsmudbhvm|| tasmAtsarvagataM brahma nityaM yajJe pratiSThitam // 15 // evaM pravartitaM cakraM nAnuvartayatIha yaH // aghAyurindriyArAmomoghaM pArtha sajIvati // 16 // 1525152525055525155152 1611R51525251524 kiM phalitamityAha Adau paramezvarAtsarvAvabhAsakAnnityanirdoSavedAvirbhAvaH tataH karmaparijJAnaM tatonuSTAnAddharmotpAdaH tataH parjanyaM tato'nna tatobhUtAni punastathaiva bhatAnAM karmapravattirityevaM paramezvareNaiva pravartitaM cakraM sarvajagannivAhikaM yonAnuvartayati nAnutiSThati saaghAyuH pApajIvanomoghaM vyarthameva jIvati he pArtha tasya jIvanAnmaraNameva varaM janmAntare dharmAnuSThAnasaMbhavAdityarthaH tathA ca zrutiH 'atho ayaM vA AtmA sarveSAM bhUtAnAM lokaH sayajjuhoti yadyajate tena devAnAM loko'thayadanubate tena RSINAmatha yatpitRbhyonipuNAti yatprajAmicchate tena pitRNAmatha yanmanuSyAnvAsayate yadebhyozanaM dadAti tena manuSyANAmatha yat pazubhyastuNodakaM vindati tena pazUnAM yadasya gRheSu vApadAvayAMsyApipIlikAbhyaupajIvanti tena teSAM lokaiti brahmavidaM vyAvartayati indriyArAmaiti yataindriyaviSayeSvAramati ataH karmAdhikArI saMstadakaraNAtpApamevAnvin vyarthameva javitatyiAbhaprAyaH // 16 // For Private and Personal Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.3. // 41 // yasvindriyArAmona bhavAle paramArthadazI saevaM jagacakraprattinubhUtaM karmAnanutiSThannapi na pratyati kRtakRtyatvAdityAha dvAbhyAM indriyArAmohe srakvandanavanitAdiSu ratimanubhapati manojJAnapAnAdiSu lApnaM pazuputrahiraNyAdilAbhena rogAyabhAvena ca tuTaM utkaviSayAbhAve rAgiNAmaratyatRptyaSTidarzanAdatilAnanuTyomanovRttivizeSAH sAkSisiddhAH labdhaparamAtmAnandastu hainadarzanAbhAvAdatiphalgutvAca viSayasukhaM na kAmayataityuktaM thAvAnarthaudapAnaityatra atonAtmaviSayakaratitRpminuSTayabhAvAdAtmAnaM paramAnandamayaM sAkSAtkurvannupacArAdeva mucyate AtmaratirAtmanaAtmasantuSTaiti tathA ca zrutiH 'AtmakrIDAtmaratiH kriyAvAnevabrahmavidAM variSTha iti' AtmatRptazceti cakAraevakArAnukarSaNArthaH mAnavaiti yaH kazcidapi manuSyaevambhUtaH saeva kRtakRtyona tu brAhmaNavAAdizakarSeNeti kAyatuM Atmanyeva ca santuSTaityatra cakAraH samuccayArthaH yaevambhUtastasyAdhikArahekhabhAvAkimapi kArya vaidikaM laukika vA na vidyate // 17 // nanvAtmavidopi abhyudayArthaM niHzreyasAtha pratyavAyaparihArArtha vA karma syAdityataAha tasyAtmarateH kRtena karmaNAbhyudaya yastvAtmaratireva syAdAtmatRptazca mAnavaH // Atmanyeva ca santuSTastasya kArya na vidyate // 17 // lakSaNoniHzreyasalakSaNovA'rthaH prayojanaM naivAsti tasya svargAdyabhyudayA'narthitvAt niHzreyasasya ca karmAsAdhyatvAt tathA ca zrutiH 'parI kSya lokAn karmacitAn brAhmaNonirvadamAyAMcAstyakRtaH kRteneti' akRtonityomokSaH kRtena karmaNA nAstItyarthaH jJAnasAdhyasyApi vyAvaPAtirevakAreNa sUnitA AtmarUpasya hi niHzreyasasya nityapAptasyAjJAnamAtramaprAptiH taya tattvajJAnamAtrApanoyaM tasmiMstattvajJAnenApanunne tasyAtmavidona kiJcit karmasAdhyaM jJAnasAdhyaM vA prayojanamastItyarthaH evambhUtenApi pratyavAyaparihArArtha karmANyanuSTheyAnyevetyataAha 12 nAkRteneti bhAve niSTA nityakarmAkaraNena iha loke garhitatvarUpaH pratyavAyapAtirUpovA kazcanArthonAsti sarvatropapanimAha uttarArdhana cohetau yasmAdasyAtmavidraH sarvabhUteSu brahmAdisthAvarAnteSu kopi arthavyapAzrayaH prayojanasaMbandhAnAsti kavitAvazeSamAzritya kopi kriyAmAdhyoaeNnAstIti vAkyArthaH atosyakatAkRte niSSayojane 'nainaM kRtAkRte tapataiti zruteH' 'tasya ha na devAzca nAbhUtyA IzataAtmA hyeSAM sabhavatIti' anerdevAapi tasya mokSAbhavanAya na samarthAityuktena vinnAbhAvArthamapi devArAdhanarUpakarmAnuSTAnamityabhiprAyaH etAdRzobrahmavidbhumikAsaptaka RRRRE52515251525 211111 // 1 // For Private and Personal Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhedana nirUpitovasiSThena 'jJAnabhUmiH zubhecchAkhyA prathamA parikIrtitA vicAraNA dvitIyA syAttatIyA tanumAnasA sattvApattizcaturthI syAttatosaMsaktinAmikA pAdArthAbhAvanI SaSTI saptamI nuryagAsmateti' tatra nityAnityavastuvivekAdipuraHsarA phalaparyavasAyinI mokSecchA prathamA tatogurumupasRtya vedAntavAkyavicAraHzravaNamananAtmakodvitIyA tatonididhyAsanAbhyAsena manasaekAgratayA sUkSmavastugrahaNayogyatvaM tRtIyA etamikAtrayaM sAdhanarUpaM jAyadavasthocyate yogibhiH bhedena jagatobhAnAta tadaktaM 'bhUmikAtritayaM khetadrAma jAyaditi sthitaM yathAvateMdabuddhyedaM jaga- jjAyati dRzyataiti tatovedAntavAkyAnirvikalpakobrahmAtmaikyasAkSAtkArazcaturthI bhUmikA phalarUpA satvApattiH svabhAvasthocyate sarvasyApi jagatomithyAtvena spharaNAta taduktaM 'ate sthairyamAyAte te prazamamAgate pazyanti svapnavallokaM catarthI bhamikAmitAiti' soya caturthabhUmiM prApnoyogI brahmavidityucyate paJcamISaSThIsaptamyastu bhUmikAjIvanmukteravAntarabhedAH tatra savikalpakasamAdhyabhyAsena niruddhe manasi yA nirvikalpakasamAdhyavasthA sA'saMsaktiriti suSupiriti cocyate tataH svayameva vyutthAnAt soyaM yogI brahmavidvaraH tata naiva tasya kRtenArthonAkRteneha kazcana // na cAsya sarvabhUteSu kazcidarthavyapAzrayaH // 18 // 88888888888 stadabhyAsaparipAkeNa cirakAlAvasthAyinI sA padArthAbhAvanIti gADhamuSupiriti cocyate tataH svayamanusthitasya yoginaH paraprayatnenaiva vyutthAnAt soyaM brahmavidvarIyAn uktaM hi 'paJcamI bhUmikAmetya suSugnipadanAmikAM SaSTI gAhasuSuptyAkhyAM kramAtpatati bhUmikA[mitiH yasyAstu samAdhyavasthAyAH na svatovA paratAvyutthitobhavati sarvathA bhedadarzanAbhAvAt kiMtu sarvadA tanmayaeva svaprayatnamantareNaiva paramezvarapreritaprANavAyuvazAdanyanirvAhyamAnadaihikavyavahAraH paripUrNaparamAnandaghanaeva sarvatastiSTati sA samamI turIyAvasthA tAM prApnobrahmaviiriSTaityucyate uktaM hi SaSTyA bhUmyAmasau sthitvA saptamI bhUmimAnuyAt kiMcidevaiSasaMpannastvathavaiSana kiMcana videhamuktatA taktA saptamI yogabhamikA agamyA vacasA zAntA sA sImA yogamiSyati' yAmadhikRtya zrImadbhAgavate smayate 'dehaM ca nazvaramavasthitamutthitaM vA siddhona pazyati yatodhyagamatsvarUpaM daivAdupetamatha daivavazAdapetaM vAsoyathA parikRtaM madirAmadAndhaH dehopi daivavazagaH khala karma yAvatsvArambhakaM pratisamIkSataeva sAsuH taM saprapaJcamadhirUDhasamAdhiyogaH svAmaM punarna bhajate pratibuddhavasturiti For Private and Personal Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.ma. // 42 // zrutizca 'tadyathA hi nirbayanIvalmIke mRtApratyastAzayItaivamevedaM zarIraM zete'thAyamazaromataH prANobrahmaiva tejaeveti' tatrAya saMgrahaH 'caturthIbhUmikAjJAnaM tisraH syuH sAdhanaM purA jIvanmukteravasthAstu parAstisraH prakIrtitAH atra prathamabhUmitrayamArUDho'jJopi na karmAdhikArI kiM punastattvajJAnI tadviziSTojIvanmuktovetyAbhaprAyaH // 18 // yasmAna tvamevaMbhUtojJAnI kiMtu dharmAdhikRtaeva mumukSuH asaktaH phalakAmanArahitaH satataM sarvadA na tu kadAcit kArya avazyakartavyaM yAvajjIvAdizruticoditaM 'tametaM vedAnuvacanena brAhmaNAvividiSanti yajJena dAnena tapasAnAzakeneti zrutyA jJAne viniyuktaM karma nityanaimittikalakSaNaM samyagAcara yathAzAstra nirvartaya asaktAhi yasmAdAcaranIzvarArtha karma kurvansattvazuddhijJAnaprAptihAraNa paraM mokSamAbhoti pUruSaH puruSaH saeva stpurussonaanyitybhipraayH|| 19 // nanu vividiSorapi jJAnaniSThAprAptyartha zravaNamanananididhyAsanAnuSTAnAya sarvakarmatyAgalakSaNaH sanyAsovihitaH tathA ca na kevalaM jJAninaeva karmAna tasmAdasaktaH satataM kArya karma samAcara // asaktohyAcarankarma paramApnoti pUruSaH // 19 // karmaNaiva hi sNsiddhimaasthitaajnkaadyH|| lokasaMgrahamevApi saMpa // 20 // Jin De Jing Chang Zhang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang De rawang hAdhikAraH kiMtu jJAnArthinopi viraktasya tathA ca mayApi viraktena jJAnArthinA karmANi heyAnyavetyarjunAzaka kSatriyasya sanyAsAnAdhikAra pratipAdanenApanudati bhagavAn janakAdayojanakAjAtazatruprabhRtayaH zrutismatipurANaprasiddhAH kSatriyAvidvAMsopi karmaNaiva saha na tu karmatyAgena saha saMsiddhiM zravaNAdisAdhyAM jJAnaniSThAmAsthatAH prAptAH hi yasmAdeva tasmAttvamapi kSatriyovividipArvadvAnyA karmakartahasItya-| nuSaGgaH 'brAhmaNAH putraiSaNAyAzca vitaiSaNAyAca lokaiSaNAyAca vyutthAyAtha bhikSAcarya carantIni' saMnyAsavidhAyake vAkye brAhmaNatvasya vivakSitatvAt 'svArAjyakAmorAjA rAjasUyena yajetetyatra kSatriyatvavat catvAraAzramAbrAhmaNasya trayorAjanyasya dvau vaizyasyeti ca' smRteH purANapi 'mukhajAnAmayaM dharmoyadviSNorliGgadhAraNaM bAhunAtorajAtAnAM nAyaM dharmaH prazasyataiti kSatriyavaizyayoHsaMnyAsAbhAvauktaH tasmAyukamevoktaM bhagavatA karmaNaiva hi saMsiddhimAsthitAjanakAdayaiti sarve rAjAzritAdharmArAjA dharmasya dhArakaityAdismatervarNAzramadharmapravarta // 42 // For Private and Personal Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir katvenApi kSatriyo'vazyaM karma kuryAdityAha loketi lokAnAM stre sve dharma pravartanamunmArgAnivartanaM ca lokasaMgrahastaM pazyannapi zadvAjjanakAdiziSTAcAramapi pazyankarma kartumarhasyevetyanvayaH kSatriyajanmaprApakeNa karmaNA''rabdhazarIrastvaM vidvAnapi janakAdivatprArabdhakarmavalena lokasaMgrahArtha karma karnu yogyobhavasi na tu tyaktuM brAhmaNajanmAlAbhAdityabhiprAyaH etAdRzabhagavadabhiprAyavidA bhagavatA bhASyakRtA brAhmaNa syaiva saMnyAsonAnyasyeti nitiM vArtikakRtA tu pauTivAdamAtreNakSatriyavaizyayorapi saMnyAsostItyuktamiti draSTavyam // 20 // nanu mayA karmaNi kriyamANepi lokaH kimiti tatsaMgRhIyAdityAzaGkaca zreSThAcArAnuvidhAyitvAdityAha zreSThaH pradhAnabhUtorAjAdiyadyatkarmAcarati zubhamazubhaMvA tattadevAcaratItaraH prAkRtastadanugatojanaH natvanyatsvAtantryeNetyarthaH nanu zAstramavalokyAzAstrIya zreSThAcAraM parityajya zAstrIyameva yadyadAcarati zreSThastattadevetarojanaH // sayatpramANaM kurute lokastadanuvartate // 21 // na me pArthAsti kartavyaM triSu lokeSu kiMcana // nAnavAptamavAptavyaM vartaeva ca karmaNi // 22 // yadi hyahaM na varteyaM jAtu krmnnytndritH||mm vAnuvartante manuSyAH pArtha srvshH||23|| kuto nAcarati lokaityAzayAcAravatpatipattAvapi zreSTAnusAritAmitarasya darzayati sayaditi sazreSThoyallaukikaM vaidikaM vA pramANaM kurate pramANatvena manyate tadeva lokopyanuvartate pramANaM kurute na tu svAtantryeNa kiMcidityarthaH tathA ca pradhAnabhUtena tvayA rAjJA lokasaMrakSaNArthaM karma kartavyameva pradhAnAnuyAyinojanavyavahArAbhavantIti nyAyAdityabhiprAyaH // 22 // atra cAhameva dRSTAntaityAha tribhiH hepArtha me.mama viSvapi lokeSu kimapi kartavyaM nAsti yato'navApnaM phalaM kiJcinmamAvAptavyaM nAsti tathApi vartaeva karmaNyahaM karma karomyavetyarthaH pArtheti sambodhayan vizuddhakSatriyavaMzodbhavastvaM zUrApatyApatyatvena cAtyantaM matsamohamiva vArtanumarhasIti darzayati / / 22 // lokasaMgrahopi na te kartavyoviphalatvAdityAzaDyAha yadi panarahamatandritonalasaH san karmaNi jAtu kadAcinnavarteyaM mAnutiSTheyaM karmANi tadA mama / zreSThasya satovarlsa mArga hepArtha manuSyAH karmAdhikAriNaH santaH anuvartante anuvarteran sarvazaH sarvaprakAraiH // 23 // For Private and Personal Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. zreSThasya tava mArgAnuvartivaM manuSyANAmucitameva anuvatitve kodoSaityataAha ahamIzvaradhedyadi karma na kuryA tadA madanuvartinAM manvAdInAmapi karmAnupapatteH lokasthitihetoH karmaNolopeneme sarve lokAutsIdeyurvinazyeyuH tatazca varNasaGkarasya ca kartAhameva syAM tena cemAH sarvAH prajAahamevopahanyAM dharmalopena vinAzayeyaM kathaM ca prajAnAmanugrahArthaM pravRttaIzvaroha tAH sarvAvinAzayeyamityabhiprAyaH yadyadAcaratItyAderaparA yojanA na kevalaM lokasaMgraha pazyankartumarhasi api tu zreSThAcAratvAdapIlyAha yadyaditi tathA ca mama zreSThasya yAdRzaAcArastAvRzaeva madanuvartinA tvayAnuSTheyona svAtantryeNAnyaityarthaH kIdRzastavAcAroyomayAnuvartanIyahatyAkAGkSAyAM na me pArthetyAdibhitribhiH zlokaistatpradarzanAmiti // 24 // nanu tavezvarasya lokasaMgrahArtha karmANi kurvANasyApi kartavAbhimAnAbhAvAnna kApi kSatiH mama tu jIvasya lokasaMgrahArthaM karmANi kurvANasya kartatvAbhimAnena jJAnAbhibhavaH syAdityataAha saktAH kartRtvAbhimAnena phalAbhisandhinA ca karmaNyAbhani Kal utsIdeyurime lokAna kuryA karma cedaham // saGkarasya ca kartAsyAmupahanyAmimAH prajAH // 24 // saktAH karmaNyavidvAMsoyathA kurvanti bhArata // kuryAdvidvAMstathA saktazcikIghurlokasaMgraham // 25 // na vuddhibhedaM janayedajJAnAM karmasaGginAm // jopayetsarvakarmANi vidvAnyuktaH samAcaran // 26 // viSTAavidvAMso'jJAyathA kuvanti karma lokasaMgrahaM kartumicchurvidvAnAtmavidapi tathaiva kuryAt kiMtu asaktaH san kartRtvAbhimAnaM phalAbhi| sandhi cAkurvanityarthaH bhArateti bharatavaMzovatvena bhA jJAnaM tasyAM ratatvena vA tvaM yathoktazAstrArthabodhayogyositi darzayati // 25 // nanu karmAnuSThAnenava lokasaMgrahaH kartavyona tu tattvajJAnopadezeneti koheturataAha ajJAnAmAvivekinAM kartRtvAbhimAnena phalAbhisandhinAca karma| saGginAM karmaNyabhiAnaviSTAnAM yA buddhirahametatkarmakariSye etatphalaM ca bhokSyaiti tasyAbhedaM vicAlanaM akAtmopadezena na kuryAt kiMtu yukto'vahitaH san vidvAn lokasaMgrahaM vikIrSuH avidadhikArikANi sarvakarmANi samAcaran teSAM adrAmutpAdya joSayet prI // 43 // For Private and Personal Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tyA sevayet anadhikAriNAmupadezena buddhivicAlane kRte karmasu zraddhAnivRttAnasya cAnutpatterubhayabhraTavaM syAt | | tathA coktaM 'ajJasyArdhaprabuddhasya sarva brahmeti yovadet mahAnirayajAleSu satena viniyojitaitiH // 26 // viidaviduSoH karmAnuSThAnasAmyapi kartRtvAbhimAnatadabhAvAbhyAM vizeSaM darzayansaktAH karmaNIti zlokArthaM vivRNoti dvAbhyAM prakRtirmAyA sattvarajastamoguNamayI mithyAjJAnAtmikA pAramezvarI zaktiH 'mAyAM tu prakRti vidyAnmAyinaM tu mahezvaramiti' zruteH tasyAH prakRterguNairvikAraH kAryakAraNarUpaiH kriyamANAni laukikAni vaidikAni ca karmANi sarvazaH sarvaprakAraiH ahaGkAreNa kAryakAraNasaGghAtAtmapratyayena vimUDhaH svarUpavivekAsamarthaAtmAntaHkaraNaM yasya sohaGkAravimaDhAtmA anAtmanyAtmAbhimAnI tAni karmANi kartAhAmati karomyahamiti manyate karbadhyAsena kartAhamiti dRnpratyayaH tena na lokAvyayaniSThAkhalarthatRRnAmiti SaSTIpratiSedhaH // 27 // vidvAMstu tathA na manyataprakRteH kriyamANAni guNaiH karmANi sarvazaH // ahaGkAravimUDhAtmA kartAhamiti manyate // 27 // tattvavitu mahAvAho guNakarmavibhAgayoH // guNAguNeSu vartantaiti matvA na sajjate // 28 // | ityAha tattvaM yAthAtmya ghettIti nattvavit tuzabdena tasyAjJAdeziSTyamAha kasya tattvamityataAha guNakarmavibhAgayoH guNAdehendriyAntaHkaraNAnyahaGkArAspadAni karmANi ca teSAM vyApArabhUtAni mamakArAspadAnIti guNakarmeti indaikavadbhAvaH vibhajyate sarveSAM jaDAnAM vikAriNAM bhAsakatvena pRthagbhavatIti vibhAgaH svaprakAzajJAnarUposaGgaAtmA guNakarma ca vibhAgadheti indraH tayorguNakarmavibhAgayo rbhAsyabhAsakayorjaDacaitanyayorvikArinirvikArayostatvaM yAthAtmyaM yovetti saguNAH karaNAtmakAguNeSu viSayeSu pravartante vikAritvAt na tu nirvikAraAtmeti matvA na sajjate saktiM kartRtvAbhinivezamatattvavidiva na karoti hemahAbAho itisaMbodhayansAmudrikoktasatpuruSalakSaNayogitvAnna pRthagjanasAdhAraNyena tvamavivekI bhavitumarhasIti sUcayati guNavibhAgasya karmavibhAgasya ca tattvaviditi vA asminpakSe guNakarmaNorityetAvataiva nirvAhe vibhAgapadasya prayojanaM cintyam // 28 // tadevaM vidvadaviduSoH karmAnuSTAnasAmyena vidvAnaviduSobuddhibhedaM na For Private and Personal Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.ma. a. // 44 // kuryAdityuktamupasaMharati prakRteH pUrvoktAyAmAyAyAguNaiH kAryatayA dhamaidehAdibhirvikAraiH samyaGmUDhAH svarUpAsphuraNena tAnavAtmatvega manyamAnAsteSAmeva guNAnAM dehendriyAntaHkaraNAnAM karmasu vyApAreSu sajjante saktiM vayaM karma kurmastatkalAyati dRDhatarAmAtmIyabuddhiM kurvanti ye tAn karmasagino'kRtsnavidonAlmAbhimAninomandAnazuddhacittatvena jJAnAdhikAramaprAptAn kRtsnavit paripUrNAtmavit svayaM na vicAlayetkarmazraddhAtona pracyAvayedityarthaH yetvamandAH zuddhAntaHkaraNAste svayameva vivekodaye na vicalanti jJAnAdhikAra prAptAityAbhaprAyaH kRtsnAkRtsnazadvau AtmAnAtmaparatayA atyAnusAreNa vArtikakAdbharvyAkhyAtau 'sadevetyAdivAkyebhyaH kRtsnaM vastu yatodvayaM saMbhavastaviruddhasya kutokRtsnasya vastunaH yasmindRSTepyadRSTorthaH satadanyazca ziSyate tathAdRSTepi vRSTaH syaadkRtsnstaadRgucythti| anAtmanaH sAvayavatvAdanekadharmavattvAcca kenaciddharmeNa kenacidavayavena dhA viziSTe tasminnekasmin ghaTAdau jJAtepi dharmAntareNAvayavAntareNa vA viziSTaH saevAjJAtovaziSyate tadanyazca paTAdirajJAtovAzaSyataeva tathA tasmin ghaTAdAvajJApi paTAditiH syAditi tajjJAnepi tasyAnyasya cAjJAnAttadajJA| prakRterguNasaMmUDhAH sajjante guNakarmasu ||taankRtsnvidomndaankRtsnvin vicaalyet||29|| mayi sarvANi karmANi saMnyasyAdhyAtmacetasA // nirAzInirmamobhUtvA yudhyasva vigatajvaraH // 30 // nepyanyajJAnAca so'kRtsnaucyate kRtsnastvadvayaAtmaiva tajjJAne kasyacidavazeSasyAbhAvAditi zlokadyArthaH // 29 // evaM karmAnuSTAnasAmyepya vijJayoH kartRtvAbhinivezatadabhAvAbhyAM vizeSauktaH idAnImajJasyApi mamakSoramamatvapekSayA bhagavadarpaNaM phalAbhisandhyabhAvaM ca vizeSa vadanajJatayA'rjunasya karmAdhikAra dRDhayati mayi bhagavati vAsudeve paramezvare sarvajJe sarva niyantari sarvAtmani sarvANi karmANi laukikAni vaidikAni ca sarvaprakArANi adhyAtmacetasA ahaM kartAntaryAmyadhInastasmAevezvarAya rAjaiva bhRtyaH karmANi karomItyanayA buddhyA saMnyasya samarya nirAzIniSkAmaH nirmamedihaputrabhrAtrAdiSu svIyeSu mamatAzUnyaH vigatajvaraH santApahetutvAcchokaeva jvarazabdenoktaH aihikapAratrikaduryazonarakapAtAdinimittazokarahitazca bhUtvA tvaM mumukSuyudhyasva vihitAni karmANi kurvityAbhiprAyaH atra bhagavadarpaNaM niSkAmatvaM ca sarvakarmasAdhAraNaM mumukSoH nirmamatvaM tyakazokatvaM ca yuddhamAtre prakRtamiti draSTavyaM anyatra mamatAzokayorapasa tatvAn // 30 // || // 44 For Private and Personal Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir phalAbhisandhirAhityena bhagavadarpaNabuDyA vihitakanuSTAnaM sattvazuddhijJAnaprApidvAreNa muktiphalamityAha idaM phalAbhisandhirAhityena vihitakarmAcaraNarUpaM mama mataM nityaM nityavedabodhitatvenAnAdiparaMparAgataM AvazyakAmiti vA sarvadeti vA mAnavAH manuSyAye kecit | manuSyAdhikAritvAtkarmaNAM zraddhAvantaH zAkhAcAryopadiSTerthe'nanubhUtepyevamevaitaditi vizvAsaH zraddhA tadvantaH anasUyantaH guNeSu doSAviSkaraNa masyA sA ca duHkhAtmake karmaNi mAM pravartayanna kAruNikoyamityevaMrUpA prakRte prasaktAM tAmasUyAmapi gurau sarvasutdayakurvantoye'nutiSThanti tepi sattvazuddhijJAnapAnidvAreNa samyak jJAnivanmucyante karmabhirdharmAdharmAkhyaiH // 31 // evamanvaye guNamuktvA vyAtareke doSamAha tu zabdaH zraddhAdharmyamazraddhAM sUcayati tena ye nAstikyAdazraddadhAnAabhyasyanlodoSamudbhAvayantaH etanmama mataM nAnuvartante tAnacetasoduSTacittAn ataeva sarvajJAnavimUDhAn sarvatra karmaNi brahmaNi saguNe nirguNe ca yajjJAnaM tatra vividhaM pramANataH prameyataH prayojanatava mUDhAn sarvaprakA| ye me matamidaM nityamanutiSThanti mAnavAH // zraddhAvanto'na lUyantosucyante tepi karmabhiH | // 31 // ye tvetadabhyasUyantonAnutiSThanti me matam ||srvjnyaanvimuuddhaaNstaanviddhi naSTAnaceta | saH // 32 // sadRzaM ceSTate svasyAH prkteaanvaanpi|| prakRti yAnti bhUtAni nigrahaH kiM kaH | riSyati // 33 // regAyogyAnaSTAna sarvapuruSArthabhraSTAnviddhi jAnIhi // 32 // nanu rAjJaiva tava zAsanAtikrame bhayaM pazyantaH kathamasUyantastava mataM nAnuvartanne kayaM vA sarvapuruSArthasAdhane pratikUlAbhavantItyataAha prakRti ma prAgjanmakRtadharmAdharmajJAnecchAdisaMskArovartamAnajanmanyabhivyaktaH sarvatobalavAn taM vidyAkarmaNI samanvArabhete pUrvaprajJAceti zrutipramANakaH tasyAH svakIyAyAH prakRteH sadRzamanurUpameva sarvojanturjJAnavAn brahmavidapi 'pazcAdibhidhAvizeSAditinyAyAt / guNadoSajJAnavAnvA ceSTate kiM punarmarkhaH tasmAt bhUtAni sarve prANinaH prakRti yAntyanuvartante puruSArthabhraMzahetubhutAmapi tatra mama vA rAjJovA nigrahaH kiM kariSyati rAgautkaTyena duritAnnivartayituM na zaknotItyarthaH mahAnara kasAdhanavaM jJAtvApi durvAsanAprAbalyAtpApeSu pravartamAnAna macchAsanAtikramadApAdvibhyatIti bhAvaH // 33 // For Private and Personal Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.3. nan sarvasyapANivargasya prakRtivazavartile laukikabadikapuruSakAraviSayAbhAvAvidhiniSedhAnarthakyaM prApnaM na ca prakRti zUnyaH kavidasti yaM prati tadarthavatvaM syAdityataAha' indriyasyendriyasyeti vIpsayA sarveSAmindriyANAmarthe viSaye zadve sparza rUpe | rase gandhe ca evaM karmendriyaviSayepi vacanAdau anukUle zAstraniSiddhepi rAgaH pratikUle zAstravihitepi dveSaityevaM pratIndriyArtha | rAgadvaSo vyavasthitAvAnukUlyapAtikRlyavyavasthayA sthitI navaniyamena sarvatra tau bhavataH tatra puruSakArasya zAstrasya cAyaM viSayoyattayorvazaM nAgacchediti kathaM yA hi puruSasya prakRtiH sAbalavadaniSTAnubandhitvajJAnAbhAvasahakRteSTasAdhanatvajJAnanibandhanaM rAgaM puraskRtyaiva zAsvaniSiddhe kalajabhakSaNAdau pravartayati tathA balavadiSTasAdhanatvajJAnAbhAvasahakRtAniSTasAdhanatvajJAnAnebandhanaM dveSaM puraskRtyaiva zAstravihi| tAdapi sandhyAvandanAnivartayati tatra zAstreNa pratiSiddhasya balavadaniSTAnuvandhitve jJApite sahakAryabhAvAtkevalaM dRSTeSTasAdhanatAjJAnaM madhuviSasaMpRktAnabhojanaiva tatra na rAgaM janAyituM zaknoti evaM vihitasya zAstreNa balavadiSTAnubandhitve bodhite sahakAryabhAvArakevalamaniSTasAdhanatva rarararararararararararararara / indriyasyendriyasyArthe rAgadveSau vyavasthitau ||tyorn vazamAgacchettau yasya paripanthinau // 34 // 2515525028525152515251525152525 jJAnaM bhojanAdAviva tatra na dveSaM janayituM zakroti tatazcApratibaddhaM zAstra vihita puruSa pravartayati niSiddhAca nivarnayatIti zAstrIyaviveka. vijJAnaprAbalyena svAbhAvikarAgadveSayoH kAraNopamardainopamardAnna prakRtiviparItamArge puruSaM zAstradRrTi pravanayituM zaknotIti na zAstrasya purupakArasya ca veyarthyaprasaGgaH tayorAgadveSayarvizaM nAgacchettadadhInona pravarteta nivarteta vA kiMtu zAstrIyatadvipakSajJAnena tatkAraNavighaTana dvArA nau nAzayet hi yasmAt tau rAgadveSau svAbhAvikadoSaprayuktau asya puruSasya zreyothinaH pari panthinI zatrU zreyomArgasya vina| kartArau dasyUhava pathikasya idaM ca 'yehaprAjApatyAdevAzcAturAzca tataH kAnIyasAeva devAjyAyasAasurAstaeSu lokevaspardhantetyAdizrunau' svAbhAvikarAgadveSAnimittazAstraviparItapravRttimasuratvena zAstrIyapravRttiM ca devatvena nirUpya vyAkhyA| tamativistareNetyuparamyate // 34 // nanu svAbhAvikarAgadveSaprayuktapazvAsAdhAraNapratipahANena zAstrIyameva karma kartavyaM cetAha yatsukara bhikSAzanAdi tadeva kriyatAM kimaniduHkhAbahena yuddhanetyatAha zreyAn prazasyataraH svadharmaH yaM varNamAma prati yovihitaH sa. || // 15 // For Private and Personal Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tasya svadharmaH viguNopi sarvAGgopasaMhAramantareNa kRtopi paradharmAta svaM pratyavihitAn svanuSTitAn sarvAGgopasaMhAreNa sampAditAdapi na | hidAtiriktamAna gamyodharmaH yena paradharmo yanuSTheyaH dharmatvAn svadharmavadityanumAnaM tatra mAnaM syAt 'codanAlakSaNoryodharmaiti' nyAyAt ataH svadharme kiJcidaGgahInepi sthitasya nidhanaM maraNabhapi zreyaH prazasyataraM paradhamasya jIvitAdapi svadharmasthasya nidhanaM hi iha loke | | kIrtyAvaha paraloke ca svargAdisApaka paradharmastu ihAkI kiratvena paratra narakapadatvena ca bhayAvahoyataH atorAgadveSAdiprayuktasvAbhAvikapravRttivatparadharmApa heyAvetyarthaH evaM tAvadbhagavanmanAGgIkAriNAM zreyaHprApistadanahIkAriNAM ca zreyomAryabhraTatvamuktaM zreyomAryabhraMzena phalAbhisandhipUrvakakAmyakarmAcaraNe ca kevalapApamAtrAcaraNe ca bahUni kAraNAni kathitAni ye vetadabhyatayantaityAdinA tatrAyaM saMgraha lokaH zraddhAhAnistathA'tUyA duSTacittatvamUDhate prakRtervazatitva rAgadveSau ca puSkalau paradharmaravitvaM cetyuktAdurmArgavAhakAH // 35 // tatra zreyAnvayauviguNaH paradharmAtsvanuSThitAt // svadharme nidhanaM zreyaH paradharmobhayAvahaH // 35 // arjuna uvAca // atha kena prayukto'yaM pApaM carati pUruSaH // anicchannapi vArSNeya balAdiva niyojitaH // 36 // kAmyAtividdhakarmapravRttikAraNamapanudya bhagavanmatamanuvartituM tatkAraNAvadhAraNAya dhyAyatoviSayAnsaityAdinA pUrvamanarthamUlamuktaM // sAmpataM ca prakRterguNasaMmadAityAdinA bahuvistaraM kathitaM tatra kiM sarvANyapi samaprAdhAnyana kAraNAni athavaikameva mukhya kAraNAbhitarAANa tu tatsahakArINi kevalaM tatrAdye sarveSAM pRthakpRthazivAraNe mahAnprayAsaH syAt antye tvekasminneva nirAkRte kRtakRtyatA syAdityatovahi me kena hetunA prayuktaH preritoyaM tvanmatAnanuvartI sarvajJAnavimUDhaH puruSaH pApamanarthAnubandhi sarvaM phalAbhisandhipuraH saraM kAmyaM citrAdi zatruvadhasAdhanaM ca zyenAdi pratiSiddhaM ca kalajabhakSaNAdi bahuvidha karmAcarati svayaM kartumanicchannapi na tu nivRtti |lakSaNaM paramapuruSAryAnubandhi tvadupadiSTaM karmecchannapi karoti na ca pAratantryaM vinattyaM saMbhavati atoyena balAdiva niyojitorAjJeva bhatyastvanmataviruddhaM sarvAnA nubandhitvaM jAnanapi tAdRzaM karmAcarati tamanarthamArgapravartakaM mAM prati brUhi jJAtvA samucchedAvetyarya: hevASrNeya vRSNivaMze / For Private and Personal Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. manmAtAmahakule kRpayAvatItisaMbodhanena vArSNeyIsutohaM tvayA nopekSaNIyaiti sUcayati // 36 // evamarjunena pRSTe 'atho khalvAhuH kAmamayaevAyaM puruSaiti AtmaivedamayaAsIdekaeva sokAmayata jAyAmesyAdatha prajAyeyAya vittaM me syAdatha karmakurvapityAdizrutisiddhamuttaraM' zrIbhagavAnuvAca yAtvayA pRTohenurvalAdanarthamArga pravartakaH saeSakAmaeva mahAn zatruH yanimittA sarvAnarthavAniH prANinAM nanu krodhopyabhicArAdau prava kodRSTaityataAha krodhaeSaH kAmaeca kenaciddhenunA pratihataH krodhatvena pariNamate'taH krodhopyeSakAmaeva etasminneva mahAvairiNi nivArite sarvapuruSArthaprAptirityarthaH tanivAraNopAyajJAnAya tatkAraNamAha rajoguNasamudbhavaH duHkhapravRttibalAtmakorajoguNaeva samudbhavaH kAraNa yasya ataH kAraNAnuvidhAyitvaM kAryasya sopi tathA yadyapi tamogaNopi tasya kAraNaM tathApi duHkhe pravRttau ca rajasaeva prAdhAnyAttasyaiva nirdezaH etena sAtvikyA vRttyA rajAti kSINe soSi kSIyataityuktaM athavA tasya kathamanarthamArge pravartakatvamityataAha rajoguNasya // zrIbhagavAnuvAca // kAmaepakrodhaeparajoguNasamudbhavaH // mahAzanomahApApmA viddhayenamihariNA // 37 // [pravRttyAdilakSaNasya samudbhavoyasmAna kAmohi viSayAbhilASAtmakaH svayamajhatorajaH pravartayanpuruSa duHkhAtmake karmaNi pravanayati tenAya. [mavazyaM hantavyahatyabhiprAyaH nanu sAmadAnabhedadaNDAzcatvAraupAyAstatra prathamatrikasyAptaMbha canoMdaNDaH prayoktavyona tu haTAdevetyAzaya tra. yANAmasaMbhavaM vaktuM vizinaSTi mahAzanomahApApmeti mahadazanamasyeti mahAzanaH 'yatpRthivyAM grIhiyavaM hiraNyaM pazavaH khiyaH nAlamekasya tatsarvamiti matvA zama bajeniti' smRteH atona dAnena sandhAna zamyaH nApi sAmabhedAbhyAM yatomahApApmA'tyayaH tena hi balAyarito'niSTaphalamapi jAnanpApaM karoti atoSiddhi jAnIhi enaM kAmAmiha saMsAre vairiNaM tadetatsarvaM vivRtaM vArtikakArairAtmaivedamagraAsIditi zatavyAkhyAne 'pravRttI ca nivRttau ca yathokasyAdhikAriNaH svAtantryesati saMsAramRtau kasmAtpravartate' natu niHzeSavidhvastasaMsArAnarthavamani nivRttilakSaNe vAcyaM kenAyaM preryate'vazaH anarthaparipAkatvamapi jAnanpravartate 'pAratantryamate dRSTA pravRttirnedazI kacit tasmAccheyoniH puMsaH prerakoniSTakarmaNi vaktavyastanirAsArthamityA syAtparA jhuniH anAnapuruSArthoyeM niHzeSAnarthasaGkalaH ityakAmayatA // 46 // For Private and Personal Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rawaangraangrangwarawangrangrangrangwarawrrawang nAtAnmamaryAnsAdhanairjaDaH jihAsani sathAnarthAnavidAnAtmani bhivAn avidyotakAmaH sana thokhalviti ca zrutiH akAmataH kriyAH kAzcizyante neha kasyAcin yadyaddhi kurute jantustattatkAmasya ceSTitaM kAmaeSakrodhaeSahatyAdivacanaM smRteH pravartakonAparo'taH kAmAdanyaH panIyatahani akaamtiti| manuvacanaM anyatspaSTam // 37 // tasya mahApApmatvena vairitvameva dRSTAntaH spaSTayati tatra zarIrArambhAta prAganaHkaraNasyAlabdha vattikatvAtsUkSmaH kAmaH zarIrArambhakeNa karmaNA sthUlazarIrAvAcchanne laya sikentaHkaraNe kRtAbhivyaktiH san sthulobhavati sava viSavasya cintyamAnAvasthAyAM punaHpunarAdricyamAnaH sthUlatarobhavani saeca punarviSayasya bhujyamAnatAvarathAyAmatyantodreka prAptaH sthUlatamobhavati tatra prathamAvasthAyAM dRSTAnnaH yathA dhUmena sahajenAprakAzAtmakena prakAzAtmakovanhi rAniyate dvitIyAbasthAyAM dRssttaantH| yathADhImalenAsahajenAdotpattyanantaramudriktana cakAro'vAntaravaidhaya'sUcanArthaH Atriyataiti kriyAnukarSaNArthavatIyAvasthAyAM dRSTAntaH ya. gholbena jarAyuNA garbhaveSTanacarmaNAtischU lena sarvatonirudhyAvRtaH tathA prakAratrayeNApi tena kAmenedamAvRtaM atra dhUmenAvRtopi vanhiIhAdilakSaNaM dhUmenApriyate vanhiyathAdarzImalena ca // yatholvenAvRtogarbhastathA tenedamAvRtam // 38 // AvRtaM jJAnametena jJAninonityavairiNA // kAmarUpeNa kaunteya duHpUreNAnalena ca // 39 // svakArya karoti malenAvatastvAdarzaH pratibimbagrahaNa lakSaNaM svakArya nakaroti svacchatAdharmamAtratirodhAnAt svarUpatastupalabhyataeva ulvenAvatastu garbhona hastapAdAdiprasAraNarUpaM svakArya karoti na vA svarUpataupalabhyataiti vizeSaH // 38|| tathA tenedamAvRtamiti saMgrahavAkyaM vivajAti jJAyate'neneti jAnamantaHkaraNaM viveka vijJAnaM vA idaMzabdanirdiSTamenena kAmenAvRtaM tathApyApAtasukhahetutvAdupAdeyaH syAdityataAha | zAninonityavairiNA ajJohi viSayabhogakAle kAma mitramiva pazyaMstakArye duHkhe pAne vairitvaM jAnAti kAmanAha duHkhitvamApAditahati jJAnI tu bhogakAlepi jAnAtyanenAhamanarthapravezitaiti atovivekI duHkhIbhavati bhogakAle ca tatpariNAme cAnenetijAninosau nityavairIti sarvathA tena hantavyaevetyarthaH nArha kiM svarUposAvityataAha kAmarUpeNa kAmitamicchA naSNA saiva rUpaM yasya tena hekaunte yeti saMvandhAviSkAreNa pramANa sUcayati nanu vivephinA hAtavyopyAvivekinopAdeyaH syAdityataAha duHpUreNAnalena ca cakAraupamArthaH na vidyate laMparyAniryasve yanalopanhiH sayathA haviSA parAyanumazakyastathAtamapi bhogenetyarthaH atonirantaraM santApahenuskhAdivakinadavAvivekinopi For Private and Personal Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir go.ma. a.3. // 17 // heyaevAsau tathA ca smRtiH 'na jAnu kAmaH kAmAnAmu pabhogena zAmyati haviSA kRSNavameva bhUyaevAbhivardhataiti athavA icchAyAviSayasidvinivartyavAdicchArUpaH kAmoviSayabhogena svayameva nivartipyate kiM tatrAtinirbandhenetyataunI duHpuraNAnalenaceti viSayasiddhyA tatkAlamicchAtirodhAnepi punaH prAdurbhAvAna viSayasiddhiricchAnivartikA kiMtu viSayadoSadRSTireva tatheti bhAvaH // 39 // jJAte hi zatroradhiSTAne su khena sajetuM zakyataiti tadadhiSThAnamAha indriyANi zabdasparzarUparasagandhagrAhakAANa zrIvAdIni vacanAdAnagamanavisargAnandajanakAni bAgAdInica manaH saGkalpAtmakaM buddhiradhyavasAyAtmikA ca asya kAmasyAdhiSThAnamAzrayaucyate yataH etairindriyAdibhiH svasvavyApAravadbhirAyaurvamohayAta vividha mohayati epakAmIjJAna vivekajJAnamAvRtyAcchAdya dehinaM dehAbhimAninam // 10 // yasmAdevaM yasmAdindriyAdhiSTAnaH kAmodehinaH mohayati tasmAttvamAdau mohanAtpUrva kAmanirodhAtpUrvamiti vA indriyANi zrotrAdIni niyamya vazIkRtya teSu hi vazIkRteSu manobuddhyorapi vazIkaraNaM sidhyAte saGkalpAdhyavasAyayorbAdhendriyapravRttihAraivAnarthahetutvAt anaindriyANi manobuddhiriti pUrva pRthanirdiindriyANi manovuddhirasyAdhiSThAnamucyate // etaivimohayatyepajJAnamAvRtya dehinam // 4 // tasmAttvamindriyANyAdau niyamya bharatarSabha pApmAnaM prajahi hyenaM jnyaanvijnyaannaashnN||41|| zyApInendriyANItyetAvaduktaM indriyatvena tayorapi saMgrahovA he bharatarSabha mahAvaMzaprasUtatvena samayosi pApmAnaM marvapApamulabhUtamenaM kAma | vairiNaM prajAri hi parityaja hi sphuTaM prajAhi prakarSaNa mArayati vA jahi zatrumityupasaMhArAcca jJAnaM zAstrAcAryopadezaja parokSaM vijJAnamaparokSaM takalaM tayojJAnavijJAnayoH zreSaHprAtikhornAzanam // 41 // nanu yathAkathaMcidvAhyandriyaniyamasaMbhavepyAntaranaSNAtyAgotiduHSkaraiti cen na rasopyasya paraM dRSTvA nivartataityatra paradarzanasya rasAbhidhAnIyakatRSNAtyAgasAdhanasya prAgukteH tahi kosau paroyadarzanAttaSNAnittirityAzaca zuddhamAtmAne parazadanAcyaM dehAdibhyovivicya darzayati zrotrAdIni jJAnendriyANa paJca sthUla jaI paricchinnaM bAhAM ca dehamapekSya parANi sUkSmatvAtprakAzakasyAncApakatvAdantaHsthatvAca prakRSTAnyAhuH paNDinAH zrutayovA tathendriyebhyaH paraM manaH saGkalpavikalpAtmaka tatpavartakatvAt tathA manasastu parA buddhiradhyavasAyAtmikA adhyavasAyohi nizcayastatpUrvakaeva saGkalpAdirmanodharmaH yastu buddheH paratastanAsakavenAvasthitaH yaM dehinamindriyAdibhirAzrayairyuktaH kAmojAnAvaraNahAreNa mohayatatyuikta sabuddheTA paraAtmA saeSahaha For Private and Personal Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir FREE5555555555 praviSTa itivazya pAritasyApi deTinaladA parAmarzaH abArthe zrutiH 'handriyebhyaH parAdha arthebhyaH ca paraM manaH manasastu parA buddhirbuddherAtmA mahAparaH mahataH paramavya kamavya kAtpuruSaH paraH puruSAnna paraM kiMcitsA kATA sA parAgasiriti' atrAtmanaH paratvasyaiva vAkyatAtparyaviSayatvAdindriyAdiparatvasyAvipakSitatvAdindriyebhyaH parAaAiti sthAnerthebhyaH parANIndriyANIti vivakSAbhedena bhagavadutaM na virudhyo buddharatmadAdivyATayuddheH sakAzAnmahAnAtmA samATiddhirUpaH paraH 'manomahAnmAtirbrahmA pUrbuddhiH khyAtirIzvara iti' vAyupurANavananA mahanAharaNyagarbhaH paramavyaktamavyAkRtaM sarvajagadIjaM mAyAkhyaM 'mAyAM tu prakRti vidyAditi zruteH taddhadaM tIvyAkRtamAsIditi ca avyaktAtsakAzAtsakalajaivargaprakAzakaH puruSaH pUrNaAtmA paraH tasmAdapi kazcidanyaH parasyAdityataAha puruSAnna paraM kiMciditi indriyANi parANyAhurindriyebhyaH paraM mnH|| manasastu parA vuddhiryovuddheH paratastu sH||42|| evaM vuddheH paraM vuvA sNstbhyaatmaanmaatmnaa||jaahi zatru mahAvAho kAmarUpaM durAsadam // 43 // iti zrImadbhagavadrItA sUpanibarabrahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde karmayogonA matRtIyodhyAyaH // 3 // kutaeva yasmAna sA kATA samAptiH sarvAdhiSThAnatvAtsA parA gatiH 'sodhvanaH pAramAnoti tadviSNoH paramaM padamityAdizrutiprasiddhA' parA gatirapi sevetyarthaH tadetatsartha yobuddheH paratastu saityaneno kam // 42 // phAlenamAha rasopyasya paraM dRSTvA nivartataityatra yaH parazaddhenoktastamevaMbhUtaM pUrNamAtmAnaM buddheH paraM buvA sAkSAtkRtya saMstabhya sthirIkRtyAtmAnaM manaH AtmanA etAdRzanizcayAtmikayA buddhyA jahi mAraya zatru sarvapuruSAryazAnanaM he mahAbAho mahAbAhoI zatrumAragaM sukarAmiti yogyaM saMbodhanaM kAmarUpaM tRSNArUpaM durAsadaM duHkhenAsAdanIyaM durvijJeyAnekavizeSAmati yatnAdhikyAya vizeSaNaM // 43 // upAyaH kaniSTAtra prAdhAnyenopasaMtvatA upeyaa| jJAnaniSThA tu tadguNatvena kIrtitA / / itizrI matparamahaMsaparivrAjakAcAryazrIvizvezvarasarasvatIyapAdaziyamadhusUdanasarasvatIviracitAyAM zrImadbhagavadgItAgUDhArthadIpikAyAM jJAnaniSThAvarSanaM nAma tRtiiyo'dhyaayH||3|| For Private and Personal Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // zrIkRSNAya gItAmRtaduhe namaH atha caturthAdhyAyaH prArabhyate // yadyapi pUrvamapeyatvena jJAnayogastadupAyatvena ca karmayogaiti hau yogI kathitau tathApyekaM sAGyaJca yogaJca yaH pazyati sapazyatItyanayA dizA sAdhyasAdhanayoH phalaikyAdaikyamupacaryasAdhanabhUtaM karmayogaM sAdhyabhUtaJca jJAnayogamanekavidhaguNavidhAnAya stauti vaMzakathanena bhagavAn imamadhyAyahayenoktaM yogaM jJAnaniSThAlakSaNaM karmaniSTopAyalabhya vivasvate sarvakSatriyavaMzabIjabhUtAyAdityAya proktavAn prakarSeNa sarvasandehorachedAdirUpeNoktavAnaha bhagavAn vAsudevaH sarvajagatparipAlakaH sargATikAle rAjJAM balAdhAnena tadadhInaM sarvajagatpAlayituM kathamanena balAdhAnamiti vizeSaNena darzayati avyayaM avyayavedamUlasvAdazyayamokSaphalatvAca navyeti svaphalAdityavyayamavyabhicAriphalaM tathAcaitAvRze navalAdhAnaM zamyamiti bhAvaH saca mama ziSyovivasvAn manave vaivasvatAya straputrAya prAha saca manurilyAkave svaputrAyAdirAjAyAtravIt yadyapi pratimanvantaraM svAyambhuvamanvAdisAdhAraNoyaM // zrIbhagavAnuvAca // imaM vivasvate yogaM proktavAnahamavyayam // vivasvAnmanave prAha manurikSvAkavebravIt // 1 // evaM paraMparAprAptamimaM rAjarSayoviduH // sakAleneha mahatA yogonaTaH parantapa // 2 // bhagavadupadezastathApi sAmpAtakavaivasvatamanvantarAbhiprAyaNAdityamArabhya sampadAyogaNitaH // 1 // evamAdityamArabhya guruziSyaparaMparayA pAtAmamaM yoga rAjAnazca te RSayatheti rAjarSayaH prabhutvesati sUkSmArthanirIkSaNakSamAnimipramukhAH svapitrAdiproktam viduH tasmAdanAdivedamUlatve nAnantaphalavenAmAdiguruziSyaparaMparAprAptatvena ca kRtrimatvazaGkAnAsyadatvAt mahAprabhAvoyaM yogaiti zraddhAtizayAya stUyate saevaM mahAprayojanopi yogaH kAlena mahatA dIryeNa dharmanhAsakareNa iha idAnImAvayoyavahArakAle dvAparAnte durbalAnajitendriyAnanadhikAriNaH prApya kAmakrodhAdibhirabhibhUyamAnonaSTaH vicchinnasampradAyojAtaH taM vinA puruSArthAprAptaH aho daurbhAgyaM lokasyeti zocati bhagavAn he parantapa paraM kAmakrodhAdirUpaM zatrugaNaM zauryeNa balavatA vivekena tapasA ca bhAnuriva tApayatIti parantapaH zatrutApanojitendriyaityarthaH urvadayupekSaNAdyadbhutakarmadarzanAt tasmAt tvaM jitendriyatvAdatrAdhikArIti sUcayati // 2 // 5252515251525152525155251525252525 For Private and Personal Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir gI. ma. a.. // 49 // yaevaM pUrvamupadiSTopyadhikAryabhAvAdicchinasampradAyobhUna yaM vinA ca puruSArthona labhyate saevAyaM purAtano'nAdiguruparaMparAgatoyogodya | sampradAyaviccheda kAle mayA'tisnigdhena te tubhyaM prakarSaNotaH natvanyasmai kasmecit kasmAt bhaktosi me saravAceti itizabdodetau yasmAtvaM mama bhakaH zaraNAgataye satyatyantaprItimAtra sakhA ca samAnavayAH snigdhasahAyosi sarvadA bhavasi atastubhyamuktaityarthaH anyasau kutonocyate tatrAha hi yasmAdetatjAnamuttamaM rahasya atigopyaM // 3 // yA bhagavati vAsudeve manuSyatvenAsarvajJatvAnityatvAzaGkA mRrkhANAM tAmapanenumanuvadannarjuna AzaGkale aparamalpakAlInamidAnIntanavasudevagahe bhavatojanma zarIragrahaNaM vihInaJca manuvyatvAn paraM bahukAlInaM sargAdibhavaM utkRSTaJca devatvAt vivasvatojanma atrAtmanojanmAbhAvasya prAgvyutpAditatvAihAbhiprAyeNaivArju saevAyaM mayA te'dya yogaH proktaH puraatnH||bhktosi me sakhA ceti rahasyaM hyetduttmm|| 3 // // arjuna uvAca // aparaM bhavato janma parajanma vivasvataH // kathametadvijAnIyAM tvamAdau proktavAniti // 4 // nasya prabhaH ataH kathametadvijAnIyAmAtaviruddhArthatayA etacchabdArthameva vivRNoti tvamAdau proktavAniti tvamidAnIntanomanuSyo'sarvajJaH sargAdau pUrvatanAya sarvajJAyAdityAya proktavAniti viruddhArthametaditi bhAvaH atrAyaM nirgalitorthaH etadehAvacchinnasya tava dehAntarAvacchedena vA AdityaM pratyupadetRtvaM etahehena vA nAdyaH janmAntarAnubhUtasyAsarvajJena smartumazasyatvAn anyathA mamApi janmAntarAnubhUtasmaraNaprasaGgaH tava mama ca manuSyatvenAsarvajJatvAvizeSAt taduktamAbhayuktaiH 'janmAntarAnubhUtaJca na smaryataiti' nApi dvitIyaH sargAdAvidAnIntanasya dehasyAsanAdhAna tadevaM dehAntareNa sargAdau samAvasaMbhavepIdAnIntanasmaraNAnupapattiH anena dehena smaraNopapattAvapi sargAdau sadbhAvAnupapattirityasarvajJatvAnityatvAbhyAM dvAvarjunasya pUrvapakSau // 4 // tatra sarvajJatvena prathamasya parihAraM janmAni lIlAdehagrahaNAni | lokadRSTyabhiprAyeNAdityasyodayavanme mama vahUni vyatItAni tava trAjJAninaH kAjitAni dehagrahaNAni tava cetyupalakSaNamitareSAmapi // 19 // For Private and Personal Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jIvAnAM jIvaizyAbhiprAyeNavA hearjuna zleSeNa arjunavakSanAnA saMbodhayannAvatajJAnatvaM sUcayati tAni janmAnyahaM sarvajJaH sarvazaktirIzvaroveda jAnAmi sarvANi madIyAni tvadIyAnyanyadIyAni ca navamajJojI prastirobhUtajJAnazakirvectha najAnAsi svIyAnyapi kiM punaH parakI yANi heparantapa paraM zatru bhedadRSTyA parikalpya hantuM pravRttosIti viparItadArzavAbhrAnnosIti sUcayati tadanena saMbodhanadvayenAvaraNavikSapau bAvanyajJAna dhau darzitau // 5 // nanvatItAnekajanmavatkhamAtmanaH smarAsa cehi jAtismarAjIvastvaM parajanmajJAnamapi yoginaH sArvAtmyAbhimAnena 'zAstradRSTayAtupadezovAmadevavAditi nyAyena saMbhavati tathAcAha vAmadevojIvopi 'ahaM manurabhavaM sUryazvAhaM kakSIvAnASirAsma vipraityAdidAzatayyAM' ataeva na mukhyaM sarvajJatvaM tathAca kathamAdityaM sarvajJa mupadiSTavAnasyanIzvaraH san na hi jIvasya mukhyaM sArvaja // zrIbhagavAnuvAca // bahUni mevyatItAni janmAni tava cArjuna // tAnyahaM veda sarvANi na tvaM vettya parantapa // 5 // ajopi sannavyayAtmA bhUtAnAmIzvaropi san // prakRti svAmadhiSThAya saMbhavAmyAtmamAyayA // 6 // 52525151625 |saMbhavati vyaSTapAdheH paricchinnatvena sarvasaMbandhitvAbhAvAt samaSTyapAdherapi virAjaH sthUlabhUtopAdhitvena sUkSmabhUtapariNAmaviSayaM mAyApariNAmavipayaMca jJAnaM na saMbhavati evaM sUkSmabhUtopAdherapi hiraNyagarbhasya tatkAraNamAyApariNAmAkAzAdisargakramAdiviSayajJAnAbhAvaH siddhaeva tasmAdIzvaraeya kAraNopAdhitvAdatItAnAgatavartamAnasarvArthaviSayajJAnavAnmukhyaH sarvajJaH anItAnAgatavartamAnaviSayaM mAyAvRttitrayamekaivavA sarva viSayA mAyAvattirityanyat tasyaca nityezvarasya sarvajJasya dharmAdharmAdyabhAvena janmaivAnupapannamatItAnekajanmavatvantu dUrotsAritameva tathAca jIvatve sArvajJyAnupapatirIzvaratve ca dehagrahaNAnupattiriti zAiyaM pariharannanityatvapakSasyApi parihAramAha apUrvadehendriyAdigrahaNaM janma pUrvagRhItadehendriyAdiviyogovyayaH yadubhayaM tArkikaiH pretyabhAvahatyucyate taduktam 'jAtasya hi dhuvomRtyu vajanma mRtasya ceti' tadubhayaJca dharmAdharmavazAGgavati dharmAdharmavazatvaM cAjJasya jIvasya dehAbhimAninaH karmAdhikAritvAdbhavati For Private and Personal Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. tatra yaducyate sarvajJasyezvarasya sarvakAraNasyedRgdehagrahaNaM nopapadyaiti tattathaiva kathaM yadi tasya zarIraM sthUlabhUtakArya syAttadA vyaSTirUpatve jAyadavasthA'smadAditulyavaM virAjIvatvaM tasya tadupAdhitvAt atha sUkSmabhUtakArya tadA vyATirUpave svabhAvasthA'smadAditulyatvaM samaSTirUpatve ca hiraNyagarbhajIvatvaM tasya tadupAdhitvAt tathAca bhautikaM zarIraM jIvAnAviSTaM paramezvarasya na saMbhavatyeveti siddha naca | jIvAviSTaetAdRze zarIre tasyabhutAvezavatpravezaiti vAcyam naccharIrAvacchedena tajjIvasya bhogApyupagame'ntaryAmirUpeNa sarvazarIrapravezasya vidyamAnatvena zarIravizeSAbhyupagamavaiyyarthyAn bhogAbhAveca jIvazarIratvAnupapatteH atona bhautika zarIramIzvarasyeti pUrvArdhanAGgIkaroti ajopi sannavyayAtmA bhUtAnAmIzvaropi sanniti ajopi sannityapUrvadehayahaNaM avyayAtmApi sanniti pUrvadehavicchedaM bhUtAnAM bhavanadharmANAM sarveSAM brahmAdistambaparyantAnAmIzvaropi sanniti dharmAdharmavazatvaM nivArayati kathaM tarhi dehagrahaNamityuttarArddhanAha prakRti svAmaviSTAya saMbhavAmi prakRti mAyAkhyAM vicitrAnekazaktimaghaTamAnaghaTanApaTIyasI svAM svopAdhibhUtAmAdha TAya cidAbhAsena vazIkRtya saMbhavAmi tatpAraNAmavizeSaireva dehavAniva jAtaiva ca bhavAmi anAdimAyaiva madupAAdhibhatA yAvatkAlasthAyitvena ca nityA jagatkAraNatvasampAdikA madicchayaiva pravartamAnA vizuddhasatvamayakhena mama mArtastahiziSTasya cAjatvamavyayatvamIzvaratvaJcopapannaM atonena nityenaiva dehena vivasvantaM ca tvAM ca prati imaM yogamupadiSTavAnahamityupapanna tathAcazrutiH 'AkAzazara brahmeti AkAzotrAcyAkRtaM AkAzaeva tadotaMca pronacetyAdau tathA darzanAn 'AkAzastaviGgAditi' nyAyAca tarhi bhautikaviyahAbhAvAttarmamanuSyatvAdipratItiH kathamiti cet tatrAha AtmamAyayeti manmAyayaiva mayi manuSyatvAdipratItirlokAnugrahAya na nastuva'tyenibhAvaH tathA coktaM mokSadharme 'mAyA hoSA mayA mRSTA yanmAM pazyasi nArada sarvabhUtaguNairyuktaM na tu mAM dra TumarhasIti' sarvabhUtaguNairyuktaM kAraNopAdhi mAM carmacakSuSA draSTuM nAhasItyarthaH uktaMca bhagavatA bhASyakAreNa saca bhagavAn jJAnezvaryazaktibalavIryatejobhiH sadAsampannastriguNAtmikAM vaiSNavIM svAM mAyAM prakRti vazIkRtyAjo'vyayobhatAnAmIzvaronityazuddhabuddhamuktasvabhAvopi san svamAyamA dehavAniva jAtaiva lokAnugrahaM kurvantakSate svaprayojanAbhAvepi bhUtAnujivakSayati vyAkhyAtRbhizcokta svecchAvinirmitena mAyAmayena divyena rUpeNa saMbabhUveti nityoyaH kAraNopAdhirmAyAkhyonekazakimAn saeva bhagavaha iti bhASyakRtAM mataM anyetu parame vare dehadehibhAvaM na manyante kintu yazca nityovibhuH saccidAnandaghanobhagavAnvAnudevaH paripUrNonirguNaH paramAtmA saeva tAIna-] // 50 // For Private and Personal Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir grahonAnyaH kazcidbhautiko mAyakoveti asminpakSe yojanA AkAzavatsarvagatazca nityaH 'avinAzI vA are'yamAtmA'nucchittidharmetyAdizruteH' asaMbhavastu sanonupapatteH nAtmAzrunarnityatvAca tAbhyaityAdinyAyAca vastugatyA janmapinAzarahitaH sarvabhAsakaH sarvakAraNamAyAdhiSThAnatvena sarvabhUtezvaropi satraha prakRti svabhAvaM saccidAnandavanaikarasaM mAyAM vyAvartayati svAmini nijasvarUpamityarthaH | 'sabhagavaH kasminpratiSTitaH sva mahini itizruteH svasvarUpamAdhiSTAya svarUpAvasthitaeva san saMbhavAmi dehadehibhAvamantareNaiva dehivayavahArAmi kathaM tadehe saccidAnandadhane dehatvapratItirataAha AtmamAyayeti nirguNe zuddhe saccidAnandarasaghane mayi bhagavati vAsudeve dehadehibhAvazUnye nadrUpeNa pratInirmAyAmAtramityarthaH taduktaM 'kRSNamenamavehi tvamAtmAna makhilAtmanAM jagaddhitAya sopyatra dehIvAbhAti mAyayetiH 'ahobhAgyamahobhAgyaM nandagopanajaukasAM yanmitraM paramAnandaM pUrNa brahma sanAtanamitica kecittu nityasya niravayavasya nirvikArasyApi paramAnandasyAvayavAvayavibhAvaM vAstavamevecchanti te niyuktikaM bruvANAstu nAsmAbhirvinivAryataiti nyAyena nApavAdyAH yadi saMbhavettathaivAstu | yadA yadA hi dharmasya glAnirbhavati bhArata // abhyutthAnamadharmasya tadAtmAnaM sRjAmyaham // 7 // paritrANAya sAdhUnAM vinAzAya ca duSkRtAm // dharmasaMsthApanArthAya saMbhavA mi yuge yuge // 8 // kimatipallavinenetyuparamyate // 6 // evaM saccidAnandaghanasya tava kadA kimarthaM vA dehiyadvayavahAraiti tatrocyate dharmasya vedavisAhitasya prANinaoNmabhyadayaniHzreyasAdhanasya pravattinivattilakSaNasya varNAzramatadAcAravyaMgyasya yadA yadA glAnirhAnirbhavati || | hebhArata bharatavaMzodbhavatyena bhA jJAnaM tatra ratatvena vA vaM na dharmahAniM soDuM zaknoSIti saMvodhanArthaH evaM yadA yahA'bhyutthAna mudbhavo'dharmasya vedAnepiddhasya nAnAvidhaHkha sAdhanasya dharmavirodhinaH tadA tadA''tmAnaM dehaM sRjAmi nityAsaddhamevaM saTamiva darzayAmi mAyayA // 7 // taki dharmasya hAniradharmasya ca vRddhistava paritoSakAraNaM yena tasminneva kAlaAvirbha-| vasIti tathA cAna vahaeva tavAvatAraH syAditi netyAha dharmahAnyA hIyamAnAnI sAdhUnAM puNyakAriNAM vedamArgasthAnAM paritrANAya paritaH sarvatorakSaNAya tathA'dharmavRddhyA vardhamAnAnAM duSkRtAM pApakAriNAM vedamArgavirodhinAM vinAzAya ca tadubhayaM kathaM syAditi tadAha |dharmasaMsthApanArthAya dharmasya samyagadharmanivAraNena sthApanaM vedamArgaparirakSaNaM dharmasaMsthApanaM tadartha saMbhavAmi parvavata yuge yuge pratiyugama // 8 // 8525152515252515255251525152515256 | For Private and Personal Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.4. janma nityasiddhasyaiva mama saccidAnandadhanasya lIlayA tathAnukaraNaM karma ca dharmasaMsthApanena jagatparipAlanaM me mama nityAsiddhezvarasya divyamaprAkRtamanyaiH kartumazakyamIzvarasyaivAsAdhAraNaM evamajopi sannityAdinA pratipAditaM yovetti tattvatobhramAnavartanena mUrhi manuSyatvabhrAntyA bhavatopi garbhavAsAdirUpameva janma svabhogArthameva karmetyAropitaM paramArthataH zuddhasaccidAnandavanarUpatvajJAnena tadapanudya ajasyApi | mAyayA janmAnukaraNamakarapi parAnugrahAya karmAnukaraNamityevaM yovetti saAtmanopi tattvasphuraNAn tyastvA dehamimaM punarjanma naiti kiMtu mAM bhagavantaM vAsudevameva saccidAnandaghanameti saMsArAt mucyata ityarthaH he arjuna // 9 // mAmeti sorjunetyuktaM tatra svasya sarvamuktaprApyatayA puruSArthavaM asya mokSamArgasyAnAdiparaMparAgatatvaM ca darzayati rAgastakalaM tRSNA sarvAnviSayAnparityajya jJAnamArge kathaM jIvitavyAmiti trAsobhayaM sarvaviSayocchedakoyaM jJAnamArgaH kathaM hitaH syAditi dveSaH krodhaH taete rAgabhayakrodhAvItAvivekena vigatAyebhyaste vItarAgabhayajanma karma ca me divyamevaM yovetti tttvtH|| tyaktvA dehaM punarjanma naiti mAmeti sorjuna // 9 // vItarAgabhayakrodhAmanmayAmAmupAzritAH // vahabojJAnatapasA puutaamdbhaavmaagtaaH||10|| krodhAH zRddhasatvAH manmayAH mAM paramAtmAnaM tatpadArtha tvaMpadArthAbhedena sAkSAtkRtavantaH madekacittAvA mAmupAzritAH ekAntapremabhaktyA mAmIzvaraM zaraNaMgatAH bRhavoneke jJAnatapasA jJAnameva tapaH sarvakarmakSayahetutvAt na hi jJAnena sadRzaM pavitramiha vidyataiti hi vakSyati tena patAH kSINasarvapApAH santonirastAjJAnatatkAryamalAH madbhAvaM madrUpatvaM vizuddhasacidAnandaghanaM mokSamAgatAH ajJAna| mAtrApanayena mokSa prAptAH jJAnatapasA pUtAjIvanmuktAH santomadbhAvaM madviSayaM bhAvaM ratyAkhyaM premANamAgatAiti vA teSAM jJAnI nityayuktaekabhaktiviziSyataiti hi vakSyati // 10 // nanu ye jJAnatapasA pUtAniSkAmAste svadbhAva gacchanti yetvapUtAH sakAmAste nagacchantIti phaladAtustava vaiSamyanaghaNye syAtAmiti netyAha ye ArtAH arthinojijJAsavojJAninazca yathA yena prakAreNa sakAmatayA niSkAmatayA ca mAmIzvaraM sarvaphaladAtAraM prapadyante bhajanti tAMsthathaiva tadapokSita // 51 // For Private and Personal Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir phaladAnenaiva bhajAmyanu gAhAmyahaM na viparyayeNa tatrAmumukSUnAnithinacAhiraNenArthadAnena cAna gaNhAmi jijJAsUna vividiSanti yajJenetyAdizrutivihinaniSkAmakarmAnuThAlan jJAnadAnena jJAninazca mumukSun mokSadAnena na vanyakAmAyAnyadAmItyarthaH nanu tathApi svabhaktAnAmeva phalaM dadAsi natvanyadevAbhaktAnAmiti vaipamyaM sthitameveti netyAha mama sarvAtmanovAsudevasya vama bhajanamArga karma| jJAnalakSaNamanuvartante he pArtha sarvazaH sarvaprakArairindrAdInapyanuvartamAnAmanuSyAiti karmAdhikAAraNaH 'indraM mitraM varuNamanimAhurityAdi| mantravarNAn phalamataupapatteriti' nyAyAca sarvarUpeNApi phaladAtA bhagavAnakaevetyarthaH tathA ca vakSyati yepyanyadevatAbhaktAityAdi // 11 // nanu tvAmeva bhagavantaM vAsudeva kimiti sarve na prapadyantaiti tabAha karmaNAM siddhiM phalaniSpatti kAtantaiha loke devatAH devAn | ye yathA mAM prapadyante tAMstathaiva ajAmyaham // mama varmAnuvartante manuSyAH pArtha sarvazaH // 11 // kAntaH karmaNAM siddhi yajantaiha devatAH // kSipraM hi mAna loke siddhirbhava ti karmajA // 12 // cAturvarNya mayA sRSTaM guNakarmavibhAgazaH // tasya kAramApa mAM vi. yakartAramavyayam // 13 // | indrAgnyAdyAn yajante pUjayanti ajJAnapratihatatvAna tu niSkAmAH santomA bhagavantaM vAsudevamiti zeSaH kasmAt hi yasmAt indrAdi| devatAyAjinAM tatkalakAGkSiNAM karmajA siddhiH karmajanyaM phalaM kSipraM zItrameva bhavati mAnuSe loke jJAnaphalaM tvantaHkaraNazuddhisApekSatvAnakSipraM prabhavati mAnuSe loke karmaphalaM zI bhavatIti vizeSaNAdanyalokepi varNAzramadharmavyatiriktakarmaphalasiddhirbhagavatA sUcitA yatasta| tatkSudraphalasiddhyarthaM sakAmAmokSavimukhAH anyAdevanAyajanne'tona mumukSavadha mAM vAsudeva sAkSAtte prapadyantaityarthaH // 12 // zarIrArambha| kaguNavaiSamyAdapi na sarva samAnasvabhAvAityAha catvArovarNAsva cAturvarNya svArthedhaJ mayezvareNa sRSTamutpAditaM guNakarmavibhAgazaH guNavibhA | gazaH karmavibhAgazazca tathAhi sattvapradhAnAbrAhmaNAsteSAJca sAtvikAni zamadamAdIni karmANi satvopasarjanarajaHpradhAnAH kSatriyAsteSAJca hAtAdRzAni zauryatejaHprabhRtIni karmANi tamopasarjanarajaHpradhAnAvaizyAsteSAJca kRSNAdIni tAdRzAni karmANi tamaHpradhAnAH zUdrAsteSAMca || For Private and Personal Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir a.4. tAmasAni traivaNikazuzrUSAdIni karmANIti mAnuSe loke vyavasthitAni evaM tahiM viSamasvabhAvacAturvarNyanatvena tava vaiSamya durvAramityA-1 zaGkaya netyAha tasya viSamasvabhAvasya cAturvaryasya vyavahAradRTyA karimapi mAM paramArtha dRSTyA viddhayakartAramavyayaM nirahadAravenAkSINamahimAnaM || 13 // karmANi vizvasagAdIni mAM nirahAratvena kartavAbhimAnahInaM bhagavanaM na limpanti dehArambhakatvena na vadhanti evaM kartavaM nirAkRtya bhoktatvaM nirAkaroti na me mamAta kAmasya karmaphale spaTA taNA 'ApakAmasya kA smareni zuo' kartavAbhimAnaphalaspRhAbhyAM hi karmANi limpanti tadabhAvAba mAM karmANi limpanti iti evaM yonyopi mAmakartAramabhokAra cAtmatvenAbhijAnAti karmabhirna sabadhyate arthAtmajJAnena mucyataityarthaH // 14 // yatonAI kartA na me karmaphalaspadeti jJAnAkarmabhirnana mAM karmANi limpanti na me karmaphale spRhA // iti mAM yobhijAnAti karmabhirna savadhyate // 14 // evaM jJAtvA kRtaM karma pUrvairapi mumukSubhiH // kuru karmaiva tasmAttvaM pUrvaiH pU. vaMtaraM kRtam // 15 // kiM karma kimakarmeti kavayopyatra mohitAH // tane karma pravakSyAmi / yatjJAtvA mokSyase'zubhAt // 16 // vadhyate ataH evaM Atmano'kartuH karmAlepaM jJAtvA kRtaM karma pUrvairatikrAntairapi asmin yuge yayAtiyaduprabhRtibhirmumukSubhiH tasmAttvamapi kameva kura na tRSNImAsanaM nApi saMnyAsaM yadyatattvavittadAtmazuddhyartha tattvaviccellokasaMgrahArtha pUrvaiH janakAdibhiH pUrvataraM anipUrva | yugAntarepi kRta etanAsminyuga'nyayuge ca pUrvapUrvanaraiH kRtatvAvazyaM tvayA kartavyaM karmeni darzayati // 15 // nanu karmaviSaye kiM kazcisaMzayopyAsti yena pUrveH pUrvataraM kRtamityatinirbabhrAsi astyevetyAha nausthasya niSkriyeSvapi taTasthavakSeSu gamanabhramadarzanAt tathA'darAbakSuHsanikRSTeSu gacchatsvapi puruSeSvagamanabhramadarzanAt paramArthataH kiM karma kiMvA paramArthato'karmeti kavayomedhAvinopyatrAsminviSaye mohitAH mohaM nirNayAsAmarthya prAptAH atyantadurnirUpatvAdityarthaH tattasmAtte tubhyamahaM karma akAraprazleSaNa chedAdakarma ca pravakSyAmi prakarSeNa sandehocchedena basyAmi yatkarmAkarmasvarUpaM jJAtvA motyase muktIbhaviSyasyazubhAtsaMsArAt // 16 // 5 2514252515251528 15251515251 // 52 // For Private and Personal Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nanu sarvalokaprasiddhatvAdahamevaitajjAnAmi dehendriyAdivyApAraH karma tUSNImAsanamakarmeti tatra kiM tvayA vaktavyamiti tatrAha hiM yasmAt karmaNaH zAstravihitasyApi tattvaM boddhavyamasti vikarmaNazca pratiSiddhasya akarmaNazva naSNIMbhAvasya atra vAkyatrayepi tattvamastItyadhyAhAraH yasmAt gahanA durjAnA karmaNaityupalakSaNaM karmAkarmavikarmaNAM gatistattvamityarthaH // 17 // kIdRzaM tarhi karmAdInAM tattvamiti tadAha karmaNi dehendriyAdivyApAre vihite pratiSiddhe ca ahaM karomIti dharmA(H)dhyAsenAtmanyAropite nausthenAcalatsu taTasthavRkSAdiSu samAropite calanaiva akAtmasvarUpAlocanena vastutaH karmAbhAvaM taTasthavRkSAdiSviva yaH pazyet pazyati tathA dehendriyAdiSu triguNamAyApariNAmatvena sarvadA savyApAreSu nirvyApAratRSNIM sukhamAsaityabhimAnena samAropite'karmaNi vyApAroparame dUrasthacakSuHsanikRSTapuruSeSu gacchatsvapyagamanahava sarvadA savyApAradehendriyAdisvarUpaparyAlocanena ca vastugatyA karmanivRtyAkhyaprayatnarUpaM karmaNohyapi voDavyaM bohavyaM ca vikrmnnH|| akarmaNazca voDavyaM gahanA krmnnogtiH||17|| karmaNyakarma yaH pazyedakarmaNi ca karma yH||sbuddhimaanmnussyessu sayuktaH kRtsnakarmat // 18 // vyApAra yaH pazyedudAhRtapurapeSu gamanamiva audAsinyAvasthAyAma yudAsInohamAsaityabhimAnaeva karma etAdRzaH paramArthadarzI sabuddhimAnityAdinA buddhimatvayogayuktatvasarvadharmakRtvaikhibhirdhaH stUyate atra prathamapAdena karmavikarmaNostattvaM karmazabdasya vihitapratiSiddhaparatvAt dvitIyapAdana cAkarmaNastatvaM darzitamiti draSTavyaM tatra yattvaM manyase karmaNobandhahetutvAttUSNImeva mayA sukhena sthAnavyamiti tanmaSA asati kartRtvAbhimAne vihitasya pratiSiddhasya vA karmaNobandhahetutvAbhAvAt tathA ca vyAkhyAtaM na mAM karmANi limpantItyAdinA sati ca kartRtvAgAbhimAne dRSNImahamAsaityaudAsinyAbhimAnAtmakaM yatkarma tadapi bandhahetureva vastutattvAparijJAnAt tasmAt karmavikarmAkarmaNAM tattvamI dRzaM jJAtvA vikarmAkarmaNi parityajya kartatvAbhimAnaphalAbhisandhihAnena vihitaM karmaiva kurvityabhiprAyaH aparA vyAkhyA karmaNi jJAnakarmaNi dRzye jar3e sadrUpeNa sphuraNarUpeNa cAnusyUtaM sarvabhramAdhiSTAnamakarma avedyaM svaprakAzacaitanyaM paramArthadRSTyA yaH pazyet tathA akarmaNi For Private and Personal Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.. ca svaprakAza dRgvastuni kalpitaM karma dRzyaM mAyAmayaM na paramArthasat dRgdRzyayoH saMghandhAnupapatteH 'yastu sarvANi bhUtAnyAtmanyevAnupazyati sarva bhUteSu cAtmAnaM tatona vijugupsaitizruteH / evaM parasparAbhyAsapi zuddhaM vastu yaH pazyati manuSyeSu madhye saeva buddhimAnAnyaH asya paramArthadarzitvAdanyasya cAparamArthadarzitvAt saca buddhisAdhanayogayuktaH antaHkaraNazudhyA ekAgracittaH ataH saevAntaHkaraNazuddhisAdhanakalanakarmaditi vAstavadhabhairava stUyate yasmAdevaM tasmAt tvamapi paramArthadarzI bhava tAvataiva kRtsnakarmakAritvopapatterityabhiprAyaH atoyaduktaM yatjJAtvA mokSyasa'zubhAditi yaccoktaM karmAdInAM tattvaM bovyamastIti sabuddhimAnityAdistutizca tatsarvaM paramArthadarzane saGgacchate anyajAnAdazubhAtsaMsArAnmokSAnupapatteH atastvaM cAnyat navoddhavyaM na vA tatjJAne buddhimatvamiti yuktaiva paramArthadArzanAM vyAkhyA yattu vyAkhyAnaM karmANa nitye paramezvarArthe'nuSTIyamAne bandhahetatvAbhAvAdakarmedamiti yaH pazyet tathA akarmaNi ca nityakarmAkaraNe pratyavAyahetutvena karmedamiti yaH pazyet sabuddhimAnityAdi tadasadbhantameva nityakarmaNyakarmedAmati jJAnasyAzubhamokSahetutvAbhAvAt mithyAjJAnatvena tasyaivAzubhatvAca nacaitAdRzaM mithyAjJAnaM boddhavyaM tattvaM nApyetAdRzajJAne buddhimatvAdistulyupapattirdhAntatvAt nityakarmAnuSThAnaM hi svarUpato|ntaHkaraNazuddhidvAropayujyate na tatrAkarmabuddhiH kutrApyupayujyate zAstreNa nAmAdiSu brahmadRSTivadavihitatvAt nApIdameva vAkya tAvidhAya kamupakramAdivirodhasyokteH evaM nityakarmAkaraNamapi svarUpatonityakarmaviruddhakarmalakSakatayopayujyate natu tatra karmadRSTiH kApyupa| yujyate nApi nityakarmAkaraNAtpratyavAyaH abhAvAdbhAvotpattyayogAta anyathA tadavizeSeNa sarvadA kAryotpattiprasaGgAt bhAvArthAH karmazabdAstebhyaH kriyApratIyataiSayoMvidhIyataiti nyAyena bhAvArthasyaivApUrvajanakatvAt 'atirAtre SoDazinaM na gaNhAtIlyAdAvApe saGkalpa vizeSasyavApUrvajanakatvAbhyupagamAt nekSetodyantamAdityamityAdi prajApAtazratavat atonityakarmAnuSThAnAhe kAle taviruddhatayA yadupavezanAdi karma tadeva nityakarmAkaraNopalakSitaM pratyavAyaheturiti vaidikAnAM siddhAntaH ataevAkurvanvihita karmetyatra lakSaNArthe zatAH vyAkhyAtAH lakSaNahetvoH kriyAyAityavizeSasmaraNepyatra hetutvAnupapatteH tasmAnmidhyAdarzanApanohe prastute mithyAdarzanavyAkhyAnaM na zobhate tarAM nApi sanilyAnuSThAnaparamevaitavAkyaM nityAni kuryAdityarthe karmaNyakarma yaH pazyedityAda tadabodhaka vAkyaM prayuMjAnasya bhagavataH pratArakatvApatte rityAdi bhASyaeva vistareNa vyAkhyAtamityuparamyate ||18||tdettprmaarthdrshinH kartRtvAbhimAnAbhAvena karmAlinatvaM prapaJcyate brahmakarmasamAdhi netyantena yasya pUrvoktaparamArthadarzinaH sarve yAvantovaidikAlaukikAcA samArambhA samArabhyantahati vyutpatyA karmANi kAmasaGkalpavarjitAH For Private and Personal Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | kAmaH phalatRSNA saGkalyAhaM karomIti kartRtvAbhimAnastAbhyAM varjitAH lokasaMgrahArtha vA jIvanamAtrArtha vA prArabdhakarmavegAthAceSTArUpAbhavanti tathA karmAdAvakarmAdidarzanaM jJAnaM tadevAnistena dagdhAni zubhAzubhalakSaNAni karmANa yasya tadadhigamauttarapUrvAdhayorazleSavinAzI tavyapadezAditi nyAyAt jJAnAnidagdhakANaM taM budhAH brahmavidaH paramArthataH paNDitaM AhuH samyagdarzI hi paNDitaucyate natu bhAntaityathaH // 19 // bhavatu jJAnAgninA prAktanAnAmagrArabdhakarmaNAM dAhaH AgAminAMcAnutpattiH jJAnotpattikAle kriyamANaM tu pUrvottarayoranantabhIvAt phalAya bhavediti bhavetkasyacidAzaGkA tAmapanudati kaNi phale cAsaGgaM kartatvAbhimAnaM bhogAbhilASaMca tyaktvA akaJabhoktrAtmasamyagdarzanena bAdhitatvAnnityatamaH paramAnandasvarUpalAbhena sarvatra nirAkAGkaH nirAzrayaH AzrayodehendriyAdiradainadarzanena nirgatoyasmAn | yasya sarve samArambhAH kAmasaGkalpavarjitAH // jJAnAgnidagdhakarmANaM tamAhuH paNDitaM budhAH // 19 // tyaktvA karmaphalAsajhaM nityatRptonirAzrayaH // karmaNyabhipravRttopi naiva kiJcikaroti saH // 20 // sanirAzrayodehendriyAdyabhimAnazunyaH kalakAmanAyAH kartRtvAbhimAnasya ca nivRttI hetugarbha krameNa vizeSaNadvayaM evaMbhUtojIvanmuktovyuttthAna dazAyAM karmaNi vaidike laukike vA abhipravRttopi prArabdhakarmavazAllokadRSTyAbhitaH sAGgopAGgAnuSTAnAya pravRttopi svadRSTyA naiva kiMcit karoti saH niSkriyAtmadarzanena bAdhitatvAdityarthaH // 20 // yadAtyantavikSepahetorapi jyotiSTomAdeH samyagjJAnavazAt na tatphalajanakatvaM tadA zarIrAsthitimAtraTetoravikSepakasya bhikSATanAdestyeiva vandhahetutvamiti kaimutyanyAyenAha nirAzIrgatatRSNaH yatacittAtmA cittamantaHkaraNa AtmA bAhyendriyasahitodehastau saMyatI pratyAhAreNa nigRhItI yena saH yatojitendriyo'tovigatatRSNatvAt tya kasarvaparigrahaH tyaktAH sarve pariyahAbhogopakaraNAni yenaH saH etAdRzopi prArabdhakarmavazAt zArIraM zarIra For Private and Personal Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . . / / a. nAsthitimAtraprayojanaM kaupInAcchAdanAriyahaNabhikSATanAdirUpa yaniMpati zAkhAbhyanujJAnaM karma kAyika bAcikaM mAna saMca tadapi kevalaM kartatvAbhimAnazUnyaM parAbhyAropitakarnatvena kurvanparamArthatIkAtmadarzanAnAmoti na prAmoti kilviSaM dharmAdharmaphalabhUtamaniSTaM saMsAra pApavatpuNyasyApyaniSTaphalatvena kilviSatvAn ye tu zarIranirvayaM zArIramiti vyAcakSate tanmate ke|valaM karma kurvanityato'dhikArthAlAbhAdavyAvartakatvena zArIpadasya vaiyarthya atha vAcikamAnasikavyAvartanArthamiti yAt tadA karmapadasya vihitamAtraparatve zArIraM vihitaM karma kurvannAmoti kilbiSamityatrasaktapratiSedhonarthakaH vAcika mAnasaM ca vihitaM karma kurvanAmoti kilbiSamiti ca zAlArumata syAt vihitapratiSiddhasAdhAraNaparatvepyevameva vyAghAtahati bhApyaeva vistaraH // 21 // tyAsarvapariyahasya yateH zarIrasthitimAtraprayojana karmAbhyanujJAtaM tatrAnAcchAdanAdivyatirekaNa zarIsthiterasambhavAdyAMcyAdinApi svaprayalenAnAdikaM sampAdyamiti prApta ni | 5 5557515450526 nirAzIyaMtacittAtmA tyktsrvprigrhH||shaariirN kevalaM karma kurvannApnoti kilvipm||21|| ydRcchaalaamsNntussttodvndvaatiitovimtsrH||smH siddhAvasiddhI ca kRtvApi na nivdhyte||22|| yamAnAha zAvAnanumataprayatnavyatirekIyadRcchA tathaiva yolAbhonnAcchAdanAdeH zAsvAnumatasya sayadRcchAlAbhastena santuSTastadadhikatRSNArahitaH tathA ca zAstraM / bhaikSaM carediti / prakRtya 'ayAcitamasakapramupapannaM yadRcchayeti' yAJcAsaGkatyAdiprayatnaM vArayati 'manurapi nacotpAnanimittAbhyAM na nakSatrAGgavidyayA nAnuzAsanabATAbhyo bhikSAM lipseta kahiciditi / yatayobhikSArtha grAmaM vizantItyAdizAstrAnumatastu prayalaH kartavyaeva evaM labdhavyamapi zAsvaniyatameva 'kaupInayugalaM vAsaH kanyAM zItanivAriNIM pAduke cApi mahIyAtkuryAnnAnyasya saMgrahamityAdi' evanyadapi vidhiniSedharUpaM zAstramUrya nanu svaprayatnamantareNAlAbhe zItoSNAdipIDitaH kathaM jIvedataAha dvandAtItaH dvandvAni kSutpipAsAzItoSNavahIni amoti.kAnaH sanAdhizAyAM nepAvaragAvyAnaramAyAM sphuragepi paramAnandAdanIyAkabhokvAtmapratyayena bAdhA na taiIndrarupahanyamAnopyakSubhitavittaH ataeva parasya lAbhe vasyAlAbhe ca vimatsaraH parotkarSAsahanapArvakA svotkarSavAMchA matsarastadra | // 5 // 1555 For Private and Personal Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hitaH advitIyAtmadarzanena niravRddhiH ataeva samastulyoyadRcchAlAbhasya siddhAvasiau ca siddhau na tdRSTaH nApyasiddhau viSaNNaH sasvAnabhavanAkarteva parairAropitakartavaH zarIrasthitimAtraprayojanaM bhikSATanAdirUpaM karma kRtvApi na nibadhyate bandhahetoH sahetukasya karmaNo jAnAminA dagdhatvAditi pUrvoktAnuvAdaH / / 22 / tya kasarvapariyahasya yadRcchAlAbhasantuSTasya yoryaccharIrasthitimAtraprayojanaM bhikSATanAvirUpaM karma tatkRtvA na nibadhyataityuktergahasthasya brahmavidojanakAderyajJAdirUpa yatkarma tadvandhahetuH syAditi bhavetkasyacidAzaGkA taam| panetuM tyaktvA karmaphalAsaGgamityAdinoktaM vivRNoti gatasaGgasya phalAsaGgazUnyasya muktasya kartavabhoktRtvAdyadhyAsazUnyasya jJAnAvasthitacetasaH nirvikalpabrahmAtmaikyabodhaeva sthitaM cittaM yasya tasya sthitaprajJasyetyarthaH uttarottaravizeSaNasya pUrvapUrvahetutvenAnvayodraSTavyaH gatasaGgatvaM kutaH yatodhyAsahInatvaM tat kutIyataH sthitaprajJatvamiti IdRzasyApi prArabdhakarmavazAt yajJAya yajJasaMrakSaNArtha jyotiSTomAdi gatasahasya muktasya jJAnAvasthitacetasaH // yajJAyAcarataH karma samayaM pravilIyate // 23 // 525152515251 yajJe zreSThAratvena lokamavatyartha yajJAya viSNave tatprItyarthamiti vA AcarataH karma yajJadAnAdikaM samayaM sahAyeNa phalena vidyaiti samayaM pavilIyate prakarSaNa kAraNocchedena tattvadarzanAhilIyate vinazyatItyarthaH // 23 // nanu kriyamANaM karma phalamajanayitvaiva kutonazyati brahmabodhe tatkAraNocchedAdityAha anekakArakasAdhyA hi yajJAdikriyA bhavani devatoddezena hi dravyatyAgoyAgaH saeva tyajyamAnadravyasyAno prakSepAddhomaityucyate natrorezyA devatA saMpradAnaM tyajyamAnaM dravyaM haviHzabdavAcyaM sAkSAddhAtvartha karma tatphalaMtu svargAdivyavahitaM bhAvanAkarma evaM dhArakatvena haviSobhI prakSepe sAdhakatamatayA juvhAdikaraNaM prakAzakatayA mantrAdikaraNamapi kArakavyApakabhedena dvivadha evaM tyAgAmI prakSepazca de kiye tabAdyAyAM yajamAnaH kartA prakSepe tu yajamAnaparikrItodhvaryuH prakSepAdhikaraNaM cAgniH evaM dezakAlAdikamapyAdhikaraNaM saca kriyAsAdhAraNaM . draSTavyaM tadevaM sarveSAM kriyAkArakAdivyavahArANAM brahmAjJAnakalpitAnAM | 1 For Private and Personal Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.ma. a.4. rajvajJAnakalpitAnAM sarpadhArAdaNDAdInAM rajjutattvajJAnenaiva brahmatattvajJAnena bAdhe bAdhitAnuvRttyA kriyAkArakAdivyahArAbhAsodRzyamAnopi| dagdhapaTanyAyena na phalAya kalpataityanena lokena pratipAdyate brahmadRSTireva ca sarvayajJAtmikati stUyate tathAhi arpyate aneneti karaNavyutpattyA arpaNaM jahAdi mantrAdi ca evamarpyatesmAiti vyutpattyA arpaNaM devatArUpaM saMpradAna evamapyate asminniti vyutpattyA'rpaNamAdhikaraNaM dezakAlAdi natsarva brAhmaNi kalpitatvAdbrahmaiva rajjukalpitabhujaGgavadadhivAnavyatirekeNAsadityarthaH evaM haviHtyAgaprakSepakriyayoH sAkSAtkama kAraka tadapi brahmaiva evaM yatra prakSipyate'nau sopi brahmaiva brahmAnAviti samastaM padaM tathA yena kA yajamAnenAdhvaryuNA ca tyajyate prAkSipyate ca tadubhayamApa karna kAraNa kartari vihinayA natIyayAnudya brahmeti vidhIyate brahmaNeti evaM hutamini havana tyAgakriyA prakSepakriyA ca tadapi brahmaiva tathA tena havanena yadgantavyaM svargAdivyavahitaM karma tadapi brahmaiva atratyaevakAraH sarvatra saMbadhyate hutamityatrApi itaeva brahmetyanuSajyate vyavadhAnAbhAvAt sAkAhatvAcca 'citpatistvApunAvityAdAvacchidreNatyAdiparavAkyazeSavat' 8888888888888888885 brahmArpaNaM brahmahavirbrahmAgnau brahmaNA hutaM // brahmaiva tena gantavyaM brahmakarmasamAdhinA // 24 // anena rUpeNa karmaNi samAdhiH brahmajJAnaM yasya sakarmasamAdhistena brahmavidA karmAnuSThAtrApi brahma paramAnandAdvayaM gantavyamityanuSajyate sAkAGkatvAdavyavadhAnAca 'yA te agne rajAzayetyAdau tanUrvarSiSThetyAdi' pUrvavAsyazeSavat athavA aryate'smai phalAyati vyutpattyA'rpaNapadenaiva svargAdiphalamapi grAdya tathA ca brahmaiva tena gantavyaM brahmakarmasamAdhinetyuttarArddha jJAnaphalakathanAyaiveti samaMjasaM asminpakSe brahmakarmasamAdhinetyekaM vA padaM pUrva brahmapadaM hutamityanena saMbadhyate carama gatavyapadeneti bhinnaM vA padaM evaM ca nAnuSaGgavyaklezaiti draSTavyaM brahmagantavyamityabhedenaiva tatprAptirUpacArAt ataeva na svargAdi tucchaphalaM tena gantavyaM vidyayA AvidyakakArakavyavahArocchedAt taduktaM vArnikakRddhiH 'kArakavyavahAre hi zuddhaM vastu na vIkSyate zuddha vastuni siddhe ca kArakavyApatiH kutaiti' arpaNAdikArakasvarUpAnupamardenaiva tatra nAmAdAviva brahmavRSTiH kSipyate sampanmAtreNa phalavizeSAyati keSAJcidvyAkhyAnaM bhASyakRgireva nirAkRtaM upakramAdi virodhAdbrahmavidyAprakaraNe sampanmAtrasyAprasaktaravAdityAdiyuktibhiH // 24 // adhunA samyagdarzanasya yajJarUpatvena stAvakatayA brahmArpa-12 For Private and Personal Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Namantra sthite punarapi tasya stutyarthamitarAnyajJAnupanyasyati devAindrAgnyAdayaijyante yena sadaivastameva yajJa darzapUrNamAsajyotiSTomAdirUpamapare yoginaH karmiNaH paryupAsate sarvadA kurvanti na jJAnayajJaM evaM karmayajJamuktvA'ntaHkaraNazuddhidAreNa tatkalabhUtaM jJAnayajJamAha | brahmAnau satyajJAnAnantAnandarUpaM nirastasamastavizeSa brahma tatpadArthastasminnagnau yajJaM pratyagAtmAnaM svaMpadArtha yajJenaiva yajJazabdaAtmanAmasu | yAskena paThitaH itthaMbhUtalakSaNe tRtIyA evakArobhedAbhedavyAvatyarthaH tvaMpadArthAbhedenaiva upajuhati tatsvarUpatayA pazyantItyarthaH apare | pUrvavilakSaNAstatvadarzananiSThAH saMnyAsinaityarthaH jIpabrahmAbhedadarzanaM yajJatvena sampAdya tatsAdhanayajJamadhye paThyate zreyAndravyamayAdyajJA| jJAnayajJahatyAdinA stotu // 28|| tadanena mukhyagINI ho yajJabhedau darzitau yAvaddhi kiJcidika zreyaHsAdhana tatsarva yajakhena sampAdyate tatra | zrotrAdIni jJAnendriyANi tAni zabdAdiviSayebhyaH pratyAhatya anye pratyAhAraparAH saMyamAgniSu dhAraNA dhyAnaM samAdhiriti trayamekaviSayaM devamevApare yajJaM yoginaH paryupAsate // brahmAgnAvapare yajJaM yajJenaivopajuvhati // 25 // | saMyamazabdenocyate tathA cAha bhagavAn pataJjAlaH 'trayamekatrasaMyamaititatra hatpuNDarIkAdau manasacirakAlasthApana dhAraNA evamekatra dhUtasya cittasya bhagavadAkAra vattipravAhontarAnyAkArapratyayavyavahitodhyAnaM sarvathA vijAtIyapratyayAnantaritaH sajAtIyapratyayapravAhaH sa|mAdhiH satu cittabhUmibhedena vividhaH saMprajJAto saMprajJAtaca cittasya hi paJcabhUmayobhavAnta kSipraM mUha vikSiptamekAya niruddhamiti tatra rAgadveSAdivazAdviSayevabhiAnaviSTaM kSiptaM tandrAdigrastaM maDhaM sarvadA viSayAsaktamapi kadAciddhyAnaniSTha kSiptAdviziSTatayA vikSiptaM tatra kSiptamUhayoH samAdhiza va nAsti vikSiNetu cetasi kadAcitkaH samAdhirvikSepaprAdhAnyAdyogapakSe na vartate kiMtu tIvrapavanavikSimapradIpavatsvayameva nazyati ekAyaM tu ekaviSayakadhArAvAhikavattisamartha sattvoDkeNa tamogaNakRtatandrAdirUpalayAbhAvAdAtmAkAravRttiH sAca rajoguNakRtacAJcalyarUpavikSepAbhAvAdekaviSayaiveti zuddhe sakhe bhavati cittamekArya asyAM bhUmau saMprajJAtaH samAdhiH tatra dhyeyAkArA vRttirapi bhAsate tasyApi nirodhe niruddhaM cittamasaprajJAtasamAdhibhAmiH taduktaM tasyApi nirAdhe sarva vRttinirodhAnirbIjaH samAdhiriti ayameva sarvato For Private and Personal Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.ma. viraktasya samAdhiphalamapi sukhamanapekSamANasya yoginodRDhabhAmiH san dharmameghaityucyate taduktaM prasaGkalyAnepyakusIdasya sarvathA vivekakhyAte dharmameghaH samAdhiH tataH klezakarmanivattiriti anena rUpeNa saMyamAnAM bhedAdanidhiti vahuvacanaM teSu i. ndriyANi juhati dhAraNAdhyAnasamAdhisiddhayarthaM sarvANIndriyANi svasvaviSayebhyaH pratyAharantItyarthaH taduktaM svasva viSayAsaprayoge cittarUpAnukaraNamevendriyANAM pratyAhAraiti viSayebhyonigRhItAnIndriyANi cittarUpANyeva bhavanti tatazca vikSepAbhAvAcittadhAraNAdikaM nirvahatItyarthaH tadanena pratyAhAradhAraNAdhyAnasamAdhirUpaM yogAGgacatuSTayamuktaM tadevaM samAdhyavasthAyAM sarvendriyavRttinirodhoyajJatvenoktaH idAnI vyutthAnAvasthAyAM rAgadveSarAhityena viSayabhogoyaH sopyaparoyajJaityAha zabdAdIndhiSathAnanya indriyAgnibu juhuti anye vyusthitAvasthAH zrotrAdibhiraviruddhaviSayagrahaNaM spahAzUnyatvenAnyasAdhAraNaM kurvanti sarava teSAM homaH // 26 // tadevaM pAtaJjalamatAnu zrotrAdInIndriyANyanye saMyamAgnipu juvhati // zabdAdInvipayAnanyaindriyAgniSu ju. vhati // 26 // sAreNa layapUrvakasamAdhi tatovyuttthAnaMca yajJayamuktvA brahmavAdimatAnusAreNa bAdhapUrvaka samAdhi kAraNocchedena vyutthAnazUnyaM sarvaphalabhUtaM yajJAntaramAha vividhohi samAdhirbhavati layapUrvakobAdhapUrvakazca tatra 'tadananyatvamArambhaNazabdAdibhyaiti' nyAyena kAraNavyatirekeNa kAryasyAsavAn paMcIkRtapaMcabhUtakArya vyaSTirUpaM samATarUpavirATkAryasvAttayatirekeNa nAsti tathA samaSTirUpamapi paMcIkRta paMcabhUtAtmaka kAryamapaMcIkRtapaMcamahAbhUtakAryavAttavyatirekeNa nAsti tatrApi pRthivI zabdasparzarUparasarandhAravyapaMcaguNA gandhetaracaturguNApakAryatvAttayArakeNa nAsti tAzcaturguNAH ApogandharasetaratriguNAtmakatejaHkAryatvAttanyatirekeNa na santi tadapi triguNAtmakaM tejogandharasarUpetarAhi guNa vAyukAryatvAttavyatirekeNa nAsti sopi dviguNAtmakovAyuH zabdamAtraguNAkAzakAryatvAttayatirakeNa nAsti saca zabdaguNaAkAzoba husyAmiti paramezvarasaGkalyAtmakAhaGkArakAryatvAttavyatirekeNa nAsti sopi saGkalyAtmakohAromAyekSaNarUpamahattattvakAryavAttayatirekeNa nAsti tadapi IkSagarU mahattacaM mAyApariNAmatvAttavyatirekeNa nAsti tadapi mAyA For Private and Personal Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sya kAraNaM jaDatvena caitanyebhyastatvAttavyatirekeNa nAstItyanusandhAnena vidyamAnepi kAryakAraNAtmake prapaMce caitanyamAtragocaroyaH samAdhiH salayapUrvaka ucyate tatra tattvamasyAdivedAntamahAvAsyArthajJAnAbhAvenAvidyAtatkAryasyAkSINatvAn evaM cintanepi kAraNasavena punaH kRtsnaprapaJcothAnAdayaM suSuptivatsabIjaH samAdhina mukhyaH mukhyastu tattvamasyAdimahAvAkyArthasAkSAtkAreNa vidyAvAnivRttau sargakrameNa tatkAryanivRtteranAdyavidyAyAzca punarutthAnAbhAvena nakAryasyApi punarutthAnAbhAvAnirbAjobAdhapUrvakaH samAdhiH saevAnena lokena pradazyate tathAhi sarvANi nikhilAni sthalarUpANi saMskArarUpANi ca indriyakarmANi indriyANAM zrotratvakcakSurasanatrANAkhyAnAM paMcAnAM vAkpANipAdapAyupasthAkhyAnAMca paMcAnA bAdyAnAmindriyANAM Annarayozca manobudvayoH karmANi zabdANasparzagrahaNarUpadarzanarasayahaNagandhagrahaNAni vacanAdAnaviharaNotsargAnandAkhyAni ca saGkalpAdhyavasAyau ca evaM pAgakarmANi ca prANAnAM prANApAnavyAnodAnasamAnAkhyAnAM paMcAnAM karmANi bahirnayana adhonayanamAkuJcanaprasAraNAdi azitapItasamanayana UrdhvanayanamityAdIni anena paMcajJAne sarvANIndriyakarmANi prANakarmANi caapre|| AtmasaMyamayogAnau juvhati jJAnadIpite // 27 // k5525152R5ER Zhong Yu Zhong Yu Tiao Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang ndriyANi paMcakarmendriyANi paMcaprANAmanobuddhiti sapradazAtmaka liGgamukta taca sUkSmabhUtasamATirUpaM hiraNyagarbhAkhyamiha vivakSitamiti vadina marvANIti vizeSaNaM AtmasaMyamayogAno AtmaviSayakaH saMyanodhAraNAdhyAnasamprajJAtasamAdhistatparipAke sati yoganirodhasamAdhiH yaM pataMjaliH sUtrayAmAsa 'vyutthAnanirodhasaMskArayorabhibhavaprAdurbhAvau nirodhakSaNacittAnvayonirodhapariNAmaiti' yusthAnaM kSiptamuhavikSipnAkhya bhUmitrayaM tatsaMskArAH samAdhivirodhinaste yogirA prayatnena pratidina pratikSaNaM cAbhibhUyanne tahirodhinaca nirodha saMskArAH prAdurbhavanti lataca nirodhamAtrakSaNena cittAnvayonirodhapariNAmaiti tasya phalamAha tataH prazAntavAhitA saMskArAdini namorajasoH kSayA. yavikSepazUnyatvena zuddhasattvasvarUpaM citta prazAntamityucyate pUrvapUrvaprazamasaMskArapATavena tadAdhikyaM prazAntavAhiteti tatkAraNaMca sUtrayAmAsa 'virAmapratyayAbhyAsapUrvaH saMskArazeSonyaiti' virAmovRttyuparamastasya pratyayaH kAraNaM vRttyuparamArthaH puruSaprayalastasyAbhyAsaH paunaHpunyena sampAdanaM tatpUrvakastajanyonyaH sampajJAtAdvilakSaNo'sampajJAtaityarthaH etAdRzoyaAtmasaMyamayogaH saravAmistasmin jJAnadI For Private and Personal Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.. pite jJAnaM vedAntavAkyajanyobrahmAtmaikyasAkSAtkArastenAvidyAnatkAryanAzadvArA dIpite atyantojjvalite bAdhapUrvake samAdhI samaSTiliGgazarIramapare jubhati pravilApayantItyarthaH atra ca sarvANIti Atmeti jJAnadIpitaiti vizeSaNairanAvityekavacanena ca pUrvavailakSaNyaM sUcitamiti na paunaruktyam // 27 // evaM tribhiH zloke paMcayajJAnuktvA'dhunakena zlokena SaDyajJAnAha dravyatyAgaeva yathAzAstra yajJoyeSAM te dravyayajJAH pUrtadattAkhyasmAtakarmaparAH tathAca smRtiH 'vApIkUpataDAgAdi devatAyatanAnica annapradAnamArAmaH putamityAbhadhIyate zaraNAgatasaMtrANaM bhUtAnAMcApyahiMsanaM bahirvedi ca yahAnaM dattamityabhidhIyataiti / iTAkhyaM autaM karma daivamevApare yajJamityatroktaM antarvedidAnamapi tatraivAntarbhUtaM tathA kRcAndrAyaNAditaparava yajJoyeSAM te tapoyajJAtapasvinaH tathA yogazcittavRttinirodhoSTAGgoyajJoyeSAM te yogayajJAH yamaniyamAsanAdiyogAGgAnuSThAnaparAH yamaniyamAsanaprANAyAmapratyAhAradhAraNAdhyAnasamAdhayo hi yogasyASTAvaGgAni tatra pratyAhAraH zrotrAdInIndriyANyanyaityatroktaH dhAraNAdhyAnasamAdhayaAtmasaMyamayogAnAvityatroktAH prANAyAmo'pAne juvhati prANamityanantaraloke vakSyate yamaniyamAsanAnyatrocyante ahiMsAsatyAsteyabrahmacaryAparigrahAyamAH paMca zaucasantoSatapaHsvAdhyAyezvarapraNidhAnAni niyamAH paMca sthiramukhamAsanaM padmakasvastikAdyanekarvadhaM azAstrIyaH prANivadhohiMsA sA ca kRtakAritAnumoditabhedena trividhA evamayathArthabhASaNamavadhyahiMsAnuvandhi yathArthabhASaNaM cAnRtaM steyamazAstrIyamArgeNa paradravyasvIkaraNaM azAstrIyaH strIpuMsavyakaromaithunaM zAstraniSiddhamArgeNa dehayAtrAnirvAhakAdhikabhogasAdhanasvIkAraH pariyahaH etanivattilakSaNAuparamAyamAH yamAH uparamahati | smaraNAt tathA zauca dvividha bAhyamAbhyantaraMca majjalAdibhiH kAyAdikSAlanaM hitamitamedhyAzanAdi ca bAcaM maitrImuditAdibhirmadamAnAdicittamalakSAlanamAntaraM santoSavidyamAnabhogopakaraNAdAdhikasyAnupAditsArUpA cittavRttiH tapaH kSAmipAsAzItoSNAdidvandasahanaM kASThamaunAkAramaunAdivratAni ca initenApi svAbhiprAyAprakAzanaM kASTamaunaM avacanamAtramAkAramaunamiti bhedaH svAdhyAyomokSazAstrANAmadhyayanaM praNavajapovA IzvarapraNidhAnaM sarvakarmaNAM tasminparamagurau phalanirapekSatayA'rpaNaM ete vidhirUpAniyamAH purANeSu yedhikAuktAsta| eSveva yamaniyameSvantarbhAvyAH etAdRzayamaniyamAdyabhyAsaparAyogayajJAH svAdhyAyajJAnayajJAca yathAvidhi vedAbhyAsaparAH svAdhyAyayajJAH nyAyena vedArthanizcayaparAjJAna yajJAH yajJAntaramAha yatayoyatnazIlAH saMzitavratAH samyak zitAni tIkSNIkRtAnyativRtAni pratAni yeSAM te saMzitavratayajJAityarthaH tathA ca bhagavAnpataJjAla: 'tejotidezakAlasamayAnavacchinnAH sArvabhaumAnahAnatamiti' ye pUrvamahiMsAdyAH paMca yamAu 57 // For Private and Personal Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ktAstaeva jAtyAdyanavacchedena dRDhabhUmayomahAvatazabdavAcyAH tatrAhiMsA jAtyavacchinnA yathA mRgayomagAniriktAna haniSyAmIti dezAva cchinnA na tIrthe haniSyAmIti saiva kAlAvArichannA yathA na caturdazyAM na puNyehanIti saiva prayojanavizeSarUpasamayAvacchinnA yathA kSatriyasya hAdevabrAhmaNaprayojanavyatirekeNa na haniSyAmIti yuddhaM vinA na haniSyAmIti ca evaM vivAhAdiprayojanavyatirekeNAnRtaM na vadiSyAmIti evamA patkAlavyatirekeNa kSudyAdyatiriktaHsteyaM na kariyAmIni ca evamatavyAtiriktakAle patnI na gamiSyAmIti evaM gurvAdiprayojanamantareNa na parigrahISyAmIti yathAyogyamavacchedodraSTavyaH etAdRgavacchedaparihAreNa yadA sarvajAtisarvadezasarvakAlasarvaprayojaneSu bhavAH sArvabhaumAH ahiMsAda. yobhavanti mahatA prayatlena paripAlyamAnatvAt tadA te mahAnatazabdenocyante evaM kAThamaunAdivratamapi draSTavyaM etAdRzaktadADharthe ca kAmakrodhalobhamohAnAM caturNAmapi narakahArabhUtAnAM nivRttiH tatrAhiMsayA kSamayA krodhasya brahmacaryeNa vastuvicAreNa kAmasya asteyAparigraharUpeNa sa. dravyajJAstapoyajJAyogayajJAstathApare / svAdhyAyajJAnayajJAzca yatayaH saMzitavratAH // 28 // |ntoSeNa lobhasya satyena yathArthajJAnarUpeNa vivekena mohasya tanmUlAnAMca sarveSAM nivRttiriti draSTavyaM itarANica phalAni sakAmAnAM yogazAstre kathitAni // 28 // prANAyAmayajJamAra sArdhana apAne apAnavattI juvhati prakSipanti prANavarti bAdyavAyoH zarIrAbhyantarapravezena pUrakAkhyaM prANAyAma kurvantItyarthaH prANe'pAnaM tathA'pare jubhati zArIravAyobahirnirgamanena recakAkhyaM prANAyAma kurvantItyarthaH pUrakarecakakathanena ca tadavinAbhUtAdividhaH kumbhakopi kathitaeva yathAzaktivAyumApUryAnantaraM zrAsaprazvAsanirodhaH kriyamANontaHkumbhakaH yathAzaktisarvavAyaM virecyAnantaraM kriyamANocAhiHkumbhakaH etatprANAyAmatrayAnuvAdapUrvakaM caturtha kumbhakamAha prANApAnagatI mukhanAsikAbhyAmAntarasya vAyorbahinirgamaH zvAsaH prANasya gatiH bahinirgatasyAntaHpravezaH prazvAso'pAnasyagatiH tatra pUrake prANa gatinirodhaH recake'pAnagatinirodhaH kumbhaketUbhayagatinirodhahati krameNa yugapaJca zvAsaprazvAsAkhye prANApAna gatI rudhvA prANAyAmaparAyaNAH santo'pare pUrvAvalakSaNAH niyatAhArAH AhAraniyamAdiyogasAdhanaviziSTAH prANe bAyAbhyantarakumbhakAbhyAsanigRhIteSu prANAn jJAnendriyakarmendriyarUpAn jubhati caturtha For Private and Personal Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir gI. ma. kumbhakAbhyAsena vilApayantItyarthaH tadetattavaM bhagavatA pataJjalinA saGkepavistArAbhyAM satritaM tatra saMvepasUtra tasminsani zrAsaprazvAsayogativicchedalakSaNaH praannaayaamiti| tasminnAsane sthiresati prANAyAmonuTheyaH kIdRzaH zrAsaprazvAsayorgativicchedalakSaNaH zrAsaprazvAsayoH prANApAnadharmayoryA gatiH puruSaprayalamanttareNa svAbhAvikapravahaNaM krameNa yugapaJca puruSaprayatnavizeSeNa tasyAvicchedonirodhaeva lakSaNaM svarUpa yasya satatheti etadeva vivRNoti bAyAbhyantarastambhavRttirdezakAlasaGkacyAbhiH paridRSTodIrghasUkSma iti bAhyagatinirodharUpatvAbAhyavRttiH pUrakaH AntaragatinirodharUpatvAdAntaravRttI recakaH kauzcittu bAhyazadvena recakaH Antarazadvena ca apAne junhati prANaM prANe'pAnaM tathA'pare // prANApAnagatI rudhvA prANAyAmaparAyaNAH // 29 // apare niyatAhArAH prANAnprANeSu juvhati // sarve'pyate yajJavidoyajJakSapitakalmapAH // 30 // yajJaziSTAmRtabhujoyAnti brahma sanAtanam // nAyaM lokostyayajJasya kutonyaH kurusattama // 31 // Bao Cun De Min De Tiao Chang Chang De Xing purakovyAkhyAtaH yugapadubhayagatinirodhastambhastadRttiH kumbhakaH taduktaM yatrobhayoH zvAsaprazvAsayoH sakRdeva vidhArakAtprayatnAdabhAvobhavati na . punaH pUrvavaDhApUraNaprayatnopavidhAraNaM nApi recanaprayatnAcavidhAragaM tu yathA nagna upale nihitaM jalaM parizujyatsarvataH saGkocamApadyate evamayamapi mAratovahanazIlobalavahivArakaprayatnAvaruddhakriyaH zarIraeva sUkSmabhUtovatiSThate natu purayati yena pUrakaH natu recayati yena recakaiti trividho'yaM prANAyAmodezana kAlena saGkhyayA ca parIkSitodIrghasatmasaMjJobhavati yathA ghanIbhUnastulapiNDaH prasAryamANoviralatayA dIrghaH sUkSmazca bhavati tathA prANopi dezakAThasaGkhyAdhikyenAbhyasyamAnodIghA~durlakSyatayA satmopi saMpadyate tathAhi dRdayAnirgatya For Private and Personal Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Zong Dui Zong Dui Zong Dui Jin Yu Jin Xing De Ji Yu nAsAgrasammukhe dvAdazAGgulaparyante deze vAsaH samApyate tataeva ca parAvRttya hRdayaparyantaM pravizatIti svAbhAvikI prANApAnayogatiH abhyAsena nu krameNa nAbherAdhAradArA nirgacchati nAsAntazcaturviMzatyaGgulaparyante patriMzadAlaparyante vA deze samApyate evaM pravezopi tAvAna vagantavyaH tatra bAghadezavyAptirnivAte deze ipIkAdisUkSmatalakriyayA'numAtavyA Antarapi pipIlikAsparzasadRzena sparzanA mAtavyA seyaM dezazArIkSA tathA ninepakriyApachijasya kAlasya caturthIbhAgaHkSagasleSAmiyattA'vadhAraNIyA svajAnumaNDalaM pANinA tri:parAmazya chorTakAvacchigAnaH kAlomAtrA tAbhiH SaDviMzanmAtrAbhiH prathamaudghAtomandaH sarava dviguNIkRtodinIyomadhyaH saeva triguNIkRtastRtIyastIvaiti nAbhimalAlerinasya vAyotiricyamAnasya zirasyabhihanana mudvAtaityucyate seyaM kAlaparIkSA saGkhyAparIkSA ca praNavajapAvRttibhedana vA saGkhyAparIkSA zvAsapravezagaNanayA vA kAlasaGgyayoH kathaMcidavivekSayA pRthagupanyAsaH yadyapi kumbhake dezavyAni vagamyate nathApi kAlasaGkhyAvyAniravagamyataeva sakhalvayaM pratyahamabhyastodivasapakSamAsAdikrameNa dezakAlapacayavyApitayA dIrghaH paramanaipuNyasamadhigamanIyatayA ca sUkSmaiti nirUpita. trividhaH prANAyAmaH caturtha phalabhUtaM sUtrayatisma bAhyAbhyantaraviSayAkSepI caturthaiti bAdhAviSayaH zvAsorecakaH abhyantaraviSayaH prazvAsaH pUrakaH vaiparItyaM tAvubhAvapekSya sakRddhalavadvidhArakaprayatnavazAdbhavati bAhyAbhyantarabhedena lividhastRtIyaH kumbhakaH tAvubhAvanapetyaiva kevala kumbhakAbhyAsapATavenAsakRnattatprayatnavazAdbhavati caturthaH kumbhakaH tathAca bAhyAbhyantaraviSayAkSepIti tadanapekSaityarthaH anyA vyAkhyA bAyoviSayo dvAdazAntAdirAbhyantaroviSayayohadayanAbhicakrAdiH tau nau viSayAvAkSipya paryAlocya yaH stambharUpogativicchedaH sacaturthaH prANAyAmaiti tRtIyastu bAhyAbhyantarau viSayAvaparyAlaucyaiva sahasA bhavatIti vizeSaH etAdRzazcaturvidhaH prANAyAmaH apAne javhati prANamityAdinA sArdhena zlokena drshitH|| tadeva makAnAM dvAdazadhA yajJavidAM phalamAha yajJAnvidani jAnanti vindanti labhanteveti yajJavidoyajJAnAM jJAtAraH kartArazca yajJaiH pUrvoktaiH kSapitaM nAzinaM kalmaSaM pApaM yeSAM te yajJakSApatakalmaSAH yajJAn kRtvA'vaziSTe kAle'nnamamRtazabdavAcyaM bhujataiti yajJaziSTAmRtabhujaH te sarvepi sattvazuddhijJAnaprAptidvAreNa yAnti brahma sanAtanaM nityaM sNsaaraanmucyntityrthH|ev. manvaye guNamuktvA vyatireke doSamAhAdhana uktAnAM yajJAnAM madhye'nyatamopi yajJAsya nAstiso'yajJastasya ayamalpasukhopi manuSyalokonAsti sarvanindyatvAt kutonyaviziSTa sAdhanasAdhyaH paralokaH hekurusattama // 29 // 30 // 31 // For Private and Personal Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.1. kiM tvayA strotprekSAmAtreNaivamucyate nahi vedaevAtra pramANamityAha evaM yathoktAH bahuvidhAH bahuprakArAyajJAH sarvavaidikazreyaHsAdhanarUpAH vitatAH vistRtAH brahmaNodasya mukhe dvAre vedadvAreNaiva te'vagatAityarthaHcedavAkyAni nu pratyeka vistarabhayAnodAmiyante karmajAna kAyikavAcikamAnasakarmopravAnviddhi jAnIhi tAnsarvAnyajJAnAtmajAn nirvyApArohyAtmA na tajhyApArAete kintu nirvyApArohamudAsInaityevaM | jJAtvA vimokSyase'smAtsaMsArabandhanAditi zeSaH // 32 // sarveSAM tu tulyavanirdezAkarmajJAnayoH sAmyaprAptAvAha zreyAnprazasyataraH sAkSAnamokSaphalatvAt dravyamayAtadupalakSitAn jJAnazunyAtsarvasmAdapi yajJArasaMsAraphalAt jJAnayajJaekaeva he parantapa kasmAdevaM yasmAt sarva karma iSTipazusomacayanarUpaM zrautaM akhila niravazeSa smArnampAsanAdirUpaMca yatkarma tat jJAne brahmAtmaikyasAkSAtkAre samApyate prativandhakSayadvAreNa paryavasyati 'tametaM vedAnuvacanena brahmaNAvividiSanti yajJena dAnena tapasA'nAzakeneti dharmeNa pApamapanudatIti ca evaM vahuvidhAyajJAvitatAbrahmaNomukhe // karmajAnviddhi tAnsarvAnevaM jJAtvA vimokSya se // 32 // zreyAndravyamayAdyajJAtjJAnayajJaH parantapa // sarva karmAvilaM pArtha jJAne parisamApyate // 33 // tadvidi praNipAtena paripraznena sevayA // upadeSyanti te jJAnaM jJAninastattvadazinaH // 34 // zruteH sarvApekSA ca yajJAdizrutesthavaniti nyAyAneNyarthaH // // etAdRzajJAnapAnI vAripatyAsa upAyAti ucyate tatsarvakarma-1 saphalabhUtaM jJAnaM viddhi labhastra AcAryAnabhigamya teSAM praNipAnena prakaNa mIH patanaM praNipAtIdIrghanamaskArastena kAhaM kathaM baddhosmi keno-1 | pAyena mucyeyamityAdiparimabhena bahuviSayeNa prabhena saSayA sarvabhAvena tadana kalakAritayA evaM bhaktibhaddhAtizayapUrvakeNAbanAtivizeSeNAbhimukhAH santaH upadezyanti upadezena sampAdayiyAnta te tubhyaM zAnaM paramAtmaviSayaM sAkSAnmokSaphala