Book Title: Adhyatma kalpadrum
Author(s): Motichand Girdharlal Kapadia
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001022/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrI munisuM darasUrivaracita a vyA tame ka95ma vivecaka : zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyA zrI ma hA vIra jai na vi dyA la ya gA vA LiyA 2ka re Da, muM" ba I- 26 For Private & Personal use Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI motIcaMda kApaDiyA graMthamALA, graMthAMka 1 zrI munisuMdarasUriviracita adhyAtma kalpadruma vivecanakAra sva. motIcaMda giradharalAla kApaDiyA bI. e., ela ela. bI., selisITara ane naTarI pablika 6 zrI mahAvIra je na vi ghA la ya ogasTa krAMti mArga, muMbaI-400 036 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : zrI jayaMtIlAla ratanacaMda zAha zrI jagajIvana paTalAla zAha Do. ramaNalAla cImanalAla zAha mAnada maMtrIo, zrI mahAvIra jaina vidyAlaya oNgasTa krAMti mArga, (govALiyA beMka reDa) mubaI-400016 sAtamI AvRtti vi. saM. 2042, aSADha vIranirvANa saMvata 2512 I. sa. 1986-julAI kiMmata pacIza rUpiyA mudraka : jasavaMtalAla gIradharalAla zAha zrI pArzva prinTarI 147, te baLIne khAM, dezIvADAnI paLa amadAvAda 380001. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana zrI "adhyAtmakalpadruma' e pU.A. zrI munisuMdarasUrijI ma. sA.nI adhyAtma viSayanI aNamola kRti che. jIvanamAM AdhyAtmika zAntine prasAra thAya ane jIvana vizuddhatara ane unnata bane te zubha-AzayathI zrI matIcaMdabhAIe A graMthano anuvAda tathA tenuM vivecana lakhela che. Aja sudhImAM A granthanI cha AvRttio bahAra paDela che. adhyAtma jevA zuSka viSayamAM Avo vizALa jana Adara utpanna karavAno yaza sva. zrI motIcaMdabhAI kApaDIyAnI asAdhAraNa lekhanakalAnI siddhine AbhArI che. ulaTabhera AvakAra pAmatA AvA graMthanuM prakAzana e amAruM parama saubhAgya che ane tethI ja A graMthanI sAtamI AvRtti pragaTa karatAM ame ati harSa sAthe gaurava anubhavIe chIe. A graMthanuM mudraNa zarU thatAM ja tenI mAMga zarU thaI gaI che je sAmAnya vAcaka varganI AvA sAhitya pratyenI suruci tathA jijJAsAnuM pratIka che. je ke AnA punaH prakAzanamAM cheDo vilaMba thaye che chatAM amane kSamA ApI AvA sAhityano cAhakavarga A prakAzanane jarUra aMtaranA AgrahathI AvakAraze. A AvRttinA mudraNa aMge saMsthAnI sAhityapravRtti sAthe varSothI nikaTapaNe saMkaLAyela zrI ratilAla dIpacaMda desAIe pitAnI asvastha tabIyata hovA chatAM mudraNakAya sughaDa ane jhaDapI thAya te mATe satata kALajI rAkhI che te badala ame antaHkaraNapUrvaka AbhAra mAnIe chIe. je ke A graMthanA punaH prakAzana samaye zrI ratilAlabhAI ApaNe vacce hAjara nathI te badala ame khUba du:kha anubhavIe chIe. A pustakanuM svaracha ane sughaDa mudraNa amadAvAdanI zrI pAzva prinTarIe karI ApyuM, tenA prapharIDiMganuM kArya zrI ratilAla cImanalAla dozIe ane bAinDiMga bhagavatI bAiDiMga varkasavALA zrI nAnAlAla vyAse karI ApyuM che, je badala teo pratye ame kRtajJatAnI lAgaNI darzAvIe chIe. ogasTa krAMti mArga zrI jayaMtilAla ratanacaMda zAha muMbaI-400036 zrI jagajIvana pipaTalAla zAha caitra suda 13 Do. ramaNalAla cImanalAla zAha tA. 3-6-186 maMtrIo Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA prakAzakanuM nivedana * * * - anukramaNikA sauhArdamUti sadagata motIcaMdabhAI (zrI paramAnaMdabhAI kuMvarajI kApaDiyA) prathamavRttinI prastAvanA dvitIyAvRttinI prastAvanA .. tRtIyAvRttinuM nivedana tathA zuddhipatraka ... pUrva prakAzakIya . vivecakane upodaghAta graMthakArakRta uddaghAta prathamAdhikAra-samatA dvitIya adhikAra-strI mamatvamocana tRtIya adhikAra-apatyamamatvamocana caturtha adhikAra-dhanamamatvamecana paMcama adhikAra-dehamamatvamecana SaSTha adhikAra-viSayapramAdityAga saptama adhikAra-kaSAyatyAga aSTama adhikAra- zAstrAbhyAsa navama adhikAra-manonigraha dazama adhikAra-vairAgyopadeza ekAdaza adhikAra-dharmazuddhi... dvAdaza adhikAra-guruzuddhi ... daza adhikAra-yatizikSA caturdaza adhikAra-mithyAtvAdinirodha paMcadaza adhikAra-zubha vRtti Daza adhikAra-sAmyasarvasva munirAja zrI raMgavijayajIkRta copAI .. adhyAtmakalpadrumanA mULa lokane akArAdi anukrama 1 thI 10 .. 11 thI 64 65 thI 73 74 thI 77 78 thI 88 . 89 thI 97 - 98 thI 108 * 10thI 144 145 thI 162 - 163 thI 183 ... 184 thI 221 ... 222 thI 238 .. 239 thI 262 .... 263 thI 322 .... 323 thI 348 * 349 thI 36 ..362 thI 371 372 thI 396 ... 397 thI 400 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o maoNlIcaMda pAradharalAla kApaDaeN (janma: nA 7-1Na- 1879, bhAvanaDora avasAna tA. ra9-3-1951 muMbai) Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paropakArAya satAM vibhUtayaH / sauhArda mUti sadgata zrI mAtIcaMdrabhAI [svargastha zrI meAtIcaMda giradharalAla kApaDiyAnI ujjavaLa jIvana-kArakIdIne saMkSepamAM rajU karatA, tA. 1-4-51nA ' pramuddha jaina mAM prasiddha thayelA zrI paramAnaMda ku MvarajI kApaDiyAne lekha nIce sAbhAra uddhRta karavAmAM Ave che. prakAzaka ] janmakALathI mAMDIne Aja sudhI jenA taraphathI akhaMDa sneha-vAtsalyanuM huM anupAna karatA AvyA chuM, jenA mArI upara ati upakArI che, tevA eka ati nikaTavartI svajananuM paraleAkagamana aMgata rIte koI kALe paNu na purAya evI khATa pedA kare ja che; paNa sAthe sAthe taTastha dRSTie vicAra karu chuM tyAre paNa zrI mAtIcaMdabhAInA javAthI samAjane paDelI kheATa kAMI nAnIsUnI nathI, ema lAgyA vinA rahetuM nathI. zrI mAtIcaMdabhAI nA janma tA. 7-12-1879mAM bhAvanagara khAte thayelA ane bI. e. thatAM sudhI temaNe bhAvanagaramAM ja jIvana pasAra karelu. ela.ela.khI. nA abhyAsa mATe teo mukhaI AvyA ane 1910mAM temaNe selisiTaranI parIkSA pasAra karI; ane temanA mitra zrI devIdAsa jekisanadAsa desAI paNa e ja arasAmAM seAlisiTara thayelA, temanI sAthe maLIne mesasa mAtIcaMdra enDa devIdAsa e nAmanI seAlisiTaranI peDhInI sthApanA karI. temanA pitA eka dhaniSTha kuzaLa vyApArI hatA. temanA kAkA eTale mArA pitA, je jaina samAjanI bahu jANItI vyakti hatA, temanA khALAmAM ja te UcharelA ane temanI pAsethI ja temaNe UMDA dhArmika saMskAro ane dharma sAhityamAM UDI abhiruci prApta karelI. solisiTaranI kArakIrdi zarU karyAne Aje cAlIza varSa pUrAM thavA AvyAM. A cAlIza varSa daramiyAna temaNe eka dhadhAdArI seAlisiTara tarIke tA sArI nAmanA meLavI, paNa e uparAMta jAhera jIvananAM aneka kSetramAM temaNe praveza karyo ane dareka kSetrane anekavidha sevAo vaDe temaNe ze|bhALyu. jaina samAjanI te eka paNa evI pravRtti nathI ke jene temaNe jIvana samappu na hoya ane jemAM temaNe mahattvanA phALA ApyA na hAya, jaina samAjamAM paNa jaina zvetAMkhara mUrtipUjaka vibhAga e temanI sevAnuM viziSTa kSetra hatu. A vibhAganI e mukhya pravRttio zrI mahAvIra jaina vidyAlaya ane jaina zve. mU. kArnsa sAthe tA temanuM nAma sadAne mATe joDAyelu raheze. mu khaImAM kAlejamAM bhaNatA ve. mU. vibhAganA vidyAthI ene rahevA-khAvAnI kAI sagavaDa nahAtI. AcArya zrI vijayavallabhasUrijInI preraNAthI temaNe ane temanA bIjA keTalAeka saha-kArya kartAoe a. ka. 1 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe maLIne sana 1916nI sAlamAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI sthApanA karI. A saMsthAnA prAraMbhathI ja teo maMtrI hatA, te gayA varSe ja, potAnI bagaDelI zArIrika sthitinA kAraNe, rAjInAmuM ApIne te javAbadArIthI teo mukta thayA. zrI mahAvIra jaina vidyAlayane teo mAtra maMtrI ja nahotA, paNa eka prANapUraka AtmA hatA. e vidyAlayamAM vidyArthIonI saMkhyA vadhatI gaI tema vyavasthAnuM vahIvaTI kArya uttarottara vadhAre ne vadhAre jaTila thatuM gayuM. bIjI bAju A saMsthAnA cAlu saMcAlana mATe dravyanI apekSAne koI cheDo ja nahato. aNaghaDa zrImAne pAsethI paisA meLavavA e kaparAmAM kaparuM kAma hatuM. mAna-apamAnane jene savAla na hoya tenAthI ja A kAma thaI zake. dhakkA khAvAno jene kaMTALo hoya te AvA kAma mATe nAlAyaka gaNAya. prAraMbhanAM varSomAM saddagata zeTha devakaraNa mULajI, zeTha motIlAla mULajI vagere sAthIone sAthe laIne saMsthAnA phaMDa mATe teo ghera ghera bhaTakathA che; anekanAM apamAna ane jAkAre temaNe sahana karyA che; te kAmamAM temaNe nathI joyo divasa ke nathI joI rAta zrI mahAvIra jaina vidyAlaya e temanI vIze kalAkanI ciMtAno viSaya hate. A saMsthA mAMthI Aja sudhImAM saMkhyAbaMdha vidyAthIo pasAra thayA che ane sAMsArika jIvanamAM sArAM sArAM sthAna upara goThavAyA che. saMsthA paNa Aje khUba vikAsa pAmI che ane tenI aneka zAkhA-prazAkhAo nirmANa thaI cUkI che. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya e temanI 34 varSanI akhaMDa tapasyAnuM eka mUrtimana ciraMjIvI smAraka che. AvI ja rIte zrI jaina . mU. kenpharansane aneka pratikULa ta vacce jIvatI ane vegavI rAkhavA mATe temaNe pAravinAno prayAsa karyo che, ane te khAtara paNa samAjanA sthiticusta vargane avAranavAra sAmano karyo che. temanA dilamAM konpharansa mATe bhAre UMDI lAgaNI hatI. jaina samAjane TakavA mATe konpharansa sivAya bIjo keI Are nathI ema teo mAnatA hatA ane jaina samAjanA moTA varganI A bAbatane lagatI udAsInatA temane khUba DaMkhatI hatI. kenpharansanA prAraMbhathI te cAreka varSa pahelAM muMbaImAM konpharansanuM adhivezana bharAyuM tyAM sudhI e saMsthAnuM teo agrasthAne rahIne kArya karI rahyA hatA, samayanA parivartana sAthe temanA vicAre ane valaNamAM paNa uttarottara parivartana thaye ja jatuM hatuM ane eka vakhata, ATalI badhI aMgrejI keLavaNI chatAM, apratima zraddhALu jaina tarIkenI jemaNe khyAti ane pratiSThA meLavelI, temanI dharmazraddhA te jIvananA anta sudhI eTalI ja jaLavAI rahevA chatAM aneka sAmAjika tema ja dhArmika prazno para temanAM badalAtAM jatAM valaNene aMge sthiticusta varganI yAdImAMthI temanuM nAma lagabhaga rada thavA pAmyuM hatuM. Ama vicArakSetramAM vyApaka avalokana ane anubhavanA aMge cAlu parivartana thatu rahevA chatAM sAmAjika kAryomAM temanuM valaNa ane kAryapaddhati haMmezAM samAdhAnanI Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahetI. teo vicAra karatAM kAryane vadhAre mahattva ApatA, samAjanA vividha koTinA thA sAthe haLImaLI cAlavuM, koIne leza paNa duHkha thAya ema na khelavuDa ke vavuM ane je sasthAonu` emanA haiDe hita vasyuM hatu. e saMsthAnA utkarSa kema thAya ane Arthika lAbha kema thAya e dheAraNe sau sAthe kAma levuM, e emanI sahaja vRtti hatI. khAMdhacheADa karavI ane samAdhAna sAdhatA rahevuM, jUnA vagane sabhALavA ane navA varga sAthe saparka cAlu rAkhavA A temanI kAya nIti hatI ane koI paNa zubha kArya mAM--pachI te kAmI ha|, sAMpradAyika hA ke rASTriya ho-- potAthI khane teTalA madadarUpa thavu A temanI jIvana-eSaNA hatI. temanA hAthe sAmAjika kSetre anekavidha sevAonA je phALA nAMdhAyA che tenA pAyAmAM A ja temanI jIvanadRSTi hatI. satata vikAsazIla temanu mAnasa hatu. ane satata vikasatI jatI temanI jAhera pravRtti hatI, seAlisiTaranA dhaMdhAmAM sthira-pratiSThita thayA bAda temanI dRSTi muMbaInI myunisipala ke|rporezana tarapha vaLI. temAM te 1928nI sAlamAM pahelI vAra cUMTAyA. mu`baInI kArporezanane chUTIchavAI maLIne 15 varSanI temaNe sevA ApI. bIjA vizvayuddhanA kALa daramiyAna, jyAre khIjA rASTrasevaka jelamAM hatA tyAre, myunisipala kaoNMgresa pakSanA netA tarIke traNa varSa sudhI temaNe kArya kareluM. zarUAtanA jIvanamAM rAjakAraNamAM tee Ache rasa letA ane peAtAnA khacata samayanA meATA bhAge komI pravRttione lAbha ApatA. paNu dezamAM UThatAM ugra rAjakIya AMdolanAthI temanA jevA sevAniSTha AtmA kema mukta rahI zake ? pariNAme 1930-32 nI laData daramiyAna temanA bhAge be varSanA jelavAsa AbyA, je temaNe saharSa svIkArI lIdhA. mukhaInI prAntika koMgresa kramITImAM paNa tee avAranavAra cUMTAtA rahyA. A rIte binakAmI evAM aneka kAryakSetrA tarapha teo AkarSAtA rahyA. A to ApaNe temanA jIvananA karmAMcAMganI keTalIka khAkhatA cI, pazu jevA ujjavaLa temanA kama yAga hatA tevA ja ujjavaLa temanA jJAnayeAga hatA. temanu' vAMcanakSetra ati vizALa hatuM ane temAM paNa jaina sAhitya temanA UMDA avagAhananA viSaya hatA sAhityavAcananA, ane teTalAM sAmayika patrA jotAM rahevAnA, temane nAnapaNathI khUba zeAkha hatA. sAthe sAthe lekhanapravRtti takh te vidyAthI avasthAmAM hatA tyArathI vaLelA. bhAvanagaramAM mArA pitAe bahu nAnI ummaramAM sthApelI jaina dharma prasAraka sabhA Aje paNa vidyamAna che ane te sabhA taraphathI AjathI lagabhaga 67 varSa pahelAM zarU karavAmAM Avela jaina dhama prakAza' nAmanu mAsika Aje paNa cAle che. A mAsikamAM temaNe lakhavu. zarU karelu.. tyArabAda temanAM lakhelAM pustakA uttarAttara pragaTa thavA lAgyAM. keTalAMya varSothI teo hamezA sAmAyika karatA hatA. A sAmAyikanA samaya mATA bhAge tee lakhavAmAM pasAra karatA hatA. Aje temanu lakhelu' je aDALuM sAhitya ApaNI AMkha sAme paDayuM che te temanA nitya sAmAyikanu' ja sa`cita phaLa Ape che. " Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temanAM lakhANene mATe bhAga jANItA jainAcAryonI viziSTa kRtionAM savistara vivecanamAM rokAyela che. adhyAtma ane vairAgyapreraka sAhitya tarapha teo mULathI ja DhaLelA hatA. eTale vivecana mATe pasaMdagI paNa teo A DhabanA sAhityanI ja karatA. sauthI prathama zrI munisundarasUrie racela "adhyAtmakalpadruma" uparanuM temanuM vivecana sana 1909 mAM pragaTa thayuM ane e atyanta lokapriya banyuM. tyAra pachI "AnaMdaghana padya ratnAvali'ne pahelo bhAga bahAra paDayo. A daLadAra graMthamAM zrI AnaMdaghanajInAM pacAsa padanuM savistara vivecana karavAmAM AvyuM che. jaina muni siddharSigaNie racela upamitibhavaprapaMcA kathA saMskRta bhASAsAhityane eka bhavya graMtha che. tene Aghanta anuvAda traNa bhAgamAM temaNe bahAra pADaze. temAMnA eka bhAgamAM siddharSinA jIvana ane sAhityanI ati vistRta ane aitihAsika samAlocanA karavAmAM AvI che. zAnta sudhArasa nAmanA vairAgyarasapradhAna geya mahAkAvyanuM temaNe ullAsabharyuM vivecana pragaTa karyuM. De. bulare lakhelA zrImadda hemacaMdrAcAryanA jIvanacaritrane temaNe anuvAda karyo. A uparAMta jaina daSTie yAga, navayugane jaina, yazadharacaritra, motIzA zeThanuM caritra, bahota gaI gheDI rahI AvAM temaNe lakhelAM aneka nAnAM-moTAM pustake Aja sudhImAM pragaTa thaI cUkyAM che. 148nA ogasTa mAsa daramiyAna temanI upara mAMdagIno mATe humale AvyA ane temAMthI UgaryA to kharA, paNa e mAMdagIe temanAM sarva gAtro zithila karI nAkhyAM. ane bahAranI pravRttio calAvavAnI tAkAta teo gumAvI beThA. pariNAme dhaMdhAdArI tema ja jAhera jIvana-ubhayamAMthI temaNe nivRtti svIkArI lIdhI. paNa temanI lekhanapravRtti te jIvananA anta bhAga sudhI akhaMDa cAlu ja rahI. tyArathI avasAna sudhInA aDhI varSanA gALA daramiyAna "prazamarati" nAmanA jANItA dharmagraMtha upara temaNe savistara vivecana lakhyuM. zrI AnaMdaghananAM bAkInAM pada ane vIzI upara AnaMdaghana padyaratnAvalInA dhoraNe vivecana lakhI AnaMdaghanane lagatuM pitAnuM kArya pUruM karyuM. chellA cha ATha mahinA pahelAM mahAvIra svAmInuM savistara caritra lakhavAnI temaNe yejanA vicArI. A yojanA mujaba temanI IcchA mahAvIra svAmI viSe je kAMI kAvya, stavane, bhajano racAyAM hoya te sarvane eka graMthAvalimAM saMgrahIta karavAnI hatI. A graMthAvalinI yojanAne temaNe pacIsa bhAgamAM vaheMcI nAMkhI hatI. temAMthI mahAvIra svAmInA pUrvabhavane lagate pahele vibhAga temaNe pUro karyo hato ane bIjo vibhAga avasAna pUrve ceDA samaya pahelAM zarU karyo hate. Ama temanuM apragaTa sAhitya DAbaMdha paDeluM che ane pragaTa sAhityamAMnA ghaNA kharA graMthe Aje upalabdha nathI. - temanA lekhanasAhityane samagrapaNe vicAra karatAM mAlUma paDe che ke teo AmajanatAnA mAnavI hatA ane temanI AMkha sAme paNa ochuM bhaNelI ane kama-samajaNavALI bhadra janatA hatI, temane dharmamAge, adhyAtmanA paMthe, vairAgyanA raste vALavAnI temanA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dilamAM UMDI tamannA hatI. pariNAme ekanI eka vAta pharI pharIne kahetAM, eka ja tatvane bhinna bhinna svarUpamAM rajU karatAM, teo kadI thAkatA nahotA. dharmakathAmAM punarukti e doSa nathI ema teo mAnatA. sAmAnya janatA TUMkAmAM na ja samaje e temane anubhava hate. pariNAme temanI lekhanazailI sAdI, sarala, jAtajAtanA TucakAothI bharelI ane prastuta viSayane sAdhAraNa rIte vistArathI AlekhavA tarapha sadA DhaLatI rahetI. jene dharmasAhitya sAthe karaze saMbaMdha nahi evAM-nyuropanAM saMsmaraNe, vyavahArakauzalya, vyApArakauzalya, sAdhyane mArgo jevAM-pustaka paNa temaNe lakhyAM che, paNa pramANamAM te bahu jUja. Ama jJAna ane kamaga-bane dizAe aneka pravRttiothI khIco khIca bhareluM, sevAmAge vicaratA sau koIne anukaraNa gya, vyavahAra ane Adarzane sundara samanvaya rajU karatuM lAMbuM jIvana vaTAvIne teo Aje anya loka prati sidhAvyA che ane cira smaraNIya suvAsa mUkatA gayA che. sAmAnya sagomAMthI ekasarakhI dharmaniSThApUrvaka AgaLa vadhate vadhate eka mAnavI jIvananA ane saMcita sevAkAryone kevaDo mATe saravALo mUkI jaI zake che tene zrI. motIcaMdabhAInA jIvana upara najara nAkhatAM khyAla Ave che ane temAMthI ApaNane aneka preraNA maLe che. temanA guNane vicAra karIe chIe te sauthI maTe guNa temane apratima AzAvAda ApaNI AMkha sAme tarI Ave che. temane AzAvAda atireka tarapha to nathI DhaLI jate, ema mane ghaNI vAra prazna thatA, paNa temanA sarvapuruSArthanuM UgamasthAna temane e asAdhAraNa AzAvAda ja hato emAM koI zaka ja nathI. jyAre koI paNa prasaMga ke paristhitine aMge anya sarva atyanta nirAza banI beThA hoya, tyAre temanI najara temAMthI paNa kaI nAnuM sarakhuM AzApreraka kiraNa pADatI ane pitAnuM nAva pUrA utsAhapUrvaka teo haMkArI mUkatA. bIjA jyAre pratikULa saMgone ja saravALe karyA kare tyAre teo anukuLa sago upara ja khUba bhAra mUke ane je che temAM pUra AnaMda, ulAsa anubhave ane temAMthI AgaLa ne AgaLa cAlatA rahevAnI preraNA meLave. temano bIjo eka viziSTa guNa temanI prakRtine vareluM umadA prakAranuM sauhArda hatuM. maratAne paNa mara na kahevuM e temano svabhAva hate. nAnA-moTA sau koIne dilanA umaLakAthI bolAve, koInuM paNa kAma karI chUTavAmAM AnaMda mAne, samAjahitakArI sarva kaI pravRttio viSe hArdika sahAnubhUti dharAve, ane jyAM jeTalo pitAne hAtha laMbAvI zakAya tyAM teTale laMbAvavAmAM jarA paNa pAchI pAnI na kare. jaina dharma pratye apratima anurAga tathA zraddhA hovA chatAM anya dharma ke saMpradAya pratye leza paNa anAdara na cinta-A temanAmAM rahelAM akhUTa sauhArdanAM ja vyakta svarUpe hatAM. Agantuka mitre, svajane, snehIo tema ja sahadharmIonuM Atithya karavAmAM temanI udAratAne kaI sImA nahatI. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjuM, avirata parizrama levAnI tAkAta e ja temanA jIvananI saphaLatAnI moTAmAM meTI cAvI hatI. 69mA varSe temane meTI mAMdagI AvI te pahelAM thAka zuM te temaNe kadI jANyuM na hatuM. savAranA cha vAgye UThe tyArathI rAtanA agiyAra vAgye sUve tyAM sudhI kAma, kAma ne kAma. dhaMdhAdArInuM kAma to sau koI kare, paNa bAkIne vakhata paNa Ane maLavAnuM che, anI pAse phaMDaphALA mATe javAnuM che, Aje ahIM bhASaNa ApavAnuM che, kAle tyAM sabhAmAM javAnuM che, Aje A saMsthAmAM menejIMga kamiTinI sabhA che, vaLI lagnamaraNanA prasaMge saMbhALavAnA hoya ja. A uparAMta chApAMo, tema ja pustakanuM vAMcana cAlu, kaI paNa bAbatamAM pAchaLa rahI javuM paravaDe ja nahi. ghaNI vAra koMgresa pracAra nimitte eka ja rAtre traNa traNa ThekANe bhASaNa karavA javAnuM hoya ane te paNa koI pitAnA gharanI meTaramAM nahi. Ama chatAM paNa emanI vicAraNamAM thAkanI lAgaNIne kaI avakAza ja nahato. kalabajIvana tarapha te temaNe kadI najara sarakhI karI nahotI. ezaArAma zuM te temaNe kadI jANayuM nahotuM. temane vidhura thayAne Aje vIza varSa upara thavA AvyAM. Ama chatAM vidhura jIvananuM ekalavAyApaNuM zuM te temaNe kadI jANyuM nahotuM ke bIjA keIne jaNAvA dIdhuM nahotuM. AnuM kAraNa hatuM temanA cittanuM satata UrdhIkaraNa ane janasevAnI adamya tamannA ane sAthe sAthe vairAgyamaya dharmabhAvane temanA citta upara gADha banato jato raMga, temane bIje eka anukaraNa yogya guNa namratAno hato. temanA bhAge jyAre koI paNa varganI ke saMsthAnI netAgIrI AvatI te tene temaNe pUrI dakSatA ane apUrva kAryazakti dvArA zobhAvI hatI, temanA bhAge jyAre koInA anuyAyI banavAnuM AvatuM te te anuyAyIdharmane evI ja vaphAdArI ane kAryaniSThAthI temaNe sArthaka karyo hate. temaNe keInI pAchaLa cAlavAmAM kadI nAnapa anubhavI nahatI. jemAM jenI vizeSatA tyAM te vizeSatAne temaNe AdarapUrvaka svIkArI hatI. Ama jema jema ApaNe yAda karIe tema tema temanI eka yA bIjI vizeSatA smaraNamAM pyurI Ave che ane A eka kevuM aNamola mAnavIratna ApaNe gumAvI beThA chIe tenuM duHkha cittane gamagIna banAvI mUke che. kALa kALanuM kArya kaye ja jAya che ane santa, sAdhuo ane samAjasevake Ave che, jAya che ane samAja raNanI nitya nUtana paraMparAo nirmANa karatA jAya che. AvI eka preraNAdAyI paraMparA zrI matIcaMda bhAI ApaNA mATe mUkatA gayA che. tene anusarIne ApaNuM jIvanane kRtArtha karatA rahIe, e zubha bhAvanApUrvaka temanA nAmanirvizeSa AtmAne ApaNe vandana karIe ane te mATe zAzvata zAntinI prArthanA karIe ! paramAnada Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamavRttinI prastAvanA saMvata 1957 nI sAlamAM marakIe zahera bhAvanagaramAM prathama dekhAva dIdhA te prasaMge tyAMthI cAra mAIla dUra akavADA gAmamAM kuTuMba sAthe rahevAne prasaMga thaye. te prasaMge murabI kuMvarajI ANaMdajI ane amaracaMda ghelAbhAIe A adhyAtmakalpadruma graMtha para vistArathI vivecana lakhavAnI AvazyakatA tAvI. tema ja upamitibhavaprapaMca graMthanuM sarala gujarAtI avataraNa karavAnI jarUriyAta batAvI. A bane graMthamAM mAre alpa praveza hovAthI te jovAnI IcchA thaI. akavADAmAM rahI A adhyAtmakapama graMtha upara uparathI joI gayo ane te graMtha para bahu prema thayo. tyAra pachI uparyukta bane vaDIlenI preraNA ane AjJAthI te graMtha bIjI vAra vAMcI TUMkI noMdha karI, dareka kalekanAM mathALAM bAMdhyAM ane tenA chaMdane nirNaya karyo. trIjI vAra TakI neTa lakhI ane cothI vAra vizeSa vivecana karyuM. pAMcamI vakhata je AkAramAM graMtha chapAya che te AkAramAM vivecana lakhyuM. A sarva kAryamAM lagabhaga cha varasa thayAM, kAraNa ke parIkSAnI vaccenA aMtaramAM ja A kArya banI zakatuM hatuM. A uparAMta lakhela lekho vAraMvAra vAMcI jeTaluM banI zake teTaluM tene sazAstra ane jamAnAne upayogI banAvavA prayatna karyo che. A yatna yogya rIte ane yogya vakhate thaye che ke nahi te vicAravAnuM kAma lekhakanuM nathI. deza ane saMge hAla judA prakAranA varte che. A kALamAM adhyAtma athavA dharmanAM gIta gAvAM e aprastuta jaNAya tevI sthiti che ane tethI A kALamAM virAgyanI-adhyAtmanA viSayanI jarUriyAta che ke nahi. ane che to kevA prakAranI ane kyAM kAraNethI che e viSaya para upodaghAtamAM eka ullekha karavAnI AvazyakatA jaNAI che. hakIkata evI che ke cakkasa saMgone lIdhe hAla Atmika vicAraNAne jalAMjali devAmAM AvI che ane tethI banavAjoga che ke tapta leha para paDela jalabiMdunI peThe A graMthanI asara kSaNavAramAM UDI jAya. A sthiti sudhAravAnI bahu ja jarUra che. ApaNe hisAba A bhavamAM ja pUrNa thaI jato hoya te ja AvI sthiti calAvI zakAya. ahika sukhasAdhana, meja majA ane iMdriyatRptinA viSaye para jamAnAnA agraNI netAonuM lakSya che. A bhavasaMbaMdhane vyavahAra mUkI devo e sarvathA upadeza karavAmAM Ave te atra tadana avyavasthA thaI jAya ane te evI thAya ke e avyavasthAne lIdhe ja pAralaukika hita paNa sAdhya thaI zake nahi. paraMtu agraNIonuM kartavya e jaNAya che ke pAralaukika hitane hAni na pahoMce te aMtima sAdhya lakSyamAM rAkhI vyAvahArika kAryomAM jarUra paDe te pramANe joDAvuM. prAkRta saMpradAya mATe ATalI sAmAnya hada sudhInI vyavasthA paNa hAla turata pUratI gaNavAmAM Ave te ayukta nathI. paNa Eat, drink and be merry khAo, pIo ane lahera uDA-e epIkayuriyana vicAra te adhyAtma baLane vajathI ghAta karanAra che. dezanA durdevathI hAlane vicArapravAha vicitra vahe che, chatAM vastusthiti zI che ane zI hevI joIe e batAvavAnI pharaja vicArazIla manuSyone mAthe mUkavAmAM AvI che. viruddha TIkA thavAnA bhege paNa A prasaMga teNe vahorI le yukta che ema mane lAge che. adhyAtma graMthanA viSaye bahu zuSka hoya che. temAM prema ke vIrarasanI vAta AvatI nathI; manevikArane tRpta kare evI mazAlAvALI kathAo AvatI nathI; mazkarI karI AnaMda upajAve evA vidu ke temAM AvatA nathI; gAyana karI tRpta kare evI suMdarIo temAM dekhAva ApatI nathI; bhayaMkara laDAI karI vIrarasane namUne batAve evA kSatriye temAM AvatA nathI. temAM to koI para dveSa na karanAra zAMtarasanI sthApanA ane tenI pratiSThA karavAmAM AvI hoya che. e viSayane aneka AkAramAM mUkavAmAM AvyuM hoya che. enA prasaMgane laIne ene prApta karavAnA upAya, sAdhane, rastAo ane kUMcIo batAvavAmAM AvI hoya che. e rasanI viruddhanA rasanuM varNana karavAmAM AveluM hetuM nathI, paNa e Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 viruddha rasono A rasa sAthe zo saMbaMdha che te batAvavAmAM AvyuM hoya che. AvAM kAraNone lIdhe duniyAnA rasiyA jIvane zAMtarasanuM pAna bahu pasaMda na Ave e kharuM che, paNa e kaDavuM auSadha : che ane bhavavyAdhine nAza karavA mATe khAsa jarUranuM che, ema tenA nidAna karanArAo kahe che ane kahI gayA che. A pramANe zuSka ane kaTu lAgatuM auSadha ApavAnI jarUriyAta jyAre anubhavI jJAnIo kahI gayA che tyAre teno vicAra karI anukaraNa karavuM e khAsa kartavya mAnavAmAM AvyuM che. navIna kRti karavA mATe joItA anubhava, bhASA para kAbu ane pratibhAno abhAva athavA a5bhAva heAya te jUnI kRtionuM mULa svarUpe jaLavI rAkhI tene navIna AkAramAM mUkavI; ethI be prakAranA lobha thAya che ema mAruM mAnavuM che. eka to navIna kati tarapha lokonI aruci rahe che tene saMbhava rahe nahi, ane bIjuM, mahAna bhIMtane Azraya laI chuTathI paNa hadamAM rahIne vicAro batAvI zakAya. AvA hetuthI prerAI adhyAtma viSaya para svataMtra graMtha lakhavAne badale prastuta graMtha upara ja puSkaLa vivecana karyuM che. A vivecana karavAmAM zrI dhanavijaya gaNinI TIkA vAraMvAra dRSTi samIpa rAkhI che ane vivecanamAM ghaNI jagyAe teonI zahAdata paNa lakhI che. A pramANe karavA uparAMta atyAra sudhI vaMcAyelA mAmAMthI phoTezane (TAMca) ane avataraNe paNa prasaMgepAra mUkyAM che. A jamAnAne upayegI thAya tevI rIte saraLa gujarAtImAM vivecana karavAnuM khAsa dhyAna rAkhyuM che. pAribhASika zabda para vistArathI ane TUMkAmAM, ghaTe tevI rIte, noTa paNa ApavA yatna karyo che. dareka lekane viSaya sAmAnya rIte zuM che te samajAya teTalA mATe tenA para mathALuM vicAra karIne lakhela che ane mULa graMthartAne Azaya kaI paNa rIte bhaMga na thAya te khAsa lakSamAM rAkhavAno yatna karyo che. vivecane A niyama para karavAmAM AvyuM che. A agatyanA viSayamAM daSTAMte bahu ApyAM che. paNa ghaNIkharI jagyAe nAma ApIne ja saMtoSa pakaDavo paDe che. dareka dRSTAMtanI kathAo lakhavAmAM Ave te graMthanI zukatA maTI jAya e kharI vAta che, paNa graMthagaurava eTaluM badhu thaI jAya ke te vAMcavAnI ruci graMthanuM kada jotAM ja alpa thaI jAya, e bhayathI khAsa cUMTI kADhelA daSTAMtAnI ja kathAo lakhavAmAM AvI che. jene kathAo vAMcavAnI ci heya temane kathAnuganA graMthe maLI zake tema che, tethI atra saMkSepa karavAmAM Avyo che, chatAM paNa graMthagaurava dhAryA karatAM bahu thaI gayuM che, A saMbaMdhamAM khAsa kAraNa jaNAze te bIjI AvRtti be bhAgamAM vahecI nAkhI sudhAro karavAmAM Avaze. koIne graMtha ekalo ja vAMcavuM hoya te teoe mULa zloka ane tenI nIce lakhela akSarArtha vAMco ane vivecana mUkI devuM. ethI graMthakartAnA vicAre sIdhA mAlUma paDI Avaze. pATha karI javA mATe ekalA mULa leka ane akSarArtha judA nAnA kadamAM chapAvavAnI AvazyakatA para bhaviSyamAM vicAra karavAmAM Avaze. A graMthanA dareka adhikAranI pachavADe tenA para prakAza pADavA ane adhikArane Azaya ekasAthe grahaNa karavA aMtima rahasya ApavAmAM AvyuM che. jenI upayogitA te vAMcavAthI samajAze; paNa te chUTA chUTA vakhate vAMcelA vicArone ekatra karavAnA AzayathI lakhAyuM che ema atra phUTa karavuM prAsaMgika gaNAze. vairAgyane viSaya, tenI jarUriyAta, tenuM aMtima sAdhya, adhyAtma zabdano artha, tenA viSe A graMthanI bhASA, zilI, viSaya, vibhAge, graMthakartAnuM caritra, temanA racelA anya grantha, temane samaya, temanA vakhatanI lokabhAvanA, temanA samayamAM jaina zAsananI sthiti vagere viSaya upodaghAtamAM lakhyA che te para khAsa dhyAna kheMcavAnI jarUra lAge che. e sava bAbate AkhA graMthane samajavAnI cI pUrI pADe che ane prathama tenuM bahu sArI rIte manana karI javAthI graMthamAM praveza jaladI thaze ema lAge che, tethI te sAvaMta vAMcI tenuM manana karavAnI khAsa bhalAmaNa che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 Amukha (Opening)mAM rasanuM svarUpa, tenA sthAyI bhAvo, tenA vibhAve, zAMtarasanI vyAkhyA, tenuM rasatva, mammaTe tene rasa tarIke svIkAravA pADelI nA, tenI dalIlanuM svarUpa ane te para avalokana, jagannAtha paMDitanA 2sagaMgAdharamAM A saMbaMdhamAM paDele abhiprAya ane chevaTe kalikAlasarvajJa zrImadda hemacaMdrAcArye svaracita kAvyAnuzAsana graMthamAM rasasvarUpa ane lakSaNanirUpaNa prasaMge sarva dalIlone karele parikAra ane te ja viSaya para sAhityanA bIja vidvAnoe batAvelA vicAro para khAsa taiyAra thaI zake tema na hovAthI hAla te te vagara ja graMtha bahAra pADyo che. AgaLa upara te saMbaMdhI kAMI lakhavA IcachA rahe che. ene mATe sAhityazAstrano bArIkIthI abhyAsa karavAnI jarUra che. teTale samaya parIkSA vagere vyavasAyane lIdhe maLI zakyo nathI. tethI ja graMthanI AdimAM pRSTha bIja para jaNAvela lekha lakhI zakAyo nathI te mATe vAMcanAra kSamA karaze. A viSaya tadana pAribhASika che ane sAhityanA khAsa zekhInane ja AnaMda Ape tevo che, tethI ghaNuMkharA vAMcanArAone tenI gerahAjarIthI nukasAna javA saMbhava nathI. A graMthanuM vivecana karatAM ghaNI vakhata ema lAgatuM hatuM ke AvA agatyanA viSayamAM saMsAranA mehamAM paDelA ane magna thayelA mArA jevA prANIne kAMI paNa lakhavAne adhikAra nathI, chatAM je je uttama phuraNA thAya te batAvavI emAM doSa nathI ane zAstrane saMpradAyane anusarI AvA lekhA lakhavAmAM Ave te kaI kaI prANIne paNa lAbha thavAno saMbhava che, ema samajIne A graMthamAM karelA vivecanane prasiddhimAM mUkavA huM lalacAle chuM. emAM kadAca sAhasa jaNAya to te eTaluM che kemamatvatyAga, kaSAyatyAga; cittadamana jevA agatyanA viSayamAM lekha lakhanAramAM temAMnuM kAMI na heya te vAMcanAranA mana para tenA lekhanI asara bahu ochI thAya che. A sAhasa kheDavAnuM prayojana eTaluM ja che ke kAryakrama haMmezAM prathama vicArathI ja zarU thAya che, mATe bane tyAM sudhI vicAro to ucca ja karavA: te vicAre pikI banI zake teTalA amalamAM mUkavA ane na bane tene amalamAM mUkavA daDha IcchA rAkhyA karavI. A hetuthI vAMcanArAo pratye khAsa vijJapti che ke jyAM jyAM suMdara vicAra mULamAM ke vivecanamAM jaNAya tyAM tyAM te zrI munisuMdarasUri mahArAjanA che ema samajavuM. A hakIkta vAstavika paNa che, kAraNa ke game teTalo prayAsa karyA chatAM paNa je raNuM ane zaktithI sUrimahArAje A graMtha lakhyo che, tenuM pUratuM pheTana karavuM muzkela ja che. AvA viSayamAM tyAga-vairAgyavALA mumukSuo bahu sArI rIte praveza karI zake e svAbhAvika che. atra te mAtra kicita caMcupraveza thaI zakayo che ane temAM paNa sAMsArika aneka pratyavAyo naDelA hovAthI khelanA thayela hovAnuM paNa pUrato saMbhava che. khAsa karIne yatizikSA adhikAranA saMbaMdhamAM lakhatI vakhate vAraMvAra lAgatuM hatuM ke te viSaya para vivecana karavAne zrAvakane adhikAra nathI. sUrimahArAje bahu vicAra karI potAnA samayamAM jaNAyelI ane AgaLa AvatA (bhAvI) paDatA kALamAM saMbhavatI zithilatA para vistArathI ulekha karyo che, te viSayane paudgalika sukhamAM Asakta ane sAdhuvanI bahArane prANI kevI rIte pUrata khIlavI zake? na ja khIlavI zake. tethI e viSaya muni mahArAja pAse khAsa aMkita karAvavo yogya lAgyo. munimahArAja zrI AnaMdasAgarajI paMnyAsa saMvata 1863nuM cAturmAsa bhAvanagaramAM sthita thayA te prasaMgane lAbha mane maLyo ane teo pAse besI te adhikAra ane tenuM vivecana teozrI pAse aMke karAvyuM. teo pote te bahu uttama svataMtra lekha lakhI zake, paNa sAdhudharma upara kaMTALo na Ave ane sAdhuone paNa bodhadAyaka thaI paDe evuM vivecana taiyAra karavAnI mArI umeda hatI. temAM khalanA thatI karavA teozrIe mAthe laI mArA upara ane A graMthane vAcanathI lAbha levA IcchanAra baMdhuo upara upakAra karyo che tenI A sthaLe khAsa noMdha levAnI mArI pharaja samajuM chuM. a. ka. 2 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zAstranA viSayamAM mArA alpa praveza hAvAthI ane khAsa karIne AdhyAtmika viSayamAM vAcanane pUratA avakAza maLelA na heAvAthI A graMthanA vivecanamAM aneka dUSA thavAM saMbhivata lAgatAM hatAM. tethI A graMthaneA mATe! bhAga ukta cAturmAsamAM avakAzanA pramANamAM panyAsajI zrI ANaMdrasAgarajI pAse khesI vAMcIne sudhAryAM hatA. tema ja munirAja zrI maNivijayajI para chevaTanA kApI chapAtAM pahelAM mekalI hatI. A banne mahAtmAoe paropakAranA hetuthI, bahu prayAsa karI, graMthanI skhalanA dUra karI che, tethI mArA upara atyaMta AbhAra thayA che. uparAMta, mArA kAkA mukhI kuMvarajI ANaMdrajIe AkhA graMtha bahu sArI rIte vAMcI aneka sudhArA sUcavyA che, tema ja keTalIka jagyAe yathAyogya vadhArA paNa karyo che. teezrInA mArA para bAlyavayathI ja upakAra che, paraMtu A thaLe khAsa teAMdha levAnI jarUra eTalA mATe che ke A graMthanu prAmANya ukta baMne munimahArAjazrI ane mArA kAkAnA hastathI siddha thavAne lIdhe mArI jAtane javAbadArInA kheAAmAMthI bahu bhAge mukta thayelI huM mAnuM chuM... A graMtha lakhavA mAMDayo tyArathI te pUrNa thaye tyAM sudhI huM parIkSAonI ciMtAmAM ja rahyo hatA. avakAzanA vakhatamAM lakhatA. paNa presamAMthI bahAra pADavAnI viDaMbanA bahu che, e chapAvanArA ja samaje che. e prasaMgane aMge mArA bhAI nemacaMda giradharalAla kApaDiyAnI pruphe sudhAravAnI kALajI mATe mAre noMdha levI yukta che. A graMtha jaladI bahAra paDavAnuM te paNa eka kAraNa che. A graMtha zrI jaina dharma prasAraka sabhAe mULa kiMmate vecavAnI icchA jaNAvI bahu ThIka karyuM che. A graMtha chapAvavAmAM tathA pu sudhAravAmAM saMsthA taraphathI thayelA zramane mATe tene AbhAra mAnu chuM. A graMtha zrI jaina dharma prasAraka sabhA mudrita karAve ane tenI sAthe mArA vaDIlazrInuM nAma aNupatrikAmAM joDAya e hakIkatathI mane bahu AnaMda thayA che. A sasthA ane mArA vaDIlazrIne! mArA para AbhAra amUlya che ane dhArmika saMskAra mATe A bannene ekasarakhI rIte mArA para upakAra che. A ubhaya upakAra karanArAonA saMbadhathI A pustaka mATe lIdhela zrama keTaleka aMze phaLIbhUta thayA che. A adhyAtmakapadruma graMthanA dareka zlAka para cApAI zrI ragavijaya nAmanA mahArAje banAvI che. A graMthanI prata rA. rA. kezavalAla premacaMda taratathI aDadhA graMtha chapAyA pachI maLI. jUnI gujarAtI bhASA vagere jANavA mATe te upayeAgI jAvAthI graMthanI chevaTe mUkavAmAM AvI che. A graMthane zuddha chapAvavA mATe ane zuddha vivecana karavA mATe banatA prayAsa karavAmAM AvyA che, chatAM paNa bhUla rahI gaI heAya e banavAjoga che. A saMbadhamAM vivekI vAMcanAra sUcanA karaze tA bIjI AvRtti bahAra pADavAneA kadAca yAga utpanna thAya tA te prasa`ge khAsa dhyAna ApavAmAM Avaze. A graMthamAM bhASA sAdI ane saraLa rAkhavA banatuM dhyAna ApyuM che, tethI buddhizALI ane sAmAnya vAcanavALA sane A graMtha kAMIka navIna jJAna Apaze evI AzA rahe che. skhalanAe tarA dhyAna ApavA karatAM sarimahArAje je atyuttama kheAdha Apyo che te tarapha lakSya ApavA khAsa prArthanA che. je je uttama jaNAya te sUrimahArAjanuM samajavuM ane arucikara jaNAya tene mATe mArI javAbadArI samajI graMtha sAdyaMta vAMcavA. ekAda vakhata vAMcyAthI tene bhAva barAbara aMtaragAmI na Utare teA be-pAMca vakhata manana karI graMtha vAMcavA ane vAMcavA karatAM paNa vadhAre vicAra karavA. AthI sUrimahArAja je bhAva kahevA mAge che te samajaze, ane samAya teA pachI yathAzakti te bhAva vanamAM mUkavA. A pramANe karavAthI graMtha lakhavAnuM, vivecana karavAnuM ane prasiddhimAM mUkavAnu` prayeAjana siddha thaze. deASane mATe kSamAyAcanA karI atra viramuM chuM. vasaMtapaMcamI, saMvata 1965 muMbaI, gIragAma eka rADa. mauktika Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyAvRttinI prastAvanA jAhera prajA taraphathI A graMthane dhAravA karatAM vizeSa Adara maLyo. tenI prathamavRttinI eka hajAra pratane ATha mAsanI Traka mudatamAM uThAva thaI javAthI bIjI AvRtti chapAvatAM pahelAM temAM banato sudhAro-vadhAre karavAmAM Avyo, keTalIka jagyAe vivecanamAM khAsa vadhAre karavAmAM AvyuM ane zAstrIya dRSTie kaI prakAranI khalanA na rahe teTalA mATe paMnyAsajI zrI AnaMdasAgarajIe pharI vakhata Akho graMtha tapAsI Ape. vaLI, vAraMvAra prapha jovAnI agavaDa maTADavA sAru, bIjI AvRttinI be hajAra prata chapAvavAmAM AvI che. prathama AvRttinA upadmAtamAM moTo pheraphAra karavAmAM Avyo che. khAsa karIne te pheraphAra zrI munisuMdarasUri mahArAjanA caritramAM karavAmAM Avyo che. atihAsika vibhAgamAM saMpUrNa mAhitI meLavavAmAM aneka muzkelI hovAthI temAM khalana thavI prathamathI saMbhavita lAgatI hatI. mArA eka vidvAna mitra, jemane A viSayamAM bahu sAro abhyAsa che ane jemane jUnI bAbatanI zodhakhoLa mATe zekha che. teoe mane keTalIka khalanAo sUcavI ane temanI sUcanA pramANe ghaNAkharA sudhArA ara che. A teonI sUcanAthI mArA upara ane jaina jAhera praja upara teoe moTo upakAra karyo che. temane A sthaLe upakAra mAnuM chuM. ati namrapaNe teoe potAnuM nAma jAheramAM mUkavA mATe pratibaMdha karyo che, tethI teonuM nAma lakhI zakatuM nathI. paNa teo prayAsa karI mahenate jAheramAM mUkaze te saMvata 1000thI atyArathI sudhIne jainadharma, rAjya ane AcAryone upayegI ItihAsa teo jAhera prajAnA lAbha khAtara pragaTa karI zake evI sthitimAM che. huM teozrIne A prayAsa karavA AkhI kAmanA nAme vinaMti karIza. jaina kemamAM AvA AtmazlAghAnI IcchA vagara guptapaNe kArya karanArA paNa che e hakIkatanI noMdha letAM bahu harSa thAya che. zAMtarasAdhirAjanuM satva siddha karavA mATe eka lekha lakhavAnI jarUra hatI, paNa e prasaMga maLI zakyo nathI. tethI A AvRttimAM paNa te viSaya dAkhala thaI zakyo nathI. pustakanA mathALA para je vRkSanuM citra che te soLa zAkhAvALuM kalpavRkSa che ane adhyAtmakaHpavRkSa graMthanA saLa adhikAra sUcave che. prathama AvRttinI buka para e ja citra embesa karyuM hatuM, paNa te chevaTe taiyAra thayuM tethI te tarapha vAcakavarganuM dhyAna kheMcI zakAyuM nahotuM. A bIjI AvRtti nAM praka tapAsavAmAM mArA mitra miTha ujamazI yALajIe sAhAsya karI che tene A sthaLe AbhAra mAnuM chuM, tema ja paM. zrI AnaMdasAgarajIe bahu sUkrama daSTithI avalokana karI aneka sudhArA karI ApavA mATe teozrIne pharI vakhata AbhAra mAnuM chuM. mArA pUjya dAdA zrIyuta ANaMdajI puruSottama, jeozrIne mArA upara aneka prakArane upakAra che, teono prathamavRtti pragaTa thayA pachI thoDA mAsamAM dehotsarga thayo. teo A para pAmyA tethI mArI teo pratyenI pharaja amuka aMze adA thaI e vicArathI AnaMda thAya che. prathama AvRttinI peThe A navIna AvRtti AdhyAtmika jIvana unnata thavAmAM upayogI thavAthI prayAsanI saphaLatA thaze. koI paNa jagyAe khalanA jaNAya che te mArA upara lakhI mokalavA kapA thaze te pharI navIna AvRttinA prasaMge sudhAro karavA Adara thaze. prinsesa sTrITa. manahara biDIMga. muMbaI, zarada pUrNimA, 1967 me. gi, kApaDiyA Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyAvRttinuM nivedana A trIjI AvRtti te sahaja pheraphAra ane puranI sUle bAda karatAM bIjI AvRttinuM punarAvartana che. kAgaLa tathA mudraNanI meMghavArIthI kiMmata vadhAravI paDI che. presanI agavaDane lIdhe keTalAya vakhatathI A pustaka alabhya hevA chatAM ane bahu mAgaNa chatAM bahAra pADI zakAyela nahI te khedarakAraka che. AzA che ke A AvRttine paNa jAhera prajA gya AvakAra Apaze. mA. gi. kA vi. 1880, sane 1923. zuddhipatraka 113 113 147 206 208 214 azuddha jAva mudrA mata,I. Adagama0 pAsamAM gurumahAjane damUtA0 -parapaTI citta zuddha jIva sudA matata,, AdRgama0 pAzamAM gurumahArAjane 233 da gatA0 -paryaTo citta 250 288 308 315 sukhakRtta triphaLyAH sukhakRtta viDambakaH je ! Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva prakAzakIya zrIyuta motIcaMdabhAI giradharalAla kApaDiyAe jema samAja, deza ane dharmanI sevA karI hatI, tema zAstrIya temaja bIjA graMthanuM niyamita adhyayana karavAnI sAthe dhArmika tema ja anya pustakonuM sarjana-vivecana paNa sArA pramANamAM kayuM hatuM. selisiTara jevo javAbadArIbharyo tema ja anya dhaNuM samaya ane zakti mAgI le evo vyavasAya yazasvI rIte sAcavI jANavAnI sAthe sAthe A mATeno samaya teo kevI rIte phAjala pADI zakyA haze, evo savAla saheje thaI Ave che. Ane khulAse eka ja che ke je pravRtti sAthe mAnavInuM mana ekarasa banI jAya e mATe e badhuM ja karI chUTe che, ane emAM pitAnA cittane saMtoSa thAya e rIte pragati thAya tyAre ja enA manane nirAMta thAya che. zrI matIcaMdabhAI A satyanA javalaMta udAharaNarUpa che. AvI badhI aneka prakAranI pravRttio karavA uparAMta zrI motIcaMdabhAIe zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI je sevA bajAvI hatI, te sAcesAca anupama hatI; teo sAcA artha mAM saMsthAnA prANa hatA. ane e mATe saMsthA tathA samAja haMmezane mATe emanAM oziMgaNa raheze. zrI motIcaMdabhAInA dhArmika AdhyAtmika vivecanavALA graMthe khUba lokapriya banyA hatA. teonA svargavAsane ekavIsa varSa thayA chatAM emanA graMthanI kapriyatAmAM ghaTADo thavA pAmyuM nathI. e vAtanI sAkSI teone je aneka graMthe pUre che, temane A graMtha paNa eka che. A mULa graMthanA kartA AcArya zrI munisuMdarasUri che. A mULa graMtha uparanuM zrI motIcaMdabhAInuM vivecana AjathI 3 varSa pahelAM, sane 1903 mAM, pahelI ja vAra, bhAvanagaranI jANItI zrI janadharma prasAraka sabhA taraphathI prakAzita thayuM tyAre zrI metIcaMdabhAInI uMmara phakta trIsa ja varSanI hatI, zrI matIcaMdabhAImAM adhyAtma ke dharma jevA gahana viSayamAM paNa nAnI uMmarathI kevI paripakvatA AvI hatI, te A uparathI jANI zakAya che. A graMthanI pahelI traNa AvRttio anukrame sane 1909, ane 1923 mAM zrI jainadharma prasAraka sabhA-bhAvanagara-taraphathI pragaTa karavAmAM AvI hatI. te pachI paNa A pustakanI mAMga cAlu rahevAthI zrI jainadharma prasAraka sabhAnI maMjUrIthI, enI cothI AvRtti sane 19paramAM ane pAMcamI AvRtti sane 1965mAM, zrI mahAvIra jaina vidyAlaya taraphathI zrI motIcaMda kApaDiyA graMthamALAnA pahelA graMthAMka rUpe pragaTa karavAmAM AvI hatI. chellAM traNeka varSathI A pustaka pharI aprApya thaI javAthI ane enI mAgaNuM satata cAlu hovAthI, atyAre enI chaThThI AvRtti pragaTa karatAM amane AnaMda thAya che. A graMthanI A chaThThI AvRtti pragaTa thAya che e uparathI paNa A graMthe keTalo badho lokAdara meLavyo che te jANI zakAya che. A AvRtti pragaTa karavAnI anumati udAratApUrvaka ApavA badala ame zrI jainadharma prasAraka sabhAnA saMcAlakone aMtaHkaraNathI AbhAra mAnIe chIe. zrI motIcaMdabhAI jevA aneka sevApravRttio ane vidyApravRttine sarakhI rIte nyAya ApavAnI bhAvanA, zakti ane nipuNatA dharAvatA mahAnubhAvane jIvanaparicaya meLavavAnI icchA thAya e svAbhAvika che. A aMge "zrI AnaMdaghanajInAM pade, bhAga bIje nA saMpAdakIya nivedanamAM tathA teone ApavAmAM Avela aMjalimAM zrI ratilAla dIpacaMda desAIe vistArathI lakheluM hovAthI Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ahI enI punarukti na karatAM jijJAsuone e lakhANu jevAnI bhalAmaNa karavI pUratI mAe chIe. A graMthanuM svaccha-sughaDa mudraNa karI ApavA badala ame zrI cadrikA prinTarInA AbhAra mAnIe chIe. aMtamAM, jijJAsu ane abhyAsIone e vAtanI jANa karatAM amane AnaMda thAya che ke zrI mAtIcaMdabhAIe zrI umAsvAti vAcaka-viracita jANItA ' prazamarati' graMtha upara paNa vivecana lakhelu che. je vidyAlaya hastaka che ane haju apragaTa che. A graMtha bane teTalA vahelA vAcakAjijJAsue samakSa rajU karavAnI amArI umeda che. oNgasTa krAMti mArga, muMbaI-36 zrI jayatilAla ratanacaMda zAhe zrI Alaca'da gAMDAlAla DhAzI zrI ratilAla cImanalAla kAhArI vairAgyarasa bhoge rogabhayaM, kule cyutibhayaM vitte nRpAlAdbhayaM maune dainyabhayaM bale ripubhayaM rUpe jarAyA bhayam / zAstre vAdabhayaM guNe khalabhayaM, kAye kRtAntAdbhayaM sarva vastu bhayAnvitaM bhuvi nRNAM, vairAgyamevAbhayam // bhAgAne viSe rAgAtpattine; kulane viSe bhraSTa thavAnA. paisAne aMge rAjAneA, maunamAM dInatAnA, naLamAM zatrugaNanA, rUpane viSe vRddhAvasthAnA, zAstranipuNatAne viSe vAdavivAdanA, guNune viSe duna puruSone, dehane aMge yamarAjanA--e rIte pRthvIpIThane viSe manuSyAne sa vastu bhayavALI che. abhaya-bhayarahita-heAya tA te ekamAtra vairAgya-adhyAtmarasa che. adhyAtmarasa dambhaparvatadambholiH sauhArdAmbudhicandramAH, adhyAtmazAstramuttAlamohajAlavanAbalaH / kAntAdhare sudhAsvAdAbUnAM yajjAyate sukhaM, binduH pArzva tadadhyAtmazAstrasvAdasukhodadheH // 6 bharUpa parvatane bhedavAne vajra samAna ane mitratArUpa samudranI vRddhi karavAne caMdra samA adhyAtmazAstra mAhALanA vanane bALavAne dAvAnaLa samAna che. strInA adhararasanuM pAna karatAM yuvAna puruSane je sukha Upaje che, te sukha adhyAtmazAstranA svAdanA sukharUpa samudra pAse mAtra eka biMdutulya che. --upAdhyAya zrI yazovijayajI : adhyAtmasAra Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadaghAta cAra prakAranA anugo-dravyAnuyega, caraNakaraNanuga, gaNitAnuga ane kathAnuga-A cAra vibhAgamAM dharmazAstrane samAveza thAya che. A cAra anugo paikI dharma kathAnuga bahu saraLa rIte upadeza ApI khasUsa karIne bALajIvanI kalpanAzakti para jabarajasta asara kare che ane tenI asarathI caraNakaraNAnuga vaDe thatI kriyAnI jJapti pramANe jIvanane taddadhArA saphaLa kare che, paNa hevAbhAvALI yuktio athavA kuyuktio zravaNagocara thatAM tema ja AtmAnuM astitva, pRthvInuM anAditva ane vyaktigata sRSTi. nirAsa vagere praznono prasaMga paDatAM te gUMcavAI jAya che, lathaDI jAya che ane ghaNIvAra keMdramAMthI sarI jAya che. te vakhate caraNakaraNAnayoga, jene viSaya kriyAkAMDa para che, jene abhyAsa dravyAnuyoga ke kathAnuganA abhyAsIne custa karavAmAM sahAyabhUta thaI zake che, tenI AvazyakatA bahu ochI rahe che. navIna abhyAsa zarU karanArane caraNakaraNanagane viSaya bahu upayogI nathI. gaNitAnuyogane viSaya bahu bahu kaThIna ane zuSka che. jene e viSaya para svAbhAvika prIti heya che tene te bahu AnaMda Ape che ane cokkasa banAve che, paNa A viSaya koI divase sIdhI rIte sarvathA kapriya thayo nathI ane thavAnuM nathI. dravyAnuyoga --dravyAnuyoganA viSayanI hakIkata AthI taddana judI che. e viSaya bahu ja upayogI che ane tenA aneka vibhAga che. buddhibaLane majabUta karanAra ane temAMthI ja janmanAra A viSaya upara zAstranI mahattA, gaMbhIratA, udAratA ane gahanatAne AdhAra rahe che. mAnasika zaktio paikI kalpanAzakitane poSaNa ApI mAga karanAra to bALajIvo upara ja asara upajavI zake che, paNa tarkabuddhi-prajJA upara asara karI kArya karanAra kadAca thoDo vakhata apAMze ke adhikAMze phateha pAme, paraMtu pariNAme te tene ja saMpUrNa vijaya thAya. A hakIkata spaSTa karavAnI jarUra nathI, kAraNa ke bALajIvone varga binakeLavAyelAne baneluM hoya che, ane teonuM dhArmika tattvajJAna kathAzravaNa ane IzvarasmaraNamAM paripUrNa thAya che : jyAre buddhimAnanuM kartavya tattvajJAnanAM gUDha rahasya vAMcI-vicArI-samajI tenuM tAtparya zodhavA-samajavAmAM samAyeluM hoya che. sAmAnya niyama pramANe AvA makkama pAyA para baMdhAyelA zAstrane ja jaya thavAno saMbhava che. paraMtu te kArya tene dravyAnuyoga kevI sthiti para che, koNe batAvyo che, kevI rAte batAvyo che, tenuM aMtima sAdhyabiMdu zuM che ane temAM arasaparasa kAMIpaNa virodha che ke nahi e prazno para laTake che. A pramANe hovAthI koI paNa dharmanI mahattA samajavA mATe tenA dravyAnuyoganI mahattA samajavAnI jarUra paDe che ane tenI kiMmata paNa tenAthI thAya che. A dravyAnuyoganI mahattA keTalI che te vicAravA jevuM che. kamanI zakita, tenA baMdha-udayAdi catuSTaya, tenA uvartana, saMkramaNa, apavatanAdi prakAra, paramANune svabhAva, nigodanuM svarUpa, AtmadravyanuM svarUpa vagere prazno A anuyegamAM carcAya che. zAstrakAra kahe che ke zuddha deva, guru ane dharma upara zraddhA hoya tyAre ja samakita thAya ane samakita vagaranI kriyA te aMka vagaranAM za jevI che. zraddhAne sthira rAkhanAra tattvajJAna-tavadha ja che. tattvajJAnathI kamanasIba rahelo prANa sahajamAM zraddhAthI bhraSTa thaI jAya che, kAraNa ke tenI zraddhAne pAye UMDe hote nathI; jyAre buddhimAna vidvAnanA saMbaMdhamAM tema banI zakatuM nathI. aneka upayogI viSaye carcavA uparAMta zraddhAne sthira rAkhanAra tarIke prasthAna ga ja bahu upayogI che. dravyAnugamAM viSaya-vyAnuyegane viSaya bahu vizALa che. tenA peTA vibhAgamAM aneka upayogI viSayone samAveza thAya che. dareka dharmane vyavasthAsara abhyAsa, te sarvanI paraspara sarakhAmaNI Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taka, mImAMsA, dharmazAstra vagere viSaye tema ja vastusvabhAvazAstra Metaphysics ane nItizAstra Ethicsne samAveza paNa dravyAnuyegamAM thAya che. vastusvabhAvazAstra e ApaNe kharekharo dravyAnuyoga che. bAhya vastu ane Atmika vastuone arasaparasa saMbaMdha, ekabIjA para thatI asara ane teonuM vAstavika svarUpa dravyAnuyegamAM batAvavAmAM AveluM hoya che. eka jIvane nigadamAMthI nIkaLIne nivRtti prApta karavA sudhImAM vikAsa kevI rIte thAya che, kevI kevI gatiomAM kevA kevA veza dhAraNa kare che, kevAM kevAM prANIonA vicitra prakAranA saMbaMdhamAM Ave che ane A sarva veza ane saMbaMdhanuM vAstavika kAraNa zuM che, karma ane puruSArthane paraspara kevo saMbaMdha che. e vagere aneka dravyAnuga batAve che. vyavahAranItine viSaya A ja anugamAM Ave che. AthI mAluma paDaze ke dravyAnuyoga zabda bahu vizALa che ane temAM aneka viSayone samAveza thAya che. adhyAtmanuM sthAna ane adhyAtmanA viSayo-dravyAnuyoganA paTAmAM je viSe ApaNe joyA te paikI eka bahu agatyane viSaya adhyAtma zAstrane che. sAmAnamafdhANAmaF athavA sAtamanatya 46. AtmA zuM che? keNu che ? tene viSaya kevo che? tene paugalika vastuo sAthe saMbaMdha kevo che? kyArano che? keTalA vakhata sudhI che? tenAM sagAM-snehIo, mitro ane saMbaMdhIone yoga kayA kAraNathI thayo che ane te sarvamAM vastusvarUpa yathAsthita zuM che? kevuM lAge che? khoTuM svarUpa satya jevuM lAge che tenuM kAraNa zuM che ? AtmAnI zuddha dazA kaI? tevI kayAre hatI ? nahotI te kevI rIte prApta thaI zake tene mATe kevo puruSArtha karavo paDe ? AtmA ane karmano saMbaMdha kevo che ? kyAM sudhI che? A sarva adhyAtma graMthanA mukhya viSaya che. enA samarthanamAM aneka prakAranI zikSAo, saguNa grahaNa karavAnA prasaMge, sthAno ane kAraNe, kamaLane dUra karavAnA upAye ane virAgyavAsita hadaya karavAnAM aneka sAdhana adhyAtmanA viSayamAM cItarelAM hoya che. bhAvanAnuM svarUpa, bhavanI pIDA, paulika padArthonI asthiratA, rAgadveSanuM vicitrapaNuM, kAmanuM aMdhapaNuM. krodhanuM durjayapaNuM, kaSAyanuM kilaSTapaNe, viSayonuM virapaNuM, pApasthAnakanuM adhegamanapaNuM, premanuM anityapaNuM, jIvananuM kSaNikapaNuM vagere aneka viSaye adhyAtmazAstramAM batAvavAmAM AvelA hoya che. manuSyanI manovRttine barAbara aMkuzamAM rAkhanAra A adhyAtma viSaya bahu ja agatyanuM che. dravyAnuyoganA aneka viSayo paikI ApaNe prastuta viSaya adhyAtmane che. tethI te ze che? tenA adhikArI koNa che? tenAM lakSaNe kyAM che? A jamAnAmAM A viSayanI koI paNa rIte jarUriyAta che ke nahi? e bAbatamAM vicAra karo atre prastuta che. AtmA saMbaMdhI ane tene je jJAna thAya tene adhyAtma jJAne kahevAya che. AtmAnuM svarUpa-ramAtmA koNa che ane kevo che, evo prazna sahaja utpanna thAya tevo che. e viSayamAM vizeSa UtaravA jatAM ati vistAra thAya, paNa jaina zAstrakAra enA saMbaMdhamAM zuM kahe che, te bahu saMkSepamAM dhyAnamAM levuM, e A graMtha samajavAnuM prathama pagathiyuM che. ApaNA zarIramAM gamana karavAnI zakti pagamAM nathI, jevAnI zakti cakSuomAM nathI, sUMdhavAnI zakti nAkamAM nathI, paNa eka aMtaraMga sattA e sarvane niyamamAM mUke che. ema na hoya te mRta zarIrane paNa paga, nAka ane cakSu hoya che, chatAM tene tene kAMI upayoga nazrI. e aMtaraMga sattAne AtmA tarIke oLakhavAmAM Ave che. te pote nilepa avasthAne pAme tyAre te tadana zuddha che ane tenA pradeze nirmaLa tema ja arUpI che, parantu karma pagalanA anAdi saMbaMdhathI te vicitra veza dhAraNa kare che ane tethI tenuM manuSya, tiryaca, devatA ane nArakI vagere nAma ApavAmAM Ave che, karma saMbaMdhathI ja te kAma-krodhAdika kare ane sukhada:kha sahana kare che. tenI sAthe lAgelAM ane lAgatAM karmo te sarva paugalika ja che. tenI zaktithI Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI zakti haNAya che ane te saMsAramAM rajhaLe che. vastu AtmAnuM svarUpa-lakSaNa jJAna, darzana ane cAritramaya che. sarva vastuone tathAsvarUpe dareka samaye jevI, jANavI ane sthiratA rAkhavI, A AtmAnAM lakSaNa che. athavA te guNe ane AtmAne abheda che. A zuddha dazA karmane lIdhe dabAI gaI che. AcchAdana pAmI gaI che, AvAI gaI che; jema dIvA pharate paDado karavAthI tene prakAza khe dekhAya che, paNa jyAre joIe tyAre aMdara dI te prakAzita che ja. mAtra AcchAdane dUra karavAnI jarUra che; te ja pramANe AtmAnA saMbaMdhamAM samajavuM. A AchAdane dUra karavAnuM kartavya pratyeka prANInuM che, jyAre karmo taddana dUra thAya che tyAre A AtmAe mokSa meLavyuM kahevAya che. eka vakhata sarva karma sAthe saMbaMdha chUTI jAya ane tene mokSa thaI jAya te pachI AtmAne atra pharI vAra AvavuM paDatuM nathI, tethI mokSanuM sukha avyAbAdha kahevAya che. jyAM sudhI A jIva saMsAramAM che tyAM sudhI tene strI, putra, ghara, ghareNAM para mamatvabhAva che ane kAma, krodhAdika kare che-A sarva vibhAvadazA che, paraMtu karmAvRtta sthitine lIdhe te svabhAvadazA thaI paDI che. parama vIryasaphuraNuM karavAthI A jIva pitAne zuddha svabhAva pragaTa karI zake che. A manuSyajIvanane mukhya uddeza sarva karmane taddana dUra karavA athavA tema banavuM azakya jaNAya te karmano bhAra jeTale bane teTale ochA karavAnuM che, athavA vadhAre cokakasa zabdamAM belIe te, prayAsa te prakArane huM joIe. ane A kAryanI phateha upara ja jiMdagInI phatehane AdhAra che. je karma ane AtmA be pRthapha pRthapha na hoya ane tene pUrva bhava sAthe saMbaMdha na hoya te judAM judAM prANuomAM janmathI dekhAtuM a5-vizeSa jJAnIpaNuM, dhanavAna ane nidhanapaNuM, zarIranuM Arogya ane rogIpaNuM, mAnasika sthirapaNuM ane asthirapaNuM vagere aneka taphAvata ane tenI aMdaranI taratamatAne khulAse bIjI koI rIte thaI zakato nathI. temaja je punarjanma na hoya to A bhavamAM nItinA niyamone anusaravAnI koI paNa lAlaca rahetI nathI; phakta vyavahAramAM raLI khAvA khAtara nItine dekhAva karavAnI ja jarUra sivAya vizeSa AvazyakatA jaNAya nahi. AtmAne vikAsa-karmathI AvRtta AtmAne AvI rIte vikAsa thAya che. te pitAnA karmAnusAra UMce caDhate jAya che. anAdi nigodamAMthI nIkaLI vyavahArAzimAM AvI pRthvI, apa, tejas, vAyu ane vanaspatipaNuM pAmI, be traNa ane cAra iMdriya prApta karI, pAMca iMdriyavALo tiryaMca thAya che ane vaLI bhavitavyatA prasanna thAya ane karma vivara Ape tyAre, manuSya thaI kArya sAdhe che. sarva karmathI mokSa manuSyagatimAM ja thAya che. Evolution-vikAsasiddhAMta ane jainanI gati-AgatinA siddhAntamAM eka moTo taphAvata e che ke vikAsavAdavALA ema mAne che ke "A jIva eka vakhata amuka hada sudhI Avyo tyAra pachI te game tevAM kAryo kare che paNa te nIce Utarato nathI; potAnI te ne te sthitimAM te game teTalo kALakSepa kare paNa te pAcho paDato nathI. eka jIva caDhatAM caDhatAM manuSya thayo te pachI te tiyacI thaI zake nahi; game tevAM pApa kare to paNa te manuSya to thavAne ja. tyAM te sukhaduHkha pAme te sarva kama pramANe pAme che." jaina zAstrakAra A hakIkatanA saMbaMdhamAM judI rIte vAta kahe che. teo kahe che ke "vikAsa ane apakrAti sAthe ja che. azubha karmo karavAthI A jIvane pAta thAya che ane manuSya mahApApI kAryo kare te paceMdriya tiryaMca te zuM paNa ekeMdriya jevI adhama gatimAM paNa cAlyA jAya che." A pramANe jena zAstrakAra AtmAnI hayAti ane tene karma janya vikAsa, apakrAnti ane mekSaprApti thaye sarva karmane nAza mAne che. AtmAmAM anaMta zakti hovAthI A sarva kArya te pite ja kare che. tene AmAM koInI madada, preraNA ke IchAnI jarUriyAta rahetI nathI, paraMtu je madada ke preraNA thAya che te nimittakAraNarUpa che; enI paNa keTaleka aMze AvazyakatA che ane te hetu vaDe ja A a, ka, 3 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthane prayAsa che. nizcaya naye AtmA karmathI nilepa che ane te ja tene svabhAva che. suvarNamAM jema suvarNatva traNa kALamAM raheluM che, jyAre te mATIthI vIMTAyeluM khANamAM hatuM tyAre paNa tenAmAM suvarNava hatuM ane jyAre tenI sAthethI mATI chUTI pADI, tapAvIne sApha karI, pAse pADavAmAM AvyuM tyAre paNa temAM suvarNatva che ja; tevI ja rIte AtmAmAM tenuM zuddha Atmatve traNa kALamAM che. paNa te apUrva vIryaskuraNathI ja pragaTa thAya tevuM che. jyAM sudhI pragaTa na thAya tyAM sudhI khANumAM rahelA suvarNanI sAthe tenI sarakhAmaNI karavI. A jIvanuM zuddha svarUpa te sarva karmathI mukta thAya tyAre pragaTa thAya che. e dazAne mekSadazA kahevAmAM Ave che. e sthitimAM jIvanA mULa svabhAva-anaMta jJAna, darzana, cAritrAdi anaMta guNa-pragaTa thAya che. e sthiti eka vakhata prApta karyA pachI temAMthI koIne pAta thato nathI, karmanI sAthe pharI vAra saMbaMdha thatA nathI ane saMsAranAM duHkha pharI vAra bhegavavAM paDatAM nathI; kAraNa ke kAraNane AtyaMtika nAza thayela hovAthI pharIne saMsAra-paribhramaNarUpa kArya niSpanna thatuM ja nathI. AtmAne thAmAM je duHkhe avyaktapaNe bhogavavAM paDe che ane nArakI tathA tiryaMca gatimAM vyaktapaNe je duHkha bhegavavAM paDe che, tenI sAthe mekSamAM je anaMta avyAbAdha sukha prApta thAya che tenI sarakhAmaNI karIe tyAre mokSanI mahattA samajAya tevuM che. AtmAne vikAsa AvI rIte thAya che. adhyAtmazAstranuM sAdhya-A AtmA saMbaMdhI jJAna meLavavuM, tenA nityatva, anityatva Adi dharmanA vicAra karavo. tenA gaLAne samajavA. tene ane pudagalane saMbaMdha vicAro. pu AtmAmAM bAhya dRSTie jaNA abheda athavA ekIbhAva samajo, tenuM mULa svarUpa yathAsthita AkAramAM samajavuM, te saMbaMdhanuM anityatva vicAravuM, jIvane ane anya sagAMsaMbaMdhIone saMbaMdha vicAra, tenuM anityapaNuM samajavuM, ghara, paisA ane bIjI paugalika vastuo sAthenA saMbaMdhanI vicAraNA karavI vagere vagere aneka viSayone samAveza adhyAtmazAstramAM thAya che. TUMkamAM kahIe to, AtmA saMbaMdhI sIdhe vicAra karavAnuM sthAna adhyAtmazAstra che. e dravyAnuyogane peTAviSaya che ema ApaNe agAu joI gayA chIe. keTalAka cAke AtmAnuM astitva ja svIkAratA nathI, teonI sAthe adhyAtma graMthe takarA2mAM utaratA nathI. adhyAtmagraMthe AtmAnuM astitva svIkArIne ja AgaLa cAle che. enA saMbaMdhane vAdavivAda karavAnuM yogya kSetra tarka nyAyanA graMtha che. AtmAnuM nAstitva mAnavAmAM keTalA hetvAbhAsa thAya che, kudaratanA keTalA AvirbhA tethI khulAsA thayA vagaranA paDI rahe che vagere muddAo para tarkazAstranI dalIlapuraHsara vivAda nyAyagraMthamAM cAle che. A graMtha adhyAtmane ja hevAthI AmAM paNa AtmAnuM astitva svIkArIne ja cAlavAnI rItinuM anukaraNa karavAmAM AvyuM che. AtmavAda eTalo lAMbo che ke uddaghAtamAM te lakhavA besIe tA graMthagaurava bahu thaI jAya, tethI te choDI devo paDyo che. ahIM te mAtra eka ja vAta dhyAnamAM rAkhavAnI jarUra che ane te e che ke AtmA vagara ApaNe gati karI zakIe nahi, balI zakIe nahi ane zubhAzubha phaLane anubhava karI zakIe nahi. chUTA paDelA paththaramAM athavA zuSkakANamAM ane prANIomAM lAgaNI saMbaMdhI je taphAvata che te mAtra AtmAnI gerahAjarI-hAjarIne lIdhe ja che. A gUDha viSayamAM adhyAtma graMthe praveza karatA nathI, kAraNa ke tema karavAnI jarUra ja teone 2hetI nathI. potAnI nirmANa karelI hada oLaMgI AgaLa cAlavuM e nakAme kALakSepa che. AtmavAda samajavA yogya che; tarkazAstranI rucivALAe te nyAyanA graMthathI joI levo. adhyAtmanA graMthamAM agAu jaNAvelA mukhya viSayo para vistArathI athavA saMkSepathI ullekha karavAmAM AvyuM hoya che ane viSayanI yogyatA joIne tenI hada bAMdhavAmAM AvI hoya che. te sarva viSayane uddeza AtmA ane pugalane saMbaMdha ane bheda batAvavAne bahudhA heya che. Ane aMge puddagaladravyanuM svarUpa, karmaprakRtinuM svarUpa, tenA Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhAdi catuSTaya (baMdha, udaya, udIraNa ane sattA), tenI ATha mULa ane eka aThThAvana uttaraprakRtie, teonuM jude jude guNasthAnake ochA vadhatApaNuM-vadhavAghaTavApaNuM, karma ane AtmAne saMbaMdha, udayakriyA vakhate jIvane thatA phaleza, judA judA prakAranAM sukha-duHkhanAM kAraNe, mehanIya Adi karmonuM svarUpa, teonI preraNAthI ramAte saMsArakhela, paugalika padArthonuM asthirapaNuM, sagAMsaMbaMdhIonuM azaraNapaNuM vagere vagere aneka viSe carcA heAya che. mukhya viSayonI sAthe ADakatarI rIte A jIvane saMsArathI vairAgya thAya, vastusvarUpa samajAya ane bhedajJAna prApta thAya teTalA mATe bIjA aneka zikSAnA viSaye adhyAtmazAstramAM paNa carcavAmAM Ave che. A sarvane uddeza mAtra eka ja hoya che ane te AtmAne pitAnuM kharuM svarUpa avarAI gayuM che te prasiddha karavA tarapha deravAne heya che. graMthanA adhikArI-ATalA uparathI adhyAtma graMthanA adhikArI kANa? e praznane paNa nirNaya thaI jAya che. jeoe AtmAnI hayAtI svIkArI tenuM zuddha svarUpa prApta karavA nirNaya karyo hoya, eTale ke jene ApaNe mumukSa cho kahIe chIe, teo AvA graMthanA prathama pade adhikArI che ane khAsa karIne tevAone ja udezIne AvA graMtho lakhAya che. sAmAnya adhikArImAM be vibhAga che; jeo AtmAnuM astitva svIkAratA hoya, paNa tenuM vAstavika svarUpa ane tene pudagala sAthe saMbaMdha samajatA na hoya tevAone ruci utpanna karavA sAru AvA graMthA ThIka kAryo bajAve che. AvA prANIo AvA prakAranA graMtha vAMcI-vicArI vairAgyabhAva dhAraNa kare che ane pariNAme thoDA vakhatamAM prathama vargamAM dAkhala thaI zake che. AvA manuSya paNa graMtha vAMcavAnA adhikArI che. bIjA vibhAgamAM dharmathI vimukha nAstike Ave che. teo AvA graMthanA adhikArI nathI. teone AvA graMthethI lAbha thavAne saMbhava bahu apa che. teoe gurumukhathI athavA svataH abhyAsathI AtmAnuM astitva, tene mokSa ane karmanuM svarUpa prathama samajI pachI ja adhyAtmagraMthane abhyAsa ke vAcana karavuM. AvI rIte kareluM vAcana ja teone adhikArI banAvI zakaze. AvA graMthanI AvazyakatA-have ApaNe sarvathI agatyanA viSaya para AvIe chIe ane che ke AvA adhyAtma-vairAgyagraMthanI A jamAnAmAM kAMI jarUriyAta che ke nahi? adhyAtma sivAya dravyAnuyoganA viSayo ADakatarI rIte AtmA sAthe saMbaMdha dharAve che, tyAre AtmA pote koNa che? tenuM svarUpa zuM che? tene viSayakaSAyAdi sAthe saMbaMdha kevo che? keTalA vakhata sudhIne che? AtmAnuM sAdhya zuM che? te kema ane kayAre prApta thAya?--vagere bahu agatyanA AtmAne lagatA viSaye adhyAtmazAstra cace che, tethI te AtmAne sIdhI rIte bahu upacagI che. gaNitAnuyegathI buddhi vikasvara thAya che. kathAnuyogathI thayelI zraddhA daDha thAya che ane zuddha cAritravAnanuM anukaraNa karavAnI IcchA thAya che. caraNakaraNanuyogathI AtmA svasvarUpe prApta karavAnA prayAsamAM udyamavaMta thAya che. A sarva bAbate Atmika unnatimAM ADakataro bhAga bhajave che; jyAre adhyAtmazAstra te AtmAne sIdhI rIte upayegI thAya tevI vastuo ane vastuta niraMtara tenA jJAnacakSanI samIpa rAkhI mUke che. adhyAtmazAstrane mukhya viSaya vairAgya che. sAMsArika sarva padArtho parathI rAgane dUra karI nAMkha e vairAgyane mukhya viSaya che. sAMsArika padArthomAM zene zene samAveza thAya che, e vicAra ghaNI vakhata Ave che. emAM sarva paugalika vastuone samAveza thAya che. A jIvane eka ghaDiyALa ke kapATa ke koca joI te levAnuM mana thaze. maLaze te tenA para polIza karAvavAnuM mana thaze. pilIza thayA pachI keI tene aDakaze athavA koI tene DAdho pADaze to tene te gamaze nahi. AvI rIte ajIva padArtha para rAgadazAnA kAraNathI mamatva thAya che. evI ja rIta pitAnAM kapaDAM, ghareNAM ane dhana upara mamatva thAya che. A mamatvabhAva e sakhta hoya che ke zarIra Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piranA mamatva karatAM paNa ghaNIvAra te vadhI jAya che. dhananA mamatvathI prANI game tevuM durvacana bele che, game tenI sAthe laDe che, pitAnI stuti kare che ane game tevuM akRtya, aprAmANikapaNuM ke hiMsA karavAmAM pAchI pAnI karatA nathI. AvI ja jAtanuM mamatva pitAnAM putra, strI ane bIjA saMbaMdhIo para thAya che. ene pariNAme jIva aneka prakAranAM nATaka kare che, cALA kare che ane bALaceSTA kare che. AvI ja jAtanuM paNa sarvathI vadhAre sakhata pitAnI jAta paranuM mamatva che. enA mamatva khAtara chava mAnasika tema ja zArIrika aneka upAdhio sahana kare che. A meha ane mamatAnuM vAstavika svarUpa samajavAnI bahu jarUra che. sarva paugalika padArtho para che; ene ane AtmAne kaI jAtane saMbaMdha nathI. AtmAne te teo paranA mamatvathI UlaTuM vadhAre sahana karavuM paDe che, vagere viSaye manamAM skUTa karavAnI jarUra che. tema thAya tyAre ja samajAya che ke Atmavyatirikta bIjI kaI paNa vastu para mamatva rAkhavuM te taddana mUrkhatA che, saMsAra che, paribhramaNa che. A sthitinuM nAma vairAgya kahevAya che. vairAgyamamatva-vinaMta ja jaramAn pittA, 2 mAdaH rthanA -eTale jenAmAMthI rAga gaye te virAga ane teno bhAva te vairAgya. rAga ane mamatva e paryAyavAcI zabdo che, lagabhaga eka ja arthavALA che. rAga-doSa bahu ja nikaTa saMbaMdhavALA hevAthI A viSayamAM jyAM jyAM rAga zabda Ave tyAM tyAM TheSa zabda sAthe ja samajI levo. A rAga prANIne kharekhara phasAvanAra che. enuM du:kha e che ke rAga karatI vakhate ghaNI veLA prANIne khabara paDatI nathI ke huM paugalikadazAmAM-vibhAvadazAmAM-vatuM chuM. TUMkAmAM kahIe to, rAga A jIvane pitAne karIne mAre che. rAgane teTalA mATe upamitibhavaprapaMcAnA kartA zrI siddharSi gaNi kezarInuM upanAma Ape che. A moha-mamatva-rAgane dUra karavAne uddeza vairAgyane heya che. e rAgane dUra karavAnuM kAraNa eka ja che ane te e che ke A jIvane saMsAramAM 2khaDAvanAra te che. ene lIdhe jIva vastusvarUpa yathArtha rIte samajI zakato nathI ane bahu nIcI hadamAM rahI gothAM khAdhA kare che. ene kepha caDe che tyAre te jIva potAnA kartavyAkartavyanuM bhAna paNa bhUlI jAya che. AvI sthitimAM te bahu karmabaMdha kare che; ane reMTamALA tulya saMsAra-aradhadRghaTImAM pharyA kare che. eka khADAmAMthI bIjAmAM ane bIjAmAMthI trIjAmAM ema rakhaDatAM tene cheDe AvatA nathI. e mamatva-rAga dUra karavAnAM sAdhane aneka hoya che. temAM mukhyatve karIne vastasvarUpanuM ciMtavana (bhAvanA bhAvavI vagere ) che ane te vairAgyagraMthamAM athavA adhyAtmagraMthomAM khAsa batAveluM hoya che. Adhunika vAtAvaraNa A jamAnAnI keTalIka khAsiyata che. vastusvarUpanuM saMpUrNa jJAna thatuM nathI ane zikSaNa navIna paddhati pramANe maLe che, tethI keLavAyelA vargamAM moTo bhAga maTIrIeNlisTa (jaDava dI) thaI jAya che. spensara, mala, hegala vagerenA lekha A valaNane puSTi Ape che. AvA prakAranuM unnatine virodha karanAruM che, kAraNa ke jyAM AtmAnuM astitva ja svIkAravAmAM AvatuM na hoya tyAM tenI unnati-avanatine khyAla ja kayAMthI Ave ? Atmika jJAna jyAre anubhavapUrvaka levAmAM Ave tyAre ja kharekharo lAbha karanAra thaI paDe che ane tevA jJAnanI ja bahu AvazyakatA che. navIna saMskAravALAM prANIo to A bhavanI jALamAM eTalAM badhAM lapaTI jAya che ke teone parabhava mATe vicAra karavAnI kurasada paNa maLatI nathI. kAMIka jIvanakalaha paNa vadhato cAlyo, tethI udarapUraNanA vyavasAyamAM savAranI sAMja ane sAMjanI savAra paDI jAya che. kudaratanA sAmAnya niyama viruddha lAMbA kalAka sudhI kAma karavuM paDe che ane varasanA bAra mAsamAM ekabe mAsa paNa nivRtti maLI zakatI nathI. AvI rIte pacAsapiso varasanI jiMdagI pUrNa thAya che ane keI paNa prakAranuM sAdhya sAkyA vagara jiMdagIno cheDo Ave che. moTAM zaheromAM A sthiti ApaNe khAsa joIe chIe. nAnAM zaherenuM valaNa paNa tevuM thatuM jAya che; Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre gAmaDAMmAM ALasanuM sAmrAjya cAlatu hAvAthI tyAM paNa Atmika unnati bahu echI thAya che. A pramANe keLavAyelA mANasAne Atmika jJAna meLavavAnA mAnasika ane sthULa prasaMge AchA thatA jAya che e spaSTa hakIkata che. teone vastusvarUpanA jJAnanI bahu jarUra che. jeA keLavAyelA hAI niyama pramANe kAma karanArA heAya che, tene kAI paNa upayogI bAbata mAtra samajAvavAnI ja jarUra rahe che. tenA khyAlamAM Ave ke, Atmika jJAna meLavavAnI jarUra che, tA parzI game teTalI agavaDe paNa te te mATe vakhata meLave ja, A vargane teTalA mATe vairAgyatra thAmAM ApelA vastuvarUpanA khAdha bahu ja upayAgI che. vamAna paristhiti--sAmAnya rIte joIe to hamaNAM sAdhanAnI bahu ta`gI jaNAya che, sAmAnya leAkeAnuM valaNa mahenata karavA tarapha heAtuM nathI ane tene mAjazAkha bahu priya hAya che. A bAbatanA apavAdbhUta keTalAka mANasA hAya che, paNa jeA meAjazAkhamAM paDe che te meAjazAkhanuM svarUpa samajatA nathI. paudgalika bhAvanI sRddhi nakAmI ane khATI che, e samajavA mATe te sAru AvA graMthAnI bahu jarUra che. khIjuM,mahenata AchI karanArane peAtAnI bhASAmAM saraLa ane samajI zakAya tevI rIte medha ApyA hAya te ja graMtha jovAnA vicAra kare tema che, tethI tevAo mATe bhASAmAM amuka sASya lakSyamAM rAkhI A graMtha ane tenA vivecanamAM vairAgyaviSaya batAvyA che. dhanavAnA dhananu upArjana ane rakSaNa eTalI badhI cokasAithI karavAmAM tatpara rahe che ke dhananuM vAstavika svarUpa zuM che? teM kAnu` che? ane kayAM sudhInuM che?--e sa vAta bhUlI jAya che. AvA dhanavAnonA va AgalA jamAnAmAM paNa hatA ane te ghaNIvAra dhananA vicAramAM ja ji'gI pasAra karatA. tethI dhanavAnonA sabaMdhamAM adhyAtmagrathAnI upacAgitA agAu paNa hatI ane adhunA paNa che. garIba ane dhanavAneA vaccenA taphAvata ane aMtara vadhatu jAya che ane mila vagere udyogo vadhaze tema te vadhatu jaze. AvA samayamAM garIba mANasAne te! AkhI jiMdagI sudhI raLavA chatAM uranirvAha pUratuM meLavavAnI paNa muzkelI paDe che. evAM prANIone vairAgyanA viSaya bahu lAbha karI zake. vairAgyanA viSayamAM khAsa dhyAna rAkhavAnuM e che ke te duniyAthI sarva prakAranA virAga lAvI tene tyAga karavAnA ja upadeza ApatA nathI, paNa jeTale bane teTale AsaktibhAva Ache karavAnA khAsa upadeza Ape che, paulika bhAva sa Mjogone lIdhe chaeNADI zakAya tema na ja hAya tA pachI temAM vRddhi ochI rAkhavI e khAsa kavya che. A bhavamAM ja badhu... sukha bhogavI levAne jyAM upadeza maLatA hAya, zikSaNu maLatuM hoya ane vartana jovAmAM AvatuM heAya, tyAM sukhanuM vAstavika svarUpa, puNyapApanAM kAraNeA, bhAMtaramAM tenAM pariNAmA ane atra karavA yeAgya khAsa kavyAnI samaja ApavI e aghyAtmagra MthAe karavAnI bahu agatyanI sevA che. hakIkata ema che ke ghaNAkharA mANusA saMsAranA sathA tyAga karI zakatA nathI ane dhana, strI, putrAdi para bahu mamatva rAkhe che. duniyAnA anubhavIne A hakIkatamAM navIna kAMI paNa lAge tevuM nathI. mamatva keTalI hada sudhI kAma kare che ene citAra ApatAM eka vidvAna mANuse kahyuM hatuM ke "jo meAkSanAM gADAM baMdhAtAM hAya ane gADAvALA be rUpiyA mAge to A jIva tenI sAthe kheMcatANa karI bhAva eche karavAnA prayAsa kare, rUpiyA-savArUpiyA ApavAnI vAta kare, ane je Avu. ese te kharacI vadhArA bALabaccAM mATe mUkI javA Icche.' sthiti A pramANe che ane ApaNe pote te dararAja anubhavIe chIe, tyAre e dhananuM svarUpa kAMIka samajAya, kAMIka gRddhi ochI thAya, kAMIka Asakti ghaTe ane kAMIka AtmAnuM satya svarUpa pragaTa karavA icchA thAya evAM sAdhanA ceAjavAnI bahu ja AvazyakatA lAge che. cAlu samayamAM A AvazyakatA bahu AkarA svarUpamAM ApaNI samakSa AvI paDelI che, kAraNa ke sAdhyabiMdu dhArmika tattvaciMtananu rahI zake tema nathI. jIvananA sakhta kalaheA ane bhAvanAonu` vaicitrya e A kALanAM mukhya judAM paDatAM lakSaNA che. ApaNI bhAvanA kAMIka Adhi Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhautika, kAMIka rAjakIya, kAMIka IdriyArtharatA ane kAMIka DhaMgadhaDA vagaranI thaI paDI che ema samajIe mAne che, bele che ane amuka apekSAe tethI dilagIra bahu thAya che. AvA samayamAM adhyAtmanA graMtha bahu lAbha karI zake che. * lakSyaspaSTatAnI jarUra-ApaNI bhAvanAnI (athavA lakayArthInI) spaSTatA nathI e hakIkata jarA phuTa rIte samajavAnI jarUra che bhAvanA, jene IMglizamAM Ideal kahe che, te dareka manuSya spaSTa rAkhavI joIe. jevI bhAvanA rAkhavAmAM Ave tevA thavAne sarva prANIone uddeza hoya che ane temAM jeTale aMze asthirapaNuM athavA acokkasapaNuM hoya che teTale aMze te gothAM khAdhAM kare che. A jIvanane hetu zo che? janmavuM, dhULamAM ragadeLAvuM, stanapAna karavuM, abhyAsa kare, dhana kamAvuM, paraNavuM, mojazokha karavA ane marI javuM- e te sAmAnya vAta thaI. jIvanano mahAna hetu zuM che e vicArI tadanusAra bhAvanA -bhAvanAmUrti nirmANa karavI joIe. e mUrti nirmANa thAya tyAra pachI te mUrtinA vartana pramANe anukaraNa thAya che, AvI jAtane vicAra karavAnuM A jamAnAmAM banatuM nathI athavA bahu alpa bane che, tethI jAgRti lAvavAnI ghaNI AvazyakatA che. evA samayamAM AvA prakAranA graMthe bahu lAbha karI zake che. AvA graMtho jIvane AkSepa karI, mRdutAthI bolI, samajavI aneka prakArano satya upadeza Ape che. A upadeza bahu sArI rIte te satsaMgathI prApta thAya. jeo vastusvarUpa oLakhI tenAthI virAma pAmI Atmika unnati karavAmAM ja jIvana pasAra karatA hoya, teonI pAse besI satya svarUpa samajavAnI bahu jarUra che. satsaMgane mahimA bahu che. jemAM guNa utpanna thayA hoya teo ja guNane vAstavika baMdha karI zake ane kharekharI asara paNa teonA bedhathI ja thAya. dAkhalA tarIke, je prANIomAM samatAguNa prApta thaye hoya che ane te guNane jeoe khIla hoya che, tenA saMbaMdhamAM mAtra aDadhA kalAka AvIe chIe tyAre aMtarAtmA je anirvacanIya sukha anubhave che ane je Atmika AnaMda thAya che te atIva che, mahAna che, avarNanIya che. AvA mahAtmAonI niraMtara sevA karavAnuM bane che te cheDA vakhatamAM kArya siddha thaI jAya, paraMtu e saMbaMdhamAM A kALamAM be jatanI agavaDa Ave che ? AvA mahAtmAe bahu thoDA che ane tene lAbha lenArAone avakAza paNa a95 hoya che. bAhya dekhAvanuM kAma eTaluM badhuM vadhI gayuM che ke sAcA mahAtmA koNa che? ane kayAM che? e bahu vikaTa prazno che ane tene nirNaya karavA jeone avakAza ane IcchA che, te te temane kadAca zodhatA haze ane tene lAbha letA haze, paNa moTe bhAge A saMbaMdhamAM kAMI thaI zakatuM nathI. vyavasAyI mANasane teTalA mATe pustakasaMga paNa satsaMga jeTalo ja lAbha Ape che; mAtra zarata eTalI hevI joIe ke teNe vAcana karyA bAda manana karavuM joIe. agAunA kALamAM prAkRta mANasamAM vAcanabaLa a5 hatuM ane tenAM sAdhane paNa bahu alpa hatAM, tethI pustakasaMga bahu alpa banate; te viSayamAM hAlamAM prAthamika keLavaNInA vizeSa pracAra ane mudraNakaLAne lIdhe sagavaDa vizeSa thayelI hovAthI AvA graMthanI Avazya tA utpanna thai che, eTaluM ja nahi paNa te Atmika viSayanI eka moTI khoTa pUrI pADanAra sAdhana thaI paDe ema lAge che. upara pramANe AvA graMthonI AvazyakatA siddha karyA bAda have vairAgya ane adhyAtmanA viSaya para kAMIka vicAra karIe. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virAgya vicArakartavya-vairAgyanA viSayane mukhya uddeza svavastu oLakhavAne, tenA para prema utpanna karAvavAno ane paravastu kaI che tene zodhI tenI sAthe saMbaMdha ochA karAvI dhIme dhIme te teDI nakhAvavAne che. vastu pitAnI kaI che ane pArakI kaI che, e saMbaMdhamAM bahu bahu vicAra karavAnI jarUra che. ApaNe cAluM vyavahAra upara AdhAra rAkhI zarIra, dhana ke strIputrAdikane potAnAM mAnIe chIe. A sarvanuM vAstavika svarUpa kevuM che? teone ane AjIvane saMbaMdha ke che? keTaluM che? keTalA vakhata sudhI che? zA kAraNothI upanna thayelo che.--e sarvavicAre adhyAtmanA graMthamAM vairAgya utpanna karAvavAnA hetuthI bahu makkamapaNe, punarukti karIne paNa, vAraMvAra carcelA hoya che. vairAgyane artha ja udAsInatA che. sAMsArika sarva vastuo ane saMbaMdhIonuM vAstavika svarUpa batAvI teone "para" tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. teo ApaNA nathI, ApaNe teonA nathI, teo sAthe saMbaMdha Akasmika che. thoDA vakhatane che ane pariNAme niHsaMzaya viyAga karAvanAra che. A rItie paravastu para udAsInatA utpanna karavAmAM Ave che. have A sarvemAM vAstavika zuM che te vicAravA yogya che. hajAranA kharacathI baMdhAvelA mahele nAza pAme che, nAza pAmavAnI sthiti prApta thAya te pahelAM tene baMdhAvanAra cAlyo jAya che, te kyAM gayo te koI paNa zakatuM nathI. parama priya mitro, prANAdhika patnI, jIvathI vahAlo putra, putrapremI pitA ane vAtsalyabharapUra mAtA jyAre saMsAra choDIne cAlyAM jAya che tyAre gayA pachI pAchAM teo mitra, pati, pitA ke putranuM zuM thayuM tenI saMbhALa levA paNa AvatAM nathI. A hakIkta jIvonA snehasaMbaMdhanI vicitratA ane asthiratA batAve che. AvA prakArane vairAgyabhAva utpanna karavAne ' ja mukhya uddeza AkhA graMthane hovAthI te para vivecana karavAnI jarUra nathI. mAtra atra kahevAnuM e che ke vairAgyane viSaya para vastuo sAthe saMbaMdha tenA yathAsthita svarUpamAM batAvI tenA para lAgeluM khe mamatva tyAga karavAnuM zIkhave che. A mamatva tyAga karavAnuM kAMI akAraNa kahevAmAM AvatuM nathI, sakAraNa kahevAmAM Ave che. kharI vAta e che ke A jIvane saMsAramAM rajhaLAvanAra mamatvabhAva ja che. - jene A jIva potAnAM mAne che, je vastuone potAnI mAne che, te vastutaH tema nathI. teone ane A jIvane saMbaMdha anitya che. najIkamAM najIkanA snehIo cAlyA jAya che, priyamAM priya strI dura nAsI jAya che, vahAlAmAM vahAlI vastu bhAMgI jAya che, tUTI jAya che, khasI jAya che--e sarvanuM kAraNa zuM ? je potAnI vastu hoya te koI divasa pitAnI nathI ema thavuM na joIe. A vAtamAM keInA be mata paDe tema nathI; chatAM ApaNe joIe chIe ke pitAnI mAnelI vastuo pitAnI mATI jAya che ane hamezane mATe kaleza Ape che. tyAre pitAnuM zuM che te samajavA prayAsa karatAM prathama te ema jaNAya che ke je vastuone potAnI mAnavAmAM Ave che te vAstavika pitAnI nathI; ane bIjuM ema jaNAya che ke pitAnI vastuo kaI che tene A jIva haju barAbara oLakhatuM nathI. je A svarUpa samajavAmAM Ave te bahu lAbha thAya, kAraNa ke pitAnuM zuM che ane zuM nathI e spaSTa samajAI jAya te pitAnuM je hoya te pragaTa karavA-jALavavA prayAsa thAya; ema thatAM sAdhya paNa spaSTa thAya ane sAdhya spaSTa thAya te prayAsa paNa yogya rIte yogya dizAmAM pUrNa joza sAthe karAya. atyAre te sAdhyanA dhaDA vagara nakAmo prayAsa bahu thAya che ane tenA pariNAme je pitAnuM nathI, te savizeSapaNe meLavAya che. pitAnuM ane pArakuM samajavAnA jJAnane jaina paribhASAmAM bhedajJAna kahevAmAM Ave che. e bhedajJAna meLavavAnI bahu ja jarUra che ane samajAya te tadanusAra vartana karavAnI paNa teTalI ja jarUra che. ekalA samajavAthI bahu lAbha nathI, paNa samajIne kriyA karavAnI-jJAnane vartanamAM mUkavAnI-bahu ja jarUra che. A Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnakriyAthI sAdhya prApta thAya che. e sAthe zuM che? e vicAra karavA pahelAM eTaluM jANavAnI jarUra che ke vairAgyane viSaya ukta bhedajJAnanuM kAraNa ane kArya bane che. jyAre vairAgyanA viSayamAM praveza thAya tenAthI jIvanuM svarUpa, sagAMsnehInuM svarUpa, priya vastuo, ghara, ghareNAM, pharanIcaranuM svarUpa ane te sarvanI sAthe jIvana saMbaMdha samajAya tyAre bhedajJAna thAya che ane bhedajJAna thAya tyAre te sarva upara vairAgya utapanna thAya che. sAkSIbhAva je jIvane vastu svarUpa samajavAthI bhedajJAna thAya che tene eka mahAna tatva prApta thAya che. tenuM vartana bahu UMcA prakAranuM thaI jAya che, te saMsAranAM kAryomAM phegaTa paDato nathI, paDe te temAM bahu jIva ghAlatA nathI, paNa niraMtara tethI dUra ne dUra rahevA Icche che. TUMkamAM kahIe te, vedAMtIe jene "sAkSIbhAva' kahe che tene maLatI ati udAtta sthitine prApta kare che. AvI sthitimAM AvyA pachI keTalAka saMyogone lIdhe kadAca tene vyavahAramAM rahevuM paDe te tenA aMtaHkaraNamAM levA mithyA vyavahAra para Asakti hatI nathI, gRddhi hetI nathI, ekatA hotI nathI. uparathI sarva kAryo te kare che, paNa pitAnuM mAnIne koI kArya karatA nathI, ane jema kArAgRhamAM rahele prANI temAMthI chUTavAnI IcchA karyA kare che tema te saMsArarUpI kArAgRhabhUmimAMthI dUra khasI jaI Atmika bhUmimAM pravAsa rAkhyA kare che ane jyAM sudhI te bhUmi prApta na thAya tyAM sudhI avizrAntapaNe puruSArtha karyA kare che. sAdhyane khyAla-A sAdhya zuM che te paNa have jovuM joIe. e vAtane nirNaya che ke sarva prANIne sukha priya che ane duHkha apriya che. sukha mATe jeTale prayAsa karavo paDe teTale A jIva kare che ane duHkhathI dUra rahevA mATe paNa banatI daiziza kare che. jeo vizeSa samajyA na hoya teo game teTalA abhaNa hoya to paNa sukhane sAdhya mAne che. sAdhya sarva prANuonuM eka ja che mAtra tene oLakhavAmAM jJAnanI kasoTInI jarUra che. keTalAka jIvo strI sauMdaryanA upabhegamAM, keTalAka putranA premamAM, keTalAka dhananA bhaMDAramAM, keTalAka suMdara mahelamAM, keTalAka sArA bAgabagIcAmAM, keTalAka suMdara pharanIcaramAM ane keTalAka manahara gADI-ghaDAmAM sukha mAne che; keTalAka pa5kAranA kAryo karI, dezasevA, kamasevA, manuSyasevA ke prANIsevA karI athavA tanimitte dhana kharacI temAM sukha mAne che; keTalAka prema khAtara pitAnI jAtane bhega ApI de che, keTalAka potAnI jAtane tapa, japa, dhyAnamAM vAparI saMtoSa pAme che; keTalAka vAcana, manana, nididhyAsanamAM samaya gALI jyAre te viSayamAM ramaNa karatA hoya che tyAre atyaMta sukha anabhave che, keTalAka prApta thayela IdriyanA bhegane asvIkAra karI tenA tyAgamAM sukha mAne che. AvI rIte judI judI bAbatamAM sukha mAnavAmAM Ave che. A sukhanuM vAstavika svarUpa A jIva samaja nathI tethI, upara jaNAvyuM tema, kalAka sAmI bAbatamAM ane keTalAka khoTI bAbatamAM sukha mAne che. adhyAtmagraMthe AvA prANIone kahe che ke tame sukha meLavavAnI IcchA kare te pahelAM kharuM sukha zuM che ane te kyAM maLe tema che, tene khyAla kare, abhyAsa kare, vicAra kare; eka vakhata sAdhya nakkI karIne pachI AgaLa cAle. bahudhA ema bane che ke satya hakIkatane abhAve A jIva tAtkALika paugalika daSTa sukhamAM saMtoSa mAnI pariNAme tethI zatA lAbhAlAbha tarapha dRSTi rAkhI zakatuM nathI. vaLI, sukha e zubha karmane udaya che ane ekaThI karelI jame pUMchane vyaya che; jyAre vAstavika rIte te te paNa AnaMda nathI; A vAta samatAnuM sukha samaje tyAre lakSamAM Ave che. kharA sukhanI vAnagI-mokSa e evA prakAranuM sukha che ke je sukha pachI duHkha kadI paNa AvatuM ja nathI. vaLI, tyAM paugalika nahi paNa Atmika AnaMda niraMtara che. e sthitimAM atra mAnI lIdhela sukha, je sonAnI beDI jevAM che ane duHkhe, je loDhAnI heDa jevAM che, te nathI. A mekSa ApaNuM parama sAkha hevuM joIe, ane e meLavavA mATe game teTale prayAsa kare paDate heya te paNa te Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 karavo joIe. enAM kAraNa bahu vicAravA gya che. ApaNe zubha kAryo karIe chIe. dAna, jJAna, kriyA, dama vagarane hetu ze ? kaI kaheze ke janahita. janahita karavAno hetu che? A pramANe savAla pUchatAM pUchatAM chevaTe mokSa prApta karavAne hetu ja Avaze. AtmA sarva vyAvahArika upAdhiothI mukAI sthiratAmAM rahe e sthiti prApta karavAnuM sarvanuM aMtima sAdhya che. ane tene mATe ja sarva prayAsa che athavA hovA joIe. tAtkAlika sukhamAM rAcele jIva mokSasukhane anubhava samaje nahi, ka9pI zake nahi ane te prApta karavAne lalacAya nahi, teTalA mATe e sukhanuM svarUpa batAvavA vairAgyanA graMthe prayAsa kare che. teo prathama samatAnuM svarUpa batAvI jIvane samajAve che ke, svargasukha ane mokSasukha to dUra rahelAM che, paNa tAre je tenI vAnakI jovI hoya te samatAsukhamAM joI le. A vairAgyane viSaya vastasvarUpa ane prANIono arasaparasa saMbaMdha tema ja A jIvanA AcAra, vyavahAra, vartana vagere bAbate bahu UMDA AzayathI ane spaSTa rIte batAve che. te viSayamAM mukhya peTAviSaye kayA kayA Ave che te joIe. - premAdibhAvavicAraNA-putra, priyA, paisA ane zarIrane prema zI cIja che ane te keTalo ane kevo lAbha ke hAnikartA che e vairAgyanA viSayamAM bahu uttama rIte batAveluM hoya che. e sivAya mana ane karmagrahaNane saMbaMdha, cittadamananI jarUriyAta, tethI thato mahAna lAbha, kaSAyanuM svarUpa, viSayapramAda vagerenI racanA ItyAdi aneka viSayo carcavAmAM Ave che. A sarvane hetu eka ja che ane te e che ke vastusvarUpa barAbara oLakhI svavatu upara daDha citta lagADavuM ane tene pragaTa karavI ane tenI sAthe ja paravatunuM svarUpa samajI tene banI zake te pramANamAM tyAga karavo ane na banI zake te saMbaMdhamAM vicAra calAvI gya prayAsa karo ane dhIme dhIme tene paNa tyAga karavo. vairAgyanA viSayane A hetu che, A tenuM lakSaNa che ane A tenuM aMtima sAdhya che. A viSayanI puSTimAM ane aMtima sAdhya prApta karavAnI zikSA ApatAM bIjI aneka prakAranI vyavahAru ane dhArmika zikSAo AvI paDe che. vairAgyano viSaya eTale vistRta che ke tene saMbaMdha ApaNI jiMdagInA nAnAmoTA sarve banAvo sAthe hoya che. A hakIkatane laIne e viSayanI vizALatA bahu rahe che. eka bAbata khAsa dhyAna ApavA jevI che ane te anubhavathI samajAya tevI che; te e che ke, vairAgyanA koI paNa viSaya upara vicAra calAvatAM je AnaMda aMtarAtmA anubhave che te apUrva che ane tethI samajAya che ke AtmAne prAptavya sthiti te e ja che. mAtra pratisaMbaMdhane lIdhe A jIva bIjI sthiti anubhave che ane koIvAra paravastuonA saMbaMdhathI AnaMda pAme che. ApaNe eka vAtane vicAra karatAM gUMcavAtA hoIe ane te vAtane nirNaya thAya-- eka gaNitanuM moTuM maneyatna karatA hoIe ane dAkhala thaI jAya, eka pustaka vAMcatA hoIe ane temAMthI koI mahAna satya samajAI jAya athavA jANavAmAM Ave te vakhate bahu AnaMda thAya che ne sukha maLyuM lAge che. e sthiti kharekhara samajavA yogya che. tene Conscious satisfaction eTale Atmika saMteSa kahe che. A sthiti prApta karavI e vairAgyanA viSayanuM sAdhya che ane haMmezane mATe (avinAzI) prApta karavI e parama sAdhya che. A kAraNane lIdhe vairAgyanA viSayanI mahattA bahu che. adhyAtmazAstrano uddeza vairAgya utpanna karavAnuM ja che. sAMsArika bhAva tarapha jevo A jIvane vairAgya thAya te Atmika jAgRti sAthe ja thAya che, tethI adhyAtmagraMthe vairAgyanA viSayane ja puSTi Ape che. vairAgyanA viSayane AthI ze che te samajAyuM haze. e baneno saMbaMdha che ema kahevuM tenA karatAM teo ekabIjAnAM aMga che ema kahevuM vadhAre yogya thaI paDaze. AtmA saMbaMdhI vicAra karanAra adhyAtmazAstra AtmAne anAdi saMbaMdhathI thayelA moTA prema ane mamatvathI dUra haThAvI te paranI prItine nAza karavA kahe che, je, bIjA zabdomAM kahIe to, vairAgya che. a, ka. 4 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 DALaghAlunI vipulatA-AnI sAthe eka hakIkata para khAsa dhyAna kheMcavAnI AvazyakatA che. A kALamAM vairAgyanA viSayanA upadezanI jarUriyAta che, te sAthe vairAgya-adhyAtmane DALa ghAlanArAo bahu hoya che, e khAsa dhyAnamAM rAkhavAnuM che. meDhethI "he cetana ! he cetanA" karavuM ane jIvananA keAI bhAgamAM vyavasthA nahi, sarakhAI nahi, viveka nahi, vyavahArazuddhi nahi, e teonuM svarUpa ghaNuM ja dhikkAravA yogya che. adhyAtmanuM mukhya svarUpa vartanamAM pragaTa thavuM joIe. AtmA, parabhava, vairAgya vagere bAbatomAM moTI moTI vAta karavI e bahu saheluM che. jainadharmanuM sAmAnya svarUpa samajanAra paNa tevI vAto karI zake che; paNa AvI mAtra vAtathI khAsa lAbha nathI ane ghaNIvAra hAnine saMbhava che. hAni ema thAya che ke vAta karanArA pite vAta karavAmAM ja saMpUrNatA samaje che. AthI adhyAtmajJAnane aMge thavI joItI Atmika unnati thatI nathI. ane ghaNuMkharI vAra te tene sthAne daMbha-mAyA-kapaTa-bAhya dekhAva nAmane durguNa praveza kare che athavA tene mArga Ape che. teono vikAsa bahu dhImo thAya ane ghaNIvAra te apakrAMti thAya che. adhyAtma hevAne DoLa ghAlavAnuM mana thavAnAM bahu kAraNa che. duniyAmAM ghaNAkharA mANase prAkRta vyavahAramAM madhyama pravAha para ke kaniSTha pravAha para ja vahetA hoya che; chatAM janasvabhAvanI eka khAsiyata che ke Atmika guNa prakaTa karanAra athavA prakaTa karavAnI vAte karanArane teo bahu mAna Ape che, tenA tarapha pUjyabuddhithI jue che ane tenA saMbaMdhamAM ucca vizepAnAthI vAta kare che. vagara kiMmate prApta thatI AvI sthiti prApta karavAnI IcchA keTalIka vAra IrAdApUrvaka utpanna thAya che ane keTalIka vAra ajANapaNe evo DoLa ghAlavAnI vRtti uddabhave che A bane prakAranA AvirbhAvothI mahAduHkha prApta thAya che ane AtmAnI avanati thAya che. 'bhagata" para vivecana-vairAgyane DoLa ghAlavAnI prabaLa IcchA thAya tyAre daMbha karanAranI zI sthiti thAya che te vicAravI. avakAza hoya temaNe zrImAna yazavijayajInA adhyAtmasArane trIje daMbha adhikAra jarUra jovo. e graMthamAM AvA DoLa dhAlanArane bahu tiraskAra Ape che ane tenI sthiti para bahu sakhta bhASAmAM ullekha karyo che. A daMbha karanArAothI anya prANIoe paNa bahu cetavAnI jarUra che. evAM prANIo AkhA samAjanI AdhyAtmika unnatine pAchI haThAvI de che, kAraNa ke lekone tethI varAgya tarapha aruci utpana thAya che. AvA prANIone leke taraphathI "bhagata'nuM upanAma ApavAmAM Ave che. game te kAraNa hoya, paNa samajavA pramANe ukta zabda leke mAM je bahu tiraskArane pAtra thayo che te adhyAtmano DoLa ghAlanArAone lIdhe ja hovuM joIe ema jaNAya che. AvA DoLa ghAlanArAone zuSka adhyAtmI" kahevAmAM Ave che. thoDA vakhata para eka vidvAna mahAtmA sAthe adhyAtma saMbaMdhI vAta nIkaLatAM teoe A saMbaMdhamAM majAka mazkarI karatAM kahyuM hatuM ke-hAvayAritnano mAni vAje vATidA yathA- kaLikALamAM adhyAtmIo phAgaNa mahinAmAM jevA bALako hoya tevA lAge che.' AmAM bhAva e che ke phAgaNa mahinAmAM nAnAM bALake ramatagamatamAM jema azlila zabdo bole che ane tene vicAra karatA nathI tema ja kaLikALamAM adhyAtmIo bole che te vicAra vinAnA bolavA jevuM lAge che. bIje pakSe joIe te teo moTI uMmaranA che chatAM AdhyAtmika unnati, je teonAM vacanane viSaya che, temAM te bALaka jevA ja teo lAge che. A vAtamAM raheluM rahasya samajavA jevuM che. TUMkAmAM vAta eTalI ja che ke jeo A kALamAM adhyAtma hovAne ADaMbara kare che temAMnA save vastutaH adhyAtmI hotA nathI. tyAre have muzkelI kharA adhyAtmane ane khATA dekhAva karanArAone zodhavAmAM Ave che. Ane upAya bahu ja saheluM che. amuka mANasa adhyAtmanI game teTalI vAta kare tethI tene adhyAtmI ke Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 vairAgI samaja nahi, paraMtu teno vyavahAra karyo che, tenuM vartana kevuM che, tenI samatA kevI che e para bArIkIthI khAnagI rIte daSTi rAkhavI. yuktithI vyavahAra calAvanArA eTale sudhI goThavaNa karI zake che ke aMtaraMgamAM game teTalo krodha cAlato hoya chatAM mukhamudrA upara jarA paNa ratAza jaNavA de nahi, paraMtu muddAnA prasaMgoe adhyAtmanI vAta karanAranI vRtti kevI rahe che, iMdriyanA viSaye tarapha gRddhi kevI hoya che, moTA kaSTamAM mananI sthiratA kevI rahe che ane te uparAMta te gRhastha hoya te paisA saMbaMdhI tene vyavahAra nItimaya, prAmANika ane satyaparAyaNa che ke nahi e para bahudhA adhyAtmIpaNane AdhAra rahe che. A bAbatamAM tapAsa karatAM ke vigate meLavatAM ane te parathI anumAna karatAM bahu vakhata lAge tema nathI. AvI rIte sAdhuonA saMbaMdhamAM paNa teonI pustakAda para mamatA, ziSyavRddhinI chA saMbaMdhI puratI tapAsa karyA sivAya temane saMgharavAnI jaNAtI anivArya IcchA, gRharanAM sAMsArika kAryomAM praveza vagere aneka rIte tapAsa karI zakAya che. ukta hakIkatamAM be vAta para dhyAna rAkhavAnuM che: eka te pite zuSka adhyAtma thavuM nahi. ane bIjuM, zuSka adhyAtmIone saMga karavo nahi. A banne bAbata para bahu makkamapaNe, dhIraja ane dIrdha karavAnI bahu ja jarUra che. duniyAne evo niyama che ke mIThA durgaNamAM phasAyale prAra jaladI bahAra nIkaLI zakatuM nathI ane adhyAtma thavuM e bahu mIThI vastu che; teTalA mATe thanAra ane namanAra bannee bahu cetavAnI jarUra che. bhUmikAmAM vairAgyanA viSayanuM ATaluM nirUpaNa karI have graMtha ane graMthakartA tathA tenA samaya para prastAva karIe. adhyAtmakalpadruma adhyAtma -amuka sAdhya lakSyamAM hevAthI, khAsa kAraNasara laMbANa karIne paNa, ATale vairAgyane viSaya, adhikArI, jarUriyAta ane tenAM tatta para prAstAvika ullekha karavAmAM AvyuM che. A graMthane aMge uddAta karatAM prathama A graMthanuM adhyAtamakalpadruma' nAma zuM sUcave che te para vicAra karavAnuM prApta thAya che. A graMthanA viSaye kyA kyA che ane vairAgyanA viSayane te kevI yuktithI piSe che, te para vicAra karI chevaTe graMthakartA, tene samaya, te vakhatanI jenonI sthiti, graMthanI relI, bhASA, uddeza vagere viSaya sAthe graMthakartAnA racelA ane jaNAyelA anya graMthanI sUkSma paNe TUMkI AlocanA karavAmAM Avaze. adhyAtma zabdano artha, ApaNe agAu joI gayA te pramANe, AtmA saMbaMdhI vivecana karanAra viSaya ema thAya che. " adhyAtmapaniSad' graMthamAM zrImAn yazovijayajI mahArAja adhyAtma zabdane yaugika ane rUDha bane artha Ape che. teozrI lakhe che ke: AtmAnamadhikRtya syAdhaH pazcAcAracArimA / zabdayogArthanipuNAstadadhyAtma pracakSate // rUDhayatha nipuNAstvAhuzcittaM maitryAdivAsitam / adhyAtma nimalaM bAhyavyavahAropabRMhitam // "adhyAtma zabdane vyutpattithI artha karIe te AtmAne uddezIne paMcAcAra (jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane viryAcAra)mAM vyavahAra-vartana karavuM te thAya che, ane tene rUDha artha karIe te bAhya vyavahArathI mahattA prApta karelA manane maitrI, pramAda vagere bhAvanAthI vAsita karavuM e thAya che. A banne artha bahu vicAravA yogya che. zabdArtha te ApaNe samajI zakIe tevo che, paNa rUDhacartha samajavAnI bahu jarUra che. bAhya vyavahAra, sAMsArika vyavahAra athavA prAkRta vyavahArane ja kara. e atra uddeza nathI, paNa e vyavahAranuM svarUpa samajI tenAthI manane AgaLa vadhAravuM, tenAthI vizALa Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 banAvavuM ane kAMIka vadhAre karavo. evI rIte vadhAre kareluM mana pitAnA viSaya tarIke sarva jI tarapha premabhAva lAvI temAM AnaMda pAme che ane AvA prakAranA adhyAtmane zrIyuta upAdhyAyajI nirmala kahe che. te ja mahAtmA adhyAtmasAranA bIjA adhikAramAM kahe che kegtmohaadhikaaraannaamaatmaanmdhikRty yA / pravartate kriyA zuddhA tadadhyAtma jagurjinAH // je mahAtmAne mehane viSaya nAza pAmyo hoya ane je AtmAne AzrayIne zuddha kriyA karI aMtarAtmAmAM pravate tenI kriyAnuM nAma tIrthakara mahArAja adhyAtma kahe che. adhyAtmanA zabdArthane graMthakartAe keTale darajaje yogya karI batAvyuM che te ApaNe AgaLa jozuM. cAra nikSepe adhyAtma-dareka vastune jaina zAstrakAra cAra nikSepA mAne che. e kaI paNa vastu judI judI dRSTithI jovAnAM judAM judAM dvAra che. adhyAtmanA paNa tevI ja rIte cAra nikSepa thaI zake che: nAma adhyAtma, sthApanA adhyAtma, dravya adhyAtma ane bhAva adhyAtma. mAtra " adhyAtma" zabda bola paNa tene artha samaja nahi e nAme adhyAtma kahevAya che. tevI ja rIte adhyAtmane DoLa ghAlanAra zuddha vartana vagaranA prANIo nAma ayAmI kahevAya che. AdhyAtmika jIvana vahana karanAranI mUrtinI sthApanA karavI athavA adhyAtmanuM akSaravinyAsapaNuM karavuM e sthApanA adhyAtma kahevAya che. adhyAtmane utpanna karanAra upadeza athavA dRzya ke dravya kAraNone dravya adhyAtma kahevAya che. athavA recaka. pUraka, kuMbhakAdike karI bAhya vRttie evuM dhyAna batAve ke jethI leke ema jANe je eNe AMtaravRttie AtmAnuM svarUpa pratyakSa kayuM dekhAya che, paNa pote to kare ne kare ja hoya, te paNa dravya adhyAtma kahevAya che. ane nijasvarUpa sahita kriyAnuM pravartavuM te bhAva adhyAtma kahevAya A cAra nikSepo khAsa vicAravA yogya che. temAM prathamanA traNa chAMDavA yogya che ane uparanA kAmAM je prakAranuM vartana karavAnuM kahevAmAM AvyuM che tevA thavA yatna karavo lAbhaprada che. A sthitine bhAva adhyAtma kahevAmAM Ave che, sthApanA ane dravya adhyAtma paNa sAdhana tarIke upayogI che, paNa sAdhanane sAdhya tarIke mAnavAnI bhUla na thavI joIe. sAdhanane sAdhya mAnavAnI bhUla ghaNIvAra thatI jovAmAM Ave che ane tethI sAdhanamAM ja jIvatara pUrNa thAya che. dAkhalA tarIke, vyAkaraNa abhyAsanuM sAdhana che, sAdhya bhASAjJAna athavA dharmazAstranA graMthanuM vAcana che, chatAM ghaNuM prANIo vyAkaraNanA abhyAsamAM ja bahu varase athavA AkhI jiMdagI gALI nAkhe che. AvI rIte ghaNA prANIo sAdhya samajyA vagara athavA tene niraMtara dRSTimAM rAkhyA vagara sAdhanadharmomAM ja pitAnI jiMdagI pUrNa kare che. khAsa lakSyamAM rAkhavAnI jarUra che ke sAdhanadharmomAM jIvana pasAra thAya che tethI nukasAna nathI, punarbhava mAnanArane te teno lAbha anya bhavamAM AgaLa paNa maLe che; mAtra hakIkata ema che ke sAdhya dhama upara bahu thoDuM dhyAna apAya che te vAtamAM pheraphAra thavo joIe. zrI AnaMdaghanajI mahArAja adhyAmanA cAra nikSepo para bahu muddAsaranuM vivecana zrI zreyAMsanAthajInA stavanamAM kare che. emAM teozrIe uparanA cAra nikSepAnAM nAmo ApavA pahelAM eka bahu agatyanI vAta kahI che nijasvarUpa je kiriyA sAdhe, teha adhyAtama lahIe re; - je kiyiA karI caugati sAdhe, te na adhyAtama kahIe re. adhyAtma tenuM nAma ja samajavuM ke jenAthI upara kahela bhAva adhyAtma siddha thAya, nijasvarUparamatA thAya ane nijasvarUpasthiratA thAya; bAkI kriyAthI cAra gatimAMthI koI zubha ke azubha gati sadhAya tene adhyAtma na kahevAya. ApaNe zubha kriyAo karIe te tethI devanI ke manuSyanI gati Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadhAya che. paNa A kriyAne zAstrakAra mahattA ApatA nathI. zubha karmabaMdha karAvanArI athavA svarUparamaNatA karAvI nirjarA karAvanArI ema be prakAranI kriyAo hoya che ane adhyAtmarasika jIe ' bIjI sarva prakAranI kriyAo mUkI daIne svarUparamaNa karAvanArI kriyAne ja Adara karavo yogya che. A hakIkata kahIne pachI teo cAra nikSepAnuM svarUpa batAve che, je para upara vivecana thaI gayuM che. teo prAMte kahe che ke "bhAva adhyAtma nija guNa sAdhe, to tehazuM raDha maMDe re, A vAta kahIne adhyAtmane raste ja vastuvicAraNuM karavAno Agraha kare che ane bIjAM sarva sAdhanenuM labADapaNuM sUcave che. "ka9pama' -adhyAtma zabdane A vizALa artha che. A adhyAtma pite ja kalpavRkSa che athavA adhyAtmarUpa kalpavRkSa che. kalpadruma eTale kalpavRkSa. kalpavRkSanuM kAma tenI pAse AvI yAcanA karanArane Icchita padArtha ApavAnuM che. kalpavRkSamAM pugaLako ja evA hoya che ke je manevagaNe pramANe Icchita pUre che. keTalAMeka kalpavRkSa devatAdhiSThita paNa hoya ane tenI pAse jaI mIThAI, meLA, phaLa, vastra, tAMbula, palaMga, ramatagamatanI cIjo vagere je kaI vastu mAgavAmAM Ave che te turata ja najare paDe che. jenA zAstrakAra ja A pramANe kalpavRkSanuM svarUpa kahe che ema ja nahi, paNa anya zAstrakAro paNa kalpavRkSanI vAta kahe che. ka9pavRkSa, kAmadhenu, ciMtAmaNiratna vagere kathAnugaprasiddha zabda che. atra A zabdane upaga alaMkAranI bhASAmAM vAparavAmAM Avyo che. jema kalpavRkSanI pAse jaI je kAMI vastu zake che. tevI ja rIte A adhyAtma graMtharUpa ka9pakSa che. enI pAse Atmika sRSTine lagate je koI padArtha mAgavAmAM Avaze te mAganArane ahiM maLaze. Atmika vyavahAra sAthe tene lagate ane dUra karavA gya sAMsArika vyavahAra ane tenuM duSTa svarUpa paNa sAthe batAvavAmAM AvyuM che, eTale adhyAtmane lagatA ghaNa upayogI viSayo A graMthamAM maLI Ave tema che. A graMthane zabdArtha che, seLa zAkhAo-A vAMchita padArtho ane satya ApanAra mahAna vRkSanI soLa zAkhAe graMtha kartAe ka9pI che. seLa zAkhAvALuM vRkSa kAMI nAnuM hoya nahi ane vizeSa patrapuSpAdine lIdhe te bhavya dekhAya emAM kAMI navAI nathI. graMthakartAe adhyAtmane viSaya bahu upayogI dhArI te para aneka prakAre ulekha karyo che. A graMthanI yojanA bahu suMdara prakAranI rAkhavAmAM AvI che. sarva jIvonuM aMtima sAdhya mekSa ane tenuM prathama kAraNa samatA che. sAMsArika sthitimAM rahenArane te mukhya sAdhya samatAprAptinuM hovuM joIe, tethI te hakIkata graMthanA aMtamAM AvavI joIe, tene badale muddAnI hakIkatane bahu laMbAvIne kahevAthI keTalIka vAra vAMcanArane kaMTALo Ave che, ema teonA khyAlamAM haze tethI teo prathama adhikAramAM samatAnuM vivecana kare che ane chellA adhikAramAM paNa pAchuM tenuM ja vivecana kare che. vaccenA sarva adhikAre samatAnA peTA bhAgamAM Ave che. keTalAka samatAne parama sAdhya mAnavAnAM kAraNe pUrAM pADe che, keTalAMka tenAM sAdhano pUrAM pADe che ane keTalAka tenA mArga dekhADe che. A graMthanA seLa adhikAramAM viSaye kyA kayA ane kevI rIte batAvyA che temAM praveza karavA pUrata bahu TUMkANumAM atra khulAso prAstAvika che; vizeSa hakIkata anukramaNikA tathA dareka adhikArane cheDe lakhelA "aMtima vivecana parathI jaNAze. 1, samatA-prathama adhikAramAM samatAnuM svarUpa vicAravAmAM AvyuM che. samatA prApta karavAnAM sAdhane batAvavAno khAsa uddeza A adhikAramAM che. A viSayane bahu sArI rIte vikasvara karavAmAM AvyuM niyAnA sarva vyavahAramAM samatA rAkhavAnI bahu ja jarUra che. samatA ne rAkhanAra prANInI prakRti bahu avyavasthita banI jAya che. e game tevAM dharmasAdhana ke puNyanAM kAryo kare, paNa te sAva sAdhya vagaranAM, viveka vagaranAM ane artha vagaranAM thAya che. jyAM sudhI aihika tema ja Amumaka kAryamAM samatAne pravAha Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ relamachela thaI jato nathI, tyAM sudhI AdhyAtmika zarIra prANa vagaranA hADapiMjara jevuM che. manuSya game teTalA paisA prApta kare, game teTalAM mojazokhanAM sAdhane ekaThAM kare, game teTalA vaibhava bhagave, game teTaluM mAna prApta kare, paNa vastutaH AdhyAtmika dRSTie je tenAmAM samatA na hoya te te zUnya che, adhama che ane tethI paNa vadhAre hAnikAraka che, kAraNa ke te kAraNe ati kharacALa che, uDAu che, nukasAna karanArAM che ane parabhave adhogatimAM patana karAvanArAM che. samatAmaya jIvananI khUbI evI uttama ane viziSTa che ke tenI havAmAM, tenA vAtAvaraNamAM, tenA pADozamAM paNa akhaMDa zAMtinuM sAmrAjya phure che ane eka vakhata AvA jIvananA saMbaMdhamAM AvanAra prANI tenA hetu, kriyA ke krama na samajato haya, na pArakhI zakate heAya, na pRthakkaraNa karI zakatA hoya, paNa te ati sukhane anubhava kare che ane e satasaMga karavA niraMtara hAMza rAkhyA kare che; athavA enA saMbaMdhamAM gayelI AnaMdadAyaka kSaNene bahu premathI vAraMvAra saMbhAryA kare che, samatA AvI pavitra vastuone janma ApanAra che ane svaya thai che tethI tene prApta karavAno prayAsa mumukSu jIvane hoya che. ene prApta karavAnAM aneka sAdhane paikI atra cAra bhAvanA, IdrinA viSaya para samabhAva, AtmasvarUpanI vicAraNA ane svasvArtha oLakhI te sAdhavAmAM raktatA e cAra sAdhana para bahu vistArathI vivecana graMthakartAe karyuM che. AkhA graMthanuM parama sAdhya samatA hovAthI ane te vagara karelAM zubha kAryo paNa saMsAraphaLa ApanArAM hovAthI A adhikAra para bahu vicAra karIne vistArathI vivecana karavAnI AvazyakatA jaNAI hatI ane te hetu pAra pADavA mATe banatA prayAsa karavAmAM Avyo che. samatAne aMge dRSTAMta bahu vicAravA yogya che; tethI vIra paramAtmA, anAthI muni, gajasukumALa, zAlibhadra, kaMdakAcArya vagerenAM dRSTAMta para bahu sArI rIte manana karavuM. A adhikAra bahu agatyanuM che. 2. strI mamatva-bIje strI mamatvAcana adhikAra ahika padArthamAM Asakti thavAnAM mukhya kAraNa para khAsa lakSma kheMce che. A duniyAmAM asatya vyavahAra karavAnAM kAraNe strIrUpa upAdhithI ja utpanna thAya che. manasvI puruSa ekalo hoya te te bahu AnaMdathI rahI potAnA jarUra pUratuM to pAMca-paMdara divasamAM meLavI zake che, paNa tene ghara bAMdhavAnI, paisA ekaThA karavAnI ane bIjA aneka vyavahAra karavAnI jarUra paDe che tenuM mULa kAraNa te strI ja che ema vicAra karavAthI mAlUma paDaze. duniyAne vyavahAra jotAM jaNAze ke khUne karavA jevA prasaMge moTe bhAge strIonA kAraNathI ja uddabhave che. strI sAthe prema e vicitra che ke jethI sparzanendriyane mAga maLyA vagara rahe nahi. enA pariNAme kalpanAzakti para dekhAtI suMdara paNa pariNAme bhayaMkara mUrtio khaDI thayA kare ane chevaTe kalpanAzakti eTalI bahera mArI jAya ke mAnasika baLa ane tarka vicAraNAno tenA upara koI paNa prakArane kAbU rahe nahi. A sthiti eTalI kharAba che ke tene kaDave anubhava meLavanArane ja tene khyAla Ave tema che. svastrImAM mamatva rAkhavAnI atre nA pADavAmAM AvI che, te pachI parastrI saMbaMdhamAM te keTale tiraskAra have joIe e khAsa vicAravAnI hakIkata che. strIne je hIna vastuo sAthe graMthakartAe sarakhAvI che, tenA para bahu vicAra karavAnI jarUra che, e sarva hakIkata anubhava ane saMpUrNa vicAraNu tathA tavajAgRtithI ja samajAya tevI che. vyavahAradRSTithI jotAM kadAca ema lAgaze ke dhArmika vRttivALA puruSo te sarva tyAga karavAnuM ja kahe, paNa te bane kema ? paraMtu A dRSTie vicAra karavAnuM nathI. bahu upagapUrvaka saMsAracakranuM nirIkSaNa karyA vagara uparauparanA hAvabhAvamAM rakta thaI javAya evA kALamAM A adhikAranuM rahasya samajAvuM ane prApta thavuM ghaNuM muzkela che. A adhikAra Akho puruSavargane uddezIne lakhAye che, kAraNa, jaina zAstrakAra puruSapradhAna dharma kahe che; tethI strIoe zabdaracanAmAM dhaTa pheraphAra karI strI mamatvamecana Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikArane puruSamamatvamocana adhikAra tarIke vAMcavo. A ane have pachInA traNe adhikAro bAhya saMbaMdhane AzrayIne lakhAyelA che, paNa te saMbaMdha vibhAvadazAne lIdhe Atmika saMbaMdha jevA thaI gayA che, tethI te saMbaMdhanuM svarUpa, sthiti ane pariNAma bahu bArIkIthI tapAsavAnI jarUra che, A adhikAra mehanIya karmanuM sAmrAjya keTaluM prabaLa che te batAvI Ape che. 3, putramamatva-trIjo putra mamatvamocana adhikAra bahu saMkSepamAM paNa muddAsara viSaya para lakhAye che keTalAka prANIo putraputrIrUpa saMsAramAM Asakta thaI "chekarA mArA svAmIvAtsala' jevuM kare che; matalaba, pitAnA gharamAM AkhI duniyAne samAveza thayelo samajI bIjA kaI paNa prakAranA sAmAjika vicAra teo karatA nathI. keTalIka vAra apatyamamatvane aMge pharaja vagerenA gUMcavaNa bharelA savAlo utapanna thAya che evA savAlone A adhikAramAM sIdhI ane ADakatarI rIte bahu sAro khulAso karyo che. A adhikAra lekhasaMkhyAmAM sarvathI nAnuM che, paNa enI agatya ochI nathI. 4, dhanamamatva-cothA dhanamamatvAcana adhikAramAM bahu upayogI bAbate para ulalekha thayo. che. A duniyAmAM moTe bhAga-lagabhaga Akho bhAga-"paiso mAre paramezvara"e ja vRttivALA hoya che. paisA pedA karavAnA rastA, ciMtavana, tenA vicAra, tenI vAta vageremAM A jIvane jeTale AnaMda Ave che, teTale bIjA koI paNa padArthanA saMbaMdhathI AvatuM nathI. anAdi abhyAsa A pramANe mehanIya karmanA udayathI paDI gayo che ane tethI ghaNIvAra vyavahAramAM paisAne agiyArame prANa kahevAmAM Ave che ane tenuM jora eTaluM badhuM mAnavAmAM Ave che ke prasaMge e daza prANane paNa choDAvI de che. dhananuM mamatva ekadama mUkavuM AkaruM lAge tevI sthiti ghaNA prANIonI hevAthI dIrdhadaSTivALA graMthakartAe dhanano vyaya kevI rIte karavo te paNa batAvyuM che. A saMbaMdhamAM teozrIne kahevAne mukhya udeza e jaNAya che ke paisAnA vicAra ane phaDaphaDATamAM Atmika sAdhana choDI devAnuM ghaNuM prANuone bane che; e saMbaMdhamAM bahu vicAra karavAnI jarUra che. je taddana dhULa vastu che, paugalika che, caLa che, chevaTa sudhI pAse kadAca 2he te paNa prAMte to ahIM ja paDI rahevAnI che, evI vastu para mamatva karI prApta karela anukULatAone lAbha letAM cUkI javuM nahi. paisA ekaThA karavA e taddana nihetuka pravRtti che. eka aMgreja kavi kahe che ke - Take thou no thought for aught save Right and Truth, Life holds for finer souls no equal prize; Honours and wealth are baubles to the wise. "A jIvanamAM vizuddhatara jIvana gALanArane sarakhe badale maLato nathI, saMga pramANe vadhatA-ocho maLe che; paNa mAre te satya ane kharI vAta sivAya bIjI koI vastune vicAra kare nahi. DAhyA mANasane mana mAnapAna ane paisA te zebhitAM paNa kiMmata vagaranAM ramakaDAM jevAM che." A TUMkA vAkyamAM bahu agatyanuM rahasya samAyuM che. dhanamamatvamocana adhikAra bahu vicArIne vAMcavA gya che. 5. dehamamatva-pAMcamA dehamamamecana adhikAramAM paNa bIjA adhikArathI zarU thayela laya (spirit) cAlu rAkhe che. A zarIra para asAdhAraNa prema rAkhI tene Akho vakhata paMpALavuM nahiM athavA tene zebhAnI TApaTIpathI dIpAvavuM nahi, ene Atmika dhamma bajAvavAmAM sahAyabhUta samajI tenAthI banI zake teTaluM zubha kArya karI levuM. e zubha kAryo karavA pUratI tenI sthiti sArI hovI joIe. zarIra tarapha taddana upekSA rAkhavI evo hetu jaNAtuM nathI, paNa tenA tarapha atyaMta dhyAna ApI tene preranArane- tenAmAM caitanya svarUpe rahenArane-bhUlI ja ema na thavuM joIe. A adhikAramAM svadeha ane paradeha Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bane para mamatva rAkhavAno garbhita Azaya hoya ema jaNAya che. zarIrane azucimaya samajavAthI ane tenA para yogya vicAra karavAthI tenuM vAstavika svarUpa ane tene aMge tenI sAthe vartana karavAne yogya rastA sArI rIte dhyAnamAM Ave che. A pAMcamA adhikArane viSaya A zArIrika sukhamAM masta banAvanAra cAlu kALamAM pasaMda na Ave e banavAjoga che. paNa tethI sUrimahArAja te vastu svarUpa samajAvavAnI potAnI pharaja cUkI jatA nathI. cAlu jamAnAnI khAvApIvAnI ane vartana karavAnI rIta zarIrane niraMtaranuM pitAnuM manAve che ke je vastusthitithI viruddha che ema ApaNe pratyakSa anubhava che. duniyAmAM je je hakIkato bane tene mAtra upa2uparano ja khyAla levAnI Teva hovAthI ghaNA jIvo AmAM UMDA UtarI zakatA nathI. eka mANasanA maraNa vakhate ghaNu kharA kaheze ke bahu kharAba thaI gayuM vagere; paNa zuM kharAba thayuM, ene vicAra karaze nahi. zarIrane AtmAne viyoga, ke je svAbhAvika dharma che, e ja thayuM che evuM pRthakakaraNa karavAnI tene IcchA thaze nahi. duniyAnA sAmAnya banAvomAM paNa AvuM aMtima rahasya zodhavAnI Teva pADavI bahu Avazyaka che. pramAdityAga-ThA pramAdatyAga adhikAramAM paMcendriyanA viSayonuM svarUpa bahu vidvattAthI batAvavAmAM AvyuM che. A jIva sthULa indriyasukhamAM Asakta thaI jAya che. sArA sArA padArtho khAvAmAM, senTa-lavaMDara sUdhavAmAM, hArmoniyama-pIAne sAMbhaLavAmAM, suMdara strIonuM rUpa vikAradaSTithI jovAmAM ane teo sAthe viSayasevana karavAmAM AnaMda mAne che. pAMca IndriyanA viSayo aneka prakAranA che. jene anubhava dararoja thAya che. AmAM sukha zuM che? zuM mAnavAmAM AvyuM ? temAM kharuM tattva zuM che? kharA sukhanuM svarUpa zuM che? te A jIvane kema samajAtuM nathI ? A sthaLa sukho bhagavatI vakhate keTaluM ane kevuM sukha Ape che? pariNAme tethI zuM thAya che? Amika sukha ane sthaLa sukhamAM taphAvata zo che?--e viSaya para bahu asarakAraka vivecana A adhikAramAM kareluM che. IndriyanA viSayamAM A jIvanI Asakti eTalI badhI rahe che ke tene koI paNa prasaMga paDatAM je pitAne vizeSa jJAna ane daDha zraddhA na hoya te te temAM magna thaI jAya che. te prasaMge tene eTaluM paNa bhAna rahetuM nathI ke duniyAmAM pratiSThA meLavanAra mArA je pratiSThita gaNAte puruSa AvA bALakane chAjatA khela kema kare che? eka DAhyo gaNAto mANasa paNa ekAMta bhAgamAM strI sAthe kevI vicitratAthI vate che e kalpI zakAya tevuM che. evI sthitithI te vakhate ane bhaviSyamAM A jIvane bahu hAni thAya che, te dUra karAvavAne atra upadeza che. AvA viSayomAM vastu svarUpa vicAravAnI bahu ja jarUra che. pramAdane mATe atra bahu lakhavAmAM AvyuM nathI, aMtima rahasyamAM ane bhUmikAmAM te viSayanuM sahaja nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. 7, kaSAyo-sAtame kaSAyanigraha adhikAra che. A adhikAramAM lakhela hakIkata ApaNA dararejanA anubhavamAM Ave che ane karmaprakRtio grahaNa karavAnA mukhya dvAramAMnuM e eka ThAra che. kaSAyathI ja saMsArane lAbha ane tenI vRddhi thAya che ane te A jIvanA saMbaMdhamAM moTA pheraphAra karI zake che. krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra tenA bheda che. savArathI rAtrI sudhImAM kaSA karavAnA aneka prasaMga Ave che: koInI para gusso AvI jAya che; keI vAra potAnI moTI moTI vAto (AtmaprazaMsA) karavAmAM AnaMda manAya che: kaI vAra bagavRtti dhAraNa karAya che ane koI vAra paisAnI mALA pheravAya che. A cAra kaSAye aneka rUpamAM dekhAva daI A jIvane kevA cALA karAve che te saMbaMdhI A adhikAramAM bahu vistArathI vivecana karyuM che. A cAra kaSAya evI asAdhAraNa zakti dharAve che ke pitAnA purajozamAM je te cAramAM eka paNa heya te A jIva game teTalI dharmakriyA kare, game teTaluM jJAna bhaNe, game teTalAM tapa kare, paNa te sarvane kaSA nakAmAM banAvI de che ane jIvane adhaHpAta karAve che. AvAM kAraNothI kaSAyane nigraha Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 karavAnI khAsa jarUra che. mane vikArane tAbe thanAra prANunI jiMdagI lagabhaga nakAmA jevI che, ema uparauparanI dRSTithI paNa ApaNane lAge che, paraMtu manevikAre kevA ane kevI rIte kAma karanArA hoya che enuM UMDANamAM UtarI ApaNe svarUpa na jANatA hoIe tyAM sudhI e satya hakIkata paNa mAtra vAtanA rUpamAM rahe che. kaSAyane barAbara oLakhI, te karavAne prasaMga AvatAM tene nigraha karavo ane tenAthI jitAI na jatAM tene jItI levA, eTaluM sAdhya lakSyamAM rAkhavuM yogya che. kaSAyanA dareka viSaya para meTAmeTA lekha lakhAya tema che, ane anyatra te prayAsa karyo paNa che, tethI tema ja A adhikAranA vivecanamAM graMthanA pramANapUratuM vivecana thayeluM hovAthI A sthaLe to A adhikAramAM kayA viSaya Ave che tenuM mAtra digadarzana ja karAvavAmAM AvyuM che. kaSAya jiMdagImAM ghaNo agatyane bhAga bhajave che tethI tenA saMbaMdhamAM bedarakAra rahevuM nahi eTalI graMthakartA vAraMvAra bhalAmaNa kare che. 8. zAstragati-tyAra pachI AThame zAstrAbhyAsane adhikAra Ave che. A adhikAra bahu vyavahAru AkAramAM lakhAya che. zAstrane abhyAsa karI vidattA dekhADavAnI vRtti rahe te zAstrAbhyAsathI bahu lAbha thatuM nathI. abhyAsa pramANe vartana havAnI khAsa jarUra che. paMDitanA nAmamAtrathI khuzI thaI javA jevuM nathI, paNa mati anusAra buddhi hovI joIe ane te banne anusAra pravRtti hovI joIe. viSayapratibhAsa, AtmapariNati ane tatvasaMvedana jJAnanuM svarUpa zrImadda haribhadrasUrie aSTakamAM ApyuM che te bahu manana karavA che, e hakIkata vivecanamAM khAsa dhyAna kheMcanArI che. zAstrAbhyAsane uddeza zo che te bahu vicAravA yogya che ane A viSaya para graMthakartAe asarakAraka rIte dhyAna kheMcyuM che. A saMbaMdhamAM baha gaphalatI thAya che. ghaNI vakhata jJAnanA dekhAvamAM ja saMpUrNatA mAnavAmAM Ave che, te saMbaMdhamAM yogya vicAra batAvavAmAM AvyA che. A viSayanI sAthe abhyAsane aMge samajavAmAM AvatAM caturgatinA kalezanuM varNana karavAmAM AvyuM che. naraka ke tiryaMca gatimAM duHkho che te to A jIva samaje che, paNa manuSya ane devagatimAM paNa duHkha che e vAta spaSTa karavAnI bahu ja jarUra che. je kriyA karavAthI caugIta sadhAya te adhyAtma nathI ema zrI AnaMdadhanajI mahArAja agiyAramA zrI zreyAMsanAthajInA stavanamAM kahe che ane kadAca koI kriyAthI zubha gati baMdhAya che te paNa ISTa nathI, e khAsa samajavuM jarUranuM che. adhyAtma vyAkhyA karatAM paNa ApaNe joyuM che ke je adhyAtmathI caugatimAMthI koI paNa zubha athavA azubha gati baMdhAya te adhyAtma nathI. 9 cittadamana-AkhA graMthanA madhyabiMdurUpa navamo adhikAra cittadamanane Ave che. game teTalI kriyA karavAmAM Ave, game teTaluM jJAna bhaNavAmAM Ave, game teTalI tapasyA karavAmAM Ave, ane game teTalI yogasAdhanA karavAmAM Ave, paNa jyAM sudhI mananI asthiratA hoya, citta AkuLa-vyAkuLa hoya, mAnasika kSobha hoya, tyAM sudhI sAdhya prApta thaI zakatuM nathI e khAsa lakSyamAM rAkhavAnuM che, jJAnane, tapane athavA kriyAne Azaya mane para aMkuza lAvavAnuM hovuM joIe. mananI avyavasthita sthitithI prANInAM kAryo kAMI paNa phaLa ApI zakatAM nathI. e zuddha dRSTinI apekSAe yathAtathya che. e saMbaMdhamAM sAmAnya rIte ApaNe vicAro bahu acokkasa rahe che. sAmAnya prakRti bAhya dekhAva upara bahu mata bAMdhI de che, paNa vastutaH ema thavuM na joIe. amuka prANInA saMbaMdhamAM mata bAMdhatAM pahelAM te prANInuM mana keTaluM aMkuzamAM AvyuM che te para bahu ja vicAra karavAnI jarUra che game tevA kArya karavAmAM ughukata thayelA jIvane mana kevI rIte pheravI nAkhe che, tene anubhava vicAra karavAthI turata samajI zakAya tema che, mana ja mekSa ane baMdhanuM kAraNa zAstrakAre kahyuM ane kriyA na kahI enuM rahasya A adhikAramAM bahu spaSTa rIte samajAvyuM che. A adhikAramAM graMthartAe, prathama adhikAranI peThe, pitAnI vidvattA batAvI ApI a. ka. 5 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. che ane vivecana paNa bahu vicAra karIne lakhavA prayAsa thayA che. A adhikAranA viSaya bahu upayogI hAvAthI te para khAsa dhyAna ApavA ane vAraMvAra manana karavA khAsa sUcanA karavAmAM Ave che. 10. vairAgya--dazamA adhikAra vairAgyane Ave che. e adhikAramAM A saMsAranA viSaye uparathI rAga UDI jAya ane vastusvarUpa tenA yathAsthita AkAramAM samAya teTalA sAru vidvAna graMthakA~e chUTA chUTA viSayo laI vairAgya thavAnAM sAdhano batAvyAM che. mRtyunA dora, leAkara'janavALA dharma'nu' uparacoTiyApaNu A jIvane maLelI aneka prakAranI jogavAio, tenA teNe levA joItA lAbha, dharmathI thatA duHkhakSaya, sukhanuM vAstavika svarUpa, pramAthI thatAM duHkhA, iMdri cenA viSayAmAM pravRtti karavAthI thatAM duHkho, te para dRSTAMto ane A jIvanA vana ane uddeza vacce visaMvAda vagere aneka chUTI chUTI bAbatA lai te para bahu asarakAraka bhASAmAM prakAza pADayo che. e prakAzanuM svarUpa bahu manana karavA yeAgya che. eka prasaMge ajAdikanAM dRSTAMtA paNa bahu yuktithI ApyAM che. jyAM sudhI sAMsArika-paudgalika viSayA parathI A jIvane rAga dhaTe nahi, tyAM sudhI dharma sanmukha thAya nahi, e spaSTa harkIkata hAvAthI sarva viSayAnu atre pRtha raNu ane spaSTIkaraNa karavAmAM aMtima hetu, tenu pariNAme thatuM du:kha samajI, tenAthI dUra rahI, samatA prApta karavAnA rAkhavAmAM AvyA che. A adhikAra paNa bahu ja manana karavA yAgya che. enA dareka zlokamAM ekeka athavA tethI vadhAre mahAna satyo jhaLakI Ave che, je zeAdha karanArane ane sAdhaka hAya tene prApta thaI jAya tema spaSTa rIte batAvyAM che. 11. dhama zuddhi--agiyAramA adhikAra dhama zuddhinA Ave che. A kALamAM dharmanA viSayamAM lakhavu e ja dhaNA jIvAne aprAsa`gika lAge che, sakhata harIphAI ane pudgalamAM masta rahevAnA jamAnAmAM dharma zabdanA abhAva dAkhala thatA hatA, temAM have kAMIka pheraphAra thatA jovAmAM Ave che. dharmanI AvazyakatA have lagabhaga sava` svIkAre che. te dha'mAM zuddhi keTalA prakAranI rAkhavI joIe e atra batAvavAmAM AvyuM che. dharmamAM doSo kevA kevA Ave che tenu` muddAsara lisTa ApI svaguNuprazaMsAnA durguNu upara ane janastuti upara vidvattAbharelA ullekha graMthakartAe karyAM che. A hakIkata para dareka vAMcanAranu khAsa dhyAna kheMcavAnI jarUra lAge che. chevaTe bhAvaddhi rAkhavAnA upadeza Apyo che. bhAva vagaranI kriyA kevI rIte alpa phaLa Ape che, te para atra vistAra jovAmAM Avaze. A adhikAramAM leAkastuti para vyavahAru vivecana khAsa vAMcavA yAgya che. 12. guruddhi--bArameA adhikAra guruzuddhinA che, e adhikAramAM gurumahArAja kevA hAvAjoIe esa.baMdhamAM sUrimahArAje hu vistArathI vivecana karyuM che. A adhikAramAM keTalAka agatyanA viSacenA samAveza karavAmAM AvyuM! che; guruparIkSAmAM bahu vicAra karavAnI AvazyakatA khatAvavAmAM AvI che ane te mATe kaDaNa bhASAnA upayoga paNa kavicat karelA jovAmAM Ave che. A adhikAramAM sa`patti ane vipattinAM kAraNeA batAvyAM che te khAsa manana karavA yAgya che. 13. tizikSA-teramA adhikAra yatizikSAnA che. yita nAmathI oLakhAtA, saMsArane tyAga karanArA sane uddezIne lakhAyelA A adhikAra bahu dhIrajathI vAMcavAnI jarUra che. vezamAtrathI lAbha nathI, janara'janapaNAnI krAMi kiMmata nathI, yatipaNAnI ucca prakAranI pharajo zI zA che? nakAmAM vajrapAtrane pari graha kheAjArUpa che; parISahanuM svarUpa zuM che ? saMyamanA bhedo keTalA che? caraNasittarI ane karaNasittarInA bhedA kayA kayA ane keTalA che vagere aneka upayogI hakIkataneA A AdhakAramAM samAveza karavAmAM AvyA che. A adhikAra sathI vadhAre lAMkhe che. enI bhASA zikSA ApavA yogya kaThaNa zabdomAM lakhAi che te Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarapha khapI jIva gussa karatA nathI, paNa tenuM AMtara svarUpa samajavA vicAra kare che. sUrimahArAja potAnA abhuta cAritraguNamAM bAlyavayathI ja Asakta hovAne lIdhe bahu uttama rIte hadayabhAvanAthI upadeza Ape che. A upadeza sAdhu ane zrAvaka sarvane mAnya karavA yogya che. e upadezamAM sAdhudharma bahu vikaTa che evo vicAra AvavAthI te tarapha upekSA na thaI jAya enI khAsa vicAraNA rAkhavAmAM AvI che. A adhikAranuM rahasya samajavuM samajAvavuM bahu muzkela lAge che, te chatAM je prayAsa karavAmAM AvyuM che temAM koI vyakti ke samaSTine duHkha lagADavAno bilakula irAde nathI, chatAM e prasaMga AvI na jAya te sAru A adhikAra munimahArAjAone vivecana sAthe batAvI teonI saMmati meLavI che; chatAM paNa koI sthAnake dUSaNa rahyAM hoya to tene mATe aMtaHkaraNathI kSamAyAcanA che. sAdhuvegathI bahAra mANasa AvA gaMbhIra viSaya upara vivecana karavA jAya temAM gerasamajuti thavA saMbhava che tethI AkhA graMthanA saMbaMdhamAM sAmAnya doSakSamA mAgavAnI prastAvanAnI pracalita rUDhIne anusaravA uparAMta bAramA ane teramA adhikAranA saMbaMdhamAM vizeSapaNe tema karavAnI jarUra joI che. sUri mahArAje je gaMbhIratA ane lAgaNIthI A adhikAra lakhyuM che te samajavA mATe yatna karavAnI khAsa bhalAmaNuM che. 14 saMvara-caudame adhikAra mithyAvAdi saMvarane che. pAMca prakAranA mithyAtvanuM svarUpa lakhI mana-vacana-kAyAnA yoga para aMkuza meLavavA upadeza ApyA che. managa para taMdulamasya ane prasannacaMdranAM AkhyAne vicAravA yogya che, vacanaga para vasurAjanuM dRSTAMta manana karavA yogya che, tema ja kAyayoga para kAcabAnuM AkhyAna ciMtavavA gyA che. tyAra pachI IdriyasaMyama para puSkaLa vivecana karI kaSAyasaMvara karavA upadeza Ape che ane tema karatAM karanTa ane utkaraTa muninuM dRSTAMta ApI bahu upayegI bodha Apela che. chevaTe niHsaMgatA prApta karavA preraNA karavAmAM AvI che. 15. zubha vRtti-paMdaramo adhikAra zubhavRttizikSAne che. dararoja be TaMka cha Avazyaka karavAM, tapasyA karI kama nirdhAra karavI, zIlAMga dhAraNa karavAM, gardhana karavuM, upasarga sahana karavA, svAdhyAya-dhyAna karavuM, upadeza deva, AtmanirIkSaNa karavuM vagere zubha pravRttinA aneka zubha prakAra batAvI te pramANe karanArane bhaviSyamAM kevA prakAranA lAbha thAya che te para khAsa dhyAna kheMcavAmAM AvyuM che. A adhikAramAM je je paracUraNa viSaya batAvavAmAM AvyA che te bahu upayogI ane manana karavA yogya che. 16. sAmya -LamAM ane chellA sAmyasarvasva adhikAramAM AkhA graMthanA sArarUpa samatA rAkhavAno upadeza ApavAmAM Avyo che. samatAne pariNAme sukha kevI rIte thAya che ane te sukha kevA prakAranuM che te bahu uttama rIte batAvyuM che. mokSanuM svarUpa vivecanamAM batAvI te prApta karavAnuM kAraNa samatA che ema siddha karavAmAM AvyuM che. A graMtha samatAsanI vAnagI che ema batAvI enA adhikArI keNa che te paNa batAvavAmAM AvyuM che. tyArapachI kAI paNa prakAranA ADaMbara vagara A graMtha pUrNa karavAmAM Ave che. kRtine samaya-A graMtha sUrimahArAje kaI sAlamAM lakhe te saMbaMdhI kAMI nirNaya thaI zake tema nathI. mane ema lAge che ke sUrimahArAje upadezaratnAkara vagere graMtho banAvyA pachI* jidagInA 1. A hakIkatane TIkAkAra zrI dhanavijaya gaNi Teko Ape che. graMthanI zarUAtanA satha zabda para che teozrI kahe che ke e zabda anantaratA sUcave che ane atra tene mATe ema samajavuM ke A graMtha upadezaranAkara vagere graMtho lakhyA pachI banAvyo che. AnuM kAMI kAraNa teo ApatA nathI. paNa sUrimahArAja pachI ApaNAthI najIkanA samayamAM teo thayA che tethI teonI kahelI hakIkata kadAca saMpradAyathI teone jaNAI hAya. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chevaTanA bhAgamAM pitAnA anubhavanuM rahasya A graMtha dvArA bahAra pADayuM che ane A graMthanA zleke eka sAthe nahi paNa jyAre jyAre manamAM kuraNa thaI AvI haze tyAre lakhyA haze ema jaNAya che. sAtamA kaSAyanigraha adhikAramAM krodha-mAnanA svarUpamAM vacce mAyAnA leka Ave che. vaLI, labhatyAga upadeza pachI kodhatyAganuM svarUpa Ave che. zrI munisuMdarasUri mahArAja jevA samartha lekhaka, jemaNe upadezaranAkaramAM eka sarakhI zailI batAvI eka viSayane eka cheDAthI bIjA cheDA sudhI niyamasara lakhyo che te A pramANe ADAavaLA zleke saMbaMdha vagara lakhe tene eka ja rIte khulAso thaI zake che. tevI ja rIte devagurudharmazuddhi adhikArano viSaya guruzuddhi mATe ja lagabhaga lakhAyo che, A pramANe anumAna dayuM che te je kharuM hoya che tethI graMthanI kiMmatamAM bahu vadhAro thAya che. kudaratI rIte avalokana karatAM hRdayamAMthI je ugAre nIkaLe te kRtrima udgAro karatAM vizeSa upayegI ja gaNAya che. vaLI, upadezaratnAkara graMthanI AdimAM maMgalAcaraNamAM dhaNuM bleke lakhyA che; atra temAMnuM pramANamAM kAMI nathI, te paNa sAmyadazA batAve che, ane e dazA vRddhAvasthAmAM savizeSapaNe prAptavya che. mArI mAnyatA pramANe A graMtha saMvata 1475 thI 1500 sudhImAM kakaDe kakaDe lakhAye haze ema lAge che. bhASAzailI-A graMthanI relI bahu ja uttama che. kaI kaI jagyAe punarAvartana jaNAya che, paNa upadezanA graMthamAM punarAvartana doSarUpa nathI e ApaNe umAsvAti mahArAjanA kahevAthI jANIe chIe. (jue prathama leka para vivecana, pRSTha 7) je viSaya sUrimahArAje lIdhA che te sarva bahu asarakAraka zabdomAM teoe charyA che. saMskRta bhASA uparane teone kAbU bahu UMcA prakAra che ane kaI kaI jagyAe alaMkArano bahu uttama rIte upayoga karavAmAM Ave che. teonAM dRSTAMta ane upamAne bahu spaSTa ane lAgu paDatAM che ane teonI vAkyaracanA mArmika che. temanI bhASAmAM upadezanI bhASAne sarva prakAra samAvavAmAM AvyA che. upadezanI bhASAmAM keTalIkavAra bahu ja ThaMDI bhASA rAkhavI yogya che. viSayanI * madhuratA ane priyapaNuM prApta karAvavA mATe AvI bhASAnI jarUra che, keI vakhata AkSepaka bhASAne upayoga kara paDe che, koI vakhata kaThora zabdone paNa upayoga karavo paDe che. sUrimahArAje paNa A jIvane kaI koI vAra "vidhAna" ane kaI kaI vAra "mUDha' kahyo che, tema ja, upara jaNAvyuM tema, sarva prakAranI bhASAzailIne upaga karyo che, tethI vAMcanAra tathA sAMbhaLanArane AnaMda ane vicAra thAya e svAbhAvika che. AvI sarva prakAranI bhASAzailI para kAbU meLavavo e sAdhAraNu vidvAnathI banI zake tevuM nathI. yatizikSA adhikAramAM teo sahaja kaDaka thayA che ane kaI kaI jagyAe te vadhAre kaDaka thaya che. emAM zailIdoSa hoya ke na hoya paNa teone Azaya atizaya mahAna hatuM ema spaSTa jaNAya che. goThavaNa-adhikAranI goThavaNa bahu vicAravA lAyaka che. eka pachI eka adhikAra vadhAre upayogI hakIkata batAvanArA lakhAyA che ane citta rAkhIne vAMcanArane bahu AnaMda Ape tevI rIte tenI gaThavaNa karI che. dareka lekanI bhASA madhura ane spaSTa hovA uparAMta zailI bahu sAdI ane asarakAraka che. pracAra-A graMtha munijIvana ane zrAddhajIvananA mArgadarzaka tarIke bahu ja upayogI che ema jaNAya che. A graMtha vyAkhyAnamAM aneka sthaLe vAraMvAra vaMcAya che. te uparAMta aneka munimahArAjAo A graMtha sAyaMta kaMThastha kare che ane tene pATha paNa niraMtara kare che ema anubhavyuM che. A graMthanI mahattA ane upayogitAnA saMbaMdhamAM ATalI hakIkata ja pUratI gaNI zakAya tema che. hetu-je mahAna hetuthI A graMtha lakhavAmAM AvyuM che te khAsa yAda ApavAnI jarUra che. samatA prAptine najIkane hetu ane mokSaprAptine paraMparAgata hetu e baMne anaMtara ane paraMpara hetu prApta karI zakAya evI zailIthI ane goThavaNathI graMtha lakhAyo che. For Private & Personal Use'Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA-A graMtha para zrIdhanavijayagaNie adhirahiNI nAmanI TIkA lakhI che; e TIkA bahu ja uttama ane vistAravALI saMskRta bhASAmAM che. TIkAkAra mahAvidvAna jaNAya che. atre zabdArtha lakhavAmAM meM e TIkAne vAraMvAra upayoga karyo che. vivecanamAM paNa ghaNI jagyA para teonA vicAra TAMkI batAvyA che. jyAM teozrInuM nAma na lakhANuM hoya tyAM paNa teonI chAyA haze ja. hu dareka loka para vivecana lakhavA pahelAM te TIkA vAMcatA hatA. A uparAMta A graMthane bAlAvabedha (bhASAmAM TUke artha) ratnacaMdra gaNi ane vidyAsAgara gaNie karyo che. e bAlAvabaMdha uparathI zA0 bhImazI mANeke zrI prakaraNaratnAkaranA bIjA bhAgamAM bhASArtha chapAvyuM che. jo ke temAM A graMthanA mULa tathA arthamAM ghaNI bhUla rahI che, chatAM paNa zA. bhImazI mANeke tethI upayogI sevA bajAvI che. A graMthanA zleke bhASAmAM cApAI zrIraMgavijaya nAmanA sAdhue karI che jenI prata mArA mitra taraphathI meDI maLI tethI zabdArtha lakhavAmAM tene upayoga thayo nathI, paNa te epAI upayogI jaNAyAthI graMthanA chevaTanA bhAgamAM ApI che. asala gujarAtI bhASA tenA te ja AkAramAM jALavI rAkhavAnI AvazyakatA svIkAravAmAM Ave che tethI te copAInI bhASAmAM pheraphAra karyo nathI. kSamAyAcanA-A granthanuM vivecana lakhatAM graMthakartAne Azaya zuM che te para dara vakhata pUrato vicAra karyo che. anya vidvAna lekhakonA A ja viSaya paranA vicAro ane pazcimanI keLavaNInA saMskArathI prApta thayela vicAra ane TAMcaNa ApI banatI mahenate vivecana upayegI banAvavA yatna karyo che, chatAM temAM maMda abhyAsane lIdhe matiSa rahI javA saMbhava che te mATe yogya sthaLe kSamAyAcanA karI che tema ja ahIM paNa karavAmAM Ave che. janA-A grantha para saMskRtamAM zrI dhanavijya gaNinI TIkA che, te uparAMta zrI ratnacaMdra gaNinI paNa jaNAya che ane te bIjI AvRtti chapAI gayA pachI labdha thaI che. egya avakAza maLaze te banne TIkAono upayoga karI svataMtra saMskRta graMtha chapAvavA vicAra che, A granthanI kAvyacamatkRti ane upadezapaddhati eTalI asarakAraka ane sArI che ke tene jema bane tema banI zake teTalI rIte pracAra karavAnI jarUriyAta che. dararojanA pATha mATe, teTalA sAru, mULa leka, zabdArtha ane zrI raMgavijayanI pAI sAthe eka batrIza pejI nAnI bukanI paNa yojanA karavAno vicAra che. adhyAtmanA viSaya para lokone Adara thaze te tyAra pachI eka-be apUrva graMtha para paNa AvI rI saMbaMdhamAM bhejanA karavAnI abhilASA rahe che. have A graMthanA racanAra yugapradhAna tulya tapagacchAdhipati zrImansunisuMdarasUri mahArAjanA caritra para gaveSaNa karI aitihAsika noMdha laI upaghAta pUrNa karavAmAM Avaze. zrI munisuMdarasUri ane temane samaya itihAsa saMbaMdhI dulakSya-ItihAsanA viSayamAM hiMdustAnamAM prathamathI bahu bedarakArI batAvavAmAM AvI che evI sAdhAraNa phariyAda che. pitAnuM nAma prasiddha karI javAnI prabaLa IcchA na hovAne lIdhe ke e viSayathI bhaviSyanI prajAne khAsa lAbha thavAnuM kAraNa khyAlamAM na AvavAne lIdhe ke bIjA game mArA eka vidvAna mitre mAruM dhyAna kheMcyuM che ke A hakIkata barAbara nathI. teo vizeSamAM lakhe che ke munipuganuM sAdhyabiMdu anya heya che, tethI pitAne mahimA vadhAravA sAru athavA mAnapratiSThA sAru teo svanI hakIkata bahu lakhatA nathI, paNa bhaviSyanI prajAnA upakAranI vAta teonA dhyAna bahAra jAya e avAstavika che. je barAbara tapAsa karavAmAM Ave te saMvata 1000thI atyAra Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te kAraNathI A saMbaMdhamAM phariyAdanuM kAraNa rahyuM che Ane lIdhe AryAvartanI prAcIna kALamAM zI sthiti hatI tene saMpUrNa khyAla meLavavAmAM bahu muzkelI paDe che. sIdhe purA A viSayamAM bhAgye ja maLI Ave che; je maLe che te graMtha upara paDatA AjubAjunA jhAMkhA prakAzanAM kiraNo ja che ane tenA uparathI anumAna karavAM paDe che. amuka graMtha kayA vakhatamAM lakhAya che ema je jANI zakAya te tethI bahu khulAsA thAya che; te vakhatanI sarasAyaTInuM baMdhAraNa, leTenI vyavahArapaddhati, vicArapaddhati ane vikasvaratA kevA prakAranAM hatAM e jANavAnuM sAdhana prApta thAya che ane tethI Adarza tarIke te hakIkata cAlu jamAnAnI. prajAne bahu lAbha karI zake che. AvA atihAsika lakhANanI gerahAjarIthI ghaNIvAra graMthane artha karavAmAM paNa agavaDa paDe che ane ghaNIvAra anumAnanA adhUrA AdhAra upara kAma calAvavuM paDe che. atihAsika Na pate keTalo lAbha kare che te bahu agatyane ane samajavA jevo viSaya che, paNa atra te prastuta nathI. ItihAsanI gerahAjarI hiMdustAnamAM bahu jaNAya che, eTale mukhya ulekha ja hAla te prastuta che. - sAdhano-hiMduonA saMbaMdhamAM jeTalI sIdhA etihAsika lekhonI gerahAjarI jovAmAM Ave che te ja pramANe jainenA saMbaMdhamAM samajavAnuM che, paNa atra sthiti kAMIka sArI che. gujarAta athavA hiMdustAnane Trake TUke ane kaTake kaTake je ItihAsa maLI Ave che te jaina graMthonA AdhAre ja lagabhaga racAyela che. zrI hemacaMdrAcArya ane tyAra pachInA ghaNA jaina vidvAnoe itihAsa jevuM kAMI kAMI lakhI mUkayuM che ane temAMthI je maLI Ave che tene upayoga thAya che. A sthiti sArI che tethI ApaNane jarA AnaMda thAya che, chatAM eTaluM te kahevuM joIe ke jena graMthamAM paNa niyamasara cAlu ItihAsa maLI AvatA nathI, paraMtu kaTake kaTake ane banAvanI naMdhanA rUpamAM te bahudhA hoya che. ItihAsanA saMbaMdhamAM ATalo upakAra jaina prajae pitA upara ane anya prajA upara karyo che eTaluM ja nahi, paNa potAnI kAmamAM thayelA mahAna AcAryonA saMbaMdhamAM paNa aneka graMthanI prazastio dvArA prakAza pADyo che. zrI hemacaMdrAcArya ane temanI pahelAMnA AcAryo mATe caturvizati prabaMdha vagere graMthamAM itihAsa maLe che ane te samaya pachInA AcAryo mATe te AdhArabhUta paTTAvalio maLI Ave che. A itihAsa paNa lagabhaga salavArI jevo ja hoya che. amuka AcArya saMbaMdhI kAMI na jANatA hoIe tenA karatAM thoDuM paNa jANatA hoIe te sAruM, e dRSTithI A viSayamAM kAMIka saMtoSa thAya che, paNa amuka AcAryanuM jIvanacaritra lakhavuM hoya te eka be apavAda (mArA mAnavA pramANe zrI hemacaMdrAcArya ane zrI hIravijayasUri) sivAya bIjaonA saMbaMdhamAM kAMI paNa maLe tema nathI. sthiti A pramANe che tethI A mahAna graMthana kartA mATe bahu itihAsa maLe tema tema nathI, paNa tapAsa karI je thoDuM maLI AvyuM che te atre rajU karavAmAM Ave che sudhIne dharma rAjya ane rAjAone itihAsa barAbara maLI zake tema che. nAza pAmatA atihAsikagraMthe, pratimAjI uparanA lekhe, maMdironA lekhe tema ja sikkAo te hakIkata pUrI pADe tema che. zodhaka daSTie hAMsathI ane khaMtathI kAma karanAra hoya to lagabhaga sAlasAlano ItihAsa lagya che. '. A hakIkata barAbara nathI. juo AgalA pRSTha paranI neTa. zodhakhoLathI ghaNuM AcAryonAM caritro maLI zaMka tema che. hIrasobhAgya kAvya, guruguNaratnAkara, semasaubhAgya kAvya, jayAnaMdacaritra, vijayaprazasti kAvya vagere aneka graMtho aitihAsika caritro pUrAM pADI zake tema che. te uparAMta aneka graMthamAM lakhANa prazastio paNa upayogI sAdhana tarIke kAma bajAve che ane lekha tathA sikkAo paNa ThIka kAma Ave che. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 janma ane dIkSA--A graMthanA kartA zrI munisuMdarasUri mahArAja che. tenA janma vikrama saMvata 1436mAM (sane 1380mAM) thayA hatA. tenA janma kayA nagaramAM thayA hatA, tenAM mAtApitA kANa hatAM ane te kaI tinA hatA te saMbaMdhI kAMI paNa hakIkata maLI zakI nathI. teozrIe sAta varSanI nAnI vayamAM saMvata 1443nI sAlamAM jaina dharmanI dIkSA lIdhI hatI.1 ATalI nAnI uMmare dIkSA levAno saMbaMdhamAM athavA ApavAnA saMbaMdhamAM hAla ghaNI bAjuethI zAramakAra thAya che, paNa te saMbaMdhamAM pU kALamAM vicAre, hu ja judA prakAranA hatA. hAla anubhava vagaranA nAnI vayavALAne dIkSA ApavAmAM keTalAka bhUla thatI mAne che; pUrva kALamAM sarvAnumate eveA vicAra hatA ke iMdriyasvAdamAM paDI gayA pachI A prANIne temAMthI nIkaLavuM bahu muzkela paDe che, mATe pUnA zubha saMskArathI kAI paNu prANIne laghu vayamAM cAritra levA icchA thAya te temAM vilaMba karavA nahIM, aMtarAya pADavA nahI. ane tene saMsAramAM Asakta thavAne vakhata Apave! nahIM. itihAsathI paNa ema jaNAyuM che ke jaina zAsanamAM tema ja anya darzanamAM je je mahAtmAe nAma kADhI gayA che, jee! adbhuta graMthakartA, tarka vettA ke vyAkhyAnakAra thayA che, te sa` nAnI vayamAM dIkSita thayelA hatA. zrI vajrasvAmI ladhu vayanA dIkSita hatA. zrI abhayadevasUrine seALa varSanI vaye tA AcAya pada ApavAmAM AvyuM hatuM. zrI hemacadrAcArya sAta varSanI vayanA hatA tyAre temane dIkSA ApavAmAM AvI hatI A graMthakartAnA pUrvI puruSa sAmasuMdarasUri sAta varSInI vayanA hatA tyAre dIkSita thayA ane zrI yazavijayajI mahA rAjanA sabaMdhamAM paNa tema ja sAMbhaLyuM che, zrImAna hemacaMdrAcAryanA sabaMdhamAM A banAva para TIkA karatAM prA. pITarasana lakhe che ke daivayante AvA nAnA cheAkarA (caMgadeva-hemacandra)ne potAnA celA banAvyAte krAIne navAI jevuM lAgaze, paNa kharI rIte jotAM temAM navAI jevuM kAMI nathI. evuM dhAraNa A dezamAM tathA khInna dezAmAM asalathI cAlyuM AvyuM che ne cAlyuM Ave che......mATI uMmare paheAMcelA mAthusane ja sAdhu banAvI zakAya e dheAraNa sAru' che kharuM, paNa khIjA saghaLA dharmomAM joIzuM teA e ja rIte navA AcAryone pasaMda karavAmAM Ave che, jyAM AyAyane lagnAdikanA pratibaMdha hoya tyAM peAtAnI jagA lenAra AcArya banAvavA mATe Ama karyA sivAya chUTake ja nathI.' prA. pITarasana jevA vidvAnA A hakIkatane vyavahAru dRSTithI batAve che. paNa te uparAMta AvA agatyanA viSayamAM manane eka bAju nirNaya para lAvyA agAu dhArmika ane aitihAsika daSTithI sAdhuonAM baMdhAraNA upara ane te sa MsthAnI jarUriyAtanA viSaya upara khAsa dhyAna ApavuM joIe. abhyAsakALa bAlyavayamAM ja prAptavya che anehAla jema khI. e., ema. e. thatAM lagabhaga tera varSa" / iMgliza abhyAsamAM thAya che tema dhArmika jJAnanA ema. e. thatAM dhaNAM varSo lAgavAM joie e sahaja samajI zakAya tevuM che. AthI duniyA para upakAra karavAnA sa'yeAga tA bAlyavayamAM dIkSA lenArane ja prApta thavAnA saMbhava che. zrI munisuMdarasUri mahArAje kevA kevA camatkAro karyo che te ApaNe AgaLa joIzuM tyAre A saMbaMdhane! khyAla ApaNane vizeSa spaSTa rIte Avaze. dIkSAguruzrI munisuMdarasUri mahArAjane dIkSA ApatI vakhate ziSya keAnA banAvavAmAM AvyA hatA, tenA kAMI itihAsa maLI zakatA nathI. tee, AgaLa jaNAvavAmAM Avaze tema, seAmasuMdarasUrinI pATe AvyA tethI temanA ziSya hatA ema manAvavAmAM Ave che, paNa A seAmasuMdarasUrinA janma saMvata 1430mAM thayA hatA ane teoe dIkSA sAta varSanI umare savata 1437mAM lIdhI hatI, tethI saMvata 1443, je munisuMdarasUri ne dIkSAkALa che, te vakhate teonI (seAmasuMdarasUrinI ) umara tera varSanI ja 1. bahudhA ekI varasamAM dIkSA apAtI nathI evA saMpradAya sAMbhaLyA che; tA kadAca AThamA varasanI zarUAtamAM dIkSA ApI hAya e banavA joga che, Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hovI joIe ane tenI nAnI vayamAM temane ziSya ApavAmAM Ave e banavAjoga nathI. vaLI, munisuMdarasUrie gurvAvaLImAM devasuMdarasUri, jeo A vakhate tapagacchanI mULa pATe hatA ane gacchAdhipati hatA teone saMbaMdhamAM lagabhaga sittera loka lakhyA che tethI kadAca munisuMdaranA dIkSAguru devasuMdarasUri heya ema kalpanA thAya che.* somasuMdarasUri-devasuMdarasUri jeo ugra puNyaprakRtivALA hatA, teo saMvata 144ramAM lagacchIdhipati thayA ane teo saMvata 14pa7mAM kALadharma pAmyA hatA ane sudharmAsvAmathI pacAsamAM gacchAdhipati hatA ema munisuMdarasUri pitAnI gurvAvaLInA glaeNka 368mAM kahe che. A AcAryanI pATe zrI somasuMdarasUri AvyA. A somasuMdarasUrine itihAsa khAsa vAMcavA yogya che, ane te "semasaubhAgyakAvya'mAMthI maLI zake tema che. atre te teone ane munisuMdarasUrine ItihAsa jarUra pUrata ekatra hoya teTale ja saMkSepamAM batAvavAmAM Avyo che. A samasuMdarasUri jayAnaMdasUrinA ziSya hatA ane temane 1450mAM vAcaka(upAdhyAya)pada prApta thayuM hatuM. zrImaMta zeThiyAo sUripadanI pratiSThA mahotsava bahu ADaMbarathI karatA hatA ane gurumahArAja saMghanA agraNI gRhasthanI vijJapti parathI potAnA ziSyamAMnA ziSyane sUripada ApatA hatA. AvI rIte semasuMdarasUrie cha ziSyone sUripada ApyAM ema samasaubhAgyakAvya parathI jaNAya che. devarAja zeThanA AgrahathI munisuMdarane, govida zeThane kharace jayacaMdrane, nIMbazeThane kharace bhuvanacaMdrane, gurarAja zeThanA AgrahathI mahuvAmAM jinasuMdara vAcakane, vizaLa zreNInA putra caMpakanA AgrahathI jinItine ane rANakapuramAM dharaNendra zeThanA AgrahathI somadeva vAcakane sUripada ApavAmAM AvyAM hatAM ane te sarva mahotsava bahu moTA kharacathI, atyaMta ADaMbarathI zrI semasuMdarasUrinA vakhatamAM thayA hatA. A pramANe sUri game teTalA thAya, paNa gacchAdhipati te eka ja sari hoya evuM baMdhAraNa hatuM. A niyama pramANe narasiMha zeThanA AgrahathI adbhuta mahatsava sAthe somasuMdarasUrine sUripada saMvata 14pa7mAM prApta thayuM hatuM. A zeThanI gurubhakti keTalI uttama hatI A pramANe mAnavAnuM eka bIjuM prabaLa kAraNa che; gurvAvalI graMtha zrI munisuMdarasUrie saMvata 1466mAM pUrNa karyo; je vakhate devasuMdarasUrine kALa karI gayAne ATha-nava varSa thayAM hatAM ane pATa upara semasuMdarasUri hatA, chatAM graMthane aMte teo potAnI jAtane devasuMdarasUrinA ziSya tarIke oLakhAve che. A Akhe peregrApha AgaLa utArI lIdhuM che, tyAMthI spaSTa samajAI jaze. A saMbaMdhamAM cokkasa nirNaya thaI zake tema nathI; kAraNa ke te ja gavaLIne 4ra0mAM lekamAM lakhe che ke, "te somasuMdarasUrine ziSya mArA jevA guNa vagarane prANI upAdhyAya manAya che. ahIM semasuMdarasUrine ziSya e zabda sAmAnya che ke vizeSa che te samajavuM muzkela che. banne bAjunI hakIkata tapAsatAM teo devasuMdarasUrinA ziSya heya ema mAnavAnuM kAraNa vizeSa rahe che, paNa teno nirNaya thaI zakatA nathI. vaLI, bIjI rIte joIe te, teone kadAca devasuMdarasUrie semasuMdarasUrinI nAnI vayamAM paNa temanA nAmathI dIkSA ApI hoya te banavAjoga che. semasuMdarasUrine vaza varSanI vaye te upAdhyAya pada maLyuM che, tethI terame varSe temane ziSya ApyuM hoya to temAM paNa virodha jevuM kAMI nathI. 1. prathama AvRttinA upadhAtamAM lakhyuM che ke devasuMdarasUrine AcArya pada saMvata 144mAM maLyuM, paNa te hakIkata barAbara nathI. jayAnaMdasUri saMvata 1441-42mAM kALadharma pAmyA tyAre saMvata 1442mAM devasadarasUri gacchAdhipati thayA. jyAre garachAdhipati thayA tyAre paNa teo devasaMdarasUrinA nAmathI ja oLakhAtA hatA. tethI teone sUripadavI te A samaya pahelAM maLelI haze ema jaNAya che. 2, prathama AvRttimAM varSa 1458 lakhyuM hatuM. te barAbara nathI, juo sAmasaubhAgya kAvya sarga 5, zleka pa1 ane gurvAvaLI zleka 33. A sUripada aNahilapura pATaNamAM ApavAmAM AvyuM hatuM. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane te kALamAM sAdhuo tarapha sAmAnya rIte paNa ke prema hatuM te bahu ja vicAravA gya che. semasuMdarasUri gacchAdhipati kayAre thayA te saMvata maLI zakato nathI paNa teoe bahu varSa sudhI gaNane bhAra upADo ema anumAna thAya che teo saMvata 1499mAM kALadharma pAmyA tethI gacchAdhipatipaNuM lagabhaga trIza-pAMtrIsa varSa sudhI te karyuM ja haze ema jaNAya che. upara jaNAvela samasaubhAgya kAvya" graMtha kAvyane eka namUna che ane te tarIke paNa te khAsa vAMcavA jevo che; te uparAMta samasuMdarasUrinA ziSyaratna pratiSThA seme te saMvata 1524mAM banAvyo che tethI jeTaluM darajaje te aitihAsika hakIkta pUrI pADe che teTale darajaje te bahu AdhArabhUta sIdhA purAvA je paNa gUNI zakAya tema che. A graMtha ghaNI hakIta para ajavALuM pADe che ane A upadhAtanA atihAsika vibhAgamAM tene AdhAra vAra vAra levAmAM Ave che. AcAryapada utsavanuM semasaubhAgya" kAvyamAM varNana-zrI munisuMdarasUrine vAcakapadavI (upAdhyAya padavI) vikrama saMvata 1466mAM ApavAmAM AvI hatI ane te vakhatathI teo munisuMdara upAdhyAyanA nAmathI prasiddha thayA hatA. A vakhate gacchAdhipati samasuMdarasUri hatA e hakIkata khAsa nedha rAkhavA jevI che e ja mahAtmAne devarAja zeThanA AgrahathI vikrama saMvata 1478mAM sUripada maLyuM ane tyAra pachI teo munisuMdarasUrinA nAmathI pRthvItaLa para prasiddha thayA. A sUripadavIne mahatsava samasaubhAgyamAM bahu sArI rIte varNavyo che tenI atre noMdha karI che. varNana karanAra najare jonAra hatA tethI atizayoktine saMbhava pramANamAM ocho che. A hakIkata samasaubhAgya-kAvyanA chaThThA sargamAM batAvavAmAM AvI che, tenA zarUAtanA bhAgano sArAMza nIce pramANe che. devasuMdarasUri svarge gayA pachI ga7ne bhAra somasuMdarasUrine mAthe Avyo. teo mahApratApI vidvAna hatA A sUrirAjanAM darzana karavAthI pUrvanA gautama, jabu, dhULabhadra vagere mahAtmAo yAda Ave tema hatuM gurumahArAja pharatAM pharatAM meTA nagaramAM AvI caDayA. (nagaranuM nAma samajI zakAtuM nathI, kadAca te vRddhara nAmanuM nagara nAM hoya te ne nahi paNa evA nAmathI kaI hAlanuM nAma samajI zakAtuM nathI ) A nagara bahu ramaNIya hatuM (kavie atre nagaranuM addabhuta varNana karyuM che. 1 A samasaubhAgyakAvya zrI pratiSThAmanuM banAveluM che. paNa hIrasaubhAgya kAvya, je devavimaLa gaNie banAvyuM che, tenA pahelA saganA 13mAM kalekamAM teo kahe che ke tathA putinApurAto mAthAze eTale devavimaLagaNi, jemaNe sadarahu graMtha saMvata 1671 thI 81 sudhImAM banAvyuM jaNAya che, temanA mata pramANe semasaubhAgya-kAvya kartA sumatisUri hatA ema jaNAya che. paNa samasaubhAgya kAvyanA dazama sarganA 74nA zlekamAM lakhe che ke sAdhunA sumatinApunAvAtta vaSya nikame ene a sa ta sAdhune AdarathI A navuM kAvya banAvyuM ema ja karavo joIe, tema ja te ja sarganA 73 mA zlokathI A graMthakartA prakAma che. ema spaSTa jaNAya che. devavimaLasuri bahu najIkanA samayamAM thayA chatAM teo A pramANe lakhe che tethI A hakIkata vicAravA lAyaka che sumatisAdhusUri tapagacchanI gAdI upara 45mI pATe thayA che sadarahu dazamA sargane 74 glaeNka kSepaka jevo gaNAya che. 2 A vRddha nAmanuM nagara te gujarAtamAM vizanagara pAse Avela vaDanagara zahera che ema mArA eka mitra kahe che tenI puSTimAM teoe je kAraNe ApyAM che te bahu khAtarI karanArAM che teo kahe che te nIce pramANe che mULa lekamAM hakIkta che tene chUTI pADavAthI nIceno bhAva nIkaLe che. sa kRDhaH gu chu nAsAnAnna A graMthane sarca .na teramA zlokamAM jaNAvyA mujaba vaDanagaranA madhyabhAgamAM atyAre paNa AdIzvarabhagavAna tathA jIvitasvAmInAM be citye mojuda che ane te saMprati rAjAnAM karelAM kahevAya a ka. 6 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 A nagarImAM AdIzvara prabhu tathA mahAvIra paramAtmAnA be bhavya vihArA hatA. e nagaranI rAmA ane ArAme! sarakhI rIte zeAbhatAM hatAM. IMdranI amarAvatI jevA A zreSTha ane sa'pattinA nidhAnarUpa nagaramAM lakSmIvALA ane peAtAnI buddhithI vadhelA eka devarAja nAmanA zeThe vasatA hatA. e zeThane hemarAja nAmanA nAneA bhAI hatA ane trojo gharmasaMhu nAme bhAI hatA. A banne bhAIe paNa bahu sArA hatA ane meDaTA mAIne be bhujArUpa hatA eka prasaMge devarAja zeThe potAnA bhAIone kahyuM " baMdhuo ! nAza pAmanAruM' A dhana koInA gharamAM sthira rahyuM nathI aneka cakravartI ane sAvabhauma rAjAe A duniyAmAM dhanathI pradhAna thaI gayA che, tema ja vAsudeve paNa dravyanI Rddhi-siddhithI prasiddha thayela che. temaja zrI vikrama, naLa muja ane bheAjarAjA pRthvIprakhyAta thai gayA che. AvAenA gharamAM pazu lakhIe sthirapaNuM karyuM. navI, tevI prAjJa puruSa lakSmInuM dAna karI kRtAM thAya che. tame baMne manamAM viyAra karI je sa'mati Ape! te! huM A dravya vaDe sUriSadanI pratiSThA karu. '' banne bhAIoe bahu khuzIthI saMmati ApI eTale devarAja zeTha ha thI sAmasu MdarasUri mahArAja pAse AvyA ane gurumahArAjane vaMdanA karI (havenA bhAga vizeSa prastuta che tevI vistArathI saMpUrNa ApavAmAM Ave che.) vyajijJapadvijJa ziromaNizca gacchAdhipaM svacchamatiprasAram / zrIsUridIvyatpada bhUmivittavyayasya nirmApaNataH prasIda // 31 // catura puruSomAM pradhAna te zeThe svaccha buddhivALA sUrimahArAjane vinaMti karI ke " Apa divya sUripadanA sthAnamAM mArA paisAnA vyaya karAvavA mATe prasanna thAe.' matalaba mArA kharace koi muninA sUripadanI pratiSThA karAve (31) tato guruH sauvavineyavRnde dadau sadaunnatyaguruH svadRSTim | zrIvAcakendre munisundarAhna vizeSato yogyatayA tayA ca / / 32 / / tyAra pachI unnatimAM guru te gurumahArAje peAtAnA ziSyasamUha para STi nAkhI ane khAsa karIne vAcakendra zrImunisuMdara upara tenI vizeSa yogyatAne lIdhe temanI dRSTi TharI, (32) jalpatya nalpaM savikalpajAlaM sadApyanusyUtamatiprabhUtam / zrAk saMskRtaM pronmadavAdivRndaM nanAza yasmin kila kAkanAzam // 33 // je munisuMdara upAdhyAya ati buddhithI vyApta tarkanA jALane vacanamAthI pravAha Ape che. tyAre sa'skAravALA unmatta vAdIonA samUha kAgaDAnI peThe tatkALa nAsI jAya che; arthAta vAdivavAdamAM vAdIone bahu jaladIthI vANI vaDe parAsta karI nAkhe tevA che. (33) svasAdhyasiddhyai sati yatra hetUpanyAsamAtanvativAdabhUmau / prAvAdakonmAdabharaH zarIre svedena sArdhaM kila jAgalIti // 34 // che. vaLI, sAtamA leAkamAM 'samelA' taLAvanI hakIkata kahI che; te taLAva paNa hAla mAjUda che ane ghaNuM meATu' che, ane tenuM nAma paNa samelA taLAva ja kahevAya che; paththaranu` bAMdhelu che ane tenI cAre bAjue vaidikAo che. taLAva pharatAM AMbAnAM jhADA paNa ghaNAM che. taduparAMta te ja graMthanA sadarahu sanA paMdaramA zlokamAM kahyuM che te pramANe vaDanagara pharatAM 360 taLAve che, paNa kALe karIne chIcharAM thaI gayAM che. vaLI kuMDA paNu dhaNA che. vanamAM jaNAvyuM che te pramANe AMbA ane rAyaNanAM jhADA paNa bahu che. A pramANe sa varNana maLatu heAvAthI vRddhanagara te vaDanagara hAya ema mAnavAmAM dhaNAM kAraNeA jaNAya che, Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je vAcakapati vAdabhUmimAM pitAnA sAyanI siddhine mATe hetune upanyAsa kare che (sAdhya ane hetu baMne tarkanA pAribhASika zabdo che) tyAre ugra vAdIonA unmAdane samUha zarIramAM jema paraseve gaLI jAya tema gaLI jAya che. (34) yannimitA zrIgurubhavya kAvya vijJaptigaGgA guNasattaraMgA / prakSAlayantI kalikalmaSaudhaM hRSTAnakArSItsumanaHsamUhAn // 35 // je vAcakeMdranI racelI zrI gurunI bhavya kavitArUpa gaMgA nadI guNarUpa taraMgathI UThaLatI ane kalikALanA pApasamUhane dhoI nAkhatI aneka vidvAnone harSa upajAvatI hatI. (A kAvya tridazataraMgiNI, jene eka bhAga gurnAvalI che, tene sUcavatuM hoya ema jaNAya che. A kAvya temaNe sUripada meLavyA pahelAM saMvata 146 6mAM lakhyuM hatuM e ApaNe have pachI joIzuM.) (35) yena praklaptAH stutayaH stavAzca gAmbhIryabhRnnavyasadarthasArthAH / zrIsiddhasenAdimahAkavInAM kRtimatIddhA anucakrire tAH // 36 // jemaNe racela gaMbhIratAthI bharapUra navIna uttama arthavALI stutio ane stavana zrI siddhasena divAkarAdi mahAkavionI karelI buddhithI vRddhi pAmelI kRtione anusaratI hatI; arthAt kAvyacamatkRti, rasa ane alaMkArathI bharapUra hatI. ( A kaleka " stotrarASa' nAmanAM, teonAM prasiddha stotro ane te uparAMta bIjAM atyAre na jaNAtAM stavane sUcavatuM hoya ema jaNAya che.) (36 ) sazaktibhRtsaMskRtajalpazaktiH sahasranAmnAM kathanaikazaktiH / tAtkAlikI navyakavitvazaktirna yaM vinA'nyatra samIzyate'dya // 37 / / sayuktithI bharapUra saMskRta bolavAnI zakti, eka hajAra nAmone ekasAthe kahevAnI zakti ane tAtkALika navIna kavitA banAvavAnI zakti AmanA sivAya atyAre bIjA koImAM jovAmAM AvatI nathI. (saMskRta bhASA para kAbU, sahasAvadhAnIpaNuM ane zIghrakavitva-A traNa viSaya anna pratipAdana thAya che.) (37) vidyA na sA''ste niravadyatAbhRtkalA na sA cAsti varA dharAyAm / yasyAM na yasyAGgigaNArcitasya buddhivizuddhA prasarIsarIti // 38 // duniyAmAM evI koI paNa niravadya vidyA nathI ane evI koI uttama kaLA nathI ke jemAM aneka manuSyanA samUhe pUjelA A munisuMdara vAcakeMdranI buddhi sArI rIte prasAra pAmatI na hoya; arthAta teozrInI buddhi sarva vidyAkaLAmAM praveza karI zakatI hatI. (38) medhAvinaH santi pare sahasrA adRSyavaiduSyadharA dharAyAm / paraM na yasya prasaratprakarSaprazasya vijJasya tulAbhRtaH syuH // 39 / / A duniyAmAM koI paNa prakAranAM dUSaNa rahita vidvattAne dhAraNa karanArA hajAre buddhimAna puruSa che, paNa prasAra pAmatI utkarSavAhI buddhine dhAraNa karanAra vidvAna munisuMdara upAdhyAyanI sarakhAmaNImAM Ave te koI nathI. (39) taM vAcakaM sUripadAhamahanmatonnatisphAtikaraM vimRzya / vaco'numene sumanA mahebhyarAzrIdevarAjasya gaNAdhirAjaH / / 40 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 A vAcakeMdra munisuMdarane Ahata matanI unnati karanArA ane sUripadane yogya jaNane zubha manavALA ga7pati somasuMdarasUrie te moTA TI devarAjanA vacanane aMgIkAra karyuM. (40) agAdasau dhAma nikAmamanta zcittaM prahRSTaH kRtinAM gariSThaH / zrAk prAhiNotkuDakumapatrikAzca kIrtyA samaM bhUmitale'khile'pi // 41 // pachI kRtArtha puruSomAM zreSTha te devarAja zeTha hRdayamAM bahu AnaMda pAmate pitAne ghera gaye ane tatkALa potAnI kIrti sAthe AkhI pRthvI upara kuMkumapatrikAo (katriIo) mokalI. (41) samAgaman saGghajanAzca tenAhUtAH paripUtacittAH / tadA ca rUpAstasuparvagavaistaistatpuraM svaHpuravadhireje // 42 // te zreSThIe bolAvelA pavitra cittavALA ghaNA saMghALuo ekaThA thaI tyAM AvyA. rUpathI devatAonA garvane paNa toDanArA A AvelA lekethI te nagara svargalekanI nagaranI pere zobhA ApavA lAgyuM. (42) bheryAdyavAdyAni jagaNurUrjasvalAni mAGgalyarayAtulAni / samaM ca taiH zrAk sukRtAni tAni purAkRtAni prathitAni tasya // 43 // mAMgalika zabdothI atulya bherI vagere vAjiMtro ugrapaNe UMcA svarathI vAgavA mAMDyAM ane tenI sAthe te zeThe pUrve (pUrva bhavamAM) karelAM sukRtye prasiddha thavA mAMDyAM. (A bhavamAM lakSmI maLI che. te gata vanAM sukRtyo sUcave che,) (43) bAtomivellacchuciketanAni niketanAni vyavahArinetuH / / babhAsire tasya guNAnvitasya zraddhojjvalAnIva lasanmanAMsi // 44 // pavananA taraMgathI A zeThanAM je maMdironI dhajAo pharakatI hatI, te maMdire jANe te-guNavAna zeThanAM zraddhA vaDe ujajvaLa thayela mana hoya tevAM zobhatAM hatAM. (44) tadA ca sutrAmapurasya zobhA zubhAM bibharti sma puraM taduccaiH / pade pade yatpramadapradAtrI nirIkSyate'kharvasuparvarAjiH // 45 // te vakhate te nagara iMdranA nagaranI uttama zobhAne dhAraNa karatuM hatuM, kAraNa ke sthAne sthAne devatAonI zreNIo harSane upajAvatI jovAmAM AvatI hatI; matalaba ke manuSyanI paMkti devapaMkti jevI zobhatI hatI. (suparva eTale devatAo athavA sArA parvotsave; e zabdaleSa che tethI bahu suMdara artha-camatkRti Ape che.) (45) sarvAcArvAbharaNAbhirAmA rAmAH sakAmAH prddstdaaniim| na kevalaM saddhavalAni maryazrotRzrutInAmapi ca pramodam // 46 // AkhA zarIra para paherelAM ramaNIya beMcANakAraka AbhUSaNathI suMdara lAgatI sakAma rAmAo te prasaMge kevaLa dhavaLa-vastrAdithI netrone AnaMda ApatI hatI, eTaluM ja nahi paNa teo dhavaLa-maMgaLAdithI zretAonI zravaNediyane paNa AnaMda ApatI hatI. (46) ___ mahotsaveSu prathiteSu teSu samantataH santatamadabhuteSu / / sotkarSaharSeNa purAt purANaH zokastadAnIM nirakAsi sadyaH // 47 // AvI rIte te adbhuta mahotsave jyAre cAre tarapha harSanA utkarSathI prasarI rahyA tyAre purANA -junA zekane tatkALa te nagaramAMthI dezavaTo ApavAmAM AvyA hatA. (47), Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muhUrtaghane'tha ramAsanAthayugAdinAthasya pRthUJcacaitye / amaNDi nandirgurubhistadAnImuA' ca guLa svayaza:samRddhiH // 48 // muhUtane divasa Avyo eTale zobhAyamAna zrI AdinAthanA UMcA ane vizALa caityamAM gurue maTI pRthvImAM pitAnA yazanI samRddhirU5 naMdI mAMDI. (A naMdI e catu dIkSA avasare samavasaraNanI racanA karavAmAM Ave che te e che. enI samakSa sarva kiyA thAya che.) (48) mahAmahoghe prasaratyanalpe mAGgalyajalpe'khilabandinAM ca / zrIvAcakAnAM barasUrimantraM prAdAnmudA zrItapagacchanAthaH // 49 // jyAre moTA meTA mahatsavo thaI rahyA hatA ane sarva baMdIo mAMgalya dhvani karatA hatA, te vakhate zrI tapagaranA svAmIe zrI munisuMdara vAcakane harSathI uttama sUrimaMtra ApyuM. (49) __ saGghAdhipaH zrIyutadevarAjaH sadAvadAtairavadAtakIrtiH / __ utkarSato dAnajalaM pravarSan prAvRDghanAbho dadRze tadAnIm // 50 // te vakhate niraMtara zuddha kAryo karavAthI je saMdhapati devarAja zeThanI kIrti ujajavaLa thayelI che, te zeTha utkarSathI dAnarUpa varasAda varasAvate comAsAne megha jevo dekhAvA lAge. (50) mANikyaratnaiH pravaraizca cIraivibhUSaNairyakRtadUSaNaizca / pracakrire tena narendrakalpAH kalpAMhipAbhena vanIpakaughAH / / 51 // kalpavRkSa jevA te uttama zreSThIe uttama mANikya ratnothI ane nirdoSa AbhUSaNethI yAcane samUhane rAja jevA banAvI dIdhA. (51) munimanTAritAratavaratnAkSataii . vardhApayAmAsurasImarUpAH striyaH zriyaH sadyutibhirguruMstAn // 52 // atyaMta rUpa-sauMdaryavALI strIoe tejavALAM muktAphaLAthI, nirmaLa kAMtivALI kAMtAne gya ratnathI ane ujvaLa akSatathI te gurumahArAjane te kALe vadhAvI lIdhA. (52) garjatyUjitavaryatUryanikare dikcakrakukSimbharidhvAne saddhavaladhvanau ca nitarAM protsarpati strImukhAt / hUhutumbarujaitragAyanagaNaivistAryamANe ca sad gIte zrIguravo vineyasahitAH zrIdharmazAlAM yayuH // 51 // ugra ane uttama vAjiMtrone samUha gAjI rahyo hato, strIonA mukhamAMthI dizAsamUhanA aMtarane pUrata dhavala maMgalane dhvani avicchinna prasaratuM hatuM ane dUdU tathA tuMbara nAmanA gaMdhane jIte tevA gAyaka (gAnArAo)ne samUho utama gAyanane gAIne vistAratA hatA. e vakhate zrI gurumahArAja pitAnA ziSyone sAthe laIne dharmazALAmAM padhAryA. (53) prAzcatpezalakhaNDikA mRdulasannarmapratiSThAnikA, zrIkhaNDojajvalapaTTamukhyasicayaizcaJcatprabhAsazcayaiH / ramyazrIyutasomasundaramahAsUrIzvarANAM vyadhAta, pUjAM zrIzritadevarAjamahimA zrIdevarAjastadA / 54 / / kurAyamAna kAMtivALA, kamaLa ane ujajavaLa kapaDAM vagere vAthI te devarAja zeTha je lakSmIne lIdhe devarAja (idra)nA mahimAne Azraya karatA hatA, teNe dUra sudhI saMbhaLAya tevAM madhura gAyane Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAlatAM hatAM tyAre zrIyuta samasuMdarasUrIzvaranI pUjA karI arthAta kapaDAM vagere vacce vaherAvyAM. (hAlamAM paNa paMnyAsapaDhavI, sUripadavInA mahotsava vakhate AvI ja rIte vastro paherAvavAno rivAja jovAmAM Ave che. ) (54) - pakvAnnairvividhaiH sa dhIramukuTaH sadgandhakUrotkaraidAlisphAtitataiH sasaurabhavRtadhaulAmRtaicAmitaiH / .zrIsalyaM sakalaM kalaGkarahitazrIjamayAmAsa tata. pUjAM cIracayairvyadhAcca gaNanAtItaiH pratItairguNaH // 55 // dhIra puruSomAM mukuTa samAna ane niSkalaMka lakSmIvALA te zreSThIe vividha prakAranAM paphavAnethI, puSkaLa dALanI sAthe uttama gaMdhavALA kUra (dhAnya) samUhathI ane sugadhI ghIthI bharapUra evA aparimita ghebararUpa amRtathI AkhA zrI saMghane jamADayo ane guNethI prakhyAta evA aparimita cIra(vastro)thI tenI pUjA karI. (55) zrImAn sUripade pade'tha yazasAM kArApite zrIgurorAdezAnmunisundaravrativarazrIsUriNA saMyutaH / yuktaH paJcazatImitaizca zakaTairudyadbhaTarbhUyasA, savena pyanaghena tUrNamacalat zrItIrthayAtrAM prati // 56 / / zrImAna zreSThI yazanA sthAnarUpa sUripade temane sthApana karAvyA pachI zrI gurunI AjJAthI vratadhArIomAM uttama evo te zrI munisuMdarasUrinI sAthe pAMcaze gADAo ane ghaNuM subhaTe laI meTA nirdoSa saMgha kADhI tAkALa tIrthayAtrA karavA cAlavA. (56) bhairyAdharjitahRdyavAdya ninomAGgaNa' garjayan , raGgatuGgaturaGgamakramakhurAghAtaiH kSiti kampayan / caJcavarNasuvarNadaNDakalazaidevAlayairunnataiH, zobhAM bibhradadabhrazubhrayazasA zuklaM sRjan kSmAtalam // 57 // zrIzajayaparvate'pi ca girau zrI raivate daivataM, zrInAbheyajinaM nirastavRjinaM nemIzvaraM bhAsvaram / natyA tatra mahotsavAnnavanavAn kRtvA ca dattvA dhanaM, bhUtvA savapatiH kRtI nijagRhaM cAgAtsasaGgho'naghaH // 58 // bherI vagere ugra ane manahara vAjinA zabdothI AkAzane gajAvatA, capaLa rIte cAlatA 'UMcA azvone caraNanI kharIonA AghAtathI pRthvIne kaMpAvatA, suMdara varNavALA suvarNanA daMDa ane kaLaza yukata UcAM jinAlayothI zobhAne dhAraNa karatA ane pitAnA ati ujajavaLa yazathI pRthvIne ujavaLa karatA te devarAja zeTha zrI zatruMjayagiri upara rahelA, pApane dUra karanArA ane prakAzamAna zrI RSabhadeva prabhune ane revatAcala (giranAra) para rahelA tevA ja zrI neminAtha prabhune namI, tyAM AgaLa navA navA aneka prakAranA utsava karI, puSkaLa dhananuM dAna ApI ane kharekharA saMdhapati thaI AkhA nirdoSa saMghane sAthe laI pitAne ghera pAchA AvyA. (57-58) zrIgacchendragirA sudhArasakirA ziSyotkaraiH saMyutA, garSAkharvakuvAdisindhuraghaTAvitrAsapaJcAnanAH / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 pUrNendu pratimAnanA ghanajanAhlAdaprakarSapradAH, zrImanto munisundarAhaguravaH kSoNau vihAraM vyadhuH || 51 // pachI gA~thI bharapUra evA kuvAdIrUpe gajeMdronI ghaTAne trAsa ApavA mATe kezarIsiMha jevA pUrNacandra samAna mukhavALA ane ghaNA leAkAne utkRSTa AnaMda ApanArA te zrImAna munisu'daragurue amRtarasane jharatI zrI gacchapati (sAma darasUri )nI AjJAthI ziSyAnA samUha sAthe tyAMthI pRthvItaLa upara vihAra karyo ane jude jude sthAnake vihAra karI gayA. (59) AvI adbhuta rIte A graMthanA kartA zrI munisudarasUrine AcArya padanA abhiSeka thayA. e hakIkata vAMcatAM bahu sAna dAzca Upaje che. gacchAdhipati sAmasa darasUrinuM ravagamana savata 1499 mAM thayuM. ema dharma sAgara upAdhyAya pAtAnI paTTAvalImAM lakhe che. A vakhate sarva AcAryAmAM zreSTha munisuMdarasUri gacchanA adhikArI thayA. teonuM svagamana savata 1503 mAM thayu. teonuM jIvana 67 varSanuM thayuM. tyAre temaNe kALa karyo. temAM 60 varSa dIkSAparyAya pALyA, 25 varSa AcArya tarIke prasiddha rahyA ane gacchAdhipatipaNAnA bhAra mAtra 4 varSa ja vahana karyo- joke savita che ke gurunI vRddA vasthAmAM teoe ja gucchanI vyavasthA upara gurumahArAjanI bAjue rahIne pUratI rIte dhyAna ApyuM` haze. vidvattA ane yAdazakti--A sUrimahArAja asAdhAraNa vidvattA dharAvatA hatA. tenI yAdazakti bahu tejasvI hatI ane zAstranuM vijJAna adbhuta hatuM. te eka hAra avadhAna karI zakatA hatA. judI judI eka hAra bAbata para dhyAna ApavuM ane temAMnA keAI paNa bhAga pUchavAmAM Ave tene kahI batAvavA e jJAnAvaraNIya karmanA prabaLa kSayeApazamathI prApta thayelI adbhuta yAdazakti ane buddhibaLane namUnA che A kALamAM vadhAremAM vadhAre seA avadhAna karanArA sAMbhaLyA che, jyAre dAi kAI ATha, daza ke paMdara sudhI avadhAna karanArA heAya che, te tarapha paNa vidvAno apUrva mAnanI daSTithI jue che, tA AvA hajAra avadhAna karanAranI kevI adbhuta zakti haze te khyAlamAM AvI zakavuM paNa bahu muzkela che. AbAla brahmacaryAM ane mana para apUrva kAbU vagara A zakita prApta thavI mahAmuzkela che. teo 'sahasrAvadhAnI ' tarIke prathAmAM prasiddha thayA che. teonu jJAna keTaluM apU` hatu` tenA khyAla karavA mATe khIjI e hakIkata itihAsamAM noMdhAyelI che. tene dakSiNa dezanA kavioe * kAlI sarasvatI 'nuM biruda ApyuM hatu`. anya kAmanA vidvAneA apUrva vidvattA vagara Avu' upanAma Ape e asa`bhavita che ane temAM paNa dakSiNanA vidvAnA bahu vicAra karIne ja pachI Ape che. dakSiNa dezanA kavionI prakhyAti bhatR hiranA vakhatathI che. teo eka prasaMge kahe che ke atrenIa sarasaya: pAzrvato TrAkSiLAcaH (meADhA AgaLa gIta gavAtAM hAya ane anne bAjue dakSiNa dezanA kavie birudAvalI kheAlatA hAya vagere). A upAdhinA artha zuM thAya che te barAbara samajI zakAtuM nathI,1 paraMtu kavitvatimAM adbhuta cAtu` batAvanArane te padavI maLe che. ema mAlUma paDe che. te kavitvazakitamAM ATalA nipuNa hatA te uparAMta ta--nyAyamAM paNa bahu nipuNa hatA. teone mujhaphpharakhAna bAdazAha taraphathI 'vAdIgeAkuLaSa'Dha 'nu' biruda maLyu' hatuM. vAdIrUpa gAyAnA samUhanA te pita hatA eTale teA aneka vAdIone potAne kabaje rAkhI parAsta karI zake evI zaktivALA hatA, ema A birudanA a thAya che. AvI rIte tenI yAti, kavitvazakita ane tarkazita hu khIlelI hatI ema jaNAya che. 1. sarasvatIne varNa dhavaLa che, paNa zrI munisuMdarasUri mahArAjanA varNa kALA-zyAma hatA, tethI tee sAkSAt sarasvatI avatAra zyAma varNamAM hAya evI upAdhi temane maLI hatI, eve pu zro gabhIravijayajInA abhiprAya che, Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smarati, kalpanAzakita ane nyAyaSita Memory. Imagination and Reasoning faculty--A traNa magajanI zakti che ane e traNe eka ja puruSamAM bahuvikaravara thayelI hAya evA dAkhalA javalle ja jovAmAM Avai che; lagabhaga nathI jovAmAM AvatA ema kahIe teA cAle. traNamAMthI ekAda zakita echIvattI khIlelI hAya evA dAkhalA tA bane che, paNa traNenA ekatra yogya bahu alpa sthAne hAya che. 52 camatkAra----A mahAtmA sUrimahArAjanI adbhuta zaktionA saMbaMdhamAM temanA samayanI najIkamAM thayelA vidrAnA kaivedya abhiprAya batAvI gayA che e jANavuM prAsaMgika thaI paDaze. teonA vakhatamAM ja thayela zrI pratiSThAseAma nAmanA munirAja sAmasaubhAgya kAvyanA dazamA samAM lakhe che ke zrIsomasundarayugottamasraripaTTe, zrImAn rarAja munisundarasarirAjaH / zrIsUrimantravara saMsmaraNaikazaktiryasyAbhavad bhuvanavismayadAnadakSA || zrIrohiNIti vidite nagare tatIti pazcAtkRte kila camatkRtahRtpurezaH / UrIcakAra mRgayAkaraNe niSedhaM prAvartayannikhilanIvRti cApyamArim || prAgeva devakulapATakapattane yo, mArerupadravadalaM dalayAJcakAra / zrIzAntikRt stavanato'vanatottamAGgabhUpAlamaulimaNidhRSTapadAravindaH / zrImAna devazucimAnasamAnatuGgamukhyAn prabhAvikagurUn smRtimAnayadyaH / zrIzAsanAbhyudayadaprathitAvadAtaistaistaizcamatkRtikaraiH kumudASadAtaiH // yugapradhAna zrI sAmasuMdarasUrinI pATe munisu`darasUri virAjita thayA, jeenI pradhAna sUrimaMtra 46 smaraNu karavAnI zakti traNa bhuvanane vismayanuM dAna ApavAmAM dakSa thaI hatI. zrI rAhiNI nagaramAM marakInA upadravane daLI nAkhavAthI (badha karavAthI) Azcarya pAmI te nagaranA rAe peAte zikAra karavAne tyAga karyo ane AkhA dezamAM amArI pravartAvI. A sUrirAjane namskAra karatA rA nA mugaTamAM rahelA maNiethI jeenAM caraNakamaLa ghasAya che, evA te AcAya. mahArAje prathama devakulapATakara nagaramAM zAMtine karanAra evA zAMtikara teAtrathI mahAmArInA upadravaneA nAza karyA hatA. jaina zAsananA abhyudaya karanAra, kamaLa jevA ujjavaLa ane camatkAra upajAvanAra, ujajavaLa caritrathI A rimahArAje zrI mAnadeva ane pavitra hRdayavALA mAnatu Mga vagere prAbhAvika guruone yAda devarAvyA hatA. "" A TAMcaNu parathI jaNAya che ke tee adbhuta camatkArI tarIke te samayamAM gaNAtA hatA. devakuLapATakamAM mahAmArIneA upadrava cAlatA hatA tyAre zAMtikara Atra ( saMtikara) banAvI te upadrava dUra karyo ema A leAka parathI jaNAya che. e zAMtikara stAtra tyAra pachI eTaluM badhuM leAkapriya thaI paDayuM che ke navasmaraNamAMnuM te eka gaNAya che. tenI bAramI gAthAmAM sUri pote zrI zAMtinAthanI stuti karatAM kahe che keH-- evaM sudiTTisuragaNasahio saMghassa saMtijiNacaMdo / majjhavi kareu rajakhaM, muNisuMdarasUrithuamahimA || 1. rAhiNI nagara te hAla Abu pAse rAhitA-rADilA gAma che te samajavuM ( paM. zrI gabhIravijayajI ). 2. A devakulapATaka te hAlanu udepura pAsenuM delavADA samajavuM. te abu uparanu delavADA nahi. athavA tA rAyasamudra nAmanuM gAma che te paNa saMbhavita ( 5. zrI gaMbhIravijayajI ), prathama AvRttimAM prabhAsapATaNa lakhyuM che te barAbara nathI. tene teA devapattana kahevAmAM AvatuM hatu', Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "samyagdaSTivALA devasamUha sahita evA he zAMtijinacaMdra ! zrIsaMghanuM rakSaNa kare ane mAruM paNa rakSaNa karo! e zAMtinAtha mahArAjanI muniomAM suMdara zrutakevalIoe ane AcAryoe stuti karI che." atra vidvAna stotrakartAe pitAnuM nAma paNa garbhita rIte sUcavI dIdhuM che. e ja stotrane caudamo kaleka, je kSepaka hoya ema mAnavAmAM Ave che, temAM lakhavAmAM AvyuM che ke - tavagacchagayaNadiNayarajugavarasirisomasuMdaragurUNa / supasAyaladdhagaNaharavijjAsiddhiM bhaNai sIso // "tapagaccharUpa gaganamAM sUrya samAna yugapradhAna zrI samasuMdaragurunA suprasAde prApta thayelI gaNadhara vidyAsiddhine pAmelA ziSya munisuMdarasUri bhaNe che." A chellA kane pATha bahudhA karavAmAM AvatuM nathI. mahAmArInA upadravane nAza karavA mATe A stotra banAvI vyAdhine nAza karyo, te ja banAva zrI mAnadevasUrinA vakhatamAM paNa banyo hato ane temaNe laghuzAMti banAvI upadravane nAza karyo hato. zrI mAnatuMgAcArya te bhakatAmaranA kartA che ane temaNe lekenA uccAra sAthe baMdha vagere teDaDyA hatA ema kahevAya che. AvA camatkAra karanArA pUrvAcAryone zrI munisuMdarasUrie pharI yAda devarAvyA hatA, eTale A mahAtmAne joIne teo paNa sAMbharatA hatA. matalaba, A sUrimahArAja teonI jevA hatA, evo zrI pratiSThA mane abhiprAya che. A sUrimahArAjanA samaya pachI savA so varSe 58mI pATe zrI hIravijayasUri thayA. teoe akabara bAdazAhane jainadharma samajAvyo hato ane tIrtha saMbaMdhI aneka hakako meLavyA hatA. A AcAryanA jIvanakALanuM caritra lakhanAra zrI hIrasaubhAgya nAmanA mahAkAvyanA kartA pUrvAcAryonA saMbaMdhamAM lekha lakhe che. teo paNa munisuMdarasUrinA najIkanA samayamAM thayA che, tethI teo munisuMdarasUri mATe zuM kahe che te paNa jANavuM prAsaMgika thaI paDaze; paTTazriyAsya munisundarasUrizake, saMprAptayA kuvalayapratibodhadakSe / kAntyaiva padmasuhRdaH zaradindubimbe, prItiH parA vyaraci locanayojanAnAm // e ja graMthanI TIkA anusAra jarA vistArathI artha lakhavAthI Ane bhAva spaSTa samajAze. A lekamAM kahe che ke "A (semasuMdarasUri )nI paTTalakSmI upara munisuMdara nAmanA sUrizakra (moTA AcArya), jeo kuvalaya (pRthvIrUpI valaya-pakSe rAtrivikAsI kamaLa)ne jAgrata karavAmAM catura zarada RtunA caMdra jevA hatA, teo sUryanI kAntithI lenI daSTine bahu AnaMda upajAvatA hatA." A zlekamAM kahevAno tAtparyArtha e che ke, lokone bodhibIja, dezavirati, sarvavirati pramukhanuM dAna ApavA vaDe karIne teone vikAsa karavAmAM A sUrimahArAja catura-dakSa hatA. yoginIjanitamAryupaplavo, yena zAntikarasaMstavAdiha / varSaNAdiva taparvataptayo nIravAhanivahena janire // "zivapura nAmanA nagaramAM vyaMtarIe utpanna karela mahAmArI (marakI)ne bhayaMkara upadrava cAlyA tyAre te mahAtmAe saMtikA saMtijiLa vagere zabdovALA zAntikara stotrathI, jema meghane samUha rIma ( unALA) kALanA taDakAne varasAdathI hAMkI kADhe che te pramANe, dUra karyo-mArI haThA." A kaleka parathI eTaluM vizeSa mAlUma paDe che ke zAMtikara stotra zivapura nagaramAM banAvavAmAM AvyuM hatuM. (agAu devakuLapattananuM nAma AvyuM che tethI zivapura nAma juduM jaNAya che.) athavA eka gAmanAM be judAM judAM nAma heAya ema saMbhave che, a. ka. 7 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54. bAlye'pi razmInsaramIjavandhurivAvadhAnAni vahansahasram / aSTottaraM vartulikAninAdazataM sma vevekti dhiyAM nidhiryaH / / jema nAne sUrya hoya te paNa eka hajAra kiraNo dhAraNa kare che, tema A sari nAnA hatA tyAre paNa eka hajAra avadhAna karI zakatA hatA ane te buddhinA bhaMDAra AcArya mahArAja eka se ne aTha jAtanA vATakAne nAda pArakhI zakatA hatA." A saMbaMdhamAM TIkAkAra eka kathAnaka kahe cheH eka vakhata pATaNa zaheramAM dUra dezathI vAdIo AvyA. teo patrAvalaMbana vagere paNa karatA hatA. rAjasabhAmAM vAdavivAda cha mAsa sudhI cAle ane chevaTe pitAnuM adbhuta cAturya batAvavA sAthe munisuMdarane eka se ATha vATakAnA judA judA avAja game te anukrame pUchavAmAM AvatAM kahI batAvI buddhibaLa pragaTa karI sarva vAdIone parAsta karyA. ___alambhi yAmyAM dizi yena kAlIsarasvatIdaM birudaM budhebhyaH / / raverudIcyAmiva tatra tejo'tiricyate yatpunaratra citram // - dakSiNa dezane paMDita taraphathI teozrIne "kAlI sarasvatInuM biruda prApta thayuM hatuM. sUryanuM teja te uttara dizAmAM vRddhi pAmatuM hoya che, paNa Amane pratApa te dakSiNamAM paNa vistaratA hatA, e mahA-AzcaryanuM kAraNa thayuM che. A pramANe teonI najIkanA samayanA vidvAne teo mATe zreSTha mata dharAvatA hatA. teonI zakti bahu adabhuta hatI te to teonA graMtha parathI paNa jaNAya che. teoe je viSa lIdhA che te saMbaMdhamAM koI paNa jAtanA kSe.bha ke bhaya vagara hiMmatathI ane satyatAthI teo joyA che. teonuM Atmika baLa yatizikSA adhikAra bahu sArI rIte batAvI Ape che. AvI bAbatamAM AvA AkarA zabdomAM pitAnA ja vargane zikSA ApavI e mana para asAdhAraNa kAbU ane mAnasika dharyA vagara banatuM nathI. e adhikArane dareke dareka kaleka sUrimahArAjanI AmavibhUti batAvavA mATe pUrata che. A mahAtmA AcArya saMvata 1503 kArtika suda ekame kALa karyo teonI pachI mULa pATa para zrI ratnazekharasUri AvyA. A graMthakartAnA vakhatamAM jaina samAjanuM baMdhAraNa kevuM haze te viSe anumAna karatAM pahelAM emaNe kayA kayA graMtha banAvyA che te joI laIe. A 2 hAtmAe dhaNa graMtha banAvelA hovA joIe evuM aneka kAraNathI anumAna thAya che. teo moTI vaya sudhI jIvyA che, bAlyakALathI dIkSita thayA che, smaraNazakti, kalpanAzakti ane tarka zakita mATe upanAme meLavyAM che ane je graMthe maLe che temAM teone bhASA upara kAbu asAdhAraNa mAlUma paDe che; paNa tyAra pachInA musalamAnI kALamAM rAjya taraphanA julamane lIdhe ane lokonI asta-vyasta risthatine lIdhe bahu gaMdha naSTaprAya thaI gayA ane tethI paNa vadhAre khuvArI chellAM traNa varasamAM zAstrAbhyAsa tarapha vizeSa abhirucinI gerahAjarIne lIdhe thaI. e ApaNe aneka kAraNothI jANIe chIe. tethI A graMthakartAnA karelA graMthanA saMbaMdhamAM paNa tema ja banavAno saMbhava che. tapAsa karatAM je graMthonA nAme maLI zakyAM che, te nIce pramANe che - 1, tridazataraMgiNI-A graMthamAM vIza tIrthakaranuM caritra ane sudharmAsvAmathI mULa pATa upara thayelA AcAryonAM nAma ApyAM che. e graMthanA traNa meTA vibhAga pADayA hoya ema jaNAya che. prathama vibhAgamAM zrI vIra paramAtmAnuM caritra, bIjA vibhAgamAM vIza tIrthakaronAM caritra ane trIjA vibhAgamAM AcAryonAM varNana ApyAM che. A traNa vibhAge paryuSaNa parvamAM hAla jema kalpasUtra paranI bAdhikA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa TIkA vaMcAya che tema vAMcavA mATe nirmANa karyA haze ema jaNAya che. A graMtha paikI prathamanA be vibhAge labhya nathI. trIjo vibhAga gurnAvalInA nAmathI prasiddha che ane te mULa graMtha zrI banArasa pAThazALA taraphathI chapAIne bahAra paDyo che. tene aMte teozrI lakhe che keiti zrIyugapradhAnAvatArazrImattapAgacchAdhirAjabRhadgacchanAyakapUjyArAdhya paramAptaparamaguruzrIdevasundaramarigaNarAzimahimA'rNavAnagAminyAMtadvineyazrImunisundaragaNihRdayahimavadavatIrNazrIguruprabhAvanapadmahadaprabhavAyAM zromahAparvAdhirAjazrIparyuSaNAparvavijJaptitridazataraGgiNyAM tRtIye zrIguruvarNanasrotasi gurvAvalInAmni mahAhade'nabhivyaktagaNanA ekapaSTiH taraGgAH // A gurvAvalI graMthanA kula 496 ko che ane aitihAsika graMtha tarIke te bahu ja upayogI graMtha che. A graMtha teoe saMvata 1466mAM pUrNa karyo ema e ja graMthanA leka 493 parathI jaNAya che. A te ja sAla hatI ke je sAlamAM teone vAcakapada maLyuM hatuM. A graMthamAM teo potAnI jAtane gaNi tarIke oLakhAve che. teo e ja graMthanA 420mA lokamAM potAnI jAtane upAdhyAya tarIke oLakhAve che ane aMte gaNi lakhe che tenuM kAraNa gaNipada upAdhyAya padathI moTuM hevAnuM hoI zake. AthI koI paNa prakArano virodha Avato nathI. gaNi ane vAcakapada ekAWvAcaka haze e anumAna prathamavRttinA ughAtamAM lakhyuM hatuM te avAstavika che; kAraNa ke saMpradAya pramANe te bane spaSTa rIte judI judI padavIo che. zrI semasuMdarasUri mahArAja A vakhate mULa pATa upara hatA, chatAM zrI munisuMdaramahArAja zrI devasuMdarasUri mATe ati mAnanA zabdomAM lakhavA uparAMta potAnI jAtane temanA vineya (ziSya) tarIke jaNAve che, tethI, A upadhAtamAM upara jaNAvyuM tema, munisuMdara mahArAjanA dIkSAguru devasuMdarasUri hAya ema anumAna karavA tarapha dorAI javAya che. A gurnAvalI graMthamAM teone bhASA para kAbU bahu uttama prakArane jovAmAM Ave che ane Ida paNa vAraMvAra badalAtA jAya che. aitihAsika dRSTithI A graMtha bahu upayogI che ane vikramanI paMdaramI sadImAM tapagacchanuM jaina samAjanuM kevuM baMdhAraNa hatuM te viSaya para sAre prakAza pADe che, je ApaNe AgaLa upara joIzuM. 2, upadezaranAkara-A graMtha kaI sAlamAM banAvavAmAM Avyo te mAlUma paDatuM nathI. A graMthamAM upadezanuM tattvajJAna ApavAmAM AvyuM che. temAM upadeza ApavAne vidhi, upadezane grahaNa karavAne gya tathA ayogya puruSonAM lakSaNa, mohita cittavRttivALA puruSanAM lakSaNa, keTalAka puruSe dhamI sAdhI zakatA nathI, keTalAka pALI zakatA nathI tenuM svarUpa, dharmopadezanI vRSTithI thatAM phaLA, upadezane ayogya puruSonI sarpa, jaLA vagere sAthe dArjItika pejanA, upadeza ApanAra gya-ayogya gurunuM varUpa, guru ane zrAvaka banenI yogyatAnuM svarUpa vagere vagere aneka prakAranA viSaye para vivecana karavAmAM AvyuM che. A graMthanI yojanA bahu uttama che ane temAM pADelA taraMge AtmAne zAMti Ape che. adhyAtmakapakuma graMthanI bhASA karatAM A graMthanI bhASA taddana judA prakAranI che. emAM dareka viSaya para bahu daSTAMta mUkyAM che ane upadezanI ekanI eka hakIkata aneka AkAramAM kahI che. zrotA ane vaktA bannee A graMtha manana karIne vAMcavA jevo che. adhyAtmaka9padruma jyAre gaMbhIra bhASAmAM ane ucca vRttimAM lakhAyeluM che tyAre A graMtha AlaMkArika bhASAmAM ane vyavahAra vRttithI lakhAyeluM che. dharma ane riI koNa ?-e A pustakamAM bahu vistArathI batAvyuM che. bahu upayogI viSayano atra samAveza thAya che. A graMtha para viratArathI TIkA paNa munisuMdarasUri mahArAje pote ja racI che. A graMthane zarUAtane bhAga zrI jaina vidyAprasAraka varga taraphathI chapAye che. 3. adhyAtmaka5ma-A graMtha sUrimahArAje kaI sAlamAM banAvyo che te kahI zakAtuM nathI, paNa Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 prasaMge prasaMge anubhavane uddagArarUpe tenA zleka banAvyA hoya ema jaNAya che. A graMthanI bhASA ati uttama, hRdayane asara kare tevI ane viSayaracanA bahu sAdI paNa upayogI ane vAMcIne vicAre tene mahAlAbha karanArI che. A graMthanA saMbaMdhamAM upadhAtamAM agAu vivecana thaI gayuM che tethI atra vizeSa lakhavAnI AvazyakatA nathI. 4. stotraratnameSa-AmAM aneka stotro sarimahArAjanAM banAvelAM che. emAMnAM keTalAMka stotra pragaTa thayAM che. A graMtha haju mArA jovAmAM Avyo nathI. tethI te para vizeSa vivecana karI zakAya tevI sthiti nathI, paNa sarimahArAjano saMskRta bhASA parano kAbU jotAM stotra kAvya-caskRtino namUne haze ema anumAna thAya che. 5, mitracatuSka kathA--AmAM cAra mitronI kathA che. e graMtha nAne paNa upadezaka che ane labhya che. enA saMbaMdhamAM vizeSa hakIkata have pachI te graMtha meLavIne bahAra pADavA icchA che. 6, zAMtikarastetra-zivapura-devakuLapaTTanamAM mahAmArIne upadrava thatAM zrIsaMghanA AgrahathI A pavitra stotra banAvI saMghamAMthI upadrava dUra karyo kahevAya che. A stotra mAtra tera athavA cauda gAthAnuM che, paNa jaina vargane te eTaluM badhuM priya thaI paDayuM che ke tene dareka prasaMge gaNavAnA stotramAM dAkhala karyuM che A zAMtikaratotramAM kAvya-camatkRti uparAMta maMtra-camatkRti paNa che. akSaranA saMgomAM camatkAra rahelo che ema have pazcima taraphanA leke paNa mAnavA lAgyA che. AvA akSarasaMgo vaDe zAsanane adhiSThAtA deva-devIonI smRti, AhvAna, nAmasmaraNa vagerene A tetramAM samAveza karyo che. - 7. pAkSika sittarI-A nAnuM prakaraNa che. tenI bAhoza lagabhaga gAthA che. temAM pAkSika parva (paphakhI)-caudazane divase karavuM joIe tene nirNaya batAve che. graMtha vidhivAdane che. A graMtha paNa mArA jevAmAM AvyuM nathI, paraMtu labhya che. 8. aMgulasittarI-uparanA jevo ja A paNa nA prakaraNagraMtha che. temAM usedhAMgula, pramANagula ane AtmAgula saMbaMdhI vicAra batAvavAmAM AvyuM che. - 9. vanaspatisittarI-A paNa nAnuM prakaraNa che. emAM viSaya zuM che tenI khabara nathI, paraMtu pratyeka ne sAdhAraNa vanaspatinAM lakSaNa ane tenA bheda vagerenuM svarUpa hevA saMbhava che. 10. tapAgacchapaTTAvalI-gurnAvalI uparAMta teoe tapAgacchanI paTTAvalI judI paNa banAvI che, je maLI zake che. 11. zAMtarasarAsa-rasAdhirAja zAMtarasa para A rAsa gujarAtI bhASAmAM racyA che. jUnI gujarAtI bhASAne te namUno che. hAlamAM vizeSa tapAsa karatAM jaNAyuM che ke sadarahu graMthe paikI pAkSika sittarI, aMgulasittarI ane vanaspatisittarI e traNe graMtha zrI munisuMdarasUri mahArAjanA banAvelA nathI, paNa zrI municaMdrasUrinA banAvelA che. meM aMgulasittarI te joI che ane te zrI municaMdrasUrinI banAvelI che. bIjA grantho mATe haju saMpUrNa tapAsa thaI zakI nathI, paNa bahudhA saMbhavita che ke te grantha zrI munisuMdarasUri mahArAjanA banAvelA nahi heya. A saMbaMdhI vidvAna gRhastha hakIkata lakhI mekalaze te have pachI bahAra pADavAmAM Avaze. A uparAMta teoe (12) aividyagoSTi (13) jayAnaMdacaritra (14) caturvizatijinatetra ane (15) sImaMdharastuti banAvela haze ema kenphaphansa heralDa pu. 6, pR. 211 thI jaNAya che. A saMbaMdhamAM haju vizeSa tapAsa karavAnI che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDe. AvI rIte zrI munisuMdarasUri mahArAje aneka graMtha banAvyA che temAMthI upara lakhyA te labhya che. e graMthe paNa A vidvAna AcAryanI mahattA ane adbhuta zaktine khyAla ApavA mATe pUratA che. A sUrimahArAjanA saMbaMdhamAM ahIMtahIMthI ATalI hakIkata meLavI zakAyuM che. ekaMdare aitihAsika graMthanI gerahAjarIne lIdhe AvI agatyanI bAbatamAM sAdhAraNa ane AjubAjunI hakIkata upara AdhAra rAkhavo paDe che; chatAM eka graMthakartA mATe ATalI paNa hakIkata prApta thAya che eTaluM jaina itihAsakArone mATe mAnaprada che. samAjasvarU5-have zrI munisuMdarasUri mahArAjanA vakhatamAM jaina samAjanuM baMdhAraNa kevA prakAranuM hatuM te hakIkata jANavAmAM Ave to graMtha samajavAmAM bahu upayogI thAya; kAraNa ke graMthe hamezAM cAlu jamAnAnI havAvALA hoya che. A saMbaMdhamAM sIdhe purA graMthamAMthI maLI zake tema nathI. paNa sUrimahArAje A adhyAtmakalpadruma graMthanA je vibhAge pADyA che te parathI keTaluMka ajavALuM paDe che. AdhyAtmika jIvana saMbaMdhamAM lekanI sthiti bahu maMda paDI gaI hoya ema lAgatuM nathI, kAraNa ke jo e viSaya para lekenI ruci taddana UDI gaI hoya to te viSayane upadeza bahu thAya nahi, chatAM eTaluM te jaNAya che ke AdhyAtmika viSaya tarapha lokeAnI bahu ruci nahi hoya. kamanasIbe A saMbaMdhe sAkSI Ape tevA paMdaramA saikAnA bIjA graMthe nathI, tethI A saMbaMdhamAM vizeSa kahI zakAtuM nathI, paNa yatizikSA adhikAra je zabdomAM lakhAya che te batAve che ke AdhyAtmika jIvana bahu uccatara rithati te bhagavatuM nahi ja heya. AjubAjunI hakIkata paNa A bAbatamAM sAkSI Ape che. hiMdustAnanI sthiti A samayamAM bahu ja avyavasthita hatI. taghalakha vaMzanuM rAjya cAlatuM hatuM, thoDA vakhata pahelAM ja 2 uddIna khUnI jevA khIlajI vaMzanA pAdazAhoe kALo kera vartAvyo hato ane lekenA jAnamAlanI salAmatI bilakula nahetI. rAjyakrAti paNa vAraMvAra thayA karatI hatI ane mahamuda gAMDA jevA rAjAo rAjya para AvI gayA hatA ane rAjadhAnI pheravI gayA hatA. sAdhusthiti-AvA rAjyakrAtinA samayamAM jaina kemanA saMbaMdhamAM ane muni mahArAjAonA saMbaMdhamAM zI sthiti hatI te paNa atre jANavA lAyaka che. garachanA bheda agiyAramA ane bAramAM saikAmAM zarU thayA te A vakhatamAM pUrNa jozamAM prasaratA hatA ema samasaubhAgya kAvya parathI jaNAya che. chaThThA sarganA bIja zlokamAM kahe che ke "vizvaprasiddha e te sUrirUpa sUrya (sAmasuMdarasUri) jyAre AkAzamAM vRddhi pAme tyAre tArAonI peThe vigraha karanArA bIja sUrIzvaronuM teja Azcarya sAthe adaya thaI gayuM." khuda tapagacchanuM baMdhAraNa bahu uttama hatuM, ema mAnavAnAM aneka kAraNo che; ane tenI sAbItie bahu maLe che, je para nIce vivecana thaze. granthakartAno tema ja lekene e vakhatamAM guru tarapha pUjyabhAva apUrva hatuM, e semasaubhAgya kAvya parathI ane adhyAtmaka956manA guruzuddhi adhikArathI jaNAya che. prathama graMtha vartamAna sthiti cItare che, jyAre bIjo graMtha bhAvanA-Ideal cItare che ane bhAvanA haMmezAM vyavahAru hadanI aMdara rahIne ja bAMdhI zakAya che. tapagacchanI mULa pATamAM AgaLa upara je saDo peThe te zrI munisuMdarasUrinA vakhatamAM nahote ema mAnI zakAya che, kAraNa ke apUrva tyAga-vairAgya vagara adhyAtmakalpadrumanI bhASA hRdayamAMthI nIkaLavI asaMbhavita che. A sthiti zrI hIravijayasUri sudhI jaLavAI rahI hatI ema anumAna thAya che. zrI satyavijaya paMnyAsane kriyA-uddhAra karavAno prasaMga Ave te bahu bagADe ane gaDabaDATa thayA pachI ja levuM joIe, ema te ItihAsathI paNa jaNAya che. paNa lekasatkAra vagere bAhyAcAro mATe sUrIzvare yatizikSA adhikAramAM je vistArathI vicAro jaNAvyA Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che te parathI ema lAge che ke bagADAnI dhImI zarUAta thavAnAM cihno abhuta kalpanAzakti dharAvanAra sUri joI zakyA hatA. sAdhuvargamAM saMpa bahu uMcA prakArane hatA, kAraNa ke, te ja kAvyane pAMcamA sarganA chaThThI lekamAM jaNAve che te pramANe, zrI devasuMdarasUrie pitAnA paTTaziSya tarIke manamAM nirNaya karelA zrI somasuMdarasUrine zrI jJAnasAga sUri pAse abhyAsa karavA mekalyA hatA. A pramANe banatuM hAlamAM bahu a65 sthaLe jovAmAM Ave che ane khAsa karIne priya ziSyane bIjAne soMpavAmAM bahu saM5 ja kAraNabhUta thaI zake che, e vyavahAraSTithI vicArI zakAya tevuM che. sAdhuomAM saMpa bahu sAro hato. enA kAraNamAM atra je hetu batAvyA che te sAmAnya che, kAraNa ke zrI jJAnasAgarasUri zrI devasuMdarasUrinA ja ziSya hatA tethI teo temanI agriAmAM hoya emAM bahu navAI jevuM nathI, chatAM sAdhuomAM rapa hovAnAM ghaNAM kAraNo che. tamAma sAdhue potAnA pAnA rAjanA hukamane mAnatA hatA, tadanusAra vartana karatA hatA, rAja jIvato-jAgato hato, sattA kabUla karAvavAnI zaktivALA hatA ane prajAsattAka rAjyanA niyama pramANe amuka varSa rAja badalAte nahi, paNa sarvanI saMmatithI AjIvana presIDanTa nI mAtA, je haMmezAM bahu vyavahArakuzaLa, jJAnI ane addabhuta zaktiprabhAvavALo joIne pasaMda karavAmAM Avato. AthI te sarva upara potAne aMkuza rAkhI zakatA, sarvane subaddha rAkhI zakatA ane tenI AjJA pUrNa rIte manAtI hatI. saMpa majabUta rahevAnuM A mukhya kAraNa che. tapagacchamAM te samayanA pramANamAM vidyAne ane sAdhuo bahu hatA ema gurnAvalInA chellA pacIsa kaleke parathI jaNAya che. gaNanI sthiti kevI hatI te lakhatAM zrI munisuMdarasUri kahe che ke : gaNe bhavantyatra na caiva durmadA, na hi pramattA na jaDA na doSiNaH / virabhUmiH kila soSavIti vA kadApi kiM kAcamaNInapi kvacit // A gaNamAM abhimAnI, pramAdI; mUkha ane pApa sevanArA thatA nathI. zuM viDUrabhUmi kAcane utpanna kare ?" A uparAMta garachamAM kevA vidvAna hatA te; upara kahyuM tema chellA pacIza leke jovAthI samajAze. AvI ja hakIkata pratiSThAma samasaubhAgya kAvyanA dazamAM sarganA 65mAM lo. zrIsomAdimasundarasya suguroH zrImadgaNe sadaguNe, mohadrohakathAprathA na hi manAk naiva pramAdacchalam / no vArtApyanRtasya taMsya vikathAnAmApi na zRyate, rAjyaM prAjyamanuttaraM vijayate zrIdharmabhUmI zituH / / zrI samasuMdarasUrinA zrImAna saguNuM garachamAM moha ane drohanI kathA na hatI; pramAda tathA chaLa jarA paNa na hatAM; asatyanI vAta ja na hatI ane vikathAnuM te nAma ja saMbhaLAtuM nahotuM; temAM te kevaLa dharmarAjanuM anupama moTuM vizALa rAjya vijayavaMta vartatuM hatuM." - AvAM AvAM aneka citro graMthakAre mUkyAM che; temAM sahaja atizayokti hoya to paNa sAmaTI rIte jaina gRhasthanI ane sAdhuvarganI sthiti saMtoSakAraka hatI ema jaNAya che. zrAvake paNa guru tarapha daDha bhaktivALA haze ema jaNAya che. guNarAja. devarAja; vizALa; dharaNaMdra; nIMba vagere zreSThIoe gurunI je zabdomAM stuti karI pitAnI laghutA batAvI che ane apUrva mahatsavathI sUripadavInI pratiSThA karAvI che te cAritradharma tarapha ane guru tarapha lekono daDha anurAga batAve che. garapati athavA gaNAcAryanI AjJA sarva bahumAnathI uDAvatA hatA; ema paNa aneka rIte nita thAya che. sAdhuomAM vihAra karavAnI bahu Teva hatI ane zrI samasuMdarasUri jevA AcArya paNa eka sthAnake rahetA nahatA ema samasaubhAgya Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 kAvya vAMcatAM vAraMvAra jaNAya che. AthI zrAvakanA saMbaMdhamAM potAnA amuka zrAvaka ema bahu ochuM rahetuM haze ema paNa jaNAya che. AcAryanI amuka gAmamAM pATa (mukhya sthAna-heDakavoTara) hoya ane tenI najIkamAM ja AcArya rahe evI jana jaNAtI nathI, zrI zatruMjaya girirAjanI yAtrAne mahimA te kALamAM javA-AvavAnAM sAdhane bahu a9pa, moghAM tathA jokhamavALAM hovA chatAM bahu hato ema traNa vakhata bahu ADaMbarathI nIkaLelA saMghanA varNana parathI jaNAya che. avAranavAra jaina temane rAjyakartAo taraphathI madada maLatI hatI ema guNAja zeThane ahamadazAha pAdazAhe tenA saMghanA saMbaMdhamAM karI ApelI sagavaDa uparathI anumAna thAya che. (sarga ATha, zloka trIza. ) bArika avalokanA-jema jema vadhAre bArIkithI vicAra karIne te samayanA graMne vAMcavAmAM Ave, tema tema te vakhatanA jaina samAjanuM baMdhAraNa sArI rIte samajI zakAya tema che, etihAsika paryAlocanAthI bahu lAbha thAya che. atyAre garachanA bhede, sAdhuvane paraspara - asaMtoSavALA saMbaMdha ane zrAvako taraphathI te saMbaMdhamAM ApavAmAM AvatuM uttajana atyaMta khedApada che. zrI munisuMdarasUri jevA asAdhAraNa vicArabaLa dharAvanArA ekAda be mahAtmAnI A kALamAM bahu ja jarUra che. te samaye te dharma sAdhanA ane zAsana-abhivRddhi mATe bahu pratikULa hata; atyAre te yaMgya rIte prayAsa karavAmAM Ave ane tenA para yogya aMkuza rahe te ceDA vakhatamAM zAsananA DaMkA vAge evuM che. bAkI, cAlu sthitithI ghaNIvAra umaragavALA utsAhI prANIo paNa pAchA haThI jAya che. lekha lakhanArA 2 manamAM Ave tema lakhe che, belanArA manamAM Ave tema bele che ane vartana svecchA pramANe calAvAya che. koI pUchanAra nathI. zAsananI vAstavika lAgaNI keIne rahI nathI ane kAImAM heya te che hudhA ajJAnIonuM jora hovAthI prayAsa nakAmo jAya che. avAranavAra zAsananI unnati karavAnA prayAsa thAya che, paNa saMpa tema ja pUratI samajane abhAve ekabIjAnAM kAryonI asara ochI thAya che. upadezakonI sthiti-upadeza ApanAra varganI sthiti te vakhate bahu UMcA prakAranI hatI che ane te mAnasika tema ja naitika viSayamAM vyavahAra rUpamAM mukAyelI hatI. upadezakavarga AkhI praja para ajAyaba jevI asara karI zake che. zAsananI unnati ke avanatino AdhAra A varga upara ja rahe che. gacchAdhipatie dezakALanA saMpUrNa jANakAra hatA, ane navI saMgo UbhA thatAM zAstramaryAdAmAM rahIne egya pheraphAra dAkhala karavAmAM dharmanA pharamAnanuM vAstavikapaNuM samajatA hatA; hAlanI jema nirnAyaka maMDaLa nahotuM, te vakhatanI sAdhunI saMkhyA bahu moTI hatI, tema ja temAM yogya che paNa vizeSa hatA, tethI zrI somasuMdarasUrie pitAnI hayAtImAM pAMca mahAtmAone sUripadavI ApI hatI; paNa te sarva eka gacchAtinI AjJAmAM ja vartanArA hatA. AvA viSama kALamAM dharma jaLavAI rahyo te AvA mahAtmAonI vizALa dIrdhadaSTine ja AbhArI che; nahi te te samaya pahelAM ane pachI ekaMdara cArase varasa hiMdustAna mATe evAM viparIta gayAM che ke dharma zabdane mULathI nAza thaI jAya. te vakhatamAM zrAvakavarganI sthiti paNa bahu sArI haze ema sUripadavInI pratiSThA, jinacenI pratiSThA ane saMghayAtrAnA mahotsave batAve che, Arthika sthiti ghaNI sArI na hoya to AvA adbhuta mahotsava thaI zake nahi. eka-eka zrAvaka zAsananA prabhAvaka jevA thayA che te zrI munisuMdarasUri mahArAje gurnAvalimAM karela hemamaMtrI ane lalanA putra nAthA zAhanA varNana parathI jaNAya che. A zrAvake lagabhaga niHsaMga jevA, sAvadya kriyAnA saMbaMdhamAM AraMbhathI DarIne te nahi karavAvALA ane gaNane Teke ApanArA hatA. AvA zrAddhavare utpanna thAya tyAre zAsana TakI rahe emAM kAMI navAI jevuM nathI. zAsananuM kArya karavAmAM svArthabhaMga bahu Apavo paDe che ane viruddha TIkAo sahana karavI paDe che, paraMtu e sarva Atmika unnatinA hetu athe kAma Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karanArA sahana kare che; kAraNa ke temane hetu ahika mAna-pratiSThA meLavavAne heta nathI. sAdhuvargamAM A samayamAM mahAtapasvI, vAdIzvara ane abhyAsIo hatA ema gurnAvalInA 447 pachInA daza zlekathI jaNAya che. kriyAzithilatA sAdhumAM nahatI ema e ja ke batAve che. zrAvakavargane zAstrAbhyAsa bahu hoya ema graMtha parathI jaNAtuM nathI, paNa te samayamAM zretAo sArA haze ema to upadezaranAkaramAM ApelAM grahaNa karanAranAM lakSaNe parathI jaNAya che. sAdhudharmamAM kaMcanakAminIne tyAga to prathama pade hovo joIe. mULa pATamAM jyArathI parigrahane gaDabaDATa dAkhala thaye, tyArathI teonuM mAna ochuM thayuM ema ApaNe jANIe chIe. parigrahatyAganA saMbaMdhamAM zrI munisuMdarasUri yatizikSAnA 24 thI 28 sudhInA pAMce zlokamAM je vicAro batAve che, te vicAro saMpUrNa rIte jaNAve che ke te vakhatanA muniomAM parigrahane saMbhava bilakula nahato. teo vRSabha, ghoDA UMTa pAse ke upadhi upaDAvavAnI paNa nA pADe che ane tema karanArane anya bhave vRSabha ke ghaDAne avatAra laI bhAra upADI badale Apavo paDaze ema jaNAve che, tethI dhananA saMbaMdhamAM te savAla ja rahetA. nathI. dharmane nAme upakaraNadinA AkAramAM paNa parigraha rAkhavAnI nA pADe che ane tenA upara mUracha rAkhavI ene ja teo parigraha kahe che. A sarva vistArathI vAMcatAM cakakasa jaNAya che ke teo parigrahanI bAbatamAM nirdoSa hatA ane jevA nAyaka hoya tevo ja tene anusaranAre varga hoya, tethI sAdhavagamAM parigrahane praveza zrI hIravijayasUri pachI ja thayo ema jaNAya che. AvA kAraNathI zrImad yazavijayajI upAdhyAyanA samayamAM satyavijya paMnyAsane kriyA-uddhAra karavo paDayo hato. kriyA-uddhAra karatI vakhate aneka bAbatonA sudhArA karavAmAM AvyA hatA. paNa mukhyatve karI kaMcana ane kAmina ne tyAga to daDhapaNe karavAmAM Avyo hato. A kriyA dvArA prasaMge pharIvAra na Ave te mATe A muddA dhyAnamAM rAkhI zrAvakoe zithilapaNAne uttejana ApatAM bahu vicAra karavo yogya che. vAMcana-viveka-A upodaghAta pUrNa thAya che. zAMtithI paripUrNa ane zAMti ApanAra graMthamAM praveza karavAne che. te eka sAmAnya vArtAnA graMtha tarIke upara uparathI vAMcavAne nathI. enI hakIkata vAMcI; samajI, magajamAM utAravAnI che ane tenuM manana ane nididhyAsana karI AtmAne adhyAtmarUpa karavAne che. A pramANe thAya tyAre ja A graMtha vAMcavAthI thanArA lAbha prApta thAya. bAkI eka navIna graMtha tarIke temAM zuM lakhyuM che te uparA-uparathI joI javuM ethI nukasAna nathI paNa vAstavika lAbha paNa nathI. AvI jatanA vAcanane zokha hAla vadhato jAya che tenI sAme vAMdho levAnI jarUra che, tethI atra aTalI yAcanA karavI prAsaMgika gaNavAmAM AvI che. upaghAta sAthe AmukhamAM zAMtarasanI 2sasiddhi lakhavAnA vicAra hatA ane tevA ja hetuthI te viSayanuM vivecana maMgalAcaraNamAMthI hatuM; kAraNa ke viSaya taddana pAribhASika hovAthI sAhityanA zokhIna ane tenA abhyAsIne ja AnaMda Ape tevo e viSaya che; paNa A kArya jevA rUpamAM joIe tevA rUpamAM aneka vyavasAyane lIdhe, taiyAra thaI zakayuM nathI tethI dAkhala karyuM nathI. AdhyAtmika zAMtine prasAra thaI jIvana vizuddhatara ane unnata banAvavAnI prakRSTa icchAthI graMthalekhana ane tadvivecana thayuM che ane te icchA pAra paDe evI kharA aMtaHkaraNathI prArthanA che. tathAstu. ma. gi. phA. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayasaMkSepa (zloka tathA vivecananI vistArathI anukramaNikA) upadyAta-pIThikA-zAMtarasanuM rasAdhirAjatva; tema havAnAM traNa kAraNe. maMgaLa; viSaya, prayojana, saMbaMdha ane adhikArI. A upadezanuM kAraNa zuM che tene nirNaya. zAMtarasa bhAvanAnuM mAhA.... A graMthamAM kahevAnA soLa adhikAra. pRSTha 1 thI 10 prathama adhikAra-samatA-bhAvanA niraMtara bhAvavA mATe manane upadeza. anAdi abhyAsathI vibhAva dazA ne paravazapaNuM. iMdriyasukha ane samatAnA sukhanI sarakhAmaNI. mAnyatAnAM sukha ane yatinAM sukhonI sarakhAmaNI. bhartuharinA te para vicAro. kSaNamAtra samatA pUrvaka maitrI rAkhavAthI thatA AnaMda. | svarUpa. zrI AnaMdaghanajInA te para vicAro. samatAnuM prathama aga-cAra bhAvanA : mitrI. pramoda, karuNa ane mAdhyazya bhAvanAnuM vistArathI svarUpa, vivecana ane te para anya vidyAne nA vicAranI avataraNa. samatAnuM bIjuM aMga-IdriyonA viSayo para samabhAva rAkhavo. samatA prApta karavAnuM trIju aMga-AtmasvarUpanI vicAraNA. A viSayamAM jIvanI bedarakArI. pArakAnA guNastavanathI ane pitAnI niMdAtho rAjI thAya te jJAnI. kRSNanuM te para daSTAMta. vastutaH pitAnA kaNa che ane pArakA keNu che tene zodhI kADhavAnI jarUriyAta. vastu grahaNa karavA pahelAM tene ane pitAne ke, keTalA ane kArane saMbaMdha che te vicAravAnI AvazyakatA. mArA-tArAne vibhAga rAgadveSakRta che, je baMne tArA duzmana che. A vibhAganuM apramANapaNuM. AtmA ane pugalanA saMbaMdha para lokaprakAza grantha, mAtApitAne saMbaMdha, te para daSTAMti ane upadezamALAnuM vivecana. bahu apa prANIo samatAnuM svarUpa jANe che. samatAnuM cartha - aMga - svArtha sAdhanamAM rata rahevuM. Ane mATe potAne svArtha eALakhavo. svArthaparAyaNa duniyA, tenAthI bhinna tAre svArtha. paugalika padArtho sAtheno saMbaMdha asthira vAstavika AnaMda kayAM che tenI zodha. maraNa para vistArathI vicAra karavAnI jarUra ane tenuM vAstavika svarUpa. maraNa IcchavuM nahi, tema maraNathI DaravuM nahi ane niraMtara tene mATe taiyAra rahevuM, maraNa cakkasa che ja, mATe anukULatA pramANe samatA prApti tarapha prayAsa doravAne vyavahAra, kaSAya ane zokanuM vAstavika svarUpa; te para vicAra ane te baMnene tyAga karavAne upadeza. raDavA-kUTavAnA hAnikAraka rivAjamAM rahelA asatya vyavahAra ane te pUruM pADatAM Arya saMsAranA adhaHpAtanuM daSTAMta. arasaparasa bacAvavAnI asamarthatA ane tethI mehatyAganuM gyapaNuM. anAthImuni. paugalika vastu sAthene bahu TUMka saMbaMdha ane te tyAga karavAno upadeza. subuddhi pradhAnanuM daSTAMta. umAsvAti vAcakanA e ja viSaya para vicAra-AkhA adhikAranuM aMtima rahasya. pRSTha 12 thI 64 bIjo adhikAra strI mamatvAcana-pahelA, bIja, trIjAcothA ane pAMcamA adhikArone saMbaMdha. strI puruSane gaLe bAMdhelI zilA jevI che ane daDha baMdhana che. strI zarIranuM bAhya darzana ane mahAazuciya aMtaraMga darzana. mahilakuMvarInuM daSTAMta. chaThThI bhAvanAnuM svarUpa. strI zarIra para bhatRharinA vicAre. strImeDathI A bhava ane parabhavamAM thatuM phaLa. kapila kevaLInuM daSTAMta. elAyacI kumArane Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 strIsaundaryanA vyAmeAhane lIdhe thayelI pIDA. strInA bAhya vaiza ane aMdara bharelu. gaTarakhAnuM, meAhanIya karmInuM sAmrAjya. saMyogathI utpanna thatI haka-khAsuSmika pIDAe. sayAgathI thatA AnaMda jarA paNa hAya tA te kSaNuika che; UMdhamAMthI rAtrIe jAgrata thayelA mumukSu zI vicAraNA kare te para zrI hemacadrAcAryuM. strI bhUmi vagaranI viSaka dalI, jaMgala vagaranI vAghaNu, nAma vagarane moTA vyAdhi vagere vagere tenI aneka rIte upameyatA ane tenuM vAstavikapaNuM. adhikAranuM rahasya. puruSone mATe strIe paNa UlaTI rIte sa" vAta samajavI. premanI parisImA, svArtha saTTananA prasaMgo prApta thaye vartana. parInA tyAga tA avazya karavA joIe. A viSaya para lakhAyelA anya graMthe. pRSTha 65 thI 73 trIjo adhikAra-apatyamamatvamAcana-putra-putrIne joI ha ghelA na thavAnA upadeza, bhavabhUti kavinu` A viSaya para avataraNa, A kumAranuM dRSTAMta, leAkadharma sAthe pitR ke putradharmanA saTTananA prasaMga AvatAM kAmA` levA? putra-putrInuM zalyapaNuM. temanuM calAcalatva. putrI saMbaMdhamAM vizeSa pitA. strInI kukSimAM kIDA ane tyAM ja utpanna thatAM putra-putrI. prema bAbatamAM tyAM rahetA bheda. apatya para snehabaddha na thavAnAM traNa kAraNA : ( 1 ) ApattimAM pAlana karavAnI azakti, (2) saMbaMdhanu anityapaN ane (3) upakAranA badalA vALavAnA saMdeha, putra-putrI mATe mAnatA mAnanAranuM mUkha paNuM; tenA sAru khIjI strI karanAranuM maMdabuddipaNuM. pRSTha 74 thI 77 ceAthA adhikAra-dhanamamatvamAcana--lakSmI pApanA hetubhUta che ane saMsArabhramaNu ApanArI che. mammaNa zeThanu* dRSTAMta. sIjhara, pAMpI, eAnApATa vagerenAM dRSTAMtA. A bhava ane parabhavamAM paisA duHkha ApanAra che. naMda rAjAnI sAnAnI DuMgarI, dhanathI ceADu sukha thAya che paNa duHkha bahu ja vadhAre che. mArApaNAnI mAnyatAthI jarA sukha thAya che, paNa te nAmanu' ja che, satya sukha satASamAM ja che; dharma nimitte dhana meLavavu' yukta che ? e praznanA nirNaya. maLelA dhanano vyaya kayAM karavA? dhanathI thatI aneka prakAranI hAni, tene tajI devAnA upadeza; tenAM cAra kAraNA-parabhavamAM duti, A bhavamAM cAlu bhaya ane dharmavimukhatA tema ja anyathI upabhAgapaNuM, sAta kSetramAM dhananA vyaya karavAnA upadeza. paisAne vyaya karatI vakhata leAkeAnI sthiti ane jarUriyAta para vicAra karavAnI AvazyakatA. jamaNavAra karavA karatAM vizeSa uttama sthAnamAM dhana vAparavAnI jarUra. A sa`sAramAM rajhaLAvanAra be vastumAMthI eka dhana. dhana paranA meAhanuM vRddhAvasthAmAM vizeSa jora. sAdhya vagara mAtra dhana khAtara dhana meLavavA mATe ja paisA pedA karavAnI IcchA thAya che. e game teTalI sakhyAmAM maLe tApaNu atRpti rahyA kare che. cAlu sthitithI asa`tASa rAkhave nahi. sukha kayAM che tenI zeAdha. manuSyajIvananA uccatara hetu pAra pADavA tarapha preraNA. pRSTha 78 thI 88 pAMcamA adhikAra-dehamamatvamAcana-adhikAranA uddeza-zarIrane pApathI pezavuM nahi. sanatsumAranA zarIramada, trizaMkunu zarIraprema paranuM paurANika dRSTAMta. zarIra-kArAgRhamAMthI chUTavAne upadeza. vAMdarA ane gAgaramAM bharelAM kheranuM dRSTAMta. zarIrasAdhanathI karvyA karavAnI preraNA. dehAzritapaNAthI du:kha, nirAla`banatvamAM sukha. agni-lAhanA saMbaMdhanuM dRSTAMta. jIva ane sUri vacce thayelI vAtacIta. zarIrane jarA jarA pe!SaNa ApIne sayamabhAra sahana karavAnA upadeza, zarIramAM paDatA padArthAnI azuci, zarIramAM bharelI azca, zarIranI aMtima sthiti. zrI mallinAthe pUtaLI banAvIne ApelA upadeza. chaThThI bhAvanA para vicAraNA. zarIradharane bhADuM ApI tene karavA joItA upayAga. zarIra vaDe banI zake teTalu Atmahita sAdhI levAnA upadeza. adhikAranA viSayAnu pRthakkaraNa. vyavahArathI khamavAM paDatAM sa` duHkhA. zarIra sAthe saMbaMdha kevA prakAranA rAkhavA te sabadhI saMkSepamAM vicAro. pRSTha 89 thI 27 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThTho adhikAra-viSayapramAdatyAga-aMtaraMga mamatva. pramAda zabdanA artho, tenA pAMca tathA ATha prakAra, viSayasevanathI lAgatAM sukhanuM kharuM pariNAma. A sukha sAthe samatAnA sukhanI sarakhAmaNI, viSayathI pariNAme thatI hAnio. tenA upara zrI cidAnaMdajI mahArAjanuM kavita. mekSasukha ane saMsArasukha. e baMnene virodha. baMnene kekathI batAvele virodha. tane duHkha zAM kAraNothI thAya che tene nizcaya kara. sarva gatiomAM thatAM duHkhanuM varNana, sadarahu nizcaya para vicAraNuM. janma vakhatanI vedanA; te para pravacanasArodvAra arthe. prANIone mAthe maraNane bhaya. tene samaya ApaNe jANatA nathI, mATe pramAda na karavo, sukha mATe sevAtA viSaya bhogavatI vakhate ane pachI sukha ApatA nathI. svayaM tyAga karyAthI thata saMtoSa. tuM zA upara viSayomAM rAcImAcI rahe che? viSayonA tyAgathI thatuM mahAsukha, viSaya sevanAranA sukhane prakAra kevo che te para zrI dharmadAsa gaNi. zAMtinA sukha para zrI umAsvAti mahArAja. A adhikAranA muddAo. eka eka iMdriyaparavaza paDela tiryacenI durdazA; te para upAdhyAyajI tathA zrI cidAnaMdajI. sukha mAtra mAnyatAmAM ja che, te para bhartuhari. pAMca pramAda para sAmAnya vicAraNa. pRSTha 98 thI 108, sAtamA adhikA2kaSAyanigraha-kaSAyanA cAra tathA seLa bheda. tenuM svarUpa; tene zabdArtha. krodhanuM svarUpa; tene nirodha karavAnI Avazyakata. krodha karanAra para zAMti rAkhavI. gALa denArane gALa devA devI. te para bhartuhari, caMDakauzika, gajasukumALa, vIra paramAtmA. krodhathI prItine nAza. krodha para umAsvAti vAcaka. te para sUktamuktAvali. mAnane tyAga karavA upadeza. mAna ane tapane saMbaMdha. sAme prANuM dedha kare tyAre manasvI prANuM kevuM vartana rAkhe-damadaMtamuni. kaSAyathI guNa kAMI thayuM nathI ane tenAtho thatA doSa nivAravA gya che. kaSAyasevana ane asevananA pariNAma para vicAraNA. mAnanigraha; te para bAhubalinuM daSTAMta. bahenoe tene Apela bodha. mana tyAga karI apamAna sahana karavAno upadeza. veranI IcchAne parabhavamAM thanArI vedanA para vicAra karI nirodha karavo. Saripu upara krodha kara. upasarga sAthe maitrI karavI. paripunI vyAkhyA. gajasukumAra, avaMtisukumALa, skaMdhaka, araNika, metAryanA jIvana para vicAra. mAyanigraha-upAdhyAyajIne mAyA svAdhyAyamAM bodha. zrI udayaratnajI tathA siMdUraprakarakAranA vicAre. lebhanigraha-te para bhartuhari, siMdUraprakarakAra, umAsvAtijI vagerenA vicAro. subhUma, dhavaLa, rAma vagerenAM zAzvaprasiddha daSTAMta. sIjhara, nepoliyana vagere etihAsika daSTAMta. saMtoSanuM sukha. madamasyaranigrahano upadeza. tera kAThiyA para vivecana, IrSyA na karavAne upadeza. guNa prApta karavAnA upAya. kaSAyathI thate sukRtane vinAza. kaSAyathI thatI hAniparaMparAnuM lisTa. madano nigraha karavA mATe khAsa upadeza, para zrI hemacaMdrAcAryanA vicAre, ATha mada ane te karanArAonAM saMkSepathI daSTAMta. saMsAra maLa-kalA. kaSAyanA sahacArI viSayone tyAga. dharmanI jogavAInI muzkelI. daza dRSTAMte manuSyabhavanuM dalabhapANa: te para kaleke ane tenuM vistArathI vivecana. kaSAyanA sahacArI pramAdane tyAga. uddhatAIne tyAga karavAne upadeza. teM zuM mahAna kAma karyuM che ke UMce ne UMce cAle che-te para vicAraNA. seLa bhaya. aMtima rahasya. kaSAyatyAganA viSayanI agatyatA saMsAranA dareka kAryamAM tene AvirbhAva. tene samajavAnI agatya. krodha, mAna, mAyA, lebha e dareka para svataMtra muddAsarane TUMke ulekha. e darekanAM rUpake. | pRSTha 109 thI 144 AThamo adhikAra-zAstrAbhyAsa-uparaceTiyo zAstrAbhyAsa. hRdayamAM bhInAza vagarane lUkho abhyAsa. viSayapratibhAsa jJAnanuM svarUpa; aneka vAra thatuM e jJAna; tenI apa kiMmata. zAstrAbhyAsa chatAM pramAda karanAranI sthiti; tenA bhavaroganuM asAdhyapaNuM. ATha prakAranAM pramAda. pitAnI pUjA-pratiSThA Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe zAstrAbhyAsa karanArAo tarapha ukti. teonI dIpatimAM paDatAM pataMgiyAM sAthe sarakhAmaNa. viSayapratibhAsa jJAnavALAnI pravRtti tarapha nirapekSa vRtti. teomAM rahetA aMtaHkaraNanI keLavaNIne abhAva. khyAti meLavavA mATe zuSka abhyAsa karanArAone be vacana. teonuM peTabharApaNuM. zAstra bhaNune zuM karavuM yukta che. saMyama rAkhavAne upadeza. mAtra abhyAsa karanAra ane apAbhyAsI paNa sAdhyadaSTivALAmAM zreSTha koNa? tattvasaMvedana jJAnanuM svarUpa, mugdha ane paMDita, AptavacanAnusAra anuSThAna. upasaMhAra. mAtra abhyAsathI phaLane abhAva. zrI dharmadAsa gaNine vicAro. aMtima rahasya. nAmanA paMDitane bAhya dekhAva. kriyA ane jJAnane saMbaMdha; te para zrI yazovijayajI mahArAja. ajJAnavAda tarapha abhAva. adhikAratagata catugati vivecana, narakagatinAM duHkho. traNa prakAranI vedanA. tiryaMcagatinAM dukhe. manuSyagatinAM duHkhe. e duHkhasphoTananuM pariNAma. upasaMhAra. AkhA dvArane paraspara saMbaMdha. pAzcAtya sukhasUtra ane jana sukhasUtrane taphAvata. | pRSTha 145-162 navamA adhikAra-cittadamana-AkhA graMthanA madhyabiMdurUpa A adhikAra. mana-dhIvarane vizvAsa karavo nahi. manane pitAnuM mAnavuM nahi. manane vaza thavA prArthanA dvArA upadeza. mana para aMkuza rAkhavAne sIdho upadeza. prasanacaMdra rAjaSi ane taMdu maryanAM dRSTAMta. jI raNazeThanI mAnasika bhAvanA. saMsArabhramaNane hetu mana che. saMsAra cakra che, tene pharatuM baMdha rAkhavA majabUta brakanI jarUra che. yama, niyama ane manonigraha, niyamanA prakAra, yamanA prakAra. manonigraha vagaranA dAnAdi dharmenuM vyartha paNuM. pAMca prakAranAM dAna. mana sAdhyuM teNe saghaLuM sAdhyuM. manane viruddha svabhAva, bhUlavAnI vAtanuM vAraMvAra smaraNa, manane vaza thanAranI rakhaDapaTTI. tIrthakarabhASita jahAja ane manapizAca. kalpanAzaktino tIvra vega. paravaza manavALAne tevaDo bhaya. te para zrI AnaMdaghanajInI Urmio. manane ukti. manane vaza thanAranuM aMtima vaSya. eka vyavahAru dRSTAMta, tAra samAcAra. mane nigraha vagaranAM tAjapanuM nirarthakapaNuM. puNyapApabaMdhane mana sAthe saMbaMdha. te para zrI cidAnaMdajI ane zrI yazovijayajIne vicAre. mane nigraha vagaranuM jJAna. AvatAM AvaDavAnI vAta para mArmika vivecana. jJAnavAnanI vizeSa javAbadArI, manonigrahathI paraMparAe mokSagamana. manonigrahanA cAra upAya : svAdhyAya, svAdhikAra egya kriyAmAM vyApAra. bhAvanA ane AtmAvalokana. gavyApAra para zrI umAsvAti mahArAjanA vicAro. bhAvanAnI jAgRtithI mane para asara. atima rahasya. mananI sthitisthApakatA. mana para kAbU rAkhavAnI jarUra. abhyAsa pADavAnI AvazyakatA ane tenI rIti adhikAramAM batAvelA viSayanuM pRthakkaraNa. suvarNAkSarathI kAtarI rAkhavA yogya mudrAlekha. pRSTha 163-183 dazame adhikAra-vairAgyopadeza-mRtyune dora. jIvananA kALamAM pariNAma. hita mATe yatna karavA upadeza. zatrune oLakhavAnI jarUra. maraNathI DaravuM nahi, tene IcchavuM nahi, tene mATe taiyAra rahevuM. zakti skaraNa karavAne upadeza. jainane puruSArtha vAda. karaMjana ane AtmaraMjana, bharata cakravatInuM dRSTAMta. dekhAva na karavAthI lAbha. madatyAga ane zuddha vAsanA. prApta thayelI jogavAIne levo joItA lAbha manuSyabhavaprAptinI durlabhatA upara zrI cidAnaMdajI. dharmathI thato duHkhakSaya. pagalaparAvartananuM vistArathI svarUpa. stuti, sukha ke siddhi IrachavA pahelAM tene lAyaka thavAnI AvazyakatA. vAraMvAra thate parAbhava kyAMthI upana thAya che te para vicAraNA puNyanuM AdaraNIyapaNuM ane pApanuM tyAjyapaNuM. zrI dharmadAsa gaNine vicAre. vipAkodaya. mAnI lIdheluM sukha ane tenuM pariNAma. sukha zuM che ane kayAM che? pramAdathI duHkha; te para zAstragata bekaDo, kAkiNa, jaLabiMdu, kerI, traNa vANiyA, gADuM hAMkanAra, bhikhArI, daridra, kuTuMba, be vANiyA, be vidyAdhara ane nibhaMgInAM vistArathI upaya sAthe daSTAMto. pratyeka iMdriyajanya duHkha Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para tiya"canAM dRSTAMta. pramAdanuM tyAjyapaNuM. atyAre kAma kADhI levAne vakhata che tethI puNya karavAne upadeza. sukhaprAptinA upAya. dharma dhana ekaThuM karavAnI jarUra. sahana kare che teTalAM ja duHkho sakAmapaNe sahana karavAthI thatA lAbha, pApakarmomAM DahApaNa mAnanAra tarapha ukti. zeTha ane mahaMtane vyavahAru dAkhale. A jIvanAM karyo ane tethI thatI vipattio. zAstrazravaNa vakhata kamakamATa ane vartana vacce virodha. sahacArI mitra vagerenA mRtyuthI maLate bedha. zrI bhartuhari ane zrI vinayavijayajInA te para vicAre. sagAe khAtara pApakRtya karanArane upadeza, vAraso ApI janAra pitAne AbhAra mAnanAra putronI nirjIva saMkhyA. paisAne sanipAta. paralakane paMthone dhana para prema. puNyadhana ekaThuM karavA jAgRti. na maLyA rAma ne na maLI mAyA. cheDA kaSTathI bInAra vizeSa maLe tevAM kAryo kare che. pApanuM kaluSitapaNuM. aMtima rahasya. bhedajJAnanuM svarUpa ane rahasya. duHkha. moha ane jJAnagarbhita vairAgya. tAtkALika ane pArizramika sukhe. prasaMganI anukuLatA. vairAgyanAM aneka kAraNo. AtmAnI anaMta zaktinuM prAkaTaya. pRSTha 184-221 agiyAramo adhikAra-dharmazuddhi-dharmane malina na karavAne upadeza. dharma zabdane arthe. sAdhanadharmane sAthe mAnavAnI thatI bhUle. dharmaprAptinI itihAsanI najare dekhAtI jarUra. zuddha pujaLamAM maLa. tenuM laMbANathI lisTa. paraguNaprazaMsA-tethI thate ijhalAbha. svaguNastutinI IcchA na rAkhavI. lekaprazaMsA para AdhAra rAkhanArA ThagAya che te vAtanuM spaSTapaNuM..zatruguNaprazaMsA. temAM raheluM jJAnIpaNAnuM lakSaNa. paragaNuprazaMsAthI thavo joItA AnaMda. udAsIna vRttine nAme bedarakArI dAkhala na thAya tenI cetavaNI. guNastutinI apekSA paNa nukasAnakAraka che. zuddha dharma karanArAonI alpa saMkhyA. ekaDA zIkhavA paNa temAM jiMdagI na kADhI nAkhavI. azuddha dharmathI zuddha tarapha prayANanuM sAdhya. gupta dharamAda karanAra. guNa upara matsara karanAranI gati. puNya apa paNa zuddha hoya te vadhAre sAruM, te keTaluM che te kAmanuM nathI, paNa kevuM che te kAmanuM che. te para dIpaka, amRta ane taNakhAnAM dRSTAMta. zuddhi sAthe bhAvanI paNa jarUriyAta te para sUktamutAlikAnA vicAre. aneka prakAre thate dharma. te para upadezataraMgiNunuM avataraNa adhikAramAM AvelI mukhya traNa bAbato para vivecana. pRSTha 222-238 bAra adhikAra-guruzuddhidharmane batAvanAra gurumahArAja. sarva tatvamAM gustatvanI mukhyatA. gurupaNuM kyAM ghaTI zake ? sadoSa gurunA batAvelA dhame paNa sadeSa. UMTavaidyonuM daSTAMta. DUbanAra ane DubADanAra gurue. vAhana peThe gurunI zodha karavAnI jarUra. kugurunI upadezelA dharmanI niSphaLatA. premalAenI bhakti. gacchAcArapayananuM vAkya. rAga dUra karavA mATe guru para rAga karavAnuM kahevAnA upadezanuM rahasya. daSTirAga para gaMbhIra vicAraNA. aMdhazraddhA na karavAne upadeza.' svarUpajJAna batAvanAra guru. zAsananA rakSakonuM bhakSakapaNuM, tenI sAme pikAra. A kALamAM dharmAdhyakSonI pharaja. jaDavAdane cAlate kALa. azuddha gurune AdaravAthI bhaviSyamAM thato zAcate mekSa ApI zake nahi. te para traNa daSTAMte. khare upakAra karanAra guru. dharmamAM joDanAra ja kharAM mAbApa kahevAya. saMpattinAM sAta kAraNe. vipattinAM cha kAraNe. puNyadhananuM kariyANApaNuM. dharmazravaNa. gurusiMhanuM baLa. gurune meLavI pramAda na karavo, devagurudharma para aMtaraMga prIti rAkhavAmAM janmanuM sArthakya. deva ke saMdhanAM kAryomAM dhanavyaya, gurunA cAra vibhAga. guruno Azraya kyAM sudhI jarUra che te para zrI yaMzavijayajInA vicAra. kugurunA pAMca varga. gurumahArAjanuM upayogIpaNuM. te para siMdUraprakaraNanuM vAkya. guru vagaranuM jJAne. pRSTha 239-2 62, terame adhikAra-yatizikSa- yati zabdamAM kone kone samAveza thAya che? muni mahArAja mATe bhAvanAmaya zuddha svarUpa. teonA guNonuM pRthakakaraNa. sAdhunA veza mAtrathI bahu lAbha nathI, muninAM kartavya, Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 6 pAMca prakArane svAdhyAya, aSTa pravacanamAtA, bAra prakArane tapa, kaSAya ne nekaSAya, bAvIza parISaha, sALa upasarga, aDhAra hajAra zIlAMga-A pratyeka para vivecana, veza mAtrathI kAMI vaLatuM nathI, uparAMta tethI deSa paNa thAya che. ajAgaLakartari nyAya. bAhya vezanuM vAstavika phaLa. bAhyADaMbara paranA pAMca lekenuM rahasya. vartana vagaranuM lekaraMjana; tenAthI thate saMsArasamudramAM pAta. bAhya DALa ghAlanArAne zikSA. lekasakArane hetu. guNa vagaranI gati. lekaraMjananA be ka para vivecanalekaraMjananuM vAstavika rahasya. yatipaNumAM raheluM sukha, tene aMge bajAvavI joItI pharajo. parigrahatyAga karavAmAM yatidharmanuM mukhyapaNuM. jJAnI pramAdane vaza thAya tenAM kAraNe. sAvadha AcaravAmAM yatine eNktine lAgate deSa. karemi bhaMtene pATha ane bhAva. mana-vacana-kAyAnI ekasarakhI pravRtti. sAvadyamAM paravacanane paNa deSa. saMyamamAM yatna na karanAra tarapha kaTAkSayukta ukti. nirguNa muninI bhaktithI tene Azraya karanArane phaLane alAbhaH vizeSamAM UlaTe pApabaMdha. niguNane thatuM AvyuM ane tethI bhaviSyamAM hAni. cha kalekamAM batAvela parigrahatyAganA upadezanuM rahasya. te para vivecana. veza chUTI na zake te saMvegamArga AdaravAnI sUcanA. stutinI IcchA rAkhanArane bedha. ATha siddhi tathA gavahana para neTa. guNa vagara stutinI IcchA na rAkhavI. guNa vagaranAM vaMdana-pUjana. hitane tethI thato nAza. parasvatinuM tAtvika rahasya. guNArjana karavAnI AvazyakatA. bhavAMtarane khyAla karI guNastutinI apekSA mUkI devAnI jarUra. lokasatkAranA sAta ilekenI rahasya para vivecana. parigrahatyAgane khAsa upadeza. nAmAMtara karavAthI guNadoSa a95 thatA nathI. dharmanA nimittathI rAkhela parigraha. sonuM bharelA vahANanuM daSTAMta. upakaraNa zabdano artha. dharmopakaraNa para mUracha rAkhavI e paNa parigraha che. tethI deSa prApta thAya che, tenuM svarUpa. dhamaeNpakaraNa bIja pAse upaDAvavAthI thata doSa. saMyamanI jarUriyAta ane bAhya zobhA. upakaraNanA vyavahAra para cha kalekAmAM batAvela rahasya para vivecana. upAdhyAyajInA e ja viSaya para vicAro. parISaha sahana karavAne upadeza. zarIranuM vinAzIpaNuM vicArI japatapa karavAnI zikSA. cAritranAM kaSTa ane nArakInAM kaSTa ane nArInAM kaSTo para vicAra. pramAdajanya sukha ane muktinuM sukha-te para vicAre. cAritraniyaMtraNanuM duHkha ane garbhavAsanuM duHkha -te para vicAraNuM. vavazapaNe parISaha sahana karavAmAM thatA mahAlAbha. te para rAjarSi bhartuharinA vicAre. viSayonuM prAbalya, tenAM cAlu daSTAMta. parISaha sahana karavAthI thatAM zubha phaLA. parISahathI dUra nAsavAmAM nukasAna. parISaha sahana karavAnA upadezanA nava leka para vivecana. bAvIza parISahanAM nAma tathA artha, dharma kartavyonuM sukhasAdhyatva. bAra bhAvanAonuM vistArathI svarUpa. caraNasittarInA sittera bheda para vistAra. karaNasittarInA sittera bheda para vistAra. gasaMdhananI ati AvazyakatA. ma ga para aMkuza lAvavAne khAsa upadeza. paramatsara tyAga karavAne spaSTa upadeza. nirjarA karavA mATe parISaha sahana karavAne upadeza. vipattinI prArthanA. kriyAmArganA pAMca kaleka para vivecana. abhyAsa pADavAthI thate ati lAbha. te para dharmasaMgraha graMtha. yatinuM svarUpa. bhAvadarzana. yatine gRhasthanI ciMtA karavAne niSedha. tevI citAnuM phaLa. dIkSA letI vakhata karela pratijJAnusAra vartana karavuM joIe. prazasta sAvadya paNa yatine anAdaraNIya. padavIne garva karanAra nipuNyaka jIva, pramAdatyAga karavAne yatine upadeza. bodhibIjaprApti ane Atmahita sAdhana karavAnI jarUra. A jIvanA aneka zatruo-teonuM lAMbuM lisTa. prApta thaye upayoga. saMyamavirAdhanA na karavAne upadeza, saMyamathI thatAM sukha. pramAdathI thatA sukhane nAza. saMyamanuM aihika-Amumbika phaLa. adhikAranuM aMtima rahasya. A adhikAramAM samAyelA aneka viSaye. munimArganuM lAgatuM kaThaNapaNuM. muninA saMbaMdhamAM abhiprAya bAMdhatAM dhyAnamAM rAkhavA yogya hakIkate. hAlamAM cAlato padavIne lebha. sAdhudharmanuM AdaraNIyapaNuM. adhikAramAM batAvela kaTu auSadha. kaThina zabdo mATe sAmAnya kSamAyAcanA. pRSTha 263 thI 322 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caudame adhikAra-mithyAtvanirodha-saMvarapadeza-mithyAtva, avirati, kaSAya ane ga-e. cAranuM baMdhahetutva; tenA tyAgane upadeza. mithyAtvanA pAMca prakAra para vivecana. bAra avirati, pacIza kaSAya, paMdara yoga, monigraha, taMdula matsyanuM daSTAMta. mananA vega para prasannacaMdra rAjarSinuM dRSTAMta. mananI apravRtti ane sthiratA haThayoga ane rAjayoga para vivecana. jaina bhegamAM teonAM sthAne. dharmadhyAnanA cAra pAyA upara vistArathI vivecana, suniyaMtrita manavALA pavitra mahAtmAo. vacanapravRtti. vasurAjAnuM vistArathI daSTAMta. kaDavAM vacananAM bhayaMkara pariNAme, tIrthakara mahArAje svadaSTAMtathI batAvelI vacanaguptinI upAdeyatA. kAyAsaMvara, kAcabAnuM dRSTAMta. kAyAnI apravRtti ane zubha vyApAra. driyasaMvara-haraNa. cakSuriMdriyasaMvara pataMga. dhrANendriyasaMvara- bhramara. rasendriyasaMvara- maccha. sparzendriyasaMvara -hastI. bastisaMyama-sthULabhadrajI. IndriyanI vizeSa agatyatA ane te para racAyelA graMthe. sava IndriyasaMyamane upadeza. kaSAyasaMvara -karaTa ane utkaraTa. kriyAvatanI zubha gamAM pravRtti. mane yoganA saMvaranI mukhyatA. niHsaMgatA ane saMvara. zubha ciMtana, zubha bhAvanA. pra4 323 thI 348 paMdarama adhikAra-zubha vRtti-Avazyaka kriyA karavAne upadeza. cha Avazyaka para vivecana.e karavAnA upadezamAM raheluM rahasya. tapasyA karavAne upadeza. karmanirjarAne artha. tapasyA ane tene saMbaMdha. zIlAMga, yoga, upasarga, samiti, gupti svAdhyAya, AgamArtha, bhikSA, viSavAdarahitapaNuM, upadeza, vihAra. upadeza niSpApa joIe ane dharma prAptinI sanmukhatA tathA samabhAva utpanna karanAra joIe. AtmanirIkSaNa, parapIDAvarjana, eganI nirmaLatA, bhAvanA, Atmalaya, mehasubhaTane parAjaya, mamatvabhAvane tyAga, rati aratine tyAga, kaSAyatyAga, zuddha pravRtti karanAranI gati. aMtima rahasya. pRSTha 349 thI 36 seLa adhikAra-sAmyasavasva-samatAnuM phaLa mokSaprApti. A zloka para vicAraNA. sukhaduHkha A jIva pote ja che. sukhanuM mULa samatA, duHkhanuM mULa mamatA. samatAnI vAnakInuM darzana. sahaja prasaMga. samatAnAM sAdhanonA sevanane upadeza. A graMtha samatArasanI vAnakI che. samatAnA svarUpa para zrI cidAnaMdajInI ukti. anubhava karavAnI vAMcanArane prArthanA. A graMthanA kartAnuM nAma. prajane, upasaMhAra, aMtima rahasya. apAyuSyanI sthiti para vivecana. pR. 362 thI 371 AkhA adhyAtmakalpama graMthanI raMgavijayakRta gujarAtI copAI ane tenI sAthe sarakhAmaNI mATe saMskRta zlekanI saMkhyA. pRSTha 372 thI 396 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlayanAM prakAzano zrI motIcaMda kApaDiyA prathamoLAnAM pustako AcArya zrI munisuMdarasUrijI mahArAjanI tyAga-vairAgya-saMyamabedhaka saMskRta padyabaddha kRtinuM zrI motIcaMdabhAIe karela bhASAMtara tathA vivecana, sAtamI AvRtti: kiMmata rUA. 25-00 (2) jena daSTie yoga lekhaka-zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyA; trIjI AvRtti : kiMmata rUA. 4-00 ( 3 ) zrI AnaMdaghanajInAM pado bhAga pahelo zrI AnaMdaghanajInAM pa0 padanuM zrI motIcaMdabhAIe karela bhASAMtara tathA vivecana trIjI AvRtti; kiMmata rUA. 25-00 (4) zrI AnaMdaghanajInAM pado bhAga bIjo zrI AnaMdadhanajInAM 51 thI 108 sudhInAM padonuM zrI motIcaMdabhAIe karela bhASAMtara tathA vivecane; zrI motIcaMdabhAInA paricaya sAthe; saMpAdaka zrI ratilAla dIpacaMda desAI bIjI AvRtti; kiMmata 30-00 (5) zrI AnaMdaghanajIvIzI yogIrAja zrI AnaMdaghanajIkRta stavananuM zrI motIcaMdabhAIe karela bhASAMtara tathA vivecana saMpAdaka zrI ratilAla dIpacaMda desAI bIjI AvRtti:kiMmata 20-00 (6) mahopAdhyAya zrI vinayavijayajI viracita; zrI zAMtasudhArasa (vistRta vivecana tathA graMtha ane graMthakAranA savistara paricaya sAthe) vivecaka sva. motIcaMda giradharalAla kApaDiyA AvRti pAMcamI : mUlya rU. 30-00 (7) AcAryazrI vijayavallabhasUri smAraka graMtha sva. A. bha. zrI. vijayavallabhasUrIzvarajIno paricaya tathA jainadharma, tattvajJAna, itihAsa, - kaLA tathA sAhityane lagatI lekhasAmagrIthI samRddha sacitra graMtha. kiMmata rUA. 17-50 (so mATe rUA. 12-50) (8) prazamarati prakaraNa kartA umAsvAti vAcaka vivecaka zrI matIcaMdabhAI giradharalAla kApaDiyA (chapAya che) anya pustako kAvyAnuzAsana kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArye racela A mULa graMtha, enI TIkA vagere sAthe, vidyAlaya taraphathI be bhAgamAM pragaTa karavAmAM Avyo hato. te aprApya thaI javAthI A graMthamULa. alaMkAracUDAmaNi' nAme pajJa TIkA, "viveka' nAme vivaraNa, ajJAtakartI ka be TipaNe tathA vistRta prastAvanA sAthe, pharI chapAvavAmAM Avyo che. saMpAdaka zrI rasikalAla choTAlAla parIkha tathA De. vI. ema. kulakarNI. kiMmata rUA. 15-00 gazAstra (cAra prakAza, anuvAda yukta) kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya praNIta graMthanA cAra prakAzanuM bhASAMtara pa-00 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, ogasTa krAMti mArga, muMbaI 400036 - Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrI munisuMdarasUriviracita adhyA tya kalpadruma [ mULa saskRta zlokA, artha tathA vivecana sahita ] LI Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3% gharamAtmane namaH | zrI adhyAtmakalpadruma (savistara vivaraNapura) athAyaM zrImAn zAntanAmA rasAdhirAjaH sakalAgamAdisuzAstrArNavopaniSadbhUtaH sudhArasAyamAna aihikAmuSmikAnantAnandasandohasAdhanatayA pAramArthikopadezyatayA sarvarasasArabhUtatvAcca zAntarasabhAvanAdhyAtmakalpadrumAbhidhAnagranthAntaragranthananipuNena padyasaMdarbhaNa bhAvyate // have sarva Agama vagere suzAstrasamudranA sArabhUta amRta rasa samAna rasAdhirAja zAMtarasane, te A loka ane paraloka saMbaMdhI anaMta AnaMdasamUhanI prAptinuM sAdhana hovAthI, pAramArthika upadeza ApavAmAM gya hovAthI, ane sarva rasamAM sArabhUta hevAthI, te zAMtarasanI bhAvanAvALA adhyA-makalpakuma nAmanA prakaraNamAM, te bhAvane sUcavavAmAM nipuNa padyabaMdha vaDe, varNavuM chuM." vivecana-bahu gaMbhIra zabdomAM gAbaMdha racanA vaDe prauDha vicAra batAvavA sAthe graMthanI zarUAta karavAmAM AvI che. zAMtarasanuM rasatva siddha karatAM bIjA ghaNA prasaMge paNa batAvI dIdhA. zAMtarasanuM satva siddha karavAmAM khAsa viSayane upayogI ullekha atre prastuta che; paraMtu viSaya pAribhASika hovAthI sarvane upayogI hevA karatAM kAvyanA khAsa viSayanA zikhInene bahu AnaMda ApanAra che, tethI tene mATe AmukhamAM jude lekha lakhavAne IrAde rAkhyuM hatuM, paNa te pAra paDyA nathI. - zAMtarasa e utkRSTa rasa che. enAM sarva aMgo sAthe e hoya che tyAre AtmA je unnata dazA bhagave che tenuM yathAsthita citra ApavuM muzkela che. sAMsArika sarva upAdhiothI vimukta thayeluM mana zuddha thayA pachI je AtmajAgRtino anubhava kare che te anubhavarasika pite ja samajI zake che. prAkRta viSayethI ucca sthitimAM vartanAra, saptaraMgI duniyAnA viSayakaSAyathI raMgAyela, vIra, karuNa ke hAsyAdi rasethI taddana judA ja prakAranI sthitine anubhavanI sthitimAM lAvanAra zAMtarasa utkRSTa rasa che e, alaMkAracUDAmaNi graMthamAM kalikAlasarvajJa zrImAna hemacaMdrAcArye batAvyuM che tema, dalIlathI gamya che, eTaluM ja nahi paNa anubhavathI ya che. zAMtarasa A bhava ane parabhava saMbaMdhI anaMta AnaMda meLavavAnuM sAdhana che. zAMtarasa bhAvanArane A bhavamAM mAnasika ane zArIrika ane prakAranA AnaMda thAya che. mAnasika AnaMda eTale UMcA prakArane thAya che ke e rasanuM vivecana karatAM prathama ja kahe che ke, Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ] adhyAtmakalpama [ prathama e zAMtarasa amRta rasa che. evI daMtakathA che ke, devatAoe samudramaMthana karI cauda ratno dhatAM chevaTe amRta meLavyuM. e meLavatAM bahu puruSArthanI jarUra paDI. AcArAMgAdi agiyAra aMge (mULa sUtro) ane "Adi" zabdathI pUrvAcAryaviracita ga, adhyAtma, dharmazAstra vagere aneka viSayanuM pratipAdana karanAra upAMga, pannA ane prakaraNa vagere aneka graMtharUpa samudra che. e mahAna samudramAMthI bahu prayAsa karIne zodhI kADhela zAMtarasa che. matalaba, ene zodhavAmAM prabaLa puruSArthanI jarUra paDI che ane samajanArane paDe che. khAsa dhyAnamAM rAkhavA jevI hakIkata e che ke, zAMtarasa sarva dharmazAstramAMthI maMthana karIne zodhI kADhela "sAra" che. A rasane utkRSTa rasa kahevAnuM kAraNa eTalAthI ja spaSTa thAya che. enA samarthanamAM vizeSa dalIlanI apekSA rahetI nathI. gaMbhIra zAstrasamudrano je "sAra'-'navanIta -mAkhaNa" hoya te bahu upayogI ane khAsa jarUrI hoya ema kahevuM e karatAM samajI javuM vadhAre sugamya che, chatAM ene samarthanamAM vizeSa traNa kAraNa kahe che, e paNa eTalAM ja upayogI che. e traNa kAraNe have ApaNe tapAsIe- 1, zAMtarasa A bhava ane parabhava saMbaMdhI anati AnaMda meLavavAnuM sAdhana che. zAMtarasa bhAvanArane A bhavamAM mAnasika ane zArIrika banne prakAranA AnaMda thAya che. mAnasika AnaMda eTalo UMcA prakArano thAya che ke tene khyAla Ape mukela che. bIjA kaI paNa mANasane nukasAna karyA vagara AtmA pratyenI pharaja bajAvavAthI je anirvacanIya AnaMda thAya che te anubhavathI ja samajI zakAya che. e AnaMda keTale haze tene khyAla ApavA mATe vAcakapati zrI umAsvAti mahArAjanuM prazamarati graMthamAMnuM nIcenuM vacana yAda Ave che - naivAsti rAjarAjasya tatsukhaM naiva devarAjasya / / yatsukhamihaiSa sAdho-rlokavyApArarahitasya // 128 // lokavyApArathI rahita evA sAdhune A lokamAM je sukha che, te sukha cakravartIne ane Indrane paNa nathI." ATalA parathI jaNAya che ke zAMtarasa bhAvanAranA sukha sAthe paugalika sthaLa sukha sarakhAvI zakAya tema nathI. duniyAnI daSTimAM rAjA, zahenazAha, sArvabhauma ke cakravartI bahu sukhI lAgaze athavA devanA svAmI IMdra sukhI lAgaze, paraMtu lokavyApArathI rahita thayelA sAdhunA sukha pAse A sthaLa sukha kAMI hisAbamAM nathI. AvI rIte A bhavamAM mAnasika sukha bahu AnaMdadAyI thAya che. zArIrika ane mAnasika sukhane paraspara saMbaMdha evA prakArane che ke mAnasika sukha hoya tyAM zArIrika * A daMtakathA laukika che, paraMtu rUpaka karatI vakhate tene upayoga karavAmAM zAstrane bAdha Avato nathI. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhakAra]. samatAM [ 3 sukha hoya che ja. AgaLa batAvavAmAM Avaze tema, sukha-duHkha mAnyatA para-mananA baMdhAraNa para-AdhAra rAkhe che, tethI baMne prakAranAM sukhomAM mAnasika sukhanI ja mukhyatA che. zAMtarasathI prApta thatuM ahika sukha pratyakSa che. te meLavavAmAM dhanano vyaya kare paDato nathI, zarIrane zoSavuM paDatuM nathI, manane ciMtAmAM nAkhavuM paDatuM nathI, dhamAla karavI paDatI nathI, kAraNa ke tenuM sAdhana zAMtarasa che. eTalA mATe ja sadarahu mahAna lekhaka kahe che ke - svargasukhAni parokSANyatyantaparokSameva mokSasukham / pratyakSa prazamasukha, na paravazaM na ca vyayaprAptam // sva" sukha parokSa che ane mokSanuM sukha to ethI paNa vadhAre parokSa che. prazamasukha pratyakSa che, ene prApta karavAmAM deDhiyAne kharaca thatuM nathI ane te paravaza paNa nathI." - matalaba ke A bhavamAM pratyakSa rIte maLI zake ane pitAne lAbha batAvI zake evuM sukha prazama ja che. ene prApta karavAnuM sAdhana zAMtarasa che. AvI ja rIte parabhavamAM paNa mahAsukha ApanAra zAMtarasa che. A jIvana zAMta pravAhathI vahana thayuM hoya te tene philaSTa karmIpatti thatI nathI ane prApta karelAM philaSTa karmono nAza thAya che, tethI parabhavamAM svAbhAvika rIte AnaMda maLavAne vadhAre saMbhava rahe che. AvI rIte A bhava-parabhavanA AnaMdanuM sAdhana zAMtarasa che, eTaluM ja nahi paNa anaMta AnaMda-mokSa sukha, jenI pachavADe koI divasa nirAnaMdapaNuM prApta thavAnuM nathI, te paNa zAMtarasathI prAptavya che. A prathama kAraNa thayuM. 2. pAramArthika upadeza karavA yogya zAMtarasa che. bIjA sarva rasamAM pArthiva viSaya Ave che. e sarva rasamAM IdriyanA viSayanI tRpti ane mananA niraMkuza vartana sivAya vastutaH AnaMdadAyaka kAMI AvatuM nathI, paNa A zAMtarasa evA prakAre AnaMda Ape che ke tethI keAIne agavaDamAM UtaravuM paDatuM nathI. vIra, karuNa, hAsya vagere rase pArthiva che, ehika che, sthULa che, bIjAne bhoge AvirbhAva pAmanArA che ane pariNAma vagaranA che. A sarva bAbatomAM zAMtarasa tethI UlaTe ja che. pAramArthika viSayane pratipAdana karanAra ane tene ja upadeza ApanAra hovAthI A rasa pradhAnapaNe upadezavA gya che. vaLI bIjI rIte joIe te, jeo paramArthanA Icchuka hoya tene ja A rasanuM pratipAdana ISTa lAge che, tethI A rasa tenA adhikArInI apekSAe paNa utkRSTa che; kAraNa ke tenA adhikArIo prAkRta janasamUhanI sAmAnya sapATIthI kAMIka athavA bahu aMze UMcA hoya che. A dvitIya kAraNa thayuM. 3. zAMtarasa sarva rasene sAra che. hAsyAdi rasene kavioe je utkRSTa sthAna ApyuM che te TakI zake tevuM nathI ane zAMtarasane kharA rasa tarIke siddha karavAmAM zrI hemacaMdrAcArya ane bIjAe phatehamaMda thayA che, eTaluM ja nahi, paNa e utkRSTa rasa che. ane rasane mahimA Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmakalpadruma [ prathama je samaje ane anubhavagocara kare tene hAsyAdi raso te sthaLa lAge emAM jarA paNa navAI jevuM nathI. zrImAna hemacaMdrAcArya ane rasagaMgAdharanA kartA paMDita jagannAtha tema ja rasanA anya vyAkhyAnakAroe, thoDA apavAda sivAya, spaSTa rIte batAvyuM che ke zAMtarasa sarva rasamAM pradhAna che ane tethI ja atra tene rasAdhirAja kahevAmAM Avela che. A trIju kAraNa thayuM. A traNe kAraNathI zAMtarasanuM utkRSTapaNuM batAvyuM. A kAraNone paraspara kArya-kAraNa bhAva che. A loka ane paralokamAM anaMta AnaMdanuM sAdhana zAMtarasa che, tethI ja pAramArthika upadeza devA gya che. ane te baMne kAraNene lIdhe te rasAdhirAja che. A graMthano artha zuM che?--vagere hakIkata upodaghAtamAM lakhAyelI hovAthI atre tenuM punarAvartana karavAmAM AvatuM nathI. atra eTaluM jaNAvavuM ucita lAge che ke A graMtha mahAvidvAna zrI munisuMdarasUri mahArAjane banAvelo che. teozrI yugapradhAna tulya hatA ane mULa pATe thayA hatA, teozrIe bahu anubhava karIne ati prauDha bhASAmAM A graMtha racyo che ane tenA para bahu vicAra karIne neTa lakhavAmAM AvI che. A graMtha manana karIne vAMcavAno Agraha karavAmAM Ave che. A zrI adhyAtmakalpakama graMtha para upAdhyAya mahArAja zrI dhanavijayajI gaNie tathA zrI ratnacandra gaNie TIkA lakhI che. prathama gadhabaMdha prabaMdhanI TIkAmAM bahu upayogI hakIkata batAvavAmAM AvI che. atra zrI dhanavijayajI gaNinI TIkAmAM je bhAga vidvattAthI bhareluM lAge che te khAsa upayogI hovAthI nIce pheMdhI lIdhe che - "A lekamAM (sAmAnya rIte) vidvAnanI pravRtti mATe dharma, artha, kAma ane mokSa e cAra puruSArtha che, temAM saMsArI prANIone paraspara kArya-kAraNabhAva pAmelA artha ane kAma e be puruSArtha che; paNa mumukSu (mekSanA atha) prANIone te dharma ane mokSa e be ja puruSArtho che. A bemAM paNa dharma kAraNa ne mekSa kArya hovAthI mokSa parama puruSArtha che. tenA adhikArI, sahasrAvadhAnanA karanAra, pratyakSa sarasvatIrUpa semasuMdarasUrinI pATane bhAvanAra, tapagacchanA nAyaka, yugapradhAna samAna munisuMdarasUrie A adhyAtma kapakama graMtha racyo che, jemAM mokSanA asAdhAraNa upAyabhUta ane pote anubhavelA zAMtarasane paradeza mATe prakAzyo che. huM paNa zAMtarasane athI hovAthI tenI vyAkhyA karuM chuM." graMthanI AdimAM maMgala, viSaya, prayojana, saMbaMdha ane adhikArI e pAMcamAMthI koI vastu batAvavI joIe, e ziSTAcAra che. maMgala karavAno hetu bevaDo rAkhavAmAM AvyuM hoya ema jaNAya che. ISTa devanI stuti ane graMthapaThana-pAThananI pravRttimAM manane parAvavAnI abhilASA, tasUcaka mAMgalika sarva dharmamAM ITa gaNAya che, chatAM ghaNI vakhata te vagara paNa calAvavAmAM Ave che. prathamathI evo ziSTAcAra che ke atha zabdane mAMgalikasUcaka gaNave. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra] samatA anya zAstramAM paNa kahyuM che ke " zabda ane 3tha zabda mAMgalikasUcaka samajI levA." AvI rIte sAmAnya zabdomAM maMgala karavAne saMpradAya sAro hoya tema jaNAya che. atha zabda AraMbhasUcaka paNa che ane "have" evA arthamAM paNa te vaparAya che. ane te vakhate, TIkAkAranA kahevA pramANe, te anaMtaratA sUcave che. "upadezaratnAkara" vagere graMthanI sAthe anaMtaratA sUcavanAra A zabdathI avasara-saMgati paNa batAvavAmAM AvI gaI. A graMthamAM viSaya che Avaze?-te bIjo agatyano prazna che ane teno khulAso paNa gadyabaMdha prabaMdhamAM thaI jAya che. zAMtarasa e AkhA graMthano viSaya che ane tene poSavA mATe sarvatra ekasarakhI rIte prayAsa karavAmAM Avyo che. pra jana-A graMtha banAvavAne hetu zuM che?--e jANavuM paNa jarUranuM thaI paDe che. A viSaya bahu agatyano hovAthI spaSTa zabdomAM mUkavAnI jarUra che adhyAtmano viSaya janasamUhane rucatuM nathI ane te para prema lAvavA mATe bahu prayAsa kare paDe che, chatAM te viSaya "A bhava ane parabhavamAM anaMta AnaMdanuM sAdhana"hevAthI tene poSavAnI bahu jarUra che, eTaluM ja nahI paNa e vagaranuM jIvana zUnya jevuM che. A zabdathI projana batAvyuM. e adhyAtma ane virAgyane viSaya keTaluM jarUra che tene mATe upaddaghAta juo. saMbaMdha-A graMtha padyabaMdha racanAthI racavAmAM Avaze ema kahIne vibhAvyavibhAvanabhAvarUpa saMbaMdha batAvyuM. adhikArI-A graMtha vAMcavAne yogya keNa gaNAya? mArela pAre je nabaLA mANasane zarIrazuddhi karyA vinA ApavAmAM Ave te tene nAza thAya che. adhyAtmazAstra jevA graMthe. kenA hAthamAM mUkavA athavA keNe vAMcavA te bahu agatyano prazna che. AvA graMthomAM sAmAnya vacanane vizeSa vacana tarIke samajavAnI athavA apekSAvALA vacanane ekAMta svarUpe samajavAnI ghaNI vAra bhUla thaI javAne saMbhava rahe che. evA prasaMge, graMthakartAne Azaya je lakSamAM Avate nathI te pariNAme, keTalIka vAra hAni thaI jAya che. eTalA mATe AvA graMthanA adhikArI "pAramArthika upadezyane pAtra thayelA ja gaNAya che. AvI rIte bahu utsAhathI graMthanI zarUAta karavAmAM AvI che. pIThikA gadyabaMdhamAM racI Akho graMtha padyabaMdha racanAmAM banAvyo che. A graMtha cheDe vAMco, paNa samajIne vAMca; vAMcIne vicAro ane vicArIne potAnI sthiti ane saMjoga anusAra vyavahAramAM mUka, amalamAM mUko. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmaka5Duma [ prathama zAMtarasa, zarUAta, mAMgalika jayazrIrAntarArINAM, lebhe yena prazAntitaH / taM zrAvaline natvA, rasaH zAnto vimAvyate || 2 |(anuSTra * ) je zrI vIra bhagavAne aMtaraMga zatruonI jayalakSmI utkRSTa zAMtithI meLavI che te paramAtmAne namaskAra karIne zAMtarasanI bhAvanA karavAmAM Ave che." (1) vivecana-vyavahAramAM ApaNe jANIe chIe ke zatruno nAza karavA mATe ane tenA para vijaya meLavavA mATe zreSa athavA krodha ane mAna mukhya bhAga bhajave che, paraMtu zrI vIra paramAtmAnuM manorAjya evuM vizALa hatuM ke temaNe kaSAya na karatAM zAMti rAkhIne sarva aMtaraMga zatru para phateha meLavI. aMtaraMga zatruo meharAjAnA sevaka tarIke kAma kare che. ane tenA lazkaramAM viSaya, kaSAya, jJAnAvaraNIya vagere aneka prakAranI TukaDIo rahelI che. mArgAnusArI thayA pachI vijaya meLavavAnI IcchA rAkhanAranuM aMtaraMga sinya mArgabhraSTa thatuM nathI ane tadanaMtara tattvazraddhArUpa samyaktva prApta thayA pachI dezathI athavA sarvathI viratiguNa prApta thAya tyAre iMdriyadamana, AtmasaMyama, kSamAdhAraNa, satyavacAra, teyatyAga, akhaMDa brahmacarya ane adhikAranA pramANamAM bahiraMga ane aMtaraMga parigrahano tyAga vagere saddaguNa prApta thatAM ja A jIva apramatta avasthA prApta karI kramasara sadarahuM aMtaraMga zatruonA killAo toDato jAya che. zrI vIra prabhue paNa AtyaMtara vairIono nAza karavA mATe e ja raste lIdhuM hatuM. lakSamI prApta karavAnI IcchA hoya teNe prathama to je prANIoe lakSmI prApta karI hoya tenI sevA karavI joIe. sevA karavAthI te puruSe grahaNa karelA rastAnuM jJAna thAya che, temAM parama Adara thAya che, adhyavasAya utkRSTa thAya che ane tethI a5 prayAse sAdhya siddha thAya che. zAMtarasano kAmI mahApuruSa paNa te rasa jene prApta thayela che evA AsannaupakArI zrI carama tIrthakaranI stuti kare che. zAMtithI aMtaraMga zatru para te mahAtmAe ke vijaya meLavyo te saMbaMdhI kathAnaka vIracaritrAdi anya graMthithI jANI levuM. saMgama, caMDakauzika, zUlapANi, gozAlaka vagere atulya duHkha ApanAra tarapha akhaMDa zAMti rAkhanAranuM aMtara mane baLa keTaluM vIryavAna haze te lakhavA karatAM kalpavuM ja vizeSa yukta che, kalpI zakAya tevuM che. AvA paramAtmAnuM nAmeccAraNa karI zAMtarasanI bhAvanA karavAne udyama karavAmAM Avyo che. kaI paNa zabdamAtrane grahaNa karI tenA para A prayoga le tene nirukta kahe che; eTale keTalAka zabdone vyutpattithI artha bane nahi, paNa prayogathI ja artha bane che. vIra zabda mATe nirukta karatAM vidvAne kahe che ke - * ATha akSara dareka pAdamAM hoya che. chaThTho akSara guru ane pAMcame akSara laghu hoya che. bIjA tathA cethA padane sAtame akSara hasva hoya che. pahelA tathA trIjAne sAtamo akSara dIdha hoya che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] samatA vidArayati yatkarma, tapasA ca ghirAjate / tapovIryeNa yuktazca, tasmAdvIra iti smRtaH // teo kamanuM vidAraNa kare che, tapasyAthI virAjamAna che tathA tapazaktivALA cheH A niruktathI te "vIra" kahevAya che." athavA vyutpattithI paNa e ja ni nIkaLe che. viroga rati rati rAmanati vIraH ! je karmone prere che, dhakkA mAre che, AtmAthI vikhUTAM karI kADhI mUke che, te vIra. AvA zrI vIra paramAtmAne namaskAra karIne graMthanuM maMgaLAcaraNa karavAmAM AvyuM che. TIkAkAra mahArAja zrI dhanavijayajI gaNi kahe che ke zAstranI AdimAM maMgaLa, abhidheya saMbaMdha, projana ane adhikArI e pAMca vastu batAvavI joIe, te A zlokamAM paNa batAvavAmAM AvI che. vIra paramAtmAne namaskAra karIne maMgaLa karyuM che. abhidheya athavA viSaya zAMtarasa che; aMtaraMga zatrunA jayarUpa lakSamI meLavavAnuM prayojana che; zAMtarasane vibhA vyavibhAvanabhAva e saMbaMdha che; ane mokSArthI prANIo, jeone aMtaraMga zatru para jaya meLavavAnI IcchA che, te A graMthanA adhikArI che. A pAMca vastuo gadyabaMdha racanAmAM prathama batAvavAmAM AvI che, chatAM atra pharI vAra batAvI tethI punarukti deSa thAya e je AkSepa karavAmAM Ave te tenA uttaramAM jaNAvavAnuM ke upadezanA graMthamAM punarukti deSa lAgatuM nathI. sakjhAya, dhyAna, tapa, auSadha, upadeza, stuti, prayANa ane saMtaguNakIrtanamAM punarukti deSa lAgatuM nathI. vAcakavarya zrI umAsvAti mahArAja prazamarati prakaraNamAM kahe che ke - ye tIrthakRtpraNItA bhAvAstadanantaraizca parikathitAH / teSAM bahuzo'pyanukIrtanaM bhavati puSTikarameva // yadvadviSaghAtArtha mantrapade na punaruktadoSo'sti / tadvadrAgaviSaghnaM punaruktamaduSTamarthapadam // "tIrthakaramahArAja praNIta ane tenA pachInA avicchinna saMpradAyAgata AcAryoe batAvelA-kathana karelA-bhAvanuM vAraMvAra kathana karavuM te tene-prazamanI ratine-puSTi karanAruM che. viSadhdhAtane mATe vAraMvAra maMtracAra karavAthI jema punarukti doSa lAgato nathI tema rAgarUpa viSane ghAta karanAra arthapade paNa vAraMvAra kahevAthI te kArya doSa vinAnuM ja che." AkhA graMthamAM ekane eka bhAva be-be vakhata ane kaI bhAva tethI paNa vadhAre vakhata kahevAya che, tema ja upadezanA aneka graMthe hovA chatAM pharIvAra graMtha lakho e paNa punarukti ja che, paraMtu e sarvane atra khulAse thaI jAya che. AmAM kAvyacAturya batAvavAno hetu bahudhA hotuM nathI, tethI doSa lAgato nathI, jema vyApArI haMmezAM eka ja rIte vyApAra karyA kare che, temAM tenI IcchA vyApAranI nathI paNa dhanaprAptinI che, jema maMtrapadane vAraMvAra jApa karavAmAM Ave che, temAM zraddhA guNa pradhAna che ane sAdhya maMtra Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ] adhyAtmakalpadruma [ prathama tarapha nathI paNa viSanAza tarapha che; ane jema vyAdhigrasta prANI ekanA eka auSadhanu aneka vAra sevana kare che, tenA hetu auSadha khAvAnA nathI para Mtu vyAdhinA vinAza karavAnA che, tevI rIte zuddha vyApAra karavAnI IcchAvALA athavA rAga-viSa ke mAddha-vyAdhinA nAza karavAnI icchAvALA mumukSune aneka prakAre aneka vAra tenA teja upadeza ApavAmAM Ave tA tenuM sAdhya vacaneAcAra ke vacanavyApAra tarapha nathI, paNa rAga-viSanA nAza athavA zuddha saMskAranA saMcaya karavA tarapha ja che, tethI temAM punarukti doSa jarA paNa lAgatA nathI. munisu MdarasUri mahArAja potAnA banAvelA sarva graMtheAnI zarUAtamAM 'jayazrI 'zabda mUke che. e zabda vaDe temanI oLakhANa paDe che, e khAkhata khAsa nAMdha levA jevI che. (1) anupama sukhanA kAraNabhUta zAMtarasanA upadeza sarvamaGgalanidhau hRdi yasmin saMgate nirupamaM sukhameti / muktizarma ca vazIbhavati drAk, taM budhA bhajata zAntarasendram // 2 // ( svAgatAvRtta* ) "sarvAM mAMgalikanA nidhAna evA zAMtarasa jenA hRdayamAM prApta thAya te anupama sukha pAme che ane mAkSanuM sukha ekadama tenA kabajAmAM AvI jAya che. huM paDitA ! evA zAMtarasane tame bho, sevA, bhAve." (2) vivecana--sarva prANIonI pravRtti amuka hetune laI ne thAya che. prayojJanamanuMdriya 7 mopi pravartate-prayAjana vagara bhUkha paNa pravRtti karatA nathI. A svataHsiddha niyama che, vyApAra karanAranA hetu dhanaprAptinA heAya che. bhaNanAranA hetu magaja keLavavAnA athavA parIkSA pAsa karavAnA hoya che. cAnAranA hetu amuka jagyAe paheAMcavAnA hAya che, ane khelanArane hetu sAMbhaLanAranA mana para amuka asara nipajAvavAnA hoya che. A sarva hetunA para parAe chevaTanA hetu prANIne sukha prApta karavAnA hoya che. je pravRttithI pariNAme sukha maLe tevuM na heAya temAM vicAravAna prANI pravRtti karatAM nathI, tethI sarva pravRttinA hetu sukha prApta karavAnA che e sUtra ApaNane prApta thAya che. tyAre savAla e thAya che sukha zuM che ? ane sukha kayAM che ? A savAlane javAkha ApavAmAM maheLA anubhavajJAnanI jarUra che. vAstavika hakIkata ema che ke je prApta karavAnI IcchAthI A jIva prayAsa kare che tenuM svarUpa te samajatA nathI. ghaNA jIvA sAruM khAvAmAM, sArAM vastra paheravAmAM, sArA dekhAvAmAM, prathama paktinI khurasI meLavavAmAM athavA vAhavAha kahe.rAvavAmAM sukha mAne che, paNa emAM sukha zuM che? zarIra nAzavaMta che. nAma keAInAM amara rahetAM nathI. ane sarvathI vadhAre agatyanI TukIkata e che ke AvA prakAranA viSayeAne sukha mAnavAmAM prApta karelI sapatti (puNyadhana) khavAI jAya che ane pariNAme pAchuM du:kha thAya che je * svAgatAvRttamAM 11 akSara. svAgatA rattamamainuddaLA 2(3-8) Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] samatA [ sukhanI pachavADe duHkha thAya che tene sukha kema kahevAya? sAMsArika sarva sukhe AvA prakAranAM che. viSayajanya sukha mAtra mAnyatAmAM ja rahe che, tethI kaI paNa prakArano vAstavika AnaMda thatuM nathI. AnaMda lAge che te paNa khoTe che, asthira che, alpa che, alpa samaya cAle teve che ane ene sukha mAnavuM emAM moTI bhUla thAya che, sukha kharekharuM mananI zAMtimAM ja che. jyAre mane eka vicAra ke viSaya parathI bIjA tarapha dorAya che ane eka vastu para sthira rahetuM nathI, tyAre samajavuM ke haju tene vAstavika khyAla thayela nathI. AvA prakAranuM sukha prApta karavAnuM parama sAdhana zAMtarasanI bhAvanA cittakSetramAM sthira karavI e ja che. e zAMtarasa bhAvatAM je sukha prApta thAya che te anirvacanIya che, pArthiva vastumAM evo koI paNa padArtha nathI ke jenI sAthe e sukhanI sarakhAmaNa thaI zake. zAMtarasanI bhAvanA utkRSTa rIte bhAvatAM sarva prakAranAM du:khane AtyaMtika abhAva thAya che ane evI rIte avinAzI avyAbAdha sukha prApta thAya tene ja vAstavika sukha kahevuM yogya che. AvuM utkRSTa sukha prApta karavAno upAya, upara kahyuM tema, zAMtarasano vicArakara ane te ja parama sAdhya che, ema mAnavuM e che. zRMgAra, hAsya, vIra vagere rasamAM mAnI lIdhelA pArthiva viSayasukhathI ka9i5ta, kSaNika, vinazvara AnaMda thAya che, paraMtu kharekhara cirasthAyI, aMta vagarane AnaMda te zAMtarasanI bhAvanAthI ja thAya che. ane te zAMtarasane bhAvavAno upadeza atra ApavAmAM Avyo che. AkhA graMthamAM A sAdhya rAkhavAmAM Avela che, tethI mananapUrvaka A graMthano abhyAsa kare e sukha-prAptine upAya sAdhavA barAbara che. rase-rasezvara. siddhAMta evo che ke dehapAta pachI bIjAonI mAnI lIdhelI mukti maLe te cokkasa nathI, mATe atre rasendra (pAro) khAIne zarIrane nibhAvavuM; chatAM zarIra to nAza pAmavAnuM ja che, ema je zaMkA thAya te tenA javAbamAM A siddhAMtanA anuyAyIo ema kahe che ke A zarIra paDyA pachI haragaurI sRSTimAM zarIra prApta thavAnuM che te bahu majabUta maLaze. teonA A mata para AkSepa karatAM sUrimahArAja kahe che ke rasendra (pAro) paNa A zAMtarasAdhirAja che. (A siddhAMta mATe juo rasezvara siddhAMta, athavA rasANuMva -rasAdudaya vagere graMtha.) zAMtarasa sarva maMgaLano bhaMDAra che, kAraNa ke sava mAMgalikayamAlA enAthI ja vistare che. paMDito A upadezane yogya che ane paMDite ja zAMtarasanI khUbI samajI zake che, tethI sUrimahArAje budha zabdathI paMDitene saMbodhana karyuM che. jeo saMsAranuM vAstavika svarUpa samajI pudagala ane AtmAne bheda samajyA hoya tene zAstrakAro paMDita kahe che. (2) A granthanAM soLa dvArA samataikalInacitto, lalanApatyasvadehamamatAmuk / viSayavAvAdyavazA zAhapumita | a. 2 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] adhyAtmakalpama [ prathama vairAgyazuddhadharmA, devAdisattattvavidviratidhArI / saMvaravAn zubhavRttiH sAmyarahasyaM bhaja zivArthin ! // 4 // (yugmama ) (AryAvRtta* ) he mokSAthI prANa ! tuM samatAne viSe lIna cittavALe thA ! strI, putra, pisA ane zarIra uparathI mamatA cheDI de! varNa, gaMdha, rasa, sparza vagere IndriyonA viSa ane krodha, mAna, mAyA tathA lebha e kaSAyane vaza thA nahi ! zAstrarUpa lagAma vaDe tArA manarUpa ane tuM kAbUmAM rAkha! vairAgye karIne zuddha-niSkalaMka-dharmavAnuM thA! (sAdhunA daza yatidharma ane zrAvakanAM bAra vrata tema ja AtmaguNomAM ramaNatA karavArUpa zuddha dharmavALe thA !) devaguru-dharmanuM zuddha svarUpa jANanAre thA! sarva prakAranA sAvadya yogathI nivRttirUpa virati dhAraNa kara ! (sattAvana prakAranA) saMvaravALo thA ! tArI vRttione zuddha rAkha ane samatAnA rahasyane tuM bhaja!" (3-4) vivecana-A yugmamAM sAmAnya rIte prakIrNa upadeza ApavA uparAMta A graMthamAM kahevAnA A seLa adhikAro anukrame sUcavyA che, te nIce pramANe che - 1. samatA. 9. cittadamana. 2. strI(lalanA)mamatvacana. 10. virAgyapadeza. 3. apatyamamatvamecana. 11. dharmazuddhi. 4. dhanamamatvamecana. 12. guruzuddhi. 5. dehamamatavamocana. 13. yatizikSA. 6. viSaya pramAdatyAga. 14. mithyAtvAdi nirodha-saMvapadeza. 7. kaSAyatyAga, 15. zubha vRtti. 8. zAstrAbhyAsa ane vartana-aMtargata 16. sAmyasarvasva. catutinAM dukhe. A soLa viSaya adhyAtmanA che. enA upara AkhA graMthamAM vivecana karavAmAM AvyuM che ane teone paraspara saMbaMdha paNa yukta sthAnake batAvavAmAM Avye che. e sarva kalpavRkSa samAna che; enI sevA karanArane te manavAMchita Ape che mATe enuM vAMcana, manana, nididhyAsana karavA Agraha karI atra prAsaMgika uddagAra pUrNa karavAmAM Ave che ane graMthanI zarUAta karavAmAM Ave che. (3-4) iti graMthakArakRta uddadyAta * AryAnA cAra caraNa hoya che. dareka caraNamAM anukrame 12, 18, 12, 15 mAtrA hoya che. e mAtrAmeLa chaMda che, Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH samatAdhikAraH // bhAvanA bhAvavA mATe manane upadeza cittabAlaka ! mA tyAkSI-rajanaM bhAvanauSadhIH / yattvAM durdhyAnabhUtA na, cchalayanti chalAnviSaH // 5 // ( anuSdupa) he cittarUpa bALaka ! tuM bhAvanArUpa auSadhione haMmezAM dUra karIza nahi, jethI karIne chaLane zeSanArA durgAnarUpa bhUta, pizAce tane chetarI zakaze nahi." (5) vivecana-samatAdika adhyAtmanA viSayamAM haju A jIva bahu pachAta che; tenuM kharuM rahasya samajI tene anusarato nathI, tethI tenA manane bALaka kahevAmAM AvyuM che. he bALa mana ! tuM jarA vicAra kara. sAMsArika sagAM-snehIo asthira che, paugalika viSayasukha anitya che, Aja je raMga che te kAla rahetuM nathI; sagAM-snehIonuM ke zeTha vagere svAmInuM keInuM vAstavika rIte tAre zaraNa nathI; tane kharUM duHkha paDatAM teo kAMI paNa upakAra karI zake tema nathI. vaLI, teo sarva eka meLAnI jema atra maLyA che; paNa tene chUTA paDatAM vAra lAgavAnI nathI. tuM pite te eka ja AvyuM che ane eka ja javAne che; tuM keIno nathI ane tAruM kaI nathI--Ama aneka rIte saMsAranuM vAstavika svarUpa zuM che tene vicAra karavo, potAnI zuddha dazA ane vibhAvadazA kaI che tenuM svarUpa samajI tenuM raTaNa karyA karavuM, paddagalika ane Atmika tamAM zo phera che te samajI tenA para vicAra kare, ene zAstrakAra bhAvanA kahe che. e bhAvanA bhAvavAthI sAcI sthira vastu kaI che tenuM satya jJAna thAya che ane jJAnanA pariNAme tadanusAra vartana karavAno nizcaya thatAM pariNAme tevuM vartana paNa thAya che. kaI paNa kArya thavAno athavA karavAne A zuddha krama che, ane vikAsa paNa tadanusAra ja thAya che. AvI bhAvanAo zAstrakAra bAra prakAranI athavA sena prakAranI kahe che ane tenuM barAbara svarUpa yogazAstra - thoDe vakhata paNa Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] adhyAtmaka9pama [ prathama (cothA prakAzamAM), pravacanasAre dvAra (caraNasittari-karaNasittari dvAramAM), zAMtasudhArasa vagere graMthamAM bahu vistArathI ApyuM che. A graMthanI noTamAM paNa AgaLa savistara tenuM svarUpa AvavAnuM che. atra kahevAnuM e che ke tAre AvA vastu-svarUpanI samajaNa ApanArI tadrupa bhAvanAo niraMtara mana sanmukha rAkhyA karavI. tArA dareka kAryamAM te bhAvanA tAre cUkI javI nahi, tu khAte ho, pIte hA, vyApAra karate he ke dharmakArya karatA ho, te dareka vakhate tAre A bhAvanAone hRdayacakSu sanmukha rAkhavI. e bhAvanA e dhArmika kiyA karatI vakhate ane khAsa karIne svAdhyAya-dhyAna karatI vakhate ja bhAvavAnI che ema tuM mAnIza nahi; e bhAvanA tArA dareka kAryamAM otaprota parovAI javI joIe. anAdi abhyAsane lIdhe saMsArabhAvanA A jIvanI svabhAvadazA jevI thaI gaI che. ene ghara baMdhAvavAmAM, ghareNuM ghaDAvavAmAM ke vyApAra karavAmAM jeTalo AnaMda Ave che, ane jeTale aMze te kArya sAthe te ekameka thaI jAya che, teTalo saMsAranuM kharuM svarUpa vicAratI vakhate te thatuM nathI, thaI zakyo nathI, thavAno vicAra paNa karato nathI ane pariNAme durgAnamAM paDI jAya che. vaLI, ghaNIvAra to evuM viparIta bane che ke tenA dhArmika kAryomAM paNa durthona dAkhala thaI jAya che ane cittavRttine DALI nAMkhe che. e duryAna kevI rIte kAma kare che te ApaNe navamA cittadamana adhikAramAM joIzuM. atre prastuta e che ke je A jIva bhAvanA bhAvavAthI vimukha thaI jAya che te turata ja durgAnarUpa pizAca tenA hadayamaMdirane kabaje le che ane pachI tenI pAse aneka prakAranA vicitra ane hAsyajanaka nAca nacAve che. bhAvanAne teTalA mATe yaMtrayukta mAdaLiyuM kahevAmAM AvyuM che. jagatamAM keTalAkanI evI mAnyatA che ke sayaMtra mAdaLiyuM paheranAra para bhUta-pizAcanA nAmathI prasiddha thayelI amAnuSI prakRtio asara karI zakatI nathI. A mAnyatA para rUpaka alaMkAra goThavI vidvAna graMthakartA kahe che ke jo tuM bhAvanAmaMtrathI maMtrita mAdaLiyuM tArA hAtha para bAMdhIza te durgAnarUpa bhUta-pizAco tArA hRdayamaMdirano kabaje leze nahi, durgAnanuM jora prabaLa AtmavIrya pAse bilakula cAlatuM nathI. A jIva jyAre zuddha Atmika dazAmAM ramaNa karavA mAMDe che tyAre tenAmAM evuM apUrva vIrya phere che ke tenuM mA5 anubhavIthI ja gamya thaI zake che. mAtra kamavRtta sthitine lIdhe A AtmA ghaNA vakhatathI UMdhyA kare che tethI ja tenA para AvA vibhAvI bhAvo jera calAve che; bAkI; jyAre bhAvanA jaLathI te jAgrata thaze ke turata ja te sarve khasI jaze, nAsI jaze ane dUra ja raheze. TIkAkAra kahe che ke gamyaagamya, kArya-akAya, heya-upAdeya vagere jJAnamAM vikaLatA hovAthI citta haju bALaka che. bhAvanAthI dha-sthiratA prApta thAya che tethI te auSadharUpa che; ane durgAnathI paravazapaNuM, durgati ane unmAda thAya che tethI bhUta-vyaMtara jevAM che. samatAnA prathama bIja tarIke bhAvanA che ema atra upadeza karyo. (5) Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] samatA [[ 13 A adhikAramAM maithyAdi cAra bhAvanAnuM svarUpa batAvavAmAM Avaze. te pahelAM samatAnuM sukha kevA prakAranuM che te batAve che - indriyenAM sukha :: samatAnAM sukha yadindriyArthaiH sakalaiH sukhaM syAnnarendracakritridazAdhipAnAm / tad bindavatyeva puro hi sAmyasudhAmbudhestena tamAdriyasva // 6 // (upajAtivRtta*) rAjA, cakravatI ane devonA svAmI Idrone sarva IdriyanA arthothI je sukha thAya che, te samatAnA sukhasamudra pAse kharekhara eka biMdu tulya che, mATe samatAnA sukhane Adara." (6). vivecana :-adhyAtmajJAnanuM prathama bIja samatA che. sarva sajogemAM manane ekasarakhuM rAkhavuM, game tevA prasaMge Ave to paNa caMcaLa vRtti dhAraNa karavI nahi, ene samatA kahe che. evI manavRtti thAya tyAre ja kharekharuM sukha thAya che. ane bIjA zlokamAM je sukhanI zodha karavAmAM AvI che te samatAnuM ja sukha che. e sukha kharekharuM te anubhavagamya che. te sukhane bIjI koIpaNa rIte khyAla Apa muzkela che, lagabhaga azakya jevuM che, chatAM A jIva te poddagalika sukhamAM Asakta che, tethI te sukhane khyAla atyAra sudhInA sAdA anubhava anusAra ApavAthI ja te navIna vAstavika sukha prApta karavA udyamavaMtA thAya tema che. Ama hovAthI tene kahe che ke he jIva! eka rAjA aneka prakAranA hukama karato hoya, paNa mAge tyAM dUdha maLatuM hoya, khamA-khamAM pokArAtI hoya, aneka rANIothI parivRtta hoya ane sarva idrinAM viSayasukhe sArAmAM sArA AkAramAM bhegavata hoya, tenuM sarva sukha tuM ka9pI le; te uparAMta rAjAonA paNa mugaTamaNi sArvabhauma cakavartInI cha khaMDa RddhinuM sukha ekatra karavuM ane devapati iMdranA sarva paugalika sukhane paNa ekaThAM kara; A sarva sukhone saravALo kara. tArI kalpanAmAM AthI vadhAre sukha AvavuM mukela che, paraMtu ame svAnubhavathI kahIe chIe ke A sarva sukho ekatra karIne karoDo varSa-yAvat anaMta kALa-anubhavyAM hoya to paNa samatAthI je sukha thAya che tenI pAse te kAMI hisAbamAM nathI. samatAnuM sukha samudra jeTaluM gaNIe to A sthUla sukhane saravALo eka TIpA jeTaluM thAya che. sarvasAdhanasaMpanna rAjAo ke digavijaya karanArA cakavatane athavA bahu sukhI gaNAtA deveMdrane paNa samatAnA sukha jeTaluM sukha nathI. zAstrakAra paNa * upeMdravajAmAM 11 akSara vijhA prathame nA anantarodIritalakSmabhAjau pAdau yadiyAvupajAtayastAH / IndravajA ne upendravajAnAM caraNe maLI jAya tyAre upAti chaMda thAya che. enA dareka caraNamAM 11 akSara hoya che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] adhyAtmakalpadruma jaM ca kAmasuhaM lopa, jaM ca divyaM mahAsuhaM / bIyarAya suhasse yaM NatabhAgaMpi na-rUM || blekamAM je viSayAdikanAM sukhA che ane devaleAkamAM je mahAsukhA che te vItarAganA sukha pAse anaMtamA bhAge paNa thatAM nathI." AvuM mahAna sukha tArA yatnathI sAdhya che, atre ja tane maLI zake tema che; temAM nathI paisAnI jarUra ke nathI bAhya madadanI jarUra; nathI koInA rakSaNanI jarUra ke nathI kAI taraphanI AkAMkSAnI jarUra, mAtra tAruM zu che te samajI te meLavavA athavA pragaTa karavA prayAsa kara ane bIjI badhI bAhya upAdhi tajI de, eTale samatAsukha tane ApeApa prApta thai jaze, para`tu A khAkhatamAM tAre dRDha nizcaya karavAnI jarUra che. eka vAra nizcaya karyo ke pachI tenAM sAdhane kayAM che te batAvanArA tane maLI jaze; te sAdhanA svataH tane maLI jaze ane tane bahu Ana Mda thaze. paulika sa* sukhA nAzavaMta che, pachavADe duHkhasaMtati mUkI janArAM che; bhAgavatI vakhata paNa aneka prakAranI zArIrika ane mAnasika upAdhi karanArAM che, tyAre atra khatAveluM samatAjanya sukha e sa prakAranI agavaDAthI mukta che; mATe samatAsukha Adara! (6) sAMsArika jIvanAM sukha : : yatinAM sukha adRSTavaicitryavazAjjagajjane, vicitrakarmAzayavAgvisaMsthUle / udAsavRttisthitacittavRttayaH sukhaM zrayante yatayaH kSatArtayaH // 7 // ( vaMzasthavRtta* ) [ prathama " jyAre jagatanA prANIo puNya-pApanA vicitrapaNAne AdhIna che, ane nAnA prakAranA kAyAnA vyApAra, mananA vyApAra ane vacananA vyApArathI asvastha (asthira) che, tyAre mAdhyasthya vRttimAM jemanI cittavRtti rahelI che ane jeenI mananI pIDAe (Adhi) nAza pAmI che tevA yatio kharA sukhane bhaje che. (bhAgave che.)" (7) vivecana :-iiMdriyajanita viSayasukha ane samatAsukhanuM svarUpa batAvI have te baMnenAM dRSTAMtA khatAvIne samatAsukhanI adhikatA siddha kare che. puNyanA udayathI A jIva sArA zarIravALA, rUpALA, sagAMsnehIthI parivRta, dhanavAna, putravAna, AyuSmAna vagere aneka prakAranAM rUpe dhAraNa kare che; te ja jIva pApanA udayathI tethI UlaTAM kurUpe dhAraNa karI kaMgALa jevA dekhAya che. puNyanA uyathI A jIva sukhI dekhAya che; vaLI, ekAda pratikULa karmInA sapATA Ave tyAre mahAdu:khI dekhAya che. keAivAra khALaka jevA thaI rajhaLe che ane kAI vAra kAmarasika thai viSayasevana kare che; kAi vAra vitta vagaraneA thaI jAya che ane kAi vAra saMpUrNa vaibhavavALA thAya che; koI vAra gharaDAkhakha thaI jAya che ane * vaMzastha athavA vaMzasthavila vRttanA dareka caraNamAM bAra akSara hAya che, vadaMti vaMzasthavilaM jatau jarau (5-7) Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] samatA [ 15 koIvAra baLavAna thaI jAya cheAvAM AvAM aneka rUpe vicitra karmone vaza thaIne A jIva dhAraNa kare che, saMsAra-raMgabhUmi upara aneka prakAranA khela bhajave che ane kALa Ave tyAre yamarAjAnI rAjadhAnInA paDadAmAM praveza kare che; vaLI pAche sArA ke kharAba bIje veza dhAraNa kare che, evI rIte aneka vAra rakhaDapaTTI karyA kare che. Akho vakhata mana, vacana, kAyAnA vyApAramAM masta rahI viSayakaSAyane AdhIne thAya che ane cheDe samaya paNa sthiratA pAmato nathI. kaSAyAdikamAM pravRtti karatI vakhate te tanmaya thaI jAya che ane jANe pote kaSAyamaya ja hoya e dekhAva Ape che, AvI aneka hADamArI A jIva bhegave che ane te hADamArIne sukha mAne che. AvI doDAdeDamAM sukha hoya ke nahi te kahevA karatAM mAnI levuM ja yukta che, kAraNa ke nirAMta vagara sukha hoya ja nahi,mAthe duHkhanI taravAra laTakatI hoya tyAM sukha hoya ja nahi A saMsArI jIvanuM sukha thayuM. enuM kharekharUM tAdAmya svarUpa citrapaTa para zrI upamitibhavaprapaMcAnA suprasiddha vidvAna lekhaka pUjyapAda zrI siddharSi gaNie AlekhyuM che, te manana karavAthI A yuktinuM rahasya prApta thAya che. have bIjI bAjue sarva sukhaduHkha para mAdhyazya daSTi rAkhanAra, AtmArAmamAM ramaNa karanAra, daza yatidharmonuM vahana karanAra, paMca mahAvrata pAlanAra, sAMsArika sarva upAdhiothI dUra rahenAra, khaTapaTane svapnamAM paNa khyAla na karanAra, pavitra jIvana vahana karanAra zrI gImahAtmAo-muni mahArAjAo kevA prakAranuM sukha anubhave che te joIe. ApaNe agAu joyuM che ke sukha mAnyatAmAM ja che; pudagalamAM nathI ane vAstavika sukha te sAmyabhAvamAM ja che. udAra gIo, jemanuM vistArathI svarUpa navamA zlokamAM kahevAmAM Avaze, teone sarva saMjogomAM AnaMda ja che. teo sukhathI rAjI thatA nathI, duHkhathI DaratA nathI, eTaluM ja nahi, paNa karmakSaya nimitte duHkhane AvakAradAyaka gaNe che. teo jANe che ke sukha puNyaprakRtino udaya che. ane duHkha pApaprakRtino udaya che. ane karmaprakRti che, tyAjya che ane temAM AnaMda ke zeka mAnave emAM mUrkhatA ja che. evA mahAtmAone je aMtara AnaMda thAya che tenuM varNana karavuM muzkela che, kAraNa ke teone duHkhamAM paNa AnaMda ja che. mAnasika upAdhino nAza thAya che ke tarata ja sarva pArthiva pIDAone svataH nAza thaI jAya che. ane udAracarita bhegIo te sthira manovRtti rAkhI mAnasika upAdhiothI dUra ja rahe che ane tenA saMbaMdhamAM paNa AvatA nathI. emane tRNa ne suvarNa sarakhuM che. rAya-raMkamAM bheda nathI, niMdA-stutimAM duHkha ke AnaMda nathI, zatru-mitra para samabhAva che ane rAjA je dekhIte temane vaibhava lAgato nathI, chatAM teo rAjA jeTale ja vaibhava anubhave che. e saMbaMdhamAM ApaNane sUrimahArAja svAnubhavathI sAkSI Ape che. vaLI, e ja - A AkhA granthanuM bhASAMtara vivecana karanAre taiyAra karyuM che, ane traNa bhAge chapAI gayuM che. e grantha bahu upadezaka che ane khAsa vAMcavA gyA che. zrI jaina dharma prasAraka sabhAmAM e labhya che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] adhyAtmaka5ma [ prathama saMbaMdhamAM virakta bhAvanuM sukha anubhavanAra ane saMsArane paNa anubhava lenAra rAjaSi bhartuhari saMkSepamAM kahe che ke-- mahI ramyA zayyA vipulamupadhAnaM bhujalatA, vitAnaM cAkAza vyajanamanukUlo'yamanilaH / sphuradIpazcandro virativanitAsaGgamuditaH, sukha zAntaH zete muniratanubhUtirnupa iba / / jema kaI puNyavAna potAnI IcchAnI tRptithI sakaLa anukULa saMgomAM nizcitapaNe sUve che tema tyAgI puruSe paNa sakaLa phaleza-tApane zamAvI samAdhithI sUve che. te vakhate teone pRthvI suMdara zayyA che, latA jevA tenA hAtha vistAravALuM ozikuM che, AkAza tene caMdaravo che, anukULa pavana tene paMkhe che ane caMdra tene dedIpyamAna dIve che tathA te virati strInI sobatamAM AnaMda mAne che. AvI rIte sarva rAjyacihano te muni pAse che ane rAjA karatAM paNa vadhAre zAMtithI te sUe che, kAraNa ke tenI mAnasika sarva upAdhio dUra thayelI hoya che." AvA ja kAraNathI saMtapuruSe vipatti mAgI le che, kAraNa ke sArA vakhatamAM duHkha bhagavI lIdhuM hoya te pachI agavaDa paDatI nathI ane bAMdhelAM duHkho eka vAra bhegavavAM te paDavAnAM ja, tethI temAM tene kAyaratA AvatI nathI. AvI rIte sAMsArika jI ane yatinA sukhanI sarakhAmaNI karavAmAM AvI che, e bane hakIkata he AtmA! tuM khAsa dhyAnamAM rAkhaje ! (7) samatAsukha anubhavavAne upadeza vizvajantuSu yadi kSaNamekaM, sAmyato bhajasi mAnasa ! maitrIm / tatsukhaM paramamatra paratrApyanuSe na yadabhUttava jAtu // 8 // ( svAga tAvRtta) "he mana ! tuM sarva prANI upara samatApUrvaka eka kSaNavAra paNa parahitaciMtArUpa mitrIbhAva bhAvIza to tane A bhava ane parabhavamAM evuM sukha maLaze ke jevuM te kadI paNa anubhavyuM haze nahi." (8) vivecana--samatA sukha e adhyAtmanuM bIja che ane te mATe sAduM dAMta batAvyuM; paraMtu kharekharuM samatAsukha jANavAnuM sAdhana che tene anubhava ja che, vathI te bAbatamAM preraNA karatAM kahe che ke he bhAI ! ame samatA-sukhanAM ATalAM badhAM vakhANa karIe chIe, paNa ethI lAbha keTalo thAya che te tane batAvI zakatA nathI. rasAyaNa khAnArane pariNAme lAMbA vakhata sudhI aneka lAbha thAya che, paNa khAdhA sivAya bolavAthI teno lAbha samajAvI zakAte nathI, mATe tuM jarA vakhata samatA rAkha. parahitanuM ciMtavana karavuM ane parahitanA vicAramAM pitAnI jAtanA sukhane bhUlI javuM-svArtha tyAga kara-ene mitrIbhAvanA kahe che. enuM savistara Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] samatA [ 17 svarUpe have pachI teramA zlokamAM ApavAmAM AvyuM che. e mitrIbhAva bIjA jIvo para tuM eka kSaNavAra paNa rAkha. tenA pariNAme tuM evuM su-puNya bAMdhIza ke tenA vegathI tane A bhava ane parabhavamAM apUrva sukhane anubhava thaze. atyAra sudhI te paddagalika ane anubhavyAM che tethI sukha paNa tuM temAM ja samaje che; paraMtu jayAre Atmika sukho anubhavavA gya su-karma--daLa tuM grahaNa karIza tyAre tane navIna prakArane ja AnaMda thaze. graMthakartA atra bALa adhikArIone AzrayIne maitrIbhAvathI je sAmyasukha prApta thAya che tene puNyakarma sAthe saMbaMdha joDe che. ApaNe ethI AgaLa vadhelAne kahI zakIe ke samatAbhAva bhAvatI vakhate je apUrva AnaMda thAya che te paNa anirvacanIya che. enA pariNAme je zubha kamabaMdha athavA karmanirjarA thAya che te te bAju upara rAkhIe, paNa te bhAvatAM je mAnasika saMteSa (Conscious satisfaction) thAya che te paNa mahAna che, bhavya che, alaukika che, nUtana che, sarvottama che, ananubhUtapUrva che. samatAthI sukha thAya che te bIjAnuM sukha laIne athavA ochuM karIne thatuM nathI, paNa svasaMpanna che, svasaMpUrNa che, parane upakArI che ane ubhayane AnaMdadAtA che. paugalika ane Atmika AnaMdamAM A mahAna taphAvata che. A samatAthI thate AnaMda anubhavatI vakhate ja evuM sukha Ape che ke jevuM A jIve agAu sAMsArika padArthomAM anubhavyuM na hoya. A pramANe hovAthI he bhAI ! tuM eka vAra sAmyabhAva dhAraNa kara, pachI tuM tenuM sukha jeje. je tane temAM koI apUrvatA mAlUma paDe te te sukhane pharI vAra anubhava karavAno vicAra karaje; paNa eka vAra to amArA AgrahathI ja te raste prayANa kara. ame (graMthakartAe) e sukhane svAda keI koI vAra cAkhyo che ane tethI tane bhalAmaNa karIe chIe ke tAre saMsAramAM rahyA chatAM mokSasukhanI vAnagI cAkhavI hoya te e uttama mArga che. (8) samatAnI bhAvanA (Ideal)-tenuM darzana na yasya mitraM na ca ko'pi zatru-nijaH paro vApi na kazcanAste / na cendriyArtheSu rameta cetaH, kaSAyamuktaH paramaH sa yogI // 9 // (upendravajrA) "jene kaI paNa mitra nathI ane koI paNa zatru nathI, jene koI pitAne nathI ane kaI pArake nathI, jenuM mana kaSAya rahita heIne IdriyenA viSayamAM ramaNa karatuM nathI, te puruSa mahAyogI che." (9). vivecana-je yogInuM darzana sAtamA lokamAM karAvavAmAM AvyuM che tenuM svarUpa atra batAve che. samatA guNa prApta karavAnI IrachAvALA prANIe pitAnI sanamukha A zlokamAM lakhI che tevI bhAvanA rAkhavI joIe. keI eka guNa prApta karavo hoya te prathama tenuM zuddha svarUpa samajI barAbara hRdayamaMdiramAM tenuM sthApana karavuM joIe ane tyAra pachI kaI paNa prasaMga AvatAM athavA game te kArya karatAM tenI bhAvanA samIpa ja rAkhavI -3 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18] adhyAtmaka95ma [ prathama joIe. e pramANe karavAmAM Ave te ja guNaprApti thAya che, te vagara dhyAna sthira rahetuM nathI. ane sAdhyanI spaSTatA na hoya te astavyasta prayAse lagabhaga nakAmA jevA thAya che. bhAvanAnizcaya thayA pachI tevA thavAnI dhAraNA thAya che ane tevA thavAno dhIme dhIme abhyAsa pADatAM tevA thaI javAya che. tyAre samatAnI bhAvanA kevI hovI joIe, te ApaNe atra joIe. koI prANI A jIvane gALe Ape yA tenI niMdA kare ne kaI tenI stuti kare, keI tene lAkho rUpiyAnuM nukasAna kare ne ke tene karoDone phAyade karI Ape, keI tene tiraskAra kare ne keI tene bahumAna Ape, ke tenI sAthe laDAI karavA taiyAra thaI jAya ne keI tenI sAthe mitrI vadhAravA IrachA rAkhe-AvA AvA paraspara virodhasUcaka dvisaMga game teTalA kalpIe te sarvamAM jenI mati ekasarakhI ja rahe che, jene zatru ane mitra tulya che, je zatrutA athavA mitratAnA kAraNamAM sAmA jIvane kAMI paNa deza samajato nathI, paraMtu karmAvRta Atmika svarUpanuM raTaNa karI te daSTimAM jAtane lIna karI daI sAmA puruSa tarapha jarA paNa aprIti lAvatA nathI te puruSa kharekhara yogI che jene pitAnA ke pArakA keI nathI, jene putra ke anya sarakhA che te yogI che, jene pAMca idrinA viSayomAM Asakti nathI, jene mada bilakula nathI, kaSAyane aMza je jIvamAM AvirbhAva pAmate nathI, vikathAnuM nAma jenI pAse saMbhaLAtuM nathI ane je sarvadA dharmajAgrata avasthAmAM rahe che-AvA puruSa paramAgI che. TUMkamAM kahIe te, je mahAtmA sarvadA vyavahAramAM mAnI lIdhelAM kAryothI dUra rahI pitAnuM zuM che te oLakhe che ane oLakhIne besI rahetA nathI paNa te anusAra vartana kare che, te zuddha yogI che. temanI kAyAnI pravRtti, vacanano uccAra ane mananA vicAre niraMtara zuddha, jarUra paDe tyAre ja vaparAzamAM AvanArA ane atizaya sthira hoya che. AvA mahAtmA jevA thavAnI IcchA rAkhavI e sarva mumukSunuM dRSTibiMdu hovuM joIe. paramagI AnaMdaghanajI mahArAje zAMtinuM svarUpa bedhatAM, zAMta jIvanamAM ghaNA prakAre lakSaNe kahyAM che, temAM nIcenAM lakSaNe atre prastuta che - mAna apamAna citta sama gaNe. sama gaNe kanaka pASANu re; vaMdaka niMdaka sama gaNe, Isya heya tuM jANuM re. . zAMti9 sarva jagajatune sama gaNe, sama gaNe tRNamaNibhAva re; mukti-saMsAra bahu sama gaNe, muNe bhavajalanidhi nAva re. . zAMti10 ApaNe Atama bhAva je, eka cetanAdhAra re; avara savi sAtha saMjogathI, eha nija parikara sAra re. zAMti11AA AvuM samatAvaMta jIvanuM svarUpa saMkSepathI che, ene vadhAre vistAra AgamamAM che, ema yogIzrI bhalAmaNa kare che. juo vistAra mATe zAMtijina stavana. A bhAvanA samatAnA adhikArI jI e niraMtara hRdaya sanmukha rAkhavI. (9) Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] samatA samatAnAM agA : cAra bhAva bhajasva maitrIM jagadaMgirAziSu, pramodamAtman ! guNiSu tvazeSataH / bhavAdineSu kRpArasaM sadA - pyudAsavRttiM khalu nirguNeSvapi // 10 // ( vaMzasthavRtta) " huM AtmA ! jagatanA sarva jIvA upara maitrIbhAva dhAraNa kara, sarva guNavAna puruSA tarapha saMtASardaSTithI je; bhava(sa'sAra)nI pIDAthI du:khI thatAM prANIo upara kRpA rAkha ane niNI prANIo upara udAsavRtti-mAdhyasthyabhAva rAkhe." (10) [ 19 vivecana--samatAnI bhAvanAnu` svarUpa kahI te lakSyamAM rAkhavA jaNAvyuM. have samatA prApta karavA mATe aneka sAdhanA che te matAve che. sAdhanA aneka prakAranAM hAya che. peAtAnA saMcAgeA pramANe kayu' sAdhana anukULa Avaze te mumukSu prANIe vivekadRSTithI vicAra karIne samajI levuM. eka jIvane je ahu lAbha karanAra sAdhana hoya che, te bIjA jIvanA mAnasika badhAraNa ane vikAsanA pramANamAM teTaluM ja upakAra karanAruM nIvaDatuM nathI; tethI e saMbaMdhamAM eka sAmAnya niyama bAMdhavA karatAM samatA prApta karavAnAM aneka sAdhanA batAvavAM ane temAMthI peAtAne cAgya pasaMdagI A jIve karI levI e vadhAre saraLa mArga che, ema dhArI A graMthamAM tenAM aneka sAdhanA batAvyAM che. lagabhaga badhA jIvA para eka sarakhA upakAra karanAra sAdhana cAra bhAvanA bhAvavI te che. e bhAvanA evI uttama che ke, pAMcamA zrlekamAM batAvyA pramANe, te durdhyAnane AvavA detI nathI. e cAra bhAvanA te A zlAkamAM batAvyA pramANe maMtrI, pramAda, karuNA ane mAdhyasthya che. enu vistArathI svarUpa terathI sALa kSeAkamAM have pachI batAvavAmAM Avaze. e sAdhana tarapha dhyAna kheMcI, te ja triSaya para have vizeSa ullekha karavAmAM Ave che. atra prathama zlAkanA vivecanamAM jaNAvyu che te pramANe uddeza-nirde zarUpamAM punarAvRttidoSanI zaMkAnA sadbhAva ja nathI. (10) cAra bhAvanAnu` saMkSipta svarUpa maitrIM parasmin hitadhIH samagre, bhavetpramodo guNapakSapAtaH / kRpA bhavA pratikartumIho - pekSaiva mAdhyasthyamavAryadoSe // 11 // " bIjA sarvAM prANIo upara hita karavAnI buddhi te (prathama ) maitrI bhAvanA; guNunA pakSapAta te ( bIjI) pramAda bhAvanA; bhavarUpa vyAdhithI herAna thatA prANIone bhAva-auSadhathI sAruM karavAnI IcchA te (trIjI ) kRpA bhAvanA; na TaLI zake tevA dASavALA prANI upara udAsIna bhAva te (cAthI ) mAdhyasthya bhAvanA." (11) * sauMsAra athavA karma. ethI bhAvadhyA ane dravyayA bannenA atra samAveza thAya che. ( upajAti ) Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 20 adhyAtmakalpadruma [ prathama ukta cAra bhAvanAonu haribhadrasUriSkRta tuya dhADazakAnusAra svarUpa parahitacintA maitrI, paraduHkhavinAzinI tathA karuNA / parasukhatuSTirmuditA, paradoSopekSaNamupekSA // 12 // ( AryAvRtta) "C ( Atma vyatirikta ) khIjA' prANIenu' hita citavavu te maitrI bhAvanA; pArakAM duHkhAnA nAza karavAnI IcchA athavA ciMtA te karuNA bhAvanA; khIjAonAM sukhane joI Anandva pAmavA te pramAda bhAvanA ane bIjAnA doSonI upekSA karavI te upekSA bhAvanA." (12) have te dareka bhAvanAnuM svarUpa kalikAlasarvAMtta zrImad hemacaMdrAcArya kRta zrI yAgazAstra anusAre khatAvavAmAM Ave che. prasaMgApAtta anya graMthAthI e bhAvanAnuM svarUpa vadhAre spaSTa karavAnA prayAsa paNa vivecanamAM karyAM che. prathama maitrI bhAvanAnuM svarUpa mA kArSItkopi pApAni mA ca bhUtko'pi duHkhitaH / mukhyatAM gAjyeSA, matimaMtrI nite // 2 || (anuSTup) " kAI paNa prANI pApa karaza nahi, kAI paNa jIva duHkhI thAo nahiM, A jagata kathI mukAo : AvI buddhine maitrI kahe che." (13) vivecana--pAMcamA zrlAkamAM je bhAvanA-auSadhi levAnu` sUcana karyu" che te bhAvanAo paikI keTalIka bhAvanAnuM svarUpa have matAve che. bAra bhAvanA saMsAranuM svarUpa prakaTa kare che, jyAre cAra yAganI bhAvanA ( maigyAdi) khIjA jIvA tarapha kevA prakAranuM vartana rAkhavu. tenA yathAsthita khyAla Ape che. prathama maitrI bhAvanA ( Universal Brotherhood ) bahuM agatyanA viSaya che. jamAnAnI vicitratAne lIdhe A utkRSTa cAre bhAvanAe nAza pAmatI jAya che. tene bhAvanArAo mAlUma paDatA nathI, bahu echA jaNAya che. jyAre cAre bhAvanAnuM svarUpa kharAkhara samajavAmAM Avaze tyAre pratyeka bhAvanA keTalI mahattvanI che ane vyavahAranAM mAnI lIdhelAM kartavyAthI keTalI mahAna bhUmimAM uDDayana kare che e jaNAze. emAM svArthIpaNAnA nAza pratyakSa jovAmAM Avaze. maitrI bhAvanAnuM svarUpa bAMdhatAM zrI hemacaMdrAcAya kahe che ke - koI paNa prANI pApa kA nahi ' evI buddhi te maitrI kahevAya che. koi paNa prANI pApa karA nahi evI IcchA jyAre thAya tyAre pApanAM kAraNeA bIjA prANIo prApta na kare evA saraLa vyavahAra zeAdhI ApavAnI sAmAnya buddhi thAya che ane khAsa karIne pAte tA pApa karatA ja nathI. AvI rIte navIna ka baMdha thatA nathI, ane, te uparAMta, zubha prayAsathI nirjarA athavA zubha karmAMdha thAya che A prathama lakSaNumAM svArthanA tyAga pratyakSa che. * bIjA koI duHkhI na thAo' evI buddhi rAkhavI e maitrIbhAva che. A vicAra mananI Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] ] 21 samatA mahAna vizALatA khatAve che. ghaNuA jIvA athavA tA prAye sarva jIvA peAtAnA sukhanI darakAra rAkhe che, paraMtu bIjA jIvAnuM zuM thatu. haze te jovAne ke jANavAne UbhA paNa rahetA nathI. vizALa duniyAnA sarva jIvA tarapha maitrIbhAva karanAra sarvane sukhI jovAmAM rAjI thAya che ane pote te koI jIvane kAI paNa prakAranuM du:kha ApatA ja nathI ' A jagata karyAMthI mukAo ' AvI buddhi paNa e ja vizALa maneArAjyamAMthI nIkaLe che, pArakAnA hitanuM ciMtavana karavu' e matrIbhAva che. tIrthaMkara mahArAjane vIza sthAnaka tapa karatAM evI icchA thaI jAya che ke "siva jIva karu. zAsanarasI, esI bhAvadayA mana uddhRsI", ane A utkRSTa bhAvadayAne pariNAme tI karanAmakarmanA adha kare che. sarva jIvA jo zAsanamAM joDAI jAya tA pachI teone A bhava-ja jALa maTI jAya ane teonAM mahAdu:khAne paNa nAza thAya evI parArtha sAdhavAnI uttama vRtti thatAM ja sAbhauma ke devedra paNa jene namaskAra kare che evuM mahAna tIrtha karapada prApta kare che, ethI maitrIbhAva bhAvatAM mana keTaluM samatAmAM sthira thatuM haze te kharAkhara samajAya che. maitrIbhAva bhAvanAra prANI bahudhA potAnA sukhanA bahu vicAra karatA nathI. haribhadrasUri mahArAja kahe che tema, 'parahitaciMtA maitrI 'e kharAkhara sUtra che. peAtAnA svAnA vicAra karavA karatAM parahitaciMtavanamAM apUrva AnaMda thAya che ane tethI svahita te svAbhAvika rIte siddha thaI ja jAya che. AkhI duniyAne peAtAnA adhu tarIke mAnanArane manamAM evA tA prema Ave che ke premathI ja te meAkSa prApta kare che. AvA jIvanA uccAra ane vicAra paNu anukaraNa karavA ceAgya hAya che. tenA saheja khyAla ApatAM upAdhyAyajI zrI vinayavijayajI mahArAja zAMtasudhArasamAM kahe che ke:-~~ yA rAgadoSAdirujo janAnAM, zAmyantu vAkkAyamanodruhastAH / sarve'pyudAsInarasaM rasantu sarvatra sarve sukhino bhavantu || rAga, dveSa vagere vyAdhio je prANInAM mana, vacana, kAyAnA zubha yAgAne nAza kare che te sava* pIDAe zamI jAe, eTale sava prANIo vItarAga thaI jAo, sarva prANIo udAsIna rasa pIe ane sa ThekANe sarva prANIe sukhI thAe!" AkhI duniyAnAM sarva prANIo sukhI thAe ema kahevAmAM nathI rAkhyA jJAtibhe ke nathI rAkhyA dhanavAna-garIbanA bheda; nathI rAkhyA. sapradAyabheda ke nathI rAkhyA sevyasevakabheda nathI rAkhyA vakhANu karanAra ke niMdA karanAranA bhedra ke nathI rAkhyA-sthAna-sthaLa ke bhUminA bheda; AkhA vizva upara ekasarakhI dRSTi thAya e maitrIbhAvanu utkRSTa lakSaNa che. zrI bRhatkrAMtimAM nagaravAsIne, AkhA zrIsa'dhane, leAkeAne, rAjAne ane sa janeAne zAMti * vacanamAM prAdhAnya karuNAbhAvane che ane sarvAM jIvA tarapha te laMbAya che, tethI ja atra te prastuta che. enA mukhya viSaya kRpAbhAvanAnA ja che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] adhyAtmakalpadruma [ prathama ityAdi IcchA batAvI che ane prAMte Apelu' AzIvacana paNa evo ja gabhIra dhvani batAve che-- thA zivamastu sarvajagataH, parahitaniratA bhavantu bhUtagaNAH / doSAH prayAntu nAzaM, sarvatra sukhI bhavatu lokaH // << AkhA jagatanuM kalyANa thAe ! sarva prANIe pAraku hita karavAmAM tatpara thAo ! sarva doSo nAza pAmI jAe! sarva jagAe prANIo sukhI thAo!" kevA vizuddha ane mahAna aMta:karaNamAMthI A bhASA nIkaLe che! e khelanArane pavitra kare che, eTaluM ja nahi, paNa sAMbhaLanArane paNa pavitra rahevAnA vicAra karAvI de che. upara lakhelI gAthAthI jevA dhvAna pAkSika paNimAM nIkaLe che tevo ja mahAna dhvani nitya anuSThAnamAM zrAddhapratikramaNa sUtramAM-paNa khatAvavAmAM AvyeA che. jIekhaamemi savvajIve, savve jIvA khamaMtu me / mittI me savvabhUpasu, veraM majjhaM na keNaI // jIvone khamAvuM chu. ane te mane kSamA kare ema Icchu chuM. mAre che ane kAI sAthe vaira-virAdha nathI." eTale 'huM sa sajIvo sAthe maitrI AvI rIte tyAga ane grahaNu banne rIte maitrI bhAvanA utkRSTa rIte bhAvavAnI AvazyakatA che. Forbear and Forgive khamIe ne khamAvIe e jaina zAstranI zuddha nIti che, emAM sAmA mANasa kSamA karaze ke nahi e jovAnuM nathI. mAna tajI khamAvanAra te sarvathA ArAdhaka thAya che. kSamA guNu AdaratAM krodhanA sarvathA tyAga karavo paDe che ane vaira-virAdhanuM teA nAma paNa levAmAM AvatuM nathI. nitya anuSThAnamAM vairabhAva tyAga karavAnA je upadeza che te bhAvanu samarthana karatAM zAMtasudhArasakAra kahe che ke-- sarvatra maitrImupakalpayAtma~zcintyo jagatyatra na ko'pi zatruH / kinisthAyini jIvite'smin kiM khidyase vairidhiyA parasmin ? || " he Atman ! tuM sarva sthAnake maitrI kalpI le ane A jagatamAM tArA kAI paNa zatru che ema ciMtavIza nahi. he bhAi ! tuM te ahI keTalA divasa besI rahevAnA che, ke nAhaka bIjA upara vera rAkhIne kheda pAme che?" ahI thADA vakhata rahevu che ane pachI badhuM atra mUkIne cAlyA javu' che tyAre kheDha zA mATe karavA ? keAnA upara karavo ?