jJAninaH padavAkyanyAyAdimAnanipuNAH tattvadarzinaH kRtasAkSAkArAH sAkSAtkArapanirupadiSTameva jJAnaM phalaparyavasAye nanu tadrahitaH padavAkyamAnanipuNairapIti bhagavatomataM tadvijJAnArtha 'sagurumevAbhigacchetsamitpANiH zrotriyaM brahmaniSThamiti' atisaMvAdi tatrApi zrotriyamadhInavedaM brahmaniTaM kRtavannasAkSAtkAramiti // 59 // For Private and Personal Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAnAt bahuvacana cedamAcAviSayamekasminnapi gauravAtizayArtha natu bahutvavivakSayA ekasmAdeva tatvasAkSAtkAravataAcAryAttattvajJAnodaye satyAcAryAntaragamanasya tadarthamayogAditi draSTavyam // 34 // etramaninirbandhena jJAnotpAdane kiM syAdataAha yatpUrvoktaM jJAna|mAcAryarupadiSTa jJAtvA prApya odanapArka pavatItiyattasyaitra dhAtoH sAmAnyavivakSayA prayogaH na punarmohamevaM bandhuvadhAdinimittaM bhrama yAsyasi hepANDava kasmAdevaM yasmAt yena jJAnena bhUtAni pilaputrAdIni azeSeNa brahmAdistambaparyannAni svAvidyAviz2ambhitAni Atmani tvayi tvampadAthai atho api mayi bhagavati vAsudeve tatpadAthai paramArthatobhedarahite adhiSTAnabhUte drakSyasyabhedenaiva adhiSThAnAtirekeNa kalpitasyAbhAvAt mAM bhagavantaM vAsudevamAtmatvena sAkSAtkRtya sarvAjJAnanAzena tatkAryANi bhUtAna na sthAsyantItibhAvaH // 35 // kiMca zRNu jJAnasya mAhAtmyaM apicedityasaMbhAvitAbhyupagamapradarzanArthI nipAnau yadyapyayamona saMbhavatyeva tathApi jJAnaphalakathanAyAbhyupeyatjJAtvA na punarmohamevaM yAsyasi pANDava // yena bhUtAnyazeSeNa drakSyasthAtmanyatho mAya // 35 // api cedasi pApebhyaH sarvebhyaH pApakRttamaH // sarva jJAnaplavenaiva vRjinaM santariSyasi // 36 // yathaidhAMsi samichonismasAtkurute'rjuna // jJAnAgniH sarvakarmANi bha smasAkurute tathA // 37 // tyocyo yadyapi vaM pApakAribhyaH sarvebhyopyAtizayena pApakArI pApakRttamaH syAttathApi sarva jina pApaM atidustaravenArNavasadRzaM jJAna savenaiva nAnyena jJAnameva savaM potaM kRtvA saMtariSyasi samyaganApAsena punarAvRttiyAjAvena ca tariSyasi atikramiSyasi vajinazadvenAtra dharmAdharmarUpaM karma saMsAraphalamabhinetaM mumukSoH pApavasuNyasyAyaniTatvAt // 36 // nan samudravattaraNe karmaNAM nAzona syAdityAzaya dRSTAntAntaramAha yathA eghAMsi kAzani sAnaddhaH prajvalitonirbhasmasAkurute bharatImA nayati he arjuna jAnAmaH sarvakarmANi pApAni puNyAni cAvizeSaNa prAramdhakalAbhinnAni bhasma sAkurane tathA tarakAramAjJAnavinAzena vinAzayItyarthaH tathA ca ' atiH bhizne hRdayagranthinichAnne sabakAyAH kSIyante cAsya For Private and Personal Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. karmANi tasmindaSTeM parAvaraiti / tadAdhigamauttarapurvAdhayorazleSavinAzau tajhyapadezAt itarasyApyevamalezleSaH pAtetviti' ca sUtre anArabdhe puNyapApe nazyataevetyatra sUtra 'anArabdhakArye eva pUrve tadavadheriti' jJAnotpAdakadehArambhakANAM tu tadehAntaeva vinAzaH tasya tAvadeva cira yAvanna vimotyeya sampatsyaitizruteH bhogena vitare kSapayitvA saMpadyataiti sUtrAca AdhikArikANAM tu yAnyeva | jJAnotpAdakadehArambhakANi tAnyeva dehAntarArambhakANyapi yathA vasiSTApAntaratamaHprabhRtInAM tathA ca sUtraM 'yAvadadhikAramavasthitirAdhikANAmitiH adhikAronekadehArambhaka balavatyArabdhaphalaM karma taccopAsakAnAmeva nAnyeSAM anArabdhaphalAni nazyanti ArabdhaphalAni nu yAvadbhogasamApti tiSThanti bhogazcaikena dehenAnekena veti na vizeSaH vistarastvAkare draSTavyaH / / 37 // yasmAdevaM tasmAt na hi | jJAnena sadRzaM pavitraM pAvana zuddhikaramanyadiha vede lokavyavahAre vA vidyate jJAnabhinnasyAjJAnAnivartakatvena samUlapApanivartakatvAbhAvAt na hi jJAnena sadRzaM pavitramiha vidyate // tatsvayaM yogasaMsiddhaH kAlenAtmani vindati // 38 // zraddhAvAnlabhate jJAnaM tatparaH saMyatendriyaH // jJAnaM labdhvA paraM zAntimacire. NAdhigacchati // 39 // | kAraNasadbhAvena punaH pApodayAcca jJAnena tvajJAnanivRttyA samUlapApanivRttiriti tatsamamanyanna vidyate tadAtmAviSayaM jJAnaM sarveSAM kimiti jhaTiti notpadyate tatrAha tattu jJAnaM kAlena mahatA yogasaMsiddhaH yogena pUrvoktakarmayogena saMsiddhaH saMskRtoyogyatAmApannaH svayamAtmanyantaHkaraNe vindati labhate nanu yogyatAmApatronyadatta svaniSThatayA na vA paraniSTa svIyatayA vindatItyarthaH // 38 // yenaikAntena jJAnaprAptirbhavati saupAyaH pUrvoktapraNipAtAdyapekSayApyAsannataraucyate guruvedAntavAkyeSvidamiyameveti pramArUpAstikyabuddhiH zraddhA nadvAn puruSolabhate jJAnaM etAdRzopi kazcidalasaH syAttatrAha tatparaH gurUpAsanAdau jJAnopAye'tyantAbhiyuktaH zraddhAvAMstatparopi kazcidajitendriyaH syAdataAha saMyatAni viSayebhyonivartitAnIndriyANi yena sasaMyatendriyaH yaevaM vizeSaNatrayayuktaH sovazyaM jJAnaM labhate praNipAtAdistu bAyomAyAvitvAdisaMbhavAdanaikAntikopi zraddhAvasyAdistvaikAntikaupAyaityarthaH IdRzenopAyena jJAnaM labdhvA parAM caramA zAntimavidyAtatkAryanittirUpAM Ni Hao Jin Zhi Jin Chang Sha Er De Dui Chang Zong Jing For Private and Personal Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mukimavireNa tadavyavadhAnavAdhigacchani labhate yayAhi dIpaH svottimAtreNevAndhakArAni tiM karoti nanu kavitsahakAriMgamapekSate nathA jAna mApe strotpattimAtreNaivAjJAnanitiM karoni nana kiMcitprasatyAnAAdakamapekSataiti bhAvaH // 32 // atra ca saMzayona kartavyaH kasmAt ajJo'nadhItazAstratvenAtmajJAnazUnyaH gururvedAntavAkyArthe idamevaM na bhavatyeveti viparyayarUpA nAstikyabuddhizradvA tadvAnazradadhAnaH idamevaM bhavati naveti sarvatra saMzayAkrAntacittaH saMzayAtmA vinazyati svArthAsRSTobhavati ajJazcAzraddadhAnazca binadayanIti saMzayAtmApekSayA nyUnatvakathanArtha cakArAbhyAM tayoH prayogaH uktaH kutaH saMzayAtmA hi sarvataH pApIyAn yatonAyaM manuSyalokosti vittArjanAdyabhAvAt na paralokaH svargamokSAdiH dharmajJAnAdyabhAvAn na sukhaM bhojanAdika saMzayAtmanaH sarvatra sandehAkrA ajJazcAzraddadhAnazca saMzayAtmA vinshyti||naayN lokosti na parona sukhaM sNshyaatmnH||40|| yogasaMnyastakarmANaM jnyaansNchinnsNshym||aatmvntN na karmANi nivaghnanti dhanaMjaya // 41 // 1525152515251525154505654545052525 ntAttasya ajJasyAzraidhAnasya ca parolokonAti manuSyaloke bhojanAdinukhaM ca vartate saMzayAtmA tu tritayahInatvena sarvataH pApIyAnityarthaH // 40 // enAdRzasya sarvAnartha malasya saMzayasya nirAkara gAyAtmAnizrayamupAya vadannadhyAyadayo kA pUrvAparabhUmikAbhedena karmajJAnamayI vividhAM brahmaniSTAmupasaMharati yogena bhagavadArAdhanalakSaNasamatvavAddharUpeNa sainyastAni bhagavati samarpitAni kamANi yena yahA paramArthadarzanalakSaNena yogena sanyastAni tyaktAni karmANi yena ta yogasaMnyastakarmANa saMzaye sati kathaM yogasaMnyasta karmacamataAha jJAnasaMcchinnasaMzayaM jJAnenAtmanizcayalakSaNena chinaH saMzayoyena naM viSayaparavazavarUpapramAde sati kunojJAnotpattirityataAha AtmavantaM apramAdinaM sarvadA sAvadhAnaM etAdRzamapramAdikhena jJAnavannaM jJAnasaMchinnasaMzayatvena yogasaMnyastakarmANaM karmANi lokasaMgrahArthAni vRthAceSTArUpANi vA na nibadanti aniSTAne mizraM vA zarIraM nArabhante he dhanaMjaya // 11 // For Private and Personal Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir gaM.. ma. // 611 yasmAdeva ajJAnAdAve kAtsaMbhUtamutpannaM latsthaM dRdi buddhI sthita kAraNasyAzrayasya ca jJAne zatruH sukhena hantuM zakyataityubhayopanyAsaH enaM sarvAnarthapUlabhUtaM saMzaya AtmanojJAnAsinA AtmAviSaya kanizcayakhaDgena hitvA yogaM samyakdarzanopAyaM niSkAmakarma AtiSTha tasmAdajJAnasaMbhUtaM tdRtsthaM jJAnAsinAtmanaH // chitvainaM saMzayaM yogamAtiSTottiSTa bhArata // 42 // iti zrImadbhagadgItAsUpaniyara subrahmavidyAyAM yogazAle zrIkRSNArjunasaMvAde brahmA. paMNayogonAma cturthaadhyaayH||4|| // 7 // // 7 // kuru ataidAnImuttiSTha yuddhAya he bhArata bharatavaMze jAtasya yuddhodhamona niSphalaiti bhAvaH // 42 // svasyAnIzatvabAdhana bhaktibhanne dRDhIkRte // dhItaH karmaniSTA ca hariNehopasaMhRtA // itizrImatparamahaMsaparitrAjakAcAryazrIvizvezvarasarasvatIpAdaziSyazrImadhusUdanasarasvatIviravitAyAM zrImadbhagavadgItAgUDhArthadIpikAyAM brahmAparNayogonAma caturthodhyAyaH // 4 // For Private and Personal Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // zrIkRSNAya gInA mRtaduhenamaH // adhyAyAbhyAM kRtohAbhyAM nirNayaH karmabodhayoH karmatatyAgayohAbhyAM nirNayaH kriyate'dhunA tanIye'dhyAye jyAyatIcekarmaNastaityAdinA'rjunena paTobhagavAnjJAnakarmaNarvikalpasamuccayAsabhonAdhikAribhedazyavasthayA lokasmindividhA niSThA purA proktA mayetyAdinA nirNayaM kRtavAn nathA nAjAdhikArika karma na jJAnena saha samucIyate tejastimirayoriva yugapadasaMbhavAn karmAdhikArahetubhedavuddhacapanodakatvena jJAnasya tahirodhitvAn nAri vikalpyate ekArthatvAbhAvAn jJAna kAryasyAjJAnanAzasya karmaNA kartumazakyasvAt 'tameva viditvAtimRtyumani nAnyaH panyAvidyate'yanAyeti' zruneH jJAne jAte tu karma kArya nApekSyataevetyuktaM yAvAnaryaudapAnaityatra tathAca jJAninaH karmAnadhikAre nizcite pArabdhakarmavazADyAceSTArUpeNa nadanuSTAnaM vA sarvakarmasaMnyAsoveti nirvivAdaM caturthe nirNItaM ajJena tvantaHkaraNazundridvArA jJAnotpattaye karmaNyanuTheyAni 'sameta vedAnuvacanena brAhmaNAvidhiviSanti yajJena dAnena napasAnAzakeniti' aneH sarva karmAkhilaM pArtha jJAne parisamApyataiti bhagavacanAca evaM sarvakarmANi jJAnArthAni tathA sarvakarmasaMnyAsope jJAnArthaH bhUyane 'etameva pravAjinolokamicchantaH pravajali zAntAhAnnauparatastitikSuH samAhitobhUtvAtmanyevAtmAnaM pazye tyajataiva hi tatjJeyaM tya tuH pratyak paraM padaM satyAnane sukhaduHkhe vedAnimaM lokama muMca parityajyAtmAnamAdhicchedityAdau' tatra karmatattyAgayorArAdupakArakasabipatyopakArakayoH prayAjAvaghAtayoriva na samaJcayaH saMbhavati viruddhatvena yogapadyAbhAvAt nApi karmatattyAgayorAtmajJAnamAvaphalatvenai kAryatvAdatirAtrayoH poDazigrahaNAgrahaNayoriva vikalpaH syAn dvArabhedenaikArthatvAbhAvAt karmaNohi pApakSayarUpamadRSTameva dvAra saMnyAsasya tu sarvavikSepAmArena vicArAvasaradAnarUpa dRSTametra dvAraM niyamApUrvanu iSTasamavAyitvAdavaghAtAdAviva na prayojaka tathA cAdRSTAryadRSTArthayorArAdupakArakasannipatyopakArakayorekapradhAnArthatvapi vikallonAstyeva prayAjAvaghAtAdInAmapi tatprasajA tasmAt krameNobhayamapyanuTeyaM tatrApi saMnyAsAnantaraM karmAnuTAnaM cettajha parityaktapUrvAzramasvIkAreNArUTapAtetatvAt karmAnadhikAritvaM prAktanasaMnyAsayathyaMca tasmAdRSTArthasvAbhAvAn prathamakRtasaMnyAsenaiva jJAnAdhikAralAbhe taduttarakAle karmAnuSThAnavaiyarthyaca tasmAdAda bhagavadarpaNabuDyA niSkAmakarmAnuSThAnAdantaHkaraNazuddhau tIveNa vairAgyeNa vividiSAyAM dRDhAyAM sarvakarmasaMnyAsaH zravaNamananAdirUpasAvadAntavAkyavicArAya kartavyahati bhagavatomata nathA cokaM na karmaNAmanAramnAnaiSkarmya puruSobhunaiti vakSyate ca ArurukSormuneyoga karma-14 kAraNamucyate yogArUhasya tasyaiva zamaH kAraNamucyatahati yogotra tIvavairAgyapUrvikA vividiSA taduktaM vArtikakAraiH 'pratyagvivideiSAsiddha For Private and Personal Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. binuvacanAdayaH brahmAtrAptyai nu tatyAgamIpsannIti zruterbalAditi smatizca kapAyapaGktiH karmabhyaH jJAnaM nu paramA gatiH kaSAve kabhiH |pake ra te.jJAnaM pravartataiti' mokSadharmaM ca 'kapAyaM pAcayitvA ca zreNIsthAneSu ca triSu prahajeza paraM sthAnaM pArivAjyamanuttamaM bhAvitaiH kara| NavArya bahusaMsArayoni AsAdayati zuddhAtmA mokSa vai prathamAzrame tamAsAdya tu ma kasya daTArthasya vipazcitaH viSvAzrame konvrthaabhvitprmsinhaati| mokSaM vairAgyaM etena kramAkramasaMnyAsI jJavANa darzinI tathA ca zrutiH 'brahma vayaM samApya gRhI bhavedgRhAinImutyA patrajadyAdayetarathA brahmacaryAdeva pravrajenahAhA banA yadahareva virajettadahareva pravaditiH tasmAdajJasyAviraktatAijhAyAM karmAnuSThAnameva tasyaiva virakatAdazAyAM saMnyAsaH zravaNAdyavasaradAnena jJAnAryaiti dazAbhedenAjJamadhikRtyaiva kamanatyAgI vyAkhyArnu paJcamaSaSTAvadhyAyAvArabhyete vilanyAsastu jJAnabalAdarthasiddhaepone sandehAbhAvAnAtravicAryate tatraika ||arjun uvAca // saMnyAsaM karmaNAM kRSNa punaryogaM ca zaMsAsa // yacchreyaetayorakaM tanme brUhi sunizcitam // 1 // // zrIbhagavAnuvAca // saMnyAsaH karmayogazca niHzreyasakarAvubhau // tayostu kanasaMnyAsAtkarmayogoviziSyate // 2 // meva jijJAtumajJaM pati jJAnArthatvena karmatatyAgayoMvidhAnAttayoca viruddhayoryugapadanudAnAsaMbhavAnmayA jijJAsunA kimidAnImanTeyamiti samiTAnaH he kAga sadAnamahA bhatA:kha bigAne yA karmaNAM yA jIpAzritipisniAnAM nityAnAM naimittikAnAMca saMnyAtaM tyA jijJAtumaz2a pAte kayAne vednkhe| pAlAdehadaM yogava karmAn rAtakA zasi etameva pratrajinolokamicchataH pravajali tametaM yedA pacanena brahma gAyiviTiyAna yasyAdivAsyAyena nirAzAya navitAtmA svataparivAH zarIra kevalaM meM kumAritApa uisane satAyo manijote bhArI gonApAna pAna kamajJa prAI kaunatyAgayaradhAnAgapabhayApuTAnAtambha gan enayoH kanatyAga pormadhye yo zreSaH prazasyAra manyate karma vA tatsthA vA nanne hi sunizcita tava manamanuTAnAya // 1 // evamarnunasya patre taduttara zrIbhAgAca niHzreyasakarI jJAnotti hetubana mokSopayogino nayostu karnasaMnyAsAinAdhikArakanA / / 62 // For Private and Personal Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karmayogAmizipyane zreyAnadhi tArasaMpAdakatvena // 2 // tameva karmayoga stauti tribhiH samaNi pravRttopi nityaM saMnyAsIti jJeyaH kosau yona beTi bhagavadarpaNayA kiyamANaM karma nikalavazayA na kAGgati svargAdikaM niIndorA gadde para hitohi yasmAt sukha manAyAsena he mahAbAho bandhAdantaHkaraNAzuddhirUpAtjJAnaprativandhAlamucyo nityAnityavastudhiyakAdhikaNa mukobhavAta // 3 // nanu yaH karmaNi pravRttaHsakathaM saMnyAsIti jJAtavyaH karmatatyAgayoH svarUpavirodhAna kalekyA tatheti ceA na sAnoviruddhayoH phalepi virodhasyaucityAna nathA niHzreya sakarAbubhASityanupapatramityAgAcAha saGkhyA.samyagAtmaddhistAM vahatIni jJAnAntaraGgasAdhanatayA sAGkhyaH saMnyAsaH yogaH pUrvoktaH karmayogaH tI pRthaviruddha lo bAlAH zA cAvikajJAna zUnyAH prAli na pariDAH kinA poDa nAma / ucco ekanAre saMnyAsaka gojJeyaH sanityasaMnyAsI yona deSTi na kAGkati // nirdandohi mahAbAho sukhaM vandhAtpramucya. te // 3 // yogau pRthagvAlAH pravadanti na paNDitAH // ekamapyAsthitaH samyagubhayovindate phalam // 4 // sAGkhya yatsAzyaiH prApyate sthAnaM tadyogerapi gamyate // ekaM sAvadhaM ca yogaM | ca yaH pazyati sapazyati // 5 // madhye samyagAsthitaH svAdhikArAnurUpeNa samyak yathAzAstvaM kRtavAnsababhayovinate phalaM jJAnotpattidorega niHzreyasame kmev|| 4 // ekasyAnuTAnAtkathamubhayoH phalaM vindate tabAha sAityaiH jJAnaniTaHsaMnyAsibhiraihikakarmAnuSThAna zAnyatvepi pAgbhavIya kameire saMskRtAnakaragaiH zrANAdipatrikayA jJAnaniSThayA yatpasiddhaM sthAnaM tiSThatyevAsminnana kadApi cyavatahAna vyutpattyA mokSAkhyaM prApyane AvaraNAbhASamAtreNa labhyanahaba nityapAnalyAn yorapi bhagavadarpaNabuddhyA phalAbhisandhirAhilyana kunAni karmANi zAstrIyANa yogAne ye sAni tepi | yogAH arzaAdityAnmatvarthIyoanyatyayaH taiyogibhira sattvazuddhayA saMnyAsapUrvakazravaNAdi purassarayA jJAnaniyA vartamAne bhavipyati vA janmani sampatsyamAnayA natsthAna gamyane anaekaphalasvAra eka sAyaMca yogaca yaH pazyAne sarava samyaka pazyati nAnyaH ayaM bhAvaH ye saMnyAsapaSikA jJAnaniSThA dRzyate taiSAM tayaiva liGgena prAgjanmamu bhagavAtikamaniSThA'numIyate kAraNamanareNa kAryo-18 For Private and Personal Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.ma 63 // Pin Zong Dui Zong Dui Chang De Za De Ge Bu Dui pattyayogAn tadanaM 'vAnyato'nyAni janmAni teSu nanaM kRtaM bhavet satkRtye puruSegeha nAnyathA brahmaNi sthitiriti / evaM yeSAM bhagava| dArpatakarmaniSThA dRzyate teSAM nayaiva linena bhAvinI saMnyAsapUrvakajJAnaniSThA'numAyate sAmagnyAH kAryAvyabhicAritvAt tasmAdajJena mumu. kSuNAntaHkaraNazuddhaye prathama karmayogAnuSTheyona tu saMnyAsaH sanu vairAgyatIbatAyAM svayameva bhaviSyatIti // 5 // azuddhAntaHkaraNe. nApi saMnyAsaeva prathamaM kutona kriyate jJAnaniSThAhenuskhena tasyAvazyakatvAditi cettatrAha ayogataH yogamantaHkaraNazodhakaM zAstrIya karmAntareNa haTAdeva yaH kRtaHsanyAsaH satu duHkhamA meva bhavati azuddhAnaHkaraNatvena tatphalasya jJAnaniSThAyAasaMbhavAn zodhakaveca karmaNyanadhikArAn karmabrahmobhayabhraTakhana paramasa TApatteH karmayogayuktastu zuddhAntaHkaraNasvAnmunirmananazIlaH saMnyAsIbhUtvA brahma satyajJAnAditakSaNamAtmAnaM na nireNa zIghramevAdhigacchati sAkSAtkaroti pratibandha kAbhAvAn etathoka prAgeva 'na karmaNAmanArambhAncaisaMnyAsastu mahAvAho duHkhamAsumayogataH // yogayuktomunibrahma na cireNAdhigacchati // 6 // yogayuktovizuddhAramA vijitAtmA jitendriyaH / sarvabhUtAtmabhUtAtmA kurvannapi na lipya te // 7 // kamyaM puruSobhune natra saMnyasanAdeva siddhiM samadhigacchatIniH ataekaphalatvepi karmasaMnyAsAkarmayogoviziSyate iti yaspAguktaM tadupapannam // 6 // nanu karmaNobandhahetutvAdyogayuktomanirbrahmAdhigacchatItyanupapannAmityatAha bhagavadarpaNaphalAbhisandhirAhityAdiguNayukta zAstrIya karma yogaityucyate tena yogena yuktaH puruSaH prathama vizuddhAtmA vizuddhorajastamobhyAmakaluSitaAtmAntaHkaraNarUpaM sattvaM yasya satathA nirmalAntaHkaraNaHsan vijitAtmA svavazIkRtadehastatojitendriyaH svavazIkRtasarvabAdhendriyaH etena manUktastridaNDIkathitaH 'vAgdaNDotha manodaNDaH kAyadaNDastathaiva ca yasyaite niyatAiNDAH satridaNDIti kathyatahati' vAgiti bAlendriyolapakSaNa etAdRzasva tattvajJAnamavazyaM bhavatItyAra sarvabhUtAtmabhRtAtmA sarvabhUtaAtmabhRtazcAtmA svarUpa yasya sa tathA jaDA'jaDAtmaka sarvamAtmamA pazyanityarthaH sarveSa bhUnAnAmAtmabhRtAtmAvasyeni vyAkhyAne tu sarvabhUtAtmetyetAvanevArthalAbhAdAtmabhUtatyadhikasyAn sarvAtmapadayonDAjaDArakhenu samaJjasaM For Private and Personal Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir etAdRzaH paramArthadarzI kurvannapi karmANi paradRTyA na liyo taiH karmabhiH svadRTyA tadabhAvAdityarthaH // 7 // etadeva vivagoti dvAbhyAM cakSurA | dijJAnendriyairvAgAdikamandriyaiH prANAdivAyubhadairantaHkaraNaca tuSTayena ca tattabedAnu kriyamANAm indriyANi indriyAhInyeva indriyArtheSu | svasvaviSayeSu vartante pravartante nastrahamiti dhArayannavadhArayan naiva kiMcitkaromIti manyeta manyate tatvavit paramArthadI yuktaH samAhitacittaH athavA Adau yuktaH karmayogena pazcAdantaHkaraNazuddhidvAreNa tattvaviddhRtvA naiva kiMcitkaromIti manyataiti sNbndhH||daattr darzanazravaNasparzanaprANAzanAni cakSuHzrotratvagvANarasanAnAM paJca jJAnendriyANAM vyApArAH pazyan zRNvan spRzan jivanabhaniyuktAH gatiH 5155152515255055555251525 naiva kiJcitkaromIti yuktomanyeta tatvavit // pazyan zRNvan spRzan jighanaznan gacchansvapan vsn||8||prlpnvisRjn gRhanmipannibhipannapi // indriyANIndriyArtheSu vartantaiti dhArayan // 9 // brahmaNyAdhAya karmANi saGgaM tyaktvA karoti yaH // lipyate na sapA. pena padmapatramivAmbhasA // 10 // 5 251525152525 pAdayoH pralApovAcaH visargaH pAyapasthayoH yahaNa hastayoriti paJca karmendriyavyApArAH gAuna prata pantrisajan gahanityukAH ivasanniti prANAdipaJcakasya vyApAropalakSaNaM unmipannimiSaniti nAgakurmAdipaJcakasya svapanityantaHkaraNacatuSTayasya arthakramavazAt pAThakrama bhaktvA vyAkhyAtoya lokaH yasmAtsarvavyApAravayAtmano kartRtvameva pazyati ataH kurvanapi na lipyataiti yuktamevoktamitibhAvaH // 2 // tarSavihArakartRtvAbhimAnAlipyataiva tathAca katha tasya saMnyAsapUrvakA jJAnaniSThA syAditi tatrAha brahmANi paramezvare AdhAya samarpya saGgaM phalAbhilASaM tyaktvA IzvarArtha bhRtyaiva svAmyartha svakalanirapekSatayA karomItyabhitrAyega karmANi laukikAni vaidikAni ca karoti yaH lipyate na sapApena pApapuNyAtmakena karmaNeti yAvat yathA padmapatra nupari prakSipenAmpasA na lipyate tain bhagavadarpaNabuddhyA'nudhi karma buddhizuddhi 9545 For Private and Personal Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. phalameva syAt // 10 // tadeva vivaNoni kAyena sanasA buddhyandriyairApa yoginaH kAnaNaH phalasaGga syAtvA karma kurvanti kAyAdInAM sarveSAM vizeSaNaM kevalairiti IzvarAyara karomi na mama phalAyeti mamatAzUnyarityaryaH Atmazuddhaye cittasattvazuddhyartham // 11 // kartatvAbhimAnasAmyapi tenaiva karmaNA kazcinmucyate kazcittu badhyataiti vaiSamye kohe guriti tatrAha yuktaH IzvarAyavaitAni karmANi na mama phalAyetyevamAbhimAyavAn karmaphalaM tyaktvA karmANi kurvan zAnti mokSAsyAmAnoti naiSThikI satvazuddhinityAnityavastuvivekasaMnyAsajJAnaniTAkrameNa jAtAniti yAn yastu punarayuktaH izvarAyavaitAne karmANi na mama phalAyatyabhiprAyazUnyaH sakAmakArega kAmataH pravRttyA kAyena manasA vuDhyA kevalairindriyairapi // yoginaH karma kurvanti sanaM tyaktvAtmazaddhaye KI // 11 // yuktaH karmaphalaM tyaktvA zAntimApnoti naiSThikI // ayuktaH kAmakAreNa phale sakto. nivadhyate // 12 // sarvakarmANi manasA saMnyasyAste sukhaM vazI // navadvAre pure dehI naiva kurvana kArayan // 13 // mama phalAyaivedaM karma karomIti phale saktonibadhyate karmabhinitarAM saMsAravanya prAmoti yasmAhevaM tasmAttvamapi yuktaH san karmaNi kuviti vAsyazeSaH // 12 // azujacittasya kevalAtsaMnyAsAtkarmayogaH zreyAnini pUrvokaM prapaJcyAdhunA zuddhAttasya sarvakarmasaMnyAsaeva zreyAnityAha nityaM naimittikaM kAmyaM pratiSiddhaM ceti sarvANi karmANi manasA karmaNyakarma yaH pazyedityatroktenAkatmisvarUpasamyagdarzanena saMnyasya parityajya prAraJcakarmavazAdAste viSThatyeva kiM duHkhena netyAha mukhaM anAyAsena AyAsahetukAyavAGmanovyApAra anyatvApU kAyabAmanAMsi svacchandAni kulIna vyApriyante tatrAha vazI svavazIkRtakAryakaraNasaMghAtaH kAste navadvAre zrotre dve cakSuSI he nAsike bAgeti zirasi sapta de pAyavasthAkhye adhaiti navahAraviziTe dehe dehI deDabhivAsma darzI pravAsIva para For Private and Personal Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gehe tatpUjAparibhavAdibhirapatdRpyanna viSIdannahaGkAramamakArazanyastiSThati ajJohi dehatAdAtmyAbhimAnAdehaeva natu dehI saca dehAdhikaraNamevAtmanodhikaraNaM manyamAnogRhe bhUmAvAsane vAhamAsaityabhimanyate natu dehe'hamAsaiti bhedadarzanAbhAvAt saMghAnavyatiriktAsmadarzI tu sarvakarmasaMnyAsI bhedadarzanAihe'hamAsaiti pratipadyate ataeva dehAdivyApArANAmavidyayAtmanyakriye samAropinAnAM vidyayA bAdhaeva sarvakarmasaMnyAsaityucyate etasmAdevAjavalakSaNyAyuktaM vizeSaNaM navadvAre puraAstaiti nanu dehAdivyApArANAmAtmanyAropitAnAM nauvyApArANAM tIrasthavRkSaiva vidyayA bAdhepi svavyApAreNAtmanaH kartRtvaM dehAdivyApAreSu kArayitatvaMca syAditi netyAha naiva kurvannakArayan Astaiti saMbandhaH // 13 // devadattasya svagataiva gatiryathA sthitI satyAM na bhavati evamAtmanopi kartatvaM kArayitRtvaMca svaga| tameva satsaMnyAsesati na bhavati athavA nabhasi talamalinatAdivadvastuvRttyA taba nAstyeveti sandehApohAyAha lokasya dehAdeH kartRtvaM na kartRtvaM na karmANi lokasya sRjati prabhuH // na karmaphalasaMyogaM svabhAvastu pravatete // 14 // prabhurAtmA svAmI na sRjati vaM kurviti niyogena tasya kArayitA na bhavatItyarthaH nApi lokasya karmANIpsitatamAni ghaTAdIni svayaM sajAti kartApi na bhavatItyarthaH nApi lokasya karmakRtavatastatphalasaMbandhaM sRjati bhojayitApi bho|ktApi na bhavatItyarthaH 'samAnaH sannubhau kAvanusaMcarati dhyAyatIva lelAyanIva sadhIrityAdizruneH' atrApi zarIrasthopi kaunteya na karoti na lipyataityukteH yadi kiMcidapi svatona kArayati na karoti cAtmA kastarhi kArayankurvaMzca pravartataiti tabAha svabhAvastu ajJAnAtmikA daivI mAyA prakRtiH pravartate // 14 // nanvIzvaraH kArayitA jIvaH kartA tathA |ca atiH 'eSaudyeva sAdhu karma kArayati taM yamunninISane eSa uvA 'sAdhu karma kArayati taM yamadhoninISataityAdiH' smRtizca 'ajJomanturanIzoyamAtmanaH sukhaduHkhayoH Izvarapreritogacchetsvarga vA zvabhrameya veti tathA ca jIvezvarayoH kartatvakArayitRtvAbhyAM bho For Private and Personal Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir gI. ma. ra rara. ktatvabhojayitRtvAbhyAMca pApapuNyalepasaMbhavAtkathamuktaM svabhAvastu pravartataiti tatrAha paramArthataH vibhuH paramezvaraH kasyacijjIvasya pApaM sukRtaMca naivAdatte paramArthatojIvasya kartRtvAbhAvAt paramezvarasya ca kArayitatvAbhAvAna kathaM tarhi zrutiH smanirlokavyavahAraca tatrAha | ajJAnanAvaraNavikSepazaktimatA mAyAkhyenAnRtena tamasAvRtamAcchAditaM jJAnaM jIvazvarajagagnedabhramAdhiSTAnabhRtaM nityaM svaprakAzaM saccidAnandarUpamavitayi paramArthasatyaM tena svarUpAvaraNena mukhanti pramAnaprameyapramANakartRkarmakaraNabhoktabhogyabhogAyanavavidhasaMsArarUpaM mohamatasmiMstadavabhAsarUpaM vikSepaM gacchanti jantavojananazIlAH saMsAriNAvastusvarUpAdarzinaH arbabhoktRparamAnandAdvitIyAtmasvarUpAdarzana nibandhanojavizvarajagaddhedabhramaH pratIyamAnovartate mUDhAnAM tasyAM cAvasthAyAM mUDhapratyayAnuvAdinyAvete zrutismRtI vAstavahitabodhivAkya nAdatte kasyacitpApaM na caiva sukRtaM vibhuH // ajJAnenAvRtaM jJAnaM tena muhyanti jantavaH // 15 // 15251525152515251 karararararararararara552545052 zeSabhUte iti na doSaH // 15 // tarhi sarveSAmanAdyajJAnAvatatvAtkathaM saMsAranivRttiH syAdatAha tadAvaraNavikSepazaktimadanAdyanirvAcyamanatamanarthatrAtamUlamajJAnamAtmAzrayaviSayamavidyAmAyAdizabdavAcyaM AtmanojJAnena gurUpadiSTavedAntamahAvAkyajanyena zravaNamanananididhyAsanaparipAkanirmalAntaHkaraNa vRttirUpeNa nirvikalpakasAkSAtkAreNa zodhitatatsyapadArthAbhedarUpazuddhasacidAnandAkhaNDaikarasavastumAtraviSayeNa nAzitaM bAdhitaM kAlatrayepyasadevAsattayA'jJAnamadhiSThAna caitanyamAtratA prApitaM zuktAviva rajataM guktijJAnena yeSAM zravaNamananAdisAdhanasampannAnAM bhagavadanu gahItAnAM mumukSuNAM teSAM tatjAnaM kartR Adityavat yathAdityaH svodayamAtreNaiva tamoniravazeSa nivartayati nanu kacitsahAyamapekSate tathA brahmajJAnamapi zuddhasattvapariNAmatvA A65 // yApakaprakAzarUpaM svotpattimAtreNaiva sahakAryantaranirapekSatayA sakAryamajJAnaM nivartayatparaM satyajJAnAnantAnandarUpamekamevAdvitIyaM paramA. tmatattvaM prakAzayati praticchAyAgrahaNamAtreNaiva karmAntareNAbhivyakti atrAjJAnenAvRtaM jJAnena nAzitamityajJAnasyAvaraNatvajJAnanAzyatvA For Private and Personal Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhyAM jJAnAbhAvarUpatvaM vyAvartita nahyabhAvaH kiMcidAvRNoti na vAjJAnAbhAvojJAnena nAzyate svabhAvanAzarUpatvAttasya tasmAdahamajJomAmanyaMca najAnAmItyAdisAkSipratyakSasiddhaM bhAvarUpamevAjJAnamiti bhagavatomataM vistarastvadvaitasiddhau draSTavyaH yeSAmini bahuvacanenAniyamo darzitaH tathAca zrutiH 'tadyoyodevAnAM pratyabuddhayata saeva tadabhavattatharSINAM tathA manuSyANAM nadidamapyetAha yaevaM vedAhaM brahmAsmIti saidaM sarva bhavatItyAdiH yaviSayaM yadAzrayamajJAnaM tadviSayatadAzrayapramANajJAnAttanivRttiriti nyAyaprANaniyamaM darzayati tatrAjJAnagatamAvaraNaM vividha ekaM satopyasattvApAdakaM anyattu bhAnopyabhAnApAdakaM tatrAyaM parokSAparokSasAdhAraNapramANajJAnamAtrAnivartate anumitepi bandhAdau parvate vanhi rnAstItyAdibhramAdarzanAt tathA 'satyaM jJAnamanantaM brahmAstIti' vAkyAtparokSanizcayapi brahmanAstIti bhramonivartataeva astyeva brahma kintu mama na bhAtItyekaM bhramajanakaM dvitIyamabhAnAvaraNaM sAkSAtkArAdeva nivartate saca sAkSAtkArovedAntavAkyenaiva janyate nirvikalpakaityAdyadvaita jJAnena tu tadajJAnaM yeSAM nAzitamAtmanaH // teSAmAdityavatjJAnaM prakAzayati ttprm||16|| siddhAvanusandheyam // 16 // jJAnena paramAtmatattvaprakAze sati tasmin jJAnaprakAzite paramAtmatatve sacidAnandaghanaeva bAhyasarvaviSayaparityAgena sAdhanaparipAkAtparyavasitA buddhirantaHkaraNavRttiH sAkSAtkAralakSaNA yeSAM te taduddhayaH sarvadA nirbAjasamAdhibhAjaityarthaH talki boddhArojIvAboddhavyaM brahmatattvamiti boboddhavyalakSaNabhedoti netyAha tadAtmAnaH tadeva parabrahmAtmA yeSAM te tathA boboddhavyabhAvohi mAyAvijRmbhitona vAstavAbhedavirodhIti bhAvaH nanu tadAtmAnaiti vizeSaNaM vyarthaM avilyAvartakaM hi vidvizeSaNaM ajJAapi hi vastugatyA tadAtmAnaiti kathaM tayA ttiriti cet na itarAtmatvavyAvRttI tAtparyAt ajJAhi anAtmabhUte dehAdAvAtmAbhimAninaiti na tadAtmAnaiti vyapadizyante vijJAstu nivRttadehAyabhimAnAiti virodhinivRttyA tadAtmAnaiti vyapadizyantaiti yuktaM vizeSaNaM nanu karmAnuSThAnavikSepesati kathaM dehAdyabhimAnanivRttiriti tatrAha taniSThAH tasminneva brahmaNi sarvakarmAnuSTAnAvakSepAnavRttyA niSTA sthitiryeSAM ||2|| For Private and Personal Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir ne taniSTAH sarvakarmasaMnyAsena tadekavicAraparAityarthaH phalarAge sati kathaM tatsAdhanabhUtakarmatyAgaiti tatrAha tatparAyaNAH tadeva paramayanaM prAptavyaM yeSAM te tatparAyaNAH sarvatoviraktAityarthaH atra tadRddhayaityanena sAkSAtkArauktaH tadAtmAnaityanAsmAbhimAnarUpaviparItabhAvanA| nivRttiphalakonididhyAsanaparipAkaH taniSTAityanena sarvakarmasaMnyAsapUrvakaH pramANaprameyagatAsaMbhbhAvanAnivRttiphalakovedAnnavicAraH atraNamananaparipAkarUpaH tatparAyaNAityanena vairAgyaprakarSaityuttarottarasya pUrvapUrvahetutvaM draSTavya uktavizeSaNAyatayogacchantyapunarAvRtti punardehasaMbandhAbhAvarUpAM mukti prAmuvanti sakRnmuktAnAmapi punardehasaMbandhaH kutona syAditi tatrAha jJAnanidhUtakalmaSAH jJAnena nirdhata samUlamunmUlita punardehasaMbandhakAraNaM kalmaSaM puNyapApAtmakaM karma yeSAM te tathA jJAnenA'nAdyajJAnanivRttyA tatkAryakarmakSaye tanmUlaka tahuddhayastadAtmAnastaniSThAstatparAyaNAH // gacchantyapunarAvRttiM jnyaannidhuutklmssaaH||17|| vidyAvinayasampanne brAhmaNe gavi hastini // zuni caiva zvapAke ca paNDitAH samadarzinaH // 18 // punardehagrahaNaM kathaM bhavediti bhAvaH // 17 // dehapAtAdUrva videhakaivalyarUpaM jJAnaphalamuktvA prAramdhakarmavazAtsatyapi dehe jIvanmuktirUpaM tatphalamAha vidyA vedArthaparijJAnaM brahmavidyA vA vinayonirahaGkAratvamanauddhRtyamiti yAvat tAbhyAM sampanne brahmavidi vinIte ca brAhmaNe sAttvike sarvottame tathA gavi saMskArahInAyAM rAjasyAM madhyamAyAM tathA hastini zuni zvapAke cAtyantatAmase sarvAdhamepi sattvAdiguNaistajjaiva saMskArairaspRSTameva samaM brahma draSTuM zIlaM yeSAM te samadarzinaH paNDitAjJAninaH yathA gaganatoye taDAge surAyAM matrevA pratibimbitasyAdityasya na tadguNadoSasaMbandhastathA brahmaNopi cidAbhAsadvArA prativimbitasya nopAdhigataguNadoSasaMbandhaiti 6 pratisandadhAnAH sarvatra samadRSTyaiva rAgadveSarAhityena paramAnandasphUrtyA jIvanmuktimanubhavantItyarthaH // 18 // // 66 // For Private and Personal Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nanu sAttvikarAjasatAmaseSu svabhAvaviSameSu pANiSu samatvadarzanaM dharmazAstraniSiddhaM tathAca tasyAnnamabhojyamityupakramya gautamaH smarati 'samAsamAbhyAM viSamasame pUjAtaiti / samAsamAbhyAmiti caturthIdvivacanaM viSamasamaiti indaikavadbhAvena sAmyekavacanaM caturvedapAragANAmatyantasadAcArANAM yAdRzovastrAlArAnnAdidAnapurassaraH pUjAvizeSaH kriyate tatsamAyaivAnyasmai canurvedapAragAya sadAcArAya viSame tadapekSayA nyUne pUjAprakAre kRte tathAlpavedAnAM hInAcArANAM yAdRzohInasAdhanaH pUjAprakAraH kriyate tAdRzAyaivAsamAya pUrvoktavedapAragasadAcArabrAhmaNApekSayA hInAya tAdRzaDInAya tAdRzahInapUjAdhike mukhyapUjAsame pUjAprakAre kRte uttamasya hInatayA hInasyottamatayA pUjAtohatostasya pUjayiturannamabhojyaM bhavatItyarthaH pUjayitA pratipattivizeSamakurvandhanAddharmAca hIyataiti ca doSAntaraM yadyapi yatInAM niSparigrahANAM pAkAbhAvAddhanAbhAvAcAbhojyAnatvaMca dhanahInatvaMca svataeva vidyate tathApi dharmahAnirdoSobhavatyeva abhojyAnatvaM cAzucitvena pApotpattyupalakSaNaM tapodhanAnAMca tapasvadhanamiti tadAnirapi dUSaNaM bhavatyeveti kayaM samadArzanaH paNDitAjIva 8888888888De Zong Fen 685 ihaiva tairjitaH sargoyeSAM sAmye sthitaM mnH||nirdossN hi samaM brahma tasmAdbrahmANa te sthitaaH||19 Yu Yu Yu Er Jing Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang maktAiti prApta pariharati taiH samadAzabhiH paNDitairihaiva jIvanadazAyAmeva jitatikrAntaH sargaH ejyatahati vyutpattyA itprpnycH| dehapAtAdUrdhvamAtikramitavyaiti kimu vaktavyaM kaiH yeSAM sAmye sarvabhUteSu viSameSvapi vartamAnasya brahmaNaH samabhAve sthita nizcalaM manaH hi yasmAnirdoSaM samaM sarvavikArazUnyaM kUTasthanityamekaMca brahma tasmAtte samadarzinobrahmaNyeva sthitAH ayaM bhAvaH duSTatvaM hi vedhA bhavati aduSTasyApi duSTasaMbandhAdA yathA gaGgodakasya mUtragartapAtAt svataeva vA yathA mUtrAdeH tatra doSavatsu ivapAkAdiSu sthitaM nahoSairduSyati brahmati maTaivibhAgyamAnamapi sarvadoSAsaMsaTameva brahma vyomabadasaGgatvAta asaGgodhayaM puruSaH sUryoyathA sarvalokasya cakSana lipyate cAkSavairbAhyadoSaiH ekastathA sarvabhUtAntarAtmA na lipyate lokadaHkhena bAdhaiti zruneH nApi kAmAdidharmavattayA svataeva kalaSitaM kAmAderantaHkaraNadharmatvasya zrutismRtisiddhatvAt tasmAnirdoSabrahmarUpAyayojIvanmukkAabhojyAnAdidoSaduSTAti vyAhataM smRtistvavibadhasthaviSayaira tasyAnamabhojyamityupakramAt pUjAtaiti madhye nirdezAn dhanAddhAca hIyataityupasaMhArAceti vaTavyam // 19 // For Private and Personal Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir go. ma yasmAnidoSaM samaM brahma tasmAttadrUpamAtmAnaM sAkSAtkurvan duHkheSvanudvigna manAH sukhebu vigataspRhaityatra vyAkhyAtaM pUrvAdhaM jIvanmuktAnAM svAbhAvika caritameva mumukSubhiH prayatnapUrvakamanuSTheyamiti vadituM liGpratyayau advitIyAtmadarzanazIlasya vyatiriktarSiyApriyaprAptyayogAna nanimitI harSaviSAdAvityarthaH advitIyAtmadarzanameva vivRNoti sthirabuddhiH sthirA nizcalA saMnyAsapUrvakavedAntavAkyavicAraparipAkeNa sarvasaMzayazUnyatvena nirvicikitsA nizcitA brahmaNi buddhiryasya satathA labdhazravaNamananaphalaiti yAvat etAdRzasya sarvAsaMbhAvanAzUnyasvepi viparItabhAvanApratibandhAtsAkSAtkAronodetIti nididhyAsanamAha asaMmUDhaH nididhyAsanasya vijAtIyapratyayAnantaritasajAtIyAtyayapravAhasya paripAkeNa viparItabhAvanAkhyasaMmoharahitaH tataH sarvapratibandhApagamAt brahmavit brahmasAkSAtkAravAn tatazca samAdhiparipAkeNa rawangrnrngrawangwr rangrayarang cchakr`ngrang na pradRSyetpriyaM prApya nodvijetprApya cApriyam // sthirabuddhirasaMmUDhobrahmavidvahmaNi sthitaH / // 20 // vAyasparzeSvasaktAtmA vindatyAtmani yatsukham // sabramhayogayuktAtmA sukhamakSayyamaznute // 21 // nirdoSe same brahmaNyeva sthitojIvanmuktaH sthitaprajJaityarthaH etAdRzasya dvaitadarzanAbhAvAtmahoM vegau na bhavataityucitameva sAdhakena tu dvaita-| darzane vidyamAnepi viSayadoSadarzanAdinA praharSaviSAdau tyAjyAvityabhiprAyaH ||20||nnu bAhyaviSayaprIteranekajanmAnubhUtatvenAtiprabalatvAttadAsakacitasya kathamalaukike brahmANa dRSTasarvasukharahite sthitiH syAt paramAnandarUpatvAditi cet na tadAnandasyAnanubhUtacaratvena cittasthitihe|tutvAbhAvAt taduktaM vArtika 'apyAnandaH zrutaH sAkSAnmAnenAviSayIkRtaH dRSTAnandAbhilASaM sana mandIkartumapyalamiti tatrAha indriyaiH spRzanta| iti sparzAH zabdAdayaH teca bAdhAanAtmadharmatvAt teSvasattAtmA anAsaktacittastraSNAzUnyatayA viraktaH san Atmani antaHkaraNaeva bA hyaviSayanirapekSa yadapazamAtmakaM sukhaM tadindati labhate nirmalasatvavacyA tadakta bhArane ' yaca kAmasukha loke yaca divyaM mahatlukhaM tRSNAkSaya || | sukhasyaite nAhataH SoDazI kalAmitiH athavA pratyagAtmani tvaMpadArthe yatsukhaM svarUpabhUtaM suSuptAvanubhUyamAnaM bAhyaviSayAsaktipati ||67 // For Private and Personal Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1555555555555166654505 bandhAdalabhyamAna tadeva tadabhAvAllabhate na kevalaM tvaMpadArthasukhameva labhate kintu tatpadAthai kyAnubhavena pUrNa sukhamapItyAha satRSNAzUnyaH brahmaNi paramAtmani yogaH samAdhistena yuktastasminvyApRtaAtmAntaHkaraNaM yasya sabrahmayogayuktAtmA athavA brahmaNi tatpadArthe yogena davAkyAnabhavarUpeNa samAdhinA yuktaaikyaM prAptaAtmA tvaMpadArthasvarUpaM yasya satathA sukhamakSayyamanantaM svasvarUpabhUtamabhate vyAmoti | sukhAnubhavarUpaeva sarvadA bhavatItyarthaH nityepi vastunyavidyAnivRttyabhiprAyeNa dhAtvarthayogaH aupacArakaH tasmAdAtmanyakSayasukhAnubhavArthI sanyAyaviSayapIteH kSaNikAyAmahAnarakAnubandhinyAH sakAzAdindriyANi nivartayettAvataiva ca brahmaNi sthitirbhavatItyabhiprAyaH // 21 // | vanu bAhyaviSayapItini vRttAvAtmanyakSayasukhAnubhavastasmiMzca sati tatsasAdAdeva bAbaviSayamItinivRttiritItaretarAzrayavazAkamapi sidhyedityAzaya viSayadoSadarzanAbhyAsenaiva tatpItinivRttirbhavatIti parihAramAha hi yasmAt ye saMsparzajAviSayendriyasaMbandhajAH bhogAH kSudrasukhalavAnubhavAH iha vA paratra vA rAgadeSAdivyAnatvena duHkhayonayaeva te te sarvepi brahmalokaparyantaM duHkhahetavaeva taduktaM viSNupurANe 'yAvantaH kurute jantuH saMbandhAnmanasaH priyAn tAvannosyani khanyante vRdaye zokazaGkavaiti' etAdRzAapi na sthirAH kiMtu AdyantavantaH AdiviSayendriyasaMyogo'ntazca sadiyogaeva tau vidyate yeSAM te pUrvAparayorasattvAnmadhye svapnavadAvi tAH kSaNikA mathyAbhUtAH taduktaM gauDapAdAcAryaiH 'AdAvante ca yavAsti vartamAnepi tattatheti' yasmAdevaM tasmAtteSu budhovivekI na ramate pratikUlavedanIyatvAnna prItimanubhavati taduktaM bhagavatA pataJjalinA 'pariNAmanApasaMskAraduHkhe guNa ttivirodhAca duHkhameva sarva vivekinaitiH sarvamapi viSayasukhaM dRSTamAnubhavikaMca duHkhameva pratikUlavedanIyatvAt vivekinaH parijJAtakkezAdisvarUpasya na tvavivekinaH akSipAtrakalpohi vidvAnatyalpaduHkhalezenApyuddhijate yathoItannuratisukumAropyAkSipAtre nyastaH sparzana duHkhayati netareSvaGgeSu tahavikina eva madhuviSasaMpRktAnabhojana vatsarvamapi bhogasAdhanaM kAlatrayapi ke zAnuviddhatvAHkhaM na mUTastha bahutridhaduHkhasahiSNorityarthaH tatra pariNAmatApasaMskAraduHkhairiti bhUnavartamAnabhaviSyakAlepi duHkhAnuviddhatvAaupAdhika duHkhatvaM viSayasukhasyo ke guNa ttivirodhAcetyanena svarUpopi duHkhatvaM tatra pariNAmazca tApazca saMskAratha taeva duHkhAni nairityarthaH itthaM bhUtalakSaNe tRtIyA tathAhi rAgAnuviddhaeva sarvopi sukhAnubhavaH na hi tatra na rajyani tena sukhIceti saMbhavati rAgaeva ca pUrvamuTTanaH sanviSayaprAptyAmukharUpeNa pariNamate tasya ca pratikSaNaM vardhamAnavena svaviSayApAninivandhanaduHkhasyAparihAryavAnuHkha rUpataiva yAhi bhogavendriyANAmupazAntiH paritRptatvAt tantukhaM yA lolyAinupazAntistaduHkha na condra For Private and Personal Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 68 // yANAM bhogAbhyAsena vaitRSNyaM kartuM zakyaM yatobhogAbhyAsamanuvivardhante rAgAH kauzalAni cendriyANAM snanizca na jAtukAmaityAdi tasmAduHkhAtmakarAgapariNAmatvAviSayasukhamapi duHkhameva kAryakAraNayorabhedAditi pariNAmaduHkhatvaM tathA sukhAnubhavakAle tatpratikRlAni duHkhasAdhanAni iSTi nAnupahatya bhUtAnyupabhogaH saMbhavatIti bhUtAni ca hinasti pazca sarvANi duHkhasAdhanAni me mAbhUvanniti saGkalpavizeSaH na ca tAni sarvAgi kazcidapi parihatuM zaknoti ataH sukhAnubhavakAlapi tatparipanthinaM prati dveSasya sarvadevAvasthitasvAttApaduHkhaM duSpariharameva nApohi dveSaH evaM ca duHkhasAdhanAni parihartamazaktomuhyaticeti mohaduHkhatApi vyAkhyeyA tathAcoktaM yogabhASyakAraiH sarvasya dveSAnuviddhazcetanAnetanasAdhanAdhInastApAnabhavaiti tatrAsti dveSajaH karmAzayaH sukhasAdhanAAna ca prArthayamAnaH kAyena vAcA manasA ca parispandate tataH paramanugRhAtyupahanti ceti parAnugrahapIDAbhyAM dharmAdharmAtrupacinoti sakarmAzayolobhammohAca bhavatItyeSAtApaduHkhatocyate yathA vartamAnaH sukhAnubhavaH svavinA | ye hi saMsparzajAbhogAduHkhayonayaeva te||aadyntvntH kaunteya na teSu ramate budhH||22|| RRRRRRANSL125505252525 zakAle saMskAramAdhatte saca mukhasmaraNaM tama rAga saca manaHkAyavacanaceSTAM sAca puNyApuNyakarmAzayo tau ca janmAdIni saMskAradaHkhatA evaM tApamohayorapi saMskArau vyAkhyeyau evaM kAlatrayepi duHkhAnuvedhAviSayasukhaM duHkhamevetyuktvA svarUpatopi duHkhanAmAha guNavRttivirodhAcca guNAH sattvarajastamAMsi mukhaduHkhamohAtmakAH parasparaviruddhasvabhAvAapi tailavartyaprayaiva dIpa puruSabhogaprayuktatvena yAtmakameka kAryamArabhante tatrakasya prAdhAnye dvayorguNabhAvAtpradhAnamAtravyapadezena sAttvika rAjarsa tAmasamiti triguNamapi kAryamekena guNena vyapadizyate natra sukhopabhomarUpoSi pratyayauDunasattvakAryasvepyanutarajastamaHkAryatvAtriguNA lmakaeva tathA ca sukhAtmakatvabAhuHkhAtmakatvaM viSAdAtmakatvaMca tasya dhruvamiti duHkhameva sarva vivekinaH na caitAdRzopi pratyayaH sthiraH yasmAcalaMca guNavRttamiti kSiprapariNAmi cittamuktaM nandhakaH pratyayaH kathaM parasparaviraddhasukhaduHkhamohatvAnyekadA pratipadyataiti can na udbhUtAnubhUtayopirodhAbhAvAt samavRttikAnAmeva hi guNAnAM yugapavirodhaH na viSamavRttikAnAM yathA dharmajJAnavairAgyaizvaryANi labdhavR For Private and Personal Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandir ttikAni labdhavattikairevAdharmajJAnAvairAgyAnaizvaryaiH saha virudhyante na tu svarUpasadbhiH pradhAnasya pradhAnena saha virodho na tu durbaleneti hi nyAyaH evaM satvarajastamAMsyapi paraspara prAdhAnyamA yugapanna sahante na tu sadbhAvamapi etena pariNAmatApasaMskAraduHkheSvapi rAgaddevamo| hAnAM yugapatsadbhAvovyAkhyAtaH prasuptatanuvicchinnodArarUpeNa klezAnAMcaturavasthatvAt tathA hi avidyA'smitArAgadveSAbhinivezAH paJca nizAH avidyA kSetramuttareSAM prasuptatanuvichinnodArANAM anityAzuciHkhAnAtmasu nityazucisukhAtmakhyAtiravidyA dRgdrshnshktyore-| | kAtmataivAsmitA sukhAnuzayI rAgaH duHkhAnuzayI dveSaH svarasabAhI viduSopi tathA rUTobhinivezaH te pratiprasavaheyAH sUkSmAH dhyAnaheyAsA| ityaH kezamUlA karmAzayovRSTAdRSTajanmavedanIyaH satimUle tahipAkojAlyAyogAiti pAtamjalAni sUtrANi tavAnasmistadvaddhiviparyayomidhyAjJAnamavidyeti paryAyAH tasyAH vizeSaH saMsAranidAna tatrAnitye nityabuddhiryathA dhruvA pRthivI dhruvAsacandratArakAdyaura mRtAdivaukasaiti azucau paramabIbhatse kArya zucibuddhiryathA naveva zazAGkalekhAkamanIyeya kanyA madhvamRtAvayavanirmiteva candra bhittvA niHsateva jJAyate | nIlotpalapatrAyatAkSIhAvagAbhyAM locanAbhyAM jIvalokamAzvAsayatIveti kasya kena saMbandhaH 'sthAnAdvIjAdupaTambhAnniSpandAnidhanAdapi kAyamAdheyazaucatvAtpaNDitAya zani viriti / ca vaiyAsikaH zlokaH etenApaNye puNyapratyayAnarthe cArthapratyayovyAkhyAtaH haHkhe sukhakhyAtirudAtdRtA pariNAmatApasaMskAraduHkhairguNavRttivirodhAca duHkhameva sarva vivekinahati anAtmanyAtmakhyAtiryathA zarIre manuSyohamityAdiH iyaM-- cAvidyA sarvaklezamUlabhUtA tamaityucyate buddhipuruSayorabhedA'bhimAno'smitA mohaH sAdhanarahitasthApi sarva sukhajAtIyaM me bhUyAditi viparyaya vizeporAgaHsaeva mahAmohaH duHkhasAdhane vidyamAnepi kimapi dukhaM me mAbhUditi viparyayavizeSodveSaH satAmikhaH AyurabhAvepyetaiH zarIrendriyAdibhiranityairApa viyogome mAbhAdityavidvadaGganAbAlaH svAbhAvikaH sarvaprANisAdhAraNomaraNatrAsarUpoviparyayavizeSobhinivezaHsondhatAmisraH taduktaM purANe 'tamomohomahAmohastAmisrodyandhasaMjJitaH avidyA paJcaparveSA prAdurbhUtA mahAtmanahati / ete ca klezAcaturavasthAbhavanti tatrAsatonutpatteranabhivyaktarUpeNAvasthAnaM suptAvasthA abhivyaktasyApi sahakAryalAbhabhAvAna kAryAjanakatvaM tanyavasthA abhivyaktasya janitakAryasyApi kenacilavatAbhibhavovicchedAvasthA abhivyaktasya prAtasahakArisampatterapratibandhena svaprakAryakaratvamudArAvasthA etAdagavasthAcatuSTayaviziSTAnAmasmitAdInAM caturNA viparyayarUpANAM kezAnAmavidyaiva sAmAnyarUpA kSetraM prasavabhUmiH sarveSAmapi vipayayarUpatvasya dArzatatvAt tenAvidyAnivRttyaiva lezAnAM nivRttirityarthaH te ca kezAH prasuptAyathA prakRtilInAnAM tanavaH prAtipakSa jananaM 5) For Private and Personal Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. bhAvanayA tankRtAyayA yoginAM naubhayepi sUkSmAH pratiprasavena manonirodhana / nirvAjasamAdhinA heyAH yetu sUkSmavatyastakAryabhUtAH sthUlAvicchinnAradArAzca vicchidya vicchidya tena tenAtmanA punaH prAdurbhavantIti vicchinnAH yathA rAgakAle krodhovidyamAnopi na prAdurbhUtaiti vicchinna ucyate evamekasyAM striyAM caitroraktahati nAnyAsu viraktaH kintvekasyAM rAgolabdhavattiranyAsu ca bhaviSyattirini satadA vicchinnaucyate ye yadA viSayeSu labdhavRttayaste tadA sarvAtmanA prAdurbhunA udArAucyante tataubhayepyatisthUlatvAcchuddhasatvamayena bhagavaddhyAnena heyAH na manonirodhamapekSanta nirodhaheyAstu sUkSmAeva tathA ca pariNAmatApasaMskAraduHkheSu prasuptatanuvicchinnarUpeNa sarve kezAH sarvadA santi udAratAtu kadAcitkasya vizeSaH ete ca bAdhanA lakSaNaM duHkhamupajanayantaH klezazadhdavAcyAbhavanti yataH karmAzayodharmA'dharmAkhyaH kezamUlakaeva sati ca mUlabhUte keze tasya karmAzayasya vipAkaH phalaM janmAyu gati saca karmAzayaiha paratra ca svatripAkArambhakatvena dRSTAdRSTajanmavedanIyaH evaM kezasantatirghaTIyantravadani zamAvartate ataH samIcInamuktaM ye hi saMsparzajAbhogAdaHkhayonayaeva te Adyantavantahati duHkhayo-1 nitvaM pariNAmAdibhirguNavRttivirodhAca AdyantavatvaM guNavRttasya calatvAditi yogamate vyAkhyA aupaniSadAnAM tu anAdibhAvarUpamajJAnamavidyA ahaGkAradharmadhyAso'smitA rAgadveSAbhinivezAstattivizeSAityavidyAmUlatvAtsarvepyAvadyAtmakatvena mithyAbhUtArajjubhujaGgA| dhyAsavanmithyAbhUtatvepi duHkhayonayaH svamAdivaSTisRSTimAtravenAdyantavantati budhodhiSThAnasAkSAtkAreNa nivRttabhramasteSu na ramate maga-11 taSNikAsvarUpajJAnavAniva tatrodakArthI na prarvatate na saMsAre sukhasya gandhamAtramapyastIti budhdA tataH sarvANIndriyANi nivartayedityarthaH // 22 // sarvAnarthaprApniheturdInavAroya zreyomArgapratipakSaH kaSTatamodoSomahatA yalena mumukSuNA nivAraNIyaiti yatnAdhikyavidhAnAya punarAha AtmanonukUleSu sukhahetuSu dRzyamAneSu bhUyamANeSu smaryamANeSu vA tadguNAnusandhAnAbhyAsena yoratyAtmakogadyobhilASastRSNAlobhaH sakAmaH strIpuMsayoH | parasparavyatikarAbhilASevatyantanirUDhaH kAmazaH etadabhiprAyeNa kAmaH krodhastathAlobhaityatra dhanatRSNA lobhaH strIpuMsavyatikarastRSNA kAmaiti kAmalobhau pRthaguktau iha tu tRSNAsAmAnyAbhiprAyeNa kAmazabdaH prayuktaiti lobhaH pRthaGnoktaH evamAtmanaH pratikUleSu duHkhahetuSu dRzyamAneSu bhUyamANeSu smaryamANeSu vA tadoSAnusandhAnAbhyAsena yaH prajvalanAtmakoddeSomanyuH sakrodhaH tayorakaTAvasthA lokavedavirodhapratisandhAnapratibandhakatayA lokavedaviruddhapravRttyunmukhatvarUpA nadIvegasAmyena vegaityucyate yathA hi nadyAvegovarSAstratiprabalatayA lokavedavirodhapratisandhAnenAnicchantamapi garne pAtayitvA manjayati cAdhonayati ca tathA kAmakro 88888888888888888 // 69 // For Private and Personal Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 51525 1525152515251525152515 zodhayorapi vegoviSayAbhidhyAnAbhyAsena varSAkAlasthAnIyenAtiprabalolokavedavirodhapatisaMdhAnenAnicchantamapi viSayagarne pAtayitvA saMsArasamu ne majjayati cAdhomahAnarakAnnayati cetivegapadaprayogeNa sUcitaM etanAtha kena prayuktIyamityatra vivRtaM tametAdRzaM kAmakrodhodbhavaM vegamantaHkaraNaprakSobharUpaM staMbhasvedAyanekabAyavikAraliGgaM AzarIravimokSaNAta zarIravimokSaNaparyantamanekanimittavazAtsarvadA saMbhAvyamAnatvenAvisrabhbhaNIyamantaratpannamAtraM ihaiva bahirindriyavyApArarUpAdgartapatanAtyAgeva yoyatiristimiGgilaiva nadIvegaviSayadoSadarzanAbhyAsavazIkArasaMjJakavairAgyeNa sohu~ tadanurUpakAryasampAdanenAnarthakaM karnu zaknoti samarthobhavati saeva yuktIyogI saeva sukhI saeva naraH pumAn puruSArthasampAdanAt taditarastvAhAranidrAbhayamaithunAdipazudharmamAtraratatvena manuSyAkAraH pazurevetibhAvaH AzarI ravimokSaNAdityatrAnyaDyAkhyAnaM yathA maraNAdUya vilapantIbhiryuvatIbhirAliGgacamAnopi putrAdibhirdahyamAnopi prANazUnyatvAtkAmakrodhavegaM zaknotIhaiva yaH soDhuM prAkkArIravimokSaNAt // kAmakrodhodbhavaM vegaM sayuktaH sasukhI naraH // 23 // yontaH sukhontarArAmastathAntotireva yaH // sayogI brahma nirvANaM brahma bhUtodhigacchati // 24 // sahate tathA maraNAtprAgapi jIvanneva yaH sahate sayuktaityAdi atra yadi maraNavajjIvanapi kAmakrodhAnutpattimAtra brUyAttadaitAjyeta yathoktaM vasiSThena 'prANagate yathA dehaH sukhaM duHkhaM na vindati tathA cetyANayuktopi sakaivalyAzrame basediti' iha tatpannayoH kAmakrodhayogasahane prastute na tayoranutpattimAtraM na dRSTAntaiti kimatinirvandhena // 23 // kAmakrodhavegasahanamAtreNava mucyataiti na kintu antarbAdyaviSayanirapekSameva svarUpabhUta sukhaM yasya sontaH sukhovAhyaviSaya janitamukha zUnyaityarthaH kutobAhyasukhAbhAvastatrAha antaH Atmanyeva na tu strayAdiviSaye bAhyasukhasAdhane ArAmaAramaNaM krIDA yasya sontarArAmastyaktasarvaparigrahatvena bAhya sukhasAdhanazUnyaityarthaH nanu tyaktasarvaparigrahasyApi yateryadRcchopanataiH kokilAdimadhurazadazravaNamandapavanasparzanacandrodayamayUranatyAdidarzanAtimadhurazItalagaGganedaka pAna ketakIkusumasaurabhAdyavaghrANAdibhiryAmyaiH sukhotpattisaMbhavAtkathaM bAhyasukhatatsAdhana zanyatvamiti tatrAha tathAntajyotireva yaH For Private and Personal Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 70 // yathAntareva sukhaM na bAdyaviSayaistathAntarevAtmAna jyotirvijJAnaM na bAbairindriyairyasya sonajyotiH zrotrAdijanyazabdAdiviSayavijJAnarahitaH evakArovizeSaNatrayapi saMbadhyate samAdhikAle zabdAdipratibhAsAbhAvAt vyutthAnakAle tatpratibhAsepi mithyAtvanizcayAnna bAhyaviSayaistasya sukhotpattisaMbhavaityarthaH yaevaM yathoktavizeSaNasampannaH sayogI samAhitaH brahmanirvANaM brahmaparamAnandarUpaM kalpitadetopazamarUpatvena nirvANaM tadeva kalpitAbhAvasyAdhiSThAnAtmakatvAt avidyAvaraNanityAdhigacchati nityatrAptameva pAmoti yataH sarva| daiva brahmabhUtonAnyaH brA santamAyetIti zruneH avasthiteriti kAzakatvahati nyAyAca // 24 // muktitorjJAnasya sAdhanAntarAANa vitRNvannAha prathamaM yajJAdibhiH kSINakalmaSAH tatontaHkaraNazuddhyA RSayaH sUkSmavastuvivecanasamarthAH saMnyAsinaH tataH ava RSee5152515015555755ra labhyante brahma nirvANamRSayaH kSINakalmaSAH // chinnavaidhAyatAtmAnaH sarvabhUtahite | ratAH // 25 // kAmakrodhaviyuktAnAM yatInAM yatacetasAm // abhitobrahmanirvANaM vartate | viditAtmanAm // 26 // NAdiparipAkeNa chinnadhAH nivRttasarvasaMzayAH tatonididhyAsanaparipAkeNa saMyatAtmAnaH paramAtmanyebaikAyAcittAH etAdRzAzca dvaitAdArzavena sarvabhUtahite ratAH hiMsAzunyAH brahmavidobrahmanirvANaM labhante 'yasminsavANi bhatAnyAtmaivAbhAvijAnataH komohastatraH kaH zokaH ekatvamanupazyataiti zruteH bahuvacanaM tadyoyodevAnAmityAdizrutyuktaniyamapradarzanArtham // 25 // pUrva kAmakrodhayorutpa nayorapi vegaH sodavyaityuktamadhanA ta tayoratpattiprativandhaeva kartavyaityAha kAmakrodhayorviyogastadanatpattireva tadyanAnAM kAmakrodhaviyuktAnAM ataeva yatacetasAM saMyatAttiAnAM yatInAM yatnazIlAnAM saMnyAsinAM viditAtmanAM sAkSAtkRtaparamAtmanAM abhitaubhayatojIvatAM mRtAnAM ca teSAM brahmAnarvANaM mokSovartate nivatvAt na bhaviSyati sAdhyatvAbhAvAt // 26 // 70 // For Private and Personal Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pUrvamIzvarSitasarvabhAvasya karmayogenAntaHkaraNazuddhistataH sarvakarmasaMnyAsaH tataH zravaNAdiparasya tattvajJAnaM mokSasAdhanamudatItyuktaM adhunA sayogI brahmanirvANamityatra sUcitaM dhyAnayogaM samyagdarzanasyAntaraGgasAdhanaM vistareNa vaktaM sUtrasthAnIyastrIn zlokAnAha bhagavAn eteSAmeva vRttisthAnIyaH kRtsnaH SaSThodhyAyobhaviSyati tatrApi dvAbhyAM saGkepeNa yogaucyate tatIyena tu tatphalaM paramAtmajJAnamiti vivekaH sparzAn zahAdIn vAdyAn bahirbhavAnapi zrotrAdidvArA tattadAkArAntaHkaraNavRttibhirantaHpraviSTAn punarbahireva kRtvA paravairAgyavazena tattadAkArAM vRttimanutpAdyetyarthaH yadyete AntarAbhaveyustadopAyasahasreNApi bahirnasyuH svabhAvabhaGgaprasaGgAt bAhyAnAM tu rAgavazAdantaHpravidhAnAM vairAgyeNa bahirgamanaM saMbhavatIti vAdatuM bAhyAniti vizeSaNaM tadanena vairAgyamuktvA'bhyAsamAha cakSuzcaivAntare bhuvoH kRtvetyanuSajyate RESENTERNET al sparzAn kRtvA vahirvAhyAMzcakSuzcaivAntare bhruvoH // prANApAnau samau kRtvA nAsAbhyantaracA. riNI // 27 // yatendriyamanovuddhirmunirmokSaparAyaNaH // vigatecchAbhayakrodhoyaH sadA muktaeva saH // 28 // atyantanimIlane hi nidrAkhyA layAtmikA vRttirekA bhavet prasAraNe tu pramANaviparyayavikalpasmRtayazcatasrovikSepAtmikAvRttayobhaveyuH pa vApi tu vRttayoniroddhavyAiti ardhanimIlanena bhramadhye cakSuyonidhAnaM tathA prANApAnau samau tulyAvUrvAdhogativicchedena nAsAbhyantaracAriNau kumbhakaina kRtvA anenopAyena yatAH saMyatAindriyamanobuddhyAyasya satathA mokSaparAyaNaH sarvaviSayaviraktomunirmananazIlobhavet vigatecchAbhayakrodhaiti vItarAgabhayakrodhaityatra vyAkhyAtaM etAdRzoyaH saMnyAsI sadA bhavati muktaeva saH na tu mokSaH tasya kartavyosti athavA yaetAdRzaH sasadA jIvannapi muktaeva // 27 // 28|| evaM yogayuktaH kiM jJAtvA mucyataiti tadAha sarveSAM yajJAnAM tapasAMca kartarUpeNa devatArUpeNa ca bhoktAraM bhogakartAraM pAla kAmati vA bhuj pAlanAbhyavahArayoritadhAtuH sarveSAM lokAnAM mahAntamIzvara hiraNyagarbhAdInAmapi niyantAraM sa For Private and Personal Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma vaiSAM prANinAM sutdRdaM pratyupakAranirapekSatayopakAriNaM sarvAntayAmiNaM sarvabhAsakaM paripUrNasaccidAnandakarasaM paramArthasatyaM sarvAtmAnaM nArAyaNa mAM jJAtvA Atmatvena sAkSAtkRtya zAnti sarvasaMsAroparati mukti mRcchati prAmotItyarthaH tvAM pazyanApi kathaM nAhaM muktaityAzaGkAnirAka // 71 // bhoktAraM yajatapasAM sarvalokamahezvaram // sutdRdaM sarvabhUtAnAM jJAtvA mAM zAntimRcchati // 29 // iti zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsubrahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde sanyAsayogo. nAmapaMcamodhyAyaH 8888888888%885 Quan Chang 888888888 | raNAya vizeSaNAni uktarUpeNaiva mama jJAnaM muktikAraNamitibhAvaH || 22 // anekasAdhanAbhyAsaniSpanna harigeritaM || svasvarUpaparijJAnaM sarveSAM mukisAdhanam // // iti zrImatparahaMsaparivrAjakAcAryazrIvizvezvarasarasvatIyapAdaziSyamadhusUdanasarasvatIviracitAyAM zrIbhagavatI| tAgUDhArthadIpikAyAM svarUpaparijJAnaM nAma pNcmodhyaayH||5|| For Private and Personal Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // zrIkRSNAya gItA mRtaduhe nmH|| yogasUtraM tribhiH zlokaiH paMcamAnle yadIrita SaSThastvArabhyate'dhyAyasavyAkhyAnAya vistarot tatra sarva karmatyAgena yogaM vidhAsyan tyAjyatvena hInatvamAza hUnya karmayoga stauti dvAbhyAM karmaNAM phalamanAzrito'napekSamANaH phalAmisandhirahita:san kArya kartavyatayA zAstreNa vihitaM nityamagnihotrAdi karma karoti yaH sakarmyapi san saMnyAsI yogI ceti stUyate saMnyAsohi tyAgaH cittagatavikSepAbhAvazca yogaH tau cAsya vidyate phalatyAgAt phalataSNArUpacittavikSepAbhAvAca karmaphalataSNAtyAgaevAtra goNyA vRttyA saMnyAsayogazamdAbhyAmabhidhIyate sakAmAnapekSya prAzastyakathanAya avazyaM bhAvinau hi niSkAmakarmAnucAturmukhyau saMnyAsayogau tasmAdaya yadyapi na niramiH anisAdhyautakarmatyAgI na bhavati na cAkriyaH aprinirapekSasmAkriyAtyAgI ca na bhavati tathApi saMnyAsI yogI ceti mantavyaH athavA na niragirna cAkriyaH saMnyAsI yogIcati mantavyaH kiMtu sAgniH sakriyazca niSkAmakarmAnuyAyI saMnyAsI yogAMceti mantavyaiti stUyate 'apazabovA anye goazvebhyaH pazavogo azvAn ityatraica prazaMsAlakSaNayAnayAnvayopapattiH atra cAkri // zrIbhagavAnuvAca // anAzritaH karmaphalaM kArya karma karoti yaH // sasaMnyAsI ca yogI cana niragnirna cAkriyaH // 1 // yaityanenaiva sarvakarmasaMnyAsIti labdhe niraniriti vyarthaM syAdityaprizadvena sarvANi karmANyupalakSya nirapiriti saMnyAsIkriyAzabdena vittavRttIrupalakSyAkriyaiti niruddhacittavRttiyogI ca kathyate tena na niragniH saMnyAsI mantavyona cAkriyoyogI mantavyaiti yathAsaGgyamubhayavyatirekodarzanIyaH evaM satina yamapyupapannAmeti draSTavyam // 1 // asaMnyAsepi saMnyAsapadaprayoge nimittabhUtaM guNayoga darzayitumAha yaM sarvakarmatatkalaparityAgaM saMnyAsamiti prAhuH zrutayaH saMnyAsaevAtirecayatIti brAhmaNAH putraiSaNAyAzca vittaiSaNAyAca lokaiSaNAyAzca vyutthAyAtha bhikSAcarya carantItyAdyAH yogaM phalatRSNAkartRtvAbhimAnayoH parityAgena vihitakarmAnuSThAnaM taM saMnyAsaM viddhi hepANDava abrahmadattaM brahmadattamityAha taM vayaM manyAmahe brahmadattasadRzoyamiti nyAyAtparazabdaH paratra prayujyamAnaH sAdRzya bodhayati gauNyA vRttyA tadbhAvAropeNa vA prakRtetu kiM sAdRzyamiti tadAha na hi yasmAt asaMnyastasaGkalpaH atyaktaphalasaGkalpaH kazcana kazcidapi yogI na bhavati api tu sarvoyogI tyaktaphalasaGkalpaeva bhavatIti phalatyAgasAmyA tRSNArUpacittavRttinirodhasAmyAca goNyA vRttyA karmaiva saMnyAsI ca yogI For Private and Personal Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.ma. ||ca bhavatItyarthaH tathA hi yogazcittavRttinirodhaH pramANaviparyayavikalpanidrAsmatayaiti vRttayaH paJcavidhAH tatra pratyakSAnumAnazAstropamA nArthApattyabhAvAkhyAni pramANAni SaDiti vaidikAH pratyakSAnumAnAgamAH pramANAni trINIti yogAH antarbhAvabahirbhAvAbhyAM saGkocavikAsau | draSTavyau ataeva tArkikAdInAM matabhedAH viparyayomithyAjJAnaM tasya paMcabhedAH avidyA'smitArAgadveSAbhinivezAH taeva ca klezAH shbdjnyaa||72|| nAnupAtI vastuzunyovikalpaH pramAbhramavilakSaNo'sadarthavyavahAraH zazaviSANamasatpuruSasya caitanyamityAdiH abhAvapratyayAlambanA vRttinidrA catasRNAM vRttInAmabhAvasya pratyayaH kAraNaM tamoguNastadAlambanA vRttireva nidrA natu jJAnAdyabhAvamAtramityarthaH anubhUtaviSayAsampamoSaH pratyayaH smRtiH pUrvAnubhavasaMskArajaM jJAnamityarthaH sarvavRttijanyatvAdante kathanaM lajjAdivRttInAmapi paMcasvevAntarbhAvodraSTavyaH etA 55252515251526852515 yaM sanyAsamiti prAhuryogaM taM viddhi pANDava // nahyasaMnyastasaGkalpoyogI bhavati kake zvana // 2 // ArurukSormuneyogaM karma kAraNamucyate // yogArUDhasya tasyaiva zamaH kAraNa mucyate // 3 // 2 vRzAM sarvAsAM cittavattInAM nirodhoyogaiti ca samAdhiriti ca kathyate phalasaGkalpastu rAgAkhyastatIyoviparyayabhedastAnirodhamAtramApa gauNyA vRttyA yogaiti saMnyAsaiti cocyataiti na virodhH||2||tn kiM prazastatvAt karmayogaeva yAvajjIvamanuSTheyaiti netyAha yogamantaH karaNazuddhirUpaM vairAgyamArarukSorArogumicchorna svArUDhasya munerbhaviSyataH karmaphalatRSNAtyAginaH karma zAstravihitamagnihotrAdi nityaM bhagavadapaNabuddhyA kRtaM kAraNaM yogArohaNe sAdhana manuSTheya mucyate veda mukhena mayA yogArUDhasya yogamantaHkaraNazuddhirUpaM vairAgyaM prAptavatastu tasyaiva pUrva karmiNopi sataH zamaH sarvakarmasaMnyAsaeka kAraNamanuSTheyatayA jJAna paripAkasAdhanamucyate // 3 // kadA yogArUDhobhavatItyucyate yadA yasmin cittasamAdhAnakAle indriyArtheSu zabdAdiSu karmasu ca nityanaimittikakAmyalaukikapratiSiddheSu nAnuSajjate teSAM mithyAtvadarza 5 For Private and Personal Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir |nenAtmano'karbabhoktaparamAnandAdayasvarUpadarzanena ca prayojanAbhAvabaddhayA'hameteSAM kartA mamaite bhogyAhasvAbhinivezarUpamanuSad karoti hi yasmAn tasmAtsarvasaGkalpasaMnyAsI sarveSAM saGkalpAnAmidaM mayA kartavyametat phalaM bhokavyAmityevaMrUpANAM manovRttivizeSANAM tahi| SayANAM ca kAmAnAM tatsAdhanAnAM ca karmaNAM tyAgazIlaH tadA zabdAdiSu karmasu cAnuSagasya taddhetozca saGkalpasya yogArohaNapratibandhakasyAbhAvAt yoga samAdhimArUDhoyogArUDhaityucyate // 4 // yoyadaivaM yogArUDobhavati tadA tenAtmanaivAtmoddhRtobhavati saMsArAnaryavAtAdataH | AtmanA vivekayuktena manasA AtmAnaM svaM jIvaM saMsArasamudre nimanaM tatauddharet ut Udhye haret viSayAsaGga yadA hi nendriyArtheSu na karmasvanuSajjate // sarvasaGkalpasaMnyAsI yogAruDhastadocyate // 4 // uddharedAtmanAtmAnaM nAtmAnamavasAdayet // Atmaiva hyAtmanovandhurAtmaiva ripuraatmnH||5|| vandhurAtmAtmanastasya yenAtmaivAtmanA jitaH // anAtmanastu zatrutve vartetAtmaiva zatruvat // 6 // 20505151565555555HARE5515 parityAgena yogArUDatAmApAdayadityarthaH natu viSayAsaGgenAtmAnamavasAdayet saMsArasamudre majjayet hi yasmAdAtmaivAtma| nobandhurhitakArI saMsArabandhanAnmocanahetuH nAnyaH kazcillaukikasyabandhorapi snehAnubandhena bandhahetutvAn Atmaiva nAnyaH kazcit ripuH zatrurahitakArI viSayavandhanAgArapravezAkozakArahavAtmanaH svasya bAhyasyApi riporAtmaprayuktatvAyuktamava| dhAraNamAtmaiva ripurAtmanaiti // 6 // idAnI kiMlakSaNaAtmAtmanobandhuH kiMlakSaNovAtmanoripAretyucyate AtmA kAryakaraNasaMghAtoyena jitaH | svavazIkRtaH Atmanaiva vivekayuktena manasaiva na tu zastrAdinA tasyAtmatA svarUpamAtmanobandhurucchaGkalasvapravRttyabhAvena svAhatakaraNAt anAtmanastu ajitAtmanaityetat zatrutve zatrubhAve vartetAtmaiva zatruvat bAhyazatrurivocchRGkhalapravRttyA svasya svenaanissttaacrnnaat||6|| For Private and Personal Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 73 // jitAtmanaH svabandhutvaM vivRNoti zItoSNasukhaduHkheSu cittavikSepakareSu satsvapi tathA mAnApamAnayoH pUjAparibhavayozcitsavikSepahetvoH satorapi teSu samatveneti vA jitAtmanaH prAgukasya jitendriyasya prazAntasya sarvatra samabuddhyA rAgadveSazUnyasya paramAtmA svaprakAzajJAnasvabhAvaH AtmA samAhitaH samAdhiviSayoyogArU hobhavati parAmiti vA chedaH jitAtmanaH prazAntasyaiva para kevalamAtmA samAhi tobhavati nAnyasya tasmAjjitAtmA prazAntazca bhvedityrthH||7|| kiMtra jJAnaM zAstroktAnAM padAryAnAmaupadezikaM jJAnaM vijJAnaM tadaprAmANyazaGkA nirAkaraNaphalena vicAreNa tathaiva teSAM svAnubhavenAparokSIkaraNaM tAbhyAM tRptaH saMjAtAlampatyaya AtmA cittaM yasya satathA kUTasthoviSayasanidhAvapi vikArazUnyaH ataeva vijitAni rAgadveSapUrvakAdiSayagrahaNAjhyAvartitAnIndriyANi yena saH ataeva heyopAdeyabuddhizUnyatvena jitAtmanaH prazAntasya paramAtmA samAhitaH // zItoSNasukhaduHkheSu tathA mAnApamAnayoH // 7 // jJAnavijJAnatRptAtmAkUTasthovijitendriyaH // yuktaityucyate yogI samaloThAzmakAJcanaH // 8 // sudRnmitraayudaasiinmdhysthdvessyvndhupu||saadhussvpi ca pApeSu samabudviviziSyate // 9 // | samAni mRtpiNDapASANakAJcanAni yasya saH yogI paramahaMsaparivrAjakaH paravairAgyayuktoyogArUDaityucyate // 8 // sutdRnmitrAdiSu sama buddhistu sarvayogizreSThaityAha sutdRtvatyupakAramanapekSya pUrvasneha saMbandhaMca vinaivopakartA mitra nehenopa kArakaH ariH svakRtApakAramanazApekSya svabhAvakrauryeNApakartA udAsInovivadamAnayorubhayorapyupekSakaH madhyasthovivadamAnayorubhayorapi hitaiSI deSyaH svakRtApakAramapekSyApakartA bandhuH saMbandhenopakartA eteSu sAdhuSu zAstravihitakAriSu pApeSu zAkhapratiSiddhakAriyapi cakArAdanyeSu ca sarveSu samabuddhiH kaH kIdakarmetyavyAptabuddhiH sarvatra rAgaveSazUnyaH viziSyate sarvatautkRSTobhavati vimucyataiti vA pAThaH // 9 // evaM yogArUDhasya lakSaNaM phalaM coktvA tasya sAGga yonaM vidhatte yogItyAdibhiH sayogI paramomataityantastrayoviMzatyA zlokaH tatra evamuttamaphalapApaye yogI yogA // 73 // 18 For Private and Personal Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ||rUdaH AtmAnaM vittaM satataM nirantara yujIta kSipramUDhavikSinabhUmiparityAgenai phAyanirodhabhUmibhyAM samAhitaM kuryAt rahAsa giriguhAdau yogapatibandhakadurjanAdivarjite deze sthitaH ekAkI tyaktasarvagRhaparijanaH saMnyAsI cittamantaHkaraNamAtmA dehazva saMyatI yogapranibandhakavyApArazUnyau yasya sayatacinAtmA yanonirAzI vairAgyadAyana vigatatRSNaH ava cApariyahaH zAstrAbhyanujJAtanApi yogapratibandhakena pariyoga zUnyaH // 10 // tavAsananiyama darzayavAha dvAbhyAM zucau svabhAvataH saMskAratovA zuddhe janasamudAyarahite nirbhaye gaGgAtaTaguhAdau deze same sthAne pratiSThApya sthira nizralaM nAtyucchitaM nAtyucaM nApyatinIcaM cailAjina kuzottaraM caila mRduvastraM ajinaM mRduvyAghrAdicarma te kuzebhyauttare uparitane yasmin tadAsyatesminnityAsanaM kuzamayavRSyupari mRducarma tadupari muduvasvarUpAmityarthaH yogI yuJjIta satatamAtmAnaM rahasi sthitH||ekaakii yatacittAtmA niraashiirprigrhH||10|| zucau deze pratiSThApya sthiramAsanamAtmanaH // // nAtyucchritaM nAtinIcaM cailAjinakuzottaram // 11 // tatraikAyaM manaH kRtvA yatacittendriyakriyaH // upavizyAsane yuJjyAdyogamAtmavizuddhaye // 12 // tathA cAra bhagavAn patanjaliH sthiratukhanAsanamiti Atmanahati parAsanavyAvatyartha tasyApi pareccha,niyamAbhAvena yo gavikSepakaravAt evamAsanaM pratiSThApya kiM kuryAditi tabAha tatra tasminAsane upavizyaiva na tu zayAnastiSThanvA AsInaH saMbhavAditi nyAyAn yatAH saMya gAu paratAzcittasyendriyANAM ca kriyAvattapoyena sayatacittendriyakriyaH san yoga samAdhiM yujItAbhyaset kimarthaM Atmavizuddhaye AtmanAntaHkaraNasya sarvavikSepazunyatvenAtisUkSmatayA brahmasAkSAtkArayogyatAyai 'dRzyate tvagnyayA buddhyA sUkSmayA sUkSmadarzibhiriti / zruH kiM kRtvA yogamabhyatediti tabAha ekAyaM rAjasatAmasavyusthAnAkhyaprAguktabhUmitrayaparityAgenaikaviSayakadhArAvAhikAnekavattiyukta mudritasattvaM manaH kRtvA dRDhabhUmikena prayatnena saMpAdya ekAmatAvivRddhyarthaH yogaM saMprajJAtasamAdhimabhyaset saca For Private and Personal Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir a.6. pI. ma. brahmAkAramanovRttipravAhaeva nididhyAsanAkhyaH taduktaM 'brahmAkAramanovRttipravAho'haMkRti vinA saMprajJAtasamAdhiHsyAcAnAbhyAsaprakarSataiti' etadevAbhipretya dhyAnAbhyAsaprakarSa vidadhe bhagavAn yogI yujIta satataM yuJjyAyogamAtmavizuddhaye yuktaAsIta matparaityAdi bahukRtvaH // 11 // 12 // tadartha bAhya mAnasamuktvA'dhunA tatra kathaM zarIradhAraNamityucyate kAyaH zarIramadhyaM saca ziratha grIvAca kAyazirogrIvaM muulaa||7 // dhArAdArabhya mUrdhAntaparyantaM samamavakra acalamakarma dhArayannekatavAbhyAsena vikSepasahabhAvyaM gamejayatvAbhAvaM saMpAdayan sthiraH dRDhapraya nobhUtvA kiMca svaM svIyaM nAsikAyaM saMpretyeva layavikSeparAhityAya viSayapravRttirahitonimIlitanetraityarthaHdi zazvAnavalokayan antaparAntarA dizAM cAvalokanamakurvan yogapratibandhakatvAttasya evaMbhUtaH sannAsItetyuttareNa saMbandhaH kiMca nidAnanivattirUpeNa pra karSaNa zAntaH rAgAdidoSarahitaAtmAntaHkaraNaM yasya saprazAntAtmA zAstrIyAnizcayadA vigatabhIH sarvakarmaparityAgena yuktasamaM kAyazirogrIvaM dhArayannacalaM sthiraH // saMprekSya nAsikAyaM svaM dizazcAnavalokayan // 13 // prazAntAtmA vigatabhIbrahmacArikhate sthitH|| manaH saMyamya maccittoyuktaAsIta mtprH|| 14 // 555551625 1515251525155 svAyuktatvazaGkA yasya savigatabhIH brahmacArivate brahmacaryaguruzuzrUSAbhikSAbhojanAdau sthitaH san manaH saMyamya viSayAkAra vattizUnyaM kRtvA mayi paramezvare pratyakAciti saguNe nirguNe vA citaM yasya samAvilomaviSayakadhArAvAhikacittavRkAttimAn putrAdau piye cintanIye sati kayamevaM syAitaAha matparaH ameva paramAnandarUpatvAtparaH puruSArtha: priyoyasya satathA tadetatmeyaH putrAyopittAtreyAnyasmAtsarvasmAdantarataroyayamAtmeti zroH' evaM viSayAkArasarvavattinirodhena bhagavade kA kAranitta pattiyuktaH saMprajJAtasamAdhimAnAsItopavizedyathAzakti na svecchayA vyuttiThodityarthaH bhavati kazcidrAgI strIvittona nu triyameva paravenArAdhyatvena gRhNAti phaii tAha rAjAnaM vA devaM vA ayaM tu mAtra tomatparaca sArAdhyatvena mAmeva manyataiti bhASyakRtAM vyAkhyA vyAkhyAtRtvapi me nAtra bhASyakAreNa tulyatA gujAyAH kiM nu henaikanulArohepi tulyatA // 13 // 14 // // 74 // For Private and Personal Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir evaM saMprajJAtasamAdhinAsInasya kiM syAdityucyate evaM rahovasthAnAdipUrvoktaniyamanAtmAna manoyujan abhyAsavairAgyAbhyAM samAhitaM kurvana yogI sadAyogAbhyAsaparo'bhyAsAtizayena niyataM niruddhaM mAnasaM manoyena niyatAniruddhA mAnasAmanovRttivikArAyaneti vA niyatamAnasaH san zAnti sarvavRttyuparatirUpAM prazAntavAhitAM nirvANaparamAM tattvasAkSAtkArotpattidvAreNa sakAryAvidyAnivRttirUpamuktiparyavasAyinI matsaMsthAM massvarUpaparamAnandarUpAM niSThAmadhigacchati natu sAMsArikANyaizvaryANi anAtmaviSayasamAdhiphalAnyAdhigacchati teSAmapavargopayogisamAdhyupasargatvAt tathA ca tattatsamAdhiphalAnyuktvAha bhagavAn pataJjaliH 'te samAdhAvupasargAvyuttyAne siddhayaiti / sthAnyupanimantraNe saGgasmayAkaraNaM punaraniSTaprasaGgAditi ca sthAninodevAH tathAcohAlakodevairAmantritopi tatra saGgamAdaraM smayaM garva cakRtvA devAnavajJAya punaraniSTaprasaGganivAraNAya nirvikalpakameva samAdhimakaroditi vasiSThenopAkhyAyate mumukSabhirheyazca samAdhiH sUtritaH pataJjalinA vitarkavicArAnandAsmitAnugamAtsaMprajJAtaH samyaka saMzayaviparyayAnadhyavasAyarahitvena prajJAyate prakarSaNa vizeSarUpeNa jJAyate bhAvyasvarUpa | yuJjannevaM sadAtmAnaM yogI niyatamAnasaH // zAnti nirvANaparamAM matsaMsthAmadhi gacchati // 15 // yena sasaMprajJAtaH samAdhirbhAvanAvizeSaH bhAvanA hi bhAvyasya viSayAntaraparihAreNa cetasi punaHpunarnivezana bhAvyaM ca trividha prAdhagrahaNa grahItabhedAt prAdhamapi vividha sthUlasUkSmabhedAt taduktaM kSINavatterabhijAtasyeva maNahItagrahaNayAhyeSu tatsthatadajanatAsamApattiH kSINA rAjasatAmasavRttayoyasya tasya cittasya grahItagrahaNaprAdhedhAtmendriyaviSayeSu tatsthAtatraivaikAgratA tadajanatA tanmayatA nyagbhUte citte bhAvyamAnasyaivotkarSaiti yAvat tathAvidhAsamApattistadrUpaH pariNAmobhavati yathAbhijAtasya nirmalasya sphaTikamaNestattadpAzrayavazAttattadrUpApAttarevaM nirmalasya cittasya tattadbhAvanIyavastUparAgAttattadrUpApattiH samApattiH samAdhiriti ca paryAyaH yadyapi grahItagrahaNapAdyeSvityuktaM tathApi bhUmikAkramavazAgrAhyagrahaNagrahItRSviti boddhavyaM yataH prathamaM grAghaniSThaeva samAdhirbhavati tatoyahaNaniSThastatograhItRniSThahati grahItrAdikramopyaye vyAkhyAsyate tatra yadA sthUlaM mahAbhUtendriyAtmakaSoDazavikArarUpaM viSayamAdAya pUrvAparAnusandhAnena zabdArthollekhena ca bhAvanA kriyate tadA savitarkaH samAdhiH asminnevAlambane pUrvAparAnusandhAnena zanArthoM For Private and Personal Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.ma. | lekhazUnyatvena yadA bhAvanA pravartate tadA nirvitarkaH etAvubhAvapyatra vitarkazadvenoktI tatrAntaH karaNalakSaNe sUkSma viSayamAlambya tasya |dezakAladharmAvacchedena yadA bhAvanA pravartate tadA savicAraH asminneva avalambane dezakAladharmAvacchedaM vinA dharmimAtrAvabhAsitvena yadA bhAvanA pravartate tadA nirvicAraH etAvubhAvapyatra vicArazadvenoktI tathA ca bhApyaM vitarkazcittasya sthUlaAlambane AbhogaH sUkSma vicAraiti iyaM grAhyasamApattiriti vyapadizyate yadA rajastamolezAnuviddhamantaHkaraNasatvaM bhAvyate tadA guNabhAvAccicchakteH sukhaprakAzamayasya sattvasya bhAvyamAnasyodrekAlAnandaH samAdhirbhavati asminneva samAdhau ye baddhadhRtayastattvAntaraM pradhAnapuruSarUpaM na pazyanti te vigatadehAhaGkAratvAdvidehazaDrenocyante iyaM grahaNasamApattiH tataHparaM rajastamolezAnabhibhUtaM zuddha satvamAlambanIkRtya yA bhAvanA pravartate tasyAM yAdyasya sattvasya nyagbhAvAcitizatarudrekAtsattAmAtrAvazeSatvena samAdhiH sAsmitaityucyate na cAhaGkArAsmitayorabhedaH zaGkanIyaH yatoyatrAntaHkaraNamahamityullekhena viSayAn vedayate sohaGkAraH yatra tvantarmukhatayA pratilomapariNAmena prakRtilIne cetasi sattAmAtramavabhAti sAsmitA asminneva samAdhau ye kRtaparitoSAste paraM puruSamapazyantazcetasaH prakRtI lInatvAtprakRtilayAityucyante seyaM grahItasamApattirasmitAmAtrarUpagrahItaniSTatvAt yetu paraM puruSaM vikcyi bhAvanAyAM pravartante teSAmapi kevalapuruSaviSayA vivekakhyAtimrahItasamApatti rapi na sAsmitaH samAdhivivekenAsmitAyAstyAgAt tatra grahItRbhAnapUrvakameva grahaNabhAnaM tatpUrvakaM ca sUkSmagrAhyabhAnaM tatpUrvaka ca sthala agrAhyabhAnamiti sthUlaviSayodvividhopi vitarkazcatuSTayAnugataH dvitIyovitarkavikalakhitayAnugataH tRtIyovitarkavicArAbhyAM vikalodvitayAnugatazca turthovitarkavicArAnandairvikalo'smitAmAtraiti caturavasthoyaM saMprajJAtaiti evaM savitarkaH savicAraH sAnandaH sAsmitazca samAdhirantardhAnAdisiddhihetutayA muktihetusamAdhivirodhitvAddheyaeva mumukSubhiH grahInRgrahaNayorapi cittavRttiviSayanAdazAyAM prAdhakoTI nikSepAtyopAdeyavibhAgakathanAya grAhyasamApattireva vivRtA sUtrakAreNa caturvidhA hi yAdyasamApattiH sthUlayAhyagocarA dvividhA savitarkA nirvitarkA ca sUkSmagrAdyagocarApi vividhA savicArA nirvicArA ca tatra zadvArthajJAnavikalpaiH saGkIrNA savitarkA zadvArthajJAnavikalpasaMbhinnA sthUlArthAvabhAsarUpA savitarkA samApattiH sthUlagocarA savikalpakavRttirityarthaH smRtiparizuddhI svasvarUpazUnye cArthamAtranirbhAsA cirvitarkA tasminneva sthUlaAlambane zadvArthasmRtipavilaye pratyuditaspaSTayAhyAkArapratibhAsitayA nyagbhUtajJAnAMzatvena svarUpazUnyaiva nirvitarkA samApattiH sthUla|gocarA nirvikalpakavRttirityarthaH etayaiva savicArA nirvicArA ca sUkSmaviSayA vyAkhyAtA sUkSmastanmAtrAdiviSayoyasyAH sA vakSmaviSayA| // 75 // For Private and Personal Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Min Jing Ji Qing Qing De samApattiIividhA savicArA nirvicArA ca savikalpakanirvikalpakabhedena etayaiva savitarkayA nirvitarkayAca sthUlaviSayayA samApattyA vyAkhyAtA zabdArthajJAnavikalpasahitatvena dezakAladharmAdyavacchinnaH sUkSmorthaH pratibhAti yasyAM sA savicArA zabdArthajJAnavikalparahitatvena dezakAladharmAdyanavachinnatvena ca dharmimAtratayA sUkSmArthaH pratibhAti yasyAM sA nirvicArA savicAranirvicArayoH sUkSmaviSayatvavizeSaNAtsavitakanirvitarkayoH sthUlaviSayatvamarthADhyAkhyAtaM sUkSmaviSayatvaM cAliGgaparyavasAnaM savicArAyAnirvicArAyAca samApatteryasUkSmaviSayatvamuktaM tadaliGgaparyantaM draSTavyaM tena sAnandasAsmitayorgrahItagrahaNasamApattyorapi grAhyasamApattAvevAntarbhAvaityarthaH tathA hi pArthivasyANorgandhatanmAtraM sUkSmAviSayaH ApyasyApi rasatanmAtraM taijasasya rUpatanmAtraM vAyavIyasya sparzatanmAtra nabhasaH zabdatanmAnaM teSAmahaGkAraH tasya liGgamAtra mahattattvaM tasyApyaliGga pradhAnaM sUkSmoviSayaH saptAnAmapi prakRtInAM pradhAnaeva sUkSmatA nAvizrAntestatparyantameva sUkSmaviSayatvamaktaM yadyapi pradhAnAdApa paruSaH sUkSmosti tathApyanvayikAraNatvAbhAvAttasya sarvAnvayikAraNe| 22 dApradhAnaeva niratizayaM saukSmyaM vyAkhyAtaM puruSastu nimittakAraNaM sadapi nAnvayikAraNatvena sUkSmatAmarhati anvayikAraNatvAvivakSAyAM tu puruSopi sUkSmo bhavatyeveti draSTavyaM tAeva sabIjaH samAdhiH tAzcataH samApattayogrAyeNa bIjena sahavartantaiti sabIjaH samAdhi |rvitarkavicArAnandAsmitAnugamAtsaprajAtaiti prAguktaH sthUlethe savitarkonirvitarkaH sUtmerthe savicAronirvicArahati tatrAntimasya |phalamucyate nirvicAravaizArayedhyAtmaprasAdaH sthUlaviSayatve tulyapi savitarka zabdArthajJAnavikalpasaGkIrNamapekSya tadrahitasya hAnirvikalparUpasya nirvitarkasya prAdhAnyaM tataH sUkSmAvaSayasya savikalpakapratibhAsarUpasya savicArasya tatopi sUkSma-1 viSayasya nirvikalpakapratibhAsarUpasya nirvicArasya prAdhAnyaM tatra pUrveSAM trayANAM nirvicArArthatvAnirvicAraphalenaiva phalavattvaM nirvicArasya tu prakRSTAbhyAsabalAdezAraye rajastamonabhibhUtasattvodreke satyadhyAtmaprasAdaH kezavAsanArahitasya cittasya bhUtArthaviSayaH kramAnanurodhI sphuTaH prajJAlokaH prAdurbhavati tathA ca bhASyaM 'prajJAprasAdamAruhya azocyaH | zocatojanAn bhUmiSThAniva zailasthaH sarvAnyAjJAnupazyatIti' RtaMbharA tatra prajJA tatra tasmin prajJAprasAde sati samAhitacittasya yoginoyA prajJA jAyate sA RtaMbharA RtaM satyameva bibharti na tatra viparyAsagandhopyastIti yaugikyeveyaM samAkhyA sA cottamoyogaH tathA ca bhASya | AgamenAnumAnena dhyAnAbhyAsarasena ca vidhA prakalpayan prajJAM labhate yogamuttamamiti' sAtu zrutAnumAnaprajJAbhyAmanyaviSayA vizeSArtha Shi Hen Hao De Bao Shui Yu For Private and Personal Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma // 76 // tvAt zrutamAgamavijJAnaM tassAmAnyaviSayameva na hi vizeSeNa sahakasyacicchabdasya saGgatigrahItuM zakyale tathAnumAna sAmAnyaviSayameva na hi vizeSeNa saha kasyavidyAniryahItuM zakyate tasmAcchRtAnumAnaviSayona vizeSaH kazcidasti na cAsya sUkSmavyavahitaviprakRSTasya vastunolokapratyakSeNa grahaNamasti kintu samAdhiprajJAnidhieva ca savizeSobhavati bhUtasUkSmagatovA puruSagatovA tasmAnnarvicAravaizAradyasamudbhavAyAM zrutAnumAnavilakSaNAyAM sUkSmavyavahitaviprakRSTasarvavizeSaviSayAyAmRtaMbharAyAmeva prajJAyAM yoginA mahAn prayalaAstheyaityarthaH nanu kSiptamUDhavikSiptAkhyavyutthAnasaMskArANAmekAgratAyAmApa savitarkanirvitarkasavicArajAnAM saMskArANAM sadbhAvAttaizvAlyamAnasya cittasya kathaM nirvicAravaizArApUrvakAdhyAtmaprasAdalabhyA RtaMbharA prajJA pratiSThitA syAdataAha tajjaH saMskAronyasaMskArapratibandhI tayA RtaMbharayA prajJayA janitIyaH saMskAraH satattvAviSayayA prajJayA janitatvena balabaccAdanyAna vyuttyAnajAna samAdhijazva saMskArAn tacaviSayaprajJAjanitatvena durbalAn pratibabhAti svakAryAkSamAn karoti nAzayatIti vA teSAM saMskArANAmabhibhavAttatprabhavAH pratyayAnabhavanti tataH samAdhirupatiSThate tataH samAdhijA prajJA tataH prajJAkRtAH saMskArAiti navonavaH saMskArAzayovardhate tatadha prajJA tatazca saMskArAiti nanu bhavatu vyutthAnasaMskArANAmatattvaviSayaprajJAjAnatAnAM tattvamAtraviSayasaMprajJAtasamAdhiprajJAprabhavaiH saMskAraiH pratibandhasteSAM tu saMskArANAM pratibandhakAbhAvAdekAprabhUmAveva sabIjaH samAdhiH syAnna tu nirbIjonirodhabhUmAviti tatrAha tasyApi nirodhe sarvanirodhAnirbIjaH samAdhiH tasya saMprajJAtasya samAdherekAyabhUmijasya apizabdAt kSipta maDavikSiptAnAmApa nirodhe yogiprayalavizeSeNa vilayesati sarvanirodhAtsamAdheH samAdhijasya saMskArasyApi nirodhAnirvAjanirAlambano'saMprajJAtasamAdhirbhavati saca sopAyaH prAk sUtritovirAmapratyayAbhyAsapUrvaH saMskArazeSonyaiti viramyateneneti virAmAvitarkavicArAnandAsmitAdirUpacintAtyAgaH tasya | pratyayaH kAraNaM paraM vairAgyamiti yAvat virAmathAsaupratyayazcittavRttivizeSahati vA tasyAbhyAsa: paunaHpunyena cetAsa nivezana tadeva pUrva kAraNaM yasya satathA saMskAramAtrazeSaH sarvathA nirvRttikonyaH pUrvoktAtsavIjAdilakSaNoni/jo'saM prajJAtasamAdhirityarthaH saMprajJAtasya hi da samAdhIvupAyAvuktAvabhyAsovairAgyaM ca tatra sAlambanatvAdabhyAsasya na nirAlambanasamAdhihetutvaM ghaTataiti nirAlambanaM paraM vairAgyameva hetutvenocyate abhyAsastu saMprajJAtasamAdhidvArA praNADyopayujyate taduktaM 'vayamantaraGga pUrvebhyaH' dhAraNAdhyAnasamAdhirUpaM sAdhanatrayaM yama14niyamAsanaprANAyAmapratyAhArarUpasAdhanapaJcakApekSayA sabIjasya samAdherantarazaMsAdhanaM sAdhanako ca samAdhizabdenAbhyAsaevocyate mu-11 Chang Yin De Hen Jin Xing 88888885 8888888888888886 // 76 // For Private and Personal Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir | khyastha samAdheH sAdhyatvAt tadapi bahiraGga nirvAjasyAni/jasya tu samAdhestadapi trayaM bahiraGga paraMparayopakArita|sya tu paraM vairAgyamevAnnaraGgamityarthaH ayamapi vividhobhavapratyaya upAyapratyayazca bhApatyayovidehaprakRtilayAnAM videhAnAM | sAnandAnAM prakRtilayAnAM ca sAstritAnAM devAnAM prAgvyAkhyAtAnAM janmavizegadauSadhivizegAnmantrAvizeSAttapovizeSAhA yaH samAdhiH sabhavapratyayaH bhavaH saMsAraH AtmAnAtmavivekAmAvarUnaH pratyayaH kAraNa yasya satathA janmamAtrahatukobA pakSiNAmAkA|zagamanavat punaH saMsArahetutvAnmumukSubhirheyaityarthaH adAvIryasmRtisamAdhiprajJApUrvakaitareSAM janmauSadhimantratapaHsiddhavyatiriktAnAmAtmAnAtmavivekarzinAM tu yaH samAdhiH sazraddhAdipUrvakaH zraddhAdayaH pUrva upAyAyasya satathA upAyapratyayaityarthaH teSu zradAyogaviSaye cetasaH prasAdaH sA hi jananIya yoginaM pAni tataH pradhAnasya vivekAthinopIryamutsAhaupajAyate samupajAtavIryasya pAdhAtyAsu bhUmipu smRtirutpadyate tatsmaraNAya vittamanA kula satsamAdhIyate samAdhiratraikAyatA samAhitacittasya prajJA bhAvyagocarA vivekena jAyate tadabhyAsAtparAca vairAgyAdbhavatyasaMpajJAtaH samAdhi mulaNAmityarthaH pratikSaNapariNAminohi bhAvArate citizateriti nyAyena tasyAmapi sarvavRttinirodhAvasthAyAM vittapariNAmapravAhaH sajjanyasaMkArapravAhazca bhavatyetyabhipretya saMskArazepaityuktaM tasya ca saMskArasya prayojanamuktaM tataH prazAntavAhitA saMskArAditi prazAntavAhitAnAmAvattikasya cittasya nirindhanAgnivatyatilomapariNAmenopazamaH yathA samidAjyAcAhuti| prakSepe bahiruttarottarasuddhyA prajvalati samidAdikSayenu prathamakSage kiJcicchAmyati uttarottarakSazeSu tvadhikamadhikaM zAmyatIti kra| meNa zAntirvadhate tathA niruddhacittasyottarottarAdhikA prazamaH pravahati tatra pUrvaprazamajanitaH saMskAraevottarottaraprazamasya kAraNaM tadA ca nirindhanAmitracittaM kamaNopazAmyAgusthAnasamAdhinirodha saMskAraiH saha svasyAM prakRtau lIyate tadA ca samAdhiparipAkaprabhavena vedAntavAkyajena samyagdarzanenAvidyAyAM nivRttAyAM taddhenukadRgdRzyasaMyogAbhArAdattau paJcavidhAyAmapi nivRttAyAM svarUpapratiSThaH puruSaH | zuddhaH kevalomuktaityucyate taduktaM tadA daduH svarUpeNAvasthAnamiti tadA sarvattinirodhe vRttidazAyAM tu nityApariNAmicaitanyarUpatvena tasya sarvadA zuddhatvepyanAdinA dRzyasaMyoganAvidyakenAntaHkaraNatAdAtmyAdhyAsArantaHkaraNavRttisArUpyaM prApnuvanabhoktApi bhokteva dukhAnAM bhavati taduktaM 'vRttisArUpyamitaratra' itaratra vRttiprAdurbhAva etadeva vivRtaM draSTradRzyoparaktaM cittaM sarvArtha cittameva braSTravRzyoparaktaM viSayiviSayanirbhAsaM cetanAcatanasvarUpApanna viSayAtmakamapyaviSayAtmakamivAcetanamapi cetanAmeva sphaTikamaNikalpaM sarvArthamityucyate tadanena cittasA For Private and Personal Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. rUpyega bhrAnAH kecittadeva cetanamityAhuH tadasaGkayeyavAsanAbhizcittamapi parArtha saMhatyakAritvAn yatya bhogApavargArya tattaeva paradheitanA'saMhataH puruSona tu ghaTAdivat saMhatyakAri cittaM cetanamityarthaH evaM ca vizeSadarzinaAtmabhAvabhAvanAnivRttiH evaM yontaHkaraNapu| ruSayorvizeSadarzI tasya yA'ntaHkaraNe prAgavivekavazAdAtmabhAvanAsItsA nivartate bhedadarzane satyabhedabhramAnupapatteH satvapuruSayovizeSadarzana ca bhagavarpitaniSkAmakarmasAdhyaM talliGgaM ca yogabhASye darzitaM yathA prAvRSi tRNAGkarasyo dena tadvIjasattAnumIyate tathA mokSamArgazravaNena siddhAntarucirazAn yasya lomaharSAzrupAtau dRzyete tatrApyAsti vizeSadarzanabIjamapavargabhAgI yaM karmAbhinivartitamityanumIyate yasya tu tAdRzaM karmabIjaM nAsti tasya mokSamArgazravaNe pUrvapakSayuktiSu rucirbhavatyarucizca siddhAntayuktiSu tasya kohamAsaM kathamahamAsamityAdirAtmabhAvabhAvanA svAbhAvikI pravarnate sA tu vizeSadarzinonivartataiti evaM sati kiM syAditi tadAha tadA vivekanimna kaivalyapArabhAraM| cittaM ninaM jalapravahaNayogyonIcadezaH prAgbhArastadayogyauccapradezaH vittaM ca sarvadA pravartamAna vRttipravAheNa pravahajjalatulyaM tatyAgAtmAnAtmAvivekalpavimArgavAhiviSayabhogaparyantamasyAsIt adhunA tvAtmAnAtmavivekamArgavAhi kaivalyaparyantaM saMpadyata iti asmiMzca vivekavADhani cite yentarAyAste sahetukAnivartanIyAityAha sUtrAbhyAM tacchidre pratyayAntarANi saMskArebhyaH hAnameSAM klezavaraktaM' tasminviveka vAhini citte chidreSvantarAle pratyayAntarANi vyutkyAnarUpANyahaM mametyevaMrUpANi vyutthAnAnubhavajebhyaH saMskArebhyaH kSIyamANebhyopi prAdurbhavanti eSAM ca saMskArAgAM ke zAnAmiva hAna muktaM yathA lezAavidyAiyojJAnAminA dagdhavIjabhAvAna puna cittabhUmau prarohaM pAnuvanti tathA jAnAminA dagdhavIjabhASAH saMskArAH pratyayAntarANi na prarohumarhanti jJAnAprisaMskArAstu yAvavittamanuzeratahati evaM ca pratyayAntarAnudayina vivekavAhini citte sthirIbhUte sati prasaGkAyAnepyakusIdasya sarvathA vivekakhyAnedharmameghaH samAdhiH prasaGgalyAnaM satvapuruSAnyatAkhyAtiH zuddhAtmajJAnamiti yAvat tatra buddheH sAtvike pariNAme kRtasaMyamasya sarveSAM guNapariNAmAnAM svAmivadAkramaNaM sarvAdhiSThAnatvaM teSAmeva ca zAntoditAvyapadezyadhArmikhena sthitAnAM yathAvadvivekajJAnaM sarvajJAtatvaM ca vizokA nAma siddhiH phalaM tadvairAgyAca kaivalyamukta satvapurupAnyatAkhyAtimAtrasya sarvabhAvAdhiSTAtRtvaM sarvajJAtRtvaM ca tadvairAgyAdapi doSabIjakSaye kaivalyamiti sUtrAbhyAM tadetaducyate tasmin | prasaiyAne satyapya kusIdasya phalamalipsoH pratyayAntarANAmanudaye sarvaprakAraM vivekakhyAteH paripoSAddharmameghaH samAdhirbhavati 'ijyAcAradamAsiAdAnasvAdhyAyakarmaNAM ayaM tu paramodharmAyadyogenAtmadarzanabhiti' smRtedharma pratyagbrIzyasAkSAtkAra mehati siJcatIti dharmame Yu 8888888 // 77 // For Private and Personal Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghastatvasAkSAtkAraheturityarthaH tataH kezakarmani vRttiH tatodharmabheghAtsamAdherdharmAdA kezAnAM paJcavidhAnAmavidyAsmitArAgadveSAbhinivezAnAM 'karmaNAM ca raktakRSNazuklabhedena trividhAnAmAvidyAmUlAnAmavidyAkSaye bIjakSayAdAtyantikI nivRttiH kaivalyaM bhavati kAraNanivRtyA kAryanivatrAtyantikyAucitavAhityarthaH evaM sthite yujannevaM sadAtmAnamityanena saMprajJAtaH samAdhirekAyabhUmAyuktaH niyatamAnasahatyanena takalabhUto'saMprajJAtasamAdhinirodhabhUmAyuktaH zAntimiti nirodhasamAdhijasaMskAraphalabhatA prazAntavAhitA nirvANaparamAmini dharmameghasya samAghestatvajJAna dvArA kaivalyahetutvaM matsaMsthAmityanenaupaniSadAbhimataM kaivalyaM dArzataM yasmAdevaM mahAphaloyogastasmAttaM mahatA prayatnena saMpAdodityabhiprAyaH // 15 // evaM yogAbhyAsaniSTasyAhArAdiniyamamAha dvAbhyAM yaddhataM sajIyati zarIrasya ca kAryakSamatAM saMpAdayati tadAtmasammitamannaM tadatikramya lobhenAdhikamatAna yogo'sti ajIrNadoSeNa vyAdhipIDitatvAn na caikAntamanazratoyogo'sti anAhArAdatyanAtvanatastu yogosti na caikaantmnshntH|| na cAtisvapnazIlasya jAyatone // 16 // yuktAhAravihArasya yukta veSTasya karmasu // yuktasvapnAvavodhasya yogobhavati duHkhahA // 17 // lpAhArAhA rasapoSaNAbhAveNa zarIrasya kAryAkSamatrAn 'yaduvA Atmasammitamanna || tadayati tanna hinasti yadyohinasti tayatkanIyona bhavatIti zatapathazruneH tasmAdyogI nAtmasammitAdanAdAdhika nyUna vA'zrIyAdityarthaH athavA 'pUrayedazanenAdha natIyamudakena tu vAyoHsaJcaraNArthaM tu caturthamavazeSayedityAdi yogazAstroktaparimANAdadhikaM nyUnaM vA'zratoyogona |saMpacataityarthaH nathAtinidrAzIlasyAnijAgratazca yogonaivAsti hearjuna sAvadhAnIbhavetyabhiprAyaH ekavakArauktAhArAtikramasamuccayArthaH aparotrAnukkadoSasamuccayArthaH yathA mArkaNDeyapurANe 'nAdhmAnaH kSudhitaH Antona ca vyAkula cetanaH yujIta yogaM rAjendra yogI siddhya mAtmanaH nAtizIte na caivoSNe na in| nAnilAnvite kAleveteSu yujIta na yoga dhyAnatatparaityAdi' // 16 // evamAhArAdiniyama virahiNoyogavyatirekamuktvA tanniyamavatoyogAnvayamAha AnhiyanaityAhAronaM viharaNaM vihAraH pAdazramaH tau yuktau niyataparimANau yasya tathA anyeSvapi praNavajapopaniSadAvartanAdiSu karmasu yuktA niyatakAlA ceSTA yasya tathA svamonidrA avabodhojAgaraNaM tau yuktau niyatakAlau yasya tasya yogobhavati sAdhanapATavAtsamAdhiH sidhyati nAnyasya evaM prayatnavizeSeNa saMpAditoyogaH kiMphalaiti For Private and Personal Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. 11 78 // tabAra duHkhadeti sarvasaMsAraduHkhakAraNApiyonmUlanahetubrahmavidyotpAdakatvAtsamUlasarvaduH khanivRttihesurityarthaH atrAhArasya niyatatvaM ardhamazanasya savyaJjanasya tanIya mudakasya tu vAyoH saJcAraNArya tu caturthamavazeSayadityAdi prAguktaM vihArasya niyatatvaM yojanAnna paraM gacchedityAdi karmasu ceTAyAniyatavaM vAgAdicApalaparityAgaH rASibhAnatrayaM kRtvA prathamAntyayorjAgaraNaM madhye svapanamiti svamAvabodhayornayatakAlatvaM evamanye'pi yogshaastroktaaniymaadrssttvyaaH||17|| evamekAmabhUmau saMprajJAtaM samAdhimabhidhAya nirodhabhUmAvasaMprajJAnaM samAdhi vaktumupakramate yadA yAsmin kAle paravairAgyavazAhiniyataM vizeSeNa niyanaM sarvazUnyatA mApAditaM cittaM vigatarajastamaskamantaH karaNasattvaM sacchatvAtsaviSayA kAragrahaNasamarthanapi sarvatoniddhavAttikatvAdAtmanye pratyakciti anAtmAnuparakta vRttirAhityapi svataHsiddhasyAtmAkArasya vArayitumazakyatvAcitereva prAdhAnyAt nyagbhUtaM sadavatiSThate nizcalaM bhavati tadA tasminsarvavRttinirodhakAle yuktaH yadA viniyataM cittamAtmanyevAvatiSThate // niHspRhaH sarvakAmebhyoyuktaityucyate tadA // 18 // yathA dIponivAtasthonegate sopamA smRtA // yoginoyatacittasya yuJjatoyogamAtmanaH // 19 // samAhitaityucyate kaH yaH sarvakAmebhyoniHspRhaH nirgatA doSadarzanena sarvebhyodRSTAdRSTAviSayabhyaH kAmebhyaH spRhA tRSNA yasyeti paraM vairAgyama | saMprajJAtasamAdherantara sAdhana maktaM tathA ca vyAkhyAnaM prAk // 18 // samAdhau nirvasikasya cittasyopamAnamAha dIpacalanahe-| tunA bAtena rahite deze sthinodIpoyathA calanadevabhAvAnate na calati sopamA smRtA sadRSTAntAdhantitoyogajJaiH kasya yoginaekAgrabhUmau saMprajJAtasamAdhimatobhyAsapATa vAn yatacitasya niruddhasarvacittavRtterasaMprajJAtasamAdhirUpaM yoga nirodhabhUmau yuJjatonuniSTatoyaAtmAntaHkaraNaM tasya nicalatayA satvokaNa prakAzakatayA ca nizcalodIpAdRSTAntaityarthaH AtmanoyogaM yujanaiti vyaakhyaane| dAntikAlAbhaH savisthasyApi pi tasya sarvadA'tmAkAratayA'tmapadavaiyayaM ca na hi yogenAtmAkAratA visasya saMpAdyate kintu svataevAtmAkArasya satInAtmAkAratA nivatyAiti tasmAzarTAntikapratipAdanArthamevAtmapadaM yatavittasyeti vAbhAvaparonirdezaH karmadhArayo vA yanasya cittasyetyarthaH // 19 // evaM sAmAnya samAdhi musyA nirodhasamAdhi vistareNa vivarInumArabhate yatra yasmin pariNAmavizeSe yoga 152515251523555525251525152515254 |||78 // For Private and Personal Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir RRRRRRRRRRRRRRREEterities sevayA yogAbhyAsapATavena jAtesati vittaM niruddhaM ekaviSayakavRttipravAharUpAmekAgratAM tyaktvA nirindhanAnivadupazAmyannittikatayA sarvavattinirodharUpeNa pariNataM bhavati yatra ca yasmiMzca pariNAmeM sati AtmanA rajastamo'nabhibhUtazuddhasattvamAtreNAntaHkaraNenAtmAnaM pratyakvaitanyaM paramAtmAbhinnaM saccidAnandaghanamanantamadvitIyaM pazyan vedAntapramANajayA vRttyA sAkSAtkurvannAtmanyeva paramAnandaghane tuSyati na dehandriyasaDDAte na vA kadAgye'nyatra paramAtmadarzane satyanuSTihetvabhAvAttuSyatyeveti vA tamantaHkaraNapari|NAma sarvacittavRttinirodharUpaM yogaM vidyAditi pareNAnvayaH yatra kAle iti tu vyAkhyAnamasAdhu tacchandA'nanvayAt // 20 // Atmanyeva toSe hetumAha yatra yasminnavasthAvizepe AtyantikamanantaM niratizayaM brahmasvarUpaM atIndriyaM viSayendriyasaMprayogAnabhivyaGganyaM buddhiyAyaM buddhyaiva rajastamomalarahitayA sattvamAtravAhinyA pAcaM sukhaM yogIvetti anubhavati yatra ca sthitoyaM vidvAMstattvataAtmayatroparamate cittaM niruddhaM yogasevayA // yatra caivAtmanAtmAnaM pazyannAtmani tuSyati // 20 // sukhamAtyantikaM yattabuddhigrAhyamatIndriyaM // vetti yatra na caivAyaM sthitazcalati ttvtH||21|| svarUpAnnaiva calAna taM yogasaMjita vidyAditi pareNAnvayaH samAnaH atrAtyantikamiti brahma tukhasvarUpakathanaM atIndriyamiti viSayamukhavyA mRttiH tasya viSayendriyasaMyogasApekSatvAt buddhigrAhyamiti saunasukhavyAvRttiH suprI buddhInatvAt samAdhau nirvattikAyAstasyAH sattvAn taduktaM gauDapAdaiH 'lIyate tu suSuptau tannigRhItaM na lIyatahAte! tathA ca bhUyate ' samAMdhinidhUtamalasya cetasonivezitasyAtmani yatsukhaM bhaven na zakyate varNayituM girA tadA yadetadantaH karaNena gRhyata itiH antaHkaraNena niruddha sarvavRttikenetyarthaH vRttyA tu sukhAstrAdanaM gauDAcAryestatra pratiSiddhaM nAsvAdayetsukhaM tatra niHsaGgaH prajJayA bhavediti mahadidaM samAdhau sukhamanubhavAmIti savikalpa uttirUpA prajJA sukhAsvAdaH taM vyutthAnarUpatvena samAdhivirodhitvAdyogI na kuryAt ataeva tAdRzyA prajJayA saha saGgaM parityajettAM nirunthyAdityarthaH nivRttikena tu cittena svarUpasukhAnubhavastaH pratipAditaH svasthaM zAntaM sanirvANabhakathyaM sukhamattamamiti spaSTa caitadupariSTAtkArapyate // 21 // yatra na caivAyaM sthitazvalati tattvataityuktamupapAdayati yaM ca nirati 2152515251525152515262525 For Private and Personal Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma // 79 // zayAtmakasukhavyajakaM nittikacittAtrasthAvizeSa labdhvA santatAbhyAsaparipAkena saMpAdyAparaM lAbhaM tatodhikaM na manyate kRta kRtyaM prAtaM prApaNIyamityAtmalAbhAnna paraM vidyataiti smRteH evaM viSayabhogavAsanayA samAdhervicalanaM nAstItyuktvA zItavAtamazakAgupadravanivAraNArthamapi tannAstItyAha yasmin paramAtmasukhamaye nivRttikacittAvasthAvizeSe sthitoyogI guruNA mahatA zAkhanipAtAdinimittena mahatApi daHkhena na vicAlyate kimata kssdrnnetyrthH|| 22 // yatroparamatahatyArabhya bahubhirvizeSaNonittikaH paramAnandAbhivyajakacittAvasthAvizeSa uktastaM cittavRttinirodhaM vitta vRttimayasarvaduHkhavirodhitvena duHkhaviyogamevasanta yogasaMjJitaM viyogazamdAhamapi virodhilakSaNayA yogazabdavAcya vidyAjjAnIyAna tu yogazamdAnurodhAtkAJcatsaMbandha pratipadyatetyarthaH tathA ca bhagavAn pataJjali yaM labdhvA cAparaM lAbhaM manyate nAdhikaM tataH // yasmisthitona duHkhena guruNApi vicAlyate // 22 // taM vidyAduHkhasaMyogaviyogaM yogasaMjJitam // sanizcayena yoktavyoyogoniviNNacetasA // 23 // 255164505251525tt5505055/51545 rasUtraya yogazcitta ttinirodhahani yogobhavani duHkhaDeni yastA guktaM tadetadupasaMttRta evaMbhute yogenizcayAniadayoH sAdhanatvavidhAnAyAha sayathotaphaloyAgonizvayana zAkhAcAryavacanatAtparyaviSayo'rthaH satyaevetyabhyavasAyena yoktavyo'bhyasanIyaH aniviNNacetasA etAvatApi kAlena | yogona siddhaH kimataH paraM kaSTamityanutAponirvedastadrAhinena cetasA iha janmani janmAntare vA setsyati kiMvarayetyevaM dhairyayuktena manasetyarthaH tadenauDapAdAudAjanhuH 'utsekaudadheryaitkuzAgreNaikavindunA manasoni grahastadvavedaparikhedataiti utsekautsecanaM zoSaNAdhyavasAyena jaloddharaNamiti yAvat atra saMpradAyavidaAkhyAyikAmAcakSate kasyacit kila pakSiNoNDAni naristhAna taragavegena samudropajahAra saca samudraM zopAyayAmyeveti pravRttaH svamukhAyaNakai jalabindumupari pracikSepa tadA ca bahubhiH pakSibhirbandhuvagairyamANopi naivopararAma For Private and Personal Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yadRcchayA ca tatrAgatena nAradena nivAritoyasmin janmAna janmAntare vA yena kenApyupAyena samudraM zoSayiSyAmyeveti pratijajJe tatazca daivAnukUlyAn kRpAluAradogaruDaM tatsAhAyyAya preSayAmAsa samudrastvajJAtidroheNa tvAmavamanyataiti vacanena tatogaruDapakSavAtena zuSyansamudrobhItastAnyaNDAni tasmai pakSiNe pradadAviti evamakhedena manonirodhe paramadharma pravartamAnaM yoginamIzvaronugRhAni tatazca pakSiNaiva | tasyAbhimataM sidhyatIti bhAvaH // 23 // kiMca kRtvA yogAbhyasanIyaH saGkalpoduSTeyapi viSayeSvazobhanasvAdidarzanena zobhanAdhyAsaH tasmAcca saGkalpAdidaM me syAdidaM me syAdityevaMrUpAH kAmAH prabhavanti tAn zobhanAdhyAsaprabhavAn viSayAbhilASAn vicArajanyAzobhanatvAnizcayena zobhanAdhyAsabAdhAiSTeSu srakcandanavanitAdiSvadRSTeSu cendralokapArijAtApsaraHprabhRtiSu zvavAntapAyasavatsvataeva sarvAn brahmalokaparyantAna zeSataH niravazeSAn savAsanAMstyaktvA ataeva kAmapUrvakatvAdindriyavRttestadapAyatati vivekayuktena saGkalpaprabhavAnkAmAMstyaktvA srvaansheptH||mnsaivendriygraamN viniyamya smnttH||24|| 515251525152616615515251 manasaivendriyagrAma cakSurAdikaraNasamUha viniyamya samaMtataH sarvebhyoviSayebhyaH pratyAtdRtya zanaiH zanairuparamadityanvayaH // 24 // bhUmikAjayakrameNa zanaiH zanairuparamet dhRtidhairyamakhinnatA tayA gRhItA yA buddhiravazyakartavyatAnizyarUpA tayA yadA kadAcidavazyabhaviSyatyeva yogaH kiM tvarayetyevaM rUpayA zanaiH zanairgurUpadiSTamArgeNa manonirandhyAn etenAnirvedanizcayo prAguktau darzitau tathA ca atiH 'yacchedAGmanasI prAjJastadyacchejjJAnaAtmani jJAna niyacchenmahati tadyacchecchAntaA hAtmanIti' vAgiti vAca laukikI vaidikI ca manasi vyApAravati niyacchata nAnadhyAyAvahaJchadAna vAcoviglApana hi taditi' zrute-hA gvRittinirodhena manovRttimAtrazeSobhavedityarthaH cakSurAdiniroghopyetasyAM bhUmau draSTavyaH manasIti chAndasaM daivyaM tanmanaH karmendriyajJAnendriyasahakAri nAnAvidhavikalpasAdhanaM karaNaM jJAne jAnAtIti jJAnamiti vyutpattyA jJAtaryAtmani jJAtRtvopAdhAvahaGkAre niyacchet manovyApArAn parityajyAhaGkAramAtraM parizeSayet taca jJAnaM jJAtRtvopAdhimahaGkAramAtmani mahati mahattattve sarvavyApake niyacchan vividhoyaha kArovizeSarUpaH sAmAnyalpadheti ayamahanetasya putraityetra vya kamabhimanyamAnovizeSarUpovya TyahaGkAraH asmItyetAvanmA For Private and Personal Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 8 // tramAbhemanyamAnaH sAmAnyarUpaH samaSTayahaGkAraH saca hiraNyagarbhomahAnAtmeti ca sarvAnusyUtatvAducyate tAbhyAmahaDvArAbhyAM viviktonirupAdhikaH zAntAtmA sarvAntarazcidekarasastasminmahAntamAtmAnaM samaTibuddhiM niyacchedevaM tatkAraNamavyaktamapi niyacche ttatonirupAdhikastvaM padalakSyaH zuddhaAtmA sAkSAtkRtobhavati zuddhe hi nidekarase pratyagAtmAna jaDazaktirUpamanirvAcyamavyaktaM prakrAtarupAdhiH sAca prathama |sAmAnyAhArarUpaM mahattattvaM nAma dhRtvA vyaktIbhavati tatobahirvizeSAhakArarUpeNa tatobahirmanArUpeNa tatovahirvAgAdIndriyarUpeNa tade-1 tacchRtyAbhihita 'indriyANi parANyAhurindriyebhyaH paraM manaH manasasnu parAM buddhirbuddharAtmA mahAnparaH mahataH paramavyaktamavyaktAtpuruSaH paraH puruSAnna paraM kiJcitsA kASTA sA parA gatiriti tatra gavAdiSviva vAjhirodhaHprathamA bhAmiH bAlamugdhAdiSviva nirmanastvaM dvitIyA tanndyAdiSvi vAhaGkakArarAhityaM nRtIyA suSumnAviva mahattacarAhityaM caturthI tadetadbhabhicatuSTayamapatya zanaiH zanairuparamadityuktaM yadyapi mahattattvazAntAtmanormadhye mahattattvopAdAnamavyAkRtAkhyaM tattvaM zrutyodAhAri tathApi tatra mahattattvasya niyamanaM nAbhyadhAyi suSumAviva jIvasvarUpasya zanaiHzanairuparamedbuddhayA dhRtigRhItayA|AtmasaMsthaM manaH kRtvA na kiJcidapi cintyet||25|| | 'satA somya tadA saMpannobhavatItizruteH svarUpalayaprasaGgAt tasya ca karmakSaye sati puruSaprayatnamantareNa svataeva siddhatvAttattvadarzanAnupayogitvAt / dRzyate tvagyA buddhyA sUkSmayA sUkSmadarzibhiriti' pUrvamabhidhAya sUkSmatvasiddhaye nirodhasamAdharabhidhAnAt saca tattvadidRkSodarzanasAdhamatvena dRSTatattvasya ca jIvanmuktirUpakkazakSayAyApekSinaH nanu zAntAtmanyavaruddhasya cittasya vRttirahitatvena suSuprivadadarzana hetattvamiti cet na svataHsiddhasya darzanasya nivArayitamazasyatvA tadaktaM 'AtmAnAtmAkAra svabhAvatovasthitaM sadA cittaM A maikAkAratayA tiraskRtAnAtmadRSTi vidadhIta ' yathA ghaTautpadyamAnaH svatoviyatpUrNaevotpadyate jalataNDulAdipUraNaM tatpanne ghaTe pazcAtpuruSaprayalena bhAti tatra jalAjhai niHsAritepi viyaniHsArapituM na zakyate mukhapidhAnapyantarSiyadavatiSThatarapa tathA cittamutpadyamAnaM caitanyapUrNamevotpayate utpane tu tasmin mUSAniSiktadrutatAmravatsukhaduHkhAdirUpatvaM bhogahetudharmasahakRtasAmagrIvazAdbhavati tatra ghaTa daHkhAyanAtmAkAre virAmapratyAbhyAsena nivAritepi ninimittazcidAkArovArayituM na zamyate tatonirodhasamAdhinA nivRttikena cittena saMskAramAtrazeSatayA'nisUkSmatvena nirupAdhikanidAtmamAtrAbhimukhatvAvRtti pinaiva nirvinamAtmA'nubhUyate tadetadAha 1525/51550519525251525051525152 // 8 // KI For Private and Personal Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir |'AtmasaMsthaM manaH kRtvA ma kiMcidapi cintayediti AtmAni nirupAdhike pratIci saMsthA samApiryasya tadAtmasaMsthaM sarvaprakAravRttizUnya svabhAvasiddhAtmAkAramAtraviziSTaM manaH kRtvA dhRtigRhItayA vivekabuddhyA saMpadyAsaMprajJAtasamAdhisthaHcan kiMcidapi anAtmAnamAtmAnaM vA na cintayet na vRttyA viSayIkuryAt anAtmAkAravRttI hi vyutthAnameva syAt AtmAkArapattau ca saMprajJAtaH samAdhirityasaMprajJAtasamAdhisthairyAya kAmapi cittavRtti notpAdayedityarthaH ||2daa evaM nirodhasamAdhaM kurvan yogI zabdAdInAM vicavikSepahetUnI madhye yatoyatoyasmAdya|smAnimittAcchandAdeviSayAvAgadeSAdeva caJcala vikSepAbhimukha sata manonizvarati vikSi sat viSayAbhimukhI pramANaviparyayavikalpasmRtInAmanyatamAmapi samAdhivirodhinI vRttimutpAdayati sathA layahetUnAM nidrAzeSabahuzanazramAdInAM madhye batAyatonimittAdasthiraM tayAbhimukha sanmanonizcarati lInaM satsamAdhivirodhinI nidrAkhyAM vRttimutpAdayatitatastatoSikSepanimittAllayanimittAca niyamyaitanmanonittikaM kRtvAtmanyeva svaprakAzaparamAnandaghane vazaM nayet nirandhyAt yayA na vikSipyeta na vA lIyeteti evakAro'nAtmagocaratvaM samAriyati etaca yatoyatonizcarati manazcaJcalamasthiram // tatastatoniyamyaitadAramanyeva vazaM nyet||26|| 15152515251525516565152515 vivRtaM gauDAcAryapAdaiH 'upAyena nigRhIyAvikSiptaM kAmabhogayoH supranna laye caiva yathA kAmolayastathA duHkha sarvamanusmRtya kAmabhogAvivartayet ajaMsarvamanusmRtya jAtaM naiva tupazyati laye saMbodhayecittaM vikSitaM zamayetpunaH sakaSAya vijAnIyAtsamaprAptaM na cAlayet nAsvAdayetsukhaM tatra niHsaGgaH prajJayA bhavet nizcalaM nizvaracittamekIkuryAtprayatnanaH yadA na lIyate cittaM na ca vikSipyate punaH aniganamanAbhAsaM niSpanna brhmtttdeti| paJcabhiH zlokaiH upAyena vakSyamANena vairAgyAbhyAsena kAmabhogayovikSiptaM pramANaviparya| yavikalpasmRtInAmanyatamayApi vacyA pariNataM manonigaNhIyAt nirundhyAdAtmanyevetyarthaH kAmabhogayoriti cintyamAnAvasthAbhujyamAnAvasthAbhedena dvivacanaM tathA lIyate'sminniti layaH suSumaM tasmin suprasannamAyAsavarjitamapi manonigRhIyAdeva suprasanne ce| kunonigRhyane tabAha yathA kAmoviSayagocarapramANAdivattyutpAdanena samAdhivirodhI tathA layopi nidrAkhyavattyutpAdanena samAdhivirodhI sarvavRttinirodhohi samAdhiH ataH kAmAdikRtAvikSepAdiva pramAdikRtalayAdapi manoniroddhavyamityarthaH upAyena nigRhIyAtkanetyucyate For Private and Personal Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.6. 81 // sarva drutamavidyAvijRmbhitamalpaM duHkhamevetyanusRtya -- yovai bhUmA tatsukhaM, nAlpe sukhamasti atha yadalpaM tanmatyai nat duHkhamiti' zrutyarthaM gurUpadezAdanupazcAtparyAlocya kAmAn cintyamAnAvasthAn viSayAnbhogAn bhujyamAnAvasthAMzca viSayAnivartayet manasaH sakAzAditi zeSaH kAmaca bhogaca kAmabhoga tasmAnmanonivartayediti vA evaM daitasmaraNakAle vairAgyabhAvanopAyaityarthaH daitavismaraNaM tu paramopAyaityAha ajaM brahma sarva na tatItiriktaM kiJcidastIti zAstrAcAryopadezAdanantaramanusmRtya taviparItaM dvaitajAtaM na pazyatyeva adhiSThAne jJAte kalpitasyAbhAvAt pUrvopAyApekSayA vailakSaNyasUcanArthastu zabdaH evaM vairAgyabhAvanAtattvadarzanAbhyAM viSayebhyonivarSamAnaM cittaM yadi dainaMdinalayAbhyAsavazAllayAbhimukhaM bhavet tadA nidrAzeSAjIrNabavhazanapramANAM layakAraNAnAM nirIdhena cittaM samyak prabodhayedusthAnaprayatnena yadi punarevaM prabodhyamAnaM dainaMdinaprabodhAbhyAsavazAt kAmabhogayovikSinaM syAt tadA vairAgyabhAvanayA tattvasAkSAtkAreNa ca punaH zamayet evaM punaH punarabhyasyatolayAtsaMbodhita viSayebhyazca vyAvartitaM nApi samaprAptamamtarAlAvasthaM cittaM stabdhIbhUtaM sakaSAyaM rAgadveSAdiprabalavAsanAvazena stabdhIbhAvAkhyena kaSAyeNa doSeNa yuktaM vijAnIyAt samAhitAJcittAdvivekena jAnIyAt tatazca nedaM samAhitamityavagamya layavikSepAbhyAmiva kaSAyAdapi cittaM nirandhyAt tatazca layavikSepakaSAyeSu paritvRtteSu parizeSAcitena samaM brahma prApyate taca samaprApnaM cittaM kaSAyalayabhrAntyA na cAlayet viSayAbhimukhaM na kuryAt kiMtu dhRtigRhItayA buddhyA layakaSAyaprAptarvivicya tasyAmeva samaprAptAvatiyatnena sthApayet tatra samAdhau paramasukhavyaJjakapi sukhaM nAsvAdayet etAvantaM kAlamahaM mukhIti sukhAsvAdarUpAM vRttiM na kuryAta samAdhibhaGgaprasaGgAditi prAgeva kRtavyAkhyAnaM prajJayA yadupalabhyate sukhaM tadapyavidyAparikalpitaM maSavetyevaMbhAvanayA niHsno| nispRhaH sarvasukhe bhavet athavA prazayA savikalpasukhAkAravRttirUpayA saha saI parityajet natu svarUpasukhamapi nivRttikena cittena nAnubhavet svabhAvaprAptasya tasya vArayitumazakyatvAt evaM sarvatonivartya nizcala prayatna vazana kRtaM nittaM svabhAvacAJcalyA | viSayAbhimukhatayA nizvaradAhirnirgacchat ekIkuryAt prayatnataH nirodhaprayatnena same brahmaNyekatAM nayet samaprAmaM cittaM kIdRzamucyate | yadA na lIyate nApi stabdhIbhavati tAmasatvasAmyena layazabdenaiva stabdhImAvasyopa lakSaNAt na ca vikSipyate punaH nazadvAdyAkAravRttimanubhavani nApi sukhanAsvAdayati rAjasatvasAmyena sukhAsvAdasyApi vikSepazaddhanopalakSaNAt pUrva bhedanirdezastu pRthakprayatna karaNAya evaM layakaSAyAbhyAM vikSepasukhAsvAdAbhyAM ca rahitaM arniGganamiGganaM calanaM savAtapradIpavata layAbhimukharUpaM tadrahitaM ni // 8 // For Private and Personal Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobetirth.org vAnapradIpakalma anAbhAsaM na kenacihiSayAkAraNAbhAsaityetan kaSAyasukhAsvAdayorubhayAntarbhAvaH uktaeva yadaivaM doSacatuSTaya rahitaM cittaM bhavati tadA tazcitaM brahmaniSpanna samaM brahmaprApnaM bhavatItyarthaH etAdRzazca yogaHzrutyA pratipAditaH 'yadA paJcAvatiSThante jJAnAni manasA saha buddhizca na viceSTati tAmAhuH paramAM gatiM tAM yogamiti manyante sthirAmindriyadhAraNAM apramattastadA bhavati yogohi prabhavApyayAviti etanmUlakameva ca yogazcittavRttinirodhaiti sUtraM tasmAyuktaM tatastatoniyamyaitadAtmanyeva vazaM nayediti // 26 / / evaM yogAbhyAsabalAdAtmanyeva yoginaH prazAmyati manaH tatazca prakarSaNa zAntaM nirvattikatayA niruddhaM saMskAramAtrazeSa manoyasya taM prazAntamanasaM vRttizUnyatayA nirmanaskaM nirmanaskatve hetugarbhavizeSaNadvayaM zAntarajasamakalmaSamiti zAntaM vikSepaka rajoyasya taM vikSepazUnyaM tathA na vidyate kalmaSaM layahetustamoyasya namakalmaSaM layazUnyaM zAntarajasAmatyanenaiva tamoguNopalakSaNe akalmaSaM saMsArahetudharmAdharmAdivarjitamiti vAbrahmabhUtaM brahmaiva sarvamiti nizcayena samaM brahmamApnaM jIvanmuktaM enaM yoginaM evamuktena prakAreNeti zrIdharaH uttama niratizayaM sukhamupaityupagacchati manastavRttyorabhAve saghumau svarUpa prazAntamanasaM hyenaM yoginaM sukhamuttamam // upaiti zAntarajasaM brahmabhUtamakalmaSam // 27 // sukhAvirbhAvaprasiddhiM dyotayati hi zabdaH tathA ca prAgvyAkhyAtaM sukhamAtyantikaM yattadityatra ||27|| uktaM sukhaM yoginaH sphuTIkaroti evaM manasaivendriyayAmamityAyuktakrameNAtmAnaM manaH sadA yujansamAdadhat yogI yogena nityasaMbandhI vigatakalmaSaH vigatamalaH saMsArahetudharmAdharmarahitaH sukhenAnAyAsena IzvarapraNidhAnAt sarvAntarAvanivRttyA brahmasaMsparza samyaktvena viSayAsparzana saha brahmagaH sparzastAdAtmyaM yasmin tadviSayAsaMsparza brahmasvarUpamityetat atyantaM sarvAnantAnparicchedAnatikrAntaM nirAtizayaM sukhamAnandamabhute vyAnoti sarvatonivRttikena vittena layavikSepavilakSaNamanubhavati vikSepe vRttisattvAt laye ca manasopi svarUpeNA'sattvAt sarvavRttizUnyena sUkSmeNa manasA sukhAnubhavaH samAdhAvatyarthaH atra cAnAyAsenetyantarAyanivaniruktA te cAntarAyAdarzitAyogasUtreNa 'vyAdhistyAnasaMzayapramAdAlasyAviratibhrAntidarzanAlandhabhAmakatvAna vasthitatvAni cittavikSepAstantarAyAH cittaM vikSipanti yogAipanayantIti vittavikSepAyogapratipakSAH saMzayabhrAntidarzane tAvattirUpatayA vRttinirodhasAkSAtpatipakSI vyAdhyAdayastu sapravRttisahacaritatayA tatpratipakSAityarthaH vyAdhirSAnuvaiSamya For Private and Personal Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobetirth.org gI. ma. 1182 // nimittovikArojvagadiH styAnamakarmaNyatA guruNA zikSyamANasyApyAsanAdikarmAnahateti yAvan yogaH sAdhanIyAnavetyubhayakoTispAvi-12 jJAnaM saMzayastadrUpapratiSThatvena viparyayAntargatopi sannubhayakoTisparzivaikakoTisparzitvarUpAvAntaravizeSavivakSavAtra viparyayodbhadenoktaH pramAdaH samAdhisAdhanAnAmanuSTAnasAmayepyananuSThAnazIlatA viSayAntaravyAptatayA yogasAdhaneSvaudAsInyamiti yAvat AlasyaM satyAmapyaudAsI-1 nyapracyutau kaphAdinA tamasA ca kAyacittayorgurutvaM vyAdhivenAprasiddhamapi yogaviSaye pravRttivirodhi avirAtizcittasya viSayavizeSaaikAntikobhilASaH bhrAntidarzanaM yogAsAdhanepi tatsAdhanasva buddhistathA tatsAdhaneSyasAdhanavabuddhiH alabdhabhumikatvaM samAdhibhUmerekAgratAyA alAbhaH kSinamUdavikSiptarUpatvamiti yAvat anavAsthitatvaM lamdhAyAmapi samAdhibhUmau prayatnazaizilyAcittasya tatrApratiSTitatvaM taete cittavikSepAnavayogamalAyogapratipakSAyogAntarAyAiti cAbhidhIyante duHkhadaurmanasyAGgamejayatvazvAsaprazvAsAvikSepasahabhuvaH duHkhaM cittasya rAjasaH pariNAmobAdhanAlakSaNaH taccAdhyAtmika zArIraM mAnasaM ca vyAdhivazAtkAmAdivazAcca bhavati Adhibhautika yuJjannevaM sadAtmAnaM yogI vigatakalmaSaH // sukhena brahmasaMsparzamatyantaM sukhamabhute // 28 // ARRRRRRRRRRRRRRR vyAghrAdinanitaM Adhidaivika grahapIDAdijanitaM dveSAkhyAviparyayahetutvAtsamAdhivirodhi daurmanasyamicchAvighAtAdivalabaduHkhAnubhavajanidhittasya tAmasaH pariNAmavizeSaH kSobhAparaparyAyastabdhIbhAvaH satu kaSAyatvAllayavatsamAdhivirodhI aGgamejayatvamaGgakampanamAsanasthairyavirodhi prANena bAdyasya vAyorantaHpravezanaM vAsaH samAdhyagarecakavirodhI prANena koSTayasya vAyorvahiniHsAraNa prazvAsaH samAdhyaGgapUrakavirodhI samAhitacittasyaite na bhavanti vikSipracittasyaiva bhavantIti vikSepasahabhuvontarAyAe va ete'bhyAsavarA| gyAbhyAM niroddhavyAH IzvarapraNidhAnena ca tIvrasaMvegAnAmAsanne samAdhilAme prastute IzvarapANidhAnAdeni pakSAntaramuktvA praNidheyamIzvara kezakarmavipAkAzayairaparAmRSTaH puruSavizeSaIzvaraH tatra niratizaya sarvajJavIja sapUrveSAmapi guruH kAlenAnavacchezAditi tribhiH sUtraiH pratipAdya tatpaNidhAnaM dvAbhyAmasUtrayan tasya vAcakaH praNavaH tajjapastadarthabhAvanamiti tataH pratyakvenAdhigamopyantarAyAbhAvazca tataHpraNavajaparUpAtadarthadhyAnarUpAccezvarapraNidhAnAt pratyakcetanasya puruSasya prakRtivivekenAdhigamaH sAkSAtkArobhavati uktAnAmantarAyANAmabhAvopi bhava For Private and Personal Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir || tItyarthaH abhyAsavairAgyAbhyAmantarAyanivRttau kartavyatAyAmabhyAsadADhArthamAha 'talatiSedhArthamekatattvAbhyAsaH teSAmantarAyANAM patiSedhArthamekasminkasmizvidabhimate tattve'bhyAsacetasaH punaHpunarnivezana kArya tathA 'maitrI karaNAmuditopekSANAM sukhaduHkhapuNyApuNyaviSayANAM bhAvanAtacittaprasAdanaM' maitrI sauhArda karaNA kRpA muditA harSaH upekSA audAsInyaM sukhAdizabdaistadvantaH pratipAdyante sarvaprANiSu sukhasaMbhogApanneSu sAdhvetanmama mitrANAM sukhitvamiti maitrI bhAvayeta na tvIyA' dukhiteSu kathanu nAmaiSAM duHkhAnivRttiH syAditi kRpA|meva bhAvayet nopekSA navA harSa puNyavatsu puNyAnumodanena harSa kuryAntu iSaM na caupekSA apuNyavatsu caudAsinyameva bhAvayenAnumodana navA dveSa evamasya bhAvayataH zuklodharmaupajAyate tatazca vigatarAgadveSAdimalaM cittaM prasannaM sadekAgratAyogyaM bhavati maitryAdicatuSTayaM copalakSaNaM abhayaM sattvasaMzuddhirityAdInAmamAnitvamadambhitvamityAdInAM ca dharmANAM sarveSAmeteSAM zubhavAsanArUpatvena malinavAsanAnivartakasvAt rAgadveSau mahAzatrU sarvapuruSArthapratibandhako mahatA prayatnena parihartavyAvityetatsUtrArthaH evamanyapi prANAyAmAdayaupAyAcittaprasAdanAya |darzitAH tadetAzcattaprasAdanaM bhagavadanugraheNa yasya jAtaM taM pratyevaitadvacanaM sukheneti anyathA mana:prazamAnupapatteH // 28 // tadevaM nirodhasamA|dhinA tvaMpadalalye tatpadalakSye ca zuddhe sAkSAtkRte tadaikyagocarA tattvamamIti vedAntavAkyajanyA nirvikalpakasAkSAtkArarUpA vRttirbrahmavidyAbhidhAnA jAyate tatazca kRtsnA vidyA tatkAryanivRttyA brahmasukhamatyantamazrutaityupapAdayati tribhiH zlokaiH tatra prathamaM tvaMpadalakSyopasthitimAha sarveSu bhUteSu sthAvarajaGgameSu zarIreSu bhoktatayA sthitamekameva nityaM vibhumAtmAnaM pratyakcetanaM sAkSiNaM paramArthasatyamAnandaghana sAkSyebhyo'nRtajaDapAracchinnaduHkharUpebhyovivekanekSate sAkSAtkaroti tasmiMzcAtmani sAkSiNi sarvANi bhUtAni sAkSyANyAdhyAsikena saMbandhena bhogyatayA kalpitAni sAkSisAkSyayoH saMbandhAntarAnupapattemithyAbhUtAni paricchinnAni jaDAni duHkhAtmakAni sAkSiNovivekanekSate kaH yogayuktAtmA yogena nirvicAravaizAradyarUpeNa yuktaH prasAda prAmaAtmAntaHkaraNaM yasya satathA tathAca prAgevoktaM nirvicAravazAro'dhyAtmaprasAdaH RtaMbharA tatra prajJA zrutAnumAnaprajJAbhyAmanyaviSayAvizeSArthatvAditi tathA ca zabdAnumAnAgocarayathArthavizeSavastugocarayogajapratyakSeNa RtaMbharasaMjJena yugapatsUkSma vyavahitaM viprakRSTaM ca sarva tulyameva pazyatIti sarvatra samaM darzanaM tasyeti sarvatra samadarzanaH sannAtmAnamanAtmAnaM ca yogayuktAtmA yathAvasthitamIkSataiti yuktaM athavA yoyogayuktAtmA yovA sarvatra samadarzanaH saAtmAnamIkSataiti yogisamadarzinAvAtmekSaNA|dhikAriNAvuktau yathA hi cittavRttinirodhaH sAkSisAkSAtkArahetuH tathA jaDavivekena sarvAnusyUtacaitanyapRthakkaraNamapi nAvaiyaM yogaevApe Ne55252515250505506052502th For Private and Personal Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir gI.ma. // 83 // kSitaH ataevAhavasiSTaH 'hau kramI cittanAzasya yogojJAnaM ca rAghava yogovRttinirodhohi jJAnaM samyagavekSaNaM asAdhyaH kasyacidyogaH kasya cittattvanizcayaH prakArau hau tatodevojagAda paramaH zivaiti' cittanAzasya sAkSiNaH sakAzAttadupAdhibhUtacittasya pRthakkaraNAttadadarzanasya tasyopAyayaM eko'saMprajJAtasamAdhiH saMprajJAtasamAdhau hi AtmaikAkAravRttipravAhayuktamantaHkaraNasattvaM sAkSiNA'nubhayate niruddhasarvavRttikaM | tUpazAntatvAnnAnubhUyataiti vizeSaH dvitIyastu sAkSiNi kalpitaM sAkSyamanatatvAnAstyeva sAkSyeva tu paramArthasatyaH kevalovidyataiti vi| cAraH tatra prathamamupAyaM prapaJcaparamArthatAvAdinoharaNyagarbhAdayaH prapedire teSAM paramArthasya cittasyAdarzanena sAkSidarzane ca nirodhAtiriktopAyAsaMbhavAt zrImacchaGkarabhagavatpUjyapAdamatopajIvinastvaupaniSadAH prapaJcAnRtatvavAdinodvitIyamevopAyamupeyuH teSAM hyadhiSThAnajJAnadADhaye sarvabhUtasthamAtmAnaM sarvabhUtAni cAtmani // IkSate yogayuktAtmA sarvatra samadarzanaH // 29 // yomA pazyati sarvatra sarva ca mayi pazyati // tasyAhaM na praNazyAmi sa ca me na praNazyati // 30 // | sati tatra kalpitasya bAdhitasya cittasya tahadayasya cAdarzanamanAyAsenaivopapadyate ataeva bhagavatpUjyapAdAH kutrApi brahmavidAM yogApekSA na vyutpAdayAMvabhUvuH ataeva caupaniSadAH paramahaMsAH aute vedAntavAkyavicAraeva gurumupamRtya pravartante brahmasAkSAtkArAya nanu yoge vicAraNaiva vittadoSanirAkaraNena tasyAnyathAsiddhatvAditi kRtamadhikena // 29 // evaM zuddhaM tvaMpadArtha nirUpya zuddha tatpadArtha nirUpayati yoyogI mAmIzvaraM tatpadArthamazeSaprapaJcakAraNamAyopAdhikamupAdhivivekena sarvatra prapaJce sadUpeNa sphuraNarUpeNa cAnusyUtaM sarvopAdhivinirmuktaM paramArthasatyamAnandaghanamanantaM pazyati yogajena pratyakSeNAparokSIkaroti tathA sarva ca prapaJcajAtaM mAyayA mayyAropitaM madbhinnatayA mRSAtvenaiva pazyati tasyaivaM vivekadArzanohaM tatpadArthobhagavAna praNazyAmi IzvaraH kazcinmadbhinno-15 // 83 // For Private and Personal Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir stIti parokSajJAnaviSayona bhavAmi kiMtu yogajAparokSajJAnaviSayobhavAmi yadyapi vAkyajAparokSajJAnaviSayatvaM tvaMpadArthAbhedenaiva tathApi kevalasyApi tatpadArthasya yogajAparokSajJAnaviSayatvamupapadyataeva evaM yogajena pratyakSeNa mAmaparokSIkurvan saca me na praNazyati parokSona bhavati svAtmAhi mama savidvAnatipriyatvAtsarvadA madaparokSajAnagocarobhavati 'ye yathA mAM prapadyante tAMstathaiva bhajAmya hamityuktaH / tathaiva zarazayyAsthabhISmadhyAnasya yudhiSThira prati bhagavavacanokto avidvAMstu svAtmAnamapi santaM bhagavantaM na pazyati atobhagavAn pazyannapi taM na pazyati 'saenamaviditAna bhunaktIti' zruteH vidvAMstu sadaiva sanihitobhagavatonugrahabhAjanamityarthaH // 30 // evaM tvaMpadArtha tatpadArthaM ca zuddha nirUpya tattvamasIti vAkyArtha nirUpayati sarveSu bhUteSvadhiSThAnatayA sthita sarvAnusyUtasanmAtraM mAmIzvaraM tatpadalakSyaM svena tvaMpadatakSyeNa sahaikatvamatyantAbhedamAsthitaHsan ghaTAkAzomahAkAzaityatraivo sarvabhUtasthitaM yomAM bhajatyekatvamAsthitaH // sarvathA vartamAnopi sayogI mayi vatete // 31 // pAdhibhedanirAkaraNena nizcinvan yobhajati ahaM brahmAsmiti vedAntavAkyajena tattvasAkSAtkAraNAparokSIkaroti sovidyAtatkAryanivRtyA jIvanmuktaH kRtakRtyaeva bhavati yAvattu tasya bAdhitAnuvattyA zarIrAdidarzanamanuvartate tAvatprArabdhakarmaprAbalyAt sarvakarmatyAgena vA| yAjJavalkyAdivat vihitena karmaNA vA janakAdivat pratiSiddhena karmaNA vA dattAtreyAdivat sarvathA yenakenApi rUpeNa vartamAnopi vyavaharannapi sayogI brahmAhamasmIti viDAmmayi paramAtmanyevAbhedena vartate sarvathA tasya mokSa prati nAsti pratibandhazaGkA 'tasyaha na devAca nAbhUtyA Izata AtmA hyeSAM sNbhvtiiti| zruteH devAmahAprabhAvAapi tasya mokSAbhavanAya nezate kimutAnye kSudrAityarthaH brahmavidoni|SiddhakarmANa pravartakayorAgadveSayorasaMbhavena niSiddhakarmAsaMbhavepi tadaMgIkRtya jJAnastutyarthamidamuktaM sarvathA vartamAnopIti hatvApi saimAMlokAna hanti na nibadhyataitivat // 31 // evamutpannapi tattvabodhe kazcinmanonAzavAsanAkSayayorabhAvAjjIvanmuktisukhaM nAnubhavati cittavikSepeNa ca naSTaduHkhamanubhavati so'paramoyogI dehapAte kaivalyabhAgitvAn dehasadbhAvaparyantaM ca dRSTaduHkhAnubhavAt tattvajJAnamano For Private and Personal Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. +4 // 84 // nAzavAsanAkSayANAM tu yugapadabhyAsAsRSTaduHkhanivRttipUrvaka jIvanmuktisukhamanabhavan pArabdhakarmavazAt samAdhiyutthAnakAle AtmaivIpamyamupamA tenAtmadRSTAntena sarvatra prANijAte sukha vA yadi vA duHkhaM samaM tulyaM yaH pazyati svasyAniSTaM yathA na saMpAdayati evaM parasyApyaniSTaM yona saMpAdayati praveSazUnyatvAt evaM svasyeTaM yathA saMpAdayati tathA parasyApISTaM yaH saMpAdayati rAgazUnyatvAt sanirvAsanata yopazAntamanAH yogI brahmavit paramaH zreSThomataH pUrvasmAt he arjuna atastattvajJAnamanonAzavAsanAkSayANAM yathAkramamabhyAsAya mahAn prayatnaAsthevaityarthaH tatra idaM sarva dvaitajAtamAvatIye cidAnandAtmani mAyayA kalpitatvAnmRSetra AtmaikaH paramArthasatyaH saccidAnandAiyohamasmIti jJAnaM tattvajJAna pradIpajvAlAsantAnavavRttisantAnarUpeNa pariNamamAnamantaHkara gadravyaM mananAtmakatvAnmanaityucyate tasya nAzonAma vRttirUpapariNAma parityajya sarvavRttivirodhinA nirodhAkAreNa pariNAmaH pUrvAparaparAmarzamantareNa sahasotpadyamAnasya krodhAdivRttivizeSasya hetuzcittagataH saMskAravizeSAvAsanA pUrvapUrvAbhyAsena citte vAsyamAnatvAt tasyAH zyonAma Yu Zhong Yu Zhong Yu RX88888888 Atmaupamyena sarvatra samaM pazyati yorjuna // sukhaM vA yadi bA duHkhaM sayogI prmomtH||32|| Zong Jing Jin Min Yuan Zhi Yuan Zhi Yuan Zhi Yuan De vivekajanyAyAM cittaprazamavAsanAthAM dRDhAyAM satyapi bAve nimise krodhAdyanutpattiH tatra tattvajJAne sati mithyAbhate jagati naraviSANAdAviva dhIvRttyanudayAdAtmanazca dRSTattvena punarvasvanupayogAnirindhanAmivanmanonazyati naSTe ca manasi saMskArobodhakasya bAhyasya nimittasyApatAtI vAsanA kSIyate kSINAyAM vAsanAyAM hetvabhAvena krodhAdivatyanudayAnmanonazyati naTe ca manasi zamadamAdisaMpattyA tattvajJAna| mudati evamutpanne tattvajJAne rAgaddeSAdirUpA vAsanA kSIyate kSINAyAM ca vAsanAyAM pratibandhAbhAvAttattvajJAnodayaiti parasparakAraNatvaM | darzanIya ataeva bhagavAn vasiSThaAha 'tattvajJAnaM manonAzovAsanAkSayaeva ca mithaH karaNatAM gatvA duHsAdhyAni sthitAni hi tasmAdrAghava yallena pauruSeNa vivekinA bhogecchAM duratastyamtvA trayametatsamAzrayediti' pauruSoyatnaH kenApyupAyenAvazya saMpAdayiSyAmItyevaMvidhotsAharUponirbandhaH vivekonAma vivicya nizcayaH tattvajJAnasya zravaNAdikaM sAdhanaM manonAzasya yogaH vAsanAkSayasya pratikUlavAsanotpAdanamiti etAdRzavivekayuktena pauraSeNa prayatnena bhogecchAyAH svalpAyAbhapi haviSA kRSNavarmeveti nyAyena vAsanAvRddhihetutvA || // 84 // For Private and Personal Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 25152515155166654545552 durataityukta zividhohi vidyAdhikArI ropAstirakRtopAstizca tatra yaupAsyasAkSAtkAraparyantAmupAtiM kRtvA tattvajJAnAya pravatta stasya vAsanAkSayamanomAzayoIDataratvena jJAnAdRrva jIvanmuktiH svataeva sidhyati idAnIntanastu prAyeNAkRtopAstireva mamukSurau tsukyamAtrAt sahasA vidyAyAM pravartate yoga vinA vijjavivekamAtreNaiva ca manInAza vAsanAkSayau tAtkAliko saMpAdya hazamadamAdisaMpattyA atraNamanananididhyAsanAni saMpAdayati taizca dRDhAbhyastaiH sarvabandhavicchedi tattvajJAnamudeti avidyAyahanthirabrahmanaM dRdrayayanthiH saMzayAH karmANi sarvakAmavaM mRtyuH punarjanma cetyanekavidhobandhojJAnAnevartate tathA ca zrUyate 'yoveda nihita guhAyAM so vidyApandhi vikiratIha sosya brahma veda brahmaiva bhavati, bhidyate tRdayamAnyazyinte sarvasaMzayAH kSIyante cAsya kaNi tasmindaSTe parAvare satyaM jJAnamanantaM brahma yoveda nihitaM guhAyAM paramevyoman sobhune sarvAn kAmAnsaha tameva viditvAtimRtyumeti yastu vijJAnavAn bhavatyamanaskaH sadAzuviH satu tatpadamAnoti yasmAdbhUyona jAyate yAvaM vedAhaM brahmAsmIti saida sarva bhavati' ityasarvajJatvanitiphalamudAhAyai seyaM videhamuktiH satyapi dehe jJAnotpatti samakAlInA jJeyA brahmaNyavidyAdhyAropitAnAmeteSAM bandhAnAmavidyAnAze sati nivRttau punarutpattyasaMbhavAt ataH zaithilyahetvabhAvAttattvajJAnaM tasvAnuvartate manonAzavAsanAkSayau tu dRDhA-yAsAbhAvAdbhogapradena prAramdhana karmaNA bAdhyamAnatvAca savAtapradezapradIpavatsahasA nivartate anaidAnInlanastha tattvajJAninaH prAksiddhe tattvajJAne na prayatnApekSA kiMtu manonAzavAsanAkSayau prayatnasAcyAviti tatra | manonAzo'saMprajJAtasamAdhinirUpaNena nirUpitaH prAru vAsanAkSayastvidAnIM nirUpyate tatra vAsanAsvarUpaM vasiSTaAha 'dRDhabhAvanayA tyatapUrvAparavicAragaM yahAdAnaM pArthasya vAsanA sA prakIrtitA' atra ca svasvarezAcArakuladharmasvabhAvabhedatadgatApazabdastu zabdAdiSu prANinAmabhinivezaH sAmAnyenohAharaNaM sAtra vAsanA vividhA malinA zuddhA ca zuddhA daivI sampat zAstrasaMskAraprAbalyAt tattvajJAnasA | dhanatvenaikarUpaitra malinA tu trividhA lokavAsanA zAstravAsanA dehavAsanA ceti sa manAyathA na nindanti tathaivAcariSyAmItyazakyArthA / bhinivezolokavAsanA tasyAzra kolokamArAdhayituM samarthaiti nyAyena sampAdayitu nazasyatvAt puruSArthAnupayogItvAca malinatvaM zAstra vAsanA | tu trividhA pADavyasanaM bahuzAkhavyasanaM anuSThAnavyasanaMceti krameNa bharajasya durvAsasonidAvasya ca prasiddhA malinatvaM 1525152525152545056515552610 For Private and Personal Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 85 // cAsyAHlezAvahatyAta puruSArthAnupayogitvAipahenusvAnjanmahetutvAca dehavAlanApi triviza AtmatvabhrAntirguNAdhAnabhrAntidoSA panayanabhrAntizceti tatrAtmatvabhrAntivirocanAdiSu prasiddhA sArvalaukikI guNAdhAnaM vividha laukika zAstrIyaMtra samIcInazamdAdiviSayasaMpAdana taukikaM gaGgAsnAnazAlagrAmatIryAdisaMpAdanaM zAkhIyaM doSApanayanamapi vividha laukikaM zAstrIyaMtra cikitsakoktairoSadhai-- pyAdyapanayana laukika vaidikasAnAcamanAdibhirazaucAdyapanayanaM vaidikaM etasyAzca sarvaprakArAyAmalinatvamaprAmANikatvAdazasyatvAtpuraSArthAnupayogitAtpunarjanmahetutvAca zAle prasiddhaM tadetallokazAstradehavAsanA trayamavivekinAmupAdeyatvena pratibhAsamAnamapi vividipovedanotpattivirodhitvAdviduSojJAnaniSThAvidhitvAca vivekibhiyaM tadevaM bAhyaviSayavAsanA vividhA nirUpitA AbhyantaravAsanAtu kAmakrodhadambhadarpAdyAsurasampapA sarvAnarthamUlaM mAnasI vAsanetyucyate tadevaM bAhyAbhyantaravAsanAcatuSTayasya zuddhavAsanayA kSayaH saMpAda nIyaH taduktaM vasiSThena 'mAnasIrvAsanAH pUrva tyaktvA viSayavAsanAH maimyAdivAsanArAma gRhaannaamtvaasnaaiti| tatra viSayavAsanA Rezamdena pUrvoktAstikholokazAkhadehavAsanAvivikSitAH mAnasavAsanAzabdena kAmakrodhadambhavAdyAsurasampadvivakSitA yahA zabdasparzas parasagandhAviSayAH teSAM bhujyamAnasvadazAjanyaH saMskAroviSayavAsanA kAmyamAnatvadazAjanyaH saMskAromAnasavAsanA bhasminpakSe pUrvokAnAM catasRNAmanayorevAntarbhAvaH bAdhAbhyantaravyatirekeNa vAsanAntarAsaMbhavAt tAsAM vAsanAnAM parityAgInAma tadviramaiyAdivAsanotpAdanaM nAva maitryAdivAsanAH bhagavatA pataJbhalinAvitAH prAk saGgreNa vyAkhyAtAbhapi punarvyAkhyAyante cittaM hi rAgadeSapuNyapApaiH kaluSIkriyate tatra sukhAnuzayI rAgaH mohAdanubhUyamAnaM sukhamanuzete kazciddhIvRttivizeSorAjasaH sarva sukhajAtIyaM me bhUvAriti nama sTAdRSTasAmadhyabhAvAtsampAdayitumazakyaM bhrAtaH sarAgazcittaM kalupIkaroti yadAtu khakhiSu prANivayaM maitrI bhAvayet sarvepyate sukhinomadIyAiti tadA tassukhaM svakIyameva sampannamiti bhAvayatastatra rAgonivartate yayA svastha rAjyAnivRttAvapi putrAdirAjyameva svakIyaM rAjvaM tadvat nivRtteca rAge varSAyapAve jalamiva cittaM prasIdati tathA ca duHkhAnuzayI deSaH duHkhamanuzete kazciddhIvRttivizeSastamInugatarajaHpariNAmaIdarza sarva duHkhaM sarvadA me mAbhUditi tatra zatruvyAvAdiSu satsu na nivArayituM zakyaM na ca sarve te duHkhahetohantuM zakyante ataH saddeSaH sadA sadayaM iti yadA Hen Chang Hen Chang De RRRRRR // 5 // For Private and Personal Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tu svasyeva pareSAM sarveSAmapi duHkha mAbhUditi karuNAM duHkhiSu bhAvayet tadA vairyAdiheSanivRttI cittaM prasIdati tathA ca smaryate 'mANAvayAtmanobhISTAbhUtAnAmapi te tathA Atmaupamvena bhUteSu dayAM kurvanti saadhviti| etadevehApyuktaM Atmaupamyena sarvatretyAdi tathA prANinaH svabhAvataeva puNyaM nAnutiSThanti pApaM svanutiSThanti tadAhaH 'puNyasya phalamicchanti puNyaM necchanti mAnavAH pApaphalamicchanti pApaM kurvantiyatnatahati' te ca puNyapApe kriyamANe pazcAttApaM janayataH saca zrutyAnUditaH 'kimaha sAdhunA karavaM kimahaM pApamakaravamitiH vadyasau puNyapuruSeSu muditAM bhAvayettadA tahAsanAvAn svayamevApramattaH zuklakRSNe puNye pravartate taduktaM karma zuklakRSNaM yoginavividhamitaregA ayoginAM vividhaM zuklaM zubhaM kRSNamazubhaM zuklakRSNaM zubhAzubhamiti tathA pApapuruSeSupekSAM bhAvayansvayamapi tahAsanAvAn pApAnivartate tatazca puNyAkaraNapApakaraNanimittasya pazcAttApasyAbhAve cittaM prasIdati evaM sukhiSu maitrI bhAvayatona kevalaM rAgonivartate kitvasyediyopi nivartante paraguNeSu doSAviSkaraNamasUyA paraguNAnAmasahanamA yadA maitrIvazAtparamukhaM svIyameva sampanna tadA paraguNeSu kathamasUyAdikaM saMbhavet tathA duHkhie karuNAM bhAvayataH zatruvadhAdikaroiSoyA nivartate sadA duHkhipratiyogikasvasakhitvaprayuttadopi nivartate evaM dozantarAnivRttirapyUhanIyA vAsiSTharAmAyaNAdiSu tadevaM tattvajJAnaM manonAgovAsanAkSayati yamabhyasanIyaM tatra kenApi hAreNa punaHpunastatvAnusmaraNaM tattvajJAnAbhyAsaH taduktaM 'tacintanaM tatkayanamanyonya tatsabodhanaM etadekaparatvaM ca brahmAbhyAsa vidurbudhAH sargAdAvara nopana dRzyaM nAstyeva sarvadA idaM nagadahaM ceti bodhAbhyAsa viduHparAmiti' dRzyAvabhAsavirodhiyogAbhyAsomanonirodhAbhyAsaH taduktaM 'atyantAbhAvasampattI jJAnujJeyasya vastunaH yustyA zAvairyatante ye tepyatrAbhyAsinaH sthitAiti' zAjJeyayomithyAtvadhIrabhAvasampattiH svarUpeNApratItiratyantAbhAva sampattistadartha yuktyA yogena dRzyAsaMbhavabodhena rAgaddeSAditAnave ratinoditA yA'sau brahmAbhyAsaH sauthyataiti rAgajhegAdinA rUpavAsanAkSayAbhyAsauktaH tasmAdupapannametattatvajJAnAbhyAsena manonAzAbhyAsena vAsanAkSavAbhyAsena ca rAgadveSazUnyatayA yaH svaparasukhaduHkhAdiSu samadRSTiH saparamoyogI manoyastu viSamadRSTiH satattvajJAnavAnapyaparamoyogIti // 32 // uktamayamAkSipan ANANAMANANANAMANNNNNNNNNNNANA For Private and Personal Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. ||86 // yoyaM sarvatra samadRSTilakSaNaH paramo yogaH sAmyena samatvena cittagatAnAM rAgadveSAdInAM viSamavRSTihe tUnAM nirAkaraNena tvayA sarvajJenevare-] rANoktaH hemadhusUdana sarvavaidikasaMpradAyapravartaka etastra bahuktasya sarvamanovRttinirodhalakSaNasya yogasya sthiti vidyamAnatAM sthirAM dIrghakAlAnuvAnI na pazyAmi na saMbhAtrayAmi ahamasmadidho'nyovA yogAbhyAsanipaNaH kasmAnasaMbhAvayasi tatrAha caJcalatvAnmanasaiti zeSa: // 33 // sarvalokaprasiddhatvena tadeva caJcalatvamupapAdayati naJcalaM atyarthaM cala sadA calanasvabhAvaM manaH hi prasiddhamevaitata bhaktAnAM pApAdidoSAn sarvathA nivArayitumazakyAnapi kRSati nivArayati teSAmeva sarvathA prAmumazakyAnapi puruSArthAnAkarSati prApayatIti vA kaslena rUpeNa saMbodhayan durnivAramapi cittacAJcalyaM nivArya duSpApamapi samAdhisukhaM tvameva prApayituM zaknoSIti sUcayati na // arjuna uvAca // yoyaM yogaratvayA protaH sAmyena madhusUdana // etasyAhaM na pazyAmi caJcalatvAt sthiti sthirAm // 33 // caJcalaM hi manaH kRSNa pramAthi balavadRDham // tasyAhaM nigrahaM manye vAyoriva suduSkaram // 34 // 1525525testic Yi Min Zhong Dui Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang kevalanatyartha caJcalaM kiMtu pramAthi zarIramindriyANi ca pramathinaM kSobhavina zIlaM yasya tan kSobhakatayA zarIrendriyasaGghAtasya vivazatAhedurityarthaH kiMca balavan abhipretAdviSayAkenApyupacina nidhArayatumazakyaM kiMca dRDha viSayavAsanAsahasAnusyUtanayA bhettumazakyaM nangunAgavadacchedyamitibhAthe tannunAgonAgapAzaH tAnanIti gurjarAdau prasiddhomahAnhadanivAsI janavizeSotrA tasyAnivRSTayA balabanobalabattayA pramAthinaH pramAthitayA'ticaJcalasya mahAmattavanagajastheva manonigrahaM nirodhaM nirvRttikatayA'vasthAna suSkara sarvathA karnumazakyamaha manye vAyoriva yathAkAze dodhavamAnasya vAyornibhalasvaM sampAya nirodhanamazamaya taha-| dityarthaH ayaM bhASaH jAnepi natrajJAne prAramdhakarmabhogAya jIvataH puruSasya kartRtvabhoktRtvamukhaduHkharAgaddeSAdilakSaNazcittadharmaH klezahetu For Private and Personal Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tvAdbAdhitAnuvRttyApi bandhobhavati cittavRttinirodharUpeNa tu yogena tasya nivAraNaM jIvanmuktirityucyate yasyAH sampAdanena sayogI paramomataityuktaM tatredamucyate bandhaH ki sAkSiNonivAryate kiM vA cittAt nAdyastattvajJAnenaiva sAkSiNobandhasya nivAritatvAt na dvitIyaH svabhAvaviparyayAyogAta virodhisadbhAvAca na hi jalAdAItvamagneUSNatvaM nivArayituM zakyate 'pratikSaNapariNAminohi bhAvArate cittizakte| ritinyAyena' pratikSaNapariNAmasvabhAvatvAcittasya pArabdhabhogena ca karmaNA kRtsnA'vidyAtatkAryanAzane pravRttasya tattvajJAnasyApi pratibandhaM kRtvA svaphaladAnAya dehendriyAdikamavasthApitaM na ca karmaNA svaphalasukhaduHkhAdibhogazcittavRttibhiAvanA sampAdayituM zakyate tasmAdyadyapi svAbhAvikAnAmapi cittapariNAmAnAM kathaMcidyogenAbhibhavaH zakyeta karnu tathApi tattvajJAnAdiva yogAdapi prAramdhaphalasya karmaNaH prAbalyAdavazyaMbhAvini cittasya cAJcalye yogena tanivAraNamazakyamahaM svabodhAdeva manye tasmAdanupapannametadAtmaupamyena sarvatra samadarzI paramoyogI mataityarjunasyAkSepaH // 34 // tamimamAkSepaM pariharan samyagviditaM te cittaceSTitamatonigrahItuM zakSyasIti // zrIbhagavAnuvAca // asaMzayaM mahAvAho manodunigrahaM calam // abhyAsenatu kaunteya vai- || rAgyeNa ca gRhyate // 35 // saMtoSeNa saMbodhayati he mahAvAho mahAntau sAkSAnmahAdevenApi saha kRtapraharaNau bAhU yasyeti niratizayamutkarSa sUcayati pArabdhakarmaprAbalyAdasaMyatAtmanA durnigrahaM duHkhenApi niyahInumazakyaM pramAthi balavadRDhamiti vizeSaNatrayaM piNDIkRtyaitaduktaM cala svabhAva caJcala manaityasaMzayaM nAstyeva saMzayotra satyamevaitadvavIpItyarthaH evaM satyapi saMyatAtmanA samAdhimAtrIpAyena yoginA'bhyAsena vairAgyeNa ca gRhyate nigadyate sarvavattizUnyaM kriyate tanmanaityarthaH aniyahIturasaMyatAtmanaH sakAzAtsaMyatAtmanonigrahInurvizeSadyotanAya tuzabdaH mano. niyahe 'bhyAsavairAgyayoH samuccayabodhanAya cazabdaH hekaunteyetipitRSvasuputrastvamavazyaM mayA sukhIkartavyaiti snehasaMbandhasUcanenAzvAsayati atraprathamArdhana vittasya haTanigrahona saMbhavatIti dvitIyAna tu kramAniyahaH saMbhavatItyuktaM dvividhohi manasonigrahaH haThena krameNa ca tatra cakSuHzrotrAdIni jJAnendriyANi bApANyAdIni karmendriyANitra dolakamAtroparodhana hAnnigRhyante tadRSTAntena manepi haDena nigrahISyAmIti mRdasya bhrAntirbhavati na ca tathA nitrahItuM zamyate tadolakasya tvRdayakamalasya niroddhamazakyatvAt | For Private and Personal Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 87 // 15theet ataeva ca kramaniyaharAva yuktastadetadbhagavAn vasiSThaAha upavizyopavizyaiva cittajJena muharmuhuH na zakyate manojetuM vinA yuktima-da ninditAM aGkazena vinA mattIyathA duSTamatagajaH adhyAtmavidyAdhigamaH sAdhusaGgamaeva ca vAsanAsaMparityAgaH pANaspannAnarodhana etAstAyuktayaH puSTAH santi cittajaye kila satISu yuktivetAsu haTAniyamayAntaye cenaste dIpamutsRjya vinimnanti tamomjanairiti' kramaniyahe cA-1 dhyAtmavidyAdhigamaekaupAyaH sAhi dRzyasya mithyAtvaM dRgvastunazca paramArthasatyaparamAnandasvaprakAzatvaM bodhayati tathA ca satyenanmanaH svagocareSu dRzyeSu mithyAtvena prayojanAmAtra prayojanavati ca paramArthasatyaparamAnandarUpe dugvastuni svaprakAzatvena svAgocaratvaM |budhdA nirindhanAnivatsvayamevopakSyAmyati yastu bodhinamapi tattvaM na samyagbudhyate yovA vismarati tayoH sAdhusaGgamaevopAyaH sA-| dhohi punaH punarbodhayani smArayanti ca yastu vidyAmadAdidurvAsanayA pIDyamAnona sAdhUnanuvartitumutsahate tasya pUrvoktavivekena | vAsanAparityAgaevopAyaH yastu vAsanAnAmatiprAbalyAnAstyaktaM na zaknoti tasya prANaspandanirodhaNvopAyaH prANaspandavAsanayozvi|ttaprerakatvAttayornirodhe cittazAntirupapadyate tadetadAha saeva ve bIje cittavRkSasya prANaspandanavAsane ekasmizca tayoH kSINe kSipraM | api nazyataH prANAyAmadRDhAbhyAsairyuktyA ca gurudattayA AsanAzanayogena prANaspandonirudhyate asaGgavyavahAritvAdbhavabhAvanavarja| nAt zarIranAzadarzitvAdvAsanAna pravartate vAsanAsaMparityAgAJcittaM gacchatyanittatAM prANaspandanirodhAca yathecchasi tathA kura etAvanmAtrakaM manye rUpaM vittasya rAghava yadbhAvane vastunontarvastutvena rasena ca yadA na bhAvyate kiJciddheyopAdeyarUpi yat | sthIyate sakalaM tyaktvA tadA cittaM na jAyate avAsanatvAtsatataM yadA na manute manaH amanastA tadodeti paramAtmapadapradetiH atra dAvevopAyau paryavasitI prANaspandanirodhArthamabhyAsaH vAsanAparityAgAyaM ca vairAgyamiti sAdhusaGgamAdhyAtmavidyAdhigamau svabhyAsavairAgyopapAdakatayAnyathAsiddhau tayorevAntarbhavataH ataeva bhagavatA'bhyAsena vairAgyeNa ceti iyamevoktaM ataeva bhagavAn patajalirasUtrayat 'abhyAsavairAgyAbhyAM tannirodhahati' tAsAM prAguktAnAM pramANaviparyayavikalpanidrAsmRtirUpeNa paJcavidhAnAmanantAnAmA suratvena kiSTAnAM daivatvenAkiSTAnAmapi vRttInAM sarvAsAmapi nirodhonirindhanAgnivadupazamAkhyaH pariNAmo'bhyAsena vairAgyeNa ca samucitena bhavati taduktaM yogyabhASye cittanadInAmobhayatovAhinI vahati kalyANAya vahati pApAya ca tatra yA kaivalyaprArabhArA vivekanimmrA sA kalyANavahA yA tvavivekanimmrA saMsAraprAgbhArA sA pApavahA tatra vairAgyeNa viSayasrotaH khilIkriyate vivekadarzanA-1 For Private and Personal Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 15251525152515251525251525251525 bhyAsena ca kalyANasrotaudghATyate ityubhayAdhInazcittavRttinirodhaiti prAgbhAranimnapade tadA vivekanimna kaivalyapArabhAraM cittamityatra vyAkhyAyate yathA tIvravegopetaM nadIpravAhaM setubandhanena nivArya kulyApraNayanena kSetrAbhimukhaM tiryapravAhAntaramutpAdyate tathA vairAgyeNa cittanadyA viSayapravAhaM nivArya samAdhyabhyAsena prazAntavAhitA sampAdyataiti dvArabhedAtsamuccayaeva ekaDArave hi trIhiyavava vikalpaH syAditi mantrajapadevatAdhyAnAdInAM kriyArUpANAmAvRttilakSaNo'bhyAsaH saMbhavati sarvavyApAroparamasya tu smaadhaiH| konAmAbhyAsahati zahAM nivArayitumabhyAsa sUtrayanisma tatra sthitau yatnobhyAsaiti tatra svarUpAvasthite draSTari zuddhe cidAtmani cittasyAvRttikasya prazAntavAhitArUpA nicalatAsthitistadartha yatnomAnasautsAhaH svabhAvacAJcalyAvahiH pravAhazIla cittaM sarvathA nirotsyAmItyevaMvidhaH saAvartyamAnobhyAsa ucyate sat dIrghakAlanairantaryasatkArasevitodRDhabhUmiH anidena dIrghakAla | sevitovicchedAbhAvena nirantarAsevitaH satkAreNa zraddhAnizayena vA sevitaH sobhyAsovRhabhAmiviSayasukhavAsanayA cAlayitumazakyobhavati adIrghakAlatve dIrghakAlatvepi vicchidya vicchidya sevane zraddhAtizayAbhAve ca layavikSepakaSAyasukhAsvAdAnAmaparihAre vyutthAnasaMskAraprAbalyA | davamirabhyAsaH phalAya na syAditi trayamupAtaM vairAgyaM tu dividhaM para aparaM ca yatamAnasaMjJAvyatirekasaM kendriyasaMjJAvazIkArasaMjJAbhedairaparaM caturdhA tatra pUrvabhUmijayanotsarabhUmisaMpAdanavivakSayA caturthamevAsUtrayan dRSTAnuzravikaviSayavitRSNasya vazIkArasaMjJAvairAgyamiti striyonnapAnamaizvaryAmasyAdayodRSTAviSayAH svauvidehatA prakRtilayaityAdayovaidikatvanAnubhavikAviSayAsteSUbhayavidheSvapi satyAmeva tRSNAyAM vivekatAratamyena yatamAnAditrayaM bhavati atra jagati kiM sAraM kimasAramiti guruzAstrAbhyAM jJAsyAmItyudyogoyatamAnaM svacitte pUrvavidyamAnaDhoSANAM madhye'bhyasyamAnavivekanetepakkAH ete'vaziSTAiti cikitsakavadvivecanaM vyatirekaH dRSTAnubhavikaviSayapravRtterduHkhAtmatvabodhena bahirIndriyapravRttimajanayantyA api tRSNAyAH autsukyamAtreNa manasyavasthAna mekendriyaM manasyapi | tRSNAzUnyatvena sarvathA vaitRSNyaM tRSNAvirodhinI cittavRttirjJAnaprasAdarUpA vazIkArasaMjJA vairAgyaM saMprajJAtasya samAdherantaraGgaM sAdhanamasaMprajJAtasya tu bahiraGgaM tasya tvantaraGgasAdhanaM parameva vairAgyaM tacAsUtrayat 'tatparaM puruSakhyAterguNavaitRNyamiti ' saMprajJAtasamAdhipATavena guNatrayAtmakAnyadhAnAdiviktasya puruSasya khyAtiH sAkSAtkArautpadyate tatavAzeSaguNatrayavyavahAreSu vaitRSNyaM yadbhavati datparaM zreSThaM phalabhUta vairAgyaM tatparipAkanimittAca cittopazamaparipAkAdavilambena kaivalyamiti // 35 // yattu RRRRRRRRRRRESS For Private and Personal Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.ma. // 88 // tvamavocaH prArabdhabhogena karmaNA tattvajJAnAdapi prabalena vaphaladAnAya manasottiSUtpAdyamAnAsu kathaM tAsAM nirodhaH kartuM zakyaiti tatrocyate utpannapi tattvasAkSAtkAre vedAntavyAkhyAnAdivyAsaGgAdAlasyAdidoSAdvA'bhyAsavairAgyAbhyAM na saMyatoniruddhaAtmAntaHkaraNaM yena tenAsayatAtmanA tattvasAkSAtkAravatApi yogomanovRttinirodhaH duSpApaH duHkhenApi prAptuM na zakyate prAramdhakarmakRtAJcittacAJcalyAditi cettvaM vadasi tatra me matiH mama saMmatistattathaivetyarthaH kena tAI prApyate ucyate vazyAtmanA tu vairAgyaparipAkena vAsanAkSaye sati vazyaH svAdhInoviSayapAratantryazUnyaAtmAntaHkaraNaM yasya tena tu zabdo'saMyatAtmanovailakSyaNyadyotanArtho'vadhAraNArthovA etAdRzenApi yatatA yata mAnena vairAgyeNa viSayasrotaHkhilIkaraNepyAtmasrotaudghATanArthamabhyAsa prAguktaM kurvatA yogaH sarvacittavattinirodhaH zakyovA cittacAJcalyanimittAni prArabdhakarmANyapyAbhibhUya prAptuM zakyaH kathamatibalavatAmArabdhabhIgAnAM karmaNAmabhibhavaH ucyate upAyataH upAyAt upAyaH puruSakArastasya laukikasya vaidikasya vA prArabdhakarmApekSayA asaMyatAtmanA yogoduSprApaiti me matiH // vazyAtmanA tu yatatA zakyovA'sumupAyataH // 36 // prAbalyAt anyathA laukikAnAM kRSyAdiprayalasya vaidikAnAM jyotiSTomAdiprayatnasya ca vaiyarthyAMpatteH sarvatra prArabdhakarma sadasattvavikalpagrAsApArabdhakarmasattve tataeva phalaprAptaH kiM pauruSeNa prayatnena tadasatve tu sarvathA phalA'saMbhavAskiM teneti atha kamaNaH svayamaSTarUpasya dRSTasAdhanasampattivyatirekeNa phalajananAsamarthatvAdapekSitaH kRSyAdau puruSaprayatnaiti cena yogA-1 bhyAsepi samaM samAdhAna tatsAdhyAyAH jIvanmukterapi sukhAtizayarUpatvena prArabdhakarmaphalAntarbhAvAt athavA yathA prArabdhakarmaphalaM tattvajJAnAtmavalamiti kalpyate ( kathyate ) dRSTatvAt tathA tasmAdapi karmaNoyogAbhyAsaH prabalostu zAstrIyasya prayatnasya sarvatra tataH prAbalyadarzanAt tathA cAha bhagavAn vasiSTaH 'sarvameveha hisadA saMsAre raghunandana samyakprayuktAtsarveNa pauruSAtsamavApyate ucchAstra zAstritaM ceti pauruSaM vividha smRtaM tatrocchAstramanarthAya paramArthAya shaasvitN| zAstrapratiSiddhaM anarthAya narakAya zAstritaM zAsvavihitaM antaHkaraNazuddhidvArA paramArthAya caturvartheSu paramAya mokSAya zubhAzubhAbhyAM mArgAbhyAM vahantI vAsanA sarita pau // 88 // For Private and Personal Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir |ruSeNa prayatnena yojanIyA zubhe pathi azubheSu samAviSTaM zubhecvetrAvatAraya svamanaH puruSArthena balena balinAM vara drAgabhyAsavazAdyAti yadA te bAsanodayaM tadA'bhyAsasya sAphalyaM viddhi tvamarimardana, vAsanA zubhetizeSaH 'sandigdhAyAmapi bhazaM zubhAmeva samAhara zubhAyAM vAsanAvRddho tAna doSona kazcana avyutpannamanAyAvadbhavAnajJAnasatpadaH guruzAstrapramANaistvaM nitiM tAvadAcara tataH pakka kaSAyeNa nUnaM vijJAnavastunA zubhopyasau bayA tyAjyovAsanaudhAnirAdhineti / tasmAtsAkSigatasya saMsArasyAvivekanibandhanasya vivekasAkSAtkArAdapanayopi pAraJcakarmaparyavasthApitasya cittasya svAbhAvikInAmapi cittavRttInAM yogAbhyAsapayalenApanaye sati jIvanmuktaH paramoyogI cittavRttinirodhAbhAve tu tattvajJAnavAnapyaparamoyogIti siddhaM avaziSTaM jIvanmuktiviveke savistaramanusandheyam || 36 // evaM prAktanenayanthenotpannatattvajJAno'nutpannajIvanmuktiraparamoyogI mataH utpannatattvajJAne utpannajIvanmuktistu paramoyogI mataityuktaM tayorubhayorapi jJAnAdajJAnanAzepi yAvatyArabdhabhogaM karma dehendriyasavAtAvasthAnApArabdhabhogakarmApAye ca vartamAnadehendriyasaMghAtApAyA vAca // ayatiH zraddhayopetoyogAccalitamAnasaH // aprApya yogasaMsiddhi kAM gati kRSNa gacchati // 37 // punarutpAdakAbhAvAdideha kaivalyaM prati kApi nAstyAzaGkA yastu prAkRtakarmabhirlagdhavividiSAparyantacittazuddhiH kRtakaratvAtsarvANi karmANi parityajya prAptaparamahaMsaparivrAjakabhAvaH paramahaMsaparivrAjakamAtmasAkSAtkAreNa jIvanmuktaM paraprabodhanadakSaM gurumupasRtya nanovedAntamahAvAkyopadezaM prApya tatrAsaMbhAvanAviparItabhAvanAkhyapratibandhanirAsAya 'athAtobrahmajijJAsetyAdyanAvRttiH zabdAdityantayA' caturlakSaNamImAMsayA zravaNamanananididhyAsanAni guruprasAdAtkartumArabhate sapradhAnopi sannAyuSolpatvenAlpaprayatnatvAdalabdhajJAnaparipAkaH zravaNamanananididhyAsaneSu kriyamANeSveva madhye vyApadyate sajJAnaparipAkazUnyatvenAnaSTAjJAnona mucyate nANyupAsanAsahitakarmaphalaM devalokamanubhavayArcarAdimArgeNa nApi kevalakarmaphalaM pitRlokamanubhavati dhamAdimArgeNa karmaNAmupAsanAnAM ca tyaktatvAn ataetAdRzoyogabhraSTaH kITAdibhAvena kaSTAM gatimiyAdazastre sati devayAnapitRyAnamArgAsaMbandhitvAt varNAzramAcArabhraSTavadathavA kaSTAM gatiM neyAt zAkhaninditakarmazUnyatvAdvAmadevavaditi saMzayapa_kulamanAH yatiyatnazIlaH alpArthe naJ alavaNAya vAgarityAdivadayatiralpayatnaH aDyA guru For Private and Personal Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. 189 // vedAntavAkyeSu vizvAsa buddhirUpayopatoyuktaH zraddhAca svasahacaritAnAM zamAdInAmupalakSaNaM 'zAntodAntauparatastitikSuH zraddhAnvitobhatvA tmanyevAtmAnaM pazyatIti' zruteH tena nityAnityavastuvivekaihAmutrabhogavirAgazamadamoparatitikSAzraddhAdisampat mumukSutAceti sAdhanacatuSTayasampannaH gurumupamRtya vedAntavAkyazravaNAdikurvannapi paramAyuSolpatvena maraNakAle cendriyANAM vyAkulatvena sAdhanAnuSThAnAsaMbhavAt yogAcalitamAnasaH yogAcchrANAdiparipAkalabdhajanmanastattvasAkSAtkArAcalitaM tatkalamaprAptaM mAnasaM yasya saH yogAniSpattyaivApApya yogasaMsiddhiM tattvajJAnanimittAmajJAnatakAryanivRttimapunarAvAttasahitAmaprApyAtattvajaeva mRtaH san kAM gatiM he kRSNa gacchati su gati durgatiM vA karmaNAM parityAgAjjJAnasya cAnutpatteH zAkhoktamokSasAdhanAnuSThAyitvAcchAstra gahitakarmazUnyatvAcca // 37 // etadeva saMzagAyabIja vivRNoti kadhiditi sAbhilASaprane hemahAbAho mahAntaH sarveSAM bhaktAnAM sarvopadravanivAraNasamarthAH puruSArthacatuSTayadAnasamIvA catvArobAhavAyasyeti praznanimitta krodhAbhAvastaduttaradAnasahiSNutvaM ca sUcitaM brahmaNaH pathi brahmaprAptimArga jJAne vimUDhaH vikaJcinnobhayavibhraSTazchinnAbhramiva nazyati // apratiSThomahAvAho vimUDhobrahmaNaH pathi // 38 // kSiptaH anutpannabrahmAlyaikyasAkSAtkAraiti yAvat apratiSTaH devayAnapityAnamArgagamanahetubhyAmupAsanAkarmabhyAM pratiSThAbhyAM sAdhanAbhyAM rahitaH sopAsanAnAM sarveSAM karmaNAM parityAgAt etAdRzaubhayavibhraSTaH karmamArgAjjJAnamArgAca vibhraSTazchinnAbhramiva vAyunA chinnaM vizakalitaM pUrvasmAnmepASTamuttaraM meghamaprAptamabhraM yathA vRSTayayogyaM sadantarAlaeva nazyati tathA yogabhraSTopi pUrvasmArakarmamArgAdicchinnauttaraM ca jJAnamArgamaprAptontarAlaeva nazyati karmaphalaM jJAnaphalaM ca lamdhumayogyona kimitiprabhArthaH etena jJAnakarmasamuccayonirAkRtaH etasmimhi pakSe jJAnaphalAlAbhepi pharmaphalalAbhasaMbhavanobhayavibhraSTatvA'saMbhavAta na ca tasya karmasaMbhavapi phalakAmanAlyAgAttakalabhraMzavacanamavakalpataiti vAcyaM niSkAmAnAmapi karmaNAM phalasadbhAvasyApastambavacanAdyudAharaNena bahuzaH pratipAditatvAt tasmAtsarvakarmatyAginaM pratyevAyaM prabhaH anarthaprAtizahAyAstatraiva saMbhavAt // 38 // yathopadArzatasaMzayApAkaraNAya bhagavantamantaryAmi-1 Namarthayate pArthaH etat etaM pUrvoparzitaM me mama saMzayaM hekRSNa chettumapanetumarhasyazeSataH saMzayamUlAdharmAyucchedena madanyaH kazci // 89 // For Private and Personal Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / dRSirvA devovA tvadIyAmamaM saMzayamuccetsyatItyAzaGkayAha tvadanyaH tvat paramezvarAtsarvajJAcchAstrakRtaH paramaguroH kAruNikAdanyaH anIzvaratvenAsarvajJaH kazcidRSirvA devovA'syayogabhraSTaparalokagativiSayasya saMzayasya chettA samyagattaradAnena nAzayitA hi yasmAnnopapadyate na saMbhavati tasmAttvameva pratyakSadarzI sarvasya paramaguruH saMzayametaM mama chettumarhasItyarthaH // 39 // evamarjunasya yominaM prati nAzAzakAM pariharanuttaraM ubhayavibhraSToyogI nazyatIti korthaH kimiha loke ziSTagarhaNIyobhavati vedavihitakarmatyAgAt yathA kazciducchraGsalaH kiM vA paratra nikRSTAM gati prAmoti yayokaM zrutyA 'athaitayoH pathonakatareNa ca na te kITAH pataGgAyadi dandazUkamiti' tathA coktaM manunA 'vAntAzyulkAmukhaH pretAviprodhItsvakAcyutaityAdi' tadubhayamapi netyAha hepArtha naiveha nAmutra vinAzastasya vathAzAstraM kRta Zong Jing Jing De Jing De Xing De Jing De Ge Jin Suo etanme saMzayaM kRSNa chettumarhasyazeSataH // tvadanyaH saMzayasyAsya chenA na yupapadyate // 39 // // shriibhgvaanuvaac|| pArtha naiveha nAmutra vinAzastasya vidyte||n hi kalyANakatkazcidurgati tAta gacchati // 10 // Yu Min Ji De Ji Pin Ji Pin Ji De Min Bao Mu Bao sarvakarmasaMnyAsasya sarvatoviraktasya gurumupasRtya vedAntazravaNArdikurvatontarAle mRtasya yogabhraSTasya vidyate ubhayatrApi tasya vinAzonAstItyatra hetumAha hi yasmAt kalyANakRta zAstravihitakArI kazcidari durgatimihAkIniM paratra ca kITAdirUpatAM na gacchati ayaM tu sarvotkRSTaeva san durgatiM na gacchatIti kimuvaktavyamityarthaH tanotyAtmAnaM putrarupeNeti pitA tataucyate svArthi keNi tataeva tAtaH rAkSasavAyasAdivat pitaiva ca putrarupeNa bhavatIti putrasthAnIyasya ziSyasya tAteti saMbodhanaM kRpAtizayasUcanArtha yaduktaM yogabhraSTaH kaSTAM gatiM gacchati ajJave sati devayAnapiDhyAnamArgAnyatarAsaMbandhitvAt svadharmabhraSTavaditi tadayuktaM etasya devayAnamArgAsaMbandhitvena hetorasiddhatvAt paJcAmividyAyAM yaityaM viduryecAmI araNye zraddhAM satyamupAsate || For Private and Personal Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir a.6. tiribhisaMbhavantItyavizeSeNa paJcAnividAmivAtakanUnAM zraddhAsatyavatAM mumukSaNAmapi devayAnamArgeNa brahmalokaprAptikathanAt avaNAdiparAyaNasya ca yogabhraSTasya zraddhAnvittobhavetyanena zraddhAyAH prApnatvAt zAntodAntaityanena cAnRtabhASaNarUpavAgvyApAranirodharUpasya satyatvalabdhatvAt bahirindriyANA muccAlavyApAranirodhohi damaH yogazAstre cAhiMsAsatyAsteyabrahmacaryAparigrahAyamAitiyogAGgatvenoktatvAt yaditu satyazaddhena brahmayocyate tadApi na kSatiH vedAntazravaNAderapi satyabrahmacintanarUpatvAt atatkratutvepi ca paJcAmividAmiva brahmalokaprAptisaMbhavAt tathAca smatiH 'saMnyAsAdbrahmaNaH sthAnamiti' tathA prApnaihikavedAntavAkyavicArasyApi kRcchAzItitulyaphalatvaM smaryate evaM ca saMnyAsazraddhAsatyabrahmavicArANAmanyatamasyApi brahmalokaprAppisAdhanatvAtsamuditAnAM teSAM tatsAdhanavaM kiMcitraM ataeva sarvasukRtarUpatvaM yogecAratasya taittirIyAH Amananti 'tasya ha vAevaM viduSoyajJasye prApya puNyakRtAllokAnuSitvA zAzvatIH smaaH|| zucInAM zrImatAM gehe yogabhraSTobhijAyate // 11 // tyAdinA' smayate ca 'snAtaM tena samastatIrtha salile sarvApi dattAvaniryajJAnAM ca kRtaM sahasramakhilAdevAzca saMpUjitAH saMsArAca samuddhatAH svapitaratrailokyapUjyo yasau yasya brahmavicAraNe kSaNamapi sthairya manaH prAmuyAditi // 40 // tadevaM yogabhraSTasya zubhakRtvena lokayapi nAzAbhAve kiM bhavatItyucyate yogamArgapravRttaH sarvakarmasaMnyAsI vedAntazravaNAdi kurvannantarAle mriyamANaH! kazcitpUrvopacitabhogavAsanAprAdurbhAvAdviSayebhyaH spRhayati kazcinu vairAgyabhAvanAdADharyAna spRhayati tayoH prathamaH prApya puNyakRtA | mazvamedhayAjinAM lokAnacirAdimArgeNa brahmalokAn ekasminnapi bhogabhUmibhedApekSayA bahuvacanaM tatra coSitvA vAsamanubhUya zAzvatIbrahmaparimANenAkSayAH samAH saMvatsarAn tadante zucInAM zuddhAnAM zrImatAM vibhUtimatAM mahArAjacakravartinAM gehe kule bhogavAsanAzeSasadbhA vAdajAtazatrujanakAdivadyogabhraSTobhijAyate bhogavAsanApAvalyAn brahmalokAnte sarvakarmasaMnyAsAyogyomahArAjAbhavatItyarthaH // 41 // // 9 // For Private and Personal Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dvitIya pratipakSAntaramAha zraddhAvairAgyAdikalyANaguNAdhikye tu bhogavAsanAvirahAtpuNyakRtAM lokAnaprApyaiva yoginAmeva daridrANAM brAhmaNAnAM na tu zrImatAM rAjJAM kule bhavati dhImatAM brahmavidyAvatAM etena yoginAmiti na karmigrahaNaM yacchucInAM zrImatAM rAjJAM gRhe yogabhraSTajanma tadapi durlabhaM anekasukRtasAdhyatvAnmokSaparyavasAyitvAJca yattu zucInAM daridrANAM brAhmaNAnAM brahmavidyAvatAM kule janma etaddhi prasiddhaM zukAdivat durlabhataraM durlabhaM loke yadIdRzaM sarvapramAdakAraNazUnyaM janmeti dvitIyaH stayate bhogavAsanAzunyatvena sarvakarma saMnyAsArhatvAt // 42 // etAdRzajanmaiyasya durlabhatvaM kasmAt yasmAt tatra dviprakArepi janmani pUrvadehe bhavaM paurvadoha ke sarvakarmasaMnyAsagurUpasadanazravaNamanananididhyAsanAnAM madhye yAvatparyantamanuSThitaM tAvatparyantameva taM brahmAtmaikyaviSayayA buddhyA saMyoga tatsAdhanaka 15251525152515251525055 athavA yogInAmeva kule bhavati dhImatAM // etaddhi durlabhataraM loke janma yadIdRzam // 42 // tatra taM buddhisaMyogaM labhate paurvadehikam // yatate ca tatobhUyaH saMsiddhau kurunandana // 43 // / lApamiti yAvat labhate prApnoti na kevalaM labhataeva kiMtu tatastallAbhAnantaraM bhUyodhikaM labdhAyAbhameragrimAM bhUmi sampAdayituM saMsiddhau saMsiddhirmokSastannimittaM yatate ca prayatnaM karoti ca yAvanmokSa bhUmikAH saMpAdayatItyarthaH hekurunandana tavApi zucInAM zrImatAM kule yogabhraSTajanma jAtamiti pUrvavAsanAvazAdanAyAsenaiva jJAnalAbhobhaviSyatIti sUcayituM mahAprabhAvasya kuroH kIrtanaM ayamoMbhagavadasiSTha-1 bacane vyaktaH yathA zrIrAmaH 'ekAmatha dvitIyAM vA tRtIyAM bhUmikAmuta ArUDhasya mRtasyAtha kIdRzI bhagavan gatiH pUrvaM hi saptabhUmayovyAkhyAtAH tatra nityAnityavastuvivekapUrvakAdihAmutrArthabhogavairAgyAcchamadamazraddhAtitikSA sarvakarmasaMnyAsAdipuraHsarA mumukSA zubhecchAkhyA prathamA bhUmikA sAdhanacatuSTayasampaditi yAvat tatogurumupasRtya vedAntavAkyavicAraNAtmikA dvitIyA bhUmikA zravaNamanana For Private and Personal Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir a.6. gI.ma. sampaditi yAvat tataH zravaNamananapariniSpannasya tatvajJAnasya nirvicikitsatArUpA tanumAnasA nAma tRtIyA bhUmikA nididhyAsana | sampaditi yAvat caturthI bhUmikA tattvasAkSAtkAraeva paJcamaSaSTamasaptamabhUmayastu jIvanmukteravAntarabhedAiti tRtIye prAgvyAkhyAtaM tatra caturthI bharmi prAptasya mRtasya jIvanmuktyabhAve'pi videhakaivalyaM prati nAstyeva saMzayaH taduttarabhAmitrayaM prAptastu jIvannapi muktaH kimu | videhaiti nAstyeva bhUmikAcatuSTaye zaGkA sAdhanabhUtabhUmikAtrayetu karmatyAgAjjJAnAlAbhAca bhavati zati tatraiva prabhaH zrIvasiSThaH 'yogabhUmikayotkrAntajIvitasya zarIriNaH bhUmikAMzAnusAreNa kSIyate pUrvaduSkRtaM tataH suravimAneSu lokapAla pureSu ca merUpavanaku jeSu ramate ramaNIsakhaH tataH sukRtasaMbhAre duSkRte ca purAkRte bhogakSayAtparikSINe jAyante yoginobhuvi zucInAM zrImatAM gehe gupne | guNavatAM satAM janitvA yogamevaite sevante yogavAsitAH tatra prAgbhAvanA'bhyastaM yogabhUmikramaM budhAH dRSTvA paripatantyubhairuttaraM bhUmikAkramAmati / atra prAgupacitabhogavAsanAprAbalyAdalpakAlAbhyastavairAgyavAsanAdaurbalyena prANotkrAntisamaye prAdurbhUtabhogaspahaH sarvakrarmasanyAsI yaH saevoktaH yastu vairAgyavAsanAprAbalyAtmakRSTapuNyaprakaTitaparamezvaraprasAdavazena prANotkrAntisamaye'nudbhUtabhogaspRhaH saMnyAsI bhogavyavadhAnaM vinaiva brAhmaNAnAmeva brahmavidAM sarvapramAdakAraNazUnye kule samutpannastasya prAktanasaMskArAbhivyaktaranAyAsenaiva | 1|saMbhavAnAsti parvasyeva mokSa pratyAzaveti savAsiSThenoktobhagavatAta paramakAruNikainAthaveti pakSAntaraM kRtvoktaeva spaSTamanyata // 43 // nanu yobrahmavidAM brAhmaNAnAM sarvapramAdakAraNazUnye kule samutpannastasya madhye viSayabhogavyavadhAnAbhAvAdavyavahitaprAgbhavIyasaMskArobo|dhAtpunarapi sarvakarmasaMnyAsapUrvakaH jJAnasAdhanalAbhobhavatu nAma yastu zrImatAM mahArAjacakravartinAM kule bahuvidhaviSayabhogavyavadhAnenotpannastasya viSayabhogavAsanAprAbalyAtpramAdakAraNasaMbhavAca kathamativyavahitajJAnasaMskArobodhaH kSatriyatvena sarvakarmasaMnyAsAnahasya kathaM vA jJAnasAdhanalAbhaiti tatrocyate aticiravyavahita janmopacitenApi tenaiva pUrvAbhyAsena prAgaNitajJAnasaMskAreNAvazopi mokSasAdhanAyAprayatamAnopi hiyate svavazIkriyate akasmAdeva bhogavAsanAbhyovyutthApya mokSasAdhanonmukhaH |kriyate jJAna vAsanAyAevAlpakAlAbhyastAyAapi vastuviSayatvenAvastuviSayAbhyobhogavAsanAbhyaH prAbAlyAtpazya yathA tvameva yuddhe pravRttIjJAnAyAprayatamAnopi pUrvasaMskAraprAbalyAdakasmAdeva raNabhUmau jJAnonmukhobhUriti ataeva prAguktaM nehAbhikamanAzostIti anekajanmasahasravyavahitopi jJAnasaMskAraH svakArya karotyeva sarvavirodhyupamenetyabhiprAyaH sarvakarmasaMnyAsA|| bhAvapi hi kSatriyasya jJAnAdhikAraH sthitaeva yathA pATacareNa bahUnAM rakSiNAM madhye vidyamAnamapi azvAdidravyaM svayamanicchadapi || MERE5251525525152515260555055ra. // 91 // For Private and Personal Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir v tAnsarvAnabhibhUya svasAmarthya vizeSAdevApanhiyate pazcAttu kadApatdRtamiti vimarzobhavati evaM bahUnAM jJAnapratibandhakAnAM madhye vidyamAnopi yogabhraSTaH svayamanicchannapi jJAnasaMskAreNa balavatA svasAmarthyavizeSAdeva sarvAn pratibandhakAnabhibhUyAtmavazIkriyataiti tvRtraH prayogeNa sUcitaM ataeva saMskAraprAbalyAt jijJAsurjJAtAmaccharapi yogasya mokSasAdhanajJAnasya viSayaM brahmajJAnaM prathamabhUmikAyAM sthitaH saMnyAsIti yAvat sopi tasyAmeva bhUmikAyAM matontarAle bahuna viSayAn bhuktvA mahArAjacakravartinAM kule samutpannopi yogabhraSTaH prAgupacitajJAnasaMskAraprAbalyAn tasmijanmani zabdabrahma vedakarmapratipAdaka ativartate atikramya tiSThati karmAdhikArAtikrameNa jJAnAdhikArI bhavatItyarthaH etenApi jJAnakarmasamuccayonirAkRtaiti draSTavyaM samuccaye hi jJAninApi pUrvAbhyAsena tenaiva vhiyate yavazopi sH||jijnyaasurpi yogasya zabdabrahmAtivartate // 4 // prayatnAdyatamAnastu yogI saMzuddhakilviSaH // anekajanmasaMsiddhastatoyAti parAM gatim // 15 // 506052515285251525505051/ karmakANDAtikamAbhAvAt // 44 // yadA caivaM prathamabhUmikAyAM mRtopi anekabhogavAsanAvyavahitamapi vividhapramAdakAraNavati mahArAjakuMlepi janma labdhvApi yogabhraSTaH pUrvopacitajJAnasaMskAraprAbalyena karmAdhikAramatikramya jJAnAdhikArI bhavati tadA kimuvaktavyaM dvitIyAyAM tRtIyAyAM vA bhUmikAyAM mRtIviSayabhogAnte labdhamahArAjakulajanmA yadi vA bhogamakRtyaiva labdhabrahmAvibAhmaNakulajanmA yogabhraSTaH karmAdhikArAtikrameNa jJAnAdhikArIbhUtvA tatsAdhanAni sampAdya tatphalalAbhena saMsArabandhanAnmucyataiti tadetadAha prayatnAtpUvakRtAdapyadhikamadhikaM yatamAnaH prayatnAtireka kurvan yogI pUrvopacitasaMskAravAn tenaiva yogaprayalapuNyena saMzuddhakilbiSaH dhautajJAna pratibaMdhakapApamalaH ataeva saMskAropacayAtpuNyopacayAca anekairjanmabhiH saMsiddhaH saMskArAtirekeNa puNyAtirekeNa ca prAptacaramajanmA tataH sAdhanaparipAkAdyAti parAM prakRSTAM gatiM muktiM nAstyevAtra kazcitsaMzayaityarthaH // 45 // idAnIM yogI stUyate'rjunaM prati zraddhAti-4 For Private and Personal Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 9 // zayotpAdanapUrvaka yoga vidhAtuM tapasvibhyaH kRcAndrAyaNAditapaHparAyaNebhyopi adhikautkRSToyogI tattvajJAnotpattyanantaraM manonAzavAsanAkSayakArI 'vidyayA tadArohanti yatra kAmAH parAgatAH na tatra dakSiNAyAnti nAvidvAMsastapasvinaiti zruteH ataeva karmibhyodakSiNAsahitajyotiSTomAdikarmAnuSThAyibhyazvAdhikoyogI karmiNAM tapasvinAM cAjJatvena mokSAnahatvAt jJAnibhyo'pi parokSajJAnavadbhayo'pi aparokSajJAnavAnadhikomatoyogI evamaparokSajJAnavaddhyo'pi manonAzavAsanAkSayAbhAvAdajIvanmuktebhyomanonAzavAsanAkSayavatvena jIvanmuktIyogyadhikomataH mama saMmatoyasmAdevaM tasmAdadhikAdhikaprayatlabalAttvaM yogabhraSTaidAnIM tattvajJAnamanonAzavAsanAkSayayugapatsampAditaiogI jIvanmuktoyaH sayogI paramomataiti prAguktaH satA tapasvibhyo'dhikoyogI jJAnibhyo'pi mato'dhikaH // kamibhyazcAdhikoyogI tasmAdyogI bhavArjuna // 46 // yoginAmapi sarveSAM madgatenAntarAtmanA // zraddhAvAn bhajate yomA sameyuktatamomataH // 17 // iti zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsubrahmavidyayAM yogazAstre zrIkaSNArjunasaMvAde AtmasaMyamayogonAma SaSTho'dhyAyaH 6 // theREATREARRERAKAR dRzobhava sAdhanaparipAkAt he arjuneti zuddheti saMbodhanArthaH // 46 // idAnIM sarvayogizreSTha yoginaM badabadhyAyamupasaMharati yoginAM vasurudrAdityAdikSudradevatAbhaktAnAM sarveSAmapi madhye mayi bhagavati vAsudeve puNyaparipAkavizeSAgatena prItivazAniviSTena madgatenAntarAtmanAntaHkaraNena prAmbhavIyasaMskArapATavAtsAdhusaGgAca madbhajanaeva zraddhAvAnatizayena ahadhAnaHsan bhajate sevate satataM cintayati yomA nArAyaNamIzvarazvaraM saguNaM nirguNaM vA manuSyoyamIzvarAntarasAdhAraNoyamityAdibhrama hitvA saeva madbhaktoyogI | yuktatamaH sarvebhyaH samAhitacittebhyoyuktebhyaH zreSThome mama paramezvarasya sarvajJasya matonizcitaH samAne'pi yogAbhyAsakleze samAne'pi bhajanAyAse manaktizUnyebhyomagatasyaiva zreSThatvAttvaM madbhaktaH paramoyuktatamonAyAsena bhavituM zakSyasIti bhAvaH tadanenAdhyA // 92 // For Private and Personal Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rakara yena karmayogasya buddhizuddhihenomaryAdA darzayatA tatazca kRtasarvakarmasaMnyAsasya sAGgaM yoga vivRNvatA manonigrahopAyaM cA'kSepanirAsapUrvakamupadizatA yogabhraSTasya puruSArthazUnyatAzaGkAM ca zithilayatA karmakANDaM tvaMpadArthanirUpaNaM va samApitam ataHparaM zraddhAvAn bhajate yomAmiti satritaM bhaktiyogaM bhajanIyaM ca bhagavantaM vAsudevaM tatpadArtha nirUpayitumagrimamadhyAyapaTakamArabhyataiti zivam / / 47 // // iti zrImatpara saparivAjakAcAryazrIvizvezvarasarasvatIyapAdAzapyamadhusUdanasarasvatIviracitAyAM zrIbhagavadgItAgUDhArthadIpikAyAM adhyAtmayogo nAma SaSTho'dhyAyaH // 6 // 2 888888888885 PRECAPPTEMBEARTITISATISSTERBASSISTAIRTAMASSAESSADEMIS263333SESAST CVULLAKHI1112MMEL120CRIL21221222224724770427212.29 150-505052502525thet For Private and Personal Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // zrIkRSNAya gItAmRtaduhe namaH // yadbhaktiM na vinA muktiryaH sevyaH sarvayoginAM taM vande paramAnandaghanaM zrInandanandanaM evaM karmasaMnyAsAtmakasAdhanapradhAnena prathamaSaTakena jJeyaM tvaMpadalakSyaM sayogaM vyAkhyAyA'dhunA dhyeyabrahmapratipAdanapradhAnena madhyamena SaTakena tatpadArthovyAkhyAtavyaH tatrApi yoginAmapi sarveSAM mahatenAntarAtmanA zraddhAvAna bhajate yomA same yuktatamomataiti prAguktasya bhagavanajanasya vyAkhyAnAya saptamo'dhyAyaH Arabhyate tatra kIdarza bhagavatorUpaM bhajanIyaM kathaM vA tadgatontarAtmA syAdityetaDUyaM praSTavyamarjunanApRSTamApi paramakAraNikatayA svayameva vivakSuH zrIbhagavAnuvAca mAye paramezvare sakalajagadAyatanatvAdivividhavibhUtibhAgini AsaktaM viSayAntaraparihAreNa sarvadA niviSTaM manoyasya tava sattvaM ataeva madAyomadekazaraNaH rAjAzrayobhAyAMdyAsaktamanAtha rAjabhatyaH prasiddhomumukSustu madAyomadAsaktamanAva tvaM tvaviyovA yogaM yujanmanaHsamAdhAnaM paSToktaprakAreNa kurvan asaMzayaM yathA bhavatyevaM samayaM sarvavibhUtibalazaktyaizvaryAdi // zrIbhagavAnuvAca // mayyAsaktamanAH pArtha yogaM yuJjanmadAzrayaH // asaMzayaM samagraM mAM yathA jJAsyasi tacchRNu // 1 // jJAnaM te'haM savijJAnamidaM vakSyAmyazeSataH // yajjJAtvA neha bhUyo'nyajjJAtavyamavaziSyate // 2 // sampannaM mAM yathA yena prakAreNa jJAsyAsa tacchaNacyamAnaM mayA // 2 // jJAsyasatyuikte parokSameva tajjJAnaM syAditi zaGkAM vyAvartayansnauti zronurAbhimukhyAya idaM madviSayaM svato'parokSajJAnaM asaMbhAvanAdipratibandhena phalamajanayatparokSamityupacaryate asaMbhAvAnAdinirAse tu vicAraparipAkAnne tenaiva pramANena jAnataM jJAna prativandhAbhAvAtphalaM janayadaparokSamityucyate vicAraparipAkaniSpannatvAJca tadeva vijJAnaM tena vijJAnena sahitamidamaparokSameva jJAnaM zAstrajanyaM te tubhyamahaM paramAtaH vakSyAmyazeSataH sAdhanaphalAdisahitatvena niravazeSaM kathayiSyAmi zrItImekavijJAnena sarvavijJAnapratijJAmanusaranAha yat jJAnaM nityacaitanyarUpaM jJAtvA vedAntajanyamanovRttiviSayIkRtya iha vyavahArabhUmI bhUyaH punarapianyatkiJcidapi jJAtavyaM nAvaziSyate sarvAdhiSThAnasanmAtrajJAnena kalpitAnAM sarveSAM bAdhe sanmAtraparizeSAt tanmAtrajJAnenaiva vaM kRtArtho bhaviSyasItyabhiprAyaH ||2||anidurlbhN cainanmadanugrahamannareNa mahAphalaM jJAnaM yataH manuSyANAM zAstrIyajJAnakarmayogyAnAM sahastreSu madhye kazcide For Private and Personal Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.7 // 9 // 51515251525152515251523929 ko'nekajanmakRtasukRtasamAsAditanityAnityavastuvivekaH san yanati yatate siddhaye satvazuddhidvArA jJAnotpattaye yatatAM yatamAnAnAM jJAnAya siddhAnAM pArjitasukRtAnAM sAdhakAnAmapi madhye kadhidekaH zravaNamanananididhyAsanaparipAkAnte mAmIzvaraM vetti sAkSAtkaroti tattvataH pratyagabhedena tattvamasItyAdigurUpadiSTamahAvAkyebhyaH anekeSu manuSyedhAtmajJAnasAdhanAnuSThAyI paramadurlabhaH sAdhanAnuSTAyipvapi madhye phalabhAgI paramadurlabhaiti kiM vaktavyamasya jJAnasya maahaatmyaamitybhipraayH||3|| evaM prarocanena zrotAramabhimukhIkRtyAsmanaH sarvAtmakatvena paripUrNatvamavatArayannAdAvaparAM prakRtimupanyasyati sAihi paJcatanmAtrANyahAromahAnavyaktamityaSTau prakRtayaH paJcamahAbhUtAni paJcakarmendriyANi paJcajJAnendriyANi ubhayasAdhAraNa manazceti SoDazavikArAucyante etAnyeva caturviMzatitattvAni tatra bhUmirApo'nalovAyuH khamiti pRthivyojovArayAkAzAkhyapaJcamahAbhUtasUkSmAvasthArUpANi gandharasarUpasparzazabdAtmakAni paJcamanuSyANAM sahasreSu kazcidyatati siddhye|| yatatAmapi siddhAnAM kazcinmAM vetti tttvtH||3|| || bhUmirApo'nalovAyuH kha manovuddhireva ca // ahaGkAraitIyaM me bhinnA prakatiraSTadhA // 4 // | apareyamitastvanyAM prakRtiM viddhi me parAm ||jiivbhuutaaN mahAvAho yayedaM dhAryate jagat // 5 // tanmAtrANi lakSyante buddhyahaGkArazabdau tu svArthAveva manaHzabdena ca pariziSTamavyaktaM lakSyate prakRti zabdasAmAnAdhikaraNyena svArthahAnerAvazyakatvAt manaHzabdena vA svakAraNamahaGkArolakSyate paJcatanmAtrasannikarSAt buddhizabdastvahaGkArakAraNe mahattatve mukhyavRttireva ahaGkArazabdena ca sarvavAsanAvAsitamavidyAtmakamavyaktaM lakSyate pravartakatvAdyasAdhAraNadharmayogAca iti uktaprakAreNa i| yamaparokSA sAkSibhAsyatvAt prakRtirmAyAkhyA pAramezvarI zaktiranirvacanIyasvabhAvAtviguNAtmikA aSTadhA bhitrA aSTabhiH prakArabhaidamAgatA sarvopi jaDavargotraivAntarbhavatItyarthaH svasiddhAnte ca IkSaNasa hAlpAtmakI mAyApariNAmAveva bayahayarau paJcatanmatrANi cApaJcIkRtapaJcamahAbhUtAnItyasakRdabocAma // 4 // evaM kSetralakSaNAyAH prakRteraparatvaM vadan kSetrajJalakSaNAM parAM prakRtimAha yA prAgaSTadhoktA prakRtiH sarvA cetanavargarUpA seyamaparA nikRSTA jaitvAtparArthatvAtsaMsArabandharUpatvAca // 9 // 6 For Private and Personal Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir itastvacetanavargarUpAyAH kSetralakSaNAyAH prakRteranyAM vilakSaNAM tu zamnAyathAkathaMcidapyabheDAyogyAM jIvabhUtAM cetanAtmikAM kSetrajJalakSaNAM me mamAtmabhUtAM vizuddhAM parAM prakRSTAM prakRti viddhi he mahAbAho yayA kSetrajJalakSaNayA jIvabhUtayA'ntaranupaviSTayA prakRtyA idaM jagadacetanajAnaM dhAvate svatovizIrya uttabhyate 'anena jIvanAtmanA'nupavizya nAmarUle vyAkaravANIti ' zruteH na hi jIvarahitaM dhArayituM zakyamityabhiprAyaH // 5 // uktaprakRtihaye kAryaliGgakamanumAna pramANayan svasya tadvArA jagatsTyAdi kAraNatvaM darzayati ete aparatvena paratvena ca prAgukta kSetrakSetrajJalakSaNe prakRtI yonirye tAnyetadyonIni bhUtAni bhavanadharmakAni sarvANi cetanA'cetanAtmakAni janimanti nikhilAnItyevamupadhAraya jAnIhi kAryANAM niiciyanthirUpatvAttatkAraNamapi cidaciyanyirUpamanumannumityarthaH evaM kSetrakSetrajJalakSaNe mamopAdhibhute yataH prakRtI jagatastattadvArA'haM sarvajJaH sarvezvaro'nanazaktimAyopAdhiH kRtsnasya carAcarAtmakasya jagataH sarvasya etadyonIni bhUtAni sarvANItyupadhAraya // ahaM kRtsnasya jagataH prabhavaH pralayastathA // 6 // mattaH parataraM nAnyat kiJcidasti dhanaJjaya // mayi sarvamidaM protaM sUtre maNigaNA iva // 7 // kAryavargasya prabhavautpattikAraNaM pralayastathA vinAzakAraNaM svAmikasyeva prapaJcasya mAyikasya mAyAzrayatvaviSayatvAbhyAM mAyAvyahamevopAdAnaM draSTAcatyarthaH // 6 // yasmAdahameva mAyayA sarvasya jagatojanmasthitibhaGgahetustasmAtparamArthataH nikhiladRzyAkArapariNatamAyAdhiSThAnAtsarvabhAsakAnmattaH sadrUpeNa sphuraNarUpeNa ca sarvAnusyUtAtsvatprakAzaparamAnandacaitanyadhanAtparamArtha sanmAtrAtsvamavRzAiva svAmika mAyAvinaiva mAyika zuktizakalAvacchinnacaitanyAdivadajJAnakalpitaM rajata parataraM paramArtha satyamanyatkiJcidapi nAsti he dhanajaya mayi kalpitaM paramArthatIna mattobhidyataityarthaH 'tadananyatvamArambhaNazabdAdibhyahati' nyAyAta, vyavahAradRSTayA tu mayi sadbhupe skuraNarUpe ca sarvamidaM jaDajAtaM protaM yathitaM matsatjayA madiva matskuragena ca sphuradiva vyavahArAya mAyAmayAya kalpate sarvasya caitanyapathitatvamAtre dRSTAntaH sUtre maNigaNAiveti athavA sUtre taijasAtmani hiraNyagarbhe svamadRzi | For Private and Personal Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir go.ma. a. 7. // 9 // Yin Yu Min Pin Jing Jing De Jing Min De svapnaprotAmANagaNAiyati sarvAMze dRSTAnnovyAkhyeyaH anye tu paramataH setUnmAnasaMbandhabhedavyapadezebhyaiti sUtroktasya pUrvapakSasyottarakhena zlokamimaM vyAcakSate mattaH sarvajJAtsarvazakteH sarvakAra NAtparataraM prazasyataraM sarvasya jagataH sRSTisaMhArayoH svatantraM kAraNamanya nAsti he dhanaJjaya yasmAdevaM tasmAnmayi sarvakAraNe sarvamidaM kAryajAtaM protaM prathitaM nAnyatra sUtre maNigagAiyoti dRSTAntastu | grathitatvamAtre natu kAraNatve kanake kuNDalAdivaditi tu yogyodRSTAntaH // 7 // abAdInAM rasAdiSu protatvapratIteH kathaM tvayi sarvamidaM protamiti ca na zaGkayaM rasAdirUpeNa mamaiva sthitatvAdityAha paJcabhiH rasaH puNyomadhurastanmAtrarUpaH sarvAsAmapAM sAraH kAraNabhUtoyopsu sarvAsvanugataH so'haM hekaunteya tadrUpe mayi sarvAApaH protAityarthaH evaM sarveSu paryAyeSu vyAkhyAtavyaM iyaM vibhUnirAdhyAnAyopadizyataiti nAtIvAbhiniveSTavyaM tathA prabhA prakAzaH zazisUryayorahamasmi prakAzasAmAnyarUpe mAye zazisUryo prorasohamapnu kaunteya prabhAsmi zazisUryayoH // praNavaH sarvavedeSu zabdaH khe pauruSaM nRSu // 8 // puNyogandhaH pRthivyAMca tejazcAsmi vibhAvasau // jIvanaM sarvabhUteSu tapazcAsmi tapa-3 sviSu // 9 // tAvityarthaH tathA praNavaoGkAraH sarvavedeSvanusyUto'haM tadyathA zaGkanA 'sarvANi parNAni saMtRSNAnyevamokAreNa sarvAvAgitizruteH | saMtRSNAni athitAni sarvAvAk sarvovedaityarthaH zabdaH puNyastanmAtrarUpaH khe AkAze'nusyUto'haM pauruSaM puruSatvasAmAnyaM nRSu puruSeSu yadanusyUtaM tadahaM sAmAnyarUpe mathi sarve vizeSAH protAH autairdundubhyAdidRSTAntairiti sarvatra draSTavyam // 8 // puNyaH surabhiravikRtogandhaH sarvapRthivIsAmAnyarUpastanmAtrAkhyaH pRthivyAmanusyU'tohaM cakArorasAdInAmapi puNyatvasamuccayArthaH zabdasparzarUparasagandhAnAM hi svabhAvataeva puNyatvamavikRtatvaM prANinAmadharmavizeSAtu teSAmapuNyatvaM nanu svabhAvataiti draSTavyaM tathA vibhAvasAvanau yattejaH sarvadahanaprakAzanasAmarthyarUpamuSNasparzasahitaM sitabhAsvaraM puNyaM tadahamasmi cakArAdyovAyau puNyaH uSNasparzAturANAmApyAyakaH zItasparzaH sopyahAmiti draSTavyaM sarvabhUteSu sarveSu prANiSu jIvanaM prANadhAraNamAyurahamAsmi tadrUpe mAya sarve prANinaH protAityarthaH tapasviyu nityaM vapo For Private and Personal Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir muktena vAnaprasthAdibu yattapaH zItoSNakSutpipAsAdidvandasahanasAmarthya tadahamasmi to mayi tapasvinaH protAH vizeSaNAbhAve viziSTAbhAvAt tapazceti cakAreNa cittaikAgyamAntaraM jihopasthAdinigrahalakSaNaM bAdhaM ca sarva tapaH samuccIyate // 9 // sarvANi bhUtAni svasvabIje protAni natu svayIti cenetyAi yatsarvabhUtAnAM sthAvarajaGgamAnAmekaM bIjaM kAraNaM sanAtanaM nityaM bIjAntarAnapekSaM nanu prativyaktibhinnamanityaM vA tadavyAkRtAkhyaM sarvabIjaM mAmeva viddhi natu mAdbhavaM hepArtha atoyuktamekasminneva mayi sarvabIje protatvaM sarveSAmityarthaH kiJca buddhistattvAtattvavivekasAmarthya tAdRzabuddhimatAmahamasmi buddhirUpe mayi buddhimantaH protAH vizeSaNAbhAve viziSTA|bhAvasyoktatvAt tathA tejaHprAgalbhyaM parAbhibhavasAmarthya paraizvAnabhibhAvyatvaM tejasvinAM tathAvidhaprAgalbhyamuktAnAM yattadahamasmi tejorUpe mAya tejasvinaH protAityarthaH / / 10 // aprApnoviSayaH prAptikAraNAbhAvapi prApyatAmityAkArazcittavRttivizeSaH kAmaH bIjaM mAM sarvabhUtAnAM viddhi pArtha sanAtanam // buddhirbuddhimatAmasmi tejastejasvinAma | ham // 10 // valaM balavatAmasmi kAmarAgavivarjitam // dharmAviruddhobhUteSu kAmosmi || bharatarSabha // 11 // prApnoviSayaH kSayakAraNe satyApa nakSIyatAmityevamAkArazcittavRttivizeSoraJjanAtmA rAgastAbhyAM vizeSeNa varjitaM sa|rvathA tadakAraNa rajastamovirahitaM yatsvadharmAnuSThAnAya dehendriyAdidhAraNasAmarthya sAttvikaM balaM balavatAM tAdRzasAtvikabalayuktAnAM saMsAraparAGmukhAnAM tadahamasmi tadrUpe mayi balavantaH protAhatyarthaH cazabdastu zamdAthai bhinnakramaH kAmarAgavivarjitameva bala madrUpatvena dhyeyaM natu saMsAriNAM kAmarAgakAraNaM . balamityarthaH krodhArthovA rAgazabdovyAkhyeyaH dharmodharmazAstraM tenAviruddho'pratiSiddhodharmAnukUlovA yobhUteSu prANiSu kAmaH zAstrAnumatajAyAputravittAdiviSayobhilASaH sohamasmi hebharatarSabha zAstrAviruddhakAmabhUte mAya tathAvidhakAmayuktAnAM bhUtAnAM protatvamityarthaH // 11 // kimevaM parigaNanena ye cAnyepi | bhAvAzcittapariNAmAH sAttvikAH zamadamAdayaH yeca rAjasAharSadAdayaH ye ca tAmasAH zokamohAdayaH prANinAmavidyAkarmAdivazAjjA *Yu Bao Zong Dui Chang Chang Chang Chang Chang De Zheng Zhi For Private and Personal Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.7. // 96 // Yi Jing Zong Jing Wai Ke Za Shui De Mian Yu Kong yante tAnmattaeva jAyamAnAn iti ahaM kRtsnasya jagataH prabhavaityAdyuktaprakAreNa viddhi samastAneva athavA sAvakArAjasAstAmasAzca |bhAvAH sarvepi jaDavargAvyAkhyeyAH vizeSahetvabhAvAn evakArazca samastA'vadhAraNArthaH evamapi na tvahaM teSu mattojAtatvepi tadvazastadvikArarUSitorajjukhaNDaiva kalpitasarpavikArarUSito'haM na bhavAmi saMsArIva te tu bhAvAmAyi rajjvAmiva sapAdayaH kalpitAmadhInasattAsphUrtikAH madadhInAityarthaH // 12 // tava paramezvarasya svAtanye nityazuddhabuddhamuktastrabhAvate ca sati kutojagatastvadAtmakasya saMsAritvaM evaMvidhamatsvarUpAparijJAnAditicet tadeva kutaityataAha ebhiH prAguktaitribhisvividhairguNamayaiH sattvarajastamoguNavikArairbhAvaisarvairapi bhavanadharmabhiH sarvamidaM jagatprANijAtaM mohitaM vivekAyogyatvamApAditaM sat ebhyoguNamayebhyobhAvebhyaH paraM paSAM kalpanAdhiSThAnamatyantavilakSaNamavyayaM sarvavikriyAzUnyamaprapaJcamAnandaghanamAtmaprakAzamavyavahitamApa mAM nAbhijAnAti tatazca svaye caiva sAttvikAbhAvArAjasAstAmasAzca ye|| mattaeveti tAnviddhi na tvahaM teSu te mayi // 12 // tribhirguNamayairbhAvarobhiH sarvamidaM jagat // mohitaM nAbhijAnAti mAme-% bhyaH paramavyayam // 13 // rUpAparicayAtsaMsaratIvetyahodaurbhAgyamavivekijanasyetyanukroza darzayati bhagavAn // 13 // yathokAnAdisiddhamAyAguNatrayabaddhasya jagataH svAtantryAbhAvena tatparivarjanAsAmarthyAnna kadAcidapi mAyA'tikramaH syAistuvivekAsAmarthyahetoH sadAtanatvAdityAzaGkaya bhagavadekazaraNatayA tattvajJAnadvAreNa mAyA'tikramaH saMbhavatItyAha daivI ekAdevaH sarvabhUteSu gRhaityAdizrutipratipAdite svatodyotanavati deve svaprakAzacaitanyAnande nirvibhAge tadAzrayatayA taviSayatayA ca kalpitAzrayatvaviSayatvabhAginI nirvibhAgacitireva kevaletyukteH eSA sAkSipratyakSatvenApalApAnAM hizabdAmopAdAnatvAdApattisiddhAca guNamayI sattvarajastamoguNatrayAtmikA triguNarajjurivAtidRDhatvena bandhanahetuH mama mAyAvinaH paramezvarasya sarvajagatkAraNasya sarvajJasya sarvazakteH svabhUtA svAdhInatvena jagatsRSTyAdinivAhikA mAyA tattvapranibhAsapratibandhenAtattvapratibhAsa For Private and Personal Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - heturAvaraNavikSepazaktiyavatyavidyA sarvaprapaJcaprakRtiH 'mAyA ta prakRti vidyAnmAyina tu mahezvaramini aneH atrai prakriyA jIvezvarajagadimAgazUnye zuddhe caitanye'dhyastAnAdiravidyA sattvaprAdhAnyena svacchadarpaNaiva mukhAbhAsaM cidAbhAtamA gaNhAni tatazca bimbasthAnIyaH paramezvaraupAdhidoSAnAskanditaH pratibimbasthAnIyaca jIvaupAdhidoSAskandinaH IzvarAca jIvabhogAyAkAzAdikrameNa zarIre|ndriyasaMghAtastadbhogyazca kRtsnaH prapaJcojAyanahAti kalpanA bhavati bimbapratibimbamakhAnagatamukha vacca IzajItrAnugataM mA| yopAdhi caitanyaM sAkSIti kalpyate tenaiva svAdhyastA mAyA tatkArya ca kRtsnaM prakAzyate ataH sAkSyabhiprAyeNa daivIti bimbezvarAbhiprAyeNa tu mamati bhagavatoktaM yadyapyavidyApativimbaekaeva jIvastathApyavidyAgatAcAmanta:karaNasaMskArANAM bhinnatvAttadbhadenAntaHkaraNopAdhestasyAtra bhedavyapadezaH mAmeva ye prapadyante duSkRtino mUDhAna prapadyante 5515251525152515251525251525744 daivI hyeSA guNamayI mama mAyA durattyayA // mAmeva ye prapadyante mAyAmetAM taranti | te||14|| 12545852515251550551515251525252525 caturvidhAbhajante mAmityAdiH zrutau ca tadyoyodevAnAM pratyabudhyata saeva tadabhavattatharSINoM tathA manuSyANAmityAdiH' antaHkaraNopAdhi bhedAparyAlocane tu jIvasvaprayojakopAdherekatvAdekavenaivAtra vyapadezaH kSetra cApi mAM viddhi sarvakSetreSu prakRti puruSa caiva viddhayanAdI | ubhAvapi mamaivAMzojIvatoke jIvabhUtaH sanAtanaityAdiH zrutauca 'brahma vA idamagraAsIttadA''tmAnameva vedA'haM brahmAsmIti tasmA tatsarvamabhavat ekodevaH sarvabhUteSu gRhaH anena jIvanAtmanAnupravizya bAlAprazatabhAgasya zatadhA kalpitasya ca bhAgo| jIvaH savijJeyaH sacAnantyAya kalpyataityAdiH' yadyapi darpaNagatazcaitrapratibimbaH svaM paraMca na jAnAtyacetanAMzasyaiva tatra pratibimbitatvAt tathApi vitpratibimbAdhitvAdeva svaM paraM ca jAnAti pratibimbapakSe bimbacaitanyaevopAdhisthatvamAtrasya kalpitatvAt |bhAsapakSe tasyAnirvacanIyatvepi jaDAvalakSaNatvAt saca yAvatsvabimbaikyamAtmanona jAnAti tAvajjalasUryaiva jalagatakampAdikamupAdhigataM vikArasahasramanubhavati tadetadAha duratyayeti bimbabhUtezvaraikyasAkSAtkAramantareNa atyatuM taritumazakyeti duratyayA ata For Private and Personal Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobetirth.org gI. ma. a. 7. // 97 // eva jIvontaHkaraNAvacchinnatvAttatsaMbandhamevAkSyAdidvArA bhAsayan kiJcijjJobhavati tatazca jAnApi karomi bhuje cetyanarthazatabhAjana | bhavati sacedvimbabhUtaM bhagavantamananazakti mAyAniyantAraM sarvavidaM sarvakaladAtAramanizamAnandaghana mUrtimane kAna tArA bha kAnuyahAya vidadhantamArAdhayAte paramaguramazeSakarmasamarpaNena tadA bimbasamAtasya pratibimbe pratiphalanAtsarvAnapi puruSArthAnAsAhayati etadevAbhipretya pandrAdenoka naivAtmanaH prabhurayaM nijalAbhapUrNomAnaM janAdaviduSaH karuNotraNIte yadyajjanobhagavate vidadhIna mAna tathAmane pratimukhasya yathA mukhazrIriti / darpaNapatibimbitasya mukhatya tila kAdizrIrapekSitAvadrimbabhUne mukhe samarpaNIyA sA svayameva natra pratiphalati