-AvI buddhi kSamA rAkhavAthI prApta thAya che ane tethI matrI bhAvanAnu eka aMga kSamA che. eTalA mATe puNyaprakAzanA stavanamAM te ja mahAtmAe kahyu che ke- sarva mitra karI ciMtavA sAhelaDI re, kaiAi na jANeA zatru te; rAgadveSa ema pariharI sAhelaDI re, kIje janma pavitra teA. kSamA rAkhanAra, utkRSTa matrI bhAva rAkhanAra, bairI upara paNu samabhAva rAkhanAra gajasuku Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] samatA [ 23 mALa, metA khaMdhaka muni, cilAtIputra, vIra paramAtmA, acaMkArI bhaTTA vagere aneka daSTAMte zAzvaprasiddha che. zrI vIra paramAtmAne to pitAne duHkha denAra duHkhI thaze e vicArathI netramAM AMsu AvI gayAM. mitrI bhAvanAnuM A utkRSTa daSTAMta che. paMDita puruSa Atmavatta sarvapu sarva prANIone potAnA AtmA jevA jANI tene koI paNa prakAranuM duHkha detA nathI, eTaluM ja nahi paNa bIjAnA duHkhe duHkhI thAya che ane bIjAne duHkhamAMthI dUra karAvavA mATe potAnI pAse je kAMI hoya teno vyaya karavAmAM AMcako khAtA nathI anya zAstromAM paNa kahyuM che ke - aSTAdazapurANAnAM, sArAsAraH samuddhRtaH / paropakAraH puNyAya, pApAya parapIDanam // "sarva zAne-aDhAra purANo-kheMcI kADhela sAra e ja che ke paropakAra (pAskAnuM bhaluM karavuM) e ja puNya ane parane pIDA karavI e ja pApa." ane tethI uparanA satAM vimUta: sajajana mANasane je mAnasika, zArIrika ke Arthika saMpatti prApta thAya che te haMmezAM bIjA para upakAra karavA mATe ja hoya che, teo dhanathI mojazokha mANatA nathI ke sthaLa viSayasukhamAM AnaMda pAmatA nathI, paNa bIjA jIvane sukhI karavA ane te mATe potAnuM dareka prakAranuM saMpattibaLa vAparavuM e ja saMpattiprAptino hetu samaje che. mitrIbhAva sarva prANuo upara rAkhave, pitA upara krodha karanAra tarapha paNa te ja bhAva rAkho ane kadI rAkhI na zakAya te bIjA para gusse na thatAM pitAthI kamasthiti vicArI tenA para ja kheda karo ane navIna karmabaMdha tevA prakArano na thAya te mATe jAgRti rAkhavI. mitrIbhAva rAkhavAnuM aneka zAstrakAro kahe che, paraMtu jaina zAstrakAranI vizeSa khUbI e che ke temane mitrIbhAva potAnA dharmAnuyAyIomAM ja paryApta thato nathI, paraMtu te AkhI duniyAmAM sarva manuSya tarapha ekasarakhI rIte lAgu paDe che ane temAM varNa, jJAti ke dharmane bheda nathI; eTaluM ja nahi paNa te tiryaMca-janAvare, pakSIo tathA jaLacara-tarapha paNa potAne rakSaNazIla hAtha laMbAve che; ethI paNa AgaLa vadhIne te e kendriya, dvIdriya, trikriya ane caturiMdriya sudhI paNa jAya che. nAnAmAM nAnA jIvane kaI paNa prakAranuM duHkha devuM e mitrIbhAvathI viruddha che ane paMcendriya manuSya ane tiryaMca tarapha vadhAre lAgaNI rAkhavI evo sAthe sAthe upadeza che. jaina zAstrakAro vara virodha zamAvavAne upadeza Ape che, te mitrIbhAvanuM kAraNa che; paNa tenuM sAdhyabiMdu to sarva jIvo tarapha hitabuddhi rAkhavAmAM che ane tethI ja vasisa e gAthA kahevAmAM AvI che. A mitrIbhAva samatAnuM aMga che ane vadhAre vistArathI jema jema tenA para vicAra karavAmAM Ave che tema tema te guNanA viSayanuM kSetra vadhAre vistIrNa thatuM jAya che. te sAthe AnaMdamAM paNa te te ja pramANamAM vadhAro batAvyA kare che. e guNanI Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ] adhyAtmakalpadruma [ prathama bhAvanA barAbara samajI manana karavAthI aneka prakAranA lAbha thavAno saMbhava che ema anubhavIo kahI gayA che. (13) dvitIya ameda bhAvanAnuM svarUpa -- apAstAzeSadoSANAM, vastutattvAvalokinAm / "pu pakSo vA, sa pramodrA pravezottara | 4 | (anuSTra) jemaNe sarva doSa dUra karyA che ane vastutatvane jeo joI rahyA che teonA guNa upara pakSapAta te pramAda bhAvanA kahevAya che." (14) vivecana-je mahAna puruSe e pitAnA sarvadane mahAna prayAsa karIne dUra karyA che, eTale jeonA krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa vagere mahAna doSano nAza thaI gayo che ane je vastusvarUpa barAbara samaje che, evA mahAtmA puruSanA guNa tarapha bahumAna rAkhavuM te pramoda kahevAya che. aneka upasarga sahana karI, AtmavIrya pheravI duniyAmAM je asAdhAraNa sadaguNa kahevAya te prApta karanArA zrI vItarAga mahArAjAone dhanya che! teozrIe pitAnAM sarva karmone kSaya karI jinanAmane siddha karI batAvyuM che. vaLI, A duniyAmAM aneka sAdhu-mahAtmAo thaI gayA che, jeoe pApakAra mATe pitAnA prANanI paNa darakAra karI nathI. duniyA upara upakAra karavAnA hetuthI aneka graMtha lakhI, upadeza ApI vastusvarUpanuM bhAna karAvyuM che ane te mATe teoe pitAnA nAmanI kAMI paNa darakAra karI nathI. vaLI, atyAre paNa aneka sAdhu-munirAjo upadeza daIne anya jIvo upara upakAra karI rahyA che ane pitAnA karmane kSaya karavAmAM paNa asAdhAraNa prayAsa karyA kare che. evA sAdhuone kharekhara dhanya che! dauryaguNa rAkhI pitAnAM sthiti ane saMga anusAra dharmAnuSThAna ane paropakAra karanArA AnaMda, kAmadeva vagere zrAvake ane strI jAtine prazaMsApAtra karanAra sulasA vagere zrAvikAo, jemane zrI vIra paramAtmA paNa dharmalAbha kahevarAvatA hatA, evAM zrAddharatnane dhanya che ! saMteSa, satya, anukaMpA, namratA, vinaya, dAkSiNya, dAna vagere aneka guNothI alaMkRta naravIro baha thaI gayA che ane kaI kaI atyAre paNa pRthvIne zebhAve che, e sarvane dhanya che ! mahAtmA puruSonAM caritra athavA jIvanavRttAMte vAMcI athavA sAMbhaLI manamAM teonA guNa mATe bahumAna lAvavuM e pramoda bhAvanA che. eka guNa je sarvAze prApta karavAmAM Ave te sarva guNe tenI pachavADe zreNIbaddha AvI jAya che e siddha niyama che. ane guNa prApta karavAno siddha upAya e che ke je mahAtmA puruSoe te guNe prApta karyo hoya teonI bhAvanA zuddha svarUpamAM hRdayamAM goThavavI. evI rIte bhAvanA rAkhavAthI guNa para rAga thAya che ane te guNe na hoya te prApta karavA IrachA thAya che, ane jarA vIrya pheravavAthI te bahumAnanI lAgaNI athavA manane AnaMda, saradArI, Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra samatA [25 guNa prApta paNa thAya che ane bhAvanA bhAvatI vakhate je te guNe potAmAM hoya che te te guNe vizeSa svaccha bane che. amuka prANIne bahumAna maLe che e joI asaMtoSa na lAva athavA tenA tarapha IrSyA na karavI; paraMtu teno guNekarSa karavo e ja guNa prApta karavAnuM sAdhana che. AvI rIte vicAra karIne tIrthakara mahArAjane maitrIbhAva, gajasukumALAdikanI kSamA, vijaya zeThanuM brahmacarya, zrIpALa rAjAnuM dAkSiNya, sItAnuM satItva ane revatIne bhaktibhAva vagere tarapha dhyAna ApavuM ane stuti yogya guNonI ane guNavAnI prazaMsA karI jillAnI ane kAnanI anukrame guNAnuvAda ane guNazravaNathI saphaLatA karavI. tattvArthabhASyakAra zrI umAsvAtijI mahArAja lakhe che ke "ayutthAnAdika vinaya, vaMdana, stuti, prazaMsA, viyAvacca ItyAdike karIne samyaphava, jJAna, cAritra ane tapasyAthI viziSTa manuSyamAM bIjAoe tathA pote karelI pUjAne lIdhe thayela manane AnaMda je sarva ikriyA dvArA jaNAI Ave te pramoda bhAvanA." pramoda bhAvanAnI A vyAkhyAmAM paNa manane AnaMda ja pradhAna bhAga le che, paraMtu vizeSamAM atra vartana paNa sAthe ja gaNavAmAM AvyuM che. sAdhu (uttama) puruSonA nAmanuM tathA guNanuM mAtra smaraNa karavAthI paNa aneka lAbha thAya che, ane je karmanuM svarUpa samaje che, teo jANe che ke amuka smaraNathI tene daDha saMskAra thaI jAya che, te pachI gatyaMtaramAM paNa smaraNane viSaya guNa jarUra prApta thAya che. AvI rIte pramAda bhAvanAthI A bhava ane parabhavamAM bahu lAbha thAya che. keInI niMdA karatI vakhate eka jAtane mAnasika kSebha thAya che, tenuM te atra darzana paNa thatuM nathI ane UlaTuM pramodabhAva bhAvatI vakhate ja apUrva AnaMda thAya che. samatAbhAvanuM e ja lakSaNa che ke te karatI vakhate ja nUtana AnaMda thAya che ane te anubhavathI ja kharekharo samajAya che. A pramAda bhAvanA samatAnuM aMga che ane ene bhAvavAmAM koI paNa jAtane bAhya prayAsa karavo paDato nathI. (14) tRtIya karuNuM bhAvanAnuM svarUpa dIneSvArteSu bhIteSu yAcamAneSu jIvitam / pratibhAvaparA zuddhi, vAdhyamathI te che : . (guru) "azakta, duHkhI, bhayathI vyAkuLa thayelA ane jIvitavyane yAcanAra prANIo upara teonuM duHkha TALavAnI je buddhi te karuNA bhAvanA kahevAya che." (15) vivecana-aneka saMsArI jI dhana prApta karavAnA irAdAthI jaMgale jaMgala athavA deza-paradeza phare che, pArakI sevA kare che, aneka kaSTa sahana kare che ane AvI rIte lakSamI meLavI vaLI pAche tene durupayoga karI herAna thAya che. lakSamI prApta karatI vakhate aneka rIte duHkhI thAya che, tenuM rakSaNa karavAmAM tethI paNa vadhAre duHkhI thAya che, muMbaI benkanA - a. 4 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ] adhyAtmakalpama [ prathama bhayAnI peThe lakSmI upara cekI karyA kare che, tenA vyayamAM paNa aneka rIte duHkhI thAya che, uDAu mANasa majazekhathI zarIra bagADe che, kaMjUsa mANasa baLI baLIne manane ane magajane khAlI kare che ane ati-viSayI mANasa vyAdhithI duHkhI thAya che. vaLI, lakSmI upara dumana-cera te haMmezAM UbhA ja che. manuSyane mAthe rega, bhaya, mRtyu, vRddhAvasthA vagere zatruo to niraMtara jAgatA ja che ane te haMmezAM duHkha ApyA kare che. ItihAsamAM bhUmi khAtara aneka rAjAe laDAI karatA ane hajAro senAnIo lehI reDatA vAMcavAmAM AvyA che. matsarathI kesa laDI hajAro-lAkhonA kharacamAM UtarI jaI vakhata ane paisAne nAza karanArA sAMbhaLyA che; lobhathI aneka prakAranAM aprAmANika AcaraNa ane halakA prakAranA kAvAdAvA karanArA prANIo avalokana-pathamAM AvyA che, keTalAka prANIo pAMca IdriyonA viSaye bhegavavAmAM tallIna thaI saMsAramAM rAyamAgyA rahe che, ema daSTipathamAM AvyuM che, keTalAka prANIo mahA-pApabaMdha karI adhogatimAM javA gya kAryavyavahAra batAvI teonA saMbaMdhamAM vicAra karanArane paNa mahA-phaleza karAvanArA tarIke anubhavyA che. AvI rIte AkhuM jagata duHkhathI vyApta che. keI zuddha deva-guru-dharmanuM svarUpa oLakhavAnI darakAra karatA nathI ane anAdi mithyAtvamAM sabaDI rakhaDyA kare che, keInI magajazakti, samajaNa ke vicArazakti jAgRta thaI zake tevI hoya chatAM paNa hitopadeza sAMbhaLatA nathI, ane sAMbhaLIne te para vicAra paNa karatA nathI. Ama aneka rIte duHkhI hoya che, duHkhI dekhAya che, athavA bhaviSyamAM dukhI thavAnA evI pratIti thAya che. AvA prakAranA prANIo tarapha karuNa lAvavI-dayA lAvavI-te karuNuM bhAvanA athavA kRpA bhAvanA kahevAya che. duHkha aneka prakAranAM che, tenuM lisTa ApavuM azakya che, tema ja jarUranuM paNa nathI. e sarva duHkho mAnasika ane zArIrika be prakAranAM hoya che. bIjI rIte ene parakRta, svakRta ane ubhayakRta evo paNa vibhAga thaI zake che. AvAM anekaraMgI duHkhamAMthI choDAvavAnI buddhine trIjI bhAvanA kahI che. e bhAvanA bhAvatI vakhate vRtti bahu nirmaLa thAya che. mahAtmA sAdhuo ane bIjA aneka mANase eka paisAnI paNa apekSA vagara A jagatanA prANuone bhava-baMdhanathI choDAvavA prayAsa kare che, te A bhAvanAne pariNAme che. ane A bhAvanAyukta lAgaNIthI potAnA jAtibhAI, dezabhAI athavA manuSyamAtranuM duHkha dUra karavA prayAsa thAya che. tIrthakara mahArAjane pUrva bhavamAM sarva jIvane zAsanarasIA banAvavAnI IcchA thAya che, temAM maitrIbhAva sarva jIva AzrayI lAgu paDe che, te ApaNe upara joI gayA paraMtu bhagavAnane preraNA karanAra bhAvanA te karuNuM ja che, A jagatanA jIne duHkhI joI, duHkhanuM svarUpa ane tethI pIDA pAmatA lokone joIne teone dukhamAMthI choDAvavAnI tIvra bhAvanA utpanna thAya che ane A bhAvanA bhAvatAM ja teo tIrthakara nAmakarmane baMdha bahudhA kare che. jema kaMpI jAya tevA upadrava karanAra saMgama Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] samatA [ 27. upara bhagavAna zrI mahAvIrasvAmInI kevI utkRSTa karuNa ! pitAne kaSTa thayuM e vAta te temanA manamAM paNa AvI nathI, paraMtu potAnA saMbaMdhamAM AvanAra bicAre A jIva duHkhI thaze, e vicArathI ja karuNuM AvI ane tethI AMkhamAM pANI AvI gayAM! karuNA bhAvanA bhAvanAranI daSTi bahu vizALa rahe che. te sAmAn sarvabhUteSu- pitAnA jevA sarva prANIone-dekhe che ane bIjAne duHkhI joI tenuM mana dagdha thaI jAya che; teone duHkhamAMthI kevI rIte choDAvavA, tene vicAra tene uparAupara AvavA mAMDe che. zeksapiyara eka jagyAe (Merchant of Venice nA nATakamAM) kahe che ke "karuNuM bevaDe AzIrvAda che, te ApanAra ane lenAra bannene rAjI kare che" A hakIkata bahu vicAravA lAyaka che. paisAmAM ekane lAbha ne bIjAnuM nukasAna ema prAce bane che, paraMtu karuNAmAM te bannene lAbha ja thAya che. karuNu karanAra pArakAnAM duHkhane dUra karavAnA upAya manamAM ciMtave che, te prANa pote paNa sukhI thAya che, kAraNa ke kharekharI lAgaNIthI paropakAra karanArane duHkha thatuM ja nathI. zAMtasudhArasamAM tethI ja kahyuM che - paraduHkhapratIkAra-mevaM dhyAyanti ye hRdi / ___ labhante nirvikAraM te, sukhamAyati-sundaram // je prANI e rIte bIjAnA duHkhane upAya hRdayamAM vicAre che te pariNAme suMdara ane vikAra vagaranuM sukha meLave che." AvI buddhithI sukha maLe che ane te paNa pariNAme suMdara sukha maLe che. sAdhAraNa sukha te kSaNika ane pariNAme dukha karanAra hoya che, paNa A te pariNAme paNa suMdara che ane vaLI te sukhamAM vikAra paNa kaI prakAranuM hotuM nathI. A bhAvanA upara bahu vicAra karavAnI jarUra che. ghaNuM prANIo pitAnuM bharaNapoSaNa karavAmAM ja jIvananI saphaLatA mAne che, paraMtu paropakArI puruSo kahe che ke "kAgaDe ke Dhora paNa peTa bhare che. manuSya jIvananI uttamatA kharekharI emAM ja che ke saMsAranA sarva saMbaMdhathI jarA UMcA AvI, svane bhUlI jaI popakAraparAyaNa jIvana karavuM." paropakAranI vyAkhyA TUMkI nathI, kAraNa, tenI hada nathI. pitAnI sthiti, zakti, saMyegAdi anusAre Atma-vyatirikta prANIone upayogI thaI paDavuM, e paropakAra che ane karuNA bhAvanAnuM e mukhya pariNAma che. e bhAvanA rAkhavAthI aneka prANIo saMsArasamudra tarI gayA che, evuM zAstramAM vAMcIe chIe ane ItihAsamAM paNa paropakArI jIvana bahu maLI Ave che. (15) cethI mAdhyadhya bhAvanAnuM svarUpa krUrakarmasu niHzaGka, devatAgurunindiSu / AtmazaMsiSu yopekSA, tanmAdhyasthyamudIritam // 16 // (anuSTup ) "kaI paNa prakAranA AMcakA vagara krUra karma karanArA, deva ane gurunI niMdA karanArA Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28] adhyAtmakalpama [prathama ane AtmazlAghA karanArA prANIo tarapha upekSA te mAdhyacya (athavA udAsInatA) bhAvanA kahevAya che." (16) vivecana--duniyAmAM aneka prakAranI vicitra prakRtinAM prANI hoya che koI prANIo niraMtara krUra kRtya karavAmAM moja mAne che keI asatya belI bIjAne chetaravAmAM saMtoSa mAne che ke corI karI paradhana haraNa kare che, keI aprAmANikapaNe dhanasaMcaya kare che, kaI paisA ekaThA kare che, koI parastrImAM Asakta rahI dhana, zarIra ane kIrtine nAza kare che, keI krodha karI vAraMvAra AvezamAM AvI jAya che ke jAti, kuLa, baLa, tapa, aizvarya, vidyA vagerene ahaMkAra karyA kare che; kaI prapaMcayukta kAryo karIne zaktino durupayoga kare che; keI karoDa rUpiyA meLavavA prayAsa karyA kare che, koI pArakI niMdA karI vacanane mAga Ape che; keI dhamAdhama karavAmAM meja mAne che, kaI parajIvane vinAza karI nIca mane vikArane tRpti Ape che ke deva-gurunI niMdAmAM ja jIvananuM sAphalya samaje che-AvAM AvAM pApakRtyomAM AnaMda mAnanArA ghaNA prANIo jovAmAM Ave che. saMsAranuM svarUpa DuM samajAyuM hoya tevA prANuone paNa AvI adhama prakRtinA mANase tarapha vadhateoche krodha AvI jAya che, kAraNa ke pApa ane pApI sAmAnya rIte janasamudAyano tiraskAra pitAnI tarapha khecI le che. jenazAstrakAra kahe che ke "AvA cho tarapha paNa tAre krodha kare nahi." sAMsArika svArthane aMge paNa koi te sarvathA tyAjya ja che, paraMtu AvI rIte paNa krodha kara tAre kAMI kAmano nathI. he bhAI! tuM vicAra kara ke AvA prakAranA mANase upara krodha karavAthI tane zuM lAbha che? sarva jIvo potapotAnAM karmAnusAra kAryo kare che, temanA upara krodha kara e taddana nihetuka che, kAraNa ke tArA krodhathI kAMI te prANIo pApakRtyathI pAchA haThavAnAM nathI. jIvane jyAre pApAnubaMdhI pA5 athavA pApAnubaMdhI puNyane udaya thAya che tyAre duHkha athavA sukhane anubhava karatAM anukrame upara batAvyAM tevAM kRtya karavAnuM sUjhe che, e kamanuM zAsana che. je teone sAre mAge caDhAvavAnI tArAmAM zakti hoya te te dvArA tuM teone samajAva, teone upadeza Apa, teo tarapha tArI hitabuddhi che ema jaNAvI de, paNa je tArAmAM tevI zakti na hoya te tuM tAruM saMbhALI rAkha, te kAMI AkhI duniyAne sudhAravAno kekaTa lIdhe nathI. prayatna karIne jIvane sAre raste caDhAvavA tene karuNuM bhAvanAmAM samAveza thAya che, paraMtu jyAre te raste tAre mATe khullo na hoya eTale tArAmAM paropadeza karavAthI zakti na hoya athavA game teTale upadeza karatAM paNa sAme jIva tenA mahApAdiyathI sAre raste AvI zakato na ja hoya te pachI tAre tenA tarapha upekSA rAkhavI e vadhAre ucita che. keTalAMka prANIo tattvanuM svarUpa na samaje - sarva jI tarapha maitrIbhAva rAkhavo e prathama pade che; temAM paNa je jIvo duHkhI hoya temane duHkhamAMthI cheDAvavA vicAra karavo te karUNuM bhAva che. prayatna karavA chatAM paNa hita thavAne saMbhava na rahe tyAre udAsInatA rAkhavAnI che. ameda bhAvanA judA viSaya tarapha jAya che. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra samatA 29 tevAM hoya che ane keTalAMke na samajavAnA niIya karelA hAya che. AvAM prANIe tarapha upekSA rAkhavI e vadhAre sAru che. ethI e prANI peAtAnAM pApakRtyAmAM vadhAre custa thatA nathI ane tArI sAthe virAdha na thayA. hAya tA kAI divasa paNa tArAthI susAdhya rahe che. enA tarapha tuM eka vAra pragaTapaNe tiraskAra batAvI de, tyAra pachI AjIvitatrya te tArI viruddha ja rahe che. vaLI, evA halakA jIvA para krodha karavA emAM tane lAbha nathI. prazasta ke aprazasta krodha ucca sthitie sarvathA tyAga karavA ceAgya che. teTalA mATe zrImad yaze!vijayajI mahArAja dveSanI sajjhAyamAM kahe che ke " rAga dharIje DAM guNa lahIe, nirguNa upara samacitta rahIe." guNavAna upara rAga ane nirguNI upara sacitta rAkhavuM, evA atra spaSTa upadeza che. enA bhAva pragaTa che tethI vizeSa ullekhanI jarUra rahetI nathI, paraMtu e vRtti prApta karavAnI khahu jarUra che, tethI samatAnA abhyAsInu e tarapha khAsa dhyAna khecavAmAM Ave che. zrI vinayavijayajI upAdhyAya paNa kahe che ke " mAyasthya bhAvanA sAMsArika prANIone vizrAMti levAnu` sthAna che." A jagatanA jIvA bhinna bhinna karmAe karIne bhinna bhinna svarUpavALA jaNAya che, tethI sarvAMnI ceSTA ekasarakhI hAtI nathI, hAI zake paNa nahi; tyAre samaju mANasAe keAnA para gusse thavuM ane keAnA para saMtuSTa thavuM ? tIrthakara mahArAja zrI vIraprabhue mithyA kheAlanAra pAtAnA jamAI jamAline paNa rokavA mATe khaLAtkAra karyAM nahi. ATalA uparathI jaNAya che ke tIrthaMkara mahArAja anaMta vIvALA hoya che chatAM paNu khaLAtkArathI dharma pravartAvatA nathI, pazu zuddha dharmanA upadeza ja Ape che. ATalA mATe hRdayamAM samatA rAkhavI ane maneAvikArane vaza thaI javuM nahi. ghaNI vakhata khojA prANIne hita karavAnA hetuthI A jIva kaleza pAme che ane keTalIka vAra khATI ciMtA karyA kare che. kAryaM karavuM' te ThIka che, paraMtu tenI ciMtA nakAmI che; kAraNa ke sAmA prANIne karyuM vivara katyAre Apaze te bAbatamAM ApaNuM ajJAna hAvAthI ApaNe dareka kAryamAM saphaLa thaI zakIe nahi. vaLI, phaLa zu thaze te saMbadhamAM ciMtA karavAnA ApaNA adhikAra paNa nathI. evI ja rIte asatya khelanAra ke aprAmANika AcaraNa karanAra upara dveSa karavA nakAmA che; kAraNa ke bannene tethI tA lAbha ja nathI. hiteApadeza na sAMbhaLanAra upara paNa dveSa na karavA; vicAravu` ke hajI tenI sthiti pAkI nathI. deva, guru ke dharmanI niMdA karanAra upara krodha thAya e tA ApaNe anubhavIe chIe; itihAsamAM paNa aneka dhrAMtA che. zAstrakAra tenI paNa amuka hade nA pADe che. tuM khanI zake te teone zuddha svarUpa samajAya, pachI zuM thAya che te jo, jo na samaje tA tArA prayAsa niSphaLa thayA che ema samajIza nahi. te te tArI pharaja bajAvI che. tuM pachI vicAraje ke e bicArAne hejI rakhaDavuM' bAkI haze, tethI sAcA mArga dekhAtA nathI. A rekhA tuM nira Mtara dhyAnamAM Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ] adhyAtmakalpama [ prathama rAkhaje, ethI tane nAsIpAsa paNa thaze nahi ane zAMti jaLavAI raheze. zrI zAMtasudhArasamAM kahyuM che ke - tasmAdaudAsInyapIyUSasAraM, vAraMvAraM hanta santo lihantu / AnandAnAmuttaraGgattaraGgairjIvadbhiryabhujyate muktisaukhyam // "e rIte udAsInatA e amRta che ane saMtapuruSe e amRtane vAraMvAra svAda le che, evA AnaMdanA ucca taraMga vaDe jIvanArAo A janmamAM muktisukhane bhogave che." A bhAvanAthI puruSArtha karavAne pratibaMdha thatuM nathI, paNa puruSArtha karyA pachI pariNAme niSphaLatA maLe tyAre keTalIka vAra sAmA prANa para je kaSAyayukta ugra lAgaNI thAya che tene kAbUmAM rAkhavAne A bhAvanAno viSaya che. mitrI, pramAda, karuNA ane mAdhyathya e cAra dharmadhyAnanI bhAvanA che. e bhAvanA bhAvavAthI jIva AnaM-raudradhyAnamAMthI mukta thaI dharmadhyAnamAM Ave che. A cAra bhAvanA bhAvavAthI mana sthira thAya che ane samatA prApta thAya che. e bhAvanA bhAvatAM manamAM anirvacanIya AnaMda thAya che e AnaMdane sarakhAvavA mATe sthaLa sRSTimAM kaI paNa padArtha nathI. e cAre bhAvanA, agAu jaNAvyuM tema, samatAnAM aMga che ane samatAne sthirakaranAra che. zAMtarasanA khapIe A bhAvanArUpa jaLanuM vAraMvAra pAna karavuM. abhyAsa paDyA pachI rasto sarala thaI jaze. atra cAre bhAvanAnuM saMkSipta svarUpa batAvyuM che; vizeSa svarUpa jANavAnI jijJAsA hoya temaNe anya graMthomAMthI tenuM svarUpa joI levuM. bAkI, enuM kharuM svarUpa te e bhAvanA bhAvavAmAM Avaze tyAre ja anubhavamAM Avaze. e bhAvanA bhAvamAM zarUAtamAM te manakSetra kadAthe saMkocavALuM lAgaze, paNa dhIme dhIme te vistRta thatuM jaze. (16) samatAnuM bIjuM sAdhana : IndriyanA viSayo para samatA cetanetaragateSvakhileSu sparzarUparavagandharaseSu / sAmyameSyati yadA tava cetaH, pANigaM zivasukhaM hi tadAtman / // 17 // (svAgatAvRtta) he cetana! sarva cetana ane acetana padArthomAM rahelA sparza, rUpa, rava(zabda), gaMdha ane rasamAM tAruM citta samatA pAmaze, tyAre mekSanuM sukha tArA hAthamAM AvI jaze." (17) vivecana-samatAnA prathama sAdhana tarIke cAra samakita bhAvanA kahI. have bIjuM sAdhana indriyanA viSaye para samabhAva rAkhavAnuM che te kahe che. strI, putra vagere cetana padArtho ane zayA, vastrAdi acetana padArtho, e banene aMge aneka prakAranA sthaLa viSaya prApta thAya che. kamaLa sparzathI sukha ane karkaza sparzathI duHkha thAya che. tema ja rUpavAna strI ke vastu joIne prema Ave che ane kurUpa joIne dveSa thAya che, tevI ja rIte sugaMdha tarapha nAsikA AkarSAya che ane durgadhathI mAM maraDAya che, tathA miSTa padArthane svAda karatAM jillAmAM pANI chUTe che, tyAre aniSTa padArtha khAtA mAM bagaDe che, susvara vani Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra] samatA [31 sAMbhaLI kAna maMDAya che, tyAre kusvara sAMbhaLI kAnamAM AMgaLIo nAkhavAmAM Ave che. A pAMca iMdriyonA trevIsa viSaya che. e sarva viSaya tarapha jyAre tane samabhAva thaze, eTale sAruM ke kharAba evo koI paNa prakArane bheda tArA manamAM thaze nahi, tyAre mokSasukha tArA hAthamAM AvI jaze. A pAMce iMdriyanA viSaye A jIvane bahu chetare che ane saMsAramAM rakhaDAvanArA paNa kharekhara teo ja che. nItizAstrakAre kahe che ke :iha hi madhuragItaM nRtyametadraso'yaM, sphurati parimalo'yaM sparza eSa stanAnAm / iti hataparamArtha rindriyairdhAmyamANaH, svahitakaraNadhUtaH paJcabhirvazcito'smi // 1 A madhura rIte gavAyeluM gAyana, A nAca, A rasa; A sugaMdhI, A stanone sparza-AvI paramArthane haNanArI iMdriye, jeo svahita sAdhavAmAM dhUta che, te pAMcethI huM saMsAramAM paribhramaNa karuM chuM ane teothI kharekhara chetarAuM chuM." - A pAMce Idriyo upara athavA vastutaH pAMcenA viSaya upara rAgadveSa na rAkha e mokSaprAptine upAya che. mokSa prAptine upAya rAgadveSane tyAga ja che, kAraNa ke kaSAya, saMsAramAM rakhaDAvanAra che ane jenuM svarUpa AgaLa sAtamAM adhikAramAM vistArathI batAvyuM che, te sarva rAgadveSathI ja utpanna thAya che, mATe iMdriyonA kSaNika sukhamAM AnaMda na mAnatAM tenA tyAgathI mokSanuM avicichanna sukha prApta thAya che tene khyAla lAvI temAM prayAsa kare e samatA prApta karavAnuM ane te dvArA paraMparAe avyAbAdha sukha prApta karavAnuM parama sAdhana che, e khAsa dhyAnamAM rAkhavuM. teTalA mATe zrI siMdUraprakaramAM kahe che ke "he sAdhu! tuM game teTalAM maunavrata dhAraNa kara, gharano tyAga kara, AcArano abhyAsa kara, vanamAM gamana kara, tIvra tapasyA kara, paNa jyAM sudhI kalyANavanane bhAMgI nAkhanAra mahAvAyu samAna indriyasamUhane te parAjaya karyo nathI, tyAM sudhI rAkhamAM reDelA ghInI jema sarva vRthA samajavuM." tema ja zarUAtamAM ja tyAM kahyuM che ke I driyanA samUhane parAjaya karavAthI kalyANa prAsa thAya che. je iMdriyanuM sukha kSaNika che tene kabajAmAM rAkhI tenA viSayothI thatAM sukhaduHkha para sAmyabhAva rAkhavo e atra upadeza che. samatA prApta karavAnuM A bIjuM sAdhana thayuM. (17) AtmazikSA-vicAra karavAnI jarUriyAta samatAprAptinuM trIjuM sAdhana ke guNAstava yataH stutimicchasyadbhutaM kimakRthA madavAn yat / kairgatA narakabhIH sukRtaiste, kiM jitaH pitRpatiryadacintaH // 18 // (svAgatAvRtta) tArAmAM kayA guNo che ke tuM stutinI IcchA rAkhe che? te zuM moTuM AzcaryakArI kArya karyuM che ke tuM ahaMkAra kare che ? (tArA) kayAM sukRtyathI tArI narakanI bIka maTI gaI che? te zuM yamane che ke jethI tuM ciMtA vagarane thaI gaye che? (18) siMdUraprakara, zleka 71. 2. ejana loka 6, pakti cothI. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra ] adhyAtmakalpama [ prathama vivecana-samatAprAptinuM trIjuM sAdhana vastusvarUpanI ane AtmasvarUpanI vicAraNuM che. jyAre AtmA zuM che ane tene ane pudagalane saMbaMdha kevo che? kyAM sudhI cAle tevo che? vagere bAbatano vicAra yogya rIte karavAmAM Ave tyAre manamAM zAMti thAya che ane nakAmo vyavasAya ghaTI jAya che. samatAprAptinuM A utkRSTa aMga che, e aMganA samarthanamAM A adhikAranA have pachInA ghaNA zloke che ane adhyAtmazAstra A viSayane ja puSTi Ape che. aneka prakAre vastusaMbaMdha oLakhavAne atra prayAsa karavAmAM Avyo che. te para dhyAna rAkhI vicAraNA karavAnI bahu ja jarUriyAta che. jyAM sudhI cagya vicAraNA karavAmAM AvatI nathI tyAM sudhI ja A jIva potAnI zaktine vyartha vyaya kare che. tethI AtmavicAraNA karavI e bahu ja upayogI che. hakIkata ema che ke A jIva AkAzanA tArAo ane devatAnAM vimAnane vicAra kare che, dUra dezamAM zuM che te jovA jAya che ane pitAnI aptaraMgI jijJAsAne vividha rIte tRpta kare che; paraMtu pite koNa che? pite zuM kare che? zA mATe kare che? tene artha zuM che? tenuM pariNAma zuM che? te samajAtuM nathI, samajavA yatna karato nathI, samajavAnI jijJAsA jAgRta karato nathI, paraMtu UMce AkAzamAM jotAM kUvAmAM paDanAra jyotiSInI peThe te bhUla khAya che, bIje deDavA karatAM aneka AzcaryanuM dhAma pite keNa che? vizvavyavasthAmAM pote kaI jagyA roke che? karma ane bhasthitinA kAyadA pitAne kevI rIte lAgu paDe che? tenAthI chUTavAne upAya zuM che? e saMbaMdhamAM vicAra karavAnI bahu ja jarUra che. Atmika vicAraNA tarapha atra tenuM dhyAna kheMcavAmAM Ave che. he cetana! bIjA mANaso tArAM vakhANa kare, tArI stuti kare, e sAMbhaLavAnI tuM IcchA rAkhe che; paNa tArAmAM guNa kyA che ? zrI mahAvIra svAmI jevo tapasyAguNa, gajasukamALa je kSamAguNa, zrIpALa mahArAjA jevuM dAkSiNya, kaMika muni jevI samatA, vijayazeTha jevuM brahmacarya, bAhubaLI jevo madatyAga, hemacaMdrAcArya, haribhadrasUri ke yazovijayajI jevuM zrutajJAna vagere guNa tArAmAM hoya ane pachI te stutinI IcchA rAkhate hoya te te ThIka gaNAya, paraMtu tArAmAM te kAMI nathI, chatAM zA upara tuM vakhANa meLavavA mAge che? vaLI he bhAI! te zuM moTuM addabhuta kAma karyuM che ke tuM UMcI najara rAkhIne abhimAnamAM taNAto jAya che? je vezyAnA gharamAM bAra varSa rahI aneka viSayasukha bhogavyAM, te ja vezyAnA gharamAM, te ja vezyAnI prArthanA chatAM, cAra mAsa sudhI aDagapaNe brahmacarya pALanAra zrI sthalibhadra mahArAja jevuM athavA to cha khaMDa sAdhanAra cakravatI jevuM kAMI mahAna kAma karIne ahaMkAra karato ho to jarA vAstavika lAge, paNa tuM te nakAmo Te cheTe akkaDa thaIne cAle che, tenuM kAraNa tuM vicAra karIne amane samajAva. vaLI, he baMdhu! te ghora tapasyA, dezavirati, sarvavirati, cityapratiSThA, tIrthayAtrA, saMghabhakti, supAtradAna vagere kayAM mahAna kAryo karI nAkhyAM che ke tAre narakamAM javAnI bIka maTI gaI che? Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] samatA [ 33 jeNe A jIvanamAM koI mahAna kArya karyuM hoya tene te bahudhA narakamAM javAnuM hetuM nathI ane tenA jIvananI saphaLatA gaNAya che, paraMtu tAre te haju naraka-nigodamAM javAnI bIka UbhI ja che. vaLI he bhavya ! tuM Ama ciMtA vagarano thaIne pharyA kare che tethI amane to moTuM Azcarya thAya che, kAraNa ke jene mAthe zatru hoya te saMbhALa rAkhyA vagara pharI zake nahi ane phare te durdazA pAme. tAre mAthe te yama je a-pratihata-zAsanavALe zatru gAje che, chatAM tuM bedarakAra thaIne pharyA kare che tyAre zuM te zatrune te jItI lIdhuM che ? tuM AvA vicAra kema karatuM nathI? upara jaNAvelA guNe je prANImAM hoya teNe paNa stutinI IcchA rAkhavI ghaTatI nathI ane mahAna Azcarya utpanna kare tevAM kAryo karanArane paNa mada karo ghaTato nathI; ane sukRtya karanAra paNa bIka tajI detuM nathI tema ja yamanA bhayane jItanAra paNa AtmaciMtavana mUkato nathI ane je je mahAna prANIoe e guNe vagere prApta karyA che teoe paNa stutinI IrachA rAkhI ja nathI ane ahaMkAra paNa karyo nathI, e ApaNe sArI rIte jANIe chIe. paraMtu sUrimahArAja te A jIvane kahe che ke AvA guNa vagere tArAmAM hoya ane pachI stuti vagerenI IcchA rAkhatA ho to jANe vyAjabI gaNAya, paNa te kAMI tArAmAM nathI, chatAM tu zenA upara makakama rahe che? AvI rIte pitAmAM kayA guNe che ane pote kyAM moTAM kAma karyA che, tene barAbara vicAra karI ane tema karIza tyAre ja tane Atimaka svarUpa samajAze. upadeza devAnI A nUtana paddhati bahu asarakAraka che, kAraNa ke manuSyanI tINa lAgaNIne te prere che ane jAgRta thavAnI IcchA rAkhanAra abhyAsI mumukSu tenuM tAtparya samajI AtmavicAraNA karavA ukta thaI jAya che. (18) jJAnInuM lakSaNa guNastavaiyau~ guNinAM pareSAmAkrozanindAdibhirAtmanazca / manaH samaM zIlati modate vA, khidyeta ca vyatyayataH sa vettA // 19 // (upajAti) bIjA guNavAna prANIonA guNanI stuti kare tyAre ane anya mANaso pitA para Akroza kare athavA potAnI niMdA kare te vakhate je pitAnA manane sthitisthApaka rAkhe che athavA te vakhate je AnaMda pAme che ane tethI UlaTI vAta banatAM (eTale paraguNanidA athavA AtmaprazaMsA thatAM) je kheda pAme che te prANI jJAnI-jANakAra kahevAya che." (19) vivecana-bIjA prANIonAM dAna, lekasevA, dezasevA, kamasevA, dhRti, kSamA, brahmacarya, audArya, gAMbhIrya, niSkapaTatA, saraLatA vagere guNonI prazaMsA sAMbhaLIne jJAnI puruSa pitAnA mananI sthiratA kheI besato nathI. sAmAnya mANaso paikI ghaNA paraguNastavana sAMbhaLI IrSyA kare che, cAle te ghasAtuM bole che, keTalIka vAra guNane avaguNa karI, a. 5 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34]. adhyAtmakalpadruma [ prathama dekhADe che ane taddana adhama vRttivALA te guNiyala puruSanI niMdA kare che. jJAnInuM lakSya te sarvadA guNa oLakhavAnuM ane guNa prApta karavAnuM ja hoya che. tethI jyAre jayAre te amuka vyaktimAM kaI paNa sadaguNa che ema sAMbhaLe che tyAre tyAre manane sthira rAkhI te sAMbhaLe che, eTaluM ja nahi, paNa guNanuM astitva vicArI AnaMda pAme che, guNane pratyakSa bhAva joI-jANI te to rAjI rAjI thaI jAya che ane guNavAna tarapha svAbhAvika rIte ja AkarSAya che. bIjA mANasenA guNone halakA pADatA nathI athavA tenI kiMmata ochI karavA jevuM gUDha vacana bolatA nathI. jJAnI mANaso AvA hoya che; kAraNa ke guNa prAptine upAya ja te che. "rAga dharIje jihAM guNa lahIe" e bhAva jANakAra mANasa svAbhAvika rIte ja samaje che. mAdhyacya bhAvanAmAM nirguNa upara samacitta rAkhavAne upadeza Apyo hate. atra guNavAna upara IrSyA dUra karI prema rAkhavA ane guNa upara rAga karavAne upadeza che. kahyuM che ke : paraguNaparamANUna parvatIkRtya nityaM, nijahRdi vikasantaH santi santaH kiyantaH // ANu jevA pArakA guNone parvata jevA mAnIne niraMtara pitAnA hRdayamAM vikasvarabhAva pAmatA santa puruSo kaI kaI hoya che." AvI rIte guNagrAhIpaNuM prApta karavAnI bahu jarUra che. bIjAnA nAnA guNane paNa mATe samajI te prApta karavA prayAsa karo. Ane badale je te guNanI upekSA karavAmAM Ave athavA tenI IrSyA karavAmAM Ave athavA te niMdA karavAmAM Ave te bahu hAni thAya che. marI gayela, dudhavALe, hADapiMjarazeSa zvAna joIne paNa durgachA na lAvatAM kRSNa vAsudeve tenA dAMtanI paMktinAM vakhANa karyA, e guNagrAhIpaNAnuM apUrva daSTAMta bahu vicAravA gya che. sAdhAraNa rIte evA zvAna tarapha meM maraDIne ke moM para rUmAla DhAMkIne ja cAlavAnI rIta jovAmAM Ave che. te chatAM emAMthI paNa zubha grahaNa karavAnI buddhi bahu lAbha karanArI nIvaDe che. haMsane dUdha ane pANI judAM pADavAnI Teva che e moTI vAta nathI, paraMtu emAMthI dUdha ja grahaNa karavAnI Teva che e meTI vAta che ane anusaravA yogya che. AvA guNa grahaNa karanArA puruSe ochA hoya che e kharuM, paNa tevA hoya che kharA ane ApaNe paNa vicAra karIe te tevA thaI zakIe. ghaNAM prANIonI Teva AkhA suMdara zarIramAM kSata kyAM che e zodhavAnI hoya che. guNavAnamAM kaI sahaja deSa hoya te zodhI te dvArA tenuM nabaLuM bolanArA bahu Amika hAni pAme che. guNagrAhIpaNAnI Teva bahu lAbhakartA che. jJAnI puruSanuM bIjuM lakSaNa e che ke bIje kaI prANuM pitAnI niMdA kare athavA pitAnI upara krodha kare to te vakhate paNa pitAnA manane sthiratAmAM rAkhe; pitAnI niMdA sAMbhaLI te gusse thaI jato nathI ane tenuM mana te vakhate ativyasta thaI jatuM nathI, * juo zloka 16 mo ane tenA paranI neTa. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikA2 ] samatA [ 35 paraMtu zAMta rahe che, eTaluM ja nahi paNa, pitAnI Amika sattAnI kaTI thavAno prasaMga jANI vadhAre jJAnI te tethI AnaMda mAne che. utkRSTa guNaprAptinI phuTa IcchAnI atra avadhi thAya che. duniyAnA ghaNAkharA mANase te potAnI stuti sIdhI rIte ke ADakatarI rIte sAMbhaLavA IcchA rAkhe che ane sAMbhaLIne rAjI thAya che, keTalIka vAra AtmalaghutA batAvI te dvArA paNa stuti karAvavAnI IcchA rAkhe che; paraMtu AvI IcchA na rAkhanArA bahu theDA hoya che ane potAnI stutithI kadAca mada utpanna thAya tevA hetuthI stuti sAMbhaLI darakAra na karanArA ane tethI UlaTA kheda pAmanArA te bahu ja thoDA hoya che. duniyAne mATe bhAga sAce raste hoto nathI tene atre pragaTa ullekha che, ane tethI A bAbatamAM thoDA paNa samaju mANasone pagale cAlavuM e ja zuddha mAge che. evI ja rIte pArakAnA guNanI niMdA sAMbhaLI kheda pAmavo e guNa tarapha prema batAve che ane A sarva lakSaNa jenAmAM hoya tene ja zAstrakAra jJAnI kahe che. dravyAnuyoganA thoDA graMthe vAMcyA athavA yunivarsiTInI keTalIka DigrI meLavI ethI kharA jJAnI thavAtuM nathI. jJAnanI sAthe ja vartana zuddha hevuM joIe. buddhinA kSapazamathI thoDuM svarUpajJAna prApta thaI jAya tethI malakAI javAnuM nathI, kAraNa ke vastutaH jJAnanuM phaLa vartana ja che ane phaLa vagaranuM jJAna mAtra bhA Ape che, paraMtu vAstavika lAbha karatuM nathI. keLavaNInuM pariNAma A ja hovuM joIe ane samaju prANIo ene ja anusare che, e ApaNe vAraMvAra vAMcIe chIe. jJAnInuM lakSaNa sAdhu ane zrAvakane eka sarakhI rIte lAgu paDe che. tethI je kharekhara jJAnI hovAno dAvo karatA hoya temaNe A zlokamAM batAveluM vartana karavuM khAsa jarUranuM che. vastu svarUpa ciMtavavAne A trIjo upAya amalamAM mUkavAthI samatA prApta thAya che. ane te ciMtavana vize jANakArane ja prApya che, tethI samatA prApta karavAnI IcchAvALA tatvajijJAsue-pachI te sAdhu ke zrAvaka game te hoya teNe-AtmaprazaMsA karavI nahi, bIjA kare evI icchA rAkhavI nahi, kare che tethI AnaMda mAnave nahi ane paraguNu aNumAtra hoya tene paNa meTo mAnava, tenI prazaMsA karavI ane bIjA prANIo tenI prazaMsA kare te sAMbhaLI rAjI thavuM. (19) pitAnA zatrumitra-sva5ra oLakhavAno upadeza na vetsi zatrUn suhRdazca naiva, hitAhite svaM na paraM ca jantoH / . duHkhaM dviSan vAJchasi zarma caitanidAnamUDhaH kathamApsyasISTam // 20 // (upendravajrA) "he Atmana ! tuM tArA zatru ane mitrane oLakhate nathI, tAruM hita karanAra ane ahita karanAra zuM che te jANatA nathI ane tAruM potAnuM zuM che ane pArakuM zuM che te eka "zarato" ti nA pada lajone che Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 ] adhyAtmakalpadruma [ prathama jANa nathI; (valI) tuM duHkha para dveSa kare che ane sukha meLavavA Icche che, paNa tenAM kAraNe nahi jANatA hovAthI tuM te Icchita vastu kevI rIte meLavIza?" (20) vivecana-eka sAdhAraNa niyama che ke zatru para jaya meLavavA mATe tene barAbara oLakhavo joIe ane tenA baLano khyAla karavo joIe. TrAnsavAlanA rahevAzI bAra lokenA baLane ocho khyAla karavAthI aMgreja sarakArane zarUAtamAM bahu muzkelI naDI hatI. tuM to tArA zatruo keNa che te paNa jANatuM nathI, te pachI teo kevA che e jANavAno te tane avakAza paNa kyAMthI hoya? rAga, dveSa athavA tajajanya kaSAya, vedodaya, mAha athavA mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga tArA zatruo che ane upazama viveka, saMvara vagere tArA mitro che. A sarvane barAbara oLakha ane te pratyekanuM tArI viruddhamAM ane tArI madadamAM keTaluM baLa che, tene khyAla kara. AvI rIte zatru-mitrane oLakhavAthI te AtmaguNa-vyaktIkaraNarUpa sonAnI khANe turata ja prApta karI zakIza. vaLI, tane hita karanAra zuM che ane koNa che ? ane ahita karanAra zuM che ane koNa che te paNa tuM jANatA nathI. tAruM tAtkAlika hita dekhAtuM hoya paNa tethI pariNAme tane ahita thatuM hoya te te AdaravA yogya nathI, e kahevAnI jarUra nathI. ethI paNa vadhAre tAruM zuM che ane pArakuM zuM che te paNa barAbara jANatA nathI. tuM koNa? tuM zarIra nahi, kapaDAM nahi, AbhUSaNo nahi, paNa keI bIjo che. zarIrane gatimAM rAkhanAra, kapaDAM paheranAra, AbhUSaNo dhAraNa karanAra kaI bIjo ja che; te AtmA che, te tuM che. tenI vastu te Atmika vastu kahevAya che. bAkI ghara, kapaDAM, ghareNAM, paisA ane zarIra sarva pArakAM che, apara che ane ajJAnatAthI temane tuM tArAM mAnI beThe che, paNa temAM tArI moTI bhUla thAya che. paugalika padArtha sarvathA pArakA ja che; teo sAthe AvatA nathI ane lAMbe vakhata rahetA paNa nathI. tAruM che te te tArA rUpa ja che, tArI pAse ja che, tArAthI bhinna nathI : A viveka jyAre tArAmAM Avaze tyAre tane vastasvarUpanuM barAbara bhAna thaze ane pachI tane bahu AnaMda Avaze. anaMta jJAna, darzana ane cAritra ja tArAM che ane te ja tane pariNAme hita karanArAM che. bAkI sarva vastuo pArakI che ane pariNAme ahita karanArI che, vaidya pAse vyAdhigrarata mANasa jAya tyAre pahelAM te tene ze vyAdhi che tenuM vaidya nidAna kare che, vyAdhinuM kAraNa zodhe che ane kayo vyAdhi che tene te nirNaya kare che. tane vibhAga dazAmAM rAcavA-mAcArUpa vyAdhi thayA che ane temAMthI mukta thaI tuM sukha meLavavA Irache che, te tenuM kAraNa zodhI kADha. jyAM sudhI A kAraNa tane jaDaze nahi tyAM sudhI tArA vyAdhio jaze nahi. mATe sva-para viveka lAvI hitakara ane ahitakara zuM che te barAbara samajI le. A graMthakartAnA vidyapaNumAM tane bharoMse hoya to A graMtha joI jA, tuM barAbara vicAra karIza te A graMthamAMthI tenuM nidAna tane jaDI Avaze. vaLI, A Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samato adhikAra ] [ 37 graMthakAre cikitsA paNa batAvI che te dhyAnamAM rAkhI zodhI kADhaje. vastusvarUpa samajavAnI jarUra keTalI che te have vadhAre spaSTa thatuM jAya che. jyAM sudhI vistaravarUpa samajAya nahi tyAM sudhI samatA prApta thAya nahi ane samatA prApta thayA vagara vyAdhine nAza thAya nahi. tethI samatA-prAptinA A trIjA sAdhana upara aneka rIte bhAra mUkavAmAM Avyo che. pAramArthika vaidyarAje batAvelA nidAna para bahu dhyAna ApavAnI jarUriyAta che, te have vadhAre pragaTa thAya che. (20) vicArIne lAMbo vakhata Take tevI vastu levI kRtI hi sarva pariNAmaramyaM, vicArya gRhNAti cirasthitIha / bhavAntare'nantasukhAptaye tadAtman ! kimAcAramimaM jahAsi ? // 21 // (upajAti) A lokamAM je DAhyA mANasa hoya che te vicAra karIne evI vastu grahaNa kare, je lAMbe vakhata sudhI cAle tevI ane pariNAme suMdara hoya, tyAre he cetana ! A bhava pachI anaMta sukha meLavavA mATe A dhArmika AcArane tuM kema tajI de che"? (21) vivecana-vastusvarUpa ane te saMbaMdhInuM jJAna meLavavAnI jarUriyAta keTalI badhI che te ApaNe upara joyuM, haju paNa te ja sAdhanane vizeSa pratipAdana karavA mATe kahe che. samaju vyavahArakuzaLa mANasa kaI paNa vastu kharIda karatAM be jAtane vicAra kare che. eka te te vastu TakAu hevI joIe ane bIjuM, te vastu upayogI hovI joIe. ApaNA pitAnA Atmika vyavahAramAM A niyamane bhaMga thato jovAmAM Ave che ane te eka-be bAbatamAM nahi, paNa Akho vyavahAra ja UMdhI ITathI maMDAyele mAlUma paDe che. dAkhalA tarIke ApaNuM yauvanAvasthAnA sukha-bhogamAM AnaMda lAge che; paNa te sukhane aMte vRddhAvasthAnuM duHkha che ane te sukha cAle che tyAre paNa bahu gheDe vakhata cAle che. dhana maLe che tyAre sukha lAge che. paNa tene nAza thAya tyAre duHkha thAya che. nehIne joI AnaMda thAya che, paNa tenA maraNathI zeka thAya che. evI rIte sarva paugalika vastuomAM pariNAme duHkha che, eTaluM ja nahi paNa AnaMda a5 kALa sudhI ja che (vastutaH te Ane AnaMda kahI ja zakAya nahi.) vaLI, thoDA kALanA sukhanI khAtara bahu kALanA sukhane bhega Apa paDe che, tethI vyavahArakuzaLa mANase vicAra karavAnI jarUra che. tuM keNa? tAruM zuM ? tArI pharaja zI che? A sarva vastuo tArI kevI rIte che? temane ne tAre zuM saMbaMdha che? tArI anya prANIo tarapha tathA vastuo tarapha kAMI pharaja che? che te kevI che? vagere bAbatano vicAra karavAnI AvazyakatA aneka vAra punarAvartana karI karIne samajavAnI jarUra che. AvI rIte jyAre AtmanirIkSaNa karavAnI Teva paDaze tyAre vastusvarUpa barAbara jaNAze. A jIva vicAra karyA vagara, dharmabuddhie paNa, ghaNIvAra ajJAnadazAthI mahApApo karI nAkhe che. enuM kAraNa e che ke koI paNa kArya karI, tenuM pariNAma zuM thaze ane AtmAne tethI Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ] adhyAtmakalpama [ prathama keTalI hAni thaI ane pitAnI keTalI avanati thaI tathA guNathI ardha-avataraNa keTaluM thaI gayuM, te sarvane tola karavAnI A jIvane Teva nathI. ghaNAM sukRtyo AvI rIte alpa phaLa Ape che, ghaNu sadupadeze khAsa A jIvane uddezIne bolAyelA hoya chatAM niSphaLa thAya che ane hadayabhUminI sapATI parathI cAlyA jAya che, paraMtu hRdayane jarA paNa Adra karatA nathI. e sarvanuM kAraNa eka ja che ke A jIvane Atma-vicAraNAnI Teva nathI. AtmavicAraNuM karanAra pitAnA dareka kAryane tapAsI zake che, ane tethI kAryakramamAM bhUla keTalI che, mela keTalo che ane deSa keTaluM che te zodhI dUra karI zake che. AtmanirIkSaNa karanAra sarvadA jAgRta rahe che ane kadI paNa zaktine nAza karato nathI. AvA aneka kAraNone lIdhe AtmavicAraNAthI bahu prakAranA lAbha thAya che. te he cetana ! AvI jAgRtine AcAra (vyavahAra) tuM zA mATe tajI de che! e vyavahAra tajI devAthI bahu nukasAna che, kAraNa ke tAruM sAdhya tethI dUra thatuM jAya che. (21) rAgadveSanA karelA vibhAga para vicAraNuM nijaH paro veti kato vibhAgo, rAgAdibhiste tvarayastavAtman ! / caturgatiklezavidhAnatastat , pramANayannasyarinirmitaM kim ? // 22 // (upajAti) "he cetana! tAruM potAnuM ane pArakuM evo vibhAga rAga-dveSe karelo che, cAre gatimAM tane aneka prakArane kaleza karAvatA hovAthI rAga dveSa to tArA zatruo che ! zatruoe karela vibhAgane tuM kema kabUla kare che?" (22) vivecana-zrImadda yazovijayajI mahArAja aSTakamAM lakhe che ke mati moDyuM madarza vAcA " huM ane mAruM e meha (rAgadveSalakSaNa) maMtrathI jagata adha thaI gayuM che." ene maLato bhAva batAvatAM bhatRhari kahe che ke-vavA modI pramAramavikramattamUrta nati -hathI bharelI pramAdamadirA pIne A jagata gAMDuM thaI gayuM che. meha AvI rIte A jIva upara aneka prakAranA trAsa utpanna kare che tenuM kAraNa vicArIe. 1. "AtmanirIkSaNa" nA viSaya upara "zrI jaina dhama prakAza mAsikanA pustaka 18mAM pRSTha 100 thI zarU thatA eka lekha A zleka TAMkIne lakhe che, te para dhyAna kheMcavAmAM Ave che. granthagauravanA bhayathI e lekha atra punarAvartita karyo nathI. "sAdhyane mArge ' nAmanA pustakamAM pahelA naMbare e mudrita karyo che. 2. AcAra zabdano artha keTalAka paMcAcAra ema karI tene bhavAMtaramAM anaMta sukhanuM sAdhana batAvI te artha atra ghaTAve che. jJAna, darzana, cAritra, tapa ane vIryarU5 paMca AcAra bhagavate upadezyA che, ane te apramattapaNe pALavA atra upadeza che. A pramANe karele artha asamAcIna nathI, paNa munisuMdarasUri mahArAje yatizikSAupadeza sivAyane A graMtha jema bane tema pAribhASika na thavA devA yatna karyo hoya ema lAge che ane tethI sAmAnya artha thaI zakato hoya tyAM vizeSa artha na karavo e paddhati mane vizeSa anukULa lAgI che. 3, jJAnasAra, aSTaka cezuM, prathama ki. 4. vairAgyazataka, leka sAtama. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] samato [ 30 vazamA zlokamAM ApaNe joI gayA chIe ke A jIva potAnuM ane pArakuM zuM che te jANato nathI. A satya che? badhA ja ghaNI vastune pitAnI che ema mAne che, paraMtu emAM bhUla e thAya che ke je potAnI vastu nathI tene potAnI mAnI bese che. ane pitAnuM anaMta dravya, je dararoja sAthe rahe che, saMnidhimAM ja che ane jene zodhavA javuM paDatuM nathI, tene te oLakhatA nathI, jANa paNa nathI ane bhramaNamAM rakhaDyA kare che! AvI svaparanI beTI vaheMcaNa thaI che, tenuM kAraNa zuM? vaheMcaNI karanAra keNa? Ane vicAra kare. " A dravya mAruM che, A strI mArI che, A ghara mAruM che" ema oLakhAvanAra rAga che, e moha che, e madirA che. "A ghara pArakuM che. A chokare bIjAne che. A vastune nAza thayo temAM aDacaNa nathI, kAraNa, te mArI nathI ema oLakhAvanAra cheSa che. e madirA che, evI ja rIte madathI, IrSAthI, ahaMkArathI, lobhathI svaparano vibhAga pADe che e sarva mahajanya che. mohane mArga jagatane aMdha karIne kAma karavAno che ane vAIna(dArU)nI peThe te prANIne unmatta banAve che. TUMkamAM kahIe to, paddagalika vastuone svaparavibhAga mahajanya che. meha A prANIne cAre gatimAM aneka prakAranAM duHkha ApyA kare che. devagatimAM virahaduHkha ane patkarSa sahana karavAnuM duHkha, manuSyagatimAM AjIvikAnuM duHkha ane saMgaviyeganuM duHkha, tiryaMcagatimAM mUMge moDhe aneka prakAranAM kaSTa sahana karavAnuM ane tApa-ThaMDI sahana karavAnuM duHkha ane narakagatimAM aneka prakAranAM zArIrika ane mAnasika asahya duHkhe meha utpanna kare che ane te A jIvane jarUra sahana karavAM ja paDe che. kaSAyo rAgadveSajanya che ane te bane pite mehanA chokarA che athavA moha pite ja che. ukta rIte aneka prakAranAM duHkha ApanAra mohane te A jIvane kharekhare duzamana kahI zakAya, dumanane AnaMda A jIvane bhulAve khavarAvI duHkha ApavAmAM ja hoya che. te ja meha svaparavibhAga karI Ape che. A mAruM che ane A pArakuM che, evuM paddagalika vastumAM ArohaNa karavuM e prakaTapaNe khoTuM che, kAraNa ke temAM Atmika kAMI nathI ane Atmika na hoya te pitAnuM nathI. AvI rIte vibhAga karanAra to tArA pAkA duzmana che. tyAre duzamana karela vibhAga tuM zA mATe kabUla rAkhe che ? duniyAmAM koI kAraNasara be pakSakAro vacce takarAra thAya te tene niveDo madhyastha mANasathI lAvavAmAM Ave che, paraMtu te ja niveDe karavAnuM kAma je eka pakSanA duzamanane seMpavAmAM Ave te jarUra tenuM pariNAma tenA lAbhathI UlaTuM ja Ave che, arthAt tene nukasAna thAya che. mATe he cetana ! tAruM zuM che ane pArakuM zuM che?--tene vibhAga tArA hitasvI hoya tenI pAse karAva. ema karIza te tane kAMI paNa lAbha thaze ane Atmika dravya; je atyAre tArI sattA (potentiality)mAM rahyuM che, pragaTapaNe tuM pAmI zakIza. zatrune have tuM kyAM sudhI tArA tarIke samajIza? tuM have unmattapaNuM choDI de ane mahine karela vibhAga Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ] adhyAtmakaparphoma [ prathama tane bahu ahita karanArA che e dhyAnamAM le. A manuSyabhavamAM tane vicAra karavAnA ahu avakAA che, kAraNa ke atre tArI sarva zaktie thADe ke vadhate aze khIlelI che. ethI khyAla karI tuM sva-para kharekharu zuM che te samaja. A bhavamAM tane jogavAi maLI che, tenA kharekharo upayAga kara. (22 ) AtmA ane bIjI vastuonA saMbadha para vicAraNA anAdirAtmA na nijaH paro vA, kasyApi kacinna ripuH suhRdvA / 66 sthirA na dehAkRtayo'Navazva, tathApi sAmyaM kimupaiSi naiSu // 23 // ( upajAti ) AtmA anAdi che; kAI ne kAI pAtAnuM nathI ane kAi pArakuM nathI; keAI zatru nathI ane koi mitra nathI; dehanI AkRti ane (temAM rahelA ) paramANue sthira nathI tApaNa temAM tuM samatA kema rAkhatA nathI ? " (23) ?? vivecana--AtmA zu che ane kANu che, tenI vicAraNA karavAnA trIne sAdhya upAya hajI paNa vizeSa spaSTa kare che. rAgadveSe svaparanA vibhAga khATo karyAM che, evuM samuccaye upara batAvyuM. have AtmA koNa che ane tene khIjAe sAthe kevA sabadha che, te atra joie. AtmA dravyarUpe dhruva-anAdi che, paryAyathI palaTanabhAva pAme che, puddagalanA saoNMgamAM rahI judAM judAM jAti, nAma, zarIra dhAraNa kare che; paNa sva-svabhAve zuddha caitanyavAna sanAtana che. enu svarUpa ghaNA graMthamAM batAvyu che. zrI leAkaprakAzaka graMthamAM tenu svarUpa batAvyuM che, tene atra sAra ApIe chIe. " jIvanu sAmAnya lakSaNa cetanA che, vizeSa svarUpa pAMca jJAna, traNa ajJAna ane cAra darzana e khArenA upayAga che. sava jIvane akSaraneA anaMtamA bhAga te sadA ughADA rahe che, tethI upayAga vagaranA koIpaNu jIva traNa leAkamAM nathI. game teTalAM AvaraNa karanAra karmI hAya tApaNu A akSaranA anaMtamA bhAga tA avarAtA nathI ja. akSara eTale jJAna ane dazanane! saMpUrNa upayAga samajavA. jema sUryAM upara vAdaLAM gherAI gayAM hoya, chatAM paNa kAMI kAMI prabhA tA rahe ja che, tema ja AtmAnuM anaMta jJAna avarAI jAya tApaNu jarA bhAga to ughADA rahe che ane divasa jema rAtrithI te ja kAraNe bhinna thAya che, tema AtmA paNu ajIvathI A lakSaNane lIdhe ja judA paDe che. joke AtmAnuM saMpUrNa jJAnalakSaNa che, paNa karmathI AvRtta hovAne lIdhe te pragaTa jaNAtu nathI, paraMtu khANamAM rahela seAnAmAM jema zuddha kaMcanatva che, tema AtmAmAM anaMta jJAna sadA che ja; phakta tenA para paDa pharI vaLelAM che vyakta-avyaktarUpe jyA re AtmAne kSayApazama thAya che tyAre zakti ane kArUpe jJAna utpanna thAya che ane vaLI teja-vI cAlyu' jAya che tyAre kAdava jema darpaNane AvarI mUke che, tema karyAM jJAnane AvarI de che. para`tu je bahu prayAsa karI sa kacarA dUra karavAmAM Ave teA anAdi zuddha dravyaloka, dvitIya sa`, zloka 53-73. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] samatA [ 41 svarUpe pragaTa thAya. AtmAnuM rUpa eka ja che, paraMtu karmAvRta hoya tyAre te vividha rUpa dhAraNa kare che." AvA anAdi kALathI Avarita svarUpavALA AtmAne bIjuM kaI pitAnuM nathI ane kaI pArakuM nathI, tema ja koI tenuM zatru nathI ane koI mitra nathI. enuM potAnuM che te e ja (Atmatva) che. mAtA, pitA, strI, putra vagere sarve aneka prakAranA saMbaMdhamAM anaMta vAra AvyA kare che ane tethI teo potAnA kahevAya ja nahi, potAnA hoya te atre rahI jAya ja nahi, mATe evA kSaNika saMbaMdhane pitAne ke pArake mAna, e khoTuM che. A hakIkatanA samarthanamAM zAstrakAra kahe che ke - na sA jAI na sA joNI, na taM ThANaM na taM kulaM / na jAyA na muyA jattha, savve jIvA aNaMtaso // evI koI jAti nathI, evI kaI yoni nathI, evuM keI sthAna nathI ane evuM koI kuLa nathI ke jyAM sarva jIvo anaMta vAra janma pAmyA na hoya ane anaMta vAra maraNa pAmyA na hoya." matalaba ke sarva sthAnake sarva saMbaMdhamAM A jIva anaMta vAra utpanna thayela che. anaMta kALacakranuM mAna joIe ane sAthe vicAra karIe ke A jIve anaMta pudagaLa parAvartana karyA che, eTale A hakIkata spaSTa samajAI jAya che. vaLI, e paNa AthI samajAya che ke ApaNe zatru kone kahevA ane mitra kene kahevA ? A jIvanA saMbaMdhamAM dareka zatru, mitra tarIke anaMta kAlamAM anaMta vAra thaI gayAno saMbhava che, mATe A tArAM sagAMomAM kaI tArAM nathI ane kaI pArakAM nathI, chatAM tuM tArAM ne pArakAM mAne che te saMsAranuM svarUpa, tAruM potAnuM svarUpa ane sAmAnya rIte jIvana karma sAtheno saMbaMdha vagere tuM jANato nathI, tene lIdhe ja che. A tAro deha che te nAzavaMta che. tArA zarIranI AkRti paNa nAzavaMta che. jarAvasthAmAM te badalAI jaze ane aMte rAkha thaI jaze. A zarIra para moha te pArakI varatu para moha che. yauvana gayA pachI rU5 rahetuM nathI. deha jarjarita thAya che, moMmAMthI lALa paDe che, AMkhe jhAMkha Ave che, zarIra dhruje che, vALa veta thaI jAya che ane kapALe karacalI paDe che. AvA zarIra para prema kare, tene paMpALyA karavuM, tenI dareka tabiyata jALavavI, tene game tevA abhakSya padArthothI piSavuM e mUrkhatA che, dagdhatA che, vastusvarUpanuM * eka pugaLaparAvartanamAM keTalo kALa thAya che tene khyAla Apavo muzkela che. koDa ke abajo varSathI tenuM mApa thaI zakatuM nathI. tene khyAla karavA mATe juo sUkSama addhAsAgaropamanuM svarUpa (lekaprakAza-dravyaloka, prathama sarga, zloka 95). evA vIza keDADI sAgaropamanuM eka kALacakra thAya che ane evA anaMta kALacakre eka pagaLaparAvartana thAya che. enA vizeSa svarUpa mATe dazamA adhikAranA sAtamA zlokanuM vivecana juo.. a. 6 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ] adhyAtmakapama [ prathama ajJAna che, je vastu pAtAnI nathI tene pAtAnI mAnI tenI khAtara phleza pAmave atha vagaranA che. zarIra kevu' nAzavata che ane enA para mamatva rAkhavAthI chevaTe keTalA kheda thAya che, te ceAthA dehamamatvamAcana adhikAramAM vistArathI batAvyu' che. lesthiti A pramANe che tethI sarva vastu upara samabhAva rAkhavA, sarva prANIe upara samabhAva rAkhavA ane Atmika dazA unnata karavAnu` sAdhya najara samIpa rAkhavuM. A pramANe AtmasvarUpa vicAravAnI jarUriyAta keTalI che, te ApaNe joyuM. (23) have mAtA-pitA vagerenA sabadha kevA che te kahe che yathA vidAM lepyamayA na taccAt sukhAya mAtApitRputradAra|H / tathA pare'pIha vizIrNatattadAkArametaddhi samaM samagram // 24 // ( upajAti) " jevI rIte citramAM AlekhelAM mAtA, pitA, putra ane strI vAstavika rIte samajI prANIne sukha ApatAM nathI, tevI ja rIte A sa'sAramAM rahelAM pratyakSa mAtA-pitAdika paNu sukha ApatAM nathI. te bannenA AkAra nAza pAmatAM te banne sarakhAM ja che," (24) vivecana--jema para-vastu sAthenA sa MbaMdha asthira che tema sagAM-snehIonA sabaMdha pazu asthira che, e viSaya para have pachInA mamatvamAcana adhikAramAM vizeSa vivecana kayu" che, tenuM kAMIka pUrvanirUpaNu (anticipation) karatAM atra kahe che ke he cetana ! tuM tArAM mAtA, pitA, strI ke putranA mAhamAM masta thaI A saMsArane tArI mAnI beThA che, paraMtu tuM kAI paNa prakAranA vicAra karatA nathI ane vAstavika rIte tee tArAM che ke nahi tenA paNa tuM khyAla karatA nathI, e bahu ayukta che. mAtA, pitA, strI ke putranI chamI cItarI hoya athavA teonA phoTogrAph paDAvyo hoya te jema kAI paNa prakAranuM sukha ApI zakatA nathI * tevI ja rIte tuM vicAra karIza tA jaNAze ke tArA hayAta sabaMdhIe paNa tane kharuM sukha ApI zakatA nathI. zrI vIra paramAtmAnA hastadIkSita ziSya zrI dharmadAsagaNu + kahe che keH mAyA piyA ya bhAyA, bhajjA puttA suhI ya niyagA ya / iha va bahubihAI, karaMti bhayavemaNassAI // huM A sa`sAramAM mAtA, pitA, bhAI, strI, putra, mitra ane peAtAnA sabaMdhIe khahu prakAranA bhaya ane mananAM duHkha utpanna kare che." sUrimahArAja kahe che tema, saMbadhIe maraNathI viyAgajanya duHkha Ape che, eTaluM ja nahi, paraMtu jIvatAM chatAM paNa aneka prakAranAM duHkhA Ape che. evA duHkhAtpAdaka saMbaMdhamAM * A uparathI te meAhakAraka thatAM nathI ema kahevAnI matalaba nathI. sArA padArthane dekhavAthI sArI ane nabaLAne dekhavAthI nabaLI asara teA hRdaya upara thayA ja kare che. + upadezamALA, gAthA 144, Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samatA [ 43 adhikAra ] brahmadatta cakravartInI mAtA calaNI mAtAsaMbaMdhanuM dRSTAMta pUruM pADe che; nakaketu pitAsa'baMdhanu'; kANika (zreNikaputra ) putrasaMbaMdhanu' ane nayanAvalI - (yazeAdhara rAjAnI rANI ) strIsa kha'dhanuM dRSTAMta pUruM pADe che. A sa``dhamAM zAsrAkta dRSTAMtA jovA uparAMta dareka mANase potAnA anubhava paNa kAme lagADavA. eka nAnI rakama sAru bhAIe jyAre laDe che tyAre vivekI prANI hetanA raMga anubhave che; strInI IcchA pAra paDatI nathI tyAre game tevAM apavacana khele che; ApattimAM mitrA tajI jAya cheH mAtA-pitAnA saMbaMdha paNa svAza na thAya tyAM sudhI sArA rahe che. vaLI, jema citranA nAza thatAM nayanane je sukha thatuM hatuM te nAza pAme che tema pratyakSa mAtA-pitAnA abhAva thatAM tee sukha ApatAM baMdha thAya che. zarIra nAza pAmatAM mRtyuthI je duHkha thAya che te paNa svArthane age ja che, te ApaNe chavvIzamA zlokamAM vistArathI jozuM. tethI nAza pAmatI vakhata duHkha thAya che te paNa premane uttejana ApanAra nadhI, paraMtu tethI paNa vairAgyabhAva ja Ave tema che. AvI rIte mAbApa, strI ke putra para mamatva rAkhavuM e ajJAna che, duHkhanuM kAraNa che ane tajavA ceAgya che. e sabadha kevA che, keTalA che ane keTalA vakhata sudhI cAle teve che e para vicAra karavAthI Atmatattvanu' sahaja bhAna thai jaze. mAtA-pitA upara mAha rAkhavA nahi, eTaleA atra upadeza che, paratu te uparathI te tarapha game te prakAranuM vartana calAvavuM ema samajavAnuM nathI. zAstranA jyAM sudhI ekadezIya abhyAsa thayA hoya tyAM sudhI dharmanAM vizuddha kmAnAnu` Avu. mUrkhAibharelu' pariNAma lAvavAne avivekI mANasAnA saMbaMdhamAM bahu bhaya rahe che. dareka prANIe putradharma, patidhama, mAtRdharma, pitRdhama, mitradhama kharAbara jALavavA evA zAsrakAranA khAsa upadeza che ane aneka jageAe te para bhAra mUkI mUkIne kahevAmAM AvyuM che. mAtra saMsAra uparathI vAsanA UDI jaI leAkayajJa karavAnI vizuddha vRtti hRdayamAM jAgRta thAya te vakhate mAhajanya sa`khadhathI ane putradharmAdika dharmanA khATA athavA adhUrA khyAlathI aTakI javAnA sa'bhava na rahe ane saMbadhIonAM mRtyuthI thatA viyeAgaprasaMge pramANa vagaranA ane piraNAma vagaranA zAka na thAya te sAru ja A upadeza che. pitRdharmAdinA jyAre vizvaprANI taraphanA dharma sAthe sa`ghaTTa thAya tyAre prathama dharmanA kadAca bhAga ApavA paDe tepaNu sAmAnya ziSTAcAra pramANe bIjo ( aMtya) dharma AdaravA yukta che. mAhathI sAI javuM nahi ane pratibaMdhamAM paDI javuM nahi e zuddha Azaya che. A viSayane aMge ceAthI ekatva bhAvanA vicAravA ceAgya che. e bhAvanAnA uddeza ane A zrlAkane uddeza lagabhaga eka sarakhA che. cApainA kartAe A zrlAkanA atha jIddI rIte karyAM che, paNa tevA a mULa uparathI mane besI zakayo nathI. cApAI kAranA kahevAnA bhAvArtha evA jaNAya che ke jema + blue mAruM yazodharacaritra bhASAMtara, prakaTakartA zrI jaina dharma prasAraka sabhA, bhAvanagara, Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 ] adhyAtmakaparphyuma [ prathama vidvAnAne tattvajJAna heAvAcI sukhane mATe manAyelAM mAtA, pitA, putra ane strIe teene lepakAraka thatAM nathI ane niHsa MbaMdha rahIne AtmAne nilepa rAkhe che, tevI rIte dhanadhAnyAdi paNa teone lepakAraka ( karmabaMdha karAvanAra) thatAM nathI, kAraNa ke teonu` mAnavuM ke che ke potapeAtAnA paryAya tajIne drazya judA judA paryAyane pAmI jatAM badhu' apararUpa thaI jAya che ne tethI sa sarakhuM che. (24) samatAne oLakhanArAnI sakhyA jAnanti kAmAnnikhilAH sasaMjJA, artha narAH ke'pi * ca kespi dharmam / jainaM ca kecid gurudevazuddhaM, kecit zivaM ke'pi ca ke'pi sAmyam / / 25 / / (indravannA) HH sarva sa'jJAvALAM prANIe 'kAma 'ne jANe che; temAMthI keTalAMka atha (dhanaprApti)ne jANe che; ane temAMthI paNa keTalAMka ja dhane jANe che; temAMthI keTalAMka ja jainadharmane jANe che; ane temAMthI bahu thADAM zuddha devaguruyukta jainadharmane jANe che; temAM paNa bahu gheADAM prANI meAkSane ALakhe che ane tethI paNa bahu thADAM prANIe samatAne ALakhe che." (25) vivecana--sa'sArI jIvA kamathI AvRta hAvAne lIdhe samatAnA svarUpane oLakhatA nathI ane AdaratA nathI. A svarUpa batAvIne kartA siddha kare che ke samatAne jANanArA tathA AdaranArA bahu ochA che; patita thavAnA rastA hamezAM ughADA hoya che, anAdi abhyAsathI A jIva evA nIce janArA rastA upara turata DhaLI jAya che. vibhAvadazAne vaMza paDelA jIvA ka`sattAne AdhIna thaI viSaya tarapha doravAI jAya che, kAraNa ke maithuna saMjJA A jIva sAthe anAdi sabaMdhavALI che. dhanavijaya paNa kahe che ke kAma zabda vaDe upacArathI zabda vagere iMdriyAnA sarva viSayA samajavA. ekedriyane paNa viSaya hAya che. e sabadhamAM teo nIcenA zleAka TAMkI batAve cheH-- paMcidio u baulo, naro vva savvavisayaubalaMbhA / tahavi na bhannai paMcidiotti bajjhidiyAbhAvA || "akula vRkSa + pAMce IMdriyanA sarva viSayA grahaNa karI zake che, mATe bhAvathI pacendriya che; teApaNu bAhya indriyAnA abhAva hovAthI tene pace'driya kahevAya nahi." laukika zAstramAM paNa kahyuM che ke :-- pAdAhataH pramadayA vikasatyazokaH, zokaM jahAti bakulo mukhasIdhusiktaH / AliGgitaH kurabakaH kurute vikAsa-mAlokitastilaka utkaliko vibhAti || *'aitti' sthAne rma kRti pATaH vit yu te / + kheArasalInuM jhADa H strI tene dArUnA kAgaLA chAMTe che tyAre te phaLe che evI prAcIna rIti che. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] samatA [ 45 azeAka vRkSane srI paganI lAta mAre tyAre te vikAsa pAme che; bakula vRkSa para strI jyAre dArUnA kogaLA nAkhe che tyAre te zeAka tajI de che; kurabaka (nAraMgI ) vRkSane strI AliMgana kare che tyAre te paNa vikAsa pAme che, ane tilaka vRkSanI sAmu` strI jue che tyAre tene kaLiyA Ave che. 66 AvI rIte zabdAdi viSayanuM grahaNa karavu' sarva prANIone hAya che, temAMthI keTaluM ka A pramANathI ane keTaluka anubhavathI siddha che. prakhaLa TIkAkAranA A artha samIcIna jaNAya che. tiya...camAM ApaNe joIe te sarpane krodha, hAthIne mAna, ziyALane mAyA, udara vagerene lAbha vagere judI judI prakRti dekhAya che, paNa viSayasukhanI IcchA teA sarva prANIone sAmAnya heAya che. saMjJA dareka prANIne keTalI hAya che tenuM svarUpa batAvavA mATe zAstramAM bahu ullekha thayelA che. sAmAnya rIte dareka jIvane cAra sa`jJA batAvI che; AhAra, bhaya, maithuna ane parigraha. A sasa'jJA anAbhAgathI ke AbhAgathI sarva prANIone hAya che; e ekendriyane paNa hoya che; tenA samarthanamAM bahu AMtA ApyAM che. te uparAMta saMjJA daza athavA seALa paNa che. vistArathI jANavAnI icchAvALAe lAkaprakAza * graMtha jovA. emAM zrIbhagavatI sUtra, sthAnAMgasUtra vagerenA AdhArathI bahu sArI rIte sa'jJAnuM svarUpa batAvyu che. tyAM siddha karyuM che ke sarvAM prANIene AhArAdi cAre sa'jJAe avazya heAya che. parigraha sa'jJAne badale nidrA sa`jJA mUkIne anya graMthakArA paNa kahe che ke sAdA nidrAmayamaithunAni sAmAnyametasvAminerALAma ethI jaNAya che ke iMdriyAnA viSayA sarva prANIo jANe che; e khAbatamAM kAIne zIkhavavAnI jarUra paDatI nathI. sa sa`jJI ( jene saMjJA hAya te) prANIomAMthI manuSya dhanaprAptinA viSaya sArI ( rIte jANe che. dhana bIjo puruSArtha che. enu kSetra vizeSe manuSya leAkamAM ja che. keTalAka tiryaMca dhana para cAkI kare che, paraMtu tenI prAptinA viSaya te manuSyamAM ja che. manuSya dhana khAtara aneka prakAranAM akArya kare che, rAta-divasa te meLavavA prayAsa kare che, tene mATe deza-paradeza phare che, nIca( adhama )nI nokarI kare che, nAlAyaka mANaseAnI khuzAmata kare che ane paisA khAtara game tevA bhAga Ape che. AvI rIte dhanaprApti mATe A jIva aneka prakAranA nAca nAce che ane aneka veSa bhajave che. bhatR hira teTalA mATe ceAgya rIte kahe che ke-svamAro nodhAro milaramato narrAyasi mAmU ^ huM AzA ! tArI khAtara luccAenA udbhApa me. sahana karyA, AMsu manamAM zamAvI daI zUnya manathI paNa hAsya karyuM, a'taHkaraNane me dAkhI rAkhyu' ane nIca mANaseAne me' namana paNa karyuM. huM niSphaLa AzA ! hajI vaLI tu' keTalA nAca karAvIza ?" dhanaprApti mATe manuSyA zuM zuM kare tenu vizeSa varNana * dravyalAka, trIjo sa, leAka 442-463. x vairAgyazataka, leAka TTo. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmakalpama [ prathama dAMta sahita pAMcamA adhikAramAM kahevAze. atre prastuta e che ke manuSya dhanaprAptine viSaya svayaM jANe che ane A saMbaMdhamAM apavAda zodhavA muzkela paDe tema che. dhanaprAptine viSaya jANanArA manuSyamAM paNa bahu thoDAM prANIo dharmane oLakhe che. ghaNA kharA to akhaMDa pravRttimAM athavA pramAdamAM jIvana pUruM kare che. A yuSya karatAM be varasanuM vadhAre kAma hoya evAM bahu prANIo hoya che, jeo saMcAnI mAphaka savArathI te moDI rAtri sudhI jarA paNa vizrAMti laI zakatA nathI ane keTalAkane besavA ADe UThavAnI phurasada maLatI nathI. dhanaprApti, tenuM rakSaNa, tene vicAra, mAjazekha, nakAmI vikathA, IdrinA bhAge vageremAM rakta rahI dharma e zabda paNa jANatA nathI. pAzcAtya vicAroe AdhyAtmika Arya prajA para paNa pitAnI pravRttino sapATo sajajaDa calAvyo che. AvA samayamAM dharmane jANanArA bahu ochA hoya e svAbhAvika che. AvA jIvamAMthI paNa zuddha deva-gurunA svarUpane batAvanArA, dharmane oLakhanArA bahu ja thoDA hoya che. ghaNA dhamane nAme hiMsAne poSe che, dharmanA dekhAva nIce DhAMga kare che, dharmane nAme mAyA kare che, dharmane dhanaprAptinuM sAdhana kare che. saMsArathI sarvathA mukti apAvanAra, zuddha AtmadazAnuM svarUpa batAvanAra ane manane tathA zarIrane kaSTa karanAra upAdhiothI choDAvanAra zrI jinezvarapraNIta zuddha dharmanuM svarUpa jANanAra bahu ochA prANIo hoya che. vaLI, keTalAMka prANIone jainadharma prApta thaI jAya che tyAM paNa tenI zuddha bAju prApta thatI nathI. nidbhavapaNuM, kugurusevA, pAsatyApaNuM vagere azuddha bAjunAM dRSTAMta che. vaLI, zuddha dharma para zraddhA rahevI bahu muzkela che ane pAzcAtya saMskArane lIdhe jaDavAdane prAdhAnya mAnanArAne A jamAnAmAM te zuddha svarUpa prApta thavuM ane te jaLavAI rahevuM bahu ja muzkela paDe che. ghaNuM prANIo zuddha mokSamArga oLakhI zakatAM nathI, tenuM svarUpa jANuM zakatAM nathI, ane tyAM kevuM sukha che te samajI zakatAM nathI. strI-putrAdika vagarane khAvA pIvAnA mojazokha vagara tyAM ze AnaMda Avato haze?--evA ahika khyAlamAM rahI anAdi saMsAramAM rakhaDavA kare che. mahAbhAgyayoge mokSanuM svarUpa jaNAya te paNa bahu ochAM prANIo samatAnuM svarUpa jANe che. mokSane pAmavAnuM sAdhana samatA che, e jJAnanuM kriyAmAM vatana che, ane e svarUpa jANavAmAM Ave tyAre ja vastutaH sukha zuM che teno khyAla Ave che. A AkhA zlokanI matalaba e che ke saMsAranA saMbaMdhanuM svarUpa kahevAmAM AvyuM, chatAM paNa le ke saMsArane duHkhanI najarathI jotA nathI. saMsArI jIva te jANe AMkha mIMcIne cAle ja jAya che, jarA paNa vicAra karatA nathI. sukha kyAM che? tene vicAra kare. badhe pharI Ave. rAjAnA mahele juo, dIvAnanI ophiso jue, nyAyAdhIzanI korTe juo, zeThIAenA vaibhava juo, yuropiyana ke pArasIono saMsAra juoke kahevAtA moTA moTA mANasonAM caritro juo. tamane turata jaNAze ke saMsAramAM sukha hoya Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] samatA [ 47 te mAtra samatAmAM-saMtoSamAM che, cAlu sthitine sva-karmajanya mAnI tene samyagu bhAve davAmAM ja ane adhyAtma-2maNutAmAM ja sukha che; bAkI badhAM nakAmAM phAMphAM che, A pramANe svarUpa samajanArA bahu ochA che, paraMtu te samajavAnI bahu jarUra che. (25) sagAM-saMbaMdhIone sneha svAthI che; tethI potAnA svArthasAdhanamAM rakta rahevuM e samatAnuM zuM sAdhana snihyanti tAvaddhi nijA nijeSu, pazyanti yAvannijamarthamebhyaH / imAM bhavetrApi samIkSya rIti, svArthe na kaH pretyahite yateta // 26 // upajAti) "sagAMsaMbaMdhIo jyAM sudhI pitAnA sagAMomAM pitAno kAMI paNa svArtha jue che tyAM sudhI ja tenA para sneha rAkhe che. A bhavamAM paNa AvA prakAranI rIta joIne parabhavamAM hitakArI potAnA svArthane mATe keNu yatna na kare ?" (26) vivecana-avalokana karIne bArIkAthI jenArane samajavAmAM AvyuM haze ke vRddha puruSa maraNa pAme tyAre tenAM sagAM-saMbaMdhIo kahe che ke "bhAI! e to bhAgyazALI thaI gayA." A nAnI hakIkatamAMthI ghaNI zikSA levA jevI vAta che. AvA udagAra nIkaLavAnuM kAraNa zuM haze ? vRddha puruSamAM kaI prakArane svArtha rahyo hoto nathI. teo kAMI raLIne ApatA nathI, UlaTA keTalIka rIte putrane vArase meLavavAmAM, tene yatheccha upayoga karavAmAM tathA bhoga mANavAmAM te aneka prakAre pratibaMdha kare che. strIne, putrane ke sagAMone vRddha puruSothI koIpaNa prakArane lAbha thavAno saMbhava hoto nathI. A kAraNane lIdhe vRddhanuM maraNa zubha gaNavAmAM Ave che. vRddhanA maraNa vakhate raDavAmAM AvatuM nathI athavA ochuM raDavAmAM Ave che, te kAMI saMsA2 tarapha vairAgya batAvanAruM nathI, paraMtu svArthano aMza batAvanAruM che. maraNamAM ane te prasaMge zoka karavAmAM paNa svArthano bhAga che e hakIkata vicitra lAge che, kAraNa ke bAhya daSTivAnane te zekamAM prema (heta)ne bhAga najare Ave che; paraMtu vastutaH vicitra lAge che te ja kharuM che. marakI thayelA prANIne sagAMo paNa tajI de che. sArA sArA dAkhalAomAM joyuM che ke sagAMsnehI ane putra ke strI paNa graMthika saMnipAtathI vyAdhigrasta thayelAnI sAravAra karatA nathI. marakIne vyAdhi lagabhaga asAdhya gaNAya che ane tenA sapATAmAM AvanAra prANane sAruM thavuM bahu muzkela che, thaDA vakhatanA anubhavathI loko khoTuM samajI gayA che ke marakInA daradIonI sAravAra karanArane paNa marakI lAge che; (A mAnyatA jUThI che ema plega kamIzanane riporTa jaNAve che; phakta sAravAra karanAre alapa khorAka, anya sthAne zayana, hastamukha-prakSAlana vagere niyame bahu dhyAnamAM rAkhavAnI ane pALavAnI jarUra che.) ane marakInA sapATAmAM AvanAra bahu ochA bace che. AthI marakI thanAramAM jarA svArtha hoya te paNa sva-jIvanalabhanA svArtha pAse turacha thaI jAya che, premIne prema svArthaparAyaNa ja che, e marakIe bahu sArI rIte batAvI ApyuM che. te uparAMta sAmAnya Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 ] adhyAtmakalpadruma [ prathama vyavahAramAM paNa ApaNe joI e chIe ke yauvana gayA pachI strInuM puruSa para ke puruSanuM strI para pUrvavat heta rahetuM nathI. paisA gayA pachI putranu heta rahetu nathI ane duHkhamAM mitranuM heta rahetuM nathI. A sarvAM dRSTAMtA navANuM TakA kharAM che. matalaba e che ke duniyAnA meTA bhAga svAthaparAyaNa che; premamAM paNa svAtha che ane rudanamAM paNa svArtha che. marane zeAka keTale aMze svArthaprerita che ane maraNathI keTalu Daravu' tathA tatprasaMge zuM karavuM e mAbata atra prastuta nathI. te sabaMdhI vizeSa ullekha pAMcamA dehamamatvamAcana adhikAramAM che ane vizeSa ruciva te zrI jaina dharma prakAzamAM prasiddha thayelA jIvanasadhyA "nA lekha vAMcavA. atra te parathI sArAMza eTalA ja grahaNa karavAnA che ke duniyAmAM sarva kAryA--pachI te premanAM hAya ke zekanAM hAya te save--svArthathI uddabhave che. A pramANe che tyAre paNa duniyAnA pravAhane cheDavA nahi, kAraNa ke tuM paNu hAla te| duniyAnA prANI che. phakta tAre dizA pheravI nAkhavI. jyAre AkhI duniyA potAnA svArthamAM macI che, tyAre tuM paNa tArA svArtha sAdhI le; paNa tArA svArtha ze| che ? kayAM che ?--te oLakhIne pachI. tArA kharA svArtha parabhavamAM tane AnaMda thAya ane tAruM' Atmahita thAya temAM ja che, kAraNa ke svArtha zabdanA artha ja te che. A STithI tArA svArtha sAdhavAmAM tuM udyukta thaje. parabhavanA svArtha kevI rIte sAdhI zakAya te jANavA mATe tuM prayAsa kara. sAmAnya rIte tAtkAlika lAbha levAnI IcchA choDI daI pariNAme hita, lAMbA ke zAzvata kALanuM kevI rIte thAya te tuM jo, pAramArthika rahasya khatAvanArA aneka graMthAmAMthI kAi paNa graMtha tuM vAMcIza, vicArIza ke tarata ja tane svArtha nu bhAna thaze. mane nigraha, sasAra para udAsInatA, gRhatAnA nAza, satya vyavahAra, dAna, dayA, kSamA vageremAM tu' tArA vyavahAra joDI deje eTale tane svArtha sAdhya thaze. para dravyanA sa'badha vicArIne pachI svArtha sAdhanamAM tatpara rahevu e samatA prApta karavAnA ceAthe upAya che. A cAthA upAya jarA vicAra karavAthI bahu sArI rIte prApta thAya che, kAraNa ke emAM vartananI dizA ja pheravavAnI rahe che. A sAdhana taskrU khAsa dhyAna ApavAnI jarUra che. (26) paudgalika padArthonI asthiratA--svadarzIna svapnendrajAlAdiSu yadvAptai roSazca toSazca mudhA padArtheH / tathA bhave'smin viSayaiH samastairevaM vibhAvyAtmalaye'vadhehi // 27 // ( upajAti) 66 jevI rIte svapna athavA IMdrajALa vageremAM prApta thayelA padArtho para rASa karavA ke tASa karavA te taddana nakAmA che tevI rIte A bhavamAM prApta thayelA padArtho upara paNa nu pustaka 22, pRSTha 47. * Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] samatA [48 (roSa ko ke te karavo te nakAmo che -AvI rIte vicAra karIne Atma-samAdhimAM tatpara thA !" (ra7) vivecana-svArtha sAdhavAnuM cothuM sAdhana atra vizeSa puSTa kare che. "kusumapura nagaramAM eka bhikSuka raheto hato. Akho divasa rakhaDI-rajhaLIne jarA bhikSAnuM anna laI Avya, gAma bahAra eka jhADa taLe besI anna khAdhuM. ane pANI pIdhuM. maMda pavananI laheramAM te UMghI gaye. svapnamAM joyuM ke potAne rAjya maLyuM, bhega maLyA, strIo maLI, be bAju cAmare vIMjhAya che ane bhATaloke biradAvali bole che. kavi, sinya, pradhAnamaMDaLa vagerethI parivRtta thaI nagaramAM pite pharavA nIkaLe che, ane kacerI vakhate aneka sAmaMtavarga tathA rAjAe tene mAna Ape che. AvI sthitimAM manamAM moja mANe che tyAM svapna pUrNa thayuM, AMkha UghaDI gaI, jue che te na maLe rAjya, ke na maLe pradhAnamaMDaLa; na maLe kavio, ke na maLe senAnIo; na maLe sAmaMtacaka, ke na maLe bhavya siMhAsana. eka bAju phATatUTI godaDI ane bIjI bAju avaziSTa bhikSAnnathI kharaDAyeluM ThIkaruM paDyuM che ! saMsAranuM sukha AvA prakAranuM che. prathama te emAM sukha ja nathI. kadAca tene sukha kahIe to paNa te keTaluM che ? svapnamAM maLelA sukhane sukha kahevuM e ja prathama te bhUla che. vaLI te bahu apakALasthAyI che, pAchI asala ke halakI sthiti prApta karAvanAra che ane mAnasika kheda vadhAranAra che; tyAre e sukhamAM Asakti rAkhavI taddana khoTI che, eTaluM ja nahi paNa ayogya che. bhikhArInA sukhamAM jema kAMI dama jevuM nathI, tema A saMsAranA mAnI lIdhelA sukhamAM paNa vastutaH kAMI ja nathI. AvI ja rIte ApaNane pasaMda na Ave te kaI padArtha prApta thAya che tethI roSa kare paNa nakAme che, kAraNa ke vastu pote kaI paNa rIte ApaNuM hita-ahita karI zakatI nathI. enA saMbaMdhamAM AvanAra manane kevA prakAranuM valaNa ApavuM e sujJanA vicAranuM kSetra che, paraMtu ISTa ke aniSTa vastu para harSa ke zeSa karavo e vastusvarUpanuM ajJAna sUcave che. devatAo ane tevI zakti prApta karela manuSyo kaI kaI nimittane laIne iMdrajALa batAve che. aMbaDa parivrAjakanuM daSTAMta ApaNe sArI jANI jANIe chIe. vastutaH AmAM satya kAMI nathI. "cAra dahADAnuM cAMdaraNuM ne ghora aMdhArI rAta." svapna athavA iMdrajALamAM dekhAtA padArthonI prApti athavA nAzathI harSa ke zeka kare te mithyA che, tevI ja rIte sAMsArika sarva padArtho mATe samajavuM. A hakIkata jarA vadhAre phuTa rIte joI e. ApaNane anukULa kaI padArtha prApta thAya tyAre tenA para prIti thAya che ane rAgathI je sukha thAya che te mAnI lIdheluM ja che. emAM sukha zuM? vaLI e sukha che paNa bahu thaDA vakhata sudhI cAle tevuM. chevaTe asalanI sthiti te pAchI jarUra prApta thavAnI. pauddagalika vastuone e dhama che ke jyAM sudhI eka vastu prApta thaI na hoya tyAM sudhI tenA para bahu prema rahe che, paNa jue phulasAcaritra a. 7 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 ] adhyAtmakalpama [ prathama prApta thayA pachI thoDA vakhatamAM tenA parathI mana UtaratuM jAya che. nAnI vayamAM ghaDiyALa prApta karavAnI athavA meLAmAM gayA pachI navIna ramakaDAM prApta karavAnI je hoMza bALakamAM jovAmAM Ave che tevI hoMza te maLyA pachI be-cAra divase rahetI nathI, AvI rIte bIjI sarva vastuo mATe samajI levuM, temAM AnaMda che ja nahi, mAnya che te paNa alpa che, a95 kALa sudhI cAle tevo che, ane pariNAme adhaHpatana karAvanAro che. A pramANe vastusthiti che. saMsAranA sarva padArtha ane saMbaMdhanuM svapnamAM prApta thayela vastu sAthe athavA iMdrajALa sAthe maLatApaNuM bahu manana karavA yogya che, camatkArI che ane vicAra karavAthI sarva bAbatamAM lAgu paDatI rIte ghaTI zake tevuM che. vastudharma evA prakArano che, eTale sAMsAreka koI paNa padArthamAM sukha mAnavuM athavA IndriyanA keIpaNa viSayamAM sthiratA mAnavI e ayogya che, khoTuM che, ADe raste doranAruM che. tyAre savAla prApta thAya che ke karavuM zuM ? jyAre padagalika viSamAM AnaMda nathI tyAre AnaMda che kyAM ? A jIvanA pitAnA sahaja dharmo hoya te prApta karIne temAM je lInatA karavAmAM Ave to parama sukha prApta thAya ane nakAmI asthiratA maTI jAya, mATe bIjI nakAmI vAte bAjue mUkI svaguNa pragaTa karavA mATe Atmalaya kare e ja kartavya che. Atmalaya karavA mATe yama ane niyama prabaLa sAdhana che. jyAre mane amuka niyamathI niyaMtrita thaI kabajAmAM Ave che tyAre Atma-sthiratA bahu aMze prApta thatI jAya che ane abhyAsathI te vadhAre aMzamAM ramaNatA karAve che. sagAMsnehIonA asthira saMbaMdha ane padagalika vastu para beTe prema dUra karI, ApaNuM pitAnuM zuM che tenI vicAraNAmAM ane tenuM jJAna prApta thayA pachI tenI vizeSa khIlavaNI karavAnA kArya mAM magna rahevuM e samatA prApta karavAnuM cothuM sAdhana che ane paMDita puruSa tene "AtmalayanuM sArthaka nAma Ape che. (27) maraNa para vicAra eSa me janayitA jananIyaM, bandhavaH punarime svajanAzca / dravyametaditi jAMtamamatvo, naiva pazyasi kRtAntavazatvam / / 28 // (svAgatAvRtta) A mArA pitA che, A mArI mAtA che, A mArA bhAIo che, vaLI A mArA sagAM-snehIo che, A mAruM dhana che, e pramANe tane mamatva thayuM che ane tethI tAruM yamane vazapaNuM che, te te tuM jete ja nathI." (28) - vivecana- A saMsAranA sarva saMbaMdha svapna jevA che, tenuM dRSTAMta batAvavA atra ullekha kare che. A jIvane strI, kuTuMba, putra, sagAMo ane dhana para evI sajajaDa mamatA caTelI che ke te A jIvane bahu duHkha Ape che, chatAM paNa A saMsAramAM duHkha ApanAra mamatA che ema A jIva jANatuM nathI, paNa temAM ja sukha mAnI beTho che, AvAM kAraNethI zAstrakAre mamatAne madirA (dAru) sAthe sarakhAve che, dArU pInArane sadasaddhika Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] samatA [ pa1 rahetA nathI, asaMbaddha belAI javAya che, vastu-tattvanI oLakhANa rahetI nathI; tevI ja sthiti mamatAne vaza paDanAra prANInI paNa thAya che. mamatvane vaza paDelA duniyAmAM mATe bhAge badhA jIvo che, teonuM vartana joIe te jaNAze ke teo kRtyakRtya cUkI jAya che, na karavA yogya kAryo kare che, asthira padArtho para prema rAkhe che ane sthira padArthone tajI de che. mohamAM magna thayelA prANIo kevA kevA cALA kare che te jovA jevuM che tene mATe AkhI duniyA khullI che. zAstrakAra e hakIkata tarapha kevI daSTithI jue che tene sahaja khyAla A graMthanA bIjAthI pAMcamA sudhInA adhikAramAM ApavAmAM Avyo che. A jIva mArAM-tArAnI mamatAmAM eTalo badho mUMjhAI jAya che ke pitAne mAthe emane mATe bhaya che te paNa tenI najaramAM rahetuM nathI. tenuM sarva vartana-vyavahAra evA prakAra para racAya che ke jANe ene koI divasa maravuM ja nathI. A duniyAmAM maravuM e cokkasa vAta che, mATe te saMbaMdhamAM vicAra karavo e paNa ucita vAta che, eTaluM ja nahi paNa bahu jarUranI vAta che. maraNanA saMbaMdhamAM atre prastuta eTaluM ja che ke maraNa IcchavuM nahi kharAba sthitimAMthI bacI javA-chUTI javA-mRtyu mAgavuM nahi, kAraNa, kama bhegavyA sivAya chUTake nathI ane tevA che mATe kAMI paralokamAM palaMga DhALI rAkhyA nathI. tema ja maraNathI DaravuM nahi. marakIne vyAdhi gAmamAM cAlate heya athavA putra nA hoya, strI hayAta na hoya athavA sthiti sAdhAraNa hoya ke bIjA keI paNa kAraNathI maraNathI jarA paNa bIvuM nahi, paraMtu maraNa mATe haMmezAM taiyAra rahevuM; ethI AkhI jiMdagImAM ArAdhanA bahu thaze ane mRtyu daSTi samIpa raheze te pharajane aMge karavAM paDatAM sAMsArika kAryomAM paNa eka jAtanI mRdutA AvI jaze, jethI bhavAMtaramAM vikAsanA niyama pramANe A jIvane karma-kSayanA saMbaMdhamAM vadhAro thatAM thatAM karmane AtyaMtika nAza thavAno saMbhava thaze ane chevaTe nAza thaze A sarva sthiti prApta karavAne badale A jIva te mamatvane vaza thaI evuM vicitra prakAranuM vartana kare che ke bahArathI jonArane kharekhara hasavuM Ave, atra sarva saMbaMdhanI asthiratA batAvavA ATale ullekha thayo. maraNa saMbaMdhamAM vizeSa vicAra karIe te jaNAya che ke te manuSyane mAthe na hota te tenA dareka kAryamAM bahu kaThoratA prApta thayelI hatI. maraNa mAthe che evuM jANe che te paNa aneka vakhata mAna vageremAM taNAI jaI A jIva kaSAyavaza thaI jAya che, te je maraNa na hota te pachI te bheMya upara paga paNa deta nahi. AthI maraNa vakhate kAMI, keI sAthe AvatuM nathI e vicAra niraMtara daSTi samIpa rAkhavo yukta che. AmAM paNa dInapaNuM batAvavuM nahiM, paraMtu daDhatA sAthe ekatvabhAva baLavattarapaNe dhAraNa karavo. zAstrakAra te bhAva AgaLa karatAM aneka rIte upadeza kare che. eka prasaMge teo kahe che ke - A sarva muddAo sahaja vistArathI jovAnI IcchA hoya temaNe "jIvanasaMdhyAne lekha jove. juo leka 26 nI neTa. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para 1 adhyAtmakalpama [ prathama cetoharA yuvatayaH svajano'nukUlaH, sabAndhavAH praNayagarbhagirazca bhRtyAH / valganti danti nivahAstaralAsturaGgAH, saMmIlane nayanayona hi kizcidasti / / "citta haraNa kare tevI suMdara yuvatio, anukULa sagAM-saMbaMdhIo, AbarUdAra bhAIo, sabhyatApUrvaka uccAra karanArA nekare, hAthIonA samUha ane capaLa gheDAo-A sarva hoya, paNa AMkha mIMcANuM eTale emAMnuM kAMI nathI." vyavahAramAM paNa ApaNe sAMbhaLIe chIe ke - jenI kuM ke parvata phare, Abha UMDalamAM bharatA; jenI cAle dharaNuM dUje, te nara dIThA maratA. AvI sthiti che, mATe maraNane dararoja daSTi samIpa rAkhI tene mATe game te vakhate taiyAra rahevuM. bAkI te moTA moTA cakravata e paNa cha khaMDa pRthvI ane hajAre strIo tathA pAravagaranI Rddhi atra mUkIne ja gayA che, temanI sAthe keI gayuM nathI, kAMI gayuM nathI, e vAta navI jANavAnI rahI nathI. vaLI mA-bApa, strI, putra vagereno prema paNa jyAM sudhI teo sAthe svArthane saMghaTTa na thAya tyAM sudhI ja bahu lAge che. "lAge che ema kahevAnuM tAtparya e ja che ke vastuta: te che ja nahi, eka zeThanA chokarAne pitAnA kuTuMba para bahu prema hato. tenI parIkSA batAvavA sAru tenA mitre tene kRtrima maMdavADa hovAne dekhAva karavAnuM zIkhavyuM. ane peTanI asahya (kRtrima) vedanAthI zeThaputra jyAre asAdhya lAgatA vyAdhinA kAMThA para paDyo tyAre dhavaMtari vaidyanuM rUpa laI mitre mAthA parathI pANI utArI temAM sarva roga samAya che ane te pInArane te rega Avaze, paNa putra sAjo thaze, evuM svarUpa batAvyuM tyAre tenI navayauvanA strI, atula prema batAvanArI mAtA, karaDene vAraso ApanAra pitA, abajone vArasa meLavanAra putra ane bIjA Azrita sarva khasI gayA ane koIe te pANI pIdhuM nahIM. kaI pANI pIve ema mAnavuM e ja khoTuM che, kAraNa ke premabaMdhana svArthanI derI para ja baMdhAyeluM che. svArthane dera tUTe ke keI jAtane saMbaMdha rahetuM nathI ane "kADhe kADhe" e ja uracAra thAya che. saMbaMdhanuM AvuM svarUpa jANavA chatAM paNa prANIo kartavya-vimukha thaI zA mATe saMsArabaMdhanamAM phasAtA haze ene khulAse jJAnI mahArAja Ape che. emAM anAdi mithyAtva-vastusvarUpanI ajJatA-sivAya bIjuM kaMI paNa kAraNa nathI. AthI svapna ke IndrajALa jevA saMsArabaMdhanamAM mUMjhAI na jatAM Atmatattva kayAM che te samajavuM ane samatA AdaravI e ja mukhya pharaja che, e siddha thAya che. (28) viSaya para mehanuM svarUpa; samatA AdaravAne upadeza no dhanaiH parijanaiH svajanairvA, daivataiH paricitairapi mantraiH / / rakSyate'tra khalu ko'pi kRtAntAno vibhAvayasi mUDha ! kimevam // 29 // * telainiti vA ghATa Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra] samato [ 53 tairbhave'pi yadaho sukhamicchaMstasya sAdhanatayA pratibhAtaiH / muhyasi pratikalaM viSayeSu, prItimepi na tu sAmyasatta( ? suta)tve // 30 // (arthatA guma) (vAtAvRtta) "dhana, sagAM-vahAlAMo, nokara-cAkara, devatAo, athavA paricita maMtra, koI paNa yama(maraNa)thI ahIM rakSaNa karatuM nathI. he mUDha! tuM A pramANe vicAra kema nathI karato? sukha meLavavAnA sAdhana tarIke dekhAtAM teo (dhana, sagAM, nokara) vaDe saMsAramAM sukha meLavavA IcchatA he bhAI! tuM pratyeka kSaNe viSayomAM mUMjhAI jAya che, paNa samatArUpa kharA rahasyanI prIti pAmate nathI." (29-30) vivecana -ApaNe upara joI gayA ke A prANI mamatvane vaza thaI maraNubhaya bhUlI jAya che. A hakIkata vadhAre daDha karavAnA hetuthI kartA kahe che ke tArI pAse game teTalA paisA hoya te paNa tenAthI tAre maraNubhaya javAne nathI. paisA duniyAnI aneka vastuo kharIda kare che, paNa yamadeva tenAthI kharIdI zakAtuM nathI. tArAM game tevAM sagAM ke nokaro haze, te paNa tane motathI bacAvI zakaze nahi. zeThanA putrane bacAvI zakAya tema hatuM te paNa teoe bacAvyo nahi, to pachI mRtyuthI bacAva karavAnI teomAM zakti ja nathI, tyAre te tene vicAra karavAne avakAza paNa kyAM rahe che? eTaluM ja nahi paNa kadI devatAo tAre AdhIna haze to te paNa tAruM rakSaNa karavA asamartha che, kAraNa, teo piote ja maraNane vaza che, ane tAre AdhIna game teTalI maMtra-zaktio hoya te paNa eka miniTa AghIpAchI thavAnI nathI. anaMta vIryavALA zrI mahAvIra paramAtmA, pAchaLa mahA-upakAra thAya tema hatuM te paNa, mRtyune dora eka kSaNa paNa aTakAvI zakyA nathI ane kaI paNa prakArane bheda rAkhyA vagara spaSTa rIte kahI gayA che ke e kArya karavAne (mRtyune niradhAra karela samaya pheravavAne) keI paNa samartha nathI. AvI vastusthiti che tene jANIne paNa tuM te ja dhana, sagAM vagerene sukhanAM sAdhana mAnIza? A saMsAramAM sukha che ja nahi; temAMthI sukha meLavavAnI IcchA rahe che e tArI prathama bhUla thAya che. bIjI bhUla pahelI bhUlanA pariNAme thAya che. te e che ke dhana, sagAM, svajana vagerene sukhanAM sAdhana mAnavAmAM Ave che. A banne bhUlane pariNAme viSaya para prema thAya che ane indriyanA viSaya para prema thayo eTale lakSa corAzImAM pherA mAravAnuM zarU thAya che. mATe he baMdhu ! tuM vastu-svarUpa samaja ane A tArI zuddha dazA nathI e dhyAna para lAva. A viSaya para prIti lAve che, paraMtu, agAu jaNAvyuM tema, teo te IndrajALa jevA asthira che, tenA para prema bAMdhIne saMsArabhramaNa karavuM e tArA sarakhA samajune yukta nathI. zA mATe samatAmAM prIti rAkhato nathI ? sarva vastuonuM mAkhaNa samatA che, ene AdaranArA aneka che sarva duHkhathI virAma pAmI gayA che. enA saMbaMdhamAM AvyA * juo 28 mA leka paranuM vivecana. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54] adhyAtmaka95ma [ prathama pachI tArI sthiti jarUra pharI jaze, mATe bIjI nakAmI bAbatone tyAga karI tArA svArthasAdhanamAM tatpara thA. svArtha sAdhananuM prathama aMga sarva jIva para, sarva vastuo para, samabhAva rAkhavo, kaSAyano tyAga kare, viSayathI viramavuM ane Atma-pariNati jAgRta karavITUMkamAM kahIe te samatA prApta karavI--e ja che. (29-30) kaSAyanuM kharuM svarUpa tenA tyAgane upadeza kiM kaSAyakaluSaM kuruSe svaM, keSucinnanu mano'ridhiyAtman ! / te'pi te hi janakAdikarUpairiSTatAM dadhuranantabhaveSu // 31 // (svAgatAvRtta ) he Atman ! keTalAMka prANIo upara zatrubuddhi rAkhIne tuM tArA manane zA sAruM kaSAyathI malina kare che ? (kAraNa ke, teo mAtA-pitA vagere rUpomAM tArI prIti anaMtA bhamAM pAmyAM che." (31) vivecana-koInA upara krodha kare te bahu muzkela che. te karatI vakhate mukhane lAlacoLa karavuM paDe che ane manane kabaje mUkI devo paDe che. krodha kare e Atmika zuddha dazA nathI, e ATalA uparathI ja jaNAya che, kAraNa ke emAM svAbhAvikatA bahu ochI che. tyAre AvI kRtrima dazA dhAraNa karavAmAM lAbha zo che? evI dazA zA mATe dhAraNa karavI? sAmI bAjue kSamAM dhAraNa karavAmAM kaI paNa prakAranI mahenata karavI paDatI nathI, keI jAtanI taiyArI karavI paDatI nathI ane kAMI vicAra paNa kare paDatuM nathI. te zuddha dazA hovAthI tenA para vicAra karanArane te sahaja prAptavya che, athavA, apekSA barAbara dhyAnamAM rAkhIne belIe te, te prApta ja che. A AkhuM apekSAvacana batAve che ke saMsAra-mAga saraLa nathI, paNa mokSamArga saraLa che. Avo vAMkecUke kaSAyamAga zA mATe tuM Adare che? vaLI, tuM eka bIje paNa vicAra karIza to tane jaNAze ke kaSAya kare anucita che. jenI upara tuM kaSAya kare che teo tArAM mAtApitArUpe aneka vAra tArAM prItipAtra thayAM che. eka vAra je prItipAtra thayuM hoya tenA para kaSAya kare e sujJanuM kArya hAya ja nahi. kaSAya para vastu che, pidugalika che, puddagalajanya che, saMsAramAM rakhaDAvanAra che, darzanathI paNa kheda Ape te vargamAM teno samAveza thAya che. enuM sevana karatAM svArtha sAdhana jarA paNa siddha thatuM nathI, UlaTe saMsAra vadhe che. tethI saMsArane saMbaMdha toDavAnI IcchAvALA khapI jIve kaSAyanA saMbaMdhamAM paNa na AvavuM vadhAre sAruM che. kaSAyanA saMbaMdhamAM vizeSa vivecana sAtamA adhikAramAM Avaze atra kaSAya samatAne pUrepUrA bAdha karanArA che, samatAnA virodhI che ane jenA para kaSAya karavAmAM Ave che te nyAyadaSTithI kaSAyanuM pAtra thaI zakatA nathI eTaluM ja batAve che. tAruM sAya (mokSa) ane tAruM sAdhana jo vidhavALuM haze te tArA * juo, cAlu adhikAra, zleka ra3 uparanuM vivecana. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] samatA [ 55 dareka kAryamAM visaMvAda prApta thaze ane chevaTe sAdhya maLaze nahi. mokSa ane kaSAyane visaMvAda che evuM anubhavasiddha puruSo kahI gayA che mATe have yogya vicAraNA karaje. (31) zekanuM kharuM svarUpa; te tyAga karavAne upadeza yAMzca zocasi gatAH kimime me, snehalA iti dhiyA vidhurAtman ! / tairbhaveSu nihatastvamananteSveva te'pi nihatA bhavatA ca // 32 // (svAgatAvRtta ) zuM A mArA snehIo (marI) gayA?--A pramANe buddhithI vyAkuLa thaIne jeene mATe tuM zoka kare che, teo vaDe ja tuM anaMta bhAmAM haNAyela che ane teo paNa tArA vaDe haNAyA che." (32) vivecana--uparanA lekamAM je vAta karI te ja vAta atra bIjA rUpe kahe che. jevI rIte koI jIva upara kaSAya kare ucita nathI tevI ja rIte koIne maraNa, viyegAdi prasaMge tene mATe zoka kare te paNa ucita nathI. sagAsnehI eTale putra, mAtA, pitA, strI vagerenA maraNa prasaMge zeka karavAthI Atmika guNanI hAni thAya che, kAraNa ke zoka rAgamUlaka che, ane saMsArane vadhAranAra be moTA mallamAMno rAga eka che. jenA maraNa mATe zaca karavAmAM Ave che tenA vaDe ja anaMta-bhava-bhramaNamAM A jIva aneka vAra marA haze ane tene anaMta vAra mAryo paNa haze. e taddana banavAjoga che. tyAre pachI revuM zA hetue ? vAstavika rIte te je samaya pramAdamAM gaye hoya ane jeTaluM Atmahita sAdhI zakAyuM na hoya tene mATe pitAnI jAtane aMge revuM athavA niSphaLa kALanirgamana ane pramAda mATe zeka karavo vyAjabI che. AvI jAgrata dazA vyavahAranA dareka kAryamAM rAkhavAnI Teva paDaze. ane sAdhyadaSTi niraMtara lakSyamAM raheze tyAre bahu AnaMda thaze. e vakhate mAnasika AnaMda thavA uparAMta zokane sthAna ja maLaze nahi, kAraNa ke zokanuM mULa zuM che ane te kone hoya te barAbara samajAI jAya che. A pramANe hakIkata che tyAre rItasara besI, khoTe ThaThAro karI, manamAM umaLake hoya yA na hoya te paNa dekhAva khAtara parane ThagI, ehika svArtha sAdhavAnI buddhie rAgaDA tANavA te mahAniMdya AcaraNa che, asatya vyavahAra che ane keLavaNInI gerahAjarI batAvanAra bAhya ADaMbaranuM vicitra darzana che. e prakAra dharmaviruddha che, kAraNa ke temAM mAyAmizrita zekane dekhAya che ane zuddha vyavahAranuM svarUpa samajanArA dharmiSTha gRhastha temAM bhAga ochA le che. strIone lajajA vagara kUTavAnI khAsa tAlIma ApavAmAM Ave che ane te prasaMge bolavAnAM vAkyonA niyamita pATha moMDhe karAvavAmAM Ave che. AryasaMsAranA adha:pAtanuM A paNa kharekharuM daSTAMta che, keLavaNInI gerahAjarI A ThekANe bahu jaNAya che ane dhArmika daSTie jotAM te A rivAja taddana bAlIzatA, mehanA cALA ane nUtana nATaka batAve che, * rAga ane dveSa : mohanA putra ane meTA senAnIo, Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 ] adhyAtmaka956ma [ prathama aMtaHkaraNathI thate mohajanya sAco zeka karavAnI paNa zAstrakAra nA kahe che, to pachI A dhAMdhalayukta be vyavahAra te kema ja kartavya tarIke mAnI zakAya? pitAnI zArIrika sthitine vicAra karyA vagara pravartatA A jUnA jamAnAnA rivAjamAM eka paNa jAtane artha nathI, viveka nathI, vicAra nathI, tethI sujJa strIoe loke zuM kaheze tene khoTa khyAla mUkI daI AvA vyavahArathI dUra rahevuM gya che. kahenArA hajAro varasa besI rahevAnA nathI ane jene mATe kaheze tenI Atmika hAnimAM teo kAMI bhAga levAnA nathI, mATe sannArIo ane puruSoe dareka rIte zakano tyAga kare ane khAsa karIne kRtrima rAgaDA to choDI ja devA. (32) meha tyAga; kei mATe zeka na kara trAtuM na zakyA bhavaduHkhato ye, tvayA na ye tvAmapi pAtumIzAH / mamatvameteSu dadhanmudhAtman !, pade pade ki zucameSi mUDha ! // 33 // (upajAti) je nehIone bhavaduHkhathI bacAvavAne tuM zaktimAna nathI, ane jeo tane bacAvavAne zaktivALA nathI, teo upara be Tu mamatva rAkhIne he mUDha Atman ! tuM pagale pagale zA sAru zeka pAme che ?" (33) vivecana--jene tyAM dararoja vastra, alaMkAra ne bhejanAdikanI peTIo UtaratI hatI tevA zAlibhadrane paNa jyAre jaNAyuM ke pitAne mAthe haju zreNika nAmano rAjA rAjya kare che, tyAre saMsArathI vairAgya pAmI dararoja eka-eka strIno tyAga karavA mAMDyo. temane jaNAyuM ke atra je sukha lAge che te kheDu che, vAstavika sukha te nathI, mATe evI sthiti prApta karavI ke jyAM pitA upara koIne amala cAlI zake ja nahi. jene zreNika rAjAnA khoLAmAM besatAM paNa parizramane lIdhe paraseve thI hato te jIva savavaMta thaI cAritranA viSama mArga para cAlavAne vicAra kare e prasaMga bahu manana karavA yogya che. AthI paNa vadhAre sattvavaMta dhane nAna karato hatuM tyAM pitAnI strI (zAlibhadranI bahena) subhadrAnA nayanamAMthI uSNa azra zarIra para paDatAM tenA zokanuM nimitta pUchayuM. ane jyAre subhadrAe zAlibhadrane darareja eka eka strI tyAga karavAno vicAra saMbhaLAvyuM ane Aje sattara divasa thaI gayA che, e vAta jaNAvI, tyAre dhanno hasyo: "saMsAra asAra che evuM jANyA pachI jyAre tajavI tyAre eka-eka strI zA mATe tajavI? tajavI tyAre to badhI tajI devI!" A TakAthI Azcarya pAmelI subhadrAe marmamAM kahyuM, "svAmI ! kahevuM bahu sahela che duniyAmAM karela kAma para TIkA karanArA bahu heAya che, paraMtu potAne karavAno vakhata AvatAM lagabhaga badhA khasI jAya che." dhane camakyo ane belyo, le ! meM te A sarva taryuM !" Ama kahIne kheLa bharelA zarIre te tarata ja UTho, zAlibhadranI pAse gayo ane kahyuM ke "kAyarapaNuM zA mATe kare che? A saMsAramAM ApaNuM kaI nathI, mATe cAle, ApaNe zrI vIra paramAtmA pAse jaI e." pachI baMne jaNa prabhu pAse gayA ne cAritra grahaNa karyuM, Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra samatA | [ 57 anAthI munine paNa dAhajavara thatAM jaNAyuM hatuM ke potAnuM keI nathI. jeonI khAtara A jIva prANa ApavA taiyAra thAya che, jeonI khAtara saMsAratyAga karatAM A jIvane aneka prakAranA saMkalpa-vikalpa thAya che, teone sneha amuka hadamAM ja baMdhAyelo che." evA vicArathI rastAnI sUjha kema na paDe ? paraMtu vastusthiti evI che ke sUtaranA tAMtaNuM teDavA e paNa A jIvane vakhata para bahu muzkela paDe che. AnuM kAraNa spaSTa che. bAhya daSTie te sUtaranA taMtu lAge che, paNa te te maharAjAe vIMTelAM jADAM doraDAM che, ane tene toDavA jeTaluM AtmavIrya pheravanAra ja A saMsArayAtrA saphaLa kare che. badhA jIvo AyuSyanA pramANamAM jIve te che ja, paraMtu jeo moha-graMthino cheda kare che teono phero saphaLa thAya che, tyAre bAkInA sarvano phero phogaTa (niSphaLa) thAya che. A jIvane kharekharuM duHkha te janma-maraNanuM che; e du:khamAMthI choDAvavAne jeo taddana azakta che, teone sAru aneka prakAranAM kaiTha veThI dhana ekaThuM karavuM, teonA mAnI lIdhelA prasaMga para vedha jALavavA, teonA mAnelA vyavahAra pramANe pitAnI marajI viruddha paNa vartana karavuM ane bhavaduHkha choDAvanAranI sabata karavA IcchA thAya tyAre teo aneka prakAranA aMtarAya UbhA kare te mUMge meDhe sahana karavA e taddana geravAjabI che. duniyAmAM te ASADhAbhUti, naMdiSeNa ane AdrakumAra jevA jIvo paNa hoya che. jeo saMsAramAM pAchA paDyA chatAM paNa vakhata AvatAM saMsArane ja mekSanuM sAdhana banAvI, tenA para svArI karI, tene kabaje karI le che; ane gajasukumALa, neminAthajI tathA skadakAcArya jevA AtmAo paNa hoya che, jeo saMsArathI DarI tenA saMbaMdhamAM ja AvatA nathI. A banne varganA prANIo saMsAranuM svarUpa bahu sArI rIte samajela che. A bannemAMthI ke varga AdaraNIya che, tenI vicAraNA pitAnA saMyoga ane manobaLa para AdhAra rAkhe che, paraMtu eka vAta te banne vargamAMthI ekasarakhI rIte anukaraNa yogya che, ane te e ke saMsArane saMbaMdha tyAjya che, saMbaMdhIo khAtara bhava-duHkhamAM sabaDyA karavuM e mehanA cALA che ane vAstavika vastu-svarUpanuM ajJAna che. saMyama-ArAdhana karavAnI zakti na hoya athavA irachA thatI na hoya teNe te prApta karavAnI IcchA hoMza rAkhavI ane zrAddhajIvanamAM paNa satya vyavahAra calAvI anukaraNa karavA yogya dezacAritra dhAraNa karavuM. AzritonA mAnI lIdhelA zreya sAru anaMta bha sudhI mahA-duHkha prApta thAya tevuM AcaraNa calAvavuM nahi--e khAsa dhyAnamAM rAkhavA lAyaka sadupadeza che. svArtha-sAdhanAmAM rakta rahevAnA upadezane puSTa karatAM vagara kAraNe temAM lapaTAvuM nahi e atra upadeza karyo che. e samatA prApta karavAnuM cothuM sAdhana che. (33) samatAdvArane upasaMhAra, rAga-dveSayAgano upadeza sacetanAH pudgalapiNDajIvA, arthAH pare cANumayA dvaye'pi / dadhatyanantAn pariNAmabhAvAMstatteSu kastvarhati rAgaroSau // 34 // (upajAti) a, 8 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 ] adhyAtmakalpama [prathama " pugala-piMDane adhiSThita jIvA sacetana padArtho che ane paramANumaya a (paisA) vagere acetana padArtho che. A banne jAtinA padArtho aneka prakAranA paryAyabhAva-palaTanabhAva pAmyA kare che, tethI tenA upara rAga-dveSa karavAne koNa lAyaka gaNAya ? (34) vivecana---srI, putra, sagAM ane sakhazrIo vagere sarva manuSyA tema ja popaTa ane kAgaDo, sarpa, nALIe, magaramaccha ane sAnAnI pAMkhAvALA maccha, vIMchI ane tIDa, kIDI ane mAkhI, za`kha ane jaLe sarvAMnAM zarIra pudgalanAM anela che; tema ja khANamAMthI nIkaLyA pachI seAnuM, rUpuM, lAhu vagere dhAtue tema ja gharamAM rahelu sudara pharanIcara sa acetana che-jIva vagaranuM pudgala che. A saM cetana ane acetana padArtho vAra'vAra paryAyabhAva pAme che, jIva vAraMvAra devapaNuM, manuSyapaNu, ti capaNuM ane nArakIpaNuM pAme che ane tenA te svabhAva A adhikAramAM ApaNe be-cAra prasaMge rUpAMtarathI joI gayA chIe. koI vAra te pramAda karAve tevu rUpa dhAraNa kare che ane koi vAra te mahA-niMdya lAgatu. kurUpa dhAraNa kare che. evI ja rIte acetana padArtho paNa aneka prakAranAM sArAM-kharAba lekhAtAM rUpA dhAraNa kare che, enuM dRSTAMta subuddhi pradhAne khAInA jaLathI banAveluM niLa jaLa pUruM pADe che. eka rAjA ane tenA subuddhi nAme pradhAna eka divasa bahu gaMdhAtI khAi pAse nIkaLyA. rAjAne A bahu kharAba vAsa AvatI khAInI gadhathI ThIka lAgyuM nahi, tethI teNe mAM maraDayuM. pradhAna sAthe teNe A sabaMdhI vAtacIta paNa karI, pradhAne tA 43 peTe jaNAvyuM ke pudgalane svabhAva sugadhI-du dhI thayA karavAnA che; kAraNu ke dareka paramANunAM emAMthI eka gadhahAya ja che. rAjAne A vAta rucI nahi, paNa anne te vakhata cUpa rahyA. pradhAne tyAra pachI te khAimAMthI keTaluMka pANI bharI maMgAvyu... ane te pANIne zuddha karAvyuM. pachI temAM katakacUrNa nAkhIne tenI duga'dha dUra karI ane kapUra pramukhathI sugaMdha utpanna karI. pachI kAI prasaMge rAjAne A pANI pIvA ApatAM teNe te pANInAM bahu vakhANu karyA', eTale pradhAne sarva hakIkata nivedita karI. rAjAne AthI pudgalanA vicitra dharmanI pratIti thaI. je padArtho para prIti karavI te padAtha jo ekasarakhI sthitimAM nira`tara rahevAnA hAya tA te prItine ceAgya kahI zakAya. gharanu' suramya pharanIcara bhAMgI jaze, nAza pAmaze, phUTI jaze; suMdara zarIra mATI sAthe maLI jaze; temAM rahelA AtmA paryAyathI aneka bhAvA pAmaze; tyAre temAM prema kevI rIte karavA ? kAnA upara karavA ? zA mATe karavA ? karIe tA tenA artha zuM ? AvA vAraMvAra badalAtA sacetana padArtho para prema karavA e ApaNA gauravathI nIcu che, karavA ceAgya nathI. eTalA mATe zrI umAsvAti mahArAja prazamarati prakaraNa(zleAka para )mAM lakhe che keH-- Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] samatA [ 59 tAnevArthAn dviSatastAnevArthAn pralIyamAnasya / nizcayato'syAniSTaM na vidyate kizcidiSTaM vA // eka ja viSaya para dveSa karanArA che jyAre te ja viSaye pariNumAMtara pAmI sArA thAya che tyAre te ja padArthomAM tallIna thAya che, tethI A jIvane nizcayathI keIpaNa padArtha ISTa athavA aniSTa nathI." A TUMkA padyamAM bahu arthagAMbhIrya rahyuM che te vicAravA gya che, AvI rIte koI paNa jIva ke ajIva para rAga-dveSa karo ayukta che, te siddha mAnavAmAM Ave to bahu khaTapaTane aMta AvI jAya, eTalA mATe ja "vItarAga"ne deva mAnavAmAM Ave che. vastu uparathI rAga ocho thaI jAya, eTale svAbhAvika rIte sarva upara samabhAva Ave che ane samabhAva prApta kare e sarvanuM sAdhyabiMdu che, samatA adhikArane upasaMhAra karatAM svArtha sAdhana sAruM A uttama upAya batAvyo che te bahu manana karavA gya che. A saMsAramAM kharekhara rakhaDAvanAra "rAga-dveSa" che. te bane mehajanya che athavA meha ja che, kAraNa ke rAga-dveSa karatI vakhate vivekane nAza thAya ane cittanI samatA UDI jAya che. mehane madirA sAthe sarakhAvI ApaNe aneka vAra joI gayA chIe ke vivekano nAza kare e mohanuM prathama kartavya che. rAga-dveSane nAza thayA pachI koI kArya banatuM nathI ema nathI, paraMtu dareka kArya karavAmAM je cikAza hatI te dUra thAya che, sarala bhAva prApta thAya che ane kartavya-akartavyanuM barAbara bhAna thAya che. mATe kaI paNa padArtha upara gADha rAgabaMdhana na rAkhavuM, eTaluM te hAla turata jarUra karavuM; ane tevI ja rIte AkaruM vera paNa kaI sAthe na rAkhavuM, kAraNa ke vastunI racanA jotAM, pachI te jIva ho ke ajIva ho, paNa te sarva vastuo rAga-dveSane lAyaka nathI, temAM paNa acetana padArtha upara dviSabuddhi to ati-anabhijJatA sUcave che kAraNa ke te karatI vakhate sAmI vastunI ane potAnI sarakhAI javAmAM AvatI nathI. sarva vastuomAM palaTanabhAva pAmavAno svabhAva hevAthI vastutaH kaI vastu ISTa ke aniSTa hoI zake nahi, tethI rAga ane dveSa bane karavA gya nathI e viSayanI pratIti thAya che. (34) evI rIte prathama samatA adhikAra pUrNa thayo. AkhA graMthanI pIThikA A adhikAramAM che. AkhA graMthamAM aneka prayatno karI je prApta karavAnI sUcanA karavAmAM AvI che tene sIdhI ke ADakataro dhvani samatA-prAptimAM ja paryavasAna pAme che. mamatvatyAga, cittadamana, kaSAyatyAga, zubhavRtti vagere sarvanuM sAdhya samatA che ane samatAnuM parama sAdhya akSayapada (mokSa) che; tethI A graMthanA bIjabhUta ane sAdhyasUcaka A adhikAranI jema kartAe mukhyatA gaNI che, tema bahu saMbhALa rAkhIne tenA para neTa lakhavAnuM ane vAraMvAra pheravIne ekasarakhI banAvavAnuM lakSyamAM rAkhyuM che atra sAmAnya rIte maMgaLAcaraNa karyA pachI samatA kevI utkRSTa vastu che te para graMthakartA ApaNane laI Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmakaparphoma 60 ] [ prathama jAya che. tene mATe ceAgya kANu kahevAya ? vagerenA spaSTa dekhAvA ApaNI atakSu samakSa rajU karI chevaTe samatAnI utkRSTa sthiti batAve che. samatAneA sAmAnya artha e ja thAya che ke game tevA anukULa--pratikULa sajogo prApta thAya tApaNuM manane ekasarakhI rIte pravartAvavuM; andha thI rAjI thaI javuM niha ane vipattithI zaiAka karavA nahi; game tevA sukha karanArA sAgA prApta thAya teA tethI saMsAramAM rAcI javuM nahi ane game tevA glAni karanArA saceAgA prApta thAya te tethI asthira manavALA thai javuM nahi. AvA prakAranI mananI ekasarakhI sthitine 'samatA' kahevAmAM Ave che. e sthiti prApta karavAthI A bhavaduHkha maTI jAya che ane teTalA mATe dareka padArthAnu khArIkIthI avaleAkana karI tenA ane peAtAnA kharA sa'baMdha kevA prakAranA che te kharAkhara vicArI levA ceAgya che. AvI rIte avaleAkana karavAthI ja vastunu svarUpa barAbara samajAya che. ahI eka vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavAnI che ke game tevI sUkSma lAgatI bAbatane paNa tapAsa karyAM vagara calAvI levI nahi, eTale vyavahAranA nAnAmAM nAnA viSaya upara paNa najara rAkhI tenI cAgya kiMmata AMkavI. jo tenI parIkSAmAM bhUla karI, tenI kiMmata hoya te karatAM vadhAre ke ochI AMkI athavA tA avagaNanA karI-sUkSma che ema dhArI tene vicArI mUkI-athavA tenI upekSA karI, teA te sUkSma bAbata paNa ApaNA upara peAtAnuM sAmrAjya calAve che Smiles nAmanA aMgreja lekhaka potAnA The Character' nAmanA graMthamAM lakhe che ke, 'Never give way to what is little or by that very little, however small it may be, yov will be practically governed. (tame nAnI bAbatane kadI tAbe na thAo, kAraNa ke te game teTalI nabaLI haze paNa tenAthI tamArA upara pUru' jora cAlaze, ) ane te kharekharu' che. zarUAtamAM nAnA lAgatA aphINu vagerenA vyasananI jo te vakhate avagaNanA karI upekSA karI hAya che; teA pachI dhIme dhIme te AkhA zarIranA kamajo laI manuSya para peAtAnuM apratihata svAtaMtrya. calAve che, mATe avalAkana karavAnI Teva vAravAra rAkhavI ane te rIte vastu oLakhI tenA para jaya meLavavA. 39 ' samatA ' eTale sa jIvA tathA vastuo tarapha rAga-dveSanA abhAva. jeo Atmika mArgamAM UtaravA icchatA hAya tene samatAnA viSaya prathama agatya dharAvanArA che. viSaya bahu manana karavA yAgya che ane vicArI vicArIne temAMthI sAra kADhI levA cAgya che. samatA vagaranI dareka dhArmika kriyA bahu alpa phaLa Ape che, ane te phaLa eTalu badhu alpa che ke je phaLa meLavavAnI IcchAthI kriyA karavAmAM Ave che tenI apekSAe tA kAMI phaLa thatuM nathI ema kahIe tApaNu cAle; AkhA divasa bhAra vahana karanArane eka pAI majUrInI maLe enA jevuM te che, ethI UlaTuM, jayAre samatA rahita kriyA karavAmAM * meAkSa meLavavAnI ja IcchA heAI zake, bAkI paudgalika IcchAnA sabdhamAM tA jaina zAstrakAra niSedha kare che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikA2] samatA [ 61 Ave che tyAre te kriyAmAM eka evI jAtanuM sauMdarya athavA evI mRdutA Ave che ke jethI te kriyAmAM eka jAtano apUrva (sahaja ) AnaMda vyApI jAya che. ene spaSTa khyAla Apa bahu muzkela che, kAraNa ke e daSTAMtane viSaya nathI, paraMtu anubhava-gamya che. A graMthamAM ghaNuM viSaye anubhavathI ja samajAya tevA che, je mATe ApaNe nirupAya chIe. tene rasa jene cAkhavo hoya teNe prathama tenA adhikArI thavuM joIe ane tyAM sudhI te tenuM je varNana adhUrA zabdomAM karavAmAM AvyuM hoya te grahaNa karavuM joIe. sAkarane svAda kyA zabdomAM varNave ? cAkhanAra tarata ja anubhavathI tenA svAdane samaje che. e A AMtarAnaMda avarNanIya-anirvacanIya che. zAstrakAra kahI gayA che ke - samatA viNa je anusare, pANI puNya kAma; chAra upara te lIpaNuM, jhAMkhara citrAma, AvI rIte samatA vagara game te dhArmika kriyA karavAmAM Ave te chAra upara lIMpavA barAbara che. jyAM sudhI bhUmikA zuddha karavAmAM AvI na hoya tyAM sudhI tenA para game teTalAM citrA kADhavAmAM Ave te nakAmAM che. sarvathI prathama jarUra bhUmikAne zuddha karavAnI che. samatA bhUmikAne zuddha karavAnuM kArya barAbara bajAve che, bhUmikA zuddha karavAnI AvazyakatAnA saMbaMdhamAM sahaja jaNAvavAnI AvazyakatA lAge che. eka citrakArane citra AlekhavuM hoya te prathama vastra zuddha karaze, eka paththarane suMdara mUrtimAM pheravo hoya te tene sarakho karavAmAM Avaze eka pratikRti pADavI hoya to DAgha vagaranI pleTa pheTegrAphara taiyAra karaze, tevI ja rIte hRdayamaMdiramAM suMdara bhAvanA-mUrti sthApana karavI hoya te prathama hRdayabhUmikAne zuddha karavI joIe. jo temAM malina vAsanAo haze, je temAM kaSAyane kare haze, je temAM rAga dveSanA DAghA lAgelA haze, to bhAvanA matti temAM sthira thaI zakaze nahi, ane teTalA ja mATe AnaMdaghanajI mahArAja zrI saMbhavanAthajInA stavanamAM kahe che ke "sevana kAraNa pahelI bhUmikA re, abhaya aSa akhe." prathama bhUmikAne eTale hRdayane AvA prakAranI malina vAsanAothI rahita karavuM ane tema karavAnuM prabaLa sAdhana samatA che. samatAthI jyAre yathAsthita vastu svarUpane baMdha thAya che, tyAre malina vastuo ane malina bhAvenuM parabhAvapaNuM samajAya che ane tadanusAra jyAre tene tyAga karavAne - tene pheMkI devAna-nizcaya thAya che tyAre bhUmikA zuddha thatI jAya che ane bhAvanA-mUrti temAM sthApana thAya che. zuddha prakAza paDe tevI bhUmikA thayA pachI tenA para zuddha pratibiMbanI chAyA paDatAM te svayaMprakAza ApI kArya sanmukhatA prApta karAve che. AthI bhUmikAmAMthI kacare hoya te kADhI nAkhe ane te mATe samatA jevA prabaLa sAdhanane upayoga karo. samatA eTale "sthiratA" ApaNuM prAkRta mANasanAM mana keTalAM badhAM asthiracaMcaLa hoya che tene khyAla tarata ApI zakAya tema che. navakAravALI gaNavAno AraMbha Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] adhyAtmakaparphoma [ prathama karatAM ekAda navakAra dhyAna rAkhIne ciMtavAya che; pachI mananA be vibhAga+ paDI jAya che. mananI vicitra gati zarU thAya che. hAtha peAtAnu' kAma kare che eTale maNukA eka pachI eka paDavA jArI rahe che. mananA eka vibhAgamAM aspaSTapaNe navakAranA jApa cAle che. je bahudhA yaMtravata ( Mechanical ) hAya che; ane te ja vakhate khIjA vibhAgamAM mana duniyAnA kaMika vibhAge mAM kravA nIkaLI paDe che. AvA ja prakAranI sthiti pratikramaNa vakhate paNa anubhavAya che. Teva pADavAthI A sthiti sudharI zake tema che. dhIme dhIme eka vastumAM manane sthira karI zakAya che ane te prApta thAya tyAre ja kAryasiddhi thAya che, mananI ekAgratA prApta karavA mATe yama-niyamAdinI bahu jarUra che, je samatAnAM sAdhanane A graMthamAM carcyAM che te bahudhA yAganA viSaya che ane tene mATe judo lekha lakhavAnI jarUra che. atra kahevAnuM eTalu' ja che ke sthiratA prApta karavAthI bahu prakAranA lAbha thAya che ane te ja samatA che. samatAnA AvA vizALa artha tarapha dhyAna kheMcI graMthakAra tyAra pachI samatAne meAkSanA aga tarIke khatAve che. samatA vagaranAM anuSThAne lagabhaga phaLa vagaranAM che ema ApaNe utkRSTa phaLanI apekSAe joyu, tethI A vibhAga tA svataHsiddha thaI jAya che. tethI A graMthakartA vizeSa vivecana na karatAM samatA-prAptinAM sAdhanA tarapha ApaNane dvArI jAya che. A viSayane cAra vibhAgamAM vaheMcI zakAya che. sAdhanA aneka prakAranAM che ane te AkhA graMthamAM aneka rIte batAvavAmAM AvyAM che. dareka prANIne peAtAne kayu' sAdhana anukULa thaI paDaze te teNe pAte pAtAne mATe vicArI levu. A adhikAramAM samatAne prApta karavA mATe mukhya cAra prakAranAM sAdhano batAvyAM che : 1. samatA prApta karavAnuM prathama sAdhana maMtrI, pramAda, karuNA ane mAdhyasthya e cAra bhAvanA bhAvavI e che. A cAra bhAvanAe bahu upayAgI che ane jIvAnA paraspara sabaMdha darzAvanArI hovAthI te hRdayane Adra kare che. enu' vizeSa vivecana graMthamAM vivecana lakhatI vakhate Apyu che tyAMthI jANI levuM. bIjI khAra sa'sAra-bhAvanA athavA bhava-bhAvanA che, te saMbaMdhI A graMthamAM AgaLa vivecana karavAmAM Avaze. zarUAtamAM A agatyanI cAra bhAvanAo para khAsa dhyAna khe`cavAthI sUrimahArAje bahu upakAra karyAM che. e cAra bhAvanA bhAvavAthI ghaNA jIvAne samatA prApta thaI zake che e sadaiha vagaranI vAta che. 2. samatA prApta karavAnuM bIju` sAdhana IMdriyanA viSayA para sama-citta rAkhavAnuM che. sAMsArika saC viSayA sAthe A jIvane kevA prakAranA saMbaMdha che te vicArI jotAM A sAdhananI uparyuktatA bahu sArI rIte samajAya che. bAhya dekhAvathI vastuomAM phasAI anukULa viSayAmAM mUMjhAI javAthI kavismaraNa thAya che, e vastune sahaja dharma che * upayoga samayAMtara heAvAthI palaTAyA kare che, jenuM ApaNane bhAna nathI, tethI A pramANe lAge che. vastutaH be vibhAga paDatA nathI, paNa upayoga badalAyA kare che. kriyAnA tA vibhAga paDe che. A dravyAnuyAgane aMge mananA baMdhAraNanA gahana viSaya che tethI atra tenI carcA karI nathI. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ]. samatA [ 63 ema anAdi abhyAsane lIdhe lAge che; paNa te upara jaNAvela zuddha vicArethI, sUryathI aMdhakAra nAza pAmI jAya che tenI mAphaka, ApoA5 nAza pAmI jaI viveka-divasanuM suprabhAta sarvatra sarva dizAmAM sthiti kare che. 3. samatAnuM trIjuM sAdhana vastu-svabhAva oLakhavAnuM che. padagalika vastuone jIva sAthe kevA prakArano saMbaMdha che, ene khyAla karavAnI bahu jarUra che. jyAM sudhI AvA prakAranuM jJAna thatuM nathI, tyAM sudhI jIva bahu bhUla kare che. je vastu kadI pitAnI thaI zake nahi tene pitAnI mAne che, tenA para prema kare che, tenA saMgathI AnaMda mAne che, tene prApta karavAnA prayAsamAM zaktino upayoga kare che ane tenA viyegathI duHkhI thAya che. sagAM-saMbaMdhIo, putra, strI vagere-ne saMbaMdha paNa A sthAne vicAravA yogya che ane tevI ja rIte dareka vastuono saMbaMdha paNa avakana karavA gya che. e saMbaMdhanI sthiti ane sukha ApavAnI alpatA athavA abhAva dhyAnamAM laI te sukhamAM masta na banatAM sva" zuM che te oLakhavuM e samatA-prAptino rAmabANa upAya che. A viSayane aMge AtmazikSA paNa aneka prakAranI ApavAmAM AvI che. 4. samatA prApta karavAnuM cothuM sAdhana, svArtha prApta karavAmAM rakta rahevuM e che. A jIva jayAM sudhI vastuonI vAstavika sthiti jANatuM nathI, tyAM sudhI nakAmAM prayatna karI sukha nathI tyAMthI sukha meLavavA prayAsa kare che, tethI sarva prApta thayelA athavA thanArA padArthone svapna ke iMdrajALathI prApta thayela padArtho sAthe sarakhAvI, te sarakhAmaNI ghaTAvI, svArthasAdhana karavA mATe kartA preraNA kare che. atre je snehIvamAM phasI teonI khAtara mahAprayAsa karavAmAM Ave che, tenuM kAMI paNa phaLa maLatuM nathI, kAraNa ke sarva prayAsa dhana prApti mATe karavAmAM Ave che, te pravRtti taddana nihetuka ane khoTI che, ethI A jIvane koI prakArane lAbha thato nathI. ane jyAre A jIva saMsArATavImAM bhUle paDe che tyAre tene raste batAvavA ke mahAbhayaMkara janAvarothI tenuM rakSaNa karavA tevA snehIo AvatA nathI tema ja je padArtho upara te prema kare che te pitAnA rUpamAM sthira rahetA nathI, vAraMvAra badalAyA kare che ane aMte nAza pAmI jAya che. AvA padArtho upara prIti karIne Atma-avanati karavAmAM Ave tenA karatAM je svArtha-sAdhana karavAmAM Ave te mahAkalyANa thaI jAya. AvI rIte samatA prApta karavA mATe aneka prakAranAM sAdhane A adhikAramAM batAvavAmAM AvyAM che. vAta ema che ke dareka bAbatanuM nirIkSaNa karavAnI Teva pADavAnI jarUra che, vastune joI tenuM bAhya nirIkSaNa karavAthI lAbha nathI, paraMtu te zuM che? kyAMthI AvI che? tene ane potAno saMbaMdha zuM che? keTalo che? kyAM sudhIne che? vagere vicAravAthI samatA prApta thAya che, kAraNa ke A praNAlikAe kArya karanArane Atma-jAgRti prApta thAya Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 ] adhyAtmakalpadruma [ prathama che. Atma-nirIkSaNa ( Self-examination ) nA aciMtya prabhAva khar3e lakSyamAM rAkhavA yAgya che. A kALamAM upara uparanu' vAMcI javAthI ghaNIkharI khAkhatamAM UMDA UtaravAnI Teva paDatI nathI, tethI khAsa lAbha kare tevI khAkhata paNa jarA AnaMda dekhADI pasAra thaI jAya che. paraMtu AveA sAmAnya khyAla cheADI daI Atma-nirIkSaNa karavAnI IcchA pramaLapaNe prApta thAya che tyAre Atmatattva-gaveSaNA thAya che ane sAdhyanu sAmIpTa thAya che. vastuvicAraNA karavAnI Teva paDavAthI mananI caMcaLatA maTatI jAya che, te vizeSa sthira thatuM jAya che ane tema vAraMvAra thatAM anubhavanI jAgRti thAya che. ane eka vAra anubhavajJAna prApta thayu' eTale pachI vizeSa kArya karavAnI jarUra rahetI nathI. ghaNu' vAMcavAne badale muddAma gheADA gra'thA vAMcavA, vAMcIne vicAravA, vicArIne temAM batAvelA bhAvAnuM pRthakkaraNa karavu, pRthakkaraNa karIne arasaparasa tenA saMbaMdha lagADavA ane tenuM rahasya na UkhaDI zake tevI rIte sthApana karavuM; tevI ja rIte je zravaNa thAya, je kArya thAya, hilacAla thAya tenA saMbaMdhamAM kharAkhara niyamasara pRthakkaraNAdvi karavAmAM Ave ane AMtara tattva ane saMbadha vagerene sthApavAmAM Ave tA jarUra kRti-vyavahAra-mAM maheALA pheraphAra thai jaI AtmAnubhava jAgrata thAya; tethI bhUmikAzuddhinA pramaLa upAya tarIke samatA ane tenAM cAre sAdhanA dhAraNa karavAM ane tema karavA mATe khasUsa karIne vicArapUrvaka, niyamasara, dareka vakhate, yAgya avasara laI Atma-nirIkSaNa jarUra karyAM karavuM. A samatA-adhikAra AkhA graMthanI kUMcI che. AkhA graMthanA vistAra samatA prApta karavA mATe tenAM aneka prakAranAM sAdhanA batAvavAmAM ja samAI gayA che. AkhI jiMdagImAM anubhava karI uttarAvasthAmAM zrI munisuMdarasUrie A graMtha lakhyA heAya ema A adhikAranA pratyeka zleAkamAMthI dhvani sphure che. enA dareka zloka bahu vicAra karavA yAgya che. A AkhA adhikAramAM eka jAtanI samatA relachela thayelI jaNAya che. sUramahArAjanA A ucca Azaya lakSamAM rAkhI tenA para ghaTatu vivecana karavA prayAsa karyAM che. samatA prApta karavA mATe sarva prakAranI zaktinA upayAga karavA e A graMtha vAMcavAnuM advitIya pariNAma hAvu joie. ' samatA' AkhA graMthanu* rahasya che, tenI spaSTatA chellA adhikArathI thaze. e 'sAmya-saOsva'adhikAra graMthane pUrNa karIne batAve che ke graMthanI Adi ane atanA eka ja viSaya che. tenI puSTimAM vacce bIjA adhikAro lakhyA che, para'tu sAdhya khAsa dhyAnamAM rAkhavAmAM Avyu che. A viSayamAM jo kAMi paNa prema lAgyA hAya, jo bhava-vAsanA jarA paNa UThI hAya athavA uThAvavA cAgya che, ema lAgyu. hAya tA, have pachInA adhikArAmAM dareka sujJa vAMcanAre praveza karavA, eTalI prArthanA che. // iti savivaraNaH samatAnAmA prathamo'dhikAraH // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH strImamatvamocanAdhikAraH // - I - samatAnuM rahasya samajyA pachI tene prApta karavAnA sAdhana tarapha svAbhAvika rIte dhyAna khecAya che. prathama sAdhana meha-mamatvanA tyAga karavA e che. janasvabhAvanuM avaleAkana karanArane anubhava thayA che ke aneka prakAranA mamatvamAM paNa strI uparanA mAha ane mArApaNuM vizeSa khaLavAna hAya che, tethI atra prathama te upara vyAkhyA kare che. bIjo, trIjo, ceAthA ane pAMcamA adhikAra paraspara saMbaMdha dharAve che, puruSane gaLe bAMdhelI zilA musi praNayacArugirAsu, prItitaH praNayinISu kRrtistvam / kiM na vetsi patatAM bhavavAddha, tA nRNAM khalu zilA galabaddhAH || 1 || (svAgatAvRtta) ; " huM vidvAn ! je strIonI vANI snehathI tane madhura lAge che, tenA upara prItithI tuM mAha pAme che; paNa bhavasamudramAM paDatA prANIone teo gaLe bAMdhelA paththara ( jevI ) che ema zuM tuM jANatA nathI " ( 1) 6 vivecana--anAdi abhyAsathI mAharAjAnA hukamathI A prANI bahAranA suMdara dekhAva tathA bhASaNathI strI upara mAha pAmI jAya che. pachI tene nathI rahetA viveka ke nathI rahetI lajajA, strInA mAha tene keTaleA pratibadha karanArA che te jarA vicAra kare te tarata samajAI jAya tevu' che. sattAgata anata jJAnavALA jIvanI A ThapakApAtra sthiti tarapha dhyAna rAkhI tene jAgrata karavA mATe vidvAna nA upanAmathI soAdhIne kahe che ke huM bhAI! dariyAmAM DUbatA mANusane lAkaDu` ke evA koI halakA padArtha AlaMbana tarIke jarUranA che, ke jethI te tarI zake; paNa tene badale paththara pheDe bAMdhyA hAya tA te dariyAmAM DUbatA ja jAya che. bhava( saMsAra ) samudra che, ane temAM zrI A jIvane gaLe bAMdhelI zilArUpa thaIne DukhADe che. eka bhavamAM-eka vakhatanA saMbaMdha mAtramAM----ja te eTalA karmAMdha karAve che ke ana'ta bhava sudhI rajhaLavu' paDe. AvI ja rIte vairAgyazatakakAra paNa kahe che;---- * kRtin kimiti pAThAntaraM kvacida dRzyate a. 9 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmakalpakuma dvitIya mA jANasi jIva tumaM puttakalattAi majjha suhaheU / niuNaM baMdhaNameyaM, saMsAre saMsaraMtANaM // he jIva! putra, strI vagere mATe sukhanuM kAraNa che ema tuM jANIza nahi; kAraNa ke saMsAramAM bhramaNa karatA A jIvane e putra ane strI vagere UlaTAM daDha baMdhana che." mehanuM AvuM svarUpa jANI jema bane tema meha e che kare ane saMsAra para udAsIna bhAva rAkhavo e atra upadeza che. zaMgAranA viSayamAM gaLe AliMgana ke baMdhana karavuM e utkRSTa rasa zagAranA kavie gaNe che; e vAstavika rIte zuM che ene kharo khyAla kavie atra A che, hInAmA na thaI jAya e khAsa dhyAnamAM rAkhI yathAsthita svarUpanuM digdarzana karAvyuM che. (1; 35) * strIomAM rahelI aramaNIyatA carmAsthimajjAntravasAsramAMsAmedhyAyazucyasthirapudgalAnAm / strIviSNAti sthitey, je pisthati sthamAmanuM ? 