nAnyaH kazrittatprAptA trupAyo'sti yayA tathA vimbabhUnezvare samarpitameva tayatibimbabhUtojIvolabhate nAnyaH kazcittasya puruSArthalAbhestyupAyaini dRSTAntArthaH tasya yadA bhagavantamanantamanavaratamArAdhayantaHkaraNa jJAnaprativandhakapApena rahitaM jJAnAnukUla puNyena copacitaM bhavati tadA'tinirmale mukuramaNDalaiva mukhamatisvacchantaHkaraNe sarvakarmatyAgazamadamAdipUrvakagurUpasadana vedAnta vAkyazravaNamanananididhyAsanaiH saMskRte tattvamasIti gurUpadiSTa vedAntavAkyakaraNikA'haM brahmAsmItyanAtmAkArazUnyA nirupAdhicaitanyAkArA sAkSAtkArAmikA vRttirudeti tasyAM ca pratiphalitaM caitanyaM sadyaeva svaviSayAzrayAmavidyAmunmUlayati dIpaiva tamaH tatasta| syAnAzAttayA vRttyA sahAkhilasya kAryaprapaJcasya nAzaH upAdAnanAzAdupAdeyanAzastha sarvatantrasidAntasiddhatvAt tadetadAha bhagavAn mAmeva ye prapadyante mAyAmetAM tarantitaiti 'AtmetyevopAsIta tadAtmAnamevAvet tameva dhIvijJAya tameva viditvA'timRtyu metItyAdizrutidhivehApi mAmevetyevakAropyanuparaktapratipattyarthaH mAmeva sarvopAdhivirahitaM cidAnandasadAtmAnamakhaNDaM ye prapadyante vedAntavAkyajanyayA nirvikalpakalpakasAkSAtkArarUpayA nirvacanAnahazuddhacidAkAratvadharmaviziSTayA sarvasukRtaphalabhUtayA nididhyAsanaparipAkajaprasUtayA cetovRttyA sarvAjJAnatatkAryavirodhinyA viSayI kurvanti te ye kecit etAM duratikramaNIyAmapi mAyAmakhilAnarthajanmabhavamanAyAsenaiva taranti atikrAmanti 'tasya hanadevAya nAbhUtyA IzataAtmAhyeSAM sabhavatIti' aneH sarvopAdhini vRttyA saccidAnandagha| narUpeNaiva tiSThantItyarthaH bahuvacanaprayogodehendriyAdisaMghAtabhedAnabandhanAtmabhedabhrAntyanuvAdArthaH prapazyantIti vaktavye prapadyantaityukteH ye madekazaraNAH santomAmeva bhagavantaM vAsudevamIdRzamanantasaundaryasArasarvasvamakhilakalAkalApanilayamabhinavapajazobhAdhikacaraNakamalayugalAbhanana paratavaNupAdananiratavRndAvana krIDAsatamAnasahelo dRtagovardhanAkhyamahIdharaM gopAlaM nipUditazizupAlakaMsAdiduSTasaMvamAbhanavajalada // 97 // For Private and Personal Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zobhAsarvasvaharaNacaraNaparamAnaMdaghananaya mUrtimativairiJcapaJcamataratamanucintayanodivasAtativAhayanti te matpremanahAnandasamudramanamanastayA samastamAyAguNavikArAbhibhUyante kinnu mAilAsavinodakuzalAete madunmUlanasamahati zamAneva mAyA tebhyopasarati vAravilAsinIva krodhanebhyastapodhanebhyastasmAnmAyAtaraNArthI mAmIdRzameva sanatamanucinayodityapyAbhi bhagavataH zrunayaH smRtayazcAtrArtha pramANIkartavyAH // 14 // yo tarhi kimiti nikhilAnartha mUlamAyonmUlanAya bhagavantaM bhaganameva sarve na pratipadyanne cirasaJcitaduritAtibandhAdityAha bhagavAna dRSkRtinaH duSkRtena pApena saha nityayoginaH ataeva nareSu madhye'dhamAiha sAdhubhirgahaNIyAH paratra cAnarthasahasrabhAjaH kunoraSkRtamanarthahetumeva sadA kurvanti yatomUDhAH idamarthasAdhanamidamarthasAdhanamiti vikazunyAH sati pramAge karona cinti yatomAyayA'pattajJAnAH zarIrondriyataMbAtatAdAtmya SENAMES555265 na mAM duSkRtinomUDhAH prapadyante narAdhamAH // mAyayA'paDhatajJAnAAsuraM bhaavmaashritaaH|| 15 // bhrAntirUpeNa pariNatayA mAyayA pUrvo kayA'patdRtaM pratibaddhaM jJAnaM vivekasAmarthya yeSAM te tathA anaeSa te dambhodobhi mAnazra krodhaH pArudhopaveSAdinAye vakSyamANamAnuraM bhAvaM hiMsAnatAdisvabhAvamAzritAmatpratipattya yogyAH santona mAM saHzvara prapadyante na bhajante | ahodaurbhAgyaM teSAbhityabhiprAyaH // 18 // ye tvAsurabhAvarahitAH puNyakarmAgovophinaste puNyakarmatAratamyena vadhAH santomA bhajante krameNa ca kAmanArAhilyena maprasAdAnmAyAM narantItyAha ye sukRtinaH pUrvajanmakRtapuNyasaJcayAH janAH saphalajanmAnastaeva nAnye te mAM bhajanne sevante he arjuna te ca trayaH sakAmAeko'kAmaityevaM caturvidhAH ArttaH ArtyA zatrucyAdhyAdyApaTA yastastanivRttimicchan yathA makhabhanena kupitaindre varSati vrajavAsI janaH yathA vA jarAsandhakArAgAravartI rAjanicayaH dyUtasabhAyAM vakhApakarSaNe draupadIca yAiyastogajendrazca jijJAturAtmajJAnArthoM mumukSuH yathA mucukundaH yathA vA maithilojanakaH zunadevazca nivate mausale yayA coddhavaH a For Private and Personal Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.ma. // 98 // 25152515251525155555515RMER ArthI iha vA paratra vA yagogopakaraNaM tallipsuH tatreha yathA sugrIyovibhISaNazca yathA copamanyuH paratra yathA dhuvaH ete trayopi bhagavadbha|janana mAyAM taranti tatra jijJAsurjJAnotpattyA sAkSAdeva mAyAM tarani aatorthaarthiic jijJAsutvaM prApyati vizeSaH ArttasyArthinazca jijJAsukhasaMbhavAjjijJAsothArtatvajJAnopakaraNArthitvasaMbhavAdubhayormadhye jijJAsururiSTaH tadete trayaH sakAmAvyAkhyAtAH niSkAmazcaturthahadAnImucyate jJAnI ca jJAnaM bhagavattattvasAkSAtkArastena nityayukojJAnI tIrNamAyoni vanasarvakAmaH cakArAyasya kasyApi niSkAmapremabhaktasya | jJAninyantarbhAvArthaH hebharatarSabha vamapi jijJAsurvA jJAnIveti katamo'haM bhaktaiti mAzakiSTAityarthaH tatra niSkAmabhaktojJAnI yathA sanakAdiryathA nAradoyathA pralhAdoyathA pRthuryathA vA zukaH niSkAmaH zuddhapremabhaktoyathA gopikAdiryathA vA'krUrayudhiSThirAdiH kaMsazizupAlAdayastu bhayAddeSAcca santatabhagavacintAparAapi na bhaktAH bhagavadanurakterabhAvAt bhagavada nuraktirUpAyAstu bhakteH svarUpaM sAdhanaM bhedAstathA'caturvidhAbhajante mAM janAH sukRtino'rjuna // AttaujijJAsurarthArthI jJAnI ca bharatarSabha // 16 // teSAM jJAnI nityayuktaekAktiviziSyate // priyahi jJAninotyarthamahaM saca mama priyH||17|| bhaktAnAmapi bhagavadbhaktirasAyane'smAbhiH sAvizeSa prapaJcitAH itIhoparamyate // 16 // nanu na mAM duSkRtinomuTAH prapadyante narAdhamAityanena tahi lakSaNAH sukRtinomAM bhajantaityarthAtmApnepi teSAM cAturvidhyaM cArvaghAbhajante mAmityanena darzitAH tataste sarve sukRtinaeva nirvizeSAditi cettatrAha caturvidhAnAmapi sukRtive niyate'pi sukRtAdhikyena niSkAmatayA premAdhikyAt caturvidhAnAM teSAM madhye jJAnI tattvajJAnavAnnavRttasarvakAmaH viziSyate sarvatotiricyate sarvotkRSTaityarthaH yatonityayuktaH bhagavati pratyagabhinne sadA samAhitacetAH vikSepakAbhAvAn ataevaikabhAktiH ekasminbhagavatyeva bhaktiranuraktiryasya satathA tasyAnuraktiviSa| yAntarAbhAvAt hi yasmAt priyonirUpAdhipremAspadamatyarthamatyantAtizayana jAnino'haM pratyagAbhinnaH paramAtmA ca tasmAdatyarthaM samama | paramezvarasya piyaH AtmA priyotizayena bhavatIti zrutilokayoH prasiddhamevetyarthaH // 17 // takimArttAdayastava na priyAH na atyarthamiti vizeSaNAdityAha ete ArcAyaH sakAmAapi madbhaktAH sarve trayopyudArAeva utkRTAera pUrvajanmArjitAne kasukRtarAzitvAt a-1 // 98 For Private and Personal Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org 15162615251525ttitute nyayA hi mAM na bhajeyureva Arttasya jijJAsorArthinazca mAvimukhasya kSudradevatAbhaktasyApi bahulamupalambhAn atomama priyAeva te na mAhi jJAnavAnajJovA kabhidApa bhaktomamApiyobhavati kiMtu yasya yAdRzI mayi prItirmamApi tatra tAvazI prItiriti svbhaavsiddmett| tatra sakAmAnAM trayANAM kAmyamAnamapi priyamahamapi priyaH jJAninastu priyAntara zUnyasyAhameva niratizayaprItiviSayaH ataH sopi mama niratizayaprItiviSayaiti vizeSaH anyathA hi mama kRtajJatA na syAt kRtaghnatA ca syAtU ataevAtyarthamiti vizeSaNamupAta prAk yayA hi yadeva vidyayA karoti zraddhayopaniSadA tadeva vIryavattaraM bhavatItyatra taravarthasya vivakSitatvAvidyAdivyatirekeNa kRtamapi karma vIryavadbhavatyeva tathAtyartha jJAnI bhaktomama priyaityukteH yojJAnavyAtarekeNa bhaktaH sopi priyaiti paryavasyatyeva atyamiti vizeSaNasya vivakSitatvAt uktaM hi ye yathA mAM prapadyante tAMstathaiva bhajAmyahamiti atomAmAtmalena jJAnavAn udArAH sarvaevaite jJAnItvAtmaiva me matam // AsthitaH sahi yuktAtmA mAmevAnuttamAM gatim // 18 ||vhuunaaN janmanAmante jJAnavAnmAM prpdyte|| vAsudevaH sarvamiti samahAtmA sudurlabhaH // 19 // jJAnI Atmaiva na matlobhinnaH kiM vahameva saiti mama mataM nizcayaH tuzabdaH sakAmabhedazitritayApekSayA niSkAmatvabhedAdarzitva vizeSa dyotanArthaH hi yasmAtsajJAnI yuktAtmA sadA mayi samAhitacittaH san mAM bhagavantamanantamAnandaghanamAtmAnamevAnuttamA sarvotkaSTAM gatiM gantavyaM paramaM phalamAsthitaH aGgIkRtavAna na ta majinnaM kimapi phalaM samanyatAtyarthaH // 18 // yasmAdeva tasmAta | |bahUnAM janmanAM kiJcitkiJcitpuNyopacayahetUnAmanne carame janmani sarvasukRtavipAkarUpe vAsudevaH sarvamiti jJAnavAn san mAM nirupAdhipremAspadaM prapadyate sarvadA samastapremaviSayatvena bhajate sakalamidamahaM ca vAsudevaiti vRdhyA sarvapremNAM mayye paryavasAyitvAn ataH saevaM jJAnapUrvakamadbhaktimAn mahAtmAtyantazuddhAntaHkaraNatvAjjIvanmuktaH sarvotkRSTona tatsanonyoti adhikatu naastye| ataH sadurlabhaH manuSyANAM sahasreNu duHkhenAni labdhunazamyaH ataH sanirati For Private and Personal Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.7. etitive25251525 zayamatpIniviSayaiti yuktamevetyarthaH // 19 // tadevamAdibha katrayApekSayA jJAninobha kasyotkarSasteSAM jJAnI nityayukta4AekabhAkAvazivyataityatra pAtejAtovyAkhyAtaH adhunAtu sakAmave bhedadarzile ca samepi devatAntarabhakkApekSayA''rtAdInAM trayAgAM sabhakAnA mutkarSaH udArAH sarvaevaitaityatra pratijJAtobhAvatA vyAkhyAyo yAbadadhyAyasamApti samAnepyAyAse sakAmatve bhedarzive ca maga kAbhAmikA krameNa sarvotkRSTaM mokSAkhyaM phalaM labhanne kSudra devatAbha kAstu kSudrameva punaH punaH saMsaraNarUpaM phataM ataH sarvepyAgajijJAsabodhinazva mAmeva prapatrAH santo'nAyAsena sarvotkaTa mokSAkhyaM phalaM labhantAmityabhiprAyaH paramakAruNikasya bhagavataH taba paramapuruSArtha phalamapi bhagavadbhajana mupetya kSudraphale kSudrovatAbhajane pUrvavAsanAvizeSaNvAsAdhAraNohariyAha mohanastambhanAkarSaNavazIkaraNamAraNocATanAdiviSayabhagavattevayA lamdhumazakyatvenAbhimataistaistaiH kSudraH kAmairabhikAmaistaistaiItajJAnAH prapadyante'nyadevatAH // taM taM niyamamAsthAya prakRtyA niyatAH svayA // 20 // yoyoyAM yAM tanuM bhaktaH zraddhayAcitumicchati // tasyatasyAcalAM zraddhAM || tAmeva vidadhAmyaham // 21 // lAyai namapatta bhagavato vAsudevAdvimukhIkRtya tattatphaladAtRtvAbhimatakSudradevatAbhimukhyaM nItaM jJAnamantaHkaraNaM yeSAM te'nyadevatAH bhaga-1 batovAsudevAdanyAH kSudradevanAH taM taM niyama japopavAsapradakSiNAnamaskArAdirUpaM tattaddevatArAdhane prasiddha niyamamAsthAyAbhitya prapadyante bhajante tattakSudralapAtIcyA kSudradevatAmadhye'pi kacikAcideva bhajane strayA prakRlyA niyatAH amAdhAraNayA pUrvAbhyAsavAsanayA vazIkRtAH santaH // 20 // tattadevanAprasAdAtteSAmapi sarvezvare bhagavati vAsudeve bhaktirbhaviSyatIti na zanIyaM yataH yeSAM madhye yoyaH kAmI yAM yAM tanuM devatAmUti zraddhayA janmAntaravAsanAbalaprAdurbhUtayA bhaktyA saMyuktaH sannarcitu arcayitumicchati pravartate caurAdikasyArcaya terNijabhAvapakSe rUpamidaM tasya tasya kAminastAmeva devatAtanaM prati zraddhAM pUrvavAsanAvazAna prAptAM bhaktimacalAM sthirAM vidadhAmi karomyahamantaryAmI natu madviSayAM zraddhAM tasya tasya karomItyarthaH tAmeva zraddhAmiti vyAkhyAne yacchamdAnanvayaH saTastasmAtpratizabdamadhyA-1 11595252525152515251555555 R // 99 // For Private and Personal Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sRtya vyAkhyAtam // 21 // sakAmI tayA madvihitayA sthirayA zraddhayA yu kastasyAH devatAtanvarAdhana pUjanamIhate nirvatayati upasargarAtopi rAdhayatiH pUjArthaH sopasargakhe yAkAraH zrayena labhate ca tatastasyAH devatAtanyAH sakAzAkAmAnIpsitAna tAna | pUrvasaGkalpitAna hi prasiddha mayaira sarvajJena sarpakarmaphaladAyinA tattahevatAntaryAmigA vihitAna tattatkalavipAkasamaye nirmitAna hitAnmanaHpiyAnityaikapadyaM vA ahitatvepi hitatayA pratIyamAnAnityarthaH // 22 // yadyapi sarvAapi devatAH sarvAtmanomamaiva | tanavastadArAdhanamapi vastutomadArAdhanameva sarvatrApi ca phaladAtAntaryAmyahameva tathApi sAkSAnmadbhaktAnAM ca teSAM ca vastuvivekAvivekakRtaM phalavaiSamyaM bhavatItyAha alpamedhatAM mandaprajJatvena vastuvivekAsamarthAnAM teSAM tataddeva satayA zraddhayA yuktastasyArAdhanamIhate // labhate ca tataH kAmAnmayaiva vihitAn hitA. n // 22 // antavatu phalaM teSAM tadbhavatyalpamedhasAm // devAndevayajoyAnti madbhaktAyAnti mAmapi // 23 // rawangrawangrawangrawarasriiraratrang | tAbhaktAnAM tanmayA vihitamapi tattadevatArAdhanajaM phalaM antavadeva vinAzyeva na tu madbhaktAnAM vivakinAmivAnantaM phalaM | teSAmityarthaH kutaravaM yatodevAnindrAdInantavantaeva devayajomadanyadevatArAdhanaparAyAnti prAnuvanti madbhaktAstu trayaH sakAmAH prathamaM matpasAdAdabhISTAn kAmAnyAnuvanti apizabdaprayogAt tatomadupAsanAparipAkAnmAmanantamAnandaghana mazviramapi yAnti prAmuvanti ataH samAne'pi sakAmale madbhaktAnAmanyadevatAbha kAnAM ca mahadantaraM tasmAtsAdhUkamudArAH sarvaevaitaiti // 23 // evaM bhagavagajanasya sarvottamaphalatve'pi kathaM prAyeNa prANinobhagavatimukhAityatra hetumAha bhagavAn avyaktaM dehagrahaNAt prAk kAryAkSamatvena sthitamidAnIM vasudevagRhe vyaki bhaukikadehAvacchedena kAryakSamatAM prAna kAvejjIvameva manyante mAmIzvaramayabuddhayovivekazUnyAH avyaktaM sarvakAraNamapi mAM vyakti kAryarUpatAM matsya kUrmAdyanekAvatArarUpeNa prAtamiti vA kathaM te jIvAstvAM na vicinvanti tatrAbuddhayaityukta For Private and Personal Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.7 // 10 // he vivRNoti paraM sarvakAraNarUpamadhyayaM nityaM mama bhAvaM svarUpaM sopAdhikamajAnantastathA nirupAdhikamapyanuttamaM sarvotkRSTamanatizayAhitIyaparamAnandaghanamanantaM mama svarUpamajAnantojIvAnukArikAryadarzanAjjIvameva kaMcinmAM manyante tatomAmIzvaratvenAbhimata vihAya prasiddha devatAntarameva bhajante tatazcAntavadeva phalaM prAmuvantItyarthaH agre ca vakSyate avajAnanti mAM mUDhAmAnuSIM tanumAzritamiti // 24 // nanu janmakalipi sarvayogidhyeyaM zrIvaikuNThasthamaizvarameva rUpamAvi vinavati saMprati ca zrIvatsakaustubhavanamAlAkirITakuNDalAdidivyopakaraNazAlini kambukamalakaumodakIcakravaradhAricaturbhuje zrImainateyavAhane nikhilamuralokasampAditarAjarAjezvarAbhiSekAdimahAvaibhave sarvasurAsurajetari vividhAdivyalIlAvilAsazIle sarvAvatAraziromaNI sAkSAvakuNThanAyaka nikhilalokaduHkhavistArAya bhuvamava avyakta vyaktimApannaM manyante mAmavuddhayaH // paraM bhAvamajAnantomamAvyayamanuttamam // 24 // nAhaM prakAzaH sarvasya yogamAyAsamAvRtaH // mUDhoyaM nAbhijAnAti lokomAmajama. vyayam // 25 // tIrNa viriJciprapaJcAsaMbhavi niratizayasaundaryasArasarvasvamUrtI bAlalIlAvimohitavidhAtari taraNikiraNojjvaladiSyapItAmbare nirupamazyAmasundare karadIkRtapArijAtArthaparAjitapurandare bANayuddhavijitazazAGkazakhare samastamurAsuravijayInarakaprabhRtimahAdataiyaprakarapANaparyanta sarvasvahAriNi zrIdAmAdiparamaramahAvaibhavakAriNi ghoDazasahasradivyarUpadhAriNyaparimeyaguNagarimaNi mahAmahimAna nAradamArkaNDeyAdimahAmunigaNastute tvayi kathamavivekinopi manuSyabuddhirjIvabuddhivetyarjunAzaGkAmapaninISurAha bhagavAn ahaM sarvasva lokasya na prakAzaH svena rUpeNa prakaTona bhavAmi kiMtu keSAMcinmaGgaktAnAmeva prakaTobhavAmItyabhiprAyaH kathaM sarvasya lokasya na prakaTaityatra hetumAha yogamAyAsa|mAvataH yogomama saGkalpastadvazavartinI mAyA yogamAyA tayA'yamabhaktojanomA svarUpeNa na jAnAti saGkalpAnuvidhAyinyA mAyayA samyagAvRtaH satyapi jJAna kAraNe jJAnaviSayatvAyogyaH kRtaH atoyaduktaM paraM bhAvamajAnantaiti tatra mama saGkalpaeva kAraNamityuktaM bhavati atomama // 10 // For Private and Personal Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org | mAyayA mRhaAvatajJAnaH sannayaM canarvidhamakavilakSaNolokaH satpapi jJAna kAraNe mAnajamavyayamanAyanantaM paramezvara nAbhimAnAti kiMtu viparItavRSTyA manuSyameva kaMcinmanyataityarthaH vidyamAna vastusvarUpamANotyavidyamAnaM ca kiJciAyatIti laukikamAyAyAmApa prasiddha | metat // 28 // atomAyayA svAdhInayA sarvavyAmohakatvAtsvayaM pratibaddhajJAnatvAt ahaM apratibaddhasarvavijJAnaH mAyayA sarvAllokAnmohayannapi samatItAni ciravinaSTAni vartamAnAni ca bhaviSyANi ca evaM kAlatrayavartIni bhUtAni sthAvarajaGgamAni sarvANi veda jAnAmi hearjuna ano'ha sarvajJaH paramezvarahatyatra nAsti saMzayaityarthaH mAM tu tuzabdojJAnapratibandhadyonanArthaH mAM sarvadArzanamapi mAyAvinamiva manmAyAmohitaH kazcana kopi madanugrahabhAganaM madbhaktaM vinA na beda manmAyAmohitatvAt atomattattvavedanAbhAvA vedAhaM samatItAni vartamAnAni cArjuna // aviSyANi ca bhUtAni mAM tu veda na kazcana | // 26 // icchAdepasamuttthena dvandvamohena bhArata // sarvabhUtAni saMmohaM sagai yAnti paraM / tapa // 27 // |deva pAyeNa prANinomAM na bhajantaityabhiprAyaH // 26 // yogamAyAM bhagavattasyavijJAna prativandhe hetumuktvA dehendriya| saMghAtAbhimAnAtizayapUrvaka bhogAbhinivezaM hetvantaramAha icchASAbhyAmanukUlapatikUlaviSayAbhyAM samutsthitena zItoSNasukhaduHkhAdiindanimittena mohena ahaM sukhI ahaM duHkhItyAdiviparyayeNa sarvANyApi bhUtAni saMmohaM vivekAyogyatvaM sarge sthUladehotpattau satyAM yAnti hebhArata heparaMtapeti saMbodhanavasya kulamahimA svarUpazaktyA ca tvAM indamohAkhyaH zatrurnAbhibhAvatumalamiti bhAvaH nahIcchAiSarahitaM kiJcidapi bhUtamasti na ca tAbhyAmAviSTasya bahirviSayamApa jJAnaM saMbhavati kiM punarAtmaviSayaM atorAgadveSavyAkulAntaHkaraNavAtsarvANyapi bhUtAni mAM paramezvaramAtmabhUtaM na jAnanti atona bhajante bhajanIyamApi // 27 // yadi sarvabhUtAni saMmohaM yAnti kathaM tArha caturvidhAH bhajante mAmityukta satyaM sukRtAtizayena nepAM kSINapApatvAdityAha yeSAM tu itaralokavilakSaNAnAM janAnAM saphalaja For Private and Personal Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. nmanAM puNyakarmaNAmanekajanmasu puNyAcaraNazIlAnAM taistaiH puNyaH karmabhijJAnaprativandha pApamantagataM antamavasAnaM prApta te pApAbhAvena tanimittena indramohena rAgadveSAdinivandhanaviparyAsena svataeva nirmuktAH punarAvRttyayogyatvena tyaktAH vRDhavratAH acAlyasaGkalpAH sarvathA bhagavAneva bhajanIyaH sacaivaMrUpaeveti pramANajanitAprAmANyazaGkAzUnyavijJAnAH santomA paramAtmAnaM bhajante ananyazaraNAH santaH sevante etAdRzAeva caturvidhAbhajante mAmityatra sukRtizabdenoktAH ataH sarvabhUtAni saMmoI yAntItyutsargaH teSAM madhye ye sukRtinaste saMmohazUnyAH mAM bhajantaityapavAdahati na virodhaH . ayamevotsargaH prAgapi pratipAditAkhabhirguNamayairbhAvairityatra tasmAtsatvazodhakapuNyakarmasaJcayAya sarvadA yatanIyamiti bhAvaH // 28 // athedAnImarjunasya prabhamutthApa yeSAM tvantagataM pApaM janAnAM puNyakarmaNAm // te dvandamohanirmuktAbhajante mAM dRDhavratAH | // 28 // jarAmaraNamokSAya mAmAzritya yatanti ye // te brahma tadviduH kRtsnamadhyAtma karma cAkhilam // 29 // yituM sUtrabhUnI sokAvucyete anayoreva vRttisthAnIyaH uttarodhyAyobhaviSyati ye saMsAraduHkhAnidhiNNAH jarAmaraNamokSAya jarAmaraNAdivividhaduHsahasaMsAraduHkhanirAsAya tadekahetuM mAM saguNaM bhagavantamAzritya itarasarvamukhyena zaraNaM gatvA yatanti yatante marpitAni phalAbhisandhizUnyAni vihitAni karmANi kurvanti te krameNa zuddhAntaHkaraNAH santastajjagatkAraNaM mAyAdhiSThAnaM zuddhaM paraM brahma nirguNaM tatpadalakSyaM mAM viduH tathA AtmAnaM zarIramadhikRtya prakAzamAnaM kRtsnaM upAdhyaparicchinnaM svaMpadalakSyaM viduH karma ca tadu-| bhayavedanasAdhanaM gurUpasadanazravaNamananAdyakhilaM niravazeSa phalAvyabhicArI vidurjAnantItyarthaH // 22 // na caivaMbhUtAnAM madbhaktAnAM mRtyukAle'pi vivazakaraNatayA mahismaraNaM zaGkanIyaM yataH sAdhibhUtAdhidai adhibhUtAdhidaivAbhyAM sahitaM tayA sAdhiyajJaM ca adhiyajJena ca sahitaM mAM ye viducintayanti te yuktacetasaH sarvadA mayi samAhitacetasaH santastasaMskArapAravAna prayANakAle prANotkramaNakAle karaNa // 101 // For Private and Personal Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAmasyAtyantavyagratAyAmapi cakArAdayalenaiva matkRpayA mAM sarvAtmAnaM vidarjAnanti teSAM mRtikAle'pi mahAkArI vitta vRttiH pUrvopacitasaMskArapATavAdbhavati tathA ca te madbhaktiyogAt kRtArthAsvati bhAvaH adhibhUtAdhidevAdhiSajJa zadvAnuttare'dhyAye'rjunaprabhapUrvakaM vyAkhyAsyati sAdhibhUtAdhidaivaM mAM sAdhiyajJaM ca ye viduH // prayANakAle'pica mAM te viduryuktacetasaH // 30 // itizrImadbhagavadgItAsUpaniSatsubrahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde jJAnayogonAma saptamo'dhyAyaH // 7 // // 7 // // 7 // // 7 // bhagavAniti sarvamanApitaM tadatrottamAdhikAriNaM prati jJeyaM madhyamAdhikAriNaM prati ca dhyeyaM lakSaNayA mukhyayA ca vRttyA tatpadapratipAdya brahma nirUpitaM // 30 // // ipizrIbhagavadgItAguDhAryadIpikAyAM madhusUdanasarasvatIviracitAyAmadhikAribhedena jJeyadhyeyamatipAdyatattvabrahmanirupaNaM nAma saptamodhyAyaH // 7 // AalhalogamA 4. SHREFEREST For Private and Personal Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2558 zrIkRSNAya gItAmRtaduhe namaH pUrvAdhyAyAnte te brahma tadviduH kRtsnamadhyAtma karma cAkhilamityAdinA sArdhazlokena sApadAryAH jJeyatvena bhagavatA sUtritAsteSAM vRttisthAnIyo'yamaSTamo'dhyAyaArabhyate tatra sUtritAni saptavastUni vizeSatobubhutsamAnaH zlokAbhyAM tatra jJeyave nokaM brahma ki sopAdhika nirupAdhi vA ekamAtmAnaM dehamadhikRtya tasminadhiTAne tiThatItyadhyAtma kiM zrotrAdikaraNagrAmovA pratyakcaitanyaM vA tathA karma cAkhilamityatra kiM karma yajJarUpamanyadA "vijJAnaM yajJaM tanune karmANi tanutepiceti ' zrutau daividhyapravaNAn tava mama ca samatvAn kathaM vaM mAM pRccha sIti zaGkAmapanudan sarvapuraSebhyaH uttamasya sarvajJasya tava na kiMcidajJeyamiti saMbodhanena sUcayati he puruSottameti adhibhUtaM ca kiM proktaM pRthivyAdibhUtamadhikRtya yatkiJcitkArya adhibhUtapadena vivakSitaM kiMvA samastameva ||arjunuvaac // kiM tadbrahma kimadhyAtmaM kiM karma puruSottama // adhibhUtaM ca kiM pro. | ktamadhidaivaM kimucyate // 1 // adhiyajJaH kathaM kotra dehesminmadhusUdana // prayANakAle ca kathaM jJeyosi niytaatmbhiH||2|| 52525152525 Zong Jing Zong Jing De Ni/5/52515255-565654505656:5055 kAryajAtaM cakAraH sarveSAM pradhAnAM sambayArthaH adhidevaM kimucyate devatAviSayamanudhyAna vA sarvadevateSvAdityamaNlAdiSvanusyUta caitanyaM vA // 1 // adhi yajJoyajJamadhigatodevatAtmAvA parabrahma vA saca kathaM kena prakAreNa cintanIyaH kiM tAdAtmyena kiM vAtyantAbhedena sarvathApi sa kimasmindehe vartate tatobahirvA dehe cet sakora buddhayAdistavyatiriktotrA adhiyajJaH kathaM kotreti na prazrayaM kiMtu saprakAraekaeva prabhaiti draSTavyaM paramakArANakatvAdanAyAsenaiva sarvopadravanivArakasya bhagavatonAyAsena matsandehoradrayAni dhAraNanIpaskara muktimeti sUcayantabodhayati hemadhusUdaneti prayANa kAle ca sarvakaraNagrAmavaiyagnyAcittasamAdhAnAnupapatteH kathaM ke prakAreNa niyatAtmabhiH samAhitavittai yotIti ukazAsU banArthazvakAraH etatsa sarvajJatvAtparamakAyANakabAba zaraNAgataM mAM prati kayayetyabhiprAyaH // 2 // For Private and Personal Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mI.ma. a.8. zAevaM saptAnAM pradhAnAM krameNottaraM vibhiH zlokaH prakrameNa hi nirNaya pradurabhISTasiddhiranAyAsena syAdityabhiprAyavAn bhagavAnatra loke prabhavayaM krameNa nirdhAritavAn evaM dvitIyazloke'pi pratrayaM tRtIyazloke khekamiti vibhAgaH nirupAdhikameva brahmAtra vivakSita | brahmazabdena nanu sogAdhikanipriyamasanasposaramAha akSaraM na kSaratItyavinAzi abhUte vA sarvamiti sarvavyApakaM akSaratvAta 'etau tadakSaraM gArgi brAhmaNAabhivadantyasthUlamanAvatyAApakramya etasya vA akSarasya prazAsane gArgi sUryAcandramasau vidhatau tiSThataH nAnyadato'sti drahityAdimadhya parAmazya etasminnu khalvakSara gAryAkAzaotazca protavetyupasaMhRtaM zrutyA sarvopAdhizUnyaM sarvatra prazAsita avyAkRtAkAzAntasya kRtsnasya prapaJcasya dhArayita asmizca zarIrendriya saMbAte vijJAtR niSpAdhikaM caitanyaM tadiha brahmeti vivakSinaM etadeva // zrIbhagavAnuvAca // akSaraM brahma paramaM svabhAvodhyAtma mucyate // bhUtabhAvodbhavakarovisargaH karmasaMjJitaH // 3 // 2555arangsrrrrraaaa vivRNoti paramaniti paramaM svaprakAzaparamAnandarU prazAsanasya kRtsta jaDa vargadhAraNasya ca liGgasya tatraivopapatteH 'akSaramambarAntaradhRteriti nyAyAn' na vihAkSarazamasya varNamAtre gUDhatvAcchratiliGgAdhikaraNanyAyamUla phena 'sahayogamapaharatIti' nyAyena rathakArazabdena jAtivizeSavalaNavAkhyamakSarameva grAnaM tatroktaliGgAsaMbhavAt omityekAkSaraM brahmeti capareNa vizeSaNAt 'AnarthakyapratihatAnAM viparItaM balAbalamiti' nyAyAta varSAsu rathakAraAdadhItetyatra ta jAtivizeSe nAstyasaMbhavAti vizeSaH ananyathAsiddhena ta lihunna - tervAdhaH 'AkAzastalliGgAdityAdau vivataH etAvAstviha vizeSaH ananyathAsiddhena liganna zruterbAdhe yatra yogaH saMbhavati tatra saeva gRhyate | mukhyatvAt yayA AjyaiH subate pRSTaiH stuvataityAdau yathA cAtraivAkSarazamzeyatra tu yogo'pi na saMbhavati tatra gauNI vRttiryayA'kAzaprANAdizabdeSu AkAza zandasyApi brahmaNi AsamantAna kAza tahatiyogaH saMbhavatIti cet sarava gRhyatAmiti paJcapAdI kRtaH tathA ca pAramarSa / // 103 | For Private and Personal Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sUtra 'prasiddhecati' kRtamatra vistareNa tadevaM kiM tadbrahmeti nirNItaM adhunA kimadhyAtmamiti nirNIyate yadakSara brahmetyuktaM tasyaiva svabhAvaH svobhAvaH svarUpaM pratyakcaitanyaM na tu svasva bhAvaiti SaSThIsamAsaH lakSaNAprasanan paThItatpuruSabAdhena karmadhArayapariyahasya zrutapadArthAnvayena niSAdasthapatyadhikaraNasiddhatvAt tasmAna brahmaNaH saMvandhi kiMtu brahmasvarUpameva AtmAnaM dehamadhikRtya bhoktRtayA vartamAnamadhyAtmamucyate adhyAtmazabdenAbhidhIyate na karaNagrAmaityarthaH yAgadAnahomAtmakaM vaidika kamavAtra karmazabdena vivikSitamiti tRtIyapabhottaramAha bhUtAnAM bhavadharmakANAM sthAvarajaGgamAnAM bhAvamutpattiM udbhavaM vArddhaM ca karoti yovisargastyAgastattacchAstravihitoyAgadAnahomAtmakaH saiha karmasaMjJitaH karmazamdenoktaiti yAvata tatra devatoDezena vyatyAgoyAgauttiSThaddhomovaSaTakAraprayogAntaH sava|| upaviSTahomaH svAhAkAramayogAntaH AsecanaparyantohomaH parasvatvApattiparyantaH svatvatyAgodAna sarvatra ca tyAgAMzonugataH tasya ca bhUta adhibhUtaM kSarobhAvaH puruSazcAdhidaivataM // adhiyajJohamevAtra dehe dehabhRtAMvara // 4 // | bhAvodbhavakarale 'anau prAstAhutiH samyagAdityamupatiSThate AdityAjjAyate vRSTi vRSTaranaM tataH prajAiti ' smRteH 'te vAete AhutI huteutkrAmataityAdi' zrutezca // 3 // saMpratyagrimapratrayasyottaramAha kSaratIti kSarovinAzIbhAvoyatkiJcijjanimabastubhUtaM prANijAta| madhikRtya bhavatItyadhibhUtamucyate puruSohiraNyagarbhaH samaSTiliGgAtmA vyaSTisarvakaraNAnugrAhakaH 'AtmaivedamagraAsItpuruSavidhaityupakramya sayan pUsmAtsarvasmAtsarvAt paapmnaussttsmaatpurussityaadi| zrutyA pradipAditaH cakArAt 'sabai zarIrI prathamaH sabai puruSa ucyate AdikartA sabhUtAnAM brahmAye samavartatetyAdi / smRtyA ca pratipAditaH adhidaivataM devatA|gnyAdityAdInyadhikRtya cakSurAdikaraNAnyanugaNhAtIti tathocyate adhiyajJaH sarvayajJAdhiyajJaH sarvayajJAdhiSThAtA sarvayajJaphaladA|yakaca sarvayajJAbhimAninI viSNvAkhyA devatA 'yajJovai viSNuriti' zruteH satra viSNuradhiyajJohaM vAsudevaeva na madbhinnaH kazcit ataeva parabrahmaNaH sakAzAdatyantAbhedenaiva pratipattavyaiti kathamiti vyAkhyAtaM sacAtrAsminmanuSyadehe yajJarUpeNa varnane buddhyAdiSyatiri koviSNurUpatvAn etena sakimasmindehe tatobahirvA dete cet kotra buddhayAdistavyatiriktoveti sandehoni 51525 For Private and Personal Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // 104 // rastaH manuSyadehe ca yajJasyAvasthAna yajJasya manuSyadehanirvaya'tvAt 'puruSo yajJaH puruSastena yajJoyaina purustena tanutaityAdi zruteH' he deha bhanAMvara sarvaprANinAM zreti saMbodha pat pratikSagaM masaMbhASaNAn kRtakRtyastvametadvodhayogyosIti protsAhayatyarjunaM bhagavAna arjunasya sarvaprANizreThalaM bhagavadanupahAtizayabhAnanavAlAsiddhameva // 4 // idAnI prayANa kAle ca kathaM jJeposIti saptamasyapatrasyAttaramAha mAmeva bhagavantaM vAsudevaM aghiya saguNaM nirgagaM vA paramamakSaraM brahma navAdhyAtmAdikaM smaran sadA cintayan tatsaMskArapATavAtsamastakaraNayAmayamyavatyantakAle'pi smaran kalevara muktvA zarIre'haM mamAbhimAnaM tyaktvA prANaviyogakAle yaH prayAti saguNadhyAnapakSa'niyotirahaH zuruityAdivakSyamANena devayAnamArgeNa pitRyAnamArgAprakarSaNa yAti saupAsakomaDAvaM madrupatAM nirguNabrahmabhAvaM hira antakAle ca mAmeva smaranmuktvA kalevaram // yaH prayAti samadbhAvaM yAti nAstyatra | saMzayaH // 5 // yaM yaM vA'pi smaran bhAvaM tyajantyante kalevaram // taM tamevaiti kaunteya | sadA tadbhAvabhAvitaH // 6 // 1551525152519545055-565/11525t. NyagarbhalokabhogAnte yAti prAmoti nirguNa brahmasmaraNapakSe tu kalevaraM tyaktvA prayAtIti lokadRSTyabhiprAya 'na tastha prANAutkrAmantyatraiva samavalIyantaiti zrutestasya prANotkramaNAbhAvena gatyabhAvAt samadbhAvaM sAkSAdeva yAti 'brahmaiva sanbrahmApye tiiti| zruteH nAstyatra dehavyatiriktaAtmani madbhAvaprAptauvA saMzayaH AtmA dehAdyatiriktona vA dehadhyatirekepi IzvarAdbhinnona veti sandehona vidyate 'chidyante sarvasaMzayAitizruteH, atra ca kalevara muktvA prayAtIti dehAdbhinnatvaM madbhAvaM yAtIti cezvarAdAbhannatvaM jIvasyoktamiti draSTavyam // 5 // antakAle bhagavantamanudhyAyanobhagavatprApiniyateti vaditamanyadapi ye kaMcitkAle dhyAyatodehaM tyajatastatprAptiravazyaM bhAvinIti darzayati na kevalaM mA smarana madbhA yAtIti niyamaH kiM tAI yaM yaM bhAvaM devatAvizeSa cakArAdanya ipi yatkiJcitA smarazcintayannante prANaviyogakAle kalevaraM // 14 // For Private and Personal Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tyajati sa taM tameva smaryamANa bhAvameva nAnyabheti prAmoti he kaunteyeti pitRSvasaputratvena snehAtizaya sUcayati tena cAvaiyAnuyAhyatvaM tena ca pratAraNAzakAzUnyatvamiti antakAle smaraNodyamAsaMbhave'pi pUrvAbhyAsajanitA vAsanaiva smRtiheturityAha sadA sarvadA tasmin devatAvizeSAdI bhAvobhAvanA vAsanA tadbhAvaH saMbhASitaH sampAritoyena satathA bhAvitatadbhAvaityarthaH AhitAnyAderAkRtigaNavAdAktipadastha paranipAtaH tadbhAvena tacintanena bhAvitovAsitavittaiti vA // 6 // yasmAdevaM pUrvasmaraNA bhyAsajanitAntyAbhAvanaiva tadAnIM paravazasya dehAntarasAtau kAraNaM tasmAnmadviSayakAnsvabhAvanotpattyarthaM sarveSu kAleSu pUrvamevAdareNa mAM saguNamIzvaramanusmara cintaya yadyantaHkaraNAzuddhivazAna zaknoSi satatamanusmartuM tatontaHkaraNazuddhaye yudhyaca antaHkaraNazu 52515122452519525152515251952 | tasmAtsarveSu kAleSu mAmanusmara yudhya ca // mayyarpitamanobuddhirmAmevaiSyasyasaMzayam | // 7 // abhyAsayogayuktena cetasA nAnyagAminA // paramaM puruSaM divyaM yAti pArthAnucintayan // 8 // cartha yuddhAdikaM svadharma kuru yudhyeti yuddhasvetyarthaH evaM ca nityanaimittikakamAnuSThAnenAzuddhikSayAt mayi bhagavati vAsudeve arpite saGkalpAdhyavasAyalakSaNe manobuddhI yena tvayA satvamIvRzaH sarvadA mAcintanaparaH sanmAmevaiSyasi prApsyAsi asaMzayonAtra saMzayovidyate idaM ca saguNabrahmacintanamupAsakAnAmuktaM teSAmantyabhAvanAsApekSatvAn nirguNabrahmajJAninAM tu jJAnasamakAlamevAjJAnanivRttilakSaNAyA muktaH siddhatvAnAstyantyabhAvanApekSeti draSTavyam // 7 // tadevaM satAnAmapi prabhAnAmuttaramuktyA prayANakAle bhagavadanusmaraNasya bhagavatpAnilakSaNaM phalaM vivarItumArabhate abhyAsaH sajAtIyapratyayapravAhomAya vijAtIyapratyayAnantaritaH SaSThe prAgvyAkhyAtaH saeva yogaH samAdhistena yuktaM tatraiva vyApRtaM AtmAkAravattInaravRttizUnyaM yace naslena cetasA abhyAsapATavena nAnyagAminA na anyatra viSayAntare nirodhaprayatnaM vinA'pi ganna zIlamasyeti tena parata niraniza / puruSa pUrNa vyaM divi dyotanAtmanyAditye bhavaM 'yathAsAvAdi For Private and Personal Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. tyaitizruteH' yAti gacchati he pArtha anucintayan zAstrAcAryopadezamanudhyAvan // 8 // punarapi tamevAnucintayitavyaM gantavyaM ca puraSaM vizinASTi kaviM krAntadarzinaM tenAtItAnAgatAdyazeSavastudarzitvena sarvazaM purANaM cirantanaM sarvakAraNatvAdanAdimiti yAvat anuzAsitAraM sarvasya jagatoniyantAraM aNoraNIyAMsaM sUkSmAdapyAkAzAdeH sUkSmataraM tadupAdAnatvAt sarvasya karmaphalajAtasya dhAtAraM vicitratayA prANibhyovibhatAraM 'phalamataupapattarita nyAyAt / na cintayituM zakyamaparimitamahitvena rUpaM yasya taM Adityasyeva sakalajagadavabhAsakovarNaH prakAzIyasya taM sarvasya jagato'vabhAsakamiAte yAvan ataeva tamasaH parastAt tamasomohAndhakArAdajJAnalakSaNAtparastAn prakAzarUpatvena namovirodhinamiti yAvat anusmarecintayedyaH kazcidapi sataM yAtIti pUrveNaiva saMbandhaH sataM paraM puruSamupaiti didhyamiti pareNa vA saM kavi purANamanuzAsitAramaNoraNIyAMsamanusmaredyaH // sarvasya dhAtAramacintyarUpamAdityavarNa tamasaH parastAt // 9 // prayANakAle manasA calena bhaktyA yuktoyogavalena caiva // bhruvormadhye prANamAghezya samyak sataM paraM puruSamupaiti viSyam // 10 // "99wwangwaararwawr55555 bandhaH // 9 // kadA nadA'nusmaraNe prayatnAtirekobhyasyate tadAha pravANakAle antakAle acalena ekAgreNa manasA taM puraSaM yo'nusmarodityanuvartate kIdRzaH bhaktyA paramezvarAviSayeNa parameNa premNA yuktIyogasya samAdhevalena tajjaninasaMskArasamahena vyuttthAnasaMskAravirodhinA ca yuktaeva prathama tvRdayapuNDarIke vazIkRtya tataUrdhvagAminyA suSumnayA nADayA gurUpadiSTamArgeNa bhUmijayakrameNa bhruvomadhye AjJAcakre prANamAvezya sthApayitvA sabhyagapramattobrahmarandhrAdutkramya saevamupAsakastaM kaviM purANamanuzAsitAramityAdilakSaNaM paraM puruSa divyaM dyotanAtmakamupaiti pratipadyate // 10 // idAnI yenakenacidabhidhAnena dhyAnakAle bhagavadanusmaraNe prApte sarvaivedAyatpadamAmananti tapAMsi sarvANi ca yadanti yadicchantobrahmacarya caranti tatte padaM saMgraheNa dhImItyetadilyAdizrutipratipAditatvena praNavanavAbhidhAnena tadanusmaraNaM kartavyaM nAnyena mantrAdineti niyantumupakramate yadakSaramavinAzi odvArAkhyaM brahma vedavidovadanti 'etadai tadakSaraM gArgi brAhmaNAAbhivada // 105 For Private and Personal Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nsysthuulmngvhsvmdiirghmityaadi| vacanaiH sarvavizeSanivartanena pratipAdayanti na kevalaM pramANakuzalaireva pratipanna kintu maktopasRpyatayA nairapyanubhUtamityAha vizanti svarUpatayA samyagdarzanena yadakSaraM yatayoyalazIlAH saMnyAsinovItarAgAnispahAH na kevalaM siddhairanubhUtaM sAdhakAnAmapi sarvopi prayAsastadarthaityAha yadicchantojJAtuM naiSThikAbrahmacAriNobrahmacarya gurukulavAsAdi tapazcaranti yAvajjIvaM tadakSarAkhyaM padaM padanIyaM tenubhya saGgraheNa saGkepeNAhaM pravakSye prakarSeNa kathayiSyAmi yathA tava bodhAbhavati tathA atastadakSara kartha mayA jJeyAmityAkulomAbhUrityabhiprAyaH atra ca parasya brahmaNobAcakarUpeNa ca yaH punaretattrimAtreNomityananaivAkSareNa para puruSamabhidhyAyIta satamadhigacchatItyAdivacanairmandamadhyamabuddhInAM kramamuktiphalakamupAsanamuktaM tadevehApi vivakSitaM bhagavatA'noyogadhAraNAsahitamAGkAropAsanaM | 25152525251551525152 yadakSaraM vedavidovadanti vizanti ydytyoviitraagaaH|| yadicchantobrahmacarya caranti tatte padaM saGgrahaNa pravakSye // 11 // sarvahArANi saMyamya manohadi nirudhya ca // mUAMdhAyAtmanaH prANamAsthitoyogadhAraNAm // 12 // 299NEM tatphalaM svasvarUpaM tatopunarAvRttistanmArgazcetyarthajAtamucyate yAvadadhyAyasamApti // 11 // tatra pravakSyAti pratijJAtamartha sopakaraNamAha dvAbhyAM sarvANIndriyadvArANi saMyamya svasvaviSayebhyaH pratyAtdRtya viSayadoSadarzanAbhyAsAttadvimukhatAmApAditaiH zrotrAdibhiH zamdAdiviSayagrahaNamakurvan bAyendriyanirodhe'pi manasaH pracAraH syAdityataAha manotdRdi nirudhyaca abhyAsavairAgyAbhyAM SaSThe vyAkhyAtAbhyAM vRdayadeze manonirudhya nirvattikatAmApAdya ca antarapi viSayacintAmakurvanityarthaH evaM bahirantarupalabdhidvArANi sarvANi saMnirudhya kriyAhAraM prANamapi sarvatonigRhya bhUmijayakrameNa mUnyAdhAya bhuvormadhye taduparica gurUpadiSTamArgeNAvezyAtmanoyogadhAraNAM AtmaviSayasamAdhirUpAM dhAraNAmAsthitaH Atmanaiti devatAdivyAvatyartham // 12 // omityeka akSaraM brahmavAcakatvAtpratimAvad brahmapratIkatvAhA brahma vyAharanuccaran omiti vyAharanityetAvataiva nirvAhe ekAkSaramityanAyAsakathanena stutyayaM omiti vyAharan ekAkSaraM ekamAhitIya For Private and Personal Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 106 // makSaramavinAzi sarvavyApakaM brahma mAM omityasyAyaM smarAnati vA tena praNa jAstadabhidheyabhUtaJca mAM cintayanmadhanyayA nADayA dehaM tyajan yaH prayAti sayAti devayAnamArgega brahmalokaM gatvA tadbhagAne paramAM prakuTAM gati madrapAM atra pataJjalinA 'tIvasaMvegAnAmAsanaH samAdhilAbhaH' ityuktvA IzvarapraNidhAnAityukaM praNidhAnaM ca vyAkhyAtaM tasya vAcakaH praNavaH tajjapastadarthabhAvanAmati samAdhisiddhirIzvarapraNidhAnAditi ca ihanu sAkSAdeza tataH paramagAnilAbhaityuktaM tasmAdavirodhAya omityekAkSara brahma vyAharanmAmanusmaratrAtmanoyogadhAraNAmAsthitahati vyAkhyeyaM vicitraphalatvopapatteAna virodhaH / / 13 yaevaM vAyunirodhavaidhuryeNa bhruvormadhye prANamAvezya | mUrdhanyayA nADyA dehaM tyaktuM svecchayA na zaknoti kiMtu karmakSayeNaitra paravazodehaM tyajati tasya kiM syAditi tadAha na vidyate mada omityekAkSaraM brahma vyAharanmAmanusmaran // yaH prayAti tyajandehaM sayAti paramAM gatim // 13 // ananyacetAH satataM yomA smarati nityazaH // tasyAhaM sulabhaH pArtha nityayu. tasya yoginH||14|| nyaviSaye cetosya so'nanyacetAH satataM nirantaraM nityazoyAvajjIva yomA smarati tasya svavazata yA vA dehaM tyajato'pi nityayuktasya satatasamAhitacittasya yoginaH sulabhaH mukhena labhyo'haM paramezvaraH itarepAmatidurlabhopi hepArtha tavAhamatisulabhomA bhaiSIrityAbhaprAyaH atra tasyati 'paTIzeSe saMbandhasAmAnye kartari na loketyAdinA 'niSedhAt atra cAnanyacetastvena satkAro'tyAdaraH satatamiti nairantayaM nityazaiti dIrghakAlatvaM smaraNasyoktaM tena satu dIrghakAlanairantaryasatkArAsevitodRDhabhUmiriti pAtaJjalaM matamanusRtaM H bhavati tatra satatamilyabhyAsaukto'pi smaraNaparyavasAyI tena yAvajjIvaM pratikSaNaM vikSepAntarazUnyatayA bhagavadanucintanameva paramagatihetu | mUrdhanyayA nADyA tu svecchayA prANotkramaNa bhavatu naveti nAtIvAyahaH // 14 // bhagavantaM prAptAH punarAvartante naveti saMdehe nAvartantaityAha mA // 106 // For Private and Personal Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mIzvaraM prApya punarjanma manuSyAdidehasaMbandhaM kIdRzaM duHkhAlayaM garbhavAsayonidvAranirgamanAdyanekaduHkhasthAnaM azAzvatamAstharaM dRSTanaSTaprAya nAmvanti puna vartantaityarthaH yomahAtmAnaH rajatamomalarahitAntaHkaraNAH zuddhasatvAH samutpanasamyagdarzanAmalokabhogAnte paramA sarvotkRSTAM saMsiddhiM muktiM gatAste atra mAM prApya siddhiMgatAitivadatopAsakAnAM kramamuktidarzitA // 18 // bhagavantamupAgatAnAM samyagdarzinAmapunarAvRttI kathitAyAM tatovimukhAnAmasamyagdArzanAM punarAvRttirarthasiddhetyAha AbrahmabhuvanAt bhavantyatra bhUtAnIti bhuvanaM lokaH abhividhAvAkAraH brahmalokena saha sarve'pi lokAH madimukhAnAmasamyagdarzinAM bhogabhUmayaH punarAvartinaH punarAvartanazIlAH brahmabhavanAditi pADe bhavanaM vAsasthAnAmiti saravArthaH hearjuna svataHprasiddhamahApauruSa kiM tadvadeva tvAM prAptAnAmapi punarAvRttirnatyAha mAmIzvaramekamupetya tu 12566555525505515251525ES 152552525512525tte mAmupetya punarjanma duHkhAlayamazAzvatam // nApnuvanti mahAtmAnaH saMsiddhi paramAM gatAH // 15 // AbrahmabhuvanAllokAH punarAvartino'rjuna // mAmupetya tu kaunteya punarjanma na | vidyate // 16 // - zabdolokAntaravailakSaNyadyotanArthaH avadhAraNArthozA mAmeva prApya nirvRtAnA he kaunteya mAnatopi prasiddhamahAnubhAva punarjanma na vidyate punarAvattirnAstItyarthaH atrArjuna kaunteyeti saMbodhana dayena svarUpataH kAraNataca zuddhirjJAnasaMpattaye sUcitA atreyaM vyavasthA ye kramamuktiphalAbhArupAsanAbhibrahmaloM ke prAptAsteSAmeva tatrotpannasamyagdarzanAnAM brahmaNAsaha mokSaH yetu paJcAgnividyAdibhiratatkratavo'pi tatragatA| slevAna vazyaMbhAvi punarjanma ataeva kramamuktyabhiprAyega 'brahmalokamabhisaMpadyate nava punarAvartane anAvRtiH zamdAditi zrutisUtrayorupapattiH itaratra teSAmeha na punarAvRttiH imaM mAnavamAvata nAvartantaiti hemamitica vizeSaNAdgamanAdhikaraNakalpAdanyatra punarAvRttiH pratIyate||26|brahmalokalahitAH sarvalo punarAvartinaH kasmAt kAla paricchinnatvAdityAha manusyapAramANena sahasra yugaparyantaH sahasraM yugAni caturyugAni paryanto For Private and Personal Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.ma. a.8. // 107 // AsAnaM yasya tan 'canuyuga sahasraM tu bra godina mucyataiti hi paurANika vacanaM tAdRzaM bramagaH pranApaterahardinaM yat yeviduH tathA rAtri yugasahasAnnAM caturyagatahasraparyantAM ye viduriti vartate te'horAtravidaH taevAhorAtravidoyoginojanAH yenu candrArkagatyaiva vidustenAhorAtravidaH svalparzivAdetyabhiprAyaH // 17 // yatholairahorAtraiH pakSamAsAdigaNanayA pUrNa varSazataM prajApateH paramAyuriti kAlaparicchinnakhenAnityosau tena | tallokAtpunarAvRttiyunatra yeta nato'rvAcInAsteSAM tadaharmAtrapariccha natvAttattallokebhyaH punarAvRciriti kimuvatavyamityAha atra dainaMdinasRSTipralayayore vakta pakrAntatvAttatra cAkAzAdInAM satvAdavyaktazabdenAvyAkRtAvasthA nocyate kiMtu prajApateH svApAvasthaiva svApAvasthaH prajApatiriti yAvat aharAgame prajApateH prabodhasamaye avyattAttatsvApAvasthArUpAhAra tayaH dArIraviSayAdirUpAbhoga 25555525155155525152525 sahara yugaparyantamaharyadbrahmaNoviduH // rAtri yugasahasrAntAM te'horAtravidojanAH // 17 // avyaktAdvayaktayaH sarvAH prabhavantyaharAgame // rAjyAgame pralIyante tatraivAvyaktasaMjJake // 18 // bhUtagrAmaH saevAyaM bhUtvA bhUtvA pralIyate // rAjyAgame'vazaH pArtha prabhavantyaharAgame // 19 // Jin Ji Jin Yu Er Dui De Dui Chang Chang Chu Yu - bhUmayaH prabhavanti vyavahArakSamatayA'bhivyajyane rAmyAgame tasya svApakAle pUrvoktAH sarvAapi vyaktayaH pralIyante tirobhavanti yataAvirbhUtAstavaivAvyaktasaMjJake kAraNe pAgukta svApAvasthe prjaaptau| 18 // evamAzu vinAzitve'pi saMsArasya na nivRttiH vezakarmAdibhiravazatayA puna:punaH prAdurbhAvAtprAdurbhutasya ca punaH klezAdivazenaiva tirobhAvAtsaMsAre viparivartamAnAnAM sarveSAmapi prANinAmasvAtanyAivazAnAmeva janmamaraNAdiduHkhaprabandhasaMbandhAdalamanena saMsAreNeti vairAgyotpattyarthaM samAnanAmarUpatvena ca punaHpunaH prAdurbhAvAt kRtanAzAkRtAbhyAgamaparihArArthavA'ha bhUtagrAmobhUtasamudAyaH sthAvarajaGgamalakSaNoyaH pUrvasminkalpe sthitaH saevAyaM etasmin kalpe jAyamAnopi natu pratikalpamanyonyaca asatkAryavAdAnabhyupagamAn 'sUryAcandramasau dhAtA yathApUrvamakalpayat divaM // 10 // For Private and Personal Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobetirth.org ca pRthivI cAgtarikSamayosvariti zruneH 'samAnanAmarUpatvAvRttAvavirodhIdarzanAt smRtezceti' nyAyAca avazaityavidyAkAmakarmAdiparatantraH hepArtha spaSTamitarat // 19 // evamavazAnAmutpativinAzapradarzanenAbrahmabhuvanAllokAH punarAvartinaityetAyAkhyAtaM adhunA mAmupetya punarjanma na vidyataityetAcAcaSTe dvAbhyAM tasmAcarAcarasthUlaprapanakAraNabhUtAddhiraNyagarbhA| khyAdavya kAparAvyatiriktaH zreovA tasyApi kAraNabhUtaH vyatirekepi sAlakSaNyaM syAditi netyAha anyo'tyantaSilakSaNaH 'na tasya pratimA astiiti| zruteH avya korUpAdihInatayA pArAdyagocarobhAvaH kalpiteSu sarveSu kAryeSu sadUpeNAnugataH ataeva sanAtanonityaH tujhadohevAdanityAdavya kAdupAdeyatvaM visvasyAvya tasya vailakSaNya sUcayati etAdazoyobhAvaH sAhiraNyagarbhazva sarveSu bhUneSu parastasmAnu bhAvo'nyo'vyakto'nyatAtsanAtanaH // yaH sasarveyu bhUtepu nazyatsu na vinazyati // 20 // avyaktAkSaraityuktastamAhuH paramAM gatim // yaM prApya na nivartante tadvAma paramaM mama // 21 // nazyatsvapi ma vinazyati utpadyamAneSvapi notpadyataityarthaH hiraNyagarbhasthA kAryasya bhUtAbhimAnitvAttadutpattivinAzAbhyAM yuktAye votpatcivinAzau natu tadanabhimAninokAryasya paramezvarasyeti bhAvaH // 20 // yobhAvaihAvyaktaityakSaraiti cokte'nyatrApi zrutiH smatiSu ca taM bhAvamAhuH zrutayaH smatayazva 'puruSAnaparaM kiJcitsA kASThA sAparAgatirityAdyAH' paramAmutpativinAzazUnyasvaprakAzaparamAnandarUpAM gatiM pururSArthavizrAnti yaM bhAvaM prApya na punaH nivartante saMsArAya taddhAma svarUpa mama viSNoH parama sarvotkRSTa mama dhAmeti rAhoH ziraitivadbhedakalpanayA SaSThI atohameva paramAgatirityarthaH // 21 // idAnImananyacetAH satataM yomA smarati nityazaH tasyAhaM sulabhaiti prAguktaM bhaktirasegameva tatprApyupAyamAha saparoniratizayaH puruSaH paramAtmAhameva ananyathA na vidya For Private and Personal Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.4 // 108 // te'nyoviSayoyasyAM tayA premalakSaNayA bhamtyA u-yonAnyathA sakaityapekSAyAmAha yasya puruSasyAntaHsthAnyantarvatIni bhUtAni sarvANi kAryANi kAraNAntavartitvAtkAryasya ataeva yena puruSeNa sarvamidaM kAryajAtaM vyApna yasmAtparaM nAparamasti kiJcidyasmAnANIyona jyAyosti kazcit vakSaiva stabdhAdivitiSThatyakastenedaM pUrNa puruSeNa sarva yaca kijigatsarva dRzyate zrUyate'pivA antarbahizca tatsarva vyApya nArAyaNaH sthitaH sprygaacchukraamtyaadishrutibhyH| // 22 // saguNabrahmopAsa kAstatpadaM prApya na nivartanne kiMtu krameNa mucyanne tatra tallokabhogApAganutpannasamyagdarzanAnAM teSAM mArgApekSA vidyate natu samyagdarzinAmiva tadanapekSetyupAsakAnAM talokapAmaye devayAnamArgaupadizyate pitRyAnamArgopanyAsastu tasya stUyate prANotkramaNAnantaraM yatra yasminkAle kAlAbhimAnidevatopalakSite mArge puruSaH saparaH pArtha bhaktyA labhyastvananyayA // yasyAntaHsthAni bhUtAni yena sarvamidaM tatam // 22 // yatra kAle tvanAvRnimAvRttiM caiva yoginaH // prayAtAyAnti taM kAlaM vakSyAmi bharatarSabha // 23 // prayAtAyoginodhyAyinaH karmiNazca anAvRttimAttiM ca yAnti devayAne pathi prayAtAdhyAyinonAvRttiM yAnti pilyAne pathi prayAtAzca karmiNaAvRtti yAnti yadyapi devayAne'pi pathi prayAtAH punarAvartante ityu kamAna mabhupanAlokAH punarAvartina ityatra tathApi pita yAne pathi gatAAvartantaeva na kepi tatra kramamuktibhAjaH devayAne pathi gatAstu yadyapi kocidAvartante pratIkopAsakAstaDillokaparyanta ganAhiraNyagarbhaparyantamamAnavapuruSanItAapi paJcAmividyAgapAsakAH atatkratayobhogAnte nivartantaepa tathA'pi daharApAkAH krameNa mucyante bhogAntaiti na sarvaevAvartate ataeva pitayAnaH panthAniyamenAvattiphalatvAnikRSTaH ayaM tu devayAnaH panthAanA batti kalatvAdatiprazastaiti stutirupapadyate keSAMcidAvRttAvasyanAvRttiphalatvasyAnapAyAt taM devayAnaM pitRyAnaM ca kAlaM kAlAbhimAnIdevatopalakSitaM // 108 // For Private and Personal Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mArga vakSyAmi he bharatarSabha atra kAlazabdasya mukhyArthatve agnijyotidhUmazadvAnAmanupapattiH gatimRtizabdayodheti tadanurodhe naikasmikAlapadava lakSaNAzritA kAlAbhimAnidevatAnAM mArgaiye'pi bAhulyAt agnidhUmayostaditarayoH satorapi agnihotrazabdavadekadezenApyupalakSaNaM kAlazabdena anyathA prAtaragnidevatAyAabhAvAttatprakhyaM cAnyazAstramityanena tasya tasya nAmadheyatA na syAt AmravaNamiti ca laukikodRssttaantH|| 23 // tatropAsakAnAM devayAnaM panthAnamAha aniyotirityarcirabhimAnina devatA lakSyate aharityaharabhimAninI zuklapakSaiti zuklapakSAbhimAninI SaNmAsAuttarAyaNAmiti uttarAyaNarUpaSaNmAsAbhimAninI devataiva lakSyate 'AtivAhikAstalliGgAditi' nyAyAn etavAnyAsAmapi zrutyuktAnAM devatAnAmupalakSaNArtha tathA ca atiH 'cirabhisaMbhavantya agnijyotirahaH zuklaH SaNmAsAuttarAyaNam // tatra prayAtAgacchanti brahma brahmavidojanAH // 21 // Chang De Zhi Wu Zong Dui Zong Dui Zong Dui Chang Chang Chang Chang | viSoharanhaApUryamANapakSamApUryamANapakSAdyAn paDudaGgetimAsAMstAnmAtebhyaH saMvatsaraM saMvatsarAdAdityamAdityAcandramasaM candramasovidyutaM tatpuruSo'mAnavaH saenAn brahmagamayatyeSadevapathobrahmapathaetena pratipadyamAnAimaM mAnavamAvataM nAvartantaiti' atra zrutyantarAnusArA tsaMvatsarAnantaraM devalokadevatA tatovAyudevatA tataAdityaityAre nirNItaM evaM vidyutonantaraM varuNendraprajApatayastAvatA mArgaparipUrtiH tatrArcirahaHzuklapakSottarAyagadevatAihoktAH saMvatsarodevalokovAyurAdityazcandrabhAvidyudarugaindraH prajApatizcetyanuktAapi draSTavyAH tatra devayAnamArge prayAtAgacchanti brahmakAryopAdhikaM kArya darirasya 'gatyupapatteriti' nyAyAn nirupAdhikaM tu brahma tahAraiva kramamuktiphalasvAn brahmavidaH saguNabrahmopAsakAjanAH atraitena pratipadyamAnAimaM mAnavamAvataM nAvanaiti zrutAvimamiti vizeSaNAt kalpAntare kevidA vartantaiti pratIyate ataevAtra bhagavatodAsitaM zrautamArgakathanenaiva vyAkhyAnAt // 24 // devayAnamArgastutyartha pitRyAnamArgamAha a For Private and Personal Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 19 // trApi dhUmaiti dhUmAbhimAninI devatA rAtririti rAjyabhimAninI kRSNaiti kRSNapakSAbhimAninI SaNmAsAdakSiNAyanamiti dakSiNAyanAbhimAninI lakSyate etadapyanyAsAM zrutyuktAnAmupalakSaNaM tathAhi zrutiH 'tedhUmamabhisaMbhavanti dhUmAdrAtri rAtrerapara|pakSamaparapakSAdyAn SaDdAkSiNeti mAsAMstAnnaite saMvatsaramabhiprApnuvanti mAsebhyaH pitRloka pitRlokAdAkAzamAkAzAccandramasameSasomorAjA tahevAnAmannaM tahevAbhakSayanti tasmin yAvatsaMpAtamuSitvAthaitamevAdhvAnaM punarnivartanta iti' satra dhRmarAtrikRSNapakSadakSiNAyana devatAihotAH pitRlokaAkAzazcandra mAityuktAapidraSTavyAH tatra tasmin pathi prayAtAzcAndramasaM jyotiH phalaM yogI karmayogISTApUrta dhUmorAtristathA kRSNaH SaNmAsAdakSiNAyanam // tatra cAndramasaM jyotiyogI prApyanivartate // 25 // zuklakRSNe gatI lete jagataH zAzvate mate // ekayA yAtyanAvRttimanyayA'. vartate punaH // 26 // naite sRtI pArtha jAnan yogI muhyati kazcana // tasmAtsarveSu kAlepu yogayuktobhavArjuna // 27 // dattakArI prApya yAvarsapAtamuSitvA nivartate saMpatatyaneneti saMpAtaH karma tasmAdetasmAdAvRttimArgAdanAvRttimArgaH zreyAnityarthaH // 25 // uktI mArgAvupasaMharati zuklA arcirAdigatiH jJAnaprakAzamayatvAt kRSNA dhamAdigatiH jJAnahInatvena tamomayatvAt te ete zukkakRSNe gatI mArgI hi prasiddhe saguNavidyAkarmAdhikAriNoH jagataH sarvasyApi zAstrajJasya zAzvate anAdI mate saMsArasthAnAditvAt tayorekayA zuklayA yAtyanAvRtti kazcit anyayA kRSNayA punarAvartate sarvopi // 26 // gatarupAsyatvAya tavijJAnaM stauti ete satI mArgoM *hepArtha mAnan kramamokSAyaikA punaH saMsArAyApareti nizcinvan yogI dhyAnaniSThona muddhati kevalaM karma dhamAdimArgaprAparka kartavyatvena na pratyeti kathana kacidapi tasmAdyogasyApunarAvRttiphalatvAtsarveSu kAleSu yogayuktaH samAhitacinobhavApunarAvRttaye hearjuna | // 27 // 1 // 109 // For Private and Personal Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir videSu darbhapavitrapANitvaprAGmukhatvagurvadhInatvAdibhiH samyagadhIteSu yajJeSvaGgopAGgasAhityena zraddhayA samyaganuSTineSu tapasva zAkhokteSu | manobuddhyAyaikAgyeNa zraddhayA sunaneSu dAneSu tulApuruSAdiSu deze kAle pAtre ca zraddhayA samyagdatteSu yatpuNyaphalaM puNyasya dharmasya phalaM | svargasvArAjyAdi, pradiSTaM zAstreNa atyetyatikrAmati tatsarva idaM pUrvoktasaptapraznanirUpaNadvAreNoktaM viditvA samyaganuSTAnaparyantamavadhAryA vedeSu yajJeSu tapaHsu caiva dAneSu yatpuNyaphalaM pradiSTam // atyeti tatsarvamidaM viditvA yogI paraM sthAnamupaiti cAdyam // 28 // // itizrImadbhagavadgItAsUpaniSatsubrahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde'kSaraparabrahmayogonAma aSTamo'dhyAyaH // 8 // naSThAya ca yogI dhyAnaniSThaH na kevalaM tadatikrAmati paraM sarvotkRSTamaizvaraM sthAnamAdyaM sarvakAraNaM upaiti ca pratipadyate ca sarvakAraNaM brahmaiva prAmotItyarthaH tadanenAdhyAyena dhyeyatvena ttpdaarthovyaakhyaatH||28|| // itizrImadbhagavadItAgUDhArthIpikAyAM madhusUdanasarasvatIviracitAyAmadhikAribhedena akSaraparabrahmavivaraNaMnAma aSTamo'dhyAyaH // 8 // For Private and Personal Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir zrIkRSNAya gItAmRta he namaH pUrvAdhyAye mUrdhanyanADIdvArakeNa dRdayakaNubhramadhyAdidhAraNAsahitena sarvendriyahArasaMyamaguNakena yogena svecchayokAntaprANasyAcirAdimArgeNa brahmalokaM prayAtasya tatra samyagjJAnodayena kalpAnte parabrahmapAnilakSaNA kramamuktirvyAkhyAtA tatra cAnenaiva prakAreNa muktilabhyate nAnyathetyAzaya ananyacetAH satataM yomA smarati nityazaH tasyAhaM sulabhaityAdinA bhagavatta tvavijJAnAtsAkSAnmokSaprAptirabhihitA tatra cAnanyA bhaktirasAdhAraNotarityaktaM paruSaH saparaH pArtha bhaktyA tabhyastvananyayeti tatra pUrvoktayogadhAra-8 NApUrvakaprANotkramaNAcirAdimArgagamanakAlavilambAdiklezamantareNaiva sAkSAnmokSaprAptaye bhagavattatvasya tadbhaktezva vistareNa jJApanAya navamo'dhyAyaArabhyate aSTame dhyeyabrahmanirUpaNena tayAnaniSThasya gatiruktA navametu jJeyabrahmanirUpaNena jJAnaniSThasya gatirucyataiti saGkepaH vitra vakSyamANajJAnastutyarthAtrayaH zlokAH idaM prArabahudhoktamayeca vakSyamANamadhunocyamAnaM jJAnaM zabdapramANakaM brahmatatvaviSayakaM te tubhyaM // zrIbhagavAnuvAca // idaM tu te guhyatamaM pravakSyAmyanasUyave // jJAnaM vijJAnasahitaM yaH | jJAtvA mokSyase zubhAt // 1 // pravakSyAmi tuzabdaH pUrvAdhyAyoktAdayAnAtAnasya vailakSaNyamAha idameva samyagjJAnaM sAkSAnmokSaprApisAdhanaM na tu dhyAnaM tasyAjJAnAnivartakatvAt tattvantaHkaraNazuddhidvAreNedameva jJAnaM saMpAdya krameNa mokSaM janayatItyuktam kIdRzaM jJAnaM guhyatamaM gopanIyatamamatirahasyatvAt | yatovijJAnasahitaM brahmAnubhavaparyantaM Idazamatirahasyamapya ziSyaguNAdhikyAikSyAmi te tubhyaM anasUyave asUyA guNeSu doSadRSTistadAviSkaraNAdiphalA sarvadAyamAtmaizvaryakhyApanenAtmAnaM prazaMsati matpurastAditya rUpA nadrAhitAya anenArjavasaMyamAvapi ziSyaguNI vyAkhyAtI punaH|| kIdRzaM jJAnaM yajjJAtvA prApya mokSase sathaeva sNsaarbndhnaadshubhaatsrvduHkhhetoH||1|| punastadAbhimukhyAya tajjJAnaM stauti rAjavidyA sarvAsAMvidyAnAM rAjA sarvAvidyAnAzakatvAt vidyAntarasyAvidyaikadezavirodhitvAt tathA rAjaguhyaM sAM gutAnAM rAjA anekajanmakRtatukRtasAdhyakhena bahubhirajJAnatvAt rAja intAdisvAdupasarjasya paranipAtaH pavitranidAtta prAyazcittaI cikameva pApaM nivartyo nivRttaM For Private and Personal Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. ca tatsvakAraNe sUkSmarUpeNa tiSThatyeva yataH punastatpApampacinoti puruSaH idaM tu anekajanmasahasrasaMcitAnA sarveSAmapi pApAnAM sthUlasUkSmAvasthAnAM tatkAraNasya cAjJAnasya sadyaevocchedaka anaH sarvottamaM pAvanamidameva nacAtIndriye dharmahavAtra kasyacitsaMdehaH svarUpataH phalatazca pratyakSavAdityAha pratyakSAvagamaM avagamyate'nenetyavagamAmAnaM agamyo prApyatahatya gamaH phalaM pratyakSamavagamomAnamAsminniti svarUpataH sAkSipratyakSatvaM pratyakSo'vagamo'syati phalataH sAkSipratyakSavaM mayedaM viditamatAnaSTamidAnImatramamAjJAnamiti hi sArvalaukikaH sAkSyanubhavaH evaM lokAnubhavasiddhatve'pi tajjJAnaM dharmya dharmAdanasenaM anekajanmasAMcetaniSkAmadharmaphalaM tarhi duHsampAdaM syAnnesyAha susukhaM karnu gurUpadarzitavicArasahakRtena vedAntavAkyena sukhena karnu zakyaM na dezakAlAdivyavadhAnamapekSate pra| mANavastuparanamtratvAjjJAnasya evamanAyAsasAdhyaskhe svalpaphalatvaM syAdatyAyAsasAdhyAnAmeva karmaNAM mahAphalatvadarzanAditi netyaah| rAjavidyA rAjaguhyaM pavitramidamuttamam // pratyakSAvagamaM dharmya susukhaM kartumavyayam // 2 // azraddadhAnAH puruSAdharmasyAsya paraMtapa // aprApya mAM nivartante mRtyusaMsAravamani // 3 // |avyayaM evamanAyAsasAdhyasyApyasya phalatovyayonAstItyavyayamakSayaphalamityarthaH karmaNAM vatimahatAmapi kSayiphalasvameva yovA| etadakSaraM gAryaviditvAsminloke juhoti yajate tapastapyate bahUni varSasahasrANyantavadevAsya tadbhavatItiH zruteH tasmAtsarvotkRSTatvAcchadeyamevAtmajJAnam // 2 // evamapyasya sukarakhe sarvotkRSTastre ca sarve'pi kRtotra na pravartante tathA ca na koNape saMsArI syAditaAha|| asyAtmajJAnAkhyasya dharmasya svarUpe sAdhane phale ca zAstrapratipAdite'pi azradhAnAH vedavirodhi kuhetudarzana dUSitAntaHkaraNatayA prAmANyamamanyamAnAH pApakAriNo'surasampadamArUhAH svamatikalpitenopAyena kathaJcidyatamAnAapi zAstravihitopAyAbhAvAdaprApya mAM matprAptisAdhanamapyalabdhvA nivartante nizrayena vartante ka mRtyuyukte saMsAravamani sarvadA jananamaraNaprabandhena nArakitiryagAdi| yoniSveva bhramantItyarthaH // 3 // tadevaM vaktavyatayA pratijJAtasya jJAnasya vidhimukhenetaraniSedhamukhena ca stutyAbhimukhIkRtamarjunaprati tadevAha For Private and Personal Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir hAbhyAM idaM jagatsarva bhUtabhautikatatkAraNarUpaM dRzyajAtaM madajJAnakalpitaM mayAdhiSThAnana paramArthasattAsadupeNa sphuraNarUpeNa ca tataM vyAnaM rajjukhaNDeneva tadajJAnakalpitaM sarpadhArAdi tvayA vAsudevena paricchinnena sarva jagat kathaM byApna pratyakSavirodhAditi netyAha avyaktA sarvakaraNAgocarIbhUnA svaprakAzAiyacaitanyasadAnandarUpA martiryasya tena mayA vyAnamidaM sarvaM na vanena dehenetyarthaH ataeva santIva sphurantIva mapeNa sthitAni matsthAni sarvabhUtAni sthAvarANi jaGgamAni ca paramArthatastu na caivAhaM teSu kalpiteSu bhUteSvavasthitaH kalpitAkalpitayoH saMcandhAyogAt ataevoktaM yatra yadadhyastaM tatkRtena guNena doSeNa vA'NumAveNApi na saMvadhyataiti // 4 // ataeva mayA tatamidaM sarva jagadavyaktamUrtinA // matsthAni sarvabhUtAni na cAhaM teSvava sthitaH // 4 // na ca matsthAni bhUtAni pazya me yogamaizvaram // bhUtabhRnna ca bhUtasthomamAtmA bhUtabhAvanaH // 5 // | diviSThaibAditye kalpitAni jalacalanAdIni mayi kalpittAni bhUtAni paramArthatomAya ma santi tvamarjunaH prAkRtIM|| manuSyabudi hitvA pazya paryAlocaya me yogaM prabhAvamaizvaraM aghaTanaghaTanAcAturya mAyAvinahava mamAvalokayetyarthaH nAha | kasyacidAdheyonApi kasyacidAdhArastathApyahaM sarveSu bhUteSu mayi ca sarvANi bhUtAnIti mahatIyaM mAyA yatobhUtAni sarvANi kAryANyupAdAnatayA bibharti dhArayati ghoSayatIti ca bhUtabhRt bhUtAni sarvANi kartRtayotpAdayatIti bhUtabhAvanaH evamabhinnAnimittopAdAnabhUtopi mamAtmA mama paramArthasvarUpabhUtaH saccidAnandaghano'saGgAhitIyasvarUpatvAnna bhUtasthaH paramArthatona bhUtasaMbandhI svAbUgiva na paramArthataH svakalitasaMbandhItyarthaH mamAtmeti rAhoHzirahativakalpanayA SaSTI // 5 // For Private and Personal Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.ma. // 112 // asaMzliSTayorapyAdhArAdheyabhAvaM dRSTAntenAha yathaivA'saGgasvabhAve AkAze sthitonityaM sarvadA utpattisthitisaMhArakAleSu vAtIti vAyuH sarvadA calanasvabhAvaH ataeva sarvatra gacchatIti sarvatragaH mahAn parimANataH etAdRzopi na kadApyAkAzena saha saMsRjyate nathaivA'saGgasvabhAve mayi saMzleSamantareNaiva sarvANi bhUtAnyAkAzAdIni mahAnti sarvatragAni ca sthitAnItyupadhAraya vimRzyAvadhAraya // 6 // evamutpattikAle sthitikAle ca kalpitena prapaJcenA'saGgasyAtmanosaMzleSamuktvA pralaye'pi tamAha sarvANi bhUtAni kalpakSaye pralayakAle mAmikAM maccha[ktitvena kalpitAM prakRti triguNAtmikAM mAyAM svakAraNabhatAM yAnti tatraiva sUkSmarUpeNa lIyantahatyarthaH hekaunteyetyuktArtha panastAni kalpAdau sargakAle visRjAmi prakRtAvavibhAgApannAni vibhAgena vyanajmi adaM sarvajJaH sarvazaktirIzvaraH // 7 // kiMnimittA paramezvarayathA''kAzasthitonityaM vAyuH sarvatragomahAn // tathA sarvANi bhUtAni matsthAnItyupadhAraya // 6 // sarvabhUtAni kaunteya prakRti yAnti mAmikAm // kalpakSaye punastAni kalpAdau visRjAmyaham // 7 // prakRti svAmavaSTabhya visRjAmi punaH punaH // bhUtagrAma mimaM katsnamavazaM prakRtervazAt // 8 // syeya sRSTirna tAvatsvabhogArthA tasya sarvasAkSibhUtacaitanyamAtrasya bhoktRtvAbhAvAttathAtve vA saMsAritvenezvaratvabyAghAtAt nApyanyobhoktA yathairya sRSTiH cetanAntarAbhAvAt Izvarasyaiva sarvatra jIvarUpeNa sthitatvAt acetanasya cAbhoktRtvAt | ataeva nApavargArthApi sRSTiH bandhAbhAvAdapavargAvirodhitvAcetyAyanapapattiH sRSTermAyAmayavaM sAdhayantI nAsmAkaM patikuleti na parihartavyetyabhipretya mAyAmayatvAnmithyAtvaM prapaJcasya vaktumArabhate tribhiH prakRti mAyAkhyAmanirvacanIyAM svAM svasmin kalpitAmavaSTabhya svasattAsphUrtibhyAM dRDhIkRtya tasyAH prakRtermAyAyAvazAdavidyA'smitArAgaddeSAbhinivezakAraNAvaraNavikSepAtmakazaktiprabhAvAjjAyamAnamimaM sarvapramANasAvadhApitaM bhUtagrAmamAkAzAdibhUtasamudAyamahaM mAyAvIva punaHpunarvisRjAmi vividhaM sRjAmi kalpanAmAtreNa svamagiva ca svamaprapaJcam ||8|| ataH naca naiva sRSTisthitipralayAkhyAni tAni mAyAvineva svamadRzeva ca mayA kriyamANA // 112 // For Private and Personal Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ni mAM nibananti anupahanigrahAbhyAM na sukRtaduSkRtabhAginaM kurvanti mithyAbhUtatvAt hedhanaJjaya yudhiSThirarAjasUyArtha sarvAnrAjJojitvA dhanamAtdanavAniti mahAnprabhAvaH sUcitaH protsAhanArthaM tAni karmANi kutona babhranti tatrAha udAsInavadAsInaM yathA kadhitupekSakohayorvivadamAnayorjayaparAjayAsaMsargI taskRtaharSaviSAdAbhyAmasaMsRSTonirvikAraAste tadanirvikAratayA'sInaM iyorvivadamAnayorihAbhAvAdupekSakasvamAtrasAdharmyaNa vatipratyayaH ataeva nirvikArasvAtteSu sRSTyAdikarmastrasaktaM ahaM karomItyAbhamAnalakSaNena saGgena rahitaM mAM na nivabhAnti karmANIti yuktameva anvasyApi hi kartatvAbhAve phalasaddhAbhAve ca karmANi na bandhakAraNAnIyuktamanena tadubhayasattve tu kozakArahava kamabhirbadhyate mRdaityabhiprAyaH // 9 // bhUtagrAmamimaM visRjAmyudAsInavadAsInamiti ca parasparaviruddhamiti zaGkAparihArArtha pu 25852515251525152515251525152525 na ca mAM tAni karmANi nivandhanti dhanaJjaya // udAsInavadAsInamasaktaM teSu karmasu // 9 // mayA'dhyakSeNa prakRtiH sUyate sacarAcaram // hetunA'nena kaunteya jagadviparivartate // 10 // 8888888888 narmAyAmayatvameva prakaTayati mayA sarvatodRzimAtrasvarUpeNAvikriyeNAdhyakSeNa niyantrA bhAsakenAvabhAsitA prakRti khiguNAtmikA satvAsattvAdibhiranirvAcyA mAyA sUyate utpAdayati sacarAcara jagat mAyAvinAdhiSThiteva mAyAkalpitagajaturagAdikaM na svahaM sakAryamAyAbhAsanamantareNa karomi vyApArAntaraM hetunA nimittenAnenAdhyakSatvena hekaunteya jagatsacarAcaraM viparivartate vividhaM parivartate janmAdivinAzAntaM vikArajAtamanavaratamAsAdayatItyarthaH atobhAsakatvamAtreNa vyApAraNa visRjAmItyuktaM tAvatA cAdityAderiva kartRtvAbhAvAdudAsInavadAsInamityuktamiti na virodhaH taduktaM 'asya daitendrajAlasya yadupAdAnakAraNaM ajJAnaM tadupAzritya brahmakAraNamucyataiti zrutismRtivAdAzrAtrArthe sahasrazaudAhAryAH // 10 // For Private and Personal Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a... 17 evaM nityazuddhabuddhamuktasvabhAvaM sarvajannUnAmAtmAnamAnandaghanamanantamApa santaM avajAnanti mAM sAkSAdIzvaroyamini nAdriyante nindanti || vA mUDAmavivekinojanAsteSAmavajJAhetuM bhramaM sUcayati mAnuSIM tanumAzritaM manuSyatayA pratIyamAnAM matimAtmecchayA bhaktAnugrahArtha gahItavantaM manuSyatayA pratIyamAnena dehena vyavaharantamiti yAvat tatazca manuSyoyAmiti bhrAntyAgAditAntraHkaraNAH mama paraM bhAvaM prakRSTaM pAramArthikaM tavaM sarvabhUtAnAM mahAntamIzvaramajAnannoyanAdriyante nidAnta vA tadanurUpameva maDhatvasya || 11 // te ca bhagavadavajJAnanindanajanitamahAduritapratibaddhabuddhayonirantaraM nirayanivAsArhArava IzvaramantareNa karmANyeva naH phalaM dAsyantItyevaMrUpA moghA niSphalaivAzA phalaprArthanA yeSAM te ataevezvaravimukhatvAnmoghAni zramamAtrarUpANyagnihotrAdIni karmANi yeSAM te tathA moghamIzvarApratipAdaka avajAnanti mAM mUDhAmAnuSI tanumAzritam // paraM bhAvamajAnatomama bhUtamahezvaram // 11 // moghAzAmodhakarmANomoghajJAnAvicetasaH // rAkSasImAmurI caiva prakRti mohinI bhi. taaH||12|| kutarkazAstrajanitaM jJAnaM yeSAM te kutaevaM yatovicetasobhagavadavajJAna janitadAratapratibaddhapikavijJAnAH kiMca te bhagavadavajJAnavagAt | rAkSasI tAmasIM apihitahiMsAhetuSipradhAnAM AsuroM ca rAjasI zAkhAnabhyanujJAtaviSayabhogaheturAgapradhAnAM ca mohinI zAstrIyajJAnabhraMza hetaM prakRti svabhAvamAzritApa bhavanti tatazca trividhaM narakasyedaM dvAraM nAzanamAtmanaH kAmakrodhastathA lobhaityuktanarakadvArabhAgitayA narakayAtanAmeva te satatamanubhavantItyarthaH // 12 // bhagavadvimukhAnAM phalakAmanAyAstatrayuktasya nityanaimittikakAmyakarmAnuSThAnasya tatpayuktasya zAkhIyajJAnasya ca vaiyarthyApAralaukikaphalatatsAdhanazunyAstenApyahikalaukika kiJcitkalamasi teSAM vivekavijJAnazUnyatayA ghicetasohite ataH sarvapuruSArthavAdyAH zocyAeva sarveSAM te eva cakArAdityuktaM For Private and Personal Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhunA ke sarvapuruSArthabhAjo'zocyAH ye bhagavadezaraNAityucyante mahAnane janmakRtamuktaH saMskRtaH kSudrakAmAdyanabhibhUtaAtmAntaHkaraNaM yeSAM taeva abhayaM satvasaMzuddhirityAdivakSyamANAM devIM sAttvikI prakRtimAzritAH ataevAnyasminmayatirikte nAsti manoyeSAM te bhUtAdi sarvajagatkAraNamavyayamavinAzinaM ca mAmIzvaraM jJAtvA bhajanti sevante // 13 // te kena prakAreNa bhajantItyucyate dvAbhyAM satataM sarvadA brahmaniSThaM gurumupasatya vedAntavAkyavicAreNa gurUpasadanetarakAleca praNavajapopaniSadAvartanAdibhimA sarvopaniSatpatipAyaM brahmasvarUpa kIrtayantaH vedAntazAsvAdhyayanarUpazravaNavyApAraviSayIkurvantaiti yAvat tathA yatantazca gurusannidhAvanyatra vA vedAntAvirodhitarkAnusandhAnenApAmANyazadvAnAskanditagurUpadiSTamatsvarUpAvadhAraNAya yatamAnAH Zong Bu De Ge Jie De Hao Rong De ; mahAtmAnastu mAM pArtha daivI prakRtimAzritAH // ajantyananyamanasojJAtvA bhUtAdimavyayam // 13 // zravaNanirdhAritArthavAdhazaGkApanodakutarkAnusandhAnarUpamananaparAyaNAiti yAvat tathA vRDhavatAH dRDhAni pratipakSavAlayitumazakyAni ahiMsAsatyAsteyabrahmacaryAparipahAdIni vratAni yeSAM te zamadamAdisAdhanasampannAiti yAvat tathA cokaM pataJjAlanA 'ahiMsA satyAsteyabrahmacaryAparigrahAyamAH tetu jAnidezakAlasamayAnavacchimAH saarvbhaumaamhaavrtmiti'| mAtyA brAhmaNatvAdikayA dezena tIrthAdinA kAlena calurdazyAdinA samayena yajJAyanyatvenAna vacchinnAahiMsAdayaH - sArvabhaumAH kSipramuDhavikSiptabhUniSvapi bhAvyamAnAH kasyAmapi jAtau kasminnapideze kasminnapi kAle yajJAdiprayojane'pi hiMsAM na kArapyAmItyevaMrUpeNa kiMcidapyaparyudasya sAmAnyena pravRttArate mahAvratamityucyantaityarthaH tathA namasyantazca mAM| kAyavAbhanobhirnamaskurvannatha mAM bhagavantaM vAsudevaM sakalakalyAgaguNanidhAnamiSTadevatArUpeNa gururUSeNa ca sthitaM cakArAt | For Private and Personal Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. 114 // 'zravaNaM kIrtanaM viSNoH smaraNaM pAdasevana arcanaM vandanaM dAsyaM sakhyamAtmanivedana miti' vandanasahacaritaM zravaNAdyapi boddhavyaM arcanaM pAdasevanamityapi gururUpe tAsman sukarameva atra mAmiti punarvacanaM saguNarUpaparAmarzAtha anyathA vaiyarthyaprasaGgAt nathA bhaktyA madviSayeNa pareNa preraNA nityayuktAH sarvadA saMyuktAH etena sarvasAdhanapokalyaM pratibandhakAbhAvazca dArzataH 'yasya deve parA bhaktiryathA deve tathA gurau tasyaite kathitArthAH prakAzante mahAtmana iti' zruteH panajalinA cokaM tataH prtykcennaadhigmopyntraayaabhaavshceti| tataIzvarapraNidhAnAtpratyakcetanasya tvaMpadalalyasyAdhigamaH sAkSAtkArobhavati antarAyANAM vighnAnAM cAbhAvobhavatIti' sUtrasyArthaH tadevaM zamadamAdisAdhanasampannAvedAntazravaNamananaparAyaNAH paramezvare paramagurau premNA namaskArAdinA ca vigatavighnAH paripUrNasarvasAdhanAH 52952525525450525852525252525 satataM kIrtayantomA yatantazca dRDhavratAH // namasyantazca mAM bhaktyA nityayuktAupAsate // 11 // santomAmupAsate vijAtIyapratyayAnantaritena sajAtIyapratyayapravAheNa zravaNamananAttarabhAvinA santataM cintayanti mahAtmAnaH anane nididhyAsanaM caramasAdhanaM darzitaM etAdRzasAdhanapokalyesati yaddedAntavAkyajamakhaNDagocaraM sAkSAtkArarUpamahaM brahmAsmIti jJAnaM satsa zAkalakAspaSTa sarvasAdhanaphalamataM svotpattimAtreNa dIpaiva tamaH sakalamajJAna tatkArya ca nAzayatIti nirapekSameva | |sAkSAnmokSaheturna tu bhUmijayakrameNa bhramadhye prANapravezanaM mUrdhanyayA nADyA prANotkramaNacirAdimArgeNa brahmalokagamanaM tadbhogAntakAlavilamba vA pratIkSyate atoyatyApatijJAtaM idaM tu te guhyatamaM pravakSyAmyanasUyave jJAnamiti tadetaduktaM phalaMJcAsyA zubhAnmokSaNaM prAguktamevetIha punarnoktaM evamatrAyaM gambhIrobhagavato'bhiprAyaH uttAnArthastu prakaTaeva // 14 // idAnIM yaevamuktazravaNamanananididhyAsanAsamarthAstepi trividhAuttamAmadhyamAmandAveti sarve'pi svAnurUpyeNa mAmupA For Private and Personal Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | sataityAha anye pUrvoktasAdhanAnuSTAnAsamarthAH jJAnayajJena tvaM vA ahamasmi bhagavodevate ahaM vai tvamasItyAdizrutyuktamahaMgrahopAsanaM jJAnaM saeva paramezvarayajanarUpatvAdyajJastena cakAraevArthe apizabdaH sAdhanAntaratyAgArthaH kecitsAdhanAntaranispRhAH santa upAsyopA-1 sakAbhedacintArUpeNa jJAna yajJenaikatvena bhedavyAvatyA mAmevopAsate cintayantyuttamAH anyat kecinmadhyamAH pRthakvenopAsyopAsaka yorbhedenAdityobrahmetyAdezaityAdizrutyuktena pratIkopAsanarUpeNa jJAnayajJena mAmevopAsate anyetvahaMgrahopAsane pratIkopAsane cAsamarthAH kocinmandAH kAMcidanyAM devatAM copAsInAH kAnicitkarmANi cAkurvANAbahudhA taisterbahubhiH prakAraivizvarUpaM sarvAtmAnaM mAmevopAsate tenatena jJAnayajJeneti uttarottarANAM krameNa pUrvapUrvabhUmilAbhaH // 18 // yadi bahudhopAsate nahi kathaM tvAmevetyAzaGgyAtmanovizvarUpatvaM 52515255252515251525250 jJAnayajJena cApyanye yajantomAmupAsate // ekatvena pRthaktvena bahudhA vizvatomukham // 15 // ahaM katurahaM yajJaH svadhAhamahamauSadham // mantrohamahamevAjyamahamagnirahaM hutam // 16 // rriithrrmraaaraaaaaaaaaaaa / prapaJcayati caturbhiH sarvasvarUpohamiti vaktavye tattadekadezakathanamavayatyAnuvAdena vaizvAnare dvAdazakapAle'STAkapAlatvAdikathanavat kratuH automiSTomAdiH yajJaH smAvizvadevAdiH mahAyajJatvena zrutismRtiprasiddhaH svadhAnnaM pitabhyodIyamAnaM auSadhaM oSadhiprabhavamannaM sarveH prANibhirbhajyamAnaM bheSajaM vA mantrIyAjyAparonavAjhyAdiye noddizyahAvardIyate devebhyaH AjyaM ghataM sarvahavirupalakSaNamidaM agnirAhavanIyAdiH | haviH prakSepAdhikaraNa hutaM havanaM haviH prakSepaH etatsarvamahaM paramezvaraeva etadekaikajJAnamA bhagavadupAsanamiti kathayituM pratyekamahaMzabdaH kriyAkArakaphalajAtaM kimapi bhagavadaniriktaM nAstIti samudAyArthaH // 16 // kiMca asya jagataH sarvasya prANijAtasya pitA janAyitA mAtA janayitrI dhAtA poSayitA tattatkarmaphalAvidhAtA vA pitAmahaH pituH For Private and Personal Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir go. ma. a.9. pitA ghedyaM veditavyaM vastu pUyate'neneti pavitraM pAvanaM zuddhiheturgaGgAsnAnagAyatrIjapAdi veditavye brahmANi vedanasAdhanamohAraH niyatAkSarapAdA k gItiviziSTA saiva sAma sAmapadaMtu gItimAtrasyaivAbhidhAyakamityanyat gItirahitamaniyatAkSaraM yajuH etatrividhaM mantrajAtaM karmopayogi cakArAdatharvAGgiraso'pigRhyante evakAro'hamevetyavadhAraNArthaH // 17 // kiMca gamyataitigatiH karmaphalaM 'brahmA vizvasRjodharmomahAnavyaktameva ca uttamAM sAttvikImetAM gatimAhurmanISiNaityevaM' manvAyuktaM bhI poSTA sukhasAdhanasyaiva dAtA prabhuH svAmI madIyoyamiti svIkartA sAkSI sarvaprANinAM zubhAzubhadraSTA nivasantyasminniti nivAsobhogasthAnaM zIyateduHkhamasminiti zaraNaM prapannAnAmAnidRt sutdRt pratyupakArAnapekSaHsannupakArI prabhavautpattiH pralayovinAzaH sthAnaM sthitiH yahA pitAhamasya jagatomAtA dhAtA pitAmahaH // vedyaM pavitramoGkAraksAmayajureva ca // 17 // gatirbhAprabhuH sAkSI nivAsaH zaraNaM suhat // prabhavaH pralayaH sthAnaM nidhAnaM vIjamavyayam // 18 // tapAmyahamahaM varSa nigRhAmyuttRjAmi ca // amRtaM caiva mRtyuzca tadasaccAhamarjuna // 19 // 1251525thetR5505151503552 prakaraNa bhavantyaneneti prabhavaH sraTA prakarSaNa lIyanteneneti pralayaH saMhartA tiSThantyasminiti sthAnamAdhAraH nidhIyate nikSipyate tatkAlabhogAyogyatayA kAlAntaropabhogya vastvasminnati nidhAnaM sUkSmarUpasarvavastvadhikaraNaM pralayasthAnamiti yAvat bAipadmAdi-I7. nidhirvA bIjamutpanikAraNamavyayamavinAzi natu * brIdyAdivadvinazvaraM tenAnAdyanantaM yatkAraNaM tadapyahameveti pUrveNaiva saMbandhaH // 18 // kiMca tapAmyahamAdityaH san tatazca tApavazAdahaM varSa pUrvavRSTirUpaM rasaM pRthivyAnigAhAmyAkarSAmi kaipidrazmibhiraTas mAse punastameva nigRhItaM rasa catuSu mAseSu kaizcidrAzmibhirutsRjAmi ca vRSTirUpeNa prakSipAmi |ca bhUmau amRtaM ca devAnAM sarvaprANinAM jIvana vA evakArasyAhamityanena saMbandhaH manyuzca mAnAM sarvaprANinAM vinAzovA sat For Private and Personal Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yatsaMbandhitayA yAdvidyate tattatra sat asaca yavandhitayA yantra vidyate tattatrAsat etatsarvamahameva hearjuna tasmAtsarvAtmAnaM mAM viditvA svasvAdhikArAnusAreNa bahubhiH prakArairmAmevopAsataityupapannam / / 19 // evamekatvena pRthaktvena bahudhAceti trividhAapi nikAmAH santobhagavantamupAsInAH sattvazuddhijJAnotpattidvAreNa krameNa mucyante yenu sakAmAH santona kenApi prakAreNa bhagavantamupAsate kiMtu svasvakAmasAdhanAni kAmyAnyeva karmANyanutiSTAnta te sattva zodhakAbhAvena jJAnasAdhanamanadhirUDhAH punaHpunarjanmamaraNaprabandhena sarvadA saMsAraduHkhamevAnubhavantItyAha dvAbhyAM RgvedayajurvedasAmavedalakSaNA hautrAdhvaryauhAnapratipattihetavastisrovidyAyeSAM te vividyAeva svArthakatAItena vidyAstisrovidyAvadantIti vA vedatrayavidoyAjJikAyajJairamiSTomAdibhiH krameNa savanatraye vasurudrAdityarUpiNaM mAmIzvara Retrit5450520525555 i vestite al vidyAmAM somapAH pUtapApAyajJairiSTA svargatiM prArthayante // te puNyamAsAdya surendraloka| mananti divyAndivi devabhogAn // 20 // te taM bhuktvA svargalokaM vizAlaM kSINe puNye martyalokaM vizanti // evaM trayIdharmamanuprapannAgatAgataM kAmakAmAlabhante // 21 // miTA tadrUpeNa mAmajAnano'pi vastuvRttena pUjayitvA abhiSTutya hutvA ca somaM pibantIti somapAH santastenaiva somapAnena pRtapApAnirasta svabhogaprativandhakapApAH sakAmatayA svargAne prArthayante natu satvazuddhijJAnotpattyAdi te divi svarge loke puNyaM puNyaphalaM sarvotkRSTaM surendralokaM zatakratoH sthAnamAsAdya divyAna manuSyairalabhyAn devabhogAn devadehopabhogyAn kAmAnabhAnti bhuJjate // 20 // tataH kimaniTamiti tadAha ne sakAmAstaM kAmyena paNyena prApta vizAlaM vistIrNa svargalokaM bhaktvA tadbhogajanake paNye kSINe sati tadehanAzAtpanardehapaDaNAya martyalokaM vizanti punargarbhavAsAdiyAtanAanubhavantItyarthaH punaHpunarevaM uktaprakAreNa hi prasiddhayarthaH traidhayaM hauvAdhvaryavaudAtradharmatrayAha jyotiTomAdikaM kAmyaM karma trayodharmamiti pAThe'pi trayyA vedatrayeNa pratipAditaM dharmamiAte sasvArthaH anupapannAH anAdau saMsAre pUrva vtivit For Private and Personal Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.9 11 // prAta pattyapekSayA'nuzabdaH pUrvapratipattyanantaraM manuSyalokamAgatya punaH pratipannAH kAmakAmAdivyAn bhogAn kAmayamAnAevaM gatAgataM labhante karma kRtvA svarga yAnti tataAgatya punaH karma kurvantItyevaM. garbhavAsAdiyAtanApravAhasteSAmanizamanuvartataityAbhaprAyaH // 21 // niSkAmAH samyagdArzanastu anyobhedadRSTiviSayona vidyate yeSAM te'nanyAH sarvAtadArzanaH sarvabhoganiHspRhAH ahameva bhagavAnyAsudevaH sarvAtmA namaGyatiriktaM kiMcidaratIti jJAtvA tameva pratyaJcaM sadA cintayantomA nArAyaNamAtmatvena ye janAH sAdhanacatuthyasampannAH sanyAsina : pari sarvatonavacchinnatayA pazyanti te madananyatayA kRtakRtyAevati zeSaH advaitadarzananiSThAnAmatyantaniSkAmAnAM teSAM svayamaprayatamAnAnAM kathaM yogakSemau syAtAmityataAha teSAM ananyAzcintayantomA ye janAH paryupAsate // teSAM nityAbhiyuktAnAM yogakSemaM vahAmyaham // 22 // ye'pyanyadevatAbhaktAyajante zraddhayAnvitAH // te'pi mAmeva kaunteya yajantyAviKI dhipUrvakam // 23 // :516151525152515251552515251525 dAnityAbhiyuktAnAM nityamanavaratamAdareNa dhyAne vyApatAnAM dehayAtrAmAtrArthamapyaprayatamAnAnAM yogaM ca kSemaM ca alabdhasya lAbhaM labdhasya parirakSaNaM ca zarIrasthityarthaM yogakSemamakAmayamAnAnAmapi vahAmi prApayAmyahaM sarvezvaraH priyohi jJAninotyarthamahaM sa ca mama priyaH udArAH sarvaevaite jJAnI svAtmaiva me matamiti yuktaM yadyapi sarveSAmapi yogakSemaM vahati bhagavAn tathApyanye prayatna mutpAdya tadvArA vahati jJAninAMtu tadarya prayatnamanutpAdya bahatIti vizeSaH // 22 // nanvanyAapi devatAstvameva svayatiriktasya vastvantarasyAbhAvAt tathA ca devatAntarabhaktAapi tvAmeva bhajantaiti na kopi vizeSaH syAn tena gatAgataM kAmakAmAvasurudrAdityAdibhaktAlabhante ananyAzcintayantomAMtu kRtakRtyAiti kathamuktaM natrAha yathA madbhaktAmAmeva yajanti tathA ye'nyadevatAnAM vastrAdInAM bhaktAyajante For Private and Personal Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyotiSTomAdibhiH zraddhayA AstikyabuddhayA anvitAH te'pi madbhaktAiva hekaunteya tattahevatArUpeNa sthitaM mAmeva yajanti pUjayanti avidhipUrvakaM avidhirajJAnaM tatpUrvakaM sarvAtmatvena mAmajJAtvA madbhinnatvena vasvAdIn kalpayitvA yajantItyarthaH // 23 // avidhipUrvakatvaM viSvana phalapacyatimamISAmA ahaM bhagavAna vAsudevaeva sarveSAM yajJAnAM zrItAnAM smArtAnAM ca tatsahevanArUpeNa bhoktA ca svenAntaryAmirUpeNa adhiyajJatvAt prabhuzca phaladAtA ceti prasiddhametat devatAntarayAjinastu mAmavizaM tattvena bhoktRtvena prabhutvena ca bhagavAnbAsudevasa vasvAdirUpeNa yajJAnAM bhoktA svena rUpeNa ca phaladAtA na tadanyoasti kazcidArAdhyaityevaMrUpeNa na jAnanti anomatsvarUpAparijJAnAnmahatAyAseneSvA'pi mayyanarpitakarmANastattadevalokaM dhUmAdimArgeNa gatvA tadbhogAnte cyavanti ahaM hi sarvayajJAnAM bhoktA ca prabhureva ca // na tu mAmabhijAnanti tattvenAtazcyavanti te // 24 // yAnti devavratAdevAn pitRRn yAnti pitRvratAH // bhUtAni yAnti bhUtejyAyAnti bhadyAjino'pi mAm // 25 // pracyavante tadbhogajanakakarmakSayAttadehAdiviyukAH punahagrahaNAya manuSyalokaM pratyAvartante yetu tattaddevatAtu bhagavantameva sarvAntaryAmiNaM pazyantoyajante te bhagavarpitakarmANastadvidyAsahitakarmavazAdarvirAdimArgeNa brahmalokaM gatvA tatrotpannasamyagdarzanAstadbhogAnte mucyantaiti vivekaH // 24 // devatAntarayAjinAmanAvRttiphalAbhAve'pi tattaddevatAyAgAnurUpakSudraphalAvApnidhUveti vadan bhagavadyAjinAM tebhyo lakSaNyamAha avidhipUrvakayAjinohi vividhAH antaHkaraNopAdhi guNatrayabhedAt tatra sAttvikAdevavratAH devAvasurudrAdityAdayastasaMbandhivataM balyupahArapradakSiNamahIbhAvAdirUpaM pUjanaM yeSAM ne tAneka devAn yAnti naM 'yathAyathopAsate tadeva bhavatIti ' zruteH rAjasAstu pitRvatAH zrAddhAdi kriyAbhirami mAtAdInAM pitRNAmArAdhakAstAne pitana yAnti tathA tAmasAbhutejyAyakSarakSovinAyaka For Private and Personal Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir .. gI. ma. // 117 // .. mAtRgaNAdInAM bhUtAnAM pUjakAstAnyeva bhUtAni yAnti atra devapina bhUta zabdAnAM tatsaMbandhilakSaNayoSTramukhanyAyena samAsaH madhyamapadalopIsamAsAnagIkArAtprakRtivikRtibhAvAbhAvena ca tAdarthyacaturthIsamAsAyogAt ante ca pUjAbAcIjyAzabdaprayogA pUrvaparyAyaiye'pittazabdaH pUjAparaeva evaM devatAntarArAdhanasya tattadevatArUpatvamantavatphalamukvA bhagavadArAdhanasya bhagavidrUpatvamanantaM phalamAha mAM bhagavantaM yaTuM pUjayituM zIlaM yeSAM te madyAjinaH sarvAsu devatAsu bhagavadbhAvadarzinobhagavadArAdhanaparAyaNAmAM bhagavantameva yAnti samAna'pyAbhyAsa bhagavantamantaryAmiNamanantaphaladamanArAdhyadevatAntaramArAdhyAntava| tphalaM yAntItyahordurdaivavaibhavamajJAnAmityabhiprAyaH // 25 // tadevaM devatAntarANi parityajyAnantaphalatvAdbhagavataevArAdhanaM kartavyamatisukaratvAcetyAha patra puSpaM phalaM toyamanyadvA'nAyAsalabhyaM yatkiJcidvastu yaHkazcidApi narome madyamanantamahAvibhU patraM puSpaM phalaM toyaM yome bhaktyA prayacchati // tadahaM bhaktyupaDatamannAmi prayatAtmanaH // 26 // tipataye paramezvarAya bhaktyA na vAsudevAtparamasti kiMciditi buddhipUrvikayA prItyA prayacchati IzvarAya bhRtyavadupakalpayati matsvatvAnAspadadravyAbhAvAt sarvasyApi jagatomavaivAjitatvAt atomadIyameva sarva mahyamarpayati janaH tasya prItyA prayacchataH prayatAtmanaH zuddhabuddhastatpatrapuSpAdi tucchamapi vastu ahaM sarvezvaro'nAmi azanavatpItyA svIkRtya tRpyAmi atra vAcyasyAtyantatiraskArAdarzanalakSitena svIkAravizeSeNa prItyatizayaha tuvaM vyajyate na ha vai devAananti na pibantyetadevAmRtaMdRSTvA tRpyantIti' zruteH kasmAttucchamapi tadanAsi yasmAt bhamtyupatvRtaM bhaktyA prItyA samarpitaM tena prItyA samarpaNaM matsvIkAranimittamityarthaH atra bhaktyA prayacchatItyu ktvA punarbhaktyupatdRtamiti vadanabhaktasya brAhmaNatvanapasvitvAdi matsvIkAranimittaM na bhavatIti parisaMvyAM sUcayati zrIdAmabrAhmamANAnItataNDulakaNabhakSaNavat prItivizeSapratibaddhabhakSyavijJAnobAlainamAtrAtiM patrapuSpAdi bhakkArpitaM sAkSAdeva bhakSayAmIti vA tena | For Private and Personal Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaktireva matparitopanimitsaM na tu devatAntaravahvalpahArAdibahuvittavyayAyAsasAdhyaM kiMciditi devatAntaramapahAya mAmeva bhajetetyabhiprAyaH // 26 // kIdRzaM te bhajanaM tadAha yatkaroSi zAkhAhate'pi rAgAtyAnaM gamanAdi yadabhAsi svayaM tRptyartha karmasiddhyarthaMvA tathA yajjahoSi zAkhavalAnnityamagnihotrAdihIma nirvatayAsa zrautasmAnasarvahomopalakSaNametata tathA yahadAsi atithibrAhmaNAdibhyo'nahiraNNyAdi tathA yattapasyati pratisaMvatsarabhajJAnaprAmAdikapApani vRttaye cAndrAyaNAdi carati ucchRGgalapravRttinirAlAya zarIrAndrayasaMghAtaM saMyamayasIti vA etaca sarveSAM nityanaimittikakarmaNAmpalakSaNaM tena yattabamANisvabhAvazAhinApi zAkhanapazyaMbhAvi gamanAzanAdi yaca zAstravazAdavazyaMbhAvi homadAnAdi hekaunleya tatsarva laukika vaidikaM ca karmAnya naiva nimittena kriyamANa yatkaropi yadanAsi yajjuhopi dadAsi yat // yatnapasyasi kaunteya tatkurupva madarpaNam // 27 // zubhAzubhaphalairevaM mokSyase karmavandhanaiH // saMnyAsayogayuktAtmA vimukto mAgupaiSyati // 28 // Zong Shi Neng Gei De Lu Jing De Jing Ji Zong Lu garSaNaM marpitaM yathA syAttathA kuruppa Atmane padena samarpakaniumeva sarmagalaM na tuccha mAvi kiMciditi darzayati avazyaMbhAvinAM karmaNAM mayi paramArI samarpaNameva magajanaM nanu tadartha pRthavyApAraH kazvika vyaityabhiprAyaH // 27 // etAdRzasya bhajanasya phalamA: evamanAyAtasiddha'pi sarvakarmasamarpaNarUpe madanane sati zubhAzubhe iSTAniSTe phale yeSAM taiH karmabandhanandharUpaiH karmabhi tyase mayi samarpitatvAttava tatsaMbandhAnupapatteH karmabhistatphalaizca na saMsrakSyate tatazca saMnyAsayogayuktAtmA saMnyAsaH sarvakarmaNAM bhagavati samarpaNaM saepa yogahana visazodhakatyAyogastena yuktaH zodhitaAtmAntaHkaragaM yasya satvaM tyaktasarvakarmAbA karmavandhana panneva vimukaHsan samyagdarzanenAjJAnAvaraNa nivRttyA mAmupaiyasi sAkSAtkAreyasyaI vAsmIti tataH prArabdhaka For Private and Personal Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir gA. ma. // 118 // kSayAtpatitesmin zarIre videhakaivalyarUpaM mAgupaiyAsa idAnImapi sadUpaHsantopAdhinivRttyA mAyikabhedavyavahAraviSayona bhavipyasItyarthaH // 28 // yadi bhakAnevAnagaNhAsi nAbhaktAna tatorAgadveSavatvena kayaM paramezvaraH syAditi nelyAha sarveSu prANiSu samastulyAI sadrUpeNa sphuraNarUpeNAnandarUpeNa ca svAbhAvikenaupAdhikena cAnnAmeveta atoSa mauSaviSayaH prItiviSayovA kadhidAla sAvitrasyeva gaganamaNDalavyApinaH prakAzasya tArha kayaM bhakAbhaktayoH phalaSamyaM natrAha ye bhajanti tu yetu bhajanti | sevante mAM sarvakarmasamarpaNarUpayA bhaktyA abhaktApekSayA bhaktAnAM vizeSadyotanArthastuzabdaH kosI mayi ne ye marpitaniSkAmaiH karmabhiH zodhitAntaHkaraNAte nirastasamastarajastamomalasya sacodrekegAnisvacchaspAntaHkaraNasya sadA madAkArAM vRttimupaniSanmAnanotpAdayantomayi vartante ahamapyatisvacchAyAM tadIyacittavRtau prativimbitasteSu vartate cakAro'vadhA samohaM sarvabhUteSu na me deSyosti na priyaH // ye bhajanti tu mAM bhaktyA mayi te teSu cApyaham // 29 // |raNArthastaeva mayi teSvevAhamiti svacchasya hi dravyasyAyameva svabhAvoyena saMbadhyate tadAkAraM gRNhAvIti svaccha dravyasaMbaddhasya ca vastunaepaeva svabhAvoyattatra pratiphalatIti tathA asvacchadravyasyApyeSaeva svabhAvoyatsvasaMbaddhasyApyAkAra na gaNhAtIti asvacchadravyasaMbaddhasya ca vastuna eSaeva svabhAvoyattatra na pratiphalatIti yathA hi sarvatra vidyamAno'pi sAvitraH prakAzaH svacche darpaNAdAvevAbhivyajyate na vastracche ghaTAdau tAvatA na darpaNe rajyati na vA deTi ghaTe evaM sarvatra samA'pi svacche bhaktacittejamivyajyamAno'svacche cAbhaktacitte nAbhivyajyamAno'haM na rajyAmi kutra cit na vA dveSmi kaMcin sAmayImaryAdayA jAyamAnasya kArya|syAparyanuyojyatvAt vanhivatkalpataruvaccAvaiSamyaM vyAkhyeyam // 29 // kiM ca makterevAyaM mahimA yatsame'pi vaiSamyamApAdayati zrRNu ta // 118 // For Private and Personal Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nmahimAnaM yaHkazcittudurAcAro'pi cedajAmilAdirita ananyabhAksana mAM bhano kunazciAgyodayAtsele samAgasAdhurapi sAdhureva manavyaH hi yasmAtsampagvya sitaH sAdhunikSayavAn saH ||30 // asmAdeva samyagvyavasAyAsahityA durAvAratAM cirakAlamadharmAtmApi majanamahinA kSipraM zIghrameva bhavati dharmAtmA dharmAna gatacittaH darAcAralaM jhaTityeva tyaktvA sadAcArobhavatItyarthaH kiMca zazvannityaM zAnti viSayabhogaspRhAnivRtti nigacchati nitarAM prApnotyaninidAna kazcitvahakaH prAgabhyasta durAcAratvamatyajanabhavedapi dharmAtmA tathA ca sanazyedeveti netyAha bhakAnukammAparavazatavA kupitahaba bhagavAn naitadAzcarya mantrIthAH he api cetasudurAcArobhajate mAmananyabhAk // sAdhureva samantavyaH samyagvyavasitohi saH // 30 // kSipraM bhavati dharmAtmA zazvacchAnti nigacchati // kaunteya pratijAnIhi na me bhaktaH praNazyati // 31 // mAM hi pArtha vyapAzritya ye'pi syuH pApayonayaH striyovaizyAstathA zUdrAste'pi yAnti parAM gatim // 32 // 55555555557506452545054-626 kaunteya nizcitamevedazaM manarmAhAtmyaM atovipratipannAnAM purastAdapi tvaM pratijAnIhi sAja sagarva ca pratijJAM kuru na me vAsudevasya bhakotidurAcAro'pi prANasaGkaTamApano'pi sudurlabhamayogyaH san prArthayamAno'pi atimUDho'zaraNo'pi na praNazyati kiMtu kRtArthaeva bhavati dRSTAnnAthAjAmilapralhAdadhuvagajendrAdayaH prasiddhArava zAstraM ca na vAsudevabhaktAnAmazubhaM viyate kaciditi // 31 // evamAganukadoSeNa duSTAnAM bhagavadbhakiprabhAvAnistAramuktvA svAbhAvikadoSeNa duSTAnAmapi tamAha ha nizritaM hepArtha mAM vyapAzritya zaraNamAgatya yepi syuH pApayona yo'ntya nAstiryazvotrA jAnidoSeNa duSTAH tathA vedAdhyayanAdizUnyatayA nikRSTAH For Private and Personal Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. striyauvaizyAH kRSyAdimAtraratAH tathA zraddhAjAtitodhyayanAdyabhAvena ca paramagatyayogyAste'pi yAnti parAM gatiM Apa zabdAt prAguktadurAcArAapi // 32 // evaM cet puNyAH sadAcArAuttamayonayazca rAjarSayaH sUkSmavastuvivekinaH kSatriyAmama bhakAH parAM gatiM yAntIti kiM punarvAcyamatra kasyacidapi sandehAmAvAdi yarthaH yatomagarIdRzAmahimA agomahatA prayatnena imaM lokaM sarvapuruSArthasAdhanayogyanatidurlabhaJca manuSyadeha manityamAzuvinAzinamasukhaM garbhAsAyanekaduHkhabahulaM lamvA yAyadayaM na nazyati tAvadatizIvameva bhajata mAM zaraNamAzrayasya anityatvAdasukhatvAcAsya vilamba sukhArthamudyama ca mAkAstviM ca rAjarSiratomagajanenAtmAnaM saphalaM kiM punarbrAhmaNAH puNyAbhaktArAjarSayastathA // anityamasukhaM lokamimaM prApya bhajasva mAm // 33 // manmanAbhava madbhaktomadyAjI mAM namaskuru // mAmevaiSyasi yuktvaivamAtmAnaM matpa rAyaNaH // 34 // itizrImadbhagavadgItA sUpaniSatsubrahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde rAjavidyArAjaguhyayogonAma navamo'dhyAyaH // 9 // kuru anyathA hyetAdRzaM janma niSkalameva tesyAdityarthaH // 33 // bhajanaprakAraM darzayannupasaMharati rAjabha tasyApi rAjabhatyasya putrAdau manastathA satanmanAapi na tadbhaktaityataukta manmanAbhava madbhaktaiti tathA madyAjo matpUjanazIlaH mAM namaskuru manovAkAyaiH eva| mabhiH prakArairmatparAyaNomadekazaraNaH sannAtmAnamantaHkaraNaM yuktvA mayi samAdhAya mAmeva paramAnandaghanaM svaprakAzaM sarvopadravazUnyama |bhayameSyati prApsyasi // 31 // zrIgoviMdapadAraviMdamakarandAsvAdazuddhAzayAH saMsArAmbudhimuttarantisahasA pazyanti pUrNa mahaH / vedAntarakhadhArayanti paramaM zreyastyajanti bhramaM dvaitaM svanasamaM vidanti vimalAM vindanti cAnandatAM // itishriibhgvdgiitaaguuddhaarthdiipikaayaaN| madhusUdanasarasvatIviracitAyAmadhikAribhedena rAjavidyA rAjaguhyayogona vamo'dhyAyaH // 9 // // 112 // For Private and Personal Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIkRSNAya gItAmRtaduhe namaH evaM saptanASTamanavamaistatpadArthasya bhagavatastatvaM sopAdhi nirupAdhikaM ca darzitaM tasya ca vibhUtayaH | sopAdhikasya dhyAne nirupAdhikasya jJAne copAyabhUtAH raso'hamapsu kaunteyetyAdinA saptame ahaM kraturahaM yajJaityAdinA navame ca | saGkepeNoktAHathedAnI nAsAM vistarovaktavyobhagavatodhyAnAya tantvamapi durvijJeyatvAt punastasya vaktavyaM jJAnAyeti dazamo'dhyAyaArabhyate satra prathamamarjunaM protsAhayituM bhUyaeva punarapi he mahAbAho zRNu meM mama paramaM prakRTaM vacaH yatte tubhyaM prIyamANAya mahacanAdamRtapAnAdiva prItimanubhavate vakSyAmyahaM paramAptastava hitakAmyayA iSTaprAptIcchayA // 1 // pArabahudhoktameva kimarthaM punarvakSyasItyanaAha 21525152515251525152525251516 // zrIbhagavAnuvAca // bhUya eva mahAbAho zrRNu me paramaM vacaH // yatte'haM prIyamANAya vakSyAmi hitakAmyayA // 1 // na me viduH suragANAH prabhavaM na maharSayaH // ahamAdiAhadevAnAM maharSINAM ca sarvazaH // 2 // yomAmajamanAdiM ca vetti lokamahezvaram // asaM mUDhaH samatryeSu sarvapApaiH pramucyate // 3 // prabha prabhAvaM prabhuzaktyatizaya prabhavanamutpattimanekavibhUtibhirAvirbhAva vA suragaNAH indrAdayomaharSayazca bhRgvAdayaH sarvajJAapi na me viduH teSAM tadajJAne hetumAha ahaM hi yasmAt sarveSAM devAnAM maharSINAM ca sarvazaH sarvaiH prakAraratpAdakatvena buddhayAdipravartakatvena ca nimittakhenopAdAnasvena cAdiH kAraNaM atImahikArAste matprabhAvaM na jAnantItyarthaH // 2 // mahAphalatyAca kazcideva bhagavataH| prabhAva vettItyAha sarvakAraNatvAnna vidyate AdiH kAraNaM yasya tamanAdi anAditvAdajaM janmazUnyaM lokAnAM mahAntamIzvaraM ca mAM yo-! beti samartheSu manuSyeSu madhye asaM mudraH saMmohavarjitaH sarvaiH pApairmatipUrvakRtairapi pramucyate prakarSaNa kAraNAcchadAttatsaMskArAbhAvarUpeNa mucyate musomavati // 3 // AtmanolokamahezvaratvaM prapaJcayati buddhirantaHkaraNasya sUkSmArthavivekasAmarza jJAnamAtmAnAtmasarvapadA For Private and Personal Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.na. a.10 jIvabodhaH asamoraH pratyutpanenu bodhye karnavyeSu cAvyAkulamA dina pratiH kSamA bhAnuSTasya sADivalya vA sa nirvikAravittatA satyaM pramANanAyabuddhasvArthasya tathaiva bhASaNaM damovAyondrivAyAM svaviyebhyoniyattiH zamotaHkaraNasya mukhaM dharmAsAdhAraNakAraNakananukulavedanIyaM sukhamadharnAsAdhAraNakAraka pratIkala vedanIvaM bhAH utpattiH mAyaH sattA amAno'satteti vA bhayaM ca 6 trAtalahiparojamamayaM evaMca ekathakArauktasagathayArthaH aparopakavuDyajJAnavisamuca pArthaH evetyete sarvalokAsiddhAevetyarthaH bhattaevamavantItyutareNAnvayaH ahiMsA prANinAM pIDAnivatiH sananA vitastha rAmadeSAdirahitAvasthA suSTi gye ghetAvatA'lamiti baddhiH tapaH dvAralIyamANa kAgrendriyazoSaNaM dAne deze kAle zraddhayA yathAzaktyAMnA sasAre samarpaNaM yazodharmanimittA loka sAdhA buddhiAnamA saMlohaH kSamA satyaM damaH zamaH // sukhaM duHkhaM bhavobhAvobhayaM cAbhayameva ca / // 4 // ahiMsA samatA tuSTistapodAnaM yazoyazaH // bhavanti bhAvAbhUtAnAM mattaeva pRthagvidhAH // 5 // rUpA prasiddhiH ayazasvadharmanimittA lokanindArUpA prasiddhiH ete buddhyAtyobhAvAH sakAraNakAH pRthagvidhAH dharmAdharmAdisAdhana citroNa nAnAvidhAH bhatAnAM sarveSAM prANinAM mattaH paramezvarAdeva bhavati nAnyasmAttasmAkaM vAcyaM mama || lokamahezvaratvamityarthaH // 8 // itazcaitadevaM maharSayaH vedatadarthadRSTAraH sarvajJA vidyAsaMpradAyapravartakAbhagvAdyAH sapta pUrve sargAdyakAlAvirbhatAH tathA ca purANa 'bhRguM marIcimatriM ca pulastyaM pulaha kratuM vasiSTaM ca mahAtejAH sosajanmanasA sutAn sana brahmANaityete purAge niyayaM gatAiti / tathA catvAromanavaH sAvarNAhati prasiddhAH athavA maharSayaH sana bhagvAdyAH tebhyo'pi pUrva prathamAcatvAraH sanakAyAmaharSayaH manavastathA svAyambhuvAdyAcaturdaza mayi paramezvare bhAvobhAvanA verSA ne manAvAmacintanaparAH madbhAvanAvazAdA For Private and Personal Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir virbhatamadIyajJAnezvaryazaktayaityarthaH mAnasAH manasaH saGkalpAdevotpannAH nat yonijAH atovizuddhajanmatvena sarvaprANizreSThAmattaeva hiraNyagarbhAtmanojAtAH sargAyakAle prAdurbhunAH yeSAM maharSINAM samAnAM caturNA ca sana kAdInAM manUnAM ca caturda|zAnAM asminloke janmanA ca vidyayA ca santatibhUtAimAtrAhmaNAdyAH sarvAH prajAH // 6 // evaM sopAdhikasya bharavataH prabhAvamuktvA tajjJAnaphalamAha etAM pAtukA buddhayAdimahAdirUnAM vibhUtiM vividhabhAvaM tattadrUpegAvasthiti yogaM ca tattadarthAnermANasAmarthya paramaizvaryamiti yAvat mama yovatti tayAH yayAt sovikamenApracaliona yogena sambagjJAnasthairyalakSaNena samAdhinA el maharSayaH sapta pUrve catvAromanavastathA // madbhAvAmAnasAjAtAyepAM lokaimAH prjaaH||6|| etAM vibhUti yogaM ca mama yovetti tattvataH // so'vikammena yogena yujyate nAtra saMzayaH // 7 // ahaM sarvasya prabhavomattaH sarva pravartate // iti matvA ajante mAM vudhAbhAvasamanvitAH // 8 // yujyate nAtra saMzayaH pratibandhaH kazcit // 7 // yAdRzena vibhUtiyogayorjJAnenAvikammayogAnistadarzayati caturbhiH ahaM parabrahmavAsudevAkhyaM sarvasya jagataH prabhavautpattikAraNamupAdAnaM nimittaM ca sarva mattatra pravartate bhAti mayaivAntayAmiNA sarvajJena sarvazakinA preryamANaM svasvamaryAdAmanatikramya sarva jagatpravartate ceSTataiti vA ityevaM matvA budhAvivekanAvagatatattvAH bhAvena paramArthatattvayaharUpeNa preraNA samanvitAH santonAM bhajante // 8 // premapUrvakaM bhajanameva vivRNoti mayi bhagavati cittaM yeSAM te maJcittAH tathA magatAmA prAptAH prANAcakSurAiyoyeSAM te madganamANAnajananirmita vakSurAdivyApArAmayyupasaMtdRtasarvakaraNAvA athavA madgataprANAH ma For Private and Personal Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir gI. ma. janArthajIvanAmadbhajanAnirikAyojanazUnyajIvanAhAne yAvat vigoSThI parasparamanyonya atibhiyuktibhizva mAmeva bodhayantaH tattvabhuttukathayAjJApayataH tathA svAziyebhyazca mAnera katha vanaupadizannazca maSi cittArpaNaM tathA bAhya karaNArpaNaM tathA jIvanArpaNaM | evaM samAnAmanyonyaM madbodhanaM sanyUnebhyadha madupadezanamityevaM yanmadbhajanaM tenaiva tuSyanti ca etAvataiva lamdhasarvArthAvayamalamanyena labdhavyenatyapratyayarUpaM saMtopaM prApnuvanti ca tena saMtoSeNa ramanti ca ramanteca priyasaGgameneva uttamaM sukhamanubhavAntaca taduktaM patajAlanA 'saMtoSAdanunamaH sukhalAbhaitiH uktaM ca purANe 'yaca kAmasukhaM loka yaca divyaM mahatsukhaM tRSNAkSayasukhasyaite nAhavaH SoDazI kalAmitiH tRSNAkSayaH saMtoSaH // 9 // ye yathoktena prakAreNa bhajante mAM maJcittAmadgataprANAvodhayantaH parasparam // kathayantazca mAM nityaM tuSyanti ca ramanti ca // 9 // teSAM satatayuktAnAM bhajatAM prItipUrvakam // dadAmi vuddhiyogaM taM yena mAmupayAnti te // 10 // satataM sarvadA yuktAnAM bhagavatyekAyabuddhInAM ataeva lAbhapUjAkhyAtvAdyanabhisaMdhAya prItipUrvakameva bhajatAM sevamAnAnAM teSAM avikampana yogeneti yaH prAguktastaM buddhiyoga mattattvaviSayasamyagdarzanaM dadAmi utpAdayAmi yena buddhiyogena mAmIzvaramAtmatvenopayAnti ye macittavAdiprakAraimI bhajanne te // 10 // dIyamAnasya buddhiyogasyAtmaprAptau phale madhyavartinaM vyApAramAha teSAmeva kathaM zreyaH syAdityanuyahAtha AtmabhAvasthAtmAkArAnnaHkaraNavRttau viSayatvena sthito'haM svaprakAzacaitanyAnandAiyalakSaNaAtmA tenaiva mahiSayAntaHkaraNapariNAmarUpeNa jJAnadIpena dIpasadRzena jJAnena bhAsvatA cidAbhAsayuktenApanibaddhenAjJAnajaM ajJAnopAdAnakaM tamomithyApratyayalakSaNaM svaviSayAvaraNamandhakAra tadupAdAnA'jJAnanAzena nAzayAmi sarvabhramopAdAnasyAjJAnasya jJAnanivartyavAdapAdAnanAzanivaya'tvAcopAdeyasya For Private and Personal Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yathA dIpenAndha kAronavartanIye dIpotpattimantarega na karma gobhyAsasya cApekSAvidyamAnasyaiva ca vastunobhivyaktittatonAnusanasya kasyacidutpattistathA jJAnenAjJAne nivarnanIye na jJAnotpattimantareNAnyasya karmaNobhyAsasya cApekSAvidyamAnasyaiva ca brahmabhAvasya mokSasyAbhivyaktistatonAnutpannasyotpattiryana kSayitvaM karmAdisApekSatvaM vA bhavediti rUpakAla kAreNa sUcitArthaH bhAsvatetyanena nIvapavanAderi saMbhAvanAdeH pratibandhakasyAbhAvaH sUcitaH jJAnasya ca dApasAdhamyaM svaviSayAvaraNanivartakalaM svavyavahAre sajAtIyaparAnapekSatvaM svotpattyatiriktasahakAryanapekSatvamityAdirUpakavAja draSTavyam // 11 // evaM bhagavatIvibhUti yogaM ca zrutvA paramotkaNThitaH paraM grahma paraM dhAma 5 15152505515515 tepAmevAnukampArthamahamajJAnajaM tmH||naashyaamyaatmbhaavsthojnyaandiipen bhAsvatA // 11 // // arjunauvAca // paraM brahma paraM dhAma pavitraM paramaM bhavAn // puruSa zAzvataM divyamAdidevamajaM vibhum // 12 // AhustvAmRpayaH sarve devapinAradastathA // asitodevalovyAsaH svayaM caiva bravIpi // 13 // Zong Bu Zong Jing Zong Bu De Ge Jin Kuai Chang Chang Chang Chang Chang 5 AzrayaH prakAzovA paramaM pavitraM pAvanaM ca bhavAneva yataH puruSa paramAtmAnaM zAzrataM sarvadaikarUpaM divi parame vyoni svasvarUpe bhavaM divyaM sarvaprapaJcAtItaM Adi ca sarvakAraNaM devaM ca dyotanAtmaka svaprakAzamAdidevaM ataevAja vibhuM sarvagataM tvAmAhuriti saMbandhaH // 12 // AhuH kathayanti vAmanantamahimAnaM RSayastatvajJAnaniSThAH sarve bhaguvasiSThAdayaH tathA devarSinAradaH asitodevalaca dhaumyasya jyeSTobhrAtA vyAsaca bhagavAn kRSNadvaipAyanaH ete'pi tvAM pUrvoktavizeSaNaM me madyamAhuH sAkSAt kimanyairvanabhiH svayameva tvaM ca macaM bravIti atraRSitve'pi sAkSAikataNAM nAradAdInAmaniviziSTatvAtpathagrahaNam // 13 // sarvamenaTuktamRSibhidha tvayA ca tavRtaM 26 For Private and Personal Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 122 // satyamevAhaM manye yanmAM prati vadati kezava nahi tvacAsi mama kutrAyaprAmANyazakA tama sarvajJatvAvaM jAnAsIti kezau brahmarudrau sarvezAvapyanukampyatayA vAtyavagacchatIti vyutpattimAzritya nirAzayaizcaryapratipAdakena kezavapadena sUcitaM atoyaduktaM na me vidaH suragaNAH prabhavaM na maharSayaityAdi tayaira hi yasmAt hebhagavan saprazvayAdisampanna te tava vyaktiM prabhAvaM jJAnAtizayazAlino'pi devAna vidarnApi dAnavAH na maharSayaityapi dravyam // 14 // yatastvaM teSAM sarveSAmAdirazasyajJAnazcAtaH svayameva anyopadezAdikamantareNaiva tvamevAtmanA svarUpeNAtmAnaM nilpAdhikaM sopAdhikaM ca nirupAdhikaM pratyaktvenAviSayatayA sopAdhikaMca niratizayajJAnazvaryAdizaktimattvena vettha jAnApti nAnyaH kAzcat anyaiAtumazakyanahaM kathaM jAnIyAmityAzakAmapanudan premauka sarvametadRtaM manye yanmAM vadasi kezava // na hi te bhagavanvyaktiM vidurdevAna dAnavAH // 14 // svayamevAtmanA''tmAnaM vettha tvaM puruSonama // bhUtabhAvana bhUteza devadeva jagatpate // 15 // 52525525251525152515251525 vyena bahudhA saMbodhayati hepuruSottama vadapekSayA sarve'pi puruSAapakaSTAeva atasteSAmazakyaM sarvottamasya tava zakyamevetyAbhaprAyaH puruSottamatvameva vivaNoti punazcaturbhiH saMbodhanaH bhUtAni sarvANi bhAvayatyutpAdayatIti hebhUtabhAvana sarvabhUtApita: pitApi kazcinceSTastatrAha bhUza sarvabhUtaniyantaH niyantApi kazcinnArAdhyastatrAha hedevadeva devAnAM sarAdhyAnAmapyArAdhyaH Arodhyo'pi kazcinna pAlayitatvena patistatrAha hejagatpate hitAhitopadezaka vedapraNatatvena sarvasya jagataH pAlayitaH etAdRzasavizeSagAvaziSTastvaM sarveSAM pitA sarveSAM guruH sarveSAM rAjA'taH sarvaiH prakAraiH sarveSAmArAdhyaiti kiM vAcyaM puruSottamatvaM taveti bhAvaH // 15 // yasmAdanyeSAM sarveSAM jJAtumazakyAavazyaM jJAtavyAca | // 12 devAnAM sarAidhyAnAmapi kAvineTastacANoti punazcaturbhiH For Private and Personal Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir nava vibhUtayaH tasmAt yAbhiSibhUtibhiAramAnsarvAnlokAn vyApya tvaM tiSTAsa tAstavA'sAdhAraNAvibhUtayodivyAasarvajJAtumazakyAahi yasmAttasmAtsarvajJastvameva tA:azeSaNa vakumarhasi // 16 // kiM prayojanaM tatkathanasya tadAha dvAbhyAM yogoniratizayaizcaryAdizaktiH sosyAstIti heyogin niratizayaizvaryAdizaktizAlin ahamatisthalamatistvAM devAdibhirapi jJAtumazakyaM kathaM vidyAM jAnIyAM sadA paricintayan sarvadA dhyAyan nanu mahibhRtiSu mAM dhyAyan jJAsyasi tatrAha ketu keSu na bhAveSu cetanAvatanAtmakeSu vastuSu vadibhUtibhUteSu mayA cintyo'si he bhagavan / / 17 // ataH Atmanastavayoga sarvajJatvamazaktitvAdilakSaNamaizvaryAtizayaM vibhUti ca dhyAnAlambana 256255152515 vaktumarhasyazeSeNa divyAhyAtmavibhUtayaH // yAbhivibhUtibhilAkAnimAMstvaM vyApya tiSThaRe si // 16 // kathaM vidyAmahaM yogistvAM sadA paricintayan // keSu keSu ca bhAveSu ci ntyosi bhagavanmayA // 17 // vistareNAtmanoyoga vibhUti ca janArdana // bhUyaH kathaya tRptirhi zrRNvatonAsti bhe'mRtam // 18 // zrIbhagavAnuvAca // hanta te kathayiSyAmi di. vyAyAtmavibhUtayaH // prAdhAnyataH kuruzreSTha nAstyantovistarastha me // 19 // vistareNa saGkeoNa saptame navame cokamapi bhUyaH punaH kathaya savai nairabhyudayaniHzreyasaprayojanaM yAcyasa iti he janArdana atomamApi yAJcA tvarapuSitaiva uktasya punaH kathanaM kutIyAcase tatrAha tatiralaMpratyayenecchAvicchittirnAsti hi yasmAcchAvataH zravaNena pibatahastvadAyamasataM amRtavatpade pade svAdu svAdu atra tadvAkyamityanukterapanhutyatizayoktirUpakasaroyaM mAdhuryAtizayAnubhavenotka NThAtizayaM vyanaki // 18 // atrottaraM hantyanumatAM yatvayA prArtha tatkariyAmi mAvyAkulobhUrityarjunaM samAzvAsya nadeva kartumArabhate kathArthayAmi prAdhAnyAstAvibhUtIhivyAhi prasiddhAAtmanopamAsAdhAraNAvibhUtayaH hekuruzreSTha vi 5251525252 For Private and Personal Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir go. ma. stareNa tu kathanamazakyaM yatonAstyantovistarasya me vibhatInAM ataH pradhAna bhUtAH kAzcideva vibhUtIpakSyAmItyarthaH // 19 // tatra prathamaM tAvanmukhyaM cintanIyaM zRNu sarvabhUtAnAmAzaye vRddezentaryAmirUpeNa pratyagAtmarUpeNa ca sthitabhAtmA cainandhAnandaghanastvayA'haM vAsudevaeveti dhyeyaH heguDAkeza jitanidrati dhyAnasAmarthya sUcayati evaM dhyAnasAmarthe tu vakSyanAgAni dhyAnAne kAyaNi tatrApyAdau dhyeyamAha ahamavAdina utpattiH bhUtAnAM prANinAM cetanatvena loke vyaniyamANAnAM madhyaM ca sthitiH antazca nAzaH sarvacetanavargANAmutpatisthitinAzarUpeNa cAhameva dhyeyaityarthaH // 20 // etadazakena vAhyAni dhyAnAni kAryANItyAha yAvadadhyAyasamApti AdityAnAM dvAdazAnAM madhye viSNurviSNunAmAdityoI vAmanAvatArovA jyotiSAM prakAzakAnAM madhye raviraMzumAn 251525152152525 ahamAtmA guDAkeza sarvabhUtAzayasthitaH // ahamAdizca madhyaM ca bhUtAnAmantaeva ca // 20 // AdityAnAmahaM viSNujyotiSAM raviraMzumAn // marIcirmarutAmasmi nakSatrA NAmahaM zazI // 21 // vedAnAM sAmavedo'smi devAnAmasmi vAsavaH // indriyANAM manazcAsmi bhUtAnAmasmi cetanA // 22 // rangr`ng rawangccharananii : vizvavyApI prakAzakaH marutAM saptasaptakAnAM madhye mIcinAmAhaM nakSatrANAmadhipatiraha zazI candramAH nirdhAraNe paTI atra | pAyaNa nidharaNe SaThI kavisaMvandhe'pi yathA bhutAnAmasmitanetyAdau vAmanarAmAdayadhAvatArAH sarvaizvaryazAlinopyanena rUpeNa dhyAna-1 vivakSayA vibhAneSu paTyane vRSNInAM vAsudevosmIti tena rUpeNa dhyAnavivakSayA svasyApi svavibhUtimadhye pAThavat anaHparaJca | 2 prAyegApama yAyaH spaTAiti kavikiJcidvyAkhyAsyAmaH || 21 // cartuNAM vedAnAM madhye gAnamAdhuryeNAtiramaNIyaH sAmavedoumasmi vAsavaindraH sarvadevAdhipatiH indriyANAmekAdazAnAM pravartakaM manaH bhUtAnAM sarvaprANisaMbandhinAM pariNAmAnAM| madhye vidabhivyAjakA buddhervattidhetanAhamasmi // 22 // rudrANAmekAdazAnAM videzodhanAdhyakSaH kuberaH yakSarakSasAM yakSAnAM rA For Private and Personal Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kSasAnAM ca vasUnAmaSTAnAM pApakoNaneH meruHsumeruH zikhariNAM zikharavAM atyucchinAnAM // 23 // indrasya sarvarAjazreSThatvAttatpurodhasaM bRhaspati sarveSAM purodhamA rAjapurohitAnAM madhye mukhyaM zreTa mAmeva hepArtha viddhi jAnIhi senAnInAM senApanInAM madhye devasenApatiH skandogahaH ahamasmi sarasAM devakhAtajalAzayAnAM madhye sAgara: sagarasutraH khAtojalAzayo'hamasmi // 24 // maharSANAM sana brahmaNAM madhye bhAratitejasvitvAdaha girA vAcAM padalakSaNAnAM madhye ekamakSaraM padamoGkArohamAsma yajJAnAM madhye japayajJohiMsAdidoSazUnyakhenAtyantazodhako'hamAsma sthAvarANAM sthitimatAM madhye himAlayo'haM zikharavatAM madhye hi merarahamityuktaM rudrANAM zaGkarazcAsmi vittezoyakSarakSasAm // vasUnAM pAvakazcAsmi meruH zikhariNAmaham // 23 // purodhasAM ca mukhyaM mAM viddhi pArtha vRhaspatim // senAnInAmahaM skandaH sarasAmasmi sAgaraH // 24 // maharSINAM bhRgurahaM girAmasmyekamakSaram // yajJAnAM japayajJo'smi sthAvarANAM himaalyH|| 25 // azvatthaH sarvavRkSANAM devarSINAM ca nAradaH // gandharvANAM citrarathaH siddhAnAM kapilomuniH // 26 // uccaiHzravasamazvAnAM viddhi mAmamRtodbhavam // airAvataM gajendrANAM narANAM ca narAdhipam // 27 // ataH sthAvaratvena zikharavatvena cArthabhedAdadoSaH // 25 // sarveSAM vRkSANAM vanaspatInAmanyeSAMca devAeva santoye mantradarzitvena | kapitvaM prAptAste devarSayasteSAM madhye mAradohamasmi gandharvANAM gAnadharmaNAM devagAyakAnAM madhye citraratho'hamasmi siddhAnAM janmanaiva binA prayatnaM dharmajJAnavairAgyaizvaryAtizayaM prAptAnAmadhiganaparamArthAnAM madhye kapilomunirahe // 26 / / azvAnAM madhye uccaiHzravasamamRtamathanodbhavamazvaM mAM viddhi airAvataM gajamamRtamathanojavaM gajendrANAM madhye mAM viddhi narANAM ca madhye narAdhipaM rAjAnaM mAM viddhItyanujyate // 27 // AyudhAnAmastrANAM madhye vacaM dadhIcerasthisaMbhavamanamahamasmi dhenUnAM dogdhrI gAM madhye kAmaM dogdhIti kAmadhuka sa-1 151585512555555 For Private and Personal Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir gI. ma. mudramathanoDyA vasiSThasya kAmadhenurahamAsmi kAmAnAM madhye prajanaH prajanayitA putrotpattyayAyaH kandarpaH kAmaH so'hamAstra cakArastvarthe bhAratimAtra hetukAnadhyAtrattyarthaH sadhi nAgAzra jAtibhedAdbhidyante tatra sarpANAMmadhye teSAMrAjA vAghukirahamasmi||28|nAgAnAMjAtibhedAnAM madhye hAneSAM rAjA'nantazca zevAkhyo'hamArI yAdasA jala barANAM madhye nepAM rAjA varuNo'hamasmi pitRNAM madhye aryamA nAma pinarAjavAhamasmi saMyamanAM saMyana dharmAdharmaphaladAnebAnugraha nigrahaM ca kurvatAM madhye yamo'hamAla // 22 // daityAnAM ditivaMzyAnAM madhye prakarSaNa lhAdayatyAnandayati paramasAtvikatvena sarvAniti pralhAdacAsmi kalayatAM saGkAyAnaM gaNanaM kurvatAM madhye kAlo'haM mRgendraH siMhaH // 12 // AyudhAnAmahaM vajaM dhenUnAmasmi kAmadhuk // prajanazcAsmi kandarpaH sarpANAmasmi vAsukiH // 28 // anantazcAsmi nAgAnAM varuNoyAdasAmaham // pitRNAmaryamAcAsmi yamaH saMyamatAmaham // 29 // pralhAdazcAmi daityAnAM kAlaH kalayatAmaham // mRgANAM ca mRgendro'haM vainateyazca pakSiNAm // 30 // pavanaH pavatAmasmi rAmaH zastrabhRtAmaham // jhaSANAM makarazcAsmi srotasAmasmi jAnhavI // 31 // mRgANAM pazUnAM madhye'haM vainateyazca pakSiNAM vinatAputrogaruDaH // 30 // pavatAM pAvayitRNAM vegavatAM vA madhye pavano vA surahamasmi zakhanA zatradhAriNAM yadakazAlAnAM madhye rAmAdAzarathirakhilarAkSasakalakSayakaraH paramavIro'hamasmi sAkSAtsvarUpasyApyanena / lega vinanAtha vRSNInAM vAsudevosmItivadatrapAThaiti prAgaktaM jhapANAM matsyAnAM madhye makarInAma sajjAtivizeSaH srotasA vegena calajjalAnAM nadInAM madhye sarvanadIpreza jAnDavI gaGgA'hamasmi // 31 // sargANAmacetana sRSTInAmAdaranta madhya colattiAsthatilayAahameva he arjuna bhUtAnAM jovAviSTAnAM cetanavena prAsaddhAnAbhavAdirantazca madhyaM cetyuktapakrame ihatvacetana / / 124 For Private and Personal Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sargANAmiti na paunaruktvaM vidyAnAM madhye adhyAtmavidyAmokSahetarAtmatatvavidyAhaM pravadatAM prabadasaMbandhinAM kathAbhedAnAM vA| dajalpavitaNDAtmakAnAM madhye vAdo'haM bhUnAnAmasni cetanetyatra yathAbhatazamdena tatsaMbandhinaH pariNAmalalitAstathaiha pravadacchamdena tatsaMbandhinaH kathAbhedAlabhyate amonirdhAraNopapattiH yathA otubhatrApi saMbaMndheSaThI tatra tattvabubhutsotirAgayoH | sabrahmacAriNorgaziyayorvA pramANena tarkeNa ca sAdhanadaSaNAtmA pakSapratipakSaparivahastattvanirNayaparyantovAdaH taduktaM pramANatarkasAdhanopAlambhaH siddhAntaviruddhaH paJcAvayavopapannaH pakSapratipakSapariyahovAdaiti vAdaphalasya tattvanirNayasya durdurUDavAdinirAkaraNena saMrakSaNArtha vijigISukathe jalpavitaNDe jayaparAjayamAtraparyanle taduktaM tattvAbhyavasAyasaMrakSaNArtha waangraaarawiirawngwangrawisrarar: rawara 5 85051555551505 sargANAmAdirantazca madhyaM caivAhamarjuna || adhyAtmavidyAvidyAnAM vAdaH pravadatAmaham // 32 // akSaraNAmakAro'smi dvandvaHtAmAsikasya ca // ahamevAkSayaH kAlodhAtAhaM vizvatomukhaH // 33 // | jalpavitaNDe bIjaprarohasaMrakSaNArtha kaMTakazAkhAmAvaraNavaditi chalajAtinigrahasthAnaH parapakSodRSyataiti jalpe vitaNDAyAJca samAnaM tatra vitaNDAyAmekena svapakSaH sthApyataeva anyena ca saduSyataeva jalpetUbhAbhyAmapi svapakSaH sthApyate ubhAbhyAmapi parapakSoduSyataiti vizeSaH taduktaM yathoktopapannachalajAniniyahasthAnasAdhanopAlambhojalpaH sapatipakSasthApanAhInovitaNDeti / atovitaNDAdvayazarIravAjjalponAmanaikAkathA kiMtu zaktyatizayajJAnArtha samayabandhamAtreNa pravartataiti khaNDaNakArAH tattvAdhyavasAyaparyavasAyitvena tu vAdasya zreSThatvamuktameva // 32 // akSarANAM sarveSAM varNAnAM madhye akAro'hamAsmi 'akArovai sarvAvAgitiH zrutestasya zreSThatvaM prasiddhU chandaH samAsa ubhayapadArthapradhAnaH sAmAsikasya samAsasamUhasya madhye'hamasmi pUrvapadArtha pradhAno'vyayIbhAvaH uttara padArthapradhAna 15251525152 For Private and Personal Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. stapuruSaH anyapadArthapradhAnobahuvrIhiriti teSAmubhayapadArthasAsthAbhAvenApakRSTatvAt kSayakAlAbhimAnI akSayaH paramezvarAkhyaH kAlajJaH kAlakAlo guNIsarvavidyaityAdizrutipAsiddhoha meva kAlaH kalayatAmahamiNyatra nu kSayIkAlahati uttamedaH kAphilAvadhAnaNAM madhye vizvatomukhaH sarvatomukhodhAtA sarvakarmaphaladAtezvarohamityarthaH / / 33|| saMhArakArimAMmadhye sarvaraH sarvasaMhArakArI mRtyurahaM bhaviSyatAM bhAvikalyANAnAM yaudbhavautkarSaH sacAhameva nArINAM madhye kIrtiH zrIrvAka stutimadhA dhRtiH kSati ca sAdharmapatnyo'rameva naba kInirdhArmikatyAnimittA prazastatvenanAnAdigdezIyalokajJAnaviSayatArUpA khyAtiH zrIdharmArthakAmasampan zarIrazobhA vA kAntirvA vAk sarasvatI sarvasyArthasya prakAzikA saMskRtA vANI camatkArAnmAdayoapa dharmapatnyogadhante smRtizvirAnubhUtArthasmaraNazaktiH mRyuHsarvaharavAha mudbhavazva bhaviSyatAm // kIrtiH zrIrvAkca nArINAM smRtirmedhA dhRtiH kSa. maa|| 34 // bRhatsAma tathA samnAM gAyatrI chandasAmaham // mAsAnAM mArgazIrpo'hamatanAM kusumAkaraH // 35 // 12295252552515251525 anekagranthArthadhAraNAzaktimadhA dhRtiravasAde'pi zarIrendriyasaGghAtottambhana zaktiH ucchaGkalapravRttikAraNena cApalaprAptau natrivartana zaktirvA kSamA harSaviSAdayoravikRtacittatA yAsAmAbhAsamAtrasambandhenApi janaH sarvalokAdaraNIyobhavati tAsAM sarvasvIpUttamatvamatipratiddhameva // 3 // vedAnAM sAmavedosmItyuktaM tatrAyamanyovizeSaH sAmrA mRgakSarArUDhAnAM gItivizeSANAM madhye svAmidbhihavAmahaityasyAmUci gItivizeSo-| vahatsAma taccAtirAtre pRTastotraM sarvazvaratvenendrastutirUpamanyataH aThatvAdahaM chandasAM niyatAkSarapAdatvarUpacandoviziSTAnAmRcAM madhye | dijAnAI nIyajanmahenutvena prAtaHsavanAdi sapanatra yayApitvena viduraja ganIbhyAM somAharaNArtha gatAbhyAM somona labdho'kSarANi ca *hAritAni jagatyA trINi tribhai kamiti catvAri nairakSaraiH sahasomasyAharaNena ca sarvazreSThA gAyatrI Rgaha caturakSarANi havAaye chandAM For Private and Personal Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir syAsustatojagatIsomamacchApatatsA trINyakSarANi hitvA jagAma tatakhiepa somamacchApatatsaikamakSaraM hitvA patattatogAyatrIsAmamacchApatatsA tAni cAkSarANi harantyAgacchat somaM ca tasmAdaTAkSarAgAyatrItyupakramya tadAhuyatrANi sarvANi savanAni gAyatrI baitadupasRjAnairiti zatapathazroH gAyatrIvAidaM sarva bhUtamityAdichAndogyazrutezca yAsAnAM dvAdazAnAM madhye'bhinavazAlivAstUka zAkAdizAlI zItAta pazUnyatvena ca sukhaheturmArgazIrSo'haM RtUnAM SaNNAM madhye kusumAkaraH sarvasugandhikusumAnAmAkaroti ramaNIyovasantaH vasante brAhmaNamupanayIta vasante brAmago'mInAdadhIta vasannavasante jyotipAyajeta navasanna dyUtaM chalayatAmasmi tejastejasvinAmaham // jayosmi vyavasAyo'smi sattvaM sattvavatAmaham // 36 // vRSNInAM vAsudevo'smi pANDavAnAM dhananjayaH // munInAmapyahaM vyAsaH kavInAmuzanAkaviH // 37 // evAbhyArabheta basantIya brAhmaNasya rityAdizAvaprasiddhI'hamAsma // 35 // chalayAM chalasya paravaJcanasya ka-1 daNAM saMbandhiAtamakSadevanAdilakSaNaM sarvastrApahArakAraNamahamAna nejasvinAmatyuSaprabhAvAnAM saMbandhiI jomAtahatAjatvamahamAsma jivaNAM parAjitApakSayotkarSalakSaNojayo'smi vyavasAyinAM vyavasAyaH phalAvyabhi vAyudha nohamasmi satyavatAM sAttvikAnAM dharmajJAnavairAgyaizvaryalakSaNaM sattvakAryamevAtra sattvamaham // 36 // sAkSAdIzvarasyApe vibhUtimadhye pAustena rUpeNa cintanArthaiti prAgevoktaM vRSNInAM madhye vAsudevovasudevaputratvena prasiddhastvadupadeSTAyamaha tathA pANDa rAnAM madhye dhanaJjayastvamevAhaM munInAM mananazIlAnAmapi madhye vedavyA seo'haM kavInAM krAntadarzinAM sUmArthavivekinAM madhye uzanA kaviriti khyAtaH zukro'ham // 37 // For Private and Personal Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nI. ma. a.10 damayatAmadAntAnutpathAna pathi pravartayatAmutpathapravRtau nigrahaheturdaNDohamAma jigISatAM jenumicchatAM nItiyAyojayopAyasya prakAzako'hamasmi guhyAnAM gopyAnAM gopanaheturmAnaM vAcaM yamatvamahamAsmi nahi tUSNI sthitasyAbhiprAyojJAyate guhyAnAM gopyAnAM madhye samyak sanyAsazravaNamananapUrvakamAtmanonididhyAsanalakSaNaM maunaM cAinasti jJAna yatAM jJAninAM yacvaNamanananididhyAsanaparipAkaprabhavamadvitIyAtmasAkSAtkArarUpaM sarvAjJAnavirodhijJAnaM tadahamasmi / / 38 // yadapi ca sarvabhUtAnAM prAha kAraNaM bIjaM tanmAyo daNDodamayatAmasmi nItirasmi jigIpatAm // maunaM caivAsmi guhyAnAM jJAnaM jJAnavatAmaham // 38 // yaccApi sarvabhUtAnAM bIjaM tadahamarjuna // na tadasti vinA yatsyAnmayA bhUtaM carAcaram // 39 // nAntosti mama divyAnAM vibhUtInAM parantapa // eSatUdezataH proktovibhUtervistaromayA // 40 // yadyavibhUtimatsattvaM zrImadUrjitameva vA // tattadevAvagaccha tvaM mama tajozasaMbhavam // 41 // 25:52519552515255251525152515. pAdhikaM caitanyamahameva hearjuna mayA vinA yatsyAdbhavecaramacaraM vA bhataM vastu tannAstyeva yataH sarva matkAryamevetyarthaH // 39 // prakaraNArthamupasaMharan vibhUti saMkSipati heparaMtapa pareSAM zatrUNAM kAmakrodhalobhAdInAM tApajanaka mama divyAnAM vibhutInAmantaiyattA nAsti ataH sarvajJenApi sA na zakyate jJAtuM vaktuM vA sanmAtraviSayatvAtsarvajJatAyAH eSatu tvAM pratyuddezanaekadezena pro kovibhanevistarovistAromayA ||40||anuktaaapi bhagavatIvibhUtIH saMgrahItumupalakSaNamida mucyate yadyatsattvaM prANi vibhUtimadaizvaryayuktaM tathA zrImat zrIlakSmIH sampat zobhA kAntirvA tayA yukta tathA UrjitaM balAdyanizayena yuktaM tattadeva mama tejasaH zaktaraMdona saMbhUtaM tvamavagaccha jAnIhi // 11 // For Private and Personal Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir evamavayavazAvibhUtimuktvA sAkalyena tAmAha athaveti pakSAntare bahunaitena sAvazeSeNa jJAtena / tava syAt hearjuna idaM kRtsnaM sarva / jagadekAMzena ekadezamAtreNa viSTabhya vidhRtya vyApya cAhameva sthitona mavyatirikaM kiJcidasti 'pAdosya vizvAbhUtAni tripAdasyAmRtaM athavA bahunaitena kiM jJAtena tvaarjun||vissttbhyaahmidN kRtsnamekAMzena sthitojagat // 42 // iti zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsubrahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde vibhUtiyogo nAma dazamo'dhyAyaH // 10 // divIti' zruteH tasmAt kimanena parichanadarzanena sarvatra mahASTameva kurvityabhiprAyaH // 42 // kurvanti ke'pi kRtinaH kavidapyanante | svAntaM vidhAya viSayAntarazAntimevAtvatpAdapadmavigalanmakarandavindumAsvAdyamAdyati muhurmadhubhinmanome // itizrImadbhagavadvItAgUDhArthadIpikAyAM madhusUdanasarasvatIviracitAyAmadhikAribhedena vibhUtiyogonAma dazamo'dhyAyaH // 10 // AAMANASANTAASASSASSASSASATARAK For Private and Personal Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir || zrIkRSNAya giitaamRtduhenmH|| pUrvAdhyAye nAnAvibhUtIrastvA viSTabhyAhAmidaM kRtsnamekAMzena sthitojagaditi vizvAtmakaM pAramezvaraM bhagavatAnte'bhihitaM zrutvA paramotkaNThitastassAkSAtkartumicchan pUrvoktamabhinandan madanugrahAya zokanivRttyupakArAya paramaM niratizayapu. ruSArthaparyavasAyi gurtha gopyaM yasmai kasmaicidvaktumanahamapi adhyAtmasaMjJitaM adhyAtmamiti zabditamAtmAnAtmavivekaviSayamazocyAnandhIcastvamityAdiSaTAdhyAyaparyanta tvaMpadArthapradhAnaM yatvayA paramakAraNikena sarvajJenoktaM vacovAmyaM tena vAkyenAhameSAM hantA mayate hanyantaityAdivividhaviparyAsalakSaNomohoyamanubhavasAlikovigatovanomama tatrAsakRdAtmanaH sarvavikriyAzUnyatvokteH // 1 // tathA sapamAdArabhya dazamaparyantaM tatpadArthanirNayapradhAnamapi bhagavatovacanaM mayA bhuvAmityAha bhUtAnAM bhavAnyayAdhutpattipralayI | // arjunauvAca // madanugrahAya paramaM guhyamadhyAtmasajJitam / / yattvayoktaM vacastena mohoyaM vigatomama // 1 // bhavApyayohi bhUtAnAM zrutau vistarazomayA tvtH|| kamalapatrAkSa mAhAtmyamapi cAvyayam // 2 / 1515251525:5651525152515251525ttes svataNya bhavantI tvattaebabistarazomayA atI nanu saDepaNAsakAdityarthaH kamalasya patre haya dIrgha raktAnne paramamanorame akSiNI yasya taya sarva hakamalapatrAkSa atisaundayAtidAyoleSoya premAtizayAna na kevalaM bhavApyayau svataH atI mahAtmanastaca bhAvomAhAtmyamanatizayaizvarya vizvasRSTyAnikatakhepyavikAritvaM zubhAzubhakarmakArayitatvepyaupamyaM bandhamokSAdivicitraphaladAtRsvepyasapaidAsInyamanya dapi sarvAtmatvAdisopAdhikaM nirupAdhikamapi cAvyayamakSayaM mayA zrutamiti pariNatamanuvartate cakArAn // 2 // he paramezvara yathA yena prakAreNa sopAdhikena nirupAdhikena niratizayaizcayeNAtmAnaM tvAmAttha kathayati vaM evametancAnyathA For Private and Personal Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. 11 // // 28 // tvadacArI kutrApi mamAvizvAsazahA nAstyevetyarthaH yadyapyevaM tathApi kRtArthI bubhUSayA TumicchAmi te tava rUpamaizvaraM jJAnaizcaryazaktibalabIryatejobhiH sampancamadbhutaM hepuruSottameti saMbodhanena tvadvasyavizvAsomama nAsti divRkSA ca / mahatI vartataiti sarvajasvAvaM jAnAsi sarvAntaryAmitvAceti sUcayAni // 3 // draSTuma yogye kutaste dilelyAzayAha prabhavati sRSTisthitisaMhArapravezaprazAsaneSviti prabhuH heprabho sarvasvAmin taM tavaizvaraM rUpaM mayArjunena draSTuM zakyAmati yadi manyase jAnAsIcchasi vA heyogezvara sarveSAmaNimAdisiddhizAlinAM yogAnAM yoginAmIzvara tatastvadicchAvazAdeva meM mahyamatyarthamarthine tvaM paramakAruNiko sararara115251151625251525 5 1525152515251525 evametadyathAttha tvamAtmAnaM paramezvara // draSTumicchAmi te rUpamaizvaraM puruSottama // 3 // ma. nyase yadi tacchakyaM mayAdraSTumiti prabho // yogezvara tatome tvaM darzayAtmAnamavyayam // 4 // // zrIbhagavAnuvAca // pazya me pArtha rUpANi zatazotha sahasrazaH // nAnAvidhAni divyAni nAnAvarNakRtIni ca // 5 // 15252 | darzaya cAkSuSajJAna viSayIkAraya AtmAnamaizvararUpaviziSTamavyayamakSayaM // 4 // evamatyantabhaktenArjunane prArthitaH san atra krameNa | zlokacatuSTaye'pi pazyetyAvRttyA'tya tarUpANi darzayiSmAmi tvaM sAvadhAnobhavetyarjunamabhimukhIkaroti bhagavAn zatazothasahasrazaitya| parimitAni tAni ca nAnAvidhAnyanekaprakArANi divyAnyatyamutAni nAnAvilakSaNAvarNAnIlapItAdiprakArAstathA AkRtayazcAvayavasaMsthAna| vizeSAyeSAM tAni nAnAvarNAkRtIni ca mama rUpANi pazya aheM loT idhumauMbhava hepArtha // 5 // divyAni rUpANi pazyetyuktvA | nAnyeva lezanonukrAmati dvAbhyAM pazyAdityAn dvAdaza vasUnaSTau rudrAnekAdaza azvinaudo marutaH saptasaptakAnekonapaJcAzat tathA'nyAnapi // 128 For Private and Personal Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | devAnityarthaH bahUnyanyAnyavRSTapUrvANi pUrvamavRSTAni manuSyalAMke tvayA tvattonyena vA kenacit pazyAdhaNyaGgutAni hebhArata atra zatazothasaharUzaH nAnAvidhAnItyasya vivaraNaM vahUnIti AdityAnityAdi ca adRSTapUrvANIti divyAnItyasya AzcaryANIti nAnAvarNAkRtInItyasyeti dravyam ||6|| na kevalametAvadeva samataM jagadapi mahehasyaM draSTumarhasItyAha ihAsminmama dehe ekasthaM ekasminnevAvayavarUpeNa sthitaM jagat | kRtsnaM samastaM sacarAcaraM jaGgamasthAvarasahitaM tatra tatra paribhramatA varSakoTisahasreNApi draTumazakyaM adyAdhunaiva pazya heguDAkeza yaccAnyajjayaparAjayAdikaM dravumicchasi tadapi sandehocchedAya pazya // 7 // yattuktaM manyase yadi tacchamyaM mayA Tumiti tatra vizeSamAha 2 525525152515251525 pazyAdityAnvasUn rudrAnazvinau marutastathA // vahUnyadRSTapUrvANi pazyAzcaryANi bhaart||6|| ihai kasthaM jagatkRtsnaM pazyAdya sacarAcaram // mama dehe guDAkeza yaccAnya draSTumicchasi // 7 // na tu mAM zakyase draSTumananaiva svacakSuSA // divyaM dadAmi te cakSuH pazya me yogamaizvaram // 8 // // saMjaya uvAca // evamuktvA tatorAjanmahAyogezvarohariH // darzayAmAsa pArthAya paramaM rUpamaizvaram // 9 // anenaiva prAkRtena svacakSuSA svabhAvasiddhena cakSuSA mAM divyarUpaM draSTuM natu zakyase na zaknoSi tu evaM zatyasaiti pAThe zaktona bhaviyasItyarthaH sauvAdikasyApi zaknoladevAdikaH zyan chAndasahativA divAdI pAThoretyeva sAmpradAyika tarhi tvAM dra9 kathaM zaknuyAmataAha divyamamAkRtaM mama divyarUpadarzanakSanaM dadAmi te tubhyaM cakSulena divyena cakSuSA pazya me yogamaghaTanaghaTanAsAmarthyAtizayamaizvaramIzvarasya mamAlAdhAraNam // 8 // bhagavAnarjunAya divyaM rUpaM darzitavAn saba tanhA vismayAviSTobhagavantaM vijJApitavAnitInaM vRttAntamevamukkhetyAdibhiH pani sokai tarASTra prati evaM nanu mAM zasyase kuTumanena cakSuSAnodivyaM dadAmi te cakSurityuktvA talodivyacakSuHpradAnAdanantaraM 25152515 For Private and Personal Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir gI. ma. rAjana dhatarASTra sthirobhava zravaNAya mahAnsarvotkRSTavAsI yogezvarazceti mahAyogazvaroharibhaktAnAM sarvaklezApahArI bhagavAn darzanAyogyamApa darzayAmAsa pArthAya ekAntabhaktAya paramaM divyaM rUpamaizvaram // 9 // tadeSa rUpaM vizinaTi anekAni vaktrANi nayanAni ca yasminrUpe anekAnAma tAnAM vismayahetUnAM darzanaM yasmin anekAni divyAnyAbharaNAni bhUSaNAni yasmin divyAnyanekAnyudyatAnyAyudhAni astrANi yasmin tattathA rUpam // 10 // divyAni mAlyAni puSpamayAni ratnamayAni ca tathA divyAmbarANi vastrANi ca niyante yena tadivyamAlyAmbaradharaM divyogandho'syati divyagandhastadanulepanaM yasya tat sarvAzcaryamayamanekADutapracuraM devaM dyotanAtmakaM ananta // 129 // anekavaktranayanamenakAdbhutadarzanam // anekadivyAbharaNaM divyAnekodyatAyudham // 10 // divyamAlyAmbaradharaM divyagandhAnulepanam // sarvAzcaryamayaM devamanantaM vizvatomukham // 11 // divi sUryasahasrasya bhveyugpsthitaa|ydi bhAH sadRzI sA syAdbhAsastasya mhaatmnH||12|| tatrekasthaM jagatkRtsnaM pravibhaktamanekadhA // apazyadevadevasya zarIre pANDavastadA // 13 // maparicchinnaM vizvataH sarvatomukhAne yasmin tadrUpaM darzayAmAseti pUrveNa saMbandhaH arjunodadatyidhyAhArovA // 11 // devamityuktaM vivRNoti divi antarikSe sUryANAM sahalasya aparimitasUryasamUhasya yugapaTuditasya yugapasthitAbhAH prabhA yadi bhavet tadA sA tasya mahAtmanovizvarUpasya bhAsAdImaH sadRzI tulyA yadi syAdyadi vA na syAt tatopi nanaM vizvarUpasyaiva bhAatiricyatetyahaM manye anyA tapamA nAstyevetyarthaH atrAvidyamAnAdhyavasAyA ttadabhAvanopamAbhAvaparAdabhatopamArUpeyamatizayoktirutprekSAM vyajatI sarvathA nirupamatvameva vyanakti ubhau yadi byomni pRthakpravAhAvityAdivat // 12 // ihaikasthaM jagatkRttaM pazyAdya sacarAcarAmiti bhagavadAjJaptamapyanubhUtavAnarjuna ityAha ekasthamekatra sthitaM jagan kRtsnaM pravibhaktamanekadhA devapitRmanuSyAdinAnAprakAraiH apazyadevasya bhaga For Private and Personal Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bata: tatra vizvarUpe zarIre pANDavorjunastadA vizvarUpAzcaryadarzanadazAyAm / 13 // evama tadarzanepyarjunona vibhayAca kAra nApi netre || saMcacAra nApi saMbhramAtyAtavya visaramAra nApi tasmAdde zAdapasasAra kityatidhIratvAttatkAlIvitameva vyavajahAra mahati cittome-15 pItyAha tatastadarzanAdanantara vismayanAdbhutadarzanaprabhavenAlaukikacittacamatkAravizeSeNAviSTovyAptaH ataeva vRSTaromA pulakitaHsan saprakhyAtamahAdevasayAmAdiprabhAvaH dhanaJjayaH yudhiSThirarAjana yeuttaragoyahe ca sarvAn vIrAn jitvA dhanamAtdRtavAniti prathitamahAparA. kamonidhIraH sAkSAdamirini vA mahAtejasvitvAt devaM tameva vizvarUpadharaM nArAyaNaM zirasA bhUmilanena praNamya prakarSaNa bhAktazraddhAtizavena navA namaskRtya kRtAJjaliH saMpuDhIkRtahastayugaH samabhASatoktavAn atra vismayAkhyasthAyibhAvasyArjuna gatasyAlambanavibhA | tataH savismayAviToSTaromA dhanajayaH // praNamya zirasA devaM kRtaanyjlirbhaasst||14|| | arjunauvAca // pazyAmi devAMstava deva dehe sarvAstathA bhUtavizeSasaMghAn // brahmANamIzaM kamalAsanasthampIMzca sarvAnuragAMzca divyAt // 15 // vana bhagavatA vizvarUpeNolIpanavibhAvenAsakRtadarzanenAnubhAvana sAcikarogahaNa namaskAreNAJjalikaraNena cAvyabhicAriNA cAnubhA. vAsina vA timatiharSavitarkAdinA paripotsavAsanAnAM zrotRNAM tAdRzazcitta camatkAro'pi tadbhadAnadhyavasAyAsparipopaM gataH paramAnandAsvAdarUpeNATutarasobhavatIti sUcitam / / 14 // yAdagamA darzitaM vicarU nadbhagavattena divyena cakSuSA sarvalokAdRzyamapi pazyAmyahonama bhAgyaprakarSaiti svAnubhavamAviSkurvan pazyAmi cAkSuSajJAnaviSayIkaromi hedeva tava dehe vizvarUpe devAnvasvAdInsarvAn tathA bhUtavizeSANAM sthAvarANAM janAnAM ca nAnAsaMsthAnAnAM saMdhAntamahAn tathA brahmANa carmukhamIzamIzitAraM sarveSAM kamalAsanasthaM pathivIpadmanadhye merakaNikAsanasthaM bhagavannAbhikamalAsanasthAmati vA tathA apaca sanmiAsivAdIn brahmaputrAn uragAMva divyAna For Private and Personal Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.11 prAkRtAn vAsukiprabhUtIn pazyAmIti srvbaandhyH||15|| yatra bhAvahe sarvamidaM vRTavAn nameya vizinaTi bAhavaudagANa vastrANi netrANi cAnekAni yasya tamaneka vAhUdaravaktranetraM pazyAmi tvAM sarvataH sarvatra anantAni rUpANi yasveti taM tava tu punarnAntamavasAnaM na madhya nApyAdi pazyAmi sarvagatatvAt hevizvezvara hevizvarUpa saMvodhana iyamatisaMbhramAt // 16 // tameva vizvarUpaM bhagavantaM prakArAntareNa mizinaSTi kirITagadAcakradhAriNaM ca sarvatodItimantaM tejorAArTI ca ataeva durnirIkSaM divyena cakSuSA vinA nirIkSitumazakyaM | sayakArapAThe duHzabdopanhavavacanaH anirIkSyamiti yAvat dIptayorasalArkayo1riva dyutiryasya tamaprameyamitthamayamiti paricchettamazakyaM tvAM | anekavAhUdaravaktranetraM pazyAmi tvAM sarvatonantarUpam // nAntaM na madhyaM na punastavAdi pazyAmi vizvezvara vizvarUpa // 16 // kiriTinaM gadinaM cakriNaM ca tejorAzi sarvatodIpti | mantam // pazyAni tvAM dunirIkSyaM samantAdIptA'nalArkadyutimaprameyam // 17 // tvamakSaraM | paramaM veditavyaM tvamasma vizyasya paraM nidhAnam // tvamavyayaH zAzvatadharmagoptA sanAtanastvaM puruSomatome // 18 // anAdimadhyAntamanantavIryamanantabAhuM zazisayanetram // pazyAmi tvA dIlatAzavaktraM svatejasA vizvamidaM tapantam // 19 // samantAtsarvataH pazyAni divyena cakSuSA ato'dhikAribhedArnirIkSaM pazyA nIti na virodhaH // 17 // evaM tavAtaniratizayaizvaryadarzanAdanuninomi tvamevAkSaraM paranaM brahma veditavyaM mumukSubhirvedAnazravaNAdinA tvamevAsya vizvasya paraM prakRSTaM nidhIyatasminiti nidhAnamAzrayaH ataeva bamavyayonityaH zAzvatasya nityavedapratipAdyatayA'sya dharmasya gotA pAlayitA zAzratAne saMbodhanaM vA tasminpakSe'vyayovinAzarahitaH ataeva sanAtanacirantanaH puruSoyaH paramAtmA saeva vaM me matovidinosi // 18 // kiMca Adittpattimadhya sthitirantovinAgastadrahitaM anAdimadhyAntaM anantaM vIrya prabhAvoyasya taM anantAvAhavIyasya taM upalakSaNametanmukhAdInAmapi zaziyoM netre yasya taM | || 130 For Private and Personal Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dImohutAzovastraM yasya vaktreSu yasyeti vA taM svatejasA vizvamidaM napantaM saMtApayantaM tyA tyA pakSyAmi // 19 // prakRtasya bhagavadrUpasya vyAnimAha dyAvApRthivyoridamantArasaM hi evaM tvayaivaikena vyAptaM dizazca sarvAvyAtAH dRSTvAitamatyantavismaya kamidamugraM duradhigamaM mahAtejAsvatvAttava rUpagupalabhya lokatrayaM pravyathitaM atyantabhItaM jAtaM hemahAtman sAdhUnAmabhayadAyakaitaHparamidamupasaMharetyabhiprAyaH // 20 // adhunA bhUbhArasaMhArakAritvamAtmanaH prakaTayantaM bhagavantaM pazyannAha amIhi surasaMghAvasvAdidevagaNAbhUbhArAvatArArtha manuSyarUpeNAvatI: yudhyamAnAH santastvA tvAM vizanti pravizantodRzyante evamamurasadyAvApTathivyoridamantaraM hi vyAptaM tvayaikena dizazca sarvAH // dRSTvAdbhutaM rUpamidaM tavoyaM lokatrayaM pratyArthitaM mahAtman // 20 // amIhi tvAM surasajhAvizanti kecidbhItAH prA jalayogaNanti // svastItyuktvA maharSisiddharAvAstuvanti stvAM stutibhiH puSkalAbhiH // 21 // rudrAdityAvasavoyeca sAdhyAvizvazvinau marutazcauSmapAzca // gandharvayakSAmurasiddhasar3A vIkSante tvAM vismitAzcaiva sarve // 22 // DAiti padacchedena bhUbhArabhUtAH duryodhanAdayasvAM vizantItyapi vaktavyaM evamubhayorapi senayoH kecidbhItAH palAyanepyazaktAH santaH prAJjalayogaNanti stuvanti tvAM evaM pratyupasthite yuddhe utpAtAdinimittAnyupalakSya svastyastu sarvasya jagataityuktvA maharSisiddhasAnAradaprabhRtayoyuddhadarzanArthamAgatAvizvavinAzaparihArAya stuvanti tvAM stutibhirguNotkarSapratipAdikAbhirvAgbhiH puSkalAbhiH paripUrNArthAbhiH // 21 // kiMcAnyat rudrAdhAdityAca vasavoyeca sAdhyAnAma devagaNAvizvetulyavibhaktikavizvedevazabdAbhyAmucyamAnAdevagaNAH azvinI nAsatyadalo mahataekonapaJcAzaddevagaNAH USmapAca pitaraH gandharvANAM yakSANAmasurAgAM siddhAnAM ca jAtibhedAnAM saGkAH samahAvIkSante parayAnti tvA tvAM tAdRzAbutadarzanAte sarvaeva vismitA vismayalaukikacamatkAravizeSamApadyanteca // 22 // For Private and Personal Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhI.ma a.11. 1 lokatrayaM pravyayitamityuktamupasaMharati hemahAbAho te tava rUpaM dRSTvA lokAH sarve'pi prANinaH pravyAthitAstathA prakhyAdhiomayena kI mahat atipramANaM bahani vastrANi netrANi ca yasmin nat bahavobAhavaUrayaH pAdAca yasmin tat banyudarANi yasmina nA bAhubhibhiHkArAlamatibhayAnakaM dRSTva matsahitAH sarve lokAbhayena pIDitAityarthaH // 23 // bhayAnakatvameva prapaJcayati na kevalaM pravyAcalarabAhalA) havA kiMtu pravyathitAntarAtmA manoyasya sohaM dhRti dhairya dehendriyAdidhAraNasAmartha zamaM ca manaHprasAdaM na vindAmi na labhe he viSNo tvAM kIdRzaM namArapRzamantarikSavyApinaM dAnaM prajvalinaM anekavarNa bhayaGkaranAnAsaMsthAnayuktam vyAttAnanaM vivRtamukhaM dImavizAlanetraM prajvarUpaM mahale bahuvakAnenaM mahAvAho vahuvAharupAdam // vahUdaraM vahudaMSTrAkarAlaM dRSTvA lokAH pradhyathitAstathA'ham // 23 // namaH spRzaM dIpsananekavarNa vyAttAnanaM dIptavizAlanetraM // davA hiravAM pravyathitAntarAtmA dhRti na vindAbhi zamaM ca viSNo // 24 // daMSTrAkalAni ca le mukhAni dRSTva kAlAnalasanimAni // dizona jAne na labheca zarma prasIda deveza jagannivAsa // 25 // amIca tvAM dhRtarASTrasya putrAH sarve shaivaavnipaals?H|| bhIpmodroNaH sUtaputrastathAsau sahAsmadIyairapi yodhamukhyaiH // 26 // litavistIrNacakSuSa bAM dRSTA hi eka vyathitAntarAtmAhaM dharti zamaM ca na vindAmItyanvayaH // 24 // daMSTrAbhiH karAlAni vikatatvena bhayANa pralayakAlAnalasadRzAni ca te mukhAni vRdeva natuM nAni prApya bhayavazena dizaH pUrvAparAdivivekena na jAne atona labheca zarma sukhaM khapadarzane'pi atohadeveza he jaganivAsa prasIda prasannobhava mAM prati yathA bhayAbhAvena varzana mukhaM prAmuyAmiti zeSaH 28 // asmAkaM jayaM pareSAM parAjayaMca sarvadA dravamiSTa padaya mama dehe guDAkeza yacAnyadhunicchasIti bhagavadAdiSTamadhunA yatpazyAmIsatyAha paJcabhiH amIca dhRtarASTrasya putrAduryodhana prasurAyaH zataM sodarAyuyutlu vinA sarve tyA tvaramANAvizantItyagresanenAnvayaH atibhaya 131 // For Private and Personal Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sUcakatvena kriyApadanyUnatvamatraguNaeva sahaivAvanipAlAnAM zalyAdInAM rAjJAM sastvAM vizanti na kevalaM duryodhanAdayaeva vizanti kiMtu hA ajayatvena saH saMbhAvito'pi bhISmodroNaH sUtaputraH karNastathAsau sarvadA mama vivaTA sahAsmadIyairapi parakIyariva dhRSTayumaprabhatibhiryo dhamukhyaistvAM vizantItyanvayaH // 26 // amI dhRtarASTraputraprabhatayaH sarvepi te tava daMvAkarAlAni bhayAnakAni vaktrANi tvaramANAvizanti tatra ca kecibhUNirattabhAGgaiH zirobhirviziSTAdazanAntareSu vilagnAH vizeSeNa saMlamAH dRzyante mayA samyagasandehena || 27 // rAjJAM bhagavanmukhapravezane nidarzanamAha yathA nadInAmanekamArgapravRttAnAM bahavombUnAM jalAnAM vegAvegavantaH pravAhAH samudrAbhimukhAH santaH vaktrANi te tvaramaNAvizanti daMSTrAkarAlani bhayAnakAni // kecidilanAdazanAntareSu saMdRzyante cUrNitairuttamAGgai // 27 // yathA nadInAM vahavomvuvegAH samudramevAbhimukhAdravanti // tathA tavAmI naralokavIrAvizanti vaktrANyazivijvalanti // 28 // yathA pradIptaM jvalanaM | pataGgAvizanti nAzAya samRddhavegAH / tathaiva nAzAya vizanti lokAstavApi vaktrANi samRddhavegAH // 29 // lelihyase grasamAnaH samantAllokAntsamayAnvadanaivalAdbhiH // tejobhi rApUrya jagatsa mayaM bhAsastavogrAH pratapanti viSNo // 30 // | samudrameva dravanti vizanti tathA tavAmI naralokavIrAvizanti vaktrANyAbhitaH sarvatojvalanti abhivijvalantIti vA pAThaH // 28 // |abuddhipUrvakapraveze nadIvegaM vRSTAntamuktvA buddhipUrvakapraveze dRSTAntamAha yathA pataGgAH zalabhAH samRddhavegAH sanlobuddhipUrva pradInaM jvalanaM vizanti nAzAya maraNAyaiva tathaiva nAzAya vizanti lokAete duryodhanaprabhRtayaH sarve'pi tava vaktrANi samRddhavegAH buddhipUrvamanAyatyA // 29 // yoddhakAmAnAM rAjJAM bhagavanmukhapravezaprakAramuktvA tadA bhagavatastadbhAsAMca pravRttiprakAramAha evaM vegena | pravizatolokAnduryodhanAdInsamagrAnsarvAnyasamAnontaHpravezayan jvalagirvadanaiH samantAtsarvatastvaM lelibase AsvAdayasi tejobhi For Private and Personal Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. bhAMbhirApUrya jagatsamayaM yasmAravaM bhAbhirjagadApUrayasi tasmAttopAstItrAmAsodIyaH prajvalatojvalanasyeva pratapanti satApa | janayanti viSNo vyApanazIla ||30|| yasmAdevaM taramAta ebamgarUpaH karAkAraH kobhavAnityAkhyAhi kathaya me mahAmatyantAnuyAhyAya ataeva namostu ne tubhyaM sarvagurave he devavara prasIda prasAda koyatyAnaM kura vijJAtuM vizeSeNa jJAtumicchAmi bhavantamAyaM sarvakAraNaM na hi yasmAttava sakhApa san prajAnAmi tava pravRtti ceSTAM // 31 // evamarjunena prArthatoyaH svayaM yadarthAca svpr| vattistatsarvaM tribhiHzlokaH kAlaH kriyAzaktyupahitaH sarvasya saMhartA paramezvarojasma bhavAmIdAnI prabaddhovRddhiMgataH yadartha prayucastavaLaNa AkhyAhi me kobhavAnugrarUponamostu te devavaraprasIda // vijJAtumicchAmi bhavantamAyaM na hi prajAnAmi tava pravRttim // 31 // zrIbhagavAnuvAca // kAlo'smi lokakSayarutpravR. DolokAntsamAhartumiha pravRttaH // Rte'pi tvAM na bhaviSyanti sabai ye'vasthitAH pratyanIkeSu yodhAH // 32 // tasmAttva muttiSTha yazolabhasva jitvA zatrUna muMzva rAjyaM samRddham // mayaivaite nihatAH pUrvameva nimittamAtraM bhava savyasAcin // 33 // lokAn duryodhanAdIn samAhartuM samyagAhartuM bhakSayituM pravRttohAmahAsminkAle matpravRtti vinA kathamevaM syAditi cenelyAha Rte'pi tyA tvAmarjunaM yoddhAraM vinApi tvavyApAra vinApi mavyApAraNaiva na bhaviSyanti vinazyanti sarve bhISmadroNakarNaprabhRtayoyoddhamanahatvena saMbhAvitAanyepi ye'vasthitAH pratyanIkeSu pratipakSasainyeSu yoddhAyoddhAraH sarve'pi mayA hatatvAdeva na bhaviSyanti tatra tava vyApArokiJcitkaraityarthaH // 32 // yasmAdevaM tasmAttvavyApAramantareNApi yasmAdete vinayantyeva tasmAttvamuttiSTha udyAktobhava yuddhAya devairapi durjayAbhiSmadrogAdayotirathAjhaTityevArjunena nirjitAityevaMbhUtaM yazolabhasva mahagniH puNyaireva hi yazolabhyate ayatnatazca jitvA / For Private and Personal Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir |zatrUn duryodhanAdIna muha svopasarjanatvena bhogyatA prApaya samaddhaM rAjyamakaNTaka ete ca tava zatravomayaiva kAlAtmanA nihatAH saMhatAyuSaH svadIyayuddhAtpUrvameva kevalaM tava yazolAbhAya sthAna pAtitAH atastvaM nimittamAtra arjunenete nirjitAiti sArvalaukikavyapadezAspadaM bhava hesavyasAcin savyena vAmena hastenApi zarAn sacituM saMdhAna zIlaM yasya tAdRzasya tava bhISmadroNAdijayonAsaMbhAvitastasmAttvabyApArAnantaraM mayA rathAtpAtyamAneSvateSu navaiva kartRtvaM lokAH kalpayiSyantItyabhiprAyaH // 33 // nanu droNobrAhmaNottamodhanurvedAcAryomama | gururvizeSeNa ca divyAkhasampannastathA bhISmaH svacchandamayurdivyAvasampannazca parazurAmeNa inhayuddhamupagamyApi na parAjitastathA yasya pitA vRddhakSatrastapazcarati mama putrasya ziroyobhUmau pAtayiSyati tasyApi zirastakAlaM bhUmau patiSyatIti sajayadrathopi jetumazakyaH sva 88888888888 droNaM ca bhISmaM ca jayadrathaM ca karNa tathA'nyAnapi yodhamukhyAn // mayA hatAMstvaM jahi mAvyathiSTAyudhyasva jetAsi raNe sapatnAn // 34 // Bu Dui Zong Dui Zong Dui Zong Dui Zong Dui Zong Dui Min | yamapi mahAdevArAdhanaparodivyAsvasampannazca tathA karNo'pi svayaM sUryasamastadArAdhanena divyAkhasampannazca vAsavadattayA caika puruSaghAtinyA'modhIkartumazakyayA zaktyA viziSTastathA kRpAzvatthAmabhArizravaHprabhRtayomahAnubhAvAH sarvathA durjayA evaiteSu satsu kathaM jitvA zatrUn rAjyaM bhokSye kathaM vA yazolapsyaityAzaGkAmarjunasyApanenumAha tadAzaGkAviSayAnAmabhiH |kathayan droNAdIMstvadAzaGkAviSayIbhUtAn sarvAnava yodharAina kAlAtmanA mayA hatAneva vaM jahi hatAnAM hanane kovA parizramaH atomAvyathiSTAH kathamevaM zakSyAmIti vyathA bhayanimittAM pIDAM mAgAH bhayaM tyaktvA yudhyasva jetAsi jeSyasyaciregaiva raNe saMgrAme sapannAn sarvAnapi zatrUn atra droNaM ca bhISmaM ca jayadrathaM ceti cakAratrayeNa pUrvoktAjeyatvazaGkAnUyate tathA zabdena | tasmAt kunopi svasya parAjaya vadhAnamittaM pApaM ca mAzatiSTAityabhiprAyaH kathaM bhISmamahaM sacce droNaM ca madhusUdana iSubhiH pratiyotsyA | For Private and Personal Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.na. a.11. mi pUjAvityatraivAtrApi samudAyAnvayAnantaraM prtyekaanvyodrssttvyH|| 34 // droNabhISmajayadrathakarNeSu jayAzAviSayeSu hateSu nirAzrayo duryodhanohataevetyanusaMdhAya jayAzAM parityajya yadi dhRtarASTraH sAdhaM kuryAttadA zAntirUbhayeSAM bhavedityabhiprAyavAn tataH kiM vRttamityapekSAyAM etatpUrvokaM kezavasya vacanaM zrutvA kRtAJjaliH kirITI indradattakirITaH paramaparitvena prasiddhaH vepamAnaH paramAzcaryadarzanajanitena saMbhrameNa kampamAno'rjunaH kRSNaM bhaktAghakarSaNaM bhagavantaM namaskRtya bhUyaH punarapyAha uktavAn sagadgada bhayena harSeNa cAzrupUrNanetratvesati kapharakaNDanayA vAcomandatvasakampatvAdirvikAraH sagadgadastayuktaM yathAsyAt bhItabhItaH atizayena bhItaH san pUrva nama // saJjayauvAca // etacchrutvA vacanaM kezavasya kRtAJjalirvepamAnaH kiriittii|| namaskRtvA bhUyaevAha kRSNaM sagaddaM bhItabhItaH praNamya // 35 // arjunauvAca // sthAne hRSIkeza tava prakIrtyAM jagatpradRSyatyanurajyateca // rakSAMsi bhItAni dizodravanti sarve namasyanti ca siddhasaGgamaH // 36 // skRtya punarapi praNamyAtyantanamrobhUtvAheti sambandhaH // 38 // arjuna uvAca ekAdazabhiH sthAneityavyayaM yuktamityarthe hetvaSIkeza sarvendriyapravartaka yatastvamevamatyantAdbhutaprabhAvobhaktavatsalazca tatastava prakIrtyA prakRSTayA kIrtyA niratizayaprAzastyasya kIrtanena avaNena ca na kevalamahameva pratdRSyAmi kiMtu sarvameva jagacetanamAtraM rakSovirodhi pratdRSyati prakRSTaM harSamAmoti iti yattat sthAne yuktamevetyarthaH tathA sarva jagadanurajyate ca tadviSayamanurAgamapaitIti ca yattadapi yuktameva tathA rakSAMsi bhItAni santi dizodravAnti sarvAsu dikSa palAyantaiti yattadapi yukrameva tathA sarve siddhAnAM kapilAdInAM saDyanamasyanti ceti yattadapi yuktameva sarvatra tava prkiiyetysyaanvyH sthAne ityasya ca ayaM // 133 For Private and Personal Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lokorakSonnamantratvena mantrazAstre prasiddhaH // 36 // bhagavatoharSAdiviSayatve hetumAha kasmAca hetoste tubhyaM na namerana namaskuryaH siddh-|| saGkAH sarve'pi hemahAtman paramodAracitta he ananta sarvaparicchedazUnya hedeveza hiraNyagarbhAdInAmapi devAnAM niyantaH hejagannivAsa sazriya tubhyaM kIdRzAya brahmaNopi garIyase gurutarAya Adikatre brahmaNo'pi janakAya niyantRtvamupadeSTatvaM janakatvamityAdirekaiko'pi hetunamaskAryatAprayojakaH kiM punarmahAtmatvAnantatvajaganivAsatvAdinAnAkalyANaguNasamuccitaityanAbharyatAsacanArya namaskArasya kasmAciti vA zabdArthadhakAraH kiMca sat vidhimukhena pratIyamAnamastIti asaniSedhamukhena pratIyamAnaM nAstIti athavA sat vyaktaM asat avyaktaM tvameva tathA tatpara tAbhyAM sadasapayAM para mUlakAraNaM yadakSaraM brahma tadapi tvameva tvanina kimapi nAstItyarthaH tatparaM yadityatra parararararararara kasmAcca tena narameranmahAtman garIyase brahmaNopyAdikatre // anantadeveza jagannivAsa tvamakSaraM sadasattatparaM yat // 37 // tvamAdidevaH puruSaH purANastvamasya vizvasya paraM ni. dhAnam // venAsi vedyaM ca paraJca dhAma tvayA tataM vizvamanantarUpa // 38 // yacchabdAtmAka cakAramapi kecitpaThanti enai nubhistvAM sarve namantIti na kimapi citramityarthaH // 37 // bhaktyurekAtpunarapi stauti vamAdideyojagataH sargahetutvAt puruSaH pUrayitA purANo'nAdiH svamasya vizvasya paraM nidhAnaM layasthAnatvAn nidhIyate sarvamasminiti evaM sRSTipralayasthAnatvenopAdAnavamuktvA sarvajJatvena pradhAnaM vyAvarta yAnimittatAmAha veditA sarvasyApi daitApattiM vArayati yaca vidyaM tadapi tvamevAsi vedanarUpe veditari paramArthasaMbandhAbhAvena sarvasya vedyasya kalpitatvAt ataeva paraMcadhAma yatsaccidAnandadhanamatridyAtatkAryanirmukaM viSNoH paramaM padaM tadapi tvamevAsi vayA sadrUpeNa sphuraNarUpeNa ca kAraNena tataM vyAptamidaM svataH sattAsphUrtizUnyaM vizva kArya mAyikasaMbandhenaiva sthitikAle heanantarUpa aparicchinnasvarUpa // 38 // vAyuryamonivaruNaH zazAGgasUryAdInA For Private and Personal Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a. 16 mapyupalakSaNametat prajApatirvarASTra hiraNyagarbhazva prapitAmahazca pitAmahasya hiraNyagarbhasyApi pitAca tvaM yasmAdevaM sarvadevAtmakatvAtvameva sarvanamaskAryAsi nasmAnmamA'pi varAkasya namonamaste tubhyamastu sahasrakRtaH punazca bhUyopi punarapi namonamaste bhaktizraddhAtizayena namaskAreSvalaMpatyayAbhAvo'nayA namaskAravRttyA sUcyate // 39 // tubhyaM purastAn ayabhAge namostu tubhyaM puronamastAditi vA atha zabdaH samuccaye pRSTato'pi tubhyaM namastAt namostu te tubhyaM sarvataeva sarvAsu dikSu sthitAya he sarva vIrya zArIrabalaM vikramaH zikSA zastraprayogakauzalaM eka vIryAdhika manyautaika zikSayAdhikamityu ke maduryodhanayoranyeSu ca ekaikaM vyavasthitaM tvaM tu ananta / / 134 // vAyuryamognivaruNaH zazAGka: prajApatistvaM prapitAmahazca // namonamastestu saharakatvaH punazca bhUyo'pi namonamaste // 39 // namaH purastAdatha pRSThataste namostute sarvataeva sarva // ananta vIryAmitavikramastvaM sarva samApnopi tato'si sarvaH // 40 // saveti matvA prasaraM yaduktaM he kRSNa yAdava hesakheti // ajAnatA mahimAnaM tavedaM mayA pramAdAtpraNayena vA'pi // 11 // 15251525124555525152515251525152525 vIryazvAmitavikramaceti samastamekaM padaM anantavIryati saMbodhanaM vA sarva samastaM jagat samAmoSi samyagekena sadrUpeNAmoSi sarvAtmanA vyAmoSi tatastasmAtsarvo'si tvadatiriktaM kimapi nAstItyarthaH // 40 // yatohaM tvanmAhAtmyAparijJAnAdaparAdhAnajanamakArSa tataH paramakAraNikaM tvAM praNamyAparAdhakSamAM kArayAmItyAha dvAbhyAM tvaM mama sakhA samAnavayAiti matvA prasabhaM svokarSakhyApanarUpeNAbhibhavena yadaktaM mayA tadevaM vizvarUpaM tathA mahimAnamaizvaryAtizayamajAnatA palliGgapAThe imaM vizvarUpAtmaka mahimAnama jAnatA pramAdAcittavikSepAtmaNayena snehena vApi kimuktamityAha hekRSNa heyAdava hesakheti // 41 / / For Private and Personal Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / anityabhAvena nirvikAreNaca vacanarUpamasakarahasi sthitovA siMhAsanAdi | yaccAvahAsAtha parihAsArtha vihArazayyAsana bhojaneSu vihAraH krIDA vyAyAmovA zayyA nalikAdyAstaraNavizeSaH AsanaM siMhAsanAdi / bhojanaM bahUnAM par3attAvazanaM teSu viSayabhUteSu asatkRtosi mayA paribhUtosi ekaH sakhInvihAya rahasi sthitobA tvaM athavA tatsamakSaM teSAM sakhInAM parihasatAM samakSaM vA he acyuta sarvadA nirvikAra tatsarvaM vacanarUpamasatkaraNarUpaM cAparAdhajAtaM kSAmaye kSamayAmi tvAmaprameyaM acintyaprabhAvaM acintyaprabhAvena nirvikAreNaca paramakAruNikena bhagavatA tvanmAhAtmyAnabhijJa sya mamAparAdhAH kSantavyAityarthaH // 42 // acintyaprabhAvatAmeva prapaJcayati asya carAcarasya lokasya pitA janaka yaJcAvahasArthamasatkRto'si vihArazayyAsanojaneSu // eko'thavApyacyuta tatsamakSa tatkSAmayetvAmahamaprameyam // 42 // pitAsi lokasya carAcarasya tvamasya pUjyazca gurugarIyAn // natvatsamostyabhyadhikaH kutonyolokatrayepyapratimaprabhAvaH // 13 // tasmAtpraNamya praNidhAya kAyaM prasAdaye tvAmahamIzamIDyam // piteva putrasya sakheva sakhyuH prIyaH priyAyArhasi deva soDhum // 4 // stvamasi pUjyavAsi sarvezvaratvAt guruzvAsi zAstropadeSTA ataH saH prakAraigarIyAn gurutarosi ataeva na tvatsamostyabhyadhikaH kuto'nyolokatraye'pi he amitaprabhAva yasya samopi nAsti dvitIyasya paramezvarasyAbhAvAt tasyAdhiko'nyaH kutaH | syAtsarvathA na saMbhAvyataevetyarthaH // 43 // yasmAdevaM tasmAtpraNamya namaskRtya tvAM praNidhAya prakarSeNa nIcaidhRtvA kArya | daNDavadbhumau patitveti yAvat prasAdaye tvAmIzamIDyaM sarvastutyamahamaparAdhI atohedeva piteva putrasyAparAdhaM sakheva sakhyupa rAdhaM priyaH patiriva priyAyAH pativratAyAaparAdha mamAparAdhaM tvaM soI kSantumarhasi ananyazaraNatvAnmama priyAyAhasItyatrevazazabdalopaH sandhizca chAndasaH // 44 // evamaparAdhakSamA prArthya punaH prAgrUpadarzanaM vizvarUpopasaMhAreNa prArthayate dvAbhyAM kApyavRSTapUrva For Private and Personal Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir gI.ma. pUrvamavRSTa vizvarUpaM dRSTvA dRSitotkRSToasmi tabikRtarUpadarzanajena bhayena ca prathitaM vyAkulIkRtaM manome agastadeva prAcInaneva mama, prANApekSayA'pi priyaM rUpa meM darzaya hedeva hedeveza he jagannivAsa prasIda prAyUpadarzanarUpaM prasAdaM me kuru // 45 // tadeva rupa vivRNoti | kirITavantaM gadAvannaM cakrahastaM ca tvA tvAM draSTumicchAmyahaM tathaiva pUrvavadeva atastenaiva rUpeNa caturbhujena vasudevAtmajavena bhaya he saharU.bAhI he vizvamUrne upasaMtdRtya vizvarUpaM pUrvarUpeNaiva prakaTobhavetyarthaH etena sarvadA caturbhujAdirUpamarjunena bhagavatodRzyataityuktam // 46 // evamarjunena prasAditobhayabAdhitamarjunamupalabhyopasaMtdRtya vizvarUpamucitena vacanena tamAzvAsayan tribhiH hearjuna mAbhaiSIH yatomayA adRSTapUrva dRSilosmi dRSTvA bhayena ca pravyathitaM mnome|| tadeva me darzaya deva rUpaM prasIda deveza jagannivAsa // 45 // kirITinaM gadinaM cakrahastamicchAmi tvAM draSTumahaM tathaiva // te | naiva rUpeNa caturbhujena sahastrabAho bhava vizvamUrte // 46 // zrIbhagavAnuvAca // mayA prasa- | nnena tavArjunedaM rUpaM paraM darzitamAtmayogAt // tejomayaM vizvamanantamAyaM yanme tvada- | nyena na dRSTapUrvam // 47 // na vedayajJAdhyayanairna dAnairna ca kriyAbhirna tapobhiruyaiH // evaM rUpaH zakyaahaM nRloke draSTuM tvadanyena kurupravIra // 48 // prasancena tvAvaSayakRpAnizayavatA idaM vizvarUpAtmakaM paraM zreSThaM rUpaM nava dArzatamAtmayogAna asAdhAraNAnijasAmarthyAt paratvaM vivRNoti tejomayaM tejaHpracuraM vizvaM samastamanantamAyaMca yanmama rUpaM tvadanyena kenApi na dRSTapUrva pUrva na dRSTam // 47 // etaddapadarzanAtmaka matidarlabha matprasAdaM labdhvA kRtArthaevAsi svamityAha vedAnAM catarNAmapi adhyayanarakSaragrahaNarUpaiH tathA mImAMsAkalpasUtrAdidvArA !yajJAnAM vedabodhitakarmaNAmadhyayanararthavicArarUpairvadayajJAdhyayanaiH dAnastalApuruSAdibhiH kriyAbhiramihotrAdibhItakarmabhiH tapobhiH kuchacAndrA-12 yaNAdibhirayaiH kAyendriyazoSakattena duSkaraiH evaMrUpohaM na zakyaH nRloke manuSyaloke draSTuM tvadanyena madanugrahahInena hekurapravIra za For Private and Personal Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kyohamiti vaktavye visargalopa chAndasaH pratyeka nakArAbhyAsoniSedhadADharyAya na ca kriyAmirityatra cakArAdanukkasAdhanAntarasamuccayaH // 18 // evaM badanuyahAryamAvi tena rUmegAnena cenabo gastAI idaM ghora Idaka anekavAvhAdiyukatlena bhayaGkaraM mama rUpaM dRvA sthitasya te tava yA vyathA bhayanimittA pIDA sA mAbhUt tathA madrUpadarzanepi yovimUDhabhAvovyAkulacittatvamaparitoSaH sopi mAbhUta kiMtu vyapetabhIrapagatabhayaH prItamanAzva sana punastvaM tadeva caturbhujaM vAsudevatvAdiviziSTa tvayA sadA pUrvadRSTaM rUpamidaM vizvarUpopasaMhAreNa prakaTIkriyamANaM prapazya pakarSeNa bhayarahityena saMtoSeNa ca pazya // 49 // vAsudevorjunamiti pAguktamuktvA yathApUrvamAsIsadA svakaM rUpaM kiraTimakaramAte vyathA mA ca vimUDhabhAvodRSTvA rUpaM ghoramIdRGmedam // vyapetabhIH prItamanAH punastvaM tadeva me rUpamidaM prapazya // 19 // saJjayauvAca // ityarjunaM vAsudevastathoktvA svakaMrUpaM darzayAmAsa bhUyaH // AzvAsayAmAsa ca bhItamenaM bhUtvA punaH saumyavapurmahAtmA // 50 // arjunauvAca // dRSTedaM mAnuSaM rUpaM tava saumyaM janArdana // idAnImasmi saMvRttaH sacetAH prakRtiM gataH // 51 // zrIbhaganuvAca // sudurdarzamidaM rUpaM dRSTavAnasi yanmama // devA apyasya rUpasya nityaM darzanakAGkSiNaH // 52 // kuNDalagadAcakrAdiyuktaM catubhuja zrIvatsakaustubhavanamAlApItAmbarAdizobhitaM darzayAmAsa bhUyaH punaHAzvAsayAmAsa ca bhItamenamajuna bhatlA punaH pUrvavatsaumyavapuranugrazarIraH mahAtmA paramakAruNikaH sarvezvaraH sarvajaityAdikalyANaguNAkaraH // 50 // tatonirbhayaHsan idAnIM sacetAH bhayakRtavyAmohAbhAvenAvyAkulacittaH saMvRttosmi tathA prakRti bhayakRtavyathArAhityena svAsthyaM gatosmi spaSTamanyat // 11 // svakRtasyAnugrahasyAtidurlabhatvaM darzayan caturbhiH mama yadpamidAnIM vaM vRSTavAnasi idaM vizrarUpaM sudurdarza atyantaM draSTumazakyaM yatAdevAapyasya rUpasya nityaM sarvadA darzana kAkiNona tu tvamiva pUrva dRSTavantona vA'gre drakSyantItyabhiprAyaH darzanAkAGghAyAnityatvokteH // 52 // 21555252515251545:452525 For Private and Personal Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a. 110 11136 // 151525152525152515251525 kasmAdevAetadrUpaM na dRSTa pantona vA drakSyanti madbhakizUnyatvAdilyAha navedayajJAdhyayanairityAdinA gatArthaH zlokaH paramadula bhatvakhyApanAya punarabhyastaH // 53 // yadi vedatapodAnejyAbhidra dumazakyastvaM tAI kenopAyena TuM zamyosItyataAha sAdhanAntaravyA vRttyarthastuzabdaH bhaktyaivAnanyayA made kaniSTayA niratizayamItyA evaMvidhodivyarUpadharohaM jJAtuM zamyaH zAkhatohe arjuna zasyaahamiti chAndasovisargalopaH pUrvavat na kevalaM zAstra jJAtuM zamyo'nanya yA bhaktyA kiMtu tattvena ca svarUpeNa sAkSAtkaca zakyovedAntavAkyaNamanananididhyAsanaparipAkeNa tatazca svarUpasAkSAtkArAdavidyAtarakAryani vRttau taktvena praveSTuM ca madrUpatayaivAtuM cAhaM zakyohe paraMtapa ajJAnanAhaM vedairna tapasA na dAnena na cejyayA // zakyaevaMvidhodraSTuM dRSTavAnasi mAM yathA // 53 // bhaktyA tvananyayA zakyaahamevaMvidhorjuna // jJAtuM draSTuM ca tattvena praveSTuM ca paraMtapa // 54 // matkarmakanmatparamomadbhaktaH maGgavarjitaH // nirvairaH sarvabhUteSu yaH samAmeti pANDava // 55 // itizrImadbhagavadgItAsUpaniSatsubrahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjuna saMvAde vizvarUpadarzanaM nAmakAdazo'dhyAyaH // 11 // zatrudamane'tipravezayogyatAM tUcayati // 54 // adhunA sarvasya gItAzAstrasya sArabhUto niHzreyasArthinAmanudhAnAya pujIkRtyocyate madartha karma vedavihitaM karotIti makarmakRt svargAdikAmanAyAM satyAM kathamevamiti netyAha matparamaH ahameva paramaH prAmavyakhena nizcitona tu svargAdiryasya saH ataeva matprAptyAzayA madbhaktaH sarveH prakArairmama bhajanaparaH putrAdiSu snehesati kathamevaM syAditi netyAha saGga varjitaH bAhya vastuspahAzUnyaH zatru sati kayamevaM syAditi netyAi niraHsarvabhUteSu apakAriSyapi deSazunyoyaH samAmetyabhedena hepANDava ayamarthastvayA jJAtumiSTomayopadiSTonAtaHparaM kiMcitkartavyamastItyarthaH // 65 // iti zrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryazrImadhuna ranasarasatIpirAvinAyAM zrIbhagavadgItAgUDhArthadIpikAyAM vizvarUpada zananirUpaNaM nAmaikADhazodhyAyaH // 11 // 515 For Private and Personal Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir // zrIkRSNAya gItAmRtaduhe namaH // pUrvAdhyAyAnte 'matkarma kRnmatparamomadbhaktaH saGgavarjitaH nirvairaH sarvabhUteSu yaHsamAmeti pANDave-| tyuktaM tatra marachadArthe sandehaH kiM nirAkArameva sarvasvarUpaM vastu macchandenoktaM bhagavatA kiM vA sAkAramiti ubhayatrApi prayogadarzanAt ' bahUnAM janmanAmante jJAnavAnmAM prapadyate vAsudevaH samiti samahAtmA sudurlabhaityAdI nirAkAraM vastu vyapadiSTaM vizvarUpadarzanAnantaraMca 'nAhaM vedairna tapasA na dAnena na cejyayA zakyaevaMvidhodraSTuM dRSTavAnasi mAM yatheti' sAkAraM vastu ubhayodha bhagavadupadezayoradhikAribhedenaiva vyavasthayA bhavitavyaM anyathA virodhAt tatraivaM sati mayA mamakSuNA kiM nirAkArameva vastu cintanIyaM kiMvA sAkAramiti svAdhikArAnizcayAya saguNanirguNavidyayorvizeSabubhutsayA evaM matkarmakRdityAdyanantaroktaprakA reNa satatayuktAnairantaryeNa bhagavatkarmAdau sAvadhAnatayA pravRttAH bhaktAH sAkAravastvekazaraNAH santastvAmevaMvidhaM sAkAraM ye // arjunauvAca // evaM satatayuktAye bhaktAstvAM paryupAsate // ye cApyakSaramavyaktaM teSAM ke yogavittamAH // 1 // |paryupAsate satataM cintayanti ye cApi sarvatoviraktAstyaktasarvakarmANo'kSaraM na kSaratyazrute vetyakSaraM 'etadvai tadakSaraM gAmi brA hmnnaaabhivdntysthuulmnnnv-hsvmdiirghmityaadi| zrutipratiSiddhasarvopAdhirahitaM nirguNaM brahma ataevAvyaktaM sarvakAraNagocaraM nirAkA|raM tvAM paryupAsate teSAmubhayeSAM madhye ke yogavittamAH Aziyena yogavidaH yogaM samAdhi vidantIti vA yogavidaH ubhaye'pi | teSAM madhye ke zreSThAyoginaH keSAM jJAnaM mayAnusaraNIyAmityarthaH // 1 // tatra sarvajJobhagavAnarjanasya saguNavidyAyAmevAdhikAraM pazyastaM prati tAM vidhAsyati yathAdhikAraM tAratamyopetAnica sAdhanAni ataHprathamaM sAkArabrahmavidyA prabodhAyatuM stuvan prathamAH zreSTAityuttaraM mayi bhagavati vAsudeve paramezvare saguNe brahmaNi manaAvezyAnanyazaraNatayA niratizayapriyatayAca pravezya hiGgalaraGgaiva jatu tanmayaM kRtvA ye mAM sarvayogezvarANAmIzvaraM sarvajJaM samastakalyANaguNanilayaM sAkAraM nityayuktAH satato For Private and Personal Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.ma. a. 120 sayuktAH zraddhayA parayA prakaTayA sAciyopetAH santaupAso sadA cinta bali ne yukAmAH me mama matAabhipretAH te hi sadA |madAsattacittatayA mAmeva viSayAntaravimukhAzcintayantohorAtrANyAtavAhayanti atastaeva yuphalanAmatAbhamimatAH // 2 // nirguNabrahmavidapekSayA saguNabrahmavidAM kotizayoyena taeva yuktanamAstavAbhimatAityapekSAyAM tamalizayaM jananirUpakAnirguNabrahmavidaH prastoli dAbhyAM ye'kSaraM mAmupAsate te'pi mAmeva prAnuvantIti dvitIyagatenAnvayaH pUrvebhyovalakSaNyadyotanAya tuzabdaH akSaraM nirvizeSaM brahma vAcanavIbrAhmaNe prasiddhaM tasya samarpaNAya saptavizeSaNAni anirdeyaM zabdena vyapadeSTumazalyaM yato'vyaktaM zabdapravRttinimittaiAtiguNAkriyAsaMbandhairahina / jAni gaNa kiyAM saMbandha vA dvArIqatya zabdapravattAnavizeSa pravatyayogAta kRtojAtyAdirAhityanatAha sarvatragaM sarvavyApi sarvakAraNaM atIjAtyAdizUnyaM paricchijasva kAryasyaiva jAtyAdiyogadarzanAt AkAzAdInAmapi kAryavAbhyupagamAgha anae gAvintyaM zabdavatteriva // zrIbhagavAnuvAca // madhyAmezya manoye mAM nityyuktaaupaaste||shryaa parayopetAste me yuktatamAratAH // 2 // ye tvakSaramAnidezyamavyaktaM paryupAsate / / sarvatragamacintyaJca kUTastha manor3aterApi na viSayaH tasyApi parichinnaviSayatvAt 'yatovAvonivartante amAnya manasAtahati' zruteH tAI kathaM taM tvaupaniSadaM puruSa || | pRcchAmIti dRzyate sayyayA vadhyati ca atiH 'zAkhayonitvAditiH sUtraM ca ucyate avidyAkalpitasaMbandhena zadajanyAyAM buddhivRttau caramAyAM paramAnandayodharUpe zuddha pasAni prativimvite vidyAlatkAryayoH kalpitayornivatyupapattepacAreNa viSayatvAbhidhAnAt atastatra kalpitamAvidyAsaMbandha pratipAdayitumAha kUTasthaM yanmithyAbhUtaM satyatayA pratIyate taskRtamiti lokairucyate yathA kUTakArSApaNaH kUTasAkSitvamityAdau ajJAnamapi mAsAkhyaM sahakAryamapaJcena mithyAbhanamapi laukI kaiH satyatayA pratIyamAnaM kuTaM tasminnAdhyAsikena saMbandhenAdhiTAnatayA ziSTatIti kaTasthamajJAnatarakAryAdhiSTAnamityarthaH etena sAnupapattiparihAraH kRtaH ataeva savikArANAmaviyAkallitatvAttadadhiSThAna sAkSicaitanya nirvikAramityAha analaM calanaM vikAraH acalAva dhu aparigAni nityaM etAdRzaM zuddhaM brahma mAM paryupAsate aSaNena pra For Private and Personal Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mANaganAmasaMbhAvanAmaporA mananenaca prameyagatAmanantara viparInabhAvanA nivRtaye dhyAyAnta vijAnIyapratyayatiraskAraNa taildhaaraavdbischui| samAnapratyayapravAheNa nididhyAsanasaMjJakona dhyAnena viSayIkurvantItyarthaH kathaM punarviSayendriyasaMyogasati vijAtIyamatyapatiraskAraH ataAha saMdhiyavya svaviSayebhyaupasaMdRtyendriyagrAmaM karaNasamudAyaM etena zagadamAdisampatiraktA viSayabhogavAsanAyAM satyAM kunaindriyANAM tanonivRttista vAha sarvaca vipazye samA tulyA harSavipAdAbhyAM rAgadveSAbhyAM ca rahitA matiyeSAM samyagjJAnena tatkAraNasyAjJAnasyA'natitvAdviSayezu doSadarzanAbhyAsena spRhAyAnirasanAcca te sarvatra samabuddhayaH etena vazIkArasaMjJArAnyamuktaM ataeva sarvatrAtmadRSTayA hiMsAkAraNadveSagahatatvAt sarvabhUtahite ratAH abhayaM sarvabhUtebhyomattaH svAti maMtreNa dattasarvabhUtAbhayadakSiNAH kRtasaMnyAsAiti yAvat 'abhayaM sarvabhUtebhyodatvA saMnyAsamAcaredinismRteH' evaMvidhAH sarvasAdhanasampadAHsantaH svayaM brahmabhUtAnirvicikitsena sAkSAtkAreNa sarvasAdha sanniyanyendriya nAma sarvatra samatuddhayaH // te prApnuvanti mAmeva sarvabhUtahite ratAH // 4 // klezodhikatarastepAsavyaktAsaktacetasAm // avyatAhi gatirduHkha dehavadbhiravApyate // 5 // | naphalabhUtena mAmasaraM brahmaiva te prAnuvanti pUrvamapi mapAeva santo'vidyAnivRttyA madrUpAeva niTalItyarthaH 'meva bhavatItyAdi' atibhyaH ihApi ca jJAnI vAtmaiva me matamityuktaM // 3 // 4 // idAnI netebhyaH pUrvetAmAtizayaM darzayannAha pUpAmapi viSayebhyaAtdRtya saguNebrahmANa naAveze satataM tatkarmaparAyaNatveca parazraddhopetatve ca klezo'dhikobhavatyeva kiMtu avyatAsaktacetasAM nirguNabrahmacintana-1 parANAM teSAM pUrvokasAdhanavatA kezaAyAso'dhikataraH atizayenAdhikaH atra svayameva hetamAha bhagavAn avyaktAhi gatiH hi yayasmAdakSarAtmaka gantavya phalabhataM brahma duHkhaM yathA syAttathA kRNa dehavadihamAnibhiravApyate sarvakarmasaMnyAsaM kRtvA gurumupasatya vedAntavAkyAnAM tena tena vicAreNa tattaddhamAnarAkaraNe mahAn prayAsaH pratyakSasiddhastataH klezodhikatararenaSAmityuktaM yadyapyekameva phalaM tathApi ye duSkareNopAyena prAmuvanti tadapekSayA sukareNopAyena prAmuvantobhavanti zreSThAityabhiprAyaH // 8 // For Private and Personal Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 138 // nanu phalaikye kezA lpatvAdhiyAbhyAmutkarSAniSkarSoM syAtAM tadeva tu nAsti nirguNabrahmavidAM hi phalamavidyAtatkAryanivRttyA nirvizeSaparamAnandavodhabrahmarUpatA saguNabrahmavidAM vAdheSThAnapramAyAabhAvenAvidyAnivRttyabhAtrAdaizvaryavizeSaH kAryabrahmalokagatAnAM phalaM ataH phalAdhikyArthamAyAsAdhikyaM na nyUnatAmApAdayatIti cet na saguNopAsanayA nirastasarvapratibandhAnAM vinA gurUpadezaM vinA ca zravaNamanananididhyAsanAdyAvRttikkaiza svayamAvirbhUtena vedAntavAkyenezvaraprasAdasahakRtena tattvajJAnodayAdavidyAtatkAryanivatyA brahmalokaaizvaryabhogAnte nirguNavidyAphalaparamakaivalyopapatteH 'saetasmAn jIvadhanAt parAt paraM purizayaM puruSamIkSataiti zruteH saMprAptahiraNyagarbhezvaryaH bhogAnte etasmAjjIvadhanAt samaSTirUpAt parAccheSThAna hiraNyagarbhAtparaM vilakSaNaM zreSThaMca purizayaM svatvRdayaguhAniviSTaM puruSaM pUrNa pratyagabhinnamadvitIyaM paramAtmAnamIkSate ye tu sarvANi karmANi mayi saMnyasya matparAH // ananyenaiva yogena mAM dhyAyantaupAsate // 6 // teSAmahaM samudartA mRtyusaMsArasAgarAt // bhavAmi na cirAtpArtha mayyAvevezitacetasAm // 7 // Yu Min Zhi Bao Min De De De De De De De svayamAvi tena vedAntapramANena sAkSAtkaroti tAvatA ca muktIbhavatItyarthaH tathA ca vinApi prAguktaklezena saguNabrahmavidAmIzvaraprasAdena nirguNabrahmavidyAkalayApiritInamarthamAha chAbhyAM tuzabdau kAzavAnivRttyarthaH ye sarvANi karmANi mayi saMnyasya saguNe vAsudeve samarpya matparAH ahaM bhagavAn vAsudevaeva paraH prakRSTaprItiviSayoyeya te tathA santo'nanyenaiva yogena na vidyate mAM bhagavantaM muktvA |'nyadAlambanaM yasya tAdRzenaiva yogena samAdhinA ekAntabhaktiyogAparanAmnA mAM bhagavantaM vAsudevaM sakalasaundaryasAranidhAnamAnandaghanavigrahaM dvibhujaM caturbhujaM vA samastajanamanomohinI muralImatimanoharaiH saptabhiH svarairApUrayantaM vA darakamalakaumodakIrathAgasaGgipANipallavaM vA narasiMharAghavAdirUpa vA yathAdArzatarUpaM dhyAyantazcintayantaupAsate samAnAkAramAvicchinaM vitta vRttipravAhaM saMtanvate samIpavartitayA For Private and Personal Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Asate tiSThAnti vA teSAM mayyAvezitacetasAM mayi yathoke AvezitamekAyatayA pravezi cetoyamleSAmahaM satatopAsitobhagavAn mRtyu saMsArasAgarAn mRtyuyuktIyaH saMsAraH mithyAjJAnasatkAryaprapaJcaH saeva sAgaraiva duruttarastasmAt samuddhartA samyaganAyAsena udU sarvabAdhAvadhibhUte zuddhe brahmaNi dharnA dhArAyetA jJAnAvaSTambhadAnena bhavAmi na cirAt kSiprameva tasminnetra janmani hepArtheti saMbodhanamAzrAsArtham // 6 // 7 // tadevamiyattAprabandhana saguNopAsanAM stutvedAnI sAdhanAtirekaM vidhatte mayyeva saguNe brahmaNi manaH saGkalpavikalpAtmakamAdhatsva sthApaya sarvAmanovRttImadviSayAeva kuru evakArAnuSaDnena mayyeva buddhiM majhyavasAyalakSaNAM nivezaya sarvAbuddhivRttImadviSayAeva kuru viSayAntaraparityAgena sarvadA mAM cintayetyarthaH tataH kiM syAdityataAha nivasiSyasi mayyeva manaAdhatsva mayi buddhiM nivezaya ||nivsissysi mayyeva atardhva na sNshyH||8|| atha cittaM samAdhAtuM na zaknoSi mayi sthiram // abhyAsayogena tatomAmicchAsuM dhanajaya // 9 // 2525152515251525152515251525152505154505 nivatsyasi lagdhajJAnaH sanmahAtmanA mayyeva zuddhe brahmaNyeva ataUrya etadehAnte na saMzayaH nAtra prativandhazakA kartavyetyarthaH eva ataUrdhvamityatra sandhyabhAvaH shlokpurnnaarthH|| 8 // idAnIM saguNabrahmadhyAnAzaktAnAmazaktitAratamyena prathamaM pratimAdau bAhye bhagavaddhayAnAbhyAsastadazaktI bhAgavatadharmAnuSTAnaM nadazaktI sarvakarmaphalatyAgaiti trINi sAdhanAni tribhiH zlokaividhatte atha pakSAntare sthiraM yathAsyAttathA cittaM samAdhAtuM sthApayituM mayi na zaknoSi cettataekasmin pratimAdAvAlambane sarvataH samAtnRtya cetasaH punaH punaH sthApanamabhyAsastatpUrvakoyogaH samAdhistenAbhyAsayogena mAmAmumiccha yatastra hedhanaJjaya bahUna zatrUna jitvA dhanamAdRtavAnasi rAjasthAdyarthaneka manaH zatru jitvA tattvajJAnadhana nAhariSyasIti na tavAzvaryAmati saMbodhanArthaH // 9 // matpINanArthaM karma For Private and Personal Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. !! 139 // makarma zravaNakIrtanAdibhAgavatadharmastatparamastadekaniSTobhava abhyAsAsAmarthe madartha bhAgavatadharmasaMjJakAni karmAgyapi kuryana siddhiM brahma|bhAvakSaNAM sattvazuddhijJAnotpattidvAreNAvApsyasi // 10 // atha bahirviSayAkRSTacetastvAdetanmatkarmaparatvamapi nasakrAginopayoga madekazaraNatvamAzritaH mayi sarvakarmasamarpaNaM madyogastaM vAzritaH san yatAtmavAn yataH saMyatasandriyaHAtmavAn vivekI ca san sarva kakalatyAgaM kuru phalAbhisandhi tyaja ityarthaH // 11 // idAnImatraiva sAdhanavidhAnaparyavasAnAdi maM sarvakarmaphalatyAgaM stauti zreyaH prazasyataraM hi evaM jJAnaM zabdayuktibhyAnAtmanizcayaH abhyAsAt jJAnArthazravaNAbhyAsAt jJAnAcyaNamananapariniSpannAdapi dhyAnaM nididhyAsanasaMjJaM viziSyate atizayitaM bhavani sAkSAtkArAvyavAhitahenusAra tadevaM sarvasAdhanazreSTaM dhyAnaM tatopyatizayitatvenAjakRtaH ka abhyAseppasamarthosi satkarmaparamobhava // madarthamapi karmANi kurvan siddhimavAsvAli // 10 // athaitadaSyazaktosi ka mayogamAzritaH // sarvakarmaphalatyAgaM tataHkusa yatAtmavAn // 11||shreyohi jJAnamabhyAtjJAnAdhyAnaM viziSyate // dhyAnAkarmaphalatyAgastyAgAcchAntiranantaram // 12 // !! 139 phalalyAgaH stUyane dhyAnAkarmaphalalyA goviziSyataityanupajyane tyAgAt ni batAtena puMsA kRnAsarvakarmaphalatyAgAn zAntirupazamaH sahetukasya saMsArasthAnantaraM avyavadhAnena nanu kAlAntaramapekSate atra 'yadA so prapacyante kAmAye'sya tRnisthitAH athamo'mRtIbhavatyatra brahma samabhutaityAdi / zranipu prajahAni yahA kAyAntsarvAnityAdi sthitaprajJalakSaNeSu ca sarvakAmatyAgasyAmRtatvasAdhanavamaMtarganaM kakalAni ca kAmAtatyAgopi kAmatyAgatvasAmAnyAn sarvakAmatyAgaphalena stUyate yathAgastyena brAhmaNena samudraH pItaiti yathA vA jAmadagnyena brAhmaNena niHkSatrA pRthivI ileni brAhmagalatAnAnyAdidAnIMnanAmapi brAhma gAaparimeyaparAkramasthena yanne tahat ||12|| nadevaM mandamadhikAriNaM pratyatidulakaratvenAzaropAsananindayA sukaraM samubhopAsanaM vidhAyAzaktinAratamyAnuvAdenAnyAnyapi sA For Private and Personal Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . dhanAni vidadhau bhagavAn vAsudevaH kathenunAma sarvapratibandharahitaH sanuttamAdhikAritayA phalabhUtAyAmakaraghiyAyAmavanaredityabhi| prAyeNa sAdhanavidhAnasya phalArthatvAt taduktaM 'nirvizeSa parabrahma sAkSAtkartumanIzvarAH yemandAle'nukampyante savizeSanirUpaNaiH vazIko manasyevAM sagaNabrahmazIlanAt tadevAvirbhavetsAkSAdapetopAdhikalpanamiti' bhagavatA pataJjalinA coktaM 'samAdhisiddhirIzvarapraNidhAnAditi' tataH pratya cetanAdhigamopyantarAyAbhAvazcetica: tataitIzvarapraNidhAnAdityarthaH tadevamakSaropAsananindA saguNopAsanastutaye na tu heyatayA uditahomavidhAvanuditahomAnindAvan na hi nindA nindyaM nindituM pravartate'pi tu vidheyaM stotumini nyAyAt tammAdakSaropAsakAeva paramArthatoyogavittamAH 'priyohi jJAninotyarthamahaM saca mama priyaH udArAH sarvaevaite jJAnI tvAtmaiva me matamityAdinA punaHpunaH prazastatamatayoktAsteSAmeva jJAnaM dharmajAtaM cAnusaraNIyamadhikAramAsAdya tvayetyarjuna bubodhayiSuH 3152515155152 aveTA sarvabhUtAnAM maitraH karuNaeva ca // nirmamonirahaGkAraH samaduHkhasukhaH kSamI // 13 // santuSTaH satataM yogI yatAtmA dRDhanizcayaH // mayapitalanovuddhiomanataH same priyH||14|| paramahitaiSI bhagavAnabhedadarzinaH kRtakRtyAnakSaropAsakAnprastauti sanabhiH sarvANi bhUtA nyAtmatvena pazyanAtmanoduHkhahetAvapi pratikUla buddhyabhAvAna heSTA sarvabhUtAnAM kiMtu maitraH maitrI zigdhatA tavAn yataH karuNaH karuNA duHkhiteSu dayA tadvAn sarvabhUtAbhayadAtA paramahaMsaparitrAjakahatyarthaH nirmamAdehe'pi mameti pratyayarahitaH nirahaGkAraH vattasvAdhyAyAdikRtAhahArAnikAntaH dveSarAgayorapravartakatvena sabhe duHkhanukhe yasya saH ataeva kSamI AkrozanasADanAdinApi na vikriyAmApadyate // 13 // tasyaiva vizeSaNAntarANi satataM zarIrasthitikAraNasya lAme'lAbhe ca saMtuSTaH utpannAlaMpatyayaH tathA gaNavallAbhe viparyaye ca satatamiti sarvatra saMbadhyate yogI samAhitacintaH yatAtmA saMyatazarIndriyAdisahAnaH dRDhaH kutArkikairabhibhavitumazakyatayA sthironizcayohamasyakarvabhoktasacidAnandAdvitIyaM brotyadhyavasAyo-15, yasya sadRDhanizcayaH sthitaprajJaityarthaH mayi bhagavati vAsudeve zuddha brahmaNi arpitamanobuddhiH samarpitAntaHkaraNaH IdRzoyo 52552552 For Private and Personal Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. 