2 | (w) strInA zarIrapiMDanI AkRtimAM rahelAM cAmaDI, hADakAM, carabI, AMtaraDAM, meda, lehI (rudhira), mAMsa, viSTA vagere apavitra ane asthira pudagalomAM he Atmana ! tuM suMdara zuM jue che?" (2) vizeSa vivecana bIjI ane trIjI gAthAnuM ekasAthe nIce karavAmAM AvyuM che. (2;36) apavitra padArthonI durgadha; strI zarIrane saMbaMdha vilokya dUrasthamamedhyamalpaM, jugupsase moTitanAsikastvam / mRte tenaiva vikhUTa! ghoSaagsg a gsfmajApa? A rU . ( vA ) "he jaDa! dUra rahelI jarA paNa durgadhI vastu joIne tuM nAka maraDIne durgachA kare che, tyAre tevI ja durgadhathI bharela strIonA zarIranI tuM kema abhilASA kare che ?" (3) - vivecana-mallikuvarIne paraNavAnI IrachAe AvanAra che rAjAone pratibaMdha pamADavA mATe sva-zarIrapramANa pUtaLI karI, temAM uttama uttama khAvAnA padArtho nAkhI rAjAo samakSa khelatAM durgadha prasarI, tethI sarva ye rAjAone pratibaMdha thayo ane te parathI sarvane khyAla Avyo ke zarIramAM te mAMsa, rudhira vagere gaTarakhAnuM ja bhareluM che; phakta te apavitra padArtho upara cAmaDI maDhI laI te zarIrane suMdara dekhADyuM che. mAhathI A jIva aMdara jato nathI, ane tethI ja tene uparanuM sauMdarya dekhAya che. "nagarapALa pare nitya vahe, kapha maLa mUtra bhaMDAre re, tima dvAre re; nara nava, dvAdaza nArInAM e." * ahIM tema ja AgaLa badhe dareka kSekanA vivecanane aMte Apela A be aMkamAM pahele aMka te te adhikAranA loko aMka batAve che, ane bIjo aMka saLaMga lekane eka sacita kare che, Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 1 skrImamatvamAcana [ 67 AvI rIte pravAhamadha maLamUtra cAlyA ja kare che, ane tethI ja bhatRharie kahyuM che ke 'muninda sarpa vijJanavirovaSNu, taM '--strIonu rUpa tA taddana niMdya che, vAraMvAra niMdya che, chatAM viSayamAM masta thayelA kalpita aihika sukhanA Asakta kavie tenA dehane bhAre bhAre upamA ApI tene AkAzamAM caDhAvI de che, ane sa`sAramAM magna janA A kavionI pratibhAzaktinAM vakhANa kare che, paraMtu sa` prakArane anubhava karIne rAjiSa bhatRhira kahe che ke " e vAravAra niMDhavA cAgya che." "dekhI durgaMdha dUrathI, tuM mAMha macakADe mANe re, navi jANe re; teNe pugaLe tuja tanu bharyuM... e." uparanA zlokanA bhAva atra samAi jAya che. kacarApaTTInA gADAne dUrathI jatuM joI mukha upara rUmAla ADA rAkhe che, ane viSTAmAM paga paDatAM dheAI nAkhe che, tevI buddhi AgaLa kema cAlatI nahi hoya ? viSayAMdhapaNu' eTale zuM ? te ahIM spaSTa thAya che. viSayAMdha thayA eTale viveka cAlye! jAya che. zrImadghinAthajInu dRSTAMta atra khaDuM upayAgI che, ane temAMthI ghaNA sAra levAnA che. (3, 37) srImeAhathI A bhav parabhavamAM thatAM phaLanu darzana amedhyamAMsAsravasAtmakAni nArIzarIrANi niSevamANAH / ihApyapatyadraviNAdicintAtApAn paratre ti* durgatIzca // 4 // ( upajAti ) "" * viSTA, mAMsa, rudhira ane carabI vagerethI bharelA strIenAM zarIrane sevanArA prANIe A bhavamAM paNa putra ane paisA vagerenI cintAnA tApa pAme che ane parabhave krutimAM jAya che." (4) vivecana--upara jaNAvyu' tema strIonu zarIra apavitra padAthaeNthI bhareluM che tethI sevavA cAnya nathI, chatAM paNa kAmAMdha jIvA tene seve che. tyAra pachI bahu duHkha sahana karavAM paDe che. chekarA vaMThelA thAya tA tethI, athavA bIjA prakAre, ghaNI satati thavAthI paNa putra lAlanapAlananI aneka ciMtA thAya che ane paisA paNa tene khAtara tema ja strIenI khAtara bahu pedA karavA paDe che. peAtAnu peTa bharavA uparAMta khIjAonAM peTa bharavAM paDe che ane pAchaLa vArasA mUkI javA mATe paNa ekaThu karavu' paDe che, jALavavu paDe che. ane AvI rIte AkhA bhava te upAdhimAM pUrA thAya che. (putra ane dhananI zuM sthiti che te mATe juo AgaLa trojo ane ceAtheA adhikAra.) eka strInI khAtara keTalu' thAya che te kapila kevaLInA dRSTAMtathI jaNAya che. kapila abhyAsAvasthAmAM eka zeThanI madadathI koI khAIne ghera jamatA hatA; tyAM tenI sAthe tene Asakti thai ane zarIrasauMbaMdha thatAM tene garbha rahyo. prasUtikama mATe paisAnI jarUra paDI eTale tyAMnA rAjA savAranA prathama * patra pratitI thA pAH / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmakalpama [[dvitIya janAra brAhmaNane be mAsA senuM Apato hato tenI pAse jaI suvarNa meLavavAne vicAra karyo. pachI pAchalI rAtrie vahelo UThI rAjAnA mahela tarapha javA nIkaLyo. cokIdAroe tene cera jANIne pakaDyo ane savAranA rAjA pAse jyAre tene Ubhe karyo tyAre teNe pitAnI sarva hakIkata nivedana karI. tenA satyavAdIpaNuthI rAjA khuza thayo ane kahyuM ke tAre je IcchA hoya te mAga. kapila te rAjAnI AjJAthI azoka vADImAM jaI vicAravA lAge ke je be mAsA suvarNa mAgIza to tethI mAtra strIne mATe vastra ja Avaze, paNa - ghareNAM nahi Ave. tyAre hajAra seniyA mAguM? nA, nA, tenA paNa pUratAM ghareNAM nahi thAya, tyAre cAle, lAkha suvarNa mahora mAgIe, Ama caDhatAM caDhatAM yAcanAnI hada na rahI eTale pAcho vicAra thayo ke are ! be mAsA sonAne mATe nIkaLelo, tene karoDa sonAmahorothI paNa saMtoSa thato nathI, mATe dhikkAra che A tRSNAne ! AvA vicArathI tyAM ja kezane lagna karyo. A daSTAMtamAM jovAnuM khAsa eTaluM ja che ke eka strInA saMbaMdhathI paNa tRSNA keTalI vadhe che ! tene mATe elAyacI kumAranuM caritra paNa prasiddha che. strImohathI tene ghaNuM sahyuM. duniyAmAM jarA najara nAkhaze to turata jaNAze ke strI eTale ghara ane ghara eTale badhuM; mATe saMsAramAM paDanArAoe ane paDelAoe bahu vicAra karavAne che. nArI upara mamatva rAkhanArane A bhavamAM ATalI aDacaNa ane duHkha veThavAM paDe che, te uparAMta parabhavamAM paNa bahu duHkhanI prApti thAya che. mehamAM magna thayelAonA naraka vagere gatimAM zA hAla thAya te saheje samajAya tevuM che. (4) 38) strI zarIramAM zuM che te vicAravAnI jarUra aGgeSu yeSu parimuhyasi kAminInAM, cetaH prasIda viza tta kSaNamantareSAm / samyak samIkSya viramAzucipiNDakebhya-stebhyazca shucyshucivstuvicaarmicchn||5||(sNttilkaa)* "he citta ! tuM strIonA zarIra upara moha pAme che, paNa tuM (asvasthatA mUkIne) prasanna thA ane je aMge upara moha pAme che te aMgamAM praveza kara. tuM pavitra ane apavitra vastunA vicAra(viveka)nI IcchA rAkhe che tethI barAbara sArI rIte vicAra karIne te azucinA DhagalAthI virAma pAma." (5) - vivecana-A prANa bahAranA dekhAvamAtrathI phasAI jAya che. kartA kahe che ke tane zarIranA je bhAga upara moha thatuM hoya tenI aMdara jarA UMDA Utara ane temAM zuM che * 3 gharatata tamannA naunaH vasaMtatilakAmAM cauda akSara heAya che. (8- 6) Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 68 adhikAra ] strI mamatvamocana te vicAra. jarA vicAra karIza te kadI paNa moha thaze nahi. rAvaNa sarakhA bhUlyA, te ATalo vicAra na karavAnuM ja pariNAma hatuM. ane neminAtha saMsAra choDI cAlyA gayA. te e vicAra karavAnuM ja pariNAma hatuM. tene prathamathI ja samajAI gayuM hatuM ke strIsaMbaMdhathI aneka prakAranI upAdhi jarUra vadhaze. aneka mahAtmAo saMsAra choDI jaMgalamAM cAlyA jAya che te A baMdhana toDavA mATe ja che. strInA rUpamAM Asakta thayelA manuSyarUpa aneka pataMgiyAM bahAranA mohathI phasAI, sArAM kapaDAM paherIne zebhItI thayelI parastrIrUpa dIvAnI jhALamAM paDe che ane pachI zuM thAya che te sarva samaje che. zaMgArane piSaNa karanArA kavionI kavitvazakti game teTalI vakhANavA jevI hoya, paNa teonI mananazakti ATalethI ja aTakI che. koI AvA ja prakAranA hetuthI zAMta rasane rasamAM gaNavAnI temanA taraphathI nA pADavAmAM AvI che! kavie paNa manuSya ja hatA ane manuSyanI nabaLI bAjumAM moha rahe che, tene vaza thaI javAthI moha teonA upara potAnI zakti ajamAve e svAbhAvika che. - A zlokano bhAva vicAravA jevo che. saMsAramAM bhamADanAra karmo paikI mehanIya karma bahu tIvra che, baLavAna che ane sAme thavAmAM jarA muzkelI pamADe tevuM che. upamitibhavaprapaMcAkathAnA kartA siddarSi gaNi tema ja anya mahAtmAo karmonI aMdara tene rAjAnI padavI Ape che, ane bIjA karmone tenA pradhAna, sipAI tarIke oLakhAve che, dharma-dhananI hAni karanAra mehanIya karmanA prabhAvathI dhamadhanathI rahita thaI jaI A jIva saMsAramAM rakhaDyA kare che. saMsAra ocho karavA, bhavanA pherA maTADavA, svasthAna prApta karavA ane niratizaya AnaMda meLavavA strI paranuM mamatva ochuM karavuM e atre upadeza che. sAMsArika bega bhegavanArAeAe tene tajatI vakhata zAlibhadra ane sthalibhadrAdinAM caritra vicAravA ane saMsAramAM na paDayA hoya temaNe paDyA agAu zrIneminAtha ane zrImalinAthAdikanAM caritra vicAravAM. (5 39) bhaviSyanI paDAe vicArIne meha ocho karavo vimuhyasi smeradRzaH sumukhyA, mukhekSaNAdInyabhivIkSamANaH / samIkSase no narakeSu teSu, mohodbhavA bhAvikadarthanAstAH // 6 // (upajAti) vikasita nayanavALI ane suMdara mukhavALI strIonAM netra, mukha vagere joI moha pAme che, paNa tenA mohane lIdhe bhaviSyamAM utpanna thanArI narakanI pIDAone tuM kema joto nathI?" (6) vivecana dUdha pIvAne lalacAyelI bilADI dUdhane ja dekhe che, paNa mAthe DAMga laIne UbhelA puruSane dekhatI nathI; beTe dastAveja karanAra tAtkAlika lAbhane ja jue che, paNa Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmakalpama ( dvitIya nyAyAsana parathI thanArA nyAyane pariNAme thanArI moTI jelajAtrA tarapha najara rAkhatuM nathI; tevI ja rIte mohAMdha prANI strInA suMdara avayava ane rezamI sADI ja dekhe che, paNa tenAthI A bhava ane parabhavamAM thanArI pIDAone vicArate nathI. narakanAM duHkhone khyAla Ave paNa mukela che. tenI zIta, uSNa vagere daza prakAranI vedanAnuM svarUpa zAstramAMthI vAMcatAM majabUta hRdayano mANasa paNa kaMpI UThe che. vaLI, kSetravedanA uparAMta paramAdhAmIkRta vedanA paNa ghaNu tIvra hoya che. A uparAMta paraspara nArakI jevA aneka upaghAta kare che te a nyakRta trIjI vedanA paNa ati asahya che. AvI rIte kSaNamAtranA sukhanI khAtara dIrgha kALanuM mahAduHkha vaheravuM paDe che, tene he bhAI! tuM vicAra kara. (A ja muddA upara Akho zRMgArarAgyataraMgiNI graMtha lakhAyeluM che, te vAMcavAnI khAsa bhalAmaNa karavAmAM Ave che. (6; 40) - strIzarIra, svabhAva ane bhegaphaLanuM svarUpa amedhyabhastrA bahurandhraniryanmalAvilodyatkRmijAlakIrNA / cApalyamAyAnRtavaJcikA strI, saMskAramohAnarakAya bhuktA // 7 // (upajAti) viSTathI bharelI cAmaDInI kothaLI, bahu chidromAMthI nIkaLatA maLa (mUtraviSTA)thI malina, (nimAM) utpanna thatA kIDAothI vyAsa, capaLatA, mAyA ane asatya (athavA mAyAmRSAvAda)thI ThaganArI evI strIe pUrva saMskAranA mehathI narakamAM javA sAru ja bhegavAya che." (7) vivecana-strI zarIranuM svarUpa upara bahu vivecanathI batAvAI gayuM. A zlekamAM kahe che ke strI viSTAnI kothaLI che. "yakRta , viSTA, lempa, majA ane hADakAthI bharelI ane snAyuothI vaMTI lIdhelI, bahArathI ramya strIo cAmaDAnI kothaLI che." vaidaka zAstra pramANe tenA zarIranAM agiyAra-bAra dvArA nitya vahyA kare che. TIkAkAra vAsyAyana zAstramAMthI zloka TAMkI batAve che ke "sUkSama, mRdu, yoninA madhya bhAgamAM rahenArA ane lohImAMthI utpanna thatA kRmio strIone kharaja utpanna kare che." strIzarIra apavitra che e ATalI hakIkatathI samajAya tevuM che. atra laukika zAstrathI paNa te apavitra che ema batAvyuM. vicAra karanArane te A vAta vicAramAtrathI paNa samajAya tevI che. zAstramAM joIe te kalikAlasarvajJa zrImadda hemacaMdrAcArya zAstranA trIjA prakAzamAM lakhe che ke mumukSu jIva rAtre UMghamAMthI jAgI jAya te vicAra kare ke viSTA, maLa, mUtra, zleSma, majajA, snAyu ane asthinI banAvelI, bahArathI suMdara lAgatI strIo cAmaDAnI kothaLI che. kadAca e kathaLImAM je hoya tene bahAra kADhayuM hoya, eTale ke kathaLI ulaTAvI nAkhI hAya, te tene Irachuka puruSa ziyALa ane gadhathI tenuM rakSaNa karavA Ubhe rahe ! eTale Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra] sImamatvamecana [ 71 e padArtho tarapha pazuo kheMcAI Ave evA padArtho che.) strIrUpa zastrathI ja jyAre kAmI jitAI jAya che tyAre kAmadeva zA mATe taddana nAmanuM zastra hAthamAM leto nathI; arthAt game tevA zastrathI paNa kAmI jitAI jaze, ene jItavA mATe moTAM zastronI jarUra paDaze nahi. strIomAM cApalya, mAyA vagere doSe svAbhAvika hoya che. naitika zAstramAM kahyuM che ke "asatya, sAhasa, mAyA, mUrkhAI, labhIpaNuM, apavitrapaNuMnirdayapaNuM-eTalA deze strIomAM svAbhAvika rIte ja hoya che. ApaNe anubhava che ke jUnA saMsAramAM amadAvAdI kinakhAba sAru kajiyA thAya che tyAre sudharelA saMsAramAM pheMca silka sAruM kajiyA thAya che; paraMtu vAta ekanI eka ja che. cAlu jamAnAnI kharALa jiMdagImAM strIo keTale darajaje javAbadAra che te eka vicAravA jevo savAla che. khAdI-pracAramAM strIvarga keTalo pachAta che tenAM kAraNo khyAlamAM levA gya che. strIbhAganuM phaLa zuM thAya? viSayAnaMdamAM dharmabhAva te rahe ja nahi, temAM paNa vizeSe karIne sparzendriyanA bhAgamAM te mana-Idriya ekAkAra pravarte tyAre ja AnaMda thAya che. AnuM pariNAma zuM Ave? zAstrakAra pharamAvI gayA che ke sAdhu jo strIne saMbaMdha kare te bahu pApa bAMdhe; je pApanuM varNana sAMbhaLatAM kaMpArI thAya tema che; ane samakitathI paNa bhraSTa thAya. ane gRhasthane strIbhaga narakagamana karAvanAra thAya. AvI rIte jue ke strI zarIramAM kAMI vakhANavA jevuM nathI. strIne svabhAva ukta prakAra che ane tene bhegavavAthI pariNAme A bhavamAM ane parabhavamAM mahAduHkha thavAnuM che. have ATaluM batAvyA pachI zuM karavuM joIe te manamAM ja samajI jAo. ( 41) lalanA mamatvamecanadvArano upasaMhAra ane strInI hIna upameyatA nibhUmirviSakandalI gatadarI vyAghrI nirAhvo mahAvyAdhirmRtyurakAraNazca lalanA'nabhrA ca vajrAzaniH / bandhusneha vighAtasAhasamRSAvAdAdisantApabhUH, pratyakSApi ca rAkSasIti virudaiH khyAtA''game tyajyatAm // 8 // (zArdUlavikrIDita)* "ii bhUmi vagaranI (utpanna thayelI) viSanI velaDI che, guphA vagaranI vAghaNa che, nAma vagarane mATe vyAdhi che, kAraNa vinAnuM mRtyu che, AkAza vagaranI vIjaLI che, sagAM athavA bhAIonA snehane nAza, sAhasa, mRSAvAda vagere saMtApanuM utpattisthAna zArdUlavikrIDitamAM 18 akSara hoya che. ma, kha, ga, sa, ra, ta tathA , (12-7). Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72] adhyAtmaka5ma [ dvitIya che ane pratyakSa rAkSasI che : AvAM AvAM upanAme strIo mATe AgamamAM ApavAmAM AvyAM che, mATe tene tajI de." (8) - vivecana-A zlokano bhAvArtha samajI zakAya te che. guphA vagaranI vAghaNanI bIka vadhAre rAkhavAnuM kAraNa che H guphAmAM rahetI hoya te teTalI ja jagyAe bIka rahe che, nahi to AkhA jaMgalamAM bIka rahe cheAvI rIte strInI bIka AkhA saMsAravanamAM rahe che. bAkIne artha samajI zakAya te che. (8; 42). vidvAna graMthakAre A pramANe strI-mamatvadvAra pUrNa karyuM. samatAnA adhikAra pachI tarata ja strI mamatvakAra lakhavAmAM gaMbhIra Azaya che. strI e saMsAra che, enA mamatvamAM phasAvAthI saMsAranI jeTalI vRddhi thAya che, teTalI bahudhA bIjA koI kAraNathI thatI nathI. strIo mATe graMthakAre ATaluM badhuM lakhyuM tene Azaya ema jaNAya che ke sarva prakAranA moha karatAM strI taraphane moha prANIne bahu baMdhanakartA thaI paDe che. jema puruSane strIo baMdhanarUpa che tema ja strIone puruSa baMdhanarUpa che. A adhikAramAM batAvelI hakIkata strIoe puruSanA saMbaMdhamAM tema ja samajavI. vizeSamAM eTaluM paNa jaNAya che ke joke strIone mane vikAra vadhAre hoya che, chatAM paNa puruSa karatAM dhAre te strIo mana para vadhAre aMkuza rAkhI zake. puruSanI lalacAvI strI lalacAze nahi, tyAre puruSane pIgaLI jatAM bahu ochI vAra lAgaze. strI-zarIrabaMdhAraNa vagere keTalAMka kAraNo evAM che, paNa atra te prastuta nathI. A ATha gAthAmAM strInA zarIranI azuci tarapha graMthakAre bahu dhyAna kheMcyuM che. A uparAMta eka hakIkata e che ke prema svAbhAvika ane viSayajanya ema be prakAranA hoya che. viSayajanya prema yuvAvasthAmAM baLavAna hoya che, Avo prema ja bahudhA duniyAmAM dekhAya che ane tethI keTale darajaje levAI javuM e vicAravA yogya savAla che, surIkAMtA, nayanAvalI vagerenA prema ane svArtha tathA manevikAratRpti strIonI kALI bAju batAve che. duniyAne anubhavI mANasa joI zakaze ke premanI parisImAM kyAM kayAM derAya che ane svArtha saMghaThThana thatAM kevAM dUra besI javAya che. strIsaMbaMdhathI athavA tannimitta ghaNAM khUna ane phojadArI keso bane che. AvI rIte strIsaMbaMdhathI anaMta saMsAra vadhe che e niHsaMdeha che. viSayatRptimAM vAstavika kaze AnaMda nathI, e sarva samaje che; paNa mane vikArane tAbe thaI A prANI aneka cALA kare che, khAsa karIne jeo sthAne-asthAne, vakhatekavakhate viSayAdhIna thaI jatA hoya teoe te bahu ja vicAravAnuM che. kadAca svastrIne tyAga na bane te paNa parastrI tarapha najara karavAmAM athavA tenI sAthe saMbaMdha karavAmAM tenA patine keTale anyAya karAya che te bahu vicAravA jevuM che. evI ja sthitimAM pitAnI jAtane mUkavAthI tarata ja tene khyAla AvI zake tema che. sAdhAraNa vyavahAranA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra] sImamatvamocana [ 73 niyamathI, AbarUdAra gRhasthanI pharaja tarIke paNa parastrIsaMbaMdhane te vicAra ja the na joIe. dekhItA sArA ane AbarUdAra mANase paNa jyAre A phaMdamAM paDe che tyAre pratiSThA, dhana ane zarIranI hAni kare che ane teo para saMsAranI aneka Apattio AvI paDe che. pitAnI strIno saMbaMdha karavAmAM paNa vakhata-saMga jevA ane jema bane tema saMkeca kare. manamAM IchA te niraMtara viSaya-tyAganI ja rAkhavI. - A upayogI viSaya upara zAstranA ghaNA graMthamAM lekha che. tene mATe IdriyaparAjayazataka, upadezamALA, zRMgArarAgyataraMgiNI, bhavabhAvanA puSpamALA vagere graMthe jevA. cAlu jamAnAnA bahAranA dekhAvathI phasAI javuM nahi ane A jIvanane kAMIka UMce hetu che, saMsAravRddhi ane ezaArAma sAru A jIvana nathI, eTalI sAdhyadaSTi rAkhI gya pravRtti karavAmAM Avaze te tenuM jhera kaIka maMda paDaze. iti savivaraNaH strImamatvamocananAmA dvitIyA'dhikAraH // a, 10 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtiiyo'ptymmtvmocnaadhikaarH|| adhyAtmajJAnanA rasika jIvane samatAnI jarUra che ane tenAM sAdhane paikI mamatvatyAganI prathama AvazyakatA che. strIo pachI A prANIne putranuM mamatva tajavuM AkaruM thaI paDe che, tethI putra-putrI paranA mamatvane tyAga batAvanAra A trIjuM dvAra saMkSepathI kahe che. putra-putrI baMdhana che tenuM darzana mA bhUrapatyAnyavalokamAno, mudAkulo mohanRpAriNA yat / iikSasathA nAvAsa, dadaM nivo nieramamiTa (pati) tuM putra-putrIne joIne harSaghelA thA mA; kAraNa ke mahArAjA nAmanA tArA zatrue tane narakarUpa baMdIkhAne nAkhavAnI IrachAthI A (putra-putrIrU5) leDhAnI beDI vaDe tane majabUta bAMdhe che." (1) vivecana "pitA ane mAtA vacce snehabaMdhanarUpa putra nAmanI sAMkaLa nAMkhavAmAM Ave che" ema kavi bhavabhUti kahe che. putrane joIne mANasa gAMghela thaI jAya che ane tenI sAthe bolavAmAM, tene ramADavAmAM, evI jAtanI ceSTA kare che ke jANe te pote gAMDe thaI gayo hoya. vaLI, bALakanI sAthe bALaka thaI jAya che. prasaMgopAtta graMthakartA tene samajAve che ke maharAjAe A baMdhana karyuM che. kedamAM paDelA mANasane keIpaNa prakArane AnaMda thato nathI, tene sukha nathI; tema ja A putrabaMdhanathI tArI sarva svataMtratAne nAza thAya che. tAre dezasevA, pitRsevA ke AtmasevA karavI haze te paNa ochI thaze athavA nahi thaI zake. AdrakumAra pharI dIkSA levA mATe javA IcchatA hatA tyAre putre kAcA sUtaranA bAra tAMtaNa temanA paga pharatA vIMTavA; tevA tAMtaNA te zuM? paNa darzanamAtrathI paNa hAthInI sAMkaLa toDavAnI zaktivALA hoya evA ane hajAro mANasane bhAre paDe tevA AdrakumArathI te kAcA sUtaranA tAMtaNuM tUTyA nahi, ane bAra varasa vadhAre gharamAM rahevuM paDyuM. putra-putrIonuM baMdhana AvA prakAranuM che ! Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra] apatyamamatvamecana [ 75 mahArAgyabhAva jAgrata thatAM keI Asannasiddhi jIvane saMsAratyAga karavAnI IcchA thAya che tyAre stra ane putra keTalAM baMdhanarUpa thAya che, te anubhavasiddha che. Atmadharma ane UMcA prakAranI pharaja adA karavA jatAM putradharma ane patidharmane kAMI paNa bAdha Ave te vadhAre mAna hamezAM Atmadharmane ja maLavuM joIe ane janayajJa mATe pitRyajJa ke putrayajJane bhoga Apavo paDe te paNa sarva dharmane te ISTa ja che. (1; 43) putra-putrI zalyarUpa che tenuM darzana AjIvitaM jAva ! bhavAntare'pi vA, zalyAnyapatyAni na vetsi kiM hRdi ? / calAcalairvividhArtidAnato'nizaM nihanyeta samAdhirAtmanaH // 2 // (vaMzastha ) "he cetana ! A bhavamAM ane parabhavamAM putra-putrI zalya che ema tuM tArA manamAM kema jANute nathI? teo thoDI athavA vizeSa uMmara sudhI jIvIne tene aneka prakAranI pIDA karI tArI AtmasamAdhine nAza kare che." (2) vivecana-chokarAMo aneka upAdhinAM kAraNa che te uparAMta vaLI mAbApane zalyabhUta che. je caLa eTale ochA AyuSyavALA hoya te mAbApane zeka karAve che ane je vidhavA mUkIne jAya che te te zakano kAMI pAra ja raheto nathI. je acaLa eTale vadhAre AyuSyavALAM hoya che te keLavaNI, vevizALa, lagna, saMsAramAM AgaLa vadhAravAM vagere kAryomAM pitAne aneka prakAranI upAdhi karanArAM thAya che. temAM paNa putrane IcchA pramANe AgaLa nahi vadhato joIne pitAne manamAM bahu lAgI Ave che. vaLI, teo caNAcaLa eTale caMcaLa hoya to kuka karIne pitAnA cittane zAMti rahevA detA nathI. vaLI, atizayAthe dvirbhAva laI caLAcaLano artha vinajara karIe te tenA putra-putrIthI paNa zAMti rahetI nathI. AvI rIte putra-putrIthI sarvadA vyAdhine nAza te thAya che ja.. putra karatAM paNa putrInI bAbatamAM vadhAre ciMtA rahe che. tene bhaNAvavI, sAre vara zodha ane tenAM putra-putrI sudhI dareka prasaMge pite hAtha laMbAvavo ane kamanasIba hoya te tenAM vidhavyanAM duHkha jevAM--A sarva aMtaHkaraNamAM zalyarUpa ja che. AvI rIte A bhavamAM apatyathI samAdhine nAza thAya che ane te durthAnanA pariNAme AvatA bhavamAM paNa karIne besavAne vAre AvatuM nathI. A zloka jene putra na hoya teNe khAsa dhyAnamAM rAkhavA jevuM che. A saMbaMdhamAM A adhikAranA chevaTanA uddagAromAM vizeSa svarUpa che. (2; 44) AkSepa dvArA putra mamatva-tyAgane upadeza kukSau yuvatyAH kRmayo bicitrA, apyasrazukraprabhavA bhavanti / na hai rahyA na hi tI, nAstoDavuM . (35nAti) Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 ] adhyAtmakalparphoma [nIya 88 puruSanu vIya ane strInuM rakta, te bannenA sa'ceAgathI strInI ceAnimAM vicitra prakAranA kIDAo utpanna thAya che; tenA upara strIneA ke tenA patinA rAga thatA nathI, tyAre putro upara zA sAru rAga thAya che ?" (3) vivecana--eka ja sthAnamAM sa yAgane pariNAme putra-putrI ane eiMdriya jIvA ceAnimAM utpanna thAya che. eka upara prIti thAya che ane bIjA upara duga'cchA thAya che : A premanI vicitratA che. sUkSma jIvAnI utpatti dhazAstra ane kAmazAstramAM prasiddha che. sthAna, samaya ane saMjogamAM ekAkAratA che, chatAM paNa mananA dvidhA bhAvathI premamAM AvI vicitratA che, e jovA jevu' che. A upadeza AkSepathI karelA che ahI' joke zabdo kaza che chatAM paNa upadezanA garbhamAM je ucca bhAva che te dhyAna ApavA caiAgya che. (3; 45) apatya para snehamad na thavAnAM traNa kAraNA trANAzakterApadi sambandhAnantyato mitho'GgavatAm / sandehAccopatermA'patyeSu sniho jIva ! // 4 // ( mAryAM ) " ApattimAM pAlana karavAnI azakti heAvAthI, prANIonA dareka prakAranA paraspara sabaMdha anaMta vakhata thayelA hAvAthI ane upakAranA badalA vALavAnA samrutyu hAvAthI he jIva! tuM putra-putyAdi para snehavALA na thA." (4) vivecana--putra-putyAdinA snehamAM Asakta na thavAnAM traNa kAraNA matAve cheH (1) duHkhamAMthI rakSaNa karavAne teo zaktimAna nathI. ka*janita pApAya thavAthI Apatti Ave che, temAMthI rakSaNa karavAne koI paNa zaktimAna hoya te te Atmazakti ja che, khIjAnu kAMI paNa cAlatuM nathI. ka svarUpa samajatA hoya teone A dalIlanu' vAstavikapaNuM samajAI jaze. (2) prANIone paraspara aneka saba`dha thAya che. dareka prANI mAtA, pitA, strI, putrapaNe anaMta vAra utpanna thAya che. samatAdvAramAM A saMbaMdhI ghaNuM vivecana thaI gayu che; ane apatya para Asakta na thavAnuM A eka majabUta kAraNa che, tethI ahI te tarapha dhyAna kheMcavAmAM Ave che. (3) upakAranA badale vALavAnA saMdeha che. aneka putrA te pitAnI pahelAM ja duniyA tajI jAya che ane keTalAeka kuputra nIvaDe che. AvA putrA pitAne jarA paNu upayAgI thatA nathI, eTalu' ja nahi paNa zeka ane ciMtAnuM kAraNa thaI paDe che. kANuke potAnA pitA zreNikanA zA hAla karyA hatA te prasiddha vAta che. vRddhAvasthAmAM putro DAsAne kevI rIte haDadhUta kare che, te anubhavIee joyu che. vArasA levAnI lAlace keTalAeka putra kevAM kevAM kRtyA kare che te prasiddha vAta che. jagatamAM suputrA nathI ema Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 77 adhikAra ] apatyamamatvamocana kahevAno matalaba nathI; rAma ane abhayakumAra jevA paNa che, * paNa potAne putra ke nIvaDaze te vImo che ane te vImAnI khAtara pitAnuM AtmasAdhana na karavuM e anucita che. A traNa kAraNathI apatyanehabaddha thavuM nahi. bIjA kAvyane cheDe thayelI zaMkAnuM atra nivAraNa thaI jAya che. (4, 46) AvI rIte trIjuM apatyamamatvamocana dvArA pUrNa karavAmAM AvyuM che. putraprAptithI ati harSa mAnave nahi, putra maraNathI dilagIra thavuM nahi ane putraputryAdinA baMdhanathI saMsAra vadhAre nahi e mukhya udeza che. A saMbaMdhamAM vadhAre agatyanI bAbata e che ke putra na hoya te durbAna karavuM nahi. putraputrI hoya te tene kADhI mukAtAM nathI, paNa na hoya teNe saMteSa rAkhavuM joIe. teoe mAnavuM ke duniyAnI moTI jaMjALathI teo mukta che ane AtmasAdhana, dharmakAryamAM dravyavyaya ane dezasevAmAM jIvana arpaNa karatAM teone kazI aDacaNa nathI. atyaMta dilagIrI sAthe lakhavuM paDe che ke manuSyavyavahAramAM AthI taddana viruddha dekhAva najare paDe che, khAsa karIne keLavaNIthI benasIba rahelA mANase putraprApti sAru zAstra ane saMpradAya viruddha AcaraNa kare che. jANe ke putrathI ja mokSa hoya tema mAnI laukika mithyAtvarUpa mAnatA mAne che, lIla paraNAve che ane Akho divasa durbAna karyA kare che, ATaluM ja nahi paNa keTalAeka mUkhaMnada te tene mATe eka chatAM bIjI strI paNa paraNe che. Ane badale te bhAIne athavA satrane ke bIje cAlAka putra dattaka karI levo te paNa amuka aMze sAruM che, kAraNa ke tethI putraprAptinI icchA pUrNa thAya che ane pitAnI strIne anyAya thatuM nathI. bAkI, eka strInI hayAtImAM bIjI strI karavAmAM te abhaNa strIo potAne hakka sthApana karI zakatI nathI tethI tenA bhartAre tenI nabaLAIne geralAbha le che. paNa AvuM svAthI paNuM havenA jamAnAmAM cAlavAnuM nathI. putravAnane zuM sukha che te teo jatA nathI. temAM bilakula sukha nathI, paNa dUrathI jotAM bahu putravALe sukhI jaNAya che. putravAnane putranI khAsa kiMmata nathI, paNa putra na hoya teo potAnI jiMdagIne niSphaLa mAne che. A taddana ajJAnatA ane mehane kepha che. tenA para jJAnane prakAza paDavAnI jarUra che. apatya para ne rAkhI saMsArayAtrA vadhAravI, e jaina zAstrane uddeza nathI. cethA zlekamAM je traNa kAraNe batAvyAM che te tarapha khAsa dhyAna kheMcavAmAM Ave che. A adhikAramAM sarvathI ochA zloka che, paNa muddAnI hakIkatane saMkSepamAM sArI rIte samAveza karI lIdhuM che. iti savivaraNo'patyamamatvamocananAmA tRtIyo'dhikAraH // * AvA putro theDA hoya che, tethI ja graMthakartA "saMdeha' zabda mUke che; jyAre prathamanI be , bAbatamAM nirNaya batAve che. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho dhnmmtvmocnaadhikaarH|| A prANIne mAha saMsAramAM paribhramaNa karAve che. aneka prakAranA mehamAM pisA ane strIputrano meha vizeSa herAna kare che. strI tathA putranA moha saMbaMdhI vivecana thaI gayuM. have tenAthI jarA paNa na Utare teva, balake tethI paNa vadhAre rakhaDAvanAra dhanane moha ke che? kene thAya che ? zA mATe thAya che? teno pratikAra ze?--vagere svarUpayukta ci adhikAra batAve che - paisA pApanA hetubhUta che - yAH sukhopakRtikRttvadhiyA tvaM, melayannasi ramA mamatAbhAk / pApmano'dhikaraNatvata etA, hetavo dadati saMsRtipAtam // 1 // ( rathoddhatA) lamInI lAlacamAM levAyele tuM (sva)sukha ane upakAranI buddhithI je lamI meLave che te adhikaraNa hevAthI pApanI ja hetubhUta che ane saMsArabhramaNane ApanArI che." (1) vivecana-dhana meLavatI vakhate pitAne sukha meLavavAnI ane svajana, kuTuMba, mitrAdi para upakAra karavAnI buddhi hoya che. (graMthakartA bahu sAre bhAva laIne A lakhe che, paraMtu satya hakIkata joIe te AvI buddhi paNa bahu cheDAne heya che. ghaNuM lakSamIvAne te pote sukha bhogavatA nathI, dAna detA nathI, mAtra lakSmInI tijorI upara cekI je karyA kare che !) AvA hetuthI meLavAtI ane meLavelI lakSmI paNa karmAdAna vagere aneka pApathI bharapUra ja hoya che. ane evAM pApathI bhAre thayele prANI saMsAra samudramAM DUbate jAya che ane pachI anaMtakALa sudhI UMce AvI zakatA nathI. mammaNa zeTha pAse puSkaLa dravya hatuM, chatAM pote te tela ne ceLA ja khAte hate ane ghera aMdhArI rAtrie varasatA varasAdamAM nadInA pUramAMthI lAkaDAM kheMcIne paisA sAru aneka kaSTa veThate hate. te marIne kyAM gaye ? narakamAM javAthI saMsArapAta ja tha. ItihAsamAM ApaNe joIe chIe te dhana-paisA khAtara aneka jIne nAza karavAmAM Ave che ane jeo paisA meLave che teo potAne lebha pUro pADavA sAru ja paisA meLave che. juliyasa sIjhara, pimpI, meriyasa, nepoliyana bonApArTanAM caritre e ja Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] dhanamamatvamAcana [ 2 atAve che. ane chellA vakhatamAM bera ane aMgrejonu' yuddhu ane jApAna tathA raziyAnuM yuddha paisAprApti sAruM ja hatuM' ema jaNAI Ave che. itihAsamAM lehInI nadIo vahI che te sa` A lakSmInI prApti mATe ja bahudhA thayelI hAya che. AvAM kAraNeAthI tItha kara mahArAja te thALI TIpI TIpIne kahI gayA che ke bhAI A ! paisAnA lAbha karaze nahi, paisAthI naraka bahu najIka Ave che. ahI' graMthakartA sukha meLavavA khAtara dhana meLavavAnI pravRttinuM pariNAma batAve che te taddana kha'dhabesatu` che. ApaNe tethI jarA AgaLa vadhIne joIzu tA jaNAze ke ghaNI vakhata taddana hetu vagara ja dhana meLavavAnI pravRtti thAya che. sukha teA dhana prApta karanArane maLatuM ja nathI, kAraNa, te te pravRttimAM ja magna rahe che; paNa jene peAtAnI pAchaLa saMtati na hAya, thavAnA sa bhava paNa na heAya, pAtanA kharaca maryAdita hAya, tenAthI hajArAgaNI lakSmI prApta thaI gaI hAya te paNa rAtri-divasa dhananI dhamAdhamamAM macI rahe che ane tenu dravya kANu khAze tenA pUratA khyAla paNa karatA nathI. AvI rIte AkhA jIvanamAM paisA-paisA karI maraNanA kAMThA najIka AvI paheAMce che tyAre ja tene samajAya che ke pote bahu bhUla karI, hetu vagaranI pravRtti karI. pachI tene je pazcAttApa thAya che tethI kAMI lAbha thatA nathI. AvI rIte hetu vagara, mAtra dhananA mAhathI ja, te dhanane prApta karavA pAchaLa prANI gAMDA thaI jAya che e ati khedanA ane vicAra karavA ceAgya viSaya che, (1,47) dhana ehika ane AmuSmika du:kha karanAra che yAni dviSAmapyupakArakANi, sarpondurAdiSvapi yairgatizca / zakyA ca nApa maraNAmayAdyA, hantuM dhaneSveSu ka eva mohaH || 2 || ( indravajrA ) " je paisA zatrune upakAra karanArA thaI paDe che, je paisAthI sarpa, UMdara vageremAM gati thAya che, je paisA maraNa, rAga vagere kAi paNu Apattio dUra karavAne zaktimAna nathI, tevA paisA upara. te mAha zA ?'" (2) 6 vivecana--vyavahAramAM paisAdArane AsamAnamAM caDhAvI devAmAM Ave che. sarve guLAH kAzvanamAzrayante, vasuvinA nara pazu ' vagere vyAvahArika vAkayo keTaleka a'ze ADe mAge DhAranArAM che te atra khatAve che. prathama padyamAM bahu sarasa bhAva khatAnyeA che. zatru dhana lUTI jaI, ane te ja dhanathI khaLavAna thaI, tArI sAme te vApare che. parazurAme mahAsa'hAra karI nakSatrI (kSatriya rahita) karelI pRthvI ane dolata sava subhUmane bhAga paDayAM. prativAsudevA mahAmahenata karI traNa khaMDanu rAjya ekaThuM kare che te vAsudevanA upabhAgamAM Ave che, ane prativAsudevanuM cakra tenu' peAtAnu' ja mAthu chede che. AvI rIte ApaNA paisAthI ApaNA zatru paNa baLavAna thaI zake che. bahu lAbhI prANIe maraNa pAmIne peAtAnA dhana upara sarpa ke UMdara thAya che, evI vAta ApaNe zAstramAM vAravAra vAMcIe chIe. A bhavamAM ja nahi paNa parabhavamAM pazu Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 ] adhyAtmakalpama [ caturtha ATaluM duHkha denAra, nIca jAtimAM (tiryaMcamAM) gamana karAvanAra paisAne mATe zuM kahevuM ane tenA para moha keve kare, te vicAravA jevuM che. rAjA, cakravartI ane AkhI duniyAne mAthe lenArA bIjA zUravIre cAlyA gayA tyAre teonA paisAe teone bacAvyA nahi, ane moTA dhavaMtari vaidyo ke hekaTare paNa bacAvI zakyA nahi, meTA dhanavAne mAMdA paDe che tyAre teone asAdhya vyAdhimAMthI paisA bacAvI zakatA nathI, tema bIjI ApattimAMthI bacAvavAne paNa dhana samartha nathI. AvI rIte zArIrika tema ja mAnasika, ahika tema ja A mumbika aneka denAM mULa paisA para moha kema kare ane tevA paisAthI AzA zI rAkhavI? naMda rAjAnI senAnI DuMgarIo paNa aMte koI kAmamAM AvI nathI, e dhyAnamAM rAkhavA jevuM che. (248) dhanathI sukha karatAM du:kha vadhAre che. mamatvamAtreNa manaHprasAda-sukhaM dhanaralpakamalpakAlam / ArambhapApaiH suciraM tu duHkha, syAd durgatau dAruNamityavehi // 3 // (upajAti) A paisA mArA che evA vicArathI manaprasAdarUpa che ane thoDA vakhatanuM sukha paisAthI thAya che, paNa AraMbhanA pApathI durgatimAM lAMbA vakhata sudhI bhayaMkara duHkha thAya cheH A pramANe tuM jANa." (3) vivecana-"A ghara mAruM, A ghareNAM mArza, vaTAvakhAtAmAM ATalI rakama jame che te mArI" evA mAnI lIdhelA mArApaNAnA mamatvathI mana jarA prasanna thAya che ane tevI mananI prasannatAmAM A cha sukha mAneluM che. vAstavika sukhane anubhava na hovAthI AmAM sukha lAge che, paNa te sukha mAtra nAmanuM che, mananI zAMtimAM agAu je sukha batAvyuM che te sukha AgaLa AnI kAMI gaNatarI paNa nathI. vaLI, A sukha bahu thADe vakhata rahe che. hAla manuSyanuM bahu te so varSanuM AyuSya gaNIe te anaMta kALanI pAse te kaMI lekhAmAM nathI. vaLI, ATalA alpa samayamAM AraMbhAdi vaDe dravya meLavIne je sukha meLavavA prayatna karIe tene pariNAme asaMkhya varSo sudhI nArakI ane nigodanAM dukhe khamavo paDe che. zrI dharmadAsa gaNI kahI gayA che ke "je sukhanI pachavADe duHkha hoya tene sukha kahI zakAya ja nahi." A saMsAramAM paNa pacAsa varSa sudhI gRhasthasthitimAM rahelo mANasa pachavADenAM pAMca varSa je duHkhI thAya che te tenuM prathamanuM sukha kAMI gaNatarImAM paNa AvatuM nathI. paisAthI sukha kevuM ane keTaluM che tenuM tattvajJAna jANyA pachI tane egya lAge te tenA para meha karaje. keTalIka bAbatamAM prAkRta lakapravAhathI kheMcAI javuM egya nathI. duniyA je dravyavAnane mahAsukhI dhAratI hoya tenA aMtaHkaraNane jaIne pUchavuM ke tene kharuM sukha che? duniyAnA pAkA anubhavIo kahe che ke pisAthI ekAMta upAdhi che; sukha hoya te saMteSamAM ja che. ane cAlu sthitine tAbe thaI manane AnaMdamAM Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [81 AdhakAra ] dhanamamatvamocana rAkhavuM e ja sukha meLavavAno upAya che. bAkI te rAvaNa, jarAsaMdha ane dhavaLazeThanAM caritrone vicAra karavo, jethI sukhanuM kharuM tattva samajAI jaze, (39) dharma nimitta dhana meLavavuM yukta che? dravyastavAtmA dhanasAdhano na, dharmo'pi sArambhatayA'tizuddhaH / nisattAmAM tvatizuddhikyunnitri chatta tamaf Ika (vijJA) dhananAM sAdhanathI dravyastavavarUpavALa dharma sAdhI zakAya che, paNa te AraMbhacukta hovAthI ati zuddha nathI, jyAre niHsaMgatA svarUpavALa dhama ati zuddha che ane tethI te ja bhavamAM paNa ekSalakSI Ape che." (4) vivecana-vividha prakAranI pUjA, biMbapratiSThA, svAmIvAtsalya, jinamaMdira caNAvavAM upAzraya karAvavA vagere dravyastava kahevAya che. dravyanI madadathI A prakAra bahu sArI rIte sAdhI zakAya che. puNyazALIo maLela lakSamIna dharmamAge vyaya karI mahApuNyopArjane kare che. graMthakAra kahe che ke A prakAranA dharmamAM paNa AraMbha thAya che, kAraNa ke SaTUkAyA jIvanuM mana thAya che, tethI A prakArane dharma atizuddha nathI. dhyAna rAkhe ke atizuddha nathI, zuddha te che ja. paNa te dharma karavAne nimitte dravya meLavavuM yukta nathI. zrI haribhadrasUri mahArAjAe paNa aSTakajImAM kahyuM che ke - dharmArtha yasya vittahA, tasyAnIhA griiysii| prakSAlanAddhi pasya, darAdasparzana varama // "dharmane mATe paisA meLavavAnI IcchA karavI tenA karatAM tenI IcchA na ja karavI e vadhAre sAruM che. page kacaro lAgyA pachI tene joIne sApha karavA karatAM dUrathI kAdavane sparza na ja kare, e vadhAre sAruM che." bAkI, maLela dravyane te dharma mArga ja vyaya kare. A bhAva nIcenA kathI spaSTa thaze. dravyastava yukta gharmathI lAMbe kALe mukti maLe che, tyAre navavidha parigrahathI niHsaMga thayelA che te ja bhavamAM janama-jarA-maraNarahita ayutapada prApta kare che. niHsaMgatA svarUpavALe dharma atizuddha che. kahevAnI matalaba e che ke dharmanimitte dhana meLavavA vicAra karavo nahi, punarAvartana karIne kahevAmAM Ave che ke A zlokane bhAva barAbara vicAro. dravyastavane jarA paNa nabaLuM pADavAne vicAra graMthakartA nathI, paNa dharmamAM pradhAnatA niHsaMgatAnI che te batAvavAne che. dravyastavathI mekSa lAMbe kALe prApta thAya che, paraMtu te mokSamArga te che ja, mokSa prApta karavAnA aneka mArga hoya che. temAMnA koI lAMbA, koI vAMkAcUMkA ane koI sIdhA-saraLa hoya che, jema ApaNe muMbaIthI surata javuM hoya te grAMTaroDathI besIne sIdhA paNa javAya, athavA bhusAvaLane rastethI TAsTIvelImAM besIne javAya athavA dariyA mArge javAya athavA bIjA aneka ADA mArge javAya; jema ke prathama karAMcI jAya, - a. 11 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmaka95ma tyAMthI jApharAbAda thaI, ghoghe AvI bhagavADAMDIe jaI tyAMthI sUrata jAya. e pramANe mokSamArga keTalAkane sIdhe prApta thAya che ane keTalAka nakAmA cakkara le che. dravyastava e prayANe to mokSamArga tarapha ja che, tenuM sukAna barAbara dizAmAM mukAyeluM che, mAtra te lAMbe mAge che, paNa vimA ke apamArga nathI. dravyastavane narama pADavAnI keTalIka vAra vicAraNuM jovAmAM Ave che ane khAsa karIne kAMIka zaramathI ane kAMIka avakAzanA abhAvathI A kALamAM te vRtti vizeSa dekhAtI jAya che, jyAre agAunA vakhatamAM te ja vRtti DoLaghAlu adhyAtmIo taraphathI bahAra paDatI hatI, tethI atra te bAbatanuM vastuvarUpa zuM che te batAvavAno prayAsa karyo che. keTalAka mANase anyAya ke aprAmANikapaNAthI dravya meLavatAM vicAra kare che ke paisA meLavIne dharmamAge tene vyaya karazuM. A vicAra taddana khoTe che ane zAstrakAra evA nimitta mATe dhana meLavavAnI cekhI nA pADe che. mahA-AraMbha karmAdAna ane kSudra vyApAra karI tenAthI je dhana maLaze tene dharma mAge kharca karazuM evA keTalAMka prANIo vicAra kare che, te jaina zAstranuM rahasya samajanArane taddana viparIta lAge che. A zlokane khAsa uddeza dravyastavanI apekSAe bhAvatavanI mukhyatA keTalI che te batAvavAno che. ane A upadeza zrAvakone uddezIne lakhAyeluM che dravyastava sAdhavA dhanapArjana karI saMsAramAM paDyA rahevAne athavA bhAvastava na AdaravAne vicAra karanArAone, mahAnizItha sUtramAM batAvelA vicAro anusAre, A zleka lakhAyeluM che ema eka vidvAna muni mahArAja A prasaMga mATe jaNAve che. A kSeka sAthe nIcene bleka vAMco ane lokamAM Avela atizuddha zabda para ane graMthakartAnI apekSA para khAsa dhyAna ApavuM. (4, 50) maLela dhanano vyaya kyAM kare? kSetravAstudhanadhAnyagavAzvairmelitaiH saMnidhibhistanubhAjAm / klezapApanarakAbhyadhikaH syAtko guNo na yadi dharmaniyogaH // 5 // (svAgatAvRtta) "maLelAM athavA meLavelAM kSetra, vAstu (ghara), dhana, dhAnya, gAya, gheDA ane bhaMDArane upayoga je dharmanimitta na thAya tethI phaleza (dukha), pApa ane narakathI bIje ze vadhAre guNa thAya ? (5) - vivecana-ghaNA puNyavAna jIvone paisA maLe che tyAre vadhAre meLavavA ane maLelAnuM rakSaNa karavA zrama kare che ane aneka Azrava seve che. dratha vaDe kuTuMbamAM kaMkAsa thAya, tethI duSpana thAya che ane durgAna vaDe durgati thAya che, tyAre dhanane lAbha ze? sAta kSetra, garIba baMdhuone Azraya, strIkeLavaNI, UMcI keLavaNI, dhArmika keLavaNI ke saMsakRta keLavaNIne uttejana, niravadya auSadhazALAo, skUla, beDiMga, pAribhASika abhyAsagRhe ane anAthAlaya vagere kharekharI sakhAvata ( charity)nAM khAtAomAM Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] ghanamamatvamocana [ 83 je dravyano vyaya thAya to ja tene sadupayoga tha kahevAya. bAkI, paisAnA pUjArI thavuM ane tenA pharatI kI ryA karavI ke me jazekha mANavA, ethI kAMI lAbha nathI, eTaluM ja nahi paNa ekAMta hAni ja che. A baMne kane sAthe vAMcavAthI jaNAya che ke dhananI IcchA rAkhavI nahi, tenI pAchaLa gAMDA thaI javuM nahi, cAlu sthitimAM saMtoSa pakaDavo, ane maLela paisAne sArI rIte jana-sudhAraNa ane kema-sudhAraNAmAM vyaya karo. dharmamAge dhanane vyaya karavo te sAruM che, paNa niHsaMga thaI tene sarvathA tyAga karavo te tethI vadhAre sAruM che, ane tyAga karavA mATe dhana keI jAtanI aTakAyata na karI zake, te yAda rAkhavAnuM che. dhanano vyaya karavAnI bAbatamAM kamanasIbe joIe tevuM dhyAna apAtuM nathI. je khAtAMone madadanI jarUra na hoya tyAM DhagalA thAya che ane khAsa bagaDI jatAM khAtAMonI saMbhALa levAtI nathI. bhUkhathI jema maraNa thAya che tema ja ati khorAka khAvAthI paNuM vicikA thaI maraNa thAya che, e samajavAnuM che. zAstrakAranuM paNa pharamAna che ke je kALe je kSetra sIdAtuM hoya te tarapha prathama dhyAna ApavuM. jainonI saMkhyAmAM vadhAro kare, teone barAbara rItasaranuM jJAna ApavuM, nirudyamIne udyame caDhAvavA ane AvatA jamAnAne upayogI thAya tevuM jUnuM ane navIna sAhitya taiyAra karI rAkhavuM e cAlu khAsa jarUranA viSaya che. AvAM jarUranAM khAtAM tarapha dhyAna apAtuM nathI ane khAlI varaghoDA vageremAM moTI rakama kharacAI jAya che. sujJa baMdhuoe dharmamAge dhanavyaya karatI vakhate paNa vicAra rAkhavAnI bahu jarUriyAta che. vivekathI kharacela paise rUpiyAnuM kAma kare che ane viveka vagara vAparela rUpiye paththara ke raNamAM paDela varasAda peThe athavA araNyarudana peThe phaLarahita thAya che, A vAta dhyAnamAM rAkhavAnI bahu jarUra che. (551) dhanathI thatI aneka prakAranI hAni; tene tajI devAno upadeza Arambharito nimajjati yataH prANI bhavAmbhonidhAvIhante kunRpAdayazca puruSA* yenacchalAd bAdhitum / cintAvyAkulatAkRtezca harate yo dharmakarmasmRti, vijJA ! bhUriparigrahaM tyajata taM bhogyaM paraiH prAyazaH // 6 // zAdUlavikrIDita ) AraMbhanA pApathI bhAre thayela prANa je dhanane lIdhe saMsAra samudramAM DUbe che, je dhananA parigrahathI rAjA vagere puruSo chidra joIne duHkha devAne icche che, aneka ciMtAmAM AkuLa-vyAkuLa rAkhIne je pisA dharmakArya karavAnuM te yAda AvavA detA ja nathI ane ghaNe bhAge je pArakAnA upagamAM Ave che, tevA e paisAnA moTA saMgrahane he paMDito, tame tajI de !" (6) * pura e kavacita pATha che, te parigrahavaMta puruSane uddeza che ema tene bhAva samajo. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 ] adhyAtmaka5ma [ caturtha vivecana-saMsAra dariye che. bhAre vahANa jema dariyAmAM DUbI jAya che tema pApathI bhAre thayele jIva saMsAra-samudramAM DUbI jAya che. pisA kamAvAmAM, tenuM rakSaNa karavAmAM ane akAryamAM vyaya karavAmAM aneka AraMbha karavA paDe che; AraMbhathI pApa thAya che ane pApathI AtmA bhAre thAya che, mATe paisA saMsAra-bhramaNano ja hetu che. rAjAo agAunA vakhatamAM pisA khUMcavI letA hatA ane tema karavA sAru dravyavAnanAM chidra joyA karatA hatA. AvA bhayamAM gRhasthone haMmezAM rahevuM paDatuM ane teTalA sAru pisA hoya te paNa garIbAIne dekhAva karavo paDato hato. atyAre paNa cera, luccAo ane sonerI TeLIvALAthI tathA InkamaTeksathI paisAdArone DaravAnuM rahe che. paisAnA vicAramAM A prANuM eTale badhe lubdha thaI jAya che ke pitAnA putradharma, pitRdharma, patidharma, bhaktadharma vagere dharmo taddana bhUlI jAya che. paisAnA vicAramAM ja tene majA Ave che. paisA kema raLavA, kema vadhAravA, kema kharacavA vagere vagere bAbate tenA mana para eTalI besI jAya che ke te potAne sarva dharma tyajI de che tene dharmanuM nAma paNa yAda AvatuM nathI. dhana tajI devAnAM traNa kAraNe kahyAM : parabhavamAM durgati, A bhavamAM cAlu bhaya ane dharmavimukhatA; te karatAM paNa zuM kAraNa vadhAre majabUta che. te e che ke peidA karelA pisA ghaNe bhAge bIjAnA ja upabhegamAM Ave che. paisA pedA karanArA te AkhI jiMdagI veTha kare che. mATe vArase mUkI janArA pite sukha bhegavatA nathI; chokarA hoya che te te sukha bhogave che, nahi to bIjA mAleka thAya che. khAsa karIne kRpaNanA dhananuM tema ja thAya che. nItizAstramAM kahe che ke - kITikAsaJcitaM dhAnyaM, makSikAsazcitaM madhu / kRpaNaH saJcitaM vittaM, parairevopabhujyate // kIDIe bheguM kareluM anAja, mAkhIo saMgraha kareluM madha ane kRpaNa puruSe ekaThuM kareluM dhana pArakA vaDe ja bhagavAya che." A cAra kAraNone manathI samajapUrvaka vicAra kare te dhana upara maha zuM rahe? A vicAra te kare. tamArI pAse pAMca-daza lAkha rUpiyA hoya, te tethI moha pAmI jaze nahi. zAlibhadrane ghera devatAI AbhUSaNAdinI dararoja navANuM peTIo UtaratI, te paNa tene lAgyuM ke pitAne mAthe rAjA che, mATe A saMsAra asAra che. te tamArA bepAMca lAkha te zI gaNatarImAM che? tame sAmAnya sthitinA he te dhanane tyAga bahu muzkela nathI. dhanathI lAbha kAMI paNa nathI. keNa jANe kevA anAdi pravAhathI A jIva lebhamAM taNAte ja jAya che ane paisAne tyAga karatAM vicAra kare che ke mArAthI AnA vagara rahevAze ke kema? paNa bhAIo ! upara lakhelA ane bIjA aneka dethI bharelA paisAne tajI de. pisA tajI devA te tame dhAre che teTaluM muzkela nathI, koI paNa vastune Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] ghanamamatvamecana [85 viyoga thAya tyAre ema lAge che ke jANe te vagara cAlaze ja nahi, paNa vastutaH te vagara cAle che. e ja niyama paisA mATe paNa samaja. (6; para) sAta kSetramAM dhana vAparavAne upadeza kSetreSu no vapasi yatsadapi svametad , yAtA'si tatparabhave kimidaM gRhItvA ? / tasyArjanAdijanitAdhacayArjitAtte, bhAvI kathaM narakaduHkhabharAcca mokssH||7|| (vasantatilakA) tArI pAse dravya che, chatAM paNa tuM (sAta) kSetramAM vAparate nathI, tyAre zuM parabhave dhanane tArI sAthe laI javAnuM che? vicAra kara ke paisA meLavavA vagerethI thayelA pApa-samUhathI thanArAM nArakInAM duHkhothI tAre mokSa (chuTakAro) kema thaze ?" (7) vivecana-prApta karelA pisA parabhavamAM sAthe AvatA nathI. vaLI, tene pedA karavAmAM, jALavavAmAM ane tene vyaya karavAmAM athavA nAza thatAM aneka dukhaparaMparA thAya che ane parabhavamAM hInagati thAya che. have tyAre karavuM zuM? karavAnuM e ja che ke prApta thayelA paisAne zubha raste vyaya kare. dravya vAparavAnA aneka rastA cheH jinabiMbasthApana, jiderAsarane jIrNoddhAra, pustako lakhAvavAM, chapAvavAM, temanuM rakSaNa karavuM ane pustakabhaMDAro karavA, lAyabrerI karavI tathA keLavaNIno prasAra kare, sAdhu-sAdhvIo, svAmIbhAIo ane bahenone utkarSa kare, anAthanuM pratipAlana karavuM ane zAsananI zobhA vadhAravI-AvAM AvAM aneka upayogI thAna che. temAM je je sthAnake AvazyakatA lAgatI hoya ane je sthAnake vyaya kare samajaNapUrvakano ne DahApaNabharelo lAgato hoya, te sthAnake vyaya kara. dravyavyaya karavAmAM lokonI Adhunika sthiti ane jarUriyAta para khAsa dhyAna ApavuM. je AvI uttama bhAvanAthI dravyavyaya karavAmAM Ave te saMsAraduHkhathI chUTavAnuM jaladI bane tema che. zAstrakAranuM khAsa pharamAna che ke sAta kSetramAM dhanano vyaya karave, temAM paNa je kSetra sadAtuM hoya te tarapha prathama dhyAna ApavuM. jamaNavAra karavAnI A jamAnAmAM ghaNuM mANaso samajIne-vicArIne nA pADe che. teone lADavA kaDavA lAgatA nathI, paraMtu teo samaje che ke jamaNavAra karatAM zrAvakanI rithati sudhAravAnI, teone udyame caDhAvavAnI ane abhaNane bhaNAvavAnAM sAdhano yojI ApavAnI jena prajAne bIjI prajAonI sapATI para mUkavAnI prathama jarUriyAta che, tevI ja rIte jinamaMdire vadhAravA karatAM temanI pUjA karanArAone vadhAravAnI ane je derAsaro che temane jALavanArA utpanna karavAnI vadhAre jarUriyAta che. A vicAra sazAstra che ema tamane jaNAya te tamAre paNa teno Adara karavo; phakta lekapravAhathI kheMcAI javuM nahi. jyAre AvI rIte vicAra karIne dhanano vyaya karavAmAM Avaze tyAre bevaDo lAbha thaze, keLavAyelA tathA bina keLavAyelA baMdhuo pikI jemaNe kAMI paNa zAstrIya tatvajJAna saMpAdana karyuM haze teone sahaja mAlUma paDaze ke sAta kSetra e dhamane UMDo ane maja Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [catutha 86 ] adhyAtmaka paduma bUta pAyo che. temAM paisAne game tema vyaya kare te jema geravyAjabI che, tema ja temAMnA kaI paNa kSetra tarapha-ane khAsa karIne sIdAtA kSetra tarapha dhyAna na apAya te paNa geravyAjabI che. sAta kSetramAM ApaNuM mahAna saMsthA kenpharansanA sarva mukhya TharAvone sAra AvI jAya che. zrI jinabiMba, jinacitya, jJAna, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA e sAta kSetra che ane tenA uddhAra, abhyadaya, unnati mATe banate prayAsa kare, pitAnuM tana, mana ane dhana temAM rokavuM, temAM arpaNa karavuM, tenI sAthe joDI devuM, e pratyaka mumukSunI prathama pharaja che ane temAM paNa agAu jaNAvyuM che te ja punarAvRtti karIne kahevAmAM Ave che. je kSetrane madadanI vizeSa jarUra hoya tene vadhAre piSavuM, te kSetramAM dhanAdikane vizeSa vyaya kare. agAU daDhazraddhA jAgRta karavA derAsara tathA pratimAjIe vagerenI jarUra vizeSa hatI; hAla jJAna-kALa hovAthI keLavaNInAM sAdhananI vizeSa jarUra che. e sarva hakIkata dhyAnamAM rAkhI apekSA, dravya, kSetra, kALa ane bhAva vicArI gya kSetramAM dhanano vyaya kara, (7; 13) AvI rIte dhanamamatvamecanadvAra pUrNa thayuM. A dhanane viSaya bahu ja upayogI che, e samajAvavAnI jarUra nathI. graMthakartAe viSaya lIdhe che te pramANe tene be bhAga thaI zake che. zarUAtamAM dhana upara mamatA na rAkhavAnAM kAraNe vigatavAra batAvyAM che. atra je kAraNe batAvyAM te para prANI vicAra kare te tenAM cakSu UghaDayAM vagara rahe nahi. cothA kSekamAM je tattvajJAna batAvyuM che te bahu upayogI che ane trIjA lekamAM kahyuM che ke mAre mana prasArakunuM A vAkya bahu rahasyathI bharapUra che. TUMkamAM kahIe te, prathamanA cAre ke mAM je kAraNe batAvyAM che, te bahu vicAravA yogya, manana karavA yogya ane anukaraNa karavA yogya che. viSayanA bIjA bhAgamAM maLelA dhanano yogya mAge vyaya karavA sUcanA karI che ane te saMbaMdhamAM keTaluMka upagI jJAna ApyuM che. mukhya upadeza ane uddeza dhanatyAgane ja che; paNa kadAca taddana mamatva chUTI zake nahi, te pachI zubha mAge vyaya karavAnuM kahyuM che. baMdhuo A saMsAramAM aneka prakAre rajhaLAvanAra strI ane dhana e be vastuo che. emanA upara rAga evA prakArane thAya che ke tenuM varNana jJAnIo paNa pUrepUruM ApI zakatA nathI. AmAM dhana uparano sneha vadhAre sapta che ke strI uparane vadhAre sapta che te kahevuM muzkela che. strI uparane sneha moTI uMmare zarU thaI ceDAM varSamAM e che thaI jAya che, paNa jeTalo vakhata rahe che teTalo vakhata tene rasa (intensity ) bahudhA vadhAre hoya che. dravya parane meha dararoja vadhatuM jAya che ane vRddhAvasthAmAM te parAkASThAe pahoMce che ane jiMdagIne cheDe paNa chUTato nathI. sAmAnya rIte mAruM pitAnuM to mAnavuM evuM che ke dravya parano moha kadAca strImehathI caDhiyAta hoya ke na hoya, paNa tethI Utare te te nathI ja. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] dhanamamatvamecana [ 87 kaI paNa vastu prApta karavAmAM prANIne amuka IrAde hoya che, paNa dhanaprAptimAM te kAMI paNa IrAdA vagara mAtra paisAnI khAtara ja pisA meLavavA yatna karavAmAM Ave che. putrane mATe vAra ApavAnuM paNa bahAnuM ja che. A dalIlanA purAvAmAM be hakIkata jevAnI che. eka to vagara puranA ane putra thavAnI AzA vagaranA mANase paNa eTalI ja khaMtathI paisA prApta kare che ane pAsenA pitAne zubha mArga paNa vyaya karatA nathI, ane bIjI e ke je AvatA bhava mATe paisA rokAI zakAtA hoya (investing of money) te koI paNa mANasa putrane vAraso ApavAnI darakAra kare tema nathI. vaLI, bIju e paNa jANavA gya che ke dareka kAryamAM amuka hada hoya che eTale ke amuka vakhata pachI ane amuka prApti thayA pachI te kArya pUruM thayuM gaNAya. paisAnI bAbatamAM A niyama paNa jUThe paDe che. hajAra maLe lAkhanI ane lAkha maLe karoDanI uttarottara IcchA vadhatI ja jAya che. vadhatI IcchA anusAra kAryadhurAmAM joDAI jIvana pUrNa thAya che, paNa paisA kamAvAnuM kArya kadI paNa pUruM thatuM nathI. keI paNa kAma karavAne amuka hetu hoya che ane amuka sAdhya hoya che; prajana ane sAdhya vagara te sAdhAraNa akkalavALo mANasa paNa pravRtti karato nathI, tyAre dhana prApta karavAnAM hetu ane sAdhya zuM? jarA vicAro. anAdi paddhatithI taNAI na jAo. dhana khAtara dhana meLavavAmAM udyakta nA thAo, paNa jarA AgaLa-pAchaLa najara karo. tame DAhyA mANasa che. tamAre pagale aneka mANasa cAlatA haze, mATe pravRtti kare, tenAM hetu ane sAdhya dhyAnamAM laI kare. A daSTithI vicAraze tyAre jaNAze ke kAryasiddhinA upara jaNAvelA banne niyame dravyaprAptinA prayAsa vakhate khoTA paDe che. ghanapravRtti nihetuka che e ApaNe joyuM, ane tethI jeo tene IcchatA na ja heya te utkRSTa prazaMsAne pAtra che. jeo zrAvaka avasthAmAM che temaNe sarva tyAganI IcchA rAkhavI ane sAthe cAlu sthitimAM saMtoSa rAkhavo. potAnI sthiti sudhAravA IcchA rAkhavI paNa temAM Asakta banI jaI durbAna thavA na devuM. cAlu sthitimAM AnaMda pAmaH ane khAsa karIne karmano siddhAMtane tAbe thaI javuM nahi, paNa puruSArtha kare. gerasamajUtI na thAya teTalA mATe jaNAvavAnI jarUra che ke saMtoSa ne puruSArthane virodha nathI paNa durbAna thAya, paisAnI japamALA japAya, paisA-paisAnuM ja dhyAna rahe evI sthiti na thavA devI. You may aspire, but don't be dissatisfied with your present lottame meTA thavAnI AzA-IcchA rAkhe, paNa tamArA cAlu saMgathI asaMtoSI bane nahi dhana meLavyA pachI zuM karavuM e bAbatamAM graMthakAre vivecana karyuM che. dhana meLa dhanaprApti, tenA hetu vagere upara mAro "tRSNA chedana lekha juo, zrI jaina dharma prakAza pustaka para. A viSayane upayogI muddA atra dAkhala karyA che. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 ] adhyAtmaka5ma [ catutha vatAM kevA kevA kevA saMskAra thAya che te para je dhyAna ApavAmAM Ave te upadeza lAgyA vagara rahe nahi. paisA mATe paradezagamana, nIcasevA, TADha, taDakA ane tIvra vacane sahana karavAmAM Ave che. paisA mATe khuzAmata karavAmAM Ave che. paisA mATe khaTapaTa karavAmAM Ave che. ane paisA mATe aneka viDaMbanA sahana karavAmAM Ave che. je kadarthanAne aMza sahana karavAthI munimArgamAM mokSa maLe, tevI kadaIne paisA sAru anAdi moha-madirAmAM cakacUra thayela chava kare che, paNa vicAratuM nathI ke A badhuM zA sAru? mUDha avasthAmAM athaDAI-pachaDAI anaMta kALa rakhaDyA kare che. siMduraprakaramAM kahe che ke "dhanathI aMdha thayelI buddhivALA puruSa viSama aTavImAM bhramaNa kare che; vikaTa dUra dezAMtaramAM phare che, gahana samudranuM ullaMghana kare che, bahu dukhavALI khetI kare che, kRpaNa patinI sevA kare che ane hastIonA saMghaTTathI apravezya saMgrAmamAM jaI prANa Ape che. A sarva lebhanuM ceSTita che." - sukha kyAM che? paisAdAranI havelImAM? rAjAnA mahelamAM? cakravatInA AvAsamAM? dranA iMdrAsanamAM ? ke be ghoDAnI gADImAM ? vicArIne javAba de e zarata che. jarA juo, bahAranA ADaMbaramAM sukha nathI. sukhI lAgatA mANasonAM hadaya saLagI jatAM hoya che. gharamAM aneka khaTapaTa hoya che ane manamAM to yuddha cAlyA ja karatuM hoya che. sukha saMtoSamAM ja che, cAlu sthitine tAbe thavAmAM ja che. dhana asthira che, keInuM thayuM nathI ane keInuM thavAnuM nathI. prAye vidyA ane dhanane vara che. jJAna vagara sukha nathI ane paisAdArane sukhI mAnavA enA jevI bIjI mUDhatA nathI, aneka doSothI bharapUra dhavaLa zeTha, mammaNa zeTha, subhUma cakI vagerene narakamAM nAkhanAra, ekAMta upAdhithI bharapUra, mananI azAMtinuM prabaLa sAdhana, aneka duHkhane varasAda varasAvanAra, vidvAnothI aMdhanuM upanAma meLavanAra lamInuM sukha bhogavanAra dhanikone te sukha mubAraka ho ? cAlu jamAnAnA vicitra raMgathI bharapUra jindagImAM ane khAsa karIne sakhta pravRttinAM madhyabiMdu gaNAtAM meTAM zaheranA sukhI dekhAtA lekane joI jarA paNa mUMjhAvuM nahi; jarA paNa aphasosa karavo nahi; teone sukhI mAnavA nahi; kAraNa ke teonA khAsa najIkanA saMbaMdhamAM gayelAo jANe che ke teo sukhI nathI. ApaNuM sukha ApaNI sAthe ja che ane ApaNe te paramAnaMdapada prApta karavAnI IcchAmAM cAluM sthitine tAbe thaI, zuddha vRttie rahI; dharmamaya jIvana karavAne uddeza rAkhI, uracatara ane vizuddhatara jIvana gALavAne Azaya, uddeza ane IcchA rAkhavI. manuSyajIvanano UMce hetu pAra pADavA sAru mana para aMkuza rAkhavAnI ane lobhano tyAga karavAnI bahu jarUra che. iti savivaraNo dhanamamatvamocananAmA caturtho'dhikAraH // Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamI dehmmtvmocnaadhikaarH|| -- - atyAra sudhInI hakIkatathI jaNAyuM haze ke strI, putra ane dhanane mahA A prANIne bahu baMdhanakartA che. A traNa prakAranA mAha sAthe zarIra parane moha paNa vicAravA jevuM che. zarIra paranA mehathI phasAI pitAnuM kartavya cUkavuM nahi ane zarIrane ati nAjuka tabiyatavALuM banAvavuM nahi, evA uddezathI A adhikAra lakhAyeluM che. zarIrane pApathI piSavuM nahi puSNAsi yaM dehamaghAnyacintayaMstavopakAraM kamayaM vidhAsyati // karmANi kurvaniti cintayAyati, jagatyayaM vazcayate hi dhUrtarAT // 1 // (vaMzastha) pApane aNuvicArate je zarIrane tuM piSe che te zarIra tArA upara zuM upakAra karaze? (tethI te zarIra mATe hiMsAdika) karmo karatAM AvatAM kALane vicAra kara. A zarIrarUpa dhutAro prANane duniyAmAM chetare che. (1) vivecana--zarIrane piSaNa karavA sAru, tene hIna barAka ane upacAra karAvavA paDe che ane te mATe paisA pedA karavA paDe che; hiMsA, asatya vagere pApo sevavAM paDe che; zarIra dhIme dhIme nAjuka tabiyatanuM banI jAya che. tene sAbu cALavA, paMkhA nakhAvavA ane akhAdya padArtho davArUpe khavarAvavA paDe che. AvI rIte poSaNa kareluM zarIra paNa jarAye badale vALatuM nathI, vAraMvAra kaMTALo ApyA kare che ane UlaTuM ghaNI vakhata te reganuM ghara thaI paDe che. vaLI, AvA karmo karatI vakhate prANIo bhaviSya kALane vicAra kare joIe. zarIrane jarA sukha ApavA khAtara jenAM nAma na ApI zakAya tevI davAo khAtAM chatAM, te te potAnuM dhAryuM ja kare che ane parabhavamAM nIca gati thAya che te naphAmAM rahe che. vaLI, AvAM karmothI piSela zarIra paNa nAza te pAmeM ja che, ApaNe tene potAnuM * cethA pAdamAM jatine badale koI sthAnake nahi e pATha che, tene artha "jagatanAM prANIene ema hoI zake; paNa prathama pATha vadhAre samIcIna jaNAya che. a. 12 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 ] adhyAtmakalpama [ paMcama mAnI beThA chIe, paNa vAstavika svarUpa tema nathI. kharekhara, vidvAna graMthakartA kahe che tema, zarIrarUpa dhutAro sarva prANIone Thage che. kahevAno matalaba e che ke zarIrane pApI kAryathI pichavuM nahi, dhArmika kAryamAM upayogI thAya che tethI tene joIne niravA rAka ApI mamatva vagara pALavuM, eTaluM ja kartavya che. zarIra parane mola saMsAramAM rajhaLAve che, e niHsaMzaya che. sanakumAra cakravatIne zarIra para bahu prema hato, paNa jyAre te maha parAkASThAe pahoMcyo tyAre zarIra viSamaya thaI gayuM. purANamAM trizaMku mATe eka daSTAMta Apela che. te paNa zarIra para atyaMta prema rAkhanArane bodha Ape tevuM che. A trizaMku rAjAne zarIra para eTale badho prema hato. ke e ja zarIrathI svargamAM javAnI tene IrachA thaI. potAnA kuLaguru vasiSThane A vAta jyAre kahI tyAre teoe te vAtane hasI kADhI. tyAra pachI potAnA putrone prayatna karavA kahyuM, paraMtu teoe paNa mazkarI karI vAta uDAvI dIdhI. ATalA uparathI trizaMku gusse thaI gayo ane vizvAmitra pAse gayA. vizvAmitranA kuTuMba upara dukALanA vakhatamAM trizaMkue upakAra karyo hato, tethI vizvAmitre tenI mAgaNI kabUla karI ane yajJa karavA mAMDyo tapanA prabhAvathI vizvAmitre trizaMkune AkAzamAM caDhAvavA mAMDyo, paNa svarganA gaDha AgaLa pahoMce tyAM che tene UMdhe mAthe pachADayA. adhe raste pahoMcyo tyAM vizvAmitre A vAta jANuM eTale bolyA ke tig fphA tig! A uracArathI trizaMku UMdhe mAthe vacce laTakI rahyo na maLyuM svarga sukha ane na maLyuM saMsArasukha! zarIra paranA mamatvathI bane cuM (ApTe DiphizanerI). A hakIkata parathI zarIramAM keTaluM nukazAnakartA che e jovAnuM che (1; 54) zarIra-kArAgRhamAMthI chUTavAne upadeza kArAgRhAd bahuvidhAzucitAdiduHkhAnnirgantumicchati jaDo'pi hi tadvibhidya / kSiptastato'dhikatare vapuSi svakarmavAtena tadDhayituM yatase kimAtman ?||2||(vsnttilkaa) mUrkha prANI hoya che te paNa aneka azuci vagere dukhethI bharelA baMdIkhAnAne bhAMgIne bahAra nIkaLI javA IcchA rAkhe che. tArAM pitAnAM karmo vaDe ja tethI paNa vadhAre AkarAM zarIra-baMdIkhAnAmAM tuM nakhAye che, chatAM te baMdIkhAnAne vadhAre majabUta karavA zA sAru prayatna kare che ? (2) vivecana-kedakhAnAmAM sudhA, tRSA, gaMdakI, sakhta kAma vagere aneka duHkha sahana karavAM paDe che, tethI temAM rahelA mANasanI vRtti evI ja hoya che ke kyAre AmAMthI chUTuM kyAre lAga maLe ne A saLiyA bhAMgI nAsI jAuM? zarIrarUpa kedakhAnAmAM te mahA-azuci bharelI che, temAMthI nAsI javAno yatna karavAne badale A jIva tene suMdara AhAra, AIskrIma, kelDrIMka, kaniSTha auSadhiothI UlaTe pALe che, poSe che, ceLe che, paMpALe che ane tene jarA pIDA thatAM gAMghela banI jaI hAyaya karI mUke che. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 91 adhikAra ] dehamamatvamecana vicAravAnuM prANIe zarIra-kArAgRhane sadupayoga karavA joIe, tenA para e amala calAvavo joIe ke pharIvAra te kedakhAnAmAM AvavuM ja paDe nahi. zarIra paranuM mamatva choDavuM, e jarA paNa muzkela nathI. eka gAgaramAM bora bharyA che. gAgaranuM mAM sAMkaDuM che. vAMdaro gAgara najIka AvI bora levAnI IcchAthI hAtha nAMkhI mATI muThThI bhare che. pachI hAtha nIkaLatuM nathI tyAre samaje che ke gAgare pitAne pakaDI rAkhe che? vAstavika zuM che ? gAgarane pote pakaDI rAkhI che, ane jevo madArI eka cAbakhA mAre che ke hAtha chUTI jAya che. tevI ja rIte A jIva mAne che ke tene zarIre pakaDI rAkhyo che, strI-putre pakaDI rAkhe che. vastutaH te, vAMdarAnI peThe, pote ja teone mUkato nathI, mamatva choDavuM hoya te jarA paNa muzkelI nathI. mATe vicAra kare; nahi te jyAre kALarUpa madArI AvI sapATe lagAvaze tyAre te pitAnI meLe ja muThThI chUTI jaze ane zarIrane ekadama tyAga karavo paDaze (2; 55) zarIrasAdhanathI karavA egya kartavya tarapha preraNuM cedvAJchasIdamavituM paralokaduHkhatbhIyA tato na kuruSe kimu puNyameva ? / zakyaM na rakSitumidaM hi ca* duHkhabhItiH, puNyaM vinA kSayamupaiti na vajriNo'pi // 3 // (vasaMtatilakA) je tuM tArA zarIrane paralokamAM thanArA duHkhanA bhayathI bacAvavA IcchatA hoya te, puNya ja zA mATe karato nathI? A zarIra (kaI vaDe paNa) piSI zakAya tevuM nathI, iMdra jevAne paNa puNya vagara duHkhanI bIka nAza pAmatI nathI." (3) vivecana-he bhAI! tane kadAca ema bhaya lAgatuM hoya ke A zarIrane ahIM mUkIne paralokamAM jazuM tyAre bahu duHkha bhegavavAM paDaze ane tethI ahIM ja vadhAre jIvI levuM sAruM cheH AvA vicArathI tuM rAtribhUjana karato ho ke kaMdamULa, abhakSya, anaMtakAya vagerenuM bhakSaNa karatA ho ane zarIrane poSate ho, te temAM tArI bhUla thAya che. vadhAre uttama rasto e che ke tAre khUba puNya karavuM. AthI tAruM zarIra A bhavamAM sAruM raheze ane tane parabhava saMbaMdhI bhaya nahi rahe. hAla tane je sthitihInatA lAge che te puNya ochuM hovAne lIdhe ja che, ane te ja kAraNathI iMdra ane cakavartI e paNa bhaya pAmyA kare che. zarIra-prAptine hetu ze ane te hetu sauthI sArI rIte kevI rIte pAra paDe, te vicAravAnI bahu jarUra che. athavA A zlokane bhAva bIjI rIte paNa samajavA gya che. je te zarIranuM rakSaNa karavA Icchato he te puNya kara, kAraNa ke parabhavamAM je zarIra prApta thaze te tethI sAruM prApta thaze. AnuM kAraNa e che ke A zarIrane bacAvavA kaI paNa zaktimAna nathI. IMdra sarakhA paNa azakta che, mATe puNyadhana prApta karavuM. puNya vagara paralekanAM duHkhane bhaya | # koIka pratamAM atra ja che ane caturtha paMktimAM ja che, tene bhAva paNa te ja rahe che. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 ] adhyAtmakalpadruma [ 5 cama nAza pAmavAnA nathI. ghaDAnA nAza thavAnI bIka rAkhavA karatAM ghaDo banAvavAnI kaLA zIkhI levI, jethI nAza thAya tyAre navA utpanna karIne prApta karavAnI zakti rahe. (36 56) dehAzritapaNAthI duHkha; nirAla`banatvamAM sukha dehe vimu kuruSe kimaghaM na vetsi, dehastha eva bhajase bhavaduHkhajAlam / lohAto hi sahane ghanaghAtamagni-badhA na te'sya ca nabhovadanAzrayatve ||4|| (basantatilakA) " zarIra upara meha karIne tuM pApa kare che, paNa tane khakhara nathI ke saMsArasamudramAM duHkha khamavAM paDe che, te zarIramAM rahyo che tethI ja pAme che. agni leADhAmAM rahyo hoya che tyAM sudhI ja huMgheADAnA (ghaNunA ) prahAro (ghA) khame che; tethI jyAre tuM AkAzanI peThe AzrayarahitapaNu aMgIkAra karIza tyAre tane ane agnine kAMI paNa pIDA nahi thAya." (4) vivecana--atyAra sudhImAM paraleAka-duHkha-zakAthI puNyasaMcaya vadhAre karavAnA upadeza karyAM. have A zlokamAM kahe che ke A lekamAM paNa tu' du:kha zA sAru pAme che ? zarIrathI tane kAI paNa prakAranu' sukha nathI, UlaTAM tAre je je duHkha bhogavavAM paDayAM che, te te zarIrasa khaMdhathI bhegavavAM paDayAM che. zarIra sAthenA sabaMdha cheDI de tA ekadama mokSe cAlyA jaiza. jee zarIrane abhakSyathI poSe che, te tA ane rIte mAra khAya che. A bhavamAM paNu moTI uMmare du:khI thAya che. kadAca caDhatA lAhImAM mAla-masAlA be varSa nukasAna batAve nahi, paNa jarA meATI 'mara thatAM tenI asara jaNAyA vagara rahetI nathI. zarIra thADA vakhatamAM jajarIbhUta thai jAya che, paraleAkamAM puNya vagara zA hAla thAya te tA prasiddha ja che. ane zlAkanA uddeza e che ke he bhAI e ! paraleAkamAM sukha pAmavAnI marajI heAya ane A bhavamAM zarIrane sAmAnya rIte sArI avasthAmAM rAkhavu hoya teA tene bahu pa`pALavuM nahi. dharmanA sAdhana tarIke zarIra upayAgI che tethI tene visArI paNa mUkavu nahi. vicAra karIne madhyama mArga pakaDavA ucita che. agni jyAre lAhanA sabaMdhamAM Ave che tyAre moTA moTA ghaNu tenA para paDe che; paNa jyAre lADhAmAMthI nIkaLI jAya che tyAre badhI pIDA maTI jAya che. AtmA agni jevA che; zarIrarUpa leAhanA saMbadhathI rAga, duHkha vagere khame che, paNa jyAre tenI sAthenA saMbaMdha cheDaze ke tenAM duHkhA nAza pAmI jaze. A jIva jene potAnA Azraya mAne che te zarIra ja Azritane duHkha Ape che, e bahu duHkhakAraka mInA che; tethI have te evuM kAma karavuM joI e ke kAI paNa prakAranA vicArane ayeAgya * evA e nAlAyaka zarIrane Azraya ja karavA paDe nahi. zarIra para mamatva AchuM karavA mATe A upamA bahu cagya che. A uparAMta nIcenA zleAka paNa vicAravA jevA che. (46 57) * Not deserving any consideration. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] dehamamatvamecana thoDuM ApI vadhAre levAne jIvane upadeza duSTaH karmavipAkabhUpativazaH kAyAhvayaH karmakRt , baddhavA karmaguNaircha pIkacaSakaiH pItapramAdAsavam / kRtvA nArakacArakApaducitaM tvAM prApya cAzu cchalaM, ganteti svahitAya saMyamabharaM taM vAhayAlpaM dadat // 5 // (zArdUlavikrIDita ) "zarIra nAmane nekara karmavipAka rAjAne duSTa sevaka che, te tane karmarUpI deraDAe bAMdhIne idrirUpI dArU pIvAnAM pAtro vaDe tane pramAdarUpa madirA pAze. AvI rIte tane nArakInAM duHkha khamavAne yogya karIne pachI kAMI bahAnuM kADhIne te sevaka cAlyo jaze, mATe tArA pitAnA hitane mATe te zarIrane thoDe thoDe saMyamane bhAra ApIne tuM vahana kara."(5) vivecana-eka karmavipAka nAme rAjA caturgati nagarImAM rAjya kare che. A rAjAne aneka sevake che ane zarIra paNa anekamAMno eka sevaka che. have rAjA dararoja kacerI bhare che. eka divasa A jIva yAda Avyo eTale pitAnA sevakone hukama karyo ke A jIvane baMdIkhAnAmAM nAkhI de. nahi te kadAca te mokSanagaramAM cAlyA jaze, ke jyAM ApaNI sattA ( Jurisdiction) cAlatI nathI. zarIra nAmanA sevake taiyArI karI ane rAjAne kahyuM ke jIvane kabaje rAkhavA sAru deraDane khapa paDaze. karmavipAke kahyuM: are kAyA ! temAM tAre mUMjhAvAnuM nathI. ApaNuM zALAmAM karma nAmanAM hajAre deraDAM che, temAMthI tAre joIe teTalAM laI le. phakta tuM A jIvathI sAvaceta raheje, nahi te tane te thApa khavarAvI deze." vaLI pAcho zarIrasevakane vicAra thayo ke kAma karuM che. tethI rAjAne kahyuM ke "mahArAja! A jIvamAM te anaMta zakti che, tethI mane mArIne haThAvI de, mATe kaI evI vastu Apo ke tenA ghenamAM te paDyA rahe ane svazaktine tene khyAla ja Ave nahi." A uparathI bahu vicAra karIne rAjAe madha, viSaya, kaSAya, nidrA ane vikathA e pAMca pramAdarUpa Asava (dArU) ApyA ane bhalAmaNa karI ke idrirUpa vAsaNamAM A Asava laI tAre jIvane pAyA kara. AvI rIte potAnA rAjAne hukama thatAM zarIre tarata ja tene amalamAM mUkyA. dArUnA ghenamAM magna thaI gayelA jIvane kRtyakRtyane paNa viveka rahyo nahi. ane jyAre zarIrane cokkasa thayuM ke A jIva have mokSe jaze nahi paNa nArakImAM ja jaze, tyAre pitAnuM kArya phateha thayuM che ema mAnI A jIvane choDIne cAlyo javAne vicAra karavA lAgyuM. evAmAM akasmAtu gurUmahArAja (zrI munisuMdarasUri) A jIvane maLI gayA. baMdIkhAnAmAM pIdhela avasthAmAM paDelA A jIvane joIne teone bahu dayA AvI, eTale temaNe te jIvane kedakhAnAnuM svarUpa samajAvyuM ane pachI kahyuM ke "he bhAI! A baMdIkhAnAmAMthI atyAre paNa nIkaLI jA, A zarIra jarA lobhI che, mATe tAre evI Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmakalpama [ paMcaka yukti karavI ke tene thoDuM thoDuM khavarAvavuM ane mokSanuM sAdhana tenA vaDe ja taiyAra karavuM ane tAre pAMca indriyo para saMyama rAkhavo ne pAMca pramAdarUpa dArU to kadI pIve ja nahi." munisuMdarasUri mahArAjanA A upadeza upara hAlamAM jIva vicAra calAve che. upadeza pramANe amala thavAnI bahu jarUra che. paNa vAta ema che ke A jIva pArakI paMcAta karavI hoya tyAre bahu lAMbA-pahoLo thaIne vAto karavA maMDI jAya che, paNa tene pitAnA zarIranuM bhAna nathI. te mAMde paDe te karI karavAnuM vaidya kahe tyAre goTA vALaze ane sAjo haze tyAre Akho divasa baMdUkamAM dArU bharyA ja karaze. alpajJa jIvane vastusvarUpanuM jarA paNa bhAna nathI, tethI madirAmAM masta rahI akArya kare che; anAcaraNa seve che ane duHkhI thAya che. koI vakhata eka nAnI pheDakI thaI haze to hAyeya karI mUkaze ane koI vakhata tAva Avyo haze te paNa kAma chaDaze nahi. vAstavika rIte tenAM sarva AcaraNo jovAmAM Ave to dArU pIdhelanA jevAM ja lAgaze; paNa dArU ke che ane pAnAra koNa che te A jIva samajato nathI. ane tethI ja tene sIdhI rIte jJAna thatuM nathI. A lekamAM tenuM ja svarUpa batAvyuM che te samajIne zarIra pAsethI te kAma kADhI levAnuM che. rItasara tene piSIne tenI pAsethI saMyamapAlanarUpa kAma karAvI levuM. puSTikAraka khorAka para teTalo zaktivyaya na hoya to apaco -ajIrNa thAya che ane thelI vastu ApI vadhAre kAma levuM e vyavahAradakSatA gaNAya che. e niyama zarIranA saMbaMdhamAM paNa lAgu paDe yukta che. (5) 58) zarIranI azuci; tenAthI svahita sAdhI levuM e kartavya che. yataH zucInyapyazucIbhavanti, kRmyAkulAtkAkazunAdibhakSyAt / drAg bhAvino bhasmatayA tato'GgAt , mAMsAdipiNDAt svahitaM gRhANa // 6 // (upajAti) je zarIranA saMbaMdhathI pavitra vastuo paNa apavitra thaI jAya che, je kRmithI bhareluM che, je kAgaDA-kUtarAne bhakSaNa karavAne yogya che, je cheDA vakhatamAM rAkha thaI javAnuM che ane je mAMsane ja piMDa che, te zarIrathI tuM te tAruM potAnuM hita sAdhI le."(6) vivecana-ati suMdara vastuo paNa zarIranA saMbaMdhamAM AvatAM apavitra thaI jAya che. zrI mahilanAthe cha rAjAone je akasIra upadeza Apyo te A zarIranI racanA batAvIne ja ApyuM hatuM. AvuM zarIra jIvatuM hoya eTale ke jyAM sudhI temAM AtmAcetana hoya tyAM sudhI kRmi vagerethI bhareluM hoya che ane maraNa pAmyA pachI te jarA paNa upayogamAM AvatuM nathI. heranAM cAmaDAM, mAMsa, pUchaDAM, zIMgaDAM, kharI, hADakAM ane carabInA paNa paisA Upaje che, tyAre mANasanuM zarIra te bilakula nakAmuM ja che, ane cAra divasa kadI paDyuM rahe te rogano upadrava kare che. tethI maraNa pachI tenI rAkha karI nAkhavAmAM Ave che. hAla che te paNa mAMsano loco ja che. evA zarIra para moha ze kara? je durgadha dUrathI joI nAka ADA rUmAla daI e chIe, tevI ja durgadha A Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] dehamamatvamecana [ 95 zarIramAM bharelI che. A saMbaMdhamAM chaThThI bhAvanA vAMcavAnI bhalAmaNa karavAmAM Ave che. puruSanAM nava ane strInAM bAra dvAramAMthI gaTaranI jema apavitra padArtho nIkaLyA ja kare che ane suMdara padArtho zarIranA saMsargathI te rUpane pAmelA hoya che ane pAmatA jAya che. have ATalA uparathI jANavAnuM e che ke uparanA zlokamAM vistArathI samajAvyuM te pramANe zarIrane jarA jarA khavarAvIne tenAthI Atmahita karI levuM. jema zarIrathI saMsAramAM DUbAya che tema tenAthI ja tarI zakAya che, mATe A zarIrane sadupayoga kare. A ja bhAva nIcenA be zlokathI vadhAre spaSTa thaze. (6; 59) zarIra bhADe rAkhela ghara che. paropakAro'sti tapo japo vA, vinazvarAdyasya phalaM na dehAt / / sabhATakAdalpadinAptagehamRtpiNDamUDhaH phalamaznute kim ? // 7 // ( upajAti) je nAzavaMta zarIrathI parepakAra, tapa, japarUpa phaLa thatAM nathI te zarIravALe prANI cheDA divasane mATe rAkhelA ghararUpa mATInA piMDa para moha pAmIne zuM phaLa meLave?" (7) vivecana-nayasAranA bhavathI vIraparamAtmAnA jIve para pakAra, tapa ane dhyAnanI zarUAta karI, zarIra paranuM mamatva cheDI dIdhuM ane chellA bhavamAM sADAbAra varSa tapa karyuM ane upasargo sahana karyA, tenuM varNana vAMcatAM paNa vicAra thaI jAya che, AvI rIte zarIrano upayoga karavAno atra upadeza che. AvuM ja na thaI zake te pachI zarIraprAptithI lAbha ze ? TIkAkAra zrI dhanavijaya gaNi lakhe che ke "keI prANIe bhADuM ApIne thaDA divasa mATe eka ghara bhADe rAkhyuM hoya ane pachI "A mAruM ghara che ane vaparAze te nAza pAmaze" ema mAnI te gharane vAparate nathI. pachI mudata pUrI thAya che eTale ghara te choDI devuM paDe che. tevI ja rIte A zarIra jIvane TUMka (parimita) AyuSyayukta prApta thAya che tyAre A jIva vicAra kare che ke paropakAra, tapasyA vagere karIza te A zarIra durbaLa thaI jaze, mATe ApaNe te tevuM kAMI paNa karavAnA nathI. AvA peTA vicArathI mUDha buddhivALo jIva zarIrano sadupayoga karatA nathI ane AyuSya pUrNa thAya che ke tarata zarIrane tajI devuM paDe che, tyAre te manuSyabhava ane zarIra baMnethI bhraSTa thAya che." zarIrane kyAre piSavuM, kema poSavuM, zA mATe piSavuM vagere savAlane atra nirNaya batAvyo che, te manana karavA cogya che. (7; 60) zarIrathI karI zakAtuM Atmahita mRtpiNDarUpeNa vinazvareNa, jugupsanIyena gadAlayena / - dehena cedAtmahitaM susAdhaM, dharmAnna kiM tadyatase'tra mUDha ? // 8 // (upajAti) Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmaka95ma [ paMcama mATInA piMDarUpa, nAzavaMta, durgadhI ane roganA ghara evA A zarIra vaDe jyAre dharma karIne tAruM pitAnuM hita sArI rIte sAdhI zakAya tema che tyAre he mUDha! te prakArane yatna kema karate nathI? (8) vivecana-A zarIra pArthiva mATInA piMDarUpa, nAza pAmanAra, dugachanika ane vyAdhinuM ghara vagere dezothI yukta che, tyAre have tenAthI kAMI lAbha maLavAya tema che? je ApaNane tenAthI koI paNa prakArano lAbha maLI zake tema hoya to te sAdhI levo. jJAnI mahArAja kahe che ke "Idriyadamana, saMyamapAlana vagere mahAna kAryo A zarIra dvArA thaI zake che. te karavAne mATe atra upadeza Ape che. vidvAnonuM kartavya ane khUbI e che ke taddana kharAba paNa choDI na zakAya tevA padArthane zubha upayoga zodhI kADhave, eTale ke A zarIra upara jaNAvelA avaguNovALuM chatAM paNa jyAre choDI zakAya tema nathI, tyAre tenAthI je je Atmahita thAya tema hoya te te karI levuM, temAM kiMcita paNa pramAda kare nahi. atyAre cetavuM nahi ane pAchaLathI pazcAttApa kare te mUkhanuM kAma che. (861) A pramANe deha-mamatva-mecana dvArA pUrNa thayuM. A kAramAM je zikSA che tene nIce pramANe saMkSepa thaI zake - 1. zarIrane poSavuM te, nispakArI para AbhAra karavA jevuM che. 2. zarIra tAruM pitAnuM nathI, paNa meharAjAe banAveluM baMdIkhAnuM che. 3. zarIra tArI nekarImAM nathI, te to meha rAjAnI sevAmAM che. 4. zarIrarUpa kedakhAnAmAMthI chUTavA mATe tAre asAdhAraNa prayAsa-puruSArtha kare ghaTe che. 5. zarIrarUpa kedakhAnAmAMthI chUTavAne upAya sArI kRtine saMcaya karo te che. 6. zarIrane ochuM paMpALavuM ane Idriyone saMyama kara. 7. zarIrathI Atmahita karavA dhama dhyAna karavuM. 8. zarIrane bhADAnuM ghara mAnavuM. 9. zarIrane choDatI vakhate jarA paNa duHkha lAge nahi evI vRttio karavI. 10. zarIranI azuci para vicAra kare. strI, putra, dhana ane zarIra para moha rAkhaze nahi, ema jJAnIo to pikAra karI karIne vAraMvAra kahI gayA che; paraMtu A jIva samajyA chatAM paNa moha choDI zakato nathI. khAsa karIne zarIranI bAbatamAM to dekhItI bhUla thAya che, kAraNa ke zarIrane paMpALavAthI te te eTalI rIte herAna kare che ke kAMI vAta nahi; tabiyata nAjuka banAvI de che ane aneka cALA karAve che. A sarvane hetu e ja che ke teo zarIrane bhADAnuM ghara samajatA nathI, paNa gharanuM ghara samaje che. temane maraNa vakhate A zarIra choDavuM bahu muzkela paDe che. paNa tevuM kone thAya che? jeone AgAmI bhave sArI jagyA meLavavAnI Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] hamamamamecana [ 97 AzA nathI teo ja gabharAya che. vaLI, ApaNe saMsAramAM TADha, taDakA, bhUkha vagere sarva khamIe chIe, paNa eka upavAsa karavo hoya te zarIra azakta banI jAya che. AvA vartanavALAM prANIone maraNaprasaMge kyA prakArane AnaMda hoya ? vaLI, jema zarIra para bahu mamatA rAkhavI nahi, tema tenI taddana upekSA paNa karavI nahi, kAraNa ke zarIranI madadathI ja saMsArasamudra tarI zakAya che. zarIrane pitAnI prakRti anukULa sAdo sAttivaka kherAka Ape ane kudaratanA niyamane anusarI zarIrane jarA kasarata paNa ApavI. niyamita Teva ane gya kasaratathI vyAdhionA prasaMga alpa Ave che. zarIrane taddana nAjuka tabiyatanuM banAvI devuM nahi. chellA zlokamAM kahyA pramANe zarIrane bhADuM ApI tenA badalAmAM Atmahita karI levuM. zrI zAMtasudhArasamAM chaThI bhAvanAnA aMtamAM lakhe che ke "kevaLa maLarUpa pugaLone samUha ane pavitra bhejanane apavitrapaNuM ApanAra A zarIramAM mAtra eka mokSasAdhana karavAnuM sAmarthya che, tene ja moTA sArarUpa jANa." zarIranI madadathI Atmahita karavAmAM lakSya rAkhavuM, zarIra para moha ocho kare ane zarIraprAptine barAbara lAbha le, e samajunuM kartavya che. Ane badale, A adhikAranA pAMcamA kalekanA vivecanamAM jaNAvyuM tema, masta banI A jIva zarIrane pUratuM lAbha leto nathI. vepArI eka mANasane nakara rAkhe che te paNa vakhatevakhata vicAra kare che ke jeTalo tene pagAra ApavAmAM Ave che teTaluM te kAma Ape che ke nahi; ane je te nekarI barAbara na karate hoya te pagAramAM ghaTADo karavAmAM Ave che athavA bhaviSyamAM vadhAre dhyAna ApI kAma karavAnI tene tAkIda ApavAmAM Ave che. zarIranA saMbaMdhamAM paNa te ja pramANe vicAra kare yukta che. A cAlu jamAnAne aMge eka bIjI khAsa vicAravA lAyaka bAbata atra ADakatarI rIte sUcavavAnI jarUra lAge che. halakI vastune marI-masAlAthI sArI dekhAtI banAvI hoTala-resTorAMmAM vecanArAo taMdurastIne bahu nukasAna kare che. zArIrika niyama samajanAre tene tyAga karavo ucita che; jene mATe bIjA paNa ghaNAM kAraNe che, je para lakhANa vivecananI jarUra nathI. te uparAMta ThaMDAM pINAM, soDA, lemana, aMjAra, pIka-mI-apa vagere, ane ati hada bahAra gayelAonA saMbaMdhamAM surApAna e sarva ekadama tyAga karavA yogya che. zarIra pAsethI je kAma levAnuM che, temAM te madada karanAra nathI, paNa nukasAna karanAra che, mATe thoDuM bhADuM ApI pUrato upabhega karanArane te vepAra pAlave te nathI. AvI vastuo khAIne pramAda vadhe che, tema thavAthI zarIra kAma karI zakatuM nathI. ane pelI vastuo kharIdavAmAM moTI rakamane vyaya thaI jAya che tethI bevaDuM nukasAna thAya che. mATe e dhaMdhe karavo nahi. zarIrane jarUra pUrate sAtvika rAka ApI, tenAthI kAma barAbara levuM, yathAzakti tapa, dAna, dayA, kSamA, papakAra karavA ane zarIraprAptinuM sAphalya karavuM. iti savivaraNaH dehamamatvamocananAmA paMcamo'dhikAraH // a, 13 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho vissyprmaadtyaagaadhikaarH|| pAMcamA dvAramAM zarIra parane meha ocho karavAnuM kahyuM ane tevI rIte mamatvanA mukhya kAraNabhUta strI, dhana, putra ane zarIra paranuM mamatva tajavAnI vyAkhyA pUrNa thaI. A sarva bIhA mamatva che. teno tyAga karyA pachI aMtaraMga mamatvane paNa tyAga kare joIe; eTale ke viSayo uparathI mana ochuM thavuM joIe ane pramAda na rAkhavo joIe. pramAda" zabda be arthamAM vaparAya cheeka artha ALasa thAya che te sAmAnya artha che, jenA paribhASAmAM pramAda zabdanI aMdara ghaNI vastune samAveza thAya che. pramAda zabdamAM viSayane samAveza thAya che, te paNa tenA tarapha khAsa dhyAna kheMcavAnI jarUra hovAthI A adhikAramAM tenuM ja vizeSa varNana karavAmAM AvyuM che. viSaya pAMca prakAranA cheH strIsaMga, tilamardana, bAvanAcaMdanAdi vilepana, snAna, udvartanAdi sparzanendriyanA viSaye che; mIThA padArtho khAvA, AhAramAM vRddha thavuM ane navA navA svAde nipajAvavA e rasaneMdriyanA viSaya che, puSpa, attaranI sugaMdha levI e dhrANendriyanA viSaya che; pArakI strIo sAme jevuM, kaTAkSa karavA e cakSurindriyanA viSayo che; ane vezyA tathA gavaiyA vagerenAM gAyano tathA vAyolIna, hAramoniyama, satAra ke benDa vagere vAjiMtronA madhura svare sAMbhaLavA e zrAneMdriyanA viSaye che. A pAMca Idriye jIvane bahu duHkha de che. ane A adhikAramAM tenA saMbaMdhanuM ja vivecana che. pramAda pAMca prakAranA che- majjaM visayakasAyA, niddA vikahA ya paMcamI bhaNiyA / ee paMca pamAyA, jIvaM pADaMti saMsAre // 1. mada (ATha prakAranA cheH tapa, zrata, baLa, azvarya jAti, kuLa, lAbha, rU5). 2. viSaya (pAMca iMdriyanA 23 viSaye che). 3. kaSAya krodha, mAna, mAyA ane lobha. e pratyeka cAra cAra prakAranA hovAthI soLa bheda thAya che.). 4. nidrA (nidrA, nidrAnidrA, pracalA, pracalApracalA ane sthAnaddhi). 5. vikathA (rAjakathA, dezakathA, strIkathA ane bhejanakathA). Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] viSayapramAdatyAga athavA pramAda ATha prakAranA che - pamAo ya muNiMdehi, bhaNio aTThabheyao / annANaM saMsao ceva, micchAnANaM taheva ya // rAgo doso maibhaMso dhammami ya aNAyaro / jogANaM duppaNihANaM, aTTahA vajjiyavvao // ajJAna, saMzaya, mithyAjJAna, rAga, dveSa, matibaMza, dhamane anAdara ane mana, vacana tathA kAyAnA yogenuM dupraNidhAna-A ATha prakAranA pramAda jinezvare vajevA yogya kahyA che." A viSayapramAdane tajavAnI zI jarUra che? te A adhikAramAM batAvavAmAM AvyuM che. viSayasevanathI thatAM sukha-du:khanI sarakhAmaNI atyalpakalpitasukhAya kimindriyArthaM-stvaM muhyasi pratipadaM pracurapramAdaH / ete kSipanti gahane bhavabhImakakSe, jantUmna yatra sulabhA zivamArgadRSTiH // 1 // (vasantatilakA) "ghaNAM ja thoDAM ane te paNa mAnI lIdhelAM (kalpita) sukha mATe tuM pramAdavAna thaIne vAraMvAra IdriyonA viSayamAM zA mATe meha pAme che? e viSayo prANane saMsAra rUpa bhayaMkara gahana vanamAM pheMkI de che, jyAMthI mokSamArganuM darzana paNa A jIvane sulabha nathI." (1) - vivecana--miSTa padArtha khAdhe, strIsaga karyo athavA picAnAnA suMdara svaro sAMbhaLyA. sukha keTaluM? keTalA vakhata sudhInuM? have pariNAma juo. idriyajanita viSayamAM ramaNatA e zuddha Atmika dazA nathI, tethI tenA pariNAme A jIva saMsAramAM paDe che ane e UtarI jAya che ke mekSa zuM che? kyAM che? kone maLI zake che? e jovAne, jANavA ke samajavAno prasaMga ja tene nathI AvatuM. A sarvano hetu eTalo ja ke viSayane sukha mAnyuM. vAstavika sukha e che ja nahi, tene ThekANe zAMta pradeza hoya, tarapha daza daza gAumAM manuSyanI vastI paNa na hoya, akhaMDa zAMti pravartatI hoya ane zAMti bhaMga karanAra keI hoya nahi, AvA araNyamAM besI dharmazAstranuM adhyayana ane manana thAya tyAre UMDA aMtaHkaraNamAM je AtmAnaMda thAya che tenuM varNana karavuM azakya che; te svAbhAvika AnaMda che. sarva devatAonAM Idriyajanya sukha karatAM anuttara vimAnanA devatAonuM jJAnAnaMdanuM sukha asAdhAraNa gaNavAmAM AvyuM che. A rIte IdriyonA sukhamAM vAstavika sukha che ja nahi. te uparAMta saMsArarUpa vanamAM te evI vicitra gati karAve che ke tene kharekhara khyAla upamitibhavaprapaMcAkathAnA bIjAthI sAtamA sudhInA prastAva vAMcavAthI AvI zakaze ane khare khyAla cethA prastAvathI Avaze. IMdri Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100]. adhyAtmakalpama [ 14 ApaNI thaIne mAre che e moTI piDA che, kAraNa ke tethI karIne te kyAre mAre che te samaju paNa keTalIka vAra jANI zakatA nathI. (1; 62) pariNAme hAnikAraka viSayo ApAtaramye pariNAmaduHkha, sukhe kathaM vaiSayika rato'si ? / jaDo'pi kAryaM racayan hitArthI, karoti vidvan ! yadudarkatarkam // 2 // (upajAti) bhagavatI vakhate mAtra suMdara lAgatA, paNa pariNAme duHkha denArA viSayasukhamAM tuM kema Asakta thaye che? he nipuNa ! pitAnuM hita IcchanAra mU sAdhAraNa mANasa paNa kAryanA pariNAmane te vicAra kare che." (2) vivecana--upara kahyuM tema, harakoI kAryamAM jevuM ke A kAryamAM tAtkAlika sukha che ke pariNAme sukha che. vizALa bhayaMkara kUvAmAM nIce mATe ajagara che, cAra moTA sarpa cAra khUNAmAM phUMphADA mArI rahyA che, jhADanI DALI sAthe pote laTake che, te ja DALI be uMdaro kApe che, chatAM madhanAM TIpAMnI IrachAmAM A jIva vimAnamAM rahelA vidyAdharayumane paNa rAha jevA kahe che. A madhubiMdunuM daSTAMta jIvanI samajazakti keTalI ochI che ane pitAne svArtha sAdhavAmAM tenuM keTaluM pachAtapaNuM che te batAve che. zrI cidAnaMdajI mahArAja paNa kahI gayA che ke - Idriyajanita viSayasa sevata, vartamAna sukha ThANe, paNa kipAkataNuM phalanI pare, nava vipAka tasa jANe, saMto dekhIe be, paragaTa pudugaLa jALa tamAsA, viSayajanya sukha pariNAme ekAMta duHkha denAruM che ane tAre ekAMta sukha meLavavAnI IrachA che. he bhAI! mUrkha paNa jyAre koI paNa kArya kare che tyAre thoDoghaNo paNa pariNAmane vicAra kare che, tyAre tArI vidvattA kema UMghI jAya che? magajane tasvI ApI vicAra kara. A kImatI jIvana alpa sukha khAtara hArI na jA. AvI sagavaDa pharI pharI maLavI muzkela che. (263) mokSasukha ane saMsArasukha yadindriyArthairiha zarma binduvadyadarNavatsvaHzivagaM paratra ca / tayomithaH* sapratipakSatA kRtin ! vizeSadRSTayAnyatarad gRhANa tat // 3 // (vaMzastha) IdriyathI A saMsAramAM je sukha thAya che te biMdu jeTaluM che ane paralokamAM (tene tyAgathI) svarga ane mokSanuM sukha thAya che te samudra jeTaluM che. A banne prakAranAM sukhane paraspara zatrutA che, teTalA mATe he bhAI! vicAra karIne te bemAMthI ekane khAsa grahaNa kara." (3) *sa ne badale kavacita gaNita eve pAThAMtara che. tethI tafmathoDarita evo pATha thAya che. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra] viSayapramAdityAga [101 vivecana--uparanI gAthAmAM idriyajanya sukhane paNa ApAtaramagya kahyuM che ane mokSanuM sukha paNa ramaNIya kahevAya che, tethI banne sukhamAM ramaNIyatA e samAna dharma che; paraMtu bannemAM taphAvata zuM che te batAve che - saMsArasukha ane mekSasukha vacce jamIna-AsamAnanA jeTalo phera che; ekane TIpuM kahIe to bIju dariyA jeTaluM kahevAya. bIju e che ke saMsArasukha tyAM mokSasukha nahi ane mokSasukha tyAM ja hoya ke jyAM saMsArasukhanI apekSA paNa heya nahi. sAMsArika sukha thaDA vakhatanuM che; mekSasukha jAvajIvanuM che. sAMsArika sukha bahu thoDu che; mekSasukha anaMtuM che. saMsArasukha ane du:khayukta ane vinAzI che; mokSasukha nitya che. vastutaH zuddha svarUpa A che. have tArI marajI hoya te strIo bhegava, paisA pedA kara, paradeza bhama, managamatAM bhajana kara, viSa seva, nokarI kara ane tArI marajI hoya te saMsArabaMdhana toDI, jJAnamAM lIna thaI, beMtALIza doSa rahita AhAra laI, paMca mahAvrata utkRSTa rIte pALI, mana-Idriyono saMyama karI, aneka jInA sukha vAste, teo paNa Ave to potAnI sAthe lai levA sAru. mokSamAganI taiyArI kara. sarva hakIkata tArI sanmukha che ane vicAra kare e tArI munasaphI upara che. eka vAta atra khAsa dhyAnamAM rAkhavAnI che ane te e ke IMdriyajanita sukhane ane mokSasukhane pratipakSIpaNuM che, eTale jayAM iMdriyasukha hoya tyAM mokSasukha hoya nahi ane jyAM mokSasukha hoya tyAM viSayasukha heya nahi. upara ApaNe sukhanuM pRthakakaraNa karIne joyuM te parathI jaNAya che ke viSayasukha te mAtra mAnyatAmAM ja che, kAraNa ke e thoDo vakhata rahe che tyAre paNa enI hada taddana sAMkaDI hoya che ane tenI vAsanAo ati kSullaka, malina ane mAla vagaranI heya che. viSayasukhanA vAstavikapaNuM upara vicAra karyo hoya te ekadama jaNAya tevuM che ke temAM sevanogya kazuM nathI, paNa A jIva te saMbaMdhamAM kAMI vicAra karatA nathI. have A sukhanI sAthe mokSasukhane virodha che; eka hoya tyAM bIjuM heya nahi. mokSamAM kevA prakAranuM sukha hoya che te kalpI zakAya tema nathI, paNa sthaLa sukha karatAM te ati vizeSa che. tame cukalIDanuM eka problema karatA he, aMkagaNita ke bIjagaNitane bahu aTapaTo prazna ukelatA ho, tyAre mananI ekAgratA thAya che, saMsAranI sarva upAdhi bhUlI javAya che ane praznamaya thaI javAya che. ane tyAra pachI prazna para ekAgratA thatAM temAM pagale pagale AgaLa vadhAre thato jAya che ane chevaTe pUrNa pratyuttara barAbara prApta thAya che. e prathamathI te cheDA sudhI je AnaMda thAya che tene eka biMdu tulya gaNIe te mokSasukhane samudra sAthe sarakhAvI zakAya. evA nirdoSa AnaMdane prApta karavAnI bahu jarUra che ane te mATe tenA virodhI viSayAnaMda, jemAM vastutaH AnaMda jevuM kazuM nathI, tene tyAga kare yukta che. (3; 64) du:kha thavAnAM kAraNe jANavAnuM pariNAma bhukte kathaM nArakatiryagAdiduHkhAni dehItyavadhehi zAstraiH / nivartate te viSayeSu tRSNA, bibheSi pApapracayAcca yena // 4 // (upajAti ) Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 ] adhyAtmakapama [ Bv " A jIva nArakI, tiya ca vagerenAM duHkhA zA mATe pAme che te zAstra vaDe jANu, tethI karIne viSaya upara tRSNA ochI thaze ane pApa ekaThuM thavAnI khIka lAgaze." (4) vivecana--" nArakImAM rahelA jIvAne evI kSudhA hAya che ke cauda rAjaleAkavyApI sarva puddagalAnuM bhakSaNa karavAthI paNa tene tRpti thAya nahi, sarva samudranA jaLanu pAna karavAthI paNa tenI tarasa chIpe nahi, TADhanI vedanA vaDe atyaMta parAbhava pAme che, atya ta tApathI kadanA pAme che ane bIjA nArakIe paNa tene vedanA Ape che. AvI rIte paramAdhAmI -kRta, kSetrakRta ane parasparakRta vedanAe tyAM thAya che. tiyaca gatimAM tenA mAlika nAkamAM nAtha parAve che; tenI pAse puSkaLa bhAra khe'cAve che, parANA vaDe mAra mAre che, kAna, puccha vagere chede che, kRmi tene khAI jAya che ane bhUkha-tarasa sahana karavI paDe che ane khelI zakAtu nathI. manuSyabhavamAM vyAdhio, vRddhAvasthA, durjana manuSyanA prasaMga, ISTanA viyAga, aniSTasa cAga, dhanaharaNu, svajana-maraNa vagere aneka duHkhA che. " devagatimAM paNa IndranA hukamA paravazapaNe mAnavA paDe che, bIjA devAnA utkaSa joI asUyA thAya che, bIjI devAMganAnA sa`ganI IcchA manane pIDe che, peAtAnA cyavana maraNu (maraNu ) najIka Ave che tyAre devA bahu raDe che, vilApa kare che ane chevaTe azucimaya srIkukSimAM paDe che." --upamitibhavaprapa cA, pIThAdha, bhASAMtara, pR. para AvI rIte sarva gatimAM duHkha chetA tuM zAstra vAMcIne ke sAMbhaLIne nakkI kara ke AvAM du:khAnuM kAraNa zuM haze ? tuM AveA vicAra karIza tA pachI tane viSaya para tiraskAra thaze ane pApakRtyAthI paNa parAmmukha thaIza; kAraNa ke duHkhanA hetu viSaya-pramAda che ema zAstrakAre tA pAkI khAtarI karelI che. A hakIkataneA zAstrathI niNu ya karavAnA hetu e ja che ke sAmAnya buddhi AvA gahana viSayamAM utarI zake nahi. zAsra-niNaeNyanuM pariNAma zrI munisuMdarasUrie AkhA graMthamAM batAvI Apyu` che. (4; 65) sadarahu nizcaya para vicAraNA garbhavAsanarakAdivedanAH pazyato'navarataM zrutekSaNaiH / nA vAviyeSu mAnasa, te vRSa ! vicintayeti tAH || kha | (thodatA ) "jJAnacakSuthI garbhAvAsa, nArakI vagerenI vedanAo vAravAra joyA pachI tAruM' mana viSaya-kaSAya upara cAMTaze nahi; mATe he pa MDita! tu kharAkhara tenA vicAra kara." (5) vivecana--zAsraSTithI-jJAnacakSuthI jyAre tuM joIza tyAre tane mAlUma paDaze ke sAMsArika duHkhA kevAM ane keTalAM che. garbhAvAsanuM duHkha bahu tIvra che. teneA khyAla ApavA sAru zAstrakAra kahe che ke AkhA zarIramAM tapAvelI leAhanI sAtheA lagAvI hAya te Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] viSayapramAdatyAga [ 103 karatAM AThagaNuM dukha garbhamAM che ane janmasamaye AthI paNa anaMtagaNuM duHkha che. pravacanasAradvAramAM te saMbaMdhamAM kahyuM che ke - rambhAgarbhasamaH sukhI zikhizikhAvarNAbhiruccairayaHsUcIbhiH pratiromabheditavastAruNyapuNyaH pumAn / duHkha yallabhate tadaSTaguNitaM strIkukSimadhyasthitI, sampardheta tato'pyanantaguNitaM janmakSaNe prANinAm / keLanA gabha jevo komaLa ane atyaMta sukhI jIva hoya, tenA dareka romamAM tapAvelI agnijavALA jevI lAla loDhAnI soye paravI hoya, tyAre tene je duHkha thAya che tenAthI AThagaNuM duHkha garbhamAM dararoja thAya che ane janmasamaye tethI anaMtagaNuM duHkha thAya che." vivecana:-nArakI, tiryaMcanAM duHkhonuM varNana upara thaI gayuM che. A duHkho upara gaMbhIra vicAra thaze tyAre viSaya upara mana ochuM thaI jaze, kAraNa ke duHkhanAM kAraNe teo ja che. kahevAnI matalaba e che ke vicAra karavAnI bahu jarUra che. savArathI sAMja sudhI gADuM gabaDAvI javuM ane vacce meTe paththara Ave tyAre gabharAIne UbhA thaI rahevuM e puruSArthavALAnuM kartavya nathI. vicAro, juo, tapAse ane pitAnA aMgata svArthane bAjue mUkI cikkasa nirNaya para Ave ane tadanusAra vartana kare. joke atre prastuta prasaMga viSayatyAgane che, tathApi kaSAyane ane tene eTale badhe najIkane saMbaMdha che ke atra tatsucanAtha kaSAya zabda mUkyo che. kaSAya saMbaMdhI vizeSa hakIkta AvatA prastAvamAM Avaze ane te para vivecana paNa te sthAne karavAmAM Avaze. (5 66) maraNabhaya; pramAdatyAga vadhyasya caurasya * yathA pazorvA, samprApyamANasya padaM vadhasya / zanaiH zanaireti mRtiH samIpaM, tathA'khilasyeti kathaM pramAdaH ? // 6 // (upajAti ) "phAMsInI sajA thayela corane athavA vadha karavAne sthAnake laI javAtA pazune mRtyu dhIme dhIme najIka AvatuM jAya che, tevI ja rIte sarvane mRtyu najIka AvatuM jAya che, tyAre pachI pramAda kevI rIte thAya ?" (6) vivecana:-gujarAtI bhASAmAM eka kahevata che ke mA jANe dIkaro bheTo thayo, paNa AukhAmAMthI ocho thayo. dareka kalAka, dareka miniTa ane dareka sekaMDa potAnuM kAma karyo jAya che, tethI ghaDImAMthI paDatI retInI dareke dareka kaNane senAnI gaNIne teno sadupayoga kare. kudaratI rIte zarIranuM baMdhAraNa paNa udyoga tarapha ja valaNa dharAve che ane zArIrika ke mAnasika kArya karatAM potAnI pharaja bajAvavA yatna karavo e kartavya-parAyaNatA che, + oNra ti nA pATA Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104] adhyAtmakalpadruma [ Saka vakhatanI devIne aMgrejImAM A pramANe cItarI che. tenA tALavA upara bAlanI coTalI che, pachavADe mAthe beDuM che. prasaMga-vakhata-taka AvatAM tene je AgaLathI pakaDe che te tenI coTalI pakaDI zake che ane tene lAbha meLave che; je pachavADethI pakaDavA jAya che tenA hAthamAM beDuM mAthuM Ave che, eTale ke gayo avasara pharIne Avato nathI. mATe koI paNa taka hAthamAMthI javA devI nahi ane hRdayamAM sonerI akSarathI karI rAkhavuM ke "vakhata pise che. mRtyuthI DaravuM ema atra kahevAne uddeza nathI, paraMtu kahevAnI matalaba e che ke mRtyune najaramAM rAkhI ALasa-pramAda na karavA, paNa aharniza kartavya-parAyaNa rahevuM. (6; 67) sukha mATe sevAtAM viSayonAM duHkha vibheSi janto! yadi duHkharAzestadindriyArtheSu ratiM kRthA mA / tadudbhavaM nazyati zarma yad drAk, nAze ca tasya dhruvameva duHkham // 7 // (upajAti) he prANI! je te duHkhanI bIka rAkhate he te IdrinA viSamAM Asakti kara nahi. te (viSaya)thI utpanna thayeluM sukha te turata nAza pAme che ane te nAza pAme tyAre te pachI lAMbA vakhatanuM duHkha ja che." (7) vivecana-viSayasukhanI bAbatamAM bahu vicAravA jevuM che. eka to tenA pariNAme duSkRta-janya duHkha thAya che; bIjuM, tenA abhAve duHkha thAya che ane trIjuM te cheDe vakhata cAle che. A traNa hakIkata judA judA rUpamAM upara joI gayA. ethI hakIkata e che ke je ApaNe teone tajyAM hoya to bahu AnaMda Ape che, paNa jo teo ApaNane tajI jAya che te bahu duHkha detAM jAya che. paripakava ummara thayA pahelAM jeo idriyabhege tajI de che, teo zarIra ane mananAM UMcA prakAranAM sukha pAme che. bhartuhari kahI gayA che ke 44 caRT mahuvakana vitha (je viSayane pitAnI meLe ja tajyA hoya te teo anaMta sukha Ape che), paraMtu vRddha uMmare, zarIra azakta thayA pachI je teo ApaNane choDI jAya to manamAM mahAkheda thAya cheH zlokanA cethA pAdamAM kahyuM che tene A bhAva che. mATe sarva prANIoe viSayatyAga karavAnI IcchA rAkhavI ane tene mATe prayAsa karo. viSaya sevavA khAtara ukta cAra prakAranI agavaDa sahana karavI, emAM jarA paNa DahApaNa nathI ane tene tyAga karavo e dhAravAmAM Ave che teTaluM muzkela nathI. (7 8) tuM zA uparathI viSayomAM rAce che? mRtaH kimu pretapatirdurAmayA, gatAH kSayaM kiM narakAzca mudritAH / juvAra vimarthanA :, sau vivimurAri 8 e (vaMzavRtta) * Gooddess of Time has been personified eTalI pakaDavAthI vyaMtara vaza thAya che evI mAnyatA che, Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [105 adhikAra ] viSayapramAdatyAga - "zuM jama (yama) marI gaye? zuM duniyAmAMthI badhA vyAdhio nAza pAmI gayA? zuM nArakInAM bAraNAM baMdha thayAM? zuM AyuSya, paisA, zarIra ane sagAMsaMbaMdhIo haMmezAM besI rahevA TharyA, ke tuM Azcarya harSa sahita vizvamAM vizeSa maha pAme che ?" (8) vivecana--jene maravAnI bIka na hoya te te jANe viSayapramAdamAM Asakta thAya te tene pAlave, paNa tAre mAthe te yama jevA zatru gAje che, vyAdhione te pAra nathI, tArAM kRtya narakamAM javA yogya che, tAruM AyuSya asthira che, lakSmI koInI paNa thaI nathI, zarIra kSaNavinAzI che ane sagAMsaMbaMdhIo svArtha sudhI tArAM che, pachI keI keInuM nathI; tyAre tuM zuM joIne viSayamAM rAmA rahe che? (juo prathama adhikAra, zloka 18.) A AkSepaka zloka che, paNa sahudayI janane AmAMthI bahuM zIkhavAnuM maLe tevuM che. Azcarya pUrvaka ke harSathI viSayamAM nimagna thatAM mAthe raheluM vaira smaraNa bahAra na javAnI sUcanA karanArA A kSekanA bhAva para jarUra vicAra karavo yukta che. (8, 6) viSayapramAda tyAga karavAthI sukha (upasaMhAra) vimohyase kiM viSayapramAdairdhamAtsukhasyAyatiduHkharAzeH / *to di zreya teno vAriri tA te (3panAti) bhaviSyamAM je aneka duHkhono rAzi che, teomAM sukhanA bhramathI tuM viSayapramAda janya buddhithI kema meha pAmI jAya che? te sukhanI abhilASAthI mukAyelA prANIne je sukha thAya che, te nirupama che, ane vaLI bhaviSyamAM te mokSa ApanAruM che." (9) - vivecanagnatata tawja na prama:-sukha na hoya tyAM sukha mAnavuM e bhrama. viSayomAM A jIva sukha mAne che e bhrama che, kAraNa ke temAM jarA paNa sukha nathI. vaLI, uttara kALamAM te mAnI lIdhelAM sukhathI bahu duHkha thavAnuM che. AvI rIte banne prakAre agavaDamAM nAkhanAra pramAda ane viSaya che. teo A jIvane UMdhA pATA baMdhAvI iMdriya-bhegamAM sukha manAve che. viSaya sevanArane sukha kevA prakAranuM che te pUjya zrI dharmadAsa gaNi lakhI gayA che - jaha kacchullo kacchaM, kaMDuyamANo duhaM muNai sukkha / mohAurA maNussA, taha kAmaduhaM suhaM biMti // jema keI mANasane khasa thaI hoya ane tenA para caLa-khUjalI Ave tyAre tene khaNavAmAM sukha mAne che, tema mehamAM Atura thayelA mANaso kAma bheganA duHkhaneviSayone sukha kahe che." paraMtu A sukha uparathI beTe moha ocho karI-abhilASA tajI daI jyAre zAMtimAM nimagna thaI jAya che, jyAre saMsArasanA UThI ucca bhAvanA aMtaHkaraNamAM ____ * tadgAryamuktasyeti vA pAThaH / tadgatopamamiti vA pAThaH // a. 14 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 ] adhyAtmaka956ma [ SaSTha vAsa kare che, te vakhate manamAM je AnaMda thAya che te nirupama che. duniyAmAM evo kaI AnaMda nathI ke jenI sAthe te sarakhAvI zakAya. umAsvAti vAcaka mahArAja zrI prazamarati prakaraNamAM lakhI gayA che ke - nevAsti rAjarAjasya, tatsukha naiva devarAjasya / yatsukhamiheva sAdho-lokavyApArarahitasya / "je sukha lekavyApArathI rahita sAdhune che te sukha cakravatIne ke IMdrane paNa nathI." AtmAne AnaMda thAya tethI je sukha thAya te utkRSTa ja hoya emAM navAI nathI. saMsArasukha te vikArajanya ane mAnI lIdheluM che ane A te sAtvika sukha che. vaLI,A sukhanA pariNAmamAM paNa mukti che; saMsArasukhathI karmabaMdha thAya che ane samatAsukhathI saMvara ke nirjarA thAya che ane chevaTe mekSa thAya che. (9; 70 ) A pramANe viSayapramAdatyAga-adhikAra pUrNa thayo. viSayasevana upara khAsa bhAra mUkI lagabhaga AkhA adhikAramAM te ja bhAva carcavAmAM Ave che. viSaya tAtkAlika sArA lAge che, paNa pariNAme du:kha Ape che; tAtkAlika sukha paNa mAnyatAmAM ja mAtra raheluM che ane saMsAranI aneka upAdhi ane khaTapaTanuM kAraNa viSa che : A mukhya muddA che. pAMce idrinA viSaye bahu rajhaLAve che e niHsaMdeha vAta che. ApaNe tiryaMca jAtinA dAMtathI joIzuM te jaNAze ke pratyeka indriyanA saMbaMdhathI mahAduHkha prApta thAya che. hAthIne pakaDavA mATe khADAmAM kRtrima hAthiyuM rAkhe che ane sparzanendriyane vaza thaI hAthI phasAI jAya che; miSTa padArtha khAvAnA lobhamAM mAchaluM AMkaDAmAM paravAI jAya che, sugaMdhanI laheramAM bhramara AkhI rAtri kamaLamAM besI rahI hAthIne mukhamAM jaI prANa khoI bese che; dIvAnI jyotimAM pataMga prANa samarpaNa kare che ane haraNa suMdara meralInA ke vINAnA svara para lalacAI pAradhIthI phasAI jAya che. upAdhyAyajI Idriya-aSTakamAM kahe che ke - pataGgabhRGgamInebhasAraGgA yAnti durdazAm / ekaikendriyadoSAcceddaSTaistaiH kiM na paJcabhiH // "AvI rIte pataMga, bhramara, mAchaluM, hAthI ane haraNa eka-eka iMdriyanA paravazapaNathI durdazA pAme che, te jyAM pAMce duSTa Idriyane vaza thavApaNuM thAya tyAM te zuM na thAya?" cidAnaMdajI mahArAja paNa kahe che ke - eka eka Asakta jIva ema, nAnAvidha du:kha pAve che te viSaya che. paMca prabala te nitya jAke, tAkU kahA kyu kahIe re; cidAnaMda e vacana suNune, nija svabhAvamAM rahIe re, viSayavAsanA tyAge cetana, sAce mAraga lAge re II Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] viSayapramAdatyAga [ 107 ATalA uparathI jaNAze ke iMdriyAthI bahu duHkha thavAnA sa'bhava che ane teTalA mATe zrImad yazeAvijayajI peAtAnA iMdriya-aSTakanI zarUAtamAM ja kahe che ke :~ bibheSi yadi saMsArAnmokSaprAptiM ca kAGkSasi / tadendriyajayaM kartu sphoraya sphArapauruSam // " jo tane saMsAranI bIka lAgatI hoya ane mAkSara meLavavAnI icchA rahetI hAya, tA chidrayA para akuza meLavavA sAru asAdhAraNa puruSArtha phArava. " A pramANe iMdriyAne jItavA mATe asAdhAraNu parAkrama vAparavAnI jarUra che, kAraNa ke tenI sAthe anata kALanA saMbadha che. bIjI agatyanI vAta e che ke jIva viSayajanya bAbatamAM sukha mAnI beThA che, paNa temAM evuM kAMI sukha che ja nahi, bhatR hira kahe che ke vyAdhinuM auSadha karavuM, temAM sukha zu? gaLe tarasa lAge tyAre svAdiSTa pANI pIe che, emAM sukha zuM ? peTamAM bhUkha lAge tyAre khAya che, temAM sukha zu? zarIramAM vikAra thAya tyAre kAmabhAga seve che, temAM sukha zu? AvI rIte sarva vyAdhinAM esaDA che, tene jIva sukha mAnI beThA che. viSayAthI uttarAttara paNa bahu duHkha che. A saMbadhamAM dareka zlAkanI sAthe joIe teTaluM vivecana thaI gayuM che tethI atra punarAvartana karavAnI AvazyakatA nathI. pramAdanA saMbaMdhamAM pahelA ane chaThTho zlAka che. A saMbaMdhamAM mukhya muddA e ja che ke mRtyu najIka Ave che mATe jAgrata thA--gRhIta ropu mRtyunA dharmamAt, AvI rIte pramAda ane viSaya mATe khUba kahevAmAM Avyu.. atyAre laukika pravRtti ahika sukha-sAdhane vadhAre meLavavA tarapha DhArAyelI che, te vakhate dareka prANIe pote ze bhAga levA te vicAravAnu che. navIna jamAnAmAM zarIrabhAgatRpti ane iMdriyavikAra vadhAranArA khAdyopacAra ane zAbhAnA eTalA padArthoM Ave che ane sudhArA tema ja phezanane nAme eTalA badhA pheraphAra dAkhala thaI gayA che ke vicAravALAe dareka khAkhatamAM te lAbhakartA che ke hAnikAraka che, te jovAnI jarUra che. 6 pramAda pAMca che : madya, viSaya, kaSAya, vikathA ane nidrA. temAM * madya nA pracAra A jamAnAmAM aneka nimittane laine vadhatA jAya che. koI paNa masta kare tevA khArAka khAve athavA pIvAmAM vAparavA te madya che. rUDhArthamAM ApaNe tene dArU, bhAMga, gAMjo, tADI vagere samajIe chIe. e vastuo pAte ati adhama che. ene taiyAra karavAmAM lAkhA trasa jIvAnA nAza thAya che ane ene pIvAthI manuSya peAtAnI jAta uparanA akuza kheAI ese che. pAtAnI jAta uparathI a'kuza gayA pachI eka sAmAnya manuSyane chAjatI vyavahAra-praNAlikAnA paNa tenAmAM dekhAva rahetA nathI, sadasadviveka dUra jAya che ane leAkalajajA mAjIe mUkavAmAM Ave che. AvI sthitimAM game te akAya thaI jAya che, game tevI azlila Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 ] adhyAtmakalpama [ SaSTha bhASA bolI javAya che ane mana para te jarA paNa aMkuza raheto nathI. A sthiti dhana kharacIne zA mATe vaheravAmAM AvatI haze te samajavuM muzkela che. tAkAta vagaranA magajane uzkeravA khAtara athavA duHkhane thoDA vakhata mATe bhUlI javA khAtara, magajanuM baMdhAraNa ane sukha-duHkhanuM vAstavika svarUpa nahi samajanAra ajJa che A mArga para mUrkhAIthI caDhI jAya che ane pachI tenI evI kharAba latamAM paDI jAya ke tenI AkhI jindagI nakAmI thaI paDe che. uzkeranAra vastu vagara paga ghasavA paDe che ane zarIra tathA saMpatti bane I besAya che. A mArga para caDhI gayelA bhramita magajavALA abhaNa ane thoDuM bhaNelA yuvakenI nisteja sthitine barAbara anubhavI te mArga tarapha daSTi paNa na karavAnI khAsa vijJapti che. Arya vyavahArane e durvyasana ghaTatuM nathI. enI jALamAM sapaDAyA pachI ethI chUTavuM muzkela che ane te hoya teTale vakhata dareka prakAranI kharAbI karanAra che, e vAta dhyAnamAM rAkhI, tema ja jaina zAstrakAra ane sAta meTAM durvyasanamAMnuM eka gaNe che e lakSyamAM rAkhI, e mArga AcaraNamAM mukAya nahi evI cetavaNI rAkhavAnI jarUra che. e durvyasanathI bahudhA ApaNe prajA dUra ja hatI ema kahevAmAM jarA paNa atizayokti nathI, paNa pAzcAtya saMsarganA vegathI ane Atmika vicArakSetra nabaLuM paDavAthI A bAbata para dhyAna kheMcavAnI AvazyakatA lAgI che. tAkAtane uzakeranAra e padArtha che. ethI gheDe vakhata jora vadhe che, paNa pariNAme jora ghaTe che. kharekharI tAkAta ApanAra padArtho dUdha, ghI vagere puSkaLa che ane tethI apeya padArthanI jarA paNa AvazyakatA nathI. pAMca pramAdamAM A prathama pramAda para prAsaMgika ATale ullekha karyo. - have pachInA bIjA " viSaya" pramAda para upara vivecana thaI gayuM. trIjA kaSAya pramAda para AvatA "kaSAya dvAramAM sArI rIte vivecana karavAmAM Avaze. "vikathA"nA saMbaMdhamAM rAjakathA, dezakathA nyUsapeparane aMge vadhatI jAya che ane pravRttine lIdhe dharmakathA ochI thatI jAya che. A bAbata vicAravA yogya che. pAMcame pramAda "nidrA" che, tene vadhAravI-ghaTADavI e pitAnI IcchA upara che. nidrA ochI karavAne upAya sAtvika AhAra levo e che. - pAMca pramAdano tyAga karI, svazakti anusAra guNamAM vadhAro karI, guNasthAne caDhavuM e manuSya-jIvananuM kartavya ane sAphalya che. bAkI te aneka janmathI jIva sAMsArika UMcI sthiti saMpAdana karate AvyA che temAM kAMI navAI nathI. iMdriya para aMkuza AvyA vagara kAMI paNa Atmika vadhAre ( Spiritual progress ) thaI zakavAne nathI. // iti savivaraNaH viSayapramAdatyAganAmA SaSTho'dhikAraH // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH kssaaytyaagaadhikaarH|| samatA prApta karavAmAM mukhyatve karIne mamatva, viSaya ane kaSAya ADA Ave che. te paikI mamatvanuM saMsArapaNuM ane viSayanuM aMdhapaNuM ApaNe joI gayA; have kaSAyanuM philaSTapaNuM atra batAve che. kaSAyamAM mukhya cArano samAveza thAya che: krodha, mAna, mAyA, ane lebha. A dareka ochI-vadhatI taratamatAmAM hoya che. sthULatAne aMge tenA darekane vaLI cAra-cAra bheda pADavAmAM AvyA che. zaktimattAne aMge tenI sthiti paNa jaNAvI che. utkRSTa paMdara divasa rahe te saMjvalana; utkRSTa cAra mAsa sudhI rahe te pratyAkhyAnI utkRSTa varasa sudhI rahe te apratyAkhyAnI ane yAjajIva rahe te anaMtAnubaMdhI. AvI rIte kaSAyanA seLa bheda thAya che. vaLI, A kaSAyane utpanna karanAra hAsya, rati, arati, zeka, bhaya, duchA ane traNa veda che te nava "nekaSAya nA nAmathI oLakhAya che. atre prastuta viSaya kaSAya che. kaSAyane vidvAne artha kare che ke kaSa eTale saMsAra, tene Aya eTale lAbha jethI thAya che, arthAt saMsAramAM rajhaLavAnuM jethI thAya che, te kaSAya. A artha keTale darajaje khare che te nIce vAMcavAthI mAlUma paDI Avaze. kodhanuM pariNAma; tene nigraha karavAnI AvazyakatA re jIva ! sehitha sahiSyasi ca vyathAstAstvaM nArakAdiSu parAbhavabhUH kaSAyaiH / mugdhoditaiH kuvacanAdibhirapyataH kiM, krodhAnihaMsi nijapuNyadhanaM durApam ||1||(vsnttilkaa) "he jIva! kaSAya vaDe parAbhavanuM sthAna thaIne nArakImAM te aneka pIDAo sahana karI ane haju sahana karIza; tethI manuSyae dIdhela gALa vagere kharAba vacanathI krodha pAmI jaIne mahAmuzkelIthI maLI zake evuM puNyadhana tuM kema nAza pamADe che?" (1) vivecana--kaSAya karavAthI A jIve atyAra sudhImAM aneka duHkha sahana karyA; nArakImAM paramAdhAmIe paDyo ane paraspara laDa, nigadamAM sabaDyo ane vanaspatimAM rakhaDo; tema ja rAzI lAkha chavAyenimAM kaI bAkI rahI nahi, eTaluM ja nahi paNa dareka nimAM anaMta vAra AMTA mArI Age; A sarvanuM kAraNa rAga-dveSa che. duniyAmAM Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110] adhyAtmakalpadruma [ saptama rakhaDAvanAra, phasAvanAra ane kartavyaparAyaNatA bhulAvanAra, tema ja taddana gAMDA athavA unmatta karI mUkanAra A be zaktio che. tethI kaSAya utpanna thAya che. kola ane mAna e banne dveSarUpa che, tyAre mAyA ane lebha amuka naye rAgarUpa che. A sarva kaSAye anaMta kALa duHkha ApanAra che. A adhikAramAM kaSAyanuM svarUpa cAle che, temAM prathama krodhane mukhyatA ApI che. keI mUkha mANasa gALa Ape to sAmA gusse thaI javuM nahi, te vakhate vicAravuM ke te bicAre nAhaka saMsAra vadhAre che; athavA bhartRhari kahe che tema karavuM - dadatu dadatu gAlIlimanto bhavanto, vayamiha tadabhAvAdgAlidAne'samarthAH / / jagati viditametaddIyate vidyamAnaM, na tu zazakaviSANaM ko'pi kasmai dadAti // tamAre devI hoya te game teTalI gALo de; kAraNa ke tame "gALavALA" che. amArI pAse gALo che ja nahi tethI ame tene daI zakatA nathI. duniyAmAM jenI pAse je vastu hoya te teo bIjAne ApI zake che. juo, sasalAne zIMgaDAM nathI hotAM te te kaI kaIne ApI zakato nathI." upara jaNAvelA prasaMge Ave te vakhate je gya samatA rAkhavAmAM Ave te bahu lAbha thAya che ane je krodha thaI jAya te mahAmuzkelIthI maLe tevuM puNyarUpa dhana A prANI hArI jAya che, je dhanane cheDe nathI evuM koDapUrva varSoe meLaveluM jJAnAdi Atmadhana hArI jAya che ane tethI kaMdhane jaya kare e lAbhanA rakSaNa tema ja tenI prApti karavA jevuM che. daSTAMta joIe te zAstramAM vidyamAna che : ziSya para kodha karavAthI guru kALa karIne caMDakauzika nAga thayA. mahAtItra upadrava prApta thayA chatAM gajakusumALa krodha na karatAM zAMta rahyA te tenA pratApathI tarata ja mokSadhana pAmyA. tevI ja rIte metArya muni paNa aMtagaDa kevaLI thaImokSalakSamI pAmyA. Asanna upakArI vIra paramAtmAnA krodhanA jaya tarapha najara karIe chIe tyAre te mahA-Azcarya ja thAya che. teone thayelA upasargonuM varNana vAMcatAM hRdaya kaMpe che ane kharekhara jene vIra paramAtmA mATe mAna haze tene saMgama upara krodha Avaze. paNa vicAra karavAnuM e che ke paramAtmAne zuM thayuM hatuM? sAMbhaLIne kharekhara navAI lAgaze ke pitA para AvA sapta, prANAMta kare tevA, aneka upasargo karanAra saMgamane anaMta saMsAra rajhaLavuM paDaze, e vicArathI prabhunI AMkhamAM karuNAzra AvI gayAM hatAM. krodhanA jayanI aa parAkASThA AvI jAya che. azakta prANI game tevAM khUlyAM khame, paNa cakravatIthI vadhAre baLavALAne AvA prakArano krodhane jaya kharekhara anukaraNa karavA jevo che. daza prakAranA yatidharmamAM mukhya pade prathama kSamA eTale krodhano jaya Ave che. krodhanA AvezamAM kartavya-vicArathI zUnya thaI jAya che ane taddana bebhAna avasthAmAM AvI jaI game tevA hukama ke anartho karI nAkhe che. krodha pastAvAnuM kAraNa che ane tene Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] kaSAyatyAga [ 111 jaya karavo eTale prasaMga prApta thaye zAMti rAkhavI e ja kharuM kartavya che. zAMti rAkhavI e mukela che, paNa azakya nathI. nyAyavizArada upAdhyAya zrImadda yazovijayajI mahArAja kahe che ke "upazama sAra che. pravacane, sujasa vacana e pramANe re." AvI rIte zAMti rAkhavI e jena siddhAMtane sAra che ane e vacana TaMkazALI che. umAsvAti vAcaka mahArAja prazamarati prakaraNamAM lakhe che ke jAtivinAmu -kodhathI snehano nAza thAya che. A hakIkatanuM yathAsthitapaNuM barAbara anubhavavAmAM Ave che. vaLI. te ja vidvarya lakhe che ke - krodhaH paritApakaraH, sarvasyodvegakArakaH krodhaH / vairAnujana zodha, krodha: putinanA || kodha paritApa utpanna kare che eTale manane bALyA kare che ane krodha sarva mANasane uga kare che. jyAre krodha karavAmAM Ave che tyAre vAtAvaraNa AkhuM udvega karanAruM thaI jAya che e manovijJAnazAstrane sAMprata sthApita niyama che.) vaLI, kodha vairasaMbaMdha kare che ane A sarvanA pariNAme krodha sugatine nAza kare che." AvI rIte krodha aneka rIte nukasAna kare che ane prANIne adhaHpAta kare che, mATe tene jaya karavA udyata thavuM, e kartavya che. zAstrakAre koIne agina sAthe sarakhA che te yogya ja che. vidvAna kavi gAI gayA che ke - vaNa dahana dahata, vastu kyuM sarva bAle, guNa karaNuM bharI , kAdha kAyA prajAle. prathama jaladadhArA, vaDhi te krodha vAre, tapa japa vrata sevA, prItivalI vadhAre. dharaNI parazurAme, krodhe nakSatrI kIdhI, dharaNI subhumarAye, kodhe nibrahmI sAdhI. naraka gati sahAI kAdha e du:khadAI, varaja varaja bhAI, prIti je je vadhAI. ATalA kAraNathI krodha na kare te ISTa che, sugati ane sukhaparaMparAnuM kAraNa che. (1,71) krodha na karavo e lagabhaga kSamA rAkhavA jevuM che. krodhanA tyAgane maLatA sadguNa kSamA che. kSamA karatI vakhate bahu AnaMda thAya che, mATe kSamA karavI. krodha karatI vakhate mAnasika zakti (mental energy)ne bahu nAza thAya che, tethI zarIra para paNa bahu asara thAya che ane keTalIka vakhate AtmaghAta jevuM bhayaMkara pApa paNa tenAthI thAya che. krodhane tyAga ane kSamAnuM AcaraNa e khAsa kartavya che. "kSamA' nA. mathALAthI "zrI jaina dharma prakAza" mAM bahu vistArathI eka ullekha karyo che. juo pu. 24muM, aMka bIje ane tyAra pachInA aMke. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 ] adhyAtmakapaDuMma mAna-ahaMkAratyAga * parAbhibhUtau yadi mAnamuktistatastapo'khaNDamataH zivaM vA 1 mAnAdRtirdurvacanAdibhizre tapaHkSayAttannarakAdiduHkham // 2 // vairAdi cAtreti vicArya lAbhAlAbhau kRtinnAbhavasambhavinyAm / tapo'thavA + mAnamavAbhibhUtAvihAsti nUnaM hi gatirdvidhaiva // 3 // ( upajAti) [ sakSama bIjA taraphathI parAbhava thAya tyAre jo mAnanA tyAga thAya to tethI akhaMDa tapa thAya che ane tethI mAkSa thAya che. bIjA taraphathI dhruvacana sAMbhaLatAM jo mAnane Adara thAya tA tapanA kSaya thAya che ane naraka vagerenAM du;khA thAya che. A bhavamAM paNu mAnathI vaira-virAdha thAya che; teTalA mATe he paDita ! lAbha ane nukasAnanA vicAra karIne A sauMsAramAM jyAre jyAre tArA parAbhava thAya tyAre tyAre tapa athavA mAna (emAMthI eka)nuM rakSaNu kara. A sa sAramAM A e ja rastA che. (mAna karavuM athavA tapa karavuM) " (2-3 ) vivecana--bahAranA mANasathI jyAre parAbhava thayA che tyAre prANIne uchALA AvI jAya che. have A uchALA dabAvI parAbhava khasI zakAya tA icchita lAbha thAya che; nahi tA sa'sAravRddhi thAya che. A e zlAkamAM kahe che ke sa'sArI jIvAne mAnanA prasaMga prApta thatAM e rastA che kAM te| mAna karI sa`sAramAM DUbavu, athavA mAnane dAkhI daI parabhave ucca gati prApta karavI. : A zlAkanA chevaTanA bhAgamAM mAna ane tapanA sa`khadha batAvyA che, emAM bahu khUbI che. parathI parAbhava thAya tyAre sAmAnya vyakti mana paranA aMkuza khAi de che ane tethI karIne bAjI bagADI mUke che. ahaMkAra ke krodha karavAthI abhya tara tapanA nAza thAya che, vinaya, vaiyAvacca ke sadRdhyAna rahetAM nathI, AvatAM nathI, nAza pAme che ane tethI kanI nirjarA thatI nathI; meAkSa tA dUra ja jAya che. AvI sthiti che; mATe he vidvAn ! tuM lAbha-nukasAnanA vicAra karI aha'kAra na karaje, sa`sAranA dareka kAryoMmAM vicAra karavAnI jarUra che. ane graMthakartA te khAkhata vAraMvAra bhAra mUkIne jaNAve che ke tAre je karaje. game tevA pavananA sapATAthI game te dhArelA khaMdare pahoMcADaze nahi mATe karavu hAya te karaje, paNa tuM prathama vicAra te dizAmAM tAru Atma-vahANu cAlyu jAya tA vahANanA sukAnI thA. ( 2-3; 72-73 ) * ca iti vA pAThaH / x durvacanAdibhizva iti vA pAThaH / + mAnamathAbhibhUtAviti vA pAThaH / Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] kAyatyAga krodha tyAga karanAra ceAgIne mekSaprApti zrutvAkrozAn yo mudrA pUritaH syAt loSTAdyairyazrAhato * romaharSI / yaH prANAnte'pyanyadASaM na pazyatyeSa zreyo drAgU labhetaiva yogI // 4 // ( zAlinI ) x "je AkAza (parAbhavavacana, jhATakaNI) sAMbhaLI UlaTo AnadathI UbharAI jAya che, jene paththara vagere vaDe mAryAM hoya tepaNu jenA rAmarAya UlaTA vikavara thAya che, je prANAnta paNa pArakA avaguNune dekhatA ja nathI, te yAgI che ane te turata ja mAkSa meLave che." (4) vivecana-vyavahAramAM bIjA mANase tArA upara kAraNe akAraNe krodha aneka vAra karaze, paNa te vakhata tAre mananI sthiratA jALavI rAkhavI emAM khUkhI che. mana para aMkuza rAkhanAra cagI te vakhat sa'sArasvarUpanA vicAra karIne gusse na thatAM AnaMda pAme che ane kSamA rAkhe che. paththara vagerethI mAra mAravAmAM Ave tepaNa tenuM mana UMcuM thatuM nathI, paraMtu rAmarAya vikasvara thAya che--jema skaMdhaka munimahArAjanA sabaMdhamAM banyuM hatuM. tenA banevIe cAmaDI utArI levA mANasA mAkalyA tyAre ati AnaMda pAmI vicAra karavA lAgyA ke A mANasA khaMdhu karatAM paNa ati upakArI che, kAraNa, ghaNA kALe chUTI zake evu kama RNu A leAkeA turata ja mukAvI deze. gajasukumALane tenA sasarA upara jarA paNa gussA thayA nahotA. ane metAya muninA manamAM sAnIe prANAMta kaSTa karyo chatAM paNa ha thayA hatA. tema ja damadatamunine kauravA e paththaranA ghA mAryA pazu teonu` mana calita thayu' nahi ane pAMDavAe vinaya karyAM te mATe haSa thayA nahi. AnuM kAraNa zuM? tene kharI vicArazakti hatI, sa'sArasvarUpanu yathAsthita jJAna thayu hatu. tema ja AtmA ane pugaLanA leka kharAbara samajatA hatA ane tadanusAra vana karavAnI IcchA hatI. te IcchA AvA vakhatamAM phaLIbhUta thaI jAya che ema joI-jANI teo harSa pAmyA che. krodha para jaya ane mAnatyAganAM upara je je dRSTAMtA ApyAM che te khAsa vicAra karavA ceAgya che. e saMbaMdhamAM khAsa dhyAnamAM rAkhavAnu e che ke teo azaktimAna kSamA rAkhatA hatA hatA ema naheAtuM. kei prANI zarIre nabaLA hoya, vRddha hAya, vyAdhigrasta hoya ke AyalA jevA hoya, te game tevI vartaNUka pAtAnI azaktine aMge khamI jAya, game tevu apamAna sahana karI jAya, kaDavuM lAge tepaNa zuM kare ? zuM karI zake ? paNa A mahAtmAonA saMbaMdhamAM tema nahotuM. tee bahAdura hatA, asAdhAraNa kSAtrabaLa vIvALA hatA, sagrAmamAM anekane bhAre paDe tevA hata chatAM te x zAlinImAM 11 akSara heAya che. mAttau gau cecchAlinI vedalokaiH ma ta, ga, ga. * homa ti yA pATa: I ( 4-7 ), a 15 [ 113 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114] adhyAtmaka 5kuma ( [ saptama ja AtmabaLathI teo kSamA rAkhatA, mAnano tyAga karatA ane mane vikAra para sakhta aMkuza rAkhatA ane tethI ja evA mahAtmAone yogI kahevA,emAM jarA paNa atizakti jevuM nathI. vaLI, AvAM prANIo keIno doSa dekhatAM ja nathI, teo potAnAM kamane ja deSa samaje che. jema cAlatAM cAlatAM bhIMta sAthe athaDAvAthI bhIta vAge ane bhIMta para prahAra karo agara dveSa ANavo, emAM mUrkhatA che, tema ja bIjAnA Akroza tADanathI tenA para gusse thavuM emAM mUrkhatA che. atra varNavela kSamA guNavALAM prANIo jaldI mokSaprApti kare e taddana svAbhAvika che. (4, 84) kaSAyanigraha ko guNastava kadA ca kaSAyanirmame bhajasi nityamimAn yat / kiM na pazyasi doSamamISAM, tApamatra narakaM ca paratra // 5 // (svAgatAvRtta) tane kaSAyoe ka guNa karyo? te guNa kyAre karyo ke tuM teone haMmezAM seve che? A bhavamAM saMtApa ane parabhavamAM naraka ApavArUpa teonA de che te zuM tuM dekhato nathI?" (5) - vivecana-kaSAyathI guNa dekhAtuM nathI, ke prANIne kaI vakhate kaIpaNa prakArano guNa thayA hoya evuM sAMbhaLyuM paNa nathI. dareka kaSAyathI tenA viSayamAM kevI kevI pIDA thAya che te daSTAMta ApIne batAvI ApyuM che. krodhathI tAtkAlika magajane ukaLATa, ahakArathI mAnabhaMga vakhate magajanI badalAtI sthiti, mAyAthI dararoja beTa dekhAva karavAnI pIDA ane lobhathI AkhI jindagI sudhInI veTha, Ave A bhavane saMtApa ane parabhavamAM tenA pariNAme thatI duHkhasaMtati para vicAra karI kaSAya na karo; tema na bane te chevaTe ocho kare, tevA prasaMga ja na AvavA devA, AvatA hoya to aTakAvavA ane saMsArane cATatA na javuM, paNa jarA UMcA AvavAne vicAra karavo e sujJanuM kartavya che. (575) kaSAyasevana-asevananA phI para vicAraNuM yatkaSAyajanitaM tava saukhya, yatkaSAyaparihAnibhavaM ca / tadvizeSamathavaitadudaka, saMvibhAvya bhaja dhIra viziSTam // 6 // ( svAgatAvRtta ) kaSAyasevanathI tane je sukha thAya ane kaSAyanA kSayathI tane je sukha thAya, temAM vadhAre sukha kayuM che athavA te kaSAyanuM ne tenA tyAganuM pariNAma kevuM Ave che tene vicAra karIne, te bemAMthI sAruM hoya te he paMDita ! AdarI le." (6) vivecana- sarva prANIne sukha meLavavAnI IcchA saMdeva hoya che ane tethI vicAravALAM prANIo koI paNa kArya karatAM temAM sukha keTaluM ane duHkha keTaluM tene tela kare che. have ApaNe eka prANu para krodha karIe ke kapaTa karIe athavA magarUrI karIe, temAM Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] kaSAyatyAga [ 115 sukha zuM? jyAre ekamAM magajane ukALa thAya che, tyAre bIjAmAM hadayane udvega thAya che; bahu bahu te tAtkAlika manovikArene jarA puSTi maLe che, paNa kodha-kapaTa karyA pachI be-cAra kalAke zAMtino samaya Ave tyAre zI sthiti thAya? pastA eTale tenA pariNAme bhaviSyamAM thavAnA parAbhavanA vicArathI atyaMta duHkha. athavA krodha-mAnanuM pariNAma zuM Ave? ema kahevAya che ke je tame krodha karaze te sAmA taraphathI badalAmAM te ja maLaze, eTale pariNAme kharAbI. have bIjI tarapha koI paNa kaSAya na karanAranI sthiti joIe te tene nathI magajane ukaLATa ke nathI hadayanI lAni. te uparAMta jANe pote eka mahAna kArya karyuM che, eka pharaja bajAvI che, e vicArathI tenA manane bahu ja AnaMda rahe che. krodha ke lobhane prasaMga AvatAM te na karavAthI manane keTalo AnaMda thAya che ane sAme mANasa kevI kaphoDI sthitimAM mukAI UlaTe mAphI mAge che, e sarvee anubhava karavA jevI vAta che. A uparAMta parabhavamAM te kaSAya na karavAthI ghaNo lAbha maLe che. AvI rIte kaSAyatyAgathI sarvane sarva kALe AnaMda thAya che, ane kaSAyathI udvega thAya che. A sthiti para vicAra karIne bemAMthI eka tane yogya lAge te kara (6, 76) mAnanigraha-bAhubali sukhena sAdhyA tapasAM pravRttiryathA tathA naiva tu mAnamuktiH / AdyA na datte'pi zivaM parA tu, nidarzanAbAhubaleH pradatte // 7 // (upajAti) - "jevI rIte tapasyAmAM pravRtti karavI te sukhe thaI zake tema che, tevI rIte mAnane tyAga kare te sukhe thaI zake tema nathI ja, kevaLa tapasyAmAM pravRtti mokSane ApI zakatI nathI. paNa mAnane tyAga , bAhubalinA draSTAMtanI jema, mokSa jarUra Ape che." (7) - vivecana--duniyAnuM avalokana karanArane jaNAze ke tapasyAmAM pravRtti karavI e muzkela che, paNa temAM eka vakhata pravRtti thayA pachI bahu muzkelI rahetI nathI, paNa tene athavA bIjI koI paNa chatI vastu, guNa ke dhanane ahaMkAra na kare e bahu ja muzkela che, eTaluM badhuM muzkela che ke manuSya ajANatAM paNa mAna-magarUbI karI nAkhe che, jyAre pitAnI namratA khAsa batAvavA jAya che tyAre paNa te dvArA lAdhyatA prApta karavAnI aMti ttimAM pravRtti hoya che. AvI rIte mAnamukti bahu muzkela che. manovikAra evI ajaba rIte kAma kare che ke A prANI mohamAM mUMjhAI vastusvarUpa samajI zakato nathI, aMdha bane che, ghenamAM paDe che, aneka akAryo kare che, paNa tene hetu-phaLa kAMI samajato nathI. kevaLa tapasyAmAM pravRtti jyAre ekAMta mokSa ApI zakatI nathI, tyAre mAnamukti turata ja mokSa Ape che. (mAnamuktino samaya navamAM guNasthAnamAM bahu uraca sthiti para gayA pachI prApta thAya che.) Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 ] adhyAtmakapadyuma [saptama mArAthI nAnAbhAI ne vaMdana kema karuM?-evA ahaMkArathI bAhubalie eka varasa sudhI tapa karyuM ane te daramyAna vicAra karyo ke tapathI kevaLajJAna prApta karI bhAIo pAse jau te vaMdana karavuM paDe nahi. paNa sapta tapasyA chatAM sAthe mAna hovAthI ISTa phaLanI prApti thaI nahi. temanI IcchA hota te deva-vaibhava maLata, paNa te to joItA nahotA. "vIrA mArA gajathakI Utaro, gaja caDhaLyA kevaLa na hove re" evA pratibaMdhane avasara thayelo jANIne mekalelI bahenane madhura rava sAMbhaLI sujJa vIra cetye, camakya ane gajane oLakhI gaye. te gajane taLe ke te ja kSaNe ISTa phaLa prApta thayuM, tyAre eka varasa paryanta te phaLa prApta thayuM nahi. A vRtti prApta karavAnI bahu jarUra che. gaja para caDhavAnI vRtti bahudhA dekhAya che. jamAnAnI pravRtti mAnane anukULa che ane saMsAramAM paribhramaNa karAvanArA A mahAna durgaNane self-respect, individuality vagere upanAma ApI saddaguNamAM badalAvI nAkhe che. vivekavAna prANue AnAthI cetavAnI jarUra che. mAnathI pArakA mahAna guNo pArakhI zakAtA nathI, kadAca daSTi taLe Ave che te paNa tenI hoya te karatAM ghaNI ochI kiMmata aMkAya che, keTalIka vAra bilakula aMkAtI paNa nathI, ane vinayadharma ke jene pUrvadhare vipaka dhamaraNa mUDha jainadharmanuM mULa vinaya che, ema kahI gayA che te para pANI pharI vaLe che; potApaNuM sthApavAnI, na hoya tevA sadaguNe dharAvavAne dekhAva karavAnI ane viveka-vicAra-kartavyazUnya thaI javAnI Teva paDI jAya che ane tethI pariName zUnya Ave che. A zlekamAM keTalIka hakIkta khAsa vicAravA jevI che. prathama, tapapravRttinI saraLatA ane mAnamukitanI viSamatA batAvI che te janasvabhAvane laIne che. mIThA durgaNe hamezAM tajavA vadhAre muzkela paDe che, kAraNa ke te sevatI vakhate eka prakAranI paugalika lahejata Ave che. bAkI, vastutaH jaIe te, mAnamukita e khAsa viSama mArga nathI, jIvananI asthiratA, mAna ApanAra-lenAranI sthiti, paugalika Atmika vastuone saMbaMdha ane te TakI rahevAne kALa-e bAbatane vicAra karavAmAM Ave te mAna turata khasI jAya tema che. mAtra vAta eTalI ja che ke A jIva kadI paNa vicAra karatA nathI. bIjuM, A jamAnAmAM svamAna vagerene nAme, upara jaNAvyuM tema, keTalAka durgaNe ghUsI gayA che e paNa vicAravA lAyaka hakIkata che. amuka hakIkatane tenA baMdhAyelA svarUpamAM laIne vicAravAmAM Ave te keTalIka vAra bhUlabharelAM pariNAme tarapha ghasaDAI javAya che, paNa je pRthakkaraNa karIne tenA avayavo tapAsavAmAM Ave te guNadoSaparIkSA thAya che. tevI ja rIte svamAna, vyakti svAtaMtrya e sarvane vicAravAM, temAM AMtara pravAha zuM che te tAravI kADho, tene ane Atmika dazAne zuM saMbaMdha che e vicAravuM ane pachI temAM je zeSa jevuM padagalika kAMI paNa na lAge te pachI bezaka tene AdaravA ane jo temAM kaSAyanuM 1. svamAna-svatva. 2. svavyaktitvasthApana Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 1 bAyatyAga [ 117 svarUpa-aMza jaNAya teA pachI tene mATe vicAra karavA. A dRSTithI kharAkhara tattvagaveSaNA karI, svamAna, vyakti-svAtaMtrya vagere A kALanA manAtA saguNAne vicAravAmAM Avaze tyAre tenA sakhadhamAM bemAMthI eka niNya Avaze e zakA vagaranI vAta lAge che, (7677) mAnatyAga-apamAnasahena samyagvicAryeti vihAya mAnaM, rakSan durApANi tapAMsi yatnAt / mudA manISI sahate'bhibhUtIH zUraH kSamAyAmapi nIcajAtAH // 8 // ( upajAti ) " A pramANe sArI rIte vicAra karI mAnanA tyAga karIne ane du:khe maLI zake tevAM tapAnu yatnathI rakSaNa karIne kSamA karavAmAM zUravIra evA vicAravAna puruSa, nIca puruSoe karelAM apamAnA paNu, khuzIthI sahana kare che." (8) vivecana--atra kaSAyatyAganI parAkASThA batAvI, tapasyA karavI ane sAthe mAnatyAga karavA e agAu matAvyuM che. atre kahe che ke nIca puruSA taraphathI apamAna thAya te paNu kSamA dhAraNa karanArA zUravIra prANI sahana kare che. A sthiti prApta karavAnI jarUra che. tArA kAI duzmana nathI, karelAM kama para vicAra karI jyAre jIva pAtAnA AtmAne DhASa jotAM zIkhe, ane tema karIne kSamA rAkhe, tyAre tenI ucca vRtti thaI ema samajavuM. mAnatyAga, kSamAdhAraNa ane apamAnasahana e traNa bAbata para atra upadeza ApyA che, mAnano tyAga karavA uparAMta apamAna sahana karavAnA atra upadeza karyo te bahu dhyAnamAM levA yAgya che. apamAna e zI vastu che ane apamAna karanAra kANu che ane zA mATe kare che e prathama vicAravuM. prathama tA ema cAkkasa lAgaze ke khAnadAnI vagaranA, adhama kuLamAM avatarelA athavA saMyAgAne lIdhe adhama prakRtivALA manuSyA ja apamAna karavA lalacAze. sujJa, khAnadAna, DAhyo mANasa kadI tema karavAnA sa`kalpa pazu nahi kare, tethI prathama tA apamAna karanAranI nIcatA upara vicAra karavA. ane bIjI, evA prasagA para mananI sthiratA rAkhavI ati muzkela che; sa'sAramAM rasiyA jIveAnA mAnaapamAnanA khyAla citra-vicitra hAvAne lIdhe te jALavI rAkhavI lagabhaga azakaya jevI che ema kahIe tA cAle tyAre tevA vakhatamAM--tevA sa'yAgamAM-mana para kAbU rAkhI apamAna gaLI javuM' te mahAdurI che, mana paranA asAdhAraNa kAbU che ane zUravIrapaNu' che; ane teTalA ja mATe graMthamAM zUravIra zabda mUkyo che. apamAna sahana karI janAra nabaLA-narama-khAyalA hAya che ema samajavu bhUlabhareluM che; te bahAduranuM kAma che, prAjJanuM kAma che. AvI khAmatamAM cAlu pravAhanA vicArAne AdhIna thaI na jatAM dareka vAtanuM pRthakkaraNa karatAM zIkhavuM e khAsa lAbha karanAra nIvaDaze. ahiMsA paNa bahAdura cIja che. ( 8; 78) Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118] adhyAtmakalpadruma : [ sakSama saMkSepathI-konigraha parAbhibhUtyA'lpikayA'pi kupyasyadhairapImA pratikartumicchan / . na vetsi tiryaGnarakAdikeSu, tAstairanantAstvatulA bhavitrIH // 9 // (upajAti) sahaja parAbhavathI paNa tuM ke5 kare che ane game tevAM pApakarmothI tenuM vara vALavAne Irache che, paNa nArakI, tiryaMca vagere gatiomAM pAra vagaranI atula parakRta pIDAo thavAnI che, tene te tuM jANata ke vicArato paNa nathI." (9) vivecana-A jIva jarA mAtra parAbhavathI gusse thaI jAya che ane sAmAne zabdathI, hastathI ke hathiyArathI mAravA UbhuM thaI jAya che athavA manamAM dveSa rAkhI vaira zodhyA kare che, lAga zodhyA kare che ane Akho vakhata dhamadhamATamAM rahe che. A mane vikAranI asara taLe AvelA prANIne kRtyAkRtyane viveka rahetuM nathI ane bhaviSyane vicAra paNa raheto nathI. e to pitAnA masta magajamAM magna banI niraMkuza vRttie vate che; paNa bicArA jIvane khabara paDatI nathI ke tema karavAthI, agAu jaNAvyuM tema, A bhavamAM paNa duHkha thAya che ane te uparAMta parabhavamAM paNa bahu duHkha khamavuM paDe che. mAnasika vikAro jevA ke krodha, mAna, mAyA, lobha vagerenA pariNAmamAM bahu sakhta duHkha khamavuM paDe che. jyAre jUja vakhata karelA bhejananA aMtarAya jevA sthaLa pApanuM paraNiAma zrI bahaSabhadeva prabhune varasa sudhI bhojana na maLavAmAM AvyuM, to cittavRttine toDI-astavyasta karI-nAkhanAra kaSAye kevuM pariNAma lAve te vicAravA jevuM che. (6 79) : SaDaripu para krodha; upasarga karanAra sAthe mitrI dhatse kRtin ! yadyapakArakeSu, krodhaM* tato dhehyariSaTka eva / athopakAriSvapi tadbhavArtikRtkarmahunmitra bahidviSatsu // 10 // ( upajAti) / "he paMDita! jo tAruM ahita karanAra upara tuM krodha karate ho te pa ripu (cha zatru H 1. kAma, 2. krodha, 3. lebha, 4. mAna, 5. mada, ane 6. harSa) upara krodha kara, ane je tuM tArA hita karanArA upara paNa krodha karate ho te saMsAramAM thatI sarva pIDA karanAra je karmo che teone harI janAra (upasargo, pariSaho vagere ) je kharekhara tArA hiteccha che ane bAhya daSTithI je tArA zatru jevA lAge che, tenA upara krodha kara." (10) A zlokano bhAva samajavA yatna karo. zloka bahu sAre che. vivecana-vAstavika rIte manuSya potAnA upara apakAra-nukasAna karanAra para krodha kare che. nukasAna karanAra zatru kahevAya che. te zatru DAhyA mANasoe zodhI rAkhyA che. teonuM svarUpa nIce pramANe che te dhyAnamAM rAkhIne vicAraje ? te ja mAnaniti vA vAdAkatara. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] kathAyatyAga [118 1. pArakI athavA pitAnI strI sAthe athavA kuMvArI ke vezyA sAthe viSayasaMbaMdha kare, karavAnI IrachA rAkhavI, athavA kuceSTA karavI te kAma. 2. bIjAM prANIo para zI asara thaze athavA pitAne ke parane keTaluM nukasAna thaze, tevA koI paNa prakAranA pariNAmane vicAra karyA vagara mananuM avyavasthita paNe gussAmAM pravartana te ja 3. chatI jogavAIe dAna egyane dAna na ApavuM, niSkAraNa pArakuM dhana laI levAnI - IrachA rAkhavI, tRSNA rAkhavI ane dravya athavA kaI paNa pauddagalika vastu mATe ekavRttithI dhyAna karavuM te ma. 4. pitAnAmAM na hoya tevA guNa mAnI levA, tema ja te hovAno dekhAva karavA te mA, 5. kuLa, vidyA, dhana vagerene ahaMkAra kare te mara (Pride). 6. vagara levedeve pArakAne duHkha utpanna karIne athavA ta vagere vyasane Azraya karIne manamAM khuzI thavuM te 4 A cha kharekharA duzmana che, kAraNa ke dukha Ape te duzmana. ane tethI anaMta bhavabhramaNamAM naraka-nigadanAM dukha ApanAra A duzmana che. dekhAvamAM suMdara lAge che, paNa teo kharekharA zatru che, mATe teo para kharekhara krodha karavo, eTale ke krodha karI teonI dostI choDI nAkhavI, e ucita che. vaLI, saMsAramAM rakhaDAvanAra karmo che ane te karmone nAza karanAra upasagaparISahe che. duHkhane ochA karAvanAra A te tArI vAstavika mitra thayA. ane teo tevA che ema jANI je upakAra karanArAo upara paNa kodha karate hoya te teonA upara paNa kara. kahevAnuM tAtparya e che ke upakAra karanAra para keIne krodha hAya nahi ane tethI tAruM kartavya e ja che ke SaDDa ripane tajavA, ane upasarga, parISaha vagerene mitrabuddhie grahaNa karavA teo sAthe maitrI karavI. gajasukumALane temanA sasarA semila para prema Ave hate. bAhya daSTithI to te duHkha Apato hato, paNa vAstavika rIte te te upakArI hate; evI ja rIte avaMtisukamALane paNa ziyALaNI vAstavika upakAra karanArI thaI paDI hatI. uparAMta skaMdaka, araNika, metArya vagere munimahArAjAonAM dRSTAMte paNa vicAravAM. che. A rIte zreSanA gharanA krodha ane mananA saMbaMdhamAM upadeza karyo. te saMbaMdhamAM vizeSa A adhikAranA chevaTanA bhAgamAM lakhyuM che. have rAganA gharanA mAyA ane lobhanuM vivaraNa kare che. (10; 80) : sa SaDU ripu bIjI rIte paNa gaNAya che. kAma, krodha, lobha, moha, mada, harSa (harSane sthAne IrSA paNa kavacita lakhela che). Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ sasasa 1ra0 ]. adhyAtmaka5kuma mAyanigraha upadeza adhItyanuSThAnatapaHzamAdyAn , dharmAn vicitrAn vidadhatsamAyAn / na lapsyase tatphalamAtmadeha-klezAdhika tAMzca bhavAntareSu // 11 // (upajAti) zAstrAbhyAsa, dharmAnuSThAna, tapasyA, zama vagere vagere aneka dharmo athavA dharmakAryo mAyA sAthe Acare che, tethI tArA zarIrane kaleza thavA uparAMta bhavAMtarane viSe bIjuM kAMI paNa phaLa meLavavAno nathI ane te dharmo paNa bhavAMtaramAM maLavAnA nathI." (11) vivecana-zAstrAbhyAsa, pratikramaNa(Avazyaka) vagere dhArmika anuSThAna, bAhyAbhaMtara bAra prakAranA tapa, upazama, dama, yama, dAna vagere vagere aneka dharmakAryo karatAM chatAM paNa sAthe mAyA hoya te veTha thAya che, lAbha thato nathI. mAyA-kapaTa-luccAI-bagavRtti ene tyAga karavo bahu muzkela che. vaLI, krodha tathA mAna bahudhA jaNAI Ave che; mAyA gupta rahIne kAma kare che, tethI sAmA mANasane tenI khabara paDatI nathI ane keTalIka vAra mAyA karanArane paNa khabara paDatI nathI. jene loke "bhadrika jIvo kahe che tevA thavAnI bahu jarUra che. eTaluM te satya che ke AvA bhadrika prANIone karmabaMdha bahu ocho thAya che. upAdhyAyajI mahArAja kahI gayA che ke "kezane loca karAvo, zarIra parathI melane tyAga na kare, bhUmi para zayana karavuM, tapasyA karavI, vrata dhAraNa karavAM vagere AcaraNe AcaravAM te sAdhune sahela che, paNa mAyAne tyAga mahAmuzkela che." 19 AvA vidvAna avakanakAranAM vacana para khAsa dhyAna kheMcavAmAM Ave che. mAyA bahu UMDANamAM thAya che tethI bahudhA te jANI zakAtI nathI. siphata, eTIkeTa (gRhasthAIne niyama), binajarUriyAtI viveka athavA formality vagere mAyAnA aneka bhede che. A jamAnAnA jIvanamAM mAyAnA prasaMgo vadhatA jAya che. rAjyanuM aMga bahudhA krodha ne mAna hoya che, tene badale have mAyA ne lobha thatAM jAya che. A jamAnAmAM upara uparanI TApaTIpa vadhatI jAya che ane vadhaze ema lAge che. vaLI, vANiyApaNuM e mAyAnA paryAya tarIke vaparAya che. AthI jainadharmane anusaranArAoe moTA bhAge A pApathI vadhAre DaravAnI jarUra che. zrI udayaratnajI kahe che kemukha mIThe juThe manejI, phUDa kapaTane re keTa; jIbhe te jIjI kare che, cittamAM tAke ceTa re, prANI! ma karIza mAyA lagAra. AvI rIte mAyAne oLakhI, tene tyAga karavAnI muzkelI saMbaMdhI vicAra karI. te para citta lagADI mAyAne tyAga karavo joIe. have zAstrakAra kahe che, tame game tevuM dharmakArya kare, paNa tamArA aMtaramAM je mAyAkapaTa haze, te tamane phekaTanI mahenata ja thaze. upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke kusumapura * mAyAnI sajajhAya. (aDhAra pApasthAnakanI sajhAya paikI). Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [121 adhikAra ]. kaSAyatyAga nAmanA nagaramAM eka zeThane ghera be sAdhu UtaryA hatA. eka muni bheLA sAdhAraNa buddhinA, saraLa, guNagrAhI ane, TUMkAmAM kahIe to, "bhadrika" hatAjyAre bIjA bahuvidvAna hatA, paNa kapaTI ane niMdA karanAra hatA. jJAnI mahArAja kahe che ke leke ke bIjA sAdhunI. vAhavAha bolatA hatA, paNa pahele sAdhu thoDA kALamAM mekSe jaze, jyAre bIje ghaNe saMsAra paribhramaNa karaze. mAyAyukta jJAna paNa nakAmuM che, be ke vadhAre nukasAna karanAruM che. "zAstramAM bIjI badhI bAbatamAM syAdvAda che, paraMtu mAyA karavAnA prasaMge (dharmopadezAdi) Ave te vakhate niSkapaTI rahevuM e AjJA to jaina zAstramAM ekAMta che.* A TaMkazALI vacana upAdhyAyajI mahArAjanAM che. jema mAyAthI A bhavamAM lAbha thata nathI, tema parabhavamAM paNa lAbha thatuM nathI. zrI siMdUraprakaramAM kahyuM che ke - vidhAya mAyAM vividhairupAyaiH, parasya ye vazcanamAcaranti / te vazcayanti tridivApavarga-sukhAnmahAmohasakhAH svameva / / je prANIo aneka prakAranA upAyo vaDe mAyA karIne bIjAone chetare che, teo mahAmahanA mitra heIne pitAnA AtmAne ja devaloka ane prekSanA sukhathI chetare che." AvAM AvAM aneka kAraNothI mAyAne tyAga karavo e ucita che. mAyA aMtarano vikAra che ane tethI bIjA mANasa tene joIne te saMbaMdhI upadeza ke zikSA Ape e paNa ghaNuMkharuM banatuM nathI. (11; 81). lobhanigraha sukhAya dhatse yadi lobhamAtmano, jJAnAdiratnatritaye vidhehi tat / duHkhAya cedatra paratra vA kRtin ! parigrahe tad bahirAntare'pi ca // 12 // (upajAti) he paMDita ! je tuM tArA pitAnA sukha mATe lebha rAkhate he te jJAna, darzana, cAritrarUpa traNa ratna meLavavA mATe lebha rAkha, ane je A bhava ane parabhavamAM duHkha meLavavA mATe lebha rAkhate he te AMtara ane bAhya parigraha mATe lebha rAkha." (12) vivecana-AtmAnA sukha mATe je lobha rAkhate he te AtmAnA mULa guNe prApta karavA lebha rAkha. je bAhya vastu mATe (dhULa) lobha rAkhIza te tethI AMtara ane bAhA parigraha vadhaze, je banethI A bhava ane parabhavamAM niraMtara duHkha prApta thAya che. A bhavamAM mana ciMtAmAM vyAkuLa rahe che ne parabhavamAM adhogati thAya che. bAhA parigraha dhana, dhAnya, kSetra, vAstu, rUpuM, senuM, dhAtu, dvipada ane catuSpada e navavidha che ane AMtara parigraha che mithyAtva, traNa veda, hAsyAdi SaTraka ane cAra kaSAya & vidhi niSedha navI upadize, suNe saMtAjI, ekAMte bhagavaMta-guNavaMtAjI; kAraNe niSkapaTI thavuM, suNe saMtAjI, e ANu che taMta-guNavaMtAjI.--yazavijayajI, a, 16. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122] adhyAtmakalpama [saptama e cauda prakAre che. A parigrahathI anaMta duHkha thAya che te spaSTa che, mATe sukha mATe lobha heya te jJAna vagere traNa ratna meLavavA mATe lobha rAkha A prazasta lebha che. lobhanuM svarUpa samajavAnI bahu jarUra che. lobha e eTale mATe vizALa dariye che ke tenA vamaLamAM eka vakhata paDyA pachI tene pAra pAma muzkela che; kAsyuM ke dariyAnI daSTimaryAdA vadhatI jAya che ane jema dhanamamatvamocana adhikAramAM kahyuM tema, sevALAne hajArano ane te maLyA pachI uttarottara lAkha, karoDa, abaja, rAjya, svarga ane IdrapadavIne lebha thatuM jAya che. lobhI prANane koI divasa sukha nathI ane lebhathI bahu nukasAna thAya che. lobhathI mana Akho divasa DeLAyA kare che ane lobhathI durghaTa rasta saMcAra karavAmAM Ave che. lobhI prANI zuM zuM kare che te bhatRhari potAnA vairAgya zatakanA 3-4-5-6-7 lokamAM batAve che. siMduraprakaramAM kahyuM che ke - yaddargAmaTavImaTanti vikaTaM kAmanti dezAntaraM, gAhante gahanaM samudramatanuklezAM kRrSi kurvate / sevante kRpaNaM patiM gajaghaTAsaGghaTTaduHsaJcaraM, sarpanti pradhanaM dhanAndhitadhiyastallobhavisphUrjitam // dhanathI aMdha thayelI buddhivALA puruSe bhayaMkara aTavImAM rakhaDe che, vistIrNa dezAMtaramAM bhramaNa kare che, gahana samudramAM avagAhana kare che, bahu kaSTasAdhya khetI kare che, kRpaNa zeThanI nokarI kare che, hAthInI ghaTAne lIdhe jemAM saMcAra karavo paNa mukela che evI laDAIomAM saMcare che. A sarva lebhanI ceSTA jANavI." lobhathI prANu aneka cALA kare che, puruSa hAI strIno veza le che, bhIkha mAge che, ane koI paNa akArya, aprAmANikapaNuM ke vizvAsabhaMga karavAmAM AMcako khAte nathI. atizaya lobhI prANI game tevuM akArya paNa kare che. lebhIne mana sagapaNa ke sneha hisAbamAM nathI. zrI umAsvAti vAcaka mahArAja prazamaratimAM kahe che ke jInakinArA stromAta - lobhathI sarva guNene nAza thAya che- e kharekhara anubhavInuM vacana che. krodha, mAna, mAyAthI mukhyatAe jyAre eka eka guNane nAza thAya che, tyAre lebhathI sarva guNene nAza thAya che, tenuM kAraNa e ja che ke lobhane cheDe AvatuM nathI. lobhathI aneka prANIo duHkhI thayAM che ane tenAM daSTAMte zAstramAM prasiddha che. cha khaMDanuM rAjya maLyA chatAM paNa lebhano cheDe na Avyo tyAre subhUma bIjuM adhika levA cAlyA. pariNAme pUrva-puNyathI prApta thayelA cha khaMDa ane prANa paNa kheyA ane sAtamI naraka prApta thaI. sItAne thayelA senAnA azakya hariNanA lebhathI tenA pati rAmane hAni thaI ane tenuM pitAnuM haraNa thayuM. mammaNa zeThane atula lakSamI chatAM tela ne cALA khAvAM paDyAM. dhananA lAbhathI dhavaLa zeThe zrIpALanI sajajanatA pArakhI nahi ane chevaTe pitAne hAthe maraNa pAmI sAtamI narake gaye. AvAM AvAM aneka dRSTAMte Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra] kaSAyatyAga [ 1ra3 zAstramAM prasiddha che. tyAra pachInA ItihAsamAM paNa sIjhara, nepoliyana ane alekajhAMDaranI tevI ja dazA thaI che ane hiMdustAnamAM alAuddInathI mAMDIne keTalAka musalamAna rAjAone lebhanA pramANamAM ghaNuM khamavuM paDyuM che, AnI sAthe have nIcenAM daSTAMte sarakhAvIe. lobhane duzmana saMtoSa che. saMteSa thatAM ja mana uparathI je bejo UtarI jAya che, je AnaMda thAya che ane je sugamatA thaI jAya che tenuM varNana lakhI zakAya tema nathI. eka mANasane roTalA-zAkathI saMtoSa hoya ane bIjAne ghebara-ghArI prApta thavA chatAM paNa tenA manamAM dUdhapAka-pUrI meLavavAnI IcchA hoya; athavA ekane jhADanI chAlathI athavA khAdInAM kapaDAMthI saMtoSa hoya, jyAre bIjAne rezamI kapaDAM maLatAM hoya paNa IchA kasabI kapaDAMnI hoya, te bemAM sukhI kezu? duniyAnA samaju vargamAMthI kaI paNa be mata vagara kahI zakaze ke "saMtoSIne jhAjhuM sukha nItikAro kahI gayA che ke "mana saMtoSa pAme pachI garIba keNuM ane dhanavAna keNu?" saMteSanuM sukha atulya che. kenerIjha kelka athavA giranAranI UMDI guphAmAM vAsa karI cidAnaMdajI mahArAjanI peThe saMsAra para udAsIna rahI, AtmabhAvanA bhAvanAra, AgaMtuka maLI Ave te para nirvAha karanAra, dhyAnamagna mahAyogI AgaLa raziyAnA jhAra ke IglAMDanA zahenazAhanuM sukha kAMI bisAtamAM nathI. vartamAna samaye jaina kemamAM prathama kALanI apekSAe A doSa vadhAre dekhAya che, tethI te para khAsa dhyAna kheMcavAnI jarUra che. bIjA kaSAya jyAre navamAM guNasthAnanA aMta sudhImAM nAza pAmI jAya che, tyAre lobha dazamA sudhI rahe che, je batAve che ke lebhanI sthiti vadhAre che. A manevikAra para jaya meLavavA pUrepUro puruSArtha kare ane tene oLakhI paNa le. (12; 82) madamasaranigraha upadeza karoSi yatpretyahitAya kiJcit , kadAcidalpaM sukRtaM kathaJcit / / mA jIharastanmadamatsarAdyairvinA ca tanmA narakAtithi H // 13 // ( upajAti) "kaI vakhata mahAmuzkelIo AvatA bhava mATe jarA kAMI sAruM kAma (sukRtya) karavAnuM tAre banI Ave to pachI vaLI tene mada, matsara karIne hArI jaIza mA, ane sukRtya vagara tuM narakane paNa thaIza mA." (13) vivecana-kaI vakhata tera kAThiyA mArga Ape tyAre gurumahArAjane vega thAya che ane tethI aneka karmone kSaya thAya tyAre dAna, zIlAdika dharmakArya karavAnI IcchA thAya che. mULa te manuSyapaNuM ja maLavuM durlabha che ane te maLe te paNa zrAvaka kuLa, uttama * manasi ja ritu choDarthakAna rijha:?-bhartuhari. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124] adhyAtmakalpama [ saptama jAti, uttama deha, deva-gurunI jogavAI ane zraddhA tathA samajaNa maLatAM nathI. A sarva yoga prApta thAya tyAre paNa nIce jaNAvelA kAThiyA dharmakAryamAM mArga ApatA nathI. ane kadAca moharAjAnuM baMdhana teDI guru samIpe jAya che tyAM ahaMkAra athavA magarUbI karI dharmadhana hArI jAya che. AvA prasaMge jyAre ahaMkAra ke matsara rAkhe che tyAre tene adhaH pAta thAya che ane pAcho caDhavAno vAro Avate nathI, mATe e prasaMge tuM barAbara cetIne cAlaje. tuM game te dhanavAna, guNavAna, putravAna ho, paNa tArA karatAM duniyAmAM vadhAre moTA, tArAthI savAya ghaNuM paDayA che. vaLI, tuM dhana, putra ke saMpattithI ochA he te te jenI pAse hoya tenI IrSyA karIza nahi, kAraNa ke e sarva karmajanya che. A te badhe meLe maLe che ane thoDA vakhatamAM pAchA badhA cAlyA jaze. je AvI vRtti nahi rAkhe te pariNAma sAruM Avaze nahi. guru pAse na jAya te ALasa gharakAmamAM paDyo rahe te maha; teo mane oLakhaze ke nahi tevI avajJAno bhaya; abhimAnathI na jAya te staMbha; sAdhudarzanathI UlaTe pite kepa kare te krodha; madyapAnAdinA vyasanathI na jAya te pramAda, jazuM te TIpa bharavI paDaze ke kAMI ApavuM paDaze ema dhArI na jAya te kRpaNutA; naraka AdinAM duHkhanuM varNana sAMbhaLavuM paDe te bhaya; ISTaviyogathI na jAya te zaka; mithyA zAstramAM moha pAme te ajJAna; bahu kAmamAM hevAthI phurasada na maLe tethI na jAya te bahukatA ramata jevA Ubhe rahe, tethI aTakI jAya te kutUhaLa; bALaka sAthe ramavAmAM paDI jAya te ramaNatva-AvI rIte tera kAThiyAnuM varNana TIkAkAra Ape che. * vadhAre jANavAnI IrachA hoya temaNe "zrI jaina dharma prakAza"mAM (pu. 14, pR. 21) tera kAThiyAnI kathA lakhAyelI che te jevI ane te ja kathAo caritAvaLI bhAga bIjAmAM chapANI che te vAMcavI. A tera kAThiyAe mArga ApyA pachI paNa gayA na gayA jevuM thAya, to te bahu ja khoTuM; mATe dharma karI tene ahaMkAra ke bIjAnI IrSyA karIne tene hArI ja nahi e zikhAmaNa che. (13; 83) vizeSa karIne IrSyA na karavI purA'pi pApaiH patito'si saMsRtau, dadhAsi kiM re! guNimatsaraM punaH 1 / na vetsi kiM ghorajale nipAtyase, niyantryase zRGkhalayA ca sarvataH ? // 14 // (vaMzastha) "are! pahelAM paNa tuM pApathI saMsAramAM paDyA che, tyAre vaLI pharIthI paNa guNavAna upara IrSyA kare che? A pApathI tuM UMDA pANImAM Utare che ane tAre Akhe zarIre sAMkaLe baMdhAya che te zuM jANato nathI ?" (14) vivecana-saMsAramAM rakhaDAvanAra pApakarmo ja che, bIjuM kAMIpaNa kAraNa nathI. A * prakAra tare paNa tera kAThiyA kahelA che; temAM keTalAkanAM nAma ane hetu judA che. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ]. kaSAyatyAga [ 125 tuM jANe che, chatAM vaLI guNavAnanI tuM adekhAI kema kare che? guNavAna upara IrSyA thAya che tenAM ghaNAM kAraNo che. eka te guNavAnane varga (Class) bIjAthI judo paDI jAya che; ane pachI zAmaLa bhaTTanA "vera soma dAtAra, vera kAyara ne zUre" e chappAmAM kahyA jevuM thaI jAya che, jJAna, zakti, dhanavyaya, saMtoSa, RjutA, prAjJatA, vidvattA, brahmacarya, dayALutA, namratA vagere evA che ke te guNo jemAM na hoya te mANasa te guNavALAnI adekhAI-IrSyA athavA spardhA kare che ane tethI karIne mahA-ardhagati prApta kare che. AthI karIne saMsAra-baMdIkhAnAmAM paDelA prANIne vadhAre sAMkaLe baMdhAya che ke jethI A jIvarUpa kedI temAMthI jaladI nIkaLI nAsI jaI zake nahi. vAtano sAra e ja che je saMsAramAMthI chUTA paDavAnI IcchA hoya to guNavAnanI IrSyA karavI nahi, paNa guNavAna thavuM, guNavAnanuM bahumAna karavuM. sAdA manuSyanI paNa IrSyA na karavI e te samajAI jAya tevuM ja che, khAsa karIne guNavAnanA te paga dhovA joIe. guNa prApta karavAne rasto e ja che ke guNInI sevA karavI. svAmI guNa oLakhI, svAmIne je bhaje, darzana zuddhatA teha pAme." guNanA jJAnano A mahimA samaje, vicAro ane guNa grahaNa kare. e ja kartavya che ane te mATe ja preraNuM che. guNavAna para matsara karavAthI samaktinI cAra bhAvanA, jenuM varNana prathama adhikAramAM karavAmAM AvyuM che, te paikI pramoda bhAvanAne nAza thAya che. e pramoda bhAvanAne nAza thavAthI maitrIbhAva rahetuM ja nathI ane bhAvanA vagara samakitanI zuddhi rahetI nathI, eTaluM ja nahi paNa chevaTe tene kSaya paNa thaI jAya che. mATe guNa vAna para prema rAkhavo e zuddha jIvananuM eka khAsa kartavya che. (1) 84) kaSAyathI sukRtano nAza kaSTena dharmoM lakzo milatyayaM, kSayaM kaSAyairyugapatprayAti ca / tivrattAvaitamanaM tatA, niza ! hI hRAraNe namatA? zapa ( vaMrAtha) mahA kaSTathI jarA jarA karIne "dha" prApta thAya che te kaSAya karavAthI eka sapATAmAM ekadama nAza pAme che. te mUrkha ! mahAprayAsathI meLaveluM senuM eka phUMka mArIne kema UDAvI de che ?" (15). vivecana-zrutacAritralakSaNa dharma mahAmuzkelIe jarA jarA maLe che, anaMta pudgalaparAvartana karyo pachI chellA parAvartanamAM kAMIka dharmaprAptino saMbhava thAya che. tene prabaLa puruSArthathI rAkhI zakAya tema che, paNa kaSAya karavAthI tene ekadama ekasAthe nAza thaI jAya che. guNasthAnamAM caDhelAM prANIo paNa kaSAyamohanIyathI ekadama nIce paDI jAya che, * devacaMdrajIkRta vIrastavana. WWW.jainelibrary.org | Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126] adhyAtmakalpama [saptama ane ghaNuMkharuM to te vakhate teone e adhaHpAta thAya che ke temane pAcho guNasthAne caDhavAne dAdara maLa paNa dUra jAya che. jema koI prANa Akho divasa ane rAtri mahenata karI suvarNa prApta kare ane pachI tenI saMbhALa na rAkhavAthI prApta karela suvarNaraja pheMkanA eka sapATAmAM UDADI de, tevI rIte mahAkaSTathI meLavela dharmarUpa suvaNu kaSAyarUpa pavanane sapATe AvatAM, ekadama nAza pAmI jAya che. kaSAya eTale saMsArane vadhAranAra, dhamane zatru kaSAya tene zaraNuveraNa karI denAra kaSAya ane jenAthI ucca sthAna prApta karavAnI IcchAvALA mumukSuone cetavavAnI jarUra te kaSAya. vizeSa mATe juo 18me zloka. dharma maLa keTalo mukela che te vAraMvAra batAvavAnI jarUra rahetI nathI. ekedriya, vikalaiMdriyamAM to tenI prApti lagabhaga azakaya che ane vikAsakamamAM AgaLa cAle tyAre, khAsa karIne manuSyajanmamAM, tenI prAptine saMbhava rahe che. e manuSya janma pAma mahA muzkela che te ApaNe A ja adhikAranA ogaNIsamA zlokamAM savistara joIzuM evI muzkelIthI prApta thayela manuSyabhava paNa pagalika IcchAo tRpta karavAmAM, nakAmI khaTapaTa karavAmAM, udarapUraNanI ciMtAmAM ane kAmaganI tRptimAM cAlyA jAya che ane pApane saMcaya thavAthI tene ane prANI vaLI pAcho nIce UtarI jAya che ane pharI manuSyabhava prApta karavAnI sthitine potAnA vatanathI ja dUra karI de che. manuSyabhavamAM paNa zarIranuM svAcya, jJAna prApta karI grahaNa karavA yogya mAnasika baLa, tene batAvanAra zuddha gurunI jogavAI ane tene anusaravAnI prabaLa IcchA prApta thavI muzkela thaI paDe che. evI aneka muzkelImAMthI pasAra thayA pachI kadAca dharmaratnanI prApti thaI jAya che tyAre paNa A jIva tene lAbha levAne badale kAM te najIvI bAbatamAM kola karI nAkhe che; keIna upara vara kare che; dharmane nAme khoTA jhaghaDA kare che, kAM te pote DuM kharacI karNa je dAtAra kahevarAvavAmAM AnaMda mAne che, pitAnA uttama jJAnanuM abhimAna kare che; pitAnA je agAu kaI thayuM nathI, A kALamAM te kaI che ja nahi, ema mAne che, manAve che ane potAnI viruddha vicAra dharAvanArane hAsyAspada kema karavA enA sIdhA ane ADakatarI mArga zodhe che; kAM te pitAnAmAM kAMI guNa nathI ema upara uparathI batAvI mAna zodhe che, ati adhama AcaraNa karatAM chatAM uparathI mahA-saddaguNa hovAne ADaMbara kare che; dharmane nAme lokone chetare che; pitAnI dhArmika vRttinA dekhAvane geralAbha le che ane kAM te dharmamAge eka dokaDe paNa kharacata nathI; mAna khAtara lAkha kharace che, paNa kharI sakhAvata gupta karatuM nathI; ekavAra kharacavA dhArela paisAnuM daza vakhata judI judI rIte judA judA AkAramAM mAna le che ane tema karIne dharmadhanane khoI bese che, eka phUMka mArIne dharma-suvarNarajane uDADI mUke che ane pachI eka khADAmAMthI bIjAmAM ane bIjAmAMthI trIjAmAM pitAnI vastusvarUpanI ajJatAne lIdhe paDyA kare che. tene cetavaNI ApanAra A leka bahu vicAravA lAyaka che. (15; 85) Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] kaSAyatyAga [ 127 kaSAyathI thatI hAninI paraMparA zatrU bhavanti suhRdaH kaluSIbhavanti, dharmA yazAMsi nicitAyazasIbhavanti / snihyanti naiva pitaro'pi ca bAndhavAzca,lokadvaye'pi vipado bhavinAM kssaayaiH||16||(vsNttilkaa) "kapAyathI mitra zatru thAya che, dharma malina thAya che, yaza sajajaDa apayazamAM badalAI jAya che, mA-bApa ane bhAIo ke nehIo paNa prema rAkhatAM nathI ane A leka tathA paralokamAM prANIne vipattio prApta thAya che." (16) vivecana-kaSAyathI bahu hAni thAya che. temAMthI atra DI batAve che - 1. kaSAyathI mitra hoya te zatru thaI jAya che. A hakIkata bahu spaSTa che. eka mANasane krodha karavAnI Teva hoya te tenA mitre tenI pAse rahetA nathI, abhimAnI mitrane kadI paNa kaDavAza thayA vagara rahetI nathI, kapaTI mitrane to mitra kahevAya ja nahi; kAraNa, eka vakhata tenuM kapaTa pragaTa thayuM, tenI aMdarakhAnethI kAma karavAnI bagavRtti samajANI, eTale mitro tene sahaja rIte tajI jAya che ane pote pAIne ghasAre na khAnAra, sAmAnuM khAI janAra lobhI mitranI mitratA TakatI nathI, AvA kaSAya karanArAone keInI sAthe mitratA TakatI nathI, eTaluM ja nahi, paNa mitro hoya che te paNa tenI sAme zatru thaI jAya che. keI vakhata tenAM AcaraNe bIjA pAse pragaTa karIne zatru tarIke kAma bajAve che, keI vAra tenI prItinI kiMmata manamAM samajI vakhata zodhI tenuM pariNAma batAvI Ape che ane kaI vAra jAheramAM mAnabhaMga thatAM tene ughADe pADI Ape che. kaSAya karanAra rAjAonAM rAjya paNa tenI prajAo athavA bAjunA rAjAo pacAvI pADe che ane tene zatru gaNe che e ItihAsane prasiddha viSaya che. sIjhara, ne polIana, pipI, bIje cArlsa, auraMgajheba, bAlAjI ane karaNaghelAnI paDatInuM kAraNa kaSA ja hatA. AkhI prajA paNa kaSAyathI rAjadhama vIsarI jaI rAjya tarapha parAmukha thaI jAya che e vicAravA gya viSaya che. 2. kaSAyathI dharma malina thAya che. AgaLanA lokamAM ApaNe joyuM ke kaSAyathI dharmane nAza thAya che. ahIM batAve che ke te malina thAya che. dharma malina thAya che eTale ema samajavAnuM ke sukRta-puNyadhana ekaThuM karyuM hoya tene badale pApa vadhAre ekaThuM thaI jAya che ane puNyane baTTo lAge che. A saMbaMdhamAM uparanA zlekamAM vivecana thaI gayuM che tethI atra vizeSa spaSTIkaraNa karavAnI jarUra rahetI nathI. 3. yazane apayaza thaI jAya che. jamAvelI AbarU hoya te geraAbarUmAM pheravAI jAya che. krodhI mANasanI sAthe saMbaMdha lAMbe vakhata TakI zakato nathI ane mitro hoya te ja tenI niMdA karanArA thaI jAya che. ahaMkArI-abhimAnI mANasa eTale badhe te akakaDa thaIne cAle che ke tenA saMbaMdhamAM AvanAra mANasa tenuM valaNa eka vAra joyA * ca sthAne na iti vA paatthH| Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 ] adhyAtmakalpama [ saptama pachI tene paricaya karavA IcchatA nathI ane kadAca pUrva puNyanA yoge dhana ke vidyA tene maLI gayAM hoya te tenI gerahAjarImAM tene eTalo utArI pADe che ke ajJa chokarAo paNa tenI tarapha AMgaLI batAvyA kare che. kapaTa karanAra mAyAvI mANasane te badhA dUrathI ja namaskAra kare che. teo samaje che ke enI sAthe vadhAre saMbaMdha thaze te, e jarUra nukasAnInA khADAmAM utAraze ane te kyAre ane kevI rIte utAraze tenI khabara na hovAthI dareka taka laIne tenuM sIdhI ane ADakatarI rIte apamAna kare che. lobhI manuSyanI gharAkI TakatI nathI. tenA ADatiyAo, asIlo ane nekare samaje che ke te mAtra potAnA ja svArthane jenAre che, pitAnA eka paisAnA lAbha khAtara sAmAna hajAra rUpiyAnA nukasAnane dhyAnamAM paNa le nahi te te che. ane vyavahAramAM AvI pratiSThA-hAni sahana karavI e adhamAdhama che. AvI rIte kodha, mAna, mAyA ke lobha karanAra prANIne jarA paNa yaza maLato nathI ane hoya te apayazamAM pheravAI jAya che. e mANasa duniyAne dekhADavA koI vakhata jamaNa ke ujANI kare te karatI vakhate ane karyA pachI ke tene mATe zuM bole che e sAMbhaLavAthI barAbara apayazanI gADhatAne khyAla Avaze. 4. mAbApa ane bhAI o tevA prANu upara prema rAkhatA nathI. mAbApa e premanA jharA kahevAya che, je kadI paNa sukAtA nathI. teo ane bhAI o jANe che ke A bhAI krodhI, abhimAnI, kapaTI ke lebhI che, tyAre teo para heta rAkhatAM baMdha paDe che. kaSAya karanAra putra athavA bhAI mAtra potAnA hita tarapha ja jue che ane svArtha saMghaTTa vakhate te ati adhama vartana kare che. te vakhate tene vaDIlo ke bhAI e tene kevI rIte cAhI zake ? mAtA-pitAne prema tyAga karavA yogya che e kharI vAta che, paNa te tyAganI apekSAe che. saMsAra-vyavahAranI apekSAe ane krodhAdinuM satya svarUpa nirUpaNa karavA vakhate vyavahAra para tenI kevI asara thAya che e batAvavAmAM mAbApane prema ke baMdhuvargamAM prIti e manuSyanA uttama svabhAvanuM digdarzana karAvanAra che ane tethI AdaraNIya che. kaSAya karanAra mANasane AvI rIte gharamAM paNa prIti hotI nathI, bahAra paNa apayaza belAya che ane keI tenI mitratA rAkhatuM nathI. 5. kaSAyathI A bhava ane parabhavamAM aneka hAni thAya che. A bhavamAM keTalI hAni thAya che tenuM kAMIka svarUpa ApaNe upara joyuM. malina adhyavasAya ane tethI malina vartana karanAra puNyabaMdha karatuM nathI, pApabaMdha kare che ane karmanirjarA te tene heya ja nahi. tethI te parabhavamAM paNa aneka duHkho sahana kare che. tyAM kebIne parataMtratA, abhimAnIne nIcagetrAdika, mAyAvIne strIpaNuM ane lobhIne daridratA vagere aneka duHkhaparaMparA thAya che. tene bhogavavAmAM vaLI aneka pApo te vahorI le che ane ema uttarottara eka khADAmAMthI bIjAmAM ane bIjAmAMthI trIjAmAM ema paDatuM jAya che ane UMce AvI zakato nathI. AvI rIte kaSAyathI hAninI paraMparA cAle che, e bahu dhyAnamAM laI samajIne vicAra karavA yogya che. (16, 86) Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra] kaSAyatyAga [29 madanigraha; khAsa upadeza rUpalAbhakulavikramavidyAzrItapovitaraNaprabhutAdyaiH / ki madaM vahasi vetsi na mUDhAnantazaH sma+ bhRzalAghavaduHkham // 17 // (svAgatA) "rUpa, lAbha, kuLa, vikrama, vidyA, lakSmI, tapa, dAna, aizvarya vagerene mada tuM zuM joIne kare che? he mUkha! anaMta vakhata tane laghutAInuM duHkha vahana karavuM paDyuM che, te zuM jANute nathI?" (17) vivecana-jema uparanI bAbatamAM aneka vAra laghutAI pAmyuM che, ema kahyuM, tevI rIte zrI hemacaMdrAcArya paNa kahe che ke - jAtilAbhakulaizvaryabalarUpatapaHzrutaiH / kurdhan madaM punastAni hInAni labhate janaH // eTale e AThane mada karatAM te ja vastuo nabaLI maLe che; ATha mada karanAranA zA hAla thayA che tenI vistArathI kathA jevI hoya temane jainakathA ratnakeSa bhAga 6ThThAmAM gautamakulakanA pRSTha 93 thI vAMcavAnI bhalAmaNa che. (1) jAtimadaH huM uttama jAtine chuM e phAMke rAkhave. harikezI muni A mada karavAthI caMDALanA kuLamAM utpanna thayA (2) lAbhadaH cha khaMDanA lAbhathI madamAM AvI jaI sarva cakravatIothI mATe thavA subhUma sAtamo khaMDa sAdhavA gaye ane prANa kheyA. atyAre paNa vyApAramAM besTa jAya tyAre karmanI niMdA thAya che ane lAbha thAya tyAre tene mada thAya che. (3) kuNImadaH ame AvA, amArA bApadAdAe AvAM AvAM moTAM kAma karelAM vagere. marIcine pitAnA kuLane mada thaI gaye te nIca gotra bAMdhyuM ane te aneka bhavamAM veThavuM paDayuM. (4) aizvaryamada dazArNabhadrane thayo hate. atyAre raziyAnA jhAra pramukhane thAya che. bIjAo paNa adhikAra, svAmitvAdi prApta thaye abhimAnI banI jAya che te azvayaMmada kahevAya che. (5) bImada : zrI AdinAtha prabhunA putra mahAbaLavALA bAhubaline A mada thayA hatA, tethI teNe bhAInI sAthe paNa yuddha karyuM, (6) rUpamadaH sanaskumArane A mada thayo hate; atyAre gorI komene A mAM thAya che strIomAM A mada vizeSa hoya che, paraMtu tethI pariNAme hAni che. (7) tapamada : tapasvIne mada thaI jAya che tethI ta5nA phaLane hArI jAya che, juo kuragaDu ane cAra muninuM daSTAMta. (8) zratamada : vidyAno mada A jamAnAmAM ghaNAne thAya che. sthUlabhadrajIme thaye hatuM, jethI pAchalAM pUrva zrIsaMghane Agraha thavAthI mAtra svarUpe maLyAM arthathI maLyAM nahIM. A ATha mada bahu vicAravA jevA che. sIdhI ke ADakatarI rIte dareka + # rathane sva ti vA vAH | * vivecana lakhyA pachI thoDAM varSamAM e madanAM phaLa beThAM che, te Adhunika ItihAsane viSaya che a. 17 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 ] adhyAtmakapa ma [ saptama mAsa temAM phasAI jAya che ane sa`sAra dIrgha karI nAkhe che. ene vaza na thavuM emAM mana para akuza ane jIvanayAtrAnI saphaLatA che. ghaNAkharA lekhake mAna ane mada vacce kAMI taphAvata hAya ema dhAratA nathI. achatA guNAnA sadbhAva ane chatA guNNAnA utkaSa batAvavA ene ApaNe anukrame mAna ane ma samajIe tA madanA sA~baMdhamAM bahu vicAravA jevuM rahe che. mada zA mATe karavA e jarA vicAro. azva, dhana ke vidyA prApta thAya athavA jAti, kuLa ke khaLa prApta thAya tA temAM mada AnA karavA ? pUrva zubha kamanA uyathI e sava prApta thAya che, temAM tAre potAne ze| maDha karavAnA che? vaLI, tArA karatAM jJAna, dhana, sapatti, baLa vageremAM ghaNA jakharA mANaseA thaI gayA che, atyAre paNa tAre mAthe savAzera duniyAmAM ghaNA che, tA zenA ahaMkAra kare che? je vastu tArI peAtAnI nathI, rahevAnI nathI, koInI thaI nathI, tene aza prApta karI tuM kema akkaDa thAya che ! leAjakumAre tenA kAkAne kahevarAvyuM hatuM ke mAMdhAtA jevA mATA rAjAe cAlyA gayA temanI sAthe pRthvI gaI nathI, paNa mane lAge che ke, kAkA ! tamArI sAthe teA te jarUra Avaze !' A nAnI hakIkatamAM bahu rahasya che. AkhA cha khaMDa sAdhanAra cakravatI paNa ughADe hAthe cAlyA jAya che, tyAre tu kANu mAtra che ? tane zuM maLyu che ? maLyuM che temAMthI tAruM zuM ? ane tArI sAthe temAMthI tuM AvavAnuM che ? e vicAra ane nakAmI khaTapaTa dUra karI, tAre sIdhe raste kAma kara. ( 176 87) sasAravRkSanu' mULa-kaSAya vinA kaSAyAma bhavArtirA zirbhavedbhavedeva ca teSu satsu / mUlaM hi saMsArataroH kaSAyAstattAn vihAyaiva sukhIbhavAtman ! // 18 // ( upajAti ) kaSAya vagara sasAranI aneka pIDA A thAya nahi, ane kaSAya hAya tyAre pIDAe jarUra thAya che. sasAravRkSanu mULa ja kaSAya che. te huM cetana ? tene tajIne sukhI thA. (18) vivecana--AkhA adhikAranA atra sAra che, artha spaSTa che. kaSAya tyAM sasAra ane kaSAya nahi tyAM sasAra nahi. kaSAya eTale sa'sAranA lAbha, saMsaraNu-gati karAve te sasAra ane kaSAya tevI ja rIte gati karAve che. kAne ? AtmAne. ane tyAga thAya eTale gati aTakI jAya che. A anvaya-vyatireka dhama kharAkhara samajavA, vicAravA, manana karavA, hRdayamAM sthApana karavA. kaSAya na hoya tA sasArarUpa jhADa Uge ja nahi, kadI kaSAya thavAthI Ugyu. tA have tene pADI nAkhavuM, ane pharI Uge nahi ema karavA mATe tenAM mULA khaLI nAkhavAM. (jhADa khALavAmAM pApa che tethI DarIza nahi. A kaSAyajhADa tA anaMta dayAnA sthAna paramAtmA tIrthaMkarAe paNa mULathI ucchedI nAkhyuM hatuM) dareka bhavyAtmAe gharamAM A vAkaya kArI rAkhavu ke "mUjI saMsArasoH jAya:" A vAkayanA kharekharA samajavA para bhaviSyanI sthitinA AdhAra che. (18; 88) Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 131 adhikAra ] kaSAyatyAga kaSAyonA sahacArI viSayone tyAga samIkSya tiryaGanarakAdivedanAH, zrutekSaNaidharmadurApatAM tathA / mokSe kriSadaiH sautatattavAtama! vicaiva cetanA che 21. (vaMrAtha) zAstrarUpa AMkhothI tiryaMca, naraka vagerenI vedanAne jANI, tema ja dharma maLavAnI muzkelI paNa jANa, tema chatAM paNa kutUhaLavALA viSayamAM tuM AnaMda mAnaze te he cetana ! tAruM cetanapaNuM taddana nakAmuM che." (19). vivecana--viSaya ane pramAdane paraspara sAdhamya che ane viSaya tathA kaSAya sahacArI che, tethI kaSAyadvAramAM viSayane upadeza kare che. devatAne yavana samaye anaMta duHkha che manuSyabhavamAM pravRtti, viyega, vyAdhi, jarA, mRtyu vagere duHkha che, tiryaMcane parasvAdhIna vRttinuM duHkha che ane naraka te dukhamaya ja che. e sarva hakIkta te zAstramAM vAMcI che, eTale zAstrarUpa jJAnacakSuthI te joI che. vaLI, tuM sArI rIte samaje che ke, anaMta kaSTathI paMceMdriyapaNuM maLe che ane dharma te bahu muzkelImAM maLe che. ATaluM ATaluM najare joyA chatAM paNa tArI vRtti phare ja nahi, tane jarA paNa nirveda thAya nahi, te jANa ke tAruM bhaNya-gaNyuM dhULa che, vAgADaMbara che, dekhAvamAtra che, niSphaLa che, vaMdhya che. dharma keTalI muzkelImAM maLe che te prasiddha che. daza daSTAMtathI manuSyabhavanI durlabhatA jaNAI Ave che. A daza daSTAMtAnA saMbaMdhamAM TIkAkAre daza zleka ApyA che te mukhapATha karI hRdaya para AlekhavA jevA ane saraLa arthavALA che tethI atre utArI lIdhA che: vipraH prArthitavAn prasannamanasaH zrIbrahmadattAt purA, kSetre'smin bharate'khile pratigRhaM me bhojanaM dApaya / itthaM labdhadharo'tha teSvapi kadApyanAtyaho dviH sa ced , bhraSTo matyabhavAttathApyasukRtI bhUyastamApnoti na // 1 // stambhAnAM hi sahasramaSTasahitaM pratyekamaSTottaraM, koNAnAM zatameSu tAnapi jayan dhUte'tha tatsaGkhyayA / sAmrAjyaM janakAtsutaH sa labhate syAcce didaM durghaTa, bhraSTo mayaMbhavAttathApyasukRtI bhUyastamApnoti na // 2 // vRddhA kApi purA samastabharatakSetrasya dhAnyAvaliM, piNDIkRtya ca tatra sarSapakaNAn kSiptvADhakenonmitAn / * sukautukaH iti pATho'pi kvacid dRzyate / * manamAM jyAre koI viSaya barAbara prakaTa thayo hoya tyAre tenuM jJAnacakSu samIpa spaSTa darzana thAya che. ne joyelI vastuonuM varNana sAMbhaLI tene ulekha ApaNe ghaNIvAra karIe chIe. eTalA mATe atra joI che ema kahyuM. ene bhAvArtha ema che ke te te anubhavI che. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232] adhyAtmakapama pratyekaM hi pRthakkaroti kila sA sarvANi cAnnAni ced , bhraSTo martyabhavAttathApyasukRtI bhUyastamApnoti na // 3 // siddhadyatakalAbalAddhanijanaM jitvAtha hemnAM bharaicANakyena nRpasya kozanivahaH pUrNIkRto helayA / devAdADhayajanena tena sa punarjIyeta mantrI kvacit , bhraSTo martyabhavAttathApyasukRtI bhUyastamApnoti na // 4 // ratnAnyADhayasutairvitIrya vaNijAM dezAntarAdIyuSAM, pazcAttApavazena tAni punarAdAtuM kRtopakramaH / / labhyante nikhilAni durghaTamidaM daivAd ghaTettatkvacit , bhraSTo bhartyabhavAttathApyasukRtI bhUyastamApnoti na // 5 // svapne kArpaTikena rAtridhigame zrImUladevena ca, prekSyenduM sakalaM kunirNayaSazAdalpaM phalaM prApya ca / svapnastena punaH sa tatra zayitenAlokyate kutracita, bhraSTo matyabhavAttathApyasukRtI bhUyastamApnoti na // 6 // rAdhAyA padanAdadhaH kramavazAccakrANi catvAryapi, bhrAmyantIha viparyayeNa tadadho dhanvI sthito'vAGmukhaH / tasyA vAmakanInikAmiSumukhenaivAzu vidhyatyahI, bhraSTo martyabhavAttathApyasukRtI bhUyastamApnoti na // 7 // dRSTvA ko'pi hi kacchapo hRdamukhe sevAlabandhacyute, pUrNendu muditaH kuTumbamiha taM draSTuM samAnItavAn / sevAle milite kadApi sa punazcandraM samAlokate, bhraSTo martyabhavAttathApyasukRtI bhUyastamApnoti na // 8 // zamyA pUrvapayonidhau nipatitA bhraSTaM yugaM pazcimAmbhodhau durdharavIcibhizci sucirAtsaMyojitaM tad dvayam / sA zamyA pravizedyugasya vivare tasya svayaM kvApi ceta, bhraSTo martyabhavAttathApyasukRtI bhUyastamApnoti na // 9 // cUrNIkRtya parAkramAnmaNimayaM stambhaM suraH krIDayA, merau sannalikAsamIravazataH kSiptvA rajo dikSu cet / stambhaM taiH paramANubhiH sumilitaH kuryAtsa cetpUrvavata, bhraSTo martyabhavAttathApyasukRtI bhUyastamApnoti na // 10 // bhejana-brahmarAjAne putra brahmadara be varasanI vayano hato tyAre tene pitA maraNa pAmyA. rAyakArya dIrgha nAmanA maMtrIne soMpavAmAM AvyuM. A maMtrInI sAthe brahmarAjAnI rANuM calaNI premamAM paDI ane viSaya sevavA lAgI. brahmadattane A vAtanI khabara paDatAM teNe A duSTa sayAga toDI nakhAvavA ADakatarI rIte prayAsa karyo, paNa Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] kaSAyatyAga [133 rANIe te UlaTo teno jIva levAno nizcaya karI eka lAkSAgRha banAvyuM ane temAM navapariNIta vadhU sAthe kuMvarane mokalyo ane rAtre Aga lagADavAne vicAra karyo. A duSTa nirNayanI khabara kuMvarane bIjA maMtrIe karI ane bhUmimAM karelI suraMgane raste thaI kuMvarane bahAra sahIsalAmata kADho. araNyamAM ekalA pharatAM kuMvara mahAaTImAM AvI pahoMcyA. te vakhate eka brAhmaNa sAthe thaye ane aTavI utArI. rAjaya maLe tyAre AvavAnuM kahI brahmadare kRtajJapaNuM batAvyuM. anukrame keTaleka kALe brahmadattane kAMpilyapuranuM rAjya maLyuM ane cha khaMDa pRthvI sAdhI cakravatI thayA. ukta brAhmaNa A hakIkta jANI kAMpilyapura AvyuM ane bahu prayAse cakravatIne maLe. cakravartIe yathAruci vara mAgavA kahyuM. brAhmaNe vicAra karI javAba ApavA jaNAvyuM. ghare AvI potAnI strIne pUchatAM teNIe vicAra karyo ke je Ane gAmagarAsa maLaze te tenA vahIvaTanI khaTapaTa karavI paDaze ane Rddhine aMge garIba avasthAmAM paraNelI strI pasaMda Avaze nahi te mAre tyAga karaze. AthI teNIe evI sUcanA karI ke ApaNuM kuTuMbane dararoja eka eka cUle khAvAnuM maLe ane eka mahora dakSiNa maLe evuM varadAna mAgo. brAhmaNe AvuM ja varadAna mAgyuM. rAjAe brAhmaNanI pazcimabuddhi mATe kheda batAvyuM. have brAhmaNane prathama divase brahmadattane rasoDe jamavAnuM hatuM, tyAM jamI mahera meLavI. pachI cakravatInI eka lAkha bANu hajAra aMteurIne tyAM ja. AvI rIte cha khaMDamAM dareka ghare jamavAnuM hatuM, paNa prathama divase bhajanamAM je mIThAza AvI hatI te pharIvAra AvI nahi ane dararoja prathama divasanuM jamaNa saMbhAryA kare. AthI prathama zlokamAM kahe che ke "prasanna manavALA brahmadatta cakravatI pAse brAhmaNe prArthanA karI ke "mane AkhA bharatakSetramAM pratyeka gRhe bhejana apAve." A pramANe varadAna prApta karela te brAhmaNa kadAcita prathama divase karela bhejana bIjI vAra meLave; paNa je kamanasIba prANI manuSyabhava pAmI hArI jAya che te pharI vAra tene prApta karI zakatuM nathI." (1) ghata-eka rAjA bahu vRddha thaye, paraMtu kaI paNa prakAre maraNa pAme nahi, tene putra mATI vayane thayo hato, ane pratyeka divasa te pitAnA maraNanI rAha joto hate. vRddha rAjAne paNa rAjyamaha bahu tIvra lAgyuM hatuM, tethI putrane rAjya ApI zakato nahote. putrane chevaTe IcchA thaI ke pitAne mArIne paNa rAjya levuM. vRddha rAjAne A vAtanI khabara paDI eTale teNe eka yukti karIH rAjasabhAmAM eka hajAra ne ATha thAMbhalA hatA ane pratyeka thAMbhale eka se ne ATha hAMso hatI. rAjAe putrane kahyuM ke mAre tane have rAjaya seMpI devuM che, paNa ApaNA kuLane evo rivAja che ke putre rAjya levA pahelAM pitA sAthe ghata ramavuM ane ghatamAM eka vAra jIte tyAre eka hAMsa jItI gaNAya. ane tevI rIte eka se ATha vAra jIte tyAre eka staMbha ja gaNAya. AvA ekaso ATha staMbha jIte tyAre putrane rAjya maLe, paNa ramatAM ramatAM vacce eka vAra hArI jAya te agAunI sarva Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 ] adhyAtmakalpama [ saptama chata vyartha jAya ane nave nAme pahelI hAMsathI zarU karavuM paDe. A vAta putre kabUla karI ane vrata ramavA mAMDayuM. A pramANe ramatAM ramatAM keTalIka vAra jIte ane vaLI hArI jAya. paNa saMpUrNa to kaI kALe thAya ja nahi. AthI dvitIya zlokamAM kahe che ke "eka se ATha thAMbhalA paikI pratyeka staMbhane eka so ATha hase che ane pratyeka hAMsane putra pitA sAthe dhruta ramatAM jIte tyAre tene sAmrAjya maLe te durghaTa te che ja; paNa kadApi tema banI Ave, paNa je kamanasIba prANa manuSyabhava pAmI hArI jAya che te pharI vAra tene prApta karI zakatuM nathI." (2) dhAnya-eka rAjAe bharatakSetramAM utpanna thatAM sarva prakAranAM dhAnya kautuka mATe ekaThAM karyA ane temAM eka pAlI sarasavanA dANuM nAkhyA. pachI eka vRddha DesIne bolAvI, dhAnyanA DhagalAmAMthI sarasavanA sarva dANuM chUTA pADI ApavA AjJA karI. bicArI DosI A kevI rIte karI zake? tethI trIjA kramAM kahyuM che ke "AkhA bharatakSetranA sarva dhAnyanA samUhamAM eka pAlI sarasava nAkhelA hoya ane te ja dANAone judA karI ApavAnuM eka vRddha DesIne kahyuM hoya have kadAca te DosI sarva dANAone ane sarasavane judA pADI Ape, paNa je kamanasIba prANI manuSyabhava pAmI hArI jAya che te pharI vAra tene prApta karI zakatA nathI." (3) pAsA-cANakaya nAmane brAhmaNaputra naMda rAjAnI sabhAmAM Avyo ane siMhAsana upara besI gayA. rAjA te vakhate rAjasabhAmAM hatuM nahi, paNa dAsIe cANakyane tiraskAra karI dUra karyo. cANakaye tyAM ghera pratijJA karI ke jo huM kharo cANakya heluM te naMda rAjAne samULa umULa karI nAkhyuM. rAjya gya kuMvarane zodhatAM te eka mayUrapiSakanI dIkarI pAse gayo. tene caMdrapAna karavAne dehada thayA hatA. cANakya janmatAM ja putrane soMpI devAnI zarata karI, yuktithI dehada pUrNa karyo. te evI rIte ke eka chidra yukta tRNanuM ghara karAvyuM ane eka puruSa chidra DhAMkavA sAru upara beThe. eka vizALa thALamAM paramAnna (khIra) bharI chidra nIce te thALa mUkyo ane putrIne caMdranuM pAna karavA kahyuM. strI pAna karatI jAya che ane chAparA upara beThelo puruSa chidra DhAMkatA jAya che. AvI rIte tene dehada pUre karyo. saMpUrNa kALe putra thayo, tenuM nAma caMdragupta pADyuM. caMdragupta bALavayathI ja rAjA thavAnAM lakSaNa batAvavA lAgyA. nAnA bALakanI sabhAo karI temAM pote rAjA thAya, nyAya cUkave, gAmagarAsa bheTa Ape, sajAo kare ane yuddha paNa kare. cANakya ane caMdragupta aneka siddhio sAdhI pATalIpurane ghere nAkhIne paDyA. naMda rAjA laDavA Avyo ane cANakyanA sainyamAM bhaMgANa paDyuM. cANakaya bhAgya ane tene mAravA rAjAe mArA mokalyA. caMdraguptane kUvAmAM saMtADI pite bAvAne veza dhAraNa karI kAMThe beThe ane mArAone kahyuM ke caMdragupta aMdara saMtAI gayuM che. mArA hathiyAra mUkI aMdara UtaravA gayA ke laghulAghavI kaLAthI teonAM zastrathI ja teone mArI nAkhyA. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ]. kaSAyatyAga [ 135 AvI rIte aneka kaSTamAMthI caMdraguptane bacAvI pite paNa yuktithI bo. cANakya nItizAstramAM bahu hoMziyAra hate. ane yukti kema karavI, jALa kema pAtharavI ane game tevA pratikULa saMyogomAM paNa pitAnuM kArya kevI rIte sAdhavuM e te bahu sAruM samajato hato. eka parvata nAmanA rAjAne pitAno karI naMda rAjA upara pharI vAra chApo mAryo, paNa A vakhate pATalIpura upara sIdhe ghere na ghAlatAM AsapAsanAM gAmone sara karavA mAMDayAM. naMda rAjA paDyA ane caMdragupta siMhAsanArUDha thaye. parvata rAjA viSakanyAnA saMyogathI marI gayA ane tethI vaccethI phAMsa gaI. pATalIpuranA lokone kara bahu Apa paDyo, tethI prajA asaMtoSI banI gaI ane caMdraguptanI pAse phariyAda karavA AvI. cANakaye vicAryuM ke leke asaMteSI banaze to ucALA bharI cAlyA jaze, AthI teNe lekone kara rahita karyA. paisA prApta karavAne eka bIjo upAya ciMtavatAM teNe devatA pAsethI ajeya pAsA meLavyA. gAmanA AgevAna zeThiyAone belAvI teo sAthe vrata ramavA mAMDayuM ane temAM pote moTI bITa mUke ane te te pramANamAM bahu ochI vastu le. evI heDa karatAM paNa sarva le ke tenI sAthe ramatAM hArI jatA, paNa cANakya. keI divasa hAre nahi. AthI cothA zlokamAM kahyuM che ke "siddhanI pAsethI meLavela ghUta ramavAnA pAsAnA upagathI aneka lokone jItIne cANakaye ramatamAtramAM rAjAne bhaMDAra suvarNathI bharI dIdhA. kadAca devakRpAthI gAmanA zeThiyA loke te maMtrIne jItI le paNa je kamanasIba prANI manuSyabhava hArI jAya che te pharI vAra tene prApta karI zakatuM nathI." (4) dhanno--vasaMtapura nagaramAM banne nAme eka zeTha raheto hato. tene pAMca putra hatA. A dhannA zeTha ratnanI parIkSAmAM bahu kAbela hovAnI tene ratnaparIkSakanA nAmathI sarva oLakhatA hatA. zeThanI eka evI prakRti paDI hatI ke bahu mUlyavALAM je je ratno Ave te kharIdI saMgrahI rAkhe paNa vece nahi. putre paNa vAraMvAra kahe ke bamaNuM tamaNAM dAma Ave che, chatAM zA mATe vecatA nathI? A pramANe vAraMvAra thayA kare te paNa zeTha te vecavAnI vAta ja kare nahi. eka vakhata zeTha paradeza gayA ane keTalAka divasa pachI pAchA AvyA, tyAre mAluma paDyuM ke pitAnA putrae sarva rane paradezI mANasane vecI nAkhyAM che. zeThe te A samAcAra sAMbhaLI sarva putrane gharabahAra kADhI mUkyA ane sarva rane laIne ja ghare pAchA AvavAnuM kahyuM. putro te bApaDA paradeza nIkaLyA, paNa e ja sarva rane pAchAM kevI rIte meLavI zake? tethI pAMcamA zlokamAM kahe che ke "zeThanA chokarAoe paradezathI AvelA vyApArIone ratno vecI dIdhAM ane vaLI pazcAttApa karIne te ja pAchAM meLavavAno prayAsa karavA lAgyA. keI devanI sahAyathI kadAca te ja sarva rane vaNikaputra pAchAM meLave, paNa je kamanasIba prANI manuSyabhava hArI jAya che te pharI vAra tene prApta karI zakatA nathI." (5). svapna--ujajayiNI nagarImAM eka mULadeva nAmane catura rAjaputra hatuM. te devadattA Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 ] adhyAtmaka95ma [ saptama vezyA upara rAgAsakta hatA. eka divasa eka zeThe tenuM apamAna karI tyAMthI dUra karyo. tethI te paradezamAM bhamavA lAgyA. aneka prakAranA sRSTivaibhava to te eka vakhata eka maThamAM rAte sUtA hatA, tevAmAM teNe svapna dIThuM caMdra potAnA mukhamAM praveza kare che. svapna dekhI te jA. te vakhate eka goMsAInA celAe paNa tevuM ja svapna dIThuM. teNe paNa jAgI svapnane vicAra pitAnA gurune pUchaLyA. gurue kahyuM ke, tuM Aja chUta-khAMDa sahita jeTalo pAmIza." ziSyane te pramANe bhojana maLyuM. have mULadeva te zAstravida che tethI maThamAMthI bahAra nIkaLI phaLa-phUlAdika laI zAstrokta vidhi pramANe svapna pAThaka pAse te mUkI tene svapnavicAra pUchayo. svapna pAThake kahyuM ke "tamane rAjya maLaze." mULadeve A vacana mAnya karyuM. nagaramAMthI anna meLavI kaI mApavAsI sAdhune bhejana karAvyuM ane devatA tuSTamAna thatAM hajAra hastI baMdhAya tevuM rAjya devadattA gaNikA sahita eka vacanamAM mAgI lIdhuM. sAta divasa pachI, maraNa pAmelA eka aputra rAjAnA gAmamAM praveza karatAM paMca divya pragaTa thayAM ane mULadevane rAjya maLyuM. pelA gosAMInA ziSya A hakIkata sAMbhaLI tyAre tene bahu kheda thaye. eka ja prakAranAM svapna banene AvyAM, chatAM potAne vidhinuM jJAna na hovAthI, mahAlAbha I nAkhe, e hakIkata tenA hRdayamAM sAlavA lAgI. AthI te darareja maThamAM jaI sUve ane pharI vAra te ja svapna jovAnI AzA rAkhe, paNa te svapna dekhAya nahi. tethI chaThThA zlokamAM kahyuM che ke "mULadeve ane kApeTike (gosAMInA ziSya) svapnamAM caMdra dekhyo, paNa kA5Tike kunirNaya karyo tethI alpa phaLa pAme. pharI vAra te ja jagAe jaIne te sUve ane kadAca devayoge te ja svapna te pharI vAra dekhe, paNa je kamanasIba prANa manuSyabhava hArI jAya che te pharI vAra tene prApta karI zakato nathI."(6) caka-idrapura nagaramAM IMdradatta rAjA vase che, tene bAvIza rANIothI thayelA bAvIza putra che. rAjA vaLI tevIzamI strI, je pitAnA ja maMtrInI putrI hatI, tene paraNya. paNa turata ja rAjAne tenI sAthe cheSa thaye, tethI te pitAnA pitAne ghera jaI rahI. eka divasa rAjA pharavA nIkaLe che tyAM rUpasauMdaryanI bhaMDAra strIne gekhamAM jaI tenA para Asakta thayo, paNa tene oLakhI nahi. rAjA rAtri tyAM ja rahyo ane saMgabaLathI te ja rAtre maMtrIputrIne garbha rahyo. maMtrIe sarva banAva kAgaLa para lakhI lIdhe. saMpUrNa kALe bahu suMdara putra avataryo. tene kaLAcArya pAse bhaNavA mUkyo. te bahu vidvAna ane dhanurvidyAmAM nipuNa thaye. garviSTha rAjaputro bahu sAruM bhaNI zakyA nahi. maMtrIputrInA putranuM nAma surendradata pADavAmAM AvyuM hatuM. have mathurA nagarInA jitazatru rAjAnI nivRtti nAmanI putrI rUpayauvanasaMpanna thaI zaNagAra sajI, pitA pAse AvI tyAre svayaMvarathI vara varavA pitAe IcchA batAvI, putrIe paNa rAdhAvedha sAdhanArane paraNavA IcchA batAvI UMcAM kuTuMbamAM IrachAvara varavAne niyama pUrva kALamAM hatA ema ghaNA prasaMge jaNAya che. rAjAe paNa putrInI IcchA anusAra sarva dezomAMthI rAja Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] kaSAyatyAga [ 137 putrone bolAvyA. idradatta rAjA paNa putra sahita A maMtrI sureMdradattane paNa sAthe laI Avyo. svayaMvaramaMDapanI zobhA adabhuta karI hatI. maMDapanI vacce staMbha Ubho karyo. tenI upara cAra cAra cakra maMDAvyAM. eka eka cakramAM bahu ArA karyA ane dareka cakrane evI rIte yaMtra dvAra goThavyuM ke eka jamaNI bAjue phare ane eka DAbI bAjue phare. te staMbhanI upara eka suMdara pUtaLI mAMDI ane tenuM mukha nIcuM jotuM karAvyuM. nIce moTI telanI kaDAI mAMDI. tenI bAjumAM kanyA paMcavaNI phUlamALa hastamAM laI UbhI rahI. nIcenI kaDhAImAM najara rAkhI, upara ATha cakamAM pasAra karI, rAdhAnI DAbI AMkhane vIdhe, evI rIte je rAjaputra bANa mAre tene varavuM, evI tenI pratijJA hatI, rAjaputrae kArya zarU karyuM. keTalAka te pitAnI jagyA parathI UThayA ja nahi, keTalAka kaDhAI sudhI jaI pAchA AvyA; keTalAka dhanuSya paDatuM mUkI cAlyA ane evI rIte sarva naSTabhraSTa thayA. iMdradatta rAjAnA bAvIza putrone paNa e ja hAla thayA tyAre rAjA bahu khinna thaI gaye. maMtrIe pachI trevIsamA putranI hakIkata kahI, rAjAne saMbuddha karyo. rAjAne sarva hakIkata yAda AvI. sureMdradattane kArya karavA rAjAe AjJA karI. te UTho, cAlya, dhanuSya lIdhuM, nIcI daSTi karI, dhanuSya vALyuM, bANane vega karyo ane sarva cako jyAre amuka sthAnamAM AvyAM, tyAre bANa choDayuM, jeNe ATha cakonI vacce thaI kaI paNa ArAne sparza karyA vagara rAdhAnI DAbI AMkhane vIdhI. turata ja kuMvarIe varamALA tenA gaLAmAM | Are paNa karI. A hakIkata para vicAra karatAM sAtamA lekamAM kahe che ke "rAdhAnA mukha nIce cakro anukrame ekabIjAnI viruddha dizAmAM bhramaNa kare che ane tenI nIce dhanurdhara puruSa nIcuM mukha karIne Ubhe rahyo che. kadAca koI bhAgyavaMta nipuNa te rAdhAnI DAbI AMkha bANanA mukhathI vIMdhI zake, paNa je kamanasIba prANI manuSyabhava hArI jAya che te pharI vAra tene prApta karI zakato nathI." (7) pharma-eka bahu meTe kahe che, temAM eka kAcabo rahe che. teNe eka vakhata pANI uparanI sevALa tUTavAthI Aso suda pUrNimAnI rAte AkAzamaMDaLamAM sakaLakaLAsaMpUrNa nayanAnaMdakArI, samagra nakSatre birAjamAna caMdra dIThe. AthI tene bahu AnaMda thayo. A kudaratI dekhAva pitAnA kuTuMbane dekhADavA te DUbakI mArI pANImAM gaye ane kuTuMbane laIne pAcho AvyA, tyAM te sevALa maLI gaI hatI. AthI caMdradarzana karyA vinA ja tenA kuTuMbane pAchuM pharavuM paDyuM. pUrNimAnI rAtri, sevAlanuM sapheTana ane kuTuMba sahita pitAnI hAjarI, e sarva vega pharI vAra maLavA muzkela che. AthI AThamA zlokamAM kahe che ke "sevALa-baMdha chUTavAthI eka sarovaramAM rahela kAca pUrNacaMdranAM darzana karavAthI bahu AnaMda pAye ane tenuM darzana karavA mATe pitAnA kuTuMbane laI Ave, paNa sevAla maLI gaI. A pramANe punardazana kadAca te kare, paNa je kamanasIba prANI manuSyabhava pAmI hArI jAya che te tene pharI vAra prApta karI zakatuM nathI." (8) a. 18 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138] adhyAtmakalpadruma [ sakSama yuga-"pUrva samudramAM zamI(khIlI) nAkhIe ane pazcime yuga (saruM) nAkhIe ane baMne samudramAM durdhara taraMga AvyA karatA hoya. kadAca A yugamAM zamIne praveza thAya, paNa je kamanasIba prANI manuSyabhava pAmI hArI jAya che te pharI vAra tene prApta karI zakto nathI." baLadanI Deka para nAkheluM dhaMsaruM te yuga kahevAya che. temAM jotara bAMdhavA mATe nAkhelI khIlI te zamI kahevAya che. asaMkhyAtA dvIpa-samudra mUkyA pachI chelle svayaMbhUramaNa samudra adharAja pramANa Ave che. tene pazcima cheDe yuga hoya ane bIjI bAjunA pUrva cheDe zamI hoya, e banneno yoga kema thAya? samudramAM mahAjaLa taraMga thatA hoya che e hakIkata lakSamAM rAkhavAnI che. (9) paramANu-"devatAe kIDA karatAM karatAM eka pASANanA staMbhanA vajI vaDe cUrecUrA karI nAkhyA ane pachI meruparvata para UbhA rahI eka naLImAM sarva paramANu ekaThA karI phUMka mArI, cAre dizAmAM te sarva paramANu UDAvI dIdhA. te ja paramANuone banAvela staMbha pharI vAra kadI te taiyAra kare, paNa je kamanasIba prANI manuSyabhava pAmI hArI jAya che, te pharI vAra tene prApta karI zakatuM nathI" lAkha jana UMcA meru uparathI pavananA sapATA sAthe uDADelA paramANuonI pAchaLa devatAnI jabarajasta phUMka, e sarvane sAthe letAM ane paramANunI aNutAne vicAra karatAM uparanI hakIkata lagabhaga taraMga jevI ja lAge che. (10) daze daSTAMtanuM e ja pramANe samajavuM. dareka daSTAMtamAM bahu khUbI che. dareka daSTAMta manana karIne samajavA jevuM che. manuSyabhavanI durlabhatA bahu vicAravA lAgyA che. daSTAMtanI satyatA karatAM haMmezAM temAMthI phalita thate bhAva bahu vicAravA jevo che. devakRta maMtra, camatkAra ke bIjI vAta chULa vAdanA A jamAnAmAM gaLe na Utare te tenI sAme vicAra karavAnI agatya nathI, paraMtu dareka daSTAMtamAM eka adabhuta bhAva che ane te e che ke A manuSyabhava mahAkaTe maLe che te pharI maLa mahAmuzkela che. enA pariNAma tarIke manuSyabhavanI saphaLatA karavA khAsa upadeza che. dharma sAmagrI mukhyatve manuSyabhavamAM ja maLI zake che, tethI A sarva duSTatAnuM muddAmapaNuM prApta thAya che. ATalA uparathI dharmanI durApatA samajI, kaSAya na karavA ane teTalA sAru tenA sahacArI pAMca iMdriyenA trevIza viSayane khAsa karIne tyajavA. (19, 9) kaSAyanA sahacArI pramAdane tyAga cau raistathA karmakareMgRhIte, duSTaH svamAtre'pyupatapyase tvam / amAstanumitra puSpa naM vera phuTayamAna ? | 20 | (3pajAti) cAra athavA kAmakAja karanArA (nokara-cAkara) tAruM jarA paNa dhana upADI Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] kaSAyatyAga | 139 jAya che, tApaNu tuM tapI jAya che, jyAre puSTa athavA pAtaLA pramAdo tArU puNyadhana lUMTI le che te tuM jANatA paNa nathI ?" (20) vivecana--gharamAM sahaja cArI thAya te dhAMdhala macAvI mUke che, peAlisane khelAve che, sajA karAve che athavA kAyadA hAthamAM laI cAranAM hADakAM khAkharAM kare che. A sarva zAne mATe? dhanane mATe, sthULa dravya mATe paNa madya, viSaya, kaSAya, vikathA ane nidrArUpa pramAda-ceArA tAru puNyadhana tUTI jAya che tenA te` vicAra karyAM ? viSaya, kaSAya e puSTa cArI che ane vithA, nidrA, nAkaSAya e paNa pAtaLA cArA che, paNa khadhA cAra ekaThA thaI tArA gupta puNyadhananA bhaMDAra para dhADa pADe che tethI jarA ceta. garatha gayA pachI jJAna Avaze te nakAmu che, tu mUDhanI jema beThA beThA joyA kare che, emAM tArI mUrkhAI che; mATe uThe, jAgrata thA, vicAra. (20; 90) jarA nIcuM joine cAla : upasaMhAra mRtyoH ko'pi na rakSito na jagato dAridryamuttrAsitaM, rogastenanRpAdijA na ca bhiyo nirNAzitAH SoDaza / vidhvastA narakA na nApi sukhitA dharmaistrilokI sadA, tatko nAma guNo madazca vibhutA kA te stutIcchA ca kA ? // 21 // ( zArdUlavikrIDita ) "he bhAI ! teM hajI sudhI kAi paNa prANInuM maraNathI rakSaNa karyu nathI, te kAMI jagatanuM daLadara phiTADaDyu' nathI, te rAga, cAra, rAjA vageree karelA mAtA seALa bhAnA nAza karyA nathI; te kAMi narakagatinA nAza karyAM nathI ane dhama vaDe teM kAMI traNa leAkane sukhI karyA nathI; tyAre tArAmAM guNu zA che ke tenA mada kare che ? ane vaLI evuM kAMI pazu kA karyA vinA tuM stutinI icchA paNa zenI rAkhe che ? (athavA zuM tArA guNu ane ze! tArA mada! tema ja tArI zI mATAI ane zA tArA khuzAmatanA prema !)" (21) vivecana--are jIva ! tuM lAMSA-pahALeA thaI ne cAle che, paNa te zuM jakharu. kAma karyu che ke teneA phAMkA rAkhe che? tAru' tu dhana che tene paNa tuM zeAdhI zakatA nathI. re cetana ! jarA vicAra kara. A jiMdagImAM maraNunA mATo bhaya che. teM eka paNu prANIne temAMthI bacAvyeA ? are ! tArA peAtAnA mAthethI ja tevA bhaya Ache thayA ? AkhA hiMdustAnamAM garImAI vadhatI jAya che, cAra karADa mANase divasamAM eka vakhata roTalA kuzakA khAI ne, pANI pIne sUi rahe che. uparAuparI duSkALamAM lAkhA jIva anna vinA maraNu pAme che. AvuM daLadaLa te koI nuM phiTAyu' ? phiTADavA yatna karyAM ? tyAre zuM te mATA kSaya, atisAra jevA vyAdhi maTADayA ? ke seALa bhayathI dhrujatAM prANIone temAMthI macAvyAM ? A bhavamAM te'zuM lIluM karyuM` ? AvatA bhava mATe te naraka kApI nAkhI ? tane geraMTI maLI che ke tu kadI narakamAM te jaIza ja nahI? athavA te narakanA ja nAza karyo che Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 ] adhyAtmakalpama [ saptame ke jethI koI paNa prANIne tyAM javuM paDe nahi? tArI pharaja bajAvI te janasamUha ke prANIsamUhanuM sukha vadhAryuM? AmAMnuM DuM ke ghaNuM kAMI karI zakayo nathI ane tene ahaMkAra thAya che athavA pArakI mANasa pAsethI stuti sAMbhaLavAnI IcchA thAya che te taddana asthAne, amegya, aNaghaTatI vAta che, tAre tenA upara kaze haka nathI. ceta, jarA vicAra. AvA guNuvALA mANase to tene phAMkA rAkhatA ja nathI, paNa tAre te phAke rAkhavAno haka paNa nathI. je cetIza nahi to anaMta kALacakanA pravAhamAM taNAI jaIza ane tAre pa lAgaze nahi. anukULa samaya, sthAna ane saMjogone zIdhra lAbha laI le. uparanI gAthAmAM seLa bhaya kahyA che tenAM nAma--roga, pANI, agni, sarpa, cera, zatru, matta hastI, siMha, yuddha e nava ane Ilekabhaya (manuSyane manuSyathI bhaya tevI ja rIte svajAtIya bhaya), paralokabhaya (manuSyane tiryaMca athavA devatA ke asurathI bhaya), AdAnabhaya (dhana corAI javAne bhaya), akasmAtabhaya (gharamAM beThA beThA keI paNa kAraNa vagara bhaya lAge te), AjIvikAbhaya (kevI rIte peTa bharAze tenI nidhanane ciMtA thAya che te bhaya), maraNubhaya, azlekabhaya (lakamAM apakIrti thavAnI bIka.) (2191) AvI rIte ApaNA saMsAranA dareka kAryamAM agatyane bhAga bhajavanAra bahu ja agatyane viSaya saMpUrNa thaye. e viSayanI agatyatA eTalA mATe che ke jyAre loke bAhyAcAra ane dekhAva upara bahu dhyAna Ape che. ghaNIvAra tethI bhUla paNa khAya che, tyAre zAstrakAra tethI taddana UlaTI daSTie jue che. duniyAnA dekhAvamAM "bhagata"nA nAmathI oLakhAnArA keTalIka vAra tIvra viSayI hoya che, jyAre taddana bhadrika jI zAstrakAranI dRSTimAM mahAbhAgyazALI gaNAya che. A vAtanuM keTalIka vAra spaSTa bhAna thAya che, paNa jarUrane vakhate badhuM bhUlI javAya che. adhyavasAya ane AMtara vRtti upara keTalo AdhAra che ane tethI karmabaMdhamAM keTale phera paDe che te mATe eka ja dAkhale basa che. chokare. nizALe na jato hoya athavA kucAle cAlato hoya tyAre tenA para zikhAmaNa ApavA lAla AMkha karavAmAM Ave che, tema ja gALa denAra upara paNa lAla AMkha thAya che, paNa te baMne lAlAzamAM bahu phera che. A phera samajavAmAM khUbI che, paNa AvA sAmAnya prasaMge bAda karatAM keI paNa manuSya-prakRtine mATe bAhya dekhAva parathI deravAI jaI ghaNI vAra chetarAvAnA prasaMge Ave che. saMsAranAM sarva kAryomAM kaSAya eka ke bIjI rIte joDAyeluM rahe che. rAga ane dveSa vagara saMsAranAM kAryo banatAM nathI ane tethI guptapaNe ke ughADI rIte kaSAya thaI jAya che. kaSAyane oLakhavAnI bahu ja agatya che. tethI tenA dareka zloka para vivecana karavA uparAMta, atre paNa dareka mATe kaMIka navIna rUpamAM vivecana karavAnI taka levAmAM Ave che. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 141 adhikAra ]. kaSItyoga krodha-krodha upara pahelo ane cothe e be zleke che. ene zAstrakAra bhujaMganuM rUpa Ape che, te para vivecana thaI gayuM che. gautamakulakamAM kahe che ke kofmamA tu ti-krodhIne sukha maLatuM nathI." bhavabhAvanAmAM sUra nAmanA brAhmaNanI kathA che, tene krodha karavAthI anata bhava rakhaDavuM paDayuM hatuM koi e zreSa che ane vivekane bhulAvI nAkhe che. zAstrakAra kahe che ke jo ri nathi-krodha jevuM koI duzamana nathI. mahAtmAo bhAvitAtmA anagAro ane sAdhuo paNa krodhathI rakhaDI paDyA che. krodha zuM zuM kare che, tene saMbaMdhamAM eka vidvAna lakhe che ke satApaM tanute bhinatti vinayaM sauhArdamutsAdayatyudvega janayatyavadyavacanaM sUte vidhatte kalim / kItiM kRntati durmati vitarati vyAhanti puNyodayaM, datte yaH kugatiM sa hAtumucito roSaH sadoSaH satAm // krodha saMtApa kare che, vinayadharmane nAza kare che, mitratAne cheDe ANe che, udvega karAve che, avadya (pApakAraka) vacana bolAve che; phaleza karAve che, kIrtine nAza kare che, durmati utpanna kare che, puNyadayane haNe che ane kugati Ape che." AvA AvA aneka deze krodhathI utpanna thAya che, sujJa te anubhavathI samajI zake che. krodha karavAthI nukasAna pratyakSa che. siMduraprakara, upAdhyAyajInI sajhAya vagere aneka graMthomAM te saMbaMdhI ghaNuM vivecana che. krodhano tyAga eTale kSamA. kSamA e jaina zAstrane sAra emAM ahiMsA, abhayadAna, anukaMpA Adi anekane samAveza thaI jAya che. aMdakAcArya krodhathI rakhaDavA ane tenA tyAgathI gajasukamALa, metArya vagere ghaNA jIvo sukhI thayA. mAna--Ane mATe 2-3-7-8-17 naMbaranA glaeNke che. A mIThe kaSAya che, sarvane kare game che. ghaNI vAra pite nirguNa che ema batAvatAM paNa aMtaraMgamAM ahaMkAra hoya che. keTalAka magarUba hoya che te chatI vastu mATe hoya che, ene Pride (mada) kahe che, keTalAka magarUba hoya che, te achatI vastu mATe DoLaghAlu hoya che, ene Vanity hypocrisy kahe che. magarUbI ke phAke rAkho tenA karatAM paNa daMbha rAkhave e vadhAre kharAba che. hAlanA samayamAM mANasa daMbhI vadhAre hoya che. bIjuM dhyAnamAM rAkhavAnuM e che ke A jamAnAmAM keTalAka durguNone sadaguNamAM gaNavAmAM Ave che. keTalAka mANaso self-respect svavyakti-sthApana" athavA "jAtIya-mAna'nA nAmathI ahaMkAra kare che. AvI bAbatathI * dha ane tAva (tApa-phIvara) barAbara sarakhA che. kedhathI AMkha lAla thAya che, tAvathI paNa tema ja thAya che. krodhathI mukha lAla thAya che, tAvathI paNa tema ja thAya che. tAvathI mukhamAM pAnInI tRSA lAgyA kare che, krodhathI paNa tema ja thAya che. tAvathI nADI tathA hRdaya bahu vegamAM cAle che, krodha vakhate paNa tema ja thAya che. tAvathI bhUkha lAgatI nathI, kAdha vakhate paNa ane rucatuM nathI vagere vagere. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 ] adhyAtmakapama saptama khAsa cetatA rahevAnI jarUra che. emAM khUkhI zu che te vicAravAnI jarUra che. peAtAnI jAtane phekI devI, dareka apamAnane pAtra banAvavI, ema kahevAnI matalaba nathI; pazu e dekhAvanA rUpamAM ahaMbhAva pesI jAya che e khAsa dhyAnamAM rAkhavAnuM che. ahaMkAra ke daMbha aneka prakAranA che. zAstrakAra mada ATha prakAranA kahe che, te upara jaNAvyA che ane te mada karavAthI herAna thayelAnAM dRSTAMtA paNa sAthe khatAvyAM che.x A jamAnAmAM A bAbatathI sAvaceta rahevAnI khAsa jarUra che. bhavabhAvanAmAM eka ujjitakumAranI kathA che, te A khAkhatamAM dhyAnamAM rAkhavA jevI che. mAnathI vinayane! nAza thAya che, akDa rahevAnu` mana thAya che ane leAkeA tethI abhimAnI mANasA sAthe sakha'dha Ache karI nAkhe che. bhalA mANusa ! AkhI duniyAmAM hiMdustAna kayAM ? temAM gujarAta kayAM ? ane temAM tAruM gAma kAM ? atyAranI gaNatarI pramANe jaNAyelI duniyAmAM lagabhaga eka akhaja ne sATha karoDa mANasA che, temAMnuM eka paNa mANasa se varasa pachI ahIM raheze nahi, tyAre tuM te zuM joIne madya kare che? vaLI, chelrI gAthAmAM kahyuM tema, tArAmAM evA kayA asAdhAraNa guNa che ke tu' mAna kare che ? jarA vicAra, jarA UMDA utara, zAstrakAra mAnane 'hAthI' kahe che.+ tenA upara besanAra DAle che. ane upAdhyAyajI kahe che ke mAnatyAganA rastA e ja che ke pUrve mATA moTA puruSA thai gayA hoya temanAM dRSTAMta vAMcI-vicArI teonI pAse peAtAnI laghutA vicAravI. vidvAnA kahI gayA che keH-- balibhyo balinaH santi, vAdibhyaH santi vAdinaH / dhanibhyo dhaninaH santi, tasmAdarpaM tyajed dhaH // huM khaLavAnathI paNa maLavAna, vAdIthI paNa vAdI ane dhanavAnathI paNa vadhAre dhanavAna prANIo duniyA para che, mATe DAhyA hoya temaNe ahakAra karavA nahi." zerane mAthe savAzera ghaNA paDayA che. sujJane ATalI zikhAmaNu khasa che. vaLI, udayaratna mahArAja kahe che ke, mAnathI vinayanA nAza thAya, vinaya vagara samakita-prApti na thAya, samati vagara cAritra na thAya, ane cAritra vagara sa'sAra-a'dhanathI mAkSa na thAya, tethI para'parAe mAnathI mAkSa thatA nathI. A badhu vicAravAnane hastAmalaka jevu che, sujJane cetavaNI ApIne svAtmahita sAdhavA A satra preraNA kare che. mAyA...ene zAstrakAra nAgaNI kahe che, ene mATe agiyAramA zlokamAM vivecana karyu* che. A kaSAya bahu mIThA che. A karavAthI jIva mahA-tIvra pApanA sa'caya kare che. e doSa A ATha prakAra paNa upalakSaNarUpa samajavA. x jue A adhikAranA sattaramA zrleka paranI noMdha. + zrI hemacaMdrAcArya. mAnane vRkSa kahe che, e vaDalAnA vrukSa jevu che. ene kApyu. hAya tApaNu Uge che. ene nAza karavAnA upAya tarIke nadInuM pUra ANavAnI jarUra che. ane jayAre e vRkSanA mULamAMthI uccheda thAya tyAre ja ene pharI vadhavAnA saMbhava dUra thAya che. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] kaSAyatyAga [ 143 sAmAnya mANasa karatAM duniyAnI najaramAM hoMziyAra-karamI kahevAtI vyaktimAM vadhAre hoya che. gAMDI mAnA DAhyA dIkarAone e khAsa guNa manANe che; "vaNika tehanuM nAma jeha jUThuM nava bele ItyAdi zAmaLabhaTTe kahyuM temAM navAI lAge che. hAla te vANiyAveDA-vIsApaNuM-e mAyAvIpaNAnA paryAya zabda thaI paDayA che. e mAyA karavAthI mana bahu vyAkuLa rahe che. zAstrakAra kahe che ke "mANAki ti ghara -mAyAvI mANaso pArakAnA nekara thAya che" e taddana anubhavasiddha che. eka bAbatamAM mAyA-kapaTa karyuM tene nabhAvavuM e bahu muzkela che; pachI aneka yuktio lagAvavI paDe che, asatyanI paraMparA cAle che ane chatAM paNa manamAM pakaDAI javAnI dhAstI rahe che, vANiyAveDA karavAnI mAyA tema ja rAjakhaTapaTanI mAyA e to dekhItI rIte tyAjya che. e mAyA karanAramAM bagavRtti, khoTe dekhAva bahu hoya che, eTaluM ja nahi paNa, zrI malilanAthanA daSTAMtathI jaNAya che ke prazasta mAyA paNa karavI nahIM. khasUsa karIne kema, nAta ke saMghanA AgevAne, derAsaranA TrasTIo vagere netA puruSae to evA saraLa thavuM joIe ke bIjAo tenuM anukaraNa kare. vAcaka! nAta ke saMghanI mITiMgamAM javAne tane kaI vAra prasaMga Avyo che tyAM zuM thAya che? e komanI ane AkhA dezanI sthiti batAve che, e pAyamAlInuM cihna che; e batAve che ke AryAvartamAM jyAM sudhI saraLatA nathI, svArpaNa nathI, pakSabuddhino tyAga nathI, svAtmabhoga nathI tyAM sudhI jApAnanA pADozI hovAnI magarUbI karavAne tene jarA paNa hakka nathI. bhalA bhAI! tArAM sAMsArika kAryomAM to mAyA, paNa tArAM dhArmika kAryomAM paNa mAyA! tuM jena che ke hiMdu che ke koI paNa hA, tuM sAdhu ho ke saMnyAsI ho ke pAdarI ho, paNa tAruM jIvana jo ! tuM dekhAva keTalo kare che? karaMjana karavA mATe, vAhavAha belAvavA mATe keTaluM kare che? te je! vicAra ! bahu nakAmuM cAlyuM jAya che, tuM samajyo nathI, samajavA yatna karato nathI, tethI badhI bhUla thAya che. - lobha-ene zAstrakAra "AkAza" sAthe sarakhAve che. * AkAzano cheDe Avato nathI tema lebane cheDe AvatuM nathI. bAramI gAthAmAM tenuM vivecana thaI gayuM che zAstrakAra kahe che ke "sAvinarAjaM majU-lobhathI sarva guNene nAza thAya che. alaMkAramAM ATalA mATe ja paisAne agiyAramAM prANa kahevAmAM Ave che. e daza prANane mukAve che, pitAnA guNonAM vakhANa karAve che, nAca karAve che. AkhI duniyAne mArI para nacAvanAra AzA-tRSNa anekarUpe kAma kare che. rAjayanA, dhananA ke putranA lobhathI aneka akAryo thAya che. eNe abajo rUpiyAnA dhaNI mammaNa zeThane aMdhArI rAtrie nadInA pUramAM taNAtAM lAkaDAM kheMcavA sUcavyuM, ane eNe kaNikane pitAnI mAnA bApa ceDA mahArAjA sAthe * zrI hemacaMdra mahArAja ene "samudra sAthe sarakhAve che. e dekhAya che maryAdAvALA, paNa jyAre uchALo mAre che tyAre hadapAra vadhI jAya che, enuM taLiyuM dekhAtuM nathI, vagere rUpaka ghaTADavAM. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 ] adhyAtmakapadgama [sakSama mATu' yuddha karAvyuM. eNe dhavaLa zeThane sAtamI nArakIe mAA ane eNe nepAliyanane seTa helInAmAM keda karAvyA. eNe ghaNAne bhamAvyA, rakhaDAvyA ane bheAMyabhegA karyAM. ATalA mATe aDhAramI gAthAmAM kahyu` che ke 'mUDha di saMtaro: vAyAH--sa'sArarUpa vRkSanuM mULa ja kaSAya che. kaSAyatyAga eTale sa'sAratyAga. e kaSAyAnA anuyAyI ane sahacArI tarIke viSaya ane bIjA pramAda Ave che ane tenA samadhamAM anyatra vivecana thaI gayuM che. vaLI, sAmAnya rIte kaSAyatyAga karavA mATe pa-6-15-16-21 e zlAko che ane viSayapramAda tyAga mATe 19-20 e be zlokA che. A viSaya bahu ja agatyanA che. manuSyajIvananA mATo bhAga A manAvikAra para phateha pAmavAthI ja saphaLa karI zakAya che; tene jItavA e manuSyajIvananI kasATI che. A viSayanI agatya joIne anatAM sudhI dareka zlAka para sArI rIte vivecana karavAnA prayAsa thayA che. kaSAyanA viSaya eTalo badho vistRta che ke te para ghaNuM vivecana thaI zake, paraMtu graMthagaurava vadhI jAya tethI atra muddAnI hakIkata para khAsa dhyAna khecyuM che. A cAre kaSAyA para anyatra ghaNA vistArathI A lekhake ullekha karyo che, te vistArathI jANavAnI icchAvALAne upayAgI thai paDe tevA sa`bhava rahe che. zrI jaina dhama prakAza" mAM saujanya ' nA viSaya nIce e lekhA chapAyA che. atra mukhyatve kahevAnu' e ja che ke tAre game teve prayAsa karIne kAyA para jaya meLavavA. e pramANe karavAthI A jIvananI sArthakatA che, ema karIza tA ja A bhavayAtrA saphaLa thaze ane nahi te| anaMta kALacakramAM pharatA AvyA che, te pramANe A bhava pazu eka pherA samAna thaze. " iti savivaraNaH kaSAyanigrahanAmA saptamo'dhikAraH // Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH zAstraguNAdhikAraH // atyAra sudhI agAunA sAta adhikAromAM mamatvamocana ane kaSAyatyAga tathA pramAdityAgane upadeza karyo. A sarva upadezanI asara mana para zAstrAbhyAsa hoya te kAyama rahe che, nahi te cAlI jAya che. jJAna-samajaNa vagara kaI paNa vastune tyAga thatuM nathI; thAya te banyo rahetuM nathI ane cheDe vakhata rahe, te paNa pAchI asala sthiti thaI javAne cAlu bhaya rahyA kare che. zAstrAbhyAsa kevA prakArane joIe, tethI kevA kevA prakAranA lAbha che, te vadhAre spaSTa karavA mATe sUrimahArAja have pravRtti kare che. uparacoTi zAstrAbhyAsa zikAtarAme dahi te vanti, vizakti siddhAtarasa na vAntaH | yadatra no jIvadayArdratA te *, na bhAvanAkrUratatizca labhyA // 1 // ( upendravajrA) "zilAnI sapATI jevA (kaThaNa) tArA hRdaya para thaIne siddhAnta jaLa cAlyuM jAya che, paNa tenI aMdara praveza karatuM nathI, kAraNa ke temAM (tArA hRdayamAM) jIvadayArUpa bhInAza nathI ane bhAvanArUpa aMkurAonI zreNi paNa nathI." (1) vivecana-sAdhunAM vyAkhyAna, graMthano abhyAsa, zAstranuM zravaNa vagere prasaMge hRdayataTa para jJAnalaharIne sugaMdhI pavana jarA vakhata vAya che ane ghaNAkharA manuSyane te, te jarA AnaMda ApI cAlyo jAya che. jemAM pANIno pravAha zilA upara thaIne cAlyo jAya che ane ardhA kalAka pachI juo te pAchI zilA jevI ne tevI hAlatamAM paDelI hoya che, temAM bhInAza paNa rahetI nathI ane tenA para aMkurA paNa UgatA nathI, tenA para divasenA divase sudhI pANI cAlyuM te taddana nakAmuM thaI jAya che, kAraNa ke jaLa pitAnI asara kAMI paNa sthApana karI gayuM nahi. bIjI daSTithI joIe te, zilAmAM keIe svabhAva raheluM che ke pANI prApta thayuM, tene lAbha levAnI tenAmAM zakti nathI. tyAre zilA jevA hRdayathI lAbha nathI. je jJAna upara uparathI cAlyuM jAya tenAthI vizeSa lAbha * tte ti vA pATA citte ! a, 19 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146] adhyAtmakalpama [aSTama paNa zuM? zAstrakAra AvA jJAnane viSayapratibhAsa jJAna kahe che. matiajJAnanA kSapazamathI e jJAna prApta thAya che. vastutaH e matijJAna viSaya hoI ajJAna ja che. ethI keTalIka vastuonuM iMdriyapratyakSa jJAna thAya che; paraMtu bALakane jema viSa, kaMTaka ke ratnamAM heya-upAdeyapaNanuM jJAna nathI, tema AvA upara uparanA jJAnavALAne vastutaH heya-upAdeyapaNAno begha nathI. vyavahArathI mahAtatvajJAnI ke philAoNphara paNa kahevAya, paraMtu jyAM sudhI tenI pravRtti nirapekSa che, tyAM sudhI tenuM jJAna lAbha ApanAra thatuM nathI. hRdaya jyAre khetaranI phaLadrupa bhUmi jevuM thAya ane tenA para siddhAntajaLa paDe, tyAre pachI temAM sarva jIva pratye marIbhAvarUpa AdratA prApta thAya che. ane tema thAya tyAre ja bhAvanArUpa aMkurAo paNa tyAM Uge che. evI rIte vartana para asara karanAra tavasaMvedanajJAna prApta thAya che, tyAre zAstrAbhyAsa bahu upayogI thaI paDe che. matiajJAnanA kSapazamathI jarA jarA vastasvarUpa jANavAnuM banI zake te taddana upara uparanuM thAya che, paraMtu jayAre vastutaH svarUpajJAna prApta thAya tyAre vartana para paNa tenI asara thAya che. lekenuM jJAna bahudhA upagitA karatAM ADaMbara mATe ane svAtmaguNavRddhinA vikAsa karatAM svakIrtirUpa kSullaka ahika vRttithI utpanna thayeluM hoya che, je koI paNa rIte jJAnanA nAmane yogya nathI. ATalA mATe A adhikAranA AThamAM zlekamAM kahe che ke "Agama kAMI abhyAsamAtrathI phaLa ApanAra thatAM nathI." viSayapratibhAsa jJAna jIvane ghaNI vAra thAya che, paNa sAdhya to tattvasaMvedana jJAnathI ja prApta thAya che. (1 92) zAstra bhaNelA pramAdIne upadeza yasyAgamAmbhodarasaina dhautaH, pramAdapaGkaH sa kathaM zivecchuH ? / rasAyanaryasya gadAH kSatA no, sudurlabhaM jIvitamasya nUnam // 2 // ( upajAti) je prANIno pramAdarUpa kAdava siddhAMtarUpa varasAdanA jaLapravAhathI paNa vAta nathI te kevI rIte mumukSu (makSa meLavavAnI IcchAvALA) hoI zake? kharekhara, rasAyaNathI paNa je kaI prANIne vyAdhi nAza pAme nahi, te pachI tenuM jIvana rahevAnuM ja nahi ema jANavuM." (2) vivecana-jyAre zAstrazravaNathI paNa pramAdano nAza thAya nahi tyAre pachI A jIvane anaMta kALa paryata saMsAramAM paribhramaNa karavAnuM ja che, ema samajavuM. pramAda ATha prakAranA cheH 1. saMzaya, 2. viparyaya (UlaTe badha), 3. rAga, 4. zreSa, 5. matiSaza, 6. mana-vacana-kAyAnA yogenuM dupraNidhAna, 7. dhama para anAdara, 8. ajJAna athavA pAMca prakAre paNa pramAda cheH madha, viSaya, kaSAya, vikathA ne nidrA. AnuM vizeSa svarUpa chaThThA adhikAramAM batAvAI gayuM che. atre ATha prakAranA pramAdane tyAga samajavo. zAstrAbhyAsa ke zravaNa pachI te banyA ja rahe, te pachI thaI rahyuM ! vaiidakazAstrokta vidhipUrvaka mArelAM Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] zAstraguNa [ 147 tAmra ke pArada pramukhanA prayogathI paNa jyAre vyAdhi maTe nahi, tyAre te kesanI AzA cheDI ja devI. tema ja saMsAra duHkharUpa vyAdhi paNa tene mATenA rasAyaNarUpa zAstrathI paNa je maTe nahi, te jANavuM ke tevA vyAdhivALo prANa "duHsAdhya" ke "asAdhya"nA vargamAM che. dareka bhUlane sudhAravAnA upAya hoya che, dareka vimArgagamanane sumArge lAvavAnAM sAdhana hoya che, dareka vyAdhinAM auSadha hoya che. pramAdane pAribhASika artha na karIe te sAmAnya bhASAmAM tene ALasa-puruSArthane abhAva-e artha thAya che. dareka vyakti, pachI te upAdhi sahita ke rahita hoya, tene kartavyathI bhraSTa karanAra A mahAduguNa che. enI hAjarI hoya tyAre kaI paNa kArya thaI zakatuM nathI ane dareka pagale khalanA prApta thAya che. sAdhujIvanamAM pramatta avasthA adhaHpAta karAvanArI thAya che ane sAdhyane raste vadhAre karAvavAne badale eka pagaluM pAchA haThADe che. A pramatta avasthA dUra karavA mATe zAstrAbhyAsa parama upAya che. zAstrAbhyAsathI pite keNa che? pitAnI pharaja zI che? pitAnuM sAdhya zuM che? te sAdhya prApta karavAnA upAya zA che ?-te jANavAnuM-samajavAnuM banI Ave che ane tethI ja pramAdane dUra karavAnI yegyatA zAstrAbhyAsIne prApta thAya che. A abhyAsa paNa mananapUrvaka ane vartana para asara karanAre joIe. vAgaDaMbara ke capaLatA karAvanAre zAstrAbhyAsa bahu lAbhaprada nathI; kAraNa ke evI sthitimAM vyAdhinA auSadha tarIke temAM je guNa rahele che te nAza pAme che ane dhArela pariNAma na nipajAvanAra auSadha nakAmuM thaI paDe che. tema zAstrAbhyAsa paNa AvA sagomAM upayoga vagarane thaI paDe che. tethI rasAyananuM ukta daSTAMta barAbara ucita che. kahevAnI matalaba e che ke zAstrAbhyAsa bahu mananapUrvaka kare te pramANe vartana karavuM ane pramAda vagere durguNe hoya tene dUra karavAnuM sAdhya lakSamAM rAkhavuM. parama sAdhya te "ziva (mokSa) che e khAsa dhyAnamAM rAkhavuM ane buddhi tathA zaktine AvirbhAva ApanArA AvA anukULa prasaMge prApta thayA chatAM teno sadupayoga na thAya ane dareka zubha kAryamAM pramAda thayA ja kare e sthiti dUra karavAnI AvazyakatA samajavI ane vara karavA parama puruSArtha pragaTa kare. (26 93) - svapUjA mATe zAstrAbhyAsa karanArA pratye adhItino'rcAdikRte jinAgame, pramAdino durgatipApa'termudhA / kayotirvimUDha di jAtino, gujaya mai zastramaya rahyuf? rU . ( vaMtha) "durgatimAM paDanAra pramAdI prANa pitAnI pUjA mATe jaina zAstrano abhyAsa kare che 1. panIpatyata iti paaptiH| yaGantapatdhAtoridaM kipratyayAntam / "AdagamahanajanaH kikinau liT c|" (3-2-101) pANinikRtASTAdhyAyIsthasUtraM, tatrasthena sAsahivAvahicAcalipApatInAmupasaMkhyAnamiti kArtikena / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 ] adhyAtmakalpama [ aSTama te niSphaLa che. dIvAnI jAtimAM phasAyelA, dIvAmAM paDanAra pataMgiyAnI AMkhe tene zo lAbha karanArI che?" (3) vivecana-AMkha vagara jIvana akAruM che, paNa te ja AMkhone durupayoga thAya te teo ja A jIvanane nAza kare che. pataMgiyuM AMkhathI ja phasAya che. zAstrAbhyAsa ane vartana vagara durgatine nAza thato nathI, paNa jyAre te ja abhyAsa potAnA AdarasatkAra mATe tema ja pahelI khurazI meLavavA mATe thaye hoya tyAre niSphaLa thAya che, eTaluM ja nahi paNa nukasAna karanAra thAya che. jarA mAna maLe tene lAbha kahe to bhale, paNa zAstrakAra ene nukasAna kahe che. zAstrAbhyAsanA pariNAme badhuM maLe che, mAna maLe che, pramukhanI khurazI maLe che, graMthakAra thavAya che, paNa abhyAsInI abhyAsanA phaLa tarIke e IrachA na hovI joIe; e IcchA thaI ke badhuM gayuM ema samajavuM. zrImAna haribhadrasUrijI mahArAja teTalA mATe viSayapratibhAsa jJAnanI vyAkhyA karatAM kahe che ke e jJAnathI pravRtti kevI karavI te saMbaMdhamAM taddana nirapekSa vRtti rahe che ane vartana vagaranA jJAnathI lAbha thato nathI. te jema atra dRSTAMta ApIne spaSTa karavAmAM AvyuM che, tema aSTakamAM tevA jJAnane mahAapAyane kAraNarUpa kahyuM che ka ApaNe vyavahAramAM paNa e vAtane vAraMvAra anubhava karIe chIe. jeo avyavasthitapaNe bahu abhyAsa karI gayA hoya che, teone pitAnI pravRttinA saMbaMdhamAM bahu viveka rahetuM nathI. ekaluM magaja keLavAyuM hoya ane aMtaHkaraNa para tenI chApa na paDI hoya tyAre AvuM bhayaMkara aNukapela pariNAma Ave che. Mental Education (mAnasika keLavaNI ane Moral Education (aMtaHkaraNanI keLavaNune)ne taphAvata atra sArI rIte daSTigocara thAya che. eka vidvAna gaNatA manuSyane azuddha vyavahAramAM pravartate dekhavAmAM Ave tyAre samajavuM ke tenuM jJAna haju prathamanI nirdiSTa paMkti upara ja che. pravRttimAM AtmAne yathAsthita lAbha-alAbhane sadabhAva batAvanAra jyAM sudhI tenA jJAnane viSaya thAya nahi tyAM sudhI jJAna ADaMbara mAtra rahe che, ane te jJAnane zAstrakAra aneka prasaMge "ajJAna" ja kahe che. A ane have pachInA be zloka ADe raste UtarI gayelA, paMDita hevAno phAMke rAkhanArA ane zuSkavAdIo upara sakhata phaTako mAre che. dareka abhyAsIe A bAbata para dhyAna ApavAnI khAsa jarUra che. ane daSTAMta paNa samajAya tema ja lAgu paDe tevuM che. (3; 94) paralokahitabuddhi vagaranA abhyAsa karanArAone modante bahutarkatarkaNacaNAH kecijjayAdvAdinAM, kAvyaiH kecana kalpitArthaghaTanaistuSTAH kavikhyAtitaH / * jue zrI haribhadrasUrijInA aSTaka navamAne trIjo leka. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] zAsaguNa [ 149 jyotirnATakanItilakSaNadhanurvedAdizAstraiH pare, phUma prekti tu jAni jJAna gulimarIne jJAna + 4. (zArdUSirahita) keTalAka abhyAsIo bahu prakAranA tarkavitarkonA vicAromAM prasiddha hoI vAdIone jItIne AnaMda pAme che, keTalAka kalpanA karIne kAvyo racIne kavi tarIke khyAti meLavI, AnaMda mAne che ane keTalAka jyotiSazAstra, nATyazAstra, nItizAstra, sAmudrikazAstra, dhanurveda vagere zAstranA abhyAsa vaDe khuzI thAya che, paraMtu AvatA bhavamAM hitakArI kArya tarapha je teo ajJa (athavA bedarakArI hoya te ame teone peTabharA ja kahIe chIe." (4) vivecana--uparanA lekamAM kahI te ja hakIkata skuTa kare che. keTalAka nyAya (Logic) nI koTimAM UMDA UtarI AnaMda mAne che, jyAre keTalAka kavi thAya che, keTalAka jozI, nATakakAra, musaddI, sAmudrika jJAnamAM kuzaLa, zastravidyAmAM pAraMgata ane keTalAka rasAyanazAstrI (Chemist), AMkaDAzAstrI (Statistician), arthazAstrI (Economist), khagoLavettA (Astronomer), bhUtaLavettA (Geologist), vanaspatividyAkuzaLa (Botanist), gaNitazAstra mAM pravINa (Mathamatician), vaiyAkaraNa (Grammarian) vagere vagere thAya che; udyoga, gurukRpA ane kSayopazama pramANe vidvattA meLave che, paNa jo temane bhavanI bIka nathI, te AvatA bhavamAM hitakArI dharmAnuSThAna karI zakatA nathI ane dharmAnuSThAna karyA sivAya AvatA bhava mATe taiyArI nathI ane te dhamI havA karatAM dhamI havAne dekhAva mAtra kare che. A pramANe hoya te jANavuM ke te mANasa peTabharA ja che ane kALanI sapATImAM lAganArA pavana anusAre taNAI javAnA che. aSTakajInA TIkAkAra kahe che ke - avise siyA mai zciya sammahi TThissa sA mainANaM / maiannANaM micchAdihissa suyaMpi emeva // samyagdaSTinI buddhi te "matijJAna che ane mithyAdaSTinI buddhi te "matiajJAna che. matimAM kAMI pheraphAra nathI. zrutajJAnanA saMbaMdhamAM paNa te ja prakAre samajavuM." mahAta karanAra hoya te paNa jyAM sudhI jJAnanI asara Atmika zubha pravRttimAM thatI nathI tyAM sudhI tevA jJAnane zAstrakAra ajJAna ja kahe che. ane ajJAna te kaSAyAdi mahAripuothI paNa vadhAre kharAba che. AthI amuka vyakti vidvAna hoya to tethI kAMI bahu khuzI thaI javA jevuM nathI. vAstavika tulanA te pravRtti upara ja rahe che ane jeo amuka kAryane, Atmika unnati-avanatine aMge, zuM saMbaMdha che te vicAratA nathI athavA vicAra karavAnI darakAra karatA nathI ane vicAra karIne unnatine mAge pravRtti karatA nathI, teo vastutaH ajJAnI ja che, saMsArarasika ja che, saMsAramAM rakhaDanArA ja che ane tethI teone "peTabharA kahevA yukta ja che. jeo pitAnA piTapUrate vicAra karI besI rahe che teo peTabharA kahevAya che. atra saMsAranA vadhAranArane te nAma ApavuM bahu sArthaka che, vicAra karIne samajavA yogya che ane samajAI jAya tevuM che. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa0] [ aSTama adhyAtmakalpadruma "ame' kahIe chIe ema zrI munisuMdarasUrijI mahArAja bhAra mUkIne kahe che. graMthakArane bahuvacanathI lakhavAne hakka che; emAM mAna jevuM kazuM nathI. lekanAM mana para viSaya ThasAvavA mATe bhAra mUkIne kahevAnI A paddhati bahu asarakAraka che. TIkAkAranA kahevA pramANe te samAna dharmavALAonI ekavAkyatA eTale sarakhA vicAra dharAvanArAone sarvAnumate thayelo nirNaya batAve che. (4; (5) zAstra bhaNIne zuM karavuM? kiM modase paNDitanAmamAtrAt, zAstreSvadhItI janarajakeSu / tatkiJcanAdhISva kuruSva cAzu, na te bhaved yena bhvaabdhipaatH||5|| (upajAti) lakaraMjana karanArAM zAstrone abhyAsI thaIne tuM paMDita nAmamAtrathI kema rAjI thaI jAya che ? tuM kAMI e abhyAsa kare ane pachI kAMI evuM anuSThAna kara ke jethI tAre saMsArasamudramAM paDavuM paDe ja nahi." (5) vivecana--ukta hakIkta spaSTa kare che ke zAstrAbhyAsathI rAjI thaI javAnuM nathI, paNa kAMI karavuM-kAMI dAna, zIla, tapa, bhAva athavA zuddha vartana, viveka, anukaMpA, vartanamAM Ave evuM kAMI karavuM joIe; enA saMgamAM AbarU-kIrti Ave te bhale Ave, paNa tene levA jaIza nahi. tAre to AMkho mIMcIne UMcI padavI para javA, guNasthAna ArohaNa karavA, mekSa sanmukha karavA AgaLa cAlyA javuM. abhyAsane A ja hetu che, A ja phaLa che ane A ja parAkASThA che. jJAna be prakAranuM che. ekamAM mAtra magaja keLavAya che. bIjAmAM hRdaya keLavAya che. je vAdavivAda karavA mAtramAM ja kuzaLa hoya, jeo bhASaNa karavA mAtramAM ja kuzaLa hoya, jeo lekha lakhavA mAtramAM ja kuzaLa hoya, teoe kaI paNa prakAre AnaMda pAmavAnuM nathI. evA jJAnathI aTakI na jatAM hRdayane keLavavAnI jarUra ghaNI che. zAstrakAra kahe che ke janamanaraMjana dharmanuM mUlya na eka badAma amuka apekSAe A vacana satya che ane e apekSA dhyAnamAM rAkhIne ja A adhikArane ullekha thaye che. - bIjuM AtmapariNatima jJAna che. temAM amuka kAryathI Atmika guNa vikasvara karavAmAM lAbhahAni keTalI che, te bahu sArI rIte samajAya che, paraMtu anarthane tyAga thaI zakatuM nathI. A jJAna zuddha zraddhAvALA aviratine hoya che. e jJAnamAM tathA prakAranI pravRtti hotI nathI. paNa te jJAnavAna zuddha mArganI sanmukha che ane vairAgya utpanna thavAnuM tene kAraNa prApta thayuM che. AvA jJAnavALAe paNa khuzI thaI javA jevuM nathI. jyAM sudhI evA prakArane abhyAsa na karavAmAM Ave, ke jethI bhavacakanI rakhaDapaTTI maTI jAya, tyAMsudhI jJAna joIe teTaluM upayogI thatuM nathI. (5, 96) Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikA2] zAsaguNa [ pA zAstrAbhyAsa karIne saMyama rAkhave e sAcuM jJAna che. dhigAgamairmAdyasi raJjayan janAn , nodyacchasi pretyahitAya saMyame / / dadhAsi kukSimbharimAtratAM mune !, ka te kva tat kaipa ca te bhavAntare ? // 6 // (upajAti) "he muni ! siddhAMta vaDe tuM lekene raMjana kara khuzI thAya che ane tArA pitAnA Amumpika hita mATe yatna karate nathI tethI tane dhikkAra che! tuM mAtra peTabharApaNuM ja dhAraNa kare che, paNa he mune ! bhavAMtaramAM te tArA Agame kyAM jaze ? te tAruM janaraMjana kyAM jaze? ane A tAre saMyama kyAM jaze ?" (6) - vivecana-zAstrAbhyAsa karIne zuM karavuM?-te upara sAmAnya zabdomAM kahyuM. atra spaSTa zabdomAM munine uddezIne kahe che ke je pAMca Idri para saMyama na hoya te abhyAsa vyartha che, peTabharApaNuM ja che eTale ke sarvasaMpankarI bhikSA adhikArI tuM thaI zaktA ja nathI. AvA sAdhuo nathI sAdhatA A bhavanuM ane nathI sAdhatA parabhavanuM. tevI ja rIte paMDita havAne dekhAva karanArA keTalAka A vargamAM Ave che. abhyAsanuM phaLa AtmapariNati sudhAravI e ja havuM ghaTe. e na bane te pachI abhyAsa vadhya thAya che. graMthakAra pite te nIcenI AThamI gAthAmAM AthI paNa nIcI hade te vAta mUke che. jIvanane hetu, abhyAsane hetu zuM che? kyAM rahI zake che te vicAre. lokaraMjana karanAra abhyAsInuM peTabharApaNuM cothA slekamAM ApaNe vistArathI joyuM che. AmAM khAsa vicAravA yogya eTaluM che ke parabhavamAM tuM kyAM jaIza? tArA Agame kyAM jaze? ane tAre saMyama kaLyAM jaze? vaLI tAruM pratyahita kyAM jaze? ane jeonI pAsethI tuM kIrtinI IcchA rAkhe che teo kyAM jaze? jarA mAnI lIdhelA mAna nAmanA manovikArane tRpta karavA khAtara tAruM bahu bagaDe che ane tRpti paNa pUrI thatI nathI. atra maraNa te anivArya che ane tyAra pachI tArI gati tuM jANatA nathI ane chevaTe saMsArasamudranA meTA khaDaka upara tAruM jIvanavahANa tane kharAbe caDhAvI deze, tyAre pachI tAro kIrtine lAbha ane te khAtara sahana karelA parISaho tane kAMI upagI nahi thAya. uddeza atra e ja che ke zAstrAbhyAsa karIne saMyama rAkha. TIkAkAra noTa lakhe che ke "pitA putrane zikhAmaNa ApavA sAru tiraskArane zabda lakhe te yukta ja che." (6 7). kevaLa abhyAsa karanArA ane abhyAbhyAsI sAdhakamAM zreSTha keNu? dhanyAH ke'pyanadhItino'pi sadanuSThAneSu baddhAdarA, duHsAdhyeSu paropadezalavataH zraddhAnazuddhAzayAH / * juo haribhadrasUrikRta aSTaka pAMcamuM. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 ] adhyAtmakapama kecitvAgamapAThino'pi dadhatastatpustakAn ye'lasAH, trAhiteSu karmasu kathaM te bhAvinaH pretyahAH 1 // 7 // ( zArdUlavikrIDita ) " keTalAMka prANIoe zAstranA abhyAsa karyAM na hoya teApaNu khIjAnA jarA upadezathI, muzkelIthI sAdhI zakAya tevAM zubha anuSkAnA tarapha AdaravALA thaI jAya che ane zraddhApUrvaka zuddha AzayavALA thaI jAya che tene dhanya che ! keTalAka te AgamanA abhyAsI hAya ane tenAM pustakA pAse rAkhatA hoya, chatAM paNa A bhava-parabhavanAM hitakArI kAryAMmAM pramAdI thaI jAya che ane paraleAkane haNI nAMkhe che, tenuM zu thaze ?" (7) vivecana--vidyA ane muktiprAptine kevA sa'kha'dha che te vicAravA jevu che. vidvAnAne ja meAkSa maLe che ema nathI, paNa abhyAsanI sAthe saraLatA, sadghatana joIe. Smiles nAmanA eka prakhyAta graMthakAra kahe che ke 'asAdhAraNa vidvattAnI sAthe halakAmAM halakA durguNA keTalIka vAra maLelA hoya che, ane ucca cAritrane vidyA sAthe kAMI paNa khAsa saMbaMdha nathI.' deva-guru-dharma para zuddha zraddhA, zuddha vana ane saraLa saumya prakRtithI ghaNA bhadrika jIvA tarI gayA che. hakIkata Ama che, chatAM paNa vidyAvAnane saMsAra taravA sahelA paDe che emAM teA jarA paNa zaka nathI. jJAnIne vicAraNA-vatana sArAM thaI javAne bahu sabhava che ane ajJAnI karoDo varSe je ka kSaya kare te, jJAnI eka zvAseAcchvAsamAM karI zake che. paNa AvI sagavaDa che te sAthe ja jo jJAnI pramAdI thaI jAya, ADaMbara karanArA thaI jAya, vAhavAha khelAvanArA thai jAya, AzIbhAva rAkhI dharmAcaraNa kare, tA tene mATuM nukasAna thAya che athavA DhaMkAmAM teneA adhaHpAta thAya che. jema kama kSayanu prakhaLa sAdhana jJAnInA hAthamAM rahe che, tema tIvra karmAMbadha ane javAbadArInuM jokhama paNa tene mAthe vadhAre che. jJAnavAne-vidyAvAne bahu vicArIne dareka kAya karavAnI jarUra che. mULa zlAkamAM zAstranA abhyAsa nahi karanAra ema kahyu' che te alpa abhyAsa karanArA mATe hAya ema samajAya che. A aAthI ajJAnavAdane puSTi ApI nathI te khAsa samajavAnI jarUra che. A AkhA adhikAramAM jJAnane alpAMza pada ApavAmAM AvyuM hoya, tyAM viSayapratibhAsa jJAnane aMge te kathana che ema samajavu. tattvasa vedana jJAna jyAre prApta thAya tyAre tA A adhikAramAM varNavelI sthiti heAya ja nahi. te jJAnavAnane haiya-upAdeyanA zuddha nizcaya hAya che, tenI vRtti svastha heAya che ane tenI mukhamudrA para zAMta rasa DhaLelA hAya che. tevA jJAnavALAnuM vartana paNa bahu zuddha heAya che ane tenI ane alpa abhyAsInI kadI paNa sarakhAmaNI thaI zake ja nahi. zAstrakAra ajJAnavAdanI kadI paNa puSTi ApatA nathI e khAsa dhyAnamAM rAkhavAnu che. bAkI jJAnanAM pustakAnA bha'DAra kabajAmAM rAkhavAthI ane mATI sabhAe jItavAmAtrathI kAMI bahu lAbha nathI e atra uddeza che. (7;98) * jIe haribhadrasUrijI aSTaka ( - 6 ). [mmama . Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] zAsaguNa [ 153 mugdhabuddhi vi. paMDita dhanyaH sa mugdhamatirapyuditAhaMdAjJArAgeNa yaH sRjati puNyamadurvikalpaH pAThena kiM vyasanato'sya tu durvikalpai-ryo dusthito'tra sadanuSThitiSu prmaadii||8||(vsnttilkaa) mAThA saMkalpa nahIM karanAra ane tIrthakara mahArAje pharamAvelI AjJAonA rAgathI zubha kriyA karanAra prANI abhyAsa karavAmAM mugdha buddhivALo hoya, te paNa bhAgyazALI che. je prANI mAThA vicAro karyA kare che ane je zubha kiyAmAM pramAdI hoya che, tevA prANIne abhyAsathI ane tenI TevathI zuM lAbha che?(8) vivecana tIrthaMkara mahArAje kahyuM che te kharuM che, bAkI sarva mithyA che" evI sAmAnya buddhivALA prANI saMsArasamudra tarI jAya che; paNa je prANI mAThA vicAra karate heya, saMsAramAM rAmA rahete heya, rAjakathAdika vikathAmAM Asakta hoya ane zubha kriyAmAM pramAdI hoya te prANI vidvAna hoya te paNa kAma nathI. zuddha zraddhA keTalo lAbha Ape che te atra jovAnuM che. zuddha zraddhA vagara kAMI lAbhaprada thaI zakatuM nathI. gaNatarImAM paNa jIva tyAre ja Ave che. atIndriya viSayamAM zraddhA rAkhavAnI ja jarUra che. manuSyapravRttimAM prANIne vicAra karavAne paNa bahu vakhata maLatuM nathI, tethI jeoe vicAra karyo hoya teo para AdhAra rAkhI teone pagale pagale cAlavuM zreSTha che. manuSyajIvanakALa alpa che, buddhi maMda che ane anya vyavahAramAM kALakSepa bahu thAya che, tethI meTe bhAge te jeonAM vacana Apta lAgatAM hoya tenI parIkSA karIne tene anusaravuM, e ja mArga grahaNa karavA yogya jaNAya che. eka mANuM maga rasoI mATe cUlA para caDhAvyA hoya to tenI parIkSA mATe eka maga basa che, te pramANe AptatAnI parIkSA karavI. vItarAgadazA, zuddha mArgakathana, apekSAonuM zuddha sthApana, nayasvarUpane vicAra ane syAdvAdavicArazreNI -e AtatAnI parIkSA mATe pUratAM che. vizeSa kRpazama hoya ane anukULatA hoya, teNe vizeSa prakAre parIkSA karavAne atra niSedha nathI, paraMtu game tema karI AptanAM vacana pramANe anuSThAna karavAnI AvazyakatA atra svIkArI che. atra je mArganuM darzana karAvavAmAM AvyuM che temAM paNa jJAna prApta karavAno niSedha nathI, paNa durvikalpane tyAga karavAne upadeza che, e khAsa dhyAnamAM rAkhavAnuM che. (999) zAstrAbhyAsa-upasaMhAra adhItimAtreNa phalanti nAgamAH, samIhitairjIva ! sukhairbhavAntare / svanuSThitai kiM tu tadIritaiH kharo, na yatsitAyA vahanazramAtsukhI // 1 // (vaMzastha ) mAtra abhyAsathI ja bhavAMtaramAM Icchita sukha ApIne Agama phaLatA nathI, * nu kA paTaH | a. 20. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 ] adhyAtmakalpama [ aSTama paraMtu temAM batAvela zubha anuSThAna karavAthI Agane phaLe che. jevI rIte sAkarane be upADavAnA zramathI gadheDe kAMI sukhI nathI." (9) vivecana-mAtra abhyAsa ane parabhavamAM tethI sukha, e vAtane vyabhicAra che; adhyayana ucca prakAranuM sukha prApta karavAnuM eka kAraNa che, paNa tethI te maLe ja che ema nathI. kAraNa ke abhyAsI hoya chatAM maLatuM nathI ema bane che; tema ja vaLI anyAsI na hoya, chatAM phaLaprApti thAya che ema paNa bane che. AthI mAtra abhyAsa upara kAMI khAsa AdhAra nathI. sukha-Atmika sukha-meLavavAne upAya zAstramAM pharamAvelA anuSThAnacAritra-vartanamAM che. jevI rIte gardabha sAkarane be upADe tethI tene kAMI mIThAza AvatI nathI, tevI rIte jJAna paNa vatana vagara mAtra be ja che; eTale jJAna pramANe vartana kare te ja jJAnanI mIThAza prApta thAya che. upadezamALAmAM zrI dharmadAsa gaNI kahe che ke - jahA kharo caMdaNabhAravAhI, bhArassa bhAgI nahu caMdaNassa / evaM khu nANI caraNeNa hINo, nANassa bhAgI na hu suggaIe // "jevI rIte caMdanane-sukhaDane bhAra vahana karanAre gadheDe bhArane bhAgI che paNa caMdanane nathI, tevI ja rIte vartana vagaranA jJAnane jANanAro jJAnane bhAgI che, paNa sugatine nathI." A hakIkata uparanA kalekamAM paNa te ja rUpamAM kahI che. (100) zAstrAbhyAsa ane vartana e upara vivecana thayuM. prathama be zlokamAM zravaNa karanArAone ane bAkInA zlokamAM abhyAsa karanArAone bahu dhaDo levA jevuM batAvyuM che. jemAM abhyAsanI khAtara ja abhyAsa karatA hoya, sabhAo jItI potAnA vijayaDaMkA vagADavAnI IrachA rAkhatA hoya, akAraNe zAstrane zuSkavAda karavAnuM AmaMtraNa karatA hoya, teoe ceAthe zloka gokhI rAkhavA jevo che. A uparAMta kahevAtA "paMDita" upara A adhikAramAM sapta cAbakho che. "he cetana ! e te jJAnI mahArAja bhAkhI gayA che ke....vagere." cekasa gaMbhIra zabda yukta bhASAmAM bolatA AvA DoLaghAluonI te vakhatanI balavAnI Dhabachaba, mukhane raMga ane AMkhanA tathA hAthanA cALA joyA hoya, te jANe mahAgahana tattvajJAnInuM bhASaNa cAlyuM. vaLI, te vakhate zrotAne ema paNa lAge ke AvA mANasa te atrethI UThIne AraMbhAdikamAM ke AzravamAM pravartatA paNa nahi hoya; paNa khAnagI rIte je khAvApIvAmAM, sAMsArika sukhagamAM, vyavahAramAM, leNadeNamAM ane prAmANikapaNAmAM teone vyavahAra joyo hoya, te tenA jJAnanI asara mAtra paNa temAM jaNAtI nathI. sAthe besanArane DubADe che, tema ja dharmane paNa vagove che. amuka hada sudhI jJAna ane kriyAnI jarUra che. ATalA uparathI ame kriyAne ekAMta pakSa karanArA chIe ema mAnavAnuM nathI, jJAnAbhyAsanI jarUra ghaNI che te ame svIkArIe chIe, paNa keTalAka pramAdI che tenuM Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] zA guNa [ 155 bahAnuM kADhI kriyA tarapha aprItine dekhAva kare che, eTaluM ja nahIM paNa zuddha kriya karanArane hasI kADhe che, teo nIcenAM be mahAnuM vAkya lakSamAM levAnI AvazyakatA che- "kiyA rahita jJAnamAtra niSphaLa che. rastAno jANanAra paNa gati karyA vagara vAMchita nagare pahoMcato nathI." (jJAnasAra, 9-2). zrImadda yazovijayajI "kriyA binA jJAna nahI kabahuM, kriyA jJAna bInuM nAhI; kiyA jJAna deu milata rahata hai, jyAM jalasa jalamAMhI; parama guru jana kahe kayuM che?" A paNa e ja dhuraMdhara vidvAnanuM mahAvAkya che. kahevAno matalaba e ja che ke dekhAva karo nahi, zuddha vartana kare; dareka mANasa moTe thavA ke dhanavAna thavA baMdhAyela nathI, paNa bhale-sAra thavA baMdhAyele che. A adhikAramAMthI eTaluM paNa jaNAya che ke vizeSa abhyAsa na karyo hoya te paNa zuddha zraddhAthI kriyA karanAra jIva ucca sthiti prApta kare che. chellA zlokamAM "gadaMbhanuM dRSTAMta manana karavA jevuM che. jJAna bhaNavAnI pUrepUrIbahu ja jarUra che, paNa bhaNIne pachI AgaLa vadhavuM, ahaMkAra ke dekhAva karavo nahi. mukhya rasto e ja che ke jJAnane abhyAsa karI potAne gya kriyA karI zuddha vyavahAra kare, kAraNa ke jJAnanuM phaLa virati che, nahi te te jJAna vadhyuM che. sAdhu te saMsAranI asAratA vicAra, dharmopadeza ApI lokone cagya raste dera, iMdriyo para saMyama kara, mana para aMkuza rAkha, tuM zrAvaka he to vratadaDhatA rAkha, vyavahAra zuddha rAkha, cittavRttimAMthI kacare kADhI nAkha, dekhAva karavAnI cAhanAmAM phasAvAnuM kAraNa bAhya dekhAva ja che ane temAM ghaNA mANase lalacAI jAya che. cauda pUrvadhara jyAre pramAdavaza thaI nigadamAM rakhaDe che tyAre sArI rIte sAmAyika karanAra mokSa jAya che, tenuM kAraNa sUkSama buddhie vicAravA yogya che. zraddhApUrvaka anuSThAna sivAya aMgAramadakAcAryanuM jJAna zuM kAma AvyuM ane skadakAcAryanA pAMca ziSyanI gati mekSanI thaI ane teonI pitAnI gati jJAna chatAM paNa zamanA abhAve kevI thaI? mudde jJAna sAthe uraca vartana, idriyadamana, citta para aMkuza vagere hoya te dhArela lAbha thAya che. A viSayane aMge zrI haribhadrasUrinuM navamuM aSTaka bahu manana karavA gya che. jyAM sudhI viSayapratibhAsa jJAna hoya che, tyAM sudhI bahu lAbha thatuM nathI. cAlu jamAnAmAM jJAnanI taMgI nathI, jJAnInI paNa nathI, paraMtu bahudhA upara kahyuM tevuM ja jJAna jovAmAM Ave che. AnA pariNAme tyAga ane grahaNanuM zuddha svarUpa paNa maLatuM nathI ane tethI tyAgavairAgya paNa thatA nathI. zAstrakAre A jJAnane ajJAna ja kahe che. jyAre vastu Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156] adhyAtmakalpadruma [ aSTama svarUpanuM zuddha bhAna karAvanAra tatvasaMvedana jJAna prApta thAya tyAre ja jJAnI hevAne dAve karI zakAya ane tevA jJAnI mATe A AkhA adhikAramAM kAMI kahevA jevuM rahetuM nathI. atra je AkSepa che te prathamanA dekhAvamAtra jJAna mATe ja che. catutinAM dukhe zAstrAbhyAsanA dvAramAM je hakIkta kahI che te jANyA pachI zAstranA sArarUpa eka hakIkata atra batAve che. te e che ke A saMsAramAM game tyAM jAo paNa sukha nathI. saMsAranA sarva jIvone cAra gatimAM samAveza thAya cheH 1 nArakI, 2 tiyaca (temAM pRthvI, pANI, agni, pavana ane vanaspati tathA jaLa, mAMkaDa, vIMchI, pakSIo, jaLacara, DhAra vagere jIvone samAveza thAya che), 3 manuSya ane 4 deva. e cAra gatimAMthI ekemAM sukha nathI ema batAvI, zAstranuM rahasya batAve che ane tene pariNAme jIvane saMkSepamAM upadeza ApavAne IrAde che. narakagatinAM do durgandhato yadaNuto'pi *purasya mRtyu-rAyUMSi sAgarabhitAnyanupakramANi / sparzaH kharaH krakacato'titamAmitazca, duHkhAvanantaguNitI bhRzazaityatApau // 10 // tIvrA vyathA surakRtA vividhAzca yatrA-krandAravaiH satatamabhrabhRto'pyamuSmAt / kiM bhAvino na narakAtkumate ! bibheSi, yanmodase kSaNasukhaiviSayaiH kaSAyI // 11 // yugmam // (thati ) je narakasthAnanI durgadhInA eka sUkSma bhAga mAtrathI (A manuSyalokanA) nagaranuM (eTale nagaravAsI jananuM, mRtyu thAya che, jyAM sAgarepamathI mapAtuM AyuSya nirupakrama hoya che, jene sparza karavatathI paNa bahu kaMkaza che, jyAM TADha-taDakAnuM duHkha ahIM karatAM (manuSyalaka karatAM) anaMtagaNuM vadhAre che, jyAM devatAonI karelI aneka prakAranI vedanAo thAya che ane tethI raDAroLa ane AkaMda vaDe AkAza bharAI jAya che-AvA prakAranI nArakI tane bhaviSyamAM maLaze e vicArathI he kumati ! tuM bIta nathI ke kaSAya karIne ane thoDo vakhata sukha ApanArA viSaya sevIne AnaMda mAne che?"(10-11) vivecana-narakagatinI durgadha eTalI badhI hoya che ke tene bahu sUkSama bhAgathI ja samasta nagaravAsI jananAM maraNa thaI jAya. manuSyanuM AyuSya mahAmArI, zaghAta, bhaya vagere kAraNethI nAza pAme che, eTale te sepakama hoya che, paNa nArakInA jIvanuM AyuSya te game te kAraNathI tUTatuM ja nathI. zarIranA ghaNA kaTakA thaI jAya, tapaNe pArAnI peThe te joDAI jAya che. vaLI, nArakonuM * purasya sthAne parasya iti pAThAntaram; anyajanasya-manuSyasya ityarthaH / Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] zAstraguNa [ 157 AyuSya sAgarepamathI gaNAya che. sAgaropama eTaNe asaMkhyAtA varSanuM eka pApama ane daza kaTArkaTi palyopame eka sAgaropama. palyopamane paNa khyAla AvI muzkela che. (pAMcamAM karmagraMthanI gAthA 85mI juo.) AvuM meTuM AyuSya ane temAM dukha, duHkha ne duHkha ja che eTale kSaNamAtra paNa sukha nathI. narakabhUmine sparza karavatanI dhAra karatAM paNa kaThora che ane tyAMnI ThaDI AgaLa uttara dhruvanI ThaMDI ane tApa AgaLa saharAnA raNane tApa kAMI gaNatarImAM nathI. kSetravedanA bahu ja sata che. keTalAMka kSetro taddana ThaMDAM che, tyAMnI ThaMDI nahana thaI zake nahi; jyAre keTalAMka kSetre taddana garama che. enAM duHkhane khyAla eTalA parathI Avaze ke nArakene uSNa kSetramAM eTalI vedanA thAya che ke tene upADI kheranA aMgArAnI khAImAM bhara unALAmAM suvADavAmAM Ave te jema manuSya kamaLanI zayyAmAM sukhethI sUI rahe tema, cha mAsa sudhI nidrA kare. A prathama prakAranI kSetravedanA che. jijJAsue tenuM vizeSa svarUpa bIjA graMthAthI jANI levuM. bIjA prakAranI paramAdhAmIkRta vedanA che. A halakI jAtanA asure ne duHkha devAmAM ja AnaMda mAne che. teo tene mAre che, kUTe che, tenA zarIrane teDe che, kApe che, tene rADo paDAve che, eka para bIjAne nAkhe che, karavatathI vere che, jIbha kheMce che ane evI evI bIjI aneka prakAranI vedanAo kare che, tene khyAla AvI muzkela che. A uparAMta trIjI a nyakRta vedanA che. agAunA virabhAvathI je paraspara kapAI mare che, laDe che ane kadarthanA pAme che, pamADe che, uparanI hakIkata uparathI jaNAyuM haze ke kodhI, ahaMkArI, kapaTI, lobhI, viSayamAM Asakta jIva sadarahu gatimAM jAya che. je tArI kalpanAzakti sArI hoya to uparanuM svarUpa jANyA pachI paNa tane narakanI bIka lAgatI nathI? viSayajanya sukha-mAnI lIdheluM sukha-kSaNavAra, pAMca miniTa, kalAka, divasa ja cAle che ane tenA badalAmAM nArakInAM dukhe sAgaropama cAle che, mATe have tArI marajI pramANe game te prakArano Adara kara. (10-11; 101-102) tiryaMcagatinAM dukhe bandho'nizaM vAhanatADanAni, kSuttRDdurAmAtapazItavAtAH / nijAnyajAtIyabhayApamRtyuduHkhAni tiryaviti dussahAni // 12 // (upajAti) "niraMtara baMdhana, bhAranuM vahana, mAra, bhUkha, tarasa, duSTa rege, taDake, ThaMDI, pavana, pitAnI ane pArakI jAtine bhaya ane kumaraNa-tiryaMcagatinAM AvA prakAranAM asahya dukhe che." (12) vivecana-baMdhana te gADAM, haLa, cakkI vageremAM taDake, ThaMDI ane pavana te anukrame unALo, ziyALo ane comAsAnI RtunA upadrava che. potAnI jAtine bhaya te hAthIne Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158] adhyAtmaka9pama [aSTama hAthI, gedhAne godhAna vagere ane parajAtine bhaya te mRgane siMhane, udarane bilADIne vagere. vaLI nAka-kAnanuM chedavuM vagere bahu prakAranAM dukhe tiryaMcAne che. bicArAthI belI zakAya nahi, sahanazIlatA rAkhavI paDe. AvI pIDAo viSayakaSAyamAM rAcanArane khamavI paDe che, mATe cete. atra tiryaMcagatinAM duHkha varNavavAmAM AvyAM che, te sarva jIvonI apekSAe che. e uparAMta amuka jAtine mATe duHkha vicArIe te ghaNuM vivecana thaI jAya. dAkhalA tarIke keTalAMka duHkho ane khAsa hoya che, keTalAMka baLadane khAsa hoya che, keTalAMka spAnane khAsa hoya che, te dararojanA anubhavane viSaya che, tethI graMthagauravanA bhayathI atra vistAra karyo nathI. eke kriyAdikanA avyakta duHkhanuM varNana karavuM paNa azakya che. te gatimAM sukha nathI, e A zlokane sAra che. (12; 103) devagatinAM duHkha mudhAnyadAsyAbhibhavAbhyasyAbhiyo'ntagarbhasthitidurgatInAm / evaM sureSvapyasukhAni nityaM kiM tatsukhairvA pariNAmaduHkhaiH ? // 13 // (upajAti) iMdrAdikanI niSkAraNa sevA karavI, parAbhava, matsara, aMtakALa, garbhasthiti ane durgatine bhaya-AvI rIte devagatimAM paNa niraMtara dukhe che. vaLI, jene pariNAme duHkha che tevA sukhathI zuM ?" (13) vivecana-1. manuSya pArakI cAkarI kare che teno hetu gujarAna calAvavAno hoya che, paNa devatAne AjIvikAnuM kAraNa nahi chatAM tema ja dravyaprAptine hetu nahi chatAM paNa AbhiyegAdika bhAvanAe pUrvopArjana karelA karmanA AdhInapaNathI vagara kAraNe iMdrAdinI cAkarI karavI paDe che. 2. pitAthI vadhAre baLavAna deva pitAnI strIne upADI jAya ItyAdi abhibhavaparAbhava. 3. parane utkarSa sahana na kare te asUyA. devatAne bIjA devanuM vizeSa sukha joIne IrSyA bahu thAya che. 4. devatAne maraNanI bIka lAge che. phUlanI mALAnuM karamAvuM vagere maraNanAM cihna joI, cha mAsathI te te vilApa karavA mAMDe che. 5. maraNa pachI garbhamAM nava mAsa azuca kardImamAM UMdhuM laTakAvuM paDazeevA vicArathI mUracha paNa pAme che; athavA Dhera, pakSI ke e kendriyamAM javuM paDaze tenI bIka bahu lAge che. 6. e ja rIte durgatimAM javAnI bIka bahu lAgyA kare che. vaLI, devatAomAM khaTapaTa bahu cAle che, laDAI e paNa ghaNuM vAra thAya che ane cittavyagratA bahu rahe che. ekalI Rddhi prApta thayelI hoya che, paNa tethI kAMI mAnasika sukha maLatuM nathI ane e sukha devatA bhegavI zakatA nathI. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] zAstraguNa | 159 vaLI, paudgalika sukha jarA jarA che ema mAnIe tepaNu devagatimAM karelI viSayAsaktine pariNAme adhaHpAta thAya che, tyAre ene sukha kema kahevAya ? upadezamALAmAM zrI dharmadAsa gaNI kahe che ke "cyavana samaye devatA pAtAnu' pUnu' sukha ne bhAvImAM prApta thanAruM duHkha vicArIne mAthuM phUTe che ane bhIMta sAthe mAthuM aphALe che." pAMca iMdriyanA viSayamAM Asakta, aMgabhaMga ane magAsAMthI cha mAsa pahelAM jAgrata thatA devA karADA vanAM sukhane aMte badhu hArI jAya che. paulika sukha e sukha ja nathI, e atra sphuTa thaI jAya che. jyAM sudhI mAnasika sukha-jJAnAcaMda nathI, tyAM sudhI sthULa paudgalika sukha game teTaluM hAya, tethI jarA paNa AnaMda thatA nathI. devagatimAM sthULa sukhA te! kadAca parAkASThAe paheAMce teTalAM labhya thaI zake, tApaNa te hoya tyAre paNa sukha nathI ane pachI teA mahAka" ApanAra thAya che. deva jevI ekAMta sukha ApanArI lAge tevI gatimAM paNa sukha nathI e khAsa vicAravA ceAgya che. (13) 104) manuSyagatinAM du:khA saptamItyabhibhaveSTaviplavAniSTayogagadaduH sutAdibhiH 1 * syAcciraM virasatA nRjanmanaH, puNyataH sarasatAM tadAnaya || 14 || ( svAgatA ) ra sAta bhaya, parAbhava(apamAna), vhAlAnA viyAga, apriyanA sayAga, vyAdhi, mAMDI vALela chokarA vagere vaDe manuSyajanma paNa lAMkhA vakhata sudhI virasa ( khArA dhavA ) thaI jAya che, teTalA mATe puNya vaDe manuSyajanmanu' madhurapaNuM prApta kara, ' (14) vivecana--A lokanA bhaya, paraleAkanA bhaya, AdAna(peAtAnI vastu cArAI javAnA bhaya, akasmAtmaya, bharaNapASaNa (AjIvikA)nA bhaya, maraNabhaya ane apakIrtibhaya + e sAta bhaya manuSyabhavamAM bahu pIDA kare che. vaLI, e uparAMta, A manuSyabhavamAM rAjA, cAra vagere taraphathI parAbhava thAya che. vahAlA putranuM maraNu, strInA viyAga, dhanakItryadinA nAza vagere aniSTane sayAga (dhruviyeAga, aniSTasayAga e caitana acetana Adi sa padArthanA sabadhamAM hAya che); e uparAMta kharAba sajAgAmAM rahevu', mUkha rAjA athavA zeThanI nAkarI karavI, mUkha strI sAthe bhava kADhavA, putraprApti na thavI, ghaNI dIkarIonA pitA thavuM, dravya khAtara paradezamAM rakhaDavuM, nIca zeThiyAonA phAMTAdAra magajamAMthI nIkaLatA vicitra hukamAnA amala karave--e A manuSyabhavamAM manAtAM aneka duHkhomAMnAM thADAM che, paraMtu A jIva tA vicAra ja karatA nathI. saMskRtamAM eka jagyAe kahe che ke "prathama teA, mAnI kUkhamAM bahu duHkha che, tyAra pachI nAnapaNamAM parAdhInavRttinuM duHkha, 3jITumbiriti thA vATa (kharAba kuTukhIAoramAna mAtA vagere). + leAkApavAda bhaya athavA apayazane bhaya. ** Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 ] adhyAtmaka956ma [ saptama: yuvAvasthAmAM viyeganuM duHkha ane ghaDapaNa te duHkhanuM bhareluM hovAthI asAra ja che. A manuSyajanmamAM he bhAIo! kahe kazuM sukha che? hoya te bele." AvuM jANe che te paNa saMsAramAM rAmA rahe che. koI nehI sagAnA maraNa vakhate moTI pika mUkIne raDe che, paNa vicAra nathI ke A manuSyabhava amara karI devAmAM Ave te ahIM geDe tema nathI. e te pacAsa-sATha varasa rahevAnuM che, te jarA ThIka lAge che. bAkI te meTA thayA pachI zokAdina nimitta, javAbadArI ane paMcAtI eTalI vadhI jAya che ke evI je jiMdagI amara thaI gaI hoya te duniyA choDI cAlyA javuM paDe. AvI rIte manuSyabhavamAM paNa duHkha ja che te duHkhathI kaDavA thayelA manuSyajanmane pAramArthika dhArmika kArya karavA dvArA puNyopArjana karI madhura kara. have cAra gatimAM thatAM dukhe batAvI te duHkha na thAya tevo prayatna karavA upadeza Ape che. (14, 105) ukata sthitidarzananuM pariNAma iti caturgatiduHkhatatIH kRtinnatibhayAstvamanantamanehasam / hRdi vibhAvya jinoktakRtAntataH, kuru tathA na yathA syurimAstava // 15 // (drutavilaMbita ) e pramANe anaMta kALa paryata (sahana karelI), atizaya bhaya ApanAra cAra gatinAM dukhenI rAzione kevaLI bhagavate kahelA siddhAMtathI hadayamAM vicArIne he vidvAna evuM kara ke jethI tane te paDAe pharI thAya nahi." (15) vivecana-pIDA jANI, vicArI, anubhavI, tenuM pariNAma e thavuM joIe, puruSArtha karIne upAya-pratikAra e kara joIe, ke jethI bhaviSyamAM e pIDA thAya ja nahi. sarva prANI kalpita sukha meLavavAnI IcchA rAkhe che ane mAnyatA pramANe te meLave che, paNa siddhAMtanA pharamAnathI vAstavika rIte vicAratAM jaNAya che ke A saMsAramAM sukha ja nathI ane duHkha bharyuM che te dUra karavA upAya karavo e A jIvanI prathama IrachA ane preraNuM che. zAstrAbhyAsa karavAthI saMsAranI sarva gatiomAM keTalAM ane kevA prakAranAM dukhe che te jaNAvyuM ane tene pariNAme have je tane sukha meLavavAnI IcchA hoya te caturgatinA kaleza na thAya tevuM kArya kara. zAstrAbhyAsa dvArane caturgatiduHkhadarzana sAthe zuM saMbaMdha che te atra spaSTa thAya che. (15; 106) AkhA dvArane upasaMhAra Atman ! parastvamasi sAhasikaH zrutAkSaryadbhAvinaM ciracaturgatiduHkharAzim / pazyannapIha na bibheSi tato na tasya, vicchittaye ca yatase vipriitkaarii||16||(vsNttilkaa) he Atman ! tuM te jabare sAhasika che, kAraNa ke bhaviSyakALamAM lAMbA vakhata sudhI thanAra cAra gationAM duHkhane tuM jJAnacakSuthI jue che te paNa teothI bIte nathI. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 161 adhikAra ] zASaNa ane vaLI UlaTA viparIta AcaraNa karI te du:khAnA nAza sAru jarA paNa prayAsa karatA nathI. " (16) ,, vivecana--zatruone AMkhe dekhIne paNa tenI upekSA kare te bevakUfa ja gaNAya. teM cAra gatinAM duHkhA anubhavyAM che, bhAgaLyAM che, sAMbhaLyAM che ane hamaNAM ja tArI jJAnaSTi samakSa rajU thayAM che. ATaluM chatAM pazu tuM tene kApI nAkhavA yatna karIza nahi tA pachI tAruM DahApaNa phogaTanu kahevAze ane tu mUrkha gaNAiza. (16, 107) * evI rIte AThamu dvAra pUrNa thayu.. prathama bhAgamAM zAbhyAsanuM phaLa khatAvyu, temAM je prANI abhyAsAnusAra vartana karatA nathI te catu`timAM 25De che ema batAvyu.. uttara vibhAgamAM sUrimahArAja TUMkAmAM cAra gatinAM duHkhA batAve che, te vicAravA lAyaka che. zAstrakAranI pharaja vastusthitinuM kharu' citra zrotA loko pAse mUkavuM e ja che. ane zAstra vAMcanAranI pharaja e che ke vastusvarUpanuM bhAna hRdayamAM bhAvI te para vicAra karI vartana karavuM. A cAra gatinAM duHkhanuM varNana zAstrAbhyAsaDhAramAM lIdhuM che tenA hetu upara jaNAvyA pramANe vicAravA jevA che. 'viSayapratibhAsa' jJAna ghaNA jIvAne thAya che, tyAre te vastusvarUpanA bhAsa jANe che, vastunAM AkRti, guNu jANe che, paNa e nakAmu che, jyAM sudhI tattvasa vedana' jJAna hAI ne, tenA atAvyA pramANe vartana thatuM nathI, jyAM sudhI heya, jJeya, upAdeyanA taphAvata samajIne te pramANe tyAga ke Adara thatA nathI, jyAM sudhI jJAnanA hetu potAnA mahattvamAM vadhArA karavA e ja rahe che. tyAM sudhI badhu... nakAmu che. emAM nathI caDhatA jIva U'cI pAyarIe ke nathI thatA enA utka, jJAna bhaNI, cAra gatinI eTale saMsAranI vAstavika sthiti zI che, enA khAsa vicAra karavA e prathama ka bya che. pAzcAtya sukhasUtra ane jaina sukhasUtramAM A mATA taphAvata che. pAzcAtya tattvavettAe atra sukha zAdhe che. jaina zAstrakAraza kahe che ke e badhAM phAMphAM che. jyAM vAstavika sthAyI sukha che ja nahi tyAM zeAdhatAM maLaze kayAMthI ? mATe vAstavika cirasthAyI sukha meLavavA prayAsa karo. A sa`sAranA viSayanI vAsanA tajI DhA, IcchA ochI karA, iMdriyAnu damana karA ane mana para aMkuza rAkheA. jaina siddhAMtaneA-zAMta rasaneA-sAra e ja che ke A bhavanA mAnI lIdhelA jarA jeTalA sukha sAru tame anaMta bhavanI vRddhi karI nahi. zAstrabhyAsane A ja sAra che ane enI ja jarUra che; bAkI badhA vitaMDAvAda che, bahudhA lAkapriya thavAnA prayAsa che ane te zAstrakAranI dRSTimAM zUnya che. zAstrabhyAsane ane vartanane khar3e najIkanA sabaMdha che te ApaNe tattvasa vedana jJAnanI vyAkhyA parathI joyu. zAstrAbhyAsa dvAramAM catutikalezavana ApavAmAM graMthakartAnA * tyAga karavA cAgya zuM che ane AdaravA yogya zuM che tenA nizcayavALuM zuddha jJAna, a. 23 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] adhyAmakama [ Ama Azaya ghaNe UMDe jaNAya che. A prANI jheramAM sukha mAnI beThe che, tenI e mAnyatA keTalI khoTI che, te sAmAnya zabdomAM batAvI, vizeSapaNe anubhavathI avalokana karavAne temane Agraha jaNAya che. vastutaH sukha saMsAramAM nathI. e ApaNe prathama samatA adhikAramAM bahu vistRta kalpanA ane pramANathI joI gayA chIe. e mRgatRSNanA lobhamAM AkarSAyelo alpasaravI prANa doDAdoDa kare che, paraMtu e kAMI prApta karI zakato nathI. ukta catugatidukhavarNana mATe kadAca ema dhAravAmAM Ave ke dukha sAthe sukha paNa che ane sukha upara bhAra zA mATe mUkatA nathI? duHkhane zA mATe AgaLa kare che? zAsakAra tenA javAbamAM kahe che ke sukha che ja nahi, che te mAtra mAneluM ja che; hoya te amane te sukhane pAchaLa pADI devAnI agatya nathI. AkhA adhikArano sAra eka ja che ke zAbhyAsa sArI rIte kare ane pitAnuM sAdhya niraMtara lakSyamAM rAkhavuM. e sAdhya prApta thavAmAM je je kAraNe pratibaMdha karanArAM hoya, tene zodhI kADhI tene dUra karavA ane sAdhyaprAptinI saDaka sIdhI karI nAkhavI. sthULa kacaro kADhavA uparAMta mAnasika kacare paNa dUra kare. te zo che? kyAM che? kema dUra karAya?--vagere mATe AvatA adhikAramAM vicAra karavAmAM Avaze. tta vivaracAtyAzritomitomAM sAro dhira Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamazcittadamanAdhikAraH // indriyA para akuza, pramAdya-kaSAyanA tyAga, samabhAva-e sava hakIkata kahI, tenA hetu e ja che ke mana para akuza rAkhavA. mana para akuza na hoya tyAM sudhI zAstrAbhyAsa ane dhArmika bAhya kriyA, tethI prApta thavA cAgya phaLanI apekSAe, bahu alpa phaLa Ape che; tyAre pApakAImAM paNa parAdhInatAe pravanAra akuzita manavALAne amuka mRdutA AvI jAya che, ane doSa alpa lAge che. AvI mATI upacegI hakIkta batAvanAra AkhA graMthanA madhyabiMdurUpa A sarvAMthI upayAgI kendrastha dvAra lagabhaga barAbara madhyamAM Ave che. A ati upayAgI dvAranA darekedareka zabda manana karavA cAgya che. manadhIvarano vizvAsa na karavA kukarmajAlaiH kuvikalpasUtra jai rnibadhya gADhaM narakAgnibhizviram / visAvat pakSyati jIva ! he manaH kaivarta kastvAmiti mAsya vizvasI // 1 // (vaMzasthavila) huM cetana ! manadhIvara (macchImAra) dhruvikalpa dorIenI banAvelI kukarma jALa pAtharIne temAM tane majabUta rIte gUMthI lAMkhA vakhata sudhI mAchalAnI peThe narakAzamAM bhujaze, teTalA mATe tenA para vizvAsa rAkhIza nahi." (1) vivecana--viSayanI zarUAtamAM ja prathamanA bleka bahu AlaMkArika trApo che. zarUAtamAM mana para aMkuza hAtA nathI, tyAre zu karavu te atra batAve che. he cetana 1 tuM ema mAne che ke A mana tA tAruM peAtAnuM che, paNa te teA eka dhIvara jevuM kharAkha che ane tAruM peAtAnuM nathI, ema cAkksa mAnaje. te tA mATI mATI jALa pAtharaze ane tane temAM pakaDI levA yatna karaze ane pakaDIne pachI narakarUpa agnimAM bhrujaze. AvA AvA tArA hAlahavAla karI nAkhaze; mATe he jIvarUpa mAchalA ! tuM tArA zatrumanarUpa dhIvaranA vizvAsa karIza nahi. mAdhyu* khicAru paudgalika IcchAthI levAI jAya che, tene dhIvare pAtharelI jALanI khara paDatI nathI; tema ja A ajJAnI jIva manadhIvaranI vaLamAM sapaDAI jAya che, sAI jAya che ane nIkaLI zakatA nathI. e sAvanArI vALa tArA kuvikalparUpa sUtrathI banelI che. A uparathI sAdya lAgatA paNu bhAraRRLA zabdomAM Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164] adhyAtmaka5ma [ navama jJAnI mahArAja bhalAmaNa kare che ke manane vizvAsa kare nahi. mAchalAM pakaDavA mAchImAre jALa kevI pAthare che tene anubhava hoya te samajI zakaze ke eka vAra tenA sapATAmAM AveluM mAchaluM pachI nIkaLI zakatuM nathI. ApaNe mana para vizvAsa rAkhIe ane pachI vADa ja cIbhaDAM gaLavA mAMDe tyAre kazo bacAva ke upAya rahetuM nathI, mATe bhAgelI DALa para besavAno vizvAsa na rakhAya, tema tenA para vizvAsa ja karo nahi. mana kuvikalpathI banelI jALa kevI rIte ane keva keve prasaMge pAthare che tenuM sahaja daSTAMta jevuM hoya te pratikramaNamAM mana kevA kevA dUra dezamAM musApharI karI Ave che te yAda karavuM. AvI zuddha jagyAmAM, zuddha Asana upara, zuddha gurumahArAjanI samakSa paNa te sakhaNuM rahetuM nathI, mATe tene ze vizvAsa kare? manane vizvAsa karanAra narakagatinAM duHkho khamaze, eTaluM ja nahi paraMtu atra tenuM eka paNa kAma siddha thaI zakaze nahi; mATe tene vizvAsa na karatAM tene pitAnA kabajAmAM rAkhavuM. (1; 108) manamitrane anukULa thavA prArthanA ceto'rthaye mayi ciratnasakha ! prasIda, kiM durvikalpanikaraiH * kSipase bhave mAm / baddho'aliH kuru kRpAM bhaja sadvikalpAn , maitrI kRtArthaya yato narakAd vibhemi // 2 // vasaMtatilakA) he mana ! mArA lAMbA vakhatanA mitra! huM prArthanA karuM chuM ke mArA upara kRpA kara. kharAba saMka9pa karIne zA mATe mane saMsAramAM nAkhe che? (tArI pAse) huM hAtha joDIne UbhuM rahuM chuM, mArA para kRpA kara, sArA vicAra kara ane ApaNI lAMbA vakhatanI dastI saphaLa kara, kAraNa ke huM narakagatithI bIuM chuM." (2) - vivecana-manane vizvAsa na kara e te kharuM, paNa te te astavyastapaNe cAlyuM jAya che. tyAre have AtmA tene samajAve che, tenI khuzAmata kare che. mana ane jIvane ghaNA vakhatathI saMbaMdha che. jyAre saMjJI paMcendriyapaNAnI sthitimAM jIva Ave che tyArathI tene mana hoya che, tethI tene lAMbA vakhatanA mitranI saMjJAthI bolAve che. vaLI, kaI pAsethI kArya sAdhavuM hoya tyAre tene mIThAzathI belAvavAthI jaladI kAma thAya che. he mitra mana ! tuM zuM karavA mane saMsAramAM pheMkI de che? tuM kharAba saMkalpa kare che te cheDI de, te mArA bhavanA pherA maTI jAya. je lAMbA vakhatanA mitra hoya te ekabIjAnuM sAMbhaLe che, te maherabAnI karI have A badhuM tophAna choDI de. manane AvI rIte punaH punaH prArthanA karavAthI te bAbatamAM cIvaTa thAya che ane chevaTe vika ochI thAya che. Ama prArthanAnuM vAraMvAra punarAvartana thAya te pachI mana para nivAre rutyapi pIca sAthI rara Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] cittadamana [165 aMkuza AvI jAya che, e bIjuM pagathIyuM (Stage) che. e pagathiyuM AvatAM jIva tenA sAdhyabiMdunI bahu najIka thaI gayo ema samajavuM. narakathI bIuM chuM" eTale A bhava ane parabhavamAM thatI aneka pIDAothI bIuM chuM ema samajavuM. manane prArthanA karavI eTale te vAta mana para vAraMvAra ThasAvavI. kAryasiddhinuM A prathama pagathiyuM che. (2; 109) mana para aMkuzano sIdhe upadeza svargApavargoM narakaM tathAntarmuhUrttamAtreNa kzAkzaM yat / dadAti jantoH satataM prayatnAdvazaM tadantaHkaraNaM kuruSva // 3 // (upajAti) vaza ane avaza mana kSaNavAramAM svarga, mokSa athavA naraka anukrame prANane Ape che. mATe prayatna karIne te manane jaladI vaza kara." (3) vivecana-mana para vizvAsa kare nahi ane durvikalpa karavA nahi, e be vAta thaI. have tyAMthI AgaLa cAlatAM bIje pagathiye mana para aMkuza rAkha, manane vaza rAkhavuM, e bahu ja agatyanuM-jarUranuM che. mana vaza hoya te devasukha ane mokSanuM sukha maLI zake che ane je mana vaza na hoya te badhuM dhULadhANI thAya che ane duHkha upara duHkha AvI paDe che. saMsArathI mukta, mahAtapasyA karanAra, dUtanI vAta uparathI dhArelA vizvAsaghAtI sUra maMtrIo sAthe yuddha karavAnA vicAramAM manane parataMtra thayelA, putra uparanA snehathI zuddha mArgathI mAnasika rIte bhraSTa thayelA prasanacaMdra rAjarSi aghera tapa tapatAM chatAM sAtamI nArakIe javAnI taiyArImAM hatA, paNa theDI ja vAramAM saMkalpamAM pitAnAM zastra khUTatAM mugaTane zastra tarIke upayoga karavA mAthe hAtha mUkatAM sujJa manasvI cetyA, manane vaza karavA mAMDayuM ane pAMca miniTamAM sarve karmane khapAvI kevaLajJAna prApta karyuM, asaMkhya bhavamAM je banavuM muzkela te pAMca miniTamAM sAdhyuM ! ATalA uparathI ja zAstramAM kahyuM che ke "mana gva manukathA vara vanyo :eTale anaMta saMsAramAM bhamavAnuM ane mekSe pahoMcI javAnuM kAraNa mana ja che. AmAM bhAra mUkIne kahevAmAM AvyuM che te barAbara dhyAna ApavA yogya che. AvI ja rIte bApaDe taMdalamasya magaramacchanI AMkhanI pAMpaNamAM utpanna thaI tyo beThe beThe jue che. magaramaccha mAchalAMnuM bhakSaNa kare che te vakhate prathama pANI mukhamAM le che ane pachI mAchalAMone rekI pANI kADhI nAkhe che; paNa tema karavAmAM tenA dAMtanI vacce aMtara hovAthI saMkhyAbaMdha jhINAM mAchalAM paNa pANI sAthe nIkaLI jAya che. tenI pAMpaNamAM rahelo taMdulamasyA tyAM beThe beThe vicAra kare che ke je huM AvaDA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmakalpama : [ navaya meTA zarIravALe houM te eka paNa mAchalAne javA dauM nahi. A vicAra karIne tetrIza sAgaropamanuM AyuSya bAMdhIne sAtamI narake jAya che. - jIraNa zeThe zrI mahAvIra bhagavAnane pAraNuM karAvavA manathI ja zubha bhAvanA bhAvI bArame devaloka prApta karyo ane devaduMdubhi na vAge hota te caDatI dhArAe thoDA vakhatamAM makSa meLavata. A traNe dawtethI mana vaza hoya te mekSa sahaja maLI jAya che ane mana vaza na hoya te nArakI maLe che e samajAyuM. e saMbaMdhamAM zAstramAM bIjA aneka daSTAMta che. A daSTAMtenuM tAtparya e che ke A prakAranI mananI sthiti vate che, tene vaza karI barAbara upayogamAM lIdhuM hoya te tenAthI mokSa paNa maLe che ane mokaLuM mUkI dIdhuM che, to tethI sAtamI nArakI paNa maLe che; mATe avyAbAdha sukha prApta karavA IrachA rahetI hoya te manane vaza karavAno mArga pakaDo. kAryasiddhinuM A dvitIya se pAna che. (3; 110) saMsArabhramaNano hetu-mana sukhAya duHkhAya ca naiva devA, na cApi kAlaH suhRdo'rayo vA / bhavetparaM mAnasameva jantoH , saMsAracakrabhramaNaikahetuH // 4 // (upajAti) devatAo A jIvane sukha ke duHkha ApatA nathI, tema ja kALa paNa nahi, tema ja mitro paNa nahi ane zatru paNa nahi. manuSyane saMsAracakramAM bhamavAne mAtra eka hetu mana ja che." (4) | vivecana-dararoja sukhaduHkha thayAM kare che. keTalIka vAra jIva ema dhAre che ke gotradevatA ke adhiSThAyaka devatA duHkha Ape che athavA sukha Ape che; keTalIka vAra vakhata kharAba che ema bele che; keTalIka vAra snehIthI sukha maLe che athavA zatruthI duHkha maLe che ema A jIva dhAre che. A badhuM khoTuM che. zAstrakAra kahe che ke sukha duHkha kANu jIvane, koI avara na hoya; karma A5 je AcaryA, bhogavIe sAya." karmanA udayathI ja badhuM sukhaduHkha thAya che. karmabaMdha mananA saMkalpa para AdhAra rAkhe che te spaSTa che ane te para haju vizeSa vivecana karavAmAM Avaze. tethI mitro sukha Ape ke vakhata anukULa thaI jAya te paNa mana para AdhAra rAkhe che. saMsArabhramaNane hetu paravaza thatuM mana che. - saMsAra e barAbara pharatuM cakra che. ene eka vAra jesathI dharI para pheravyA pachI tene aTakAvavA sAru majabUta cheka (brake) nI jarUra paDe che ane te preka te mana para aMkuza che. e mana para aMkuzarUpa breka caDAvI detAM ja saMsAracakranI gati maMda paDatI jAya che ane je bahu ja majabUta breka hoya te ekadama aTakI jAya che. mananA saMkalpa Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] cirAmana saMsAragamana-saMsaraNa-mAM keTaluM kArya bajAve che, te A uparathI khAsa dhyAnamAM rAkhavAnuM che. saMsArane cakra sAthe sarakhAvavAmAM bahu dIrgha draSTi vAparI che. e rUpaka bahu sAthe che ane aneka rIte arthaghaTanAyukta che. cakrane eka vakhata khUba jesathI calAvavA mAMDyA pachI tene gati ApavAmAM na Ave te paNa te cAlyA kare che, tema ja sRSTi (saMsAra vyavahAra-Azrama) mAMDyA pachI thoDA vakhata prANa dUra jAya te paNa te te cAlyA ja kare che. eka caka aneka cakrone calAve che, tevI ja sRSTinI racanA joI levI. tene aTakAvavA hAtha lagADavAmAM Ave te hAtha bhAMgI jAya. tene aTakAvavAnA be ja upAya che ? kAM te sTIma (je cakragatinuM kAraNa che te) kADhI nAkhavI ane kAM to cakra para majabUta ika caDhAvavI. ApaNe sarva prayAsa to sTIma kADhI nAkhavAne ja che, paNa te jyAM sudhI thaI zake nahi tyAM sudhI majabUta breka caDhAvavI, e parama hitakartA che ane sAdhyane najIka lAvanAra che. (4, 111). manonigraha ane yamaniyama vazaM mano yasya samAhitaM syAt , kiM tasya kArya niyamairyamaizca / itaM mano yasya ca durvikalpaiH, kiM tasya kArya niyamairyamaizca ? // 5 // (upajAti) "je prANInuM mana samAdhivaMta hoIne pitAne vaza hoya che tene pachI cama-niyamathI zuM? ane jenuM mana duvikalpathI haNAyeluM che tene paNa yamaniyamathI zuM ?" (5) vivecana-je prANInuM mana sarva saMjogomAM ekasarakhuM rahe che, jene sukhaduHkhanI lAgaNInA prasaMge mananI sthiratA kAyama jaLavAI rahe che, eTale je kharekhara mana para aMkuzavALA hoya che, teone yama-niyamathI kAMI vizeSa lAbha thatuM nathI. yama-niyama vagere vaza karavAnAM sAdhane che ane sAdhya kabajAmAM AvyA pachI sAdhananI kAMI apekSA rahetI nathI. manane niyamamAM rAkhavAnI AvA mahAtmAone jarUra rahetI nathI, paNa svAbhAvika rIte ja tenuM vartana tadanusAra thAya che. tevI ja rIte je prANInA manamAM saMkalpavika thayA kare che te prANIne yama-niyamathI lAbha zo thavAnuM che? AvA prANIne sAdhana pariNAma vagaranuM thAya che. atra kahevAnI matalaba ema nathI ke yama-niyama nakAmA che, teo cittadamananAM parama sAdhana che, paNa atra bIje ja hetu che. matalaba e che ke yama-niyama chatAM paNa mana vaza na Ave te badhuM nakAmuM thAya che, mATe yama-niyamanA kharA phaLanI IcchA hoya to manane vaza karatAM zIkhe, abhyAsa paDe. TIkAkAra yama-niyama para nIce pramANe upayogI neTa Ape che jenAthI citta niyamamAM- aMkuzamAM Ave te niyama pAMca prakAranA cheH 1. kAyA ane mananI zuddhi te zauca. 2. najIkanAM sAdhanathI vadhAre meLavavAnI AkAMkSAnI gerahAjarI te sateSa. 3. mokSamArga avayavanArAM zAnuM adhyayana athavA paramAtmajapa e svAdhyAya. 