140 // madbhaktaH zuddhAkSarabrahmavit sane priyaH sadAtmatvAt // 14 // punastasyaiva vizeSaNAni yasmAtsarvabhUtAbhayadAyinaH saMnyAsinohetoHhijate na saMtapyate lokoyaHkazcidapi janaH tathA lokAnniraparAdhohejanaikavatAn khalajanAnohijateca yaH advaitadArzatvAt paramakAruNikatvena kSamAzIlatvAca kiMca harSaH svasya priyalAbhe romAJcAzrupAtAdiheturAnandAbhivyaGajakazcittavRttivizeSaH amarSaH parotkarSAsahanarUpazcittavRttivizeSaH bhayaM vyAghrAdidarzanAdhInazcittavRttivizeSasvAsaH udvegaH ekAkI kathaM vijane sarvaparigrahazUnyojIviSyAmItyevaMvidhovyAkulatArUpAdhittavRttivizeSastaiharSAmarSabhayogairmuktoyaH advaitadarzitayA tadayogyatvena naireva svayaM parityaktona tu teSAM tyAgAya svayaM vyApRtaiti yAvat tena madbhaktaityanukRSyate IdRzomadbhaktoyaH same priyaiti pUrvavat // 15 // kiMca | | yasmannodvijate lokolokAnodvijate ca yH|| harSAmabhayodvaigairmuktoyaH saca me priyH||15|| anapekSaH shucirdkssudaasiinogtvythH||srvaarmbhprityaagii yomadbhaktaH spriyH||16|| yona tdRSyati na deSTi na zocatina kAmAta // zubhAzubhaparityAgI bhaktimAn yaHsame priyH||17|| nirapekSaH sarveSu bhogopakaraNeSu yadRcchopanatipyapi niHspRhaH zucirbAhyAbhyantarazaucasampannaH dakSaH upasthiteSu jJAtavyeSu kartavyeSu ca sadyaeva jJAtuM kartuM ca samarthaH udAsInaH na kasyacinmitrAdeH pakSaM bhajate yaH gatavyathaH parastADyamAnasyApi gatA notpannA vyathA pADA yasya saH utpannAyAmapi vyathAyAgapakartRtva kSamitvaM vyathAkAra geSu satsvapyanutpannavyathatvaM gatavyathatvamiti bhedaH aihikAmuSmikaphalAni sarvANi karmANi sarvArambhAstAnparitya tuM zIlaM yasya sasarvArambhaparityAgI saMnyAsI yomadbhaktaH same priyaH // 16 // kiMca samaduHkha sukhaityetadvivRNoti yona dRSyati iSTaprAptI na dveSTi aniSTaprAptau na zocati prApneSTaviyoge nakAzati aprAmeSTasaMyoge sarvArambhaparityAgItyetAvRNoti zubhAzubhe sukhasAdhanaduHkhasAdhane karmaNI parityatuM zIlamasyeti zubhAzubhaparityAgI bhaktimAn yaH same priyH||17|| 401 For Private and Personal Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kiMva pUrvasyeva prapaJcaH saGgavivajitaH cetanAcetanasarvaviSayazobhanAdhyAsarahitaH sarvathA haviSAdazUnyaityarthaH spaSTamanyat // 18 // kiMca nindAdoSakayanaM stutirguNakathanaM te duHkhasukhajanakatayA tulye yasya satathA maunI saMyatavAk natu zarIrayAtrAnihAya vAgvyApAropekSitaeva nityAha saMtuSToyena kena cit svaprayalamandareNaiva balavatprArabdha karmopanItena zarIrAsthitihenumAtreNAzanAdinA saMtuSTaH nivRttaspRhaH kiMca Anekito niyatanivAsarahitaH sthirA paramArthavastuviSayA matiryasya saH sthiramatiH IdRzIyobhaktimAn same priyonaraH atra punaHpunarbhaktarapAdAnaM bhaktirevApavargasya puSkalaM kAraNamiti dRDhayitum // 19 // aSTetyAdinA'kSaropAsakAdInAM saMnyAsinAM lakSaNabhUtaM svabhAvasiddhaM dharma samaH zatrau ca mitre ca tathA mAnApamAnayoH // zItoSNa sakhadaHkheSa samaH saGgavivarjitaH // 18 // tulyanindAstutiaunI saMtuSToyena kena cit // aniketaH sthiramatirbhaktimAnme | priyonaraH // 19 // yetu dhAmRtamidaM yathoktaM paryupAsate / / zradadhAnAmatparamAbhaktAstetIva me priyAH // 20 // jAtamuktaM yathoktaM vAttike 'utpamAtmAvabodhasya hyadevatvAdayo guNAH ayatnanobhavantyeva na tu saadhnruupinnhni| etadeva ca purA sthitaprajJalakSaNarUpeNAbhihitaM tanidharmajAnaM prayatnena sampAdyamAnaM mumukSormokSasAdhanaM bhavatIti pratipAdayannupasaMharati yetu saMnyAsino. mumukSavaH dhImRtaM dharmarUpamamRta amRtatvasAdhanatvAn amRtabadAsvAdyatvAhA idaM yathoktaM abeSTA sarvabhUtAnAmityAdinA pradipAditaM |payupAsate'nuniSTAnti prayatnena adhAnAH santomatparamAH ahaM bhagavAnakSarAtmA vAsudevaeva paramaH prAptavyoniratizayAgatiryeSAM te matparamAH bhaktAH mAM nirupAdhikaM brahma bhajamAnAstenIva meM priyAH priyohi jJAninotyarthamahaM saca mama priyadati pUrvasUcitasyAyamupasaM For Private and Personal Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hAraH yasmAddharmAmatamidaM zraddhayAnutiSThan bhagavatIviSNoH paramezvarasyAtIya piyobhavati tasmAdidaM jJAnavataH svabhAvAsaddhata yA lakSaNamapi mumukSuNAtmatattvajijJAsunAtmajJAnopAyatvena yatnAdanuTheyaM viSNoH paramaM padaM nipaniyuNeti vAkyArthaH tadevaM sopAdhibrahmAbhidhyAnapari iti zrImadbhagavadgItAbUpaniSatsubrahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde bhaktiyogonAma dvAdazo'dhyAyaH // 12 // pAkAbhirapAdhikaM brahmAnusaMdadhAnasyAdetRtvAdidharmAziSTasya mukhyasyAdhikAriNaH zramaNamana nanididhyAsanAnyAvartayatovedAntavAkyArthatattvasAkSAtkArasaMbhavAtsatomuktyupapattermuktihevedAntamahAvAkyAnviyayogyastatpadArtho'nusandhayati madhyamena pana siddham // itizrI madbhagavabItA gUDhArthadIpikAyaryA madhusUdanasarasvatIviracitAyAmadhikAribhedena bhaktiyogavivaraNanAma dvAdazo'dhyAyaH // 12 // For Private and Personal Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // zrIkRSNAya gItAmRtaduI namaH || "dhyAnAbhyAlayazIkRtena manasA nanirgaNaM nikriya jyotiH kiMcana yoginopari paraM pazyanti pazyantu te asmAkaM tu nadeva locanacamatkArApa bhUyAciraM kAlindIpaline jyA kimapi nadIlaM tamodhAvati prathamamadhyamaSaTkayostatvaM padArthAbukkAvanarastu SaTkovAkyArthaniSTaH samyagdhIpradhAnodhunA'rabhyate tatra tapAmahaM samuddhartA matSuptasArasAgarAvAmIti prAguktaM na cAsmAjJAnalakSaNAnmRtyorAtmajJAnaM vinodUraNaM saMbhavati anopAdRzenAtmajJAnena mRtyUsaMsArAne vRttiyana ca tatvajAnena yukkA agreTavAdigaNazAlinaH saMnyAsinaH prAgvyAkhyAtAstadAtmatattvajJAnaM vaktavyaM taccAditIyena paramAtmanA saha jIvasyAbhedameva viSayIkaroti nadabhramahenukatyA sarvAnarthasya natra jIvAnAM saMsArigAM pratikSetra bhinAnAmasaMsArakA paramAtmanA kayamabhedaH // zrIbhagavAnuvAca // idaM zarIraM kaunteya kSetramityabhidhIyate // etadyovetti taM prAhuH kSetrajJa iti tadvidaH // 1 // syAdityAzaGkAyAM saMsArasya bhinakhasya cAvidyAkalpitAnAtmadharmatvAnna jIvasya saMsAritvaM bhinnatvaM ceti vacanIyaM tadartha dehe. ndriyAntaHkaraNebhyaH kSetrabhyovivekena kSetrajJaH puruSojIvaH pratikSetramekaeva nirvikAra iti pratipAdanAya kSetrakSetrajJavivekaH kriyatesminnadhyAye taba ye he prakRtI bhamyAdikSetrarUpatayA jIvarUpakSetrajJanayA cAparaparazadavAcye sanamAdhyAya sUcite tadvivekena tavaM nirUpayiSyan da indriyAntaHkaraNasahitaM bhogAyananaM zarIraM hekaunteya kSetramityabhidhIyate sasyasyevAsminasatkarmaNaH phalasya nirvRtteH etadyovetti ahaM mametyabhimanyate taM kSetrajJamiti prAhuH kRSIvalavattatkalabhoktRtvAt tadvidaH kSetrakSetrajJayorvibekavidaH atra cAbhidhIyataiti karmaNiprayogeNa kSetrasya jaDatvAt karmavaM kSetrajJazava dvitIyAM vinaiveti zabdamAharana svaprakAzatvAtkarmavAbhAvamabhipaiti tavApi kSetraM yaHkazcidapyabhidhIyate na tatra karnaganavizeSApekSA kSetramaM tu karmatramantareNaiva vivekinaevAhuH sthUladRzAmagocaratvAditi kathayituM For Private and Personal Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 112!! vilakSaNavacana vyaktyaikatra kartapadopAdAnena ca nirdizati bhagavAn // 1 // evaM dehendriyAdiSilakSaNaM svaprakAzaM kSetrajJamAbhadhAya tasya paramArthika tattvamasaMsAri paramAtmanasyamAha saryakSetreSu yaekaH kSetrajJasvaprakAzacaitanyalponityAvibhUva tamAvidyAthyAropitakarnavabhoktatvAdisaMsAradharma mAvidhakarUpaparityAgena mAnIzvaramasaMsAriNamadvitIyatramAnandarUpaM viddhi jAnIhi hebhArata evaM ca kSetra mAyAkAlpataM mithyA kSetrajJazca |paramArthasanyastamAdhiSThAnamiti kSetrakSetrajJayoryajatAnaM tadeva mokSasAdhanadhAjJAnaM avidyAvirodhiprakAzarUpaM mana mataM anyatvajJAnameva tadavirodhitvAdityAbhiprAyaH atra jIvezvarathorAvidyakobhedaH pAramAyikasvabhedaityatra yuktayobhASyadbhivAgatAH asmAbhistu anthavistarabhayAtyAgeva bahudhoktavAca nopanyastAH // 2 // saGkepeNoktamartha vivarItumArabhate tadidaM zarIramiti prAgutaMjaDavargama kSetraM yaca svarUpeNa 2515651565:5252515 kSetrajJaM cApi mAM viddhi sarva kSetreSu bhArata // kSetrakSetrajJayoniM yattajjJAnaM mataM mama // 2 // tatkSetraM yacca yAdRkca yahikAri yatazca yat // saca yoyatprabhAvazca tatsamAsena | me zrRNu // 3 // jaDatyaparimichalAdisvagAtra yAdava icchAdidharmakai yahikAri vairindriyAdivikAta yanaca kAraNAn yatkAryamutpadyataiti zeSaH athavA yataH prakRtipuruSasaMyogAnayati yaditi yaiH sthAvarajaGgamAdibhedanimityarthaH abAniyamena cakAraprayogAn sarvasamuccayodraSTavyaH saca kSetrajJoyaH svarUpataH svayakAzacaitanyAnandasvabhAvaH yatnabhAvazca ye prabhAvAupAdhikRtAH zakayovasya tat kSetrakSetrajJayAthAtmyaM sarvavizeSaNaviziSTaM samAsena saGkepeNa me mama vacanArachaNu zrutvA'vadhArayetyarthaH // 3 // pistareNokasyAyaM saGkepaityapekSAyAM zrotRvRddhiprarocanArtha |snu panAha RSibhirvasiTAdibhiryogazAkhetu dhAraNAdhyAnaviSayatvena bahudhA gItaM nirUpita enena dharmazAstrapratipAdyatvamuktaM vividhairnityanaimitikakAmyakarmAdiviSayaiH chandobhigAdimantrAhmaNaizca pRthagvikatogItaM etena karmakANDapratipAdyatvanuktaM brahmasUtrapadaiva brahma 2515251 For Private and Personal Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sUjyate sadhyate kiJcidvyavadhAnena pratipAdyataebhiriti brahmasUtrANi 'yatovAimAni bhUtAni jAyante yena jAtAni jIvanti yatprayantyabhisaMvizantItyAdIni taTasthalakSaNaparANyupaniSadAcyAni tathA padyate brahma sAkSAtpratipAdyataebhiriti padAni svarUpalakSaNaparANi 'satyaM jJAnamanantaM brahmatyAdIni' tairbrahmasUtraiH padaizva henumadbhiH sadevasomyedamayaAsIdekamevA-1 dvitIyamityupakramya naddhakaAhurasadevedamagraAsIdekamevAdvitIyaM tasmAdasataH sadajAyateti' nAstikamatamupanyasya kutastu khalusomyaivaM syAditi hovAca kathamasanaH sadajAyatetyAdiyuktIH pratipAdayadbhiH vinizcitaiH upakramopasaMhAraikavAkyatayA saMdehazUnyArthapratipAdakaiH bahudhA gItaM ca etena jJAnakANDapratipAdyavamukta evametairativistareNoktaM kSetrakSetrajJayAthAtmyaM satepeNa RpibhirbahudhA gItaM chandobhirvividhaiH pRthak // brahmasUtrapadaizcaiva hetumadbhirvinizcitaiH // 4 // mahA bhUtAnyahaGkArobuddhiravyaktameva ca // indriyANi dazaikaJca paJca cendriyagocarAH // 5 // nabhyaM kathayiSyAmi tanyuNvityarthaH athavA brahmasUtrANi tAni padAni ceti karmadhArayaH tatra vidyAsUtrANi AtmetyevopAsItetyAdIni avidyAsUtrANi na saveda yathA pazurityAdIni taigatimiti // 4 // evaM prarocitAyArjunAya kSetrasvarUpaM tAvadAha dvAbhyAM mahAnti bhatAni bhumyAdIni paJca ahaGkArasnatkAraNabhatobhimAnalakSaNaH buddhirahaGkArakAraNaM mahattavamadhyavasAyalakSaNaM avyaktaM tatkAraNa satvarajastamogaNAtmakaM pradhAnaM sarvakAraNaM na kasyApi kArya evakAraH prakRtyavadhAraNArthaH etAvatyevASTadhA prakRtiH cazabdobhedasamunnayArthaH tadevaM |sAilyamatena vyAkhyAtaM aupaniSadAnAMta avyakamabyAkRtamanirvacanIyaM mAyAkhyA pAramezvarI zaktirmama mAyA duratyayetyukaM buddhiH || sargAdau saviSayamIkSaNaM ahaGkAraH IkSaNAnantaramahaM bahusyAmiti saGkalpaH tataAkAzAdikrameNa paJcabhUtotpattiriti na hyavyaktamahadahaGkArAH For Private and Personal Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 13 // 5 2625 sAhAyasiddhAaupaniSadairupagamyante azabdatvAdihetAbhariti sthitaM 'mAyAMtu prakRti vidyAnmAyinaM tu mahezaraM te dhyAnayogAnugatAapazyandevAtmazaktiM svaguNairni gUDhAmitiH zrutipratipAditamavyaktaM tadaikSatetIkSaNarUpA buddhiH 'bahusyAM prajAyeyeniH bahubhavanasaGkalpApo'hakAraH 'tasmAdvAetasmAdAtmanaAkAzaH saMbhUtaH AkAzAdvAyuH vAyoragniH aMgrApaH adbhayaH pRthivItiH paJcabhUtAni zrautAni ayamevapakSaH sAdhIyAn indriyANi dazaikaM ca zrotratvakcakSurasanaghrANAkhyAni paJcavuddhIndrayANi vAkpANipAdapAyUpasthAkhyAni paJca karmendriyANIti tAni ekaM ca manaH saGkalpavikalpAdyAtmakaM paJca cendriyagocarAH zamdasparzarUparasagandhAste buddhIndriyANAM jJApyatvena viSayAH karmendriyANAM tu kAryatvena tAnyetAni sAmanyAcaturviMzatitattvAnyAcakSate // 5 // icchA sukhe tatsAdhane cedaM me bhUyAditi spRhAtmA cittavRttiH kAmaiti rAgaiti cocyate dveSaH duHkhe tatsAdhane cedaM me bhUyAditi spRhAvirodhinI cittavRttiH krodhainIyeti cocyate mukhaM nirupAdhIcchAviSayIbhUtA dharmAsAdhAraNakAraNikA cittavRttiH paramAtmasukhavyajikA duHkhaM nirapAdhidveSa 2 055 icchA dveSaH sukhaM duHkhaM sAtazcetanA dhRtiH // etat kSetraM samAsena svikaarmudaahRtm||6|| 1665555555 viSayIbhUtA cittavRttIradharmAsAdhAraNakAraNikA saMghAtaH paJcamahAbhUtapariNAmaH sendriyaM zarIraM cetanA svarUpajJAnavyaJjikA pramANAsAdhAraNakAraNikA cittavRttiAnAkhyA dhRtiravasannAnAM dehendriyANAmavaSTambhahetuH prayatnaH upalakSaNametadicchAdigrahaNaM sarvAntaHkaraNadharmANAM tathAca zrutiH 'kAmaH saGkalpovicikitsA zraddhA'zraddhA dhRtiradhanihIirityetatsarva manaeveti ' mRdghaTabadupAdAnAbhedena kAryANAM kAmAdInAM manodharmatvamAha etatparidRzyamAnaM sarva mahAbhUtAdidhatyanta jarDa kSetrajJena sAkSiNAvabhAsyamAnatvAttadanAtmaka kSetra |bhAsyamacetanaM samAsenodAttRtamuktaM nanu zarIrendriyasaMghAtaeva cetanaH kSetrajJaiti lokAyatikAH cetanA kSaNikaM jJAnamevAtmeti | sugatAH icchAdeSaprayatna sukhaduHkhajJAnAnyAtmanoliGgamiti naiyyAyikAH tat kathaM kSetramevaitatsamiti tatrAha savikAramiti vikArojanmAdi zAntaH pAraNAmAnairutaiH paThitaH tatsAhitaM savikAramidaM mahAbhUtAdidhatyantamatona vikArasAkSi svotpattivinAzayoH svena draSTumazakyatvAt anyeSAmapi svadharmANAM svadarzanamantareNa darzanAnupapatteH svenaiva svadarzaneca kartRkarmavirodhAt nirvikAra 1525152505051 143 For Private and Personal Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir evaM sarvavikArasAkSI taduktaM nartesyAtikriyA duHkhI sAkSitA kA vikAriNaH dhIvikriyA sahasrANAM sAkSyatohamavikriya iti| tena vikAritvameva kSetracinheM natu parigaNanamityarthaH // 6 // evaM kSetra pratipAdya tatsAkSiNaM kSetramai kSetrAAIvekena vistarAtyatipAdayituM tajjJAnayogyatvAyAmAnitvAdisAdhanAnyAha jJeyaM yattadityataH prAktanaiH paJcabhiH vidyamAnairavidyamAnairvA guNairAtmanaH zlAghanaM mAnitvaM lAbhapUjAkhyAtyarthaM svadharmaprakaTIkaraNaM dambhitvaM kAyavAGkanobhiH prANinAM pIDanaM hiMsA teSAM varjanamamAnitvamadambhitvamahiMsetyuktaM parAparAdhe cittavikArahetau prAptepi nirvikAracittatayA tadaparAdhasahanaM kSAntiH ArjavamakauTilyaM yathA hRdayaM vyavaharaNaM parapratAraNArA hityamiti yAvan AcAryomokSasAdhanasyopadeSTA'travivakSitona tu manukta upanIyAdhyApakaH tasya zubhraSAnamaskArAdiprayogeNa sevanAnAmA amAnitvamadambhitvamahiMsAkSAMtirArjavam // AcAryopAsanaM zaucaM sthairyamAtmaviniyahaH // 7 // indriyArtheSu vairAgyamanahaGkAraeva ca // janmamRtyujarAvyAdhiduHkhadoSAnudarzanam // 8 // 55055852515251525152515 |cAryopAsanaM zaucaM bAhyakAyamalAnAM majjalAbhyAM kSAlanamAbhyantaraMca manomalAdInAM viSayadoSadarzanarUpapratipakSabhAvanayApanayanaM sthairya mo kSasAdhane pravRttasyAnekavidhavinaprAnAvapi tadaparityAgena punaHpunaryanAdhikyaM AtmaviniyahaH AtmanodehendriyasaMghAtasya svabhAvaprAptAM mokSa| pratikUle pravRtti nirudhya mokSasAdhanaeva vyavasthApanam // 7 // kiMca indriyArtheSu zabdAdiSu dRSTeSvAnubhavikeSu vA bhogeSu rAgavirodhinyaspRhAtmikA cittavRttirvairAgyaM AtmazlAghanAbhAvepi manasi prAdurbhatohaM sarvotkRSTaiti garvo'haGkArastadabhAvonahaGkAraH ayo| gavyavacchedArthaevakAraH samuccayArthazvakAraH tenAmAnitvAdInAM viMzatisayAkAnAM samucitoyogaeva jJAnamiti proktaM na tvekasyApya bhAvaityarthaH janmanogarbhavAsayonidvArAnissaraNarUpasya mRtyoH sarvamarmacchedanarUpasya jarAyAH prajJAzaktitejonirodhaparaparibhavAdirUpAyAH For Private and Personal Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.13 // 44 // vyAdhInAM jyarAtisArAdirUpANAM duHkhAnAmiSTaviyogAniSTasaMyogajAnAma yAtmAdhibhUtAdhidaivanimittAnAM doSasya vAtapittazleSmamalamUtrAdiparipUrNatvena kAyajugupsitatvasya cAnudarzanaM punaHpunarAlocanaM janmAdiduHkhAnneSu doSasyAnudarzana janmAdivyAdhyanteSu duHkha| rUpadoSasyAnudarzanamiti vA idaM ca viSayavairAgyahetuvenAtmadarzanasyopakaroti ||8||kiNc saktirmamedamityetAvanmAtreNaprItiH abhiSvaGga stvahamevAyamityananyatvabhAvanayA prItyatizayaH anyasmin sukhini duHkhinivA'hameva sukhIduHkhIceti tadrAhityamasaktiranabhiSvagAiti coktaM kutra satyabhiSvaGgairvarjanIyAvataAha putradAragRhAdiSu putreSu dAreSu gRheSu AdigrahaNAdanyeSvapi bhRtyAdiSu sarveSu snehaviSayeSvirthaH nityaM ca sarvadA ca samacittatvaM harSaviSAdazUnyamanastvamiSTAniSTopapattiSu upapattiH prAptiH iSTopapattiSu harSAbhAvo'niSTopapattiSu viSAdAbhAvaha asaktiranabhiSvaGaH putradAra gRhAdiSu // nityaM ca samacittatvamiSTAniSTopapattiSu // 9 // mayicAnanyayogena bhaktiravyabhicAriNI // viviktadezasevitvamaratirjanasaMsadi // 10 // tyarthaH caH samuccaye // 9 // kiMca mAya ca bhagavati vAsudeve paramezvare bhaktiH sarvotkRSTatvajJAnapUrSikA prItiH ananyayogena nAnyobhagavato vAsudevAtparo'styataH saeva nogatirityevaMnizcayenAvyabhicAriNI kenApi pratikUlena hetunA nivArayitumazakyA sApi jJAnaheta: |prItirna yAvanmayi vAsudeve na mucyate dehayogena tAbadityukteH viviktaH svabhAvataH saMskAratovA zuddho'zucibhiH sarpavyAghrAdibhizca | rahitaH suradhunIpulinAdiH cittaprasAdakarodezastatsevanazIlanatvaM viviktadezasevitvaM tathA ca zrutiH 'same zucau zarkarAvanhivAlukAvijine zabdajalAzrayAdibhiH manonukUle na tu carpIDane guhAnivAtAzrayaNe na yojayaditi / janAnAmAtmajJAnavimukhAnAM viSayabhoga lampaTatopadezakAnAM saMsadi samavAye tattvajJAnapratikUlAyAmaratiraramaNaM sAdhUnAM tu saMsadi tattvajJAnAnukUlAyAM ratiruciva tathA coka 5'saGgaHsarvAtmanA heyaH sacetyaktuM na zakyate sasadbhiH sahakartavyaH santasaGgohimeSajamitiH // 10 // || 144 For Private and Personal Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kiMca adhyAtma AtmAnamAdhikRtya prAttamAtmAnAtmaviyekajJAnamadhyAtmajJAnaM tasminnityatvaM vivekaniSThohi vAkyArthajJAnasamarthobhavati tattvajJAnasyAhaM brahmAsmIti sAkSAtkArasya vedAntavAkyakaraNakasya amAnitvAdisarvasAdhanaparipAkakalasyArthaH prayojanaM avidyAtatkAyAtmakAnakhilaHkhanittikAH paranAnanmAlAgAtila mAkSatasya darzanamAlocanaM tatvajJAnaphalAlocanehi tatsAdhane pravRttiHsyAt etadamAnitvAditattvajJAnArthadarzanAntaM viMzatisaityA jJAnamiti proktaM jJAnArthatvAt ano'nyathAsmAiparInaM mAnitvAdi yattadajJAnamiti mokaM jJAnavirodhivAt nasmAdajJAnaparityAgena jJAnamevopAdeyamiti bhAvaH // 11 // ebhiH sAdhanajAna zAmitaiH kiM jevamityapekSAyAmAi jJeyaM yattadityAdi SaddhiH yat jJeyaM mumukSuNA talavalyAmi prakarSeNa paTatayA vakSyAmi zroturabhimukhIkaraNAya phalena stuvannAha yat vakSyamANaM jJeyaM jJAtvA manamaznute saMsArAnmucyataityarthaH kiM tat anAdimat AdimanabhavatItyanAdimat paraM nirati adhyAtmajJAnanityatvaM tatvajJAnAthadAnan ! elajjAsamiti proktamajJAnaM yadatonyathA // 1 // jJeyaM yattasvakSyAsi yjjnyaatvaa'mRtmshnute|| anAdimatparabrahma na sattajJAsaducyate // 12 // zayaM brahma sarvatonavacchinnaM paramAtmanastu anAdItyetAvanA bahuvrIhiNArthalAbhepyatizayo nityayoge vAmanumaH prayogaH anAdIti ca matsarabhiAneca pada kacidicchanti satsaguNAn brahmaNaH paranirSizeSa rUpaM brahmetyarthaH ahaM vAsudevAcyA parA zaktiryasyeti tvapavyAkhyAna nirvizeSasya brANaH pratipAyathena tatrazakimarapasyAvatavyatvAt nirvizerabamAra nasattalAsa ducyate vidhimukhena pramANasyaviSayaH sacchabdenocyate niSedha mukhena pramANasya viSayastvasacchabdena idaM tu tadubhayavilakSaNaM nirvizeSatvAt svaprakAzacaitanyarUpalAca 'yasodAvonivartanme aprApyamanasAtahetyAdizruteH yasmAttan brahma na sat bhAvatvAzrayaH atonocyate kenApi zabdena mukhyayA vRttyA zabdapranihananAM natrAsambhavAt ladyathA gaurotAle vA jAsitaH pacati paTatIti vA kriyAtaH zuruH kRSNahati vA guNataH dhanI) gomAniti vA saMvandhanortha pratyAyapati zabdaH atra kriyAguNasaMbanvebhyovilakSaNaH sarvApi dharmojAnirUpaupAdhirUpopA jAtipadena saMgRhItaH For Private and Personal Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandir gI. ma. yadRcchAzabdopi DisthaDapicchAdiya kaMciddharma svAtmAnaM vA pravarti nimittIkRtya pravartataiti sope jAtizabdaH epamA kAzazabdopi tArkikANAM zabdAzrayatvAdirUpaM yakaMciddharma puraskRtya pravartate svamate tu pRthivyAdivadAkAzavya kInAM janyAnAmanekatvAdAkAzatvamapi jAnireveti sopi jAtizabdaH AkAzAtiriktAca dizAstyeva kAlazca nezvarAdatiricyate atirekeyA dikkAlazabdAvapyupAdhivizeSapravRtti nimittakAviti jAtizabdAdeva tasmAt pratinimittacAturvidhyAcaturvidhaeva zabdaH tatra na sattannAsaditi jAtiniSedhaH kriyAguNasaMvandhAnAmapi niSedhopalakSaNArthaH ekamevAdvitIyAmiti jAtiniSedhastasyAanekavyAktivRtterekasminnasaMbhavAt mirguNaM niSkriyaM zAntamiti guNakriyAsaMbandhAnAM krameNa niSedhaH alaGgohyayaM puruSaiti ca athAtaAdezonetinetIti ca sarvaniSedhaH tasmAn brahma nakenacicchamdenocyataiti yukta tahi kathaM pravakSyAmItyuktaM kathaM vA 'shaastryonitvaaditi| sUtraM yathA kathaMcillakSagayA zaina pratipAdanAditi gRhaNapratipAdana 526rarararara sarvataH pANi pAdaM tatsarvatokSiziromukham // sarvataH zrutimalloke sarvamAvRtya tiSThati // 13 // prakAracAzcaryavatpazyati kazcidenamityatravyAkhyAtaH vista rastu bhASye draSTavyaH // 12 // evaM nirupAdhikasya brahmaNaH sacchabdapratyayAviSayatvAdasattvAzaGkAyAM nAsadityanenApAstAyAmapi vistareNa tadAzaGkAnivRttyarthaM sarvaprANikara gopAdhidvAreNa cetanakSatrajJarUpatayA tadastitvaM pratipAdayannAha sarvatra sarveSu deheSu pANayaH pAdAbhAcatanAH svasvavyApAreSu pravartanIyAyasya cetanasya kSetrajJasya tatsarvataH pANipAda jJeyaM brahma sarvAcetanavRttInAM cetanAdhiSThAnapUrvakasvAttasmin kSatrajJe cetane brahmaNi jJeye sarvAcetanavargapravattihetI nAsti nAstitAzatyarthaH evaM sarvatokSINi zirAMsi mukhAni ca yasya pravartanIyAni evaM sarvataH zrutayaH avaNendriyANi yasya pravartanIyatvena santi tatsarvatokSiziromukhaM sarvataH bhutimalhoke sarvaprANinikAya ekameva nityaM vibhuM ca sarvamacetanavarga AvRtya svasattayA sphUrtyA | cAdhyAsikena saMvandhena vyApya tiSThati nirvikArameva sthita labhate na tu svAdhyastasya jaDaprapaJcasya doSeNa guNena vA'NumAtreNApi saM| vadhyataityarthaH yathA ca sarveSu deheSvekameva cetanaM nityaM vibhuM ca na pratidehaM bhinna tathA prapaJcita prAk // 13 // 2195 // 145 For Private and Personal Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2525 adhyAropApavAdAbhyAM niHprapaJcaM prapaJcyataiti' nyAyamanusRtya sarvaprapaJcAdhyAropegAnAdimatsaraM broti vyAkhyA samadhunA tadapavAdena nasatanAsaducyataiti vyAkhyAnamArabhate nirupAdhisvarUpajJAnAya paramArthanaHsarvendriyavivarjitaM tanmAya pA sarvendriyaguNAbhAsaM sarveSAM bahiHkaraNAnAM zrotrAdInAmantaHkara gayoca buddhimanasorguNairabhyavasAyasaGkalpazravaNavacanAdibhistattadiSayarUpatayA'vabhAsataiva sarvendriyavyApArApRtamiva tajjJeyaM brahma 'dhyAyatIva lelAyatIveti' zruteH atra dhyAnaM buddhIndriyavyApAropalakSaNaM lelAyanaM calanaM karmendriyavyApAropalakSaNArtha tathA paramArthato'sataM sarvasaMbandhazUnyameva mAyayA sarvabhRcca sadAtmanA sarva kalpitaM dhArayati poSayatIti ca sarvabhUt nidhiSThAnabhramAyogAt tathA sandriyaguNAbhAsaM sarvendriyavivarjitam // asaktaM sarvaJcaiva nirguNaM gunnbhoktRc|| 14 // vahirantazca bhUtAnAmacaraM carameva ca // sUkSmatvAttadavijJeyaM dUrasthaM cAntike ca tat // 15 // rarararara152515251525252515 5251525152515251525152625 paramArthatonirguNaM satvarajastamoguNarahitameva guNabhoktaca guNAnAM sattvarajastamasA zabdAdidvArA sukhaduHkhamohAkAreNa pariNatAnAM bhokna upalabdhaM ca tajjJeyaM brahmetyarthaH // 14 // bhUtAnAM bhavanadharmaNAM sarveSAM kAryANAM kalpitAnAmakalpitamadhiSTAnamekameva bahirantazca rajjuriva strakAlpatAnAM sarpadhArAdInAM sarvAtmanA vyApakamityarthaH ataeva avaraM sthAvaraM caraM ca jaGgamaM bhUtajAtaM tadeva adhiSThAnAtmakatvAn kalpinAnAM na tataH kiMcivyatiricyataityarthaH evaM sarvAtmakavepi sUkSmavAdUpAdihInatvAttadavijJeyaM idamevamiti spaSTajJAnAha na bhavati ataevAtmajJAnasAdhanazunyAnAM varSasahasrakoTyApyaprApyatvAt dUrasthaM ca yojanalakSakoTyantaritamiva tat jJAnasAdhanasaMpannAnAMtu antike ||ca tat atyantavyavahitameva AtmatvAt durAt sudUre tadihAntike ca pazyatsvihaiva nihitaM guhAyAmityAdi ' shrutibhyH|15|| For Private and Personal Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir gA. ma. badukamekameva sarvamA pratya tiutIti tahiNoni pratidehamAtmamehavAhinAM nirAlA bhane sarvaprANi abhibha kamabhinnamekameva tat na tu prati sA . va bhivaM vyoma yat sarvavyApakatvAt tathApi dehatAdAtmyena pratIyamAnatyAra pAnedeha vibhakaniya ca sthita aupAdhikavenApAramArthikovyomova tatra bhedAbhAsaityarthaH nanu bhaju kSetrajJaH sarvavyApakarakaH bramana jagatkAraNaM tanobhinameveti netyAha bhUtabhartaca bhUtAni sarvANi sthiAnekAle vimAna tathA pralayakAle pasiSNa grasanazIlaM utsattikAle prabhAva prabhAnazIlaM sarvasva yathA rajjyAdiH sadAyAkalpitarUpa garamAyajjAtaH sthitilayotpatikAraNaM brahA tadeva kSetra pratidiune zeyaM na tatonyadityarthaH // 16 // nanu sarvatra vidyamAnamapi tadopalabhyo pattAI jADameva sthAna na syAtsvayaM jyotiSopa tasya rUpAdihInatyanendriyAyavAyatyoparityAha tata jJeyaM brahma jyotipAnavabhAla kAnAmAdityAdInAM buddhayAdInAM ca vAghAnAmAntarAgAmapi jyotirasabhAmarka caitanyajyotiSojaDajyoniravabhAsaka avibhaktaM ca bhUtezu vikamiva ca sthitam // dhRtAca tajjJeyaM asiSNu prAviSNu ca // 16 // jyoti pAmapi tajjyotistAsaH paramudhyate / / jJAnaM jJeyaM jJAnagamyaM hRdi sarvasya dhiSThitam // 17 // khopapateH yenasUryasgapani nejasezaH tasya bhAsA sImiI vibhAtItyAdi zruvidha bakyavica yAdisya gata sejahatyAdi svayaM jahatyAbhASepi gaDasaMjUTa sthApita netyAhatanalojaDavargAt paraM aghidyAnakA yAMbhyAnamAramArthikAmyAnasTa pAramArthika nabrahma sadasatoH saMvandhAyogAt ucyo 'akSarAtparataH parayAdi' atimitraya pAhibhitra ta niHsaGgasya satana kaTasthasya vikAriNA Atma nonAtmanA yo go bAsta bokepapavane 'AdityavarNa namasaH parastrAditiH zruteza Ahiyamita svabhAne prakAzAntarAnapekSaM sarvasya haiprakAzakamityarthaH yasmAttasvayaM jyoniDAsaMspRSTaM azva tajjJAnaM pramANajanya to pratyabhidhya kasaMghiya anAtha nadeva jJeyaM jJAtuma majJAnatvAt jaDasyAjJAtavAbhAvena jJAnamana khAna kayaM naI sarna jJAyo tabAha jJAnagamyaM prakinAnAnistrAdinA tatvajJAnArthadarzanAnvena sAdhanakalApena jJAna henunayA jJAnazabditena gamyaM prApyaM na tu taprinetyarthaH nanu sAdhanena gamyaM cenan ki dezAntaravyava RRENNER:55555 // 116 For Private and Personal Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hitaM netyAha tdRdi sarvasya viSTitaM sarvasya prANijAtasya dRDi buddhau ghiSTinaM sarvatra sAmAnyana sthitamapi vizeSarUpeNa tatra sthitamabhivyaktaM jIvarUpeNAntaryAmirUpeNa ca sauraM tejaivAdazasUryakAntAdau avyavAhitameva vastunobhrAntyA vyavahitamiva sarvabhramakAraNAjJAnanivRttyA prApyanaivetyarthaH // 17 // ukta kSetrAdikamadhikAriNaM phalaM ca vadanupasaMharAte iti anena pUrvo kena prakAreNa kSetra mahAbhUtAdidhRtyantaM tathA jJAnaM amAnitvAditattvajJAnArthadarzanAntaM jJeyaM ca anAdimatsaraM brahma viSTitamityantaM atibhyaH smRtibhyazvAkRSya trayamapi mandabuDyanuyahAya mayA saGkepeNoktaM etAvAneva hi sarvovedArthogItArthaca AmaMca pUrvAdhyAyoktalakSaNomadbhaktaravAdhikArItyAha madataH mayi bhagavati vAsudeve paramagurI samarpitasarvAtmabhAvomadekAraNaH saratadyathokta kSetra jJAnaM jJeya va vijJAya vivekena viditvA manAvAya sarvAnarthazUnyaparamAnandabhAvAya mokSAyopapadyate mokSa prAptuM yogyobhavati 'yasya deve parA bhaktiryathAdeve tathA gurI iti kSetra tathA jJAnaM jJeyaM coktaM samAsataH // madbhaktaetadvijJAya madbhAvAyopapadyate // 18 // prakRti purupaM caiva vidhyanAdI ubhAvapi // vikArAMzca guNAMzcai viddhi prakRtisaMbhAvAn // 19 // tasyaite kathitArthAH prakAzanle mahAtmanaiti / zruteH tasmAtsarvadA madekazaraNaH sannAtmajJAnasAdhanAnyeva paramapuruSArthalipsuranuvartata tucchaviSayabhogaspRhAM hitvetyabhiprAyaH // 18 // tadanena granthena nat kSetraM yacca yAkcetyetadayAkhyAtaM idAnIM yatikAri yatazca saca yoyatyabhAvazcetyetApavyAkhyAtavyaM tatra prakRtipuruSayoH saMsArahetutvakathanena yadi kAra yatazca yaditi prakRtimityAdi dvAbhyAM prapaJcyate saca yoyatyabhAvazceti tu puraSaityAdidvAbhyAmiti vivekaH tatra samame Izvarasya he prakRtI parApare kSetrakSejJalakSaNe upanyasya etadyonIni bhavAnItyuktaM tatrAparA prakRtiH kSetralakSaNA parAtu jIvalakSaNeti tayoranAditvamuktvA tadubhayayonitvaM bhUtAnAmucyate prakanirmAyAkhyA triguNAtmikA pAramezvarI zaktiH kSetralakSaNA yAprAgaparA prakRtirityuktA yAtu parA prakRti vAkhyA prAguktA saiha puruSaityuktaiti na pUrvAparavirodhaH prakRti puruSaMca ubhArapi anAdIeva viddhi na vidyate AdiH kAraNaM yayostI tathA prakRteranA For Private and Personal Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a. 13 ditvaM sarthajagatkAraNatvAt tasyAapi kAraNasApekSatve'navasthAprasaGgAt puruSasyAnAditvaM taddharmAdharmaprayuktavAna jastA jagataH jAgalyA harSazokabhayasaMpatipatteH anyathA kRtahAnyakRtAbhyAgamaprasaGgAn yataH prakRtIranAdiH atastasyAbhUtayonitvamukaM prApapadyataityA vikArAMza poDaza paJcamahAbhUtAnyekAdazondriyANi ca guNAMzca satvarajastamorUpAn sukhaduHkha mohAn prakRtisaMbhavAneya prakRtikAraNakAnera riddhi jAnIhi // 19 // vikArANAM prakRtisaMbhavatvaM vivecayan puruSastra saMsArahetulyaM darzayati kArya zarIraM kAraNAnIndriyANi tatsthAni trayodaza devArambhakANi bhUnAni viSayAzcaha kAryagrahaNena gRhyanne guNAca sukhaduHkha mohAlakAH karaNAzrayatvAt karaNagrahaNena gavante teSAM kAryakAraNAnAM kA ye tadAkArapariNAme henu: kAraNaM prakRtirucyate maharSibhiH kArya kAraNote dIrvapADepi sarAvArthaH prakRteH saMsArakAraNatvaM | vyAkhyAya puruSasthApi yAdRzaM tattADa puruSaH kSetrajJaH parA prakRtiriti prANyAkhyAtaH sasukhaduHkhAnA sukhaduHkhamohAnAM bhogyAnAM sarveSA kAryakAraNakartRtve hetuH prakRtirucyate // puruSaH sukhaduHkhAnAM moktRtve heturucyate // 20 // puruSaH prakRtisthohi bhule prakRtijAn guNAn // kAraNaM guNasaGgosya sdsdyonijnmnu||21|| 1515251 mapi bhoktye vRttyuparakopalambhe heturucyate // 20 // yatsuruSasya sukhaduHkhabhoktvaM saMsAritvamityuktaM tasya kiM nimittamityucyate prakRtimAyA nAM mithyaiva nAdAtmyenopagataH prakRtisthaH hi eva puruSaH bhuMka upalabhate prakRtijAn guNAn ataH prakRtija guNopalammatuSu sadasadyonijanmasu sadyAna yo vAdyAleSu hi sAcikamiTaM phalaM bhujyane asadyonayaH pazvAdhAsteyu hitAmasamaniTaM phalaM bhujyate sadasadyAnayodharmAdharmamizrasvAt brAhmaNAdyAmanuSyAsteSu hi rAjasaM mitraM phalaM bhujyane anasatrAsya puruSasya guNasaGgaH satvarajastamoguNAtmakaprakRtitAdAlyAbhimAnazva kAraNaM na svasadasya tasya svataH saMsAraityarthaH athavA guNasaGgaH guNa zabdAda mukharaHkhamohAtmakeSu sobhilaassH| kAmadaniyAvan sarAvAsya sadasadyonijanmasu kAraNaM 'sayathA kAmobhavati tat kranurbhavati ya ka durbhavati tat karma kurute yatkarma karate tdbhisNpdynhti| ataH asminnapi pakSe mUlakAraNatvena prakRtitAdAtmyAbhimAnIdraSTavyaH // 21 // !!127 For Private and Personal Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tadevaM prakRtimithyAtAdAtmyAtpuruSasya saMsArona svarUpeNetyuktaM kIdRzaM punastasya svarUpaM yatra na saMbhavati saMsAraityAkAnAyAM tasya svarUpa sAkSAnirdizannAha asmin prakRtipariNAme dehe jIvarUpeNa vartamAnopi puruSaH paraH prakRtigaNAsaMsRSTaH paramArthato'saMsArI svena rUpeNetyarthaH yataHupadraSTA yathA RtvigyajamAneSu yajJakarmavyApRteSu tatsamIpastho'nyaH svayamadhyApatoyajJavidyAkuzalatvAvRttigyajamAnavyApAraguNadoSAgAmIkSitA tadvat kAryakAraNavyApAreSu svayamavyApRtovilakSaNasteSAM kAryakaraNAnAM savyApArANAM samIpasthodraSTA na tu kartA puruSaH 'sa yattatra kiMcitpazyatyananvAgatastena bhavatyasajhanehyayaM purusshti| zruteH athavA dehacakSumanobuddhyAtmalu vRSTeSu madhye bAhyAn dehAdInapekSyAtyavyavAhitodraSTAtmA puruSaupadraSTA upazaisya sAmIpyArthatvAttasya cAvyavadhAnarUpasya pratyagAtmanyeva upadraSTA numantAca bhartA bhoktA mahezvaraH // paramAtmeti cApyuktodehe sminpuruSaH prH||22|| paryavasAnAt anumantA ca kAryakaraNapravRttiSu svayamapravRttopi pravRttaiya savidhimAtreNa tadanukUlatvAdanumantA athavA svavyApAreSu pravRttAndehandriyAdIna nivArayati kadAcidapi tatsAkSebhUtaH puruSaityanumantA sAkSI ceti zruteH bhartA dehendriyamanobuddhInAM saMhatAnAM caitanyAbhyAsaviziSTAnAM svasattathA sphuraNena ca dhArayitA poSayitA ca bhoktA buddheH sukhaduHkhamohAtmakAn pratyayAn svarUpacaitanyena prakAzayatIti nirvikAraevopalabdhvA mahezvaraH sarvAtmatvAt svatantravAca mahAnIzvaradhati mahezvaraH paramAtmA dehAdibuddhyantAnAmavidyayAtmalena kalpitAnAM paramaH prakRSTaupadraSTatvA-1 dipUrvoktavizeSaNaviziSTaAtmA paramAtmAiti anena zabdenApi uktaH kathitaH zrutau cakArAdupadraSTetyAdizabdairapi saeva 4aa puruSaH paraH uttamaH puruSastvanyaH paramAtmetyudAttaityapi vakSyate // 22 // tadevaM satra yoyatprabhAvazceti vyAkhyAtaM idAnIM yajjJA For Private and Personal Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a. 13 // 18 // svA'mRtamabhuta ityuktamupasaMharati yaevamuktena prakAreNa vetti puruSamayamasmIti sAkSAtkaroti prakRti cAvidyAM guNaiH svavikAraiHsaha mithyAbhUtAtmAvidyayA vAdhitAM vetti nivRtte mamAjJAnatatkAryaiti sasarvathA prArabdhakarmavazAdindravadvidhinatikramya vartamAnopi bhayona jAyate patitosman vidvaccharIre punardehagrahaNaM na karoti avidyAyAM vidyayA nAzitAyAM tatkAryAsaMbhavasya bahudhoktatvAta tadadhigamauttarapUrvAdhayorazleSavinAzI tAyapadezAditi / nyAyAt apizabdAdvidhimanatikramya vartamAnaH svavattasthobhUyona jAyataiti kima vaktavyamityabhiprAyaH // 23 // atrAtmadarzane sAdhanavikalpAime kathyante ihahi caturvidhAjanAH kaciduttamAH kecinnadhyamAH kecinmandAH kecinmandatarAiti satrottamAnAmAtmajJAnasAdhanamAha dhyAnana vijAtIyapratyAnantaritena sajAtIyapratyayapravAheNa ava yaevaM vetti puruSaM prakRti ca guNaiH saha // sarvathA vartamAnApi na sabhUyobhijAyate // 23 // dhyAnenAtmani pazyanti kecidAtmAnamAtmanA // anye sAyena yogena karmayogena cApare // 24 // NamananaphalabhUtenAtmAnantanena nididhyAsanazabdoditena Atmani buddho pazyanti sAkSAtkurvanti AtmAnaM pratyakvetanamAtmanA dhyAna saMskRtenAntaHkaraNena keciduttamAH yoginaH madhyamAnAmAtmajJAnasAdhanamAha anya madhyamAHsAGkatyena yogena nididhyAsanapUrvabhAvinA zravaNamananarUpeNa nityAnityavivekAdipUrvakeNa ime guNatrayapariNAmAanAtmAnaH sarvemithyAbhUtAstatsAkSibhUtonityovibhunirvikAraHsatyaH maratajasaMbandhazamyAramAhamityevaM vedAntavAkyavicArajanyena cintanena pazyantyAtmAnamAtmanInivartante dhyAnotpattidvAreNetyarthaH mandAnAMjJAnasAdhanamAha karmayogena IzarArpaNabuddhyA kriyamANena phalAbhisandhirahitena tattavarNAzramocitena vedavihitena karmakalApena cApare mandAH pazyanyAtmAnamAtmanIti rvatante sattvazuddhyA zravaNamananadhyAnotpattidvAreNetyarthaH // 24 // mandatarANAM jJAnasAdhanamAha // 148 // For Private and Personal Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir anyetu mandatarAH tuzabdaH pUrvokoktatrividhAdhikArilakSaNyadyotanArthaH eSapAyeSvanyatareNApyevaM yathoktamAtmAnamajAnanto'nyebhyaH kAruNikebhyaH AvAryabhyaH zubhedale vinAyaleyukAupAlate zrAdhAnAH sannazcintayani tepi cAtitaraMtyeva mRtyu saMsAraM zrutiparAyaNAH svayaM vicArAlamaapi aAdhAnatayA gurUpadezabhavaNamAtrArAyaNAH tepItyapizabdAye svayaM vicArasamarthAste mRtyumatitarantIti kimuvaktavyamityAbhaprAyaH // 25 // saMsArasyAvidyakatvAvidyayA mokSaupapadyataityetasyArthasyAvadhAragAya saMsAratatrivartaka jJAnayoH prapaJcaH kriyate yAvadadhyAyasamApti tacca kAraNaM guNasaGganesya sadasonijanmasvityetatyAguktaM vivaNoti yAvat kimapi sattvaM vastu saMjAyate sthAvaraM jaGgamaM vA tatsarva kSetrakSetrajJasaMyogAt avidyAnatkAryAtmaka jaDamanirvacanIyaM sadasattvaM dRzyajAtaM kSetraM tadvilakSaNaM nadbhAsakaM svaprakAza anyetvevamajAnantaH zrutvA'nyebhyaupAsate // tepi cAtitarantyeva mRtyuM zrutiparAyaNAH // 25 // yAvatsaMjAyate kiJcitsattvaM sthAvarajaGgamam // kSetrakSetrajJasaMyogAttadviddhibha ratarSabha // 26 // |paramArthasacaitanyamasaGgodAsInaM nirdharmakamadvitIya kSetrajJaM tayoH saMyogomAyAvazAditaretarAvivekanimittomithyAtAdAlyAdhyAsaH satyAnatamithanIkaraNAtmakaH tasmAdeva saMjAyate tatsarva kAryajAtamiti viddhi hebharatarSabha ataH svarUpAjJAnanibandhanaH saMsAraH svarUpajJAnA-1 dinaSTumarhati svmaadivdityaabhpraayH|| 26 // evaM saMsAramavidyAtmakamukvA tanivartakavidyAkathanAya yaevaM vetti puruSamiti prAguktaM vivaNoti sarveSu bhUteSu bhavanadharmakeSu sthAvarajaGgamAtmakeSu prANiSu anekavidha janmAdipariNAmazIlatayA guNapradhAnabhAvApattyAca viSameSu ataeva caJcaleSu pratikSaNapariNAminoDi bhAAnApariNamya kSaNamapi sthAtumIzane ataeva paraspara bAdhyabAdhakabhAvApanneSu evamapi vinazyattu dRSTanaSTasvabhAveSu mAyAgandharvana garAdipAyeSu samaM sarvatraikarUpaM prati For Private and Personal Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 149 // dehamekaM janmAdipariNAmazUnyatayA ca tiSThantamapariNamamAnaM paramezvara sarvajaDavargasattAsphanipradatvena bAdhyabAdhakabhAvazUnyaM sarvadoSAnAskanditaM avinazyanta iSTanaSTaprAyasarvaItavAghenyabAdhitaM evaM sarvaprakAreNa jaDaprapaJcavilakSaNamAtmAnaM vivekena yaH zAstra vakSuSA pazyati saeva pazyatyAtmAnaM jAyadbodhena stramabhramaM bAdhamAnaiva ajJastu svapnadarzIva bhrAntyA viparItaM pazyanapazyatyeva adarzanAtmakatvAzramasya na hi rajju sarpatayA pazyan pazyatIti vyapadizyate rajvadarzanAtmakatvAtsarpadarzanasya evaM bhUtAnyAnuparaktazuddhAtmadarzanAttadadarzanAtmikAyAavidyAyAnivRttistatastattkAryasaMsAranivRttirityabhiprAyaH atrAtmAnamiti vizeSyalAbhovizeSaNamaryAdayA paramezvaramityeva vA vizeSyapadaM viSamatvacaJcalatvabAdhyabAdhakarUpatvalakSaNaM jaDagataM vaidhaya samavatiSThatvaparamezvaratvarUpAtmavizeSaNava pararararararara samaM sarveSu bhUteSu tiSThantaM paramezvaram // vizyatsvavinazyantaM yaH pazyAta sapazyati // 27 // samaM pazyan hi sarvatra samavasthitamIzvaram // na hinastyAtmanA''tmAnaM tatoyAti parAM gatim // 28 // zAdarthAtmAnaM anyakaNDoktamiti vivekaH // 27 // tadetadAtmadarzanaM phalena stauti rucyutpattaye samavasthitaM janmAdivinAzAntarbhAvavikArazUnyatayA samyaktatayA'vasthitamiti avinAzitvalAbhaH anyatvAgvyAkhyAtaM evaM pUrvoktavizeSaNamAtmAnaM pazyan ayamasmIti zAstradRSTayA sAkSAtkurvan na hinastyAtmanA''tmAnaM sarvoyajJaH paramArthasantamekamakabhokta paramAnandarUpamAtmAnamavidyayA sati bhAtyapi vastuni nAsti na bhAtIti pratItijananasamarthatayA svayameva tiraskarvannasantamiva karotIti hinastyeva taM tathA'vidyayAtmabena parigRhItaM dehandriyasaMghAtamAtmAnaM parAtanaM hitvA na tamAdatte karmavazAditi hinastyeva taM ataubhayathApyA-1 tmaiveha sarvo yajJaH yamadhikRtyeyaM zakuntalAvacanarUpA smatiH kiM tena na kRtaM pApaM coreNAtmApahAriNA yonyathAsantamAtmAnamanyathA patipadyanaiti anizca 'asunAma te lokAandhena tamasAvRtAH tAM ste pretyAbhiga // 149 / For Private and Personal Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cchanti ye kecAtmahanojanAiti / asuryAH asurasya svabhatAH AsuryAH saMpadA bhogyAityarthaH AtmahanaityanAtmanyAtmAbhimAninaityarthaH || atoyaAtmajJaH sonAtmanyAtmAbhimAnaM zuddhAtmadarzanena bAdhate ataH svarUpalAbhAna hinastyAtmanAtmAnaM tatoyAti parAM| gati tataAtmahananAbhAvAdavidyAtakAryAni vAttalakSagAM muktimAdhegacchatItyarthaH // 28 // nanu zubhAzubhakarmakAraH pratideha [bhinnAH AtmAnoviSamAca tattadvicitraphalabhoktatveneti kathaM sarvabhUtasthamekamAtmAnaM samaM pazyanna hinastyAtmanAtmAnamityuktamataAha karmANi vAGkanaHkAyArabhyANi sarvazaH sarvaiH prakAraiH prakRtyaiva dehendriyasaMghAtAkArapariNatayA sarvavikArakAraNabhUtayA triguNAtmikayA bhagavanmAyayaiva kriyamANAni natu puruSeNa sarvavikArazUnyena yovivekI pazyAte evaM kSetreNa kriyamANeSvapi karmasu AtmAnaM kSetrajJamakartAraM sarvopAdhiSivarjitamasaGgamekaM sarvatra samaM yaH pazyati tathA zabdaH pazyanIti kriyAkarSaNArtha : sapazyati saparamArthadarzIti pUrvavat savikA prakRtyaiva ca karmANi kriyamANAni sarvazaH // yaH pazyati tathAtmAnamakatAraM sapazyati // 29 // yadA bhUtapRthagbhAvamakasthamanupazyati // tata eva ca vistAraM brahma saM padyate // 30 // rasya kSetrasya tattadvicitrakarma kartatvena pratidehaM bhedeSi vaiSamyepi na nirSizeSasyAkarturAkAzasthetra na bhede pramANaM kiJcidAtmanaityupapAdita | prAk // 29 // tadevamAyAtattatkSetrabhedadarzanamabhyanujJAya kSetrajJabhedadarzanamapAkRtaM idAnIM tu kSetrabhedadarzanamapi mAyikatvenApAkaroti yadA yasminkAle bhUtAnAM sthAvarajaGgamAnAM sarveSAmapi jaDavargANAM pRthagbhAvaM pRthaktvaM parasparabhinnatvaM ekasminnevAtmani sadupe sthitaM kalpitaM kalpitasyAdhiSThAmAdanAtarekAt sadrUpAtmasvarUpAinatirikta anupazyati zAstrAcAryopadezananusvayamAloca yAta AtmaivedaM sarvamiti evamapi mAyAvazAttataekasmAdAtmanaeva vistAraM bhUtAnAM pRthagbhAvaM ca svamamAyAvadanupazyati brahma saMpadyate tadA sajAtIyavijAtIyabhedadarzanAbhAvAn brahmaiva sarvAnarthazUnyaM bhavati tasbhikAle 'yasminsarvANi bhUtAnyAtmaivAbhUdvijAnataH tatra komohaH kaH zokaekatvamanupazyataiti / zruteH prakRtyaiva cetyatrAtmabhedonirAkRtaH yahA bhUtapRthagbhAvamityatratvanAtmabhedopItivizeSaH // 30 // For Private and Personal Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. na. a. 13 // 150!! |AtmanaH svato'kartatvepi zarIrasaMbandhaupAdhikaM karnatvaM syAdityAzaGkAmapAnadana yaH pazyati tathAtmAnamakartAraM sapazyatItyetadvivRNoti ayamaparokSaH paramAtmA paramezvarAbhinnaH pratyagAtmA avyayaH na vyatItyavyayaH sarvavikArazUnyaityarthaH tatra vyayodedhA dharmisvarUpa svosattimattayA vA dhanisvarUpasyAnutpAdyapAna dharmANAmevolatyAdimattayA vA tatrAyamapAkaroti anAditvAditi AdiH prAgasattvAvasthA sAca nAsti sarvadA sataAtmanaH atastasya kAraNAbhAvAjjanmAbhAvaH na hyanAderjanma saMbhavati tadabhAveca taduttarabhAvinobhAvadhikArAna saMbhavatyeva atona svarUpeNa vyatItyarthaH dinIyaM nirAkaroti nirgaNatvAditi nirdharmakatvAdityarthaH na hi dharmiNa-1 |mavikRtya kazciddharma upatyapaiti vA dharmadharmiNostAdAtmyAdayaMta nirdharmako'tona dharmadvArApi vyetItyarthaH 'avinAzI vA areyamAtmA' anAditvAnirguNatvAtparamAtmAyamavyayaH // zarIrasthopi kaunteya na karoti na lipyate // 31 // yathA sarvagataM laukSamAdAkAzaM nopalipyate // sarvatrAvasthitodehe tathAtmAnopalipyate // 32 // nucchittidharneti / zruteH yasmAdeSaH jAyosti vardhate vipariNamo'pakSIyate minazyatItyevaM SaDbhAvAvakArazUnyaH adhyAsikena saMbandheta zarIrasthopi tasminkurvatvayanAramA nakarIgi yayAdhyAsikena saMbandhena jalasthaH savitA tasmithalalyapi na calatyeva tadana yatona karoti phiJcidapi karma ataH kenApi karmaphalena na lipyate yohi yatkarma karoti satahakalena lipyate na svayamakartRtvA|dityarthaH icchA deSaH mukhaM duHkhamityAzanAM kSetradharmasvakathanAna prakRtyaiva ca karmANi kriyamANAnIti mAyAkAryatvavyapadezAca ataeva | | paramArthadarzinAM sarvakarmAdhikArani vRttiriti prAgvyAkhyAtaM etenAtmanonirdhanakatvakathanAt svagatabhedopi nirastaH prakRtyaiva ca karmANItyatra sajAtIyabhedonivAritaH yadA bhUtapRthagbhAvamityatra vijAtIyabhedaH anAditvAnirguNatvAdityA svagatobhadaityadvitIyaM brahmaivAtmeti siddham // 31 // For Private and Personal Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zarIrasthopi tatkarmaNA na lipyate svayamasaGgatvAdityatra dRSTAntamA: sauramyAdasaGgasvabhAvatvAt AkAzaM sarvagatamapi nopalipyate par3Adibhiryatheti dRSTAntArthaH spaSTamitarat // 32 // na kevalamasanasvabhAvatvAdAtmA nopalipyate prakAzakatvAdapi prakAzyadharna lipyanahAni sadRSTAntamAha yathA ravirekaeva kRtsnaM sarvamimaM lokaM dedendriyasaGghAtaM rUpavastumAtramiti yAvat prakAzayati naca prakAzyadhalipyate na vA prakAzyabhedAvidyate tathA kSetrI kSetrajJarakaeva kRtsnaM kSetra prakAzayati hebhArata ataevana prakAzyadharmelipyate na vA prakAzyabhedAdidyata ityarthaH 'sUryAyathA sarvalokasya cakSuna lipyate cAkSuSairbAhyadoSaH ekastathA sarvabhUtAntarAtmA na lipyane lokadu: yathA prakAzayatyekaH kRtsnalokamimaM rviH||kssetrN kSetrI tathA kRtsnaM prakAzayati bhaart||33|| kSetrakSetrajJayorevamantaraM jJAnacakSupA // bhUtaprakRtimokSaMca ye viduryAnti teparam // 34 // itizrImadbhagavatItAsUpanitsubrahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde kSetrakSetrajJavi. bhAgayogonAma trayodazo'dhyAyaH // 13 // khana bAhyaiti' zruteH // 33 // idAnImadhyAyArtha saphalamupasaMharati kSetrakSetrajJayoH prAgvyAkhyAna yorevamuktena prakAraNAntaraM paraspara lakSaNyaM jAyacaitanyavikArityanirvikAratvAdirUpaM jJAnacakSuSA zAstrAcAryopadezajanitAtmajJAnarUpeNa cakSuSA ye vidurbhUtaprakRtimokSaca bhUtAnAM sarveSAM prakRti ravidyA mAyAra yA tasyAH paramArthAtmavidyayA mokSamabhAvagamanaMca ye vidurjAnanti yAnti paraM padArthAtmavastusvarUpaM kaivalyaM na punardehamAdadataityarthaH nadevamamAnityAdisAdhananiSTasya kSetrakSetrajJavivekavijJAnavataH sarvAnarthanivRttyA paramapuruSArthasiddhiritisiddham // 34 // itizrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryazrIvizvarasarasvatIzrIpAdaziSyamadhusUdanasarasvatIviracitAyAM zrIbhagavabItAgRhArthadIpikAyAM kSetrakSetrajJavikakonAma trayodazIdhyAyaH // 13 // For Private and Personal Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // zrIkRSNAya gItAmRtadahe nmH|| pUrvAdhyAye yAvatsaMjAyate kiMcitsattvaM sthAvarajaGgama kSetrakSetrajJasaMyogAttadviddhItyuktaM tatra nirIzvara| sAjhAyanirAkaraNena kSetrakSetrajJasaMyogasyezvarAdhInatvaM vaktavyaM evaM kAraNaM guNasaGgasya sadasadyonijanmasvityuktaM tatra kasmin guNe kathaM | saGgaH kevA guNAH kathaM vA te banantIti vaktavyaM tathA bhUtapakRtimokSaM ca ye vidunti te parAmityuktaM tatra bhUtaprakRtizabditebhyo| gaNebhyaH kathaM mokSaNaM syAnmuktasya ca kiM lakSaNAmati vaktavyaM tadetatsarvaM vistareNa vaktuM caturdazodhyAyaArabhyate tatra vakSyamANamarthaM dvAbhyAM stuvan zrotRNAM rucyutpattaye jJAyate'neneti jJAnaM paramAtmajJAnasAdhanaM paraM zreSThaM paravastuviSayatvAt kIdRzaM tat jJAnAnAM jJAna| sAdhanAnAM bahiraGgAnAM yajJAdInAM madhye uttama uttamaphalatvAt natvamAnitvAdInAM teSAmantaraGgatvenottamaphalatvAt parAmityananotkRSTa // zrIbhagavAnuvAca // paraM bhUyaH pravakSyAmi jJAnAnAM jJAnamuttamam // yajjJAtvA munayaH sarve parAM sihimitogatAH // 1 // idaM jJAnamapAzritya mamasAdharmyamAgatAH // sargepi nopajAyante pralaye na vyathanti ca // 2 // 52515251525152515515155162525 viSayatvamuktaM uttamamityanena tRtkRSTaphalatvAmitibhedaH IdRzaM jJAnamahaM pravakSyAmi bhUyaH punaH pUrvaSvadhyAyaSvasakRduktamapi yat jJAnaM jJAtvA'nuSTAya munayaH mananazIlAH saMnyAsinaH sarve parAM siddhi mokSAkhyAM hatodeha bandhanAdatAH prAptAH // 1 // tasyAH siddheraikAntikatvaM darzayati idaM yathoktaM jJAnaM jJAnasAdhanamapAbhilyAnuSTAya mama paramezvarasya sAdhayaM madrUpatAmatyantAbhedenAgatAH prAptAH santaH sargepi hiraNya| garbhAdiSatpadyamAneSvapi nopajAyante pralaye brahmaNopi vinAzakAle na vyathAnta ca na vyathante na ca lIyanta ityarthaH // 2 // // tadevaM prazaMsayA zrotAramabhimukhIkanya paramezvarAdhInayoH prakRtipuruSayoH sarvabhUtotpAtaM prati hetutvaM natu sAjhayasiddhAntavat svatantrayoritImaM vivAkSitanarthamAha dvAbhyAM sarvakAryApekSayA'dhikatvAtkAraNaM mahat sarvakAryANAM vRddhihetu For Private and Personal Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.12 varUpAn buDaNavAna brahma avyAkRtaM prakRtitriguNAlikA mAyA maha brahma taca mamezvarasya yonirgarbhAdhAnasthAnaM tasmin mahati brahmANa yonI garbha sarvabhUtajanma kAragaM AI basyo prajAyatIkSagaka sAlma dadhAmi dhArayAmi tallalpaviSayI romInyarthaH yathA hi kazcit pitA putramanudAyinaM bAbAdhAhArarUpeNa svasmin lInaM zarIreNa yojayituM yonau retaH sekapUrva garbhamAdha se tasmAca garbhAdhAnAta | satraH zarIreNa yujyate tadarya ca madhye kalalAdyavasthA bhavati tathA pralaye mathi lInamavidyA kAmakAnzayavanta kSetrajJaM sRssttismye| bhogthena kSetreNa kArya karaNasaMghAtena yojayituM cidAbhAsAkhyareta sekapUrvakaM mAyAvRttirUpaM garbhamahamAdadhAmi tadartha ca madhye AkAzavAyutejojalapRthivyAyutpattyavasthAH nanogarbhAdhAnAnabhavautpattiH hiraNyagarbhAdInAM bhavati hebhArata natvIzvarakRtagarbhAdhAnaM vinetyarthaH / / 3 / / mamayonimahat brahma tasmin garbha dadhAmyaham // saMbhavaH sarvabhUtAnAM tatobhavati bhArata // 3 // sarvayoniSu kaunteya mUrtayaH saMbhavanti yAH // tAsAM brahma mahadyonirahaM bIjapradaH pitA // 4 // rawangrangraa ra rawangrawang rang rang `a nanu kathaM sarvabhUtAnAM tataH saMbhavodevAdidevAvizeSANAM kAraNAntarasaMbhavAdityAzAyAha devapitRmanuSyapazumRgAdisarvayoniSu yAmanyaH jarAyajANDajasvedajodbhijjAdibhedena vilakSaNavividha saMsthAnAtanavaH saMbhavanti he kaunteya tAsAM mUrtInAM tattatkAraNabhAvApanna mahata brahmaiva yonimI sthAnIyA ahaMparamezvarobIjavahaH garbhAdhAnasya kartA pitA tena mahato brahmaNasvAvasthAvizegAH kAraNAntarANIti yukamuka saMbhavaH sarvabhUtAnAM tatobhavatIti // 4 // nadevaM nirIzvarasAilyanirAkaraNena kSetrakSetrajJasaMyogasyezvarAdhInatvamuktaM idAnI kasmin guNe kathaM sagaH kaSA gaNAH kathaM vA ne badhnantItyucyate saccAmatyAdinA sattvamityataH pAzcaturdazabhiH sattvarajastamaityevanAmAnoguNAnityaparatantrAH paruSaprati sarveSAmacetanAnAM cetanArthatvAt natu vaizeSikAnAM rUpAdivaTTabyAzritAH nava guNaguNinoranyatvamatra vivakSitaM guNatrayAtmakatvAtyakRteH tahi kathaM For Private and Personal Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prakRtisaMbhavAiti ucyate trayANAM guNAnAM sAmyAvasthA prakRtimIyA bhagavataH tasyAH sakAzAt parasparAgAnibhAvana vaiSamyeNa pariNatAH prakRtisaMbhavAityucyante yeca dehe prakRtikArya zarIndriyasanAte dehina dehatAdAtmyAcyAsamApannaM jIvaM paramArthataH sarvavikArazUnya vanAvyayaM nivabhanti nirvikArameva santaM svavikAravansayopadarzayatIva bhrAntyA jalapAtrANIva divi sthitamAdityaM prati vizvAdhyAsena svikampAdimattayA yathA ca pAramArthikobandhonAsti tathA vyAkhyAtaM pAka zarIrasthopi kaunteya na karoti na lipyataiti // 5 // tatrakoguNaH kena saGgena babhAtItyucyate tatra teSu guNeSu madhye tavaM prakAza paitanyaraya tamoguNa kRtAvaraNatirodhAyakaM nirmalatvAt svacchatvAt vidbhigbagrahaNayogyatvAditi yAvat nakevalaM caitanyAbhivyaJjakaM kiMtu anAmayaM AmayoduHkhaM tahirodhisukhasyApi sa tvaM rajastamaiti guNAH prakRtisaMbhavAH // nivaghnanti mahAbAho dehe dehinamavyayam // 5 // tatra sattvaM nirmalatvAtprakAzakamanAmayam // sukhasajhena vanAti jJAnasanena caangh||6|| vyaJjakamityarthaH tat badhnAti sukhasanena jJAnasanena ca dehinaM heanagha avyasana sarvatra saMbodhanAnAmabhiprAyaH prAguktaH smartavyaH atra sukhajJAnazabdAbhyAmantaHkaraNapariNAmau sayaJjakAvucyate icchA dveSaH sukhaM saMghAtazcetanA dhRtiriti sukhacetanayorapAcchAdivat kSetradharmatvena pAThAt tatrAntaHkaraNadharmasya sukhasya jJAnasya cAtmanyadhyAsaH saGgaH ahaM sukhI ahaM jAtaiti ca na hi viSayadharmoviSayiNobhavati tasmAdavidyAmAtrametaditi zatazauktaM prAk // 6 // rajyate viSayeSu puruSo'neneti rAgaH kAmogarvaH sae-] |vAtmA svarUpaM yasya dharmadharmiNostAdAtmyAt tadrAgAtmakaM rajoviddhi ataeva apAptAbhilASastRSNA prAptasyopasthite'pi vinAze saMrakSaNAbhilASaAsagastayostapaNAsaGgayoH saMbhavoyasmAt tadrajonivabhAti he konnaya karmasaGgena karmasu dRSTA For Private and Personal Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.14 theSu ahamidaM karomyetat phala bhotyaityAbhinivezavizeSeNa dohanaM vastuto'kartArameva kartRtvAbhimAninaM rajasaH pravRttihetutvAt // 7 // tuzabdaH satvarajopekSayA vizeSayotanArthaH ajJAnAdAvaraNazaktirUpAtaduddhatamajJAnajaM tamoviddhiataH sarveSAM dehinAM mohanaM avivekarUpatvena bhrAntijanakaM pramAdenAlasyena nidrayA ca tattamonibadhnAti dehinamityanaSajyate hebhArata pramAdovastuvivekAsAmarthya sasvakAryaprakAzavirodhI AlasyaM pravRttyasAmarthya rajaHkAryapravRttivirodhi ubhayavirodhinI tamoguNAlambanA vRttinidretivivekH|| 8 // uktAnAM madhye kasminkArye kasyaguNasyotkarSaiti tatrAha sattvamutkRSTaM sat sukhe saJjayati rajorAgAtmakaM viddhi tRSNAsaGgAsamudbhavam // taM nivanAti kaunteya karmasaGgena dehinam // 7 // tamastvajJAnajaM viddhi mohanaM sarvadehinAm // pramAdAlasyanidrAbhistannivanAti bhArata // 8 // sattvaM sukhe saJjayati rajaH karmaNi bhArata // jJAnamAvRtya tu tamaH pramAde saJjayatyuta // 9 // duHkhakAraNamabhibhUya sukhe saMzleSayati sarvatra dehinamityanuSajyate evaM rajautkRSTaM sat sukhakAraNamabhibhUya karmaNi saJjayatItyanuSajyate tamasta pramAdabalenotpadyamAnamapi sattvakArya jJAnamAvatya AcchAdya pramAde prAmajJAyamAnatA kasyApyajJAne saJjayati utaapi prAmakatavyatA kasyApyakaraNe Alasye tAmasyAMca nidrAyAM sajayatItyarthaH // 9 // ukta kArya kadA kurvanti guNAityucyate rajastamazva yugapadubhAvapi guNAtrabhibhUya satvaM bhavatyudbhavati vardhate yadA tadA svakArya prAguktamasAdhAraNyena karotIti zeSaH evaM rajopi sattvaM tamati guNa iyamabhibhUyodbhavati yadA tadA mAguktaM svakArya karoti tathA tadeva tamopi sattvaM rajatyubhAva // 153 For Private and Personal Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pi guNAvabhibhUya udbhavati yadA tadA svakArya prAguktaM karotItyarthaH // 10 // idAnImar3anAnAM teSAM liGgAnyAha tribhiH! asminnAtmanobhogAyatane dehe sarveSvapi dvAreSu upalabdhisAdhaneSu zrotrAdikaraNeSu yadA prakAzaH buddhipariNAmavizeSoviSayAkAraH svaviSayAvaraNavirodhI dIpavat nadeva jJAnaM zabdAdiviSayaupajAyate tadA'nena zabdAdiviSayajJAnAkhyaprakAzena liGgena prakAzAtmakaM sattvaM vivRmuddhatamiti vidyAt jAnIyAt uta api sukhAdilinenApi jAnIyAdityarthaH // 11 // mahati dhanAgame jAyamAnepyanukSaNaM vardhamAnastadabhilASolobhaH svaviSayaprAptyanivartyaicchAvizeSaiti yAvat pravRttinirantaraM prayatamAnatA ArambhaH karmaNAM bahuvittavyayA rajastamazcAbhibhUya sattvaM bhavati bhArata // rajaH sattvaM tamazcaiva tamaH sattvaM rajastathA // 10 // sarvadAreSu dehesminprakAzaupajAyate // jJAnaM yadA tadA vidyAdvivRddhaM sattvamityuta // 11 // lobhaH pravRttirArambhaH karmaNAmazamaH spRhA // rajasyetAni jAyante vivRddhe bharatarSabha // 12 // ARRRRRREERRRRRRRRRRR yAsakarANAM kAmyaniSiddhalaukikamahIgRhAdiviSayANAM vyApArANAmudyamaH azamaH idaM kRtvedaM kariSyAmIti saGkalpapravAhAnuparamaH spRhA uccAvaceSu paradhaneSu dRSTamAtreSu yenakenApyupAyenopAditsA rajasi rAgAtmake vivRddhe etAni rAgAtmakAni liGgAni jAyante hebharatarSabha etairliGgairvivRddhaM rajojAnIyAdityarthaH // 12 // aprakAzaH satyapyupadezAdau bodhakAraNe sarvathA bodhAyogyatvaM apravRttizca satyapyagnihotraM juhuyAdityAdI pravRttikAraNe janitabodhe'pi zAstre sarvathA tatpravRttyayogyatvaM pramAdastatkAlakartavyatvena prAmasthArthasyAnusandhAnAbhAvaH mohaeva ca mohonidrAvi paryayovAcau samuccaye evakArIvyabhicAravAraNArthaH tamasyeva vivRddhe etAni liGgAni For Private and Personal Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. bha. a.1 jAyante hekurunandana ataetaliGgairavyabhicAribhirvivRddhaM tamojAnIyAdityarthaH // 13 // idAnIM maraNasamaye vivRddhAnAM satvAdInAM phalavizeSamAha sattve pravRddhe sati yadA palayaM mRtyu yAti prAmoti dehabhUt dehAbhimAnI dAjIvaH tadottamAye hiraNyagarbhAdayastahidAM tadupAsakAnAM lokAn devasukhopabhogasthAnavizeSAnamalAn rajastamomalarahitAn pratipadyate prAnoti // 14 // rajAle pravRddhe sAte pralayaM mRtyu gatvA prAya karmasaGgiyu zrutismRtivihitapratiSiddhakarma phalAdhikAripu manuSyeSu jAyate tathA tadeva tamasi pravRddhe pralInomRtomUDhayoniSu pazcAdipu jAyate // 18 // idAnI svAnurUpakarmadvArA sattvAdInAM vidha tavottamAya zeSamaNyA sAce padArabhitridaM namojAnIyAditya aprakAzo'pravRttizca pramAdomohaeva ca // tamasyetAni jAyante vivRddha kurunandana // 13 // yadA satve pravRddha tu pralayaM yAti deha t|| tadottamavidAM lokAnasalAn pratipadyate // 14 // ra jasi pralayaM gatvA karmasanipu jAyate // tathA pralanistamAsa mUTayoniSu jAyate // 15 // karmaNaH nukatasthAha sAtvikaM nirmalaMphalamgArajasastu phalaM duHkhamajJAnaM tamasaH phlm||16|| - - vicitraphalatAM saDiyADa sutasya sAttikasya karmaNodharmasya sAtika satyena nirvattaM nirmalaM rajastamomalAmizritaM sukhaM phalamAhuH paramarSayaH rajasorAjasatya tu karmaNaH pAvizatya puNyasya phalaM rAjataM duHkhaM duHkhabahulamalpalukhaM kAraNAnurUpyAtkAryasya ajJAnamavivivekapAyaM duHkhaM tAnataM tamalatAmasastra karmaNo'dharmasya phalaM Ahurityanupajyate sAtvikAdikarmalakSaNaM ca niyata sagarahitamityAdinATAraze pani aba rajastamaHzamI tarakArye karmagi prayuko kArya karaNayorabhedopacArAt gobhiHzrINIlamatsaramityatra yathA gauzadastatsamo payati yathA vA dhAmyanasidhinudi devAnivatra dhAnya zabdastatpabhaye taNDule tatra payastaNDulayorivAtrApi karmaNa - For Private and Personal Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobetirth.org prakRtatvAn // 16 // etAdRzaphalavithe pUrNakameva hetumAha sarvakaraNadvArakaM prakAzarUma jJAna satvAnsaMjAyate atastadanurUpa sAsikasya karmaNaH prakAzabahulaM sukhaM phalaM bhavati rajasolomoviSayakoTiprAptyA'pi nivartavidyamazakyomilAparizeojAyate tasya ca nirantarapanIvamAnasya puravinazampasya sarvadA duHkhahenusvAtatpUrvakasya rAjasasya kArnayo duHkhaM phalaM bhAti evaM pramAdamoDI tamasaH sakAzAdayato jAyate ajJAnabhava ca bhavati ethakAraH prativyAvastyarthaH ammAnasasya karmaNalAmasamajJAnAdviprAyameva phala bhaNIti zunAretyarthaH atra vAjJAnamaprakAzaH pramAhomohathApAzIprasidhetyA vyAkhyAtAH // 17 // idAnI rAkhAdittasthAnAM pAegAva pATapUrvagabhyAyogAvATa atra tRtIye | tattvAtaMjAyate jJAnaM rajasolobhaekaca // prabhAvamohI tamaso avato'jJAnameva ca // 17 // Una gacchanti lacasthAmadhye tiTanti rAjalAH / / jaghanya guNavRttisthAadhogacchanti tAmasAH // 18 // puNe vRttazabdaprayogAdAyayoraSi vRttameva vivakSitaM tena satvasthAH satvayatte zAstrIya jJAne karmaNi ca niratAU satyalokapiyana ganti te devepattayante jJAnakarmatAratamyena teSAM madhye manuSyaloM ke puNyapApamitre niSThanti nanaya gacchantyadhovA manuyitvAnne rAjasArajoguNa yante lobhAdiparvake rAjase karmaNi niratAH javanyaguNa ittasthAH 'javanyasya gaNAcyApekSayA pazAsAvinonikaTasya tamasoguNasya kutte nidrAlasthAnosthitAH aghogacchani paJcAdiputpadyante kadAcijjaghanyaguNavattasthAH sAttvikarAjasAzca bhavantyataAra tAmasAH sarvadA namaHmadhAnA itaHleSAM kadAvintattastha'vepi na tavadhAnateti bhAvaH // 18 // asminnadhyAye vaktavyatvena prastutamarthatrayaM tatra kSetrakSetrayogasyezvarAdhInatva ke kA guNAH kathaM vA te babhantItyarthadvayamukta adhunA tu guNebhyaH For Private and Personal Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir kathaM mokSaNe muktasya ca kiM lakSaNAmati vaktavyamavaziSyate tatra mithyAjJAnAnmakatvAdguNAnAM samyak jJAnAttebhyomokSaNamityAha guNabhyaH kAryakAraNaviSayAkArapariNatebhyo'nyaM kartAraM yadA 'braSTA' vicArakuzalaH sannanupazyati vicAramanupazyati guNAevAntaHkaraNabahiHkaraNazarIraviSayabhAvApannAH sarvakarmaNAM kAraiti pazyati guNebhyazca tattadavasthAvizeSeNa pariNatebhyaH paraM guNatatkAryAsaMspRSTaM sadbhAsakamAdityamiva jalatatkampAdyasaMspRSTaM nirvikAraM sarvasAkSiNaM sarvatra samaM kSetraza mekaM vetti madrAvaM madrUpatA sabradhA'dhigacchati // 19 // kathamadhigacchatItyucyate guNAnetAnmAyAtmakAMstrInsattvaraja nAnyaM guNebhyaH kartAraM yadA drssttaa'nupshyaat|gunnebhyshc paraM vetti madbhAvaM sodhigacchati // 19 // guNAnetAnatItya trIndehI dehasamudbhavAn // janmamRtyujarAduHkhaivimukto'mRtamazrute // 20 // arjuna uvAca // kailinestrInguNAnetAnatItobhavati prabho // kimAcAraH kathaM caitastriIn guNAnativartate // 21 // 152515251525152515262556 stamonAmaH dehasamudbhavAn dehotpattibIjabhutAn atItya jIvanneva tattvajJAnena bAdhitvAjjanmamRtyujarAduHkhairjanmanA mRtyunA jarayA duHkhaivAdhyAtmikAdibhirmAyAmayavimuktojIvanneva tatsaMbandhazUnyaHsan vidvAna mRtaM mokSa madbhAvamante prAmoti // 20 // guNAnetAnatItya | jIvannevAmRtamabhutaityetattvA guNAtItasya lakSaNaM cAcAraM ca guNAtitvopAyaM ca samyagbubhutsamAnaH etAn guNAnatItoyaH sakailiGgaviziSTobhavati yairliGgaiH sajJAtuM zamyastAni me bRhItyekaH prazraH prabhutvAmRtyaduHkhaM bhagavataiva nivAraNIyamiti sUcayansaMbodhayati / prabho iti kaAcAro'syeti kimAcAraH kiM yatheSTaceSTaH kiM vA niyantritahati dvitIyaH prabhaH kathaM ca kena ca prakAreNa etAMstrIn guNA For Private and Personal Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir nativartate'tikramatIti guNAtItatvopAyaH kaititRtIyaH prshnH||21|| sthitaprajJasya kA bhASetyAdinA pRTamapi prajahAti yadA kAmAnityAdinA dattottaramapi punaH prakArAntareNa babhatsamAnaH pRcchatItyavadhAya prakArAntareNa tasya lakSaNAdikaM paJcabhiH zlokaiH yastAvana | kailiGgeyuktoguNAtItobhavatIti prazrastasyottaraM zaNu prakAzaM ca satvakArya pravRttiM ca rajaH kArya mohaM ca tamaHkAye upalakSaNametat sarvANyapi guNakAryANi yathAyathaM saMpravRttAni svasAmagrIvazAdadbhutAni santi duHkharUpANyapi duHkhabuddhyA yonaheSTi tathA vinAzasAmagrIvazAnivRttAni tAni sukharUpANyapi santi mukhabuddhacA na kAGkSati na kAmayate svapravanmithyAtvanizcayAt etAdRzadveSarAgazUnyoyaH saguNAtItaucyataiti caturthazlokagatenAnvayaH idaM ca svAtmapratyakSa lakSaNaM svArthameva na parAyaM na hi svAzritau dveSata // zrIbhagavAnuvAca // prakAzaM ca pravRttiM ca mohameva ca pANDava // na dRSTi saMpravRttAni / na nivRttAni kAGkSati // 22 // udAsInavadAsInoguNairyona vicAlyate // guNAvartantaityevaM yAvatiSThati negate // 23 // dabhAvau rAgatadamAvau ca paraH pratyetumarhati // 22 // evaM lakSaNamuktvA guNAtItaH kimAcArahati dvitIyaprabhasya prativacanamAha tribhiH yathodAsInodyorvivadamAnayoH kasyacit pakSamabhajamAnona rajyati na vA beTi tathAyamAtmavidrAgadveSazUnyatayA svasvarUpaevAsInoguNaiH | sukhaduHkhAdyAkArapariNataiona vicAlyate na pacyAvyate svarUpAvasthAnAt kiMtu guNAevaite dehendriyaviSayAkArapariNatAH parasparasmin vartate | mamatvAdityasyevaitat sarvabhAsakasya na kenApi bhAsyadharmeNa saMvandhaH svapnavanmAyAmAtrAya bhAsyapaJcojaDaH svayaM jyotiH svabhAvastvahaM | paramArthasatyAnirvikArodvaitazUnyazcetyevaM nicitya yaH svarUpe'vatiSThatyavatiSThate yonutiSThatIti vA pAThastatra nuH pRthakkAryaH neGgante natu vyApiyate kutracin guNAtItaH saucyataiti tRtIyagatenAnvayaH // 23 // same duHkhasukhe veparAgazUnyatayAnAtmadharmatayA'nRtatayA For Private and Personal Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir gI. ma. ca yasya sasamaduHkhasukhaH kasmAdevaM yasmAtsvasthaH svasminnAtmanyeva sthitotadarzanazUnyatvAt ataeva samAni heyopAdeyabhAvarahitAni loSThAzmakAJcanAni yasya sanathA loSThaH pAMsupiNDaH ataeva tulye priyApriye sukhaduHkha sAdhane yasya hitasAdhanavAhitasAdhanatvabuddhiviSayatvAbhAvenopekSaNIyatvAt dhIraH dhImAn dhRtimAn vA ataeva tulye nindAtmasaMstutI doSakIrtanaguNakIrtane yasya saguNAtItaucyataiti dvitIyagatenAndhayaH // 24 // mAnaH satkAraH AdarAparaparyAyaH apamAnAstaraskAro'nAdarApara paryAyaH tayostulyaH harSavipAizUnyaH nindAstutI zabdarUpe mAnApamAnau tu zabdamantareNApi kAyamanovyApAravizeSAniti bhedaH atra pakAravakArayoH pAThavikalpeyarthaH saeva tulyomitrAripakSayoH mitrapakSasyevAripakSasyApi dveSAviSayaH svayaM tayoranuyahaniyaha zunyaiti samaduHkhasukhaH svasthaH samaloSThAzmakAJcanaH / / tulyapriyApriyodhIrastulyanindAtmasaMstutiH // 24 // mAnApamAnayostulyastulyomitrAripakSayoH // sarvArambhaparityAgI gaNAtItaH saucyate // 25 // mAM ca yovyabhicAreNa bhaktiyogena sevate // saguNAn samatItyaitAn brahmabhUyAya kalpate / / 26 // yA marvArambhaparityAgI ArabhyantahatyArambhAH karmANi tAn sarvAn parityaktuM zIlaM yasya satathA dehayAtrAmAtravyatirekeNa sarvakarmapari-17 tyAnItyarthaH udAsIna badAsIna ityAzuktaprakArAcAroguNAtItaH saucyate yadukkamapekSakatvAdi vidyodayAtpUrva yatnasAdhyavidyAdhi-- kAriNA sAdhanasenAnuSTayamutpaJcAyAM tu vidyAyAM jIvanmukkasya guNAtItasyoktaM dharmajAta mayatnasiddhaM lakSaNatvena tiSThatItyarthaH // 28 || adhunA kathametAna guNAnarivartane iti tRtIyapabhasya panivacanamAha ca svarthaH mAnevezvaraM nArAyaNaM sarvabhUtAnnAmiNaM mAyayA kSetrajJanAmAgataM paramAnandaghanaM bhagavantaM vAsudevamadhyabhicAreNa paramapremalakSaNena bhaktiyogena hAdazAdhyAyokena yAsakte sadAcintayati sapanakaH etAn prAguktAn guNAn samatItya samyagarikramya detadarzanena bAdhitvA brahAbhavAya brahmabhavanAya mokssaay| // 156 For Private and Personal Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kalpate samarthobhavati sarvadA bhagavacintanameva guNAtatitvopAyaityarthaH // 26 // avahetumAha brahmaNastatpadavAcyasya sopAdhikasya jagatpattisthitilayahetoH pratiSThA pAramArthika nirvikalpakaM sacidAnandAtmaka nirupAdhikaM tatpadalakSyamaha nirvikalpakovAsudevaH pratitiSThatyeveti pratiSThAkAlpatarUparahitamakalpitaM atoyomAmanapAdhikaM brahma sevate sabrahmabhUyAya kalpataiti yuktameva kIdRzasya brahmaNaH pratiSTAhamityAkSAyAM vizeSaNAni amRtasya vinAzarahitasya avyayasya vipariNAmarahitasya ca zAzvatasyApakSayarahitasya ca dharmasya jJAnanihAlakSaNadharmaprApyasya mukhasya paramAnandarUpasya sukhasya viSayondriyasaMyogajJatvaM vArayati aikAMtikasyAvyabhicAriNaH sarvasmindeze kAle ca vidyamAnasya aikAntikasukharUpasyetyarthaH etAdRzasya brahmaNoyasmAdahaM yAstavasvarUpaM tasmAnmadbhaktaH saMsArAnmucyataiti bhAvaH tathA coktaM brahmaNA bhagavantaM zrIkRSNaM prati 'ekastvamAtmApuruSaH purANaH satyaH svayaMjyotiranantaAdyaH brahmaNohi prtissttaahmmRtsyaavyysyc||shaashvtsy ca dharmasya sukhasyaikAntikasya c||27|| 15252515251525152515255056-505251525 nityo kSaro'jasrasukhoniraMjanaH pUrNo'jhyomuktaupAdhitomRtaiti sarvopAdhizUnyaAtmA brahma tvamityarthaH zukenApi stutimantareNaivoktaM 'sarveSAmeva vastUnAM bhAvArthobhavati sthitaH tasyApi bhagavAn kRSNaH kimatabasturUpyatAmiti / sarveSAmeva kAryavastUnAM bhAvArthaH sattArUpa: paramArthobhavati kAryAkAraNa jAyamAne sopAdhike brahmaNi sthitaH kAraNasattAtiriktAyAH kAryasattAyAanabhyupagamAt tasyApi bhavataH kAraNasya sopAdhikasya brahmaNobhAvArthaH salArUportho bhagavAna kRSNaH sopAdhikasya nirupAdhike kalpitatvAt kalpitasya cAdhiSThAnAnatirekAt bhagavataH kRSNasya ca sarvakalpanAdhiSTAnatvena paramArthasatyanirupAdhibrahmarUpatvAn ataH kimatadvastu tasmAcchIkRSNAdanyadvastu pAramArthikaM kiM nirUpyatA tadebaikaM paramArthikaM nAnyAtkamapatyirthaH tadetAdahApyuktaM brahmaNohi pratiSThAhAmati athavA tvadatastvadAvamApnotanAma kathaM mu brahmabhAvAvaH kalpate bramaNaH sakAzAsavAnyatvAdityAzakyAha brahmaNAhIti brahmaNaH paramAtmanaH pratiSThA paryAptirahameva nanu madinaM brahmetyarthaH tathA' For Private and Personal Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. matasyAmRtavasya mokSasya cAvyayasya sarvathAnucchedyasya ca pratiSThAhameva mayyeva mokSaH paryavasitomatyAptireva mokSaityarthaH tathA zAzvatasya nitya mokSaphalasya dharmasya jJAnamiSTAlakSaNasya ca paryApirahameva jJAnaniSTAlakSaNodharmomayyeva paryavasitona tena mabhinna kiJcibAdhyamityarthaH tathA aikAntikasya khukhasya ca paryAptirahameva paramAnandarUpatvAnna madbhinna kiJcitsukhaM bhApyamastItyarthaH tasmAyukta R8535x85358758 iti zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsubrahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde guNatraya vibhAgayogonAma caturdazo'dhyAyaH // 14 // | mevoktaM maktobrahmabhUyAya kalpataiti // 27 // parAkRtanamadvandhaM parabrahma narAkRti saundaryasArasarvasvaM vande nandAtmajamahaH iti zrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryavizvezvarasarasvatIzrIpAdaziSyamadhusUdanasarasvatIvirAcinAyAM zrIbhagavadgItAgUDhArthadIpikAyAM prakRtiguNatrayavibhAgayogonAma caturdazo'dhyAyaH // 14 // MindTAIAAAAAAAAAAAAAAAJANATANAJAIAAAAAAJANAND 00000000000 PATNIMIMINIMITNIRVIVINVITANTRITIVITRIVINITIVYINITY For Private and Personal Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // zrIkRSNAya gItAmRtaduhe namaH / pUrvAdhyAye bhagavatA saMsArabandhahetUn guNAn vyAkhyAya teSAmatyayena brahmabhAvomokSomadbhajanena labhyata ityuktaM 'mAMca yovyAbhicAreNa bhaktiyogena sevate saguNAnsamatItyaitAn brahma bhUyAya kalpataiti / tatra manuSyasya tava bhaktiyogena kathaM brahmabhAvailyAkAGkSAyAM svasya brahmarUpatAjJApanAya sUtrabhUtoyaM zlokobhagavatoktaH 'brahmaNohi pratiSTAhamamRtasyAvyayasya ca zAzvatasya ca dharmasya | sukhasyaikAntikasya / ceti asya sUtrasya vRttisthAnIyoyaM paJcadazodhyAyaArabhyate bhagavataH zrIkRSNasya hi tattvaM jJAtvA tatpremabhajanena guNAtItaH san brahmabhAvaM kathamApnuyAlokaiti tatra brahmaNohi pratiSTAhamityAdibhagavacanamAkarNya mama tulyomanuSyoyaM kathamevaM vadatIti vismayAviTamapratimayA lajjayA ca kiJcidapi praSTumazanuvantamarjunamAlasya kRpayA svasvarUpaM vivakSuH tatra viraktasyaiva saMsArAdbhagavattavajJAne'dhikAronAnyatheti pUrvAdhyAyoktaM paramezvarAdhInaprakRtipuruSasaMyogakArya saMsAraM vakSarUpakalpanayA varNayati vairAgyAya prastutaguNAtItatvopAyatvAttasya UrdhvamutkRSTa kAraNaM svaprakAzaparamAnandarUpatvena nityatvena ca brahma athavA UvaM sarvaM saMsArabAdhapyabAdhitaM sarvasaMsArabhramAdhiSTAnaM brahma tadeva mAyayA mUlamasyetyartha mala adhaityarvAcInAH kAryopAdhayohiraNyagarbhAyAgRhyante te nAnAdikmastatvAcchAkhAiva zAkhAasyetyadhaHzAkhaM Azu vinAzitvena na zvo'pisthAteti vizvAsAnahamazvatthaM mAyAmayaM saMsAravRkSamavyayamanAdyanantadehAdisantAnAayamAtmajJAnamantareNAnucchedyamanantamavyayamAhuH zrutayaH smRtayazca zrutayastAvadUrdhvamUlokziAkhaeSozvatthaH sanAtanaityAdyAH' kauballISu paThitAH arvAJconikRSTAH kAryopAdhayomahadahakAratanmAtrAdayovA zAkhAasyetyavAkzAkhaityadhaHzAkhapadasamAnArtha sanAtanaityavyayapadasamAnArtha smatayazca 'avyaktamalaprabhavastasyaivAnugrahotthitaH buddhiskandhamayazcaiva indriyAntarakoTaraH mahAbhUtavizAkhaca viSayaiH patravAMstathA dharmAdharmasupuSpazca sukhaduHkhaphalodayaH AjIvyaH sarvabhUtAnAM brahmavRkSaH sanAtanaH etat brahmavanaM caiva brahmAcarati sAkSivat etacchitvA ca bhittvAca jJAnena paramAsinA tatazcAtmagatiM prApya tasmAnAvartate punarityAdayaH' avyaktamavyAkRtaM mAyopAdhikaM brahma tadeva mUlaM kAraNaM tasmAtprabhavoyasya satathA tasyaiva mUlasyAvyaktasyAnugrahAdatidRDhatvAdutthitaH saMvardhitaH vRkSasya hi zAkhAH skandhAdudavanti saMsArasya ca buddheH sakAzAnAnAvidhAH pariNAmAbhavanti tena sAdhamryeNa buddhireva skandhastanmayastatpracuroyaM indriyANAmantarANi chidrANyeva koTarANi yasya satathA mahAnti bhUtAnyAkAzAdIni pRthivyantAni vividhAH zAkhA For Private and Personal Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. 2 525152515251525255 pazAkhastambhAyasyAta vA AjIvyaupajIvyaH brahmaNA paramAtmanAdhiSTitovRkSobrahmavRkSaH AtmajJAnaM vinA chettumazakyatayA sanAtanaH pita basavana asya brahmaNAjAvarUpasya bhogyaM banasthAnIya saMbhajanIyAmati banaM brahma sAkSivadAcarati na khetata kRtena lipyataityarthaH etata brahmavana saMsAravRkSAtmaka chittvA ca bhittvA ca ahaM brahmAsmItyAtadRDhajJAnakhaDnena samulaM nikRtyetyarthaH AtmarUpAM gatiM prApya tasmAdAtmarUpAnmAkSAnnAvartataityarthaH spaSTamitarata atra ca gaitaradvantadyamAnottaantatIrAtiryadi patitamonmAlataM mArutena mahAntamazvatthamupa pakakalpaneti draSTavyaM tena nordhvamUlatvAdhaHzAkhatvAdyanupapAttaH yasya mAyAmayasyAzvatthasya chandAMsi chAdanAtta satAravRkSarakSaNAhA karmakANDAni RgyajuHsAmalakSaNAni parNAnIva parNAni yathA vakSasya parirakSaNArthAni parNAni bhavanti tathA saMsAravRkSasya parirakSaNArthAni karmakANDAni dharmAdharmasaddhetuphalaprakAzanArthatvAtteSAM yastaM yathA vyAkhyAtaM samUla saMsAravRkSa // zrIbhagavAnuvAca // urdhvamalamadhaH zAkhamazvatthaM prAharavyayam ||chndaaNsi yasya paNoni yasta vada savadAvat // 1 // adhazcordhva prastAstasya shaakhaagnnprvddhaavissyprvaalaaH|| adhazca mUlAnyanusantatAni karmAnuvandhIni manuSyaloke // 2 // mAyAmayamazvatthaM veda jAnAti savedavinAyaveTA vismavetyarthaH saMsAravakSasya hi malaM brahma hiraNyagarbhAdayaca jIvAH zAkhA-1 sthAnIyAH saca saMsAravRkSaH svarUpeNa vinabhara pravAharUpeNa cAnantaH saca vedoktaH karmabhiH sicyate brahmajJAnenaca vidyataityetAvAnava hi| taeva bAvaditi samUlavRkSajJAnaM stauti savedaviditi // 1 // tasyaiva saMsAravRkSasyAvayavasaMbandhipanAcyata pUrva hiraNyagarbhAdayaH kAryopAdhayojIvAH zAkhAsthAnIyatvenoktAH idAnIM tu tadgatIvizeSaucyate teSu tayA...pazvAdiyoniSu prasRtAH vistAraM gatAH yeta ramaNIyacaraNAH sukRtinaste Urya devAdiyoniSu prasRtAH paca manuSyatvAdArabhyAcArAcaparyantaM UdhvaM ca tasmAdevArabhya satyalokaparyantaM pramRtAstasya saMsAravRkSasya zAkhAH kIdRzyastA guNaiH sattvarajastamAmidahondrayaviSayAkArapariNatarjalasecanairiva pravRddhAH sthUlIbhUtAH kiMca viSayAH zabdAdayaH pravAlAH pallavAiva rama For Private and Personal Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | yAsAM saMsAra vRkSazAkhAnoM tAstathA zAkhAyasthAnIyAbhirindriya gRttibhiH saMbandhAdrAgAdhiSThAnatvAca kica adhaca ca zabdAdUrva camalAnyavAntarANi tattabhogajAnanarAgadevAdivAsanAlakSagAni mUlAnIva dharmAdharmapatti kAra kANi tasya saMsAra vRkSasyAnusantatAni anusyUtAni mukhyaM tu mUlaM brahma yeti na doSaH kIdRzAnyavAntaramUlAni karma dharmAdharmalakSaNamanuvardU pazcAjjanayituM zIlaM yeSAM tAni karmAnuvandhIni kutra manuSyaloke manuSyathAsaulokazcetyadhikRtobrAhmaNyAdiviziSTodehonanuSyalokastasmin bAhulyena karmAnubandhIni manuSyANAM hi karmAdhikAraH prasiddhaH // 2 // yastvayaM saMsAravRkSovarNitaH iha saMsAre sthitaiH prANibhirasya saMsAravRkSasya yathAvaNitamUrdhvamUlatvAdi tathA tena prakAreNa rUpaM nopalabhyate svapna marIcyuDakamAyAgandharvanagaravanmapAtvena dRSTanaTasvarUpavaM tasya ataeva tasyonto'va. sAnaM nopalabhyate etApatA kAlena samAbhiM gamiSyatIti aparyatatvAt na cAsyAdirupalabhyate itaArabhya pravRtta iti anAdinarUpamasyeha tathopalabhyate nAntona cAdina ca saMpratiSThA // azvatthamenaM saviruddhamUlamasaGgazastreNa dRDhena chitvA // 3 // tataH padaM tatparimAgitavyaM yasmin gatAnanivati bhuuyH|| tameva cAyaM puruSaM prapadye yataH pravRttiH prasUtA purANI // 4 // tvAt na ca saMpratiSThA sthitimadhyamasyopalabhyo AdyantapratiyogikavAttasya yasmAdevabhUtoyaM saMsAra vakSodurucchedaH sarvAnarthakaraca ta| smAt anAdyajJAnena suvirUdamUlamatyantabaddhamUlaM prAguktamazvatyamenaM asaGga-zastreNa saGgaH spRhA asaGgaH saGgavirodhi vairAgyaM putravittalokaipaNAtyAgarUpaM tadevaM zastraM rAgadveSamayasaMsAravirodhitvAt tenAsaGgazastreNa dRDhena paramAtmajJAnautsukyadRDhIkRtena punaHpunarvivekAbhyAsanizitena chittvA samUlamutya vairAgyazamadamAdisaMpattyA sarvakarmasaMnyAsaM kRtvetyetat // 3 // tatogurumupasRtya tatozvasthAdUcaM vyavasthitaM tadvaiSNavaM padaM vedAntavAkyAvicAreNa parimArgitavyaM mArgayitavyamanceSTavyaM ' sonveSTavyaH savijijJAsi|tavyaiti zruteH tatpadaM zravaNAdinA jJAtavyamityarthaH kiM tatpadaM yasmin pade gatAH praviSTAjJAnena na nivartanti nAvartante bhUyaH punaH saMsArAya kathaM tan parimArgitavyamityAha yaH padazabdeno kastameva cAdyamAdau bhavaM puruSaM yenedaM sarva pUrNa taM purisu pUvA zayAnaH prapadye zaraNaM gatosmItyevaM tadekazaraNatayA tadanTampamityarthaH taM ke puruSa yatIyasmAt puruSAt pravRttiH karangr5awanwaangrawaararawangraaarangawawa For Private and Personal Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a. 15. // 159 // R5545052 | mAyAmaya saMsAra vRkSapravRttiH ciraMtanyanAdirepA pramRtA niHsRtendra jAli kAdiva mAyA hastyAdi taMpuruSa prapadyaityanvayaH // 4 // pari-15 mArgaNapUrvaka vaiSNavaM padaM gacchanAmaGgAntarANyAha mAno'haGkArogarvaH mohastvavivekoviparyayovA tAbhyAM niSkrAntAnirmAnamohAH tau nirgalo yebhyaslevA tathA ahaGkArAdhivekAbhyAM rahitAiti yAvat jitasaGga-doSAH priyApriyasannidhAbupari rAgadveSavajitAiti yAvat adhyAtmanityAH paramAtmasvarUpAlocanatatparAH vinivRttakAmAH vizeSatoniravazeSeNa nivRttAH kAmAviSayabhogAyeSAM te viveka vairAgya dvArA tyaktasarvakarmANaityarthaH dvandvaiH zItoSNakSutpipAsAdibhiH mukhaduHkha saMjJaiH sukhaduHkhahetutvAt mukhaduHkhanAmakaiH sukhaduH-- khalaGgeriti pAThAnnare sukhaduHkhAnyAM saGgaH saMbandhoyeSAMtaH sukhaduHkha tadvandhamutAH parityaktAH amUDhAH vedAntapramANasaMjAtasamyagjJAnanivAritAtmajJAnAH avyayaM yathoktaM padaM gacchanti tadeva gantavyaM padaM vizinaSTi // 5 // yadvaiSNavaM padaM gatvA yoginirmAnamohAjitasaGgandopAadhyAtmanityAvinivRttakAmAH // bandaivimuktAH surakhaduHkhasaMjJaigacchantyamUDhAH padamavyayaM tat // 5 // na tadbhAsayate sUryona zazAGkona pAvakaH // yadgatvA na nivartante taddhAma paramaM mama // 6 // nona nivartante tatpadaM sarvAvabhAsanazaktimAnapi sUryona bhAsayate sUryAstamayepi candrobhAsakodRSTahatyAzaGkayAha na zazAGkaH sUryAcandramasorubhayorapyastamayegniH prakAzakodRSTaityAzayAha na pAvakaH bhAsayataityubhayatrApyanuSajyate kutaH sUryAdInAM natra prakAzasAmamityataAha taddhAma jyotiH svayaMprakAzamAdityAdisakalajaDajyotiravabhAsakaM paramaM prakRSTaM mama viSNoH svarUpAtmakaM padaM na hi yoyadbhAsyaH sasvabhAvataM bhAsayitumISTe tathA ca atiH 'na tatra sUryobhAti na candratArakaM nemAvidyutobhAnti kutoyamAnaH tamevabhAntamanubhAni sarva tasya bhAsA sarvamidaM vibhAtIti / etena tatpadaM vedyaM na vA Aye vedyabhinnaveditasApekSatvena dvaitApattiditIyetvapuruSArthatvApattirityapAstaM avedyatve satyapi svayamaparokSatvAt tatrAvedyatvaM sUryAdyabhAsyatvenAtrokta sarvabhAsakatvena tusvayamaparokSatvaM yadAdityagataM tejaityatra vatyati evamubhAbhyAM zlokAbhyAM zrutedailaiyaM vyAkhyAtamiti draSTavyam // 6 // nanu yadatvA na nirvatantaityayuktaM | Pent // 152 For Private and Personal Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir way 1152515251525061145505 yadi gacchAnti taryAvartantaeva svargavat atha nAvartante tArha na gacchanti tena gayote na nivartantaiti ca parasparaviruddhaM 'sarvekSayAntAnicayAH patanAntAH samucchyAH saMyogAviprayogAntAmaraNAntaM hi jIvitamini hi zAstre loke ca prasiddha anAtmatvAtyAniH punarAvRttiparyavasAnA na tvAtmamAnirinicet na suSuptI 'satA somya tadA saMpannobhavatIti / zrutipratipAditAyAbhapyAtmaprAtaH punarAvRttiparyantatvadarzanAt anyathA suputasya muktatvena punarutthAnaM na syAt tasmAdAtmAnau gatyati nopapadyate tasyaupacArikakhepyanivRtti!papadyataityevaM prApte brUmaH ganturjIvasya gantavyabrahmAbhinnatvAgatvenyaupacArika anjAnamAtravyavAhitasya tasya jJAnamAtreNaiva prAprivyapadezAt yadi brahmaNaH pratibimbojIvastadA yathA jalapratibimbitasUryasya jalApAye bimbabhUtasUryagamana tatonAvRttitha yadi ca buddhacavacchinobrahmabhAgojIvastadA yathA ghaTAkAzasya ghaTApAye mahAkAzaM prati gamanaM tatonAvRttizca tathA jIvasyApyupAdhyapAye nirupAdhisvarUpagamanaM tatonAvRttivetyupacArAducyate ekasvarUpatvAdbhedabhramasya copAdhinivRttyA nivRtteH suSupnaunu ajJAne svakAraNe bhAvanA karmapUrvaprajJAsAhatasyAntaHkaraNasya jIvopAdheH sUkSmarUpeNAvasthAnAttataevajJAnAtpunaraGgavaH saMbhavati jJAnAdajJAnanivRttItu kAraNAbhAvAt kutaH kAryAdayaH syAdajJAnaprabhavatvAdantaHkaraNAyupAdhInAM tasmAjjIvasyAhaM brahmAsmIti vedAntavAkyajanyasAkSAkArAdaha na brahmetyajJAnaniyattirgatvetyucyate nivattasya cAnAdyaM jJAnasya punarutthAnAbhAvena tatkAryasaMsArAbhAvena tatkAryasaMsArAbhAvona nivartanta ityucyataiti na kopi virodhaH jIvasya tu pAramArthikaM svarUpaM brahmavetyasakRdAvaditaM tadetat sarva pratipAdyatauttareNa granthena tatra javisya brahmarUpatvAdajJAnanivRttyA tatsvarUpaM prAptasya tatona pracyutiriti pratipAdyate mamaivAMzaiti zlokAna suSunautu sarvakAryasaMskArasahitAjJAnasattvAttataH punaH saMsArojIvasyati manaH SaSThAnIti lokAdhana pratipAdyate tatastasya vastuto'saMsAriNopi mAyayA saMsAraM prAptasya mandamatibhirdehatAdAtmyaM prApitasya dehAjhyatirekaH pratipAdyate zarIramityAdinA lokArdhana zrotraM |cakSurityAdinA tu yathAyathaM saviSayeSdhindriyANAM pravartakasya tasya tebhyovyatirekaH pratipAdyate evaM dehendriyAdivilakSaNamu krAntyAdisanaye svAtmarUpatvAt kimiti sarve na pazyantItyAzaGkAyAM viSayavikSipacittAdarzanayogyamapi taM na pazyantItyuttaramucyate utkrAmantamityAdinA zlokena taM jJAnacakSuSaH pazyantIti vivRtaM yatantoyoginaiti zlokArdhana vimUDhAnAnupazyantItyetahivataM yatantopItizlokAdheneti paJcAnAM zlokAnAM saMgatiH idAnImakSarANi vyAkhyAsyAmaH mamaiva paramAtmano'zaH niraMzasyApi mAyayA 215152515235255252525 For Private and Personal Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. % 3mwa // 160 // 152515251525152515rr| kalpitaH sUryasyeva jale nabhasaiva ca ghaTe maSAbhadavAnazaivAMzojIvaloke saMsAre saca prANadhAraNopAdhinA jIvabhataH kartA bhoktA saMsArIti mRSaiva prasiddhimupagataH sanAtanonityaH upAdhiparicchedepi vastataH paramAtmasvarUpatvAn atojJAnAdajJAnanivacyA svasvarUpa brahma prApya tatona nivartataiti yuktaM evaMbhUnopi suSupnAt kathamAvartataityAha manaH SaSThaM yeSAM tAni zrotratvakcakSurasanaghrANAkhyAni paJca indriyANi indrasyAtmanoviSayopalabdhikaraNatayA liGgAni jAgratsvamabhogajanakakarmakSaye prakRtisthAni prakatAvajJAne sUkSmarUpeNa sthitAni punarjAgradbhogajanakakarmodaye bhogArtha karSati kUrmoGgAnIva prakRterajJAnAdAkarSati viSayamahaNayogyatayAvirbhAvayatItyarthaH atIjJAnAdanAvRttAvapyajJAnAdAtRtirnAnupapanneti bhAvaH // 7 // kasmin kAle karSatItyucyate yat yadA mamevAMzojIvaloke jIvabhUtaH sanAtanaH // manaH SaSThAnIndriyANi prakRtisthAni kati // 7 // zarIraM yadavApnoti yaccApdutkrAmatIzvaraH // gRhItvaitAni saMyAti vAyugandhAnivAzayAt // 8 // zrotraM cakSuH sparzanaM ca rasanaM ghrANameva ca // aviSTAya manazcAyaM viSayAnupasevate // 9 // utkrAmani bahinirgacchani Izvarodehendriya saMcAtasya svAmI jInaH tadA yatodehAdukApati tatomanaHSaSTAnIndriyANi karSanIti ditIya| pAdasya prathamamanvayaH utkramaNottarabhAvitvAnamanasya na kevalaM karSatyeva kiMtu yan yadAca pUrvasmAccharIrAntaramavAnoti tadaitAni | manaHpaTAnIndriyANi gRhItvA saMyAtyapi samyak punarAgamanarAhityena gacchatyapi zarIre satyendriyagrahaNe dRSTAntaH AzayAt / kusumAdeH sthAnAt gandhAtmakAn sUkSmAnaMzAn gRhItvA yathA vAyuryAti tadvat ||8|| tAnyendriyANi darzayan yadartha gRhItvA gacchati tadAha zrotraM cakSuH sparzanaM ca rasanaM trANameva ca cakArAt karmendriyANi prANaM ca manazca paThanadhiSThAyaiva Azrityaiva viSayAn zabdAdInayaM jIvaupasevate bhuMke / / 9 // evaM dehagataM darzanayogyamApe dehAn uttAmantaM dehAntaraM gacchantaM pUrvasmAt sthitaM vApi tasminneva dehe | pANi darzayan yadartha viSayAn zabdAdIna (60) kA For Private and Personal Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhujAnaM vA zabdAdIn viSayAn guNAnvitaM sukhaduHkhanohAtmakairguNairanvitaM evaM sarvAstavasthAsu darzanayogyamapyenaM vimUDhAdRSTAdRSTaviSayabhogavAsanAkRSTacetastayAtmAnAtmavivekAyogyAnAnupazyanti ahokaSTaM vartataityajJAnanukrozati bhagavAn yetu pramANajanitajJAnacakSuSovivekinastaeva pazyanti // 10 // pazyanti jJAnacakSuSaityetadvivRNoti Atmani svabuddhau avasthitaM pratiphalitamenamAtmAnaM yatantodhyAnAdibhiH prayatamAnAyoginaeva pazyanti covadhAraNe yatamAnAmapyakRtAtmAnoyajJAdibhirazodhitAntaHkaraNAH ataevAcetasovivekazUnyAnainaM pazyantIti mUDhAnAnupazyantItyetadivaraNam // 11 // idAnIM yat padaM sarvAvabhAsanakSamAbhapyAdityAdayobhAsayituM na kSamante ya utkAmantaM sthitaM vApi bhujAnaM vA guNAnvitam // vimUDhAnAnupazyanti pazyanti jJAnacakSuSaH // 10 // yatantoyoginazcainaM pazyantyAtmanyavasthitam // yatantopyarutAtmAno. nainaM pazyantyacetasaH // 11 // yadAdityagataM tejojagadbhAsayate'khilam // yaccandramasi ya cAno tattejoviddhi mAmakam // 12 // sAptAca mumukSavaH na punaH saMsArAya pravartante yasya ca padasyopAdhibhedamanuvidhIyamAnAjIvAvaTAkAzAdayaha vAkAzasya kalpitAMzAmaSaiva saMsAra manubhavanti tasya padasya sarvAtmatvasarvavyavahArAspadatvapradarzanena brahmaNohi pratiSThAhamiti prAguktaM vivarItuM caturbhiH lokarAtmanovibhUtisaGkepamAha bhagavAn na tatra sUryobhAti 'na candratArakaM nemAvidyutobhAni kutoyamagniriti' zrutyadha prAgvyAkhyAtaM na tadbhAsayate sUryaityAdinA | 'tamevabhAntamanubhAti sarva tasya bhAsA sarvamidaM vibhAtIti zrutyardhamanena vyAkhyAyate yadAdityagata tejadhaitanyAtmakaM jyotiyacandramAsa yathAnI sthita tejojagadakhilamavabhAsayate tattejomAmakaM madIyaM viddhi yadyapi sthAvaraja For Private and Personal Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.ma. naggeSu samAnaM caitanyAtmakaM jyotistathApi satcokagAdItyAdinAmutkarSAttatraivAvistarAM caitanyajyotiriti laivizepyate yadAdityagatamityAdi yathA tulyaSi mukhasaMvidhAne kATakuDyAdau na mukha nAvirbhavati AdarzAdIca svacchatareca tAratamyenAvirbhavati tat yadAhitvagataM tejaityuktvA punastattejoviddhi mAmakamiti tejograhaNAt yadAdityAdigataM tejaH prakAzaH paraprakAzasamartha sitabhAsvaraM rUpaM jagadAkhilarUpabadastu avabhAsayate evaM yacandramasi yaccAnI jagadavabhAsaka tejastannAmaka viddhIti vibhUtikathanAya dvitIyopya yodraSTavyaH anyathA tammAmaka viddhAvyatAvat pAtu joyANamantareNaiveti bhAvaH // 12 // kiMca gAM pRthivIM pRthivIdevatArUpeNAvizya ojalA nijena balena pRthivoM dhalimuTinulyAM dRDhIkRtya bhUtAni rAyivyAdheyAni gAmAvizya ca bhUtAni dhArayAmyahamojasA // puSNAni cauSadhIH sarvAH somobhUtvA rasAtmakaH // 13 // ahaM vaizvAnarotvA prANinAM dehamAzritaH // prANApAnasamAyuktaH pacAbhyannaM catuvidhAn // 14 // bastanyahameva dhArayAmi anyathA pRthivI sikatAmuSTivAhizIyatAyonimajjedA yena dhoruyApRthivI ca dRheti ' mantravarNAt 'sadAdhAra pRthivImiti' ca hiraNyagarbhabhAtApa bhagavAnegaha kiM ca rattAtmakaH sarvaratatrabhASaH somobhatvA oSadhIH sarvAnIhiyavAdyAH | pRthivyAM jAtAH ahameva pugAmi puSTimatIrasasvAdumatIbha karomi // 13 // kiMca ahanIzvaraeva vaizvAnarojATharonirbhUtvA 'ayamanirvezvAnaroyoyamantaH puruSe yenedamanaM pacyate' ityAdizrutipratipAditaH san prANinAM sarveSAM dehamAzritaH antaHpraviSTaH prANApAnAbhyAM taduddI pakAbhyAM saMyuktaH saMdhukSitaH san pacAma pati nayAmi prANibhiryukaM annaM caturvidha bhatyaM bhojyaM lehyaM coSyaM ceti | tatra yantairavakhaNDyAvakhaNDya bhalyate'pUpAdi tahalyaM camiti cocyate yattu kevalaM jivhayA viloDya nigAryate ||161 For Private and Personal Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sUpaudanAdi lojyaM yattu jir3AyAM nikSipya rasAsvAdena nigIryate kiMca dravIbhAguDharasAlazibariSyAdi tale va yattu dantaniSpIDya rasAzaM nigIryAvaziSTa tyajyate yatheSudaNDAdi tathoSyamiti bhedaH mokAyaH sonizvAnarovadbhojyamannaM sasomastadetadbhayamanIpomo sarvamini dhyAyatonnadopalepona bhavatItyapi draSTavyaM ||14aaci sarvasva jahAdisthAtrarAntasya prAgajAtasyAramAtmAsan tdRdi buddhI saMniviSTaH sarapaiha praviSTaiti ateH 'anena jIdhenAtmanAnapavizya nAgahI vyAsaravANIti ca omattAlaganaeva hetoH prANijAtasya yathAnurUpaM smRtiH elajjanmani pUrvAnubhUtArthaviSavAtiyoginAM ca janmAtarAnubhUtArthaviSayApi tathA majaeva jAnaM viSayendriyasaMyogajaM bhazI yoginAM ca dezakAlavikaSTAvaSayamApe evaM kAmakrodhazokAdevyAkula vetatA apohanaM ca snRvijJAna yorapAyatha mattaeva bhavati evaM sarvasva cAhaM disatriviSTomantaH smRtijJAnamapohanaM ca // vedaizca sarvairahameva vedyovedAntakavedavideva cAham // 15 // dvAvimau purupau loke kSaracAkSaraeva ca // kSaraH sarvANi bhUtAni kUTastho'kSaraucyate // 16 // svastha jIvarUpatAmukyA brahmarUpatAmAha vIzca sarvandriyAdidevanAyakAzakairapi ahameva veyaH sarvAtmatvAt 'indraM mitraM varuNamanimAhuracodivyaH sakhagoMgarutmAt eka sadvibhAvahudhAvadantyAnaM yamaM mAtaricAnamAhuriti / mantravarNAt 'epaudheva sarve devAiti' ca zruteH' vedAntakRt vedAnlArthasaMpradAyapravartakovedavyAsAdirUpeNa na kevala metAvadeva vedavideva cAha karmakANDopAsanAkANDajJAnakANDAtmakamantrabAmaNarUpasarva padArthavidhAhametra ataH sAdhUtaM brahmaNoti pratiSThAhamityAdi // 15 // evaM sopAdhikamAtmAnamuktvAkSarAkSarazabdavAcyakAryakAraNopAdhidayAvaMzodhana nirupAdhika zuddhamAtmAnaM pratipAdayati kRpayA bhagavAnarjunAya vibhiH zloke dvAvimau pRthayAzIkRnau puruSau puruSopAdhilena puruSazavyapadezyo loke saMsAra ko tApityAha kSarathAkSaraevaca kSaratIti kSarovinAzI kAryarAzirekaH puruSaH na kSaratItyakSarobinAzarAhataH kSarAkhyastha puruSasyotpattibIjaM bhagavatomAyAzaktiIitIyaH puruSaH tau puruSo vyAcaSTe 152618525152515251525252 For Private and Personal Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.15 svayameva bhagavAn kSaraH sarvANi bhUtAni samasta kAryajAnamityarthaH kUTasthaH kUToyathArthavasvAcchAdanAyayArthavastuprakAzana vaJcanaM mAyatyarthAntaraM tenAvaraNavikSepazaktidrayarUpeNa sthitaH kUTasthaH bhagavAnmAyAzaktirUpaH kAraNopAdhiH saMsArabIjavenAnanyAdakSarauccate kecitta kSarazadanAcetanavargamakvA kaTasthokSaraucyataityanena jIvamAhuH tatra samyaka kSetrajJasyaiveha puruSottamatvena pratipAdyatvAn tasmAt rAkSarazabdAbhyAM kAryakAraNopAdhI ubhAvapi jaDAvevocyene ityevamuktaM // 16 // AbhyAM kSarAkSarAbhyAM vilakSaNaH kSarAkSaropAdhiyadoSeNAssRSTonityazuddhabuddhamuktasvabhAvaH uttamautkRSTatamaH puruSastvanyaH anyaeva atyantavilakSagaAbhyAM kSarAkSarAbhyAM jaDarAzibhyA mubhayabhAsakastRtIyadhetanarAzi uttamaH puruSastvanyaH paramAtmetyudAhRtaH // yolokatrayamAvizya vibhartyavyayaIzvaraH // 57 // yasmAtmaramatItohamArAdapi cottamaH // atosmi loke vede ca prathitaH puruSottamaH // 18 // rityarthaH paramAtmetyujhadataH annamayANamayananomayAvajJAna mavAnandamayebhyaH paJcabhyo'vidyAkalpitAtmabhyaH paramaprakRSTo'kalpitobrahmapuccha pratiSThetyuktaAtmAtra sarvabhUnAnAM pratyakcetanaityataH paramAtmetyukto vedAnteSu yaH paramAtmA lokatrayaM bhUrbhuvaHsvarAkhyaM sarva jagaditi yAvat Avizya svakIyayA mAyAzaktyA'dhiSThAya bibharni sattAsphUrtipradAnena dhArayati poSayati ca kIdRzaH avyayaH sarvavikArazUnyaH IzvaraH sarvasya niyantA nArAyaNaH sauttamaH puruSaH paramAtmetyudAtdRtaityanvayaH 'sa uttamaH purussiti| zruteH // 17 // | idAnIM yathAvyAkhyAtezvarasya kSarAkSaravilakSaNasya puruSottamaityetatprasiddhanAmanirvacanena IdRzaH paramezvarohamevetyAtmAnaM darzayati bhagavAn brahmaNohi pratiSThAhaM taddhAma paramaM mametyAdiprAguktanijamahimanirdhAraNAya yasmAt kSaraM kAryatvena vinAzinaM mAyApayaM saMsAravakSamazvatthAkhyamatIto'tikrAntoha paramezvaraH akSarAdapi mAyAkhyAdavyAkRtAdakSarAt parataH parahati paJja For Private and Personal Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir myantAkSarapadena zrutyA pratipAditAn saMsAra kSatrIjabhUnAn sarvakAra gAdapi cota nautkRTAmaH AH kSarAkSarAbhyAM puraSopAdhibhyAmadhyAsena puruSapadavyapadezyAbhyAmutsamatvAdasmi bhavAAne loke ca prathitaH puruSottamaiti sa uttamaH puruSahati vedaudAhRtaeva loke ca kavikAvyAdau hariyathaikaH puruSottamaH smRtaityAdiprasiddhaM kAruNyatonaravadAcarataH parArthAn pArthAya vodhitavatonijamIzvaratvaM sacitsukhaikavapupaH puruSottamasya nArAyaNasya mahimA na hi mAnameti 'kecinigRhya karaNAni visRjya bhogamAsthAya yogamamalAtmadhiyoyatante nArAyaNasya mahimAnamanantapAramAstrAdayanamRtasAramahaM tumuktaH // 18 // evaM nAmanirvacanajJAne phalamAha yomAmIzvaraM evaM yathoktanAmanirvacanena asaMmUDhaH manuSyaevAya kacit kRSNaiti saMmohavarjitaH jAnAtyayamIzvaraeveti puruSo yomAmevamasaMmUDhojAnAti puruSottamam // sasarvavidbhajati mAM sarvabhAvena bhArata // 19 // itiguhyatamaM zAstramidamuktaM mayA'nagha // etat vudhvA vuddhimAntasyAt kRtakRtyazca bhArata // 20 // rawarang, rangrangwanrawangrakhraangwachriiraaaeraa tamaM prAgvyAkhyAtaM samAM bhajati sevate sarvavita mAM sarvAtmAnaM vettIti saeva sarvajJaH sarvabhAvena premalakSaNena bhAktiyogena hebhArata atoyaduktaM mAM ca yovyAbhicAreNa bhaktiyogena sevate saguNAntsamatItyaivAn brahmabhUyAya kalpataiti tadupapannaM yaccokaM brahmaNohi pratiSTAhamiti tadapyupapannatara 'cidAnandAkAra jaladarucisAraM atigirAM bajatrANAM hAra bhavajaladhipAraM kRtadhiyAM vihantuM bhUmAra vidadhadavatAraM muhuraho mahovAraMvAra bhajata kuzalArambha kRtinH| // 19 // idAnImadhyAyArtha svamupasaMharati iti anena prakAreNa gahyatamaM rahasyatamaM saMpUrNa zAstrameva saGkepeNedamasminnadhyAye mayoktaM he anadha avyasana etadvA'nyopi yaH kadhiddhimAnAtmajJAnavAn syAt kRtaM sarva kRlaM yena na punaHkRtyAntaraM yasyAsti sakRtakRtyazca syAt viziSTaja maprasUna brAhmaNena yatkartavyaM tatsarva bhagavattave For Private and Personal Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. vidite kunaM bhavet na tvanyathA kartavyaM parisamA yate kasyacidityabhiprAyaH hebhArata vaMtu mahA kulaprasUtaH svayaM ca vyasanarahitaiti kula puNena saguna caitat budhyA kRtakRtyobhaviSyatIti kimuva kvyaamityaabhpraayH||20|| 'vaMzIvibhUSitakarAnavanIradAbhAt pItAmbarAdaranimbAlAgharoSTAt purNendusundaramukhAdaravindanetrAn kRSNAsparaM kimapi tatsamaha najAne // sadAsadAnandapadenimagnaM manomanobhAvamapA mmaa itti zrIbhagavahItA paniSabrahmavidyAyAM yogazAle zrIkRSNArjunasaMvAde puruSottamayogonAma paJcadazo'yAdhyAyaH // 16 // karoti gatAgalAyAsamapAsya sadyaH parAparAtItamupaiti natvaM // zeSAH saurAna gANezA vaiSNavAH zaktipUjakAH bhavanti yanmayAH sarveso'hasahamasmiparaH zivaH // pramANalopi nirNIta kRSNamAhAtmbanaDutaM nazayanti ye soI te mUDhAniraya gtaaH|| // itizrImatparamahaMsa paritrAjakAcAryazrIvidhavArasarasvatIdhIpAdaziSyamadhRttUdanasarasvatIvirA gayAM bhIbhagavAhIlAgUDhArthadIpikAyAM puruSottamayogonAma paJcadazo'dhyAyaH // 15 // . .. WER/N15: C CISE MINS DO S For Private and Personal Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // zrIkRSNAya gIvAmanadunamaH // anantarAdhyAye adhaya mUlAnyantanatAni karmAnuvandhIni manuSyalokaityatra manuSyadehe prAmbhavIyakarmAnusAreNa vyajyavAnApAsanAH saMsArasthAvAntaramUlasvanokAlAzca daivyAsurI rAkSasI neti prANinAM prakRtayonavabhe'dhyAye sUcitAH tatra dayodhita karmAtmajJAnopAyAnuzanapratihetuH sAtvikI zubhavAsanA daivI prakRtiAresyathane evaM vaidikaniSedhAtikrameNa svabhAvasiddharA garepAna sArita sanapatti henubhUtA rAjasI tAmasI cAzubhavAsanA ''surI rAkSasI va prakRtirucyate tatra ca viSayabhogaprAdhAnyena rAgAvalyAdAturItvaM hiMsAtrAdhAnyena depAvalyAvAkSasItvamiti vivekaH saMpAte lu dazAlAnusAreNa taddihitapratihetubhutA sAtvikI zubhivAtanA daivI saMpat zAkhAtikrameNa taniSiddhaviSayapAtahetubhatA rAjasI vAmasI cAzubhavAsanA rAkSasyAsuorekIkaraNenAsurasiMpaditi bairAzyena zubhAzubhavAsanAbheI 'iyAha prAjApatyAdevAcAsurAzvetyAdiH zruti prasiddhaM zubhAnAmAdAnAyAzubhAnA hAnAya ca pratipAdayituM podazo'dhyAya Arabhyate tatrAdau lokatra yeNAdayAM daivIM sapadaM zAstropadiSTerthe sandehavinA'nuSTAnAniSThatvaM ekAkI sarvaparigraha zUnyaH) kathaM jIviSyAmIti bhayarAhityaM vA'bhayaM sattyasyAntaHkaraNasya zuddhinirmalatA tasyAH samyaktA bhagavattattvasphUtiyogyatA sattvasaMzuddhiH paravaJcanamAyAntAdiparivarjanaM vA parasya vyAjena vazIkaraNa paravananaM dRdaye'nyathAkRtvA bahiranyathA vyavaharaNaM mAyA ayathAdRrakara gamanRtamityAdi jJAnaM zAstrAdAtmatattvasyAvagamaH cittaikAyatayA tasya svAnubhavArUDhatvaM yogaH tayorvyavasthitiH sarvadA taniSThatA jJAnayogavyavasthitiH yadAt abhayaM sarvabhUtAbhayadAnasaGkalpapAlanaM etacAnyeSAmapi paramahaMsadharmANAmupalakSaNaM satvasaMzuddhazravaNAdipArapAkeNAntaHkaraNasyAsaMbhAvanAviparItabhAvanAdimalarAhityaM jJAnamAtmasAkSAtkAraH yogomanonAzavAsanAkSayAnukUlaH puruSaprayalastAbhyAM viziSTA saMsArivilakSaNA yasthinirjIvanmuktirjJAnayogavyavasthitirityevaM vyAkhyAyate tadA phalabhUtaiva daivI saMpadiyaM draSTavyA bhagavadbhakti vinAntaHkaraNasaMzuddharayogAttayA sApi kathitA mahAtmAnastu mAM pArtha daivI prakRtimAzritAH bhajantyananyamanasojJAtvA bhUtAdimavyayamiti navane daivyAM saMpadi bhagavadukta rattatyAca bhagavadbhaktaranizreSThatvAdabhayAdibhiH saha pATho na kRtaiti dRSTavyaM mahAbhAgyAnAM paramahaMsAnAM phalabhUtAM devIM saMpadamuktvA tatonyUnAnAM gRhasthAdInAM sAdhanabhutAmAha dAnaM svatvaparityAgapUrvakaM parasvalasyApAdanamanmAdInAM yathAzaktizAstroktaH saMvibhAga damobAdhandriyasaMyamaH RtukAlAyatiriktakAle bhaithunAyabhAvaH cakAronuktAnAM nivRttilakSaNadharmANAM sazubhayArthaH yajJazca zrautonihotradarza For Private and Personal Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a. 16. pUrNamAsAdiH smAtaudevayajJaH pitRyajJobhUtayajJomanuSyayajJaiti caturvidhaH brahmayajJasya svAdhyAyapadena pRthagukteH cakAronuktAnAM pravRttilakSaNadharmANAM samuccayArthaH etattrayaM gRhasthasya svAdhyAyobrahmayajJaH adRSTArthamRgvedAdyadhyayanarUpaH yajJazabdena paJcavidhamahAyajJoktisaMbhavepyasAdhAraNyena brahmacAridharmasvakathanArtha pRthaguktaM tapakhividhaM zArIrAdi samadaze vakSyamANaM vAnaprasthasyAsAdhAraNIdharmaH evaM caturNAmAzramANAmasAdhAraNAn dharmAnuktvA catuNI varNAnAmasAdhAraNadharmAnAha ArjavaM avakratvaM adhAneSu zrotRSu svajJAtArthAsaMgopanaM // 1 // prANivRtticchedohiMsA tadahetutvahiMsA satyamanarthAnanubandhi yathAbhUnArthavacanaM parairAkroze tADane vA kRte sati prAptIyaH krodhastasya tatkAlamapa| zamanamakrodha: dAnasya prAgukteH tyAgaH saMnyAsaH zamasya prAguktaH zAntirantaHkaraNasyopazamaH parasmai parokSe paradoSaprakAzana paizunaM tada PAREERFE5525 | // zrIbhagavAnuvAca // apayaM sattvasaMzuddhirjJAnayogavyavasthitiH // dAnaM damazca yajJazca svA. dhyAyastapaArjavam // 1 // ahiMsA satyamakrodhastyAgaH zAntirapaizunam // dayA bhUteSvaloluptvaM mArdavaM hIracApalam // 2 // bhAvo'paizunaM dayA bhUteSu duHkhiteSvanukampA aloluptvaM indriyANa viSayasavidhAnepyavikriyatvaM mArdavamakrUratvaM vRthApUrvapakSAdiSvapi ziSyAdiSvapriyabhASaNAdivyAnarekeNa bodhayitavaM nhorakAryapravRttyArambhe tatpratibandhikA lokalajjA acApalaM prayojanaM vinApi bA. pANyAdivyApArayitRtvaM cApalaM tadabhAvaH ArjavAdayo'cApalAntAtrAhmaNasyAsAdhAraNAdharmAH // 2 // tejaHprAgalbhyaM strIbAlakAdibhirmaDheranabhibhA| vyatvaM kSamA satyapi sAmarthya paribhavahetuMprati krodhasyAnutpattiH dhRtirdahandriyeSvavasAdaM prApneSvapi taduttabhakaH prayatnavizeSaH yenAttambhitAni karaNAni zarIraM ca nAvasIdanti tatattrayaM kSatriyasyAsAdhAraNaM zaucamAbhyantaraM arthaprayogAdI mAyAntAdirAhitya natu majjalAdijanita bAdhamatra. yAcaM tasya zarIrazuddhirUpatayA bAhyatvenAntaHkaraNavAsanAzodhakatvAbhAvAt tadAsanAnAmeva sAtvikAdibhedabhinnAnoM daivyAsuryadisampanRpatve %3D For Private and Personal Use Only Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nAtra pratipipAhAyapinatvAt svA-yAyAditrakenacidrUpeNa vAsanArUpaye tadapyAdeyameva drohaH parajighAMsayA zastragrahaNAdi tadabhAvo'drohaH etaevaM vaizyasyAtAdhAraNaM atyartha mAnitAtmAna pUjyatvAtizayaM bhAvanA'timAnitA tadabhAvonAtimAnitA pUjyeSu natratA ayaM zUdrasyAsAdhAragodharmaH 'tametaM vedAnuvacanena brAhmaNAvidhidiSanti yajJena dAnena tapasA'nAzakenetyAdizrutyA vividiSaupathikatayA viniyuktAHasAdhAraNAH sAdhAraNA varNAzramadharmAihopalakSyante ete dharmAbhavanti niSpadyante daivIM zuddhasattvamayIM saMpadaM vAsanAsantati zarIrArambhakAle puNyakarmabhirabhivyaktAmAbhalakSya jAtasya puruSasya taM vidyAkarmaNI samanvArabhete pUrvaprajJA ca puNyaH puNyena karmaNA bhavati pApaH paapenetyaadi| atibhyaH hebhArateti saMbodhayana zuddhavaMzodbhavatvena patatvAkhametAdRzadharmayogyosIti sUcayati // 3 // Adeyakhena daivIM saMpadamakvedAnI heyatvenAsurI saMpadamekena lokena saGkiyAha dambhodhArmikatayAtmanaHkhyApana tadeva dharmadhvajitvaM drpodhnsvjnaadinimittomhdv| tejaH kSamA dhRtiH zocamadrohonAtimAnitA // bhavanti saMpadaM daivImabhijAtasya bhArata // 3 // dambhodo'bhimAnazca krodhaH pArupyameva ca // ajJAnaM cAbhijAtasya pArthasampadamAmurI // 4 // dhAraNAheturgavizeSaH atimAnaAtmanyatyantapUjyatvAtizayAdhyAropaH 'devAzca vA asurAzcobhaye prAjApatyAH taM smRdhire tatosurAatimAnenaiva kasminnu vayaM jur3avAsote sveSvevAsyeSu juvhatazverustetimAnenaiva parAbabhUvustasmAnnAtimanyeta parAbhavasya hyetanmukhaM yaratimAnaiti zatapathazrutyuktaH krodhaH svaparApakArapravRttiheturAbhijvalanAtmakontaHkaraNavRttivizeSaH pArapyaM pratyakSarUkSavadanazIlatvaM cakAronuktAnAM bhAvabhUtAnAM cApalAdidoSANAM samuccayArthaH ajJAnaM kartavyAkartavyAdiviSayavivekAbhAvaH cazabdonutAnAmabhAvabhUtAnAmadhalyAdidoSANAM samuccayAyaH AsurImasuraramaNehatabhUtAM rajastamomayIM saMpadabhazubhavAsanAsantati zarIrArambhakAle pApa karmabhirabhivyaktamAbhalasya jAtasya kupuruSasya dammAdyAajJAnAntAdoSAeva bhavanti na vabhayAdyAguNAityarthaH hepAthaithati saMbodhayanvizuddhamAnakatvena tadayogyatvaM sUcayati // 4 // anayoH saMpadoH phalavibhAgobhidhIyate yastha varNasya | 2151525251525155154505662525 For Private and Personal Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. yasyAzubhasya ca yA zihitA sAtvikI phalAbhisandhirahitA kriyA sA tasya daivI sampat sA santrazuddhibhagavadbhaktirjJAnayogasthiliparyannAsatI saMsArabandhanAnimokSAya kaivalyAya sapati ataH saivopAdeyA zreyothibhiH yA yasya zAkhaniSikSA phalAmisandhipUrvA sAhadvArA ca rAjasI nAmasI kriyA tasya sA sarvAnyAsurI sampan atorAkSasyapi tadantabhUtava sAnibandhAya niyatA saMsArabandhAya matA saMmatA zAstrANAM tadanusAriNAM ca ataH sA heyaiva zreyo'thiAbharityarthaH tatraivaM satya kathA saMpadA yuktaiti | saMdihAnamarjunamAvAsayati bhagavAn mAzucaH ahamAsuryAtamA yuktaiti zaGkayA zokamanutApaM mAkAzaH daivI saMpadamAbhalakSya jAtoti prAgajinakalyANAbhAvikalyANazca tvamasi hepANDava pATaputrevanyevapi daivI saMpatprasiddhA kiM punaravayIti bhAvaH // 5 // daivI sampadvimokSAya nibandhAyApurItA // mAzu yaH saMpadaM devImabhijAtosi pANDava // 5 // dvau bhUtaso loke'sminvaAraevaca // devovistarazaH proktaAsuraM pArtha me zRNu // 6 // nanu bhavatu rAkSasI prakRtirAturyAmantarbhUtA zAstraniSiddhakriyonmukhatvena sAmAnyAtkAmopabhogaprAdhAnyaprANihiMsAprAdhAnyAbhyA kAcadena vyapadezopapase: mAnuSItu prakRtistanIyA pRthagAsti 'trayAH prAjApatyAH prajApatau pitari brahmacaryamacurdevAmanuSyAasurAiti / bhrateH ataH sApi heyakoTAbupAdeyakoTau vA baktavyetyata Aha asmilloke sarvasminnapi saMsAramArge do dviprakArAveva bhUtasau manuSyasa! bhavataH ko to daivAsurazca na tu rAkSasomAnuSotrAdhikaH sargostItyarthaH yoyadA manuSyaH zAstrasaMskAraprAbalyena svabhAvasiddhau rAgadapazavabhibhRya dharmaparAyaNobhavati satadA devaH yadA tu svabhAvasiddharAgadveSaprAbalyena strAstrasaMskAramabhibhUyAdharmaparAyaNobhavati satadA'murahAna vaividhyopapatteH na hi dharmAdharmAbhyAM natIyA koTirahita tathA ca bhUyate 'yAha prAjApatyAdevAcAsurAca For Private and Personal Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir tataH kAnIyasAeva devAjyAyasAasurAitiH damadAnadayAvidhiparenu vAsye prayAH prajApatyAityAdau damadAnadayArahitAmanuSyA asurAetra santaH kenacitsAdharmeNa devAmanuSyAanurAityupacaryantaiti nAdhikyAvakAzaH ekenaiva daityakSareNa prajApatinA damarahitAnmanuSyAnprati dabhopadezaH kutaH dAnarahitAnprati dAnopadezaH dayArahitAnyani dayopadezaH natu vijAtIyAeva devAsuramanuSyAiha vivakSitAH manuyAdhikAratvAcchAstrasya tathA cAnneupasaMharati tadetadeveSA daivI vAganubadati stanAyagurdadaiti dAmpata dayadhyamiti tadetattrayaM zikSaramaM dAnaM dayAmiti tasmAdrAkSasI mAnuSIca prakRtisaryAmevAntarbhavatIni yuktamuktaM hau bhUnasargAviti tatra devobhRtasagAmayA tvAMprati vistarazovistaraprakAraiH prokaH sthitaprajJalakSaNe dvitIye bhakilakSaNe hAdaze jJAna lakSaNe trayodaze guNAtItalakSaNe caturdaze iha cAbha pravRtti ca nivRttiM ca janAna vidurAnurAH // nazaucaM nApi cAcArona satyaM teSu viyate // 7 // yAmalyAdInA idAnImAmuraM bhUtasarga me macanavistarazaH pratipAdyamAna vaM zRNu hAnArthamavadhAraya samyaktayA jJAtasya hi parivarjanaM zakyate kamini he pArthati saMbaMdhasUcanenAnupekSaNIyatAM darzayati // 6 // varjanIyAmAsurI saMpadaM prANividoSaNatayA tAnahamityataH prAktanai dazAna hokaviNoti pravRtti prativiSayaM dharma cakArAtatyatipAdaka vidhivAkyaM ca evaM nivRttiviSayamadharma cakArAtatpratipAdakaM niSedhavAkyaM ca aturastramAvAjanAna jAnanti atastena vividha zaucaM nApyAcAromantrAdibhirutaH na satyaM ca priyAhatayathArthabhASaNaM virAne satyazaucayorAcArAntarbhAve'pi brAhmaNaparivrAjakanyAyena pRthagupAdAnaM azaucAH AnAcArAH anRtavAdinohyasurAmAyApinaH prasiddhAH // 7 // nanu dharmAdharmayoH pravRttinivRttiviSayayoH pratipAdakaM vedAkhyaM pramANamasti nirdoSa bhagavadAjJArUpaM sarvalokaprasiddha nadupajIvIni ca smRtipurANenihAsAdIni santi tatkathaM pravRninivRttitapramANAdyajJAnaM jJAnevA AjJollAnAM zAsitarI bhagavatisati kathaM For Private and Personal Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.bha. tadananuSThAnena zaucAcArAdirahitatvaM duSTAnAM zAsiturbhagavato'pi lokavedaprasiddhatvAdataAha satyamabAdhitatAtparyaviSayaM tattvAvedaka vedAkhya Relfa.16 pramANaM tadupajivi purANAdi ca nAsti yatra tadasatyaM vedasvarUpasya pratyakSasiddhatvepi tatprAmANyAnabhyupagamAdiziSTAbhAvaH ataevaM nAsti dharmAdharmarUpA pratiSThA vyavasthAhetaryasya tadapratiSTaM tathA nAsti zubhAzubhayoH karmaNoH phaladAtezvaroniyantA yasya tadanIzvaraM te AturAjagadAhuH balavatpApamaniyandhAdveSasya prAmANyaM te namanyante tatazca nadbodhitayordharmAdharmayorIzvarasya cAnagaGgIkArAyatheTAcaraNena te puruSArthabhraSTAityarthaH zAstrakasamadhigamyadharmAdharmasahAyena prakRtyadhiSThAtrA paramezvareNa rahitaM jagadiSyatecetkAraNAmA. vAtkathaM tadutpattirityAzaGkayAha aparasparasaMbhUtaM kAmaprayuktayostrIpuMsayoranyonyasaMyogAt saMbhUtaM jagatkAmahaitukaM kAmahetukameva kAma-| asatyamapratiSThaM te jagaMdAhuranIzvaram // aparasparasaMbhUtaM kimanyatkAmahaitukam // 8 // etAM dRSTimavaSTabhya nssttaatmaano'lpvuddhyH||prbhvntyugrkrmaannH kSayAya jgto'hitaaH|| 9 // | 1505861205:505252525251525152515250 haitukaM kAmAtiriktakAraNazUnyaM nanu dharmAdyapyasti kAraNaM netyAha kimanyat anyadadRSTaM kAraNaM kimasti nAstyevetyarthaH adRSTAhune kAre'pi kvacidgatvA svabhAve paryavasAnAt svAbhAvikameva jagacitryamastu dRSTe saMbhavatyadRSTakalpanAnavakAzAt ataH kAmaeva prANinAM kAraNaM nAnyadaSTezvarAdItyAhuriti lokAyatikadRSTiriyaM // 8 // iyaM dRSTiH zAstrIyadRSTivadiSTaivetyAzaGkayAha |etAM prAguktAM lokAyatikadRSTimavaSTabhyAlaMvya naSTAtmAnobhraTaparalokasAdhanAH alpabuddhayodRSTamAtrIhezapravRttamatayaH upakarmANohitrAH ahitAH zatrayojagataH prANijAtasya kSayAya vyAghrasapAdirUpeNa prabhavanti utpadyanne tasmAdiyaM dRSTiratyantAdhogatihetatayA sarvAtmanA zreyothamirevaheyavetyarthaH // 9 // te ca yadA kenacitkarmaNA manuSyayonimApadyante tadAha For Private and Personal Use Only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAma tattadRSTaviSayAbhilASaM duHrai purathitumazakyaM dambhenAdhAnikatve'pi dhArmikatva yApanena mAnena adhyatve'pi pUjyatvakhyApanena |madena utkarSarahityepyutkarSavizeSAdhyAropeNa mahadavadhAraNAhenunAnvitAH asatyAhAn azubhanidhayAn anena mantreNe mAM devatAmArAdhya | kAminInAmAkarSaNaM kArayAmaH anena mantreNemAM devatAmArAdhya mahAnidhInlAdhAyepAnaityAdidurApa rUpAn mahAdavikAt gRhItvA na tu zAstrAt azucitratAH azucIni imazAnAdidezocchiTaspAyasthAya zauca tApekSANi vAmAgAyupadiSTAni tAni yeSAM te'zuvitratAH pravartante yatra katrApyavaidike dRSTaphale kSudradevatArAdhanAdAvitizeSaH etAdRzAH patanti narake'zucArityapineNAnvayaH // 10 // | kAmAzritya duSpUraM dambhamAnamadAnvitAH // mohAdRhItvA'sayAhAnpravartante'zucitra tAH // 10 // cintAmaparimeyAM ca pralayAMntAmapAzritAH // kAmopabhogaparamAetAvaditi nishcitaaH||11|| titv nAnetra pazinATi cintAmAtnIyayogakSemaupAyAlocanAmikA aparimeyAM aparimeyAviSayatvAt pAramAtamazakyAM pralayomaraNamevAntoSasyAstAM pralayAMtAM yAvajjIvamanuvartamAnAmini yAvat na kevalamazucitAH pravartanne kiM vetAdRzIM cintAM copAzritAiti sambayArthazvakAraH sadAnantacintAparAapi na kaMdAcispAralautikacintAyutAH kiMtu kAmopabhogaparamAH kAmyantaiti kAmaH vRSTAH zabdAdayoviSayAstadupabhogaeva paramaH puruSArthona dharmAdiyaiSAM te tathA pAralaukimuttamaM sukhaM kutona kAmayanne tabAha etAvadRSTameva sukhaM nAnyadetaccharIraviyoge bhogyaM sukhamasti etatkAyAtiriktasya bhoktarabhAvAditi nizcitAH evaM nizcayavantaH tathA ca bArhaspatyaM sUtraM 'caitanyaviziSTaH kAyaH puruSaH kAmaekaH puruSArtha iti ca // 11 // taIdRzAasurAH azakyopAyAvi For Private and Personal Use Only Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. payAanavagatopAyArthaviSayAtra prArthanAAzAstAva pAzAiva bandhanaheguvAna pAzAsteSAM zataiH samUhaddhAiva zreyasaH pracyAvyetastataAkRpya nIyamAnAH kAnabodhau paramApanamAzrayAyeSAM te kAmakrodhaparAyaNAH strIvyatikarAbhilAraparAniTAbhilASAbhyAM sadA parigrahItAiti yAvat Ite kI ceSTante kAmabhogArtha na dharmArtha anyAyena parasvaharaNAdinA arthasaJcayAn dhanarAzIn saJcayAniti bahuvacanena dhanaprAnAvI va taNAnunarSipavaNAni vardhamAna naSNAtvarUpolobhodarzitaH // 12 // nepAmIhI dhanapyAnurti manorAjyakathanena vivaNoti idaM dhanaM atahadAnImanenopAyana mayA labdhaM idaM tadanyat manorathaM manasmuSTikaraM zItrameva prApsye idaM puraiva saJcitaM mana 152515251525152515 AzayAzazatavAH kAmakrodhaparAyaNAH // Ihante kAmabhogArthamanyAyenArthasaJcayAn // 12 // idamayanayA labyamimaM prApsye manoratham // idamastIdamApi me aviSyAta punadhanam // 13 // alau layA hataH zatruhaniSye cAparAnapi // Izvaro'hama bhogI siho. haM balavAnta sukhI // 14 // gRhe'sti idamapi bahutaraM bhaviSyatyAgAmini saMvaralare punardhanaM evaM dhanaSNAkulAH patanti narake shucaaritybhimennaanvyH||13|| evaM lobha prapaJcya tavabhiprAyakathanenaiva teSAM krodhaM prapaMcayAne aso devadattanAmA mayA hataH paranirjayaH ataidAnImanAyAsane haniSye ca haniSyAmi aparAn sarvAnapi zatruna na kopi matsakAzAjjIviSyatItyaparo'rthaH nakArAnna kevala hamiSyAmi tAna kiM tu teSAM dAradhanAkapi garIyAnIlyabhiprAyaH kAlavaitAdarza sAmathrya battulpAnAM satApitAnAM zavaNAM saMbhavAhityAAha idhrohN| na kevala mAnuSoyena gatulyo'dhikovA kathit sthAt kimete kariSyAnta varAhAH sarvathA nAsi masulyaH kazcidityanenAbhiprAyeNa IzvaravaM vivani yasmAdahaM bhogI sabhogakiraNairupetaH siddhoI putrabhRtyAdibhiH sahAyaH sampatraH svatoSi balabAnatyojastrI For Private and Personal Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sukhI sarvathA nirogaH // 14 // nanu dhanena kulena vA kazcitvaculyaH syAdityata Aha AyodhanI abhijanavAn |kalInopyahamevAhila ataH ko'nyo'sti sadRzomayA na kopItyarthaH yogena dAnena SA kazcittulyaH syAdityatAha yakSye yoginApyanyAnabhibhaviSyAmi dAsyAmi dhanaM slAvakebhyonaTAdibhyazca tatazca modiye moI harSa lapsye nakyAdabhiH sahetyevamajJAnenAvivakena vimAhatAH vividha moha bhramaparaMparAM prApitAH // 15 // uktamakArairane kaicistattaduSTasaMkalpaivividha bhrAntAH yatomohajAlasamA tAH mohohitADitavastuvivekAsAmarthaM tadeva jAlamAvaraNAtmakatvena bandhahetutvAt tena samyagAvatAH sarvatoveSTitAH ADhyobhijanavAnasmi ko'nyo'sti sadRzomayA // yakSye dAsyAmi modiSya ityajJAnavimohitAH // 15 // anekcittvibhraantaamohjaalsmaavRtaaH|| prasaktAH kAmabhoge patanti narake'zucau // 16 // AtmasaMbhAvitAstabdhAdhanamAnamadAnvitAH // yajante nAmayajJaiste donAvidhipUrvakam / / 17 // matsyAiva sUtramayena jAlena paravazIkRtAityarthaH ataeva svAniSTasAdhaneSvapi kAmamogA prasacAH sarvathA tadekaparAH patikSaNamupacIyamAna kalmapAH patanti narake vaitaraNyAdau azucau viNtroSmAdipuNe // 16 // nanu nepAmapi keSAMcidaidike k|nni yAgadAnAdau pratidarzanAdayuktaM narake patanAnI netyAha srvaagvishissttaapyaametyaatmne| saMbhASitAH pUjyanAM prApitAna tu sAdhubhiH kadhina stabcAananAH yodhanamAnamahAnvitAH dhananimittoyonAnAtmAI pujyatvAtizayAnyAsaH tanimittazca yomadaH parasmin gurvAdAvanyapUjyavAbhimAnalA pAmanbhiAro nAmayajJainImamAtraya jena nAcinakSitaH soyAjotyAdinAmamAtrasaMpAda kaivIra For Private and Personal Use Only Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.16 // 168 // yajJairavidhipUrvaka vihitAGgatikartavyatArAhitairdabhena dharmadhvAjatayA na tu zraddhayA yajanne atastatphalabhAjona bhavantItyarthaH // 17 // yatye dAsyAmItyAdeisaGkalpena dambhAra kArAdipradhAnena pravRttAnAmAsurANAM badiragasAdhanamapi yAgadAnAdikaM karma na sidhyati antaragasAdhanaM tu jJAnavairAgyabhagavadbhajanAdi teSAM durApAstamevetyAha ahamAbhimAnarUpoyo'hakAraH sasarvasAdhAraNa:etairAropitairguNairAtmanomahatvAbhimAnamahaMkAraM tathA valaM paraparibhavanimittaM zarIragatasAmarthyavizeSa Tapa parAvadhAraNArUpaM gurunRpAdyatikramakAraNaM cittadoSavizeSa kAmamiSTAviSayAbhilA| krodhamaniSTavidveSaM cakArAtparaguNAsahiSNusvarUpaM mAtsarya evamanyAMzca mahatodoSAnasaMzritAH etAdRzAapi patitAstavabhaktyA pUnAH santonarake | na patiSyatIti cennatyAha mAnIzvaraM bhagavanaM AtmaparadeheSu AtmanAM teSAmAsurANAM pareSAM ca tatputrabhAryAdInAM deheSu premAspaDheSu tattat bu-1 dhikarmasAkSitayA sannamatipremAspadamapi durdaivaparipAkAt pradviSantaH Izvarasya mama zAsanaM zrutirUpaM taduktArthAnuSThAnaparAkhatayAtadati titte555555 26tR555515150th ahaGkAraM valaM darSa kAmaM kodhaM ca sNshritaaH|| mAmAtmapareheSu prdvissntobhysuuykaaH||18|| | vartanaM me praveSastaM kurvantaH napAdyAjJAnalaMghanameva hi tatpadveSaiti prasiddhaM loke natu gurvAdayaH kathaM tAnnAnuzAsati tabAha abhyasUyakAH gurvAdInAM vaidikamArgasthAnAM kAruNyAdiguNeSu pratAraNAdidoSAropakAH ataste sarvasAdhanazUnyAnarakaeva patantItyarthaH mAmAtmaparadehebdhi. tyasyAparA vyAkhyA svadehe paradeheSu ca cidaMzena sthitaM mAM pradviSantoyajante dambhayajJeSu zraddhAyAH abhAvAtIkSAdinAtmanovathaiva pIDAbhavati tathA pAzcAdInAmapyAvadhinA hiMsayA caitanyadrohamAtramavaziSyataiti aparA vyAkhyA Atmadehe jIvAnAviTe bhagavahIlAvigrahe vAsudevAdisamAkhye manuSyatvAdibhranAnnAM pradipantaH tathA paradeheSu bhaktadeheSu prahAdAdisamAkhyeSu sarvadA'virbhata mAM pradviSantaiti yo-I janA uktaM hi navame 'avajAnanti mAM mahAmAnuSIM tanumAzritaM paraM bhAvamajAtantomama bhatamahezvaraM moghAzAmodhakarmANomovajJAnAvicetasaH rAkSasI mADarIM caiva prakRti mohanIM zritAhati / avyakaM vyAkamApanaM manyante maambuddhyiti| cAnyatra tathA ca bhajanIyadhAna bhaktyA pUtatA teSAM saMbhavatItyarthaH // 18 // teSAM vatkRpayA kadAcinistAraH syAditi netyAha tAn sanmArgapratipakSamatAn // 168 For Private and Personal Use Only Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 5 516t0525 0 5251526 hana: sAina mAM ca rAna hiMsAparAn azonarAdhamAn anininditAn ajasraM santatamazubhAn azubhakarmakAriNaH | ahaM sarvakamaphaladAtezvaraH saMsAreSveva narakasaMsaraNamArgeSu kSipAma pAtayAmi narakagatAMva AsurISvava atikUrAsu vyAvasAdi yoniSu tattatkarmavAsanAnusAreNa kSipAmItyanuSajyate etAdRzeSu drohiSu nAsti mamezvarasya kRpetyarthaH tathA ca zrutiH atha kapU| yacaraNAH abhyAzera kapayAM yonimAporan zvayoni vA zUkarayoni vA caNDAlayona veti kapUyacaraNAH kutsitakarmANaH abhyAzeha zIghrameva kapUyAM kucchitAM yonimApadyantaiti zruterarthaH ataeva pUrvapUrvakarmAnusAritvAnezvarasya vaiSamyaM nairghaNyaM vA tathA ca pAramarSa sUtra 'vaiSamyanaipaye na sApekSatvAttathA hi' darzayatIti evaM ca pApakarmANyeva teSAM kArayati bhagavAn teSu tadvIjasattvAt kAruNikasve'pi tAni na zAyati tannAzakapuNyApacayAbhAvAt puNyopacayaM na kArayati teSAmayogyatvAt na hIzvaraH pASANeSu yavAGkarAn // tAnahaM dviSataH kRrAntsaMsAreSu narAdhamAn // kSipAmyajasramazubhAnAmurISvevayoniSu // 19 // AsurIM yonimApanAmUDhAjanmani janmani // mAmaprApyaiva kaunteya tatoyAntyadhamA gatim // 20 // karoti IzvaratvAdayogyasyApi yogyatA saMpAdayituM zaknotIti cet zaknotyeva satyasaGkalpasvAt yadi sAlpayet na tu saMkalpa-1 | yati AjJAlahiSu svabhaktadrohiSu durAtmasvaprasannatvAt ataeva zrUyate 'epotra sAdhukarmakArayati taM yamuninIpate eSaueva sAdhukarma kArayati taM yamuninISate eSauevAsAdhakarmakArayati taM yamadhoninIyata iti| yeSu prasAdakAraNamastyAjJApAlanAdi teSu prasIdati yeSu tu | tabai parItyaM teSu na prasIdati satikAraNe kArya kAraNAbhAve kAryAbhAvaiti kimatra vaiSamyaM 'parAtu tachUneriti nyAyAca antatogatvA kiJcidvaiSamyApAdane mAhAmAyatvAdadoSaH // 19 // nanu teSAmapi krameNa bahunAM janmanAmante zreyobhaviSyati netyAha ye kadAcidAsurI yonimApannAste janmAna janmAna pratijanmani mahAstamobahulatvenAvivaki naratatastasmAdapi yAntyadhamA gati nikRSTatamA gatiM mAmaprApyeti na matpApI kAcidAzadvApyasti anomadupadiSTaM vedamArgamaprApyetyarthaH evakArastiryasthAvarAdiSu vedamArgaprAmitvarUpAyogyatAM darza 5155155151 152515251525152515251551 For Private and Personal Use Only Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. yani nAnyanagatamIbahulanena vedamArgAprAmisvarUpAyogyAH bhUtvA pUrvapUrvanikRSTayonitonikaTatamAmadhamA yonimuttarottaraM gacchantItyarthaH he konoyona nijataMbandhakathana sAnonitInahAne sUvayAte yasmADekA AsuroM yonimApanAnAnA mutrocaraM nikRSTata ranikRSTatamayonilAbhona tu tatpanI kArasAmarthyamatyAtamobaDulatvAt tasmAyASanmanuSyadeha lAbhosti tAvanmahatA'pi prayatnenAturyAH saMpadaH paramakaSTatamAyAH parihArAya vasA yathAzakti daivI saMpadanuTheyA ayodhibhiranyathA tiryagAdidehamAnau sAdhanAnuThAnAyogyatvAnna kadApi nistArotI mahat saGkaTamApadyateti samudAyArthaH taduktaM 'ihaiva narakavyAdhezcikitsA na karoti yaH gatyA niroSadhaM sthAnaM sarajaH kiM kariyate // 20 // nambAsurI saMpadanAmedavatI kathaM puruSAyuSe gApi parihatuM zakyate // trividhaM narakasya dvAraM nAzanamAtmanaH // ka.maH krodhastathA lobhastasmAdetatrayaM tyajet // 21 // etaivimuktaH kaunteya tamohAstribhirnaraH // AcaratyAtmanaH zreyastatoyAMti parAM gatim // 22 // tyAzaya tAM saGkSipyAha idaM trividhaM triprakAraM narakasya prApto dAraM sAdhanaM sarvasyAAsurIryAH saMpadomUlabhUtaM AtmanonAzanaM sarvapuruSArthAyogyatAsaMpAdanenAtyantAdhamayoniprApakaM kiMtadityanaAi kAmodhastathA lobhaiti prAgvyAkhyAtaM yasmAdatattrayameva sarvAnarthamalaM tasmAdetattrayaM tyajet eta ayatyAgenaiva sarvAcyAurIsaMpatyakA bhavati etattrayatyAgaca utpannasya vivekena kAryapratibandhaH tataH paraM cAnutpattiriti vRdhavyaM // 20 // etatvayaM tyajataH kiM sthAzita tabAha etaiH kAmakrodhalomaitrimitamohArairnaraphasAdhanaumu kovirahitaH parapaAcaratyAtmanaH ayoyadvitaM vedavodhioM konoya pUrvahi kAmAdipratibaddhaH zreyonAcarati yena puruSArthaH siddhet azreyazAcarati yena nirapAnaH syAna adhunA dalativandharahitAsanazreyonAvane zreyathAvarata tanaaihika sukhamanubhUya samyagdhIdArA yAti For Private and Personal Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 5 2 parAM gatiM mosaM // 22 // yasmAdadheyonAcaraNasya zreyaAcaraNasya ca zAstra meva nimita tayoH zAstraikagamyatvAt tasmAta ziSyate'nuziSyate'pUSbiodhyate'neneti zAstra vedaH tadupajIvismRtipurANAdi ca tatsaMbandhi vidhiliGamAdezandaH kuryAtra kuryAhitye pravartanAnivartanAlakaH karnavyAkartavyajJAnahetavidhiniSedhAkhyataM zAjA vidhiniodhAgiri kanApi brahmapratipAdaka zAstramastIti sUthina vidhizabdaH utsRjya azraddhayA parityajya kAnakArataH svecchAmAtreNa vartate mitimArI nAcarati niSidumapyAcarani yaH saMsiddhi puruSArthanAniyogyAmantaHkaraNazuddha karmANi kurvannA nAnotina sukha narika nAma parAM prakaTAM gatiM sarga mokSa vA // 23 // yasmAdevaM yasmAcyAkhAvamukhatayA kAmAdhInAvRttiroDekapAravikasarvapuruSArthAyogyA nasmAne tava zreyo'rthinaH kAryA yaH zAstravidhi nutanujya vartate kAmakArataH // na sasiddhimavApnoti na sukhaM na parAM gatim // 23 // tasmAcchAstraM pramANaM te kAryAkAryavyavasthitau // jJAtvAzAstrAvidhAnoktaM karma kartunihAhasi // 24 // iti zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsubrahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArju. nasaMvAde devAsurasaMpavibhAgayogonAmapoDazo'dhyAyaH // 16 // kAryavyavasthitI ki kArya kimakAryamiti viSaye zAstvaM vedatadupajIvirutipurANAdikameva bodhaka pramANaM nAnyat svotprekSAbuddhavAkyA. dItyabhiAyaH evaM ca idaM kamAdhikArabhUmau zAkhavidhAnena kuryAna kuryAdityevApatanAnivartanArUNa paidikAla gagAdepadenoktaM karma vi. hinaM pratiSiddhaM ca jJAtyA niriddhaM varjayana pihitaM kSatriyasya yuddhAdikarma saMka mahA~le sattvazuddhiparyantamityarthaH tadevamAsmannadhyAya sarvarayAAturyAH saMpadogalabhatAntsazriyaHprApakAntsarvazreyaHpAtabandhakAnmahAdoSAn kAmakrodhalobhAnapahAya zreyo'rthinA pradhAnatayA zAstravaNena tapadiSTArthAnAnapareNa bhavitavyamiti saMpaTyavibhAgapradarzana mukhena nirdhAritam // 24 // itizrImatparamahaMsaparivrAjakAcArya vizvezvarasarasvatIbhIpAizinamadhundanasarasvatIviracitAyAM zrIbhagadAtAgUDhArthadIpikAyAM daivaasursNpvibhaagyogonaamssoddsho'dhyaay:||16|| 152525152515251525152515 For Private and Personal Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 5ara rangrawang // zrIkRSNAya gInA majaduhe nmH|| dvividhAH karmAnuSTAtArobhavani kAvecchAnanidhi jJAtvApyazradvaSA tanusajya kAmakAra mAtreNa yatkiJcidanutiSThanti te sarvapuruSArthIyogyatvAdasurAH kecittu zAstrAvadhi jJAtvA addhadhAnatayA tadanusAreNaiva niSiddhaM varjayanto vihitamanuniSThanti ne sarvapuruSavArya yogyatvAivAiti pUrvAdhyAyAne siddhe yenu zAstrIya vidhimAlasyAdivazAdupetya adhAnatayaiva vRddhavyavahAramAtreNa niSiddha varjayantodhihitamanutiSThanti te zAstrIyavidhyupekSAlakSa genAsurasAdharmya ga zraddhApUrva kAnuSThAnalakSaNena ca devasAdhayegAnvitAH kimasurevatarbhavaMtu kiM vA deveSvityubhayadharmadarzanAdakakoTinidhAyakAdarzanAca sandihAno'rjubAna ye pUrvAdhyAye na nirNItAH na devavacchAstrAnusAriNaH kiMtu zAstravidhi zrutismanicodanAmutsRjya AlasyAdivazAdanAdRtya nAsuravaDhAdhAnAH kiM tu vRddhavyavahArAnusAreNa zraddhayAnvitAya jane devapUjAdikaM kurvanti teSAM tu zAstravibhyupekSAzraddhAbhyAM pUrvanizcitadevAsuravilakSaNAnAM | // arjunauvAca // ye zAstravidhimRttRjya yajante shrdryaanvitaaH|| teSAM niSThAtu kA kRSNa sattvamAhorajastamaH // 1 // zrIbhagavAnuvAca // trividhA bhavati zraddhA dehinAM sA svabhAvajA // sAvikI rAjasI caiva tAmasI ceti tAM gaNa // 2 // , wngrawangwang chaa niSkSA kA kIdRzI teSAM zAsvavidhyanapekSA zraddhAparvikA ca sA yajanAdikriyAvyavasthitiH hekRSNa bhaktAkarSaNa kiM sAttvikI ||53 tathA sAte sAtvikatvAtte devAH ahoiti pakSAntare kiM rajastamaH rAjasI nAmasI ca tathA sati rAjasatAmasavArasurAste sattvamityekA koTiH rajastamahatyaparA koTiriti vibhAgajJApanAyAhozabdaH // 1 // ye zAstranidhimutsRjya advayA yajante te zraddhAbhedA dbhidyante tatra ye sAttvikyA zraddhayAnvitAse devAH zAkhAkasAdhane dhiniyale tatphalena ca yujyante yena rAjasyA tAmasyA ca zraddha| yAnvitAste'surAna zAstrAyasAdhane 'dhikriyante na vA tatphalena yujyantaiti viva karnAjunasya sandehamapani nIvuH zraddhAbhedaM yathAzraddhayAnvitAH zAstravidhimatsRjya yajante sA dehinAM svabhAvajA janmAntarakoSmAdharmAdizubhAzubha sakAraidAnIMtanajanmArambhakaH strabhAvaH satrividhaH sAttvikorAjasastAmasaveti tena janitA zraddhA trividhA bhagati sAtvikI rAjatI tAnasI ca kAraNA warang For Private and Personal Use Only Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org gI. ma. nurUpatvAkAyasya yA tyArAdhe janmani zAkhasaMskAramAtrajA viSAM sA kAraNekarUpabAdakarUpA sAvikyeva na rAjasI tAmasI cI prathamaca kArArthaH zAstrAnarapekSA prANimAtrasAdhAraNI svabhAvajA saiva svabhAvavaividhyAtividhetyevakArArthaH uktavidhAtrayasabuca yAyazvaramazvakAraH yataH prAgbhavIyavAsanAkhyatvabhAvasthAbhibhAvakaM zAstrIya vikavijJAna manAinazAstrANAM dehinAM nAsti anasteSAM svabhAvazAstriyA bhavantIM tAM zraddhAM dAga zradhA ca devAsurabhA spayavAvadhArayetyarthaH // 2 // prAgbhapIyAntaHkaraNagatavAsanArUpanimitta kAraNa bANa zraddhAviJcamuktvA tadpAdAna kAraNAntaHkaraNa tripegApi tatvavidhyatAra savaM prakAza zAla-INvAtsattvapadhAnatriguNApaJcIkRtapaJcamahAbhaprArabdhamantaHkaraNaM tacca kAcedri kapa tvameva yathA devAnAM kacidrajalAbhibhUtasattvaM yathA yakSAdInAM kavittamasAbhibhUtasatvaM yathA preta sAdInAM manuSyANAM tu prAyema vyAniza taba za.sopavivekajJAneno inasattvaM raja. // satvAnurUpA sarvasya ahA bhavati bhArata // zraddhAmayo'yaM puruSoyoyacchrahaH saeva ] saH // 3 // yajante sAttvikAdevAn yakSarakSAMsi rAjamAH // pretAn bhRtagaNAMzcAnye yajante tAmamAjanAH // 1 // stamasI abhibhUya kiyate zAstrIyavivekavijJAna zunyasya tu sarvasya prANijAtasya satkanurUpA zraddhA sattvavatriyAnivitrA bhavati savapradhAnennaHkaraNe sAvitrI rajanadhAne tasmin rAjahI tana pramAnera tasmitAmasIti bhArA mahAkulAsA jJAnaviroti vA zuddhasAttvikara hotAta yakhayA paTa neSAM niSTA kI botaraM gaNa ayaM dAbIvajJAnazUnyaH karmAvikA puSpaH trigunnaantH| karagariNDitaH zraddhAmayaH prAgarthe gAsmina zraddhA prastutI navarata vacana mayaTa ajamayopajJAniyana ato povAdaH yA sAvikI rAjasI || nAnasI vA adA yasya sava zraddhAnurUpasya saH sAtvikorAjasastAmasotrA addhayara niSThA vyAkhyAnetyabhiprAyaH // 3 // zraddhA jJAna satI niSThAM jJApayiSyati kenopAyena sA jJAyatAmityapekSine devapUjAdikAryaliGgenAnumeyetyAha janAH zAstrIyavivekahInAH sAye svAbhAvikyA ajayA devAn rudrAdIna sAthikAna yajanle ne'nye sAtvikAzayAH yetra yakSAna kuverAdIna rakSAsi ca gakSasAn ni-12 For Private and Personal Use Only Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 615552255 niSabhUtIna rAjasAn yajante'nye rAjasAjJayAH ye ca pretAn vipAdayaH svadharmAtpacyahipAtA vAyavIyaM dehamApanAH ulkAmukhakaTapUna nAisaMjJAH pregAbhavanIti manu kAn pizAcavizeSAn vA bhUtagaNAMzca satamAnakAdIMzca tAmasAn ye yajanle te'nye tAmasAjJeyAH anya iti padaM viSvapi lakSagyotanAva saMbaddhayate / / 4 // evamanAta zAstrANAM savAniniSThA kAryatInirNItA natra kecidrAjasatAmasAapi prAgbhadhIya puNyaparipAkAsAttvikAbhUtvA zAstrIyasAdhane adhikriyante ye tu durAgraheNa devaparipAkamAnarjanasaGgAdidoSeNa ca rAjasatAmasatAM na muJcanti te zAstrIyamArgASTAasanmArgAnusaraNeneha loke paratra ca duHkhabhAginaevetyAha dAbhyAM azAstravihitaM zAkheNa vedena pratyakSeNAnAmatena vA na vihitaM azAstreNa buddhayAdyAgamena bodhita vA ghAraM parasyAtmanaH pIDAkaraM tapastaptazilAroDaNAdi tapyante kurvanti ye janAH dambhodhArmikatvakhyApanaM ahaGkAro'hameva zreSThaiti ||ashaastrvihitN ghoraM tapyante ye tpojnaaH|| dambhAhakArasaMyuktAH kaamraagvlaanvitaaH||5|| karvayantaH zarIratvaM bhUtagrAmamacetasaH // mAM caivAntaH zarIrasthaM tAn viDyAsuranizcayAn / 6 // durabhimAnaH tAbhyAM samyagyuktAH yogasya samyaktvamanAyAsena biyogajananAsAmarthya kAme kAmyamAnaviSaye yorAgastanimittaM balamatyugraduHkhasahanasAmarthyaM tenAnvitAH kAmoviSaye'milApaH rAgaH sadAnadabhiniviSTavarUpobhiyaGgaH balamavazya| mida sAdhAya nyAmAtyAyAH tairandhitAiti vA ataeva balabaduHkhadarzIpyanivartamAnAH karSayantaH kRSI kurvannothopavAsAdinA zarIrastha managrAma dehendriya sajAnAkAreNa pariNataM pRthivyAdibhanasamudAyaM acetasovivekazUnyAH mAM cAntaHzarIrasthaM bhoktarUpeNa sthitaM bhogyasya zArIrasya kRSI karagena kRSI kurvantaeva mAmantayAmitvena zarIrAntaHsthiAM buddhita mRttisAkSIbhUtamIzvaramAjAlaGghanena karSayantaiti | vA tAnaihikasabhogavimukhAn paratra cAdhamagatibhAginaH satyArthabhradhAnAsuranizcayAn AyuropitarUpovedArthavirodhinizcayonayeSAM tAn manuSyasvena pratIyamAnAnapyasurakAryakArilArasugandhiddhi jAnIhi pariharagAya nizcayasyAratvAtarvikANAM sarvAsAmantaH | karaNavattIlA nAsuratvaM anuravajAniradinAnAM ca manuSyANAM karmaNaivAsuravAtAnapurAndhiddhIni sAkSAsokAmini ca dRSTavyaM // 5 // 6 // 1272525 For Private and Personal Use Only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.11 // 12 // ye sAcikAste devAyenu rAjatAstAmasAtha te viparyastatvAisurAiti sthite sAtvikAnAmAdAnAya rAjasatAmasAnAM hAnAya cAhAra-1 yajJatapodAnAnAM traividhyamAha na kevalaM advaiva trividhA AhAro'pi sarvasya priyAstravidhaeva bhavati sarvasya triguNAtmakatvena caturthyAvidhAyAH asaMbhavAt yathA dRSTArthaH AhArakhividhastathA yajJatapodAnAnyadRSTAnyapi vividhAni tatra yajaM vyAkhyAsyAmodravyaM de-1 vatAtyAgaiti kalpakArevatoddezena dravyatyAgoyajJaiti nirutaH saca yajati nAjuhoti naca coditatvena yAgohomatheti dvividhaH uttiThaddhomAvaSaTkAraprayogAntAyAjyApuronuvAkyAvanto yajatayaH upaviSTahomA. svAhAkAraprayogAntAyAjyApuronuvAkyArahitAH juhotayaiti kalpakArairvyAkhyAtAyajJazabdenoktaH tapaH kAyendriyazoSaNaM kRccAndrAyaNAdi dAnaM | | // ahArastvapi sarvasya trividhobhavati priya // yajJastapastathA dAnaM teSAM bhedamimaM zRNu | // 7 // AyuH sattvavalArogyamukhaprItivivardhanAH // rasthAH snigdhAH sthirADadyAAhArAH saattvikaapriyaaH||8|| | parasvatvApattiphalakaH strasktvatyAgaH teSAmAnArayajJatapAdAnAnAM sAttvikarAjasatAmasabhedaM mayA vyAkhyAyamAnamimaM | zagu // 7 // AhArayajJatapodAnAnAM bhedaH paJcadazAbhAkhyAyate tatrAhArabhedastribhiH Ayuzvira jIvanaM sattvaM vittadhairya balavati dAkhepi nirvikAratvApAdaka bala zarIrasAmarthya svocite kArya amAbhAvaprayojaka Arogya dhyAdhyabhAvaH bhojnaanntraalhaadsttiH| prIti jana kAlejnabhinavarAhityabhicchotkaNThayaM teSAM vivardhanAH vizeSeNa vRddhidetavaH rasyAH AstrAyAH madhurarasapradhAnAH snigdhAH sahajanAganukena vA nehena yukAH sthirAH rasAyaM zena zarIre cirakAlasthAyinaH syAH vRdayaMgatAH durgandhAzucitvAdiSTAdRSTadoSazUnyAH AhArAvaya'copyaledyapeyAH sAvikAnAM priyAH etailijhaiH sAtvikAjJeyAH sAtvikatvamAbhilapadbhizcaitaAdayAi rawangwa For Private and Personal Use Only Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tyarthaH // 8 // atizamaH kaTAdizu sanasvI yojanIyaH kaTustikaH kaTurasasyatIkSNazabdenokatvAt tatrAtikaTarnimbAdiH |atyamlAtilavaNAtyuSNAH prasiddhAH anitIyomarIcAhiH atirakSaH sneDazUnyaH kaGgako mAdiH atividAhI santApakorAjikAdiH dukhaM tAtkAlikI pIDAM zoka pavAdAvi daurmanasyaM AmayaM rogaM ca dhAtuvaiSamyadvArA pradatIti tathAvidhAAhArArAjasasyeSTAH etaili.rAjasAjJeyAH sAcikaicainaupekSaNIyAityarthaH // 9 // yAtayAmamapra niryasya gatarasapadenoktatvAditibhASyaM gatarasaM virasatAM prApna zuSka yAtayAmaM pakaMsatmaharAdivyavahitamodanAdi zaityaMprAptaM gatarasamudbhutasAraM mayitadugdhAdItyanye pUni durgandhaM paryuSitaM pakkaMsadrAvyantaritaM cetasaH tatkAlonmAdakaraM dhatturAdisamuccIyate yadatiprasiddha duSTatvena kaTvAlalavaNAtyuSNatIkSNarUkSavidAhinaH // aahaaraaraajssyessttaaduHkhshokaamyprdaaH||9|| yAtayAmaM gatarasaM pRti paryuSitaM ca yat // ucchiSTamapi cAmedhyaM bhojanaM tAmasapriyam // 10 // 15252525152625254505666 ucchiSTaM bhuktAvaziSTaM amedhyaM ayajJAhamazuci mAMsAdi api ceti vaidyakazAstroktamapathyaM samuccIyate etAdRzaM yadbhojanaM bhojyaM tattAmasasya priyaM sAttvikairatidurAdupekSaNIyamityarthaH etAdRzabhojanasya duHkha zokAmayapradatvamatiprasiddhamiti kaNThatonoktaM atra ca krameNa rasyAdivargaH sAttvikaH kahAdivargorAjasaH yAtayAmAdivargastAmasaityuktamAhAravargatrayaM tatra sAttvikavargavirodhitvamitaravargahaye draSTavyaM tathA hyatikaTutvAdirasyatvavirodhi tAdRzasyAnAsvAdyatvAt rakSavaM snigdhatvavirodhi tIkSNatvavidAhitve dhAtupoSaNavirodhitvAsthiratvavirodhini atyuSNatvAdikaM tdRdyatvavirodhi mayapradatvamAyuHsatvabalArogyavidhi duHkhazokapradatvaM sukhaprItivirodhi evaM sAttvikavargavirodhitvaM rAjasavameM spaSTa tathA tAmasavarge'pi gatarasatvayAtayAmavaparyuSitatvAni yathAsaMbhava rasyatvasnigdhatvasthiratvavirodhIni pUtitvocchiSTatvAmedhyatvAni vRdyatvavirodhIni AyuH sattvAdivirodhitvaM tu spaSTameva rAjasavarge dRSTavirodhamA tAmasavarge tu dRSTAdRSTavirodha For Private and Personal Use Only Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir gI. ma. ityatizayaH // 10 // idAnIM kramaprApta trividha yajJanAha tribhiH agnihotradarzaparNamAsacAturmAsyapazubandhajyotiSTo mAdiyajJodhividhaH kAmponityatha phalAnizcayena codvitaH kAmyaH sarvAGgapataMhAreNaiva mukhya kalpenAnuSTheyaH phalasaMyogaM savinA jIvanAdinimittasaMyogena coditaH sarvApasaMdArAtaMbho prAnAnedhyAyupAdAne nAmukhyaphalmenApyanuSTheyonityaH tatra sarvAGgopasaM hArAsaMbho'pi pratinidhimupAdAyAvazyaM yaSTavyameva pratyavAyaparihArAyAvazyakajIvanAdinimittena coditatvAte manaH sa|mAdhAya nizcitya aphalAkAtibhirantaHkaraNazuddhayAM yatayA kAmyamayogavimukhAvadhidaSToyathAzAstra nizcitoyoyajJahajyate'nuTIyate sayathA zAstramantaHkaraNazuddhayarthamanuSThIyamAnonityaprayogaH sAttvikojJeyaH // 11 // phalaM kAmyaM svargAdi abhisa aphalAkAGgibhiryajJovidhidRSToyaijyate // yaSTavyameveti manaH samAdhAya sasAttvikaH // 11 // abhisaMdhAya tu phalaM damnArthamapi caiva yat // ijyate bharatazreSTha taM yajJaM vihi rAjasam // 12 // vidhihInama tRSTAnnaM mantrahIna madakSiNam // zraddhAvirahitaM yajJaM tAmasaM paricakSate // 13 // dhAya uhizya na svantaHkaraNazuddhi nityapayogavailakSaNyamUcanArthaH dambholoke dhArmikatvakhyApanaM tadarthamapi naiveti vikalpasamuccayAbhyAM traividhyamUcanArthI pAralaukikaM phalamabhisaMdhAyaivAdambhArthatve'pi pAralaukikaphalAnabhisaMdhAne dambhArthameveti vikalpena do pakSo pAralaukikaphalArthamadhyauhe kalaukikadambhArthamapIti samuccayenaikaH pakSaH evaM dRSTAdRSTa kalAbhisandhinAnaHkaraNazuddhimanuddizya yadijyate yathAzAstraM yoyajJonuThIyate taM yajJaM rAjasaM viddhi hAnAya he bharatazreSTeti yogyatvasUcanam // 12 // yathAzAstrabodhitaviparItaM annadAnahInaM | svaratovarNataca mantrahIna yathoktadakSiNAhIna RtvidveSAdinA zraddhArahitaM tAmasaM yajJaM paricakSate ziSTAH vidhihInatvAgrekaikavizaMpaNaH paJcavidhaH sarvavizeSaNasamuccayena caikavidhaiti SaT dvitricaturvizeSaNasamucayena ca bahavobhedAstAmasayajJasya jJeyAH rAjase 173 For Private and Personal Use Only Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yajJentaHkaraNazukha yabhAvapi phalotpAdakamapUrvamasti yathAzAstramanuSTAnAn tAmase svayathAzAstrAnuSThAnAna kimapyapUrvamastItyanizayaH // 13 // kramaprAptaraya tapasaH sAttvikAdibhedaM kathayina zArIrapAcikamAnasabhena tasya vidhyamAha tribhiH devAbrahmaviSNuzivasUryAgnidurgAdayaH dvijAH dvijAtayobrAhmaNAH guravaH pitRmAtrAcAryAdayaH prAjJAH paNDitAviditavedita dupakaraNArthAH teSAM pUjanaM praNAmazuzrUSAdi yathAzAstra zaucaM mujjalAbhyAM zarIrazodhana ArjayamakauTilyaM bhAvazuddhizadena mAnase tapasi vakSyAte zArIra vArjavaM vihitapratiSiddhayorekarUpapravattinivRttizAlitvaM brahmavayaM niSidamaithunanivRttiH ahiMsA azAstraprANipIDanAbhAvaH cakArAdasteyApariyahAvApi zArIraM zarIrapradhAnaiH katrAdibhiH sAdhyaM na tu yopalena zarIreNa paJcaite tasya heta vahAte hi vakSyati itthaM zA rararararararara devadvijaguruprAjJajana zaucamArjavam // brahmacaryamahiMsA ca zArIraM tapaucyate // 11 // abuddhegakara vAkyaM satyaM priyahitaM ca yat // svAdhyAyAbhyasanaM caiva vAGmayaM tapaucyate // 55 // manaH prasAdaH saumyatvaM maunamAtmavinigrahaH // bhAvasaMzuddhirityetattapomAnasamu. cyate // 16 // roraM tapa ucyate // 14 // anugakaraM na kasyaciHkhakaraM satyaM pramANa mUlamabAdhitArya priyaM zrotustakAlazrutisukhaM hitaM pariNAme sukhakara cakArovizeSaNAnAM samuccayAyaH anur3hegakaratvAdivizeSaNacatuSTayena viziSTaM natvekenApi vizeSaNena nyUna yadAkyaM yathA zAntobhava vatsa svAdhyAyaM yoga cAnuniSTha tathA te zreyobhaviSyatItyAdi tadA'yaM vAcikaM tapaH zArIravat svAdhyAyAbhyasanaM ca yathAvidhivedAbhyAsaca vAiyaM tapaucyate evakAraH pAka vizeSaNasamuccayAvadhAraNe vyAkhyAnaH // 15 // manasaH prasAdaH svacchatA viSayacintAvyAkulatvarAhitya saumyatvaM saumanasyaM sarvalokahitaiSitvaM pratiSiddhAcintanaM ca maunaM bhunibhAvaekAgatayAtmacintanaM nididhyAsanAkhyaM vAsaMyamaheturmana:saMyamomInamiti bhASyaM AtmadhiniyahaAtmanomanasovizeSeNa sarvavRttinigrahonirodhaH samAdhirasaMprajJAtaH bhAvasya vRdayasya zuddhiH kAma For Private and Personal Use Only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. bha. // 17 // krodhalobhAdimalanivattiH punarazudbhayutpAdarAhityena samyaktvena viziSTA sA bhAvazuddhiH paraiHtaha vyavahArakAle mAyArAhityaM seti bhASya ityetat evaM prakAra tapomAnasaM ucyate // 16 // zArIravAcikamAnasabhedena trividhasyoktasya tapasaH sAttvikAdibhedena traividhyamidAnI darzayati tribhiH tatpUrvoktaM trividha zArIraM vAcika mAnasaMca tapaH addhayA AstikyabuddhyA parayA prakRSTayA aprAmANyazaGkAkalaGkazUnyayA phalAbhisandhizanyairyuktaH samAhitaiH siddhyasiddhayonirvikArairnarairadhikAribhistaptamanuSThitaM sAttvikaM paricakSate ziSTAH // 17 // satkAraH sAdhurayaM tapasvI brAhmaNaityevamavivekibhiH kriyamANA stutiH mAnaH pratyutthAnAbhivAdanAdiH panA pAdaprakSAlanArcanadhanadAnAdiH -55-55555 zraddhayA parayA taptaM tapastatrividhaM naraiH // AphalAkATibhiryuktaH sAttvikaM paricakSate // 17 // satkAramAnapUjArtha tapodambhena caiva yat // kriyate tadiha proktaM rAjasaM calamadhbhuvam // 18 // mUDhayAheNAtmanoyatpIDayA kriyate tapaH // parasyotsAdanArtha vA tattAmasamudAradRtam // 19 // dAnavyamiti yaddAnaM dIyate'nupakAriNe // deze kAle ca pAtre ca tadAnaM sAttvikaM smRtam // 20 // tadartha dambhenaiva ca kevalaM dharmadhvajivenaiva ca na tvAstikyabudhyA yattapaH kriyate tadrAjasaM prokaM ziTaiH iha asminneva loke / phaladaM na pAralaukika calamatyalpa kAlasthAyiphalaM adhruvaM phalajanakatAniyamazUnyam // 18 // mUDhagrAheNa avivekAtizayakRtena durAgraheNa AtmanodehendriyasaMghAtasya pIDayA yattapaH kriyate parasyotsAdanArtha vA anyasya vinAzArthamabhicArarUpaM vA tattAmasamudAtdRtaM ziTaiH // 19 // idAnIM kramaprAmasya dAnasya traividhyaM darzayati tribhiH dAtavyameva zAstracodanAvazAdityevaM nizcayena na tu phalAbhisandhinA yazAnaM tulApuruSAdi dIyate anupakAriNe pratyupakArAjana kAya deze puNye kurukSetrAdau kAle ca puNye sUryoparAgAdau pAtre ceti caturthyarthe saptamI kIdRzAyAnupakAriNe dIyate pAtrAya ca vidyAtapoyuktAya pAtre rakSakAyeti vA vidyAtape.bhyAmAtmano dAtuzca pAlanakSamaeva 252515251525055 // 176 For Private and Personal Use Only Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pratigRhIyAditi zAstrAn tadevaM bhUte dAna sAttvika smRtam // 20 // pratyupakArArtha kAlAntare mAmayamupakariSyatItyevaM dRSTArtha phalaM vA svargAdikamuhizya yatpunardAnaM sAtvikavilakSaNaM dIyate parikiSTaM ca kathametAvaDyayitamiti pazcAttApayuktaM yathA bhavatyevaM ca yahIyate tahAnaM rAjataM smRtam // 21 // adeze svatovA durjanasaMsargAzA pApahetAvazucisthAne akAle puNyahetutvenAprasiddhe yasmin kasmicit azaucakAle vA apAtrebhyazva vidyAtaporahitebhyonaTaviTAdibhyaH yahAnaM dIyate dezakAlapAtrasaMpattAvapi asatkRtaM priyabhASaNapAdanakSAlanapUjAdisatkArazUnyaM avajJAtaM pAtraparibhavayuktaM ca tahAna tAmasamudAhRtam // 22 / / tadevamAhArayajJatapodAnAnAM traividhyakathanena sAttvikAni tAnyAdeyAni rAjasatAmasAni tu parihartavyAnItyuktaM tatrAhArasya vRkSArthatvena nAstyaGgavaigaNyena puNye | yattu pranyupakArArtha phala muddizya vA punaH // dIyate ca parikliSTaM tahAnaM rAjasaM smRtam // 21 // adezakAle yadAnamapAtrebhyazca dIyate // asatkRtamavajJAtaM tattAmasamudAtdRtam // 22 // tatsaditi nirdezobrahmaNastrividhaH stRtH|| brAhmaNAstena vedAzca yajJAzca vihitAH puraa||23|| phalAbhAvazaGkA yajJatapodAnAnAM tvadRSTArthAnAmagavaiguNyAdapUrvAnutpattau phalAbhAvaH syAditi sAttvikAnAmapi teSAmAnarthakyaM prAptaM pramAdabahulatvAdanuSTAnaNAM atastadegaNyaparihArAya otatsaditi bhagavannAmocAraNarUpaM sAmAnyaprAyazcittaM paramakAruNikatayopadizati bhagavAn oM tatsadityevaMrUpobrahmaNaH paramAtmanonirdezaH nirdizyate'neneti nirdezaH pratipAdakazabdaH nAmeti yAvat trividhaH tisrovidhAavayavAyasya satrividhaH smRtaH vedAntavidbhiH ekavacasAvayavamekaM nAma praNavavan yasmAtpurvairmaharibhirayaM brahmagonirdezaH smRtastasmAdidAnItanairapi smartavyahati vidhiratra kalpyate vaSaT karnuH prathamabhakSyaityAdiSviva vacanAnitvapUrNatvAditi nyAyAn yajJadAnatapaHkriyAsayogAzcAsya nadavaiguNyameva phalaM naSTAzvadagdharathavan parasparAkAGkSayA kalpyate 'pramAdAkurvatAM karma pracyavetAmbare yat smara For Private and Personal Use Only Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. sAnAdeva sahiSNoH saMpUrNa syAditiH atirita smanestathaiva ziSTAcArasya brahmaNonirdezaH stUyate karmavaiguNyaparihArasAmarthyakathanAya brAhma mAyAH kartAraH vedAH karaNAne yajJAH kANi sena brahmagonirdezana karaNabhatena purA vihitAH prajApatinA tasmAdyajJAdisRSTi-1 hetuna to gaNyaparihArasa nana rAtrabhAvoyaM nirdezaityarthaH // 23 // idAnImakArAkAramakAravyAkhyAnena tatsamudAyokAravyAkhyAnavohAratacchabdasacchandavyAkhyAnena tatsamudAyarUpaM brahmaNonirdezaH sutyatizayAya vyAkhyAnamArabhate cArbhaH tatra prathamamohAraM vyAcaTe yasmAdomiti bolyAdiSu aniSyomiti brahmaNonAmaprasiddhaM tasmAdomityudAhRtya orocAraNAnantaraM vidhAnokAH vidhizAstrabodhitAH brahmavAdinAM veTavA dinAM yajJadAnatapaHkriyAH satataM pravartante prakaTatayA vaiguNyarAhilena vartante yasya kAvayAcAraNAdapyavaiguNyaM kiM tasmAdomityudAttya tajJadAnatapaH kriyaaH||prvrtnte vidhAnoktAH satataM brahmavAdinA // 24 // taditya nakSisaMdhAya phalaM yajJatapaH kriyAH // dAnakriyAzca vividhAH kriyante moksskaatibhiH||25|| sadbhAve sAdhumAve ca sadityetatprayujyate // prazaste karmaNi tathA sacchadaH pArtha yujyate // 26 // | punaratasya sarvasyoccAraNAdini tyatidAyaH // 24 // dvitIyaM tacchabda vyAcaTe tattvamasItyAdibhUmiprasiddha naditi brahmaNonAmodoradatya phalamanAbhasaMdhAyAntaHkaraNazu jayartha yajatapaHkriyAdAnakriyAca vividhAmokSakAtibhiH kriyante tasmAdatiprazastametat / / 25 // sanIyaM sacchadaM vyAnaSTe vAbhyAM sadeva somyedamagraAsIdityAdi' atiprasiddhaM / sadityetadbrahmaNonAma sadbhAve avidyamAnatvadAyAM 15. vidyamAnatve sAdhubhAve ca asAbhutva zahAyAM sAdhutve ca prayujyate ziraiH tasmAdvaiguNyaparihAreNa yajJAdeH sAdhutvaM tatkalasya ca vidya-12 mAnatvaM kA kSamate tadityarthaH tathA salavasAdhubhAvayoriva prazaste aprativandhenAzulukhajanake mAGgali ke karmANi vivAhAdau saccha-2 bdohe pArtha yujyate prayujyate tasmAdaprativandhenAzu phalajanakatvaM vaiguNyaparihAreNa yajJAdeH samarthametanAmati prazastatarabhetadi For Private and Personal Use Only Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tyarthaH // 26 // yajJe tapasi dAne ca yA sthitistatparatayAvasthiti niSA sApi sadityucyate vidbhiH karma caiva tadarthI teSu yajJadAnataporUpeSvartha bhava tadanakalameva ca karma athavA yasya brahmaNonAmedaM pastutaM tadevAviSayoyasya tadartha zubrahmajJAnaM tadanakUlaM karma tadarthIya bhagavadarpaNabaLyA kriyamANaM karma vA tadarthIyaM sadityevAbhidhIyate tasmAtsaditi nAma karmavaiguNyApanodanasamartha prazastanaraM yasyaika ko'vayavopyetAdRzaH kiM vaktavya tat samudAyasyAMtatsaditi nirdezasya mAhAtmyamiti sampiNDitArthaH // 27 // yadyAlasyAdinA zAstrIya vidhimutsRjya ahadhAnatasyaiva vRddhavyavahAramAtreNa yajJatapodAnAdi kurvatAM pramAdAdaiguNye pAne tu tatsaditi brahmanirdezena tatparihArasta dhAnatayA zAstrIya vidhimutsRjya kAmakAreza yatkiJcidyajJAdi kurvatAmakhurANAmapi nenaiva dhaiguNyaparihAraH yajJe tapasi dAne ca sthitiH saditi cocyate // karma caiva tadarthIyaM sadityevAbhidhIyate // 27 // azraddhayA hutaM dattaM tapastasaM kRtaM ca yat // asadityucate pArtha naca tatpretya noiha // 28 // 52525555557552525 syAditi kRtaM zraddhayA sAttvikatvahetubhUtayetyataAhe azraddhayA yadbhutaM havanaM kRtamannau dattaM yat brAhmaNebhyaH yattapastAna yacAnyatkarma kRtaM stutinamaskArAdi tatsarvamazradvayAnaM asat asAvityucyate ataotatsaditinirdezena na tasya sAdhubhAvaH zakyate kartu sarvathA tadayogyatvAcchilAyAivAGa kuraH tatkasmAdasadityucyate zaNu hepArtha cohetau yasmAttadazraddhAkRtaM na pretya paraloke phalati viguNatvenApUrvAjanakatvAn no iha nApAha loke yazaH sAdhubhininditavAn ataaihikAmumikaphalavikalatvAdazraddhAkRtasya sAttvikyA zraddhayaiva sAsAvikaM yajJAdi kuryAdantaHkaraNazuddhaye tAdRzasyaiva zraddhApUrvakasya sAttvikasya yajJArdaivAheguNyazaGkAyAM brahmaNonAmanirdezena sAdguNyaM saM pAdanIyamiti paramArthaH zraddhApUrvakamasAttvikamapi yajJAdi viguNaM brahmaNonAmanirdezana sAvikaM saguNaM ca sampAdinaM bhavatIti bhASya For Private and Personal Use Only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. tadevamAsmannadhyAya AlasyAdinA'nAdatazAstrANAM zraddhApUrvakaM vRddhavyavahAramAtreNa pravartamAnAnAM zAstrAnAdareNAsurasAdhayaNa zraddhApUrvakAnuTAnena ca devasAdharyeNa kimamurAamI devAvetyarjunasaMzayaviSayANAM rAjasatAmasazraddhApUrvakaM rAjasatAmasayajJAdikAriNo'surAH zAstrIya a. iti zrImadbhagavadgItAsUpaniSatlubrahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde zraddhAtrayavibhAgayogonAma saptadazo'dhyAyaH // 17 // jJAnasAdhanAnadhikAriNaH sAttikazraddhApUrvaka sAttvikayajJAdikAriNastu dehAH zAstrIyajJAnasAdhanAdhikAriNaiti zraddhAtraividhyapradarzanamukhenAhArAditraividhyapradarzanena ca bhagavatA nirNayaH kRtahati siddham // 28 // // iti zrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryazrIvizvezvarasara|svatIpAdaziSyamadhusUdanasarasvatIviravitAyAM zrIbhagavadgItAgUDhArthadIpikAyAM zraddhAtrayAvabhAgayogavivaraNaMnAma saptadazo'dhyAyaH // 17 // :5arangrang ra4:5asarawang // 176 / For Private and Personal Use Only Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIkRSNAya gItAmanaduhe namaH // pUrvAdhyAye addhAtraividhye nAhArayajJarapodAnavaividhyena ca karmiNAM traividhyamuktaM sAtvikAnAmAdAnAya rAjasatAnasAnAM ca hAnAya idAnIM tu saMnyAsatraividhyakathanena saMnyAsinAmapi vaividhyaM vaktavya tatra tattvabodhanAnantaraM yaH phalabhUtaH sarva karmasaMnyAsaH sabaturdaze'dhyAye guNAtItatvena vyAkhyAtavAna sAvikarAjasatAmasabhedamahati yopi tatvabodhAtyA tadarthaM sarvakarmasaMnyAsastattvabubhutsayA vedAntavAkyavicArAya bhavati so'pi vaiguNyaviSayAveDhAnisvaiguNyobhavArjunetyAdinA nirguNatvena vyAkhyAtaH yastvanutpannatatvabodhAnAmanutpannata tvatrubhutsUnAM ca karmasaMnyAsaH sasaMnyAsI ca yogI cetyAdinA gauNovyAkhyAnastasya vidhyasabhavAttavizeSa bubhuttuH avidupAmanupa jAtavidhidiyANAM ca karmAdhikRtAnAmeva phiJcitkasaMgraheNa kiJcitkarmaparityAgoyaH satyAnAMzaguNayogAn saMnyAsa // arjuna uvAca // saMnyAsasya mahAvAho tattvamicchAmi veditum // tyAgasya ca pIkeza pRthakezinipUdana // 1 // 12625251525152552510651525 nocyo etAdRzasyAntaHkaraNazukhyarthamavidvatkarmAdhikArikarnakasya saMnyAsasya kenidraNa karmatyAgasya gatra svarUpa pRthak sA-1 vikarAjasatAmasabhedena yonicyAmi svAgasya ca tattvaM vaidinamicchAmi ki saMnyAsatyAgazadvau ghaTapaTazakSAvitra bhinnajAtIyArthoM kiMvA brAhmaNAparibhAgAzakajAtIvArthI yArastAhityAgasya tavaM saMnyAsAtpRthak dinupitami yadi hinIyasta dhvAntaropAdhibhedamAtra vaktavyaM ekavyAkhyAnanayobhayavyAkhyAtaM bhaviSyati mahAvAho keziSipada saMbodhanAbhyAM bAlopadvanivAraNasvarUpayogyatAphalApa dhAne pradarzite dRSIke zetyantarupayanivAraNasAmarthyamiti bhedaH anurAmAtsambodhanavayaM atrArjunasya hI prabho yArmAdhikArikartRtvena pUrvoktayajJAdisAdhamryeNa saMnyAsa pratipAdyatvena ca guNAnI yAsayasAdharmyaNa For Private and Personal Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 177 // traiguNyasaMbhavAsaMbhavAbhyAM saMzayaH prathamasya praznasya bIjaM dvitIyasya tu saMnyAsatyAgazabdayoH paryAyatvAt karmaphalalyAgarUpeNa ca vailakSagyoktaH saMzayaH // 1 // tatrAntimasya sUcIkaTAhanyAyena nirAkaraNAyottaraM kAmyAnAM phalakAmanayA coditAnAmantaHkaraNazuddhAvanupayuktAnAM karmaNAmiSTipazumomAdInAM nyAsaM tyAgaM saMnyAsaM vidurjAnanti kavayaH sUkSmadarzinaH kecit tametaM 'vedAnuvacanena brAhmaNAvividiSanti yajJena dAnena tapasA' nAzakeneti' vAkyena vedAnuvacanazabdopalakSitasya brahmacAridharmasya yajJadAnazabdAbhyAmupalakSitasya gRhasthadharmasya tapo'nAzakazabdAbhyAmupalakSitasya vAnaprasthadharmasya nityasya nityena hitena pApakSayeNa dvAreNAtmajJAnArthatvaM bodhyate na ca viniyogavaiyathya jJAna mutpadyate puMsAM kSayAtpApasya karmaNaityanenaiva lamdhatvAditi vAcyaM viniyogAbhAvehi satyapi nityakarmAnuSThAne // zrIbhagavAnuvAca // kAmyAnAM karmaNAM nyAsaM saMnyAsaM kavayoviduH // sarvakarmaphalatyAgaM prAhustyAgaM vicakSaNAH // 2 // jJAnaM syAdvA na vA syAt sati tu viniyoge jJAnamavazyaM bhavedeveti niyamArthatvAt tasmAnityakarmaNAme vedane vividiSAyAM vA vini-1 | yogAt satvazuddhivividipotpattipUrvakavedanArthinA nityAnyeva karmANi bhagavadarpaNabuddhyA'nuSTheyAni kAmyAni tu sarvANi saphalAni parityAjyAnItyeka mataM aparaM manaM sarvakarmaphalatyAgaM prAhustyAgaM vicakSaNAH sarveSAM kAmyAnAM nityAnAM ca pranipradoktaphalatyAgaM satvazuddhArthatayA vividipAsaMyogenAnuSThAnaM vicakSaNAvicArakuzalAstyAgaM prAhuH khAdiroyUpIbhavati khAdiraM vIryakAmasya yUpaM karotItyatra yathaikasya khAdiratvasya RtuprakaraNapAkAt phalasaMyogAca kratvarthatvaM puruSArthatvaMca pramANabhedAt tathA'mihotreSTipazusonAnAM sarveSAmapi zatapathapaThitAnAM cotpattividhisiddhAnAM tattatphalasaMyogaH pratyekavAkyena vividiSAsaMyogava AjJAdivAsyena kriyataityupapanna ekasya tUbhayatve // 177 For Private and Personal Use Only Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 52515251515251515rara saMyogapRthaktvamiti nyAthAt taduktaM saGkepazArarike yajJenetyAdivAkyaM zatapathavihitaM karmavandaM gRhItvA svotpattyAmAtasiddhaM puruSavividiSAmAtrasAdhye yunatIti tasmAtkAmyAnyapi phalAbhisandhima kRtvA'ntaHkaraNazuddhaye kartavyAni na hyagnihotrAdikarmaNAM | svataH kAmyatvanityatvarUpAvizeSo'sti puruSAbhiprAyabhedakRtastu vizeSaH phalAbhisandhityAgekutastyaH nityakarmaNAM ca prAtisvikaphalasadAvamaniSTamiSTamiaMca trividhaM karmaNaH phalamityatra vakSyati nityAnAmeva vividiSAsayogena kAmyAnAM karmaNAM phalena sahasvarUpatopi parityAgaH pUrvArdhasyArthaH kAmyAnAM nityAnAMca saMyogapRthaktvena vividiSAsaMyogAttadarthaM mvarUpatA'nuSTAne'mipAtIkaphalAbhisandhi mAtraparityAgaityuttarArdhasyArthaH tadetadAhuArtikakRtaH 'vedAnuvacanAdInAmaikAtmyajJAnajanmane tametamiti vAkyena nityAnAM vakSyate tyAjaM dopavadityeke karma prAhurmanISiNaH // yajJadAnatapaH karma na tyAjyamiti cApare 52515652KRKERSE0%2526 vidhiH yahA vividiSArthatvaM sarveSAmapi karmaNAM tametamiti vAkyena saMyogasya pRthaktvataiti tadevaM saphalakAmyakarmatyAgaH saMnyAsazaddhArthaH sarveSAmapi karmaNAM phalAbhisandhityAgastyAgazabdArthaiti na ghaTapaTazabdayoriva saMnyAsatyAgazabdayobhinnajAtIyArthatvaM kiM tvantaHkaraNazuddhyarthakarmAnuSTAne phalAbhisandhityAgaityekaevArthaubhayoriti nirNItaekaH prabho'rjanasya ||2|| adhanA dvitIyapraznaprativacanAya saMnyAsatyAgazabdArthasya traividhyaM nirUpayituM tatra vipatipattimAha sarva karma bandhahetutvAt doSavat duSTaM ataH karmAdhikRnirapi karma tyAjyamevetyeke manISiNaH pAhaH yadvA doSavat doSahava yathAdoSorAgAdistyajyate tahatkarma tyAjyamanutpannabodhairanutpanavividiSaiH karmAdhikAribharapItyekaH pakSaH atra dvitIyaH pakSaH karmAdhikAribhirantaHkaraNazuddhidvArA 26 1 For Private and Personal Use Only Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir a. // 178 // vividipotpattyartha yajJadAnasapaH karma natyAjyAmiti cApara manISiNaH pAhuH // 3 // evaM vipratipattI tatra tvayA pRTe karmAdhikArikartake saMnyAsatyAgazavAbhyAM pratipAdite tyAge phalAbhisandhipUrvakakarmatyAge meM mama vacanAnizcayaM pUrvAcAryaH kRtaM zRNu hebharatasattama kiM tatra du - yamastItyata Aha he puruSavyAghra puruSazreSTha hi yaramAna tyAgaH karmAdhikArika kaH phalAbhisandhipUrvakakarmatyAgaH trividhastriprakArastAmasAdigedena saMprakIrtitaH athavA viziSTAbhAvarUpastyAgovizeSaNAbhAvAhizeSyAbhAvAnubhavAbhAvAca trividhaH saMprakIrtitaH tathAhi phalAbhisadhiparvakakarmatyAgaH satyapi kANi phalAbhisandhityAgAdekaH satyapi phalAbhilandhau karmatyAgAhitIyaH phalAbhisandheH karmaNazca tyAgAnRtIyaH prathamaH sAtvikaAdeyaH dvitIyastu heyojhividhaH duHkhabaddhyA kRtorAjasaH viparyAsena kRtastAmasaH etAvAn karmA nizcayaM zRNu me tatra tyAge bharatasattama // tyAgohi puruSavyAghra trividhaH saMprakIrtitaH / dhikArikArna kastyAgo'rjunasya prabhAviSayaH tRtIyaspu kanadhikArika konai pyarUponArjunadhanaviSayaH so'pi sAdhanaphalabhedena vividhaH | natra mAtvikena phalAbhiravilyAnapUrvakakarmAnuSThAnarUpeNa tyAgena zujantaHkaraNasyotpannaviviTipasyAtmajJAnasAdhanazravaNAkhyavedAntavihAcArastha phalAbhisandhirahitasyAntaHkaraNazuddhI satyAM tatsAdhanasya karmagovaitapye jAtahayAvahananasya pAretyAgaH saekaH sAdhanabhUnovidhidvipAsanyAnaucyate tamaye naiSkarmyasiddhiM parajAmiti vakSyati dvitIyastu janmAntarakRtasAdhanAbhyAsaparipAkAsmijannanyAnAvevotpannAtmabodhasya kRtakRtyasya svataeva phalAbhisandheH karmaNazva parityAgaH phalabhUtaH savinsaMnyAsaityucyate satu yastvAtmanireva sthAdityAdi okAbhyAM prAgvyAkhyAtaH sthitaprajJalakSaNAdibhitra bahudhA prapaJcitaH yasmAdevaM tyAgasya | tatvaM durjeyaM svayA yona tavaM veditumicchAmIti atomana sarvajJasya vacanAhiddItyabhiprAyaH saMbodhanadayena kulanimitto For Private and Personal Use Only Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir varSaH paurupanimitomapaMca yogyatArizayasUcanAyoktaH // 4 // kosau nidhayovipratipattikoTibhunayoH pakSayoniyiH pakSaityAha | dvAbhyAM cohitau yasmAtra yajJadAnalapAsi manISiNAmakRtaphalAbhisandhInAM pAcanAni jJAna pratibandhakapApamalakSAlanena zAmatpittiyogyatArUpapugyaguNAzanena ca zodhakAni akRtaphalAbhisandhInAmeva yajJadAnApAsyeva zodhamAni bhansA upAdhizusapaigoparita zuddhiratrAbhipresa smAdamayaH karaNazuddhazAbhiH karmAdhikRtaryodAnagapAni yat phalAmasadhirahita karma tatra tyAjyaM kimya kAryameva tat atyAjyasvena kAryale ladheSyatyArArtha punaH kAryamevesputaM yasmArakArya karnadhyanayA zAmihinaM tasyAnna tyAjyoti vA // 8 // yadi / yajJadAnApasAmantaHkaraNazAdhane sAmarthyamasti tAI phalAbhisandhinA kRtAnyatini toSanAni bhaviSyanti kRtaM phalAbhisandhityAne yajJodAnaM taraH karma na tyAjya kAryameva tat / / yajJodAnaM tapazcaiva pAvanAni sanISiNAm // 5 // etAnyapi tu karmANi satyatvA phalAni ca // kartavyAnoti ne pArtha nizcita mata nuttamam // 6 // netyataAha tuzabdaH zahAnirAkaraNArthaH yadyapi kAmyAnyArI zuddhimAudhati dharmasvAbhAvyAt tathApi sA taraphalabhogopayoginyeva na jJAnopayoginI taduktaM vArtikatadbhiH 'kAmyepi zuddhirastyeva bhogasiddhyarthameva sA viddharAhAdidetena na baindraM bhunyo phalAmati' jJAnopayoginI lu sRddhimAdadhati yAni yajJAdIni karmANi etAni phalAbhisandhipUrvakatvena bandhana mubhUtAnyapi mumukSubhiH samahame karomIti ka:svAbhinivezaM phalAni cAbhisandhIyamAnAni tyaktvA'ntaHkaraNazuddhaye kartavyAnIti me mama nidhitaM ataeva hepArtha karmAdhikRtaiH kamINa syAjyAni na tyAjyAni betiyormatayAna tyAjyAnIti mama nizcitaM mata muttamaM zrevaM yaduktaM nizcayaM zRNu metatrati so'yaM nidhaya upasaMlutaH 'bhagavatpUjyapAdAnAmabhiprAyoyamIritaH aniSNAtatayAbhASye durApomandabuddhibhiH // 6 // tadevaM yajJajJAnatapaH karmana tyAjyamiti cAparahate For Private and Personal Use Only Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI. ma. a.18 svapakSaH sthApitaH idAnI tyAjyaM doSavaditya ke karmapAhumanISiNahani parapakSasya pUrvokatyAgatravidhyavyAkhyAnena nirAkaraNamArabhate kAmyasya karmaNontaHkaraNazuddhihetunvAbhAvena bandhahetutvena ca doSatvAdbandhanivRtti hetubodhArthinA kriyamANaslyAgaupapadyataeva niyatasya nityasya karmaNaH zuddhihetutvenAdoSasya saMnyAsastyAgomumukSuNAntaHkaraNazuddhyArthanA nopapadyate zAstra puktibhyAM tasyAntaHkaraNazuddhayarthamavajhyAnuSTeyasyAn tathAtroktaM prAk ArurukSonune yogaM karma kAraNa mucyataiti nanu doSa pavaM kAmyastra nityasyAdhi darzapUrNamAsajyotiSTolAdebAhipazvAdiheM sAmizritatvena sAGkhyairabhihitaM na ca trIhInavahani anISomIyaM pazumAlabhataityAdi vizeSavidhigocaratvAt kratvaGgahisAyAna hiMsyAt sarvabhUtAnIti sAmAnyaniSedhasya taditaraparatvamiti sAmpataM bhinnaviSayatvena vidhiniSedhayorabAdhenaiva samAvezasaMbhavAn niSedhenahi puruSasyAnartha heturhisetyabhihitaM na vakratvA seti vidhinA | ca kratvarthA setyabhihitaM na khanartha heturneti tathA ca RtUpakArakatvapuruSAnarthahetutvayorekatrasaMbhavAn kratvarthApi hiMsAniSiddhaiveti hiMsAyukta darzapUrNamAsajyotaSTomAdi sarva duSTameva vihitasyApi niSiddhalaM niSiddhasyApi ca vihitatvaM zyenAdivadupapannameva yathAhi zyenenAbhicaranyajetetyAdyabhicAravidhinA vihitopi zyenAdirna hiMsyAtsarvabhUtAnIti niSedhaviSayatvAdana hetureva tadoSasahiSNoreva ca rAgadveSAdivazIkRtasya tatrAdhikAraH evaM jyotiSTomAdAvapi tathA cokaM mahAbhArate 'japastu sarvadharmebhyaH paramodharmaucyate ahiMsayA hi bhUtAnAM japayajJaH pravartataiti manunApi 'japyenaiva tu saMsidhyebrAhmaNonAtra saMzayaH kuryAdanyanna vA kuryAnmaitrobrAjhaNaucyataiti vadanA maMtrImahisAM prazaMsatA hiMsAyAdRSTatvameva pratipAditaM antaHkaraNazuddhizcedRzena gAyatrIja pAdinA sutarAmupapatsyataiti hisAdidoSATaM jyotiSTomAdi nityaM karma doSAsahiSNunA yenAdikamiva karmAdhikAriNApi tyAjyAmiti prApte brUmaH na tvakratvA hiMsA'narthahetuH vidhispRSTe niSedhAnavakAzAta tathAhi vidhinA bala badicchAviSayasAdhanatAbodharUpAM pravartanAM kurvatA'narthasAdhane tadanupapatteH svaviSayasya pravartanAgocarasyAnarthasAdhanatvAbhAvopyarthAdAkSipyate tena vidhiviSayasya nAnarthahetutvaM yujyate na hi kratvarthatvaM sAkSAdvidhyarthaH yena virodhona syAt kiMtu pravartanenaiva pravartanAkarmabhUtA tu puruSapravRttiH puruSArthameva viSayI kurvanI kavit kratumapi puruSArthasAdhanatvena puruSArthabhAvamApana viSayIkagetItyanyat puruSapravRtti balavadicchopadhAnadazAyAM jJAyamAnA nabhAvyasyArthaDetutAmAkSipati na vAnartha For Private and Personal Use Only Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - hetuto pratikSipati kiMtu yathA prAptamevAvalambate balavadicchAviSaye svataeva pravRtteH svargAdau vidhyanapekSaNAt ataeva vihinazyenaphalasyApi zavadharUpasyAbhicArasthAnarthahetutvamupapadyataeva phalasya vidhijanyapravRttiviSayatvAbhAvAn vidhijanyapravRttiviSayaM tu dhAtvarthaM karaNaM pravartanAvalambate sA cAnahetuM na viSayIkarotIti vizeSavidhibAdhitaM sAmAnyAnaSedhavAkyaM rAgadveSAdimUlAkratvarthalaukikahiMsAviSayaM tena ithenAnISomIyayorveSamyAdupapannamaduSTatvaM jyotiSTomAdeH vidhispaSTasyApi niSedhaviSayatve SoDazigrahaNasyApyanarthahetutvApatti tirAtre poDazinaM gRhAtIti niSedhAn tasmAnna kiJcidetaditi bhAI darzane prAbhAkara tu darzanaM phalasAdhane rAgataeva pravRttisiddherna niyogasya pravartakatvaM tena zyenasya rAgajanyapravRttiviSayatvena vidheraudAsInyAna nasyAnarthahetutvaM vidhinA pratikSipyate AmISomIyahiMsAyAM tu kratvagabhUnAyAM phalasAdhatvAbhAvena rAgAbhAvAdvidhireva pravartakaH saca svaviSayasyAnarthahe tutAM pratikSipanIti pradhAnabhUtA hiMsAnartha janayati na kratvarthati na hiMsAmitvena jyotiSTomAdertuSTatvamiti samameva etAvanmAtretu vizeSaH codanAlakSaNo'rthodharmaityatrArtha padavyAvartyatvenAdharmatvaM zyenAdeH prAbhAkaramate bhATTamate tu zyenaphalasyaivAbhicArasyAnarthahetutvAdadharmatvaM zyenasya tu vihitasya samI niyatasya tu saMnyAsaH karmaNonopapadyate // mohAttasya parityAgastAmasaH prikiirtitH||7|| hitasAdhanasya dharmatvameva arthapadavyAvartyatvaM tu kalajabhakSaNAdeniSiddhasyaiveti phalatonarthahetutvena tu ziSTAnAM zyenAdau na dharmatvena vyavahAraH taduktaM 'phalatopi ca yatkarma nAnarthanAnubadhyate kevalaprItihetutvAttaddharmaiti kathyataiti' tArkikANAM tu darzanaM kRtisAbhyatvamarthahetutvamanahetutvaM ceti trayaM vidhyarthaH tatra kratva hiMsAyAM sAkSAniSedhAbhAvAtmAyazcittAnupadezAca kRtisAdhyatvArthahetutvavadanAhetutvamapi vidhinA bodhyataiti na tasyAnarthahetuvaM zyenAdestvabhicArasya sAkSAdeva niSedhAtprAyazcittopadezAcAnartha hetutvAvagamAttAvanmAtraM taba vidhinA na bodhyataityupapannaM zyenAgnISomayAvalakSaNyaM opaniSadaistu bhATTameva darzana vyavahAre pAyeNAvalambitaM tathA ca bhagavadbAdarAyaNapraNItaM sUtra 'azuddhamiti cenna zabdAditi / jyotiSTomAdikarma amISomIyahiMsAdimizritatvena duSTaminicet na agrISomIyaM pazumAlabhenetyAdividhizabdAdityakSarArthaH japaprazaMsApara tu vAkyaM nakratvarthahiMsAyAadharmalabodhakaM tasya tatrAtAtparyAt tathAca sAMkhyAnAM vihite niSiddhatvajJAnamanahetAvanarthahetutvajJAnaM dharma cAdharmatvajJAnamanuSTeye cAnanuTeyatvajJAnaM viparyAsarUpomohaH tasmAnmohAnityasya karmaNAyaH parityAgaH satAmasaH parikIrtitaH mohohi tamaH // 7 // For Private and Personal Use Only Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. . 18 kamohAmAyepi anupajAtAntaHkaraNa zudbhitayA karmAdhikRtoapa duHkhamevedamiti natvA jAnAbhavAcalya karma tyaditi yat satyAgorAjasaduHkhaM hi rajaH ataH samoharahito'pi rANasaH pulpastAdRzaM rAjasaM tyAnaM kRtvA va tyApakalaM sAtvikanyAnasya phalaM jJAnaniyAtakSaNaM naya labhet nalabheta ||8|| karnatyAgastAmasorAjasathayodarzitaH kIdRzaH punasAdeyaH sAdhikasyAgaiyathyo vidhyadeze phalAvaNe'pi kArya kartavyameveti bulA niyataM nitvaM karma saGga kartalAbhinivezaM phalaM ca tyAta dan ki pane'ntaHkaraNa zuddhiparyannaM satyAgaH sAstikaH satyani tomataAiyatvena saMyataH ziTAnAM nanu nityAnAM phalameva nAsti kathaM phalaM tyastoyukta ucyate asmAdeva bhagavavacanAcityAnAM philamastIti gamyate nikalasvAnuzanAlaMbhavA tathA cApastambaH tadyathAne phalArye nirmite chAyAgandharatyanulone evaM dharma caryamANamarthAanatpadyantaityAnuSaGgikaM phalaM nityAnAM darzayati akaraNe pratyavAyasmRtizca nityAnAM pratyAyaparihAraM phalaM darzayati dharmeNapApamapanuvati duHkhamityeva yatkarma kAyakkezAmayAnyajet // sakRtvA rAjasaM tyAgaM naiva tyAgaphalaM labhet // 8 // kAryamityeva yatkarma niyataM kriyate'rjuna // saGgaM tyaktvA phalaM caiva satyAgaH saacikomtH|| 9 // tasmAddharma paramaM vadanti yena kecana yajetApi vA dabizomenAnupahatamanAeva bhavati tadAhu~rdevayAjI zreyAnAtmayAjIityAnayAjInizvayA sahavA AtmayAgI yo mevedaM manegA sarikrayataidaganenAGgagupadhIyanaityAdizupayana' jhAlAtivandhakapAkSayalakSaNaM jJAnayogyatArUpapuNyotpattilakSaNaM cAmasaMskAraM nityAnAM karmaNAM phalaM darzayanti tadabhisandhi tyastA tAnyavyAnItyaryaH yataM tyAgasaMnyAsazamI vaTapaTazabdAviva na bhinAjAnIyAthoM phila phalAbhisandhipUrvakakarmatyAgaepa tayorarthahati nanna vismardavyaM tatra satyapi palAbhisandhI mohADA kAyaklezabhayAnA yaH karmatyAgaH savizeSyAbhAvakRtoSizivAbhAvastAmasatvena rAjasatvena ca ninditaH yastu satyapi karmaNi phalAbhisandhityAgaH tavizeSaNAmAvarunoviziSThAbhAvaH sAkhikana snayanahAne vizepyAbhAvakRte vizeSaNAbhAvakaleca viziTAbhAvatvasya | samAnavAnna pUrvAparavirodhaH ubhayAbhAvakRtastu nirguNatvAnna virodhamadhye gaNanIyAni cAvAcAma etena tyAgohi pura For Private and Personal Use Only Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SavyAghra trividhaH saMprakIrtitaiti pratijJAya karmatyAgalakSaNe he vidhe dayitvA pratijJAnanurupA karmAnuSThAnalakSaNAM tRtIyAM vidhAM darzayatIbhagavataH prakaTamakauzalamApatitaM na hi bhavati trayobrAhmaNAbhojayitavyAH dvau kaukauMDinyau tRtIyaH kSatriyaiti tadvaditi parAstaM tisRNAmapi vidhAnAM viziSTAbhAvarUpeNa tyAgasAmAnyanaikajAtIyatayA prAgvyAkhyAnatvAt tasmAdbhagavadakauzalodbhAvanameva mahadakozalamiti draSTavyam // 9 // sAtvikasya tyAgasyAdAnAya sattvazuddhidvAreNa jJAnaniSTAM phalamAha yastyAgI sAttvikena tyAgena yuktaH pUrvo-| ktena prakAreNa kartRtvAbhiniveza phalAbhisandhi ca tyaktvAntaHkaraNazuddhayarthaM vihitakarmAnuSTAyI sayadA sattvasamAviSTaH sattvenAtmAnAtmavivekajJAnahetunA vittagatenAtizayena samyagjJAnapratibandhakarajastamomalarAhityenAsamantAt phalAvyabhicAreNAviSTovyAptobhavati bhagavadarpitanityakarmAnuSThAnAta pApamalApakarSalakSaNena jJAnotpattiyogyatArUpapuNyagaNAdhAnalakSaNena ca saMskAreNa saMskRtamantaHkaraNaM yadA bhavatItyarthaH tadA medhAvI zamadamasarvakarmoparamagurUpasadanAdisAmavAyikAGgayuktena manananididhyAsanAkhyaphalopakAryaGgayuktena na deSTyakuzalaM karma kuzalenAnuSajjate // tyAgI sattvasamAviSTomedhAvI chinnsNshyH||10|| 8888888Zong Chi Er Yu Er Jin De Chang Bao Ni Er |ca avaNAkhyavedAntavAkyavicAreNa pariniSpannaM vedAntamahAvAkyakaraNakaM nirastasamastAprAmANyAzaGka cidanyAviSayakamaha - yAsmIti brahmAtmaikyajJAnameva medhA tayA nityayuktomedhAvI sthitaprajJobhavati tadA chinnasaMzayaH ahaM brahmAsmIti vidyArUpayA medhayA tadavidyocchede tankAryasaMzayaviparyayazUnyobhavati tadA kSINakarmatvAt na deTyakuzalaM karma azobhanaM kAmyaM niSiddhaM vA karma na pratikUlatayA manyate kuzale zobhane nitye karmaNi nAnuSajjane na prItiM karoti kartRtvAdyabhimAnarahitatvena kRtakRtyavAt tathA ca zrutiH 'bhidyate dRdayapanthizchindyate sarvasaMzayAH kSIyante cAsya karmANi tasmindRSTe parAvarahati / yasmAdevaM sAttvikasya tyAgasya phalaM tasmAnmahatApi yatnena saevopAdeyaityarthaH // 10 // tadevamAtmajJAnavataH sarvakarmatyAgaH saMbhAvyate karmapravRttihetyorAgadveSayorabhAvAdityuktaM saMpratyajJasya karmatyAgAsaMbhave heturucyate manuSyo'haM brAhmaNo'haM gRhastho'hamityAdyabhimAnanAbAdhitena dehaM karmAdhikArahetuvarNAzramAvirUpaM kartabhoktRtvAdyAzraya sthalasUkSmazarIrorindrayasavAtaM vibhAti anAdyavidyAvAsanA For Private and Personal Use Only Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. live | vazAya rahArayogyatvena kalpitamasatyamapi satyatayA svabhinnamapi svAbhinnatayA pazyan dhArayAte poSayati cati dehabhadabAdhitakarmAdhikArahetudehAbhimAnastena vivekajJAnazUnyena dehabhRtA karmapravRtti heturAgadveSapoSphalyena satataM karma pravartamAnena karmANyazeSataH niHzeSeNa tyatuM hi yasmAnna zakyaM na zakyAni satyAM kAraNasAmagyAM kAryatyAgasyAzakyatvAt tasmAt yastvajJo'[dhikArI sattvazuddhyartha karmANi kurvannapi bhagavadanukampayA tatkAlaphalatyAgI tuzabdastasya durlabhatvadyotanArthaH satyAgItyabhidhIyate goNyA vRtyA stutyarthamatyAgyapi san azeSakarmasaMnyAsastu paramArthadarzitvenaiva dehabhRtA zakyate kartumiti saeva mukhyayA vRttyA tyAgItyabhiprAyaH / / 11 // nanudehabhRtaH paramAtmajJAnazUnyasya karmiNopi karmaphalAbhisandhityAgitvena gauNasaMnyAsinaH paramAtmajJAnavatodehAbhimAnarAhatasya sarvakarmatyAginomukhyasaMnyAsinava kaH phalevizeSoyadalAbhena gauNatvamekasya yallAbhena ca mukhyatvamanyasya karmaphalatyAgitvaM na huyorapi tulyamityanyorizepovAcyaH ucyate atyAginAM karmaphalatyAgitve'pi karmAnuSTAyinAmajJAnAM gauNa na hi dehabhRtA zakyaM tyaktuM krmaannyshesstH||ystu karmaphalatyAgI styaagiitybhidhiiyte||11|| saMnyAsinAM pretya vividipAparyantasattvazuddheH prAgeva mRtAnAM pUrvakRtasya karmaNaH phalaM zarIragrahaNaM bhavati mAyAmayaM phalgutayA layamadarzanaM gacchatIti niruteH karmaNaiti jAtyabhiprAyamekavacanaM ekasya trividhaphalatvAnupapatteH tacca phalaM karmaNavividhatvAt trividhaM pApasyAniSTaM pratikRlavedanIyaM nArakatiryagAdilakSaNaM puNyasya iSTamanukalavedanIyaM devAdilakSaNaM mizrasyanu pApapuNyayugalasya mizramiSTAniSTasaMyuktaM mAnuSyalakSaNamityevaM trividhamityanuvAdoheyatvArthaH evaM gauNasaMnyAsinAM zarIrapAtAdUrva zarIrAntaramahaNamAvazyakamityuktvA mukhyasaMnyAsinAM paramAtmasAkSAtkAraNA'vidyAtatkAryanivRttau videhakaivalyamevetyAha na tu saMnyAsinAM paramAtmajJAnavatA mukhyasaMnyAsinAM paramahaMsa | parivrAjakAnAM pretya karmaNaH phalaM zarIragrahaNamaniSTamiSTaM mizraJca kanize kAle bA na bhavatyevatyavadhAraNArthastu zabdaH jJAnenAjJAnasyopachede tatkAryANAM karmaNAmuchinnatvAt tathA ca zrutiH 'bhidyate tdRdayagranthizchidyante sarvasaMzayAH kSIyante cAsya karmANi tasmindRSTe parAvaraiti' pAramarSa ca sUtram 'tadadhigamauttarapUrvAdhayoralepavinAzau tdypdeshaaditi| paramAtmajAnAdazeSakarmakSayaM darzayati tena // 181 For Private and Personal Use Only Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir |gauNasaMnyAsinAM punaH saMsAra: mukhyasaMnyAsinAM tu mokSaiti phale vizeSauktaH atra kazcidAha anAzritaH karmaphalaM kArya karma karoti yaH sasaMnyAsI cetyAdau karmaphalatyAgiSu saMnyAsizabdaprayogAt karmiNaevAtra phalatyAgasAmyAt saMnyAsizana gRdyante teSAM ca sAttvikAnAM nityakarmAnuSTAnena niSiddhakarmAnuSTAnena ca pApAsaMbhavAnnAniSTaM phalaM saMbhavati nApITaM kAmyAnanuSTAnAt IzvarApaNena phalasya tyaktatvAca ataeva mizramapi neni trividhadharmaphalAsaMbhavaH ataevokaM 'mokSArthI na pravartena tatra kAmyaniSiddhayoH nityanaimittike kuryAtmatyavAyajihAsayeti' sabaktavyaH zabdasyArthasya ca maryAdA na niradhAri bhavateti tathAhi gauNamukhyayormukhye kAryasaMpratyayaiti zabdamaryAdAyathA amAvAsyAyAmaparAlhe piNDapitRyajJena carantItyatra amAvAsyAzanaH kAle mukhyaH tatkAlotpanne karmANi ca gauNaH yaevaM vidvAnamAvAsyAM yajataityAdau tatrAnAvasyAmiti karmagrahaNe pitayajJasya tadaGgatvAnna phalaM kalpanIyAmiti vidheApatramiti pUrvapakSitaM kAtyAyanena aGga vA samabhivyArArAditi gINArthasya makhyArthopasthitiparvakatvAnmukhyArthasya cehAbAdhAdamAvAsyAzabdena kAlaeva gRhyate phala-1 kalpanAgauravaM tu tarakAlInaM pramANavatvAdIkAryamiti siddhAntitaM jaimininA pitRyajJaH svakAlatvAdanaGgaM syAditi evaM sthite saMnyAsiza4dasya sarvakarmatyAnigi mukhyatvAt karmaNi ca phalatyAgasAmyena gauNatvAnmukhyArthasya cehAvAdhAttasyaiva saMnyAptizabdena grahaNamiti zabda maryAdayA siddhaM satyA kAraNasAmagnyAM kAryotpAdaiti cArthamaryAdA tathAhi IzvarArpaNena tyaktakarmaphalasyApi sattvazuddhartha nityAni ka-| maNyaSTito'ntarale matasya prAgajitaH karmabhirividhaM zarIragrahaNaM kena vAryate 'yovA etadakSaraM gArgyaviditvA'smAllokAtpaiti sakRpaNa-12 iti zruteH' antataH sattvazuddhiphalajJAnotpattyarthaM tadadhikArizarIramapi tasyAvazyakameva ataeva vividiSA saMnyAsinaH zravaNAdikaM kurvato'ntarAle mRtasya yogaTazabdavAcyasya zucInAM zrImatAM gehe yogabhraSTobhijAyataityAdinA jJAnAdhikArizarIraprAptiravazyaM bhAvinIti nitiM SaSThe yatra sarvakarmatyAginApyazasya zarIragrahaNamAvazyakaM tatra kiM vaktavyamajJasya karmiNaiti tasmAdajJasyAvazyaM zarIrayahaNamityarthagaryAdayA siddha parAkAntaM caikabhaSikapakSanirAkaraNe sUribhiH tasmAdyathokaM bhagavatpUjyapAdabhASyakRtaM vyAkhyAnameva jyAyaH tadayamatra niSkarSaH arbabhoktRparamAnandAitIyasatyasvaprakAzabrahmAtmasAkSAtkAreNa nirvikalpena vedAntavAkyajanyena vicAranidhitaprAmANyena sarvaprakArAprAmANyazAzUnyena amAtmajJAnenAtmAjJAnanivRtau tatkAryakartRtvAdyabhimAnarahitaH paramArthasaMnyAsI sarvakarmocchedAcchuddhaH kevalaH sanna vidyApharmAdinimittaM punaH zarIrabahaNamanubhavati sarvabhramANAM kAraNocchedenocchedAt yastvavidyAvAn kartRtvAbhimAnI dehabhRt satri Yu Er De Nu De Min Jing Ji Ge Min Ge For Private and Personal Use Only Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. na. vidhaH rAgAdidopamAbalyAt kAmyaniSiddhAdiyatheSTakarmAnuSThAyI maikSizAstrAnadhikAryekaH aparastuyaH prAk kRtasukRtavazAn kiJcitlakSI| NarAgAdidoSaH sarvANi karmANi tyaktumazanuvaniSiddhAni kAmyAni ca parityajya nityAni naimittikAni ca karmANi phalAbhisandhityAgena sa satvazuddhayarthamanutiSThan gauNasaMnyAsI mokSazAstrAdhikArI dvitIyaH saH tatonityanaimittikakarmAnuSThAnenAntaHkaraNazuddhyA samupajAtavividiSaH zravaNAdinA vedanaM mokSasAdhanaM saMpipAdAyapuH sarvANi karmANi vidhitaH parityajya brahmaniSThaM garumapasarpati vividiSAsaMnyAsisamAkhyastRtIyaH tatrAdyasya saMsAritvaM sarvaprasiddha dvitIyasya tvaniSThAmatyAdinA vyAkhyAnaM tRtIyasya tu ayatiH advayopetaiti prabhamutthApya nirNItaM SaSThe ajJasya saMsAritvaM dhruvaM kAraNasAmagrathAH sattvAna tattu kasyacijjJAnAnanugaNaM kasyacijJAnAnuguNamiti vizeSaH vijJasyatu saMsArakAraNA aniSTamiSTaM mizraM ca trividhaM karmaNaH phalam // bhavatyatyAginAM pretya na tu saMnyAsinAM kvacit // 12 // paJcatAni mahAvAho kAraNAni nivodha me| sAMkhye kRtAnte proktAni sihaye sarvakarmaNAm // 13 // bhAvAna svataeva kaivalyamiti dvau padArtho mAtratAvAsman loke // 12 // tatrAtmajJAnarahitasya saMsArikhe hetu: karmatyAgAsaMbhavauktaH nahi dehabhUtA zakyaM tyakta karmANyazeSataiti tatrAjJasya karmatyAgAsaMbhave kohetuH karmahetAvadhiSTAnAdipaJcake tAdAtmyAbhimA-1 naitImamarthaM caturbhiH lokaH prapaJcayati tatra prathamenAdhiSTAnAdIni paJca vedAntapramANamUlAni heyatvArthamavazyaM jJAtavyAnItyAha imAni vakSyamANAni paJca sarvakarmaNAM siddhaye niSpattaye kAraNAni nirtikAni hemahAbAho me mama paramAtasya sarvajJasya | vacanAnibodha boDhuM sAvadhAnobhava na ityantadu nAnyetAnyanavAhinacetasA zakyante jJA miti cetaHsamAdhAnavidhAnena tAni stauti mahAbAhuvena ca satpuruSaeva zaktojAnumiti sUcayati stutyarthameva kimetAnyapramANakAnyeva tava vacanAjjJeyAni netyAha sAiye kRtAnte proktAni // 18 For Private and Personal Use Only Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir niratizayapuruSArthaprAptacarya sarvAnarthanivRttyayaM ca jJAtavyAni jIvobrahma nayArakyaM tadvodhopayoginazca apraNAiyaH padArthAH saGkalyAyante / 5. vyutpAdyante'sminniti sAyaM vedAntazAstra tasminnAtmavastumAtrapratipAdake kimarthamanAtmabhUtAnyavastuni lokasiddhAni ca karmakAraNAni paJca pratipAdyantaityataH zAstravizeSaNaM kRtAntaiti kRtamiti karmocyane tasyAntaH parisamAnistatvajJAnotpanyA yatra tasmin kRtAnte zAstre prokAni prAsiddhAnyeva loke'nAtmabhUtAnyevAtmatayA mithyAjJAnAropeNa gRhInAnyAtmatattvajJAnena bAdhasiddhaye heyono kAni yadA dhanyadharmaeva karmAtmanyavidyayA'dhyAropitamityucyate tadA zuddhAtmajJAnena tadbAdhAkarmaNo'ntaHkRtobhavati anaAtmanaH karmAsaMbandhapratipAdanAyAnAtmabhUtAnyeva paJca karmakAraNAni vedAntazAkhe mAyAkalpinAnyanuditAnIti nAdvaitAtmamAtratAtparyahAnisteSAM tadaGgatvene betaratipAdanAt ihApi ca sarvakarmAntatvaM jJAnasya pratipAditaM sarva karmAkhilaM pArtha jJAne parisamApyatahAte tasmAjjJAnazAkhasya kamantitvamapapannama // 13 pramANamalAni karmakAraNAni paJcAtmanokatvasiddhayartha heyalena jJAtavyAnIlyu ke kAni tAnItyapekSAyAM | natsvarUpamAha dvitIyena icchAdeSasukhaduHkhacetanAbhivyakterAzrayo'dhiSTAnaM zarIraM tathA kartA yathAdhiSThAnamanAtmA bhautikaM mAyAkalpitaM svAsagRha rathAdivat tathA kartA'haM karomItyAyabhimAnavAn jJAnazaktipradhAnApaJcIkRtapaJcamahAmatakAryo'hakArontaHkaraNaM buddhirvijJAnamityAdiparyAyazabdabAcyastAdAtmyAdhyAsenAtmani kartRtvAdi dharmAdhyAropaheranAramA bhaugikomAyA kalpiAni tathA zabdArthaH sthUlazarIrasya lokAyatikairAtmatvena parigRhItasyApyanyaH parIkSakairanAtmatvena nizcayAttadRSTAna tArkikAdibhirAtmatvena | parigRhItasya kartura yanAtmatvanizcayaH sukaraityarthaH karaNaMca zrotrAdizabdApalabdhisAdhanaM ca zabdastathetyanukarSArthaH pRthagvidhaM | nAnAprakAraM paJcajJAnedriyANi paJcakarmendriyANa manobuddhizcati dvAdazasaGkaca karaNavarga manobuddhizzeti vRttivizeSau vRttimAMstvahaGkAraH kava cidAbhAsastu sarvatraivAviziSTaH vividhAnAnAprakArAH paJcadhA dazadhAvA prasiddhAH bazapdarapaMthityanukarSArthaH pRthak asakIrNAH ceSTAH kriyArUpAH kriyAzaktipradhAnApaJcIkRtapaJcamahAbhUta kAryAH niyAgrAdhAnyena vAyatrIvalvena vyapadizyamAnAH prANApAnavyAnohAnasamAnAH nAgaphamakakalavAda sadhanaja pArapAzca na danta tAva atra ca sunAvamAkaraNasya kalaye'pi prANapApaharzanAne dayAdezAbAnaHkaraNAdatyantabhinaima pAgaiti kecit kiyAzatijJAna zakimade kameva jIvastrIpAdhibhUtamaracInapacanahAbhUta kArya kriyAzA kanAdhAnyena prANahI jJAna zakti prAdhAnyena cAntaHkaraNa miti vyapadizyata. For Private and Personal Use Only Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org gI. ma. a.18 ityabhijAH 'saIkSAM ca kasminbahamutkrAnte ukAlobhaviSyAmi kasminmA pratiThio pratiThAtyAnIne samApanasa janateti zrutA burakAntyAyupAdhi prANasyoktaM tathA 'sadhIH svamobhatvemaM lokamatikAmani mRtyorUpANi dhyAyatItra lelAyatIvetyAdi / zrutAculkAlyAupAdhilaM buddheyakaM svatantropAdhibhede ca jIvabhedaprasaGgaH tammAt buddhiprANayore kalpanaivokAntyAyupAdhitvaM yuktaM bhedavyapadezava zakimAna sumI ca jJAnazaktibhAgalaperikiyAzaktibhAgadarzanamekatveSa na pirAddhamanabha prasiddhasAsa dATamaTilayena sarvalayepi prANa-15 vyApAra maccharIrasya muguptoyAmityevaM lega paraiH kallitatvAya tasmAdbhavathApi vyapadezabhedamanaH daivaM ca anuvAdakadevatAjAtaM ca zajastathetyanakarSaNAryaH atra kAraNa varga paJcamaM paJcatailyAparaNaM ekzandatathAzabdena saMvabhyanAnoDanAranasabhA kakasakAlpatavAdyapadhAraNArthaH paJcAnAmapi tatra zarIrasya kartRkaraNakriyAdhiTAnasya devatApRthivI yatrAsa pulasya jatasyAni vaagyo| vA prANakSurAditya dizaH adhiSTAnaM tathA kartA karaNaMca pRthagvidham // vividhAzca pRthakceSTA devaM caivAtra paJcamam // 14 // zarIrabAGamanobhiryatkarma prArasate naraH // nyAya vA viparItaM vA paJcaite tasya hetvH||15|| zrotraM manacandra pRthivI zarIrAmAne ' zrutau bAgAyAdhiSTAdhyagnyAdabhiH sahazarIrAdhiSThAtRtvena pRthivIpAThAt karturaskAratyAdhiSThAtrI devatA rudraH purANAdiprasiddhaH kara gAnAM cAdhiyodevanAH suprasilAH zrotratvavakSaratanatrANAnAM digbAnArkapraceto'zvinaH vArUpANipAdapAyupasthAnAM banjIndropendramitrapajAparayaH manovRddhayozcandravahaspatI iti paJcaprANAnAM kriyArUpANAM sadyojAnavAmadevAghoratatpurapezAnAH purANapra-1 siddhAH bhASye devamAdityAdicakSarAyagrAhakamityadhiSTAnAdidevatAnAmapyupalakSaNam // 14 // svarUpamukkhA neSAM paJcAnAM karmahetutvamAha tRtIyena zArIraM vAvika mAnasikaM ca vidhiprAniSadhalakSaNaM trividha karma dharnazAle prasiddhaM akSapAdena cokaM 'pravRttirvAgbuddhi zarIrArambhahAni vRddhirmanaH ataH prAdhAnyAbhiprAyeNocyate zarIreNa vAcA manasAvA yatkarma prArabhaneniniyati naraH manapyAdhikArasvAcchAjasya kIvarza karmA nyAyyaM vA zAstrIya dharma viparItaMvA azAstrIyamadharma yA nimipitaceSTitAdi jInaheturanyA vihitapratiSiddhasamaM tatsarvaM pUrvavatadharmAdharma-| yoretra kAryaniti nyAyyaviparItayorevAnta taM paJcaite yathoktAAdhiSTAnAdayastasya sarvasyaiva karmaNohetavaH kAraNAni // 15 // idAnImeteSA // 183 For Private and Personal Use Only Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir meva varmakarItvAdAtmanona ka tvamityadhiSThAnAdinirUpaNakalamAha tatra kamaNi prAgukte sarvasmin evaM sati AdhiSThAnAdipaJcahetuke sati | tenivaryamAne AtmAnaM sajaDaprapaJcasya bhAsakaM sattAsphUrtirUpaM svaprakAzaparamAnandamabAdhyaM kevalamasaGgodAsInamakartAramavikriyamAdi-8 nIyaM tu eva paramArthataH avidyayA tvadhiSThAnAdau pratibimbitamAdityAmiva toye tadbhAsakamananyatvena parikalpya toyacalanenAdityazvalatI| tivadadhiSThAnArdikarmaNo'ha meva kati sAkSiNamapi santaM kartAra kriyAzrayaM yaH pazyatyavidyayA kalpayati rajjamiva bhujaGga saevaM pazyanapi na pazyatyAtmAnaM natvena svarUpAjJAnakRtatvAdadhyAsasya sabhrAntyA viparItameva pazyati na yathA tattvamityatra koheturataAha akRna-1 buddhivAna zAstrAcAryopadezanyAyairanupajanitaviveka buddhitvAt nahi rajjutattvasAkSAtkArAbhAve bhujaGgabhramaM kazcana bAdhate evaM zAstrAcAryopadezanyAyaiH parinilite'hamasmi satyaM jJAnamanantamakaJabhoktaparamAnandamanavasthamaiyaM brahmati sAkSAtkArenupajanite kutomithyAjJAnatatkAryabAdhaH etAdRzaM sAkSAtkArameva gurumupasRtyavedAntavAkyavicAreNa kunona janayatItyataAha durmatiH duSTA vivekapratibandhakapApena malinA tatraivaM sati kartAramAtmAnaM kevalaM tu yH|| pazyatyakatavuddhitvAnna sapazyati durmtiH||16|| matiryasya saH atozuddhabuddhitvAnnityAnityavastuvivekAdinyatvena tattvajJAnAyogyatvAkartAramapi kartAraM kevalamadhyakevalamAtmAnamavidyayA kalpayansaMsArI karmAdhikArI dehabhadakRta buddhiH karmakartaSu tAdAtmyAbhimAnAtkarmatyAgAsamarthaH sarvadA jananamaraNaprabandhenAniSTamiSTaM mizraca karmaphalamanubhavani etena yastArkikodehAdivyatiriktaAtmAnameva kartAraM kevalaM pazyati sopyakRtavuddhitvena vyAkhyAtaH | anyastvAha AtmA kevalona kartA kintvadhiSTAnAdibhiH saMhataH san paramArthataH kava karimAtmAnaM kevalaM pazyan durmatiriti kevala zabdaprayogAditi tatra paramArthataH sarvakriyAzUnyasyAsagarayAtmano'dhiSTAnAdibhiH saMhatatvAnupapatteH jalasUryakAdivatvAvidyakena saMhatatvena kartatvamapi tAdRzameva adhiSThAnAdInAmapyAvidyakatvAca kevalazabdastu svabhAvasiddhamAtmanosaGgAhitIyarUpatvamanuvadati kartRtvadarzinIdurmatitvahetutvenetyadoSaH // 16 // tadevaM caturbhiH zlokaraniSTamiSTaM mibhaMca trividhaM karmaNaH phalaM bhavatyalyAginAM pretyeti caraNatrayaM vyAkhyAtamidAnIM na tu saMnyAsinAM vaviditi turIyaM caraNa kena vyAvaSTe yasya pUrvoktaviparItasya puNyaiH karmabhiH kSapitepu vivekavirodhi For Private and Personal Use Only Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 18 // pApeSu nityAnityavastuvivekAdeisAdhanacatuSTayaM prAptavataH zAkhAnA-padezanyAya janitAkatrabhokta svaprakAzaparamAnandAdvitIyabrahmAtmasAsAkSAtkArasyAjJAne sa kAryavAdhio na bharapara karnetyevaM rUpobhAvaH pratyayaH yasya bhAvaH samAvaH ahaMkRto'samini vyapadezAona ahaGkAra-1, bAdhana zuddhastrarUpamAtrapAra zevAditi vA aIkamoDavArasya bhAvaH tattAdAtmyaM yasya na vivekena bAdhinasvAditi vA bAdhitAnuvRttAvapi etasya pavAdhiSTAnAdayomAyayA mayi sattini kalitAH sarvakarmaNAM karnAro mayA svaprakAzananyenAsana kalpitasaMbandhenaprakAzyamAnAahaM tu na kartA kinu kartRlayApArANAM sAkSibhUnaH kriyAjJAnazaktima tupAdhinayaniyuktaH zuddhaH sarvakAryakAraNAsaMbaddhaH kaTasthanityoni IyaH sarvadhikArAnyaH 'asaGgodhayaM puruSaH sAkSI cainA kevala nirmANa apAgoyamanAH zundraH akSarAtparataH paraH ajaAtmA mahAndhupaH salilA kodrAtaH ananityaH zAzvatoyaM purAgaH nikale ni kriyaM zAntaM niravadyaM nirajjanamityAdizrutibhyaH' avikA yamucyo prakRteH kriyamANAne gugaiH kINi sarvazaH ahaGkAravimUDhAramA kartAhamiti manyate tattvavittu na sajjate zarI yasya nAhaMkatobhAvobuddhirthasya na lipyte||htvaapi saimAMllokAnna hantina nivddyte||17|| rasthApi kaunteya na karoti na liyo ityAdismRtibhyazca tasmAnnAI kanetyevaM paramArtha haTeH buddhiralaHkaraNaM yasya na lipyate nAnuzayitI bhapati idamahama kAryamena phalaM bholyaityanusandhAna kartRtvavAsanAnimitta le gonu zayaH saca puNye karmaNi harSarUpaH pApa pazcAttAparUpaH IdRzena vividhanApi lena buddhirna yujyate karnatvAbhimAna bAdhAt tathA ca zAninaM prakRtya zrutiH etamuhaivanena tarataityataH pApana karavAnetyAH kalyANamakara bImatyubhe uhavepa enetarati nainaM katAkate tapanaH tadetadRcAbhyuktamepani tyomahimA brAhmaNasya na karmaNA vardhate nokanIyAn tasyaivAtmApadavittaM viditvA na karmaNA lipyate pApakenetIti pApakeneti puNyasyAdIpyulakSaNaM vo kanI pAniti ca pugyoH paritosaritApAbhiprAya evaM yasa nAhago bhAgobuddhiryasya na lipyate sapUrvota. durmativilAgaH sumatiH paramArthI pazyatyakartAramAtmA kevalaM kaviAbhimAnAbhAvAdaniSTAditrividha karmaphalabhAgI na bhava' tIyenApati zAstrArtha ra bArAbhAbahile mAmAtrI sonu barAr3a hatyA hiMsiyApi sahamAnlo kAryAn prAginaH na hAnna hana naki For Private and Personal Use Only Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yAyAH karma na bhavati akAravarUpasAkSAtkArAt na nibadhyate nApi tatkAryeNAdharmaphalena saMbadhyate atra nAhaMkRtobhAvaityasya phalaM na hantIti buddhirna lipyataityasya phalaM na nibadhyatahAni anena ca karmAlepapradarzane tizayamAtramataM natu sarvaprANihananaM saMbhavani hatvApIti katyAbhyanujJAbAdhitakartatvadRSTyA laukikyA na hantIti kartRtvaniSedhaH zAkhIyayA paramArthadRSTayeti na virodhaH zAstrAdau nAyaM hanti na hanyate iti sarvakarmAsaMsparzitvamAtmanaH pratijJAya na jAyataityAdihetuvacanena sAdhayitvA vedAvinAzinamityAdinA viduSaH sarvakarmAdhikAranivAttaH sahepeNoktA madhye ca tena tena prasaGgena prasAritaha zAstrArthatAvatvapradarzanAyopasaMhRtA nahanti na nibadhyataiti evaM cAvidyAkalpitAnAmadhiSTAnAdyanAtmakRtAnAM sarveSAmapi karmaNAmAtmavidyayA samacchedopapatteH paramArthasaMnyAsinAM aniSTAditrividha || karma na bhavatItyupapannaM paramArthasaMnyAsacAkatmisAkSAtkAraeva janakAdInAmetAdRzasaMnyAsitve'pi balavatprArabdhakarmavazAta bAdhi| tAnavanyA paraparikalpanayA vA karmadarzana na viruddhaM parahesAnAmIdRzAnAM bhikSATanAdivat ataeva jJAnaphalabhUtovidvatsaMnyAsaucyate | sAdhanabhUtastu vividiSAsaMnyAsonevavidho'pi prathamamuttarakAle jJAnotpattAvevAMvidhobhavatIti vakSyate // 17 // pUrvamadhiSThAnAdipaJcakasya kriyAhera tvenAtmanaH sarvakarmAsaMsparzitvamuktaM saMprati tamevArtha jJAnajJeyAdiprakriyAracanayA caiguNyabhedavyAkhyayAca vivarInumupakramate jJAna viSayaprakAzakriyA jayaM tasya karmaparijJAtA tasyAzrayobhoktAntaHkaraNopAdhiparikalpitaH eteSAM trayANAM sannipAte hi hAnopAdAdisarvakarmArambhaH syAdataetattrayaM sarvapAM karmaNAM pravartakaM tadetadAha trividhA karmacodaneti pravartakamucyate codaneti kriyAyAH pravartakaM vacanamAhuriti zAbare 'codanAcopadezazca vidhizcaikArthavAcinaiti' bhATTe ca vacane kriyApravartakavacanatvaM yadyapi codanApadazakyatayA pratIyate tathApi vacanatvaM vihAya pravartakamAtrAmiha lakSyate jJAnAdiSu vacanatvAbhAvAt evaM ca preraNIyatvaM prerakatvaM cAnAtmanaeva nAtmanaityabhiprAyaH | tathA karaNaM sAdhakatamaM bAhyaM zrotrAdyantarathaM buddhayAdi karmakarturIpsitatamaM kriyayA byApyamAnaM utpAdyamApyaM vikArya saMskAryaca kartAca itarakArakAprayojyatve sati sakalakArakANAM prayoktA kriyAyAnirvatakazcidaniyanthirUpaiti trividhastriprakAraH karma saMgRkhate samavaityoti karmasaMgrahaH karmAzrayaH cakArArthAditizabdAt saMpradAnamapAdAnamadhikaraNaMca rAzitrayAntarbhUtaM evaM kArakaSameva trividhaM kriyAyA|zrayonatu kUTasthaAtmetyarthaH karmaprerakasya kazriyasya ca kArakarUpatvAtyaiguNyAtmakatvAcAkArakasvabhAvoguNAtItazcAtmA jJAnaM preraNArUpaM liGgAdizabdajanyaM jJeyaM tasya jJAnasya viSayatvena liGgAdizabdasvarUpaM prerakaM parijJAtA tasya jJAnasyAzrayaH preraNIyaH ityevaM For Private and Personal Use Only Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a. 18. trividhA karmacodanA karma kriyApuruSavyApArarUpArthAbhAvanA taviSayA codanA preraNA vidhirUpA zAmdIbhAvanetyarthaH nathA | karaNaM senikartavyanA sAdhanaM dhAtvarthaH karmabhAvyaM svargAdiphalaM kartA phalakAmanAvAn puruSaH kriyAyAnirvartakaityevaM trividhaH karmasaMgrahaH karmaNaH paMvyApArarUpasaMgrahaH sar3epaH tadevamarthabhAvanArUpapaMprayatnasya vidheyasyAbhAvAcchandabhAvanArUpovidhi zuddhamAtmAnaM gocarayati kArakAzrayatvAvidhividheyayogaH taduktaM traiguNyaviSayAvedAnisbai guNyobhavArjunati kAra|kANAM ca traiguNyarUpatvamanantarameva vyAkhyAsyataityabhiprAyaH atra prasaGgAdvidhicintyate pravRttihetutvena preraNA tAvatsarvalokA nubhavasiddhA rAjJA preritoyAlena preritobrAhmaNena preritohamiti hi pravartamAnAvaktArobhavanti sAca pravartanApavartakarAjAdiniSThA tatrotkRTisya nikaprati pravartanA AjJA preSaNeti cocyate nikRSTasyotkRSTaMprati pravartanAyAzcA'dhyaSaNati cocyate samasya samaM pratyutkarSa niSkarSoMdAsInyena pravartanA'nujJA'numatiriti ocyate tecAjJAyojJAnavizeSAicchAvizeSAvAcetanadharmAeva loke prasiddhAvedetu vidhinA'haM preritaH karomIti vyavahArAbhavanti tatra svayamacetanatvAdapauruSeyatvAca vaidikasya vidherna cetanadharmeNAjJAdinA prerakatAsaMbhavatyataH svadharmeNaiva sAbhyupagantavyA gatyantarAsaMbhavAt saeca na dharmadhodanA pravartanAparaNAdhIdharupadezaH zabdabhAvaneti cocyate tatra kecidalaukikameva zavyApAra kalpayanti anyetu kRpenaivopapattI nAlaukikalpanAM sahante pravartanAhi prAtta hetuApAraH vidhizabdasya cA| khyAtatvena dazalakArasAdhAraNenopAdhinA puruSapravRttirUpArthabhAvanAM prati vAcakatvaM tajjJAna hetutvamiti yAvan sAna jJAtaivAnuSThAtuM zakyataiti taddhIhenorApi zabdasya taddhenutvaM paraMparayA bhavatyeva tatra vidhizadvasya puruSapravRttirUpabhAvanAjJAnaheturvyApAraH puruSapravRttivAcakastadvAcakazaktimattayA vidhizadvajJAnaM saeka ca tasya pravRttiheturvyApAraiti pravartanAbhidhAnAyakaM labhate jJAnadAreNaiva zabdasya pravRttijanakatvAt jJAna janakavyApArAtiriktavyApArakalpane mAnAbhAvAt jJAnajanakatra vyApArastasya svajJAnaM zaktijJAne zaktiviziSTasvajJAnaMca tatrAdyayoranyatarasya zadabhAvanAtvaM tatayisya tu tatra karaNatvAmini vivekaH evaM sthite niSkarSaH vidhinA strajJAnaM janyate pravartanAvenAbhidhIyatepIti vidhijJAnameva zadabhAvanA tasyAMca puruSapravRttirUpArthabhAvanaiva bhAvyatayAnveti karaNatayA ca pravRttivAcakazaktimavidhijJAnameva bhAvanAsAdhyasyApi phalAvacchinnA bhAvanAM pratikara gatvaM phalakaraNatvAdeva yAgasyetra vargabhAvanAM pati na virudhyate tathA ca puruSasvapravRttiM bhAvayen kenetyapekSAyAM puruSapravRttivAcakazaktimattayAjJAnena vidhizadveneti karaNAMzapUraNaM kathamityA // 185 For Private and Personal Use Only Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAlAyAmarthavAdeHstutvetIti kartavyatAMzapUraNaM iyaMgauH krayyeti laukike vidhau bahukSIrA jIvadvatsA sayapatyA samAMsamIne nyAdilaukikArthavAdavat samAM samAM prativarSa prasUyate sAgauH nanvAkhyAtatvena vidhizabdAdupasthitA puruSapravRttirbhAvyatayAnvetu karaNaM tu kathamanupasthitamanveti ucyate vidhizabdastAvacchravaNenopasthApitastasya puruSapravRttivAcakazaktirapi smaraNenopasthApitA tadubhayavaiziSTyaM taniSTAjJAtatAca manaseti vAcaka zaktimattayAjJAtAvidhizabdaupasthitaeva anena yacchanuyAttadbhAvayediti pratizabdaM svAdhyAyavidhitAtparyAcchandAtirikenopasthitamapi zAbdabodhe bhAsataeva yathA jyotiSTomAdi nAmadheyaM yathA vA ligaviniyojyomantraH taduktamAcAryairu didadhikaraNe anupasthitavizeSaNAviziSTe buddhirna bhavati na tvanabhihitavizeSaNeti evamarthavAdAnAmupasthitiH zrotreNa prAzastyasya tu naireva lakSaNayA tadubhayaniSTajJAtatAyAstu manasetyarthavAdaiH prazastatvena jJAtvetIti kartavyatAMzAnvayopyupapannaeva nanu kiM prAzastyaM na tAvat |phalasAdhanatvaM tasya yAgena bhApayet svargamityarthabhAvanAnvayatrazenavidhivAkyAdeva labdhatvAt nAnyat pravRttAvanupayogAt ucyate balavadaniSTAnanabandhitvaM prAzastyaM taca neTahetutvajJAnAllabhyate iSTahetAvapi kalajabhakSaNAdAvaniSTahetattvasyApidarzanAt vihitazyenaphalasya ca zatruvadhAyAniSTAnubandhitvaM dRSTaM atoyAvatsAdhanasya phalasya cAniSTahetutvaM nocyate tAvadiSTahetutvena jJAtepi tatra puruSona pravartate ataevoktaM 'phalatopi ca yatkarma nAnarthenAnubadhyate kevalaprItihetutvAttaddharmaiti kthytiti| ataH svataH phalatovAnarthAnanubandhitvarUpaprAzastyabodhanenArthavAdavidhizaktimattambhanti kauttambhaH svataH phalatovArthAnanubandhitvazaGkAyAH pravRttipratibandhikAyAvigamaH idameva ca vidheH pravRttijanane sAhAyyamarthavAdaiH kriyataiti vidhirarthavAdasAkAGkaevamarthavAdAapyAbhadhayA goNyAvA vRttyA bhUtamartha vadantopi svAdhyAyavidhyApAdinaprayojanavatvalAbhAya vidhisAkAsAH so'yaM naSTAzvadagdharathavatsaMprayogaH yathaikasya dagdhasya rathasya jIvadbhirazvairanyasya vidyamAnasya rathasyAvidyamAnAzvasya saMprayogaH parasparasyArthavattvAya tathArthavAdAnAM prayojanAMzovidhinA pUryate vidheca zabdabhAvanAyAiti kartavyatAMzIrthavAdairiti tadidamubhayoH zravaNe pUrNameva vAkyaM ekasya zravaNe tvanyasya kalpanayA pUraNIyaM yathA vasantAya kapijalAnAlabhataiti vidhAvarthavAdAMzozrutopi kalpyate pratitiSThanti havAyaetArAtrIrupayantItyAdyarthavAde vidhyazaH tathA ca sUtraM vidhinA vekavAkyatvAt stutyarthana vidhInAM syuriti vidhinA stutisAkAGkeNa prayojanasAGkSANAmarthavAdAnAmekavAkyatvAvidhInAM vidheyAnAM stutrthena stutiprayojanena stutirUpeNa prayojanasAkAGkeNa lAkSaNikenArthena vAnarthakyAbhAvAdarthavAdAdharne pramANAni syuriti tasyArthaH nanu yaeca laukikAH zamdAstaeva vaidi For Private and Personal Use Only Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - gI. na. kAstaeva cAmISAmarthAhati nyAyAvidhizabdasya loke yatra zaktirahItA bedepi tadarthakainaiva tena bhavitavyaM loke ca preSaNAdi puruSadharmavAcitvaM kRptamiti vede zabdabhAvanAbAcitvaM kathamupapadyate ucyate lokavedayoraikarUpyameva tathA hi loke preSaNAdika 1na tena tena rUpeNa vidhipadavAcyaM ananugamena nAnAryatvaprasaGgAttadeva bhAvanAbAcitvopapatteca kiMtu preSaNAdhyaSaNAnujJAsvasti !! 186 // pravartanAvamekaM tacca zabdavyApArapi tulyamiti tadeva liGAdipaDhavAcyaM tacca laukikazadenAratveva tatra rAjAdInAmeva pravata-1 katvAt pravartakavyApAraeva hi preSaNAtvena ityAdinA na vidhipadavAcyaM kiMtu pravartanAlena vAcyaM pravartanApravartakatvaM ca rAjAderiva vedasyApyanubhavasiddhaM nanu vedepi pravartanAvAnIzvaraH kalpyatAM loke rAjAdivat taduktaM pidhireva tAvadarbhaiva zrutikumAryAH puMyogamAnamiti na bedarayApauruSeyatvAt nahi vedasya kartA puruSolAke vede vA prasiddhaH tatkalpaneca tajjJAnaprAmANyApekSayA vedaprAmANye nirapekSasvena thinaM svataH prAmANyaM bhagnaM syAt buddhavAkyepi prAmANyaprasaGgAca Izvaravacanave samAnepi buddhavAkyaM na pramANaM vedavAkyaM tu pramANamiti subhagAbhikSukanyAyaprasaGgaH mahAjanAnAmabhayasiddhatvAbhAvena tatparigrahAparigrahAbhyAmapi vizeSAnupapatteH IzvarapreraNAyAlokavedasAdhAraNatvena lokapi rAjAdInAM prerakatvaM syAt IzvarapreraNAyAM sthitAyAmeva rAjAdirapyasAdhAraNatayA prerakaiti cet hanta sAtiSThatu navA ki vihApyasAdhAraNaH prerakovedaeva rAjAdisthAnIyaityAgataM mArge IzvarapreraNAyAH sAdhAraNAyAasAdhAraNapreraNAsahakAreNaiva pravartakatvAt kiJca IzvarapreraNAyAM sarvopi vihitaM kuryAdeva na tu kazcidApa laGyet niSiddhepi cezvara | | preraNAstyeva anyathA na kopi tatra pravarneneti tadapi vihitaM syAt tathA coktaM 'ajJojanturanIzoyamAtmanaH sukhaduHkhayoH Izvarapreritogacchetsvarga vA zvabhrameva vA' tasmAdrAjAdiriva vedopi strapravartanAM jJApayanicchopahAramukhena pravartayatIti siddhaM lokavedayArakarUpyaM pUrvamImAMsa kAnAM svatantrovedobrahA mImAMsakAnAM tu brahmavivartastatparatantravidahati yadyapi vizeSastathApi zvasitatulyatvena vedasyApauruSeyatvamubhayeSAmapi samAna atra ca pravRttyanukUlavyApAravatvaM pravartanAtvaM sakhaNDo'khaNDovopAdhistasmin vidhipaDazakyapi tadAzrayavizeSopasthitirgabAditulyaiva anukRlavyApAratvaM vA zakyaM pravRttyaM zastvAkhyAtatvena zakyantaralabhyaiva daNDItyatra saMbandhini matubathai prakRtyartha daNDAMzavana |phalasAdhananAbodhaeva preraNA tAmeva kurvan prerakovidhirataH phalasAdhananaiva preraNAvena vidhipadazamyeti maNDanAcAryAH phalasAdhanatA cArthabhAvanAnvayalabhyetyuktaM prAk imameva ca pakSaM pArthasArathiprabhRtayaH paNDinAH pratipanAH aupaniSAmapi keSAnidiSTasAdhanatAvAdonenaiva 15. 5 For Private and Personal Use Only Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mitenopapAdanIyaH iSTasAdhanatvaM svarUpeNaiva liDAdipadazakyaM na preraNAtveneti sArkikAH tanna gauravAdanyalabhyatvAda nvayAyogyatvAca icchAviSayasAdhanatvApekSayA pravartanAtvamatilaghu icchAtadviSayayorapravezAt icchAjJAnasyApi pravRttijJAnavat *pravRttihetutvAyAtAt vastugatyA yaicchAviSayastatsAdhanamitizabdanapratipAdayitumazakyatvAta sAdhanatvamAtrasyaiva zakyatve ca tenaiva pratyayenopasthApitayA pravRttyA sahazrutyA tadanvayasaMbhave padAntaropasthApitasvargeNa sahavAkyena tadanvayAsaMbhavAt pravartanAtvaeva paryavasAnaM zrutyA vAkyasya bAdhAt pratyayazruteH padazrutitopi balIyastvena pazunA yajetesyatra prakRtyarthaM pazuM vihAya pratyayArthena karaNena sahavaikatvasyAnvayAdekaM karaNaM pazuriti vacana vyaktyA kratvagatvamekatvasya sthitaM kimuvaktavyaM padAntarasamabhivyAhArarUpAhANyA| dalIyastvamiti vAkyArthAnvayalabhyatvAcca neSTasAdhanatvaM padArthaH tathA hi pavartanAkarmabhUtA puruSapravRttirUpArthabhAvanA ki kena kathamityaMzatrayavatI vidhinAlambatvena pratipAdyataityuktaM prAk apuruSArthakarmikAyAM ca tasyAM pravartanAnupapattarekapadopasthApitamapyapurupArtha dhAtvartha vihAya bhinna padopAttamanyAvizeSaNamapi kAmapadasaMbandhena sAdhyatAnvayayogyaM svargameva puruSArtha sAbhAvyatayAlambate svarga kAmayate svargakAmaiti karmaNyANi dvitIyAyAantarbhUtatvAt yajaterakarmakatvana svargamityuktenAnanvayAca ataeva yatra kAmipadaM na zrUyate tatrApi tatkalpyate yathA pratitiSThanti havAyaetArAtrIrupayantItyAdau pratiSThAkAmArAtrisatramupeyurityAdi evaMca labdhabhAvyAyAM tasyAM samAnapadopasthApitodhAtvarthaeva karaNatayAnveti bhAvyAMzasya karmiviSayeNAvaruddhatvAt sudhibhAktiyogye dhAtvarthanAmadheye jyotiSTomAdau | tRtIyAzravaNAt yatrApi nAmadheye dvitIyA zrayate tatrApi vyatyayAnuzAsanena natIyAkalpanAt taduktaM mahAbhASyakArairagnihotra juhotIni tatIyAthai dvitIyeti ataevataiH prakRtipratyayau pratyayArtha sahabrUtastayoH pratyayArthaH prAdhAnyena prakRtyoM guNaveneti pratyayArtha bhAvanA pani dhAtvarthasya guNavena karaNatvamutaM AkhyAtaM kriyApradhAnamiti vadadbhiniruktakArairapyetadevotaM bhAvArthAdhikaraNeca nathaiva sthitaM tena sarvatra pratyayArtha prati dhAtvarthasya karaNatvenaivAnvayaniyamaH ataeva guNaviziSTadhAtvarthavidho dhAvanuvAdena kevala guNavidhI ca matvarthalakSagAvidheviprakRSTaviSayatvaM ca yathA somena yajeteti viziSTavidhau somavatA yogeneti dadhA juhotIti guNavidhI dadhimatA honeoNI nAmadhiyAnvayenu sAmAnAdhikaraNyopapatterdhAtvarthamAtravidhAnAca na matvarthalakSaNA navA vidhivipakarSaH tadevaM jyotiSTomena yA svargakAmaityatrAkhyAnArthobhAvayediti kimityAkAGkSAyAM kamiviSayaM svargamiti vidhizruterbalIyasvAdAkAGkAyAutkaTatvAya tathA'pasthitaM SaSThAye 5awrawangna wangeriiwrrawa855555awang For Private and Personal Use Only Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gA.ma. a.18, // 187 // nataH kenetyapekSite yogeneti tRtIyAnta padasamAnAdhikaraNavAra karaNatvenaivAnvayaniyamAca kinAmetyapekSite jyotiSTonegeti tanAmnetyarthiH zamyAinupasthitoSi jyoziSTonaza DopAsanasya zAivAye aNenoparathApitastAlayaMzAt nAmadheyAnvaye ca na vibhaktyoMhAra natribAcyAyAyapaiva vegavasalakSagAmanarezaiva yonaTonaza tetyannapalAmaH tathA va kaviyoH himAlayonAmanagAdhirAja hati, himAlayanAmavAnityarthaH evaMiha prabhinna kAlodare madhani madhukaraHvivatyiAhAhanilagAna ke kiradAI vAkye madhukarAdipaI sarUpagaira bhAsane nAmadheyayan nArtha pupasthApayani mAgagRhasiGgatikarayAna Arava madhukara drAcyaityapi lakSagAndhayaH zakyajJAnapakatvAlanyajJAnasya svarUpa zaye bhAne vAparAcakasaMbandhaH pacAlakalpyo saMsAnihAyAna tada pAkpArthaH jyoriTonanAmnA yAgena sarganiTaM bhAvayediti kathamityapekSite atiliGgavAkyaprakaraNasthAnasamAkhyAbhiH sAmAvikArAdupakAra kAGgayAma pUtyeti vikRtau prakRtibahityupabandhena jJAnaM jJeyaM parijJAtA trividhA karnacodanA // karaNaM karma kati trividhaH krmsNgrhH||18|| nitye yathAzaktItyupabandhana mukhyAlAme pratinidhAyApIti yAvannyAyalabhyaM tatpUraNaM evaM ca yAgasya svargA pacchinnabhAvanAharagatvena ca sAkSAtkavyApArAviSayatvarUpaM kanisAdhyatvaM zutyAbhyAM labhyatahati tadubhayamapi na liGgAdisaNAcyaM amAne zAlArthamiti nyA| yAn anandhayAca iTasAdhanAniti samAse guNa pani TapadaM sparma kAmaiti samAsAnnara sugamana samiti kathanadhidhAra isvargasAdhanamiti nahi rAjapuruSovIraputra ityatra pariSadarAjapadayoranyAyosipahAryaH padArtha nAnyonA par3A dizeovinyAyAn karaNadibhaktyanajyotiSTomAnidhe pAnamayAsa jASTiopAdhasmina pase draSTayAH eteneTasAdhanatpamAnavAlAdhanavaM kamisAdhyavAmiti trayA vidhyartha ityAsta AnigauravAdarthavAdAnAM sarvathA yAtaleca Aeva kRnisAdhyatyayAtraM vidhyaityapi na bhAvanAkaraNagAya| labhyatrAdityuke alaukikone yogasvalokikarabAdeva na pivyayaH parAkAnAM cAtra nArAbhaH tasmAdapalabhyA lava preraNaiva -233 For Private and Personal Use Only Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Stattite liDAdipadavAcyeti sthitaM pravartakaM tu jJAnavAkyArthamaryAzAlabhyamanyadeva sarveSAmapi vAdinAM AkhyAtArthaNya ca vizeSyatayA bhAsate na dhAtvarthona nAmArthaH svargakAtoti corUpAyaneva tena ca yAgAnukUlakatimAn svarga kAmahati tArkikamataM puruSavizeSyakavAkyArthajJAnamapAsta sopeNa mataM bhAinidamatropapAdinaM yAyAmahAnyalaDhanusandheyamAkarAt // 18 // idAnI jJAnajJeyajJA | tarUpasya karaNakarmaka rUpasya ca trikadayasva triguNAtmaka banAvyamiti tabhayaM sakriya triguNAtmaka pratijAnIte | jJAnaM prAgvyAkhyAtaM jJeyama yavaidhAntabhaMta jJAnopApikatvAjJayavastha karma kriyA vividhaH karmasaMgraha ityatrokA ca-1 kArAt karaNakarmakArakayoratraivAntarbhAvaH kriyApadhitatvAt kArakatvasya kartA kriyAyAH nikaH cakArAn jJAtAtra karnuH kriyopA'katvopa pRthak traiguNyakathanaM kutAkibhramakalpitAtmatvanivAraNArtha tehi kartavAtmeti manyante guNAH sattvarajastamAMsi samyak kArya jJAnaM karma ca kartAca trithaiva muNabhedataH // procyate guNasaGkhyAne yathAvacchRNu tAnyapi // 19 // | 655 bhedena vyAkhyAyante pratipAdyante smanniti guNasaiyAnaM kApilaM tasmin jJAnaM phiyAca kartA ca guNabhedataH sattvarajastamobhedena vidhaiva procyate evakArovidhAnta ranivAraNArthaH yadyapi kApilaM zAstra paramArthapraukatyaviSaye na pramANaM tathApyaparamArthanaNagauNabhedanirUpaNe vyAvahArikaM prAmANyaM bhajataiti vakSyamANArthastutyartha guNasahacAne procyAiyuktaM tantrAntarepi prasiddhanidaM na kevalamasminneva tantraiti stutiH yathAvat yathA zAkhaM zRNu zrotuM sAvadhAnobhatra tAni jJAnAdIni apizadvAttadajAtAni ca guNabhedakRtAni atra caivamaponaruktyaM draSTavyaM caturdaze'dhyAye tatra sattvaM nirmalatyAhityAdinA guNAnAM bandhahetutvaprakArotirUpitoguNAtItasya jIvanmuktatvanirUpaNAya saptadaze punaryajanne sAttvikAdevAnityAdinA guNakRtrividhasvabhAvAnarUpaNenAsuraM rajastamaHbhA parityajya sAyikAhArAsivayA devaH sAttvikaH svabhAvaH sampAdanIyaityuktaM iha tu svabhAvatoguNAtItasyAtmanaH kriyAkArakaphalasaMbandhonAstIti darzAya teSAM sarveSAM triguNAtmakatvameva For Private and Personal Use Only Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 188 // na rUpAntaramasti yenAtmasaMbandhitAsyAdityucyate iti vizeSaH // 19 // evaM jJAnasya karmaNaH kartuca pratyeka traividhye jJAtavyatvena pratijJAte prathama jJAnavidhyaM nirUpayati tribhiH sokaiH tatrAdvaitavAdinAM sAttvikaM jJAnamAha saveSu bhUteSu avyAkRtahiraNyagarbhavirATsaMjJeSu bIjasUkSmasthalarUpeSu samaSTivyaSTyAtmakeSu sarvevityanenaiva nirvAhe bhUteSvityanena bhavanadharmakatvamucyate tenotpattivinAzazIleSu dRzyavargeSu vibhakteSu parasparavyAvRttaSu nAnAraseSu avyayamutpattivinAzAdisarvavikriyAzUnyamavRdayamavibhaktamavyAvRttaM sarvatrAnusyUtamadhiSTAnatayA bAdhAvadhitayA ca ekamahinIyaM bhAvaM paramArthasattArUpaM svaprakAzAnandamAtmAnaM yenAntaHkaraNapariNAmabhedena vedAntavAkyavicArapariniSpannenekSate sAkSAtkaroti tanmithyAprapaJcabAdha sarvabhUteSu yenaikaM bhAvamavyayamIkSate // avibhaktaM vibhakteSu tajjJAnaM viddhi sAttvikam // 20 // pRthaktvena tu yajjJAnaM nAnAbhAvAn pRthagvidhAn // vetti sarveSu bhUteSu tajjJAnaM viddhi rAjasam // 21 // kamadvaitAtmadarzanaM sAttvikaM sarvasaMsArocchittikAraNaM jJAnaM viddhi dainadarzanaM tu rAjasaM tAmasaM ca saMsArakAraNaM na sAstrikamityabhiprAyaH // 20 // zabdaH prAguktasAttvikavyatirekapradarzanArthaH pRthaktvena bhedana sthiteSu sarvabhUteSu dehAdiSu nAnAbhAvAn pratidehamanyAnAtmanaH pRtha vidhAn sukhaduHkhitvAdirUpeNa parasparavilakSaNAn yena jJAnena vettIti vaktavye yajjJAnaM vettIti karaNe karnavopacArAdedhAMsi pacasantItivan karturahaGkArasya tadvattyabhedAvA tajjJAnaM viddhi rAjasamiti punarjAnapadamAtmabhedajJAnamanAtmabhedajJAnaM ca parAmazati tenAzAtmanAM parasparaM bhedateSAmIzvarAnedaratebhyaIzvarAdanyonyatazzAcetanavargasya bhedahatyanaupAdhikabhedapaJcakajJAnaM kunArkikANAM rAjasamevityabhiprAyaH // 21 // tu zabdorAjasAdbhinatti bahuSu bhUtakAryeSu vidyamAne ekasmin kArya vikAre bhUtadehe pratimAdau vA ahaitukaM heturupapaci For Private and Personal Use Only Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zastavahitaM anyeSAM bhUtakAryANAmAtmatvAbhAvakathamekasya tAdRzasthAtmatyamityanusandhAnazUnyaM kRtsnavat paripUrNavatsara enAvAnavAtmA | IzvarobA nAtaH paramastItyabhinivezena lagnaM yathA digambarANAM sAvayavAdehaparimANAtmeti yathA cArvAkANAM dehaevAtmeti evaM pASANadAdimAtraIzvaraityekasmin kArye saktamahenukatvAdevAtattrArthavat na tattvAlambanaM alpaJca nityatvavibhutvAmahAt IdRzaMnityavibhudehAtiri kAtmatavyatirikezvaravAhitArkikajJAnavilakSaNamanityaparicchinadehAyAtmAbhimAnarUpaM cArvAkAdInAM yajjJAnaM tattAmasa| muhAtvRtaM tAmasAnAM prAkRta janAnAmIdRzajJAnadAhamiH // 22 // tadevamaupaniSadAnAma tAtmadarzanaM sAtvika mupAdeyaM mumukSu yattu kRtsnavadekasmin kArye saktamahaitukam // atattvArthavadalpaM ca tattAmasamudAhRtam // 22 // niyataM sagarahitamarAgadveSataH kRtam // aphalaprepsunA karma yattatsAttvika mucyate // 23 // 15251525152515251525152515255 minadAzanAM tu nityavibhuparasparavibhinnAtnadarzanaM rAjasaM anityaparicchinnAtmadarzanaM ca nAmasaM heyamuktaM saMpati trividha karmocyate niyataM yAvadaGgopasaMhArAsamarthAnAmapi phalAvazyaMbhAvavyAnaM nityamiti yAvat saGganehameva mahAyAjJikAtyAyabhimAnarUpor3akArAparapaparyAyorAjasogarvavizeSastena zUnyaM saGgarahitaM yAvadajJAnaM tu kartRtvabhoktRtvapravartanohAronuvartataeva sAtvikasyApi tadrahitasyatattvavidona karmAdhikAraityuktamasakRt rAgorAjasanmAnAdikamanena lapsyaityAbhaprAyaH dveSaH zatrumanena parAjeyaityabhiprAyastAbhyAM na kRtamarAgaLeSataH kRtaM aphalapepsunA phalAbhilAparahitena kI yat kRtaM karma yAgadAnahomAdi tana sAttvikamurUpate ' 23 // For Private and Personal Use Only Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.1 189 // tuH sAttvikAdinatti kAmetunA phala kAmena kA sAhasAreNa prAguktasagAtmakagarvayu kena ca vA zabdaH samuccaye punarityaniyataM yAvat | kAmanaM kAmyAvRtteH bahulAyAsaM sAMgopasaMhAreNa ke zAvahaM yatkAmyaM karma kriyate tadrAjala mudAhRtaM atra sarvizeSaNaiH sAtvikasarvavi. zeSaNavyatirekodarzitaH || 24 // anubandha pazcAtAvya zubhaM kSayaM zarIrasAmarthyasya dhanasya senAyAca nAzaM hisAM prANipIDAM pauruSaM Atma. sAmayaM ca anapekSya aparyAlocya mohAkevalAvivekAdevArabhyate yatkarma yayA duryodhanena yuddhaM tattAsamucyate // 25 // idAnI vividhaH koMcyate makkasaGgastya taphalAbhisandhiH anahavAhI kartAhamiti vadanazIlona bhavati gaNazAdhAvihInovA dhanirvinnAyupasthitAvapi prArabdhAparityAgoheturataHkaraNavRttivizeSodhairya utsAhaidanaI kArabhyAmyeveti nizcayAtmikA buddhidhRtihetubhUtA tAbhyAM saMyuktaH yattu kAmepnA karma sAhaGkAreNa vA punH|| kriyate vahulAyAsaM tadrAjasamudAhRtam // 24 // anuvandhaM kSayaM hiMsAmanapekSya ca paurupam // mohAdArabhyate karma yttttaamsmucyte||25|| muktasaGgo'nahaMbAdI dhRtyuttAhasamanvitaH // sidhyasiddhayonirvikAraH kartA sAttvika ucyate // 26 // rAgI krmphlprepsulubdhohiNsaatmko'shuciH|| harSazokAnvitaH kartA rAjasaH parikI titaH // 27 // pratyuttAhasamanvitaH karmaNaH kriyamANasya phalasya siddhApasiddhI ca harSazokAbhyAM hetubhyAM yovikArovadanApikAsAlAnatvAdistena rahitaH siddhyasiddhayonirvikAraH kevalaM zAstramAgaprayukona phalarAgeNa amarabhUtaH kartA sAvikarAte // 26 // rAgI kAmAdhAkulacittaH ataeva karmaphalaptu: karmaphalArthI lubdhaH paradravyAbhilArI dhArya sadravyatyA gAjanaya svAbhimAyA kaTanena para vattichedanaM hiMsA tadAtmakatatsvabhAvaH svAbhimAyAprakaTane ga naitikRtikahanibhedaH azuviH zAloka zaucInaH siyasiddhacoH karmaphalasya hrssshiikaa-| dhitaH kartA rAjasaH parikIrtitaH // 27 // ayuktaH sarvadA viSayApanacittakhena kAvyamAhitaH pAkataH zAkhAsaMskRtabuddhilisamaH sandhI gurudevatAdipvayanatraH zauH paravaJcanArthamanyathA jAna napyanyayAvAdI nai kRSikaH svasminnupakAritvabhrama mutpAdya For Private and Personal Use Only Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paravRttichedanena svArthaparaH alasaH avazyakartavyevappapratizIlaH viSAdI satatamasaMtusvabhAvatvenAnuzocanazIlaH dIrghasUtrI nirantarazalAsaharUkabAlanAntaHkaraNavenAtimantharapatrAttaryadadyakartavyaM tanmAmenApi karoti navetyevaMzIlazca kartA tAmasaucyate // 28 // tadevaM jJAnaM karnaca karzana vidhaiva guNabhedatahati vyAkhyA saMtrani dhasslAisa misyA sUcita yobaddhidhutyAstravidhyaM prati-| jAnIne bujhera yavasAyADittimattyAdhUtezca tahatteH sanvAdiguNatavidhimeva bhedaM gayA tsAM prati tya kAlasyena paramAptena procyamAnamazeSeNa niravaze pRthaklena heyopAdeyavivekena zagu zrotuM sAvadhAnobhava he dhaja pani digvijaye prasiddhaM mahimAnaM sUcayana protsAhayati atredaM nintyate kimatra buddhizabdena bRttimAtramabhipretaM kiMvA vRttimadantaHkaraNaM prathame jJAnaM pRthama vakavyaM dvitIye kartA pRthata vaktavyaH vRttimadantaHkaraNasyaiva kartRtvAt jJAnadhRtyoH pRthak kathanavayyarthaJca na cecchAdiparisatyArtha tat vRttimadantaHkaraNavaividhyakaayuktaH prAkRtAstabdhaH zaThonaSkRtiko'lasaH / vipadI dIrghanatrIca katI tAmasaucyate // 28 // budiM dhRtezcaiva guNatastrividha gu||procymaanmshessenn tyaktvena dhnjyaa||29|| pravRtti va nivRtti ca kAryAkArya bhyaabhye|| vandhaM mokSaJca yA vetti buddhiH sA paarthsaatrikii|| 30 // thanena sarvAtAmaminAtInAM vaividhyasya vivakSitatvAt ucyate antaHkaraNopahitacidAbhAsaH vArtA ihapahitAniSkRSya upAdhimAtra karaNona vivakSitaM sarvatra karaNopahitasya katvAt yadyapi ca kAmaH saMkalpobicikitsA ahA'zrata dhRtiratiIiritye tatsarvaM manaeko atyanuditAnAM sarvAsAma pivattInAM traividhyaM vivakSitaM tathApi dhIdhayopiyaM pramagukaM jJAnazAkakriyAzaktyupalakSaNArtha na parisAyAniti tasyaM // 29 // tatrabuddhevevidhyamAha vibhiH pravRtti kalaMmAge nitti saMnyAsamArga kArya pravRttimArga karmaNAM karaNaM akArya nipatimArga karmaNAmakaraNaM bhayaM pravRttimArga garbhavAlAdiHkha abhayaM nivAsamArga tadabhAvaM bandha pravRttimArge mithyAjJAnakRtaM kAtyAyabhimAnaM mokSa nivRttimArge taccajJAnakRtamajJAna tatkAryAbhAnaM ca yA vetti karage kartRtvopacArAn yayA vetti kartA buddhiH sA pramANajanitaninidhayavatI hepArtha sAttikI bandhamokSayoranle kIrtanAttaviSayameva pravRtyAdi vyAkhyAtaM // 30 // For Private and Personal Use Only Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. dharma zAstravihitaM adharma zAstrapratiSiddha avRSTArthamubhayaM ayathAvadeva prajAnAni yathAvanna jAnAti ki svididAmadamitthaM naveti cAnadhyaya-' | sAyaM saMzayaM vA bhajate yayA buddhacA sA rAjasI buddhiH atratIyAniauzAdanyatrApi karaNatvaM vyAkhyeyaM // 31 // tamasA vizeSadarzana6irodhinA doSaNAvRtA yA budhiradharma dharmamiti manyate adRSTArthe sarvatra viparyasyati tathA sarvArthAn sarvAn vRSTaprayojanAnapi jJeyapadArthAn viparItAneva manyate sA viparyayavatI buddhi stAmasI // 32 // idAnIM dhRnevaividhyamAha tribhiH yogena samAdhinA'vyabhicAriNyAvinA bhUna yA samAdhiyyAma yA yayA dhRtyA prayatnena manasaH prANasyendriyANAM ca kriyAzceSTAdhArayate ucchAstrapravRtteniruNAddha yasyAM satyAmavazya | yayA dharmamadharma ca kArya cAkAryameva ca // ayathAvatprajAnAti buddhiH sA pArtha rAjasI // 31 // adharma dharmamiti yA manyate tamasAvRtA // sarvArthAn viparItAMzca buddhiH sA pArtha tAmasI // 32 // dhRtyA yayA dhArayate manaHprANendriya kriyAH // yogenA'vyabhicAriNyA dhRtiH sA pArtha sAtvikI // 33 // yayAtu dharmakAmArthAn dhRtyA dhArayate'rjuna // | prasaGgena phalAkAsI dhRtiH sA pArtha rAjasI // 34 // yayA svapnaM bhayaM zokaM viSAdaM ma dameva ca // na vimuJcati durmedhA dhRtiH sA pArtha tAmasI // 35 // samAdhirbhavati yayA ca dhAryamANAmanaAdikriyAH zAstramatikramya nAntaramavagAhante dhRtiH sA pArtha sAtvikI // 33 // tuH sAttvikyA-1 bhinatti prasaGgena kartavAdyabhinivezena phalAkAGgIsan yayA dhRtyA dharma kAmamarthaca dhArayate nityaM kartavyatayA'vadhArayati na tu mokSa kadAcidapi dhRtiH sA pArtha rAjasI // 34 // svanaM nidrAM bhayaM trAsaM zoka iSTaviyoganimittaM satApaM viSAdamindriyAvasAda madamazAstrIyaviSayasevonmukhatvaM ca yayA na vimuJcatyeva kiMtu sadaiva kartabyatayA manyate durmedhAH vivekAsamarthaH dhRtiH sA pArtha nAmasI // 35 // evaM kriyANAM kArakAraNAM ca guNatasvaividhyamuktvA tatphalasya hinte dhRtiH sA pArtha sAdhivakI |ithe| nitya karna- // 190 For Private and Personal Use Only Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir suravasya vaividhyaM pratijAnIte zlokAdhana sAttvikaM sukhamAhAna va me mama vacanAt zaNu heyopAdayavivekArya vyAsaGgAntarAnavAraNana manaH sthirIkuru he bharatarSabheti yogyatA darzinA yatra samAdhisukhe abhyAsAdatiparicayAt ramate paritRptobhavati nanu viSayasukhaiva sadyaevaM yasmin ramamANaca duHkhasya sarvasyApyantamavasAnaM nitarAM gacchati natu viSayasukhahavAnte mahaduHkha // 36 // tadeva vivRNoti yat agre jJAnavairAgyadhyAnasamA yArambhe'tyannAyAsanirvAdyatvAdiSayamiva devizeSAvahaM bhavani pariNAme jJAnavairAgyAdiparipAke tvam|| topamaM prInyanizayAspadaM bhavati AtmaviSayA buddhirAtmabuddhistasyAH prasAdoni drAlasyAdirAhilyena svacchatayA'trasthAnaM tatojAta 5255850 mukhaM tvidAnI trividhaM zRNu me bharatarSabha // abhyAsAdramate yatra duHkhAntaM ca nimacchati // 36 // yattadaye vipamiva pariNAme'mRtopamam // tatsukhaM sAtvikaM proktamAtmabuddhiprasAdajam // 37 // viSayendriyasaMyogAdyattagre'mRtopamam pariNAme viSamiva tatsukhaM rAjasaM smRtam // 38 // SNN245512550505505505 15251 mAtmavAdvipasAdaja nanu rAjasamiva viSayendriyasaMyogajaM navA tAmasamiva nidrAlasyAdija IdRzaM yadanAtmabuddhinivRttyAtmabaddhiprasAda samAvilukhaM tatsAtvikaM mokaM yogibhiH aparaAha abhyAsAdAvRtteyaMtra ramate prIyate yatra ca duHkhAvasAnaM prAmoti tatsukhaM tacca trividhaM gaNabhedena zRSyiti tatpanAdhyAhAreNa pUrNasya zlokasyAnvayaH yattadagraityAdizloke na tu sAtvikasukhalakSaNamiti bhASyakArAbhiprAyopyevaM / / 37 viSayANAmindriyANAJca saMyogAjjAtaM na tvAtmabuddhiprasAdAt yattat yadatiprasiddha srakcandanavanitAsAdisukhaM agre prathamArambhe manaHsaMyamAdizAbhAvAda manopaM pariNAmetauhikapAratrikaduHkhAvahatvAdiSamiva tattukhaM rAjasaM smRtaM // 38 // For Private and Personal Use Only Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. agre prathamArambhetra anubandhe pariNAme ca yattukha mAtmanomohakara nidrAlasye prasiddhe pramAdaH kartavyArthAvadhAna manarega manorAjya nAtra vibhyaevottiSThati natu sAtvikAmiva buddhiprasAdajaM navA rAjasamiva viSayendriyasaMyogajaM tanidrAlasyapramAdotthaM tAmasaM sukhamudAhRtaM // 39 // idAnImanuktAmapi saMgRhan prakaraNArthamupasaMharani bhagavAn satvarajastamasAM sAmyAvasthA prakRtistatojAtaivaiSamyAvasthAM prAmaH prakAne jaitu sAkSAdguNAnoM prakRnijatvamArata tapatvAt tasmAdeSamyAvasthaiva tadutpattirupanArAn athavA prakRtirmAyA tatpabhavaistatkalpita prakRtibhiHkhiNaiirbandhanahenubhiH saspAdibhirmu ke hInaM sattvaM prANijAtama mANivA yat syAt tatpunaH pRthivyAM manuSyAdiSu diye devevA nAsti chApi guNatrayarahitamanAtmavastu nAstItyaryaH // 40 // tadevaM satvarajastamoguNAtmakaH kriyAkAraka yada cAnubandhe ca sukhaM mohanamAtmanaH // nidrAlasyapramAdottthaM tattAmasamudAtdRtam // 39 // na tadasti pRthivyAM vA divi deveSu vA punH|| sattvaM prakRtijairmuktaM yadebhiH syAdhibhirguNaiH // 40 // Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci . kalalakSaNaH sarpaH saMsAromidhyAjJAnakalpitonarthazcaturdazAbhyAyoktaupasatdRtaH paJcadazeca vRkSarUpakakalpanayA tamukkA azvatthamenaM suvirUhamalamasaGgandAleNa dRDhena chitvA tataH padaM tatparimArgitavyaM yasmin gatAna nivartanti bhUyaha tyasazastreNa viSayavairAgyeNa zrI tasya chedanaM kRtvA paramAtmAnveSTavyaityuktaM tatra sarvasya triguNAtmakave triguNAtmakasya saMsAravRkSasya kathaM chedosaGgazastrasyayAnupaparityAzaGkAyAM svasvAdhikAravinivarNAzramadharmaiH paritoSyamANAt paramezvarAdasaGgazastralAbhaiti vaditumetAvAneva sarvavedArthaH paramapuruSArthamicchagiranuDhe yaiti ca gItAzAstrArtha upasaMhartavyaityevamarthamuttaraM prakaraNamArabhyate tatredaM sUtraM trayANAM samAsakaraNa |vijayena vedAdhyayanAdinulyadharmatvakathanArtha zUdrANAmiti pRthakaraNamekajAtitvena vedAnadhikAritvajJApanArtha tathA ca vasiSThaH catvAro For Private and Personal Use Only Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir varNAbrAhmaNakSatriyavaizyabhUdrAsteSAM trayovargAdijAtayobrAhmaNakSatriyavaizyAsteSAM mAturadhijananaM dvitIyaM maujIbandhane atrAsya mAtA sAvitrI pitA tvAcArya ucyataiti tathA prativiziSTaM cAturvaNyaM sthAnavizeSAca 'brAhmaNAsya mukhamAsIdvAhurAjanyaH kRtaH UrUtadasya | yadvaizyaH padyAM zUdroajAyatetyapi nigamobhavati gAyatryA brAhmaNamasRjata trizubhA rAjanyaM jagatyA vaizyaM na kenacicchandasA zUdrAmatyasaMskArovijJAyataiti zUdrazcanurthovarNaekajAtiriti ca gautamaH heparantapa zatrutApana teSAM caturNAmapi varNAnAM karmANi prakarSaNa vibhaktAni itaretaravibhAgena vyavasthitAni kaH svabhAvAmagaiH brAhmaNyAdisvabhAvasya prabhavaitabhaNaiH satvAdibhiH tathAhi brAhmaNasvabhAvasya satvaguNaeva prabhavaH prazAntatvAt kSatriyasvabhAvasya sattvopasarjanaMrajaH IzvarabhAvAt vaizyasvabhAvasya tamaupasarjanaM rajaH IhAmvabhAvatvAta drasvabhAvasya rajaupasarjanaM tamaH maDhasvabhAvatvAt athavA mAyAkhyA prakRtiH svabhAvaH tataupAdAnAta bhayoyeSAM taiH prAgbhavIyaH saMskArovartamAne bhave svaphalAbhimukhatvenAbhivyaktaH svabhAvaH sanimittattvena prabhavoyeSAmiti vA zAstrasyApi rarararanranraerukototoraetakaratoraeruto brAhmaNakSatriyavizAM zUdrANAM ca parantapa // karmANi pravibhaktAni svabhAvaprAvairguNaiH // 41 // 205505525th55225ESENS | puruSasvabhAvasApekSatvAcchAstreNa pravibhaktAnyapi guNaiH pravibhaktAnItyucyante AkhyAtAnAmartha bodhayatAmadhikArizAktiH sahakAriNIti nyA. nyAyAta tathA hi gautamaH dvijAtInAmadhyayanAmajyA dAnaM brahmaNasyAdhikAH pravacana yAjanapratigrahAH pUrveSu niyamastu rAjJodhikaM rakSaNaM sarvabhUtAnAM nyAyadaNDatvavai zyasyAdhika kRSivaNikapAzupAlyaM kusIdaMca zUdrazcaturthovarNaeka jAtistasyApi satyaM kAmaH krodhaH zaucamAcamanArthe pANipAdaprakSAlanamaiyeke zrAddhakarma bhRtyabharaNaM svadAravRttiH parivaryottareSAmiti atra sAdhAraNAasAdhAraNAzra dharmAuktAH pUrveSu adhyayane jyAdoneSu niyamaH avazyakartavyatvaM nanu pravacanayAjanapratigraheSu vRttyarthavAdityarthaH vaNika vANijyaM kusIdaM vRddhayai dhanaprayogaH uttareSAmiti zreSThAnAM vijAtInAmityarthaH basiTo'pi SaTakarmANi brAhmaNasyAdhyayanamadhyApanaM yajJoyAjana dAnaM pratiyahatheti trINirAjanyasyAdhyayanaM yajJodAnaMca zastreNa ca prajApAlanaM svadharmastena jIvet etAnyeva trINi vaizyasya kRSirvaNipAzupAlyaM kusIdaM ca teSAM paricaryAzUdrasyeti ApastamboSi catvArovabrAhmaNakSatriyavaizyazUdrAsteSAMpUrvaH pUrvojanmataH zreyAn svakarma brAhmaNasyAdhyayana For Private and Personal Use Only Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.18 // 192 // madhyApana yajJoyAjanaM dAnaM pratigrahaNaM dAyAyaM ziloJAdyanyazcAparigRhItametAnyeva kSatriyasyAdhyApana yAjanapratigrahaNAnIti parihAya yuddhadaNDAdikAni kSatriyavaizyasya daNDayuddhavarja kRSigorakSavANijyAdhika paricaryA zUdrasyetareSAM varNAmiti manurapi 'AdhyayanamadhyApanaM yajanaM yAjanaM tathA dAna pratiyaha caiva brAhmaNAnAmakalpayan prajAnAMrakSaNaM dAnamijyAdhyayanameva ca viSayeSvaprasadica kSatriyasya samAdizat pazUnAM rakSaNaM dAnamIjyAdhyayanameva ca vaNipathaM kusIdaJca vaizyasya kRSimeva ca ekameva tazUdrasya prabhaH karma samAdizata eteSAmeva varNAnAM shubhssaamnsuuyyti| evaM caturNAmapi varNAnAM guNabhedena kamANe pravi kAni // 41 // tatra | brAhmaNasya svAbhAvikagaNa kRtAni karmANyAha zamontaHkaraNoparamaH damobAdhakaraNoparamaH prAgukA tapaH zArIrAdidevahina gurudhaajnyetyaadaavRkt| zaucamapi bAhyAbhyantarabhedena prAguktaM kSAntiHkSamA AkruSTasya tADitasya vA manasi vikArarAhityaM prAgvyAkhyAtaM ArjavamakauTilyaM prAgaktaM jJAna sAGgavedatadarthaviSaya vijJAna karmakANDe yajJAdikarma kauzalyaM brahmakANDe brahmAtmasyAnubhavaH astikyaM sAvikI zraddhA prAgaktA etcchmaadinvk| | zamodamastapaH zaucaM kssaantiraarjvmevc||jnyaanN vijJAnamAstikyaM brahmakarma svbhaavjm||42|| svabhAvajasattvaguNasvabhAvakRtaM brahmakarma brAhmaNajAteHkarma yadyapi caturNAmapi varNAnAM sAtvikAvasthAyAmene dharmA saMbhavanti tathApi bAhulyena brIhmaNe bhavanti sattvasvabhAvatvAttasya satvodrekavazena tvanyatrApi kadAcidbhavantIti zAstrAntare sAdhAraNadharmatayoktAH tathA ca viSNuHkSamA 'satyaM | damaH zaucaM dAnamindriyasaMyamaH ahiMsA guruzuzrUSA tIrthAnusaraNaM dayA Arjave lobhazUnyatvaM devabrAhmaNapUjanaM anabhyasUyAca nathA dharmaH sAmAnya ucyte| sAmAnyazcaturNAmapi varNAnAM tathA prAyeNa caturNAmapyAzramANAmityarthaH tathA bahasatiH 'dayA kSamAinasUyA va zaucAnAyAsamalaM akArpaNyamaspRhatvaM sarvasAdhAraNAni ca pare vA bandhuvarga vA mitre devariyA sadA Apane rakSitabyaMta dayaiSA parikIrtitA bAdhe-22 |cAdhyAtmike caiva duHkhe cotpAdite kacit na kupyani na vA hanti sA kSamA pari kIrtitA na guNAn guNinohanti stauti mandaguNAnapi nAnyadoSeSu ramate sA'nasUyA prakIrtitA abhakSaparihAraca saMsargavAnyanirguNaiH svadharne ca vyAsthAnaM zaucabhetattrakIrti meM zarIraM poDyate yena suzubhenApi karmaNA atyanta tanna kartavyamanAvAsaH saucyate prazasnAvaraNaM nityamaprazastavisarjana etAddha maGgala proktaM munibhistattva 192 For Private and Personal Use Only Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dazibhiH stokAdapi pradAtavyamadInenAntarAtmanA ahanyAni yatikavidakAgyaM hi tasmata yatholpanena samovaH kaDayodharya prastunA para-1 sthAnintayitvAthai sA'spanA parikIrtitA pAe vATAvAlagona gotamena paThitAH 'athATApAsmagAH dayAsa bhuut| kSAntiranasUyAzaucamanAyAsomaGgalamakArpaNyamaspRhAna' tathAmahAbhArate 'satyaM damaH sapaH zaucaM santoponhIH kSamA jJAna zamodayA dhyAnameSadharmaH sanAtanaH satyaM bhUtahitaM proktaM manasodamanaM damaH tapaH sadharmavartivaM zauca sarasarjana santoSo-| viSayatyAgonhIrakAryanivartanaM kSamAindrasahiSNavamArjavaM samacittatA jJAnaM tasvArthasaMbodhaH zanazcitapazAnanA dayA bhUdAhitIpatvaM dhyAnaM nirviSayaM manaH / devalaH 'zaucaM dAnaM tapaH zraddhA gurusevA kSamA dayA vijJAnaM vinayaH satyamiti dharmasamucayaH' tathA vratopavAsaniyanaiH zarIrottApanaMtapaH 'pratyayodharmakAryeSu tathA atyudAttatA nAtiya pradhAnasya karmakRtyaprayojanaM yatpunarvedikInAMca zaurya tejodhRtirdAkSyaM yuddhe cApyapalAyanam // dAnamIzvarabhAvazca kSAtraM krmsvbhaavjm||43|| | kRSigorakSya vANijyaM vaizyakarma svabhAvajam / paricaryAtmakaM karma zUdrasthApi svbhaavjm||4|| laukikInAM ca sarvazaH dhAraNaM sarvavidyAnAM vijJAnamiti kIrtyate vinayaM dvividhaM prAhaH zazvakSamazamAviti' zeSa vyAkhyAnaprAyamiti vacanAni na likhitAni yAjJavalkyaH 'ijyA'cAradamAhiMsAdAnasvAdhyAyakarmaNAM ayaMta paramodharmoyadyoganAtmadarzana miti iyaM ca sarvA daivI saMpat prAgvyAkhyAtA brAhmaNasya svAbhAvikatareSAM naimittikIti na virodhaH // 42 // kSatriyasya guNasvabhAvakRtAni karmANyAha zaurya vikramobalavattarAnapi prahartuM pravRttiH tejaH prAgalbhyaM parairadharSaNIyavaM dhRtimahatyAmapi vipadi dehendriyasaMghAtasyAna vasAdaH dAkSyaM dakSabhAvaH sahasA pratyupanceSu kAryevavyAmohena pravRttiH yuddhe cApyapalAyanamaparAkhIbhAvaH dAnaM asaGkocena vitteSu svasvatvaparityAgena para. svatvApAdAnaM IzvarabhAvaH prajApAlanArtha Izitadhye pramazaktiprakaTIkaraNaM ca kSatrakarma kSatriyajAtarvihitaM karma svabhAvajaM sattvopasarjanarajoguNasvabhAvajam // 43 / / kRSiramosattya bhiilakhanaM gorakSasya bhAnogaurakSyaM pAzupAlyaM vANijyaM vaNijaH karma krayavikrayAdilakSaNaM kusIdamapyatrAntanamanIyaM vaizyakA vaizyanA karma sabhA tamaupasarjanarajoguNasprabhAva paricaryAtmakaM dijAnizuzrUSAtmakaM karma For Private and Personal Use Only Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI.ma. zUdrasthApi sabhApa rajaupasamitamoguNaHsvabhASaNa // 14 // nadevaM varNAnAM svabhAvajAgoNArakhyAdharmAbhiritAH anye'pi dharmAH zAstraghAmAtAH taduktaM bhAvaSyapurANe 'dharmaH zreyaH samudiSTazreyobhyudayalakSaNaM sanu paJcavidhaH pro koda mulaH sanAtanaH varNadharmaH smRtastvekaAzramANAmataH paraM varNAzramastatIyastu gauNonAmattikastathA varNavamekamAzritya yodharmaH saMpravartate varNadharmaH sau kasna yathopanayanaM napa yastvAzrama samAzritya adhikAraH pravartate sakhalyAzramadharmaH syAdikSAdaNTAdikoyathA varNatvamAzramatvaMcayo'dhikRtyapavartate savarNAzramadharmastu maujyAdyAmekhalAyathA yo guNe mapravartate guNadharmaH sa ucyate yayAmabhiSiktasya prajAnAM pArapAlanaM nimittamekamAzritya yodharmaH saMpravartate naimittikaH savijJeyaH prAyazcitsavidhiyathA' adhikAro'tradharmaH canubaMdha dharmamAha hArInaH 'athAAmaNAM pRthagdhavizeSadharmaH samAnadharmaH kRtkhadharmavati / pathagAzramAnuSThAnAna pRthagdhauyathA cAturvarNyadharmaH svAzramAvazeSAnavAnA vizeSadhoyathA naiSThikayAyAvarAnajJApikacAturAzramyasiddhAnAM sarveSAM yaH samAnodharmaH sasamAnadharmonaiSTikaH kRtnadharmahati naiSTikobrahma vArivizeSaH yAyAvarogahasthavizeSaH AnujJApikovAnaprasthavizeSaH cArAthamyAsinoyAtivizeSaH sarveSAmiti varNAnAmAzramANAMca tatrAdyoyathA mahAbhArate 'AnazaMsyamahiMsAcApramAdaH saMvibhAgitA AyakarmAtitheyaM ca satyamakrodhaevaca streSu dAreSu santoSaH zaucaM nityA'nasUyatA AtmajJAnaM titikSAca dharmaH sAdhAraNonapa sazrimasAdhAraNastu prAgadAinaH niSThAsaMsArasamAtastatrayojanonATakaH mokSahetvAtmajJAnotpattipratiyandhakapratyavAyaparihArAya niSkAma karmAnuSThAnaM kuttAdharmaityarthaH AzramAca zAkhepa catvAraAmAtAH yathAha gautamaH tasyAzramavikalpameke buvane brahmacArIharathobhikSubaikhAnasahati ' ApastambaH catvAraAzramAgArhasthyamAcAryakulaM mauna vAnaprasthyamiti neSu sarveSu yathopadezamadhyayovartamAnaH kSemaMgacchanIti' vasiSTaH 'catvAraAzramAbrahmacArigRhasthavAnaprasthaparitrAja kAsteSAM vedamadhItya vedo vedAnvAvazIrNabrahmacaryAyamicchettamAvasediti / evaM teSAM pRthagdharmAapyAnAtAH tathA phalamapyajJAnAmAnAtaM yayADa manuH 'avismanyurina yamanutiSThan| himAna yaH ihakIrtimavAnoti pretya cAnattamaM sukhaM / anuttamaM mukhamini yathAprAptatattatphalopalakSaNArtha ApastambaH 'sarva varNAnAM svadharmA nuSTAneparamaparimitaM mukhaM tataH paridattau karmaphala zeSeNa jAni rUpaM varNa vRttaM medhAM prajJAMdrayANi zarmAmuSTAnamiti pratipadyanne' gautamaH 'varNAzramAya svakarmaniSThAH pretya karmaphalamanabhaya tataH zeSeNa viziSTadezajAti kalarUpAyuHzravRttavitta sukhamedhasojanma pratipadyanta viSaJcoviparImAna zyanti / atra zeSazana bhaktajyotiTomA dekarmAtirikaM citrAdi karmAnuzayazAntimupate natu pUrva karmaNa ekade For Private and Personal Use Only Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 525 zani sthinaM kRtAsthayenuzayavAndRsmatibhyAM yathetamanevacetyatra bhorapyuktaM gautamIyapi tacchepastasmAbitrAyalamAna viSvaJca: sarvatogAminAyatheSTa ceSTAH viparInAvarakADI janma pratipadya vinazyanti kRSikI TADhibhAvena sarva puruSArtha yobhazyannaityarthaH hArItaH 'kAmyaiH kicidyajJadAnastapobhilabdhvA lokAnpuna yArAnti janma kAnairmutAH satya yajJAH suhAnAlaponiyAvAkSayAnyAna lokAn atra kAmanAsamajhAyanivandhanaH phalameTogaza bhASyaprAge 'phalaMbinA vanaTAnaM nityAnAniSyate sphuTa kAmyAnAM sAphalAta doSaghAtArtha neva ca naimittikAnAM karaNe vividha karmaNAM phalaM kSayaM kecidupAttasya duritasya pracakSate anutpatti tathA kAnye pratyavAyasya manyate nityA kriyAM tathA cAnye anupani phalaM vidaH anye ArajambAdapaH tadyathA'tre phalAni nitaityAdivacanairAnuvAikaphalanAM nityakarmaNoviduH anizca ayodharmaskandhAyajJo'dhyayanaM dAnamiti prayamastapAva dvitIyobrahmacaryAdA khe sve karmaNyakirataH saMsiddhi lbhtenrH||svkrmnirtH siddhi yathA vindati tcchRnnu||45|| cArya kulavAsI satIyotyantamAtmAma jAcAryale vasAdayaniti gRhasyavAnasthabrahmacAriNa uktvA sarvaene puNyalo kAbhavantIti teSAmantaH karaNazuddhyabhAye mokSAmA va pakvA zuddhAntaHkara gAnAbheSAne va paritrAjakamAna jJAnaniyA mokSanAi brahmasaMstho'statvametIti naMdavaM sthite bramacAri sthAnAnaprasthovA mumukSuH phalAbhisandhityAgena bhagavadarpaNavuddhayA svastre tatta varNAzramavihite nanu svehAcchAmAtrakRte karmaNi atismRtyudite adhirataH samyaganuThAnaparaH saMsiddhiM dehendriyasaMghAtasthAzuddhikSata samyagjJAnotpattiyogyatAM labhate naraH varNAzramAbhimAnI manuSyaH manuSyAdhikAratvAt karmakANDasya devAhInAM varNAzramAbhimAnityAbhAvAyukaeva taddharmeSvanAdhikAraH varNAzramAbhimAnAnapekSe tapAsanAdApadhikArasevAmapyatIni sAdhi devatAdhikarage natu bandhahetUnAM karmaNAM kayaM mokSahetutvaM upAsanA vizamAdityAi svakarmanirataH siddhimukalakSagAM yathA yena prakAreNa vindAni tankRgu zrutvA taM prakAramavadhArayetyarthaH // 45 // 52515251525152502 For Private and Personal Use Only Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir gI. na. a.18. // 19 // yatomAyopAdhikacaitanyAnandaghanAtsarvajJAta zaktarIvarAhapAdAnAdiminAtha santi miNaH pravRttirutpattimAyAmA syAmarathAdInA-1 niva bhunAnAM bhavanadharmaNAmAkAzAdInAM yena kena sapeNa sphuraNarUpeNa ca sarvamidaM dRzyajAtaM viSvapi kAleSu tataM vyApna | svAtmanyevAnnAMvitaM kalpitasyAdhiSThAnAnatirekAt tathA ca zrutiH 'yatojAimAni bhUtAni jAyante yena jAnAni jIvanti yatpayaMtyabhisaMvizanti taDijijJAsasva tntrhmeti| atra yanahaniprako paJjanI yoyaneti caikatvaM vivakSiA 'Anandobrahmeti vyajAnAt | AnandAddhaye khalvimAni bhanAni jaayntehaati| ca tasya nirNayavAkyaM mAyAM na prakRti vidyAnmAyinaM tu mheshrrmityaadi| atyantarAya mAyopAdhilAbhaH 'yaH sarvajJaH sarvavidityAdi' atyantarAtsarvajJasvAdilAbhaH evaM ce gataevAyamA~bhagavatA prakAzitaH yataH pravRttibhUnAnAM yataH pravRttibhUtAnAM yena sarvamidaM tatam // svakarmaNA tamabhyarya siddhiM vindati mAnavaH // 46 // zreyAntsvadharmo viguNaH paradharmAtsvanuSThitAt // svabhAvaniyataM karma kurvannApnoti kilviSam // 17 // yena samidaM tatAmati tamantayAmiNaM bhagavantaM svakarmaNA prativarNAzramaM vihitenAbhyarcya noSayitvA navasAdAdaikAmyajJAnaniSThAyogyatAlakSaNAM siddhimantaHkaraNazaddhiM vindAta mAnavaH devAdisnupAsanAmAtreNeti bhAvaH // 16 // yataH svadharmapatra manuSyANAM bhagavatprasAda / heturataH paradharmAtsamyaganuTitAvapi zreyAn prazasthataraH svadhovino'samyaganuATelopi tasmAt kSatrivega satA tvayA svadhanoM puddhAdirevAnuyona paradharmobhikSATanATirityabhizayaH nanu svadharnApi yuddhAThibandhuvadhAnityAnuvAbAnupAti netyAha svabhApaniyana pUrvoktaM zaurya tejaityAdi svabhAvajaM yuddhAdi karma kurvan philviyaMpA bannupadhAdinimitaM na pAmoni tathA ca prAgvyAkhyA sukhaduHkhe same kRtyetyA vihigajyotiSTomA pazuhiMsAyAi vihina gudAgabamsAmA pratyavAyo bhASA tathA cokta // 194 / / For Private and Personal Use Only Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir madhastAt // 17 // yasmAdevaM vihitahiMsAderna pratyavAyahetutvaM paradharmazca bhayAvahaH sAmAnyadoSeNa ca sarvakarmANi duSTAni tasmAdajovarNAzramAbhimAnI he kaunteya sahaja svabhAjaM karma sadoSamA viDivahiMsAyakagApi jyoniSToma yaddhAdi nalyajedantaHkaraNazuddhaH bhAgbhavAnanyovA nayanAtmajaH kazcitkSaNamapi karmAgyakRtvA sthAna zakroti na pa paradharmAnanatiSThanapi doSAnmucyate sarvArambhAH svadharmAH paradharmAca sarve hi yasmAt doSeNa triguNAtmakatvena sAmAnyanAvRtAH vyAptAH sadoSAeva gathA ca prAgvyAkhyAtaM pariNAmatApasaMskArairguNattivirodhAca duHkhameva sarva vivekina iti tasmAdagatyAnAtmajJaH karmANi kurvan vipanAmAreva viSa sahajaM karma yuddhAdi triguNAtmakatvena sAmAnyena bandhuvadhAdinimittatvena vizeSeNa ca sadoramapi na tyajet sarvakarmatyAgAsamarthavAn sarvakarmatyAgasamarthastu zuddhAntaHkaraNastyajedevetyabhiprAyaH // 48 / / kiM punaH sarvakarmatvAgAsamarthaH / yonityAnityavastuvivekajenehAmutrArthabhogavairAgyeNa sahajaM karma kaunteya sadoSamapi na tyjet||srvaarmbhaahi dopeNa dhuumenaagnirivaavRtaaH||48|| zamadamAdisampannaH karmajAM siddhimazuddhiparikSayadvArA mumukSuH zuddhabrahmAtmaikyajijJAsAM prAptaH saH sveSTamokSahetubrahmAtmaikyajJAnasAdhanavedAntavAkyazravaNAdi karnu sarvavikSepanivRttyA taccheSabhUtaM sarvakarmasaMnyAsaM zrutismRtivihitaM kuryAdeva tasmAdevaMvicchAntodAntauparata. stibhikSuH samAhitobhUtvAtmanyevAtmAnaM pazyediti ' zruteH 'satyAnRte mukhaduHkhe vedAnimaM lokamamuMca parityajyAtmAnamanvicchediti / smRnezva uparatastya kasarvakarmA bhUtvAtmAnaM pazyedAtmadarzanAya vedAntavAkyAni vicArayediti zrutyarthaH etAdRzaeva brahmasaMstho'mRtatvametIti zulyA dharmaskandhatrayavilakSaNatvena pratipAditaH paramahaMsaparivAjakaH paramahaMsaparivrAjaka kRtakRtyaM gurumupasRtya vedAntavAkyavicArasamarthoyamuhizyAthAtobrahmAjajJAsetyAdicaturlakSaNamImAMsA bhagavatA vAdarAyaNena samArambhi kIdRzo'sAvityAha sarvatra putradArAdipu sakninimileppa asaktabuddhiH ahameSAM mamaitaityabhiSvanirahitA buddhiryasyasaH yatojitAtmA viSayebhyaH pratyAtdRtya For Private and Personal Use Only Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.18. aaaaaaa vazIkRtAntaHkaraNaH viSayarAge sati kathaM pratyAharaNaM tabAha vigataspRhaH dehajIvitabhogeSvapi vAJchArahitaH sarvadRzyeSu doSadarzanena nityabodhaparamAnandarUpamokSaguNadarzanena ca sarvatoviraktaityarthaH yaevaM zuddhAntaHkaraNaH svakarmaNA tamabhyarcya siddhi vindati mAna| vaiti vacanapratipAditAM karmajAmaparamAM siddhiM jJAnasAdhanavedAntavAkyavicArAdhikAralakSaNAM jJAnaniSThAyogyatA prApaH sasaMnyAsena zi| khAyajJopavItAdisahitasarvakarmatyAgena hetunA tatpUrvakena vicAraNetyarthaH naiSkAsI niSkarma brahma tadviSayaM vicArapariniSpannaM jJAnaM naiSkarmya tadrapAM siddhiH paramAM karmajAyAaparamAsiddheH phalabhatAM adhigacchati sAdhanaparipAkeNa prAmoti athavA saMnyAsenetItthaMbhUtalakSaNe tRtIyA sarvakarmasaMnyAsarUpAM naiSkarmyasiddhiM brahmasAkSAtkArayogyatAM nairguNyalakSaNAM sidi paramAM pUrvasyAH siddheH sAtvikyAH asaktabuddhiH sarvatra jitAtmA vimtspRhH| naiSkarmyasiddhi paramAM saMnyAsenAdhigacchati // 49 // siddhi prAptoyathAbrahma tathApnoti nibodha me // samAsenaiva kaunseya niSThA jJAnasya yA parA // 50 // Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Xiao 4Xiao raangrawangraaarawangra phalabhUtAmadhigacchatIsyarthaH // 49 // prAguktasAdhanasampannasya sarvakarmasanyAsinobrahmajJAnotpatI sAdhanakramamAha svakarmaNezvaramArAdhya tatvasAdajAM sarvakarmatyAgaparyantAM jJAnotpattiyogyatArUpAM siddhimantaHkaraNazuddhiM prAptoyathA brahma prApnoti yena prakAreNa zuddhamAtmAnaM sAkSAtkaroti tathA taM prakAraM nibodha me madvacanAdavadhArayAnaSTAtaM kimativistareNa netyA: samAsena saGkepeNaiSa nata vistareNa he kaunteya tadavadhAraNekiM syAdita Aha niSTA jJAnasya yAparA jJAnasya vicArapariniSpannasya nizA parisamAptiH yadanantaraM sAdhanAntaraM nAnuSTheyamasti parA zreSThA sarvAntyAvA sAkSAnmokSahetutvAn tAM siddhiM prAptasya brahmapAnirUpA jJAnaniSThAM parAM saGkepeNa nibodhetyrthH||50|| seyaM jJAnaniSThA saprakArocyate vizuddhayA sarvasaMzayaviparyayazUnyayA buddhayA'haM brahmAsmIti vedAntavAkyajanyayA buddhivRttyA yuktaH sadA sadanvitaH dhRtyA dhairyeNAsmAnaM zarI For Private and Personal Use Only Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobetirth.org rendriyasanAtaM niyamya unmArgapravRttenivAryAtmapravaNaM kRtyA cazabdena yogazAstroktaM sAdhanAntaraM samucIyate zamdAdIn zamdasparzarUparasagasandhAna viSayAn bhogena bandhahetun sAmarthyAt jJAnaniThArthazarIrasthitimAtraprayojanAnupayuktAnaniSiddhAnapi tyaktvA zarIrasthitimAtrArtheSu ca teSu rAgadveSI vyudasya parityajya cakArAdagyadapi jJAnavikSepakaM parityajya viviktasevItyatra syAdityadhyAdatana brahmabhayAya kalpatahatyante nAndhayaH // 51 // vivikta janasammadarAhetaM pavitraM ca yadaraNyagiriguhAdi tarasevituM zIlaM yasya sacittaikAgyasampattyartha sadikSepakArirahitaityarthaH laghvAzI laghu parimitaM hitaM medhyaM cAzituM zIlaM yasya sanidrAlasyAdi cittalayakArirahitahatyarthaH yatAni saMyatAni vAkAyamAnasAni yenasaH yamaniyamAsanAdisAdhanasampannaityarthaH dhyAnayogaparonityaM vittasyAtmAkArapratyayAvRttiAnaM AtmAkArapratyayena buddhayA vizuddhayA yuktodhRtyAtmAnaM niyamya ca // zabdAdInviSayAMstyaktvA rAgadveSau vyudasya ca // 51 // viviktasevI laghvAzI yatavAkkAyamAnasaH // dhyAnayogaparonityaM vairAgyaM smupaashritH|| 52 / / nittikatApAdanaM yogaH nityaM sadaiva tatparastayoramuSTAnaparona tu mantrajapatIrthayAtrAdiparaH kadAcidityarthaH vairAgyaM dRSTAdRSTaviSayeSu shAvirodhi cittapariNAma samupAzritaH samyAbhizvalana nityamAzritaH // 12 // ahaGkAraM mahAkulaprasUto'haM mahatAM ziSyo'tivirakto'smi nAsti dvitIyomatsamaityabhimAna balamasadAyaha na zArIra yasya svAbhAvikatvena tyaktumazakyatvAt darpa harSajanya madaM dharmAtikramakaraNaM tdRSTodRpyatidRptodharmamatikrAmatInismRteH kAmaM viSayAbhilASaM vairAgyaM samupAzritaityanenoktasyApi kAmasyAgasya punarvacanaM yatnAdhikyAtha krodha dveSa pariyaha zarIradhAraNArthakamaspaharopi paropanItaM bAyopakAraNa vimucya tyatkA zikhAyajJopavI-12. tAdikamapi daNDamekaM kamaNDalu kaupInAcchAdanaM ca zAstrAbhyanujJAtaM svazarIrayAtrArthamAdAya paramahaMsaparivrAjakobhUtvA nirmamodehajIvanamA For Private and Personal Use Only Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a.18 vipi mamakArarahitaH ataevAhavAramamakArAbhAvAdapagataharSaviSAdatvAt zAntazcittavikSeparahitoyavijJAnasAdhanaparipAkakrameNa brahmabhayAya brahmasAkSAtkArAya kalpate samarthobhavati // 53|| kena krameNa brahmabhUyAya kalpataiti tadAha brahmabhUnaH ahaM brahmAsmIti dRDhanizcayavAn zravaNamananAbhyAsAt prasannAtmA zuddhacittaH zamadamAdyabhyAsAt ataevana zocati naSTaM na kAhatyamA ataeva nigrahAnugrahayoranAmbhAt samaH | sarveSu bhUteSu Atmaupamyena sarvatra sukha duHkhaJca pazyatItyarthaH evaMbhUtojJAnaniSThIyAtarmadbhaktiM mayi bhagavati zuddhe paramAtmani bhaktimupAsanA madAkAracittavRttyA vRttirUpAM paripAkanididhyAsanAkhyAM zravaNamananAbhyAsaphalabhatAM labhate parAzreSThAmavyavadhAnena sAkSAtkAra ahaGkAraM valaM darpa kAmaM krodhaM parigraham // vimucya nirmamaH zAntobrahmabhUyAya kalpate // 53 // brahmabhUtaH prasannAtmA na zocati na kAGkSati // samaH sarveSu bhUteSu madbhaktiM laate parAm // 54 // 505251555555555 phalAM caturvidhAbhajantemAmityatroktasya bhakticatujhyasyAtyAM jJAnalakSaNAmiti vA / / 54 // natazra bhaktyA nididhyAsanAtmikayA jJAna niThayA mAmadvitIyamAtmAnamabhijAnAti sAkSAtkaroti yAvAn vibhurnityazva yazca pArapUrNatatyajJAnAnandavanaH sadA vidhvastasarvopAdhirakhaNDaikarasaekastAvaMtaJcAbhijAnAti natomAne tatvatojJAtvA ahamasmyakhaNDAnandAdvitIyaM brahmeti sAkSAtkRsya vizate hyajJAnatakAryani-1 vRttau sarvopAdhizUnyatayA sapazva bhavati tadanantaraM balavatlArazvakamabhAgena dehatyAgAnantaraM natu jJAnAnantarameva ktvApratyayenaira tallAme tadanantaramityasya vayyApAtAt tasmAttasya tAvadeva ciraM yAvannavimokSethasampatsyaiti zrutparthaevAtra darzitAbhagavatA| yadyapi jJAnenAjJAnaM nivartitameva dIpenaiva tamastasya tavirodhisvabhAvatvAt tathApi tadupAdeyamahavAradehAdi nirupAdAneva yAvat prArabdha For Private and Personal Use Only Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1525551666555500 karmabhogamanuvartate vRSTatvAdeva nahi dRSTanupapajhanAma tArkikairapi hi samavAyikAraNanAzAsavyanAzamaGgIkurvadbhinirupAdAnaM dravyaM kSaNamAtra liSTatItyIkRtaM nityaparamANusamavetavaNukanAzatvasamavAyikAraNanAzAdeva dravyanAzaH samavAyanirUpitakAraNanAzatvamubhayoranugatamiti nAnanugamaH yatvasamavAyikAraNanAzameva sarvatra kAryadravyanAzakamicchanti nepAmAzrayanAzasthale kSaNadvayamanupAdAna kArya tiSThati evaM ca | tatraiva pratibandhasacipAte bahukAlAyasthitiH kena vAryata prArabdhakarmaNazva pratibandhakatvaM zrutisiddhaM antaHkaraNadehAdyavasthityanyathAnupapatti ca siddhaM evaM ziSyasevakAdya dRSTamApi tatyatibandhakaM sadabhAvamapetyaca pUrvasiddhaevAjAnanAzastakAryamataHkaraNAdikaM nAzayatIti na pUnAnApekSA taduktaM 'tIrthezvapacagRha vA naSTasmRtirApi parityajandehaM jJAnasamakAlamuktaH kaivalyaM yAti hatazokaiti najAnAmItyAdipratyayastu tasya nivRttAjJAnasyApyajJAnanAzajanitAdanapAdAnAta sAkSAdAtmAzrayAdevAjJAnasaMskArAttatvajJAnasaMskArAnarvasyAdantakaraNAsthatyavadheriti vitaraNakRtaH ahaM brahmAsmIti caramasAkSAtkArAnantaramahambrahma na bhavAmi na jAnAmItyAdipratyayonAstyeva yadi para ghaTa na jAnAmItyAdipratyayaH bhaktyA mAmabhijAnAti yAvAna yazcAsmi tattvataH // tatomA tattvatojJAtvA vizate tadanantaram // 55 // syAttadupapAdanAya peyaM saMskArakalpaneti nAnupapannaM ajJAnalezapadenApyayameva saMskArovivakSitaH nahi sAvayavamajJAnaM yena kiyanazyati kiyattiSTatIti vAcya anirvacanIyatvAdekadezAbhyupagametu tanivatyarthaM punazvaramaM jJAnamapekSitameva taca manikAle durghaTamiti tattvajJAnasaMskAranAzyatA tasyAbhyupeyA tazva saMskArapakSAsa kopivizeSa iti pUrvokaiva kalpanA zreSatI Ina zajIvanmaktyapekSayA ca prAgbhagavatIktamupadezyanti te jJAnaM jJAninastattvadAniiti sthitaprajJalakSaNAni ca vyAkhyAtAni tasmAtsAdhU taM vizate tadanantarAmiti // 55 // nanu yo'nAtmano'zuddhAntaHkaraNaHso'ntaHkaraNazuddhiparyanta sahajaM karma na tyajet yastu zuddhAntaHkaraNaH sanaiSkarmyasiddhiM saMnyAsenAdhigacchanItyukta saMnyAsaca brAhANenaiva kartavyona kSatriyavaizyAbhyAmiti pAguktaM bhagavatA karmaNaiva hi saMsiddhimAsthitAjanakAdayaityatra tatra zuddhAntaHkaraNena kSatriyAdinA kiM karmANya nuTheyAni ki sarvakarmasaMnyAsaH kartavyaH nAyaH ArurukSormuneyoM meM karna kAraNamucyo yogArUhasya | tasyaiva zataH kAraNamucyate ityAdinA yo panantaHkara gADhe pAtra karmAnugatAnaSedhAca nAda piH sarne vidharaM zreSaH paradharmobhayAtraha For Private and Personal Use Only Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. ityAdinA brAhmadharmasya sarvakarmasaMnyAsasya kSatriyAdikaM pratinidhAn naca karmAnuSThAna karmatyAgayoranyataramantareNatRtIyaH prakAro'sti tasmAdabhayorapi pratiSiddhale gatyantarAbhAvina cAvazyakartavye pratipAtikame karmatyAgavazreyAn bandhahetuparityAgena mAkSasAdhanapokalyAta natu karmANyanuSTeyAni vittavikSepahetutvena mokSasAdhana jJAnaprativandhakatvAdilyabhiprAyamarjunasyAlakSvAha bhabhavAn yaH pUrvoktaiH karmabhiH zuH ddhAntaHkaraNaH so'vazyaM bhagavadekazaraNaH bhagavadekazaraNatAtparyantatvAta antaHkaraNazuddheH etAdRzadheta brAhmaNaHsaMnyAsapratibandharahitaH sarvakamANi saMnyasya tu nAmasaMsArAdhemokSastu tasya bhagavadezaraNasya bhagAlasAdAtra etAiza kSatriyAdiH saMnpAlAnadhikArI sakarota |nAma karmANi nui mAyamA aI bhagavAn vAsudevapatra vyapAzramaH zaragaMyaspa same daka zara gomapyarpitasAtmabhAvaH saMnyAsAnadhikArAt sarvakarmANyapi sadA kurvANomadyapAzrayaH // matprasAdAdavApnoti zAzvataM padamavyayam // 56 // cetasA sarvakarmANi mayi saMnyasya matparaH // vuddhiyogamapAzritya maccittaH satataM bhava // 5 // Lu De Jin Yu Min Yu Min Lu 88Hao Zong Xing sarvakarmANi sarvANi karmANi varNAzramadharmarUpANi laukikAni paniSidvAni vA sadA kupogonalasAdAnmamezvarasthAna paDA amAnoti hi|raNyagarbhavanmadijJAnotpattyA zAzvataM nityaM padaM vaiSNavamavyayamapariNAmi etAdRzobhagavadeka zaraNaH karotyeAna pratiSiddhAni karmAgi yadi kuryAttathApi matprasAdApatyavAyAnutpatyA mavijJAnena mokSabhAgbhavatIti bhagavadekazaraNatAsmRtyartha sarvakarmANi sarvadA karvANopItyanadyate // 56 // yasmAnmadekazaraNadAmAtra mokSasAdhanaM na karmAnuSTAnaM karmasaMnyAsomA tasmAn kSatriya cetasA vivekabuddhayA sarvakamANi | dRSTAdRSTArthAni mayIzcare saMnyasya yatkaroSi yadabhAsItyuktanyAyena samartha matparaH ahaM magavAn vAsudevaeva paraH priyatamoyasya samatparaH san buddhiyogaM pUrvoktasamatvabuddhilakSaNaM yogaM bandhahetorapi karmaNomokSahetutvasampAdakai agAnitya ananya zaraNatayA svIkRtya maccittaH, For Private and Personal Use Only Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir RRRR5E525450566 NRNrararararararara mayi bhagavati vAsudevarAva cittaM yasya na rAjani kAminyAdau vA samamittaH satataM bhA // 57 // tataH kiM syAditi sadAha macittastvaM sarvadurgANi dustarANi kAmakrodhAdIni saMsAraduHkhasAdhanAni malAsAnAt svavyApAramantareNaiva tariSyAsa anAyAsenaivAtikramiSyati athaceta yadita tvaM madale vidyAsamakavA'hakArAtpaNDito'hamiti garvAnna oSyasi maha vanArthaM na kariSyAsi tatovinasi paraSArthAdbhaTobhaviSyasi kAnakAraNa saMnyAsAdyAcarana // 8 // tvaMca ahavAra dhArmiko'haM krUrakarma na kariSyAmIti mithyAbhimAnamAzritya na yotsye yada na kariSyAmIni manyase yat mithyAniSphalaeSavyavasAyonizcayaste tava yasmAlakRtiH kSatrajAtyArambhakorajoguNasvabhAvastvAM niyokSyati yuddhe // 52 // prakRti vivaNoti svabhAvajena pUrvoktakSatriyasvabhAvajena zauryAdinA svenAnAgantukena karmaNA nibaddhAvazIkRtastvaM hekaunteya yadndhuvadhAdi maccittaH sarvadurgANi matprasAdAttariSyasi // atha cettvamahaGkArAnna zroSyasi vinazyasi // 58 // yadahaGkAramAzritya na yotsyaiti manyase // mithyaiSavyavasAyaste prakRtistvAM niyokSyati // 59 // svabhAvajena kaunteya nibadaH svena karmaNA // kartu necchasi yanmohAkariSyasyavazo'pi tat // 60 // IzvaraH sarvabhUtAnAM dRdeze'rjuna tiSThati // bhrAmayansarva bhUtAni yantrArUDhAni mAyayA // 61 // nimitta yuddha mohAna svatantro'haM yathecchAmi tathA sampAdayiSyAmIti bhramAt kartuM necchasi tadavazo'pi anicchannapi svAbhAvikakarmapara tantraH paramezvaraparatantratha kariSyasyeva // 60 // svabhAvAdhInatAmuktvezvarAdhInatAM vivRNoni IzvaraIzanazIlonArAyaNaH sarvAnta bhI yaH prathivyAM tiSTana pRthivyAantaroya pRthivI naveda yasya pathivI zarIrayaH pRthivImamamaroyamayani yamavijjagatsarva dshyte| zrayatepivA antarbahizca tatsarva vyApya nArAyaNaH sthitaityAdi / zrutisiddhaH sarvabhUtAnAM sarveSAM prANinAM dodo'ntaHkaraNe tiSThati sarvavyApako'pi tatrAbhivyajyate saptadvIpAdhipatiriva rAmauttarakosaleSu he'rjuna zukla zuddhAntaHkaraNa etAdRzamI vaM jJAtuM yogyAsIti dyotyate kiMkurvatikSati bhrAmayan itastatavAlayan sarvabhUtAni paratantrANi mAyayA manA yantrArUTAnIva sUtra 1525152R For Private and Personal Use Only Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. na. a. 10 saJcArAdiyantramArUdAni dArunimitapuruSAdInyatyantaparatantrANi yathA mAyAtrI bhrAmayani tahadityarthazeSaH // 61 // iishvrH|| sarvabhanayAna paratantrANi prerayati cetyApta vidhipratiSedhazAstrasya sarvasya puruSakArasya cAnarthakyAmatyatrAha tamevezvadharaM zaraNAmAzrayaM saMsAsamudrottara gaccha Azraya sarvabhAvena sarvAtmanA manasA vAcA karmaNA ca hebhArata tasAdAttasyaivezvarasyAnugahAttatvajJAnAtpattiparyantAra parAM zAMti sakAryAvidyAnivRtti sthAna advitIyasvaprakAzaparamAnandarUpeNAvasthAnaM zAzvataM nityaM prApsyasi || sarvagInArtha epasaharanAha iti anana prakAreNa na tabhyamatyantapriyAya jJAnamAtmamAtraviSaya mokSasAdhanaM mudyAdguhyataraM paramarahasyAdapi saMnyA-1 sAntAt karmayogAdraha syataraM tatphalabhUtatvAta AkhyAtaM samantAt kathitaM mayA sarvajJana paramAnena atAvimazya paryAlocya etanmayopadiSTaM gI | tameva zaraNaM gaccha sarvabhAvena bhArata // tatprasAdAtparAM zAnti sthAna prApsyasi zAzvatam // 62 // iti jJAnamAkhyAtaM guskhAikhataraM mayA // vimRzyaitadazeSeNa yathecchasi tathA 5251525152625856-5251525152625251525 1 sAzAstramazeSeNa sAmaratyena sarvekavAkyatayA jJAtvA svAdhikArAnurUpeNa yathacchasi tathAkuru na vetadamizyaiva kAmakAreNa yatkiJciAdityarthaH atra caitAvaduktaM azuddhAntaHkaraNasya mumukSAmAkSasAdhanajJAnotpattiyogyatApratibandhakapApakSayArtha phalAmisAndhapAralyAne bhagavadarpaNabaddhyA dhaniTAnaM tataH zuddhAntakaraNasya vividipotsatI garumpasatya jJAnasAdhanavedA- |ntavAkyavicArAya brAhmaNasya sarvakarma saMnyAsa: tatAbhagavadeka zaraNatayA viviktavAdi jJAnasAdhanAbhyAsAvaNamanananidiyAsanairAtma- sAkSAtkArotpatyA mAMjhAni kSaciyAdesnu saMnyAsAnadhikAriNo mArantaHkaraNazurathAnantaramapi bhagavadAjJApAlanAya lokasaMgrahAyaca yathA kathaMcitkarmANi vurvano'pi bhagadevaka zaraNatayA pUrvajanmakRtasaMnyAsAdiparipAkAhA hiraNyagarbhanyAyena tadapekSaNAhA bhagavadanupaha // 198 For Private and Personal Use Only Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAtreNehaiva tattvajJAnotpattyA'grimajanmani brAhmaNajanmalAbhena saMnyAsAdipUrvakajJAnotpattyA vA mokSaiti evaM vicAriteca nAsti mohA-1 vakAzaiti bhAvaH // 3 // atigambhIrasya gItAzAstrasyAzeSataH paryAlocana zanivRttaye kRpayA svayameva nasya sAra saGkSipya kathayati pUrva hi guhyAt karmayogAta rakharaM jJAnamAkhyAtamadhunAtu karmayogAttatphalabhanajJAnAca sarvasmAdatizayana gRhya rahasyaM gudyatamaM paramaM |* sarvataH prakRSTaM me mama vayogAnya bhUyaH natra natrokamapi tvadanugrahArthaM punarvasyamANaM zRNu na lAbhapUjAkhyAtyAdyarthaM tvAM bravImi tuiSTaH priyAsi me mama dRDhamatizayena iti yAniSTatvena vakSyAmi kathayiSyAmyapaSTopi sahate tava hinaM paramaM preyaH // 64 // tadevAhA bhayi bhagavati vAradeve manoyasya samanmanAH bhA sadA nAM cintaya deSeNa kaMsazizupAlAhirapi tathA'taAha mamataH premNA mayyanuraktaH sarvaguhyatamaM bhUyaH zRNu me paramaM vacaH // iSTo'sime dRDhamatistatovakSyAmi te hitam // 64 // manmanAbhava madbhaktomayAjI mAM namaskuru // mAmevaiSyasi satyaM te pratijAne priyo'si me // 65 // maviSayeNAnurAgaNa sadA mahiSayaM manaH kuriti vidhIyate tvaviSayonurAgaeca kenasyAdityataAha madyAjI mAM baTuM pUjayituM zIlaM yasya sasadA matpajAparobhA jopakaraNAbhArata mAM namaskara kAyena vAmA manasA ca pravhIbhavanenArAdhaya idaMcArcanavandanAdyanyeSAmapi bhAgavatadharmANAmapalakSaNa tathA bocA bhIbhAgavane 'bhavaNaM kIrtanaM viSNoH sAraNaM pAdasevana arcanaM vandanaM dAsyaM sakhyamAtmanivedanaM iti pusApitAviSNo bhaktimavalakSaNA phiyate bhagavatyadvA tanmanye dhItamuttamamiti eca bhaktirasAyane vyAkhyAnaM vistareNa evaM sadA bhAgavatadharmAnuSThAnena mayyanurAgotpattyA manmanAH san mAM bhagavantaM vAsudevameva eSyasi prApsyAsa vedAntavAkyajAnatena madodhena tvaJcAtra saMzayaM mAkArSIH satyaM yathArthaM te tubhyaM pratijAne satyAmeva pratimA karomyasninathaiyataH priyo'si me priyasya pratAraNAnocitaiveti bhAvaH satyaM te prArabdhakarmaNAma'nte sati mAmeSyasIti vA anuvAdApekSayA vizvAsadArtha prayojanaM prathamaM vyAkhyAtameva zreyaH For Private and Personal Use Only Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. // 199 // 505251525150355155055 anena yatpUrvamuktaM 'yataH pravRttirbhUtAnAM yena sarvamidaM tata svakarmaNA tamabhyarya siddhi vindati mAnavaiti / tayAkhyAtaM macchabdenezvaratvaprakaTanAt // 65 / / adhunAtu IzvaraH sarvabhUtAnAM vRze tiSThati tameva sarvabhAvena zaraNaM gacchati yaduktaM tadvivRNoti kecidvarNadharmAH kevidAzramadharmAH kecitsAmAnyadharmAhatyevaM sarvAnapi dharmAn parityajya vidyamAnAnavidyamAnAnvA zaraNatvenAnAvRtya mAmIzvaramekamidvitIyaM sarvadharmANAmadhiSThAtAraM phaladAtAraM ca zaraNaM vraja dharmAH santu na santuvA kiM tairanyasApekSaH bhagavadanugrahAdeva tvanyanirapekSA-11 dahaM kRtArthobhaviSyAmIti nizcayena paramAnandaghana mUrtimanantaM zrIvAsudevameva bhagavantamanukSaNabhAvanayA bhajasva idameva paramaM tattvaM nAtodhikamastIti vinArapUrNakeNa premaprakarSeNa sarvAnAtmacintAzUnyayA manovRttyA tailadhArAvadavicchinnayA satataM cintayetyarthaH atramAmeka zaraNaM vrajetyanenaiva sarvadharmazaraNatAparityAge labdhe sarvadharmAn parityajyeti niSedhAnuvAdastu kAryakAritAlAbhAya 'yajJAya yajJIye sA| niraMkRtvodyamityatra na girA gire tiyAditivat tathAca mamaiva sarvadharmakAryakAritvAnmavekazaraNasya nAsti dharmApekSetyarthaH etenedamapAstaM sarvadharmAn parityajyelyukenAdharmAgAM parityAgolabhyate anodharmapadaM karmamAtraparamiti nalyatra karmatyAgovidhiyate apitu vidyamAnepi kaNi tatrAnAdareNa bhagavadekazaraNatAmAtraM brahmacArigRhasthavAnaprasthabhikSaNAM sAdhAraNyena vidhIyate tatra sarvadharmAn parityajjati teSAM svadharmAdarasambhavena tanivAraNArtha adharme cAnarthaphale kasyApyAdarAbhAvAttatparityAgavacanamanarthakameva zAkhAntarapApnatvAca tasmAdvarNAzramadharmANAmabhyudayahetutvaprasiddharmokSahe tuvamapi syAditi zaGkAnirAkaraNArthamevaitadvanaiti nyAyyaM naca | sarvadharmAdharmaparityAgotravidhIyate saMnyAsa zAstreNa pratiSedhazAstreNa ca labdhatvAdeva na cedamapi saMnyAsazAstra bhagavadekazaraNatAyAvidhisitatvAt tasmAtsarvadharmAn parityajyetyanuvAdaeva sarveSAM tu zAstrANAM paramaM rahasyamIbharazaraNanaivati tatraiva zAkhaparisamApibhagavatA kRtA tAmantareNa saMnyAsasyApi svaphalAparyavasAyitvAt arjunaM ca kSatriya saMnyAsAnadhikAriNaM prati saMnyAsopadezAyogAta arjanaca kSatriyaM saMnyAsAnadhikAriNavAsiMnyAsopadezAyogAt arjuna vyAjenAnyasyopade zetu vakSyAmi te hitaM tvA mokSayiSyAmi sarvapApebhyastvaM mAzucaiti copakramopasaMhArau nasyAtAM tasmAtsaMnyAsadhaimaSvapyanAderaNa bhagavadekazaraNatAmAtre tAtparya bhagavataH | yasmAttvaM madekazaraNaH sarvadharmAnAdare ato'haM sarvadharma kAryakArItvAtvAM sarvapApebhyobandhuvAdhadinimittebhyaH saMsArahe nabhyomokSayiSyAmi prAyazcittaM vinaiva dharmeNa pApamapanudatIti' zruterdharmasthAnIyatvAca mama atomAzucaH | Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci 1515 // 199 For Private and Personal Use Only Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuddhe pravRttasya mama bandhuvadhAdinimittapratyavAyAt kartha nistAraH syAditi zokaM mAkArSIH bhASyakAranirastAni durmatAnIha vistarAta granthavyAkhyAnamAtrArthI na tadarthamahaMyate 'tasyaivAhaM mamaivAsausaevAha miti vidhA bhagavaccharaNatvaMsyAtsAdhanAbhyAsapAkataH vizeSovarNitosmAbhiH sarvobhaktirasAyane granthavistarabhIratvAhiumAtramiha kathyate' tatrAdyaM mRduyathA satyapi bhedApagamenAtha tavAhaM na mAmikInastvaM sAmudrohitaraGgaH kaca na samudro natAraGgaH dvitIyaM madhyaM yathA 'hastamukSipya yAtosi balAt kRSNakimadbhutaM vRdayAdyadiniryAsi pauruSa gnnyaamite| tRtIyamavadhimAtrayathA 'sakalAmiTAhaM ca bAsudeva paramapumAna paramezvaraH saekaH iti matisvalAbhavatyanante dRdayagatevrajatAn vihAya dUrAditi / dUtaM pratipamavacanaM ambarISapralhAdagopIprabhUtayazcAsyAM bhUmikAyAmudAhartavyAH asmin di gItAzAne niSThAtrayaM sAdhyasAdhanabhAvAnaM vivakSitamuktaM ca bahudhA tatra karmaniSThA sarvakarnasaMnyAsaparyantopasaMtRtA svakarmaNA sarvadharmAn parityajya mAmekaM zaraNaM vraja // ahaM tvA sarvapApebhyomokSayiSyAmi maashucH||66|| RRRRRRRRRRRRRRRRRRR tamabhyarcya siddhiM vindati mAnavaityatra maMnyAsapUrvakazravaNAdiparipAkasahitA jJAnaniSTopasaMdatA tatomA tattvatojJAtvAvizatetadantaramityatra bhagavadbhaktiniSThAtRbhayasAdhanabhUtobhayaphalabhatAca bhavatItyantaupasaMstRtA sarvadharmAna parityajya mAmekaM zaraNaM prajetyatra bhASyakRtastu sarvadharmAnparityajyeti sarvakarmasaMnyAsAnuvAdena mAmekaM zaraNaM ameti jJAnaniSTopasaMhatecyAhuH bhagavadabhiprAyavarNane ke bayaM varAkAH 'vacoyadgItAkhyaM paramapuruSasyAgamagirAM rahasyaM tayAkhyAmanatinipuNaH kovitanutA arhattvetadvAlyaM yadiha kRtavAnasmi kathamapyahetunehAnAM tadapi kutukAyaiva mahatAM // 66 // samAnaH zAstrArthaH zAstrasaMpradAyavidhinadhunA kathayati idaM gItAkhyaM sarvazAstrArtharahasyaM te tava saMsAravicchittiye mayoktaM nAtapaskAya asaMyatendriyAya na vAcyaM kadAcana kasyAmapyavasthAyAmiti paryAyatrayapi saMbadhyate tapasvinepyabhaktAya gurau deve ca bhaktirahitAya na vAcyaM kadAcana tapasvine bhaktAyApi azuzrUSave zuzrUSAM paricaryAmakurvate ca na vAcyaM kadAcana For Private and Personal Use Only Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. a. 18 // 20 // cazaddhaH vAcyaM kadAcaneti padavyAkarSaNArthaH na ca mAM yobhyasUyati mAM bhagavantaM vAsudevaM manuSyamasarvajJasvAdiguNakaM matvA abhyaH sUyati AtmaprazaMsAdidoSAdhyAropaNenevaratvamasahamAnodeTiyaH tasmai zrIkRSNAtkarSa sahiSNave'tapasvina'bhaktAyAzuzruSavepi na vAcyaM kadAcanetyanukarSaNArthazvakAraH tapasvinebhaktaya zuzrUSave zrIkRSNAnuraktAya ca vAcyamityarthaH ekaikavizeSaNAbhAvaSyayogyatApratipAdanArthAzcatvAronakArAH medhAvine tapasvine vetyanyatra vikalpadarzanAt zuzrUSA gurubhaktibhagavadanuraktiyuktAya tapasvine tayuktAya medhAvine vA vAcyaM madhAnapasoH pAkSikatyepi bhagavadanuraktigurabhAkazuzrUSANAM niyamaeveti bhASyakRtaH // 67 // evaM sampadAyasya vidhimuktvA tasyakaTuH phalamAha yaHsaMpradAyasya pravartakaH imaM AvayoH saMvAdarUpaM panthaM paramaM niratizayapuruSArtha | idaM te nAtapaskAya nAbhaktAya kadAcana // na cAzuzrUSave vAcyaM na ca mAM yobhyasUyati | // 67 // yaidaM paramaM guhyaM madbhakteSvabhidhAsyati // bhakti mayi parAM kRtvA mAmevaiSyatyasaMzayaH // 68 // sAdhanaM guhyaM rahasyArthatvAt sarvatra prakAzayitumanvahaM madbhakteSu mAM bhagavataM vAsudevaM pratyanurakteSu abhidhAsyati abhitoyanyatArthatazca | dhAsyati sthApayiSyati bhaneH punaryahahaNAna parvoktavizeSaNatrayarahitasyApi bhagavadbhaktimAtraNa pAtratA sUcitA bhavati kathamabhidhAsyati tabAha bhaki mayi parAM kRtvA bhagavataH paramaguroH zuzrUSeveyaM mayA kriyataityevaM kRtvA nizcitya yobhidhAsyati samAmevaiSyati mAM bhagavantaM vAradevameSyatyeva acirAnmokSataeva saMsArAdatra saMzayona karnavyaH athavA mayi parAM bhakti kRtvA'saMzayoniHsaMzayaH sanmAmepyatyeveti vA mAmevaiSyati nAnyamiti yathA zrutameva vA yojyaM // 68 // kiJca tasmAdbhakteSu zAstrasampadAyakRtaH sakAzAdanyomanuSyeSu madhye kabhidapime mama priyakRntamaH atizayana piyakRta madviSayaprItyatizayavAnAsti vartamAne kAle For Private and Personal Use Only Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nApi prAgAptI nAka kAdhana na ca kAlAntare bhavitA bhaviSyati mamApi tasnAdanyaH nidhAraH prItvAza gASipaH kadhihayA-1 sIna adhunA ca bhUSi lokesminAsti na ca kAlAntare bhavitetyAvatyA yojyaga // 19 // adhyApakasya phalamuktA'dhye tuH phalamAha AvayoH saMvAdanimaM grandhaM dhamrya dharmAdanapetaM yodhyeyate jayarUpeNa paThiSyati jJAnayajJana jJAnAtmakena yaje caturthAdhyAyokena dravya yajJAdizreSTenAhaM sarvezvaraH tenAdhyetA iTaH pUjitaH syAmiti me matirmama nizrayaH yadyapyasau gItArthamadhyabhAnaeva japati tathApi ticyAvatomama mAmevAsau prakAzayatIni buddhirbhavati atojapamAtrAdapi jJAnayajJaphalaM mosaM samata matvazuddhijJAnotpatidvArA arthAnusa-1 na ca tasmAnmanupyeSu kazcinme priyakattamaH // bhavitA na ca me tasmAdanyaH priyatazevi // 69 // adhyakSyate ca yaimaM dhayaM saMvAdamAnayoH // jJAnayajJena tenAhAnarasyAmiti me matiH // 70 // aDAyAnanasUyazca mRNuyAdapi yonaraH // so'pi muktaH zumAlokAn mATuyA. suNyakarmaNAm // 71 // kacidetacchrutaM pArtha tvayaikAgreNa cetasA // kadhidajJAnasaMmohaH | pranaSTaste dhanaJjaya // 72 // ndhAnapUrvakaM paThatastu sAkSAdeva mokSahati kiM vaktavyamiti phalavidhirevAyaM nArthavAdaH zreyAndravyama yAdyajJAjjJAnayajJaH paraMtapeti prAguktam // 70 // pravakturadhyetudha phalamuktvA zroturidAnIM phalaM kathayati yonaraH kazcidapi anyasyorjapataH kAruNikasya sakAzAn zraddhAvAn zraddhAyuktaH tathA kimarthamayamurnapatyabaddhaM vA japatIti doSadRSTayA'sUyayA rahitonasUyazca kevalaM NuyAdima granthaM api zabdAn kimutArthajJAnavAn so'pikevalAkSaramAtrotA'pi muktaH pApaiH zubhAn prazastAna lokAn puNyakarmaNAmazvamedhAvikRtAM prApyAt jJAnavatastu | kiM vAcyAmiti bhAvaH // 71 / / ziSyasya jJAnotpattiparyantaM guruNA kAruNikena prayAsaH kAryahati gurordhane zikSAyituM sarvazopi puna rupadezApekSA nAstIti jJApanAya pRcchati kaciditi prazne etanmayoktaM gItAzAstraM ekAgreNa vyAsagarahitena cetasA he pArtha tvayA kiM (naM zra arthatovadhArita kazcit kiM ajJAnasaMmohaH ajJAnanimittaH sammohoviparyayaHajJAnanAzAt manaSTaH prakarSaNa punaratpattivirodhitvena naSTaste tava 1852515251525152525 For Private and Personal Use Only Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. dhanaJjaya yadispAna puna rUpadezaM kArakhyA mItyabhiprAyaH // 72 // evaMpuSTaH kanArthavena punarupadezAnapekSatAmAtmanaH arjuna uvAcanautthitaH mohaH ajJAnatoviparyayaH tanAzakamAha sanilavA balasAhAnnayA yasmAbAdazAdAtmajJAna labdhaM sarvasaMzayAnAkAnatayA prApta ataH sarvapratibandhazUnyenAtmajJAnena mohonaTaityarthaH he acyuna Alatvena nidhinavAdI yogyAyogyasmRtilambhane sarvagranthInAM viSamokSaiti atyarthamanabhavanAha sthi masmi gatasandehonivRttasapasandehaH sthito'smi yuddha vyatArUpe khAsana yA rajjI ca kariSye vananaM tava | bhagavataH paramagarorAjJAM pAlayiSyAmIti prayAsasAkalpakayanena bhagavataM arjanaH paritoSayAmAsa anena gI zAstrAdhyAyinobhagavatprasA / / 201 // // arjuna uvAca // naSTomohaH smRtirlambAtvatprasAdAnnayAcyuta // sthito'smi gata sandehaH kariSye vayanaM tava // 73 // saJjaya uvAca // ityahaM vAsudevassa pArthasya camahAtmanaH // saMvAdamimamISanadbhutaM romaharaM gan // 74 // vyAlaprasAdAcchu tavAnimaM gusyatamaM param // yoga yAgezvarAtruSNAtsAkSAtkathayataH svayam // 75 // / dAivazyaM mIkSakalaparyantaM jJAnaM bhavatIti zAstra kalanupasaMhA naddhAsya vija nAmiviyA // 7 // samAnaH zAntrAthaH kayAsaMbandhanidAnImanu| sandadhAnaH adutaM cenasovista pAkhyAdhikArakaraM lokebhasaMbhAvanAnatvAt lona zarIrasya romAJcAkhyapikAra karaM nAti paripuSTatvaM vismayasya darzitaM spaSTamanyata // 74 // vyavahitasyApi bhagavadarjunasaMvAdasya zravaNa yogyatAmAtmana Aha vyAsa dattadivyacakSuHotrAdilAbharUpAn vyAsaprasAdAna imaM para guhyaM yoga yogAvyabhicArituM saMvAdaM yogedharAn kuNAt svayaM spena |pAramezvareNa rUpeNa kathayataH sAkSAdevA bhavAnasni na paraMparayAte svabhApamabhinandati agresamiti puliGgapAubhASyakAraikhyiAtaH etaditi napuMsakalindrapAThasyaiva yogasAmAnAdhikaraNyena vyAkhyAnanidAnAo tayAkhyAtAraH // 75 // puNyaM zrava 1 // 201 For Private and Personal Use Only Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir NinApi sarvapApaharaM kezavAniyorimaM saMvAdamadbhutaM na kevalaM zrutavAnasmi kiMtu saMsmatya saMsmatya saMbhrame tirutiH muhurmahuvari vAra hapyAmi ca harSa prAmomi ca pratikSaNaM romAJcitAbhavAmIni vA // 76 // yadizvarUpAkhyaM saguNaM rUpamarjunAya dhyAnAtha bhagavAn darzayAmAsa tAIvAnImanusandhAna Aha taditi vizrarUpaM he rAjanmama mahAvismayo'naepa vRpyAme cAI spaSTamanyat / / 77 // evaM ca sati svaputre vijayAdasabhAvanAM parityajetyAi yatra yasmin yudhidhirapakSe yogezvaraH sarpayogasiddhInAmIzvaraH sarvajJaH sarpazaktirbhagavAn kRSNobhaktaduHkhakarSaNastiSThati nArAyaNaH yatra pAryodhanurdharaH yatra gANDIvadhanyA tiSTatyarjunonaraH rAjantsaMstutya saMskRtya saMvAdamimadbhutam // kezavArjunayoH puNyaM dRSyAmi ca muhurmuhuH // 76 // taca saMsmRtya saMsmRtya rUpamatyadbhutaM hreH|| vismayobhe mahAn rAjan dRSyAmi ca punaH punaH // 77 // yatra yogezvaraH kRSNoyatra pArtho dhanurdharaH // tatra zrIvijayobhUtidhuvAnItimatirmama // 78 // tatra naranArAyaNAdheiSTite tasmin yudhiThisakSe zrIH rAjyalakSmIH vinayaH zatruparAja paninita utkaH bhatira tarottara rAjapAvivRddhidhuvA'vazyaMbhAvinIti sarvatrAnvayaH nItiyaH evaM mama matinizcayaH tasmAdathA putravijayA zAM tyaktvA bhagavadana gahInerlakSmIvijayAdi| bhAgbhiH pANDavaiH saha sandhireva vidhIyatAmityabhiprAyaH 'vaMzIvibhUSitakarAnavanIradAbhAtpInAmbarAdaruNAvimba kalAdharoSTAn pUrNendusundaramukhAdaravindanetrAta kRSNAt paraM kimapi tattvamahaM na jAne kANDatrayAtmaka zAstraM gItAkhyaM yena nirmitam AdimadhyAntaSaTakeSu tasmai| bhagavate namaH zrIgovindamukhAravindamadha nAgiSTaM mahAbhArate gItAkhyaM paramaM rahasyamaSiNA vyAsena vikhyApitam vyAkhyAnaM bhagavatpadaiH pratipadaM For Private and Personal Use Only Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. zrIzarAkhyaiH punarvispaSTaM madhusUdanena muninA svajJAnazuddha kRtam iha yosti vimohayan manaH paramAnandavanaH sanAtanaH guNadoSa |deSaeva nastuNatulyAyadayaM svayaM janaH zrIrAmavizvezvaramAdhavAnAM prasAdamAsAdya mayA gurUNAm vyAkhyAna metadihita subodhaM samarpita itizrImadbhagavadgItAlUpaniSatsubrahmavidyAyAM yogazAstrezrIkRSNArjunasaMvAde saMnyAsayogo nAma assttaadsho'dhyaayH||18|| zrIkRSNArpaNamastu // zubhaM bhavatu // 7 // // 7 // | tacaraNAmbujeSu // // ilizrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryazrIvizvezvarasarasvatIpUjyapAziSyatrImadhUsUdanasarasvatIviracitAyAM shriibhgvdgiitaa| guhArthadIpikAyAmaSTAdazo'dhyAyaH // 18 // yaSTAdazazate zAke mAghazukle samApitA || guDhArthadIpikA TIkA navamyAjiMduvAsare // 1 // nArAyaNamayUrAbhyAM paropakRtisiddhaye / / mudritA kIlayantre khe tena kRSNaH prasIdatu // 2 // zrIsadguruH kRSNovijayate 52515251525555251525152515251526 // 20 For Private and Personal Use Only Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zuddhipatram. pR. paMkti mudrAyantrajAnyazuddhAni. | zuddhapATaH pa. pR. paMkti mudrAyantrajAnyazuddhAni. zuddhapAThaH | atha prathamAdhyAyasya. atha prathamAdhyAyasya.24 2 3 kustajJAna .... .... kutastajjJAna .... yadi 2 8 viddhadbhi 214 zocanAha .... .... zocanAha 214 parimalAdI .... parimalAdi 11. vizeSaNAtyaMtikava vizeSeNAsyantikatva atha dvitIyasya. atha dvitIyastha. 31112 sakalanartha .... sakalAnartha 21 yatkRtaka .... ...... yakRtakaM 3224 sukhAnubhAvakale .... sukhAnabhavakAle 216 mavivakSioti .... .... navivakSiteti 21 bhAkte bhokte 212 laukikAlaukikarma .... laukikAlaukikakarma 214 dhAtaniSpa naM dhAtoniSpanna 11 3 niniSThA .... niSThA 2 17 dittisthita .... ... ditisthitaM 1 2 aphuTai 4924954505666545512505251525 rrrrorm .... .... akUTai For Private and Personal Use Only Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. pa. pR. pakti mudrAyantranAnyazuddhAni. zuddhapAuH | pa. pR. paMkti mudrAyantrajAnyazuddhAni. zuddhapAuH / atha tRtIyasya. | atha tRtIyasya, 216 kRtopa .... kRtopi 2 4 nityamitiprasiddha niyamatiprasiddha pramAdakaraNApATava pramAdakaraNapATana 116 navito jIvatI 2 12 yogyositi .... yogyAsIti |152 12 veparyaprasaMgaH .... vayaryaprasaMgaH athapaJcamasya | athapaJcarastha. 62 2 3 karaNe cAya .... .... karaNa cAya 2 16 prazasyatara .... .... prazasyataraM 18 yogI ..... sopayogI 1 9 sAMkhyayattAH yatsAdayaH 2 lobhanmohAcca .... lobhAnmohAcca 2 10 dharmadhyAso .... dharmAdhyAso 2 7 labhyate MARANANNINNNNNNNNNNNNNNNNNNN ... labhante athaSaSThasya. athacaturthasya 6.2 19 tadvigragraho .... | 1 4 cAhArAAma .... 214 prajApatava tavat 1 9 zreSThAratvena ... 1 7 vivekSayA athacaturthasya. . ... tadvigraho athaSaSThasya .... dUdhabaharAmi prajApativratavat |73 112 AtmA .... zreSThAcAravena |75 1 1 niyamanAramAna... vivakSapA 176116 prajJAprasAdamArUna .... AtmA .... niyamanAdAtmAnaM ....majJAmAsAdamAruhma For Private and Personal Use Only Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pa. pR. paMkti mudrAyantrajAnyazudAni zuddhapAuH pa. pU. paMkti mudrAyantrajAnyazuddhAni zuddhapATaH 8116 nidrAzeSa ........ nidrAzoSa 126 nidrAzeSA ......... nidAzoSA 52525-26452655555 atha saptamasya. athasaptamasya. / atha navamasya. atha navamasya. 1112 dharnA .... dhayaM. 1121 1 mayAdhiSThAnana .... mayAdhiSThAnena 1131 3 masaMsaSTo .... .... masaMspRSTo damananAttarabhAvinA mananottarabhAvinA 9 tadasaccAha .... .... sadasaccAha 116 1 1 yAdvidyate .... 9 yajayAvidhi .... ....yajanyavidhei 12 janadacetana jAtaM 1 6 pAgala yamuktAnAM 211 catuvidhAbhate. 11 devatAtanvarAdhana bhIktika 16 samyagAvata: .... 13 AtmAna ..... jagadacetanAtaM pAgalabhyayuktAnAM caturvidhAbhajante devatAtanvArAdhanaM bhautika samyagAvRtaH ... AtmAnaM .... vetti atha dazamasya. atha dazamasya. 120 1 14 veti.... .... 1211 12 sarva .... .... .... sarva 14 dApasAdhaya .... dopasAdharmya |126 1 3 yAsAnAM .... mAsAna atha aSTamasya. atha aSTamasya. 103 1 10 adhidevaM ..... .... adhidaivaM For Private and Personal Use Only Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gI. ma. lh s s pa. pR. paMkti mudrAyaMtrajAnyazuddhAni zuddhapAuH | pa. pR. paMkti mudrAyaMtrajAnyazuddhAni zuddhapAThaH athaikAdazasya. athaikAdazasya. 139 17 atavaM .... .... ataU 114027 yasmanno .... .... yasmAnno 1282 7 mavyayamU .... mavyayam 1282 9 varNakRtInica .... varNAkRtInica 2 12 iyuma)bhava .... draSTuma)bhava athatrayodazasya. atha trayodazasya. 2 5 riva .... yutiritra 14224 chajJAnaM 1 9 marutacI .... marutazco 147 1 1 ghiSTitaM / ..... dhiSThitaM 312 8 kalAni .... karAlAni 149210 anyakaMThokta .... .... anyatkaNThokta dRSTaina 150 1 8makatAraM .... .... makartAraM 13516 yazcAvAsArtha ... yaccA vahAsArya 135114 sakhyuparAdhaM ... .... sakhpuraparAdha atha caturdazasya atha caturdazasya. 13615 kiraTi .... .... kirITa 1522 10 devAdidevavizeSANAM .... devAdidehavizeSANAM 15716 saMyogajavaM ....... saMyogajavaM atha dvAdazasya atha dvAdazasya, 1571 8 pratiSTAha .... .... pratiSThAha 1372 16 tiSTa nIti ..... ... tiSThatIti athapaJcadazasya, athapaJcadazasya. 1381 4 natitavA ... .... natItatvA 160 1 12 nivantata .... .... nivartata llh For Private and Personal Use Only Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pa. pa. paMkti mudrAyaMtrajAnyazuddhAni zuddhapAThaH pR. paMkti mudrAyaMtrajAnyazumAni zuddhapAThaH 1 2 vastataH .... .... vastunaH .... bhojanakAle 172213 bhojanakALe .... 2. 7 tajJa 5 zradadhAnatasyeva 1762 .... zradadhAnatayaiva aur aur 2009Vo/0 rurarur athaSoDazastra. athazoDazasya, 118 saMvibhAga .... saMvibhAgaH 24 nakvA ..... nuktvA 1 7 pravRti pravRtti 2 rahitye tAnnAnuzAsati tAnnAnazAsaMti 1 / 7 zAyati nAzapati 28 prAptAdvAraM ..... prAtpara 10 yAMti .... athATAdazasya. athATAdazasya, 1772/13 pAkAtU pAThAt 12 puruSa puruSa 1 cApara cApare 14 kRterya 117 zarIrerindriya .... zarIrendriya 1826 maparAnhe maparAhe 1 3 nAdo nAdI kRptene 1852 14 dhAnayika .... dhAnIyaka 1852 16 tRtayisya tRtIyasya |1882 4 dAnAmeva 9929525152515251525151525455/52516 kRtaya athasaptadazasva. athasaptadazasya. 171 2 4 vazAkhivA .... vazAsiyA | 172 1 1 pracyude ..... .... acyutAde 1721 11 stanimittaM .... .... stalimirca .... miyaH .... ....dInAmeva For Private and Personal Use Only Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * gI. ma. pa. pR. paMkti mudrAyantrajAnyazuddhAni. zuddhapAThaH .... pR. paMkti mudrAyantrajAgyazuddhAni. zuddhapAuH 1 16 vidho vidhI 21 kinA .... kinA 2 4 kakai 1 7pAdha pAdhi 217 zIkAndhita: zokAnvitaH kaika RAKRRRRRRRRRR66455thd 114 dhIdhRtyo 1962 5 parA 196 1971 4 'nupapAtteca 1971 5 pUnarjI 114 yonAtmano 1972 2 nacA 1972 3 bhabhavAn 1972 5 karot 1982 14 zuddhayAnaMtara 1992 11 tyajeti 2001 5 vAsudeva 2. 5 matisalA .... dhokyo niga .... 110 TijaM 1921 kalpita 1922 5 praviktAni 192210 dharmA 1941 1 pekSayati 1942 4 dArza dinaM kalpitaH .... pavibhaktAni .... dharmAH pekSayeti ....darzitaH .... sidi .... spAdityata para vagya nupapatyAca punarjA yonAtmA nazcA bhagavAna karotu zudyanantara parityajyeti vAsudevaH racalA bhaktAya labdhA labdhA svAjJAna Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Ci Bi Ci Ci Jia 12.11 2 labdhvA labdhvA 1 sajJAna syAdita .... P For Private and Personal Use Only Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir havaM mAdhusUdanITIkAsametaM zrImadbhagavadgItApustakaM muMbayyAkhyA rAjadhAnyAM neTiva opiniyanAkhye kIlayantre mudritam RefeKHARREARRRRRRRRRRRRER KKREEKREEKEEKERRRRREthereka zakAndAH 18.2. For Private and Personal Use Only Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only