4. je karmone apAve Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ] adhyAtmakaparphoma [navasa te cAMdrAyaNa vagere tapa. 5. vItarAganu dhyAna te devatApraNidhAna, yama pAMca prakAranA che : ahiM'sA, sUdbhuta, asteya, brahmacaya ane acinatA; e pAMca prasiddha che. A yama ane niyama para vicAra karIne tenA Adara karavA eTale mana para a'kuza AvI jAya che. emAM kAryakAraNubhAva arasaparasa che, e jarA vicArathI samajAI jaze. AvI ja kaTAkSa bhASAmAM anyatra zAstrakAra lakhe che keH-- rAgadveSau yadi syAtAM, tapasA kiM prayojanam ? | tAveva yadi na syAtAM, tapasA kiM prayojanam ? || jo rAgadveSa hAya tA pachI tapanuM zuM kAma che? tema ja jo te na heAya te pachI paNa tapanuM zuM kAma che?" A sarva hakIkatanA sAra e ja che ke manane vaza rAkhavAnI bahu ja jarUra che. e ja hakIkata nIcenA zleAkamAM vadhAre spaSTa kare che. (5; 112) manonigraha vinAnA dAnAdi dharmA dAnazrutadhyAnatapo'nAdi, vRthA manonigrahamantareNa / kaSAyacintAkulitojjhitasya, paro hi yogo manaso vazatvam || 6 || ( upajAti) "dAna, jJAna, dhyAna, tapa, pUjA vagere sarva manAnigraha vagara nakAmAM che. kaSAyathI thatI ciMtA ane AkuLavyAkuLatAthI rahita evA prANIne mana vaza karavu e mahAcAga che." (6) vivecana--dAna pAMca prakAranAM che : koi paNa jIvane maraNuthI bacAvavA te abhayadAna, pAtra joI ne yAgya samaye cAgya vastunu ceAgya rIte dAna devu' te supAtradAna. dIna -duHkhIne joI dayA lAvI dAna Apyu. te anuka...pAdAna.sagAM-saMbaMdhIone ke koI ne yathAyAgya avasare yathAyAgya arpaNa karavuM te ucitadAna, ane pAtAnuM nAma jALavI rAkhavA AmarU khAtara dAna Apavu. te kItidAna. A pAMcamAMthI prathamanAM e uttama prakAranAM DAine mekSapada ApanArAM dAna che ane bAkInAM traNa bhAga-upabhAganI prApti Adi phaLa Ape che. jJAna eTale zAstranu adhyamana, adhyApana, zravaNa, manana vagere. dhyAna eTale dhama dhyAna, zukaladhyAna vagere. tapa eTale mAra prakAranAM kamane tapAvanAra, nirjarA karanAra tapa. pUjA eTale traNa, pAMca, ATha, sattara, ekavIza, eka seA ATha vagere bhaiyukta dravyapUjA. A sava vastuo-A sarva mAhya anuSThAna-sArAM hAya chatAM paNa jo mana tAkhe na hoya teA badhAM nakAmAM che, uparanA zleAkamAM kahyuM ke maneAnigraha vagara cama-niyama nakAmAM Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] citadamana [ 160 che. atra bAhya anuSThAnenuM vyarthapaNuM batAve che. zabdomAM kahe che ke jene mana vaza nathI tenuM bhaNavuM, tapa kare ke varaghoDA caDhAvavA vagere bAhya ADaMbara lagabhaga nakAmA ja che. mATe uttama anuSThAne sAthe manane vaza rAkhatAM zIkhavuM e bahu jarUranuM che. je manamAM kaSAya na hoya eTale ke kaSAyathI manamAM je ciMtA ane AkuLavyAkuLatA rahe che te na hoya, tevA zuddha thayelA prANIne potAnuM mana vaza rAkhavuM e "rAjayoga" che; athavA, ganI paribhASAmAM kahIe te, e "sahajayoga" che. atre uddeza ne upadeza eTalo ja che ke manamAM je khoTA saMkalpa vikalpa thAya che tene dUra karI nAkhe ane manane ekadama aMkuzamAM rAkho. ene chUTuM mUkavuM e nukasAnakAraka che, bhaya bhareluM che, duHkhazreNInuM kAraNa che. (6; 113) mana sAdhyuM teNe saghaLuM sAyuM japo na muktyai na tapo dvibhedaM, na saMyamo nApi damo na maunam / na sAdhanAdyaM pavanAdikasya, kiM tvekamantaHkaraNaM sudAntam // 7 // (upajAti ) jApa karavAthI mokSa maLatuM nathI, tema ja nathI maLatuM be prakAranAM tapa karavAthI tevI ja rIte saMyama, dama, maunadhAraNa athavA pavanAdikanI sAdhanA vagere paNa mekSa ApI zakatAM nathI, paraMtu sArI rIte vaza kareluM ekaluM mana ja mokSa Ape che." (7) vivecana-artha spaSTa che. 3DakArAdinA jApa kare ke upavAsAdi tapa kare, dhyAna kare ke Azravane roko, iMdriyonuM damana kare ke mauna dhAraNa karIne besI jAo, Asanastha raho ke dhyAnane ADaMbara kare, guphAmAM pese ke himAlayanA zikhara para jAo, janasamUhanI vacce raho ke gADha jaMgalanA madhya bhAgamAM besI jAo, paNa jyAM sudhI mana tamArA kabajAmAM AvyuM nathI, jyAM sudhI te dUra dezamAM musApharI karyA kare che, jyAM sudhI tene vaparane khyAla nathI, jyAM sudhI tene IrSyA thayA kare che, jyAM sudhI te amuka niyamanusAra cAlI zakatuM nathI, tyAM sudhI te sarve kAMI hisAbamAM nathI; sarva prayAsa asthAne che, agya che, duHkhadAyI che, dekhAvamAtra che, ATalA uparathI anubhavI rogI zrI AnaMdaghanajI mahArAja kahI gayA che ke "mana sAdhyuM teNe saghaLuM sAdhyuM, e vAta nahIM TI." anubhavarasika mahAtmAnA A zabdo pUrepUrA sArthaka che, sUcaka che, dhaDo levA lAyaka che. ane tenI sAthe ja jyAre teo kahe che ke kaI paNa mANasa ema kahetuM hoya ke teNe mana sAdhyuM che te te jema tema mAnavAmAM Avaze nahi, kAraNa ke mana sAdhavuMmanenigraha kara-e te bahu ja moTI vAta che. ATalA uparathI ja samajAya che ke mane nigraha e rAjayoga che. sahajayega. a. 22 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 ] adhyAtmakalpakuma [ navama mananI khAsiyata e che ke tene jema jema eka bAbatamAM anukULa karavA jaIe tema tema te prathama te viruddha thatuM jAya che, sAmuM paDe che. Ama thatuM ghaNI vakhata anubhavavAmAM Ave che. dAkhalA tarIke, tame ema vicAre ke amuka bAbata to Aje manamAM saMbhAravI ja nathI, te khasUsa karIne te hakIkata divasamAM aneka vakhata mana para Avaze. AvI rIte mana dareka bAbatamAM viruddha AcaraNa kare che; chatAM abhyAsa pADavAmAM Ave te A zarUAtamAM dekhAtI moTI muzkelI ochI thatI jAya che ane dhIme dhIme naSTa thaI jAya che. | sarva hakIkatane sAra e ja che ke mana vaza hoya te ja saMsAraduHkhathI nivRtti maLI zake che, eTale ke mekSa meLavavAne te eka ja raste che. (7; 114) manane vaza thayo te rakhaDayo labdhvApi dharma sakalaM jinoditaM, sudurlabhaM potanibhaM vihAya ca / mana pizAsTiIznaraH patana, mAvuthI nAyati no vanaH ( saMzaratha ) saMsArasamudramAM bhaTakatAM mahAmuzkelIo prApta thaI zake tevuM, vahANa jevuM tIrtha. karabhASita dharmavahANa prApta karyA pachI je prANa mana-pizAcane tAbe thaI te vahANane tajI de che ane saMsArasamudramAM paDe che mUrkha mANasa lAMbI najara pahoMcADanAra nathI." (8) vivecana-tame kaI vakhata dariyAnI musApharI karI haze te jaNAze ke dariye eTale vizALa, agAdha ane lAMbe che ke vahANa ke sTImara vagara tene pAra pAmI zakAya nahi, tema ja bharadariye vahANa bhAMgyuM hoya ke sTImara bagaDI hoya te pAra pAmI zakAya nahi ane game tema thAya te paNa vahANa ke sTImarane tajI te zakAya ja nahi; ane kaI vahANane ke sTImarane tajI de te tene mUrkha samaja. evI ja rIte saMsArasamudra che, tene pAra pAmI duHkhano aMta karI mekSamAM javuM, e sarvanuM daSTibiMdu che ane tene pAra pAmavA mATe dharmanaukAnuM sAdhana joIe. dharma eTale AtmasvarUpamAM sthiratA ane ramaNatA e artha samaja. e dharmathI bhraSTa karavA manapizAca haMmezAM A jIvane pramAdamadira pAIne vicArazUnya aMdha jevuM banAvI de che. ene vaza je prANI paDe che, tene nathI rahetuM kAryakAryane vicAra ke nathI rahetuM pharajanuM bhAna. ane kadAca jarA bhAna hoya te te paNa bhUlI jAya che. A sthiti hoya tyAre AtmasvarUparamaNatA te heya ja kayAMthI? enA pariNAme prANI dharmabhraSTa thAya che eTale samudra taravAnuM vahANa ke taravAnI sTImara tajI de che ane pariNAme saMsArasamudramAM ADAMavaLAM thAM mAryA kare che. jarA vAramAM taLiye jAya che ane jarA vAramAM upara Ave che, paNa vahANa ke sTImara vagara tene nistAra thatuM nathI, UlaTe anaMta vAra corAzI lakSa yonimAM bhamyA kare che. AvI rIte prApta thayeluM zubha vahANa tajI denAra jIvane mUrkha kahevo e sArthaka che. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 1 cittamana [ 171 pitAnI pharaja bajAvavA mATe prApta thayelA AvA sArA prasaMge mANase ghaNIvAra jatA kare che, tenI upekSA rAkhe che, tene IrAdApUrvaka paNa tajI de che. vastusthiti evI che ke gata prasaMga pharI prApta thato nathI ane tethI mATe lAbha hAthathI sarakI jAya che. mana saMsArasamudramAM kevI rIte pheMke che te anubhavasiddha che. manuSyane kalpanA ane tarkazakti e be mAnasika zaktio hoya che ane te benI upara kAryarekhA aMkita thAya che. have jyAM sudhI tarkazakita-vicArazaktinuM paribaLa vadhAre hoya che, tyAM sudhI te kArya sArAM ja thAya che; paraMtu ghaNIvAra bane che ema ke eka kArya karavA pahelAM kalpanAzakti bahu bahu saMkalapa kare che, zubha kAryamAM na dhArelI Aphato AvI paDaze ema te batAve che ane jarAjarAmAM te moTA moTAM DuMgare khaDA karI de che. A kalpanAne vaza thaI alpamati jIva AgAmI kALano vicAra karyA vagara kAryarekhA aMkita kare che, tene pariNAme vAstavika lAbhane badale dekhItA lAbha tarapha athavA lAMbA vakhata sudhI cAle tevA paNa AgAmI kALamAM maLanArA lAbhane badale thoDA paNa tAtkAlika lAbha tarapha ja lakSya rAkhe che. AvA prakAranA manane vaza thayelA jI dharmabhraSTa thaI jAya che ane saMsArasamudramAM ghasaDAya che. sujJanuM kartavya e che ke manane niraMkuza kalpanA karavA devI nahi, tenA para UMcI tarkazaktine kAbU rAkhe. AvA samaju vaDIlanA aMkuza taLe vikasvara thayeluM manarUpa bALaka jyAre moTI uMmaranuM thAya che tyAre kUrmIputranI jema jagatamAM pratiSThA meLave che ane khasUsa karIne tenI vRtti astavyasta sthitimAM rahetI nathI. (8115) paravaza manavALAne traNa zatruthI bhaya sudurjayaM hi ripuvatyado mano, ripUkarotyeva ca vAktanU api / tribhirhatastadripubhiH karotu kiM, padIbhavan durvipadAM pade pade // 9 // (vaMzastha) mahAmuzkelIthI jItI zakAya evuM e mana zatrunA jevuM AcaraNa kare che, kAraNa ke te vacana ane kAyAne paNa duzmana banAve che. AvA traNa zatruothI haNAyele tuM sthAne sthAne vipattionuM bhAjana thaIne zuM karI zakIza?" (9) vivecana-atre je kahevAmAM AvyuM che te paravaza manane mATe che. paravaza mana svachaMda AcaraNa kare che, eTaluM ja nahi paNa zatruvaTa kare che. pite agya vicAre kare che tenI sAthe vacana ane kAyAne paNa zatru banAvI de che ane tethI jIvane vacana para aMkuza raheto nathI ane te nIti, dharma ke maryAdAnI darakAra karyA vagara kAyAthI pApa sevavA maMDI jAya che. AvI rIte paravaza thayeluM mana pite zatrutA karavA uparAMta bIjA bene sAthe le che ane e traNa daMDathI daMDAyelo jIva apamAna pAme che, duHkha pAme che, glAni pAme che, mAra khame che ane madyapAnInI peThe rakhaDaDyA kare che. bilADI dUdha joIne lalacAya che, paNa mAthe paDanArI DAMga jotI nathI. rastA upara paDelI thelIne ja cora Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 ] adhyAtmakalpadruma [ navama jue che, paNa chUpA vezamAM najIkamAM UbhelA DiTekaTIvane (chUpI piolIsane) jete nathI. jUThI sAkSI pUranAra lAMcane ja jue che, paNa pachI kedanI sajA thavAnI che te tarapha najara pahoMcADato nathI. A sarva mananI zatrutA che, mana ene beTe rarate dore che. enuM kAraNa, uparanA zlokamAM kahyuM tema, kalapanAzaktinuM jora ane tarkazaktinA aMkuzane abhAva che; ane tethI ja anubhavarasika yogI gAI gayA che ke - mugatitaNuM abhilASI tapIyA, jJAna dhyAna abhyAse, vairIDuM kAMI ehavuM cite, nAkhe avaLe pAse ho kuMthujina ! manaDu kImahI na bAjhe." AvI rIte mahAjJAnI mumukSuone paNa UMdhA pATA baMdhAvanAra mana che. ane, trIjA zlekamAM kahyuM che tema, je te ja mana vaza heya te eka kSaNavAramAM mekSasukha sanmukha karI de che. vacana uracAravAM ke kAyAnI pravRtti karavI e mananA hukama upara AdhAra rAkhe che, tethI je mana paravaza paDI gayuM te pachI vacana ane kAyA upara kAMI paNa aMkuza rahe. nathI. mana, vacana, kAyAne kabaje rAkhavAM e bahu muzkela, paNa teTalI ja jarUranI pharaja che ane te traNene saMbaMdha evo che ke eka mana je vaza thayuM te pachI bIjuM sarva vaza thaI gayuM samajavuM. (9 116) mana paratve ukti re cittavairi ! tapa kiM nu mayA'parAddhaM, yadurgatau kSipasi mAM kuvikalpajAlaiH / jAnAsi mAmayamapAsya zive'sti gantA, tatkiM na santi tava vAsapadaM hyasaMkhyAH 1 // 10 // | (varajotA ) he cittarI ! meM te tAro zo aparAdha karyo che ke tuM kuvikalpajALa vaDe mane bAMdhIne durgatimAM pheMkI de che? zuM tArA manamAM ema Ave che ke A jIva tane tajIne mokSamAM cAlyo javAno che ( ane tethI mane pakaDI rAkhe che)? paNa tAre zuM rahevAnAM bIjAM asaMkhya sthAnake nathI?" (10) vivecana-zAMta thAnamAM, zAMta vakhate, anukULa saMjogomAM, zAMta jIva pitAnA pAchaLanAM ku-vicAra-vartana-nuM avalokana kare che tyAre tene atra varNavelI sthiti prApta thAya che. te vakhate barAbara * zIzI mUkanArane bora bora jevaDAM AMsu paDe che, saMsAra kaDa jhera lAge che ane manane pachI upadeza ApI bhaviSyamAM ema na karavA sUcave che. A sthiti pratikramaNAdi avasthAmAM prApta thAya che. joke lakhavuM aprastuta nathI tethI lakhAya che ke Avazyaka kriyA AvI rIte vicAra karIne karavAnI bahu ja jarUra che. gaDabaDa * tharamaoNmiTara rUpaka che. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra] cidamana [ 173 karI viza miniTamAM pratikramaNa khalAsa karI AtmAno uddhAra thaye ema mAnanAra game tema mAne, paNa thayela pApa para nirIkSaNa karI, aMtaHkaraNathI pastAvo karI, pharI na karavAno niradhAra karavo, na karavAne abhyAsa pADe, e Avazyaka kriyAne uddeza che. na karavI ema kahevAne uddeza nathI, paNa ukta rIte zuddha manathI karavuM, tema na thaI zake tyAM sudhI te dazAnI bhAvanA rAkhI, pramAdarahitapaNe karavAno abhyAsa pADe, e ja nirdeza che. evI zAMta avasthAmAM A jIva UMcI pAyarIe, guNasthAna para caDhate jAya che. eka ne eka guNasthAnamAM paNa guNenI bahu taratamatA che. jIva UMcI sthiti para jAya che tyAre vicAra zuddha thatA jAya che. manane te atra phakta AkSepa che. manane kahe che ke vaLI tane bIka lAgatI haze ke A jIva kAMIka mArI dostI cheDI deze, paNa tAre te mArA jevA asaMkhya jIva rahevAnAM sthAnaka tarIke upayogamAM laI zakAya tema che. vAtane sAra e che ke jyAre zAMta bhAva prApta thAya tyAre manane sArI rIte samajAvI, vastusthitinuM bhAna karAvI tene kabajAmAM laI levuM. (10, 117) paravaza manavALAnuM bhaviSya xpUtizrutiH zveva ratervidUre, kuSThIva saMpatsudRzAmanahaH / / pazivasaMtimandirapu, nAeveluM manohato ? ( gA) "je prANInuM mana kharAba sthitimAM hovAthI saMtApa pamADyA kare che te prANu kRmithI bharapUra kAnavALA kUtarAnI peThe mojamajAthI bahu dUra rahe che, koDhiyAnI peThe lakamasuMdarIne varavAne agya thaI jAya che ane caMDALanI peThe zubhagatimaMdiramAM praveza karavAne lAyaka rahetuM nathI." (11) vivecana-asthira manavALA mANase me jamajA, paisA ke sArI sebata pAmI zakatA nathI. AkhA zarIre khasa nIkaLI heya, zarIre ane kAna para gaDelA lAgelA hoya, kharaja AvatI heya--evA zvAnane bicArAne kaI ThekANe cena paDatuM nathI. evI ja sthiti asthira manavALAnI thAya che. jene mana vaza na hoya teo A barAbara anubhavI zakaze. jarA vAra-TapAla AvI, kAgaLa phekyo, vAM, lakhyuM che ke putrane ekadama sakhta maMdavADa thaI gayo che ane jaladI teDAve che. Trena maLavAne 10 kalAkanI vAra che ane tarata ja ukta zvAnanI peThe kharaja AvavA mAMDe che. tAra upara tAra chUTe che, DokaTaranI salAha levA devAya che, AMkhamAM AMsunI dhAra cAle che, manamAM ukaLATa ukaLATa thaI jAya che, khAvuM bhAvatuM nathI, putranuM azubha thayuM haze evo vicAra AMkha AgaLa khaDo thAya che. A sarva kene? paravaza manavALAne, karmasthiti sarajanAra, bhAvI para bharose rAkhanAra, mana para aMkuzavALA prANInuM hRdaya pharakatuM nathI. chatAM khUbI e che ke enI x pUtizrutizveva iti vA pAThaH / Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ] adhyAtmakalpama [ navama lAgaNI bUThI thaI gayela hotI nathI. lAgaNI rahe che ane vastusthiAtanuM bhAna barAbara tAdAmya banI rahe che. te TrenamAM jAya che kharo, paNa bicArA paravaza chavane gAma pahoMcatAM raudradhyAnanI dhArA cAle che, tyAre ApaNe svavaza manavALe vIra kamavipAkanI vicAraNAmAM lIna thaI nirjarA kare che. A sarva anubhavasiddha che; paNa gya samaye mana para jaya kare, emAM ja rAjavaTa che, vAte karavAmAM kAMI sAra nathI. ' kuSTa regavALAne jema keI suMdarI varatI nathI tema ja paravaza manavALAne saMpatti varatI nathI. lakSmInI pAchaLa paDanArane te maLatI nathI ane maLe che te thoDA vakhatamAM nAza pAme che. DarabInI loTarImAMthI ekadama paisAdAra thavAnI IchAvALAe daza rUpiyAnI TikiTa lIdhI, manamAM thayuM ke je devage A vakhata gheDe lAgI jAya te rUpiyA cAra lAkha maLe; temAMthI birI paraNuM, baMgale baMdhAvuM, vyApAra karuM, nAraMga majA uDAvuM vagere. AvA vicAra karanArane lakSamIsuMdarI kema maLe? ane maLe te virabhAve maLe eTale cheDe vakhata AnaMda ApI cAlI jAya ane pariNAmamAM duHkhazreNI mUkatI jAya. jema caMDALa uttama manuSyanA maMdiramAM praveza karI zakatuM nathI, tema paravaza manavALo mANasa sadagatimaMdiramAM jaI zakto nathI. AthI karIne tene sArI sebata thaI zakatI nathI ane satsaMgati vinA mana vizuddha dazAmAM jatuM nathI ane UMcI sthiti prApta karavAnI tene heza paNa rahetI nathI. A graMtha lakhAya tyAre cAMDALa asapRzya manAtA hatA. vartamAna raMga jude che. AvI rIte paravaza manavALA prANane A bhavamAM saMpatti maLatI nathI, AnaMda maLate nathI, tema ja parabhavamAM paNa tene saddagati maLatI nathI. (11; 118) manenigraha vagaranAM tapa, japa vagere dharmo tapojapAdyAH svaphalAya dharmA, na durvikalpaihatacetasaH syuH / tatkhAdyapeyaiH subhRte'pi gehe, kSudhAtRSAbhyAM mriyate svadoSAt // 12 // (upajAti) je prANInuM citta durvikalathI haNAyeluM che tene tapa, japa vagere dharmo pitapotAnuM (Atmika) phaLa ApanArA thatA nathI; AvA prakAranuM prANI khAnapAnathI bharelA gharamAM paNa pitAnA deSathI bhUkha ane tarasa vaDe maraNa pAme che." (12) vivecanagame teTalI tapasyA kare, khare bapore sakhta unALAmAM nadIne kAMThe veLumAM jaIne AtApanA le, paNa "taba laga kaNakriyA saba niSphaLa, gagane citrAma; jaba laga Ave nahIM mana ThAma." e vAta kharI che. tapa karo, yAna kare, jApa kare, paNa bhagata bhayA paNa dAnata bUrI." manamAM lAga Ave ke charI mUkavAnI dAnata haya, manamAMthI vAsanA UDI na hoya, saMsAra para prema e ne e cIkaNe hoya, tyAM sudhI kaNakiyA niSphaLa che, ema munisuMdarasUri mahArAja kahe che. ane tevA ja vicAre siddha anubhavI zrI Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] cittamana [ 175 AnaMdaghanajI mahArAja batAve che. saMsAranA rasiyA jIvaDAne A vAta gaLe UtaratAM vakhata lAgaze. tene te pravRtti karI, paisA meLavI, dharma kare che, paNa zAstrakAra temAM dharma paNa nathI ane sukha paNa nathI, ema kahe che. sukha AtmArAmApaNAmAM, vikalpa rahita sthira manamAM che ane tevI sthiti prApta na thAya tyAM sudhI jema khorAka ane pANIthI bharapUra gharamAM pramAdI mANasa bhUkhyo-tarasya paDyo rahe che, tema A jIva sarva sagavaDa chatAM manane vaza thaI pitAnA dethI ja durgatibhAjana thAya che. A vicAra zleka pAMcamAmAM vistArathI vicAryuM che, tethI atra punarAvartana karatA nathI. (12; 119) mana sAthe puNya-pApano saMbaMdha akRcchrasAdhyaM manaso vazIkRtAt, paraM ca puNyaM na tu yasya tadvazam / sa vaJcitaH puNyacayaistadudbhavaiH phalaizca hI hI hatakaH karotu kim ? // 13 // (vaMzasthavila) "vaza karelA manathI mahAuttama prakAranuM puNya bilakula kaSTa vagara sAdhI zakAya che. jene mana vaza nathI te prANa puNyanI rAzithI chetarAya che ane tethI thanArAM phaLa vaDe paNa chetarAya che (eTale puNyabaMdha thato nathI ane tethI thanArAM sArAM phaLa paNa prApta thatAM nathI). aho aho ! A hatabhAgI jIve bicAro zuM kare ? (zuM karI zake?)" (13) vivecana-mana vaza hoya te ahIM iMdrAsana khaDuM karI zakAya che, mokSa sanmukha karI zakAya che, eTale ke vaza manavALAne koI kArya azakya nathI. bIjI rIte jene mana para aMkuza nathI, jenuM mana asthira che ane jene manamAM saMkalpavikalpo thayA kare che tene eka paNa kAma siddha thatuM nathI. cidAnaMdajI mahArAja teTalA sAru gAI gayA che ke - bacana kAya gepe data na dhare, citta turaMga lagAma; tame tuM na lahe zivasAdhana, jiu kaNabune dAna jabalaga Ave nahi ThAma, eTale jyAM sudhI cittaghoDAnI lagAma tArA hAthamAM nathI tyAM sudhI, tane mokSasAdhana maLavAnuM nathI. evI ja rIte zrImadyazavijayajI mahArAja paNa svakRta jJAnasAramAM kahI gayA che ke: antargata mahAzalyamasthairya yadi noddhRtam / kriyauSadhasya ko doSastadA guNamayacchataH // asthiratArUpI hRdayagata mahAzalya je hRdayamAMthI kADhI nAkhyuM na hoya te pachI kriyArUpa auSadha guNa na kare te tene ze deSa? AvI rIte manamAMthI asthiratA kADhI * pitAnA aneka prakAranA dethI A jIva durgatibhAjana thAya che. dAkhalA tarIke kaleza, mandatA, pramAda vagere svadeSo AvA prakAranA che. (dhanavijaya). Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 ] adhyAtmakalpadruma [ navasa nAkhI tene daDha banAvI devuM joIe. mananI vakatA, jaDatA, zUnyatA ane asthiratA A jIvane bahu phasAve che. ane vAta ema che ke jevA tevA vicAra karanAra paNa e jIva, ane vicAra para aMkuza rAkhanAra paNa e ja jIva; tethI jyAM sudhI aMkuza rAkhavAnI jarUriyAta ane mananuM baMdhAraNa barAbara samajAyuM na hoya tyAM sudhI ghaNuM jIva te e viSaya para dhyAna paNa ApatA nathI. ATalI hakIkata uparathI jaNAya che ke manane zubha yogamAM pravartAvavAthI svargaprApti thAya che. vaLI, managane sarvathA nirodha karavAthI mokSaprApti thAya che ane manane niraMkuza mUkI devAthI adhaHpAta thAya che. A traNa niyama barAbara dhyAnamAM rAkhavA jevA che. manane taddana niSedha bahu utkRSTa sthitie thAya che tethI te UMcI hadanA adhikArIo mATe che. atra AkhA prastAvamAM manamAMthI saMkalpavikalpa ochA karavA, asthiratA dUra karavI ane tema karI manane zubha kAryomAM deravuM e batAvyuM che. vadhAre adhikArI mATe zAstranA vizeSa graMtha che. ukta nyAyathI paravaza manavALA jIvane puNya thatuM nathI, pApa thAya che ane pApanA phaLa tarIke duHkhane anubhava thAya che. eka vAra paDavA mAMDayA pachI sthira thavuM ane caDhavA mAMDavuM bahu muzkela paDe che. DuMgara parathI gabaDelA paththaranA daSTAMte e spaSTa che. evI sthitimAM aTavAte jIva bahu kharAba hAlata prApta kare che ane nIce Utarate jAya che (13; 120) vidvAna paNu mane nigraha vinA narakagAmI thAya che akAraNaM yasya ca* durvikalpairhataM manaH zAstravido'pi nityam / ghorairanizcitanArakAyuma'tyo prayAtA narake sa nUnam // 14 // (upajAti) je prANInuM mana nirarthaka mAThA saMkalpathI niraMtara parAbhava pAme che te prANI game te vidvAna hoya te paNa bhayaMkara pApa vaDe narakanuM nikAcita AyuSya bAMdhe che ane maraNa pAme che tyAre jarUra narakamAM janAre thAya che."(14) vivecana-zAstranuM yogya jJAna dharAvanAra prANI jyAre alpajJane paNa na karavA cigya kAryo kare tyAre vyavahAramAM zAstrarahasyanA ajANa loke-ajJAna bALa jI-ghaNIvAra bole che ke bhAI e te "jANakAra" che, ene "AvatAM AvaDe che vagere. zAstra bhaNele jayAre tevAM pApAcaraNa kare che tyAre tene mATe bIjA mANasane AvI TIkA karatAM sAMbhaLyA che. A bhASA ADe deranAra che, aNasamajathI utpanna thayevI che. je zAstrane jANe, pApane pApa tarIke jANe ane eka niyama tarIke, niHzUkapaNe, mAtra moDhethI AvI jAya paNa bIje divase tevI ja cikAzathI te ja pApakAryo kare, te tene avidvAna karatAM * ku ti nA pATha Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] cittadamana [ 177 vadhAre pApa lAge che, kAraNa ke pite sArI sthitie pahoMce che ane bIjAne AlaMbana bhUta thayo che. A hakIkata vadhAre samajavAnI jarUra che. pApabaMdha ke puNyabaMdhax paDe che te vakhate pradezabaMdhanI sAthe rasabaMdha paDe che, eTale ke je karma baMSAya che tene zubhAzubhatA tema ja tIvratA-maMdatA (intensity ) kevI che e nirmANa thAya che. dAkhalA tarIke lADu gaLyA hoya, paNa keTalAkamAM maNe daza zera sAkara hoya ane keTalAkamAM maNe deDha maNa sAkara hayatema ja auSadhamAM kaDavApaNAnI taratamatA hoya, e pramANe rasamAM phera paDe che. have je rasabaMdha paDe te adhyavasAyanI cIkAza para paDe che. ane anubhavathI ema mAluma paDe che ke jJAnavALA nirapekSapaNe je pApakAryamAM pravarte to te jeTalI cIkAzathI pApakArya kare che teTalI ja cIkAza sApekSavRttivALA alpajJa athavA ajJane rahetI nathI athavA hetI nathI. ghaNIvAra te kahevAtA vidvAnanA pariNAma taddana nirvasa banI gayelA hoya che. vaLI, javAbadArI haMmezAM jJAna pramANe heAya che. jema jJAna vadhAre tema javAbadArI vadhAre bhaNela mANasa bhUle, te Thapako vadhAre ane gune kare te sajA paNa vadhAre tevI ja rIte ApaNe joIe chIe ke ajJAnI mANasa te ghaNIvAra ajJAnapaNathI ja pApa kare che. ene pApabaMdha thato nathI ema nathI, paNa tenI cIkAza, upara jaNAvyuM tema, bahu ochI hoya che, mATe bhaNela che, e te AlovI nAkhaze ema kahenAra ane samajanAra zAstranuM rahasya samajatA nathI, tema kahevAte jJAnI paNa, tevAM pApAcaraNa karatA hovAthI, rahasya samaye nathI. jJAnane je durupayoga thAya te mArI de che ane te ja jJAnano sadupayoga thAya te te kArya siddha karI de che. rAjyakArI jiMdagInAM rehaNAM juo te akAraNe hajAre mAThA saMkalpa-vikalpa karavA paDe ane UthalapAthala karavI paDe tevI ja rIte moTA vyApAramAM ane tevI ja rIte mahAAraMbhomAM thAya che. AvI sthitino mANasa vidvAna hoya che temAM te zaTha nahi, paNa tenA jJAnane sadupayoga thato nathI ane mananA rAjyamAM taNuI potAne hAthe ja gaLAmAM phAMsI nAkhI rAvaNa, duryodhana, jarAsaMdha, subhUma vagerenI gati prApta karavI paDe che. vidvAnee kadI paNa ema na samajavuM ke jJAna che mATe vartananI jarUra nathI. jJAna evI vastu che ke je tene sadupayoga na thAya te te viparIta paNa karI nAkhe che. je jJAnI be jJAnabaLathI akAryane akArya samaja azakayapaNuM vagere kAraNathI temAM trAsa pAmatA citta pravarte che ane niraMtara temAM pravRtti na karavA Icche che, tene uddezIne A lekha lakhAyo nathI, paNa jeo vidvAna gaNatA chatAM rAcAmAcIne bahu kapaTa keLavI pApakAryamAM pravarte che ane pitAne khoTe bacAva karavA tatpara thAya che tevAone mATe A lekha che ema samajavuM. (14, 121) * azubha prakRtine baMdha. * zubha prakRtine baMdha. a. 23 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 ] adhyAtmakalpama [ navama yogasya heturmanasaH samAdhiH paraM nidAnaM tapasazca yogaH / tapazca mUlaM zivazarmavallyA, manaHsamAdhi bhaja* tatkathazcit // 15 // (upajAti) mananI samAdhi (ekAgratA-rAgadveSarahitapaNuM) yoganuM kAraNa che, vega e tapanuM utkRSTa sAdhana che. ane tapa zivasukha-velaDInuM mULa che teTalA mATe koI paNa rIte mananI samAdhi rAkha." (15) vivecana-zAstrane kaI paNa graMtha vAMcatAM jaNAze ke, teramA zlokamAM kahyuM tema, manonigrahathI azubha karmabaMdha rokAya che, puNyabaMdha thAya che, eTaluM ja nahi paNa tethI pariNAme mokSaprApti paNa thAya che. zAstrakAra kahe che ke AtmAne UMcI pAyarIe caDhAvavA pahelAM zuddha bhUmikA karavI joIe. eka bhIMta para citra kADhavAM hoya te prathama te sApha karavI joIe. manamAM dveSa, kheda, vikalpa, asthiratArUpa jhAMkharAM ane kacare bAjhela hoya tyAM sudhI bhUmikA azubha kahevAya che ane tenI bhUmikA para game teTalAM citra karo arthAt vAMcana vAMce, vicAro sAMbhaLe, paNa asarakAraka rIte zobhatAM thaze nahi; te thavA sAru manane sthira, ekAgra, rAga-dveSa-saMkalpa rahita karavAnI prathama jarUra che. eka vakhata samatA prApta thaI, sthiratA AvI, eTale mana para kabaje Avaze. AvI rIte jyAre yoga para jaya thAya tyAre Idriyo para aMkuza Ave che ane tethI cha bAhya ane cha AtyaMtara tapa karavAnuM sUjhe che ane karelAM tapa karma tapAvavAnuM-nirjarA karavAnuM-pitAnuM kAma paNa tyAre ja kare che, tyAM sudhI ghaNuMkharuM te tapa karavAnuM mana ja thatuM nathI, athavA ajJAna kaSTarUpa tapa phaLanI irachA sAthe thAya che, je zAstrakAranI daSTimAM lagabhaga nakAmAM ja che; tethI manaHsaMyamapUrvaka tapa thAya che tenAthI karmanirjarA dvArA tarata ja mekSaprApti thAya che. ekSaprApti karI A saMsAranA haMmezAMnA kacakacATane, rakhaDapATAne cheDe ANu e sarva aMtaraMga hetu che ane tenuM mULa sAdhana manasamAdhi che. sujJa puruSae mananI samAdhi rAkhavA yatna kare e khAsa jarUranuM kartavya che. (15; 122) manenigrahanA keTalAka upAyo svAdhyAyayogaizcaraNakriyAsu, vyApAraNairdvAdazabhAvanAbhiH / sudhI striyogI sadasatpravRtti-phalopayogaizca mano nirandhyAt // 16 // (upajAti ) "svAdhyAya (zAsane abhyAsa), gavahana, cAritrakriyAmAM vyApAra, bAra bhAvanA ane mana-vacana-kAyAnI zubha-azubha pravRttinA phaLanA ciMtavanathI sujJa prANa manane niSedha kare" (16) * mata ti pADA , mara=dhara, . Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] cittamana [ 178 vivecana-zAstrAbhyAsa-svAdhyAyanA pAMca prakAra che: vAcanA (bhaNavuM), pRcchanA (savAle karavA), parAvartana (punarAvartana-rIvIjhana), anuprekSA (manamAM ciMtavana) ane dharmakathA (dharmaupadeza). ega eTale mULa sUtronA abhyAsanI gyatA mATe kiyA tathA tapazcaraNa. A gohana manonigrahanuM prabaLa sAdhana che ane uttama bIja vAvavA mATe e bhUmikAne zuddha karanAra majabUta upAya che. e banene ekaTho artha "svAdhyAyamAM vyApArathI manane rodha kara" evo paNa thAya che. A artha paNa suMdara che. e rIte vacanayoga para jaya meLavavAnI sUcanA karI, ane vaLI ema paNa kahyuM ke jJAna e mukhya makSasAdhana che. manonigrahanuM bIjuM sAdhana kriyAmArga che. zrAvakogya devapUjA, Avazyaka, sAmAyika, pauSadha vagere tathA sAdhune AhAra, nihAra, pratilekhana, pramAjana, kAtsaga vageremAM kAyAnI zubha pravRtti, jeo kriyAmArga tarapha kaTAkSanI najarathI jotA hoya temaNe khAsa yAda rAkhavuM ke kriyAmArga e paNa mane nigrahanuM parama sAdhana che. pravRttivALA jIvane te je nirAMta maLe te kaMika jAtanuM tephAna AdarI bese tene mATe kriyA bahu ja upayogI che, eTaluM ja nahi paNa khAsa jarUrI che, A rIte kAyayega para jaya karavAnI sUcanA karI. A saMsAramAM kaI vastu besI rahevAnI nathI. sarva nAzavaMta che (anitya), A jIvane maratI vakhate keIthebhI rAkhanAra nathI (azaraNa), saMsAranI racanA vicitra che (bhAva), A jIva ekalo Avyo che (ekatva), bIjA savathI jude che (anyatva), zarIra maLa-mUtra viSTA vagerethI bhareluM che (azuci), mithyAtva, avirati, kaSAya ane gathI karma bAMdhI jIva saMsAramAM rakhaDe che (Azrava), paNa te ja jIva je samatA rAkhe, manane nigraha kare, te karmabaMdhane roke che (saMvara), ane tapasyA kare te nikAcita karmothI paNa mukAya che(nirjara), cauda rAjalakanuM svarUpa ciMtavavA egya che (leka svabhAva), samyaktva pAmavuM kharekharuM durlabha che (bedhi), dharmane kahenArA ghaNA thayA che, paNa arihaMta mahArAja jevA nIrAgI kahenArA bahu thoDA che (dharma) evI rIte bAra bhAvanAone vAraMvAra bhAvavI, te para vicAra kare e mane nigrahane trIje upAya che. e upAyathI mana para aMkuza Ave che. A bAra bhAvanA *zAMta sudhArasa graMthane muddo che. zubha pravRtti karavAmAM Ave tenuM phaLa sAruM thAya che kharAba pravRtti karavAmAM Ave tenuM phaLa kharAba thAya che e saMbaMdhI vicAraNA karavI, AtmanirIkSaNa karavuM, AtmAnelokana karavuM, e mane nigrahane ceAthe upAya che. je prANI pitAnI pravRtti para vicAraNA kare che, tene manonigraha bahu jaladI thaI jAya che. atra manonigrahanA cAra upAya kA zAstrAbhyAsa, cAritra ane kriyAmAM zuddha vartana, bhAvanAnuM bhAvana ane AtmanirI * kartA zrI vinayavijaya upAdhyAya, pragaTakartA zrI jaina dharma prasAraka sabhA, bhAvanagara, Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 ] adhyAtmakalpadruma [[navamA kSaNa. zAstrakAra kahe che ke AtmAne niraMtara saMyamayogomAM pravRtta rAkhe, tethI ghaNI jAtanA phAyadA thAya che. je ene chUTo mUkayo hoya te, upara jaNAvyuM tema, e ghaNuM jAtanAM phAna kare che. teTalA mATe umAsvAti vAcaka kahe che ke - paizAcikamANyAna, zrutvA bhopAyanaM ca kulavadhvAH // saMyamayogairAtmA, nirantaraM vyAvRtaH kAryaH // x pizAcanI vAta ane kuLavadhUnuM vRttAMta sAMbhaLIne AtmAne niraMtara saMyamamAM revelo rAkha." eka vANiyAe pitAnuM kArya sAdhavA mATe eka pizAcanI sAdhanA karI. maMtrayoge te pizAca siddha thayo, teNe pizAcane pitAnuM kAma batAvyuM, manasAdhya kAma karanAra pizAce alpa samayamAM kArya siddha karI ApyuM. pachI te vANiyAne kahe che ke have mane kAma batAva, nahi te tane mArI nAkhuM, udyamavALAo navarA besatA nathI. vANiyo buddhizALI hatuM. teNe kahyuM ke atre khADe kheda. khADo khodAvatAM temAM pANI AvyuM eTale kahyuM ke temAM eka vAMsa nAkha. pachI eka kANo vATake tene ApI te vAMsa para baMdhAvyuM ane kahyuM ke tAre kUvAmAMthI pANI kADhI vATake bharI de, ane enuM kANuM purAI na jAya e dhyAnamAM rAkhavuM. jyAM sudhI huM tane bIjuM kAma na batAvuM tyAM sudhI tAre A kAma karyA karavuM. kuLavadhUnuM dRSTAMta paNa evuM ja che. pati paradeza javAthI tene durAcAra karavAnI IcchA thaI che, ema sasarAe dAsI mAraphata jANyuM tyAre te vahune mAthe gharane sarva kArabhAra mUkyo ane eTalA kAmamAM nAkhI dIdhI ke ene viSaya saMbaMdhI vicAra karavAnI paNa phurasada maLe nahi. AvI rIte te sudharI gaI. A niyama dhyAnamAM rAkhI AtmAne nira tara saMyogamAM pravRtta thayela rAkhe, ke jethI tene asta-vyastapaNe jyAM tyAM rajhaLavAnI Teva paDe nahi ane paDI hoya te maTI jAya. (16; 123) mane nigrahamAM bhAvanAnuM mAhAtmya bhAvanApariNAmeSu, siMheSviva manovane / sadA jAgratsu durdhyAna-sUkarA na vizantyapi // 17 // (anuSTup ) manarUpa vanamAM bhAvanA-adhyavasAyarUpa siMhe sadA jAgrata hoya tyAre dudhdhanarUpa suvarA te vanamAM praveza paNa karI zakatA nathI." (17) vivecana--upara monigrahanA cAra upAya kahyA, temAM paNa bhAvane upAya bahu asarakAraka, tAtkAlika ane dhArela asara upajAvanAre chejyAM sudhI manamAM zuddha bhAvanA ( 4 prazamarati prakaraNa leka 120 me. ane tenA para mAruM vivecana, jarA pheraphAra sAthe. A baMne kathA tyAM ApI che. * madhane dUra para ' Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra] cidamana [ 181 cAlatI hoya che, tyAM sudhI eka paNa beTe vicAra manamAM AvatuM nathI. eka jaMgalane rAjA siMha jyAM sudhI jaMgalamAM pharato hoya che, tyAM sudhI Dukkara ke evAM bIjAM prANIo e jagalamAM rahI te kema ja zake? paNa tyAM praveza paNa karI zakatAM nathI; evI ja rIte jyAM sudhI manamAM zubha bhAvanA hoya che tyAM sudhI durgAna-mAThA saMka-thatA nathI. A hakIkata anubhavasiddha che, dareka vAMcanArane tene anubhava thayo haze. dareka mANase jiMdagInA keIka vakhatamAM-jidagInI eka sukhI kSaNamAM-AvI sthiti jarUra jogavI haze. kaI vakhata derAsaramAM prabhunA darzanathI. koI vakhata pauSadhamAM stavana-gAnanI layamAM, keI vakhata pUjA bhaNAvavAnI ekAgratAmAM, koI vakhata adhyAtmagraMthonA vAcana athavA mananamAM mana eTaluM badhuM ekAgra thaI jAya che ke bahAranA vicAra AvatA nathI, vikapa nAsI jAya che ane sthiratA prApta thAya che. atra varNavela sthiti te mAtra vAnakI che, bAkI, jyAre A jIvane bhAvanA bhAvavAnI Teva paDI jAya che tyAre te manamAM alaukika AnaMda prApta thAya che. saMsAranA keI sukha sAthe e AnaMdanI sarakhAmaNI karI zakAya tema nathI, kAraNa ke saMsAramAM koI sukha tevuM che ja nahi. (17; 124) evI rIte mane nigraha dvAra pUrNa thayuM. manonigraha athavA cittadamana e zabda A adhikAramAM vAraMvAra vAparavAmAM Avyo che, teno bhAvArtha e che ke manamAM vAraMvAra je mAThA saMkalpo Ave che te para aMkuza rAkha, asthiratA dUra karavI ane mananI samatA (epuilibrium) jALavI rAkhavAnI Teva pADavI. gharamAM keIne maMdavADa thayo hoya tyAre, athavA maraNa thayuM hoya tyAre, A jIvanI kevI duHkhI sthiti thaI jAya che! pote jANe che ke atra potAne paNa besI rahevAnuM nathI, chatAM paNa manamAM aneka khyAle karI pitAnI meLe duHkhI thAya che. pADozInA gharamAM Aga lAgI hoya tyAre sAmAna pheravavAmAM dhamAla ane pitAnA gharamAM Aga lAgI hoya tyAre jIvanI sthiti mana para kAbU ke che, te batAve che. e te jANe Ubho Ubhe saLagI jAya che. A vakhate sthira prakRtivALA mANase bhavitavyatA para khyAla karI joyA kare che. jarUranA prasaMge prApta thatAM peTamAMthI pANI paNa na cAle, tyAM jANavuM ke A jIva have ucatara sthiti prApta karavAne lAyaka thaye che. vyavahArakuzaLa mANasa AvuM daDha mana rAkhI zake che, paNa tethI A viSayanI kiMmata ochI thatI nathI, kAraNa ke vyavahArakuzaLa mANase dhArmika saddaguNe tarapha dhyAna Ape che tyAre tyAM paNa bahu suMdara kAma karI zake che. mananA saMka9pe javA e bahu mukela che ane tethI dhyAnanA prathama pAyAmAM manane svaccha, sthira, rAgadveSa rahita karavAnuM kahyuM che. ema bhUmikA zuddha thayA pachI yogakriyA thaI zake che ane teTalA mATe yamaniyama batAvavAmAM AvyA che. manane sthira karavuM e koI paNa guNa prApta karavAnuM prathama pagathiyuM che. ene taddana kabaje karavuM ane prabhubhakti ke dhyAnamAM joDavuM e vadhAre Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 3 adhyAtmakalpama [ navama muzkela che, paNa azakya nathI. zrI mahAtmA AnaMdaghanajI teTalA ja mATe kahI gayA che ke "mana keme karIne prabhumAM bAjhatuM nathI." * zarUAtamAM mananA saMkalpa taddana dUra karavA, e banavuM muzkela che, tethI abhyAsa pADavAnI irachAvALAe manamAM je mAThA saMkalpa Ave ke tene dAbI de; jema bALaka ne lAta mAre che tema tene ceTiye bhare, chatAM mananA baMdhAraNa pramANe te saMka95 pAcho bevaDA jorathI hallo kare che. je te vakhate vadhAre daDhatA rAkhavAmAM Ave te dhIme dhIme Teva paDavAthI mana para aMkuza Avato jAya che. bIjuM, mananA vicAre saMjogAnusAra thAya che mATe saMjogo sArA karI devA, pukhta vicAra karIne nirNa karavA ane prabaLa kAraNe vagara te nirNayone pheravavA nahi. jarA agavaDa paDe tepaNa vicAre vAraMvAra badalavA nahi. A adhikAramAM nIcenI hakIkata para khAsa dhyAna kheMcyuM cheH 1. mana vaza karavAnI jarUra. AnAM kAraNe mAM mananuM caMcaLapaNuM ane vaza karyA pachI tenI zakti tarapha khAsa dhyAna kheMcavAmAM AvyuM che. (1-2-4) 2. mana vaza karavAne upadeza. ukta hakIkata vadhAre spaSTa karI che ane sAthe bIka paNa batAvI che ke mana vaza karaze nahi te saMsAramAM rajhaLaze. (3). 3. monigraha vagara bahiHkriyAnuM niSphaLapaNuM. yama, niyama, tapa, dhyAna vagere sarva kriyA, jJAna ane vartana mane nigraha vagara nakAmAM che e cAra zlekathI batAvyuM che. (pa-6-7-12). 4. manane vaza thavAthI saMsAramAM pAta. traNa daSTAMtathI spaSTa karavAmAM Avela che te dhyAnamAM levA jevuM che. (11) 5. manonigrahathI parama puNya, (13) mokSa (15) ane te vagara vidvattAnI nirarthakatA. (14) cothA viSayanI bIjI bAju ava nirdiSTa thaI che. 6. manonigrahanA upAya. jJAna, cAritra, bhAvanA ane AtmavicAraNA. (16) A cha viSaya judA judA rUpamAM vivecanamAM sArI rIte carcavAmAM AvyA che. badhI vAtano sAra e che ke manane mokaLuM mUkI devuM nahi. * AnaMdaghanajIkRta zrI kuMthunAthajInA stavananI prathama paMktine sAra. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] cittaHmana [ 183 have manamAMthI sa'kalpe| dU2 ka2vA athavA sArA vicAra karavA, tenI sAthe ja manane zAMta rAkhavu', dariyAmAM vAravAra mAjA Ave che tema manamAM paNa taraMganA uchALA Ave che. e vakhate manane sthira rAkhavu e mATA rAjayAga che. A saoNMbadhamAM nIcenI kahevata gharamAM suvarNAkSarathI kAtarI rAkhavA jevI cheH-- Under all circumstances KEEP AN EVEN MIND. Take it Try it, Walk with it. Talk with it, Lean on it, Believe in it, FOR EVER. sarvAM saMjogAmAM ekasarakhuM mana rAkheA, A zikSA lyA, tene ajamAvA, tenI sAthe cAlA, tenI sAthe vAta karI, tenA upara AdhAra rAkhe, temAM mAnyatA rAkhA, hamezAM A ja rAjayAga, A ja sasAranA pAra, A ja meAkSaprAptinA utkRSTa upAya, jIraNa zeTha AnAthI ja mAhye jaze ane taMdula matsya A niyama bhUlavAthI ja saMsAramAM rajhaLe che. mana patra manuSyALAM dhAraNa vanyamokSayoH e niyama (4) ane (5) viSayamAM mahu spaSTa lakhyA che tethI atra tenuM punarAvartana karatA nathI. ha cittadamana e ghaNA ja agatyanA viSaya che tenAthI keTalA lAbha thAya che te vAMcanAre joyuM haze. mana sIdhuM hAya tA karADA varasamAM je kAma na thai zake te eka ghaDImAM thAya che. AvA lAbhAlAbhanA vicAra vAMcIne, vicArIne, maneAnigraha karavAnA upAya batAvyA che te ajamAvavA. zuddha vana ane bhAvanA upara mana doDAvavuM, eka vAra lAInamAM paDI javAze eTale pachI AgaLa kema vadhavuM te sUjhI raheze. chevaTe mana sAdhyu teNe saghaLuM sAdhyuM" e zrI AnaMdaghanajI mahArAjanA anubhavasUtra para pharI dhyAna khe'cavAmAM Ave che, // iti savivaraNazcittadamananAmA navamo'dhikAraH // Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo vairAgyopadezAdhikAraH // maneAnigraha karavAnAM cAra sAdhanA paikI bhAvanAnuM upayegIpaNuM gata adhikAranA seALamA zrlAkamAM kahyuM, have manane bhAvanAvAsita karavA mATe sa`sAra kevA che, tenI sthiti kevI che, te para vicAra calAvavAnI jarUra che. tattvaciMtakAe vicAra karI kahyuM che ke vicAra karatAM vairAgya Avaze eTale sa`sAra parathI mana UThI jaze. sasAra dhanane tADanAra A adhikAranA viSaya paNa bahu upayogI che ane tenA zleAkA para ghaTatuM vivecana karavAmAM AvyuM che, khAsa vairAgyanA viSaya A jamAnAmAM keTalA upayAgI che te samadhamAM A graMthanA upeAghAtamAM ghaTita vivecana karavAmAM AvyuM che. mRtyunA dAra,, tenA ya ane te para vicAra kiM jIva ! mAdyasi hasasyayamIhase'rthAn kAmAMzca khelasi tathA kutukairazaGkaH / cikSipsu dhoranarakAvaTakoTare tvA-mabhyApatallaghu vibhAvaya mRtyurakSaH // 1 // AlambanaM tava lavAdikuThAraghAtA-richandanti jIvitataruM na hi yAvadAtman ! | tAvadyatasya pariNAmahitAya tasmi - richanne hi kaH kva ca kathaM bhavatAsyatantraH rA "are jIva ! tuM zu' joI ne ahaMkAra kare che? kema hase che ? paisA ane kAmabhAgAne zA mATe Icche che ? ane zA upara niHzaMka thaI ne kutUhaLathI khela kare che? kAraNa ke narakanA UMDA khADAmAM pheMkI devAnI IcchAthI mRtyurAkSasa tArI najIka utAvaLA AvatA jAya che tenA tA tuM vicAra kara. (1) jyAM sudhImAM lavax vagere kuhADAnA prahArA tArA AdhArarUpa jIvanavrukSanA cheda kare nahIM tyAM sudhImAM huM Atman ! pariNAme hitane mATe yatna kara, tenA cheda thayA pachI tu... parataMtra thaIza, eTale kANa jANe kANu (zu') thaiza ane katyAM thaIza ane kevI rIte thaIza ?" ( 2 ) * * svatantraH ityasya sthAne svatantraH iti vA pAThaH, tvaM kathaM svAyattaH bhaviSyasItyarthaH / x kALavikSepa; be ghaDIne sattoteramA bhAga. eka AMkhanA palakArA marAya tene nimeSa kahe che, aDhAra nimeSanA eka kASTha thAya che ane e kASThanA eka lava thAya che. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra] vairAgyopadeza [185 vivecana-have vairAgya-adhikAra zarU thAya che. tenA sarva zloko hRdaya para asara karanArA ane hRdayane uddezIne lakhelA che. te barAbara vAMcavA ane vicAravA gya che. are cetana ! tu bahu bhUlyo, jarA vicAra, A ahaMkAra kare che, jarA jarAmAM hasI paDe che, game tevuM lAve che, vAMkecUke cAle che ane jANe ke tArA je A pRthvI para bIje koI DAhyo nathI ema mAnI abhimAnamAM levAtuM jAya che; paNa tArI sthiti keTalI che te jete nathI, e bahu moTA khedanI vAta che. tAre mAthe mRtyu bhame che, tArA para jIta meLavIne tane narakamAM nAkhavAnI tadabIra rarayA kare che. saMtAnanI tuM saMbhALa le. tuM Ama ni:zaMka thaIne phare che, te tane ghaTita nathI tuM barAbara vicAra kara ane tArA zatrune oLakhI rAkha ke jethI te tane vizeSa nukasAna karI zake nahi. vaLI, Ama kahevAnuM bIjuM kAraNa e che ke A zarIra dharmakaraNImAM sAdhanabhUta che, paNa te pratyeka samaye, pratyeka kalAke, pratyeka divase kSINa thatuM jAya che. tene kALanA sapATA lAge che ane mRtyu najIka AvatuM jAya che, mATe e zarIranA sAdhanathI kAMI evuM kAma karI levuM joIe ke jethI pariNAme Atmahita thAya. mANasa ghaNuMkharuM tAtkAlika lAbha tarapha jue che, paNa vAstavika rIte pariNAme thatA lAbha tarapha jevuM joIe. eka strI para baLAtkAra karanArane kadAca pAMca miniTa sukha lAge, paNa pachI daza varasa sudhI jelajAtrA karavI paDe athavA jIvana paryata dezapAra thavuM paDe tenuM nAma sukha na ja kahevAya. A ApaNuM ka9pI lIdheluM sukha ukta prakAranuM che, mATe te hakIkatanuM svarUpa vAraMvAra samajI pariNAma tarapha, lAMbI daSTie, jovAnI Teva pADavI, vadhAre vicAra karavAthI jaNAze ke dAna, zIla, tapa, bhAva, saMyama, dhRti, kaSAyatyAga vagere A kaTimAM Ave che, tethI sujJa mANase tenA tarapha lakSya ApavuM. A pramANe je tuM nahi kare te paNa AyuHsthiti pUrI thaye mRtyu te tenA dera tArA upara calAvaze ane pachI tuM kaI gatimAM jaIza? kayA sthAnake jaIza? tyAM zuM karI zakavAne zaktimAna rahIza? e kAMI kahI zakAya nahi; kAraNa ke tArA hAthamAM te vAta raheze nahi; tuM parataMtra thaI jaIza. mATe je svataMtra rahevA IrachA hoya te puruSArtha vaDe badhI taiyArI mRtyu pahelAM karI levI joIe. mRtyu e vibhAvadazA che, paNa vibhAva dazA e hAla svabhAvadazA thaI paDI che. sujJanuM kAma e che ke teNe kadI paNa maraNathI DaravuM nahIM, kAraNa ke vahelA-moDA maravuM te che ja. tema ja teNe mRtyunI IrachA paNa rAkhavI nahi. saMsArathI kaMTALelA ajJa prANIo manamAM Icche che ke AnA karatAM mArI gayA hoIe te chUTake thAya, paNa bicArAne khyAla Avato nathI ke maraNa pachI kayAM palaMga DhALI rAkhyA che? (ane DhALI rAkhyA hoya te paNa te tene mATe?) evI * Sec. 376 Indian Penal Code, a, 24 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 ] adhyAtmakaparphoma rIte maraNuthI Daravu* taiyAra rahevu', eTale tema, taiyAra rahevu. A [ ma nahi, bharaNu Icchavu' nahi. paNa tene mATe dareka vakhate dhArmika kAryo karI, jema paragAma javAnuM bhAtuM bAMdhI rAkhe che pramANe karanArane mRtyusamaye duHkha thatuM nathI, pazcAttApa karavA paDatA nathI ane samAdhimAM kALa karIne te ucca gati prApta kare che. (1, 2 : 125, 126) AtmAnI puruSAnI sidi tvameva mogdhA * matimAMstvamAtman ! neSTApyaneSTA sukhaduHkhayostvam / dAtA ca bhoktA ca tayostvameva, tacceSTase kiM na yathA hitAptiH 1 // 3 // ( upajAti ) "huM Atman ! tuM ja mugdha ( ajJAnI ) che ane tuM ja jANakAra; sukhanI vAMchA karanAra ane duHkhanA dveSa karanAra paNa tuM ja che ane sukha-duHkhane denAra ane bhAgavanAra paNa tuM ja che; tyA re tane pAtAne hitanI prApti thAya teveA prayAsa zA mATe karatA nathI ?" (3) vivecana--uparanA leAkamAM pariNAmahita mATe yatna karavA bhalAmaNa karI, paNa ziSya zaMkA kare che ke catna tA devAdhIna che, mATe amAre kevI rIte pariNAmahita mATe yatna karavA ? tene guru kahe che ke he ziSya ! A AtmA ja ajJAnI che ane jJAnI che, eTale jyAM sudhI tene jJAnAvaraNIya karmAM lAgelAM che, tyAM sudhI te ajJAnI che ane te khaseDI nAkhavAthI jJAnI thAya che. sukhane te pasaMda kare che ane sarva sa MjogAmAM duHkhane te dhikkAre che, te sukhadu:khane pedA karanAra paNa pAte ja che. kAraNa ke sukhaduHkhanI prApti kakha dha para AdhAra rAkhe che. A hakIkata batAve che ke karyA karyAM bhAgavyA vagara chUTakA nathI. A vicArathI samajavAnuM ema nathI ke nirAMte karmI para najara rAkhI besI rahevuM. A vicAranuM pariNAma e hevu joie ke navAM karmI na karavAM ane pUrve karelAM karmI AtmAthI chUTAM paDe (nirjarA thAya) evA prakAranA prayAsa karavA. Y keTalAkeA dhAre che ke jainIe kama vAdI che, paNa te kharAkhara nathI. prANIe puruSArtha karavA ane temAM kUtteha na thAya teA samajavuM ke 'ka anukULa nathI.' A jaina zAsranA mukhya siddhAMta che, paNa leAkeA te bhUlI javA lAgyA che ane bhUlathI jainane kama vAdI mAnavA lAgyA che. jo tee kevaLa karmavAdI hAya tA kadI paNa meAkSe jaI zake nahi; vratAdika anuSAneAnu... pharamAna paN puruSArthane aMge ja che, kamane vaza paDelA jIva kevaLa karmavAdanA haThathI mukta thaI zake nahi; puruSArtha vagara sarvathA kanI pracuratA hoya ta tenA nAza thai zake ja nahi; puruSArtha vagara sathA kakSaya thavA sa`bhavita che ane mAkSa mAnanAra jaino puruSArthathI karmanA savathA kSaya mAne che tethI tee ekAMta kama vAdI nathI e samajAya tevuM che. zrI sunisuMdarasUri mahArAja teTalA mATe prakhaLa puruSAtha phAravavAnI bhalAmaNa kare che. TIkAkArazrI uttarAdhyayana sUtranA pAThe TAMkIne batAve che keH-- * manitA kRti vA vATa, mAtA ddatyarthaH ( Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] vairAgyapadeza appA nai veyaraNI, appA me kuDasAmalI / appA kAmaduhA gheNU, appA me naMdaNaM vaNaM // mArI AtmA vaitaraNI naddI che ane te ja zAmalI vRkSa che. vaLI, te ja kAmadughA gAya che ane te ja na'navana che." sArA saMjogA niSpanna karavAnI zakti dharAvanAra mahAna AtmAonAM citrA jagavikhyAta che. (36 127) [ 187 leAkarajana ane Atmarajana kaste niraJjana ! ciraM janaraJjanena, dhIman ! guNo'sti paramArthadRzeti pazya / taM rajjayAzu vizadaizcaritairbhavAbdhau, yastvAM patantamabalaM paripAtumISTe ||4|| (vasantatilakA) " henile pa ! he buddhimAna ! lAMbA vakhata sudhI janara Mjana karavAthI tane kayA lAbha thaze te paramArtha dRSTithI tu jo; ane vizuddha AcaraNa vaDe tuM tAtenu' (dhamanuM) raMjana kara ke je baLa vagaranA tArA AtmAnuM sa'sArasamudramAM paDatAM rakSaNa karavAne zaktimAna hAya." (4) vivecana--tAre sArAM sArAM kapaDAM paherI ke mIThAM mIThAM bhASaNA karI leAkAne rIjhavavAnA nakAmA ThaThArA zA mATe karavA paDe che ? vaLI, tAre sauMsAramAM masta rahI vairAgI hAvAnA dabha keAne mATe karavA paDe ? tuM jarA vicAra kara ke tane tethI jarA paNu lAbha che? jee jarA vicAraNA kare che teo samajI zake che ke janaraMjana nakAmu` che. tyAre karavuM zuM? evA prakAranuM raMjana karavuM ke jethI AvatA bhava sudhare ane atyAre paNa AtmA prasanna thAya. A upAyanA samAveza ADaMbararahita dhama karavAmAM samAya che, eTale ke zuddha vartana, krUrajanuM yathAsthita bhAna tema ja ucca dazA prApta karavAnAM sAdhanarUpa dAna, zIla, tapa, bhAva, dhyAna, dhRti, dayA, satya vagerenuM AcaraNa karavAmAM samAya che. AvAM rjanathI sarva prakAranA lAbha thAya che ema mana kabUla karaze. zrImad yaze|vijayajI mahArAja zrI mallinAthajInA stavanamAM kahe che ke rajana e prakAranAM che : eka leAkarajana ane bIjI lAkottara 'jana. A emAM zu karavA yAgya che ? bharata cakravatInA manamAM paNa A ja savAla thayA hatA. cakraratnanI prathama pUjA karavI ke pitAzrIne kevaLajJAna mahotsava prathama karavA ? AvA paraspara gU'cavaNavALA savAle (questions of relative duties) duniyAmAM ApaNane ghaNIvAra mUMjhave che, upAdhyAyajI tA kahI gayA che ke 'rIjhavavA eka sAMI, lAka te vAta karerI,' leAko game tema vAtA kare pazu ApaNe teA sAMIne-prabhune rIjhavavA che, eTale ke leAkeAttara raMjana karavu' che, AvuM jyAre mananuM valaNa thAya tyAre AtmA siddha sanmukha thaI jAya che. A jamAnAmAM dekhAva karavAnuM kAma vadhatuM jAya che, zrAvako zrAvakadhanA AcAranA dekhAva mAtra kare che, temane atra upadeza che; tevI ja rIte yati, gorajI ane sAdhune Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 ] adhyAtmaka9pama | [ dazama paNa upadeza che. lekone dekhADavA , muhapatti rAkhavAM ane moTAM moTAM vyAkhyAne ApavAM ane pracchannapaNe game tevI AcaraNa karavI te peTabharApaNuM athavA narakagAmIpaNuM batAve che. badhI vAtanuM tAtparya e che ke hAthInI jema be prakAranA dAMta rAkhavA nahi; lokone dekhADavAnuM vatana juduM ane vAstavika vartana juduM, ema na rAkhavuM. daMbha dUra kare. sAdhu ke zrAvaka tarIke oLakhAtA dareke A laika vicAravA jevuM che. samyakatvavALA athavA virativALA prANIne bhAvI nirlepatAthI nirlepa evI rIte saMbaMdhI zakAya; tethI ja zlokamAM niraMtara evuM saMbodhana ApyuM che ane komaLa AmaMtraNe belAvavAthI jIvanuM mana prasanna thAya che ane sAMbhaLavA tatpara bane che, teTalA mATe buddhimAna evuM saMbodhana ApyuM che. (TIkAkAra) jaina zAstrakAre vastunI prarUpaNuM karatAM be nayamAMthI kaI paNa eka nayanI mukhyatA rAkhI prarUpaNA kare che. kaI jagyA para vyavahAranI mukhyatA hoya che ane keIka jagyA para nizcayanI mukhyatA hoya che. temAM vyavahAranI apekSAe joke A jIva niraMjana nathI paNa nizcayanI apekSAe A jIva niraMjana ja che, kAraNa ke koI paNa asat vastunI utpatti nizcayanaya mAnato nathI ne tethI ja nizcayanA mata pramANe koI ajJAnI ke mithyAtvI jIva jJAna ke samyakatvane pAmato nathI, paNa jJAnI samyakatvI ja tene pAme che, arthAt je sattArUpe amala heya te AvirbhAvarUpe thAya che, ema tenI mAnyatA che. te mAnyatAne AdhAre ja atre upadezya jIvane niraMjana evA saMbaMdhanathI belAve che. vyavahAranayanI apekSAe te A jIva malina che, mATe "he niraMjana!" ema saMbaMdhana tene thAya nahi. (4; 128) madatyAga ane zuddha bhAvanA vidvAnahaM sakalalabdhirahaM nRpo'haM, dAtAhamadbhutaguNo'hamahaM garIyAn / ityAdyahaGkatikzAtparitoSameSi, no vetsi kiM parabhave laghutAM bhavitrIm // 5 // (ghasaMtatilakA) huM vidvAna chuM, huM sarva labdhivALo chuM, huM rAjA chuM, huM dAnezvarI chuM, huM addabhuta guNavALo chuM, huM moTo chuM--AvA AvA ahaMkArane vaza thaIne tuM saMteSa pAme che, paNa parabhavamAM thanArI tArI laghutA zuM tuM jANato nathI ?" (5) - vivecana-sarva labdhi eTale paMDita padaprApti athavA dhana, dhAnya, vastra, pAtra, vrataprApti athavA AmarSa auSadhi vagere labdhinI prApti." (TIkAkAra). A jIvane dareka bAbatamAM huM ane hunI ja vAta che, ene nathI duniyAnA niyamanuM bhAna ke nathI karmano siddhAMtanuM jJAna. e to jarA sAruM kAma thaze ke meM karyuM, ema kahI jhukAvI paDaze ane je barAbara na thayuM te, karma vagerene Thapake Apaze. A ahaM. bhAva e ja saMsAra che ane teTalA mATe ja upAdhyAyajI mahArAja lakhe che ke "ahaM ane mama e maMtra jagatane aMdha karanAra che." A ahaMbhAva maTADavo e bahu agatyanuM kAma Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] vAgepadeza [ 189 che. jeo cAlu jamAnAnA mohaka pravAhamAM phasAI, A moTA durguNa (paNa jamAnAe mAnelA saddaguNa)mAM phasI paDe che, teo banne bhava bagADe che. A bhavamAM haMmezAM asaMtoSa rahyA kare che, kAraNa ke dareka vAta pitAnI dhArI thatI nathI ane zAstrakAra kahe che ke AvatA bhavamAM ahaMkRti karelI bAbatamAM ja hInatA prApta thAya che. zrImadda hemacaMdrAcArya mahArAja yogazAstramAM lakhe che ke -- jAtilAbhakulaizvaryabalarUpatapaHzruteH kurvan madaM punastAni hInAni labhate janaH // "jAti, lAbha, kuLa, ezvarya, baLa, rUpa, tapa ane jJAnane madada karavAthI prANI teja bAbatamAM hIna thAya che (5; 129) tane maLelI jogavAI vetsi svarUpaphalasAdhanavAdhanAni, dharmasya taM prabhavasi svavazazca kartum / tasmin yatasva matimannadhunetyamutra, kizcittvayA hi na hi setsyati bhotsyate vA // 6 // (AsattatistrA) tuM dharmanuM svarUpa, phaLa, sAdhana ane bAdhaka jANe che ane tuM svataMtra hoIne dharma karavAne samartha che. te mATe tuM hamaNAM ja (A bhavamAM ja) te karavA yatna kare; kAraNa ke AvatA bhavamAM tArAthI kAMI paNa siddha thaI zakaze nahi athavA jANI zakAze nahi." (6) vivecana-dharmanuM svarUpa zrAvakadharma athavA sAdhudharmanuM svarUpa. dharmanuM phaLa-paraMparAe mokSa ane tAtkAlika nirjarA aghUvA puNyaprApti. sAdhana-cAra anuga, anukULa dravya, kSetra, kALa, bhAva vagere athavA cAra vastuo maLavI bahu durlabha che. manuSyapaNuM, dharmazuti, zraddhA ane saMyamamAM virya. bAdhaka-kujanma, kukSetra, pratikULa dravya, pramAda vagere. A sarva tuM jANe che, eTale tane dharmanAM sAdhana ane aMtarAyanI khabara che, tema ja tenuM svarUpa ane te karanArane phaLa zuM maLe che te paNa jANe che. vaLI, tuM svataMtra che. jyAre paramAdhAmIne vaza thaIza tyAre to tArAthI kAMI banI zakaze nahi, paraMtu atyAre te tAre ghaNI sArI jogavAI prApta thaI che ke je bIje maLI zake tema nathI. A Arya deza, gurunI satata jogavAI, siddhikSetra (zatrujaya)nuM sAMnidhya, rAjakartAnI dharma saMbaMdhamAM sarva prakAranI chUTa ane lokamAM dhamane punaruddhAra karavAnI IcchA H A sarvasAmAnya jogavAI ane te uparAMta zarIrasaMpatti, vidyAbhyAsa, dharmaruci vagere tane je khAsa lAbha maLyA hoya, te samajI laIne A bhavamAM kAMI kara. jema vyavahAramAM * A saMbaMdhI vizeSa hakIkata sAtamA kaSAya adhikAramAMthI maLaze. ane bAkI te rAvaNa, bAhubala, sthUlibhadra, sanakumAra vagerenAM daSTAMto prasiddha che. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 ] adhyAtmakalpadruma [ zama nAma kADhavAnI kharaja Ave che, tema dharmImAM nAma kADhavAnI kharaja Ave tema kara, tArA peAtAnA Atmahita mATe, tArI kAma mATe, tArA deza mATe, manuSyasamUha mATe, AkhI sRSTi mATe tArAthI ane te kara. kAMI na ane te tuM je sa MjogAmAM mukAyalA hai| temAM uttama rIte tArA pATha bhajava. tu' AvatA bhava upara AdhAra rAkhatA hai| tA tArI bhUla che, kAraNa ke tyAM tane AvI jogavAi maLaze ke nahi e kahI zakAya nahi; ane vaLI, tArI javAbadArI ke pharaja zuM che tenuM jJAna ane viveka tyAM tane raheze ke nahi te paNa kahI zakAya nahi; mATe A sArI jogavAInA lAbha levA tuM yatna kara. ciTTAna 4jI mahArAja barAbara e ja matalabanu' gAna reDe cheH-- cetana cAra gatimAM nizce, mAkSadvAra e kAyA karata kAmanA sura paNa cAkI, jInaku` ana`laka mAyA re, pUrava puSya utkraya karI cetana, nIkA narabhava pAyA re, rahiri jIma ratana khANu tima, guNa sahu yAme samAyA re, himA mukhathI varata jAkI, surapati mana zakAyA hai... / / pUrava0 yA tana viSNu tihu kAla kaheA kina, sAcA sukha nipajAyA re, avasara pAya na cUka cidAnaMda, sataguru yu* darasAyA re. // pUrava0 (139) dharma karavAnI AvazyakatA; tethI thatA du:khaya dharmasyAksaro'sti pudgalaparAvartairanantaistavA yAtaH samprati jIva ! he prasahato duHkhAnyanantAnyayam / svalpAhaH punareSa durlabhatamAsmin yatasvArhato, dharma kartumimaM vinA hi nahi te duHkhakSayaH karhicit // 7 // ( zArdUlavikrIDita ) huM cetana ! bahu prakAre aneka duHkhA sahana karatAM karatAM anaMtA puddagalaparAvartana karyA pachI hAlamAM tane A dharma karavAnA avasara prApta thayA che; te paNa thADA divasa cAlaze. ane pharI pharIne teve avasara maLaveA mahAmuzkela che; mATe dharma karavAmAM udyama kara. A vagara tArAM duHkhane kadI paNa aMta thaze nahi." (7) vivecana--anaMta duHkha khamatAM ane anaMta kALa gayA pachI, kudaratI rIte nadInA pravAhamAM athaDAI athaDAIne gALa thatA pASANanA nyAyathI, A jIva manuSyabhava pAme che. enI durlabhatA keTalI che te upara samajAI gayu` che. e manuSyabhava paNa vaLI bahu thoDA vakhata cAle che. A jamAnAmAM manuSyanu' utkRSTa 100 varSanuM AyuSya gaNIe, te temAMthI prathamanAM 20 ane pachavADenAM 30 varSa lagabhaga nakAmAM che. bALapaNAmAM annatA ane 1. abhilASA. 2. manuSyakAyAnI. 3. amApa. 4. ragiri. 5. IMdra. 6. bhUla. 7. batAvyuM. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] verAgyapadeza [ 101 vRddhAvasthAmAM azakti A vane nakAmAM banAve che. bAkInA madhyanA vakhatamAM bane te kara. pharI pharIne AvI jogavAI maLaze nahi. je atyAre bhUlyo te pAchA pharIne jaladI ThekANe paDIza nahi dharma vagaranuM jIvana e nakAmuM jIvana ja che. dharma vagara duHkhane nAza thato nathI ane dharma prApti mATe bhAge manuSyabhavamAM ja thaI zake che, tethI A avasarane lAbha levA kahyuM che. anaMta kALanuM svarUpa pAMcamA karmagraMthathI jANI levuM. puddagaLaparAvartananuM svarUpa jANavA jevuM che. tenA dravya, kSetra kALa ane bhAvathI pratyekanA bAdara ane sUkSama bheda karatAM ATha prakAra thAya che. audArika, vaikriya, tijasa, kAmaNa, bhASA, zvAsocchavAsa ane manovaNapaNe cauda rAjalokanAM sarva pudagaLo pariNamA eTale pratyeka vargaNArUpe dareka puddagaLaparamANu pari mAve tyAre dravyathI bAdara pudgIparAvartana thAya (keIka AcAryo prathamanI cAra vargaNArUpe sarva puddagaLa pariNumAvavAnuM kahe che.) e ja puEgaLaparamANune prathama audArika vageraNArUpe bhagave, tyAra pachI anukrame vikriya vaNArUpe bhogave, yAvat mavargaNarUpe bhagave. temAM eka paramANune audArika tarIke bhagavyA pachI, vacce vaikriyAdika rUpe game teTalA bhagave te gaNavA nahi. evI rIte anukrame sAta vaNapaNe sarva pudagaLo bhagavAya tyAre dravyathI sUma pudagaLaparAvartana thAya che. lokAkAzanA asaMkhya pradeza che. te dareka pradezane maraNathI sparze tyAre kSetrathI bAdara pugaLaparAvartana thAya che. ane lokAkAzanA sarva pradezone kramasara eka pachI eka pradeze spazara maraNa pAme, ema sarva pradezane anukrame sparza thAya tyAre kSetrathI sUkSma pudgIparAvartana thAya che. AmAM eTaluM dhyAnamAM rAkhavAnuM che ke kaI paNa eka pradeze maraNa thayA pachI tene anaMtara pradeze maraNa thAya te ja pradeza gaNA; bAkI anya pradezee vaccenA vakhatamAM game teTalAM maraNa thAya te pradeza gaNavA nahi. utsarpiNInA ane avasarpiNInA sarva samaye ADAavaLA maraNathI spaze tyAre kALathI bAdara pudgIparAvartana thAya che. ane, upara batAvelI rIta pramANe, eka kALacakenA pratyeka samayane anukrame maraNa vaDe spaze, tyAre kALathI sUkSma pugIparAvartana thAya che. emAM utsarpiNImAM prathama samaye kALa karyA pachI tenA pachInA ja bIjA samaye bIjI kaI paNa utsarpiNImAM kALa kare te ja gaNAya che, vaccenA maraNasamaye gaNatA nathI. kaSAyanA kAraNathI je adhyavasAya thAya tene lIdhe karmabaMdha thAya che. e karmabaMdhamAM * A viSaya vadhAre pAribhASika (technical) che. e barAbara samajavA mATe gurugamanI jarUra paDaze. kAMIka jarUrI hakIkata upamitibhavaprapaMcAnA prathama bhAganA bhASAMtaramAM batAvI che. prakAzaka, zrI jainadharma prasAraka sabhA, bhAvanagara, Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 ] adhyAtmakalpadruma [ dazama ahu taratamatA hoya che. kaSAya maMda ke tIvra hoya tema karmanA anubaMdhamAM phera paDe che. enAM asakhya sthAneA che ane tethI anubaMdhasthAna paNa asa`khya che, prANIne jevI jevI judI judI vAsanA teTalA teTalA judA judA adhyavasAya thAya che ane te pratyekamAM taratamatA hoya che tethI pratyekanu sthAna juduM paDe che. e anuSa'dhasthAna asaMkhya samajavAM, e sarva adhyavasAyasthAnaka AgaLapAchaLa pharasIne pUrA kare tyAre bhAvathI mAdara pudda gaLaparAvartana thAya che; ane prathama apakaSAyAyarUpa adhyavasAye chatA maraNa pAme, tyAra pachI bIjA game tevAM sthAnakoe maraNa pAme te gaNAya nahi, paNa tyAra pachI tenI anaMtaranA adhyavasAyasthAnake maraNa pAme te ja gaNAya. evI rIte sarva adhyavasAyasthAnaka e anukrama pramANe cAlatA kALa kare tyAre bhAvathI sUkSma puzaLaparAvana thAya che. A svarUpamAM khAdara puddagaLaparAvartananA cAra bheda kahyA che e jarA ThIka lAgaze. kAraNa ke emAM bahu ochA bhavA karavA paDe che (pramANamAM), paraMtu zAstrakAra kahe che ke, e samajavAthI sUkSma bheda grAhyamAM Ave tethI ja batAvyA che. bAkI, A jIve je anaMta puddagaLaparAvartana karyAM ane hajI kadAca karaze tA te sUkSma samajavAM, he jIva! A svarUpa vAMcIne vicAratAM AkhA ADe Avaze. AvAM anaMta pugaLaparAvartana te karyAM che ane jo dharma nahi kare te| tevA anatA pugaLaparAvartana sudhI hajI rakhaDavu' paDaze, paNa na rakhaDavu e tArA hAthanI khAjInA khela che; mATe UTha, pramAda tyAga kara, dharma kara ane ucca sthiti prApta kara ( 7; 131). adhikArI thavA prayatna kara guNastutIrvAJchasi nirguNo'pi sukhapratiSThAdi vinApi puNyam / aSTAGgayogaM ca vinApi siddhI - rvAtUlatA kApi navA tavAtman ||8|| ( upajAti ) "tArAmAM guNu nathI tApaNu tu guNanI praza'sA thatI sAMbhaLavA icche che, puNya vagara sukha ane AkharlR icche che, tema ja aSTAMga yAga vagara siddhionI " vAMchA rAkhe che. tAruM vAyaDApaNuM. tA kAMI vicitra lAge che!" (8) vivecana--A jIvane eka evI Teva paDI gaI che ke peAtAnAmAM na heAya, te guNeA hAvAnA phAMkA rAkhavA, guNa vagara te hAvAnA dAvA karavA, athavA te guNeA hovAnI stuti thavAnI IcchA rAkhavI, e mUrkhAI che. tevI ja rIte puNya vagara zeThiyA thaine meTaramAM pharavAnI ke mAna-pratiSThA meLavavAnI icchA rAkhavI te geravAjabI che. duniyAnAM bhAgyazALI prANIe te nathI joyAM ke jeo janme tyArathI te mare tyAM sudhI duHkhanA khyAla paNa karI zakatAM nathI zreNika nAmanA rAjAne kariyANuM dhArI zreNikane vakhAre nAkhA' ema * aNimA vagere ATha siddhi che. juo dharmaratnaprakaraNa prathama bhAga tathA AdIzvaracaritra, Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] vairAgyaupadeza [ 103 kahenAra zAlibhadra kevA sukhI haze? paNa puNya karyA vagara evA sukhanI AzA rAkhavI e mUrkhAI che. vRkSa vAvyA sivAya phalanI AzA rAkhavI vyartha che. vaLI, A jIva evI vAMchAo niraMtara karyA kare che te darekane anubhavasiddha hakIkata che, paNa kAraNa sevyA vagara kAryane IrachavuM te taddana mUrkhanA khela che. sukhane niraMtara icchavuM ane tenA kAraNabhUta dharmane na karavo te mUrkhAI nahi to bIjuM zuM? ene sukha kyAMthI maLI zake tevI ja rIte yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhyAna, dhAraNa ane samAdhi e aSTAMga dega (jenA svarUpa mATe juo yegazAstra +) vagara siddhio meLavavAnI AzA rAkhavI e mUrkhAI che. vAtano sAra e che ke dareka bAbatamAM heza rAkhavAne badale tenA adhikArI thavuM joIe. lakSmI e dAsI che ane tenA adhikArI pAse te taddana sahelAIthI Ave che. jema uparanI traNa bAbatanI prayAsa vagara phegaTa vAMchA karavI e mUrkhAI che, tevI ja rIte dharma karyA vagara duHkhakSayanI AzA rAkhavI, e paNa vAyaDApaNuM che evuM kadI banatuM ja nathI. adhikArI thayA vagara vAMchA na karavI e sAmAnya niyama che ane te jhINI tathA moTI dareka bAbatamAM lAgu paDe che. (8; 132) puyAbhAve parAbhava ane puNyasAdhananuM karaNuyapaNuM pade pade jIva ! parAbhibhUtIH, pazyan kImIya'syadhamaH parebhyaH / apuNyamAtmAnamavaiSi kiM na, tanoSi kiM vA na hi puNyameva ? // 9 // ( upajAti) "he jIva ! pArakAe karela pitAne parAbhava joIne tuM adhamapaNe bIjAo tarapha zA mATe IrSyA kare che? tArA pitAnA AtmAne nipuNyaka (apuNIo) kema samajato nathI? athavA puNya kema karatuM nathI ?" vivecana-pitApaNAnuM mAna ( self-respect) nAmane kahevAte saddaguNa paNa ahaMkAranI kaTimAM ja Ave che. jyAre jIva kaI ThekANe parAbhava pAme che tyAre parAbhava karanAranI IrSyA kare che athavA tenA para gusse thAya che; paNa pitAne AtmA parAbhava pAmavAno adhikArI zA mATe thaye tene vicAra karatuM nathI. jarA vicAra karIza te samajAze ke parAbhava pApathI thAya che ane tArA pitAne AtmA apuNIo che. tethI ja tane parAbhava prApta thaye che, mATe tAre bIjAnI IrSyA karavI te ayogya che. mAtra sanmAna meLavavA mATe puNya karavuM, e atra uddeza nathI, paNa kaMInAthI parAbhava thAya te prasaMge A-raudradhyAna na karavAne ane acUkapaNe puNyAnubaMdhI puNyanA hetubhUta vizeSa dharma karavAne upadeza che. (9; 133) * kartA zrI hemacaMdrAcArya a-25 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194] adhyAtmaka 5krama [ dazama pApathI dakha ane tenuM tyAjyapaNuM kimardayannirdayamaGgino laghUn , viceSTase karmasu hI * pramAdataH / evazasNacaMtAAnA sahAnattazasdhyAyamana mare ? | (vaMrAthaviTa) tuM pramAdathI nAnA chane pIDA ApavAnA karmamAM nirdayapaNe zA mATe pravRtti kare che? prANI bIjAne je pIDA eka vAra paNa nIpajAve che, te ja pIDA bhavAMtaramAM te anaMta vAra khame che." (10) vivecana--uparanA be zlekamAM puNya karavAne upadeza Apyo ane tene AdaravAthI lAbha che e batAvyuM. have pApanuM tyAjyapaNuM batAve che. pApa karatI vakhate ja jANe mana prathama te pAchuM haThe che, paNa ghaNA kALanA thayelA svabhAvane lIdhe pAchuM te mAThA vikArane vaza thaI jAya che. khUna karanArane eka vakhata aTakavAnuM mana thAya che, tevI ja rIte parastrI sevanArane paNa thAya che. AvI rIte AtmAnI zuddha sthitine bhAva dekhAya che, paNa tene upara tyAra pachI manovikAranA taraMgo UThe che eTale zuddha khyAla (Conscience) nAza pAmI jAya che ane pApa levAya che. have AvI rIte pA5 sevanArane parabhavamAM ghaNuM veThavuM paDe che. zAstrakAra kahe che ke bIjAne je prakAranI pIDA nipajAvI hoya tenAthI AkarI pIDA te nipajAvanArane aneka vAra sahana karavI paDe che. vIra paramAtmAnA hastadIkSita ziSya zrI dharmadAsagaNi kahe che ke - vahamAraNaabbhakkhANadANaparadhaNavilovaNAINaM / savvajahaNNo udao, dasaguNio ikkasi kayANa // tivyayare u paose, sayaguNio sayasahassakoDiguNo / koDAkoDiguNo vA, hujja vivAgo bahutaro vA // artha--"lAkaDI vagerene prahAra kare, prANa-vyAre paNa karavuM, jUThuM kalaMka devuM ane paradhananuM haraNa karavuM vagere eka vAra karyAne jaghanya udaya paNa daza vakhata te thAya che ane tIvra praDhaSathI karela hoya to se, hajAra, lAkha, koDa ane kroDAkoDa vAra paNa udaya thAya che." Ama kema bane? ane AmAM nyAya kyAM rahyo? ema sAmAnya jananA manamAM prazna thAya che. tene paNa khulAso che. pAMca rUpiyAnI corI karanArane daMDa keTalo che? pAMca miniTa baLAtkAre viSayasukha bhegavanArane keTa keTalAM varSanI sajA kare che? amuka pApa vakhata dravya upara baMdhAtuM nathI, paNa te vakhate te pApakarma karavAmAM tIvratA kevI che te para tene rasabaMdha paDe che. A TUMkI vAtamAMthI bahu sAra levA jevo che. pApakarmathI niraMtara karatA rahevuM ane kSaNika sukhanI khAtara pApakarma sevavuM nahi. * pramAtA ne badale kavacita ta; pATha che, tene artha paNa sAre che. - - - Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] vairAgyeApadeza [195 haMmezAM pApakama karatI vakhate vicAravuM ke sAmA prANInI jagyAe ApaNe hAie ane ApaNu* mana sAvadhAna hoya te ApaNane kevuM lAge ? pApa na karavuM e ja A jiMdagInuM sArthaka che. anata kALathI sasAramAM navA navA janma laI AMTA mAryo kare che, tema A manuSyajanma paNu eka AMTo mAtra thaI jaze, evI jene bIka lAgatI hAya te pApAcaraNa kare ja nahi. pApa kAne kahevAM te zeAdhavu... muzkela nathI. keTalIka vAra sUkSma bAbatamAM zakA paDe te vidvAnAne pUchI khulAseA karavA ane sAmAnya vyavahAra mATe te aDhAra pApasthAnakAnuM svarUpa yathAsthita samajavu. jaina zAsananu` ma`DANa jIvanI dayA para che, tethI atra e zleAkamAM dayA rAkhavI, e mukhya upadeza che ane te pramANe sarva pApAne mATe samajI levuM. (106134) prANIpIDA; tenu' nivAraNa karavAnI jarUra yathA sarpamukhastho'pi bheko jantUni bhakSayet / tathA mRtyumukhastho'pi, kimAtmannardase'GginaH 1 // / 11 // ( anuSTupa ) " jema sarpanA mukhamAM rahyA chatAM paNa deDakAM anya jatUnu` bhakSaNa kare che, tema he Atman ! tuM mRtyunA mukhamAM rahyo thakI prANIone kema pIDA Ape che?" (11) vivecana--ahI' besI rahevAnu hoya tA tA jANe ThIka, paNa AzA ta mATA DuMgara jeTalI che ane maravuM pagalAnI nIce che. temAM kALa kathAre Avaze te paNa te jANatA nathI, chatAM eka ghaDI paNa nirAMte besatA nathI; cAtarapha dhamAdhama karI mUke che. eka tarapha gADI doDAve che, te khIjI tarapha nAca nacAve che. Ama pravRtti ane mojazeAkhamAM, viSaya ane kaSAyamAM, aprAmANikapaNAmAM ane abhimAnamAM, AvyA che tema ja khAlI hAthe cAlyA jAya che, are ! kALanA eka sapATAmAM UdhA paDanAra meAkSAbhilASI prANI ! jarA ceta, pApAcaraNa karavAnI bIka rAkha ane sauMsAranI vAstavika sthiti zI che tenA vicAra kara ! sapanA meDhAmAM paDaco che, cavAI javAnI eka ghaDInI vAra nathI, te vakhate paNa deDakA jIvaDAM khAya che. Avu' ajJAna keAInuM hAya ! paNa tAru' che! vicArI joje. (11; 135 ) mAnI lIdhelu' sukha, tenu pariNAma AtmAnamalpairiha vaJcayitvA prakalpitairvA tanucittasaukhyaiH / " mAdhame lina ! sALi, saugati dvI nAravuvArIn // 22 5 (35jJAti) "huM manuSya ! thADAM ane te paNa mAnI lIdhelAM zarIranAM ane mananAM sukha vaDe A bhavamAM tArA AtmAne chetarIne adhama bhavAmAM sAgaropama sudhI nArakInAM duHkhA sahana karIza." Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196]. adhyAtmakalpama [ dazama vivecanasukha zuM? teno khyAla che? sAmAnya mANasanI najaramAM keTalIka vAra pApAcaraNa karanArA mANase sukhI dekhAya che, tene atra khulAse kare che. pAMca-pacAsa hajAra ke lAkha rUpiyA maLe tene sukha kahetA he te, te paNa thoDo vakhata ja cAle che. ane jene tame sukha kahe che, te sukha nathI paNa mAnI lIdheluM sukha che. barAbara vicAra karaje ke emAM sukha zuM ? juo duniyAno sarve anubhava laI rAjarSi bhartuhari paNa lakhe che ke - tRSA zuSyatyAsye pibati salila svAdu surabhi, kSudhAtaH sazAlInkavalayati zAkAdivalitAn / pradIpte rAgAgnau sudRDhataramAzliSyati vadhU, pratIkAro vyAdheH sukhamiti viparyasyati janaH // jyAre tarasathI gaLuM sukAI jatuM hoya tyAre ThaMDuM pANI pIne hAza kare che, paNa emAM sukha zuM? bhUkhathI pIDAya che tyAre cokhA, zAka vagere khAya che, paNa emAM sukha zuM? rAgAgni pradIpta thAya tyAre strIne saMga kare che, temAM sukha zuM? vyAdhinA auSadhane A jIva bhUlathI sukha mAne che. jarA vicAre te mAluma paDaze ke emAM sukha jevuM kAMI che ja nahi. AvA mAnI lIdhelA sukhanA khoTA khyAlamAM phasAIne A jIva mahAmAThAM karmo bAMdhIne ardhagati pAme che. A badhAMnuM kAraNa mAtra eka ja che ke vAstavika sukha zuM che? pauddagalika sukha kevuM che? kene che? keTaluM che? kyAre che? zA mATe che? zA pariNAmavALuM che?--tene pUrato vicAra karate nathI vicAra karanArAo nivArtha buddhithI kahevA Ave che te te dhyAnapUrvaka sAMbhaLato nathI ane saMsAra vamaLamAM phasAyA kare che. pariNAme asaMkhya varSe thatA eka popama jevA daza keDIkeDI palyopamathI thatA eka sAgarepama jevA anaMtA sAgare pama sudhIne kALa naraka nigodamAM kADhe che. anaMta kALa paribhramaNa karatAM kaMIka ja vAra manuSyabhava maLe tyAre AvI rIte hArI jAya che ane pachI bAkIne kALa saMsAramAM rakhaDyA kare che. sAgaropamanuM barAbara pramANu pravacanasAroddhAra graMthathI jANuM levuM. atra te prastuta eTalA mATe che ke eka bAjue A bhavanuM zeDuM sukha mUkavuM ane bIjI bAjue tenA pariNAme sahana karavAnuM nArakI tathA nigodanuM atyaMta duHkha keTalAM varSo sudhI sahevuM paDaze te mUkavuM. samajavuM hoya tene te A upadeza barAbara vicAravA lAgyA che. (12; 136) pramAdathI dukha : zAstragata daSTAMta urabhrakAkiNyudabindukAmravaNitrayIzAkaTabhikSukAdyaiH / nidarzanIMritamartyajanmA, duHkhI pramAdaibahu zocitAsi // 93 // ( upajAti ) "pramAde karIne he jIva! tuM manuSyabhava hArI jAya che ane tethI duHkhI thaIne Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] vairAgyapadeza [ 197 bekaDe, kAkiNI, jaLabiMdu, kerI, traNa vANiyA, gADuM hAMkanAra, bhikhArI vagerenAM dRSTAMtenI peThe tuM bahu duHkha pAmIza." vivecana-pramAdathI A jIva manuSyabhava hArI jAya che ane duHkhI thAya che te ApaNe joI gayA. nIcenAM dRSTAMte zrI uttarAdhyayana vagere mULa sUtromAM AvelAM che, temAM manuSyabhava hArI gayA pachI ke pazcAttApa thAya che ane te bhAva pharI meLave keTale muzkela che te batAvyuM che. A daSTAMto khAsa manana karavA yogya che, TIkAkAra kahe che ke "pramAdanA paravazapaNAthI A jIva sukRta karatuM nathI, tethI manuSyabhavathI bhraSTa thAya che ane durgatimAM jAya che. durgatimAM gayA pachI atra nidiSTa svarUpa pramANe tyAM pazcAttApa kare che. he jIva! tuM to atra sukRta kara ke jethI tAre parabhavamAM lIlAlahera thAya." TakA ane TabAnusAra saMpUrNa vivecana sAthe have daSTAMto ApIe chIe, te dhyAnathI vAMce. nIcenAM sarva udAharaNe manuSyajanmanI sArthakatA ane tene lAbha na levAthI thatI nirarthakatA tarapha upanaya batAvanArAM che, te khAsa dhyAnamAM rAkhavuM. vAraMvAra tenuM punarAvartana upanayamAM karyuM nathI. aja-dRSTAMta : eka vizALa nagara hatuM. te nagaramAM eka puravAsIne ghera eka bekaDe hate, kaI sAre paraNe ghera Avaze tyAre tenuM mAMsa kAma Avaze, ema dhArIne te bokaDAnuM sArI rIte poSaNa karavAmAM AvatuM hatuM. tene dararoja sArI rIte navarAvavAmAM Avato hato, tenA zarIra para pILAM tilaka karavAmAM AvatAM hatAM, tenI lAlanapAlanA sArI rIte thatI ane tethI te sarva prakAre sukhI lAgato ane puSTa zarIravALe mAte thayo hato, have te ja puravAsInA gharamAM eka bIje vAchaDo hato. tene bApaDAne tenI mA gAyane dahI rahyA pachI bAkInuM avazeSa dUdha maLe te dhAvavuM paDatuM hatuM ane tenI kaI saMbhALa rAkhatuM nahi. vAchaDAe bAkaDAnI sArI sthiti joI eka divasa te krodha ane IrSothI dUdha pIvAnI nA pADI. tenI mA gAye tene snehathI tenuM kAraNa pUchayuM. tyAre vAchaDe kahe che ke "are mA ! A bokaDAne to putranI jema miSTAnna maLe che ane mane maMdabhAgyane te pUruM ghAsa paNa maLatuM nathI ane vakhatasara pANI paNa maLatuM nathI. arere ! huM te pUrepUro kamanasIba chuM" gAye kahyuM, vatsa! je keInuM maraNa najIka AvyuM hoya ane vive AzA mUkI dIdhI hoya, tyAre tene pathya-apathyane vicAra karyA vagara je khAvA mAge te ApavAmAM Ave che, tevI rIte A bekaDo paNa vadhyuM che ane atyAre te tenI bahu sAravAra thatI dekhAya che, paNa AgaLa upara tenA hAla thAya te jeje. potAnI mAnuM AvuM kahevuM sAMbhaLI kAMIka saMtoSa rAkhI vAchaDo je bane che te joyA kare che, pAMca daza divasa A pramANe cAlyA gayA. eka divasa moTA gharanA paisAdAra sagA memAna thaIne AvyA, eTale savAranA pahoramAM barADA pADatA bekaDAne pakaDIne mArI nAkhyo ane tenA mAMsanA kakaDA karI bhujIne AkhuM ghara ane memAna jamyA. vAchaDe A sarva hakIkata joI, te divase paNa potAnI mAtAne dhAvyo nahi ane Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [dazama 198 ] adhyAtmakalpadruma mAtAnA pUchavAthI kahevA lAgyuM ke mane te bahu bIka lAge che. bekaDAnI A sthiti joI mane te dhAvavAnI IcchA paNa thatI nathI." gAyamAtAe kahyuM, "vatsa! meM te tane te ja vakhate kahyuM hatuM ke A sarva maravA mATe ja che." upanaya-jevI rIte bokaDo AnaMdamAM nimagna thaI yatheSTa khAto hato ane puSTa paNa thayo hato, paraMtu jyAre paNa AvyA tyAre tene ziraccheda thayo ane te vakhate rADa pADIne revA lAgyo, tevI ja rIte tuM pramAdathI viSaya-kaSAyamAM Asakta rahIne yatheSTa vicare che ane pApathI puSTa thAya che, paNa jyAre AyuSya pUrNa thaze tyAre manuSyajanma hArIne narakAdi durgatimAM jatAM manamAM bahu ja kheda pAmIza. paNa pachI te kheda kAMI kAma Avaze nahi; mATe vicAra karIne tAre tAruM ceSTita evuM sAruM rAkhavuM ke jethI bhaviSyamAM kheda thavAne saMbhava rahe nahi. sukha zuM ? kyAM maLe ? kyAre maLe? kone maLe ? zA mATe maLe ? tenuM pariNAma zuM thAya?-tene vicAra kara. keTalAka cho vAIraDAnI peThe bIjAnAM sAMsArika sukhonuM avalokana karI pitAnI maMda sthiti mATe pastAya che, paNa teo tene vAstavika vicAra karatA nathI. tene je kaI gAyamAtA jevuM satya svarUpa samajAvanAra maLI jAya to sAruM, nahi te tene niraMtara paritApa rahe che. A udAharaNa ghaNuM asarakAraka che ane tenA para vicAra calAvI pitA para lAgu pADavAthI upayogI bedha maLe tema che. 2. kAkiNanuM dRSTAMta-eka garIba mANasa hate. te paisA kamAvA sAru paradeza gaye. paradezamAM bahu mahenata karIne hajAra sayA kamAyo. pachI kaI sAthe potAnA deza tarapha jato hato tene sathavAre te paNa deza tarapha javA nIkaLyo. badhI senAmahorone eka vAMsaLImAM bharI te vAMsaLI keDa sAthe bAMdhI lIdhI ane kharaca sAru eka mahoranI kAkiNI lIdhI. (eka rUpiyAnI eMzI kAkiNI thAya : eka kAkiNI savA dekaDAnI thAya.) have sAthe cAle, raste moTI aTavImAM eka jhADa taLe bhAtuM khAvA beThA, tyAre te mANasa eka kAkiNI tyAM bhUlI gayo. bapore mukAma UpaDyo. sAMjanA kAkiNI sAMbhaLI. savAre vicAra thayo ke kAkiNI sAru sonAmahora vaTAvavI paDaze e to khoTu. mATe vAMsaLIne te ja jhADa taLe dATIne pite kAkiNI levA gayo. je jhADa nIce bhAtuM khAdhuM hatuM tyAM jaIne joyuM te kAkiNI maLe nahi. pAcho AvIne jue che, te cAra loko khADe khedI vAMsaLI upADI gayA che ! AvI rIte banethI bhraSTa thaye ane bahu zekA thayo. ghera game tyAM khAvAnA paNa vAMdhA paDyA ane sagAMvahAlAMoe tene hasI kADhayA. upanaya-jema te garIba mANasa pAse tene prathama kAMI paisA nahatA, paNa jyAre mahAprayAse maLyA, tyAre mAtra savA dekaDAnI eka kAkiNInA lobhathI sarva gumAvyA ane banethI bhraSTa thaI daridrI ne daridrI rahyo; tevI ja rIte tuM paNa yAda rAkhaje ke aMtarAya karmanA udayathI saMsArIpaNAmAM kAmaganI prApti na thatI hoya, tethI tuM dezathI agara Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] vairAgyapadeza [ 189 sarvathI cAritra le ane tyAra pachI kAmaganI IcchA kare to tene pariNAme kAmaga paNa na maLe ane cAritrathI paNa bhraSTa thAya; mATe evuM karIza naDi. ubhayabhraSTa thanAra ghaNA manuSyo hoya che, tema ja zeDA lebhanI khAtara, Akho bhava jhera jevo karanArA paNa ghaNA manuSya maLI Ave che. evI ja rIte amuka vrata-niyama laI pAcho tajelA padArthonA sevananI IcchA kare che, paraMtu duniyAne kama e che ke tAjelI vastu pharIne maLatI nathI ane tenI IrachA karanAranuM tajavAnuM puNya nAza pAme che, AvI rIte bannethI bhraSTa thAya che. tajavAthI thato manane saMteSa ane na tajanArane thato sthULa kalpita saMteSa e bane tene maLatA nathI. bIjI rIte A daSTAMta manuSyajanma upara barAbara ghaTI zake tevuM che. viSaya kAkiNuM tulya samajavA ane hajAra mahora te manuSyabhava samaja. jarA vicAra karavAthI kAkiNI sAru manuSyajanma hAranAranI mUkhatA samajI zakAze. 3. jaLabiMdunuM dRSTAMta-eka vakhata eka manuSya bahu tarasya thayo hato. teNe UbhA UbhA devanI stuti karI, tethI koI devatA prasanna thaI tenA para tuSTamAna thayo ane tene upADIne kSIrasamudrane kAMThe lAvIne mUko. A prANI mUrkha hato. teNe to tyAM paNa pANI pIdhuM nahi ane pitAne upADI lAvanAra devane kahyuM ke "he deva! mArA gAmanI sImamAM eka kUvo che tenA kAMThA para darbha Ugele che ane te darbhanA cheDA para raheluM pANInuM biMdu pIvAnI mArI IcchA che, tethI jo tame mArA para tuSTamAna thayA ho te, tyAM laI jAo." devatAe jANyuM ke e maMdabhAgya mUrkha che, tethI tene upADIne asala jagyAe mUkyo. kUvAkAMThe jaIne jue che te pANInuM biMdu te pavanathI paDI gayuM hatuM. te vakhate ghaNe zoka karavA lAgyo ke huM te bannethI bhraSTa thayo. meM jaLabiMdu paNa khoyuM ane kSIrasamudra paNa khAyo ane naphAmAM tarasyo rahyo. upanaya--keIka devanI sahAyathI jema te prANI kSIrasamudra pahoMcyo ane potAnI lAlasAne tAbe thaI pANI pIdhA sivAya pAchA AvyA ane banethI bhraSTa thayo, tevI ja rIte tane paNa devage tapasaMyamarUpa kSIrasamudra prApta thAya tyAre tuM tenuM ArAdhana karyA vagara jhAkaLabiMdu tulya sAMsArika sukhanI lAlasAthI pAchA saMsArI thavA IcchA karIza, te pariNAme tane A bhavamAM sukha maLaze nahi ane parabhavanuM sukha te tuM cAritranA pari NAmathI bhraSTa thayuM tyArathI ja hArI gayuM che, kAraNa ke tenA upAyabhUta tapa-saMyamane te mUkI dIdhAM che. zuddha cAritra-vartana na rAkhanAra bane rIte bhraSTa thAya che. saMteSa rAkhanArane, zuddha vartana rAkhanArane pravRttinI mArAmArIthI thatI mananI vyAkULatAnA abhAva uparAMta pharaja bajAvyAnI zAMti ane AnaMda thAya che, te paNa tene maLatAM nathI ane vartananuM phaLa paNa maLatuM nathI. A ubhayabhraSTa sthiti bahu vicAravA jevI che. bIjA kAkiNInA daSTAMtanI peThe A daSTAMta paNa manuSyabhava mATe ghaTe che. atre udayabiMdu tulya viSaya, deva tulya gurumahArAja ane kSIrasamudra tulya samyaktva ke cAritra samajavAM, Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200] adhyAtmakalpadruma [ dazama 4. A daSTAMta -eka rAjAne kerI upara bahu ja prema hato tethI te dararoja kerI khAte. eka divasa zarIramAM vAyu prakopa thayo ane tenuM jera thavAthI visUcikA (peTamAM duHkhAvo, jhADe ane gulama) thaI AvI. tenI pIDA evI thaI ke koI ThekANe rahyuM jAya nahi. moTA moTA vidyone bolAvyA, aneka upAyo karyA. chevaTe mahAprayAse visUcikA maTI, paNa vaidyoe haMmezane mATe tAkIda karI ke teNe kerI khAvI nahi; je kerI khAvAmAM Avaze te tenAthI jarUra maraNa thaze, mATe tenA svAdane vicAra paNa karavo nahi ane tenA sAmuM paNa jevuM nahi. rAjAne A vAta pasaMda nahotI, paNa zarIra khAtara rAjAe pitAnA rAjyamAMthI sarva AMbAono nAza karAvI nAkhyA. have banyuM ema ke rAjA eka divasa zikAre nIkaLe. eka zikAranI pachavADe jatAM pradhAna sAthe pitAnA lazkarathI chUTe paDI gayo ane aTavImAM pradhAna sAthe ekalo paDyo. aTavImAM pharatAM pharatAM ane eka moTA AMbAnA jhADa taLe AvI pahoMcyA. kerI joI rAjAne apUrva prema jAge ane te khAvAnuM mana thayuM. vinAzakALe viparIta buddhi prApta thAya che ane samaju hoya te paNa te vakhate bhAna bhUlI jAya che. pradhAne ghaNuM vAryo, paNa rAjA ekane be thayo nahi. rAjAe kerI hAthamAM lIdhI, vanapaka kerI joI khuzI thaye, bhAMgI, khAdhI ane tarata ja visUcikA thavAthI rAjA te ja jagyAe maraNa pAmyo. upanaya-rAjA jihA-indriya paravaza thaI kerInA svAdamAM kheMcAya ane jIvitavyathI bhraSTa thaye; tevI ja rIte A jIva Idriyane vaza thaI pramAdathI kAmabheganAM sukhomAM pravarte che. idriyane vaza paDelA jIvane kAryAkAryanuM bhAna rahetuM nathI. lokomAM paNa kahevata che ke "jenI dADha DaLakI, teno prabhu rUkyo" eTale je jIbhane vaza thaye tene duniyA dArImAM UMcA AvavAne haka gayo. rAjAne to haiDe vakhata mana para kAbU rahyo eTaloya ghaNIvAra te A jIvane rahetuM nathI ane khAvAnI bAbatamAM te keTalo UMco-nIce thayA kare che, te DekaTara karI karavAnuM kahe che tyAre jaNAI Ave che. khAvAnA lebhathI pitAnA zarIranA lAbhane paNa jokhamamAM mUkavAmAM A jIva Darate nathI. A daSTAMta parathI bIjo sAra e grahaNa karavAne che ke A jIvane saMsAranA viSayenA upabhegathI asAdhya vyAdhi thatAM, gurUmahArAja tenuM nivAraNa karI, dezathI agara sarvathI cAritra ApI pharIne saMsAranAM sukhe sAmuM jovAno paNa pratibaMdha kare che, chatAM pUrvokta rAjAnI jema te prANI pharI pAcho sAMsArika sukhabhega bhegavavA Irache che, bhagave che, te karmanA asAdhya vyAdhine vaza thaI durgatimAM cAlyA jAya che, pharIne UMca paNa AvatuM nathI. 5. traNa vANiyAnuM dRSTAMta-eka gAmamAM kaI vANiye rahetuM hatuM. te vRddha vayane hovAthI teNe duniyAnA taDakA-chAyA hatA. tene traNa putra hatA. teo kevA huMziyAra che tenI parIkSA sAru darekane ekeka hajAra sonAmahoro ApI, kahyuM ke ATalA dravyathI vyavahAra calAvI amuka vakhata pachI tamAre pAchuM AvavuM. vyavahAra calAvIne pAchuM Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ]. vairAgyapadeza [ 201 AvavuM ema kahyuM, paNa teno artha spaSTa na karyo. traNe putre sonAmahora laI jude jude gAma gayA. eka chokaro te bilakula majazekha kare nahi; tene khAvAne, sUvAne ke pharavAno zokha ja nahi; tema ja parastrI, saTTA ke evuM bIju durvyasana paNa tene nahotuM. teNe te vepAra karIne mATI 2kama meLavI ane kharaca mApasara rAkhavAthI moTe paisAdAra banI gaye. bIje bhAI evA vicArane hatuM ke mULa rakama jALavI rAkhavI, bAkI vyAja ke hAMsala, je vadhe te, kharacI nAMkhavAM. eTale eNe muddalamAM eka pAI paNa vadhArI nahi, tema ghaTADI paNa nahi. trIjo bhAI laherI hatuM. eNe to khAvApIvAmAM, mojamajAmAM saghaLA paisA uDAvI dIdhA. vepAra karyo ja nahi. mudata pUrI thaI tyAre sarva bhAIo pAchA pharyA. trIjA bhAInI hakIkata sAMbhaLI sarva hasyA ane tenA bApe tene gharamAMthI kADhI mUkyo. lokoe tenI niMdA karI. pahelA ne bIjA bhAI mATe anukrame vizeSa ane alpa saMtoSa jaNAvyo. upanayamanuSyabhava pAme bahu durlabha che. e prApta thavAmAM aneka vidane AvI paDe che. AvI aneka muzkelIthI prApta thayela manuSyabhava ane tenI sAthe jainadharma, nIrogI zarIra, gurune vega vagere jogavAI-sAmagrI prApta thavI paNa teTalI ja muzkela che. mahApuNyayoge e saghaLuM prApta thAya che. have A manuSyabhava prApta karI keTalAMka duHsAdhya prANIo te bApaDAM lADI, vADI ane gADInI laheramAM lahekAI jaI dharma zuM che, te samajatA paNa nathI. AvA ja puNyadhana hArI jAya che. prApta thayela vArase gumAve che ane, kapUtanI jema, mATe vAraso maLyA chatAM garIba thaI jAya che. keTalAka mANaso te pratikULa saMjogone lIdhe pApa seve che, paNa ukta kaniSTha prakAranA manuSya te sArA saMjogene ja duSTa banAve che. madhyama mANasa sAduM jIvana jIve che. teo kaMInuM bagADatA nathI, tema moTo sthULa ke mAnasika parepakAra paNa karatA nathI. je uttama prakAranA "jIvo" che te to atra mahA-uttama vartana rAkhI paropakAramAM vibhUtiAmika ane paugalika-vAparI A bhavamAM lahera kare che ane parabhavamAM paNa AnaMda pAme che. je trIjA bhAInI peThe dhana gumAvI de che. tene te anaMta kALa paryata rAzI lAkha chavayonimAM bhaTakavAnuM che, tene cheDe nathI. ane parAkramavALA jIvoe madhyama bhAInI peThe besI rahevuM sAruM nathI. tejI ghaDAo e te kAma pAra pahoMcADavuM sAruM che. A manuSyabhava pharI pharIne jaladI maLavAno nathI, mATe trIjA bhAInA jevI sthiti na thAya te khAsa dhyAnamAM rAkhavAnI ane pahelA bhAInI jema vartavAnI jarUra che. A manuSyabhavanA saravaiyAmAM paNa udhAra pAsuM vadhe te to bahu ja khoTuM kahevAya. 6. gADuM hAMkanAranuM daSTAMta-eka gADAvALAne eka gAmathI bIje gAma javAnuM hatuM. pote te gAmanA sArA tathA kharAba bane rastA jANatuM hatuM, chatAM te gAma jatAM pote a, 26 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 ] . adhyAtmaka5ma [ dazama khADA khaDabA ane DuMgarA-TekarIvALo kharAba rasto lIdhe. pariNAma e thayuM ke rastAmAM tenA gADAne dhare bhAMgI gayo, tyAre gADAvALA pitAnI aNasamaja para pastAvA lAgyo. upanaya-A laghu daSTAMta bahu upayogI che. AmAM vidvAna zrotA ane bhaNelA vAMcanArAo pratye upadeza cheH he vidvAna ! tame jANo cho ke mohathI ane pramAdathI saMsAra vadhe che, tame saMsAranI asthiratA sAMbhaLI che, jANI che, mAnI che ane zama, dama, dayA, dAna, dhRti vagerethI puNyabaMdha athavA karmanirbhara che e paNa jANe che chatAM tamAruM vartana pApane raste thAya che e bahu khoTuM che. ajANyA bhUla kare e kAMIka saMbhavita che, paNa jANIjoIne tamAruM gADuM kharAba raste calAvI, pachI te bhAMge tyAre pastAvo kare e tamAre mATe taddana khoTuM che. tame samaju che tethI vadhAre kahevAnI jarUra nathI, paNa tamArA vartananuM ghaNuM mANaso anukaraNa kare che te paNa tamAre dhyAnamAM rAkhavAnuM che. 7. bhikSukanuM daSTAMta--eka gAmaDiye daridrI potAnA gAmamAM kAMI paNa kamAte nahote, tethI bhikSA mAgavA sAru paradeza gayo. te bicAre aneka gAma rakhaDyo, paNa tene peTapUratI paNa bhikSA maLI nahi, tyAre Akhare kaMTALIne te potAnA gAma tarapha pAcho pharyo. raste eka gAmamAM yakSanuM maMdira AvyuM, tyAM rAtrie sUto. potAnI daridratA para vicAra karate ardha jAgrata sthitimAM sUve che, tevAmAM madhya rAtrie eka siddha hAthamAM cItarelo ghaDo laI tyAM AvyuM, jamIna para eka svaracha jagyAe te ghaDo mUkyo ane tarata ja eka suMdara ghara banI gayuM. pachI te bolyo ke " strI thaI jAo" eTale tyAM navayauvanA, suMdara vezavALI, ratinA avatAra jevI strI utpanna thaI. tyAra pachI te siddha je je belavA lAgyo te te sarva thavA lAgyuM. AkhI rAtri te strI sAthe vividha prakAranA kAmabhega bheLavI, sArI rasavatIne AhAra karI, prabhAtasamaya najIka AvatAM teNe sarva saMharI lIdhuM. pelA bhikSuka A sava joyA karatuM hatuM ane A vakhata vicArato hato ke "arere! huM to pRthvI para tadana durbhAgI chuM. mane te mAyA paNa maLI nahi ane prabhu paNa maLyA nahi, mATe have te huM A siddhanI sevA karuM." A vicAra karI te bhikhArIe siddhano Azraya lIdhe ane tenI sevA karavA mAMDI. ghaNA vakhata sudhI ekacitte pelA siddhanI sevA karavAthI, Akhare te prasanna thayA ane kahyuM ke "bola, tAre zenI IcchA che?" tyAre bhikSuke kahyuM ke "huM paNa tamArA jevA suMdara bhege bhegavuM evuM kare!" tyAre tene ghaDo ke vidyA bemAMthI zuM joIe che, ema siddha tene pUchyuM. A bhikSuka, je mahAdurbhAgI hatuM, teNe bhaviSyamAM vidyA sAdhavAne kaMTALe na thAya, teTalA mATe kahyuM ke "Apa je mArA upara prasanna thayA che to kRpA karIne Apane ghaDe mane ApI de." mahAnubhAva siddhapuruSe pitAne ghaDo tarata ja te bhikSukane ApI dIdhuM. bhikSuka pitAne gAma gaye ane, ghaTanA prabhAvathI uttama havelI, zayyA, navayauvanA strI, pharanIcara vagere aneka sukhanI sAmagrI upajAvI, pote AnaMdamAM rahevA lAge. potAnA kuTuMbane Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] varAgyapadeza [ 203 paNa sukhI karyuM. eka divasa dArU pIne masta thayeA ane laheramAM AvI jaine ghaDA laine nAcavA lAgyA. durbhAgInAM nasIma mahAna hatAM ja nathI. vakhata bharAI gayA, pApa udaya AvyuM, ghaDo mAthethI paDavA ane phUTI gayA ! te ja vakhate jue che, te pote ukaraDAmAM UbhA che. ghara, strI, bhAga, sane nAza thaI gayA. teNe jo vidyA lIdhI hAta te pharIne paNa sa` nipajAvI zakata, paNa have teA kAMi banI zake tema nahotuM. upanaya-prApta thayelI sava sAmagrI mAtra pramAdathI bhikSuka hArI gayA, te rIte manuSyabhavamAM dharmArAdhanA cAgya sava sAmagrI prApta thayA chatAM pramAdathI sahArI jAya che, tenA pariNAme bhaviSyamAM tAre pastAvA karavA paDaze. A hakIkata agAunA deSTAMtamAM bahu sphuTa karI che. bIjo sAra e levAnA che ke manuSya ghaNuM kharu` tAtkALika lAbha tarapha dhyAna Ape che. je bhikhArIe kaSTasAdhya vidyA lIdhI hAta, teA zarUAtamAM te tene jarA prayAsa paData, paNa pachI hamezanI pIDA maTI jAta ! paraMtu mANasane beThAM maLe tA UThavAnI icchA thatI nathI. A Teva bahu ja kharAkha che. ghaNA mANasA tAtkALika lAbhanI lAlasAthI ja anyAyI kArTImAM sapaDAya che. khIjI' e samajavAnuM che ke peAtAnI sthiti karatAM ekadama mATA thaI javAnI hoMza rAkhavI nahi, nAnA bALakane tA je pacatu hAya te ja pace, vadhAre bhAre khArAka khAvAmAM Ave te jvarAdi dvArAe maraNa prApta thAya che. 8. daridra kuTu'anu` dRSTAMta--koI eka gAmamAM eka daridra kuTuMba vasatuM hatu. eka sAre divase teo koi gRhasthane ghera gayA, tyAM teoe dUdhapAka radhAtA ane khavAtA joyA, tyAre teone paNa te khAvAnI icchA thaI. badhAe ekasAthe nirNaya karyo ke Aja bhIkha mAgIne paNa dUdhapAka khAveA. eka jaNa koi jagyAethI jevuM tevuM dUdha laI AvyA. khIjo vaLI koI ThekANethI cAkhA laI AvyeA. pUrI karavA sAru eka jaNa ghI laI AvyeA. eka loTa lai AvyA. AvI rIte chUTI chUTI vastuo lAvIne, tenAM dUdhapAka pUrI banAvyAM. pote je je vastu lAvyA hatA tenA pramANamAM sarvee potapotAnA bhAga pADavA mAMDyA; paNa mUrkha hatA tethI paraspara vAMdhA paDayA ane jyAre koi rIte aMdara aMdara samajI na zakaLyA, tyAre darabAramAM phariyAda karavA gayA. keTalAka vakhata thayA pachI pAchA pharyA ane jueche tA mAlUma paDayu* ke kUtarAe dUdhapAka ane pUrI vagere sava khAI gayAM che ! ghaNA divase maLelI vastu Ama ekadama cAlI gayelI joi teene savane dhrAsako paDayo ane maraNa pAmyA. upanaya--mahAprayAsa karIne prApta karela dUdhapAka-pUrInu` jamaNu jema sadarahu kuTu bI pAmI AkavA nahi ane UlaTA te ja nimitte maraNa pAmyA, tevI ja rIte mahAprayAse prApta thayela manuSyabhava vagere sAmagrI rAga-dveSAdi kAraNeAthI phaLa vagaranI thaI paDe che, eTaluM ja niha paNa anaMta janma-maraNu paNa Ape che. vaLI, puNyavAna gRhasthAnI moTAI joIne zakti vagaranA rakA tenI sarasAI karavA mAge te temAM peAtAnA ja nAza thAya che. atra mukhya upadeza e che ke peAtAnI je sthiti hoya temAM sa`Sa mAnavA. duniyAmAM Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204] adhyAtmakalpadruma | [ dazama aneka sthAnake sukha dekhAya che, tethI te tarapha pite lalacAI javuM nahi ane dharmasAmagrI prApta thayA pachI rAga-dveSa karI te niSphaLa karavI nahi. 9 be vANiyAnuM dRSTAMta kaI gAmamAM be vANiyA rahetA hatA. teo aneka prakAranAM kAma karatA hatA, paraMtu nasIbanA mALA hovAthI pAse paisA ekaThA thate nahatA. teoe paisA pedA karavA sAru kaMI kaMI prayatna karyo, paNa jyAre keIpaNa upAye paisA maLyA nahi tyAre nagaranI bahAra eka yakSanuM maMdira hatuM tyAM jaI tenI sevA karavA mAMDI. eka divasa yakSa prasanna thayA tyAre teoe tenI pAse dravya mAMgyuM. yakSe kahyuM: "he vatsa! tamAre paisAnI bahu ja IcchA che te jAo, huM tamArA para prasanna thaye chuM kALI caudazanI rAtrie tamAre bannee ekeka gADuM taiyAra karI rAkhavuM. huM tamane baMnene gADAM sahita te rAtrie ratnIe laI jaIza. tyAM aneka raste rastAmAM paDyAM hoya che. tamane tyAM be pahora sudhI rAkhavAmAM Avaze. tamArAthI jeTalAM ratna levAya teTalAM laI leje. be pahara pachI tamane gADAM sahita upADIne pAchA ahIM lAvIza." vANiyA to A sAMbhaLI rAjI rAjI thaI gayA ane ukta rAtrie ghaNuM sArAM be gADAM taiyAra karI lAvyA. temAM vaLI vadhAre rane laIne goThavI zakAya evI yukti (saMcA vagerethI) paNa karI rAkhI. nImela vakhate yakSe bane gADAMo sAthe te vANiyAone upADI ratnadvIpe mUkyA. je jagyAe teone mUkyA, tyAM bahu suMdara rIte pAtharelI sugaMdhIthI suvAsita be suMdara zayyA hatI. eka kalAka sUI lauM ema vicArIne eka vANiye sUte ane UMgha AvI gaI. UMghamAM be pahAra cAlyA gayA. bIjA vANiyAe te bIju kAma tajI daIne ratnanA gAMsaDA bAMdhavA mAMDyA; teNe be pahora sudhI bIje dhaMdhe karyo ja nahi. be pahora pUrA thayA ke deve te gADAM upADayAM ane bannene temanA nagaranI samIpa mUkI dIdhA. vicakSaNa vANiyAe te lAvelAM ratna vaDe mahela baMdhAvyo ane sukhI thaI gayo. ane pelo pramAdI te duHkhI ja rahyo ane vicakSaNanI saMpatti joI pastAvA lAgyo, tema ja tene DhaSa karavA lAgyo. upanaya-zuddha deva, guru, dharmanI jogavAI e ratnadvIpa che; ene mahApuNyage prApta karyA pachI, keTalAka mUrkhAo te, pramAdI vANiyAnI peThe, ezaArAma ke pravRttimAM kALa gumAvI hArI jAya che; teo tenI peThe pastAya che. jeo prathamathI ja cetI jAya che. teo vicakSaNa vaNikanI peThe apramattapaNe dharmakriyA karIne ekalAM rane ja hAtha kare che. tenuM mana to nathI deDatuM viSaya tarapha ke nathI deDa, kaSAya tarapha; e to dama bAMdhIne uttama vyavahAra, uttama vartana ane dAna, zIla vagere dharmAnuSThAna karI Akho divasa ane rAta jAgatA rahe che ane bIjI vastu pitAnA gADAmAM letA ja nathI. e te ratnanI ja vAta kare che, bIjAne aDakatA paNa nathI. manuSyabhavanuM AyuSya be prahara jeTaluM che, *devanA moTA AyuSyanA pramANamAM manuSyAyu ghaNuM alpa che. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] virAgyapadeza ( 205 teTale vakhata dharma karavAthI je phaLa maLe che te ghaNA vakhata sudhI sukha Ape che, mATe ava Idriyo ane manane vaza karI dharma-dhana ekaThuM karI levAmAM taiyAra rahevuM, 10. be vidyAdharanuM dRSTAMta--vaitADhaya parvata para be vidyAdhara rahetA hatA. teoe pitAnA vaDIlonI bahu sevA karIne, temanI pAsethI jagatane vaza kare tevI vidyA meLavI, pachI te vidyAnI sAdhanA karavA mATe pRthvI paranA keI gAmamAM AvyA ane te vidyAnI ArAdhanAnA ka5 anusAra caMDALanI chaDI sAthe vevizALanI prArthanA karI ane bane gharajamAI tarIke tene tyAM rahyA. teo be caMDALaputrI sAthe paraNyA ane sAthe rahevA lAgyA; paraMtu judA judA bhAgamAM rahIne teo vidyA sAdhavA lAgyA. caMDALa kanyA nIca hevAthI hAvabhAva karIne teone kSobha pamADatI hatI, paraMtu bemAMthI eka vidyAdhara te daDha nizcayavALe hovAthI jarA paNa Dage nahi ane cha mAsa sudhI niraticAra brahmacarya pALI vidyA siddha karIne vaitADhaya parvate gayo ane sarva lakSmI ane rAjyanuM sukha anubhavyuM bIje vidyAdhara caMDALa kanyAthI kSobha pAmI gayo ane tenI sAthe lapaTA, brahmacaryathI bhraSTa thaye. nIcane sparza thatAM ja potAnI pAse hatI te vidyA paNa cAlI gaI ane caMDALapaNuM pAmIne duHkhI thayo. upanaya-A vidyAdharane sarva sAmagrI maLI hatI chatAM indriya paravaza thaIne sava gumAvI beThe, tevI rIte A saMsAramAM lAlacanA prasaMgothI bahu cetavAnI jarUra che. lAlacane lAta mAratAM zIkhavAnI khAsa jarUra che. e prasaMge manevikArane tAbe thaI dhama dhana hArI javAmAM Ave te bIjA vidyAdharanI peThe duHkhI thavuM paDe. sattvavaMta prANI prathama vidyAdharanI peThe potAnuM daSTibiMdu, hajAro jALanI vacce hoya topaNa, cUkatA nathI. ane je prANI tevI rIte varNana kare che te thoDA vakhatamAM tenAM uttama phaLa prApta kare che. 11. nibhaMgInuM dRSTAMta-aneka devonI sevAnA karyA pachI eka bhikSuka jIvane ciMtAmaNi ratna prApta thayuM. ciMtAmaNi ratnane prabhAva e che ke, te jenI pAse hoya te tenuM ArAdhana kare te pachI Icchita vastu tene maLe. anyadA te puruSa samudramArge pitAne deza jatuM hatuM. eka rAtrie caMdranI kAMti sAthe ciMtAmaNi ratnanI kAMti sarakhAvI tene uDADavA lAgyo. evAmAM hAtha saryo, ratna paDI gayuM, samudramAM DUbI gayuM ane pote hate te daridra thaI gaye. upanaya-manuSyabhava ciMtAmaNi ratna samAna che. bahu prayAsathI maLe tevuM jaina dharmarUpa ciMtAmaNi ratna prApta karI, pramAdane vaza thaI, te khAI besavAmAM Ave to pachI bhaviSyamAM bahu pastAvAnuM kAraNa rahe che; mATe ratna prApta thAya tyAre tenI kharI kiMmata samajI tene jALavI rAkhavuM. zAstrakAro sava-para-upakAranI buddhithI AvA aneka daSTAMte batAvI gayA che. sarvane Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 ] adhyAtmakalpadruma [ dazama sAra e che ke viSayane vaza na thavuM, mana para aMkuza rAkhavo, pitAnI javAbadArI samajavI, manuSyabhavanI ane deva-guru-dharmanI jogavAInI prAptinI durlabhatA samajavI ane lAlacamAM lapaTAvuM nahi. sAkSara ane nirakSarane bedhadAyaka hevAthI A daSTAMta para jarUrI vivecana karavAmAM AvyuM che. (13; 137) pratyeka idriyathI spaSTa daSTAMta pataGgabhRGgeNakhagAhimInadvipadvipAripramukhAH pramAdaiH / zocyA yathA syurmRtibandhaduHkhaizcirAya bhAvI tvamapIti janto ! // 14 // (upajAti) pataMgiyuM, bhamaro, haraNa, pakSI, sarpa, mAchaluM, hAthI, siMha vagere pramAdathIeka-eka IdriyanA viSayarUpa pramAdane vaza thaI javAthI-jema maraNa baMdhana vagere dukhethI pIDA pAme che, tema che jIva ! tuM paNa iMdriyane vaza paDIne lAMbA vakhata sudhI zoca pAmIza." (14) vivecana-upara sAmAnya prakAre pramAda tyAga karavAnuM kahyuM, temAM aneka dRSTAMta batAvIne kahyuM ke je pramAda karavAmAM Avaze te mahA-duHkha prApta thaze. have atra batAve che ke eka iMdriyane vaza paDavAthI paNa mahA-duHkha thAya che, bicArA tiryaMcone paNa eka eka IMdriyane paravaza paDavAthI vadha, baMdhanAdi sahana karavo paDe che ane chevaTe maraNa paNa thAya che, te tAre to pAMce indriyo niraMkuzapaNe vate che, te tArA zA hAla thaze te vicAraje. 1. pataMga-rAtrie cheTethI suvarNanA raMga jevo dIvo jeIne pataMgiyuM tenA mAhathI AkarSaNa pAmI tenA para paDe che, tarata ja baLI jAya che athavA temAM DUbI mare che, cakSuriMdriyane paravaza thavAthI A maraNa-duHkha thayuM. 2. bhramara-sugaMdhInA mohathI sAMja sudhI bhamaro kamaLamAM besI rahe che ane temAM masta thaI jAya che. sAMje kamaLa biDAvA mAMDe che tyAre paNa "UDuM chuM" "UDuM chuM" ema vicAre che, tevAmAM kamaLa baMdha thaI jAya che pachI te nIkaLI zakatuM nathI ane AkhI rAta baMdhana pAme che. temAM paNa prabhAta thayA agAu je hAthI Ave che, to te kamaLane ukheDIne bhakSya karI jAya che, tethI te maraNa pAme che. - hAthInA gaMDasthaLAmAMthI mada jhare che. tenI sugaMdhathI kheMcAI hAthInA mastaka pAse ane paDakhe bhamarAo guMjArava kare che. hAthI kAna phaphaDAvyA kare che, tenA jhapATAmAM AvavAthI keTalAka bhamarA maraNa pAme che. A nAsikAchadriyane paravaza paDavAthI thayeluM duHkha che. 3. haraNa-jyAre haraNane pAsamAM phasAvavAM hoya che, tyAre pAradhI suMdara vAMsaLIthI madhura gAna kare che. te sAMbhaLI jaMgalanAM haraNo Ave che. bicArAne khabara nathI Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] vairAgyapadeza [ 207 ke sAMbhaLavA jatAM prANa nAza thaze te vakhate pAtharelI jALa pAradhI saMkecI le che, ane bheLe mRga tene bhegA thaI paDe che. A duHkha zravaNudriyane paravaza paDavAthI thayuM. 4. pakSI-nIce ghauM, jAra, bAjaro vagere anAja vistArI, tenA para jALa pAtharI pAradhIo dUra khasI jAya che. anAjanA lobhathI bheLAM kabUtaro ane bIjA pakSIo lalacAya che ane, anna khAvA jatAM, jALamAM phasAI jAya che. AvanAra pakSI dANuM jue che. lAlacane eka ja AMkha khullI hoya che ane tethI pAtharelI jALa jovAmAM AvatI nathI. bicArAM aneka pakSIo AvI rIte jALamAM phasAI jAya che. jihavAne vaza thavAthI thayeluM A duHkha samajavuM. 5. sapa--karNane vaza thaIne sarpa vAMsaLIne svara sAMbhaLavA pitAnA rAphaDAmAMthI bahAra nIkaLe che ane pachI gAruDI tene pakaDI le che, eTale janmaparyata kedakhAnuM sahevuM paDe che. A kaNane vaza thavAthI baMdhane pAmavAnuM bIju daSTAMta thayuM. 6. mAchaluM-macchImAra lohanA AMkaDAmAM khAvAno padArtha bharAvI te jaLAzayamAM mUkI rAkhe che. mAchaluM te padArthanA rasathI AkarSAI te khAvA Ave che. te padArtha khAvAnuM te dUra rahe che, paNa AMkaDo taLAvAmAM pisI jAya che ane mAchaluM maraNa pAme che. jIbhane vaza thavAthI maraNubhaya thavAnuM A bIjuM daSTAMta thayuM. 7. hAthI-hAthIne pakaDavAno rasto nIce pramANe che jyAre tene pakaDavo hoya che tyAre ghara vibhAgamAM eka hAthaNIne UbhI rAkhe che. ane tenI ADo eka meTe khADo de che. keTalIka vakhata evA khADAmAM kAgaLanI hAthaNI banAvIne rAkhe che ne hAthaNInuM mUtra pharatu chAMTe che. tenI gaMdhathI AkarSAI hAthI tyAM Ave che. khADAnI aMdara tRNa vagere bharI uparathI DhAMkI de che ane hAthI jevo dUrathI Ave che, tevo hAthaNIne joI kAmavikArane vaza thAya che, tethI deDo deDate hAthaNI pAse javA jAya che, te ja te khADAmAM paDe che. tyAra pachI tene baMdhana vagere mahAduHkha prApta thAya che. A badhuM spazeTriyane vaza paDavAthI thatuM duHkha che. 8. siha-siMhane pakaDa hoya che tyAre eka meTA pAMjarAnA be vibhAga banAve che eka bhAgamAM eka bekaDAne pUre che ane tene majabUta baMdha kare che. bIjA bhAga ughADa rAkhI tenA upara mANase bese che. siMha lebhathI Ave che ane bekaDAnA mAMsanI lAlace je aMdara pese che ke uparanA mANase daravAjo pADI nAkhI tene keda kare che. athavA bAkaDe khullo rAkhe che to tene mAravA jatAM siMha sapaDAI jAya che. A duHkha jIbhane paravaza paDavAthI thayeluM che. AvI rIte eka-eka Idriyane vaza paDavAthI ukta tiryaMce maraNakaSTa jevuM athavA maraNanuM ja dukha pAme che. temAM samajazakti ochI che. tuM samaju che, saMsAranuM svarUpa jANe che, chatAM mehane vaza pI IMdri para aMkuza rAkhIza nahi, te mana para aMkuza Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 ] adhyAtmakalpadruma [ krezama raheze nahi; ane jyAre mana para aMkuza raheze nAMDe tyAre pachI badhI mahenata lagabhaga nakAmA jevI thaze; mATe ceta, jo, jAgrata thA, vicAra kara. ( 14; 138 ) pramAdanuM tyAjyapaNu purA'pi pApaiH patito'si duHkharAzau punarmUDha ! karoSi tAni / majjanmahApaGkilavAripUre, zilA nije mUrdhni gale ca dhatse // 15 // ( upajAti) " he mUDha ! pUrve paNa pApa vaDe tu' duHkhanA DhagamAM paDayo che ane vaLI haju paNa te ja kare che, mahAkAdavavALA pANInA pUramAM paDatAM paDatAM kharekhara tuM tA tAre gaLe ane mastake mATA patthara dhAraNa kare che !" ( 15 ) vivecana--pApathI saMsAramAM DUbe che ane vaLI te ja kare che. DUbatA mANasa sAthe ghaMTInuM paDa athavA meTA patharA gaLe bAMdhe teA te vizeSa DUbI jAya che ane tenuM maDadu' paNa hAtha Avatu' nathI, kAraNa ke teneA bhAra vadhAre thavAthI UMcA AvatA ja nathI. pApI DUbatAM DUbatAM paNa evAM pApA kare che ke jethI vizeSa ne vizeSa DUbatA ja jAya che. atha spaSTa che. (15, 139 ) sukhaprApti ane du:khanAzanA upAya punaH punarjIva tavopadizyate, bibheSi duHkhAtsukhamIhase ca cet / kuruSva tatkiJcana yena vAJchitaM bhavettatvAste'vasaro'yameva yat / / 16 / / ( vaMzastha ) " he bhAi ! ame to tane vAravAra kahIe chIe ke tuM duHkhathI bItA ho ane sukhanI IcchA rAkhatA ho to tu kAMika evu' kara ke jethI vAMchita thaI jAya kAraNa ke A tane prApta thayelA avasara che ( A tArA vakhata che)." (16) vivecana--jJAnI gurumahArAja dayAnA bhaDAra hAya che. teAne A jIvanI duHkhI sthiti joI atyaMta dayA AvI jAya che, tethI tene badhA upadezanA sAra kahe che ke huM bhAI! tuM atyAre pace driyapaNuM, A kSetra, manuSyabhava, dharma' sAdhavA mATe sava iMdriyAnI anukULatA, jainadhama, satyatattvApadezaka gurumahAjanA yeAga ane evI evI bIjI aneka jogavAi pAmyA che, mATe ame tane TUMkAmAM kahIe chIe--je AkhA zAstramAM kahyuM che tenA sAra tane ardhA zleAkamAM kahIe chIe--ke tu' kaMika kara ke, jethI tAruM yAMchita saphaLa thAya. A vakhata te evuM abhinava tapa, sayama, dhRti, vyavahArazuddhi virati Adi kara ke tAre badhI bhavanI pIDA maTI jAya. atyAranA vakhata e tArA hAthamAM seAnA jevI taka che. AvA avasara pharI pharIne AvatA nathI ane pachI garatha gayA pachI-jJAna-ane vaya gayA pachI-vairAgya vyatha che. saskRtamAM eka kahevata che ke avAzimAtra mavettANu, chuTA nArI pativratA ! azaktimAna heAya te sAdhu thaI ne bese ane Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] vairAgyeApadeza [ 209 vRddha strI pativratA haiAvAnA dAvA kare temAM kAMI vizeSapaNuM nathI, je vakhate zarIranI sa IMdriyA majabUta hoya, kAma karavAnI zakti hAya, te vakhate IMdriyA para akuza rAkhaveA, sukRtyamAM ja zaktinA vyaya karavA e prazasya che. sukha meLavavAnI IcchA hAya ane duHkhanA tyAga karavAnI kAmanA vatI hAya tA AvI uttama jogavAInA banatA lAbha laI le. sadguNa prApta karavAnI prakhaLa IcchA sAthe durguNA para deDha virAga AvI jatAM dhIme dhIme tAruM sAdhya sanmukha thatu. jaze, e have tane vAravAra samajAvavAnI jarUra rahI nathI. tema karavAnI A bhavamAM tane uttama taka maLI gaI che, tethI pUratA lAbha laI le. ( 16; 140) sukhaprAptinA upAya-dhama sava sva da dhanAGgasaukhyasvajanAnasUnapi tyaja tyajaikaM na ca dharmamArhatam / bhavanti dharmAddhi bhave bhave'rthitAnyamUnyamIbhiH punareSa durlabhaH // 17 // ( vaMzastha ) eka paisA, zarIra, sukha, sagA-samadhIe ane chevaTe prANa paNa tajI de, paNa vItarAga arhaMta paramAtmAe batAvelA dhama tajIza nahi; dharmAMthI bhavAbhavamAM A padArtho, ( paisA,sukha vagere ) maLaze, paNa ethI ( paisA vagerethI ) te ( dharma ) maLavA durlabha che." (17) vivecana--gata leAkamAM kahyuM ke tAre atyAre dhama karavAnA samaya che, te hakIkata atra vizeSa sphuTa kare che. dharma mATe sarva tajI devuM e yAgya che, paNa koi paNa vastu mATe-game tevA lAbha mATe-dhanA tyAga karavA, e yeAgya nathI. mANasa pAMca-daza rUpiyA mATe dharmanA tyAga kare che, jUThu bAle che ane keTalAka jIvA te eka damaDI mATe se sAgana khAya che, iMdriyAne tRpta karavA abhakSya bhakSaNa kare che, akALe bhAjana kare che, apeyanuM pAna kare che ane game tema khele che. A sava thAya che. tenu kAraNa bahu vicAravA jevuM che. A jIvane peAtAnu zuM che ane pAraku zu che? Atmika zuM che. ane paugalika zuM che ?-tenu` bhAna nathI, eTale bhedajJAna nathI. A jJAna jyAM sudhI yAgya rIte thatu nathI, tyAM sudhI sa` nakAmu che. e jJAna vagara jIva jeTalAM kahe teTalAM mAThAM AcaraNA kare che; paNa bicArI samajateA nathI ke-- dharmAdadhigataizvaryo dharmameva nihanti yaH / kathaM zubhAyatirbhAvI sa svAmidrohapAtakI // " je dharmAMnA prabhAvathI azvaya prApta kare che, te ja aizvaryathI tenA dhaNI dharmanA nAza kare che, tyAre tenuM sAruM te kema thAya ? te tA svAmIdrohI che ane tethI mahApApI che." AvI rIte dharmanA nAza karanAra svAmIdroha kare che ane svAmIdroha karanAra A bhava ane parabhavamAM duHkhI thAya che. zAstrakAra kahe che ke "dhama artha IAM prANune jI, chaDe paNa a. 27 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra10 ] adhyAtmakalpadruma [aSTama nahi ghama" sattvavaMta prANI hoya che te dharmane mATe jIvitavya taje, paNuM jIvitavyane mATe dharma na taje; kAraNa ke dharma e sarvasva che ane enAthI sarva maLe che. paNa jyAre dharmane gumAvI devAmAM Ave che tyAre pachI ezvarya, yauvana, vaibhava kAMI paNa maLatuM nathI ane rAkheluM hoya che te paNa jAya che, mATe prANuta kaSTa paNa dharmane tyAga na karavo A hetuthI ja sUktamuktAvalikAre dharma, artha ane kAmarUpa traNa puruSArthomAM kevaLa dharmane ja pradhAna kahyo che. taarfi barma pravare nitta-te traNe puruSArthomAM dharma puruSArthane jJAnIe zreSTha batAve che. gRhasthoe traNe puruSArtha sarakhI rIte sAdhavA gya che, ema je kahevAmAM Ave che te paNa jyAre dharmane bAdha na thato hoya tyAre ja samajavuM. (A viSaya para vizeSa hakIkata bAramA adhikAramAMthI maLaze.) (17141) sakAma du:kha sahana; tenAthI lAbha duHkha yathA bahuvidhaM sahase'pyakAmaH, kAmaM tathA * sahasi cetkaruNAdibhAvaiH / alpIyasA'pi tava tena bhavAntare syA-dAtyantikI sklduHkhnivRttirev||18||(vsnttilkaa) "vagara IchAe jema tuM bahu prakAranAM duHkha sahana kare che tema ja jo tuM karuNAdika bhAvanAthI IcchA pUrvaka thoDAM paNa dukhe sahana karIza te bhavAMtare haMmezane mATe sarva duHkhanI nivRtti thaze ja." (18) vivecana-A prANI paisA khAtara ane karmanA parAdhInapaNathI, TADha, taDako, bhUkha, tarasa vagere sarva veThe che, be vAge khAya che, A be divasa bhUkhyA rahe che, ciDAu zeThiyAonA phaTAvALA hukama uThAve che, mAra khame che ane svAdhIna ane parAdhInapaNe sarva prakAranAM duHkha khame che. A ja prakAranAM kaSTo karmakSayanI IrachA sahita sahana karavAthI yatie mokSa meLave che. A jIvane irAdo phera hovAthI tene lAbha maLato nathI. je prathama adhikAramAM kahyuM che tevA svarUpavALI mistrI, pramAda, karuNA ane mAdhyastha e cAra bhAvanA bhAvIne rItasara duHkha sahana karavAmAM Ave, te te kAma thaI jAya. meghakumAre hAthInA bhavamAM karuNuM lAvI traNa divasa paga UMce rAkhyo tethI keTaluM sukha pAmyA ! hajAre varasa sudhI ghera tapasyA kare, chatAM manamAM IchA paugalika sukhanI hoya, te ajJAna, kaSTa vaDe UlaTe saMsAra vadhAre che. vaLI, bIjI rIte joIe to, ekedriya beiDhiya. teIndriya ane cauriMdriyapaNAmAM tema ja paMcedriya tiryacapaNamAM A jIva karmakSayanI IcchA vinA ghaNAM duHkhe sahana kare che. have je duHkha A jIve sahana karyA che tethI thoDAM dukhe paNa te paugalika sukhanI vAMchA sivAya sahana kare, te tene haMmezane mATe duHkhane cheDe AvI jAya. AvAM dukhe samakita daSTi jIvo muddagaLanA sukhanI buddhi sivAya sahana kare che, tethI tene sakAma nirjarA thAya che. sakAma" * ekAcAryamatenAnityamAtmanepadamanubandhanirdiSTamiti parasmaipadam / Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] vairAgyapadeza [ 211 zabdane artha atra vicAravA jevo che. sakAma eTale IcchApUrvaka-jANI joIne-samajIne kareluM kArya paNa emAM phaLApekSA hotI nathI athavA hoya che te mAtra karmakSaya karavAnI ja hoya che, pauddagalika sukha meLavavAnI hotI nathI. amuka guNasthAnaka prApta thayA pachI jyAre asaMga anuSThAna prApta thAya che, eTale jyAre AtmapariNati evI sIdhI thaI jAya che ke vagara dhAraNae paNa zuddha vartana ja thAya, tyAre pachI "karma kSaca" nI paNa kAmanA rahetI nathI, kIrti, lAbha ke evI IrachA rAkhIne anuSThAna karavAnI AjJA nathI, paNa karmakSayanuM nimitta dhyAnamAM rAkhI, te kAmanAthI anuSThAna karavAnI AjJA che. ane jyAre asaMga anuSThAna prApta thAya che, tyAre te kAmanA paNa potAnI meLe ja jatI rahe che. bhaktimArganI puSTine aMge prabhucaraNe sarva arpaNa karavAne je pravAda zrImaddabhagavadgItAmAM kahe che tene A viSaya sAthe bahu saMbaMdha nathI; kAraNa ke emAM pitAnI sthiti, adhikAra ke gyatA vagara kAMI paNa phaLanI apekSA rAkhyA vagara kArya-karma karavAnI AjJA che, evA prakAranuM vartana atra ISTa nathI. karmakSayanuM nimitta rahe, te ja navAM baMdhAtAM azubha karmone Dara ane mokSa meLavavAmAM anukULa thaI paDe tevA zubha karmo para sAruM lakSya rahe. AvA prakAranAM anuSThAnane jaina paribhASAmAM "kAma" anuSThAna kahevAmAM Ave che. (18; 142) pApakarmomAM DahApaNu mAnanAra pratye pragalbhase karmasu pApakeSvare ! yadAzayA zarma na tadvinAnitam / vimavayaMza vinazvara turta, jimera jiMtutivato di? ? ( vaMzaratha) je sukhanI IcchAthI te pApakamAM mUrkhAIthI tallIna thAya che, te sukha te jIvitavya vagara kAMI kAmanAM nathI; ane jiMdagI te zIdhra nAzavaMta che, ema jyAre tuM samaje che, tyAre are bhAI! tuM durgatinAM duHkhathI kema banato nathI ?"(19) vivecana--ghaNuM ja pApamAM paNa magarUbI mAne che. pite popakArI vyApAra karate hoya, te bIjAne jaNAve che ke are bhAI ! A vyApArathI A lAbha che ane arthazAstrIone A vicAra che ane Ama che ne tema che vagere. vyApAranI pravRttimAM je asaddavyApAra kare che ane tenAthI je sukha meLavavA Icche che te sukhane AdhAra te mAtra jiMdagI upara che, eTale prApta kareluM sukha bahu te A bhava sudhI cAlaze, tethI vadhAre kAMI paNa sAthe AvatuM nathI. pedA karelA paisA, bAMdhelI havelIo, vADIo, suMdara gheDAnI joDIo ane paheravAnAM kapaDAM tathA chAMTavAnAM senTa-lavaMDara-sarva ahI ja rahevAnA che. vaLI, jiMdagIne bharoso nathI. pUrepUro taMdurasta dekhAte mANasa paLavAramAM UDI jAya che, vaLI, jiMdagI AvI asthira che ane pApakarmothI AgAmI bhavamAM duHkha te bahu paDavAnuM che, Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 ] adhyAtmakalpadruma [ dazama tyAre tane A duHkhA vadhAre AkarAM lAge che ke ahIMnuM jarA sukha vadhAre sAruM lAge che ? he bhAi ! jarA vicAra kara; pApakarmo karI tenA para paDitAInA tIvra rasa caDhAvI niSkAsita baMdha kara mA! amuka pravRtti karyA vagara cAle tevuM na ja hoya te te aNuchUTake karavI, paNa tenA para vaLI abhimAna karI navA rasa caDhAvavA e vidvattAnu' lakSaNa nathI. zeTha ane mahaMta--A saMbaMdhamAM eka chAta bahu manana karavA ceAgya che. eka zeThe sudara khagalA dhAbyA. temAM bahu sAru. pharanIcara vasAvyu. ane ragaragAna karI bhavya maMdira taiyAra karI dIdhuM. peAtAne tyAM jeTalA parANA Ave, tene baMgalAnA dareka vibhAgamAM pheravI batAve ane vakhANa sAMbhaLI manamAM malakAya. eka vakhata tene tyAM eka mahaMta AvyA. khIjAnI peThe, tene paNa AkhA bagalA khatAnye ane vAravAra tenI pAsethI vakhANa sAMbhaLavAnI AzA rAkhI. paNa mahuta mahArAja te kAMI mele nahi ! A pramANe joI zeTha melyA ke 'sAheba! prathama haulamAM Apane khatAvela pharanIcara cInathI Ara karI magAvyu` che; dIvAnakhAnAnu` sa pharanIcara jApAnIjha che; DokTaMga rUmanu sa pharanIcara IMglIza che; kakhATA para phrenca poliza khAsa kArIgara pAse karAvyeA che; cInI kAma sa jarmana che; ane raMga vAnIza sarva jayapuranA citArAne khelAvI karAvyAM che.' A sava hakIkata sAMbhaLavA chatAM paNa mahata te mauna ja rahyA. kAraNa vagara vakhANa karavAthI AraMbhanA bhAgI thavAya che, e niyama mahaMtanA manamAM suvidita hatA. chevaTe zeThe kahyu sAheba! Apa kema tadna mauna rahyA che! ? kema kAMI khelatA nathI ? Apa zu vicAra karI che ?" mahaMta prasaga joI mAlyA : zeTha ! huM tamArA gharanA pharanIcara, bAMdhaNI vagerenA ja vicAra karuM chuM, paNa tame gharanI bAMdhaNImAM eka mATI bhUla karI hoya, ema mane jaNAya che.' zeTha tA camakathA ke AvA suMdara pharanIcarathI phnIza karelA baMgalAmAM vaLI bhUla te zu` rahI gai haze ! svAbhAvika rIte 'bhUla zI che ? ' evA savAla karyAM. pratyuttaramAM mahaMta khelyA ke 'zeTha! tame A bAraNAM mUkayAM che te na mUkavAM joI e. 'zeThe pUchyuM' : 'sAheba ! Apa A pramANe kema elA che ? khAraNAM vagaranAM te ghara hoya ? mahaMta kahe che ke 'huM sakAraNa ja melu' chu.... eka divasa evA Avaze ke khIjA' mANase tane A khArAMmAMthI bahAra kahADaze ane tArAthI kaDhI pharI praveza paNa thai zakaze nahi ! tuM praveza karavA IcchA rAkhIza tA khIjA tane AvatA jovA Icchaze paNa nahi; mATe jo te kharaNAM mukAvyAM na heAta, te tAre bahAra javuM paData nahi.' zeTha AnA bhAvA samajI gayA ane ghara paranuM mamatva mUkI dIdhu.. mahAdAnezvarI thaI, sarva tyAga karyA pachI mahaData pAse ja vrata laI AtmakamamAM udyata thaI gayA. A zlAkanA A bhAva vicAravA ceAgya che. (19) 143) 6 6 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] vairAgyapadeza [ 213 tArAM kRtya ane bhaviSyano vicAra karmANi re jIva ! karoSi tAni, yaiste bhakinyo vipado hyanantAH / tAbhyo bhiyA * taddadhase'dhunA kiM, saMbhAvitAbhyo'pi bhRzAkulatvam ? // 20 // (indravajrA) he jIva! tuM karmo evAM kare che ke jenA vaDe tane bhaviSyamAM anaMta Apattio thAya tyAre saMbhavita evI vipattionA bhayathI atyAre atyaMta AkuLavyAkuLa zA mATe thAya che?" (20) vivecana-gurumahArAja vyAkhyAna vAMcatA hoya che, te zAstrazravaNa vakhate, jyAre naraka adhikAra cAlato hoya che tyAre, narakagatinAM duHkho ane tyAM thatI anya kRta kSetra ane paramAdhAmIkRta vedanAnuM svarUpa sAMbhaLIne A jIva kamakame che, duHkhI thAya che ane kaMpe che. bIjA tiryaMca vagerenAM avAcya duHkho sAMbhaLIne paNa niHsAso mUke che. pote jANe che ke pApakarmo karavAthI nArakI, tiryaMcagatinAM aneka dukha thAya che, chatAM pite te pApa karyA ja kare che, tyAre zAstrazravaNa vakhatano kamakamATa ane kAryarekhA e banne vacce dekhIte virodha jaNAya che jema sukha meLavanAra sukhanA vicArathI ja deDe che ane pachI te vicArane anusAre game teTaluM kaSTa sahana karIne, sukha meLavavA yatna kare che, tevI ja rIte duHkhane tyAga IchanAra tevA vicArathI ja te vicArane anukuLa mAge deDatA hoya te narakagatinuM thALuM kyAranuMye ochuM thaI gayuM hoya, matalaba ke saMsArI jIvonAM duHkho maTI gayAM hoya. Ano matalaba e che ke je dukhonuM varNana sAMbhaLavAthI paNa kamakamATa-romAMca utpanna thAya che te duHkha je pApakarmothI thAya che tevAM pApakarmo karavAnuM choDI de. (20; 144) sahacArInA mRtyuthI bodha ye pAlitA vRddhimitAH sahaiva, snigdhA bhRzaM snehapadaM ca ye te / yamena tAnapyadayaM gRhItAn , jJAtvA'pi kiM na tvarase hitAya ? // 11 // ( upajAti ) "je tArI sAthe paLAyA, pioSAyA ane moTA paNa sAthe thayA, vaLI, jeo atyaMta jhaMka trIjI paMktimAM veta (tata te badale) pAThAMtara che. A be paMktine artha A pramANe karavo : "je tuM vipattiothI Darato na hoya te A bhavamAM kapelI-ApelI athavA bhaviSyamAM bananArI evI e vipattiothI tuM AkuLavyAkuLa kema thaI jAya che ? " Ano bhAva ema che ke tene bhaviSyamAM aneka vipattio thAya tevAM kRtye tuM kare che, paraMtu te khamI zakavAnuM tAruM khamIra nathI, kAraNa ke atyAre A bhavamAM sAdhAraNa rIte kadAca mAtra bane tevI, athavA taddana kAlpanika vipattithI DaryA kare che ane bhaviSyamAM vipattio bhale thAo evuM tuM bole che, e taddana geravAjabI che, parasparavirodhI che ane avicArI che. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 ] adhyAtmakalpama [ navama nehI hatA ane je tArA premapAtra hatA, teone yamarAje niyapaNe grahaNa karyA che, ema jANIne paNa tuM svahita karavA mATe kema utAvaLa karato nathI ?" (21) vivecana-je bhAIo ane zerInA chokarAo sAthe ramyA, sAthe UcharyA, sAthe ujANIo jamyA, jenA upara bahu sneha hato, jemAM prANathI paNa vadhAre priya hatA evA ghaNA cAlyA gayA. dareka prANIne anubhava haze ke tenA najIkanA mitro, atyaMta nehavAna strI ke bhartA, putra para atyaMta nehALu mAbApe, najIkanA sahAyavAna bhAIe ane prema rAkhanArAo A duniyA choDI cAlyA gayA che, athavA temane A duniyA choDavI paDI che. teonAM akALa maraNa joI je bodha tha joIe te e ja ke aha! teonI paDe, ApaNe vAro paNa eka divasa Avaze ja, mATe ApaNe je karavuM hoya, te karI levuM, Atmahita zuM che te vicAravuM ane te karavuM. maravAthI jarA paNa DaravuM nahi, paNa pratyeka kSaNe tene mATe taiyAra rahevuM. bhartuhari Avo ja vicAra vairAgyazatakamAM batAve cheH vayaM yebhyo jAtAzciraparigatA eva khalu te, samaM yaiH saMvRddhAH smRtiviSayatAM te'pi gamitAH / idAnImete smaH pratidivasamAsannapatanA damUtAstulyAvasthAM sikatilanadItIratarubhiH ! // eTale "jenAthI ApaNe utpanna thayA, teo ghaNA vakhatathI gayA, jeo sAthe ApaNe moTA thayA, teo smaraNamAtramAM ja rahyA have ApaNe paNa paDuM paDuM thaI rahyA chIe ane ApaNI avasthA nadIkAMThe retImAM UgelA jhADanA jevI thaI che." A vicArathI ja zAMtasudhArakAre paNa kahyuM che ke - yaiH samaM krIDitA ye ca bhRzamIDitA, yaiH sahAkRSmahi prItivAdam / tAn janAnvIkSya bata bhasmabhUyaM gatAna , nirvizaGkAH sma iti dhik pramAdam ! // A zlokane bhAva upara pramANe ja che. AvA najIkanA snehIne bhasma thayelA joIe chIe, chatAM ame to niHzaMka thaIne pharyA karIe chIe. kharekhara, pramAdane dhikkAra che ! A sarva hakIkatanI matalaba e che ke dareka prANIe saMsAranI asthiratA samajIvicArIne svahita zuM che, te samajatAM zIkhavuM, eTaluM ja nahIM paNa AcaraNa paNa tevuM ja karavuM ke jethI svahita vRddhi pAme. (21; 145) putra, strI ke sagAM khAtare pApa karanArAone upadeza yaiH klizyase tvaM dhanabandhvapatya* yazaHprabhutvAdibhirAzayasthaiH / kiyAniha pretya ca tairguNaste, sAdhyaH kimAyuzca vicArayaivam ? // 22 // (upajAti) ka kavacita prathama paMktimAM jaiH jijarAre vajanagavjA evo pAThAMtara che tene artha baMdhana tulya baMdhu, apatya vagerethI tuM phaleza pAme che paNa vi. " e pramANe karavo. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] vairAgyapadeza [ 215 kalpanAmAM rahelAM evAM dhana, sagAM putra, yaza, prabhutva vagerethI (vagere mATe) tuM kaleza pAme che; paNa tuM vicAra kara ke A bhavamAM ane parabhavamAM teothI keTalo guNa sAdhI zakAya tema che ane tAruM AyuSya keTaluM che?" (22) vivecana-he bhAI ! paisA mATe, agAu batAvyuM tema, tuM aneka kaSTa sahana kare che, tevI ja rIte chokarAne mATe vAra ApI javA mATe mahAmahenata kare che, evI ja rIte AbarU khAtara paNa majUrI karavAmAM bAkI rAkhatuM nathI ane zeThAI mATe te paDI mare che; paNa tuM vicAra te kara ke A bhavamAM te kAraNothI kAMI lAbha sAdhI zakAya tema che? paisAnI khAtara paisA meLavavA e te eka jAtine sannipAta che ane chokarA khAtara meLavavA emAM paNa mUrkhAI che. kayA chokarAoe mATe vAraso ApavA mATe potAnA bApano AbhAra mAnyo che?--A vAkaya jarA AkaruM lAgaze, paNa kharuM che. putra tarapha pitAnI pharaja nathI ema nathI, paNa pApAraMbha ane kaSTa sahana karI, vAraso ApavAne kaI pitA baMdhAyela nathI. evI ja rIte AbarU anizcita che ane zeThAI cAlI jatAM vAra lAgatI nathI. AvI rIte A bhavamAM te nakAmI majUrI ja thAya che ane parabhavamAM pApanA bhArathI bhAre thayele jIva narakagatimAM ane nigodamAM anaMtakALa paryata rakhaDe che. vaLI, kadAca takarAranI khAtara A bhavamAM jarA jarA sukha che ema mAne, te paNa te keTaluM? manuSya AyuSya madhyama rIte A jamAnAmAM paMcotera varasanuM gaNAya ane temAM paNa marakI vagerenA kepathI athavA bIjA vyAdhi ke akasmAtathI vacce UpaDI jatAM vAra lAge tema nathI, tyAre, are jIva! tuM zA vAste nakAme kheMcAI jaI badhuM bagADe che? keTalIka vAra khoTI AzAmAM taNAyelA ane keTalIka vAra pharajanA khoTA khyAlathI gherAyelo A jIva mugdhapaNAne lIdhe sArA AzayathI paNa, aneka kheTAM kAmanI zreNI karI nAkhe che; paNa te yogya vicAra karato nathI, tethI ja A pramANe thavA pAme che. potAnI kharI sthiti ane pharaja zI che, te vicAravAnI bahu jarUra che. vicAra paNa yogya aMkuza nIce ane rItasara karavAnI jarUra che. keTalIka vAra potAnAmAM hoya te karatAM vicAra karavAnI vadhAre yogyatA mAnavAmAM Ave che. dAkhalA tarIke pitRdharma, patidharma, lekadharma ane AtmadharmanA saMghaTTamAM karyo dhama prathama kartavyarUpa gaNAya ? -evA agatyanA savAlamAM potAnA eka taraphI vicArathI derAvuM nahi, paNa vadhAre mAna ApavA lAyaka vivecaka zaktivALA mANasonA vicAra samajavA yatna karavo. game tema karI Atmahita karavAnuM daSTibiMdu cUkavuM nahi. (22, 146) paradezI paMthIne prema; hita vicAraNuM kimu muhyasi gatvaraiH pRthak kRpaNairbandhuvapuHparigrahaiH ? / vizaya hitoponioDavaDamina parovAtha re! 23 | (mti) Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 ] adhyAtmakapadruma [ dazama he paraleAke janArA pathI! judA judA cAlyA janArA ane tuccha evA khaMdhu, zarIra ane paisAthI tu zuM' mAha pAme che ? A vakhate tArA sukhamAM vadhAro kare tevA upAcA kharekharA kayA che te ja vicAra." (23) vivecana--strI, putra, zarIra chUTAM chUTAM cAlyAM janArAM che: paisA ghera raheze, zrI DelI sudhI Avaze, putra zmazAna sudhI Avaze ane zarIra citA sudhI Avaze, paNa aMte tuM ekalA ja che. vaLI, A sarve zarabhUta thavAne asamartha che. atra je sa maLyAM che, te eka meLA jevu che, tInI jagyAe jema amuka divasa meLeA maLe che ane khIje divase pAchu sava vIMkhAI jAya che, tema AMkha mIcIne ughADIza tyAM A sarva lApa thaI jaze ane pAchu' kalyAM jaze tenI khakhara paDaze nahi. teTalA mATe kahyuM che ke :-- jema meLe tIratha maLe re, janavaNajanI kAja, keI tATA keI phAyadA re, leI leI nija ghara jAya, -- A pramANe vastusthiti che te ALakha ane pachI sAcuM hitakAraka zuM che te samaja, te samajyA pachI, janasamUhanA lAbhanAM kAryoM karI Atmahita sAdhI A bhavaprapa'canI 5'cAtathI dUra rahe. sava upadezanuM dRSTibiMdu e ja che ke Atmahita karA, sasAra kApI nAkhe ane samatArasamAM tarALa thaI jAo. A zlekamAM paulika vastue ane premInA premanuM vastutaH svarUpa zuM che te jANavAnI-vicAravAnI sUcanA karI ane vastutaH tAruM hita zuM che te vicArIne karavAnI jarUriyAta batAvI. je vastuonA khadhanamAM phasAI, A jIva taddana khAdya vyavahAramAM sAi rahe che, te vastuo khadhanane athavA premane lAyaka nathI, ane tevI mAnyatAvALI vastu meLavavAnI khaTapaTamAM A jIva eTaleA masta thaI jAya che ke pote kANuM ? pAtAnuM kANu ? potAnuM hita zuM ? kayAM ? kevI rIte prAptavya ? prApta karavAnI jarUra kharI ke nahi --te saMbadhI vicAra karavAnA prasaMga paNa tene maLate nathI. A bhUla sudhAravAnA bevaDA upadeza atra che. sagAM-saba`dhI eTale strI, putra ke mitrA, zarIra ane paisA tArA premane ceAgya paNa nathI, kAraNa ke te tArAM nathI, (23; 147) AtmajAgRti sukhamAsse sukhaM zeSe, bhuGkSe pibasi khelasi / na nane prataH punai--vinA te mivitti ? // 4 // (anuSTup) 66 sukhe bese che, sukhe sUe che, sukhe khAya che, sukhe pIe che ane sukhe khele che, paNa AgaLa-parabhavamAM puNya vagara tArA zA hAla thaze te hu' jANato nathI." (24) vivecana--he bhAI! sukhAsana ke si'hAsana para nirAMte bese che, vilAyatI palaMgA para suMdara cAdaro bichAvI sUe che, jIbhane sArA lAgatA bhakSyAbhakSya sa` padArtho khAca Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] vairAgyaupadeza [ 217 che, madirApAna kare che ane ereTeDa vATaranA apeya padArthonA glAseA gaLAmAM reDe che, tema ja aneka ramata rame che; paNa tu' vicAra te kharo ke e sava puNyanA pratApe che, tAre gAmanuM leNu che ane te ugharANI patatI jAya che ane maLeleA vArasA khavAtA jAya che, dhana echu thatuM jAya che eTale puNyadhana khavAtu' jAya che. have atyAre te tuM kAMI dhana rAkhatA nathI, tyAre AgaLa tArA zA hAla thaze? mane te tAre mATe vicAra thaI paDayA che, paNa tuM vicAra karatA nathI. jene atra sukha, bhAga, vaibhava. sa'patti, Arogya hAya teNe saMsAramAM lapaTAvu' e maLelI pujIne uDAvI devA jevuM che. ane vaibhava, AreAgya vagara sa'sAramAM lapaTAvuM e tA taddana majUrI karavA jevu che, aphaLa che, ane kAI DAhyo mANasa tevuM karavAnI hA paNa pADe nahi, e samajAya tevu che. bhatRharie eka sthAnake lakhyuM che ke, "mADhA AgaLa gItA gavAtAM hoya, paDakhe kavie birudAvali khelatA hAya, khAju para cAmara vItAM hAya ane mAthe sevako chatra dharI rahyA hAya evuM tAre hAya tA te tuM saMsArarasanA svAda levAnI IcchA kare te jarA vyAjabI paNa gaNAya." AvuM teA tAre kAMI che nahi, vAste tu' sa'sAramAM lapaTAIza nahi. tAre teA vyavahAramAM kahevata che tema na maLyA rAma, ne na maLI mAyA' jevu thAya che. jarA puNyadhana che te pazu UlaTu' tuM to hArI bese che. tArI sthiti ucca karavA mATe, asagapaNa' prApta karavAnAM sAdhanA meLavavA mATe ane cAlu nakAmI upAdhiothI dUra rahevA mATe tAre hajI puNyanI bahu jarUra che; mATe je kArya sukhathI-saraLatAthI karavAM joI e te kara ane khAvA-pIvAnI upara bahu lakSya che te che|DI de. tArI hAlanI sthitimAM tA haju puNyadhananA moTA saoNMcayanI jarUra che. tArI jIvanamukta sthiti Avaze tyAre ja tAre puNyane khapa nathI; te vakhata ame tane te svarUpa atAvazuM athavA tu tArI meLe ja te samajI zakIza. (24, 148 ) thoDA kaSTathI bIve che ana bahu kaSTa thAya tevu kare che zItAtApAnmakSikAkattRNAdisparzAdyutthAtkaSTato'lpAdvibheSi / tAstAzcaibhiH karmabhiH svIkaroSi zrazrAdInAM vedanA dhig dhiyaM te // 25 // ( zAlinI ) ' TADha, taDakA, mAkhInA Dasa ane karkaza tRNAdinA sparzathI thayelAM bahu thADAM ane thoDA vakhata sudhI cAle tevAM kaSTathI tu' DarI jAya che ane tArAM peAtAnAM kRtyAthI prApta thanArI naraka-niMgAdanI mahAvedanAone aMgIkAra kare che ! raMga che tArI akkalane !" (25) vivecana--jJAnI gurune eka ahu meTu Azcaya thAya che. A jIva ahI te evA sukhazIlIe thaI jAya che ke kapaDAmAM jarA taNakhalu peThuM' hAya, te te paNu khamI zakatA nathI, ThaDaDIthI rADo pADe che ane garamInA vakhatamAM TaTTI, kAlDa DrInka * vairAgyazataka, leAka 58 me. a. 28 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 ] adhyAtmakalpadruma [ rAma vagere aneka dhAMdhala karI mUke che. eka mAkhI ke marachara bese tyAM te tene jIva nIkaLI jAya che ane tapasyA paNa karatA nathI. eka upavAsa kare te jANe bIjA upara pADa karI nAkhe che ane temAM Agale divase sAMje ane bIje divase savAranAM eTalI dhamAdhama kare che ke tevo upavAsa karavAthI bhaga bamaNe thAya che. AvI rIte nAnI-moTI dareka bAbatamAM A jIva AgrahabharelI rIte kaSTathI dUra rahevA yatna kare che, paraMtu potAnuM vartana, vyavahAra, AcaraNa evuM rAkhe che ke je duHkhothI atra bIve che, tevAM ja duHkha tenAthI lAgaNI joramAM sahana karavo paDe. atra puNyadhana khAI jAya che ane pachI tene duHkha ne duHkha ja bhegavavAne vAre Ave che. gurumahArAja kahe che ke "are mUkha! tArI buddhine mATe amAre te zuM kahevuM ? tuM gRhastha ho ke yati che, paNa tAre eka muddo avazya sAcavavuM joIe, ane te e che ke manuSyabhavane pariNAme saravaiyAmAM teTe Ave nahi. je puMcha laIne AvyuM che, temAM kAMI paNa vadhAre tha joIe." je gurumahArAjanA e upadeza para dhyAna ApIza, to te tane amegha lakSamI prApta thaze, tethI vicAra karIne naraka-nigadanAM duHkha sahana karavo paDe teve vakhata Avato aTakAva pachI te gatimAM jatI vakhata tuM rADa pADIza ke reIza, tepaNa tAruM koI sAMbhaLaze nahi. A zlokamAM eka bIjo bhAva hoya ema paNa kuMre che. sAdhudharma vahana karavAmAM parISaha sahana karavA paDe che, e kharuM che ane tenI bIkathI ja bahu prAkRta prANIo te dharma aMgIkAra karI zakatA nathI ane tenAthI DaryA kare che, paraMtu tene badale thAya che ema ke je kaSTanI bIkathI DaryA kare che, te ja kaSTa vyavahAramAM sahana kare che. ThaMDI vagere parISahanA rUpamAM sahana karato nathI, paraMtu parataMtratAthI sarva sahana kare che e lagabhaga dararojanA anubhavano viSaya che. AnA pariNAme baMne bhava bagaDe che. atra kaSTa veThe che ane parabhavamAM pAcho durgatimAM paDe che. AvA prakAranI tArI pRthakkaraNa karavAnI buddhine raMga che ! (25; 149) upasaMhAra-pApano Dara kacitkaSAyaH kvacana pramAdaiH, kadAgrahaiH kApi ca* matsarAdyaH / AtmAnamAtman ! kaluSIkaropi, bibheSi dhiG nA narakAdadharmA // 26 // (upajAti) he Atmana ! kaI vakhata kaSAya karIne ane koI vakhata pramAda karIne, kaI vakhata kadAgraha karIne ane kaI vakhata matsara vagere karIne, AtmAne malina kare che. are ! tane dhikkAra che! tuM e adhamI ke narakathI paNa bIte nathI?" (26) vivecana-A jIva koI vAra krodha kare che, keI vAra ahaMkAra kare che, kaI vAra kapaTa kare che, keI vAra paisAnI jhaMkhanA karyA kare che, kaI vakhata beTa abhiniveza kare che, keI eka ramataH ti vA ghara Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] verAgyeApadeza ( 219 vakhata vrata-niyama na letAM aviratipaNAmAM AnaMda mAne che, koI vakhata manamAM azubha vicAro zreNIbaddha karyAM kare che, koI vakhata peAtAnA kuLa, baLa, vidyA, dhana vagerene mada kare che, koI vakhata strImAM Asakta thaI paDyo rahe che. keAI vakhata sArA sArA padArtho khAvA mATe aneka AraMbha kare che, koI vakhata parastrIonAM rUpa joi AnaMda pAme che, koI vakhata rAjakathA kare che, kAI vakhata dezamAM cAlatI laDAInI vAtA kare che. kAi vakhata strIonI kathA kare che, koI vakhata khATalAmAM paDyo paDyo klAkonA kalAko sudhI UMghyA kare che, kAI vakhata kadAgrahamAM paDI jaI mamatva khAMdhe che, koi vakhata mamatane lIdhe saMdha ke jJAtinuM game teTalu' bagaDatu' hoya tenI darakAra ke vicAraNA karyA vagara peAtAnuM dhAryuM kare che, koI vakhata matsara kare che, koi vakhata kalaha kare che, koI vakhata asatya khole che, kAi vakhata niMdA kare che, koI vakhata cArI kare che, koI vakhata jIvahiMsA kare che--AvAM AvAM aneka pApAcaraNA karI A jIva malina thAya che, AtmAne malina kare che ane saMsAramAM rakhaDe che. AvA pApathI AtmAnI zuddhatA upara mela caDhatA jAya che ane te anaMta sauMsArasamudramAM jhokAM khAtu-DAlatu vahANa hAtha rahetu' nathI ane pANInA vamaLamAM aTavAyA kare che. huM Atman ! huM cetana ! A khAkhata bahu dhyAna rAkhavA jevI che. (266 150) * * evI rIte vairAgyeApadezadvAra pUrNa thayuM. A dvAranI agatyatA ghaNI che, kAraNa ke vairAgyanA viSaya ekaMdare ghaNuM mahattva dharAve che. A dvAranu pRthakkaraNa karavAnI jarUra rahetI nathI. dareka zlokane mathALe je nAma lakhyu che, te nAmA ja pRthakkaraNurUpa che. lagabhaga dareka zlAkamAM judA judA vairAgyanA viSaya para vicArA khatAvyA che. badhI vAtanA sAra e che ke A jIvane bhedajJAna thavu joIe; Atmika vastu kai che ane paudgalika vastu kai che, tenA kharAbara khyAla hovA joI e; sva-paranI vaheMcaNI thavI joie. cetana zuddha che, ekha vagaranu jhaverAta che, kAhInUra che, paNa anAdi abhyAsathI peAtAnI zuddhi upara karmAMnAM paDa pheravI vALyAM che, tethI enI zuddhatA dekhAtI nathI. tenI zuddha sthiti samajavA mATe hAlanI sthiti e azuddha sthiti che, e eNe samajavuM joI e, ane te ja A AkhA adhikAranA viSaya che. sa'sAra para niveda lAvavAnI bahu jarUra che, kAraNa ke je du:kha thAya che te sa'sAra-bhramaNane lIdhe thAya che ane jo viSayakaSAya para jaya meLavavAmAM Ave te saMsAra-bhramaNa maTI jAya tema che. sa`sAra para niveda AvavAnAM (vairAgya thavAnAM) traNa kArA che: eka icchita vastunu nahiM maLavuM ane anicchita vastunuM maLavuM; ene zAstrakAra duHkhagalita vairAgya kahe che. bIjuM, AtmAnu* khATI rIte jJAna thavAthI vairAgya thAya tene mAhagarbhita vairAgya kahe che, ane trIjI; AtmAnuM zuddha svarUpa jANI-samajI-vicArI sa'sAra para udAsInatA ma Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmaka 5kuma [ dazama kharekharA rUpamAM lAvavI tene (sadajJAnasaMgata) jJAnagarbhita varAgya kahe che. vastu svarUpanA kharekharA jJAna pachI thayela trIjA prakAranA virAgyathI bhava-bhramaNanuM duHkha maTe che ane mekSa-sukha maLe che. vairAgyadvArane aMge manuSyabhavanI durlabhatA khAsa samajavAnI jarUra che. A bhavamAM je jogavAI maLI che, tevI pharI pharIne jaladI maLI zakatI nathI. zAstramaMtargata keTalAMka dRSTAMta teramA zlokamAM ApyAM che, te manana karavA lAyaka che. vAcananI keTalIka hakIkata cAkhavAnI hoya che, keTalIka gaLe utAravAnI hoya che ane keTalIka pacAvavAnI hoya che* A viSaya pacAvavAnuM che. memAM nAkhI, cAvI, gaLe utArI, pacAve eTale ke ene vAMcI, samajI, vicArI, manana karI, vAraMvAra tenuM punarAvartana karyA karavuM. manuSyo tAtkAlika sukha tarapha vizeSa dhyAna Ape che, paNa lAMbI najare jotA nathI, e paNa eTalI ja upayogI hakIkata che. A bAbatamAM vaNikabuddhi rAkhavAnI jarUra che. dareka bAbata saMbaMdhe tene yogya sthAne pUratuM vivecana karavA yatna karyo che. saMsAramAM keI keInuM nathI, svArthane meLe maLyo che, mATe gRhasthAvAsane ke saMsArane aMge pitAnI yogya pharaja hoya teTalo vakhata tene sAru je karavuM ghaTe te karavuM. bAkI kharekharuM kArya te zAMta sthAne besI pitAnuM kharuM svarUpa zuM che te vicAravuM, e che. pravRttimAM paDI rahenArane kharA sukhanI vAnakI paNa maLatI nathI. ene manuSyabhava eka pherA jevo thAya che, nakAme thAya che ane chevaTe pastA karAve che. AvI aneka upayogI hakIkata zAstramAM bharelI che, vicArane mATe ATaluM ghaNuM che. bAkI saMsArayAtrA saphaLa karavAnuM prabaLa sAdhanA pitAnA kSapazama pramANe ane gurumahArAjanA pharamAna pramANe zodhI levA dareke yatna kare. A manuSya bhava saphaLa kevI rIte thAya e vicAravuM bahu agatyanuM che. zuddha dazA prApta karavA mATe A prasaMga bahu anukULa che. pAzcAtya saMskArone lIdhe keLavaNImAM praveza, rAjya taraphanI dharma saMbaMdhamAM sagavaDa, pustako prApta karavA mATe mudrAyaMtrathI thayelI anukULatA, AkhA bhAratavarSamAM thayelI jAgRtine lIdhe svadharmamaryAdA punaHsthApana karavA mATe saMskAravALAonI abhiruci ane bIjA aneka sAdhanane laIne chellA keTalAka sikAo karatAM atyArano samaya anukuLa kahI zakAya. tenI sAthe ja pAzcAtya daDha saMskArane lIdhe ghamakriyAo tarapha parAmukhapaNuM ane cagya saMskArane abhAve dharma tarapha paNa upekSAvRtti prAptavya che e dhyAnamAM rAkhavAnuM che; chatAM sAmaTI rIte vakhatanI pratikULatAnA saMbaMdhamAM khAsa phariyAda karavAnuM kAraNa rahetuM nathI. A anukULatAne laIne A jIvane pitAne thayelI vadhArAnI khAsa anukULatA dhyAnamAM letAM, vakhatano lAbha levo jarUra che ema lAge che. * Sea Bacons essay on Studie's. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ]. vairAgyapadeza ( rara vairAgyane lagate A Akho adhikAra che. uddaghAtamAM A viSayanI agatyatAnA saMbaMdhamAM spaSTa ullekha jovAmAM Avaze. atra vairAgyanAM kAraNo zodhavAM hoya, te temAM bahu muzkelI paDatI nathI. ApaNe saMsArano koI paNa prasaMga laIe, to temAM ukta kAraNa sahaja prApta thaze; premanI asthiratA, premInA maraNane saMbhava, vastune nAza, yauvananuM prAga9bhya, vRddhAvasthAnI maMdatA, paugalika padArthone palaTane svabhAva, e sarva vairAgyane kheMcI lAve che; AkarSa lAve che, mana para sajajaDa chApa caTADe che. A te sAmAnya vAta thaI, paraMtu vyavahArane koI paNa prasaMga-sAmAnya ke asAdhAraNa-letAM temAMthI vairAgyanuM kAraNa maLI Avaze. vAdhe mAtra prasaMgane anukULa vicAra karavAnuM che. ekanA eka putranA maraNaprasaMge zoka karavAmAM Ave, te te vicAra kartavya nathI, zAstrokta nathI, prasaMgane anurUpa nathI. zubha ke azubha vyavahAranA kAryane aMge kaMIka vicAra Ave che, paNa sAdhya akkasa hovAthI vastutaH kartavyanuM bhAna karAvanArA vicAre AvatA nathI. adhikAranA dareka zloka para vicAra karI tene potAnA vyavahAramAM paNa upayegI banAvavAmAM Ave te ava varNavelI sthitine badale kAMIka navIna prakAza, nUtana sakuraNA, abhinava anubhava thAya; paraMtu avakAzanA vakhatamAM mAtra vAMcavA khAtara ja A adhikArAMtargata zleke vAMcavAmAM Ave che tethI svAtmAnubhava ke Atmadarzana thavAne bahu saMbhava turata te rahetA nathI. AtmAnI anaMta zakti che e have navuM jANavAnuM rahetuM nathI e zakti prakaTa karavA mATe Atmadravya para lAgelA karmanA samUhe dUra karavAnI jarUra che. e bhAva prApta karavA mATe, zuddha Atmadarzana karavAnI ruci thavA mATe vairAgyanI jarUra che. kAraNa ke saMsAra ane vairAgyane banatuM nathI ane saMsAra che, tyAM karma che ane karma che tyAM ochI vadhatI Atma-darzanavimukhatA che. saMsAra parathI niveda lAvavA mATe zuddha vicAraNuM karavAnI ane pitAnA dareka kArya para nirIkSA karavAnI jarUriyAta tethI spaSTa thAya che. A adhikArane pratyeka leka te tarapha prayANa sUcave che. iti savivaraNo vairAgyopadezanAmA dazamo'dhikAraH // Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza dharmazuddhayupadezAdhikAraH // jyAM sudhI A jIvane dharmazuddhi prApta thatI nathI tyAM sudhI vairAgyabhAva ke manenigrahathI kAMI paNa thaI zakatu nathI; athavA, bIjI rIte joie tA, dha zuddhi vagara e baMne bhAvA prApta thatA nathI. zuddha de, guru ane dharmane oLakhIne AdaravA e AgaLa vadhavAnu prathama pagathiyuM che ane meLavavA sAru atra prathama dharmAMzuddhi kema ane kevI rIte karavI tenA upadeza Ape che. dhamazuddhinA upadeza bhavedbhavApAyavinAzanAya yaH, * tamajJa ! dharma kaluSIkaroSi kim ? / pramAdamAnopadhimatsarAdibhirna mizritaM hmauSadhamAmayApaham // 1 // ( vaMzasthavila ) "huM bhUkha ! je dharma tArI saMsAra sabaMdhI viDaMbanAnA nAza karanAra che, te ja dharmane pramAda, mAna, mAyA, matsara vagere vaDe zA mATe milana kare che ? (tArA manamAM ceAkkasa samajaje ke) mizrita auSadha vyAdhinA nAza karI zakatuM nathI. " (1) vivecana--"dharma" zabda aneka arthamAM vaparAya che. dharma eTale pAtAnI pharaja, jema ke mAtRdha, pitRdha vagere; "dha" eTale vastubhAva : vaghuttaDhAvA dho. aikisajananA dharma e che ke hAI DrAjana sAthe maLe tyAre pANI thAya; dharma eTale puNya, e amAM prAkRta bhASAmAM te zabda vaparAya che. zAstrakAra e zabdane ghaNI vAra nIcenA atha mAM vApare cheH vItarAgapraNIta vacanAnusAra mana, vacana, kAyAnA zuddha vyApAra, e zabdanA artha karatAM enA bhAva upara dhyAna ApavAnI agatya vadhAre che. zabdArtha tA bAravatIti dharma:' (narakAdi adhogatimAM) paDatA jIvane UMce sthAnake dhAraNa kare te dharmaH * A ya: zabda eka ja pratamAM che, tenI khAsa jarUra che, nahi te prathama caraNamAM agyAra akSara thAya che. vAstavika rIte tA 2: ne badale caklR joIe, paNa kAI jagyAe tema nathI, tethI mULamAM azuddha jaNAtA ja pAThe rahevA dIdhA che. A saMbadhamAM 5. ANuMdasAgarajI jaNAve che ke cadU zabdathI uddeza karIne ta zabdathI vidheyanA nirdeza karyAM che, tema ja prathamamAM dharmanuM svarUpa ane pachI tenuM kaluSIkaraNa jaNAvyuM che, mATe ahIM ca: barAbara che. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra] dharmazuddhi [ rara3 durgatiprapatajantudhAraNAddharma ucyate / dhatte caitAn zubhe sthAne, tasmAddharma iti smRtaH // dhAraNa zA mATe kare e vicAra karavAthI samajAI jAya tevuM che. bhAre vastu pANImAM nIce bese che ane zuddha vartana rAkhanAra karmathI bhAre thatuM nathI, tethI ene karmabaMdha e che thavAthI te pariNAme upara tarI Ave che, eTale UMce-anukrame zivapuramAM-jAya che zuddha Atmadharma prakaTa kare, e sAdhya dharma che. dareka prayAsa, dareka kriyA, dareka vartananuM sAdhya anaMta guNa prakaTa karI akSaya sukha prApta karavuM e ja che. A sAdhya dharmane khAsa dhyAnamAM rAkhavAnI jarUra che. enAM sAdhana sAmAyika, pUjA, pratiSThA, dezasevA, janasamUhasevA, prANasevA vagere aneka prakAranAM che. ye sAdhanadharma kyA jIvane upayegI thaI paDaze e zodhI kADhavuM, pratyeka prANInuM kAma che. keTalIka vAra sAdhanadharmane sAdhyadharma samajavAnI moTI bhUla thaI jAya che, tenI sAme bahu vicAra karavAnI jarUra che. sAmAnya dRSTimAM te game teTaluM upayogI sAdhana heya, tepaNa je te pitAne pratikULa thaI paDe, to tene tajI devAmAM aDacaNa nathI, paraMtu sAdhya dharmane kadI paNa nukasAna pahoMcavA na devuM e rekhA anusAra dareka kriyA ke vartana AdaravAM. e dharmaprAptinI eTalI badhI jarUra che ke tenuM varNana karI zakAya nahi. je je prANI athavA prajA dharmane tyAga kare che, te ItihAsanAM pAnAM parathI asta thaI jAya che. rimana prajAe jyAre dharmane tyAga karyo tyAre teNe rAjya khoyuM ane dhIme dhIme sarva yuM. cAlu jamAnAnI pAzcAtya prajAmAM dhArmika saMskAra ochA thatA jAya che tene mATe tattvaciMtake bahu ciMtAtura rahe che. tene lIdhe AtmahatyA, asaMteSa, mahApravRtti thayA kare che ane kamanasIbe hiMdustAnanI dharmaparAyaNa prajA je A vartaNukanuM anukaraNa karaze, te pachI tene je mATe vAraso maLe che, te beI besaze ane dhIme dhIme ItihAsanA 'pRSTha parathI nAza pAmaze, paNa tenA vicArazIla putro A bhUla have jovA lAgyA che ane tethI paDatI thatI aTakavAno saMbhava kAMIka utpanna thayela che. navayuganI prajAe A vAta jarUra layamAM rAkhavA jevI che. Adhunika sudhArA (civilization) mAM ati vyavasAya, ati kharacALapaNuM, navIna padArthone vyAmoha, nUtana vastuo prApta karavAnI kAmanA ane dhananI gulAmagIrI pratyakSa dekhAI Ave che, emAM svArtha tyAga, popakAraparAyaNa vRtti ane azaktanuM pAlana thatuM nathI. deDAdoDamAM je AgaLa nIkaLe, tene jaya thAya che. emAM dhama zabdane lepa thAya che, eTale pachI prema, saMtoSa, sthiratA, e te AvI zakatAM ja nathI. e sudhArAne nAme prajAsattAka rAjya thAo ke samaSTi-vyavahAra vadhe, paNa ethI Atmika zAMti prApta thavAnI nathI, ethI vAstavika AnaMda thavAne nathI, ethI nirAMte besI sva-svarUpa vicAraNA thavAnI nathI. Arya prajAne dharma e ja sarvasva che ane tethI navIna yuganI pravRttimAM ** Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [dazama 224] adhyAtmaka 5krama paDavAnI sAthe dharmatatva zuM che te vicAravAno avakAza rahe te kAMI paNa mRdutA raheze nahi te dhananA vicAramAM, rAjyakArI khaTapaTamAM ane nirNaya vagaranA vAdavivAdamAM jIvana pUrNa thaI jaze. dharmazuddhinI A kALamAM bahu ja jarUra che e khAsa vicAravA yogya viSaya che. atra zarUAta karatAM kavIzvara kahe che ke zuddha dharmathI janma, jarA, mRtyune moTo bhaya nAza pAme che. A jIva pramAda, mAna, mAyA-kapaTa vagere karIne pitAnI jAtane ane pitAthI manAyelA dharmane malina kare che. zuddha dharmathI janma, jarA ane mRtyune bhaya e che thAya che, nAza pAme che, paNa e dharma zuddha joIe. A jIva viSaya-kaSAyAdi paugalika bhAvamAM phasAI jaIne dharmane malina kare che, eTale dharmarUpa saMcAmAM duHkha TALavAnI je zakti che te sadara prANInA saMbaMdhamAM bagaDI jAya che, aTakI paDe che. auSadhamAM regone haravAnI zakti che, paraMtu jyAre te ja auSadhamAM viruddha dravya meLavyuM hoya tyAre te pitAne guNa mUkI de che; tevI ja rIte dharma te bhavanAM duHkha TALI zake che, paNa pramAda vagere tene DoLI nAkhe che. dharma e zuddha suvarNa che, paNa temAM aneka prakArane bhegA thaI jAya che. dharma e zuddha jaLa che, paNa temAM kacaro nAkhavAmAM Ave che. dharma e caMdra che, paNa temAM lAMchana lAgatAM jAya che, e lAMchane kayAM kyAM che tenAM zeDAM nAme atra batAve che. (1; 151) zuddha puNyajaLamAM mala; tenAM nAmo zaithilyamAtsaryakadAgrahadho'nutApadambhAvidhigauravANi ca / pramAdamAnau kuguruH kusaMgatiH, zlAghArthitA vA sukRte malA ime // 2 // (upajAti) sukRtyamAM ATalA padArtho milarUpa che: zithilatA. matsara, kadAgraha, krodha, anuvApa. daMbha, avidhi, gaurava, pramAda, mAna, kuguru, kusaMga, AtmaprazaMsAzravaNanI IcchAo-sarva puNyarAzimAM elarUpa che." (2) vivecananIce spaSTa karelA padArtho puNya kAMcananI para mela jevA che. e zuddha jaLane oLI nAkhanArA che, caMdramAM kalaMka jevA che, mATe temane oLakhI kADhavA. e AkhuM lisTa nathI, paNa AgevAna DoLanArA emAM AvI jAya che. dharmakRtya, Avazyaka kriyA, cityavaMdanAdimAM maMdapaNuM, te zithilya, paranA guNone sahana na karavA, te tarapha IrSA karavI, e mAtsarya. pitAthI thayelAM apakRtyane paNa vAjabI TharAvavA ane tevA abhiprAya athavA takarArane jANI joIne majabUtAIthI vaLagI rahevuM e kadAgraha,gusse thavuM e kedha. keI ne dAna-mAna ApyA pachI athavA TIpa bharAvyA pachI athavA te kaI paNa dharmakArya karyA pachI, te kAryone bhUlarUpa samajavAM te anutApa. mAyA-kapaTa eTale vacana ane vartanamAM bhinnabhAva. zAstramAM batAvelI maryAdApura sara vartanane badale tethI UlaTuM karavuM. e avidhi. meM A moTuM kAma karyuM, tethI huM moTe evI Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] vairAgyapadeza [ 225 vicAraNA te gaurava, mAna, pramAda. samakti ane vratAdi rahita dharmAcArya nAmadhArI te kuguru. halakA mANasanI sobata karavI e kusaMgati ane bIjA mANase pitAnI prazaMsA kare e sAMbhaLavAnI IcchA lAghArthitA. A sarva vastuo sukRtyamAM malarUpa che, saMsAramAM rakhaDAvanArI che. joke A lisTa pUrNa nathI, te paNa temAM agatyanI vastuo ghaNI AvI jAya che. have AmAMthI sukRtyamAM maLarUpa keTalAka mane vikAra viSe atra khAsa vivecana karI batAve che. (2152) paraguNaprazaMsA yathA taveSTA svaguNaprazaMsA, tathA pareSAmiti matsarojjhI / / teSAmimAM santanu yallamethAstAM neSTadAnAddhi vineSTalAbhaH // 3 // (upajAti) jevI rIte tane tArA pitAnA guNonI prazaMsA vahAlI che, tevI ja rIte bIjAAne paNa potAnA guNanI prazaMsA vahAlI hoya che tethI matsara tajI daIne teonA guNanI prazaMsA sArI rIte karavA mAMDe, jethI tene paNa te maLe (eTale tArA guNonI paNa prazaMsA thAya.) kAraNa ke vahAlI vastu ApyA vagara vahAlI vastu maLatI nathI." (3) vivecana--upara ApaNe joI gayA ke svaguNaprazaMsA e malarUpa che. have atra te melarUpa na thAya ane maLe paNa kharI, evI yejanA batAve che. he bhAI ! je tane tArA guNonI stuti sAMbhaLavAnI IcchA hoya te, tuM pArakAnA guNonI stuti kara; kAraNa ke manuSya-svabhAva badhe ekasarakho che. duniyAnA niyama pramANe "rAkhapata ane rakhApata" arasaparasa hovAthI, je tuM tArI priya vastu bIjAne ApIza, te teo pitAnI priya vastu tane Apaze, darekane potAnA guNanI prazaMsA priya che, evuM tuM tArA pitAnA daSTAMtathI jANI zake che, mATe tAre tArI pitAnI ISTaprAptinA lAbha mATe para-guNastavana karavuM, e khAsa jarUranuM che. A te vyavahAranI vAta karI, paNa jyAre niSkAma vRttithI pArakA guNanI prazaMsA thAya che, tyAre karanArane bahu AnaMda Ave che. saddaguNu e evuM zuddha kAMcana che ke enI prazaMsA thAo ke na thAo to paNa e traNa kALamAM sonuM ja rahevAnuM che. enA para epa caDhe te dekhAva sAro lAge che, paNa enI mULa kiMmata te opa vagara paNa traNa kALamAM ekasarakhI ja rahe che. evA pArakAnA eka nAnA sadaguNane paNa mATe mAnI enAM stuti, stavana, prazaMsA karavAmAM Ave tyAre karanAra ADakatarI rIte guNa mATe mAna, guNavAna thavAnI IcchA ane pitAnuM guNIpaNuM batAve che; ethI pArakA guNanI prazaMsA karavI, e ADakatarI rIte pitAnI ja prazaMsA karavA jevuM che. zrI munisuMdarasUri mahArAje vANiyAne hisAba batAvyo che ke tame Apaze te te tamane maLaze, paNa tene kharekhara a. 29 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 ] adhyAtmakalpakama [ekAdaza bhAva atra batAvyuM te ja che. bhartuhari kahe che ke saMta loko para-guNastavana karIne pitAnA guNa prasiddha kare che, e temanuM caritra AzcaryathI bharapUra che. vAtano sAra e che ke pArakA guNa joIne IrSyA karavAnuM te svapna paNa lAvavuM nahi, paNa tenA tarapha svAbhAvika premathI ja jevuM. guNa-prApti ane svAma-zuddhadazA para ArohaNa karavAne e mukhya upAya che. (3; 153) pitAnAM guNastuti ane dezanindAmAM mana na rAkhavuM janeSu gRhNatsu guNAn pramodase, tato bhavitrI guNariktatA tava / mRtyu 2 *, manu koSAvi mufthataMta4 | (varAtha) bIjA mANase tArA guNanI stuti kare tyAre tuM harSa pAmIza to tArAmAM guNanI zUnyatA thaze ane loko tArA de tane batAve tyAre kheda pAmIza, to te deze tArAmAM nizcaLa-daDha thaze." (4) vivecana-ApaNAmAM kAvyacAturya, prAmANika vyavahAra, tapa, dAna, upadeza devAnI addabhuta zakti ke evo koI paNa saddaguNa ke saddavartana hoya, tenI ApaNAM nehI, sagAM ke rAgIo prazaMsA kare, te sAMbhaLI ApaNane AnaMda thAya ke tarata mada caDhe che, keTalIka vAra A banAva ADakatarI rIte bane che. mAyAthI ke dekhAva karavAnI TevathI A jIva te vakhate bole che ke "emAM kAMI nahi, e te mArI pharaja hatI vagere." paNa emAM ghaNI vakhata mAyA hoya che. bIjA mANaso guNastuti kare e sAMbhaLavAnI IcchA thAya, pitAnuM vartana bIjAne jaNAvavAnI IcchA thAya ane bIjA tenAM vakhANa kare te sAMbhaLI AnaMda thAya, tyAM guNaprAptine cheDe Ave che. jene guNa upara guNa khAtara ja prema hoya che te leke zuM bole che, zuM dhAre che, enI darakAra ja karatA nathI; eno vicAra paNa karatA nathI. e ja niyama pramANe, jyAre potAnA doSa sAMbhaLIne kheda thAya che, tyAre pachI deSa dUra karavAnI vicAraNA ke kartavyanuM bhAna rahetuM nathI. ene bIjA mANaso zuM kahe che, te tarapha tenuM dhyAna rahe che. tethI khela bagaDe che, ane tene lIdhe de jAmI jAya che, deSa para sIla thAya che ane ene doSa choDavA e pitAnI priya vastu choDavA jevuM thaI paDe che; athavA ghaNu vAra deSane deSa tarIke oLakhI zakAte ja nathI ane deSa chupAvavAne prayatna thAya che, kAraNa ke amuka vicAra, uccAra ke AcAra tarapha enuM dhyAna rahetuM nathI paNa loke tene mATe zuM dhAre che ke bole che, te tarapha dhyAna rahe che. lokonuM dhAravuM barAbara na hoya te A jIva chetarAya che. lekamAM AMtara hetune vicAra karI mata bAMdhanArA alpa hovAthI dhAraNAmAM bhUla karanArA vizeSa hoya che, ane tethI lokaprazaMsA ke janaci * ced sthAne re iti vA pAThaH / - stava iti vA pAThaH / WWW.jainelibrary.org Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [rara7 adhikAra ] dharmazuddhi para AdhAra rAkhanArA bahudhA chetarAya che. have guNa-deSane aMge kartavya zuM che te vizeSa spaSTa rIte joIe. (4; 154) zatruguNaprazaMsA pramodase svasya yathAnyanirmitaiH, stavaistathA cetpratipanthinAmapi / vigarhaNaiH svasya yathopatapyase, tathA ripUNAmapi cettato'si vit // 5 // ( vaMzastha ) bIjA mANasee karelI tArI prazaMsA sAMbhaLIne jema tuM khuzI thAya che, tevI ja rIte zatrunI prazaMsA sAMbhaLIne paNa tane pramoda thAya, ane jevI rIte tArI pitAnI niMdA sAMbhaLIne kheda pAme che, tevI ja rIte zatrunI niMdA sAMbhaLIne kheda pAme, tyAre tuM kharekharo jANakAra che ema samajavuM." (5) - vivecana-potAnA ke pArakAnA guNenI stuti sAMbhaLI guNa upara prabheda thAya ane potAnA ke pArakAnA dezanI niMdA sAMbhaLI doSa upara tiraskAra thAya, evuM valaNa karavAne atra upadeza che. emAM potAnI ke pArakI stuti gaNavAnI ja nathI ane pramoda thAya che te guNane thAya che, guNa upara thAya che, guNa pratye thAya che. emAM guNavAna keNa che, e ja jovAnuM che. guNavAna mANasa bhale zatru hoya, hADarI hoya, paNa tenA saddaguNa mATe tenA tarapha AkarSaNa thAya che. TUMkamAM, guNa upara guNu khAtara ja prema thAya che. AvI sthiti jarA avalokana karI vicAra karavAnI Teva pADavAthI prApta thAya che. evI ja rIte jema pitAnI niMdA sAMbhaLI kheda thAya che tevI ja rIte zatrunI niMdA sAMbhaLIne paNa kheda thAya, tyAre je kArya karavAnuM che te siddha thayuM samajavuM. samajaNa jJAna, vidvattA e sarvano samAveza A nAnI vAtamAM thAya che. guNa tarapha guNa khAtara ja prema rAkhe e upadeza che. bhartuhari kahe che ke pArakAnA nAnA saddaguNane paNa je mATe parvata je karI tene mAna Ape che, te saMta jANavo. paNa zrI munisuMdarasUri mahArAja te AgaLa vadhI jaNAve che ke je prANu guNane guNa khAtara mAna Ape te ja jANakAra che, zAstra vAMcyAM hoya tenuM phaLa e ja che ane tevI ja rIte deSa upara doSa khAtara ja aprIti rAkhe te ja khare jJAnI che. AvI rItanA vartananuM phaLa zatrumitra para samabhAvamAM Ave che. evI rItanA vartanathI manane je Teke ane zAMti maLe che te anirvacanIya che, ane, vAstavika rIte kahIe te, te anubhavagamya ja che. upAdhyAyajI kahI gayA che ke "rAga dharIje jahAM guNa lahIe." je jagyAe guNa hoya tyAM rAga rAkha; emAM guNavAna keNa che te jovAnuM ja nathI; jyAM guNa hoya tyAM rAga rAkhavo. (5, 155) paguNaprazaMsA stavairyathA svasya vigarhaNaizca, pramodatApau bhajase tathA cet / imau pareSAmapi taizcatuva'pyudAsatAM vAsi tato'rthavedI // 6 // (upendravajrA ) Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 ] adhyAtmakalpadruma ekAdaza " jevI rIte pAtAnI praza'sA ane niMdAthI anukrame AnaMda ane kheDha pAme che, tevI ja rIte paranI praza'sA ane niMdAthI Anada ane kheda thatA hAya, athavA te cAre upara udAsIna vRtti rAkhatA hoya, te tuM kharA anA jANakAra che." ( 6 ) vivecana--upara kahyuM te ja atra kahyu che. pArake mANasa game te hAya, bhale te mitra hoya ke zatru hAya, paraMtu jyAre tenA upara guNavAna heAvAthI prameAda ja thAya tyAre zAstranA rahasyanu jANakArapaNuM' prApta thayuM che ema samajavu'. athavA te te cAre vastu svaguNapraza'sA, svadoSaniMdA, parazuzuprazaMsA, paradoSaniMdA enA upara udAsIna vRtti AvI jAya, to te paNa vadhAre sAru che, eTale e tarapha dhyAna ApavAnuM valaNu ja na thAya, phakta pote peAtAne ceAgya raste kAma calAvyA kare, evI udAsIna vRtti prApta thAya tA vadhAre ThIka che. paNa keTalIka vAra udAsIna vRttine nAme bedarakArI dAkhala thaI jAya che, tenAthI cetavAnI jarUra che. atra AsIna vRtti kahI che te jANIjoIne ajJa rahevu ema nathI, paNa te jANavA tarapha svAbhAvika valaNa ja na rAkhavu e che. AkhA zrlokane uparanA zlAkanI noTa barAbara lAgu paDe che. zrI AnaMdaghanajI mahArAja zrI zAMtinAthajInA stavanamAM kahe che ke :~ mAna apamAna citta sama JaNe, sama gaNe kanaka pASANa re; vaMdaka nivruka sama gaNe, inzyA hAya tuM jANuM re. zAMtijina ! eka muja vita, AvI sthiti prApta karavAnA atra upadeza che. ( 6; 156) guNastutinI apekSA nukasAnakAraka che. bhavenna ko'pi stutimAtrato guNI, khyAtyA na bahvayApi hitaM paratra ca / tadicchurIrSyAdibhirAyatiM tato, mudhAbhimAnagrahilo nihaMsi kim ? // 7 // ( upajAti ) " leAka vakhANa kare tethI keAI guNI thatA nathI; vaLI, bahu khyAtithI paNa AvatA bhavamAM (paralAkamAM) hita thavAnuM nathI; tAre jo AvatA bhavamAM tAru' sAruM karavAnI icchA che, te nakAmA abhimAnane vaza thaI ne, irSyA vagere karI, AvI bhava zA mATe bagADe che ? " ( 7 ) vivecana--devacaMda nAmanA mANasa athavA khIjAsA-khase| hIrAcaMdanI stuti kare, tethI hIrAca'damAM kAMI guNu AvI javAnA nathI. tenAmAM hIra haze teA raheze, ane kadAca stutithI to UlaTuM nukasAna thavAnuM haze tA thaze. vaLI, atra game teTalAM vakhANu thAya, bhATacAraNA AkAzamAM caDhAvI de, tApaNa paraleAkamAM tenI asara thatI nathI. tyAM kAMI vakhANu pAmelA mATe pakSapAta nathI, tema ja te mATe kAMi judI jagyA nathI. stutine pAtra thavAnI jarUra che. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] dharmazuddhi [ ra29 atra eka ghaNI agatyanI bAbata para dhyAna kheMcavAnI jarUra lAge che. ApaNe ApaNuM vartana guNane anusarIne rAkhavuM. IrAdApUrvaka ApaNAM vakhANa thAya, tevI rIte duniyAne batAvavA khAtara vartana karavuM nahIM, chatAM vakhANane pAtra AtmAne banAvavAmAM aDagraNa nathI, balake tevA ja thavAnI jarUra che. loko stuti kare temAM guNahAni thatI nathI, paraMtu jenI stuti thAya che teNe te karAvavAnA hetuthI kAMI paNa vartana karavuM joIe nahi ane vidyamAna guNano paNa stuti sAMbhaLIne tenA para mana ApavuM joIe nahIM. atra A jIvamAM dekhIto virodha che te batAve che. eka to darekane AvatA bhavamAM sAruM thAya tevuM karavAnI IcchA ane bIjuM tethI taddana viruddha vartana. he bhAI ! je tuM AvatA bhavamAM mAnasika ke zArIrika sukha meLavavAnI IcchA rAkhate ho te pachI A bhavamAM IrSyA ke abhimAna karI, pArakAmAM guNa chatAM niMdA, ke potAmAM doSa chatAM prazaMsA ke IrSyAthI bIjAnA guNane prakAzamAM na AvavA devA vagere vagere niSiddha kAryo karI zA mATe sukha maLavAnA upAyone kApI nAkhe che ? tAre tArA guNa bahAra pADavAnI IcchA rAkhavI nahi. vaLI, yAda rAkhaje ke, guNa che te dAbaDAmAM nAkhelI kastUrI che. joke karI pite IrachA rAkhatI nathI ke potAnI sugaMdha badhe prasare, paNa guNano tema ja kastUrIne svabhAva che ke te pitAnA mULa dharmathI ja ApoApa sarvatra prasare. vastu avalokana karanAra tattvo sArI rIte samaje che ke prazasA-AbarU-nI pachavADe doDanArane te maLatI nathI, paNa tene je lAyaka thAya tene varavAne hAthamAM mALA laine te Atura UbhI hoya che ane IcchA ke anicchAe te vare che, evo A jagatano krama che. (7; 157) "zuddha" dharma karavAnI jarUra : karanArAonI svapatA sRjanti ke ke na bahirmukhA janAH, pramAdamAtsaryakubodhaviplutAH ? / nADhiSamA mamasAmUvukSya zuddha sujhata carAvari ! 8 | ( paMcAsthavira) pramAda, matsara ane mithyAtvathI gherAyelA keTalAeka sAmAnya mANase dAna vagere dharmo kare che, paNa A dharmo malina che; te teonI upekSA karI zuddha sukRtya lezamAtra eka aNuM jeTaluM paNa kara. (8) vivecana-mA, viSaya, kaSAya, vikathA ane nidrA e pAMca pramAda che. paraRddhi ke gaurava tarapha IrSA e matsara. ane daSTirAga vagere mithyAtva; ene lIdhe jIva dAna, zIla, tapa vagere kare che. mithyAtvathI mAnatA mAne che, daSTirAgathI hajAro rUpiyA bhegI bhramaranA paga AgaLa samarpaNa karI de che, ajJAnathI lAMghaNe karI kAyakleza kare che, ahaMkArathI nAmanI khAtara lAkha rUpiyAnI sakhAvata karI de che ane vartamAnapatramAM nAma AvavA khAtara moTI rakama phaMDamAM bharI Ape che, paNa AvI rIte karela dharmakArya kalaMkita Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 ] adhyAtmakalpama [ ekAdaza che, caMdramAM kalaMka tulya che, sonAnI thALImAM loDhAnI mekha che, anAdaraNIya che, ISTa phaLa rekanAra che. saMsAramAM rajhaLAvanAra che. je tAre kharekharuM kAma kADhavAnI IcchA hoya te eka jarA vakhata paNa zuddha dharma kara. upara pahelA keI paNa paudagalika bhAvo choDI de, saMsArane kApI nAkha. pachI tuM khUbI jaje, tane te vakhate tArA manamAM ja e apUrva AnaMda thaze ke AkhI jiMdagI te e AnaMda anubhavyuM nahIM hoya. zuddha Atmika sthitimAM ramaNa karavuM e svAbhAvika dazA che ane evI dazA eka vAra prApta karI. pachI zuM karavuM e tane ApoApa sUjhI Avaze. A zlokane UMDe Azaya vicAravA yogya che. moTAM moTAM pustaka vAMcavA yogya jJAna meLavavA mATe ekaDA zIkhavAnI jarUra che, ane suMdara maMdira caNavA mATe pAyA khodavA jevuM kAma karavAnI paNa jarUra che. A vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavAnI AvazyaktA che. ekaDA jANyA vagara ane pAyA chedyA vagara suMdara pariNAma batAvanArAM kAryo thatAM nathI e spaSTa che. paNa sAthe yAda rAkhavuM ke niraMtara ekaDA ja ghUMTavAnuM kAma karavAnuM nathI, niraMtara pAyA khodavAnuM kAma karavAnuM nathI. sAdhya daSTimAM rAkhIne ja A banne kAryo AdaraNIya che. malina dharmAcaraNe paNa abhyAsa pADavA mATe upayogI che, kAraNa ke e ekaDA ghUMTavA jevAM kAryo che. anAdi abhyAsathI pramAda, mAtsarya, kaSAya vagerene tyAga sarvathI bana ghaNuM mANasane azakya lAge che, paraMtu puruSArtha karavAthI tene tyAga thaI zake che. tyAga kare che evI cIvaTa manamAM hoya to paNa bahu phera paDe che. A taddana judI vAta che. abhyAsa pADavA mATe ekaDA ghUMTavAnI khAsa jarUra che, paraMtu ekaDAnuM ne ekaDAmAM ja suMdara raMgavALuM jIvana pUrNa thAya, te ISTa nathI. upAdhyAyajI te ja matalabanuM kathana adhyAtmasAranA bIjA adhikAranA vazamA kokamAM kare che. malina dharmakAryothI lAbha nathI ema nathI, paNa te bahu alpa che, mumukSu jIvanI sAdhya meLavavAnI apekSAe taddana lAbha nathI, ema kahIe to cAle. A sarva hakIkatanuM tAtparya e ja nIkaLe ke prazasta dharmAcaraNa karavAM. ApaNe eka sAmAnya dAkhalo laIe te A vAta vizeSa spaSTa thaze. eka prANIne daza hajAra rUpiyA kharacavAnI ApaNe preraNA karIe. te jIva vyavahAru che, kamanA agama siddhAMtane samajAtuM nathI, duniyAne kahe che, AthI tene mAnanI IcchA che AvA prasaMge tene mAna laIne paNa dAna karavA mAM harakata nathI. tenA dravyane A raste vyaya thatAM thatAM te dAnadharmanI utkRSTatA samajaze ane pachI gupta dharmAdAthI aMtaraMga zAMti ane saMtoSa ke thAya che te dhIme dhIme samajaze. abhyAsa pADavA mATe prathama tene mAnanI IcchAnI tRpti karavI te paNa ISTa che. vizeSa samaju prANa prathamathI ja A vAta samajI zake che ane tenAM kAryo kaI paNa eNika manovikArane tRpta karavA mATe hotAM nathI, paNa parama sAdhya prApta karavAnA zuddha adhyavasAyathI utpanna thAya che. chello mAga Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ adhikAra dharma zuddhi - [ ra31 parama ISTa che, mahAkalyANa ApanAra che ane te grahaNa karavAne athavA grahaNa karavAnI IcchA ane bhAvanA rAkhavAne atra upadeza che. (8; 158) prazaMsA vagaranA sukRtyanuM viziSTapaNuM AcchAditAni sukRtAni yathA dadhante, saubhAgyamatra na tathA prakaTIkRtAni / brIDAnatAnanasarojasarojanetrA-vakSaHsthalAni kalitAni yathA dukuulaiH||9|| (vasantatilakA) A duniyAmAM gUDha puNyakarmo-sukRtye jevI rIte saubhAgya Ape che, tevI rIte prakaTa karelAM sukRtya ApatAM nathI. jema ke lajajAthI namAvyuM che mukhakamaLa jeNe evI kamaLanayanA strInAM stanamaMDaLa vastrathI AcchAdita hoya, tyAre jeTalI zobhA Ape che teTalI zebhA ughADAM hoya tyAre ApatAM nathI." (9) vivecana-spaSTa che. duniyAmAM khAnagI (gupta) dharmAde karanArA kharekhara lAbha bAMdhI jAya che. duniyA tenA guNa gAo kena gAe, tenI tene darakAra rahetI nathI, hotI nathI. kAMcaLI paherI upara sADI paherelI hoya tyAre strInA hRdayabhAganI je zebhA sAmA mANasane lAge che, teTalI ughADA stana hoya che tyAre lAgatI nathI. ApaNe pitAnuM zarIra paNa vastrathI vIMTAyeluM hoya che tyAre ja zobhA Ape che, tevI ja rIte sukRtye DhAMkelAM hoya che tyAM sudhI vadhAre saubhAgya Ape che. gupta sukRtya karatI vakhate karanArane bahu zAMti Ape che ane tenuM smaraNa karavAthI Atmika saMtoSa Ape che, e khAsa lakSamAM rAkhavA gya che. dareka kAryanI asara Atmika sRSTimAM kevI thaze, te vicAravAnI jarUriyAta AthI jaNAI Ave che. mAna-kIrtithI kadAca sthaLa AnaMda cheDe vakhata lAge, paNa apUrva Atmika zAMti, je meLavavAno prayAsa sarva mumukSuone che, te te zAMta sthitimAM zAMta rahIne karela gupta kAryothI ja thAya che. game te kAraNathI, paNa pracalita vyavahAra AthI taddana UlaTa thaI gayuM che, ema sarvathA nahi te seMkaDe navANuM TakAmAM jovAmAM Ave che. eka mANasane eka lAkha rUpiyA kharacavAnI IcchA thaI te kharyA pahelAM ja tenAM Dhola-nagArAM vagaDAvavA prayatna karate te jovAmAM Ave che. kharaca karavAne vakhata prApta thAya tyAre tene kabaje choDatuM nathI, vyAja vAparavA IchA batAve che, nyUsapeparamAM moTA moTA riporTo mekale che athavA mokalAve che ane eka vAra khalA paisAno cAra-pAMca vakhata judI judI rIte lAbha le che! AvI rIte ghaNuMkharuM aprAmANikapaNe pedA kare che ane abhimAnathI khace che. eka dhana kharacavAnI hakIkata thaI tevI ja rIte bIjAM anuSThAne mATe paNa samajI levuM. jIvane anAdi svabhAva abhimAna karavAnuM che, te sIdhI ane ADakatarI rIte zubha kRtyamAM paNa thaI jAya che ane tenuM kAraNa vAstavika tatvaSaNuM nahi e ja che. vicAra karatAM jaNAya che ke vastasvarUpa AthI UlaTuM ja che. eka sukRtya karavA pahelAM Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23ra ] adhyAtmaka9pakuma [ ekAdaza athavA karatI vakhate tene khAnagI rAkhavAthI bahu jAtanA bahu lAbha thAya che. abhimAna na thaI jAya te bahu moTo lAbha che, kAraNa ke abhimAnathI sukRtyanuM phaLa ahIM ja rahI jAya che. lokamAM kIrti belAya athavA bahu to devagati maLe, paNa nirjarA thavI muzkela che. e uparAMta gupta sukRtya karatI vakhata apUrva mAnasika AnaMda thAya che, AtmasvarUpamAM ramaNa thAya che ane pharaja bajAvavAne zuddha khyAla Ave che-e sarva lAbhe judA ja che. ( 159) svaguNaprazaMsAthI lAbha jarA paNa nathI. stutaiH zrutairvApyaparai nirIkSitairguNastavAtman ! sukRtairna kazcana / tti naiva proTIauvo, jhUmA di pUrnipatafja svadhA (paMrAthavitra) tArA guNa athavA sukRtyonI bIjA stuti kare athavA sAMbhaLe athavA tArAM sArAM kAma bIjA jue, tethI he cetana! tane kAMI paNa lAbha nathI. jema ke jhADanAM mULa ughADAM karI nAMkhyAM hoya te tethI jhADa phaLatAM nathI, paNa UlaTAM UkhaDI jaIne ya para paDe che (tema ja sArAM kAme paNa ughADAM paDavAthI bhaya paDe che.) (10) vivecana-eka mANase pRthvI para suMdara jhADa vAvyuM ane tenAM mIThAM phaLa thaze ema tene lAgyuM, tethI tenuM mULa kevuM haze te jovAnI IcchA thaI. Ama vicArI bIjAne batAvavA sAru tathA pote jevA sAru mULa pharatAM je mATI-kacara vagere hatAM te dUra karyA ane mULa badhAe joyuM. paNa pariNAma zuM AvyuM? phaLa to na maLyuM, paraMtu jhADa paNa nAza pAmI gayuM ! AvI ja rIte sArAM kAmane yaza sAro bolAze, ema dhArI A jIva sukRtyarUpa mULa bIjAne jovA sAru ukheDI tenI pharatI aprasiddhatArUpa mATI vagere hoya che, te dUra kare che. tema karavAthI joke yaza to bolAya che, paNa tenA phaLano nAza thAya che ane sukRtyanA nAzathI te pite paNa nAza pAmI jAya che. atra janA A pramANe che-(1) sukRtyanI mULa sAthe janA, (2) AtmAnI vRkSa sAthe, (3) (sukRtyonAM) stavana, zravaNa, nirIkSaNanI (vRkSanA) prakaTIkaraNa sAthe, (4) (sukRtyanA) guNane abhAva, tenI vRkSanA phaLavAnA abhAva sAthe ane (5) dharmanAzanI vRkSanA adhaHpAta sAthe yojanA karavI. vicAraze to che paNa tema ja pArakA mANase ApaNuM guNa ke sArA kAmanI stuti kare temAM lAbha zuM che? tAtvika vicAra karatAM jaNAya che ke kIrti ke mAnanI IcchA paNa ajJAnajanya che; emAM kAMI dama jevuM nathI, ane vicakSaNa mANaso kadI tenI IcchA karatA nathI. AgaMtuka rItyA te maLI jAya te bhale maLe, paNa tenI khAtara cAritryavAna potAnuM vartana kare, e cAritrane ja chAjatuM nathI. ane ghaNuMkharuM duniyAmAM bane che paNa ema ke, je enI pachavADe doDe che tene e varatI nathI ane UlaTo pachavADe doDavAne kaleza Ape Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] dharmazuddhi [ 233 che. kIrtinA lobhIne sukRtyane nAza thAya che ane ghaNI vAra UlaTuM apamAna maLe che. A sarva hakIkata anubhavagamya che ane avalokana karanAra turata pAmI jAya tevI che. (10160) guNa upara matsara karanAra tenI gati tapaHkriyAvazyakadAnapUjanaiH, zivaM na gantA guNamatsarI janaH / apathyabhojI na nirAmayo bhavedrasAyanairapyatulaiyaMdAturaH // 11 // (vaMzasthavila ) "guNa upara matsara karanAra prANI tapazcaryA, Avazyaka kriyA, dAna ane pUjAthI mele jate nathI; jema ke mAMde mANasa je apathya bhojana karato hoya, te pachI te game teTaluM rasAyaNa khAya to paNa sAje thatuM nathI." (11) vivecana -jevI rIte pitAnAM sukRtyanI stuti sAMbhaLavAnI IcchA rAkhavI, e dharmazuddhimAM maLarUpa che, tevI ja rIte pArakAnA sArA guNa tarapha ISya-adekhAI karavI, e paNa maLarUpa che. pArake matsara karanAra mANasa game teTalAM dharmakRtya kare, cha aThThama kare, yoga-upadhAna vahe, pratikamaNa, paracakhANa vagere Avazyaka kriyAo kare ke pAMca prakAranAM dAna Ape, yA te mahA-ADambarathI aSTa, sattara, ekavIza ke eka so ATha prakArI pUjAo racAve, paNa te mokSe jaze nahi. jema ke mAMde mANasa karI kare nahi ane khAMDa, khaTAza vajarya hoya chatAM chAnI rIte khAya, pachI tene tame paMcAmRta-parapaTI, vasaMtamAlatI ke gajavela khavarAvo, te paNa lAbha thaze nahi, tevI ja rIte tapa, kriyA, dAna vagere rasAyaNa che, tenI sAthe ja jo guNa tarapha mansararUpa apathya bhejana levAmAM Ave te pachI zivagamanarUpa nIrogIpaNuM A jIvarUpa vyAdhigrasta prANIne prApta thatuM nathI. e pramANe daSTAMta-dArNatika rojanA samajavI. ghora tapasyAnA pariNAme devalokanAM sukha maLe, e zA kAmanuM? Avazyaka kriyA karIne pAchuM te ja kRtya te bhAve pharI pharI vAra karavAnA vamaLamAM pharavuM paDe te zA kAmanuM? dAna ApyA pachI pAchuM dAna levAno vAro Ave, te zA kAmanuM ? alabatta, jA jA kriyA nA na pATaSatA e sUtra kharekharuM che, paNa, upara jaNAvyuM che tema, mANe janAranI ane mokSe javAnI IcchA rAkhanAranI najaramAM e lAbha taddana alpa che. tethI niSphaLa che ema kahIe to paNa khoTuM gaNAya nahi. he cetana ! tuM paraguNa-asahiSNutA tajI de ane tema karI tArA kamarUpa rogone dUra kara. (11; 161) zuddha puNya a5 hoya topaNa sAruM mantraprabhAratnarasAyanAdinidarzanAdalpamapIha zuddham / dAnArcanAvazyakapauSadhAdi, mahAphalaM puNyamito'nyathA'nyat // 12 // (upajAti ) maMtra, prabhA, ratna, rasAyaNa vagerenAM daSTAMtathI (jaNAya che ke, dAna, pUjA, Avazyaka a. 30 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 ] adhyAtmakalpadruma [ekAdaza pauSadha vagere ( dha kriyA ) bahu thADAM hoya, tApaNa je zuddha hAya, teA mahAphaLa Ape che ane bahu hoya chatAM azuddha hoya te meAkSarUpa phaLa ApatAM nathI." ( 12 ) vivecana--zuddha matrAccArathI asalanA vakhatamAM puNyanA prakhalapaNAthI deva prasanna thatA hatA; te jarA hoya tepaNu bahu kAma thatuM hatuM. tevI ja rIte sUrya-ca'dranI prabhA jarA paDe tApaNa AkhI duniyAmAM prakAza kare che. pAMca rUpiyAbhAra leAtuM ane teTalA ja vajananAM ratna ( maNi, mAtI, mANeka ke hIrA) hAya tA kiMmatamAM lAgaNA phera paDI jAya che. rasAyaNa-mArela pArA vagere-eka talabhArathI ochuM khavarAvavAmAM Ave tApaNa je te zuddha hAya tA, zarIrane bahu guNa kare che. evI ja rIte, dAna, pUjA, pauSadha vagere anuSThAne mATe samajavu. ApaNA leke hu'mezAM sakhyA tarafe jue che ane tethI chetarAya che, paNu samajIe tenI zuddhatA-suMdaratA-tAttvikatA tarapha jovu joIe. Never look to the quantity of your actions but pay particular attention to the quality thereof A vAkayamAM bahu khUkhI rahelI che. ApaNe keTaluM karyuM te ja jonArA chIe, paNa kevu' karyuM' te jovAnI khAsa jarUra che. AkhA jIvanamAM prabhubhaktimAM eka vakhata vIryodyAsa thaI jAya tApaNu bhavanI bhAva bhAMgI jAya. tevI ja rIte Avazyaka kriyAmAM vicAraNAne pariNAme kharAkhara pazcAttApa thAya, ke pauSadhamAM apUrva bhAvazuddhi thaI samatA prApta thAya, tA ApaNuM kAma thaI jAya. ane tevI sthiti prApta karAvavAne mATe ja sarvAM zAstrakArAnA prayAsa che. AthI UlaTu, jo zuddhinI apekSA vagara bahu bahu kriyA karavAmAM AvatI hoya pazu zuddhatA jarA pazu na hAya ane UlaTI azuddhatA dAkhala thatI hoya teA phaLaprApti thatI nathI, je hetuthI kriyA karavAmAM Ave chete hetu jaLavAtA nathI ane kadAca alpa lAbha thAya che tA te rUpiye eka badAma jeTalA thAya che. A AkhA adhikAranA uddeza e ja che ke thADuM kara, paNa barAbara kara, bahAranI kiMmata ke dekhAvathI lAbhAi jA nahi. (12; 162) ukta artha para dRSTAMta dIpo yathA'lpo'pi tamAMsi hanti, lavo'pi rogAn harate sudhAyAH / tRNyAM* dahatyAzu kaNo'pi cAgne-dharmasya lezo'pyamalastathAMhaH // 13 // ( upajAti ) " eka nAnA dIvA paNa aMdhakArane haNI nAkhe che, amRtanu eka TIpu paNa aneka rAgeAnA nAza kare che, ane agninI eka cinagArI paNu khaDanA mATA DhagalAne bALI mUke che; tevI ja rIte jo dharmanA aMza paNa nirmaLa hoya teA te pApane haNI nAkhe che." (13) vivecana--spaSTa che. alpa dIvA paNa vistRta jagyAmAMthI aMdhakArane dUra karI nAkhe che, tevI ja rIte sarva khAkhatamAM samajavuM. A sarvAM hakIkata e ja batAve che ke zuddhi tRNaM ityapi pATho'nyatra dRzyate * Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] dharma zuddhi [ 235 tarapha khAsa dhyAna ApavAnI jarUra che. have zuddhi sAthe bhAvanI keTalI jarUriyAta che te batAvI adhikAra samApta kare che. (13; 163) bhAva ane upayAga vagaranI kriyAthI kAyAkleza; upasa'hAra mAvopayo zUnyA, urvanAvathI yiAH sarvaH / teheze hamase, chamAsi naiva punAsAm // 24 || (Af) '* bhAva ane upayAga vagara sarva Avazyaka kriyA karatAM tane mAtra kAyakaleza (zarIranI majUrI) thaze, paNa tuM tenu phaLa meLavI zakIza nahi ja." (14) , vivecana-- bhAva' eTale cittanA utsAha (vITlAsa ) ane ' upayAga ' eTale sAvadhAnatA (jAgratapaNuM'), jema ke Avazyaka kriyAmAM sUtrArtha, sUtra, atha, vyaMjana, dIrghahasvAccAra vagere bAbatamAM sAvadhAnapaNu. bhAva ane upayAga vagaranI kriyA karavI e mAtra kAyakleza che ane temAM phaLa taddana alpa che; kAMI nathI. zAstrakAra kahe che ke-- bhAva vinA dAnAdrikA, jANA alUNA dhAna; bhAva rasAMga maLye thake Te krama nidAna. bhAva vagara dAna vagere kriyA karavI, e mIThA vagaranA bhAjana jevI che. tevI ja rIte suktamuktAvalIkAra paNa kahe che ke-- mana viSNu milavA jyuM, cAvaveA da'tahINe; guNa viNa bhave jyu, jImave| jyu. alUNuM, jasa viSNu bahu jIvI, jIvate jyuM na sehe, tima dharma na sohe, bhAvanA jo na heAhe. e uparathI spaSTa rIte jaNAya che ke bhAva vagaranI dharmakriyA taddana zuSka che, nakAmI che, jINu che, ananukaraNIya che, aniSTa che. e mana vagaranA meLA che ane dAMta vagaranAM cAvaNuAM che. teTalA mATe ja zrI siddhasenasUri mahArAjA zrI kalyANamaMdira staMtramAM kahe che ke he prabhu ! anata sa'sAramAM bhavabhramaNu karatAM mane tAruM dana eka vAra paNa thayu. hAya, ema lAgatuM nathI, kAraNa ke thayuM heta teA pachI mArI A sthiti hoya nahi." matalakha e che ke vAstavika darzana thayuM nathI, kAraNa ke kadAca prabhunAM darzana thayAM haze, prabhunI pUjA karI haze ke dezanA sAMbhaLI haze, paNa citta vagaranu kayu haze. casmAta kriyA: pratiSThanti na mAyanyA: je kAraNa mATe bhAva vagaranI kriyA phaLa ApatI nathI, tethI prabhunu vAstavika darzana thayu' ja nathI-ema kahIe te cAle, bhAvanI sAthe sAvadhAnapaNuM-jAgrata vivekanI paNa teTalI ja jarUra che, ekalI bhakti Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 adhyAtmakaparphoma [ ekAdaza phaLatI hoya, te rAtrie UThIne zrI neminAthajIne vaMdana karavA janAra pAlakanI zuSka bhaktimAM kacAza nahotI, paNa tyAM bhAva tathA upayAga nahAtAM. vIrA zALavIe aDhAra hajAra sAdhune vAMdyA ane zrIkRSNe paNa vAMghA. jyAre zrIkRSNane mahAlAbha thayA, sAtamI nArakIne cogya AyuSyanAM daLiyAM meLavyAM hatAM, te zuddha thaI trIjI nArakIne yAgya thaI gayAM, e ane bIjA lAbha paNa thayA; tyAre vIza zALavI bicArA mAtra kAyaleza pAmyA. ekasAthe ekasarakhI kriyA karanAramAM ATaluM aMtara paDI jAya che, enu` kAraNa bhAva ane upayAganI tIvratA ane ma'datA ja che. vyavahAramAM paNa e bAbata anubhavasiddha che. eka mitra maLe ane sAmAnya rIte mAM malakAvyA sivAya Apa kema che ?" ema pUche, tenA karatAM cittanA premathI pUche, tyAre tenI mAMnI AkRti paNa malakAya che. cittathI prema batAvanAra tarapha nAnuM bALaka paNa khe'cAya che ane zeThanA prema vagara garIba nAkara paNa barAbara nAkarI karatA nathI. zrAvakanA dIkarA chIe eTale zarama khAtara dehare javuM joie, tema dhArI dehare javAmAM ke pUjA karavAmAM ane prabhunA guNa oLakhI prabhune zuddha rAgathI pUjavAmAM bahu phera che. bhAvazuddhi ane tenI vRddhi karI, samajaNu rAkhI pAtAnA adhikAra pramANe kriyA karavI ane khIjAM sarva vyAvahArika ane dhArmika kAryo paNa te ja rIte karavAM e vyAvahArika mukhya upadeza che. (14; 164) * evI rIte agiyAramA dharmAMzuddhi adhikAra pUrNa thaye. e AkhA adhikAramAM mukhya traNa khAkhata kahI che. e viSe kAMi paNa elIe te pahelAM eka bAbata para dhyAna khecavAnI jarUra che. upadezatara giNImAM kahe che ke "nAgilAne tajanAra bhavadevanA bhAI bhavadattanI peThe lajjAthI dhama thAya che; metA munine haNanAra sAnInI peThe bhayathI dharma thAya che; ca'rudrAcAya nA ziSyanI peThe hAsyathI dharma thAya che; sthUlibhadra para mAtsa karanAra siMhaguphAnivAsI sAdhunI peThe mAtsathI dharmAM thAya che; suhasti mahArAje pratikhAdhelA vramakanI peThe lAbhathI dhama thAya che; bAhubalinI peThe haThathI dharma thAya che; dazANu bhadra, gautamasvAmI, siddhasena divAkaranI peThe ahaMkArathI dhama thAya che; nAma-vinaminI peThe vinayathI dhama thAya che; kArtika zeThanI peThe duHkhathI dharma thAya che; brahmadatta cakrInI peThe zRMgArathI dhama thAya che; AbhIra tathA ArakSita AcAya nI peThe kItithI dha thAya che; gautamasvAmIe pratibeAdhelA 1503 tApasAnI peThe kaututhI dharma thAya che; IlAputranI peThe vismayathI dharma thAya che; abhayakumAra tathA AkumAranI peThe vyavahArathI dharma thAya che; bharata cakrI tathA caMdrAvata sanI peThe bhAvathI dharma thAya che; kIrti dhara sukAzala vagerenI peThe kuLAcArathI dhama thAya che; ane jaMbUsvAmI, dhanagiri, vasvAmI, prasaocA tathA cilAtI putranI peThe vairAgyathI dhama thAya che. * Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 1 dhazuddhi [ 237 " mAne viSe gajasukumALa, kuragaDu muni, vIraprabhu, pAprabhu, skaMdhaka muni vagerenAM chAMtA jANavAM. zIla viSe sudarzana zeTha, malriprabhu, neminAthajI, sthUlibhadra, sItA, draupadI, rAjImatInAM dRSTAMta jANavAM, prAbhAvikapaNA viSe zrI hemacaMdrAcArya, jIvadevasura, kAlikAcArya, jinaprabhasUri, viSNukumAra, yazedevasUri, Aya khapuTAcArya, bappaTTisUri, pAdaliptasUri, dharmAMdyAvasUri, mAnadevasUri, mAnatuMgasUri, haribhadrasUri vagerenAM dRSTAMte jANavAM. vadhAre zuM kahevuM? sarva prakArathI kareleA dharma mahA-lAbhakArI che." A mATu' vAkaya TAMkIne kahevAnA Azaya e che ke dharma kAMI amuka hetuthI ja prApta thAya che ema nathI, game te hetune AzrayIne te karI zakAya che ane te te prasaMge te phaLa Ape che. AkhA adhikAramAM e ja hakIkata ADakatarI rIte jaNAvI che. dharmathI kIrti, vidyA ane lakSmI maLe che. tema ja dharmAMthI ekAMta zAMti maLe che, evA dhane koI paNa kAraNe na karavAnA ke dharmanI koI paNa bAhya kriyAnA niSedha karavAnA uddeza atra graMthakartAne ke vivecanakartAne nathI. mukhya upadeza e che ke tame kare te vicArIne karI, alpamAM ke azuddhamAM sa`teSa pAmI jue nahi. A jamAnAnI khUbI-athavA khADa-e che ke asatASa rAkhavA ane koI paNa bAbata pUrI karavI nahI.. vyavahAramAM paNa ArapAra nIkaLanArA AchA maLaze, tyAre dharma karavAnI AvazyaktA jo sarva koI svIkAre che, jo sarva samaje che ke rAjyavaibhava ke saMtatisukha, zarIrasa patti ke sulakSaNI bhAryA, zAMta sthAna ke phaLadrupa bAgabagIcA, mAnasika ke zArIrika upAdhirahitapaNu, je jIvane prApta thAya che te, dharmane lIdhe ja prApta thAya che, tyAre tA pachI te dharmane zuddha rIte karavA joIe, atra je uddeza che te koI paNa prakAranI kriyAnA niSedha karavAne nathI, paNa zuddha rIte karavAnA che, e khAsa dhyAnamAM rAkhavAnu che. A adhikAramAM mukhya traNa khAkhata para dhyAna khecAya che : 1. dhaddhinI AvazyakatA--zuddhi zabdathI ja samajAya che. e dharmazuddhi evA prakAranI rAkhavI joIe ke temAM koi jAtanI malinatA Ave nahi, zuddha dharmarUpa jalane DALanAra pramAda. matsara vagere (zlAka bIjo ) padArthothI sAvaceta rahevuM. jyAre jyAre e milana padArthA dharmarUpa jaLamAM dekhAya tyAre pANI gaLI nAkhavu. athavA game tema karI kacarA dUra karavA. jo dha jaLa zuddha haze te tenA pAnathI rAga vagere vyAdhie nAza pAmI jaze ane cira zAMti prApta thaze. 2. svaguNuprazaMsA ane matsara--dhazuddhine DALanArA ghaNA padArtho che, temAM A be doSo bahu AkarA che. ene lIdhe jIvane peAtAnI zuddhi rahetI nathI. peAtAnAM vakhANu karAvavAnA AkaNumAM paravaza khanI jAya che. darekane peAtAnI stuti priya lAge che (zlAka trIjo); paNa stuti karAvavA jevuM che zu' ? sArA kapaDAM paheravAM ke zuddha vartana Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 ] adhyAtmakalpadruma [ ekAdazI rAkhavuM e to pharaja che; pharajane vakhANanI jarUra nathI. ane je vyavahAra zuddha na hoya, chatAM zuddha che evAM vakhANa karAvavAnI IcchA rahe che te daMbha che, je varya che, mATe game te rIte potAnAM vakhANanI IcchA rAkhavI e anucita che. tevI ja rIte pArakAnAM dhana, sukha ke kIrtinI IrSyA karavI e paNa vajaryuM che. koI paNa kArya prazaMsA meLavavAnA IrAdAthI karavuM nahi. je A jIvane vastusvabhAvane bharoso hoya to samaje ke zubha kAryanI anumodanA enI meLe thAya che ja; duniyA pAse tenA Dhola vagADavA paDatA nathI. jhaverAtamAM avAja nathI paNa teja che, kasturI kahetI nathI ke mane sU, caMdana kahetuM nathI ke mane le, paNa jarA vicAravAnI tasdI leze te A badhuM spaSTa thaI jAya tevuM che. 3. bhAvazuddhi ane upayoga-dareka dharmakAryamAM bhAva ane sAvadhAnatAnI jarUra che. je kriyA, japa, tapa, dhyAna karavAM te zuddha bhAvathI ane upayogathI karavAM, bhAva hoya che te a9pa kriyA paNa bahu phaLa Ape che. nirAdarapaNuM, aviveka, anutsAhIpaNuM vagerene tyAga karavA. dharmarUpa rAjAnAM dAna vagere aMga che ane temAM bhAvanArUpI jIva che. zAstrakAra ghaNIvAra spaSTa rIte kahe che ke bhAva vagaranI kriyAmAM bahudhA kAyaphaleza thAya che. zrI ratnamaMdira gaNi upadezataraMgiNImAM kahe che ke "bhAva dharmane dilejAna dostadAra che, karmarUpa kANone bALavAmAM agni samAna che, puNya-annamAM ghI samAna che ane mekSa lakSmInI kaTimekhalA che." e traNa bAbato para khAsa dhyAna A adhikAramAM kheMcI dharmazuddhi jema bane tema rAkhavA upadeza karyo che. emAM svaguNaprazaMsArU5 mIThA durguNathI bacavA asAdhAraNa prayAsa karavAnI sUcanA pratyeka sujJane karavI paDe che. vaLI, karaMjana mATe dharma kara nahi, paNa pitAnA bhAvathI Atma-nirmaLatA mATe samajIne sarva dharmakAryo karavA ane temAM je je deSa prApta thatA jAya te samajIne tajavA. AvatA adhikAramAM A dharmane samajAvanAra guru saMbaMdhI vivecana karaze. iti savivaraNo dharmazuddhathupadezanAmaikAdazo'dhikAraH // Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazaH devagurudharmazuddhayadhikAraH // agiyAramA adhikAramAM dharmazuddhi kevI rAkhavI e batAvyuM. A dharmane batAvanAra-oLakhAvanAra gurumahArAja che ane te dharmane prarUpanAra tIrthaMkara deva che. temanI AjJA ane puSTAvalaMbanarUpa bhAvanA ( ideal) maLavAthI jIva tenA je thavA yatna kare che ane thAya che. atyAre tIrthaMkara deve kahelA dharmane darzAvanAra guru che. te guru-netA kevA pasaMda karavA joIe e bahu vicAra karavA jevuM che. ane sUrimahArAje A adhikAranA moTA bhAgamAM e bAbata para vicAra karyo che. dharmazuddhi upara agiyArame adhikAra che. tyAM je dharmazuddhi batAvI che, te zuddha dharmane malinatA na lAgavA devAnI che ane zuddha dharmane kayA kayA prakAranI malinatA lAgavAthI te kharAba thAya che, te tarapha dhyAna kheMcyuM che. atra te padarzanamAMthI kyA zuddha darzanane svIkAravuM e batAvyuM che, tethI punarukti doSane saMbhava nathI. badhI bAbatano AdhAra tenA para paDatA prakAza para rahe che; ane prakAza pADanAra keNu che, te para paNa meTo AdhAra che. parabhava, vyavahAra, nizcaya, zuddhi vagere para prakAza pADanAra kevA hovA joIe te have ApaNe vicArIe. A bAbatamAM daSTirAga bahu cAle che te nabaLAI dUra karI nIcenI hakIkata para dhyAna kheMcavAmAM Ave che. - gurutattvanI mukhyatA tattveSu sarveSu guruH pradhAnaM, hitArthadharmA* hi taduktisAdhyAH / zrayaMstamevetyaparIkSya mUDha ! dharmaprayAsAn kuruSe vRthaiva // 1 // ( upajAti) sarva tattvomAM guru mukhya che, Atmahita mATe je je dharmo karavAnA che, te te teonA kahevAthI sAdhI zakAya che. te mUrkha ! teonI parIkSA karyA vagara ja tuM teone Azraya karIza te tArA dharma saMbaMdhI karAtA prayAse (dhamanA kAmamAM levAmAM AvatI mahenata) nakAmAM thaze." (1) * ditafSamaf nA pATha ! Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 ] adhyAtmakaparphyuma [dvAdaza vivecana--deva ane dharmane oLakhAvanAra gurumahArAja che ane teTalA mATe sa tattvamAM gurutattvanI mukhyatA che. siddha mahArAjA vizeSa guNI che, chatAM temanI pahelAM arihaMta mahArAjane navakAramAM prathama namaskAra ethI ja karavAmAM Ave che. amuka kArya karavA jevuM che ke nahi, amuka raste javA jevuM che ke nahi vagere vagere kAryAkA. peyApeya bhaThyAbhakSyanA viveka gurumahArAja atAve che. AthI sarva tattvamAM gurutattvanI mukhyatA che have sa`thI agatyanA prazna tene kevI rIte zodhI kADhavA te che. jo aceAgya mANasane gurusthAna ApavAmAM Avyu, te te, AgaLa upara kahevAmAM Avaze tema, peAtAnI jAtane ane Azraya karanArane sa'sArasamudramAM DubAve che. tyAre vyavahAranA tema ja dharmanA eka khahu agatyanA savAlanI tapAsa para ApaNe AvIe chIe. gurusthAna levA mATe vadhAre cAgyatA sAdhunI gaNAya. sAdhunI vizeSa parIkSA karavAnu... kadAca na banI Ave tApaNu, guru tarIke mAnya karavA pahelAM eTalu tA vyavahAramAM avazya jovu' joIe ke te kaMcana ane kAminInA tyAgI che ke nahi. A khAkhata khAsa jovI joIe, kAraNa ke tyAM gurupaNuM ghaTatuM ja nathI. x tyAra pachI khanI zake teA tapasyA, jJAna, dhyAna, vartana, gupti, kaSAyadamana, sAttvika prakRti vagere jovAM. khAsa karIne muddAnI bAbatamAM bhUla na thAya e bahu bArIkIthI jovuM. gurumahArAjanI pasa MDhaMgI para AkhI sa'sArayAtrAnI phatehane AdhAra che, tethI tenI parIkSA kAcI karavI nahi, ane tema karavAmAM vyavahAranI ke vivekanI hada udbhavIe chIe, ema paNa samajavu' nAMhe. e bAbatane nirNaya karavA e pratyeka mumukSunI pharaja che. (16 165) sadoSa gurunA batAvelA dharmo paNa sadoSa bhavI na dharmairavidhiprayuktairgamI zivaM yeSu gururna zuddhaH / rogI hi kalyo na rasAyanaistairyeSAM prayoktA bhiSageva mUDhaH // 2 // ( upajAti) " jyAM dharmAMnA batAvanAra guru zuddha nathI tyAM avidhie dharma karavAthI prANI mANe jaI zakatA nathI; je rasAyaNu khavarAvanAra vadya mUrkha hoya te khAvAthI vyAdhigrasta prANI nIrAgI thaI zakatA nathI." ( 2 ) x kaMcana ane kAminI e e atra lakhavAnA udeza e che ke te banne sa` mULa guNNAneA nAza kare che. mahAvrata pAMca che, paNa temAMnA khIjAne nAza thaye te pUratA nAza thAya che, jyAre kaMcana ane kAminI gune sarvathA dhAta kare che. kaMcana ane kAminI sa` sauMsAranA mULabhUta che ane teo hAya che tyAM sa`sAranA khIjA sa durguNA eka pachI eka cAlyA Ave che, bArIka avalAkana karyA pachI ja zAstrakAre kmAvyu che ke caturthI vratanuM ullaMdhana thAya teA taddana navesarathI dIkSA levI. A chedaprAyazcittanA anuzAsana-mAM je mahattA ane dIrdha dRSTi rahI che te bahu manana karavA yogya che. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] . devagurudharmazuddhi [ ra41 vivecana-vahANane kaptAna mUkha hoya, te te vahANa dhArela baMdare pahoMcatuM nathI; gADI hAMkanAra mAgane ajANe hoya te, ADe raste caDhI jaI phere khavarAve che, paNa Icchita sthaLe pahoMcI zakAtuM nathI, ghaDiyALanI racanA na samajanAra tene sudhAravA jatAM UlaTuM nukasAna kare che, tevI ja rIte zuddha dharma na samajanAra tathA na karanAra potAnI sAthe AvanArane paNa bhekhaDe bharAve che. anubhavathI jaNAya che ke je viSayamAM potAnuM jJAna na hoya tevA viSayamAM mAthuM mAranAra duniyAnAM bahu prANI hoya che. rogI pAse jatAM dareka mANasa auSadha batAvavA maMDI jAya che ane jANe pote mATe vidya hoya evI sattAthI le che. AvA auSadhathI duniyAne bahu nukasAna thayuM che, paNa AMdhaLI duniyA lebhathI ke rAgathI AvA UMTavaidyone ja bahumAna Ape che ! rasAyaNa je legya rItanA anupAnathI khAvAmAM Ave te zarIrane bahu majabUta kare che, paNa je tenI kriyAmAM pheraphAra thaI jAya, te AkhI jiMdagI sudhInuM duHkha thAya che, kAraNa ke ghaNuMkharuM te zarIre phUTI nIkaLe che, mUrkha vaidya je rasAyaNa khavarAve, to jarUra gaphalatI thAya che, temAM dhArela lAbha maLato nathI, paNa keTalIka vAra UlaTuM pitAnuM hoya te paNa jAya che. AvI ja rIte ajJAnI ke vikArI gurunA batAvelA dharmathI paNa mikSane badale saMsAravRddhi thAya che. A zlokamAM saMsArI jIvane rogI sAthe, dharmane rasAyaNa sAthe ane gurune vaidya sAthe dAMta-dArTItika saMbaMdha che. (2, 166) . te DUbe ane bIjAne DubAve tevA kuguru samAzritastArakabuddhito yo, yasyAstyaho majjayitA sa eva / oghaM tarItA viSamaM kathaM sa, tathaiva jantuH kugurorbhavAbdhim // 3 // ( upajAti ) A puruSa tAravA samartha che, evI buddhithI jeno Azraya karavAmAM Ave, te Azraya karanArane jyAre Azraya ApanAra ja DubADanAra thAya tyAre pachI A Akaro (athavA capaLa) pravAha te prANI kevI rIte karI zakaze? tevI ja rIte kuguru A prANIne saMsAra samudrathI kevI rIte tAraze?" (3) ' vivecana-je vahANamAM kaptAnanA bharesAthI beThA hoIe te ja kaptAna jyAre vahANane gAbaDuM pADe, tyAre tene paNa vinAza thAya che ane vahANamAM besanArAone paNa vinAza thAya che. saMsArasamudranI yAtrA karavA mATe gururUpa kaptAna (Dela)nA Azraya taLe cAlanAra dharmarUpa vahANumAM beThA pachI, agya AcaraNa ke madirApAna karanAra kaptAna jyAre vahANane DubADe che, tyAre potAne ane bAkInA sarvane vinAza thAya che, teTalA mATe gurunI pasaMdagI barAbara karavI ane tema karyA pachI tene Adhunika ane bhAvI jIvana seMpI devuM. a. 31 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmakalpama [ hAla jeo gurunuM nAma dhAraNa karI cAmara, chatranI zobhA uparAMta mAthe paTiyA pADI sthaLa viSayamAM Asakta rahe che ane sAmAnya mANasane paNa na chAjatAM duzcaritre Acare che, teoe A lekathI bahu dhaDo levAnuM che. atra jeo zuddha mArga batAvatA nathI, jeo zuddha mArganuM sevana karatA nathI, tevA cothA prakAranA gurunuM varNana karyuM che. pote DUbe ane bIjAne DubADe, evA paththara samAna guruthI eka paNa jAtane lAbha thavA saMbhava nathI. A pramANe varatusthiti samajIne jIve egya gurune Azraya kare ucita che. A zlekamAM kutsita TaMDelanI kuguru sAthe ane pravAhanI saMsAra sAthe daSTAMta-dAkhuM. tikatA samajavI. (3; 167) zuddha deva, guru ane dharma bhajavAne upadeza gajAzvapotokSasthAn yatheSTapadAptaye bhadra ! nijAn parAn vA / bhajanti vijJAH suguNAn bhajaivaM, zivAya zuddhAna gurudevadharmAn // 4 // (upendravajA) he bhadra! jevI rIte DAhyA prANIo, Ichita jagyAe pahoMcavA sAru potAnAM athavA pArakAM hAthI, gheDA, vahANa, baLada ane ratha sarasa joIne rAkhI le che, tevI ja rIte mekSa meLavavA mATe zuddha deva-guru-dhamane bhaja." (4) vivecana-mekSanagara pahoMcavA mATe deva, guru ane dharma e vAhana che. jema paragAma javA mATe sArAmAM sArAM vAhana mATe mANase jogavAI kare che, gharanAM tayAra kare che athavA mAgI lAve che, tevI ja rIte mokSanagara pahoMcavA mATe tAre aDhAra duSaNa rahita deva, paMca mahAvratanA dharanAra guru ane AptapraNIta dharmane Azraya kare. je rathanA hAMkanAranuM sthAna gurumahArAjAne maLeluM hoya ane jenI upara dharmanI dhajA pharakatI hoya ane jene mArga akhalita vahana karAto hoya, te dharmaratha managara jaladI pace, e svAbhAvika che. tArA potAnA kuLadeva, kuLaguru ke kuLadharma je upara kahyA tevA sArA hoya, te tene mAnI leje, tene sevaje, paNa barAbara parIkSA karIne pachI tema karaje. temAM pitAnA ke pArako che e jovAnuM kAma nathI, paNa zuddha hoya tene AdaravA e kAma che. gharane gheDe kharAba hoya, vAhana sAruM na hoya ane pArakuM sAruM hoya te temAM besI javuM; kAraNa ke darekane uddeza Icchita sthAnake pahecavAne che. potAnA ke pArakAmAM kAMI khAsa vizeSatA nathI. "prastuta cAlu viSaya guruzuddhine che. chatAM paNa viSayane anukULa dharma ane deva yAda AvatA hovAthI te bannenuM pratipAdana nakAmuM nathI." (4 168) * dhanavijaya gaNi. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] devagurudharmazuddhi kugurunA upadezathI karele dharma paNa niSphaLa che phalAd vRthA syuH kugurUpadezataH, kRtA hi dharmArthamapIha sUdyamAH // ta6 divAla pazu madra de! sui viruddha mA paddhitAasi . . (rAdathavRtta) "saMsArayAtrAmAM kugurunA upadezathI dharmane mATe karelA moTA prayAsa paNa phaLanI bAbatamAM joIe te vRthA nIvaDe che, teTalA mATe he bhAI ! je tuM hitanI IcchA rAkhata ho te daSTirAga paDato mUkIne atyaMta zuddha gurune ja bhaja." vivecana-daSTirAgathI be rIte vAta bagaDe che. prathama te amuka dharma-darzana mATe daSTirAga thAya che, pachI tene meTAmAM meTA dharmAdhyakSe game tevA durAcArI hoya, "mahArAjA lAIbala kesa jevA phajetA koTe caDhI jagatanI batrIzI para caDhatA hoya, chatAM paNa bheLA premalAo te ja bhAvathI "je je karavA maMDyA rahe che. bIjuM, daSTirAga amuka vyakti pratye thAya che. potAnA guru game tevA viSathI saMsAradazAvALA athavA AtmadazAmAM UMghatA hoya, chatAM paNa, cothA zlokamAM kahyuM tema, tenA ja vahANumAM besI rahenArA cho saMsArayAtrAmAM niSphaLa nIvaDe che. have AvI rIte daSTirAgathI grahaNa karelA gurunI pharamAsathI dharma mATe game teTalAM sadAcaraNa karyA hoya, paNa daSTirAgarU5 mithyAtvazalya naSTa na thavAthI tenuM phaLa kAMI thatuM nathI. mithyAtvarUpa ajJAnathI chavAyela agItArtha guru dezakALAdi jJAne rahita hoya che, ane eka vakhata tenA upara uparathI sArA lAgatA upadezathI dAna, tapasyA, ujamaNAM ke varaghoDA caDhAvavAmAM Ave, te paNa tethI nazcayika jJAnanA abhAve vaparavivecana vinAnA kevaLa zubha vyavahArabaLe lAbha thatuM nathI. jamAnAnI jarUriyAta na samajanAra, viSayamAM Asakta ane bahAranA ADaMbaravALA gurunA vacanane anusaravAnI jarUra nathI, ema zAstramAM paNa pharamAna che. TIkAkAra "garachAcArapayannA'mAMthI nIcenI gAthA TAMke che? agIyasthassa vayaNeNaM amiyapi na ghuTae / gIyatthassa SayaNeNaM, visa hAlAhalaM pibe // eTale "agItArthanA vacanathI amRta paNa na pIvuM, jyAre gItArthanA vacanathI halAhala jhera hoya te te paNa pI javuM." AnuM kAraNa spaSTa che. dekhItA viruddha lAgatA hukamo paNa gItArtha bahu vicAra karIne kare che, tyAre adhUrI tapAsa ane avalokanane AdhAre pitA pUratI samajaNa anusAra thayele agItArthane hukama dekhIte sAre ane managamato hoya, te paNa lAbha karatuM nathI, paNa nukasAnakAraka thaI paDe che. keTalIka vAra taddana saMsAravAsamAM sukha mAnanArA viSayAnaMdI gorajI ane zrIpU taraphe daSTirAgI zrAvake bahu bhAva batAve che, paNa zAstrakAra atra spaSTa akSaromAM kahe che ke teonA Azraya taLe rahIne karela dharma ghaNa niSphaLa che, A uparAMta sAdhu kahevAya che. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 ] adhyAtmakalpama [ dvAdaza temAM paNa daSTirAga karavAnuM nathI. "A mArA guru ane A mArA gacchanA" e vicAra guNAnurAgIne hoya nahi. veSa mAnya che, avaguNe na mAlUma paDe tyAM sudhI darathI sAmAnya rIte namana karavA gya che, paNa pUjA te guNanI ja che ane aMtara rAga paNa te para ja he joIe. tema ja guru thavA gya sAdhune te "A mArA zrAvaka che evI vRtti svArtha sAdhavAnI buddhie na ja hevI joIe. ATalA khulAsA pachI upAdhyAyajInuM kaheluM vacana samajAze, upAdhyAyajI kahe che kerAga na karaze keI jana keizu re, navi rahevAya te karajo munizuM re; maNi jema phaNI viSane tema tehe re, rAganuM bheSaja sujasa ane re daSTirAga mithyAtvajanya che. rAga te keInI sAthe kare nahi, paNa mehanIya karmanA udayathI rAga karyA vinA na rahevAya te gItArtha guru upara rAga kare, kAraNa ke A jIva saMsAradazAmAM che, tethI ekadama rAgathI mukta thaI zakatuM nathI, rAga dazA TALI zakatA nathI, tethI je gItArtha guru para rAga thAya te guru dhIme dhIme tene rastA para lAvI, vyakti upara nahi, paNa guNa upara rAga karatAM zIkhave. ane guNa upara rAga thatAM ja te guNane pitAne karatAM zIkhe ane chevaTe e guNa prApta kare, eTalA mATe ja malina; cIkaNAM vastrane sAbu lagADavAthI jema tenI malinatA ane cIkAzane nAza thAya che, tema ja gItArtha guru paranA rAgathI aprazasta rAgane nAza thAya che. A pramANe hakIkata che, mATe amuka darzana ke vyakti para daSTirAga na rAkhatAM guNavAna jJAnI gurunI zodha karI A saMsArayAtrA saphaLa karavA yatna kara. kugurune upadeza sAre na hoya; hoya te asarakAraka na hoya; asara kare te paNa tadanusAra vartana thaI na zake ane vartana thAya te paNa evuM vicitra thAya ke tenuM phaLa bese nahi. AgalA zlokamAM daSTirAga dUra karavAnuM kahyuM te paNa vaLI atra tenuM punarAvartana karavAne hetu e che ke kAmarAga ane neharAga e banne sAmAnya kAraNa maLe nAza pAmI jAya che; kAmIne vyavahAranAM kAryomAM mUkavAthI kAmarAga ghaTI jAya che, tema ja dUra deza javAthI agara ghaNuM kALano viraha paDavAthI neharAga ghaTI jAya che, paraMtu daSTirAga evA prakArano che ke te bahu muzkelIthI paNa khasI zakato nathI, eTaluM ja nahi paNa samaju mANase paNa e saMbaMdhamAM bhUla kare che. zrI vItarAgastotramAM zrImadda hemacaMdrAcArya teTalA mATe prabhunI stuti karatAM kahe che ke- kAmarAgasneharAgAvISatkaranivAraNauM / dRSTirAgastu pApIyAn , durucchedaH satAmapi // kAmarAga ane neharAga alpa prayAsathI nivArI zakAya che, paraMtu pApI daSTirAga te sajajana mANasane paNa dura cheda che. (mahA muzkelIthI kApI zakAya te che.)" Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] devagurudharmazuddhi [ ra45 A hetuthI, e bAbata vAraMvAra daDha karavAmAM AvI che. dRSTirAga eTale amuka vyaktine joIne tenA para rAga thaI jAya te samaje nahi, paNa mithyAtvajanya mehanIya karmanA udayathI thato asvAbhAvika prema samajavo. A prasaMge eka bahu agatyanI bAbata upara dhyAna kheMcavAnI jarUra lAge che. jaina zAstrakAra vicAra karyA vagara aMdhazraddhAthI dharma kabUla karAvavAne Agraha kaI jagyAe karatA nathI, e khAsa neMdha levA jevI hakIkata che. vAraMvAra spaSTa rIte kahe che ke tame vicAra karo, tapAsa kare, manana karo, tajavIja kare, sarakhAmaNI karo. jo tamane nyAya zAstranA sAmAnya jJAnathI tulanAzakti ane tene pariNAme thatI nizcayapaddhati (Power of indenpedent judgment ) prApta thaI hoya te tene tame pUrato avakAza Ape; anya dharmanI sarakhAmaNImAM je tamane jaina tatvajJAnamAM kAMI apUrva vastasvarUpa ane paraspara virodhane abhAva jaNAto hoya, to atra kahevAmAM Ave che te Adaro, jaina zAstrakAre kadI paNa kahetA nathI ke atIrijAtu re mAvA, taietA thAta ! atIndriya viSayomAM tarka calAve nahi. A vacana kevuM hoya te vicAravA lAgyA che. je zAstra nyAyanI apUrva keTi e upara baMdhAyeluM hoya, temAM A manuSyabuddhine pachAta nAkhI denAre, tenI avagaNanA karanAre, tenuM UgatAM ja mana karI nAkhanAre vicAra batAvavAnI AvazyaktA hoya ja nahi. A sAthe eTaluM paNa dhyAnamAM rAkhavAnI jarUra che ke dareka philosepha tarka (teason) upara ja baMdhAyelI che ane tema baMdhAyelI hoya tene ja philosephI kahI zakAya. dharma (religion) mAM zraddhA (faith)ne aMza vizeSa hoya che, tema philephImAM hetuM nathI, paraMtu jenA darzana taravajJAnathI bharapUra che, taka para baMdhAyela che. jainadharma e jude ja viSaya che ane prAkRta vyaktinA zuddhAcaraNa mATe vikaravara kareluM tenuM svarUpa che. tatvajJAnanA bhaMDAra tarIke tenA saMbaMdhamAM athavA bIjA kaI darzananA saMbaMdhamAM tarka-vicAra-nyAyane sArI rIte avakAza Apavo. A parIkSA batAvavA mATe svarUpajJAna prApta karavAnI jarUra paDe che ane tene mATe gurunI jarUra paDe che. e guru je zuddha hoya te te zuddha tattvajJAna batAve che ane te prApta karavA mATe keTalAka vartanadharmo paNa batAve che. e vartanadharmo sAdhya nathI paNa sAdhana che, sAdhana game tevAM prabaLa hoya paNa sAdhyanuM lakSya na hoya, te joyuM na hoya, jAyuM na hoya te nakAmAM ja che. A kAraNathI gurunI agatya keTalI che te samajAya che. A hetuthI amuka darzananI parIkSA karavA pahelAM tenA batAvanAra gurunI parIkSA prathama karavAnI AvazyaktA siddha thAya che. (5, 169) Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24] adhyAtmaka95ma [ dvArA virane vinati : zAsanamAM lUTArAnuM jora nyastA muktipathasya vAhakatayA zrIvIra ! ye prAk tvayA, luNTAkAstvadRte'bhavan bahutarAstvacchAsane te kalau / vibhrANA yatinAma tattanudhiyAM muSNanti puNyazriyaH, pUtkurmaH * kimarAjake hyapi talArakSA na kiM dasyavaH ? // 6 // (zArdUlavikrIDita) he vIra paramAtmA! mokSamArganA vahana karanArA tarIke (sArthavAha tarIke) jene te pUrve mUkyA hatA (sthApita karyA hatA, teo kaLikALamAM tArI gerahAjarImAM tArA zAsanamAM meTA lUMTArA thaI paDyA che! teo yatinuM nAma dhAraNa karIne alpa buddhivALAM prANIonI puNyalamI corI le che. amAre te have zuM pakAra kare? dhaNI vagaranuM rAjya hoya, tyAM koTavALa paNa zuM cera nathI thatA ?" (6) vivecana-pAMca varasa upara uccArelA zabdo tyAra pachInA banAve vadhAre satya karyA che. zrI munisuMdarasUrie spaSTa akSaramAM ghaNI hiMmatathI satya bahAra pADyuM che. upara kahyuM tema, vyakti paranA daSTirAgathI ghaNu jInuM bagaDe che, paNa bagADanAra te mahAkama baMdha kare che. zithilAcAra, pramAda, vinayane abhAva, ahamiMdratA vagere saMvegI sAdhuomAM paNa daSTigocara thAya che. bicArA jati, geracha ane pATadhArI zrI pUje te cothA varganA guru che; teo te zAsanane kharekharA lUMTArA che, paNa je sthAnethI ekAMta zAMtinI AzA rAkhI zakAya, tyAM paNa jarA jarA saDo pesatuM jAya che ane vadhatuM jAya che. zrI sudharmAsvAmIne prabhue pATa soMpI, tenI paraMparAe AgaLa jatAM keTalAka kALe jeo thayA teo zAsana barAbara calAvI zakyA nahi ane dhaNIdhArI vagaranA rAjayamAM koTavALa ja lUMTArA thaI paDe tema thayuM. lekanI puNyalakSamI vadhAravAne badale saMsAramAM rakhaDAvI pA5paMka vadhAranArA thayA. A mahAjulama thayo che. amAre pikAra ke sAMbhaLatuM nathI. amAre phariyAda kenI pAse karavI? jyAre vADa ja cIbhaDAM gaLavA mAMDe tyAre bacAva kayAMthI thAya? he koTavALa! tame tamArI pharaja samaje, AMkha ughADe. tamArI javAbadArI bahu jabarI che. je tame lokone rakhaDAvaze te tamArA vistAra thaze nahi dharmAdhyakSonI pharaja A jamAnAmAM khAsa vadhAre che, te spaSTa hakIkata che. pAzcAtya vicArane ghedhabaMdha pravAha, keTa vagere navIna tatvajJonA sthULa tattvavAda (Materialism)nA ulekho, mIla vagere arthazAstrIonA svataMtra lekho, pUrvanA daDha saMskArone thato viSama saMgama ane AjubAjunI havAne aMge mahAna pheraphAra lakSyamAM rAkhI, hAla zuM joIe che tene abhyAsa kare, tenuM ciMtavana karavuM ane svazakti anusAra tene anurUpa Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] devagurudha zuddhi [ 20 thavA yatna karavA e pratyeka dharmAdhyakSanI khAsa pharaja che. khAsa karIne zaktinA nakAmAM vyaya, vita'DAvAda ane kalaha-kusaMpa dUra karI sannaddhabaddha thaI zAsanane jALavI rAkhavA prayAsa karavAnI atyAre bahu jarUra che. A sava kAya. temanu che, teoe karavAnu che, tene badale UlaTo prayAsa karI zrI munisuMdarasUrie atra ApelA upanAmane sArthaka kare te bhaviSyamAM bahu zAca karavAnA samaya Ave tema che, e cAkkasa samajavu. kAmpTana ane hegalanA sthULavAda AkarSIka che ane temAM chellA philesesara haTa spensare bahu vadhAra karyo che. e pazcimanI kliAseAphI kAlejamAM zIkhavAya che ane navIna prajA tenA sArI rIte abhyAsa kare che. e navIna kilAseAphImAM puddagala (matter)ne bahu prAdhAnya ApavAmAM AvyuM che. khAsa khUbInI hakIkata e che ke jaina tattvajJAnane jo A navIna philAseAphInA prakAza sAthe meLavIne samajAvavAmAM Ave, te sarva hakIkata bahu baMdhabesatI AvI jAya tema che. prA. hena jekeAkhI, jeoe jaina tattvajJAnanA bahu sArA abhyAsa karyo che, te jaNAve che ke kenTanI philAsAphInAM khaDuM tattvA jaina tattvajJAnane maLatAM che. alakhatta, AtmavAda, Atmakrama sa`khadha, AtmAnA vikAsakrama vagere bhAvA jaina tattvajJAnamAM savizeSa che ane pudgalanuM je adbhuta svarUpa AMdhyuM che te navIna filAsApharone paNa vicAra karavA caiAgya jANyu che. A sattu' samelana karI, mannemAM taphAvata ane jaina tattvajJAnamAM vizeSatA zI che ane te kevI rIte siddha karI zakAya che, te nagIna paddhati anusAra samajAvavAnI bhAre krUraja gurune mAthe che ane te thaI zake tema che. A sthiti samajAya ane tenA pratIkAra thAya tA zrI munisudarasUrinA zabdonA kAMIka khalA vaLe tema che. ataHkaraNanI UMDI lAgaNIthI nIkaLelA A vicAranA sarvAMne AdaraNIya che. sAdhuone uddeza jIvananI unnati karavAnA hoya to temaNe zrI munisu MdarasUri tarapha satya kahevA mATe AMkha caDhAvavI nahi, paNa mArga saraLa ane cAkhkhA karavA. yati, gorajI ke zrIpUjyA e paTiyA pADavA nahi, ayeAgyAcaraNa karavuM nahi, peAtAne mATe Arabha karavA nahi ane iMdvicAnA viSayemAM Asakta thavuM nahi. A kaDavA ghUMTaDA che, paNa saMsAraroga maTADavA rAmakhANu upAya che, zuddha khapI jIvane upayAgI che ane zrI sUrimahArAjanA prayAsa tene mATe ja che. A zlAka je AzayathI sUrimahArAje lakhyA che te Azaya dhyAnamAM rAkhavAnI jarUra che. emaNe aMtaHkaraNanI UMDI lAgaNIthI kharekharA udgArA bahAra pADavA che, e bahu ja manana karavA ceAgya che. A zlokamAM 'lUTArA' zabdathI veviDa baka eTale sAdhunu nAma ane veza dhAraNa karI duzcaritra sevanArA ane kumAga pravartAvanArA mahAsa'sArarasika kruguru tema ja dharmane nAme pApAcaraNamAM pravanAra zrIpUjya yati, gArajI vagere samajavA. ( 6; 170 ) Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmakapama azuddha deva-guru-dhama : bhaviSyamAM zAca mAdyasyazuddhairgurudevadharmaidhiMg dRSTirAgeNa guNAnapekSaH / amutra zociSyasi tatphale tu, kupathyabhojIva mahAmayArttaH // 7 // ( upajAti ) " dRSTirAgathI guNanI apekSA tuM azuddha deva-guru-dharma pratye haSa batAve che, mATe tane dhikkAra che! jevI rIte kruzya bhAjana karanAra mahApIDA pAmIne herAna thAya che, tevI ja rIte AvatA bhavamAM tuM te (kudeva-dharmagurusevana)nu phaLa pAmIne zAca karIza." (7) 248 ] [ kAza vivecana--guNavAna gurunA Azraya karavAnI jarUra keTalI che te ApaNe upara joI gayA chIe. ane evA gurune ja namana karavuM e khAsa katavya che. evA gurue khatAvelA ekAMta guNavALA devane tenI jevA thavA mATe bhAvathI bhajavA ane evA guru ane devanA batAvelA dhama AdaravA e guNApekSIpaNu' che. AvI rIte je prANI guNunI apekSA rAkhatA nathI ane mAtra paudgalika padArtho jevA ke putraprApti, dhanaprApti, aneka rAgAdinAzanI AzaMsA ane mithyAtvajanya dRSTirAgathI game tevA viSayI gurune bhajI, saMsAra vadhAranAra adharmAcaraNa kare che, te prANI bhaviSyamAM bahu pastAya che. A jIvane saMsAraroga tA thayelA ja che, temAM pAchu'kugurUnA prasaMgathI ayeAgya AcaraNarUpa kruzya bheAjana pAte kare che ane gurunA aAgya AcaraNane puSTi ApatA jAya che eTale rAga vadhatA jAya che; ane gurUsevAnA hetu, je sasAra ghaTADavAnA che, te nAza pAmatA jAya che. mukhya mudde gurumahArAjanI jogavAI barAbara thavAnI jarUra che; pachI deva ane dharma tA temanA upadezathI niyamasara zuddha ja maLatA jaze. jee A khAkhatamAM gaphalata rAkhI tapAsa karatA nathI, te A bhavamAM paNa keTalIka vAra pastAya che. hiMdustAnamAM dharmane nAme gAsAMie, mahata, kAjI, AgAkhAna, zrIpUyA tathA gArajIe zAM zAM kAmA kare che te avaleAkana karanAranA jovA-samajavAmAM AvI jAya tema che. ajaba che ke avivekI, avicArI, premalA anuyAyIe ane bhagato te khAbatamAM AMkha ughADavAnI paNa darakAra karatA nathI ! (7; 171) azud guru mekSa Ape nahi; dRSTAMta nA susikkospi dadAti nimbakaH, puSTA rasairvandhyagavI payo na ca / tuththo rRpo naiva musevitaH zriyaM, dharma ziva nA mune saMzritaH * // 8 // ( XXX) "sArI rIte sIceleA lIkhaDA kI kerI ApatA nathI; (zeraDI, ghI, tela vagere) rasA khavarAvIne puSTa karelI vadhyA gAya dUdha detI nathI; (rAjyabhraSTatA jevA ) kharAma sajogAmAM AvelA rAjAnI sArI rIte sevA karI hoya tepaNa te lakSmI ApI nyAla * saivitaH kRti thA pATaH | Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] devagurutharmazuddhi [ 248 karatuM nathI, tevI ja rIte kugurune Azraya karavAthI te zuddha dharma ane mokSa ApIapAvI zakatA nathI." - vivecana pAMcamAM zlokamAM batAvelI hakIkta para atra dai che. artha spaSTa che. (8; 172 ) tAvika hita karanAra vastu kulaM na jAtiH * pitarau gaNo vA, vidyA ca bandhuH * svagurudhanaM vA / hitAya jantona paraM ca kiJcit , kintvAhatAH sadgurudevadharmAH // 9 // (upajAti ) kuLa, jAti, mA-bApa, mahAjana, vidyA, sagAMsaMbaMdhIo, kuLaguru athavA paisA ke bIjI kaI paNa vastu A prANInA hitane mATe thatI nathI, paraMtu AdarelA (ArAdhana karelA) zuddha deva, guru ane dharma ja (hita kanArA thAya che.)" (9) vivecana--UMcA kuTuMbamAM ke uttama jAtimAM janma thayo hoya athavA bahu vidyA bhaNyo hoya, athavA bahu dhanaprApti thaI hoya ke karI hoya, tethI A jIvanuM kAMI hita thatuM nathI. pUrve mamatvamecananA cAre adhikAramAM ApaNe joI gayA chIe ke putra, kalava, dhanAdi vastuo te jema jema vadhAre pramANamAM maLe che, tema tema saMsArabaMdhana vadhAranArI thAya che, paNa bhavacakane eka paNa Aro ocho karanArI thatI nathI. anAdi kALathI rAgamAM rAcele raMka chava navIna kAMI karato nathI ane dhana, strI, vaibhava ke vidyAnA madamAM ke mehamAM masta rahI mahA-duHkha-paraMparA prApta kare che. dukhaparaMparAthI haMmezAne mATe bacavuM hoya te zAstrakAra teno eka upAya batAve che ane te e che ke zuddha gurune Azraya karavo ane pachI temanA batAvelA devanI sevA karavI ane temanA batAvelA dharmonuM pAlana karavuM. A rIte je prANI varte che te pUrva pApano nAza karI mahAsukhasAdhana pAmI chevaTe sarva duHkhane atyaMtabhAva kare che. A zlokamAM ane anyatra paNa deva zabdanI pahelAM guru zabda mUke che e sUcaka che. agAu jaNAvyuM tema, "devane batAvanAra paNa gurumahArAja hovAthI ziSyanI apekSAe "guru"nI deva karatAM paNa mukhyatA batAvI che; jo ke "deva" te guru ane ziSya bannene ekasarakhI rIte ArAdhya che. (9 173) dhamamAM jeDe te ja kharAM mA-bApa mAtA pitA svaH suguruzca tattvAtprabodhya yo yojati zuddhadharma / na tatsamo'riH kSipate bhavAbdhau, yo dharmavighnAdikRtezca jIvam // 10 // (upajAti) ___ * pitarau sthAne pitaro iti pAThAntaraM, pitRvaMza ityarthaH / 4 zca iti pAThAntaram / a. 32 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 ] adhyAtmakalpama [dvAdaza je dharmane bodha ApIne zuddha dharmamAM joDe, te ja tatvathI kharekhara mA-bApa, te ja kharekharA pitAnA hitasvI ane te ja suguru samajavA. je A jIvane sukRtya athavA dharmanA viSayamAM aMtarAya karIne saMsAra samudramAM pheMkI de che tenA sarakho kaI duzamana nathI." (10) vivecana- ti vitAje pALe te pitA, tyAre naraka-nigadanAM mahAduHkhathI je ugAre tene ja kharekharA pitA kahI zakAya. tema ja "duHkhathI tAre te mAtA." ane pitAnA paNa te ja kahevAya ke jeo ApaNuM pariNAme sAruM thavAnI AzA rAkhe ane tene lagatI yojanAo karI Ape. gurumahArAja paNa te ja kahevAya ke jeo zuddha dharmamAM joDe. dharmanA pratApathI duHkhano nAza thAya che. anAthI UlaTuM, jeo dharmamAM aMtarAya kare che, tenA samAna keI duzmana nathI. A bhAva spaSTa che. upadezamALAmAM A ja bhAva bIjA rUpamAM kahyo che. tyAM kahe che ke "mAtA-pitA bALaka para je upakAra kare che te anahada che ane te eTale badhe che ke karaDe varSo sudhI ekAgra citta temanI sevA karavAthI paNa tene badale vALI zaktA nathI. te badale vALavAne upAya eka ja che ane te e che ke mA bApane dharmane bodha je putrathI thAya te badala vaLe." saMsAra parathI udvigna cittavALA vairAgya-rasika jIvane jyAre Atmika unnati karavAnI IcchA thAya che, tyAre svAbhAvika rIte sarva unnati karavAnI IcchA paNa prabaLa thAya che. ane tene prasaMge saMsAranI asAratA joI tenAthI jarA aLagA rahevAnA prayatna vakhate mA-bApa ke sagAM-snehI ADAM Ave che, tene sUrimahArAja duzmananA vargamAM mUke che. ane temanI avajJA karI sarasvatIcaMdranI jema yajJa mATe pitRyajJane bhoga ApavAmAM kAMI aDacaNa nathI, paNa mahAna lAbha che, e vicArane teo puSTi Ape che. eka nAnA vAkyamAM AvA gaMbhIra praznane sUrimahArAje khulAse karyo che, je joIe teTalo spaSTa ane vicAravA lAyaka che. (10; 174) saMpattinAM kAraNe dAkSiNyalajje gurudevapUjA, pitrAdibhaktiH sukRtAbhilASaH / paropAvyavahAdvI, kRmihAmutra ja saMpa zu che ? (3SajJAti) dAkSiNya, lajajALapaNuM, guru ane devanI pUjA, mA-bApa vagere vaDIla tarapha bhakti, sArAM kAryo karavAnI abhilASA, popakAra ane vyavahArazuddhi manuSyane A bhavamAM ane parabhavamAM saMpatti Ape che." (11) vivecana-1. dAkSiNya* -eTale mananI saraLatAthI sAmA mANasane anukULa thaI * juo dharmana, prathama bhAga, sAtamo guNa. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] devagurudharmazuddhi [251 javAnI mananI vizALatA. dAkSiNyamAM svataMtratAno nAza thato nathI, paNa tenA karatAM mahAna saddaguNa, je saraLatAno che, te prApta thAya che. zrAvakanA guNemAM "dAkSiNyane eka guNa kahevAmAM Avyo che ane tenI vyAkhyA karatAM tenuM zubha mAge vyavasthApana atra spaSTa batAvyuM che. 2. lajajALupaNuM A guNathI nakAmI svataMtratAne nAza thAya che ane vinaya sacavAya che. khAsa karIne strIomAM A guNa bhUSaNarUpa gaNAya che, ane pApakAryamAM pratibaMdha karanAra tarIke strI-puruSa bannene atizaya lAbha ApanAra che. 3. gurudevapUjA-dravya ane bhAvathI avalaMbananI jarUriyAta sarva jIvane bahu rahe che. gurunA vacana pramANe vartana karavuM e paNa pUjA che ane bhAvanA mATe hRdaya samakSa ane cakSu samakSa bhAvamaya ane sthULa sAkAra vRttie nirAkAra pada pAmavA mATe te guNa prApta karelA bhagavAnanuM dhyAna karavuM-arcana karavuM-e bahu upayogI che, khAsa jarUranuM che, mahAlAbha karanAra che. 4. pitrAdi bhakti-dharmakAryamAM agavaDa na Ave, te dhyAnamAM rAkhI,pitA, mAtA vagerenI ananyacitte bhakti karavI, teone saMtoSa Apavo, e dareka suputranI pharaja che. Adi zabdathI dareka vaDIla samajavA. 5. sukRtAbhilASa-sArAM kAryo karavAM, vAraMvAra karavA ane tenuM ciMtavana karyA karavuM. kAryakrama e che ke prathama vicAra ane pachI AcAra. zubha saMskAra jagADavA mATe sArA vicAronI jarUra che. sArAM kRtyane vicAra pachI sArAM kRtya thAya che, e saMzaya vagaranI vAta che. saMjoga pratikULa hoya to kadAca amalamAM tarata na mUkI zakAya, paNa vicAra karyo hoya te anukULatAe zubha kAryo thaI zake che. vicArathI saMskAra baMdhAya che ane, kAMI nahi te chevaTe, AvatA bhavamAM paNa te saMskAra jAgrata thAya che, teTalA mATe mALe vicAra karI kare nahi ane zubha kAryonI bhAvanA niraMtara rAkhavI. AthI aneka prakAranA lAbha thAya che, nakAmI kUthalI ochI thAya che ane mana zubha mArge caDhatAM zIkhe che. 6. paropakAra-Atmabhoga vagaranuM jIvana nathI, eTale ke svamAM saMtoSa mAnI, zarIra paMpALI, putrane ramADI, strIne zelAvI, tijorIo bharavI emAM kAMI sAra nathI. pitAnI lahamI, jJAna ke zaktine lAbha kema, deza ke janasamUhanA hita mATe karo e kartavya che. 7, vyavahArazuddhi-zrAddharatnanA guNa prApta karyA pahelAM mArgAnusArInA guNemAM ja A guNa prathama paMkti dharAve che. zrAvakaratna te zuddha vyavahAravALo ja hoya e vivAda vagaranI hakIkata che. upara lakhelI sAta bAbata upara khAsa dhyAna ApavuM joIe, e dareka bAbata upara ekeka mATe lekha lakhAya tevuM che, paNa graMthagauravanA bhayathI ava sAmAnya svarUpane Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 ] adhyAtmakalpama [ ekAdaza nideza karyo che. e sarve zubha vartana che ane tenA nimittabhUta paNa che. zubha vicAra ane vartanathI zubha karmabaMdha thAya che ane jevo baMdha te udaya thAya che, tethI te vaDe A bhavamAM ane parabhavamAM mAnasika ane zArIrika AnaMda prApta thAya che. upara lakhelA sAta saddaguNemAMthI keI paNa sadaguNa mahAlAbhanuM kAraNa che, paraMtu sAdhya daSTivAn puruSa jyAre cIvaTa rAkhI temAMthI becArane athavA sAtene Adare ane anusare, tyAre te tenAM phaLa vakhate manamAM bhAre AnaMda thAya, te zaka vagaranI vAta che. paNa te kAryo karatAM ja AnaMda thAya che. te vakhate manamAM jANe ema ja lAge che ke huM eka mahAna kArya karuM chuM, eka mahAn pharaja bajAvuM chuM. atre prastuta viSaya gurudevapUjAne che. temanA tarapha bhaktibhAvathI saMpatti maLe che te batAvavA sAru tenA sahacArI saddaguNo athavA kriyAo prasaMge batAvI che. (11) 175) vipattinAM kAraNe jineSvabhaktiryaminAmavajJA, karmasvanaucityamadharmasaGgaH / pitAApekSA paravazcana ca, sRjanti puMsAM vipadaH samantAt // 12 // (upajAti) jinezvara bhagavaMta tarapha abhakti (AzAtanA), sAdhuonI avagaNanA, vyApArAdi kAmamAM anucita pravRtti, adhamIne saMga, mAbApa vagerenI sevA karavAmAM upekSA (bedarakArI) ane paravaMcana (bIjAne ThagavuM te)-A sarva prANIne mATe cotaraphathI ApadAo utpanna kare che." (12) vivecana-1. jinezvabhakita-rAgadveSa rahita, karmane haNanAra, dvAdaza guNalaMkRta zrI jinezvara mahArAja tarapha abhakti, teonAM vacana tarapha bedarakArI, tenI aruci, teonA sAkAra svarUpanuM vigepana. tene bIjI kaI paNa rIte anAdara, teo tarapha aprIti ane avinaya. 2. gurunI avajJA- gurumahArAja zuddha mArga batAvanAra che. teo keTaluM upayogI kArya bajAve che te A adhikAramAM zarUAtathI jotA AvIe chIe! teone vinaya rAkhave, teo tarapha geravartaNuka calAvavI nahi, teo sAthe kalahamAM UtaravuM nahi ane teo tarapha kaI rIte tiraskAra batAve nahi, eTaluM ja nahi paNa teonuM vacana mAnya karavuM. ethI UlaTuM karanAra gurudrohI che, Atma-avanati karanAro che, patita che. 3.karmamAM anaucitya--potAne gya vyApArI kriyAmAM anucita AcaraNa karavuM te. AmAM be prakAranA bhAva che: eka te vyApAramAM anIti, azuddha vyavahAra, aprAmANika AcaraNa ane bhASaNa. bIjuM, potAnI pharajathI viruddha vartana, paradArAgamana, saTTo, dhata vagere durguNene atra samAveza thAya che. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ adhikAra devagurudha zuddhi [ 253 4. adhama sa'ga--dharma nAmane ceAgya dharmanI parIkSA karI tene anusaravu' e dharmAMsaMga, ethI UlaTI rote parIkSA Agya rIte na karatAM 'svadharmamAM maraNu sAruM' e sUtrane anusaravuM e adhasaMga; athavA niyama vagaranA mUrkha mANasAnI seAkhata karavI e paNa adharmAMsaMga ja che. seAbatathI bahu tAtkALika asara thAya che ane tethI satsaMganI jarUriyAta vAravAra batAvelI che. dulhananA saMga karavAthI aneka agavaDo Ave che. adhamI nA saMga karavAthI pAte paNa sAkhatI jevA thaI jAya che. 5. pitA vagere tarapha bedarakArI-putradhama nA AthI nAza thAya che, mahAmuzkelI UbhI thAya che ane ghaNuM karIne taratamAM duHkha-paraMparA prApta thAya che. 6. pavacana--spaSTa che. kAyadAmAM paNa e pheAjadArI gunhA che : ( Cheating). upara lakhelI cha bAbato sarva prakAranI Apattie utpanna kare che. keTalIka vakhata amuka pApanA udaya amuka kArya sAthe meLavI zakAtA nathI, kAraNa ke ApaNane tevu' jJAna nathI; paNa kAraNa vagara kArya thatu nathI ane mananI aneka vyathA ane zarIra para gabhI vyAdhio thAya che, te sa amuka kAraNane laIne ja thavI joie ane tenA mukhya bhAga atra ApavAmAM Avye che. A zlAkane agiyAramA zloka sAthe sarakhAvI, tenA bhAva samajavAnA che, agiyAramA zrlAkamAM sapattinAM kAraNeA batAvyAM che. AmAM vipattinAM kAraNe! batAvyAM che. sa'pattinAM kAraNeA sevavA karatAM vipattinAM kAraNeA tajavAnI vadhAre AvazyakatA che, tethI agiyAramA zloka karatAM A leAkamAM kahela bhAva vadhAre manana karavA yAgya che. jinezvara tarapha abhakti ane gurunI avajJA e ane dharmanI paNa ayeAgyatA batAve che. vyApArAdimAM anucita AcaraNa ne adhamI nA saMga, A che dharmabhraSTapaNuM sUcave che. ane mAtApitAnI upekSA tathA parane ThagavAnI buddhi, e vyavahArathI paNa vimukhatA sUcave che. A cha doSavALAne pagale pagale vipatti thavI ja joie. te chatAM kadI koI vakhata sArI jAya, tA te kAMIka pUrvanA ja puNyAya samajavA. AvA zloko khAlI vAMcI javAthI vizeSa lAbha karatA nathI, mATe, A graMthamAM agAu kahevAmAM AvyuM che tema, vAraMvAra tenuM manana karavuM ane peAtAnA anubhava lAgu pADI, vAraMvAra punarAvartana karyA karavu.. ( 12, 176) parabhavamAM sukha meLavavA mATe puNyadhana bhaktyaiva nArcasi jina sugurozca dharma, nAkarNayasyavirataM vistIrna dhatse / sArthaM nirarthamapi ca pracinoSyadhAni, mUlyena kena tadamutra samIhase zam 1 ||13|| (vasaMtatilakA) " he bhAi ! tuM bhaktithI zrI jinezvara bhagavAnanI pUjA karatA nathI; tema ja sArA gurUmahArAjanI sevA karatA nathI; niraMtara dhama sAMbhaLatA nathI; virati (pApathI pAchA heThavu', vrata-paccakkhANu karavAM te)ne te dhAraNa paNa karatA nathI; vaLI, pracAjane ke vinA Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 ] adhyAtmakaparphoma [dvAdaza pratyeAjane, pApane puSTi Ape che; tyAre tuM tArI kaI lAyakAtathI AvatA bhavamAM sukha meLavavAnI icchA rAkhe che ?" ( 13) vivecana--he bhAI! prabhunI pUjA karatA nathI; vaLI, tuM sugurunI sevA tema ja temanA pAsethI dharmanuM zravaNa karatA nathI; uparAMta, eka divasa paNa tyAgavRtti karatA nathI; iMdriyanA viSaye bhAgavavAmAM aharniza Asakta rahe che; kAMI paNa prasa'ga AvyA ke pApakA karavA ma`DI paDe che; putranAM lagna ke vyavahAramAM, koI paNa bahAnAnA joga maLatAM, hiMsA, krAdha, abhimAna karavA maDI jAya che, ane tevA prasaMga Ave tyAre tane dhanu lakSya paNa rahetu nathI. vaLI, prasaMga vagara paNa anadaMDathI daMDAya che : nATaka jevAM, sasa jovAM, havelIo joI tenAM vakhANa karavAM, rAjakathA tathA laDAInI vAtA karyA karavI vagere karI nakAmI pAparAzi vaheArI le che. AvI rIte zuddha deva, guru, dhanu' ArAdhana karatA nathI, iMdriyadamana karatA nathI, ane kAraNe akAraNe mahApApAnA sacaya kare che. sarva prANI sukha icche che ane temAM paNa vartamAnamAM sukha hoya ke na hoya, paNa sukha meLavavAnI IcchA tA sarvAMne rahe che. paNa he bhAI ! sukha te kariyANu` che, ene kharIda karavA mATe puNyadhananI jarUra paDe che, te tA tu' atre hArI jAya che; UlaTo tene badale pAparUpa kacaro ekaTho kare che. tyAre tu' sukha zA vaDe meLavavAnI IcchA rAkhe che? sukha kAMI dharma karyA sivAya maphta maLI zakavAnuM nathI, mATe kAI paNa kArya karatI vakhate eTaleA vicAra avazya karaje ke zubha kArya karyAMthI AvatA bhavamAM sukha prApta thAya che ane azubha kA karyAthI duHkha prApta thAya che. vaLI, nakAmAM pApakama sevavAthI te A jIvane kadI paNa sukha prApta thatuM nathI. ATalI samajaNu rAkhavAthI ane tene pravRttimAM mUkavAthI tArI keTalIka khAkhata sIdhI thaI jaze. dharma zravaNanI jarUriyAta bahu ja che. agAu jaNAvyuM tema, vicAra vagara varjhana thatuM nathI, paNa vicAra zubha AvavA mATe zAsrazravaNanI ahu agatya che. zravaNu uparathI manananI paNa teTalI ja jarUra che. A zlAka bahu upayAgI che. meAkSa prApta karavAnI IcchAvALAe zarUAtamAM nIcenA niyamAne anusaravu' joie, ema A zrlAkamAMthI bhAvA tarIke sphuTa prApta thAya che H1. bhaktipUrvaka prabhunuM pUjana karavuM. 2. dharmAMzravaNa niratara sadguru pAsethI karavu. 3. sthULa viSayAthI dUra rahI, teneA banatI rIte tyAga karavA. 4. prayAjana hoya ke na heAya paNa pApakAya mAM joDAvuM nahi. (13; 177) Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] devagurudharmazuddhi [ ra55 sugura siMha; kuguru ziyALa catuSpadaiH siMha iva svajAtyaimilannimAMstArayatIha kazcita / sahaiva tairmajjati ko'pi durge, zugAlavaccetya milan varaM saH // 14 // (upendravajA) jevI rIte pitAnI jAtinAM prANIone maLIne siMhe tAryA hatAM, tevI rIte keIka (suguru) pitAnA jAtibhAI (bhavya paMcendriyone maLIne A saMsArasamudrathI tAre che, ane jevI rIte ziyALa pitAnA jAtibhAIonI sAthe DUbI mUo, tevI rIte koIka (kuguru) pitAnI sAthe sarvane narakAdika anaMta saMsAramAM DubAve che, mATe AvA ziyALa jevA puruSa to na maLyA hoya to ja sAru." (14) vivecana-atra pahelA ane cothA prakAranA gurunuM varNana karyuM che. pahelA prakAranA guru pote tare che ane Azritane tAre che; teo vahANa jevA che. cethA prakAranA guru pote DUbe che ane Azraya karanArane paNa DubAve che, e paththara samAna kuguru samajavA. A saMsAramAM rajhaLatAM, jyAre koI vakhata sugurune jaga thAya che tyAre teo A jIvane upadeza ApI, saMsArathI udvigna cittavALe karI, chevaTe tene vairAgyavAsita karI saMsArathI salAma levarAve che. AvA guru siMha samAna che. TIkAkAra te saMbaMdhamAM paMce pAkhyAnanuM prasiddha kathAnaka kahetAM jaNAve che ke "bahu jhADIthI bharapUra eka moTuM jaMgala hatuM. tyAM bhayanuM kAraNe utpanna thavAthI sarva vanavAsI prANIoe maLIne siMhane rAjAnI padavI ApI. have kaIka kALe dAvAnaLa prakaTa thaye, catarapha agni phelAvA lAgyo ane bacAvanAM sAdhano apa thatAM gayAM. te vakhate A mahAna pazurAje sarva prANIone pitAnI sAthe lIdhAM ane nadI kAMThe gaye. nadImAM mahApUra hatuM, chatAM paNa sarva vanavAsI prANIone pitAne pUchaDe vaLagADI dIdhAM ane eka chalaMga mArI sAme pAra sarvene pahoMcADI dIdhAM, vaLI, jayAre te ja jagala navapallavita thayuM tyAre sarvane pAchAM tyAM laI AvyuM. AvI rIte mahA muzkelImAM paNa teNe pitAnA jIvananI darakAra na karI, paNa Azritone tAravAnA mahAprayAsamAM game teTalo svAtmabhega ApavA taiyArI batAvI e sugurunuM lakSaNa samajavuM. have ukta siMhanuM caritra joIne eka ziyALa paNa najIkanA jaMgalano svAmI banyo ane te ja prasaMga prApta thatAM pazu sahita nadI oLaMgavAne prayAsa karavA lAgyo. paraMtu tenAmAM AtmabaLa ke adhikAra na hovAthI te pote paNa DUbI gayo ane Azritene paNa DubAvI dIdhA! AvI rIte agItArtha kuru pote saMsArasamudramAM DUbe che ane Azritane DubAve che." A siMha ane ziyALanA daSTAMtanI eka bIjI hakIkata e paNa samajAya che ke jeo Atmabhega ApavAnI taiyArI batAvyA sivAya ane adhikAranI prApti vagara adhipatipaNAnuM pada dhAraNa karavA Icche che, te pitAnI jAtane paNa mahAnukasAna kare che. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256] adhyAtmakalpakuma [ dvAdaza sUrimahArAja kahe che ke chellA prakAranA guru te na maLyA hoya te ja sAruM; temane te na dIThAthI ja kalyANa che! game tevA kuguru heya, saMsAravAsanAyukta hoya, chatAM paNa vIrane veza che ema dhArI, guNa-avaguNanI parIkSA karyA vagara, game tene namaskAra karI gurupaNe AdaranA A TUMkA paNa sUcaka zlokathI ghaNo bedha levAne che. zAstrakAra evA daSTirAgane ke aMdha anukaraNane uttejana ApatA nathI. (14) 178) gurune yoga chatAM pramAda kare te nirbhAgI pUrNe taTAke tRSitaH sadaiva, bhRte'pi gehe kSudhitaH sa mUrkhaH / vane saMya ihI ridro, puDi idi pramavI che . (3viAti) gurumahArAja vagerenI barAbara jogavAI chatAM paNa je prANa pramAda kare te taLAva pANIthI bhareluM che chatAM paNa tarasya che, (dhana-dhAnyathI) ghara bharapUra che chatAM paNa te mUkha te bhUkhe ja che ane pitAnI pAse kalpavRkSa che, te paNa te te daridrI ja che." (15) vivecana-paSTa che, gurumahArAjanI jogavAI thAya ane tenAthI deva tathA dharma oLakhAya, tyAra pachI te traNe mahAna tane lAbha levA cUkavuM nahi, zuddha deva, suguru ane tene batAvela zuddha dharma, enA upara jarA paNa zaMkA vagaranI, taraNatA raNa tarIke zuddha zraddhA thAya, tyAre ja A jIvano ekaDe noMdhAya che. zraddhA vagara jeTalI kriyA ke tapa-japa-dhyAnAdi karavAmAM Ave tenAM mIMDAM mukAya che. e mIMDAM paNa kImatI che, paNa tenI AgaLa ekaDe hoya te. lAkha para caDeluM eka mIMDuM nava lAkha vadhAre che, paNa seve mIMDAM ekaDA vagara nakAmAM eka paNa mIDAM karavAnA abhyAsa pachI ja AvaDe che A vAta abhyAsa zarU karanArA e bhUlI javAnI nathI. atra kahevAne hetu e che ke, gurUmahArAja vagere yogya sAmagrI prApta thayA chatAM paNa, je A jIva zuddha vartana karatA nathI ane ALasamAM rahe che, te pachI tenA je nirbhAgI kaI samaja nahi. je joIe te prApta karyA chatAM paNa tene lAbha na levAmAM Ave te khoTuM kahevAya. A zleka ane nIcenA bane kalekamAM kartavya saMbaMdhI bahu upayegI upadeza ApyA che. khAsa vicAravA gya vAta e che ke A suMdara manuSyabhava, AryakSetra, zarIranI anukULatA, sAdhuone bhega, mananI sthiratA ane bIjI aneka prakAranI sAmagrIone saddabhAva A jIvane prApta thayela che, chatAM paNa e pramAdamAM vakhata kADhI nAkhaze, te pachI ene Are AvavAnuM nathI. anaMta bhava karyA pachI paNa AvI anukULatA prApta thavI durlabha che, muzkela che, azakya jevI che. graMthakartA kahe che ke taLAve jaIne tarasyA AvavA jevuM A thAya che ane te hakIkata yathAsthita vastusvarUpa batAve che. AvA Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] deva-guru-dharmazuddhi [ ra57 prasaMgeno te evo sArI rIte lAbha levo joIe ke pachI A bhavanA pherA ane pArakI karI athavA AzIbhAva niraMtarane mATe maTI jAya. (15, 179) deva-guru-dhama upara aMtaraga prIti vinA janma asAra che na dharmacintA gurudevabhakti-ryeSAM na vairAgyalavo'Si citte / teSAM prasUklezaphalaH pazUnA-mivodbhavaH syAdudarambharINAm // 16 // ( upajAti ) je prANIne dharma saMbaMdhI ciMtA, guru ane deva tarapha bhakti ane vairAgyane aMza mAtra paNa cittamAM heya nahi tevA peTabharAone janma, pazunI peThe, jaNanArIne phaleza ApanAro ja che." (16) vivecana-mArUM kartavya zuM che ? mArI janasamUha pratye pharaja zI che? huM keNa chuM! mArI pharaja bajAvavA mATe meM AkhA divasamAM zA zA prayatna karyo che? temAM huM keTale darajaje phatehamaMda thayo chuM? AjanA kAryamAM niSphaLatA keTalI maLI? zA kAraNathI maLI? Aje mUkyuM che tyAMthI AvatI kAle kevI rIte zarU karavuM? pharaja bajAvavAupakAra karavA mATe AjanA je mAMgalika divasa eka paNa nathI. AnuM nAma zAstrakAra dharmacitA-kartavyaparAyaNavRtti kahe che. A adhikAramAM batAvelI rIta pramANe pasaMda karelA gurUmahArAja ane temanA batAvelA deva tathA dharma upara ekAMta zraddhA ane bhakti, e bhaktimAM dekhAva ke ADabara nahi, paNa aMtaHkaraNanI Urmione utsAha, "citta prasanna re pUjana phaLa kahyuM che. pUjA akhaMDita eha" e vAkyamAM batAvelA bhAvanuM yathAzma, enuM nAma devagurubhakti. A saMsAranA sarva padArtha asthira che, alpa samayasthAyI che, paddagalika che. A jIva zuddha niraMjana nirlepa che, anaMta jJAna-darzanacAritrarUpa che. upAdhi sahita dekhAya che, te tenI vibhAvadazA che, karmajanya che. zuddha dazAmAM e, e sarvathI rahita che. Atmika vastu AdarI padagalika vastune tyAga kare, te be bheda pADI de, tene barAbara oLakhIne pauddagalika bhAva tajI Atmika bhAva Adara, enuM nAma vairAgya che. pratyeka prANIe dharmaciMtA, gurubhakti ane virAgyavAsita hRdayavALA thavuM joIe. jyAre A traNe bhAva hRdayamAM UMDI jagyA le tyAre ja saMsArane cheDe Ave. jeo A traNa bhAva hRdayamAM dhAraNa karatA nathI teo, bhale bahArathI sAro dekhAva karanArA hoya, paNa vAstavika rIte A bhavanA sukhamAM magna ane tene prApta karavAnAM sAdhane ekaThAM karanArA ane peTabharA ja che, teo janma laIne potAnI mAne prasavanI mahAvedanA ane yauvananA nAzanuM kaSTa mAtra Ape che, paNa pite te AvA uttama manuSyabhavanI chevaTe anaMta saMsAra vadhArI, karmakAdavathI kharaDAI rakhaDavA kare che. a. 33 WWW.jainelibrary.org Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 adhyAtmada9pama [ aSTama A zleka para manana karaje. ene "lAIna kalIara 'ApIza nahi. jarA vicAra karaje ke tuM koNa che? kyAM che? kenA gharamAM che? tAruM zuM che? tuM kone che?--A savAlo rAtanA sUtI vakhata athavA savAranA UThatI vakhata vicAraje; ethI bahu lAbha thaze. (16; 180) deva, saMghAdi kAryamAM dravyavyaya na devakArye na ca saGghakArye, yeSAM dhanaM nazvaramAzu teSAm / tadarjanAdyairvRjinarbhavAbdhI, patiSyatAM kiM * tvavalambanaM syAt // 17 // ( upajAti) dhana-paisA ekadama nAzavaMta che AvA paisA jenI pAse hoya che teo je tene devakAryamAM athavA saMghakAryamAM vAparatA nathI to teone sadarahu dravya meLavavA mATe karelAM pApothI saMsArasamudramAM paDatAM kone Teko maLaze? vivecana-paisA meLavavA mATe prANI kevAM kevAM kAryo kare che, te ApaNuM anubhava bahAra nathI. ene mATe ema ja kahIe te cAle ke paisA mATe evuM kaMI paNa ayogya kAma nathI ke je prANI karatA na hoya. enA para vistArathI vivecana dhanamamatvamocana adhikAramAM thaI gayuM che. vaLI, paisA keTalA badhA asthira che, nAzavaMta che, te paNa ApaNe vAMcyuM che, anubhava-gamya che ane mahAvigraha batAvI ApyuM che. AvI rIte pApathI meLavelA paisA nAzavaMta che, e khAsa dhyAnamAM rAkhavAnuM che. paisA bAMdhyA rahetA nathI, puNyaprakRti phare che tyAre hajAre, lAkhe ke karoDonI pUMjI eka kSaNamAM-bahu thoDA vakhatamAM-hatI na hatI thaI jAya che. chevaTe paNa A delata atre mUkIne ughADe hAthe cAlyA javuM paDe che. have paisA prApta karatI vakhate aneka Azrava sevavA paDe che, hiMsA ke asatyane moTe bhAge te vakhate thAya che ane te uparAMta aneka pApa lAge che. e sarva pApakarma jIvane saMsAra-samudramAM pheMkI de che. have je te vakhate kAMI paNa avalaMbana-Teke hoya te jIva TakI rahe che, nahi te taLiye bese che. prApta karelA paisAne je jJAnedvAra, jIrNoddhAra, zAsaddhAra, devapUjA, pratiSThA, tIrtha yAtrA, aSTAddhikA-mahotsava vageremAM kharacavAmAM Ave te saMsAramAM paDatAM te eka prakAranuM AlaMbana Ape che. tevI ja rIte dhanane je svAmivAtsalyamAM eTale guNI svAmibaMdhuonI bhaktimAM ke nirAzrita dharmabaMdhuone Azraya ApavAmAM athavA kenpharansa vagere mahAna yojanAo ghaDI tenA vaDe zAsananA abhyadayanI vRddhimAM athavA nija dharmAnuyAyIone dhArmika tathA vyAvahArika zikSaNa ApavAmAM je kharacavAmAM Ave te, saMsAramAM paDatA A jIvane Teke maLe che. * yathAjo ya ta va paTaH | Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] deva-guru-dharmazuddhi [259 dravya sAthe potAnI zaktino upayoga evI ja rIte hAni ane lAbha karanAre thaI paDe che, e spaSTa samajI zakAya tevuM che. dhana maLavuM e navIna nathI. A jIvane aneka vAra dhana maLyuM haze, paNa abhimAna ke durvyasanamAM dhanane vyaya karI te nIce UtarI jAya che, vaLI pAcho dhana meLave che ane pharI UtarI jAya che. A cakrabramaNamAMthI bacavAne je kAMI paNa upAya hoya te pitAnA dhanane samudAyanA kAmamAM-lokonA hita mATe vyaya karo e ja che. potAnI jAtane bhUlI javI ane tenA bhAge bIjAne lAbha Ape ene svArpaNa kahe che. svArpaNa vagara koI kAma thaI zakatuM nathI ane khAsa karIne dharma kAryamAM svArpaNanI prathama AvazyaktA che. jamAnAnI jarUriyAta vicArI AkhI kemane hita karanAra, AkhA dezane udaya karanAra, AkhI manuSyajAtine lAbha ApanAra zubha saMsthAo che. zAstrakAra sIdAtA kSetrane piSavAnuM kahe che. sAdhanadharmane puSTi bahu apAI gaI che, hAla sAdhakone UMce lAvavAne yogya vakhata che, jarUra che, AvazyakatA che. AvI rIte manana karI vyaya karelA paisA prasaMge prApta thatAM A jIvane jarUra bacAve e saMzaya vagaranI hakIkata che, vastusvarUpa pratyakSa jenAre kahI che ane vicAra karavAthI samajI zakAya tevI che. (17181) evI rIte bArame devagurudharmazuddhi adhikAra pUre thAya che. emAM, upara jaNAvyuM tema, gurutatvanI mukhyatA che. eka sadagurune satsaMga thaI javAthI A manuSyabhavamAM keTalA lAbha thAya che te atra savistara batAvavAmAM AvyuM che. paradezI rAjAne guruthI keTalo lAbha thayo hato te ApaNe jANIe chIe. guru be prakAranA che: eka dhamahIna vRttivALA, jene ApaNuM loke mithyAtvI kahe che, ane bIjA dharmaparAyaNa vRttivALA. prathama prakAranA gurU mATe A yogya jagyA nathI. atra je hakIkata che, te temane lagatI nathI. dharmanA guruonA, bIjI rIte joIe te, cAra prakAra che. keTalAka pite tare ane Azraya lenArane sadupadeza ApI zuddha mAge calAvI tAre, evA guru te saddagurU che ane emane Azraya kare e ja kahevAno uddeza che. bIjo prakAra pite tare ane bIjAne DubADe, e prakAra guru AzrI thAya che, paNa tema hatuM ja nathI, tethI e bhAMge zUnya che. je pite tare, te bIjAne tAre yA na tAre paNa DubADe te nahIM ja. trIjA vargamAM pite DUbe ane Azraya karanArane tAre evA sAdhue hoya che. A vargamAM abhavyAdine samAveza thAya che. upadeza ApavAmAM pAchI pAnI kare nahi; paNa ekAMtamAM pite viSayakaSAya seve, athavA tevA upadezanI asara tenA pitAnA hRdaya para lAge ja nahi, tene kharI zraddhA ja Ave nahIM. parIkSA * Self-sacrifice. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra60 ] adhyAtmaka5ma | [ dvAdaza kAcI hoya, to AvA gurune jega thAya che. evAne Azraya karavAmAM paNa jarA paNa lAbha nathI, eTaluM ja nahi paNa aneka prakAranAM zalya hRdayamAM pese che ke je anaMta bhave paNa javAM mukela thAya che. AvA guru kadAca zuddha upadezaka hoya, chatAM 4G nA kag -AtmA AtmAne jANe che-mane mana sAkSI che-e niyama pramANe evA oLaghAlunA upadezanI kharI asara thatI nathI. daMbhI, kapaTI, mAyAvI gurune paNa A vargamAM samAveza thAya che. apavAda mAge A varga AdaratA keTalAka uttama che tenA upadezathI tarI paNa jAya che. cothA vargamAM pote DUbe ane Azraya lenArane paNa DUbADe-evA paththara samAna usUtraprarUpaka zithilAcArI kuguru samajavA. e vargamAM pote bhraSTa ane bhraSTAcAranI puSTi karanArA gorajI, yati, zrIpUjaya vagere Ave che. teo saMsAranA sarva viSayamAM Asakta, dharmane nAme DhAMga calAvanArA ane dharma para AjIvikA calAvanArA che. have pachInA adhikAramAM sUrimahArAja e vargane ghaTato nyAya Ape che, tethI atra lakhavAnI bahu jarUra rahetI nathI. A cAra prakAranA gurumAMthI pahelA bhAMgAnA zuddha guru zeAdhI tene upadeza grahaNa kare. gurUmahArAjane anusaravuM e khAsa pharaja che. upAdhyAyajI tyAgASTakamAM kahe che ke - gurutvaM svasya nodeti, zikSAsAtmyena yAvatA / AtmatattvaprakAzena, tAvatsevyo guruttamaH / / Atmatatva prakAre karIne (paramArtha svarUpanI prApti thaIne) gurue ApelI zikSAmAM thavI joItI tallInatAe A jIva jyAM sudhI gurutvane pAme nahi, tyAM sudhI uttama gurunI sevA karavI." zAstrakAra kugurunA pAMca varga pADe che: pAsa, usa, kuzIla, saMsatta, yathA de-A sarva kriyAmArgamAM tathA jJAnamArgamAM judI judI rIte zithilatA batAvanArA che. enA upara AvatA adhikAramAM vivecana karavAmAM Avaze. tenI vizeSa samajaNa meLavavA mATe saMbodhasittarInI TIkA, dhamadAsa gaNikRta upadezamALA ane upAdhyAyajInI kugurunI sakjhAya vAMcavAM. e pramANe saddagurunuM ane kugurunuM svarUpa che. A manuSyabhavanI saphaLatA gurunI jogavAI ane pasaMdagI para che. gurune zAstrakAra eTaluM badhuM mAna Ape che ke eka tarapha guru hoya ane eka tarapha deva hoya to, amuka apekSAe, prathama gurune namaskAra karyo pachI devane vaMdana karI zakAya. AnuM kAraNa spaSTa che. joke deva te guru ane ziSya baMnene ekasarakhA ArAdhya che, paraMtu, ziSyanI apekSAe joIe to, guru devane batAvanAra che, oLakhAvanAra che. keTalIka vAra e daSTirAga thaI jAya che ke tethI game tevA guruno Azraya karavAnI vRtti thAya che. enA saMbaMdhamAM sAtamA zlokamAM yathArtha vivecana thayuM che. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikAra ] deva-gurudha zuddhi [ 261 A jIvane kharekharA upayeAgI gurumahArAja che. sa'sArathI tAranAra, hAvAne lIdhe te kharekharA lAbhakAraka kahI zakAya. tenA upakAranA badalA vALavA muzkela che. zrI siMdUraprakaramAM guru adhikAra kahe che ke :~ * narakarUpa khADAne viSe paDatA jIvAne puNya ane pApanuM phaLa prakaTa khatAvI ApanArA guru vinA bIjA koI pitA, mAtA, bhAI, priya strI, putranA samUha, mitra, madonmatta hastI, azva, subhadra ane ratha, svAmI ke sevakavarga A prANInuM rakSaNa karavAne samartha nathI. " pitA mAtA bhrAtA priyasahacarI sununivahaH suhRt svAmI mAdyatkaribhaTarathAzvaH parikaraH / nimajjantaM jantuM narakakuhare rakSitumalaM, gurordharmAdharmaprakaTanaparAtko'pi na paraH || teTalA mATe sauMsArasamudramAM paDatAM bacAvanAra gurumahArAja kharekharA mAtA, pitA, madhu, mitra ke je kahIe te che, evA sadgurunI zeAdha karI temanI sevA karavI ane temanAthI zuddha deva ane dharmane oLakhavA. gurunI sevAmAM vinaya pradhAna che. e guNathI dha prApti, vidyAprApti vagere jaladI thAya che. gurumahArAjanI sevA karI zuddha dharma AdaravA. tenu vistRta svarUpa agiyAramA tathA khAramA zlokamAM batAvyu che. vadhAre vigata gurumahArAjathI jANavI. A jamAnAmAM guru vagara sarva jJAna meLavavAnI AkAMkSA bahu rahe che, parAdhIna vRtti pasaMda AvatI nathI; paratu jaina zAstranI racanA ane paddhati pramANe e banavuM muzkela che. evA jJAnathI lAbha karatAM hAni ghaNIvAra thAya che ane, vAstavika vicArIe tA, cAlu jamAnAnI keLavaNI paNa gurunA batAvyA vagara maLI zakatI nathI. A bAbata dhyAnamAM rAkhavAnI bahu jarUra che. AvatA adhikAramAM sAdhu kevA heAvA joI e te bahu spaSTa rIte batAvAze. gurune zAstrakAra AvI mahattvavALI jagyA Ape che, tenA badalAmAM tee pAtAnI javAbadArI sArI rIte samaje, dravya, kSetra, kALa, bhAva pramANe ghaTatA pheraphAro karyA kare, upadeza ane uddeza leAkaruci pramANe nahi, pazu AgaLa-pAchaLanA puSkaLa vicAra karI zuddha vastusvarUpa batAve ane svIya ane parakIyanA taphAvata rAkhe nahi---- --AvA puruSA ane mahAtmAe gurusthAnane zeAbhAve che. dharma zuddhinA sa`khaMdhamAM A adhikAramAM kAMI ullekha nathI, agiyAramA adhikAramAM te sabadhamAM ullekha karavAmAM AvyA hatA ane gurutattvanI mukhyatA karavAthI ane tenI pasaMdagImAM bhUla na karavAthI dharmatattva prApta thAya che e niyamane anusarIne dharma Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 ] adhyAtmakaparphoma [kAza saMbaMdhI atra kAMI paNa ullekha karyo nathI ema jaNAya che. A adhikAranA pAMcamA zlAka para vivecana karatAM jaNAvyuM che tema, dharmanI pasa'DhagImAM peAtAnA tarkane-vicArazaktine pUratA avakAza ApavA. khAsa karIne dharmamAM pratipAdana karelA devanuM svarUpa jovu'. tee rAga-dveSa vagaranA ane khIjA asAdhAraNa guNAthI virAjamAna hoya te te game te hAya tene AdaravA. Adhunika sthiti evI che ke dhamA~ tarapha ataHkaraNanA prema ochA thatA jAya che. tenuM kAraNu sapUrNa abhyAsa karavAmAM pramAda sivAya bIjI' kAMI paNa nathI. sAmAnya svarUpa jANatAM temAM aneka tarka thAya ane tenuM nivAraNa karavAnA avakAza na maLe athavA sAga na maLe athavA lajjAthI na puchAya. A sarva khAbatamAM navIna paddhatisara abhyAsa karanAra dharmaguruo ane tadanusAra lekha lakhanAra ane vyAkhyAna karanAra vidyAnA khaDu karI zake, tarkanI prAcIna kArTine badale vijJAnazAstranI arvAcIna zeAdhA navIna saMskAravALAne tarata asara kare che. A sava khAkhatamAM gurumahArAja vicAra karI zake. sAdhuvanA gurumahArAjamAM zrI munisu MdarasUrinA vakhatamAM paNa keTaleAka saDA peThelA jaNAya che. cAlatA adhikAra taddana vyavahAru dRSTi (Practical point of view) thI lakhAyeleA che. iti savivaraNo devagurudharmazuddhinAmA dvAdazo'dhikAraH / Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodazo yatizikSopadezAdhikAraH // guru mahArAjane svIkArIne temane anusaravAthI thatA lAbha AgalA adhikAramAM joyA. vadhAre agatyane savAla gurune pitAne jIvana vahana kema karavuM e che; tethI A adhikAramAM yatigya zikSA Ape che. yati zabdamAM saMsArathI virakta rahevAnI pratijJA karanAra sAdhu, jati, mahAtmA, zrIpUja, dravyaliMgI ane bhaTTAraka-e sarvane samAveza thAya che, tema ja, bIjI zuddha apekSAe joIe te, saMsArabhAvathI virakta evA sarvane samAveza thAya che. e apekSAmAM kevaLa vezamAtra jevAne rahetuM nathI, paNa vartana jovAya che. A adhikAramAM prathama vargane uddezIne zikSA ApelI che. te varga suzikSita ane vidvAna hovAthI A adhikAramAM tene mATe vizeSa vivecana karavAnuM gya dhAryuM nathI. A adhikAra yati sivAyanA sarvane paNa upayogI che, kAraNa ke daMbhI, durAcArI, vezadhArIne oLakhavAmAM te sahAyabhUta thAya che. A adhikAra sarvathI vistAravALe che, kAraNa ke upadezakane sudhAravA e prathama AvazyakatA che. je zubhecchAthI sUrie A adhikAra lakhyo che te ja hetuthI tenA para vivaraNa muniAzraya nIce lakhavAmAM AvyuM che. AnA adhikArI te para khAsa manana ane nididhyAsana karaze eTalI AzAnI pUrva pIThikA karI have zarUAtamAM zuddha yati-muninI bhAvanAmaya mUrtinuM citra derI hRdayadaSTi para ALekhavA sUcanA kare che. munirAjanuM bhAvanAmaya svarUpa (An ideal Munihood) te* tIrNA bhavavAridhiM munivarAstebhyo namaskurmahe, yeSAM no vipayeSu gRdhyati mano no vA kaSAyaiH plutam / rAgadveSavimuk prazAntakaluSa sAmyAptazarmAdvayaM, nityaM khelati xcAptasaMyamaguNAkrIDe bhajadbhAbanAH // 9 // (zArdUlavikrIDita ) je mahAtmAonuM mana idrinA viSayamAM Asakta thatuM nathI, kaSAyathI vyAsa * ye iti pAThAntaram / x cAtmasaMyamaguNAkrIDe iti vA pAThaH / Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra64] adhyAtmakalpakuma [ daza thatuM nathI, je (mana) rAga-dveSathI mukta rahe che, jeNe pApakAne zAMta pamADyAM che, jeNe samatA vaDe ati sukha prApta karyuM che ane je bhAvanA bhAvatuM bhAvatuM saMyamagurUpI udyAnamAM hamezAM khele che-AvA prakAranuM jemanuM mana thayeluM che te mahAmunIzvaro A saMsArasamudra tarI gayA che ane teone ame namaskAra karIe chIe." (1) vivecana-atyaMta zuddha dazAmAM vartanArA mahAmuni-paMganI sthitinuM pRthakkaraNa karatAM nIcenA guNene spaSTa AvirbhAva thate jaNAya che - 1. zuddha munirAja pAMca indriyanA trevIza viSayamAM Asakta thatA nathI. daSTAMta tarIke, teone vilepana upara rAga thatuM nathI ane dUdhapAka pUrI jeI moDhAmAMthI pANI chUTatuM nathI, gaTaranI ane attaranI vAsa sarakhI ja lAge che ane strI sauMdaryAdi vastu jaI meha thatuM nathI, tema ja piyAne vagere sAMbhaLI mana ekasarakhuM ja rahe che. 2. krodha, mAna, mAyA, lebha, je para sAtama adhikAramAM vizeSa vivecana karavAmAM AvyuM che ane je A saMsAramAM rakhaDAvanAra che, te mahAripuo munipuMgavane prabaLa sAdhanane abhAve asara karatA nathI. 3. sarva kaSAyamaya ane saMsArazreNI utpanna karanAra rAga ane dveSa che. e bannenuM svarUpa teo spaSTa rIte samaje che ane tene tyAga karelo hoya che, eTale e bane para teo vijaya meLavatA rahe che. 4. azubha karmonuM baMdhana thAya tevuM azubha adhyavasAyarUpa kAraNa teone hotuM nathI e bIjA ane trIjA guNathI vayaMsiddha che. 5. samatAraMgathI teo raMgAyelA hoya che ane kharekhara sukhanA (avyAbAdha sukhanA) jANakAra hovAthI ananya sukha-zuddha sukha-AdhyAtimaka sukha-sAthe teone ekatAna lAgela hoya che. 6. A munivara saMyamaguNarUpa khIlelA puSpa-udyAnamAM kIDA kare che eTale guNemAM ramaNa kare che. teonuM nizcayika cAritra e ja che. 7. upara pramANe khela karatAM karatAM paNa niraMtara anityAdi bAra bhAvanA ane mitrI, pramAda, kAruNya ane mAdhyathya e cAra bhAvanA bhAve che. vaLI, te uparAMta dareka vratanI pAMca pAMca bhAvanAo che, te paNa niraMtara bhAvyA kare che. A kharekhara Adarza che. AvA guNothI viziSTa jIvanavALA mahAzaye pite saMsAra tarI gayA che, tarI jAya che ane bAkInA saMsArI jIvone anukaraNarUpa thaI paDe che. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] yatizikSA [ 265 evA mahAtmAne ame namaskAra karIe chIe ane tema karIne teonuM barAbara anusaraNa karavAnI bhAvanA karIe chIe. (1; 182) sAdhunA vezamAtrathI mokSa maLatuM nathI svAdhyAyamAdhitsasi no pramAdaH, zuddhA na guptIH samitIzca dhatse / tapo dvidhA nAjasi dehamohAdalpe hi hetau dadhase kaSAyAn // 2 // pariSahAno sahase na coSasargAna zIlAGgadharo'pi cAsi / tanmokSyamANo'pi bhavAbdhipAraM, mune! kathaM yAsyasi veSamAtrAt ||3||yugmm // (upajAti) he muni ! tuM visthAdi pramAda karIne svAdhyAya (sajhAya, dhyAna) karavA iccha nathI, viSayAdi pramAdathI samiti ane gupti dhAraNa karato nathI, zarIra para mamatvathI bane prakAranAM tapa karatuM nathI, najIvA kAraNathI kaSAya kare che, parISaha tathA upasarga sahana karatA nathI, (aDhAra hajAra) zIlAMga dhAraNa karatuM nathI, te chatAM tuM mekSa meLavavA irache che, paNa he muni! vezamAtrathI saMsAra samudrane pAra kevI rIte pAmIza?" (2-3) vivecana-upara bhAvanAmaya munisvarUpa kahyuM. atra vyavahAru rIte teoe zuM karavuM joIe, te kahe che - 1. pAMca prakArano svAdhyAya munie dararoja karavo joIe - vAcanA (vAMcavuM te), pRcchanA (zaMkA pUchavI te), parAvartana (saMbhAravuM - rivijhana), anuprekSA (vicAraNA) ane dharmasthA-A pAMca prakAranA svAdhyAya che. 2. pAMca samiti ane traNa gupti te pravacanamAtA kahevAya che, ane sAdhupaNAnuM khAsa lakSaNa che - nijIva mArge sUrya UgyA pachI sADAtraNa hAtha AgaLa daSTi rAkhI, jeIne cAlavuM, te IryAsamiti, niravA, sAcuM, hitakArI ane priya vacana vicArIne besavuM, te bhASAsamiti. anna, pANI vagere beMtALIza doSa rahita levAM te eSaNA samiti. kaI paNa vastu jIvarahita bhUmi joIne tathA pramArjanA karIne mUkavI ke levI, e AdAnabhaMDamattanikSepaNusamiti, maLa, mUtrAdi jIva rahita bhUmie tajavAM te pAriSThApanikAsamiti. * "sAdhupada-anusaraNanA viSayane aMge A loka TAMkIne Adarza munijIvananA svarUpa para meM vistArathI vivecana "zrI jaina prakAza pustaka 27, aMka bIjAmAM ane te pachInA aMkamAM karyuM che, te vAMcavAnI bhalAmaNa karavAmAM Ave che. vi. ka. 4 astti paTAtaram | a. 34 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 ] adhyAtmakalpadruma [ tradaza mana para azubha ciMtavanane aMge pUrNa aMkuza rAkhavo athavA sarvathA mane vyApAra na kare, e mane gupti. kaI paNa prakAranuM sAruM ke kharAba vacana bolavuM nahi athavA sAvadya vajI, nirava bolavuM, te vacanagupti. kAyAne ajayaNAe pravartAvavI nahi athavA sarvathA pravartAvavI nahi, te kAyamusi. 3. sAdhue be prakAranAM tapa karavAM joIe:bAhya tapa-upavAsAdi karI bilakula khAvuM nahi, ochuM khAvuM, ochI vastuo khAvI, rasavALI vastuo ghI vagere na khAvAM, karmakSaya karavA mATe zarIrane kaSTa ApavuM ane aMgopAMga, iddhi ane manane saMkecI rAkhavAM-A sthaLa (bAhya) tapa kahevAya che. AtyaMtara tapa-karela pApakRtyanuM prAyazcitta levuM, jinAdi dazane yathAyogya vinaya kare, jinAdi dazanuM gya vaiyAvaca karavuM, yAcanA vagere pAMca prakArane svAdhyAya kare, dhyAna karavuM ane bAhya AtyaMtara upadhino tyAga kare-A AtyaMtara tapa kahevAya che. 4. cAra prakAranA krodha, mAna, mAyA ane lobha tathA tene janma ApanAra tema ja tenI sAthe rahenAra hAsya, rati, arati vagere nokaSAya, jenuM svarUpa sAtamA adhikAramAM jaNAvavAmAM AvyuM che, te na karavA joIe athavA banI zake teTalo tene tyAga karavo joIe athavA te para aMkuza rAkhavo joIe. 5. bhUkha-tarasa sahana karavAM vagere bAvIza prakAranA parISahe che. tenuM svarUpa zAstramAM ApeluM che ane A adhikAranA ADatrIzamAM kalekanA vivecana prasaMge tenuM kAMIka svarUpa batAvavAmAM Avaze te, tema ja manuSya ane devatA vagerenA karelA anukULa ke pratikULa upasargo samatAthI sahana karavA joIe. e vakhate manamAM jarA paNa krodha ke phaleza na ANu joIe. evI rIte pitAnuM vartana karI samatAmaya jIvana jIvavuM joIe. 6. zAstrakAre cAra mukhya ane tenA peTA bhedathI soLa prakAranA upasarga kahyA che ? 1, devakRta-1. hAsyathI, 2. zreSathI, 3. vimarzathI (vicAra sahana karI zake che ke nahi te daDhatA jovA mATe parIkSA karavI te), 4. pRthavimAtrA (dharmanI IrSyA Adine aMge vikriya zarIra karIne upasarga kare che te). 2. manuSyakRta-1. hAsyathI, 2. SathI, 3. vimarzathI, 4. kuzIlathI (brahmacArIthI putra thAya te baLavAna hoya che ema dhArIne dhamavAsanA vinAne mANasa brahmacaryathI caLAvavA anukULa-pratikULa upasarga kare te). Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] yatizikSA [ 267 3. tiya cakRta-1. bhayathI (manuSyane joIne mane anartha karaze ema dhArI sAmA dhase te), 2. cheSathI, 3. AhAra mATe (bhUkha lAgyAthI tenuM nivAraNa karavA mATe, ziyALa, gRdhrAdi upasarga kare te), 4. potAnAM baccAMnA rakSaNa mATe. 4 AtmakRta-1. vAta, 2. pitta, 3. kapha, 4. saMnipAta. 7. aDhAra hajAra zIlAMga dhAraNa karavAM joIe. e aDhAra hajAra zIlAMga zuM che, te saMbaMdhI jarA laMbANa paNa upayegI nUdha zrI upamitibhavaprapaMcAnA pIThabaMdhanA mArA karelA bhASAMtaramAMthI atre utArI levAmAM Ave che. meMga traNa, karaNa traNa, saMjJA cAra, iMdriya pAMca, pRthvIkAyAbhAdika daza ane zramaNadharma daza-te vaDe aDhAra hajAra zIlAMga thAya che. zIlAMga eTale cAritranA avaya (vibhAga); te nIce pramANe -ga traNa cheH maga, vacana, kAyAga, karaNaga traNa cheH karavuM, karAvavuM ane anumodavuM, saMjJA cAra cheH AhArasaMjJA, bhayasaMjJA, parigrahasaMjJA ane mithunasaMjJA. Idriya pAMca che : spazanendriya, rasaneMdriya, ghrANedriya, cakSuriMdriya ane zrotreDhiya. pRthvIkAyAbhAdika dazaH pRthvIkAyaAraMbha, apUkAyaAraMbha, teukAyaAraMbha, vAukAyaAraMbha, vanaspatikAyaAraMbha, beidriyaAraMbha, teIdriyaAraMbha, cauriMdriyaAraMbha, caMdriyaAraMbha ane ajIvaAraMbha yatidharma daza cheH kSamA, mArdava, Arjava, nirlobhapaNuM (mukti), tapa, saMyama, satya, zauca, akiMcanapaNuM ane brahmacarya. AmAMnAM darekanuM ekeka pada laI judA judA bheda karavAnA che. prathama bheda dAkhalA tarIke nIce pramANe karAya-"mane karI, AhAra saMjJA rahita thaI, zrotraMdriyane saMvara karI, kSamAyukta rahI, pRthvIkAyane AraMbha kare nahi. A vAkya kAyama rAkhI kSamAyukta" zabdane badale "mArdavayukta" vagere daza dharmo mUke tyAre daza bheda thAya, paNa te badhA pRthvIkAya saMbaMdhe ja thayA. te jyAre apUkAya vagere upara jaNAvelA daza bheda sAthe daza daza bheda kare tyAre so bheda thAya. te badhA zrotreDhiye thayA. ane tevI rIte bAkInI cAra idri sAthe meLavatAM pAMcase bheda thAya. te darekane AhAra, bhaya, parigraha ane mithuna saMjJA sAthe meLavatAM be hajAra bheda thAya. mana, vacana, kAyAnA yoga sAthe meLavatAM cha hajAra bheda thAya. ane tene karavuM, karAvavuM ane anumodavuM-e traNa karaNa sAthe meLavatAM aDhAra hajAra bheda thAya. A bhedane mATe zrI pravacanasAreddAra graMthanA pRSTha 339 para (prakaraNaratnAkara, bhAga trIjo) eka kaSTaka ApeluM che. tenI khUbI evI che ke te najara AgaLa rAkhavAthI 18000 gAthA banAvI zakAya che. jijJAsuoe te jarUra vAMcavuM, kAraNa ke te upayogI hevA sAthe kartAnI apUrva vidvattA batAve che. * jIvanI buddhithI ajIvane mAravAthI tema ja upakaraNAdikanI paDilehaNa nahi karavAthI je AraMbha thAya te ajIvaAraMbha kahevAya che. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra68 ] adhyAtmaka95ma [[ tradaza mekSAthI jIve upara pramANe vartana karavuM joIe. tuM nathI karate svAdhyAya, tema ja nathI rAkhate gupti; vaLI, najIvA kAraNasara kaSAya karI nAkhe che ane tapasyA karato nathI; tema ja parISaha-upasarga paNa sahana karatuM nathI ane sadarahu zIlAMga dhAraNa karato nathI. tuM jANe che ke mekSe javAnA upAya te, upara kahyuM tema, sajhAya vagere che, te pachI tuM vAM che che mokSe javAnuM ane kArya kare che tenI viruddhanAM. A mokSanagara dUra che; tyAM pahoMcavA mATe saMsArasamudrane pAra pAma joIe; tene gya nAva te tuM taiyAra rAkhate nathI, tyAre tuM tyAM kevI rIte jaIza? tAre yAda rAkhavuM ke vezamAtrathI mokSa maLe nathI; vezAnusAra karaNI-vartana joIe. bAkI te meruparvata jeTalAM eghA-muhapatti karyA, temAM paNa kAMI AtmAnuM vanyuM nathI. (2-3; 183-184) vezamAtrathI kAMI vaLatuM nathI AjIvikArthamiha yadyativeSameSa,* dhatse caritramamalaM na tu kaSTabhIruH / tadvetsi kiM na na bibheti jagajighRkSu-rmutyuH kuto'pi narakazcana veSamAtrAt ||4||vsNttilkaa) tuM AjIvikA mATe ja A saMsAramAM yatino veza dhAraNa kare che, paNa kaSTathI DarI jaIne zuddha cAritra pALatuM nathI. paNa tane khabara nathI, ke tamAma jagatane grahaNa karavAnI IcchAvALuM mRtyu ane naraka kAMI kaI paNa prANInA veza uparathI DarI jatAM nathI." (4) - vivecana-koI ajJAnI jIva saMsAranAM duHkhathI pIDAI, duHkhagarbhita vairAgyane DaLa dhAraNa karI (yati thayA pachI), tyAM paNa zrAvake pAsethI sArI sArI gocarI meLavavAne ja lebha rAkhe che, paNa cAritranI kriyA karato nathI. prathamanA traNa zlokamAM bhAvArtharUpe batAveluM vartana jarA paNa karato nathI, paraMtu eka navI jAtane ja saMsAra AraMbhe che. keTalAka nAmadhArI zrIpU ane gorajIo to cAritranA prANabhUta caturtha vata bhaMga karavA sudhInI hade paNa pahoMcI jAya che; teone to A adhikAramAM UbhA rahevAnI paNa jagyA nathI. zithilAcArI, ekalavihArI, AdhAkamI AhAra lenAra vagerene kaSTabhIru kahyA che. parISaha-upasargathI DarI janArA yatine uddezIne kahe che ke AkhI duniyAne keLiye karI janAra mRtyu vATa joI rahyuM che, tenA dAMtamAMthI koI bacyuM nathI ane tenI pelI bAjue bhayaMkara aMdhakArathI bharela duHkhanuM ja sthAna ane kalpanAmAtrathI paNa zarIrane dhrujAvanAra naraka dekhAya che. A baMne (mRtyu ane naraka) vezanI darakAra rAkhatAM nathI; teo evAM nirdaya che ke koIne choDatAM nathI, chatAM paNa prathamanA traNa kalekamAM bhAvArtha tarIke kahyuM tevuM AcaraNa karanAra mahAtmAo to tene paNa jItI jAya che ke pAchA pharIvAra tenAM darzana paNa na kare. TUMkAmAM ajara-amara thaI jAya che, mATe # je di vaTAtAM daphatte 4 jhiSarasuniti Gretarama | Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] yatizikSA [ 268 zuddha cAritra dhAraNa karI manamAM khuzI thaje, mAtra vezathI rA cIza nahi. sAdhupaNAnI pharaja eka bAjue ane bIjI bAjue nArakI tathA mRtyu dhyAnamAM rAkhaje. pharaja bhUlyA banne rAkSase taiyAra che, e manamAM cakakasa rAkhaje. (4; 185) kevaLa veza dhAraNa karanArane te UlaTo deSa veSeNa mAdyasi yatezcaraNaM vinAtman !, pUjAM ca vAJchasi janAbahudhopadhiM ca / mugdhapratAraNabhave narakesi gantA, nyAyaM bibharSi tadajAgalakartarIyam ||5||(vsnttilkaa) he Atmana ! tuM vartana (cAritra) vagara mAtra yatinA vezathI ja makakama rahe che (ahaMkAra kare che, ane vaLI lokonI pUjAnI apekSA rAkhe che; tethI bheLA vizvAsa rAkhanArA lokone chetaravAthI prApta thatA narakamAM nuM jarUra javAnuM che ema lAge che. kharekhara tuM "ajAgalakartarI" nyAya dhAraNa kare che." (5) vivecana-"upadhi" dharmopakaraNarUpa sAdhunAM vastra, pAtra vagerene samUhavAcaka zabda che. loke vaMdana-namaskAra kare evI IcchA rAkhavI ane aneka prakAranI upAdhi meLavavA IrachA rAkhavI, e guNa vagara ThIka nathI. vaMdana kone ghaTe? upAdhi zA mATe rAkhavAnI che? e kAMI mAjazekhanuM sAdhana nathI, e te saMyamaguNanI vRddhimAM agavaDa na paDe, te sAru yojela sAdhana che. AvA bAhyAcAra upara vRtti rAkhavI ane pitAnuM vartana jarA paNa UMcuM na rAkhavuM, e pitAne hAthe pitAne vadha karavA jevuM che. jevI rIte bakarIne eka khATakIe mAravA taiyAra karI ane te sAruM charI zodhavA lAgyo. bIjethI tene charI prApta thaI nahi; paNa jAtisvabhAvathI bakarIe bhUmi ukheDI, pite dIThelI charI dATI, upara dhULa vALI ane te bhAga upara gaLuM rAkhI te charI chupAvavAnI buddhie beThI. paraMtu ema karavA jatAM e ja kAti vaDe tene nAza thayo ! A "ajAgalakartarI" nyAya che. AvI rIte pitAnA hAthathI ja pitAne nAza kare e anucita vartana che. mAtra veza yatine rAkhe ane vartana cheTuM rAkhavuM ethI durgatirUpa duHkha potAnA hAthe meLavavA jevuM thAya che. zuddha cAritravAna paNa vaMdana, namaskAra ke upadhinI vAMchA karatA nathI, paNa kadI teo kare te nItinI apekSAe kAMI paNa vAjabI gaNAya, kAraNa ke tema karavAne teono hakka che. paNa te nAmadhArI ! tAre te eka paNa bacAvanuM sAdhana nathI. (5; 186) bAhya veza dharavAnuM phaLa jAne'sti saMyamatapobhiramIbhirAtma-asya pratigrahamarasya na niSkrayo'pi / kiM durgatau nipatataH zaraNaM tavAste, saukhyaJca dAsyati paratra kimityavehi // 6 // (vasaMtatilakA) mArA jANavA pramANe he Atman ! AvA prakAranA saMyama ane tapathI to (gRhastha pAsethI lIdhelAM pAtra, bhejana vagere) vastuonuM bhADuM paNa pUruM thatuM nathI. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 ] adhyAtmakalpadruma [trayodaza tyAre durgatimAM paDatAM tane zaraNuM zuM thaze? ane paralokamAM sukha keNa Apaze ? tene huM vicAra kara." (6) vivecana--upara jaNAvyuM tevI rIte bAhyAcAra mAtra veza rAkhavAmAM Ave ane tapa, saMyama kAMI na karavAmAM Ave athavA taddana bAhyADaMbara mATe karavAmAM Ave, tenuM phaLa zuM te atra vicAre che. gRhastha pAsethI bhejana, vastra, pAtra vagere yatine maphata maLe che, jene mATe sUrimahArAja kahe che ke ukta dekhAva mAtrathI karAtA tapa-saMyamathI te tenuM bhADuM paNa vaLatuM nathI, mATe he yati ! tAruM devuM pheDavA mATe paNa tAre tAruM vartana bahu ja UMcA prakAranuM rAkhavAnI jarUra che. jeo duniyAnA upadezaka havAne dA karatA hoya, tenuM cAritra te evuM sarasa ane anukaraNIya hovuM joIe ke emAM be bheda paDe ja nahi. bAhya dekhAva judo ane AMtara vartana taddana judA prakAranuM, e vAta zuddha dazAmAM vartanArA jIvonI kalpanAmAM paNa Ave nahi ane loke pitAne mATe zuM dhAre che, e to enA manamAM khyAla paNa na hoya. tene kAMI khyAla hoya te te pitAnI UMcA prakAranI pharajane khyAla hoya che. AtmAnA A bhava ane parabhavanA sukha mATe veza ane vartananI ekatA karavAnI khAsa jarUra che. (6; 187) * * 183-187-A pAMca zlokamAM bAhyADaMbara-veza dhAraNa karanArane mATe bahu kahyuM che. gorajI, zrIpU, jati ane saMvegI pakSamAM paNa keTalAka mAtra vezadhArI hoya, temaNe ATalI hakIkata uparathI bahu bahu samajavAnuM che. derAdhAgA karI, gRhakAryAdi sAvadya kAryomAM salAhakAraka banI, daSTirAgI bhagata banAvI, mugdha prANIone dharmane nAme chetaranAra, dhamane bahAne AjIvikA calAvanAra, kezanAM paTiyA pADI dharmane duniyAnI daSTimAM halake pADanAra AvA mUrkhAo pitAnI jAtane saMsArasamudramAM pADe che ane sAthe DokamAM Azrita janane DubADavAnA pAparUpa paththara bAMdhe che, tethI pharIne UMcA AvatA ja nathI. vaLI, keTalIka vAra saMvegI pakSa jevA zuddha pravAhamAM paNa keTalAka nApasaMda karavA lAyaka dekhAvo jovAmAM Ave che, saMbhaLAya che. khasUsa karIne tenA zuddha gurujIonA samudAyamAM paNa keTalAkanI sthiti para dhyAna ApavAnI bahu jarUra jaNAya che. vezathI kAMI lAbha nathI ane tethI lokone chetaravArUpa nukasAna che e spaSTa che. vaLI, ATaluM lakhatA sUrimahArAja sArI rIte jANe che ke vezathI koI vakhata prANI zaramanI khAtaradekhAva khAtara-paNa agya raste jatAM aTake che. sAdhu-mahaMta-tyAgI-vairAgI jevA bhAvanAmaya jIvanane dekhAva rAkhyAthI ja loke mahAuttama vartananI AzA rAkhe che ane te ja jagAe jyAre kaI paNa cAritra na hoya, tyAre keTaluM kheda karavA jevuM gaNAya, e vicAra karavAthI samajAI jAya tevuM che. A pAMca ka avazya vicAra karavA lAyaka che. Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] yatizikSA [ ra71 vartana vinAnuM lakaraMjana: bodhivRkSane kuhADe kiM lokasatkRtinamaskaraNArcanAye, re mugdha ! tuSyasi vinApi vizuddhayogAn / kRntan bhavAndhupatane tava yatpramAdo, bodhidrumAzrayamimAni karoti parzan // 7 // (vasantatilakA) "tArA trikaraNa coga vizuddha nathI chatAM paNa loko tAro AdarasatkAra kare, tane namaskAra kare, athavA tArI pUjA-sevA kare, tyAre te mUDha! tuM zA mATe saMtoSa mAne che ? saMsArasamudramAM paDatAM tane AdhAra phakta bedhivRkSano ja che; te jhADane kApI nAkhavAmAM namaskArAdithI thatA saMteSAdi pramAda A(lekasatkAra vagere)ne kuhADA banAve che." (7). vivecana-mananI asthiratA ochI thaI nathI, vacana para aMkuza Avyo nathI, kAyAnA ye kAbUmAM nathI ane tema chatAM paNa loke vaMdana, pUjana, bhakti kare tyAre, tArA manamAM AnaMda Ave che, e keTaluM beTuM che ! he sAdhu! tevAM vadana, pUjana upara tAre hakka zuM che? tuM jarA samaja ke A saMsAra e samudra che. emAM je DUbe che tene cheDe anaMta kALe paNuM AvatuM nathI, chatAM temAMthI bacavA mATe bodhivRkSa-samyaktvataruM , prApta thaI jAya te bacAva thAya che, paraMtu tene pramAda thAya che te zithilatAne lIdhe A vadana, namaskAra upara kahelA vRkSane kApI nAkhavAmAM kuhADAnuM kAma kare che. vRkSane nAza thaye ane tethI karIne e vRkSane eka vakhata paNa Azraya tane na maLe, pachI tuM saMsArasamudramAM ghasaDAI jaIza. tyAM tane keI paNa prakArane Azraya maLaze nahi. tArA zuddha vezathI tArI javAbadArI keTalI vadhe che tene tuM vicAra kara. duniyA tArI pAsethI tArI pratijJAne anusAre keTalA UMcA vatananI AzA rAkhe, tene khyAla kara. he muni ! jarA aMtaraMga cakSu ughADa. A roga-AvI sAmagrI-tane pharI maLavI bahu muzkela che. DahApaNa vAparI samayano upayoga kara. upalakSaNathI, munine adhikAra chatAM paNa, zrAvake khAsa A lekanA bhAvArthathI vicAra karI samajavAnuM che ke zrAvakapaNAne keLa dhAraNa karI guNa sivAya, mArAmArI karI, dhamAdhamIthI nakArasI AdinA jamaNa jamavAM, aneka prakAranI prabhAvanAo vagara uke, anItithI, vagara guNe, eka vakhatathI paNa vadhAre vakhata levAnI tucchatA karI, tenA hakadAra tarIke potAnA AtmAne mAnava, e bahu vicAravA jevuM che. A vicAra zrAvake paNa pitAnA AtmAne mATe A adhikAramAM dareka sthaLe karavAno che. (7; 188) lokasatkArane hetu, guNu vagaranI gati guNAMstavAzritya namantyamI janA, dadatyupadhyAlayabhaikSyaziSyakAn / vinA puna vevamUvimarSi va, tataY=vanA tava mAvinI jati nA tharAthavitra) * vAsakSepa, barAsa vagere uttama gadhethI. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 ] adhyAtmakalpama [ trayodaza A leke tArA guNone AzrayIne tane name che ane upadhi, upAzraya, AhAra ane ziSya tane Ape che. have je guNa vagara RSi(yati)ne veza tuM dhAraNa karatA haIza te ThaganA jevI tArI gati thaze." (8) vivecana-artha spaSTa che. tArA sevake sArAM kapaDAM tane ApavA irache che, gharamAM sArI vastu kare te tene prathama AmaMtraNa kare che, pite jhupaDAmAM rahe chatAM tane mahela jevA upAzraye rahevA Ape che ane chevaTe pitAnAM vahAlAM putra-putrIne paNa tArA ziSyapaNe arpaNa karI de che; e badhuM tArAmAM sAdhupaNAnA uttama guNe ane daza yatidharmo che, ema dhArIne Ape che. A guNe vagaranA tArA jIvanane te daMbhI-pApI-dhutArAnI upamA apAya ane jiMdagInuM phaLa paNa tevuM ja maLe. (8; 189). 188-189-A banne kalokemAM lekaraMjanathI aTakI munipaNane guNa grahaNa karavA upadeza karyo che. daMbha-kapaTa vagere karIne bahArathI dekhAva karanArane A uparathI bahu samajavAnuM che. svamAna( self-respect)nA rUpamAM A jamAnAmAM daMbhane sAruM rUpa ApavAmAM Ave che. buddhimAna yatie temAM daMbha kyAM che te samajI javuM joIe. A mIThe avaguNa bedhivRkSane ghAta kare che ane prANIne pitAnI kharI pharaja zI che tene khyAla AvavA detA nathI. dareka yati-sAdhue yAda rAkhavuM ke tenuM kAma lokone kevaLa khuzI karavAnuM nathI, paNa barAbara zuddha mAge deravAnuM che. duniyAnA upadezaka hovAne dA karI ekAMtamAM kukama kare, evA zekhInene mATe te adhelaka taiyAra che, paNa atra kalpelA munivarya te manamAM paNa kharAba vicAra lAve nahi ane kAyAnuM vartana to bahu ja zuddha rAkhe. AvA muni te ja sAdhu kahevAya. bAkI te yatinA jati ane gurujInA gArajI thaI gayA che, te zabdanI mAphaka vartanamAM paNa apabhraMza batAve che. vIra paramAtmA zuddha pavanane phelA kare ! lakaraMjana e vAstavika rIte zuM che? lake thoDe vakhata kahe ke amuka yati sArA che, emAM vaLyuM zuM? jyAM sarva sukhaduHkhane AdhAra karmabaMdha upara che, tyAM bAhya daSTinI kiMmata kevaLa mIMDA mAtra che. vaLI, bane che ema ke, zuddha vartanavALA puruSane keTalAMka kAraNasara keTalIka vAra nukasAna jAya che tyAre ke tenI niMdA kare che, paNa sAdhune tevuM kAMI hetuM ja nathI. zrI mallinAthanA stavanamAM upAdhyAyajIe lakaraMjana ane kensara 4 A zleka parathI vairAgyavAna putra-putrIne ziSya tarIke vaherAvavAne pracAra agAu hato ema jaNAya che. e bAbatamAM gRha ane mAtA udAracitta rahetAM hatAM; tema ja sAdhuo paNa ziSyane vahorI letA hatA, ema jaNAya che. e saMbaMdhamAM hIravijayasUri vagerenAM dRSTAMta prasiddha che. e saMbaMdhamAM zrImad hemacaMdrAcArya egazAstramAM trIjA prakAzane cheDe sAta kSetranA nirUpaNamAM putra-putrI vaherAvavAne krama spaSTa batAve che ane te ja viSayamAM zrI mAnavijayajI upAdhyAya dharma saMgrahamAM spaSTa ullekha Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] yatizikSA [ 273 raMjanano tala karI lokottara raMjanane prAdhAnya ApyuM che. anaMta kALacakranA relAmAM ghasaDAI janAra pAmara jIva ! tArA mAnI lIdhelA nAnA sarkalanA upara uparanA vakhANa mATe tuM badhuM gumAvI devAnI bhUla karIza nahIM. - yatipaNAnuM sukha ane pharaja nAjIvikApraNayinItanayAdicintA, *no rAjabhIzca bhagavatsamayaM ca vesi / zuddha tathApi caraNe yatase na bhikSo ! tatte parigrahabharo narakArthameva // 9 // (vasantatilakA) tAre AjIvikA, strI, putra vagerenI ciMtA nathI, rAjya taraphanI bIka nathI ane bhagavAnanA siddhAMte tuM jANe che athavA siddhAMtanAM pustake tArI pAse che, chatAM paNa he yati ! je tuM zuddha cAritra mATe yatna karIza nahIM, te pachI tArI pAsenI vastuone bhAra (parigraha) naraka mATe ja che." (9) vivecana-tAre be-pAMcanAM peTa bharavAM nathI, strI sAru sADI ke baMgaDIo levI nathI, putranuM vevizALa ke tenAM lagna karavAM nathI ke kuTuMbanI aneka upAdhio karavI paDatI nathI; tAre kamAvAnI mAthAkUTa nathI ane sakhta harIphAInA jamAnAmAM tAre hAtha paNa halAve paDato nathI; tArI pAse moTI pUMjI paNa nathI, ke agAunA vakhatamAM jema rAjya taraphathI bhaya hato ane hAlanA vakhatamAM nakAmA kajiyAnA kharacamAM lUMTAvAne bhaya che, te bhaya tAre heya. A sarva uparAMta te jJAnI che, samaju che, zAstravidra che ane vIra paramAtmAe sarva samayane anukULa thAya tevA batAvelA siddhAMtanuM rahasya jANanAra che; ATalI sagavaDa chatAM paNa je tuM zuddha cAritra pALatuM nathI, to pachI tAruM bhaviSya amane te sAruM lAgatuM nathI. tuM tArI pAse nakAme saMcaya zA mATe kare che? tuM parigrahanA bhAramAM dabAI jaI narakamAM jaIza. atra kahyo che te sAmAnya parigraha vastra, pAtra, upadhirUpa ja samaja. paMca mahAvratadhArI heI, jeo paisA ke strIne parigraha kare che te pratyakSa durAcArI che. gADIDA rAkhe, vADI-khetara rAkhe, chaDI pokarAve ane padharAmaNue karAve, tenI vAta sUrimahArAja bAju upara ja mUke che. jenadharmanuM baMdhAraNa bahu ja uttama che, sAdhu ane zrAvakanA vyavahAra bahu vicArIne baMdhAyelA che. temAM keTalAka peTabharA bagADo karI pitAnI jAtane saMsAranA anaMta pravAhamAM ghasaDAve che ! (9 190.) jJAnI paNa pramAdane vaza thAya, tenAM be kAraNe zAstrajJo'pi dhRtavrato'pi+ gRhiNIputrAdivandhojjhito'pyaGgI yadyatate pramAdavazago na pretyasaukhyazriye / * no rAjabhI/rasi cAgamapustakAnIti vA pAThaH / + dRDhavrato'pIti paatthH| a, 35 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmakapama tanmoha dviSatastrilokajayinaH kAcitparA duSTatA, baddhAyuSkatayA sa vA narapazurnUnaM gamI durgatau // 10 // ( zArdUlavikrIDita ) " zAstrane jANanArA hAya, vrata grahaNa karelAM hAya, tathA strI putra vagerenAM a`dhanathI mukta hoya, chatAM pramAdane vaza paDIne pAralaukika sukharUpa lakSmI mATe A prANI kAMi yatna karatA nathI, temAM traNa leAkane jItanAra mAha nAmanA zatrunI koI avAca duSTatA kAraNurUpa hAvI joIe, athavA tA te narapazu agAu AyuSya khadhela hovAne lIdhe jarUra dugatimAM janAra hovA joIe." (10) 204 ] vivecana--uparanA zlokamAM kahyu` tema, he yati ! tAre sagA bahu anukULa che, duniyAnA sAmAnya mANase karatAM tArI sthiti bahu sArI che. vaLI, tuM jJAnI che, vratadhArI che, gRha ke strInAM baMdhanathI rahita che, chatAM paNa tArI kraja bajAvatA nathI ane astavyastapaNe iMdriya-avA jyAM upADI jAya tyAM jAya che tenu kAraNa zuM ? mane teA lAge che ke je mAharAjA peAtAnuM sAmrAjya calAvI A AkhA jagatane pramAda-madirAnu pAna karAvI nacAve che, teNe tane paNa chaTakavA dIdhA nathI; tuM paNa tenA pajAmAM sapaDAi gayelA che athavA te tu avazya nara4mAM janArI che. [ trayAza banne kAraNAmAM vAta ekanI eka ja che, mAhavaza prANI IMdriyadamana, Atmasa'yama karI zaktA nathI ane tethI prazasta udyama thatA nathI, AyuSya'dha bhAgavyA vinA chUTako nathI, chatAM paNa asAdhAraNa vIryAhvAsa phArave tA saMjogAne evA anukULa karI mUke ke te azubha AyuSya bhAgavatI vakhate, pAchI pharIne azubha karmonI saMtati utpanna na thAya. he muni ! tArA sarakhA pavitra RSi-sanyAsIe teA mAha-mArApaNAnI buddhinA ane huMpaNAnA tyAga karavA joI e. (106 191 ) yati sAvadya Acare temAM sRSAktinA paNa doSa uccArayasyanudinaM na karomi sarve, sAvadyamityasakRdetadatho karoSi / nityaM mRSoktijinavaJcanabhAritAttat, sAvadyato narakameva vibhAvaye te // 11 // ( vasantatilakA) "tuM hamezAM divasa ane rAtamAM thai nava vAra 'karemi bhaMtene pATha bhaNatAM khele che ke huM sarvAMthA sAvadya kAma Dui karu' ane pAchA vAravAra te ja karyA kare che. A sAvadya karmo karI. tu khATu' khelanAra thavAthI prabhune paNa chetaranAra thAya che ane te pApanA bhArathI bhAre thayelA tAre mATe te naraka ja che ema huM dhAru chuM." ( 11) vivecana-mi maMte ! nAmA sabdha sAyAnonuM vAmi nAyIyApa tiSid ttinirdena tyAra eTale A AkhA jIvanamAM mana, vacana, kAyAthI sa sAvadya kArya jAte karIza nahiM, khIjA pAse karAvIza nahi ane karanArAone manamAM sArA jANIza nahi---- Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] yatizikSA [ ra7pa, evI rItanA zabdo tuM dararoja bane TaMkanA pratikramaNamAM ane pirisi bhaNAvatAM vAraMvAra bole che ane chatAM paNa pAchuM vartananuM ThekANuM rAkhatuM nathI, e te spaSTa rIte geravyAjabI lAge che. ethI te tuM bevaDe bhAre thAya cheH sAvadya karmathI tane pApa lAge che ane asatya vacana bolavAthI paNa pApa lAge che. vacana ane vartana ekasarakhAM pravartAvavAM joIe. jyAM mana-vacana-kAyAnI tripuTI traNa rastA le tyAM duHkhanA dariyA UchaLe che. vacana-dekhAva-upadeza judA prakArano kara ane vartana viparIta rAkhavuM ethI parabhavamAM aneka jAtanI mAnasika upAdhio uparAMta narakanA jevI mahAbhayaMkara zArIrika pIDAo bhogavavI paDe che ane A bhavamAM paNa dekhAva jALavI rAkhavA keTalIka beTI khaTapaTa karavI paDe che. vidvAne kahI gayA che ke - yathA cittaM tathA vAco, yathA vAcastathA kriyAH / citte vAci kriyAyAM ca, sAdhUnAmekarUpatA // eTale jevA vicAra tevI ja vAcA ane vAcA tevuM ja vartana : evI rIte sAdhune mana-vacana-kAyAnI pravRttimAM ekIbhAva hoya che. atra eTaluM jaNAvavuM Avazyaka thaI paDaze ke abhyAsadazAmAM jevI vANuM tevuM ja sarvathA vartana hoI zakatuM nathI, paNa zuddha cittathI manamAM te vatana pitAmAM havAne dAvo karyA sivAya ane oTo DoLa karyA sivAya abhyAsa karavAmAM bAdha nathI. (11; 192) yati sAvadha Acare temAM paravacanano doSa veSopadezAdyupadhipratAritA, dadatyabhISTAnRjavo'dhunA janAH / bhukSe ca zeSe ca sukhaM viceSTase, bhavAntare jJAsyasi tatphalaM punaH // 12 // (upajAti )* veza, upadeza ane kapaTathI chetarAyelA bhadrika loko tene hAla vAMchita vastuo Ape che, tuM sukhe khAya che, sUve che ane pharate phare che, paNa AvatA bhave tenAM phaLa jANIza." (12) vivecana--upara cethA ane pAMcamA zlokamAM A bAbatamAM bahu kahyuM che. he yati ! bhadrika jI tane guNavAna dhArIne pite na khAya tevI vastuo tane khAvA mATe Ape che, tema ja tane dareka prakAranI sagavaDa karI Ape che, tene tu geralAbha le che sAdhu paNAne yogya tAruM vartana na hoya to tAre te vastu para kaI paNa prakArane hakka nathI. haka vagara tuM kAMI paNa grahaNa karIza te devAdAra thaIza ane te uparAMta daMbha karavAthI mahAdurgatimAM javuM paDaze. jadravaMzA ane vaMzasthane saMkara thavAthI eka upajAti thAya che. A upajAti te jAtane che. juo chaMdenuzAsana. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra76 ] adhyAtmakalpakuma [ gayeza daMbha karanArane bhavAMtare te mahAkaSTa thAya che ane atre paNa bahu upAdhi thaI paDe che H khoTo dekhAva jALavI rAkhavA aneka khaTapaTo karavI paDe che, asatya bolavuM paDe che, khuzAmata karavI paDe che ane chatAM paNa khullA paDI javAnA cAlu bhayamAM rahevuM paDe che. uparanA zlokamAM kahelI hakIkata upAdhyAyajI TUMkA zabdomAM kahe che : "je jaThe dIe upadeza, janarajanane ghare veza, tene juTho sakaLa kaleza he lAla-mAyAmAsa na kIje." tyAre upadeza ane vartana judAM rAkhavAM e mAyAmRSAvAda thaye eTalI vAta hAla turata dhyAnamAM rAkhavI . AgaLa upara prasaMge e bAbata para vadhAre khulAse thaze. (12;193) sayamamAM yatna na karanArane hitabodha AjIvikAdivividhAtibhRzAnizArtAH, kRcchreNa ke'pi mahataiva sRjanti dharmAn / tebhyo'pi nirdaya ! jighRkSasi sarvamiSTa, no saMyame ca yatase bhavitA kathaM hii?||13||(vsNttilkaa) AjIvikA calAvavI vagere aneka prakAranI pIDAothI rAtadivasa bahu herAna thatA keTalAka gRhastha mahAmuzkelIe dharmakAryo karatA hoya che, teo pAsethI paNa che dayAhIna yati ! tuM tArI sarva ISTa vastuo meLavavA IcchA rAkhe ane saMyamamAM yatna karatuM nathI, tyAre tAruM zuM thaze ? (13) vivecana-sUri mahArAja atra bevaDI dayAnA khyAlamAM che. bicArA bhadrika zrAvake mahAmuzkelImAM pUruM karatA hoya che, tevA sAmAnya sthitinA zraddhALu baMdhuo paNa sAdhune joIne potAnI sArAmAM sArI vastrapAtrAdi vastu ApI detAM acakAtA nathI. AvA kharA parasevAthI meLavelA dravyathI kharIdelI vastuo tuM le che ane tArA pitAnA pharajanA kAryamAM tuM susta rahe che ! tuM idrine saMyama karatuM nathI ke mana para aMkuza rAkhatA nathI, ke pAMca mahAvrata barAbara niraticArapaNe pALatuM nathI. tyAre he yati ! tuM jarA vicAra kara ke tArA AvA vartananuM zuM pariNAma Avaze ? duniyAno vyavahAra che ke dUdha pIvAnI IcchA rAkhanAra bilADI havane ja jue che, paNa mAthe paDanArI DAMgane jatI nathI. paraMtu ghaNInuM kArya karI pitAnI pharaja bajAvI, sUke reTa paNa keTale svAdiSTa lAge che tene tuM anubhava karaje, athavA anubhavathI jANI leje; tArI pitAnI tArA tarapha pharaja zI che te vicAraje ane sAthe sAthe sarva jI tarapha tArI pharaja zI che tene khyAla karaje. keTalIka vAra sAdhune na chAjatAM vartana kaI kaI vyaktimAM jovAmAM Ave che. mahAvratane bhaMga thate jovAmAM Ave che, athavA abhimAnathI anya guNavAnane nahi namavApAruM, svadeSaDhAMkaNa ane daMbhanI hakIkata sAMbhaLavAmAM Ave che. duniyAnI sthaLa maryAdAthI 4 daMbhane mATe prakaraNaratnAkara prathama bhAgamAM chApelA adhyAtmasArane trIjo adhikAra juo. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] yatizikSA [ 277 UMcI sapATI para gayelA he yativarya! A sarva saMsArane hetu che. AvA vartanamAM lAbha nathI, paNa ekAMta hAni che. tArAM kapaDAMthI mokSa maLavAnuM nathI. manane jayAre saMyamaraMga lagADIza tyAre ja Are AvavAnuM che. bAkI te daMbhabuddhithI je veza pahere, e mAtra nATaka bhajavavA jevuM che. (13; 194) niguNa muninI bhaktithI tene tathA bhaktone phaLa thatuM nathI ArAdhito vA guNavAn svayaM taran , bhavAbdhimasmAnapi tArayiSyati / zrayanti ye tvAmiti bhUribhaktibhiH phalaM tavaiSAM ca kimasti nirguNa ? // 14 // | (saMvaMrA ane vaMrAtha-jJAti) A guNavAna puruSanI ArAdhanA karI hoya, te te bhavasamudra tare tyAre ApaNane paNa tAraze, evA prakAranI bahu bhaktithI ghaNuM mANase tAre Azraya kare che tethI he nirguNa ! tane ane teone zuM lAbha che?" (14) vivecana-A sAdhu guNavAna che ema dhArI keTalAka zrAvake bhaktibhAvathI tane vahorAve che, paNa tethI teone puNyabaMdha thaze, ema kapI, tenA kAraNabhUta thavAthI tene puNyabaMdha thaze, ema tuM dhArato ho te tArI bhUla che, kAraNa ke tArAmAM temaNe dhArelA sArA guNe jarA paNa nathI. tArAmAM guNa hoya ane bhavasamudra taravAnI zakti hoya te judI vAta che; bAkI khAlI kalpanAo karavAmAM tane kAMI paNa lAbha thavAne nathI, eTaluM ja nahi paNa, have pachInA zlekamAM jaNAvavAmAM Avaze tema, tArA A vartanathI te tane pApano baMdha ja thaze. bicArA alpajJAnI che bhadvikabhAvathI tAre dharmabuddhie Azraya kare che, te saMsArasamudra taravAmAM tArI sahAyanI IrachAthI kare che. evI sahAya te tuM kAMI Apato nathI, ApI zakatA nathI, tyAre tane zuM lAbha thAya ? (14; 15) nirguNa munine UlaTe pApabaMdha thAya che svayaM pramAdainipatana bhavAmbudhau, kathaM svabhaktAnapi tArayiSyasi ? pratArayan svArthamRjUna zivArthinaH, svato'nyatazcaiva vilupyaseM'hasA // 15 // (vaMzasthavila) tuM pite pramAda vaDe saMsArasamudramAM paDate jAya che, tyAM pitAnA bhaktone tuM kevI rIte tAravAnuM hatuM ? bicArA mekSAthI saraLa jIne, pitAnA svArtha mATe chetarIne, pitAthI ane anya dvArA pApa vaDe tuM kharaDAya che. (15) vivecana-mokSa meLavI saMsArajALathI phAragata thavAnI IcchAvALA saraLa jIvo tAro Azraya karI tArA upadeza pramANe vartana kare che, teone chetarIne tuM "anya dvArA" pApabaMdha kare che ane te lIdhelAM paccakhANa (mahAvrato)ne viSaya-kaSAyAdi pramAdasevanathI bhaMga karI "pitAthI" pApabaMdha kare che. AvI rIte he mune ! tuM nirguNa che Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 ] adhyAtmakalpama [bAda tethI tane lAbha thatuM nathI e te niHsaMzaya che, tArA jevA daMbhI ane lekasatkAranA athIne vastra ke anna ApavAthI ApanArane lAbha thAya ane tenuM nimitta tuM hovAthI tane lAbha thAya, evo dAMbhika khyAla choDI de ane samajI leje ke AvA vartanathI te tuM bevaDo bhAre thAya che, mahApApa-paMkamAM kharaDAya che ane aneka me sudhI UMce AvI zake nahi, evA saMsAra-samudramAM gaLe paththara bAMdhIne DUbato jAya che. he yati ! tArA hAthamAM saMsArasamudrane taravAnuM vahANa AvI gayuM che. tene AvI rIte vAparavAnI tArI mUkhatA tajI de, kaptAna thA, pavana che ane pele cheDe mekSanagara che, te sAdhyabiMdu najaramAM rAkhI tyAM pahoMcavA yatna kara ! vacce kharAbA ke DuMgare Ave che te dhyAnamAM rAkha ane manamAM hiMmata rAkha. A naukAno je sAdhu upayoga karatA nathI ane tene svataH nAza karI bacAvanAM sAdhanone ja UlaTAM DubADavAnAM sAdhanomAM pheravI nAkhe che, te kaI paNa rIte pitAne tema ja potAnA Azritane kalyANano mArga letA nathI ane saMsAra samudramAM rakhaDyA kare che athavA taLiye jaIne bese che. (15, 16) nirguNane thatA RNunuM pariNAma gRhNAsi zayyAhRtipustakopadhIna, sadA parebhyastapasastviyaM sthitiH / tatte pramAdAdbharitAtpratigrahai-RNArNamagnasya paratra kA gatiH ? // 16 // ( upajAti) tuM bIjAo pAsethI vasati (upAzraya), AhAra, pustaka ane upAdhi grahaNa kare che. e sthiti te tapasvI lekanI (zuddha cAritravALAonI) che (eTale e levAne hakka tapasvI lokone che); tuM te vastuono svIkAra karIne pAcho pramAdavaza paDI jAya che, tyAre moTA devAmAM DUbelA evA tArI parabhave zI gati thaze?" (16) vivecana-kartA kahe che ke he muni ! tuM te bevaDA devAmAM DUbato jAya che. eka te cAritra grahaNa karIne pramAda seve che ane zuddha cAritra pALyA vagara AhAra vagere le che, tethI devAmAM DUbele mANasa jema UMcuM mAthuM karI zakatA nathI, tevI tArI gati thaze. (16, 197) * * 1992-197- chellA + cha kalekamAM batAvela upadeza bahu vicAravA yogya che. jarUraga vastu, pAtra, pustakAdi dharmopakaraNa sivAya parigraha na rAkhavA mATe munine khAsa upadeza che. munimArga mahAmukela che e zaMkA vagaranI vAta che, paraMtu eka vakhata te mArganI pharajo mAthe lIdhA pachI tene anusAre vartana karavAne jIva pratijJAthI baMdhAya che, eTaluM ja nahi paNa, te dhoraNathI je jarA paNa pAchA paDe te mahAkarmabaMdha kare che. sUrimahArAja kavacit kaThora bhASAno upayoga kare che te sahetuka che ane lAyaka 1 . * A upasaMhArane keTaleka bhAga eka vidvAna munirAja taraphathI pUrA pADavAmAM AvyuM che, tethI jema te kImatI che, tema ja te manana karavA gya che. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ]. yatizikSA [ 278 putrane kaMI paNa nahi jevI bhUla thatAM, bhaviSyamAM tevI bhUla na thavA mATe, jema Thapake ApavAmAM Ave che tenA je e Thapake che. bhUla vakhate Thapako maLatAM buddhimAna ziSya bhUla sudhAravA prayAsa kare che, paNa pite dhAraNa karelI dhUMsarI tajI detA nathI, tema A upadezathI bhUla sudhAravAnI jarUra che, paNa tethI kaMTALe khAI, sarva saMyamabhAra choDI daI, mAthe pheTa-pAghaDI bAMdhI, gRhasthI thaI ezaArAma karavA-karAvavA A upadezane upayoga karavAnuM nathI. sAdhdha dazAmAM rahIne ja siddha dazA prApta karAya che. sAdhya dazA ane siddha dazA vacceno taphAvata dhyAnamAM rAkhI, A upadezane sArarUpe pariNAvavAmAM Ave te ja lAbha thavAno saMbhava che, nahIMtara te "zAstra'mAMthI eka kAne kADhI nAkhatAM "zastra' banI jAya tevuM bane, zAstramAM ApelAM azuddha abhyAsakramanAM vacane ane AvA upadezanAM sakhata vacanenI pUrvApara aviradhIpaNe vyavasthA bAMdhavAnI ane vicAravAnI A jamAnAmAM ghaNI jarUra che. mULa tathA uttaraguNa saMbaMdhI dUSaNe sevavAnI dina 5ra dina vRddhi thatAM, je keI paNa prakAranI sAdhyadaSTi na rahe ane kevaLa "A bhava mIThA te parabhava keNe dIThA ?" e kahevatanI mAphaka buddhi thAya, te sarvathA manuSyabhava eLe gumAvavA karatAM adhyAtmasAranA trIjA adhikAramAM batAvelAM upAdhyAyajI mahArAjanAM vacanane anusarI zAstrokta prakAre veza cheDI daI, uttama zrAvakapaNuM aMgIkAra karI laI janmanuM sAphalya karavuM. veza choDavAthI AtmAnuM taddana bagaDI jaze tema lAge agara te vezane Agraha chUTe nahi, te sadarahu adhikAramAM te ja mahAtmAe batAvelA mArgane anusarI saMvegapakSa dhAraNa karIne paNa, AtmahitanI daSTi cUkavI nahi ane nizka ke ati pramAdI thaI sAdhyadaSTi rahitapaNe anaMte saMsAra upArjana karavo nahIM. kavacit karma UchALe mAratAM amuka anAcaraNarUpa dUSaNo lAgI jAya, tethI veza cheDI devAnI bilakula jarUra nathI. je tema hota te te pachI daza prakAranAM prAyazcitta AgamamAM kahevAnI jarUra raheta ja nahi. prAyazcittathI zuddhi thAya, chatAM paNa vAraMvAra mohanA UchALAthI tenuM te ja anAcakSu, zAsana-UDAhanA nirapekSa thaI sevyA karI anaMta kALacakra sudhI belibIjanuM durlabhapaNuM thavA devuM, tenA karatAM te saMvega pakSIpaNuM svIkAravuM e ekAMta AtmAne hitakArI thAya, emAM saMzaya karavA jevuM nathI. A saMbaMdhamAM vicAra rahita na thatAM tema ja svecchAe pravRtti na karatAM tevA gUMcavADA vakhate, gItArthanuM zaraNa levuM ke jethI khAsa Atmahita bane; bAkI upadeza to khAsa UMce raste caDhAvavAne ja AvI sakhata rIte sUrimahArAje karela che. atra keInA upara khAsa AkSepa karavA ke koIne utArI pADavA ke keInI niMdA karavA A prayAsa thayelo nathI, paraMtu kevaLa mArgamAM UMcA caDhe, agara na bane to tethI nIcA na paDe, e madhyabiMdu rAkhIne ja A prayAsa karelo che. viSayakaSAyanA tyAganI pratijJA karI keTalAka bheLA munie theDA mamatva khAtara mahAlAbha cUkI jAya che athavA pramAda karIne lokone sanmArgane upadeza ApavAnI potAnI pharaja bhUlI jAya che, teo upara AkSepa dvArA upadeza karavAnI prAcIna paddhatinuM temaNe anukaraNa karyuM che, Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280] adhyAtmakalpadruma [ tradaza alabata, jeo saMyamane anupayogI paNa mATe parigraha sAthe rAkhe che ane saMsAranA viSayomAM Asakta rahe che, teone te atra sthAna paNa nathI-They have no locus standi here. teoe yati, zrIpUjaya ke tyAgI zA mATe kahevarAvavuM joIe? -te samajAtuM nathI. dharmane nAme AjIvikA calAvanArA, Azrita bhaktone chetaranArA, zAstrane durupayoga karI maMtra, derA ke DhoMga karI lokomAM pitAne mATe kheTe khyAla karAvanArA, susta, pramAdI, zrAvaka loko upara bejArUpa, AvA adhogatigAmI. kahevAtA mahAtmAo jyAre A viSaya para kharekhara hitabuddhithI vicAra karaze tyAre teonI ane sAthe teonA AzritonI sthiti sudharaze. lokaraMjana ane stuti IrachA mATe jeke agAu vivecana karyuM che, to paNa te viSaya bahu jarUra che tethI te upara rUpAMtarathI kartA upadeza Ape che. (16, 197) tArA kayA guNa mATe tuM khyAtinI IcchA rAkhe che? na kA'pi siddhirna ca te'tizAyi, mune ! kriyAyogatapa:zrutAdi / tathA'pyahaGkArakadarthitastvaM, khyAtIcchayA tAmyasi dhiGka mudhA kim ? // 17 // ( upajAti) he muni! tArAmAM nathI kaI khAsa siddhi ke nathI UMcA prakAranAM kriyA, ga, tapasyA ke jJAna, chatAM paNa ahaMkArathI kadathanA pAmelA he adhama ! tuM prasiddhi pAmavAnI IrachAthI nakAme paritApa zA mATe pAme che ?" (17) vivecana-aNimA siddhi * vagere ATha siddhi tArAmAM hoya athavA UMcA prakAranI * ATha siddhio nIce pramANe che - 1. aNimA siddhi-ethI zarIra eTaluM sUkama karI zakAya che ke jema seyanA kANAmAMthI dore cA jAya che, tema teTalI jagyAmAMthI pite pasAra thaI zake. 2. mahimA siddhi-aNimA siddhithI UlaTI. eTaluM moTuM rUpa karI zake ke meruparvata paNa tenA zarIra AgaLa jAnu pramANa thAya. 3. laghimA siddhi-pavanathI paNa vadhAre halakA (telamAM) thaI jAya che. 4. garimA siddhi-vajathI paNa atyaMta bhAre thaI jAya, e bhAra eTale badhe thAya ke iMdrAdika devatA paNa sahana karI zake nahi. 5. prAptizakti siddhi-zarIranI eTalI badhI UMcAI karI zake ke bhUmi upara rahA chatAM aMgulinA agrabhAga vaDe meruparvatanI Toca ane prahAdikane spaze. (kriya zarIrathI nahi.) 6. prAkAmya zakti-pANanI peThe jamInamAM DUbakI mArI zake ane jamInanI peThe pANImAM cAlI zake. 7. Izitva-cakravatI ane IdanI Rddhi pragaTa karavAne zaktimAna thAya. 8. vazitva-siMhAdi dUra jaMtuo paNa vaza thaI jAya. zrI AdIzvara caritra, sarga 1 le, le 85-859 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] yatizikSA [ 281 AtApanA sevArUpa ke ghara parISaha-upasargAdi sahevArUpa kiyA heya ke yogavahana x athavA gacUrNAdi tane prApta thayA hoya, vA ghora tapasyA-mAsakhamaNAdi te karela hoya, athavA te sUvasiddhAMtanuM rahasya pAmavA tema ja vidyAdikanuM gItArtha cagya jJAna teM meLavyuM hoya ane mAna meLavavAnI vAMchA karato hoya, te te jANe samajyA (joke evA vidvAna ke tapasyAvAna kadI mAna karatA ja nathI); paNa tuM te zuM joIne abhimAna kare che? tArAmAM e ka asAdhAraNa guNa che ke tuM prasiddhi meLavavAnI IcchAthI kadarthanA pAmI te maLatI nathI eTale saMtapta rahyA kare che. are sAdhu! guNa te kasturI je che; tethI je e hoya che te pitAnI meLe bhabhUkI UThe che, mATe nakAmAM phAMphAM mAravAM mUkI de ane tAruM kartavya kara. tArAmAM lAyakAta haze te svAbhAvika rIte khyAti vadhaze, e tuM niHsaMzaya samajI rAkhaje. (17; 198) nirguNa hoya chatAM stutinI IcchA rAkhe tenuM phaLa hIno'pyare bhAgyaguNairmudhAtman ! vAJchaMstavArcAdyanavApnuvaMzca / IrNyan parebhyo labhase'titApamihApi yAtA kugati paratra // 18 // ( upajAti ) he AtmA +! tuM nipuNyaka che, chatAM paNa pUjA vagerenI IcchA rAkhe che, ane xyogavahana-sUtra sAdhuthI vAMcI zakAya, amuka varasanA dIkSA paryAya pachI vAMcI zakAya ane gavahananI kriyA karyA pachI vAMcI zakAya? A traNe bAbata bahu upayogI che, paNa tenA hetu saMbaMdhI vizeSa vivecana karavAnuM atra sthaLa nathI; paraMtu zAstranA upayogI rahasya upara e hakIkata baMdhAyelI che. zrAvaka AraMbhamAM rakta hoya tyAM rahasyanI vAta jANavAmAM AvatAM apavAda sevI jAya. sAdhu paNa amuka dIkSA paryAya pachI ja apavAdamArgo grahaNa karI zake, kAraNa ke saMyamamAM amuka vakhata sudhI ramaNatAthI ane gavahana karavAthI, mana-vacana-kAyA para yogya aMkuza ane sthiratA Ave e yogavahananA sAmAnya hetu che. yegavahananI kriyAmAM amuka vidhi ane tapasyA karavA pachI pATha vAMcavAne Adeza maLe che, ene udeza kahevAmAM Ave che. ethI vadhAre yogyatA thAya tyAre gurumahArAja e pAThanuM punarAvartana karavA ane sthira karavA tathA te saMbaMdhamAM zaMkA-samAdhAna vagerenI vAtacIta karavAnI rajA Ape che, e samuda ethI paNa vadhAre gyatA thAya tyAre te ja pATha bhaNAvavAnI, saMbhaLAvavAnI ane tene game te lAyaka upayoga karavAnI rajA ApavAmAM Ave te anujJA. A traNa bAbata dhyAnamAM rAkhavA yogya che. * yogacU-pudgaLanI anaMta zakti che, be vastunA saMgathI athavA ghaNuM vastunA saMyogathI evA prakAranAM cUrNo nIpajAvI zakAya che ke tethI ghaNuM camatkAra batAvI zakAya. dAkhalA tarIke, e cUrNa pANImAM nAkhavAthI mAglAM thaI jAya, jaLa mArga Ape vagere vagere aneka Azcarya thaI zake che. pudagaLanI anaMta zakti che te Chemistry (vastuvijJAnazAstra)nA abhyAsIne turata samajAI jAya tevuM che. + AtmAnI aciMtya zakti ane nirlepapaNuM yAda devarAvI pitAnA svabhAvamAM ramaNatA karavA mATe pratinAyakane uddezIne A saMbaMdhana mUkayuM che. athavA pratinAyakane pitAne uddezIne A graMtha vAMcate ke vicAratA hoya te tenA zuddha svarUpane uddezIne pitAnA AtmAne AvI rIte kahI zake, teTalA mATe A saMbaMdhana mUkavAmAM AvyuM che. e. 36 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 ] adhyAtmakalpadruma [ gayodakSa te maLatAM nathI tyAre bIjA upara cheSa kare che; (paNa tema karavAthI ) A bhavamAM baLatarA vaherI le che ane parabhave mugatimAM javAnuM che." (18) vivecana-tuM nasIbane maLe che, parabhave dAnAdi karyA nathI, chatAM A bhavamAM prasiddhi meLavavAnI IcchA rAkhe che ane nathI maLatI tyAre kheda pAme che. paNa temAM tArI bhUla che. koI paNa bAbatanI IcchA rAkhyA pahelAM, tene mATe lAyaka thavAnI ghaNI jarUra che. je stuti meLavavAnI tArI IcchA hoya to guNavAna thA, abhyAsa kara, tArI pharaja bajAva. stuti evI vastu che ke je tene Icche che, tenAthI te dUra jAya che; paNa je tene lAta mArI tenAM kAraNe meLave che, tene te vaLagatI Ave che. matalaba, stutine IrachavAnI jarUra nathI, paNa guNa pragaTa karavA mATe prayAsa karavAnI jarUra che. ane khAsa karIne tuM keNu che ? eka rIte joIe te taddana vahevAru jIva che, anaMta jIvasamudAyamAMnA mAtra eka samudAyamAM tuM eka che, tyAre stuti zI ? keTalo vakhata cAlaze? koNa yAda rAkhaze ? vaLI, bIjI rIte jaIza te, tuM sAdhu che, vIra paramAtmAne jayeSTha putra che, tenuM zAsana tArA para vate che; vIra paramAtmA kadI stutinI IrachA karatA hatA? idranA mahotsavathI ke dazArNabhadranA sAmaiyAthI teonA mana para jarA paNa asara thaI hatI? tArA vaDIla-tArA upakArIne pagale cAla, lAyaka thA ane A sAre prasaMga maLe che, tene sadupayoga karI le. chatAM paNa je tuM stutinI IcchA karIza te tethI tane zuM lAbha che ? guNa vagara kaI tArI stuti karaze?nahi kare, eTale tane kheda thaze. vaLI, stuti meLavavA mATe tAre phokaTa prayAsa karavo paDaze te lAbhamAM raheze. bAkI te, atra saMtApa ane patra durgati. mATe First deserve and then desire-pahelAM lAyaka thA ane pachI IcchA kara. (18; 199) guNa vagara stutinI IcchA karanAranuM raNa guNairvihIno'pi janAnatistutigratigrahAn yanmuditaH pratIcchasi / lulAyago'zvoSTrakharAdijanmabhivinA tataste bhavitA na niSkrayaH // 19 // (vaMzastha ) "tuM guNa vinAne che, chatAM paNa loko taraphathI vaMdana, stuti, AhArapANInuM grahaNa vagere khuzI thaIne meLavavA IcchA rAkhe che, paNa yAda rAkhaje ke pADA, gAya, gheDa, UMTa ke gadheDAnA janma lIdhA vagara, tuM te devAmAMthI chUTe thaI zakIza nahi." (19) vivecana-devuM bhArobhAra taLI ApavuM paDaze, leNadeNa patAvavI paDaze ane hisAba cUkate karavuM paDaze. tuM samajIza nahi ke loke tane vAMde che, pUje che, AhAra vaharAvavA sAru ADA paDIne ghera laI jAya che, te tane maphatamAM pacI jaze. je atre Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] yatizikSA [ 283 tArI pharaja bajAvIza, te tuM te sarva meLavavA mATe hakadAra che, nahi te AvatA bhavamAM baLada ke pADA thaIne bhAra kheMcI devAM pUrAM karavAM paDaze; athavA gadheDA ke ghaDA thaIne vAhana kheMcavAM paDaze; bharUcanA pADA thaIne devuM ApavuM paDaze ke drAmanA ghoDA thaI duHkha veThI, havAlA nakhAvavA paDaze! mATe guNa vagara stutinI IcchA rAkha nahi, guNa mATe prayAsa kara. paDAI pachavADe pUMchaDuM cAlyuM Ave che, tema guNa pachavADe stuti te cAlI ja Ave che. (19 200) guNa vagaranA vaMdana-pUjananuM phaLa guNeSu nodyacchasi cenmune ! tataH, pragIyase yairapi vandyase'ya'se / gulita pratva ti nof taitti rAmamavaSyas a | 20 | (vaMrAthaviTa) - "he muni ! je tuM guNa meLavavA yatna karato nathI, te pachI jeo tArI guNastuti kare che, tane vAMde che ane pUje che, teo ja jyAre tuM yugatimAM jaIza tyAre tane kharekhara hasaze athavA tAre parAbhava karaze." (20) vivecanaspaSTa che. guNa gAna, vaMdana, pUjana e sarva guNa heya te ja zobhe che, nahi te zobhatA nathI, eTaluM ja nahi paNa parabhavamAM mahAduHkha Ape che, kRtakarma bhegavavAM paDe che. atyAre bAhA daMbha cAle che, paraMtu parabhavamAM tene badale bhagavo paDaze tyAre bahu AkaruM paDaze ane tyAM kaI paNa prakArane daMbha cAlaze nahi. (20, 201) guNa vagaranAM vaMdana-pUjana: hitanAza dAnamAnanutivandanAparairmodase nikRtiraJjitaijanaiH / / na tvavaiSi sukRtasya cellavaH, ko'pi so'pi tava luTyate hi taiH // 21 // (rathoddhatA) "tArI kapaTajALathI raMjana pAmelA loke tane dAna Ape, namaskAra kare ke vaMdana kare tyAre tuM rAjI thAya che, paNa tuM jANatA nathI ke tArI pAse eka leza sukRtya haze te paNa teo tUTI jAya che." (21) vivecana-pragaTa che. bAhya veza, beTe upadeza ane ADaMbara karI tuM kapaTajALa pAthare che. e jALamAM ajANyAM pakSIo jevA manuSya bhUlathI phasAI jAya che ane pachI tane dAna, mAna vagere Ape che tyAre tuM rAjI thAya che. paNa mUrkha tArAmAM jarA puNyane aMza kadAca hoya, te paNa tuM khAto jAya che, pApa bAMdhe che, tene vicAra kare che? tuM mAne che ke pakSI ThIka sapaDAyuM che, paNa pakSI te nirdoSa che, te zubha IrAdAthI AvyuM che, tethI te te lAga Ave chevaTa chaTakI jaze, paNa jaze tyAre tane moTuM nukasAna thaze, tArI pakSIne meLavavAnI je sAdhanazakti hatI te paNa jaze. AvI rIte tane lAbha karatAM hAni ghaNuM vadhAre thAya che te tuM ja. te uparAMta bAhya dekhAva jALavI rAkhavA, atyAre je yuktie tAre racavI paDe che te te judI. (21; 202). Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284] adhyAtmakalpadruma [ trayAza . stavananuM rahasya-guNarjana bhavedguNI mugdhakRtairna hi stavairna khyAtidAnArcanavandanAdibhiH / . vinA guNAno bhavaduHkhasaMkSayastato guNAnarjaya kiM stavAdibhiH 1 // 22 // (vaMrAratha ane straghaMrA-pAti ) "bheLA e karelI stutithI kaI mANasa guNavAna thatuM nathI, tema ja prakhyAti pAmavAthI athavA dAna, arcana ane pUjana meLavavAthI paNa keI guNavAna thatuM nathI. guNa vagara saMsAranAM duHkhane kSaya thato nathI, teTalA mATe he bhAI! guNa upArjana kara. A stuti vagerethI zuM lAbha che ?"(22) vivecana-aneka vAra joI gayA ke sarva prANInI IrachA duHkhane nAza karavAnI ane sukhane prApta karavAnI hoya che, je sukha pachavADe pharI duHkha thAya, tene su sukha kahetA nathI. avyAbAdha sukha te mokSa thAya tyAre ja maLe che; mekSa meLavavA mATe asAdhAraNa guNe utpanna karavA joIe. tethI jaNAya che ke A jIvanasAphalya mATe guNa utpanna karavAnI khAsa jarUra che. keTalAMka prANI bheLA je stuti kare te sAMbhaLI rAjI thAya che. mahArAja! Apa te zAMtarasanA dariyA che ane kRpAsiMdhu che. paraMtu ethI guNavAna thavAtuM nathI. guNavAna te guNa hoya te ja thAya che, mATe guNa meLava. vaMdana-namaskAra mIThAM lAge che, sArAM lAge che, paNa te pariNAme kheTAM che, phasAvanArAM che, rakhaDAvanArAM che, ane tAruM jIvana aphaLa karanArAM che. kodhano jaya, brahmacarya, mAna-mAyAne tyAga, niHspRhatA, nyAyavRtti ane zuddha vyavahAra vagere guNonI tArAmAM jamAvaTa kara ane pachI tenI suvAsa citarapha phelAva. sAruM ane sAcuM vartana karatI vakhate tArA manamAM je apUrva AnaMda thaze te varNavI zakAya tevuM nathI. A janmanuM sArthaka karavAne e eka mukhya ane kadI niSphaLa na thAya tevo raste che. (22; 203) bhavAMtarane khyAla lokaraMjana para asara adhyeSi zAstraM sadasadvicitrAlApAdibhistAmyasi vA samAyaiH / yeSAM janAnAmiha rajanAya, bhavAntare te kka mune ! ka ca tvam 1 // 23 // (upajAti) je manuSyanuM manaraMjana karavA mATe tuM sArA ane kharAba aneka prakAranAM zAstra bhaNe che ane mAyApUrvaka vicitra prakAranAM bhASaNethI (kaMThazeSAdi) kheda sahana kare che, teo bhavAMtare kyAM jaze ane tuM kyAM jaIza?"(23) vivecana-have jo ema kahetA hoya ke ApaNe to badhuM janaraMjana karavA mATe ja * juo hadayapradIpaSatriMzikA, leka 19mo. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ]. yatizikSA [ 285 karIe chIe ane sabhAne rIjhavavA sAru vyAkhyAna vAMcIe chIe athavA kekazAsa, kAmazAstra vagere zIkhIe chIe, athavA mAyAyukta vartana ane vacanaracanA rAkhIe chIe, te tane kahevAnuM ke he bhAI! AvuM karaMjana keTalo vakhata cAlaze? atyAre pAMca pacAsa mANasa tArAM vakhANa ke stuti kare, temAM zuM thaI gayuM ? se varasa pachI tuM kyAM haIza ane teo kyAM haze? vaLI, tArA maraNa pachI tAruM zuM belAze te tAre kyAM sAMbhaLavuM che? mATe A badho bAhyA vyApAra cheDI de, kharekhara lAbha prApta karavA mATe prayAsa zarU karI de ane khasUsa karIne mana-vacana-kAyAnA vyApArone ekasarakhA pravartAvavA prayAsa kara. je A pramANe karIza te lAbha thaze bAkI, jarA vicAra te kharo ke, janaraMjanathI lAbha zuM? tane kSaNika sukhano paNa kharekharo khyAla nathI. tuM vicAra karyo vagara deravAI gayo che. vicAra, jAgrata thA ! (23; 204). - 9 198-204-A sAta zlekamAM lekasaskAra ane lokaraMjana para vivecana karyuM che. manuSyanA manovikAro paikI A ghaNe nabaLo manovikAra che, ane, jarA vAstavika vicAra karavAmAM Ave che, e manevikAranuM pokaLapaNuM turata jaNAI Ave tema che. vAstavika rIte lokasatkAra ke vaMdana-pUjanamAM kAMI dama jevuM nathI, chatAM A jIva evI vibhAvadazAmAM AvI gayo che ke pAMca mANasa enuM sAruM bole te sAMbhaLIne-jANIne rAjI thAya che. temAM satya hakIkta che ke huM mAna maLe che, tene paNa A jIvane khyAla raheto nathI. najIvI bAbatamAM phUlaNajI banI jAya che ane keI kAma kadAca sAruM kare to paNa te kAma pacIza mANase kevI rIte jANe ane pitAne mubArakabAdI Ape tenI ja saMkalanA hRdayamAM karyA kare che. AvI rIte A jIva potAnuM hita thAya tevuM kAMI karatuM nathI tethI, athavA karIne dhoI nAkhe chetethI, te lAbha prApta karatuM nathI; mAnahAthI para besIne jagatane maMda sthitivALuM gaNe che. jagatanA jI paNa prAye abhimAnI hoya che, tethI A bicAro vAraMvAra pAcho paDe che, vaLI UThe che ane ema ne ema jiMdagI pUrI kare che. bhalA sAdhu ! tuM eka vAta vicAraH tane atyAre keTalAMka mANase oLakhatAM haze ? sAmAnya mANasane atyAre prAyaH be hajArathI vadhAre mANasa sAthe oLakhANa hotI nathI. have atyAra sudhI jaNAyelI ane pracAravALI pRthvI para eka abaja ne sATha kareDa mANase che, tyAre tane be hajAra mANase mAna Ape ke na Ape, temAM dama zo che? vaLI tuM keNu? tuM guNacaMda? bhUlya. guNacaMda te A zarIra ne AtmAnA saMbaMdhane lIdhe sthApeluM nAma che. tArI atra sthiti keTalI? guNacaMda tarIke tane mAna maLaze te keTalA vakhata sudhI ? pachI tuM kyAM jaIza? tArA guNacaMda nAmanA vakhANane ane tane zuM saMbaMdha raheze? A daSTithI vicArIza te samajAze ke vaMdana, pUjana ke lokasatkAramAM kAMI dama jevuM nathI. tyAre dama zemAM che? guNamAM-lAyakAtamAM-pharaja bajAvavAmAM e guNaprAptinA prayAsamAM AnaMda che, kAraNa ke vRtti zAMta che, guNaprAptimAM Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 ] adhyAtmakaparphyuma | sAkza te adbhuta AnaMda che ane tenA anubhavamAM te vartamAna ane bhaviSyamAM paNa AnaMda che; guNaprAptinA vicAramAM paNa AnaMda che. AnI sAthe ja leAkasatkArano prayAsa, niSphaLatA, lekenuM abhimAna, e sarva sarakhAvatAM jaNAya che ke ApaNuM kartavya tA guNu utpanna karavAnuM che, leAkara'jana thAya ke na thAya, te jovAnuM ApaNuM kAma nathI. phaLanI IcchA rAkhavI nahi; pharaja bajAvavI. ghaNI vAra tA guNanI sugadha jaNAi Ave che, paNa koI vAra na jaNAya, jaNAtAM vakhata lAge, teA dhIraja rAkhavI. A bahu agatyanI khAkhata che ane jarA vicAra karatAM ughADI rIte samajAI jAya tevI che; chatAM DAhyA mANasA paNa bhUla khAtA jovAmAM Ave. leAkeAnA vicArathI dAravAI javuM ke khAdya dRSTithI taNAi javu, e aNusamajInu kAma che. he yati ! bahirAtmabhAva tajI, aMtarAtmabhAvamAM lIna thai paramAtmabhAva pragaTa karavAnA tArA prayAsa hovA joIe; te pachI tuM AvI bahirAtmadazAmAM hajI kema varte che ? guNu hAya tApaNu; lokasatkAranI IcchA rAkhavI nahi ane na heAya tA tA rAkhI zakAya ja nahi. (23; 204) parigrahatyAga parigrahaM cedvayajahA gRhAdestatkiM nu dharmoSakRticchalAttam * / karoSi zayyopadhi pustakAdergaro'pi nAmAntarato'pi hantA // 24 // ( upendravajrA ) " ghara vagere parigrahane teM tajI dIdhA che, teA pachI dharmanA upakaraNane bahAne zayyA, upadhi, pustaka vagerenA parigraha zA mATe kare che ? jherane nAmAMtara karyAMthI paNa te te mAre che." (24) vivecana-- dhana, dhAnya, dvipada, catuSpadru vagere sarva sAMsArika parigrahanA hai mune ! te' tyAga karyA che. mahAkaSTa veThI te A paisA ane ghara, mahela vagere paranA mAha utAryAM che. AvI rIte tuM sa'sArasamudra tarI javAnI aNI upara AvI gayA che, tyAre have tArI pAse zayyAnI pATa, pustaka ke khIjA upakaraNA che, tenA parigraha zA mATe kare che ? e vastunI mUrchArUpa parigraha paNa tajI de. A prasage parigraha zu' che ane parigraha kAne kahevAya ?-te samajavu. upayAgI thaI paDaze upakaraNA tajI devAnA ke pustakenA tyAga karavAnA atra uddeza nathI. parigraha eTale mUrchA-mucchA naho vRtto-eka vastu upara mArApaNAnI buddhi thAya-mamatva thAya, enA tyAga karatAM kheda thAya, e parigraha che. evA prakAranI mUrchA koi paNa vastu upara rAkhavI nahi; dhanAM upakaraNane nAme paNa sAMsArika rAga sAdhumAM kAI vAra thaI jAya che, e manuSyasvabhAvanI nabaLAi kaheA ke pacama kALanA prabhAva kahA ke vibhAvadazAnI svabhAvadazAmAM palaTana pAmelI sthitinA AvirbhAva kahA, game te kaheA, paratu eTale sthULa * miti yA pAThaH | Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] yatizikSA [ 287 parigraha paNa tyAjya che. je vastuo dhArmika kriyAmAM sAdhanarUpa che, te teTale aMze rAkhavA cogya che, paNa tenA upara mArApaNAnI buddhi athavA te ene vArase mukarara karavAnI pitAnI sattA, ke ene lagatI keI paNa jAtanI khaTapaTa tyAjya che. A bAbatamAM je kAMI paNa apavAda hoya te te guNaniSpanna gItArtha Apati mATe che, jenA saMbaMdhamAM atra ullekha nathI. A cha glaeNkamAM A viSaya bahu daSTAMta ApIne ca che. adhipati vyatirikta vyaktie zAstramAM gaNAvelAM upakaraNathI adhika rAkhavAM e paNa parigraha che e upalakSaNathI samajI levuM. he muni ! tuM kaI paNa vastune dhArmika upakaraNanuM nAma ApI tenA para mUchAM karIza te, te tane bhavAMtaramAM duHkha Apaze ja; nAma pheravavAthI kAMI pariNAma pharI jatuM nathI, pariNAma te abhiprAya pheravavAthI phare che. jherI kipAkane "phaLa" kahI nAmAMtara karavAmAM Ave to, tethI tenuM dAruNa phaLa maLyA vagara rahetuM nathI, athavA "mIThAInuM nAma ApavAthI jhera potAnuM phaLa ApyA vagara rahetuM nathI; evI ja rIte parigrahane bIjuM kaMI paNa kalpita nAma ApavAthI kAma thatuM nathI. tArI marajI heya te tene dharmopakaraNa kahe ke game te kahe, paNa je tenA upara tArI mUcchI haze to te tane pitAne durguNa batAvyA vagara raheze nahi. (24; 205). dharmanA nimittathI rAkhela parigraha parigrahAtsvIkRtadharmasAdhanAbhidhAnamAtrAtkimu mUDha ! tuSyasi ? / resi nAtimAritA tarI, nimannacikinamavu tUta? A ra1 (vaMrAtha) he mUDha! dharmanAM sAdhanane upakaraNAdinuM nAma mAtra ApIne svIkArelA parigrahathI tuM kema harSa pAme che ? zuM jANatA nathI ke vahANamAM je senAne paNa ati bhAre bharyo hoya te te paNa besanAra prANIne turata ja samudramAM DubAve che?(25) vivecana-senuM sarvane priya lAge che; tene raMga joIne prANI mohamAM paDe che; chatAM paNa eka vahANamAM tene ati bhAra bharavAmAM Ave, te te vahANa paNa DUbe che ane besanArane DubADe che, tevI rIte ja parigraha priya lAge che, bAhya rUpa joI tenA para maha lAge che ane khAsa karIne dharmane nimitte karavAmAM Avate parigraha te jarA paNa cheTe che ema keTalIka vAra, vicAra karyA vagara, samajavAmAM paNa AvatuM nathI, chatAM paNa yatijIvanarUpa vahANamAM e bahArathI suMdara dekhAtA parigraharUpa suvaNane ati bhAra bharavAmAM Ave te cAritranaukA saMsAra samudramAM nAza pAme che ane eno Azraya karanAra mUha jIva paNa DUbe che. * saMyamanA nirvAha mATe kAme lAgatAM vastra-patrAdikane "upakaraNa" kahevAmAM Ave che. ane je nakAmAM mamatAbuddhithI ekaThAM karelAM hoya tevAM upakaraNane adhikaraNa kahevAmAM Ave che. (yatidinacaryA) A ja hetuthI tevAM adhikaraNane atra ati bhArarUpa kahevAmAM Avela che. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 ] adhyAtmaka5ma [ trayodaza AvI rIte jIva AtmavaMcana kare che e mAne che dhama, paraMtu pitAne mUracha thAya che te samajAtuM nathI. pustakanI mATI lAIbrerI rAkhe ke bhaMDAra rAkho, tenI sAthe atra saMbaMdha nathI. atra kahevAne uddeza e che ke kaI paNa vastu upara, dharmane nAme paNa, hRdayamAM mArApaNAnI buddhine ahemamabhAvane-tyAga kare; e pramANe thaze nahi tyAM sudhI tame parigrahathI mukta che ema kahI zakAze nahi. alabatta, potAnI pAse paisA rAkhavA; athavA amuka nimitta manamAM kalpI zrAvakane tyAM jame rakhAvavA ke zAstrane Adeza dUra karI, utsarga apavAdanA nimitta vagara, vadhAre vastrapAtrAdi rAkhavAM e te atyAcAra ja che ane bahudhA saMsAra vadhAranAra ja che, atra te je hoya tenA para mamatvabuddhi tajavAne upadeza che. (25 206) dharmopakaraNa para mUccha-e paNa parigraha ye'haHkaSAyakalikarmanibandhabhAjanaM, syuH pustakAdibhirapIhitadharmasAdhanaiH / teSAM rasAyanavarai rapi sarpadAmayai-rArtAtmanAM gadahRteH sukhakRtta kiM bhavet ? ||26||(mRdngg)* "jenA vaDe dharmasAdhananI vAMchA rAkhI hoya, evAM pustakAdi vaDe paNa je prANIo pApa, kaSAya, kaMkAsa ane karmabaMdha kare tyAre teone sukhanuM sAdhana zuM thAya ? je prANInA vyAdhio, uttama prakAranAM rasAyaNathI paNa UlaTA vadhAre prasaratA jAya tene, vyAdhinI zAMti mATe zuM sAdhana thaI zake ?"(26) vivecana-pustaka prabhunAM vacana saMgraha che ane A kALamAM saMsAra taravAnuM mukhya sAdhana che, chatAM keTalAMka mugdha prANIone te paNa aneka prakAranA karmabaMdhanuM kAraNa bane che. khapathI vadhArene saMgraha karavAne lIdhe barAbara saMbhALa na rakhAvAthI, chatpatti thaI jaI, tene vinAza thAya che athavA pustaka lenAra para kaSAya thaI jAya che; tevI ja rIte kaMkAsa paNa thaI jAya che. jema pustakanI bAbatamAM tema ja bIjA dhArmika upakaraNonI bAbatamAM paNa samajavuM. have AvAM upakaraNe, je saMsAranAzanAM parama sAdhana che, tenAthI ja saMsAra vRddhi pAme tyAre pachI upAya zuM kare ? je rasAyaNathI sarva vyAdhino nAza thAya che, tenAthI ja jyAre vyAdhi vRddhi pAme tyAre sukhasAdhana zuM rahyuM ? mATe dharmanAM upakaraNa upara paNa mamatvabuddhi rAkhavI nahi, tenI khAtara mana bagADavuM nahi ane koI sAthe kaMkAsa kare nahi. A hakIkata jarA vicAravA jevI che. enA saMbaMdhamAM dhyAna ApavA jevuM e che ke mAtra mamatva khAtara dhArelI dhAraNuM dhULa maLe che ane saMsAra vadhI jAya che. A * mRdaMgamAM paMdara akSara hoya che. ta bha. ja. ja. 2 bhI ko mRdaMgaH dAnuzAsana, Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] atizikSA [ 289 bAbatamAM hajI vadhAre spaSTa zabdomAM graMthakartA upadeza Ape che te para vAMcanAranu citta khe*cavA icchIe chIe. (207) dharmapakaraNa para mUrchAthI doSa rakSArtha khalu saMyamasya gaditA ye'rthA yatinAM jinaisaH pustakapatrakaprabhRtayo dharmopakRtyAtmakAH / mUrchanmohavazAtta eva kudhiyAM saMsArapAtAya dhik ! | * svaM svasyaiva vadhAya zastramadhiyAM yahuSprayuktaM bhavet // 27 // ( zArdUlavikrIDita ) vastra, pustaka ane pAtrAM vagere dharmopakaraNanA padArtho zrI tI'kara bhagavAne sacamanI rakSA mATe yatione batAvyA che, te chatAM madabuddhivALA mUDha jIvA, vadhAre mehamAM paDIne, tene saMsAramAM paDavAnA sAdhanabhUta banAve che, teone kharekhara dhikkAra che! mUrkha mANusa vaDe akuzaLatAthI vaparAyeluM zastra ( hathiyAra ) tenA peAtAnA ja nAzanu nimitta thAya che." (27) vivecana--A upadeza vadhAre spaSTa zabdomAM che. mUrchA e ja paztrihuM che ema samajAI jAya, tA pachI A hakIkatamAM vizeSa prakAza pADavAnI jarUra rahetI nathI. vAta e che ke A jIva samajatA nathI ke padAtha prAptimAM sukha nathI, paNa saMtASamAM sukha che. sarvAze A hakIkatanI satyatA samajela sAdhunuM vartana, uparanA zleAkamAM lakhyu che tethI taddana UlaTu' ja hAya che. A tA bhagavAne dIgha vicAra karIne rAkhavAnI rajA ApelI evI upadhi-pAtrAM ke pustakAdi vastu-je rAkhavAnA uddeza sayamapravRttine ja che, te ja, mamatAthI saMsAra vadhAre che, temAM pADe che ane pAche UMcA AvavA detI nathI. zastrathI parane bhaya utpanna karAya che, harAvAya che ane prANa paNa levAya che, paNa khaMdukanA kharA upayAga karI na jANanAra jo dArU bharIne tene pAtAnI tarapha ja tAke teA tethI pAtAnu jIvana paNa khAI ese che, tevI ja rIte saMsAranA nAza karavAnA prabaLa sAdhanarUpa dharmopakaraNa para mUrchA rAkhavAnuM thAya, teA yatijIvananA bahudhA nAza thAya che. he muni ! anubhavInA upara lakhelA zabdo para kharAkhara manana karaje. e camatkArI cAra lITImAM bahu uttama zikSAnA samAveza karavAmAM AvyA che. samaju vagane upadezelA padma para vizeSa TIkAne avakAza ApavAnI AvazyakatA alpa jaNAya che. (276 208) dharmAMpakaraNa upaDAvavAthI doSa saMyamopakaraNacchalAtparAnbhArayan yadasi pustakAdibhiH / gokharoSTramahiSAdirUpabhRttacciraM tvamapi bhArayiSyase // 28 // ( rathoddhatA ) " sacama-upakaraNanA bahAnAthI pustaka vagere vastuonA bIjA upara tuM bhAra mUke che, a. 37 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra00] adhyAtmaka9pama [ daza paNa te gAya, gadheDA, UMTa, pADA vagerenAM rUpa tArI pAse levarAvIne, ghaNu kALa paryata tane bhAra vahana karAvaze." (28) vivecana-upakaraNanA bahAnAthI bIjA upara aneka jAtano bhAra nAkhe che. paisAnA kharIne beje, lahiyAne tyAM AMTA khAvAno bojo, taiyAra karavAne beje, bhAra vadhI javAthI vihAra vakhate upADavAne beje ane tevA aneka prakAranA bejA anya para nAkhe che ane temAM saMyamanA upakaraNanuM bahAnuM kADhe che. te vastuone tuM saMyamanAM upakaraNa tarIke ja vAparato haIza, ane te paNa tArA upayoga pUratuM haze, tyAM sudhI te samaja ke kadAca kAMI vAMdho Avaze nahi; paNa je tuM tenA para mamatva karato hoIza, tenA para mUracha rAkhate haIza, te pachI tArA hAla bahu kharAba thaze. bharUcanA pADA ke drAmanA ghaDA ke mAravADanA raNanA UMTa thaIne, bhAra kheMcI-kheMcIne, tAre mahAkaSTa bhegavavuM paDaze ane tema karIne tAruM RNa pUruM karavuM paDaze. (28; 209) saMyama ane upakaraNanI zebhAnI spardhA vastrapAtratanupustakAdinaH, zobhayA na khalu saMyamasya sA / *AdimA ca dadate bhavaM parA, muktimAzraya tadicchayaikikAm // 29 // (rathoddhatA) "vA, pAtra, zarIra ke pustaka vagerenI zobhA karavAthI kAMI saMyamanI zobhA thatI nathI. prathama prakAranI zobhA bhavavRddhi Ape che ane bIjA prakAranI zobhA mekSa Ape che, mATe A bannemAMthI tArI marajImAM Ave te eka zobhAne Azraya kara. athavA teTalA mATe te vastra, pustaka vagere zebhAne tyAga karIne, he yati ! mokSa meLavavAnI IcchAvALe paNa te saMyamanI zobhAmAM kema yatna karate nathI?" (29) vivecana-zobhA be prakAranI che : bAhA zobhA ane aMtaraMga zebhA. saMsAra vadhavAnA nimittabhUta bAhya zebhAne tyAga karI, parigraha mamatA pariharI, aMtaraMga zobhA mATe yatna kara. sattara prakAranA saMyama athavA caraNasittarI ane karaNasittarInI zobhA karavI e tAruM kartavya che. vaLI, sAthe eTaluM paNa dhyAnamAM rAkhaje ke jyAM bAhya zabhA karAya che tyAM aMtaraMgazobhA karI zakAtI nathI, tethI tAre ekane ja Azraya karavo yukta che. (29; 210) * * 205-210-A cha lokomAM bahu upayogI hakIkatano samAveza thayela che. keTalAka vahevAru jI kahe che ke jJAna dazana-cAritranAM sAdhanane parigraha kahevAya nahi. sUrimahArAja kahe che ke tamAruM te kahevuM barAbara che, paNa emAM jarA phera che. amuka saMjogomAM tene paNa parigraha kahevAya. je saMyamanAM upakaraNe upara mArApaNAnI buddhi thAya. eno viyoga kaNakara thaI paDe, ene vArase kone maLe, e nirNaya karavAnI pitAnI sattA mAnavAmAM Ave, ke, TUMkamAM kahIe te, sAkSIbhAva uparAMta dhaNIpaNAnI koI paNa * pAchaLanAM be pada A pramANe che: tAM tavAriddhA saMke, hiMda ! ja yata rivA?i . Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] yatizikSA [ ra01 prakAranI sattA ke koI prakArane hakka jogavavAnI IcchA thAya, te tarata ja te parigrahanI keTimAM AvI jAya che. A upakaraNe sAdhupaNumAM sthira karavAnA IrAdAthI, saMyamanuM rakSaNa karavAnA IrAdAthI ane maharAjA para jaya karavAnA zastra tarIke vAparavAnA IrAdAthI rAkhavAnuM pharamAna che, tene badale te ja jayAre saMsAramAM rakhaDAvanArAM thAya tyAre keTaluM badhuM nukasAna thAya che tene vicAra kara. ghara, strI, paisA vagerenuM mamatva mukAvuM bahu muzkela che. e sarvane tyAga karI, mAtra pAnAM-pustaka para mamatva baMdhAvuM, e pUrepUrI nabaLAI che. paraMtu jarA vicAra karavAthI teno tyAga thaI zake tema che. emAM agAunA mahAtmAonAM dRSTAMto laIe te to kAma thaI jAya ane kevaLa svahita mATe chellA chellA thayelA zrI AnaMdaghanajI ane cidAnaMdajInAM dRSTAMte jotAM paNa, parigrahatyAgane namUne hRdayapaTa para khaDo thAya che. jeo dharmane nAme gyAnA, pAlakhI ke gADIDA rAkhe, teonA zA hAla thaze te te khyAlamAM paNa AvI zakatuM nathI. saMsArasamudranA lagabhaga kAMThA para AvI, gaLe paththara bAMdhI, pAchA paDanArA A mUDha cha daza-vIza varasanI vinazvara aniyamita sAhAbI khAtara, anaMta kALa sudhI duHkha maLe evo saMsAra vadhAre che. teo e upAdhyAyajIne nIcene bloka vicAra : sukhino viSayatRptA, nendropendrAdayo'pyaho / bhikSurekaH sukhI loke, jJAnatRpto niraJjanaH // asaMtuSTa parigrahabharyA, sukhIyA na Ida narI, saluNe sukhI eka aparigrahI, sAdhu sujasa samakaMda, saluNe; parigraha-mamatA parihara. A zlekanA mana para duniyAnA eka mahAna praznano AdhAra che ane te para vivecana karatAM vicAranI vadhAre jarUra che. enuM rahasya samajI, tadanusAra saMtoSa rAkhavA yatna kare bahu ja jarUra che, eTaluM ja nahi paNa saMsAra samudra pAra UtaravAne sIdhe ane siddha upAya che. parISahasahana-saMvara zItAtapAdyAnna manAgapIha, pariSahAMzcetkSamase visoDhum / vartha to nApAmavAsa-suvAni sori mavAre ? rU (3vajJAti ) A bhavamAM jarA paNa ThaMDI, tApa vagere parISahe sahana karavAne zaktimAna thatuM nathI, te pachI bhavAMtaramAM nArakIgatinAM tema ja garbhavAsanAM dukhe kevI rIte sahana karIza?" (30) vivecana-have judA judA viSaya upara prakIrNa mAM upadeza Ape che. enuM Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] adhyAtmakalpadruma [ trayAdaza lakSya munijIvana che ane bahudhA eka viSaya khIjA viSaya sAthe khAsa sa`kalanA dharAvata hAya evuM dhAraNa nathI; chatAM A ane have pachInA ATha zrlAkamAM parISaha sahana karavAnA mukhya upadeza che. huM muni ! je dvArA navAM karmo AvatAM aTake ene zAstrakAra 'sa'vara' kahe che. vibhAvadazAmAM maneAvRtti ghaNu karIne vinAzane (adheA) mAge ja gamana kare che, kAraNa ke tenA para Adhipatya rAga-dveSa vagerenuM hoya che. A jIvane pratikULa viSayeA maLe chatAM paNa calAvI letAM zIkhavu. ane rAgAdi zatruonA dora aTakAvavA e saMvaranuM kAma che ane te khAsa karIne parISahAne jItavAthI ja banI zake tema che. e parISahA jaina zAstrakAra khAvIza gaNAve che, jemAMnA keTalAka anukULa paNa hAya che. enu sAmAnya svarUpa A ja adhikAramAM AgaLa Ave che, e parISaha sahana karavAthI navIna karmI aTakI paDe che ane pUrvapArjita prakhaLa karmo kSaya pAme che, e bahu ja moTA lAbha thAya che. he muni tArA jIvanamAM A parISahasahana te bahu ja agatyanA ja bhAga bhajave, ema hAvu joIe ane, yAda rAkhaje ke, jo atra te khuzIthI sahana karavAmAM pAchA paDIza te kuMbhIpAka athavA garbhavAsanAM du:khA teA khamavAM ja paDaze. phera eTale ke atra svavazathI mAtra thoDA vakhata parISA sahana karavA paDaze, jyAre bhavAMtaramAM ethI viparIta thaze. 4 (30; 211) vinAzI deha; japa-tapa karavAM mune ! na kiM nazvaramasvadehamRtpiNDamenaM sutapovatAdyaiH / nipIDya bhItirbhavaduH kharAzehitvAtmasAcchaivasukhaM karoSi ? // 31 // ( upajAti ) " he muni!! A zarIrarUpI mATInA piMDa nAzavaMta che ane peAtAnA nathI. tene uttama prakAranAM tapa ane tratA karIne pIDA ApI, ana ta bhavamAM prApta thanArAM duHkhA dUra karIne, meAkSasukhane Atma-sanmukha kema karatA nathI ?" (31 ) vivecana--zarIra upacAgI che, paNa tenAthI dhasAdhana, ucca maneAvRtti ane zuddha byavahAramaya jIvana vahana karI zakAya teA ja. e nAzava'ta ane kSaNika che e ApaNe pAMcamA adhikAramAM dehamamatvatyAganA vivecanamAM joI gayA. e peAtAnuM nathI e tA svataHsiddha che; jo tAru' hAta tA tArI sAthe Avata, paNa aneka mitra, sagA ke sa`kha'dhIna dAMtA joi, cAkkasa thAya che ke e te atra rahI jAya che, tyAre, vAstavika rIte te, e eka mATIneA piDa che. tyAre e mATInA piMDane dharmavyavahArarUpa cAka para caDhAvI tapa japa, vrata, dhyAna vagere AkRti ApI, jyAM sudhI e pAtra cAle tyAM sudhI, ene tArA kharA upayAgamAM zA mATe letA nathI ? samajaNu rAkhIza te e piDathI duHkhanA atyatAbhAva thaze ane tethI ja anaMta sukha prApta thaze ane sa'sAranA prasaga ja dUra * jIe AgaLa kSeAka 38nI nATa. x jIe AgaLa zleka 35, e Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra yatizikSA [ ra93 jaze. vrata ke tapAdika karavAthI zarIra taMdurasta rahe che ane parabhave mahAsukha maLe che, ema bevaDe lAbha thAya che. (31; 212) cAritraka (viruddha) nArakI-tiryaMcanAM kaze yadatra kaSTaM caraNasya pAlane, paratra tiryaGnarakeSu yatpunaH / tathiH satiSakSatA sthitA, viroSadAcatAM nahi tara rU . (pairAthaSi4) cAritra pALavAmAM A bhavamAM je kaSTa paDe che ane parabhavamAM nArakI ane tiryaMca gatimAM je kaSTa paDe che, te baMnene arasaparasa pratipakSIpaNuM che, mATe samajaNa vAparIne bemAMthI ekane tajI de." (32) vivecana-cAritra eTale vartana. zuddha vartana rAkhavAmAM ane AtmaguNaramaNatA karavAmAM abhyAsakALe keTaluMka sahana karavuM paDe che, khAsa karIne keTalIka vAra tAtkAlika lAbhane bhega Apavo paDe che. e "cAritrane jaina paribhASAmAM "sAdhujIvana' e eka artha thAya che ane te jIvana pALavAmAM upAdhityAga, parigrahatyAga, gRhatyAga, svAdiSTa bhajanane tyAga, bhUmizayyA, apratibaddha vihAra, kezane leca vagere aneka prakAranAM kaSTa sahana karavo paDe che. A sarva vyAvahArika kaSTa che, have bIjI bAjue nAraka tathA tiryaMcanAM duHkha suprasiddha che. nArakIne jIvone sahevAM paDatAM kuMbhIpAka, vaitaraNa vagerenAM dukhe ane jAnavarane sahevAM paDatAM vadha, baMdhana, prahArAdinAM duHkhe anyatra varNavyAM che. * A paNa kaSTa che. have cAritranAM ane parabhavanAM duHkhane paraspara virodha che. eTale ke eka hoya tyAM bIju nahi, ema che. jeo atra cAritra pANI aneka prakAranAM kaSTa sahana kare che, teo AvatA bhavamAM manuSya ke devagati pAme che, ane vadhAre sthiratAvALe jIva te mekSa paNa prApta kare jyAre atra vyasana sevanAra, viSayI, kapaTavyavahAravALA jIvane paratra durgati prApta thAya che. he muni ! A be prakAranAM kaSTo che, temAMthI eka prakAranAM te sahevAM ja paDaze, mATe vivekapUrvaka vicAra karI bemAMthI eka grahaNa karI le, evI amArI khAsa bhalAmaNa che. banne prakAranAM kaSTamAMthI kyA kaSTanuM jora vadhAre che, kyAM vadhAre vakhata cAle che ane kayAM zubha zazinI paraMparA utpanna kare che-e sarva bAbata para vicAra karI e bemAMthI eka vastu rahaNa kara, athavA, zlekanI bhASAmAM kahIe te, bemAMthI eka kaSTa tyAga karavAne nirNaya kara. (32 213) pramAdajanya sukha (viruddha) muktinuM sukha zamatra yadvinduriba pramAdajaM, paratra yaccAbdhiriva dyumuktijam / to nathaH satipakSatA pitA, vizeSaravADanA tava rUNA (vaMrAtha4i) eka juo adhikAra AThame, caturgatiduHkhavarNana. * pusuzimiti pAttA Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 ] adhyAtmakalpama [ trayodaza "A bhavamAM pramAdathI je sukha thAya che te biMdu jeTaluM che ane parabhavamAM deva loka ane mekSa saMbaMdhI je sukha thAya che te samudra jeTaluM che; A bane sukhane paraspara pratipakSIpaNuM che, mATe viveka vAparIne, bemAMthI ekane tuM grahaNa kara." vivecana-bhAva uparanA zlekane maLatuM ja che. mA, viSaya, kaSAyAdikamAM sukha DuM, ceDA vakhatanuM ane pariNAme dukha lAvanArUM hoya che, jyAre svarga ke mokSanAM sukha anukrame lAMbA ke anaMta-cirasthAyI ane kharA sukhane ja khyAla karAvanArAM che. A bane sukhane virodha che : eka hoya tyAM bIjuM na hoya. mATe viveka rAkhI, vicAra karIne, pramAdanuM ke svagamokSanuM sukha meLavavA nizcaya kara. (33, 214) cAritraniyaMtraNanuM duHkha (viruddha) garbhavAsa vagerenuM du:kha niyantraNA yA caraNe'tra tiryakatrIgarbhakumbhInarakeSu yA ca / / tayomithaH sapratipakSabhAvAdvizeSadRSTayA'nyatarAM gRhANa // 34 // (upajAti ) "cAritra pALavAmAM, A bhavamAM tArA para niyaMtraNa thAya che; ane parabhave tiryaMca gatimAM, strInA garbhamAM, athavA nArakInA kuMbhIpAkamAM niyaMtraNa (kaSTaparAdhInapaNuM) thAya che, A banne niyaMtraNAne paraspara vireAdha che, mATe viveka vAparIne bemAMthI eka grahaNa kara." (34) vivecana-spaSTa che. bemAMthI eka prakAranuM kaSTa sahana karavuM ja paDaze. atra Choice between the two evils--be duHkhamAMthI ekane pasaMda karI levAnuM che. nArakI kaSTa ke tiryaMcanuM kaSTa bahu sakhata che ane dIrghakALanuM che; jyAre sAdhujIvanamAM niyaMtraNAnuM kaSTa e ati alpa, alpa samaya cAle tevuM ane bhaviSyamAM hita karanAruM hoya che. sarva prakArano vicAra karI, bemAMthI eka grahaNa karavA tatpara thaje. tAtkAlika sukhathI levAI jaIza nahi, pariNAmasukha para vicAra karaje. (34; 215) parISaha sahana karavAne upadeza (svavazatAmAM sukha) saha tapoyamasaMyamayantraNAM, svavazatAsahane hi guNo mahAn / paravazastvati bhUri sahiSyase, na ca guNaM bahumApsyasi kaJcana // 35 // (drutavilambita) tuM tapa, yama ane saMyamanI niyaMtraNa sahana kara. pitAne vaza rahIne (parIvahAdinuM duHkha) sahana karavAmAM mATe guNa che; paravaza paDIza tyAre te duHkha bahu khamavuM paDaze ane tenuM phaLa kAMI paNa thaze nahi." (35) vivecana-tapa bAra prakAranAM cheH cha bAhya ane cha AtyaMtara. bAhya tapamAM upavAsa vagere Ave che ane aMtaraMga tapamAM prAyazcitta vagere Ave che. tenA upara agAu * vrata vagerene lIdhe sahana karavuM paDatuM kaSTa tathA tIrthakara mahArAja, gurumahArAjanI AjJAnuM parAdhInapaNuM. * muLa mahAna ti thAne Aira gukha ti vA vAyA Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] yatizikSA [ 295 vivecana thaI gayuM che. yama pAMca cheH jIvavadhatyAga, satyavacana-uccAraNa, asteya (naSTa thayeluM, paDeluM, vismaraNa thayeluM athavA phekeluM paradravya na levuM te, athavA sarvathA cAre prakAranA adatane tyAga karavo te), akhaMDa brahmacarya ane dhananI mUccho tyAga. eTale TUMkAmAM kahIe te, pAMca aNuvratonuM ke mahAvratanuM AdaravuM e yama che. saMyama sattara prakAre che. upara lakhelAM pAMca mahAvratanuM AcaraNa, cAra kaSAyane tyAga, mana-vacana- - kAyAnA mege para aMkuza agara nirodha ane pAMca iMdriyanuM damana-e sattara prakAre saMyama che. A tapa, yama ane saMyamane pALavAmAM thatA bAhya kaSTane yaMtraNA kahe che. e kaSTa te che, paNa te svahaste vahereluM ane pariNAme zubha phaLa ApanAruM che. e duHkhane, bhaviSyamAM mahAna lAbha denAra jANa, saDana karavAmAM Ave, te temAMthI paNa AnaMda maLe che ane manamAM zAMti rahe che. vaLI bIjI paMktimAM kahe che te bahu agatyanuM che. svavazapaNe sahana karavAmAM bahu lAbha che. bhartuhari kahe che ke - avazyaM yAtArazcirataramaSitvA'pi viSayA. viyoge ko bhedastyajati na jano yatsvayamamUn / vrajantaH svAtantryAdatulaparitApAya mamasaH, svaya tyaktA hyate zamasukhamanantaM vidadhate / / "ghaNA vakhata sudhI rahyA pachI paNa viSayo Akhare te javAnA ja che. leke je tene pitAnI meLe tajI na de, to paNa tene viga thavAne, temAM kAMI be mata che ja nahi. jo teo pitAnI meLe jaze te mana para mahAzokanI asara mUkIne jaze; jyAre ApaNe je teone tajI daI e te teo mahAzAMti Ape che." A hakIkta anubhavasiddha che. ghaDapaNamAM indriyonA viSaya, zarIranI nabaLAIthI tajavA paDe che. tyAra pachI pUrvanI IcchAne lIdhe bALaceSTAo karavI paDe che. dAkhalA tarIke, gAMThiyAne loTa karavo paDe che ane pAnane sUDImAM mUkI kApavuM paDe che. moTI vaya sudhI viSe tajavAnI Teva na paDavAne lIdhe AvI hAsyAspada sthiti prApta thAya che. tene badale je te ummara prApta thAya te pahelAM svayameva viyene tajavAmAM Ave te bahu AnaMda thAya che. vaLI, A manuSyabhavamAM daza, viza, pacIza ke pacAsa varasa saMyama pALI svavazapaNe je AtmavibhUti prApta thAya che, tenuM phaLa jyAre cirakALa sudhInA svargamAM sukha vA anaMta kALa sudhInAM mekSanAM sukha thAya che tyAre anubhavamAM Ave che. ane ahIM je temAM gaphalatI karavAmAM Ave che, te parabhave paravazapaNe atyaMta duHkha sahana karavo paDe che ane kAMI lAbha prApta thato nathI. AvI rIte A ja bhavamAM parISaha sahana karavAmAM jyAre aneka prakAranA lAbha che, tyAre te parabhava upara mulatavI rAkhavAmAM dekhItuM nukasAna che. e bAbatano vicAra karI atra zuddha vartana rAkhI tapa, japa, dhyAna, saMyama IMdriyadamana vagere bAbatamAM vAraMvAra vadhAre karavA cIvaTa rAkhavI egya che. (35 236) Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmakalpadruma parISahu sahana karavAnAM zubha phaLa aNIyasA sAmyaniyantraNAbhuvA, munetra kaSTena caritrajena ca / yadi yo durgatirbhavAsA'sukhAvalestatkimavApi nArthitam // 36 // ( vaMzasthavila ) 29 ] samatAthI ane niya'traNA ( pariSaddhasahana )thI thayelA thoDA ja kaSTa vaDe tema ja cAritra pALavAne lIdhe thayelA gheADA kaSTa vaDe jo durgatimAM javAnI ane gabhavAsamAM rahevAnI duHkhaparaparAnA kSaya thaI jatA hAya, tA te pachI tuM zu` icchita pAmyA nahi ?" ( 36 ) vivecana--samatA prApta karavA maneonigraha vagere karavAM paDe che. samatA Atmika dhama heAvAne lIdhe, te karavAmAM jarA paNu kaSTa paDatuM nathI, UlaTuM sahaja svarUpamAM rahevAthI ane IMdriyanI pravRtti tajavAthI parama AnaMda ane saheja Atmika zAMti jaLavAi rahe che ane saMkalpavikalparUpa dAhajanya kaSTa thatuM nathI; tema ja cAritra pALavAmAM bAhya kaSTa che, paNa AtmasASa aparimita che, eTale ene kaSTa kahevAya ja nahi. chatAM takarAra khAtara ene thADuM kaSTa kaheA tApaNu enAthI jo parabhavamAM thanArI garbhavAsanI ane naraka, tiryaMcagatinI anaMta vedanA maTI jatI hAya tA tA pachI khIju` vadhAre zuM joIe ? [dvAdaza zAstrakAra aneka sthAne vAravAra kahe che ke cAritra ane samatAthI durgatinA nAza thAya che ane mAkSanAM anata sukha maLe che. vaLI, upara khatrIsamA zleAkamAM paNa ApaNe AcArya zrInA zrImukhathI e vacananI satyatA sAMbhaLI svIkArI che; tethI cAritranA kaSTane ane naraka-tiya iMcanA kaSTane pratipakSatA che e spaSTa bhAse che. AvI rIte thADI kriyA paNa bahu lekhe lAge che, mATe tadanusAra vartana karavA prayAsa karavA. (36; 217) parISahathI dUra bhAgavAnAM mAThAM phaLa tyaja spRhAM svaH zivazarmalAbhe, svIkRtya tiryaGnarakAdiduHkham / sukhANubhizcedviSayAdijAtaiH, saMtoSyase* saMyamakaSTabhIruH || 37 || ( upajAti ) sayama pALavAnAM kaSTathI DarI jaI ne viSaya-kaSAyathI thatA alpa sukhamAM ja tuM saMteASa pAmatA hoya, teA pachI naraka-tiya cagatinAM AgAmI duHkhA svIkArI le ane svarga tema ja meAkSa meLavavAnI IcchAne tajI de." (37) vivecana --ukta arthanA vyatireka paNa kahe che : he sAdhu ! jo tane sayama ke jemAM kaSTa nathI, temAM pIDA lAgatI hAya ane viSaya sevavAmAM sukha lAgatu. hAya, teA pachI mAkSanI AzA choDI de, tenI IcchA paNa cheADI de ane naraka-tiya cagatinAM bhayakara duHkhA svIkArI le. artha spaSTa che ane emAM graMthakartAnA hRdayabhAva samajavA jevA che. jIvanI * pAThAMtara saMtoSyate e pATha levA heAya tyAre kartA tarIke AtmAne laI khIjAne upadeza ApyA che ema samajavuM. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra] yatizikSA [ 297 vartamAna dazA sudhAravAnI zubha IrachAmAM pravRtta thayelA sUri kaTAkSarUpe kaDavI auSadhinuM pAna karAve che, e barAbara samajIne enA Azaya pramANe vartana karavuM. (37; 218) parISaha sahana karavAmAM vizeSa zubha phaLa samagracintAtiDhaterihApi, yasminsukhaM syAtparamaM ratAnAm / paratra candrAdimahodayazrIH, pramAdyasIhApi kathaM caritre ? // 38 // (upajAti ) "cAritrathI A bhavamAM sarva prakArathI ciMtA ane mananI Adhine nAza thAya che, tethI temAM jene laya lAgI hoya teone moTuM sukha thAya che ane parabhavamAM IMdrAsana ke mekSanI mahAlakSamI maLe che. A pramANe che chatAM paNa A cAritramAM zA mATe pramAda kare che ?" vivecana-ciMtA-rAjabhaya ne cArabhaya. Ati-pitAnA ane bIjAnA bharaNapoSaNa vagerethI thatI mAnasika pIDA. sAdhujIvanamAM moTe bhAge self-denial svAtmasaMtoSa ane latya vastune paNa IrachApUrvaka tyAga jevAmAM Ave che. e svAtmasaMtoSa ane svayaM tyAgamAM keTalo AnaMda che te ApaNe aneka prasaMge agAu jaI gayA chIe. emAM ciMtA ke bIjA koI paNa prakAranI mAnasika upAdhinI gerahAjarI jovAmAM Ave che. A moTA lAbha AgaLa bIjI sarva vastuo a5 che, nakAmI che, avagaNanAne yogya che. e mAnasika sukha prApta karavA mATe game te prakAranI agavaDa sahana karavI paDe te paNa temAM pAchA haThavuM joIe nahi. A sthaLa sukha uparAMta Atmika vRtti zuddha thavAthI navIna karmabaMdha thatuM nathI athavA thAya che te zubha thAya che. prathamathI (karmabaMdhanA abhAve) ekSalakSmI prApta thAya che, tyAre bIjAthI (zubha karmabaMdhathI) Idra, mahaddhika deva vagerenI mahAlakSmI prApta thAya che. A pramANe cAritrathI sarvatra AnaMda che. TIkAkAra teTalA mATe ja kahe che ke - na ca rAjabhayaM na ca caurabhayaM, na ca vRttibhayaM na viyogabhayam / ihalokasukhaM paralokasukha, zramaNatvamidaM ramaNIyataram // eTale "sAdhujIvanamAM rAjabhaya, cArabhaya, vRtti (AjIvikA)bhaya ke viyogabhaya nathI, A bhavamAM paNa sukha che ane parabhavamAM paNa sukha che; tethI sAdhupaNuM ramaNIya che." Ama hakIkata che, tyAre te Atman ! tuM sarva prakAre lAbha kare tevA jIvanane prApta karavAmAM athavA prApta karIne tene nirvAha karavAmAM zA mATe pramAda kare che? (38; 219) * * 211-219 sudhInA nava zloke bahu asarakAraka che ane khAsa yati jIvane uddezIne lakhAyA che. emAM parISahasAhana ane pramAdityAgane viSaya mukhya che. e bAvIza parISaha sahana karavAthI munijIvana saphaLa thAya che. e bAvIza parISaha nIce pramANe che - a. 38 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 ] adhyAtmakanuMma 1. samatAthI kSudhA sahana karavI. 2. samatAthI tRSA sahuna karavI. 3. samatAthI ThaM'DI-TADha khamanI. 4. samatAthI tApa-garamI khamavI. 5. samatAthI DAMsa-maccharanA DaMsa khamavA. 6. vastra pramANApeta rAkhavAM. 7. sayamamAM aprIti na karavI. 8. strIsa'sarga'' sarvathA tavA. 9. apratibaddha vihAra karavA, 10. abhyAsanA sthAnanI maryAdA sAcavavI. 11. game tevI zayyAne lIdhe rAgadveSa na karavA. 12. samatAthI anyakRta tiraskAra sahana karavA. 13. svavadha thAya topaNa dharmatyAga na karavA. 14. cAgya yAcanA karatAM zaramAvuM nahi. 15, yAcanA karatAM chatAM na maLe, paNa mananI samasthiti khAvI nahi. 16. rAganI pIDA samatAthI sahevI. 17. DAbha-tRNAdikanA sparza khamavA. 18. zarIranA maLa upara jugupsA karavI nahi. 19. satkAra-Adara thAya ke nahi, tenI darakAra rAkhavI nahi ane thAya tyAre phulAI javuM nahiM. 20. jJAnIpaNAne lIdhe ahaMkAra karavA nahi. 21. ajJAnapaNAthI na AvaDe, te bhaNatAM ka'TALavu nahi. 22. zraddhA deDha rAkhavI. [ yAdaza e khAvIza parISaha madhye anukULa ane pratikULa sava parISaha sahana karavAthI mahAsavara thAya che, eTale te vakhata daramyAna jIva navAM karmI grahaNa karatA nathI. e sthULa parISaha che eTalu ja nahi paNa mAnasika paNa che. enA AbhAsa manArAjyamAM tevI ja prakhaLatAthI thAya che ane enI hAjarIthI jIvane bahu vIaudyAsa thAya che. eka eka parISahanuM svarUpa dhyAna rAkhI vicAravAthI jaNAze ke sthULa agavaDa sahana karavAmAM taiyArI batAvavAthI A jIva bahu sukha meLavI zake che. sAdhujIvanane uddezIne lakhAyelA A vicArA ghaNe aMze gRhasthAne paNa anukaraNIya che, jee parabhava, AtmA ane pugaLanA bhinna bhAva ane pratyekanI bhinna bhinna hayAtI svIkAratA hoya tene ja A AdhyAtmika Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 1 iizakSA [ 299 Anada Ave evu che. e viSayamAM UMDA UtaravAnI khAsa jarUra che, paNa atra tA tevA vyavahAranI hAjarI svIkArIne ja thayeAjanA thai che. AvA prakAranA Astika jIvAe gheADA kaSTanA bhAge sadAnu` mahAsukha prApta karavA sAru prabaLa puruSArtha phAravavA e khAsa jarUranuM che, eTaluM ja niha paNu, mahAlAbhakAraka che. A yatizikSA'nA viSayamAM vAravAra punarAvartana Ave che, paraMtu te doSa nathI, kAraNa ke A anAdi mithyAbhyAsI jIvane zuddha upadeza vAravAra ThasAvavA sAru cAkkasa IrAdAthI thayeluM e punarAvartana che, ane enA Azaya bahu gaMbhIra hovA sAthe zubha che. sukhasAdhya dharma ke vya--prakArAMtara mahAtapodhyAnaparISahAdi, na sattvasAdhyaM yadi dhartumIzaH / tadbhAvanAH kiM samitIzca guptIrdhatse zivArthina manaH prasAdhyAH // 39 // ( upajAti) "ugra tapasyA, dhyAna, parISaha vagere sattvathI sAdhI zakAya tevAM che te sAdhavAne tuM zaktimAna na hoya, tApaNa bhAvanA, samiti ane gupti, je manathI ja sAdhI zakAya tema che, tene huM meAkSArthI ! tuM kema dhAraNa karatA nathI ? " (39) vivecananatha zlokamAM parISahu sahana karavAnA upadeza ApyA. cha mAsAdika tapasyA ane mahAprANAyAmAdika dhyAna tema ja mATA upasa, parISaheA sahana karavAnuM kadAca paMcama kALanA prabhAve hAla zArIrika baLa jeemAM na hAya, te mATe paNa rastA baMdha nathI; tee gu dhAre te lAbha prApta karI zake tema che. mana para akuza hoya, tA tene anusAra IMdriyadamana, Atmasayama, cogaru dhana vagere zArIrika kaSTa vagaranAM mahAvikaTa kAryo paNa khanI zake che. tethI ja upara kahyu` che ke tArAthI mAsakhamaNu vagere tapasyA, mahAprANavAyudamana (mahAprANAyAma) vagere dhyAna athavA sthULa bAvIza parISahasahana vagere sahana karavAnuM na khane tApaNa tAre dhabuddhine aMge utpanna thatI saMsAranI anityatA bhAvavI, tAruM ekatvapaNuM vicAravu, zarIrane azucinA piMDa samajI tenA parathI mamatA ghaTADavI vagere suprasiddha khAra bhAvanA bhAvavI e tAru khAsa kanya che, tema ja prathama adhikAramAM vaNu velI maitrI, prameAda, kAruNya ane mAdhyastha e cAre bhAvanA niraMtara bhAvavI e paNa tArI pharaja che. e uparAMta koI paNa vastu letAM-mUkatAM, cAlatAM, besatAM, meAlatAM upayAga rAkhavA--emAM samitinA samAveza thAya che; jyAre mana-vacana-kAyAnI pravRtti para aMkuza rAkhavA e gupti kahevAya che. e samiti-gupti dhAraNa karavI, te tArA maneAkhaLa para AdhAra rAkhe che ane tuM dhArIza te ene aMge ghaNuM karI zakIza. e saMba`dhamAM hajI AgaLa vistArathI vivecana karavAmAM Avaze. (39; 220) * jue nIcenA cALIzamA zlAka paranuM vivecana, Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 ] adhyAtmakalpama [ trayodaza bhAvanA-saMyamasthAna; tene Azraya anityatAdhA bhaja bhAvanAH sadA, yatasva duHsAdhyaguNe'pi saMyame / jighatsayA te tvarate hyayaM yamaH, zrayan pramAdAna bhavAd vibheSi kim // 40 // (vaMzasthavila) anityapaNuM vagere sarva bhAvanAo niraMtara bhAva; je saMyamanA (mULa tathA uttara) guNo muzkelIthI sAdhI zakAya che, temAM yatna kara. A yama (kALa) tane khAI javA mATe utAvaLa kare che, tyAre pramAdane Azraya karatI vakhate tuM zuM saMsAra-bhramaNathI bIte nathI?" (24) vivecana-bAra bhAvanAnI vadhAre vigata zAMtasudhArasa graMthamAM ApI che - A saMsAramAM kaI vastu nitya nathI, sarva nAzavaMta che, mAtra AtmA nitya cheH A anitya bhAvanA. 2. A jIvane jinavacana sivAya koIne AdhAra nathI, te dhAre te potAnI sattA siddha karI, pitAnA paga upara UbhA rahI zakeH A azaraNubhAvanA. 3. A saMsAramAM bhramaNa karatAM jIva aneka vakhata raMka ane rAjA thAya che, bhikSu ane iMdra thAya che, rogI ane puSTa thAya che; tema ja saMbaMdhamAM paNa putra hoya te pitA thAya che, strI hoya te mAtA thAya che, mAtA strI thAya che vagere aneka prakAranI vicitratA thayA ja kare che. A saMsArabhAvanA. 4. A jIva ekale Ave che, ekalo javAno che, enuM koI nathI, e keIne nathI; enI sAthe kaI javAnuM nathI ? e ekatvabhAvanA. 5. jene he Atman ! tuM tAruM gaNe che, tArAM gaNe che, te tAru nathI ke tArAM nathI. pigalika vastuo para che, vinAzI che, tyAjya che; tema ja sagAMsnehI, strI, putrAdi paNa tArAM nathI, tuM sarvathI bhinna che ? A anyatvabhAvanA. zarIra para tane mahAmaha che, paNa temAM azuci bharelI che, dugadhI vastuthI te bharapUra che, temAMnA eka padArtha para paNa prIti thAya tevuM nathI. mAMsa, rudhira, carabI, hADakAM ane cAmaDI e sava apavitra padArthonuM te baneluM che, mATe zarIra para mamatva choDI devuM? A azucibhAvanA. 7. mithyAtva, avirati, kaSAya ane mana-vacana-kAyAnA yogothI ja karmabaMdha thAya che e karmonuM zubhAzubhapaNuM samajavuM ane ene pravAha vicAra e AzravabhAvanA kahevAya che. 8. tevI ja rIte samiti, gupti, yatidharma, cAritra, parISahasahana vagerethI kamabaMdha thata - hyayaM yama iti sthAne'saMyamaH iti pAThaH prasiddhArthaH / - Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. adhikAra ]. yatizikSA | [ 301 aTake che, karmanuM pravezadvAra baMdha thAya che. e saMbaMdhI vicAra kare ene saMvarabhAvanA kahevAmAM Ave che. 9. e uparAMta Atmapradeza sAthe lAgelAM jUnAM karmone bAhya AtyaMtara tapa karIne kheravI nAkhavAM, ene vipAkedaya thavA deve ja nahi, e prabaLa puruSArthane nirA kahevAmAM Ave che. enI vicAraNane nirjarAbhAvanA kahevAmAM Ave che. vizvamaMDaLanI racanA, narakanA pAthaDA tathA AMtaranuM svarUpa, mRtyulekane pradeza, bAra devaloka, raiveyaka, anuttara vimAna ane mokSanuM sthAna, temAM rahelA ja ane te sarva sAthe pitAnA saMbaMdha ane te sarva sthaLamAM thayelAM anaMtavAra janma maraNa vicAravAM e vizvaracanAbhAvanA. 11. dharma jIvane durgatimAM paDate bacAve che; e karatI vakhate manamAM AnaMda thAya che ane koIne nukasAna thatuM nathI. e dharma dAna, zIla, tapa ane bhAva e cAra rUpe, athavA sAdhunA daza yatidharmarUpe, zrAvakanAM bAra vrata tema ja ekavIsa guNarUpe, mArgAnusArInA pAMtrIza guNarUpe, ema aneka rUpe zAstramAM varNavyuM che, tene kahenAra uttama puruSanI durlabhatA vicAravI e dharmabhAvanA. 12. zuddha deva, guru ane dharmane oLakhavA muzakela che, oLakhIne tene pUjavA, vAMcavA ne ArAdhavA e vadhAre muzkela che, paraMtu te ja kharuM kartavya che, e sAdhaka arihaMta bhAvanA, A bAra bhAvanA niraMtara bhAvavI. e uparAMta maitrI, prada, karuNa ane mAdhyatrya e cAra bhAvanAo khAsa niraMtara bhAvavI. (enuM svarUpa prathama adhikAramAM ane zAMta sudhArasamAM spaSTa karyuM che.) he sAdhu! tAre caraNasittarI ane karaNasittarI bahu sArI rIte pALavI joIe. e darekanA sittera sittera bheda lakhatAM laMbANa thAya tema che, chatAM paNa saMkSepathI e sittera bhedanuM svarUpa atra batAvIe chIe, kAraNa ke e sAdhujIvanamAM bahu ja upayogI che. prathama caraNasittarInA 70 bheda batAvIe chIex vayasamaNadhamma saMjama, veyAvaccaM ca baMbhaguttIo / nANAitiyaM tava kohaniggahAI caraNameyaM // pAMca mahAvrata-e suprasiddha che. sAdhue levAnAM pAMca mahAvrato. daza yatidharma-e bahu ja upagI che. e yatijIvana ja che - * zAMtasudhArasa graMtha be bhAgamAM zrI jainadharma prasAraka sabhAe (bhAvanagara) prakaTa karela che. 4 vizeSa vistArathI AnuM svarUpa jANavAnI jijJAsue "pravacanasAroddhAra" prakaraNaratnAkara bhAga trIjanAM pRSTha 160 thI 228 sudhI jevo. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 ] 1. kSamA dhAraNa karavI. 2. ahaMkAranA tyAga karavA. 3. saraLatA rAkhavI. 4. leAbhanA tyAga karavA. 5. tapasyA karavI. adhyAtmaparphoma [ trayAza 6. AzravanI virati karavI. 7. satya dhAraNa karavu. 8. sayamamAM niraticArapaNuM rAkhavuM 9. dhanamamatvatyAga-dhananA tyAga karavA. 10. akhaMDa brahmacarya pALavuM, vigata mATe jIe pra. 7 prazamati sattara prakAre saMyama--pAMca Azravanu viramaNu; navA karma badha karAvanAra prANAtipAtAdi pAMca mahAdoSothI virAma pAmave; pAMca iMdriyAnuM damana; cAra kaSAyanA tyAga; mana-vacana-kAyAnA (traNa) da'DathI virati--e sattara prakAre saMyama che. e sivAya bIjI rIte paNa sattara bheda gaNI zakAya che. tene mATe paNa " pravacanasAroddhAra " graMthanu` pRSTha 164muM jovu'. daza prakAre vaDIlAnu vaiyAvacca--1. AcArya, 2. upAdhyAya, 3. tapasvI, 4. navadIkSita ziSya. pa. rAgI sAdhu, 6. sAmAnya sAdhu, 7. sthavira, 8. sa`gha, 9. kuLa ane 10. gaNuM ( eka vAcanAvALA sAdhuonA samudAya te gaNu kahevAya che. gaNunA samUhane kuLa kahe che ane kuLanA samUhane sadha kahe che.) e savane adhikAra ane gyatA pramANe AhAra ApIne, temanI tajavIja karIne ke sevA karIne temane yAgya samAdhisAdhana taiyAra karI ApavAM te vaiyAvacca, nava khAcaya gupti--ene ziyaLanI nava vADA kahe cheH-~~ 1. je sthAnamAM srI, pazu ane napusaka hoya tyAM vasavuM nahi. 2. strI sAthe kathA karavI nahi, strI sa`kha'dhI kathA karavI nahi, strI sAthe ekalA vAta karavI nahi. 3. strI je Asana para beThI hAya te Asana para sAthe besavuM nahiM, tenA UThI gayA pachI paNa te Asana para be ghaDI sudhI besavuM nahi. 4. strInA kAI paNa avayava upara tAkIne jovu nahi. sAmAnya rIte jovAI jAya tA STi kheMcI laI te avayavanI suMdaratA saMbadhI ciMtavanA karavI nahi, 5. patinI kAmavikArAdvijanya vAta je oraDAnI paDakhenA oraDAmAM thatI hoya tevA eraDAmAM sUvuM ke besavu' nahi. 6. agAu sAMsArika sukhavilAsa bhAgaLyA hAya te yAda lAvavA nahi. 7. snigdha, mAdaka vastu khAvI nahi; avikArI khArAka levA. 8. avikArI khArAka paNa adhika khAvA nahi, phakta zarIradhAraNa sAru nirvAha pUratA ja levA. 9. zarIranI vibhUSA karavI nahi. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] yatizikSA jJAnAdi traya-zuddha avAdha, zuddha zraddhA ane niraticAra vatana. bAra tapasyA-cha bAhya ane cha AtyaMtara- 1. upavAsAdi karavA-khAvuM nahi te anazana, 2. ochuM khAvuM te UdarikA, 3. ochI vastuo khAvI te vRttisaMkSepa, 4, viyatyAga karavI te rasatyAga, 5. zarIrane je kriyAthI phaleza thAya-kaSTa paDe-te kAyakaleza, 6. zarIranAM aMgopAMga - saMkecI rAkhavAM te saMlInatA. 1. prAyazcitta, 2. vinaya, 3. vaiyAvaraca, 4. jJAnAbhyAsa, 5. dhyAna ane 6. utsarga cAra kaSAyatyAga. -e caraNasittarInA 70 bheda thayA. have karaNasittarInA 70 bheda lakhIe chIe :- cAra-piMDa, zayyA, vastra ane pAtra akalpanIya levAM nahi. piMDavizuddhinA 42 dezahita AhAra le. seLa deSa piMDanI utpattine lagatA che. piMDa zuddha hoya te paNa saMjogabaLathI saLa doSa prApta thAya che. daza deSa eSaNane lagatA che. zuddha AhArane letI vakhate jevAtA zaMkA vagere doSo.. (e beMtALIza doSanuM svarUpa bahu vistArathI samajavA gya che. atra lakhatAM graMthagaurava thAya tema che, tethI lakhyuM nathI. juo pravacanasAre dvAra, prakaraNaratnAkara, bhAga 3, pRSTha 168; tema ja upamitibhavaprapacA kathA-bhASAntara, prastAva thAnuM pariziSTa.) pAMca samiti- 1. sADAtraNa hAtha AgaLa daSTi rAkhI, jeIne cAlavuM. 2. nirdabhapaNe satya ane sarvane abhimata thAya tevuM, thoDuM paNa mudAsara ane hitakArI belivuM. 3. deSa vagaranAM AhAra-pANI vagere levAM. 4. vastuo letAM mUkatAM pramAjanAdi upaga rAkhave. 5. laghuzaMkA, vaDIzaMkA vagere karatAM bhUmizodhana karavuM. bAra bhAvanA-tenuM svarUpa vistArathI upara AvI gayuM che. vizeSa mATe jue zrI zAMtasudhArasa. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304] adhyAtmakalpadruma [ trayodaza bAra sAdhunI pratimA-vARSabhanArAcasaMghayaNavALe, dhIrajavALe, saravavaMta prANI, zAstramAM batAvelI vidhi pramANe, muninI bAra pratimA vahana kare. vistArathI svarUpa sadarahu pravacanasAroddhAra graMthanA pRSTha 217thI joI levuM. pAMca Idriyanidha-spaSTa che. pacIsa pratilekhanA -savAre, bapore ane sAMje sarva upakaraNonI pratilekhanA karavI. (juo pravacanasAre dvAra, pRSTha 225). traNa guti-mana-vacana-kAyAnA yoge para aMkuza rAkhavo, agara temane ruMdhavA. cAra abhigraha-dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI abhigraha-niyama karavA te. caraNasittarI nitya anuSThAna che ane karaNasittarI prajanavazAt prAya anuSThAna che. A sarva sAdhu yogya kartavyamAM tuM pravRtti karaje. pramAdathI saMsAra vadhato jAya che, mRtyu najIka AvatuM jAya che ane gayela vakhata pharI maLatuM nathI, tema ja A manuSya deha pharIne maLa mahAdurlabha che. (4; 221) gAMdhananI AvazyakatA * hataM manaste kuvikalpajAlairvaco'pyavadyaizca vapuH pramAdaiH / labdhIzca siddhIzca tathApi vAJchan , manorathaireva hahA hato'si // 41 // (upajAti) tAruM mana kharAba saMkalpa-vikalpathI haNAyeluM che, tArAM vacana asatya ane kaThora bhASaNathI kharaDAyAM che ane tAruM zarIra pramAdathI bagaDayuM che, chatAM paNa tuM labdhi ane siddhinI vAMchA kare che. kharekhara ! tuM (mithyA) manarathathI haNAya che." vivecana-mana sAdhyuM teNe saghaLuM sAdhyuM e mahAna niyamanI satyatA cittadamana adhikAramAM ApaNe joI gayA chIe. evI ja rIte vacana ane kAyAne nigraha karavAnI jarUriyAta paNa ApaNe joI gayA chIe, e traNe yone chUTA mUkIne pachI labdhisiddhinI IcchA rAkhavI e taddana mithyA che, asaMbhavita che, avicArI che. e prasaMge labdhi thavAnI ke siddhi thavAnI IcchA rAkhavI, e manamAM nakAme phaleza karAvanAra thaI paDe che, enuM pariNAma kAMI AvatuM nathI ane kheda thavAthI UlaTI Atma-avanati * prathamapaktisthAne "dagdhaM mano me kuvikalpajAlaiH" caturthapaktisthAne " mnorthaideva da rijetta vA pADha: A pAThAMtaramAM bIjA puruSane uddezIne kahevAne badale AtmAne uddezIne prathama puruSamAM te ja bhAva kahe che. e pATha paNa samIcIna che. ene artha "mAruM mana kavikalapathI baLI gayuM che, vacana asatya ane kaThora bhASaNathI kharaDayAM che ane zarIra pramAdathI che; chatAM paNa labdhi-siddhinI vAMchI karIne arere ! huM manarathathI haNA chuM.A arthane bhAva samajAya te che Ane mATe juo cAlu adhikArane leka 18mo. upara mULamAM je pATha batAve che te AnI pachInA traNuM lekane anurUpa che tethI te vadhAre baMdhabesata che. Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] yatizikSA [ 305 thAya che. mATe traNe cegAne mAkaLA mUkI dai labdhisiddhi meLavavAnA nakAmA manArathA karavA ja nahi. zrI gautamasvAmIne labdhio prApta thaI hatI, e ApaNe jANIe chIe, para'tu enuM ceAgavazIkaraNa eTaluM teA uttama hatuM ke vIraprabhu para rAga na heAta, te parama jJAna paNa ghaNuM jaladI meLavI zakayA hAta. he sAdhu! yAgane vaza karavAnI bahu ja jarUra che. sa'sAraduHkhanA AtyaMtika nAza ane siddhi-lakSmInA prasAda tenAthI bahu ja jaladI prApta thAya che eTaluM dhyAnamAM rAkhI ceAgagupti mATe have jarA dhyAna rAkhI nIcenA traNa zloka vAMca. (41; 222) manAyeAga para akuza-mane gupti manovazaste sukhaduHkhasaGgamo mano miledyaistu tadAtmakaM bhavet / pramAdacaurairiti vAryatAM milacchIlAGgamitrairanuSajjayAnizam // 42 // ( vaMzastha ) "tane sukhadu:khanI prApti thavI e tArA manane vaza che. mana jenI sAthe maLe che tenI sAthe ekAkAra-ekameka thaI jAya che; tethI pramAdarUpa cArane maLatA tArA manane rokI rAkha-aTakAva, ane zIlAMgarUpa mitrAnI sAthe tene nira'tara joDavA kara." (42) vivecana--mana ya manuSyAM kSAra vaSamokSarcA:| e sUtranu rahasya cittabhramana adhikAramAM ApaNe joI gayA. karmabaMdha para sukhaduHkhanA AdhAra che ane baMdhanu kAraNa mana che; tethI sukhadu:khaprApti karavI e manane vaza che. A eka hakIkata thaI. enuM kAraNa e che ke mana jene maLe, tenA jevu te thaI jAya che. zAstrakAra tene tela sAthe sarakhAve che. tela thoDu' hoya paNa pANImAM nAkhe tA jema phelAI jAya che, tema saMsArasamudranA jaLamAM manane mAkaLu' mUkayu' hAya tA te doDAdoDa karI mUke che. vaLI, telanI sAthe jevAM puSpa meLavIe tevI tenI gaMdha thAya che; UMcu attara paNu tela maLavAthI thAya che, ane telamAM meAgarA, caelI vagere meLavavAthI tevI gaMdha thAya che; mATe jo manane sArI vastu sAthe meLavavA prayatna karIza, teA te sAruM thaze ane nahi tA viparIta thaze. tAdAtmya thavAne age jaLanuM dRSTAMta jANavA jevu che : jema pANImAM ra'ga nAkhyA hoya teA te ekarUpa thaI jAya che, tevI ja rIte sAMsArika kAryamAMnAM koIpaNu sAthe manarUpa jaLane meLaLyuM hAya, teA mana tenA jevu thaI jAya che, tema ja zIlAMga sAthe mana joDathu hAya tA te tadrupa thaI jAya che. A pramANe mananI sabadhaka vastu sAthe thatI tAdAtmyarUpa prApti tarapha dhyAna kheMcI kahe che ke huM pati! A pramANe vastusvarUpa che, tethI tArA manane pramAdanI sAkhata thavA iza nahi, nahi teA e pramAdI banI jaze. ene te zIlAMga sAthe joDI devu', samatA; dayA, udAratA, satya, kSamA, dhIraja vagere saguNA sAthe tene joDI devuM ane bIjo kaI paNa prakAranA nIca saMbaMdha tene na thAya te dhyAnamAM rAkhavu. (42, 223) a. 39 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 ] adhyAtmakalpama [ trayodaza asatyAga dhruvaH pramAdairbhavavAridhI mune ! tava prapAtaH paramatsaraH punaH / je nivasiropamoDakti 20the tavonmaLanamavAsthati che 4rU | (vaMtha) he muni! tuM pramAda kare che tene lIdhe saMsArasamudramAM tAro pAta te jANe nakakI ja che; paNa vaLI pAcho upara matsara kare che te gaLe bAMdhelI moTI zilA jevo che, tyAre pachI te tuM temAMthI UMce paNa kevI rIte AvI zakIza?" (43) vivecana-pramAdityAga' adhikAramAM joI gayA ke pramAda karavAthI saMsAra samudramAM pAta thAya che. sAdhudharmamAM AtmajAgRti rAkhavI e mukhya dharma che. jAgRti rAkhyA vagarane vyavahAra niMdya che, heya che, adhaHpAta karAvanAra che. AtmajAgRti cUkanAra pramAdane vaza paDe che athavA pramAdavaza paDelo hoya te AtmajAgRti karI zakato nathI. A banne vacana barAbara satya che. sAdhune apramatta avasthAmAM rahevAnuM teTalA mATe ja pharamAna che, ane chadmasthapaNumAM apramatta dazA tema ja pramatta dazAnI sthitinA saMbaMdhamAM je zAstrakArane lekha che, te yathAsthita che. atra te vizALa arthavALA pramAdAcaraNamAM-madha, viSaya, kaSAya vikathA ane nidrAmAM-na paDavAne upadeza che, e pramAda karanAre jIva avazya vikAsakamamAM nIce paDI jAya che ane sAthe je matsara-IrSyA kare, te te pachI adhaHpAta thatI vakhata gaLe mATe pathare bAMdhe che, tethI enAthI tarIne upara AvI ja zakAtuM nathI ane bicAro kSaNika sukha khAtara, anaMta kALa sudhI saMsAra samudrane taLiye sabaDyA kare che. atra para matsara na kare, paraavarNavAda na bela ane pramAda na karavo e upadeza che. sAdhujIvanamAM A upadeza khAsa upagI che, paNa bIjAne tenuM upagIpaNuM ochuM nathI. (43; 224) nirjarA nimitta parISahasahana maharSayaH ke'pi sahantyudIryApyugrAtapAdInyadi nirjarArtham / kaM prasaGgAgatamapyaNIyo'pIcchan zivaM kiM sahase na bhikSo ! // 44 // (upajAti ) "jayAre moTA RSimunio karmanI nirjarA mATe, udIraNa karIne paNa, AtApanAdi sahana kare che, te tuM mekSanI IcchA rAkhe che tyAre pitAnI meLe prApta thayela atyaMta alpa kaSTane paNa te sAdhu! tuM kema sahana karatuM nathI ? (44) vivecana-karmano udayakALa prApta thayA pahelAM tene puruSArthathI AkarSaNa karI 9 rAka garama mA mArA "gautama ! samaya mAtra paNa pramAda karIza nahi." e vAkya pramAdanuM atyaMta anartha kArIpaNuM batAvavA mATe ja samaya samaya sarakhA sUkama kALane mATe pravateluM che. kema ke samayapramANu upayoga chadmasthane heta nathI, paNa aMtarmuhUrta pramANa ja hoya che, Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] yatizikSA [ 307 bhogavI levAM tene udIraNa kahe che. (pUrvabaddha karmonI nirjarA karavA mATe tenI sthiti prApta thayA pahelAM tene udayamAM lAvI bhegavIne, AtmapradezathI khaMkherI nAkhavA mATe kAdi sahana karavuM te "udIraNA" kahevAya che.) addabhuta cAritravALA mahAtmAo AtmalAbhanI prApti mATe kaSTane zodhe che, paramAtmAnI prArthanA kare che ke "amane evAM kaSTa Ape, "japa saraMtu : rAkSa-amane niraMtara vipatti ho-A pramANe stuti karIne paNa zuddha dRSTithI AtmakalyANa mATe vipatti bhegavanAra dhIra, vIra, puruSArtha karanAra madhyAhane nadInI veLamAM AtA panA le che, pisa mAsanI kharI ThaMDImAM kapaDAM vagara nadInA tIra jevAM ati ThaMDInAM sthaLo upara kAussaga dhyAne rahe che ane bIjAM aneka kaSTa khame che. mAkSasanmukha thavAnI IcchA hoya tene A pramANe karavAnI khAsa jarUra che. ane te sAdhu! tArI IcchA che te ja prApta karavAnI che, chatAM jarA kaSTa paDe ke tuM hAya kare che athavA niHsAsA mUke che e tane chAjatuM nathI. UMcI sthiti prApta karavA mATe keTalAka svArthane paNa bhega Ape paDe che, paraMtu AmAM te tevuM paNa kAMI nathI. Agantuka kaSTa paNa sahana karavAmAM tuM pAcho zA mATe paDe che? Ane badale UMcI sthiti prApta karavI, e to tAro svArtha che. (44; 225) * 221-225-A pAMca zlokamAM sAdhuguNanI mukhyatA batAvI. emAM caraNasittarI, karaNasittarI, bhAvanAnI pradhAnatA ane mukhya vRttie nirbaLa zarIravALA vagere asamarthane mATe paNa traNa guptinuM prabaLa sAdhana batAvyuM. e abhyAsathI sAdhya vastu che, emAM bAhA vastunI sAmagrI pUrNa paNe na maLI hoya te paNa cAlI zake che. vaLI, duniyAmAM kaI paNa vastu evI nathI ke je abhyAsathI sAdhI zakAya nahi. dharmasaMgrahamAM kahyuM che ke - evaM ca viraterabhyAsenAviratirjIyate / abhyAsAdeva sarvakriyAsu kauzalyamunmilati, anubhavasiddhaM cedaM, likhanapaThanasaMkhyAnagAnanRtyAdisarvakalASijJAneSu sarveSAM, uktamapi abhyAsena kriyAH sarvA, abhyAsAtsakalAH kalAH / abhyAsAda dhyAnamaunAdi, kimabhyAsasya duSkaram // "viratine abhyAsa pADavAthI aviratine parAjaya thAya che. abhyAsathI sarva kriyAmAM kuzaLatA prApta thAya che. lekhana, paThana, saMkhyAna, gAyana, nRtya vagere sarva kaLAvijJAna abhyAsathI thAya che, e pramANe sarva vidvAnene anubhavasiddha che. kahyuM che ke " abhyAsathI sarva kriyAo thaI zake che, abhyAsathI sarva kaLAo prApta karAya che, abhyAsathI dhyAna, mauna vagere thAya che. abhyAsanI pAse zuM muzkela che? AvI rIte abhyAsa pADavAnI jarUra che. guptine pravacanamAtA kahevAmAM Ave che, tenuM kAraNa paNa e ja che. e barAbara prApta karavAthI bhagavAnanI sarva AjJA paLAya che. have pachInA tera zlokamAM munine sIdhI rIte ane AkSeparUpe zikSA ApI che, te bahu Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 ] adhyAtmakaparvama [traye daza upayAgI che, te prakI hAvA sAthe yathAsthita che, tethI te para dhyAna ApavAnI khAsa jarUra che. yatisvarUpa-bhAvadana yo dAnamAnastutivandanAbhirna modate'nyairna tu durmanAyate / alAbhalAbhAdiparISahAn sahan , yatiH sa tattvAdaparo biDambakaH || 45 || ( iMdravaMzA ) "je prANI dAna, mAna (satkAra), stuti ane namaskArathI khuzI thaI jatA nathI ane tethI viparItathI (asatya, niMdA vagerethI nAkhuza dhatA nathI, ane alAbha vagere parISahAne sahana kare che te paramAthI yatti che; bAkI khIjAe tA veviDa'khaka che." (45 ) vivecana--kAI mANusa AdarasatkAra kare, stuti kare ane keAI tiraskAra kare, nidA kare, te banne upara ekasarakhA ja bhAva rahe, e smRtisvarUpa che; emAM bhAvadharmanuM sUkSma AcaraNa thAya che. mAnasika kSetramAM AvI rotanA ucca bhAva vartatA hoya ane zArIrika kSetramAM anukULa-pratikULa sa parISaha sahana karavAmAM daDhatA hoya, te ja tattvathI tipaNuM che, ane te jenAmAM hoya te ja paramAtha thI ti-sAdhu kahevAya che. bAkI bIjA tA vezanI viDaMbanA karanArA che, vezadhArI naTa jevA che. bhartRharinA nATakamAM tenA pATha bhajavanAra nATikA peAtAnI jAtamAM keTalA guNu niSpanna karI zake, e dRzya dRSTAMtathI veza dhArInuM svarUpa samajI levuM. vezadhArIne te e paNa eka jAtanA vyavahAra ja thaI paDe che; pachI dhArmika jIvananA cheDA Ave che. nATakanA pATha bhajavavA mUkI daI zuddha dazA jAgrata kara. pUrNa anukULa jogavAI chatAM, prasa`ga khAIza tA pastAvA thaze. (45; 226) yatie gRhasthanI ciMtA na karavI dadhad gRhastheSu mamatvabuddhi, tadIyataptyA paritapyamAnaH / anivRtAntaHkaraNaH sadA svaisteSAM ca pApairbhramitA bhave'si // 46 // ( upajAti ) gRhastha upara mamatrabuddhi rAkhavAthI ane teonAM sukhaduHkhanI ci'tA vaDe tapavAthI, tAruM aMtaHkaraNa sarjaMdA vyAkuLa raheze, ane tArAM ane tenAM pApathI tu' sa'sAramAM rakhaDavA karIza." (-6) vivecana--A mArA zrAvaka che, A mArA bhakta che' e mamatvabuddhi che. e rAganu kAraNa che, mAhane niSpAdana kare che ane eka jAtanA navA vyApAra karAve che. rAga * eneA sAmAnya viSaya munihitazikSA che, bAkI dareka nathI. ane kahevata-maxims kahI zakAya. hakIkatane te sivAya bIjo kAMI saMbaMdha x jayan iti vA pATha: / apamAna viSe je sarakhA hAya" tema ja + kahyuM che ke "tamo ya mALAvamAnsu--mAna ane "vi salluM joda TUrnA--tene dveSa karavA lAyaka kAI paNa nathI.' Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] yatizikSA ( 300 vadhAre thAya che tyAre bhakta-rAgI zrAvakanAM sukhaduHkhathI tevA yatinuM mana prasanna thAya che athavA baLe che. pariNAme manamAM kaI jAtanI nivRtti rahetI nathI, samatAne cheDe Avate jAya che ane aneka prakAranA sAvadya Adeza-upadeza karatAM ane gRhasthanA salAhakAraka thatAM sAdhupaNuM nAza pAme che. he yati ! A tArA rAgI che ane A bIjA sAdhunA rAgI che evI mudra buddhi rAkhavI e tArA jevA UMcI hadanA prANIone zobhe paNa nahi. upAdhyAyajI kahe che ke tamArAthI na rahevAya to muni upara rAga karajo, kAraNa ke jema viSanuM auSadha viSa che, tema rAganuM auSadha muni parano rAga che. Ane Azaya samaja, zrAvakane muni para rAga karavAnuM kahyuM che, te eTalA mATe ke nIrAgI muni prema dvArA bhakti karatA zrAvakone zuddha mArge lAvaze. evo ja rAga zrI gautamasvAmIne zrI vIraprabhu pratye thayela samajavo, paNa guruno rAga to taddana prazasta hoya; Ane badale tuM mArA-tArA zrAvaka kare ane dRSTirAga karAvI te dvArA pitAne ane teone anaMta kALacakra sudhI saMsAramAM bhamATe, te te bahu ja cheTuM kahevAya. - rAga ocho karavAnA be upAya che : gRhasthane ocho paricaya jisiMghe ja jJA gRhasthane aparicaya, nakAmI vArtAne tyAga, abhyAsamAM cittakSepana, zAstrokta rIte navakalpI vihAra ane eka sthAna para ghaDapaNa, azakti, regAdi kAraNa sivAya vizeSa sthiratA na karavAnI Teva--e prathama upAya che, je bAhya vartanane lagata che; ane bIjo upAya rAganuM kahuvipAkapaNuM, Atma-pariNatinuM DabAvApaNuM vagerenI ciMtavanA karavI e che. (46; 227) gRhasthacittAnuM phaLa tyaktvA gRhaM svaM paragehacintAtaptasya ko nAma guNastavarSe ? / AjIvikAste* yativeSato'tra, sudurgatiH pretya tu dunivArA // 47 // ( upajAti ) pitAnuM ghara tyajIne pArakA gharanI ciMtAthI paritApa pAmatA he RSi ! tane ze lAbha thavAne che? (bahu te) yatinA vezathI A bhavamAM tArI AjIvikA (sukhe) cAlaze paNa parabhavamAM mahAmAThI durgati aTakAvI zakAze nahi." (47) vivecana-tAre saMsArIpaNAnuM eka ghara hatuM, tenI ciMtA mUkIne have zrAvakanAM ghaNAM gharanI ciMtA tuM kare che tethI lAbha zo? A te "lene gaI pUta aura khe 1. athavA sapanA viSanuM auSadha sapano maNi che tema * sAvivAhai e pramANe pATha sarvatra jaNAya che, teno artha zabdArthamAM Apyo che tema thaI zake che, paNa sakAranI jarUra bahu lAgatI nathI. 'tArI AjIvikA" evo artha vizeSa yogya jaNAya che. gAyizA mArate ema bhAva nIkaLI zake eTale yatizathI tArI AjIvikA varte che- cAle che: A pramANe artha karavAthI bhAva besate Ave che. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 ] adhyAtmakalpama [ trivedI beThI asama' enA jevuM thAya che. tAruM kAma zuM che? tane lAbha zuM che? A piTa bharavuM e tuM muzkela dhAre che ane tene mATe munine veza lIdhe haya, te tane yatizathI A bhavamAM khAvAnuM te maLaze, eTalo lAbha thaze, paNa parabhavamAM mahAdurgatimAM javuM paDaze, vaLI, peTa bharavuM emAM kAMI vizeSa nathI. tArA jevA prabaLa puruSAthI te eka divasamAM AkhA varSanuM gujarAna raLI zake, mATe nakAmA kAraNa mATe badhuM vyartha hArI jA mA. mudde gRhasthaciMtA karI tuM badhuM hArI jAya che te vicAra. (4728) tArI pratijJA-viruddha tAruM vartana kurve na sAvadhamiti pratijJAM, badannakurvannapi dehamAtrAt / rAvyAdriA guna hRthAna, hA jarA vAri vArtha mumukSu? I48 (3vjJAti) "huM sAvadya karIza nahi evI pratijJAnuM dararoja uccAraNa kare che, chatAM zarIra mAtrathI ja sAvadya karatA nathI ane zayyA vagere kAmomAM te mana ane vacanathI gRhasthane preraNA karyA kare che tyAre tuM mumukSu zAne ?" (48) vivecana-Artha sAthai si gvavAmi nAyakanA tiLi tyAdi. eTale "he prabhu! sarva prakAranAM sAvadya kAryone jIvana paryata ciMtavIza nahi, karavAne Adeza ApIza nahi, karIza nahi ane te sarva mana-vacana-kAyAthI karIza nahi, karAvIza nahi, eTaluM ja nahi paNa karanArane sArA jANIza nahi"-AvI sakhata pratijJA te cAritra grahaNa karatI vakhate lIdhI che, eTaluM ja nahi paNa dararoja te pratijJA nava vAra bole che, punarAvartana kare che, daDha kare che; paraMtu vAstavika rIte joIe to tuM mAtra kAyAthI sAvadya karato nathI (kAraNa ke sAdhunA vezane te chAje nahi), lokabhaya, dekhAva ane evAM keTalAMka bAhya kAraNothI kAyAthI virata rahe che; bAkI vacana ane manathI te aneka prakAranA Adeza ane upadeza sIdhI ane ADakatarI rIte kare che, karAve che ane anumode che. AvI rIte pratijJA nahi pALavAthI jIva mRSAvAda balavAne paNa deSa kare che. nivRttinuM kharuM svarUpa dhyAnamAM hoya te ja ciMtavanamAM paNa sAvadya tyAga thaI zake che. saMsAra parathI virakta bhAva jene Avyo hoya, tevo prANa te vadhAre guNa prApta karavAnI IcchA rAkhe che. tyAga karelA-vamelA sAvadya ce tarapha te daSTipAta paNa karato nathI. he yati! keTalIka vAra dekhItA bIjA zabdomAM paNa samajAI jAya tevA sAva Adeza tArAthI thaI jAya che tethI sAvadha raheje. tAre mumukSu thavuM hoya to e hAnikAraka praNAlikA baMdha karI deje. (48; 229) + vAgi tti vA pAThaH | Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] yatizikSA [ 311 dekhItAM prazasta sAvadha karmonuM phaLa kathaM mahattvAya mamatvato vA, sAvadyamicchasyapi saGghaloke / na hemamayyapyudare hi zastrI, kSiptA kSaNoti kSaNato'pyaman kim // 49 // (upajAti ) mahatvatA mATe athavA mamatvapaNAthI saMghalekemAM paNa sAvadya kema vAMche che? yu senAnI charI hoya te peTamAM mAravAmAM Ave tyAre te eka kSaNavAramAM prANano nAza karatI nathI ?" (4) vivecana-A sthAne pratiSThAlekha chetarAze, temAM mAruM nAma raheze, lokamAM prasiddha thaze-AvI kAMIka yazakIrti meLavavAnI buddhithI, kAMIka mArApaNAnA mohathI ane vizeSe karIne ajJAnathI sAvadya karmone Adeza-upadeza thaI jAya che. kaI paNa kAryamAM je jarA paNa pIddagalika AzA rAkhI, abhimAna ke kapaTa karyuM te te azuddha karma ja thAya che, pachI te prazasta ho ke aprazasta che, paNa tevAM kRtyathI pApabaMdha ane tenAM bhayaMkara pariNAmo avazya thAya, te tuM zA mATe kare che? charI hoya, pachI te sonAnI heya ke ratnajaDita hoya, paNa udaramAM besI hoya to jarUra AMtaraDAM bahAra kADhe che ane prANa le che. AvI rIte vastusvabhAvanA peTA khyAlathI keTalAka dharmane bahAne aprazasta AcaraNa karI, potAnA AtmAne chetaranArA tanimitta anaMta saMsAra vadhAre che. vAta e che ke mamatA ke mahattvatAne aMge je aprazasta AcaraNa thAya che te nukasAna karanAra thAya che. te sivAyanAM kAryo prazasta hetuthI karavAmAM AvyAM hoya te tene atra niSedha nathI. senAnI charI je peTamAM mArI hoya te AMtaraDAM kApI nAkhe che, paNa je tene myAnamAM rAkhavAmAM Ave to te zobhA Ape che ane bacAva kare che. e daSTAMta bahu upayogI che. prAjJa dhImAn saMta evAM sAvadya kAryothI dUra rahe che, upadeza kare che, te paNa padagalika vAMchA vagara zrotAnA ekAMta lAbhanI apekSAe ja kare che. mamatva ane mahattvatAne aMge saMgha mATe paNa thatuM sAvadya ciMtavana AtmajIvanarUpa udaramAM nAkhavAthI saMyamaprANane harI le che. charI leDhAnI ja che, paNa te saMghalokane aMge vaparAvAthI senAnI che ema gaNavAmAM AvyuM. atra mamatva ane mahatvatAne zasanA-charIne mULa sthAnake rAkhavAmAM AvyAM che; udara te AtmapariNati ane prANasthAne cAritrajIvana; ema bhejanA karI che. (49; 230) nipuNyakanI ceSTApha uddhata vartana, adhama phaLa raGkaH ko'pi janAbhibhUtipadavIM tyaktvA prasAdAd gurovarSe prApya yateH kathaJcana kiyacchAstraM padaM ko'pi ca / maukharyA divazIkRtarjujanatAdAnArcanairgarvabhAgaAtmAnaM gaNayanarendramiva dhiggantA dUtaM durgatau // 50 // (zArdUlavikrIDita) Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 ] adhyAtmakalpadruma [ trayAdaza kAI garIkha-rAMka mANasa leAkeAnA apamAnane cAgya sthAna tajI daIne gurumahArAjanI kRpAthI, muninA veza pAme che, kAMika zAstrAnA abhyAsa kare che ane koI padavI meLave che, tyAre potAnA vAcALapaNAthI bhadrika lokeAne vaza karIne, te rAgI leAkeA je dAna ane pUjA kare che tethI pAte gava mAne che ane potAnI jAtane rAjA jevI gaNe che, AvAone kharekhara dhikkAra che ! teo jaladI duSkRtamAM javAnA che. (anatAM dravyaliMgA paNa AvI dazAmAM vavAthI ja niSphaLa thayAM che.)" (50) vivecana--sAMsArika sarva bhAva apamAnane pAtra che. garIba kuLa, paranI apekSA, dAsapaNuM, parataMtratA vagere saMsArane age thatA anivAya sahacArI bhAve che. enA tyAga thavA e mahApuNyanA udaya che. gurumahArAjanI mahAkRpA thAya tyAre ja sadupadezadhArA A jIvarUpa kSetramAM paDe che; tethI munipaNAnA uddagama thAya che, ane ukta apamAnanAM sthAnakAnA tyAga thAya che. AvA mahAn lAbha prApta thayA pachI jIvra zAstrAbhyAsa kare che, paDitapada vagere padavI meLavI pa MDita tarIke duniyAmAM prasiddha thAya che ane vyAkhyAna ApavA bese che. ceAgya jIvA upadeza sAMbhaLI dAna, zIlAdi tathA pUjA, prabhAvanAdi dhArmika kAryo kare che, paraMtu A jIva bicArA dharmakriyAmAM paNa sa`sAra calAve che, eTale sAMsArika bhAva-paudgalika bhAva-nA tyAga karI zakatA nathI. ene te vakhate ahaMkAra Ave che ke ahA! mArA upadezathI A dharma kare che, mArA hukama mAne che, huM rAjA jevA chu' vagere. atra tArA hukama mAne che ema lAge che, paNa vastutAe tema nathI, sipAI vaura'Ta laI ne Ave, te tene tAbe thanAra prANI sipAInA hukamane tAbe thatA nathI. paNa mAjIsTreTa taraphathI nIkaLelA vAraTane tAbe thAya che; tema tArI pAse dharmAMnu vAraTa (jinezvara mahArAjanAM vacanarUpa sikko ane teoe paheravA pharamAvela vezarUpa yuniAma*) che, tene ja teo tAbe thAya che ane tene ja mAna Ape che. emAM tArA a'gata mAnanI mAnyatA hAya, tA e banne tArI pAse nahAtAM te vakhatanI tArI agAunI sthiti tapAsI le, yAda kara. zrI upamitibhavaprapa'cAnA - pIThama dhamAM graMthakartA zrI siddharSi gaNu peAtAnu caritra Ape che, temAM nipuNyaka nAmanA peAtAnA raMka jIva gurunA prasAdathI sAdhubhAva pAme che tyAre pAche ahaMkAra karI kevA adhaHpAta pAme che enuM spaSTa citra Apyu che, (juo mULa pRSTha 142, bhASAMtara pRSTha 165) ane vAstavika hakIkata paNa e ja che. viSayakaSAyamizrita daMbhathI game teTalI dharmakaraNI karavAmAM Ave, temAM kAMi lAbha nathI, emAM puNya madha thAya te te paNa saMsAra che, mATe paulika phaLanI apekSA rAkhyA vagara zuddha adhya*dareka pelisa athavA lazkarIne heAddAnI rUie paheravA paDatA ekasarakhA Dresa. + prakAzaka zrI jainadharma prasAraka sabhA, bhAvanagara. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] yatizikSA [ 313 vasAyathI dharmakriyA karavI. abhimAnathI te A jIva aneka vakhata dhana kharace che, kriyA kare che, kaSTa veThe che ane prANAMta upasage paNa khame che, paraMtu enA Azaya zuddha nathI tethI tevI phaLaprApti thatI nathI. (50; 231) cAritraprApti-pramAdatyAga prAyApi cAritramidaM durApaM, svadoSajaiyedviSayapramAdaiH / bhavAmbudhau dhik patito'si bhikSo ! hato'si duHkhaistadanantakAlam // 51 // ( upajAti) mahAkathI paNa maLavu` muzkela evu. A cAritra prApta karIne peAtAnA doSathI utpanna karelA viSaya ane pramAdA vaDe huM bhikSu! tuM saMsArasamudramAM paDate jAya che ane tenA pariNAme ana'ta kALa sudhI duHkha pAmIza.' ( 51 ) vivecana--spaSTa che. uparanA leAkanA bhAva atra pragaTa karyAM che. kakha dhana dvArA tArA peAtAnA utpanna karelA viSaya-pramAdA che ane tenA jo prasAra thavA Iza, teA pachI ana'ta kALa sudhI tAre duHkhA khamavAM paDaze. mukhya vAta e ja che ke viSaya, pramAda ane tajanya kriyA bhavabhramaNane ja hetu thAya che. sujJa jIva game tevuM vana calAve, tA pachI vAstavika rIte anata duHkhasamudramAM DUbate jAya temAM navAI nathI. ( 516 232 ) bAdhimIjaprApti-AtmahitasAdhana kathamapi samavApya bodharatnaM, yugasamilAdinidarzanAd durApam / kuru kuru ripuvazyatAmagacchan, kimapi hitaM labhase yato'rthitaM zam ||52 || ( puSpitAgrA)* yugasamilA vagere suprasiddha dRSTAMtAthI mahAmuzkelIthI meLavI zakAya tevuM Adhiratna ( samakita ) pAmIne zatruone tAbe thaI na jatAM kAMI paNa Atmahita kara, jethI karIne icchita sukha prApta thAya." (para) vivecana--samati thavAnAM zAstrakAra agiyAra kAraNeA kahe che H anuka MpA, akAma nirjarA, ajJAna tapa, dAna, vinaya, abhyAsa, sacaiAga-viyeAga, duHkha, utsava, Rddhi ane satkAra. e samaktinI prApti ati durlabha che. manuSyajanmanI dulabhatA khatAvavA mATe zAstramAM daza STAMtA kahyAM che, je ati prasiddhache, enA para sa`pUrNa vivecana kathAsahita A graMthamAM agAu thaI gayuM chex te dRSTAMtA paikI cuga-samilAnA dRSTAMtamAM++ ApaNe vAMcyuM. hatuM ke be khAjIe thaIne adha rAja pramANunA svayaMbhUramaNa nAmanA samudra che, temAM * na, na, ra, ya (1-3); na, ja. ja, ra, 3. (2-4). akSara dareka caraNamAM anukrame 12-13, 12-13 che. 'aparavakta'nI upara eka guru akSara umeravAthI 'puSpitAtrA' thAya che. e viSama vRtta che. ganta puSpisAmrA chaMdonuzAsana, yutti nathunarevato cahAro, yutti ca nanau namazra puSvitAprA / vRttaratnAkara. x juo pRSTha 132 thI AgaLa cAlu. - pRSTha 138. A 40 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314] adhyAtmakalpadruma [ aodarA eka dizAe dhaMsaruM ane bIjI dizAe tenI samilA (dhasarAmAM jotara bharAvavA mATe nAkhavAnI khIlI) nAkhI hoya, te taratAM taratAM ATaluM moTuM aMtara bhAMgIne ekaThAM thAya, e banavuM ja muzkela che; kadI eka jagyAe Ave, paNa pAse pAse thAya, te paNa muzkela che. ane thayA pachI yugamAM samilA paravAI jAya te te ati muzkela che, lagabhaga azakya jevuM che. kadAca A te zakya thAya, paNa manuSyabhava prApta thavo te te ethI paNa vadhAre muzkela che ane be dhibIja prApta thavuM e te tethI paNa vadhAre muzkela che. samakita prApta karI vaLI pAchA kAma, krodhAdika zatrune tAbe thaI jaIza, te vadhAre rakhaDapaTa thaze. he yati! teTalA mATe tAre te Atmahita karavAmAM ja udyama kare ane tane tAruM Icchita sukha prApta thAya nahi-mokSa maLe nahi-tyAM sudhI prabaLa puruSArtha karyA ja kare. (para; 233) zatruonAM nAmanI TIpa dviSastvime te viSayapramAdA, asaMvRtA mAnasadehavAcaH / asaMyamAH saptadazApi hAsyAdayazca bibhyaccara nityamebhyaH // 53 // (upendravajJA) "tArA zatruo viSaya, pramAda, vinA aMkuze pravartAvelAM mana, zarIra ane vacana, sattara asaMyamanAM sthAnaka ane hAsyAdi cha che. teothI tuM niraMtara cetate (bI) cAlaje." (53) - vivecana-A lokamAM tArA zatruonAM nAmanI TIpa ApI, tene oLakhAve che ane teothI niraMtara sAvaceta raheje, e temAM upadeza che, zatruonAM nAme - sparza (8), rasa (5), gaMdha (2), rUpa (5) ane zabda (3)e pAMca IdriyonA mULa pAMca athavA uttarabhedarUpa trevIza viSaya. madha, viSaya, kaSAya, vikathA ane nidrA e pAMca pramAda. mana, vacana ane kAyAnA saMyata karyA vagaranA vyApAre. saMyamane sattA sthAna para abhAva athavA anupaga te asaMyama. pAMca mahAvrata, pAMca indriyanuM damana, cAra kaSAyane tyAga ane traNa bheganuM rUMdhana, e sattara bhede saMyama che. enI gerahAjarI e asaMyama che. hAsya, rati, arati, zAka, bhaya ane durgachA e cha nekaSAya che, kaSAyane utpanna karanArA che ane saMsAra vadhAranArA che. tema ja strIveda, puruSaveda ane napuMsakaveda-e traNa paNa nokaSAya che ane khUba saMsAra vadhAranAra che. A sarva mahAzatruo che. temAMnA keTalAka mitrabhAve duzamanAvaTa kare che ane jIvane AkuLavyAkuLa karI nAkhe che. enAthI sAvadha rahevAnI bahu jarUra che. nAma ApavAnuM kAraNa paNa e jaNAya che ke A jIva tene oLakhI, cIvaTa rAkhIne teothI sAvadha rahe. (53234) Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] AiMzakSA sAmagrI tenA upayAga gurUnavApyApyapahAya geha - madhItya zAstrANyapi tatvavAci / nirvAhacintAdibharAdyabhAve'tyRSe ! na kiM pretya hitAya yatnaH // 54 // ( upajAti) " huM yati ! mahAna gurunI prApti thaI, gharabAra chAMDaDyAM, tattva pratipAdana karanArA graMthAnA abhyAsa karyAM ane nirvAha karavAnI ciMtA vagerenA bhAra UtarI gayA, chatAM pazu parabhavanA hita mATe prayatna kema thatuA nathI ? '' (54) vivecana--hai sAdhu ! tane sadguru maLyA, te gharamAra cheDayAM, paisA cheADavA, zrI cheADI ane sathI vadhAre dravyAnuyAganI filAsauphInu' tane jJAna prApta thayuM', tema ja e savathI vadhAre tAre bharaNapASaNa karavAnI ciMtA maTI gaI, tAre vyApAra karavAnI, arajI lakhavAnI, davA ApavAnI, nAmuM' mAMDavAnI, hisAbe cUkavavAnI, khaTapaTa karavAnI, rAjya calAvavAnI ke evI kAI paNa jAtanI ciMtA rahI nathI. tema ja tAre putra-putrIone ucheravAnI, bhaNAvavAnI ke paraNAvavAnI ciMtA nathI; strI sAru ghATa ghaDAvavA nathI ke sADIe kharIthvI nathI, ghara bAMdhavAM nathI ke ripera karAravAM nathI--AvI koI paNa jAtanI upAdhi nathI; chatAM tuM saMsAramAM-viSayakaSAyamAM-rAcyA-mAcyA rahe che, e tArI bhUla che. saMsAramAM DUbavAnAM sAdhanA-nimitto te dUra karyAM che, chatAM paN sa'sArane vaLagatA jAya che e tAruM dIrghadazI'paNuM nathI. tu' A badhu jANe che, chatAM parabhavanu hita thAya, tevA prayAsa zA mATe karatA nathI ? tuM ane bhavanu` bagADe che; mATe vicAra kara, jAgrata thA ane kAryasiddhinA rastA para AvI jA, (54; 235) ( [ 315 sacamanI virAdhanA karavI nahi virAdhitaiH saMyama sarvayogaiH, patiSyataste bhavaduHkharAzau / zAsrApti ziSyovadhipustahAthA, mArlR hoLA gALAya nAham // // (vajJAti) " saMyamanA sava cAgeAnI virAdhanA karavAthI, tuM jyAre bhavaduHkhanA DhagalAmAM paDIza, tyAre zAstrA, ziSyA, upadhi, pustaka ane bhakta leAkeA vagere kAI paNa tane zaraNu ApavAne zaktimAna thavAnAM nathI." (55) vivecana--sayamanA sattara bhedanI virAdhanAnAM phaLa zuM thaze te uparanA zleAkeAmAM ApaNe aneka vAra joI gayA. durgAtigamana ane anaMta bhavabhramaNa e saMyamavarAdhanAnAM anivArya phaLa che, A nirvivAda vAta che. tyAre pachI tAro AdhAra ze! che ene vicAra karyAM ? samaja ke te` mATAM AcArAMgAdi sUtreA vAMcyAM haze ke mATA ziSyanA parivAra ekaThA karyo haze, upadhi saMgrahI haze, pustaka-pAnAMnA bhaMDAra karyo haze ke tane namana karanArA aneka zrAvakA tArA bhAvikA haze, paraMtu durgatie jatAM e koI paNa tArI paDakhe Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 ] adhyAtmakaparphoma * trayodaza UbhAM rahevAnAM nathI, tane mada karavAnAM nathI; UlaTA keTalAka tA tane paDatAM paDatAM dhakko mAratA jaze. AvI rIte tane koI AdhAra ApavAne zaktimAna thavAnu nathI. vAstavika hakIkata e che ke tAre sayamaguNanI virAdhanA karavI nahi. paravastunI AzA kheATI che. puddagaLa ke parajIva A jIvane madada karatA nathI, A jIva ekale ja che, mATe parabhava mATe AvAM AlaMbanA zeAdhavA karatAM evA prasaMga ja na Ave evu kArya kara. matalakha ke sAdhu tarIke sayama pALavAnI tArI pharaja che, te samajI tanusAra vartana karI, AtmAne anaMta duHkharAzimAM paDatA bacAva. (55; 236) sayamathI sukha : pramAdathI tene nAza yasya kSaNo'pi suradhAmasukhAni palya- koTIrnRNAM dvinavatAM dadAti / kiM hArayasyadhama ! saMyamajIvitaM tat, hA hA pramatta ! punarasya kutastavAptiH 1 // 56 // ( vasantatiA) "je (saMyama)nI eka kSaNa (muhUta') paNa khANuM kroDa palyApamathI vadhAre vakhata sudhI devalAkanAM sukhA Ape che, evA saMyamajIvanane huM adhama ! tuM kema hArI jAya che ? he pramAdI ! pharIvAra tane A sayamanI prApti paNa katyAMthI thaze ? " (56) vivecana--TIkAkAra zrI dhanavijaya gaNi lakhe che ke sayamajItrananI eka kSaNa paNu manuSyane devalAkanAM sukhA khANuM kroDa palyeApamathI vadhAre vakhata sudhI Ape cheH-- sAmAiyaM kuNato, samabhAvaM sAvaoya ghaDiyadugaM / AuM suresu baMdhai, ittiyamittA paliyAI // areas koDIo, lakkhAguNasaTThi sahasapaNavIsaM / navasaya paNavIsAe, satihA aDabhAgapaliyassa // "sAmAyika karatAM zrAvaka be ghaDI sudhI samabhAvamAM varte tyAre te ATalu' devatAnu AyuSya bAMdhe che: khANu' kroDa, ogaNasATha lAkha, pacIza hajAra, navaze ne pacIza ane traNa AThamA bhAga (92,59,25,925 )palyeApamanu devAyu khAMdhe che. " iti pratikramaNusUtravRttau. eka kSaNa * mAtra cAritra pALavAmAM ATalA kALa sudhI devatAnuM mahAsukha prApta thAya che. e sukhanA khyAla AvavA paNa muzkela che. mAtra eka divasanu` cAritra pALI keTalAka jIvA ghaNA kALa sudhInu anaMta sukha pAmyA che, evAM dRSTAMtA zAstramAM suprasiddha che. evu sukha kayAre maLe ? jyAre sAmAyika barAbara pALyu hoya, virAdhanA na karI hoya, tyAreja te sukha prApta thAya che, ane A ja hetuthI zAsrakAra bhAvastavathI a`tarmuhUrtamAM mAkSa kahe che. * mudda-be ghaDI (zrI dhanavijaya gaNi ) Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] yatizikSA [ 317 sAmAyika eTale samatAne jemAM lAbha thAya che te sAdhu A vakhata sAmAyikamAM ja varte che. vAMcanArane navAI lAgaze, paNa sAdhu khAtAM-pItAM ane nihArAdi dareka kriyA karatAM paNa sAmAyikamAM ja che, kAraNa ke sarva kALa teo Atmika unnati ane saMyama pALavAnA udyamamAM ja vate che. eka kSaNamAtra sAmAyikamAM hoya te upara kahyuM teTaluM te sthaLa sukha maLe che. AvuM mahAUMcA prakAranuM sAdhunuM jIvana tane prApta thayuM che. have jarA pramAda karIne je tuM ALasamAM vakhata kADhIza ke viSaya-kaSAyamAM pravRtti karIza, te anaMta saMsAra vadhaze, upara kahele moTo lAbha maLaze nahi ane pharI vAra saMyamanI prApti thavI paNa muzkela paDaze. (pa6; 237) saMyamanuM phaLa-aihika, Amumika; upasaMhAra nAmnApi yasyeti jane'si pUjyaH, zuddhAttato neSTasukhAni kAni / tatsaMyame'smin yatase mumukSo'nubhUyamAnoruphale'pi kiM na ? // 57 // (upajAti) "saMyamanA nAmamAtrathI paNa je tuM leAkomAM pUjAya che, te je kharekhara te zuddha hoya te kayuM ISTa phaLa tane na maLe ? je saMyamanAM mahAna phaLa pratyakSa anubhavavAmAM AvyAM che, te saMyamamAM he yati ! tuM kema yatna karatuM nathI ?" (57) vivecana-gaMbhIra AzayavALe A zloka tenA adhikArIe bahu ja vicAravA gya che. he muni ! tane vastra, pAtra, AhAra ApavA mATe loko paDI mare che, tane vAMde che, pUje che, name che ane mAna Ape che, e sarvanuM kAraNa zuM? tuM saMyamavAna che, eTalA nAmamAtrathI ja tane AvuM moTuM mAna maLe che. je rAjAo athavA zeThiyAo, gavarnara pAse Deka namAvatAM paNa vicAra kare, te tArI pAse paMcAMga praNAma kare che, e saMyamanA nAmane che. keTalAka aprAmANika vyApArIo paisA pedA karI jAya che, paNa te dekhAvamAM prAmANika rahe te ja tema karI zake che. spaSTa rIte kahe ke "huM aprAmANika chuM' te tene vyavahAra cAle nahi. evI rIte saMyamanA mahAna guNe tArAmAM che ema dhArI tane loke namana-pUjana kare che. e ja guNe je kharekhara tArAmAM haze te pachI tene moTe lAbha thaze. duniyAmAM evI kaI paNa vastu nathI ke je saMyamavAnane maLe nahi. saMyamavAnane IcchA ja thatI nathI e kharuM che, paraMtu mokSasukha te tene paNa game che ane e sukha paNa saMyamathI maLI zake che. AvAM saMyamanAM phaLa vicArIne mumukSu jIva zAMta citte AdaravA gya hoya te ja Adare che. A nI bAbata para sAdhujIvanane AdhAra che, tethI dareka adhikArIe A viSaya para zAMtinA vakhatamAM, ekAgra citte, lAMbA kALa sudhI, vicAra kara. saMsAranI daDha bhAvanA chUTavAnuM ane pitAnI pharaja bajAvavAnuM dvAra A vicAra ughADI Apaze. (57; 238) Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 ] adhyAtmaka 5ma [ tradaza evI rIte A yatizikSA adhikAra pUrNa thaze. A adhikAra bahu ja upayogI che. vezamAtrathI rijhAvuM nahi, karaMjana karavA pravRtti karavI nahi. Atmika unnatinuM zuddha daSTibiMdu hRdayabhAvanA sanmukha sarvadA rAkhavuM, mana-vacana kAyAnA genI zubha pravRtti karavI, lokasanmAnathI Atmika guNo para thatI asara, pramAdathI thato adhaHpAta, koI paNa vastu para mUrchA na rAkhavAne upadeza, parigraha kene kahevAya tenuM zuddha svarUpa, upadhi, vastra, pAtra upara mUDjha na karavAnuM sabaLa kAraNa, viSaya ane pramAdane tyAga, bhAvanA bhAvavAnAM phaLa, saMyamaguNanuM svarUpa, te pALavAnAM phaLa, te virAdhavAnA duSTa vipAka, samiti ane guptinuM svarUpa, sAdhupaNAmAM sukha, tenI sarakhAmaNI, sAvadya kRtya ane munivRta Adezane paraspara saMbaMdha, chevaTe saMyamathI thatuM sthaLa sukha ane saMyamanA nAmamAtra tarapha lokono pUjya bhAva vagere hakIkate thoDA zabdamAM paNa bahu ja bhAra mUkIne enA khapI jIvanA mana para ThasAvavAmAM AvI che. atra batAvelI dareka hakIkata sAdhujIvanane mukhya asara karanArI che ane mumukSu bhakta janane paNa zuddha gurunI oLakhANa mATe ane vizeSa guNaprAptinI IrachA utpanna karavA mATe tenuM svarUpa jANavAnI khAsa jarUra che eTalA pUratI A hakIkata tene paNa upayogI che. aneka hakIkatane A adhikAramAM samAveza karyo che, tethI bIjA sarva adhikAra karatAM A adhikAra mATe che, paraMtu vastunI gaMbhIratA jotAM kAMI vizeSa lakhAyuM hoya ema jaNutuM nathI. vaLI, atra lakhelA dareka zloka para bahu vivecana thaI zake tema che, kAraNa ke Azaya gaMbhIra che, tema chatAM paNa adhikArInI uca daSTi ane sUrimahArAjanA viSaya sAthe vAcakavargane vizeSa paricaya thaI gayo che, eTalA mATe atra ochuM vivecana karavAmAM AvyuM che. vaLI, graMthane A vibhAga bahu ja UMDA hetuthI lakhAyo jaNAya che. eka te yativarga vidvAna varga che, teone mATe ATaluM vivecana joIe teTaluM che. jeo yogya chatAM paNa rastA parathI UtarI gayA che, teone rastA para ANavA mATe ATalA zabdo pUratA che. jeo saMyamanA rastA para AvyA ja nathI teo paNa temAM rahelAM sukha ane pariNAma tarapha laya ApI zake, tevI yojanA graMthakartAe rAkhelI che ane te pejanA para lakSya rAkhIne ja vivecana karavAmAM AvyuM che. vivecana vAMcatAM A varganA manamAM bhaya vadhI jAya ane teo saMyama sanmukha thatAM ja aTakI jAya, ema na thavA devA mATe khAsa dhyAna rAkhavAmAM AvyuM che. paraMtu cothA varga, je vaka hoI pitAnAM duSTa AcaraNane bacAva kare che, samadhArI hovA chatAM gRhasthI karatAM paNa vizeSapaNe Iddhine mokaLI mUkI de che ane sAdhunA vezamAM (zrI munisuMdarasUrinA zabdomAM kahIe to) AjIvikA ja calAve che, teo sAmAnya upadezathI kaI divasa sudharavAnA nathI. teo para game tevA sAmAnya vAphaprahAra karavAmAM Ave te nakAmAM ja jAya che. AvAne mATe kaI kaI vAra jarA AkarA zabda vAparyA che, paraMtu tethI paNa jo teo cAnaka lagADI Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] yatizikSA [ 319 sudhare te graMthane mATe uddeza pAra paDe; chatAM graMthakartAe pitAnI nema pAra pADavA mATe, teo tarapha paNa pUratAM kaTu vacana vAparyA nathI ane vivecanamAM paNa e muddA upara bahudhA lakSya ApyuM che. A jIvane munimArga bahu kaThaNa che ema lAge che. enuM kAraNa e che ke jIvane anAdi abhyAsa IdriyonAM sukha bhogavavAM ane manane niraMkuza choDI devuM e thaI gaye che. prasaMga maLatAM pramAda ane kaSAya karavAmAM A jIva vicAra karatA nathI. DuMgara caDhavuM muzkela lAge che, tema ja guNasthAna para caDhavuM emAM prabaLa puruSArthanI jarUra paDe che. e puruSArtha thAya nahi tyAM sudhI e mArga ati muzkela lAge che, paraMtu eka vakhata rAga-dveSa ane saMsAranuM kharuM svarUpa jANyA pachI ane Amika tathA paugalika bhAva vacce taphAvata samajyA pachI, saMsAra kaDe jhera jevo lAge che. AvA jJAnagarbhita virAgyavAsI jI eka vakhata vamelA sAMsArika bhAvene cAhatA nathI, ghUMkeluM gaLatA nathI ane tattvataH tenA para dugachA rAkhe che. jeo A svarUpa barAbara samajyA na hoya, athavA samajIne patita thayA hoya, teo keI vakhata viSayAdikane AdhIna thaI jAya che, paisA rAkhe che, strIsaMbaMdha kare che ane dharmanA beTA bahAnAthI yAMtrika vihAra jevA tyAjya kAryo paNa kare che. A sarva saMsAra che. emAM vastusthitinuM kharuM jJAna nathI, e zraddhA paNa nathI ane saMpradAyanA pracalita rivAjonuM anusaraNa paNa nathI. AvA prakAranI ceSTA joI kavacit munimArga para aprIti na karavI. e mArga bahu ja uttama che, eTaluM ja nahi paNa sarvottama che, samatAmaya che, mokSasukhanI prasAdI che ane sarva kalezane nAza karanAra che. e mArgamAM AtmakalyANa tarapha lakSya rAkhI jeTalo prayAsa karavAmAM Ave che teTalo lAbha thAya che ane maLela lAbha jatuM nathI. vaLI, jeo e mAga AdarI zakatA na hoya, tevAoe paNa enA guNa prApta karavAnI IcchA rAkhavI ane tenA tarapha zubha daSTi rAkhyA karavI. IcchA rAkhavAthI te prayAsa karavAthI Icchita vastu kALe prApta thAya che. jeo duniyAnA vyavahArathI bahAra heI duniyAne upadeza devAnI jagyA letA hoya, teonA saMbaMdhamAM abhiprAya ApatAM dhAraNa UMcA prakAranuM te rAkhavuM ja joIe. jeo dhArmika bAbate para moTAM bhASaNa ApatA hoya, duniyAnI najaramAM kAma krodhAdikathI mukta gaNAtA hoya, teo paNa prAkRta manuSyanI mAphaka viSayAMdha athavA idriyavaza thaI jAya, te mApha na thaI zake tevuM vartana gaNAya. ane evA kSullaka manuSyane te samudAya turata ja dUra karI nAkhe che, chatAM keTalIka vakhata dekhItI bAbatamAM paNa manuSyasvabhAva sarAga daSTithI bhUla kare che. dorA-ciThThI karanAra, chaDI pokarAvanAra, relavemAM musApharI karanAra, strIsaMbaMdha karanAra athavA vADI-gADI rAkhanAra AvA yati, gorajI ke sAdhuo dharmane vagevanArA thAya che. tevAone rAgathI sanmAna maLe che te aniSTa che. AvuM vartana te Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 ] adhyAtmakapaDuMma [trAza sAmAnya mANasane mATe paNa hAsyAspada gaNAya che, ane evA vartanavALAne dUra karavAmAM vilaba na ja thavA joIe. khAsa karIne sAdhuee peAtAnu* vana ucca rAkhavA mATe vicAra karavA joIe. teo bIjA sa`sArI jIvAnA vartanathI bahu UMcA vartanavALA hovA joIe. sthULa bAbatamAM ja nahi paNa mAnasika vicArA ane kaSAyAdikanI ma`tA mAM paNa teo ucca bhUmikA para hAvA joIe. A hakIkata para AkhA adhikAramAM vAraMvAra bhAra mUkavAmAM AvyA che. jamAnAnA raMga badalAtA jAya che. prapaMca, ajJAna ane iMdriyavazatAneA tyAga karI navA jamAnAne yAgya zuddha upadeza ApavAnI bahuja jarUra che. sAdhuonA vartana mATe viziSTa dhAraNa joI e, chatAM AjakAla abhimAnane aMge thatA samudAyabheda ane ceAgyatA na hovA chatAM, padavI mATe lAbha, ghaNe sthAnake jovAmAM Ave che. zrI munisuMdarasUri A sthitine pAMcamA ArAnA bhAva ja kahe che. ethI vadhAre zuM kahI zakAya? jamAnAnI jarUriyAta samajI, aMdaranA vikSepa dUra karI, dharmaprabhAvanA karavA sAru sAdhuoe udyata thavu joIe. chatAM, kALa mAhAtmya kaheA ke graha avaLA kahA ke game te kaho, paNa sAdhujIvana pAsethI je spaSTa upadezanI ane uddezanI icchA rakhAya, te te vanA ja samajIe joI zakatA nathI. nakAmA samudAyabheda have cheDI devA joI e ane zAstrakta niyaMtraNAe kabUla rAkhI zAsananA sAmAnya hita mATe ekasarakhA udyama karavA joIe, kAraNa ke tema karavAnI bahu jarUra che. A viSayamAM sAdhue bahu karI zake tema che. vaLI, dhArmika unnati thavA sAthe puNyabaLa jAgaze, eTale sAmAnya sthiti pazu sudharI jaze, sAdhu vagere dhana! sarakSaNakAryamAM ghaNuM karI zake, tenuM kAraNa e che ke teone sa'sAranI upAdhi nathI, bharapASaNanI ciMtA nathI, dIkarA dIkarI paraNAvavAM nathI, gharahATa caNAvavAM nathI ane manane anyatra zakavu paDe evuM kAI paNa kArya nathI, tema ja kAInI paravA nathI. A adhikAramAM koI koI vAra punarAvartana thayu' che. viSayanI gabhIratA ane gahanatAne laIne preraNA karavA sAru ema karavu" yukta che, dareka viSaya para prasaMga maLatAM noTa lakhI che tethI upasa'hAramAM vizeSa lakhavAnI jarUra nathI. A yatizikSA-upadezamAM surimahArAje ghaNu kahyu` che. he yati ! manuSyabhava vagere jogavAI maLyA pachI ane saMsAramAMthI nIkaLavAnu` AvuM uttama dvAra prApta thayA pachI paNu jo tuM pUratA lAbha laIza nahi tA pachI tane pastAve thaze. A bhavamAM gheADA vakhata sudhI mana 52 aMkuza rAkhI IMdriyanA viSayA ane kaSAyA tajIza, teA pachI tane mahAsukha prApta thaze, duHkhanA nAza thaze ane paravastune AzIbhAva maTI jaze, huM sAdhu ! tAruM... jIvana samiti ane guptimaya che. e aSTa pravacanamAtA che ane ene pALavA mATe tAre yatna karavA e tAru' mukhya kartavya che. vizeSa vistArathI tAre sayamanA sattara bhedo ane caraNa-karaNa-sittarI pALavI e tAru' sAdhyabiMdu che. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAra ] catizikSA [ 321 he zrAvaka! sAdhumA tuM dhAre te na banI zake tevA nathI. mana para jarA aMkuza lAva, vastusthitinA kharAkhara vicAra kara ane tAruM zuM che ane tane zuM game che tenA barAbara khyAla kara; pachI jo ke saMyamamAM kAMI muzkelI che? guNa prApta karavA mATe guNI puruSanA caraNanI sevA karavI e tAruM kAma che. dezavirati jIva sarvavirati guNa prApta karavAnI icchA rAkhe, tAja tenA deziverita guNu banyA rahe evA zAsrakAranA ullekha che. tuM sAdhu para prema rAkhaje ane banI zake tA tevu jIvana grahaNa karaje. A lekha sAdhuonI parIkSA mATe lakhAyele hAvAthI zrAvakone teTale upayAgI nathI ke jeTale sAdhuone U'cI hade caDhavA ane Atmahita vicAravA upayogI hoya; para`tu zrAvakA paNu sAdhunA vezanI peThe peAtAnA zrAvakapaNAnA vrata-uccAraNAdinA veza kalpI, vicAra kare tA teone paNa pAtAnA AtmAne U'cI hade caDhAvavA mATe A lekha akSarazaH upayAgI thAya tema che. tathAprakAranA jIvanA anAdi svabhAva hAvAne lIdhe, jIva mIjAnAM sarasava jevAM dUSaNane meru jevAM dekhavA hajAro netravALA thaI paDe che, paNa potAnI hadamAM rahelAM peAtAnAM meru jevAM dRSNane sarasava jevAM paNa dekhI zakatA na heAvAthI te mATe tene ekeya netra maLyu' hoya tema mAlUma paDatu' nathI. samiti, dezavirati ke saviratinA guNNA dina-paradina vizeSe lAvavA mATe sarva bhavya jIvAe te sava guNAnA utsa mAga joI vicAra karavA joIe. utsaga mArgImAM ghaNe bhAge peAtAnA hRdayanI kevI sthiti che e ja vicAra DAya che. bIjA jIvA samakatava'ta, dezavirativa ta ke cAritravata che ke nahi, tenI parIkSA tenAM bAhya AcaraNe! uparathI ja karavAnI che. nahi teA alpa jJAnadazAne lIdhe peAtAne mATe apavAda mAge` vicAra karatAM sarva peAtAnA AtmAne guNaniSpanna mAnI le ane khIjAne mATe utsargamAge parIkSA karavA jatAM, khIjAonuM hRdaya viziSTa jJAna sivAya chadmasthane gamya na hovAne lIdhe, koI paNa khIjA guNI mAlUma paDe nahi. Avu thatAM pote abhimAnI banI sarva guNIone avaguNI mAnI, teenI avajJA karI, edhiSmIja ana'ta kALa sudhI na maLe evu' pariNAma lAvI mUke, mATe ja a'tima zrutakevaLI sudhI bhadrabAhusvAmI mahArAjAe vaMdananiyuktimAM rahevAnu sthAna, vihAra vagere bAhya anuSThAna upara STi daIne sAdhupaNAnI parIkSA karavAnuM lakhyu che. tyAM te mahAtmA eTale sudhI khAtarI Ape che ke kadAcit abhavyAkrikanAM zuddha AcaraNa dekhI, tene zuddha mAnI jo zuddhithI, AzIbhAva sivAya, vaMdana karavAmAM Ave te vaMdana karanArane kAI paNa prakAranu nukasAna na thatAM khAsa lAbha ja thAya che. A jamAnAmAM upara kahelA vicAra kharAkhara dhyAna para lAvavAnI jarUra hovAthI * A hakIkatane ane guruzuddhi adhikAramAM khIjA-trIjA leAkamAM kahelI hakIkatane jarA paNa virAdha nathI e sAe vicArI levuM. kAraNlR ke vaMdana karanAra parIkSAmAM pravarte che ne te sAdhusthAna vageremAM yathArtha sAdhu pramANe ja varte che ane ama hAvAthI vaMdana karanArane zuddha phaLanI prApti thaI zake che ne thAya che. a. 41 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322] adhyAtmaka9pama [trayodaza: laMbANathI vivecana karyuM che. haMmezAM bAhya AcaraNa kALAnusAra prApta thayelI saMghayaNa Adi sAmagrI anusAra ja banI zake che. A pitAnI vyakti upara pitAnI hadane vicAra karavAthI tarata ja anubhavamAM Ave tevuM che. je zAstranAM dareka vacana supariNAme pariNamavAmAM na Ave te te zAstra zastrarUpe pariNAma pAmI, prANIne pitAmAM guNIpaNuM manAvI, bIjA guNIomAM avaguNIpaNuM manAvI, teonI avajJA ane pitAnA utkarSa dvArA anaMta kALacakra sudhI saMsAramAM rajhaLAve che. munijIvana ekAMta popakAra-parAyaNa che. emAM ALasarUpa nivRtti nathI, paraMtu vizuddha pravRttigarbhita nivRtti che ane tArA sarva puruSArthane pUratuM mAga ApI parepakAra karavAnI tArI vRttine rasto Ape e parama vizuddha e mArga che. e mAganI eka kSaNa paNa asaMkhya varaso sudhI utkRSTa sukha Ape che ane enuM nAma paNa vaMdana, namaskAra, stuti meLave che. * he yati ! A adhikAramAM kaDavuM auSadha ApyuM che, paraMtu ApanAra vidya(sUri)ne aMtaraMga Azaya samajavA yatna karaje. saMsAratyAga e catijIvana che. veza badalo e kharo saMsArane tyAga nathI, paraMtu kAma, krodha, lobha, moha, matsarAdi aMtaraMga zatrune nAza karavo e saMsAratyAga che. ATalI TUMkI hakIkata dhyAnamAM rAkhI tArAthI bIjA keIne upakAra na bane te bhale, paNa tuM tArA AtmAnuM te bagADIza nahi. paraniMdA, matsara, IrSyA, mAyA vagere suprasiddha aDhAra pApasthAnakone tyAga karaje ane tArI pharaja zI che, tene aharniza vicAra karaje, tema ja tAre gya Avazyaka paDile. hAdika kriyAmAM sAvadhAna raheje. je tArAmAM zakti hoya te jJAnathI popakAra karaje; lokene upadeza ApIne athavA lekhe lakhIne A jamAnAne ane AvatA jamAnAne upakata karaje. A jamAnAne tArA jevA pAsethI niHspRha upadeza sAMbhaLavAnI bahu jarUra che. sAMsArika jIvana pravRttimaya thaI javAthI dhArmika abhyAsa ghaTatuM jAya che ane tevA vakhatamAM je tArI taraphathI kAMI asAdhAraNa camatkArI asara thAya te upadeza thaze te ghaNA mANasane jJAna-kriyAnI pravRtti dvArA e tene lAbha maLI zakaze ane te lAbhathI tArA AtmAne paNa lAbha thaze. tuM game tema karI tArI paMktinA yatione pharajanuM bhAna karAvaje ane eTaluM thaze te pachI je hetuthI tAro prayAsa che te jarUra pAra paDaze. - A adhikAramAM koI sthAne kaThina zabdomAM lakhAyuM hoya te kSamA karaje. jema bane tema ochuM ja lakhavA nizcaya karyo hato, chatAM lAgaNInA baLathI kAMI vizeSa lakhAyuM hoya to aMta:karaNathI kSamAyAcanA che. tamArA aMtaHkaraNamAM zrI hemacaMdrAcArya jevI addabhuta jJAnazakti, zrI hIravijayasUri jevI addabhuta upadezazakti ane zrI haribhadrasUri je deha zAsanarAga vadhe evI aMtaHkaraNanI prArthanA che. sAdhujIvanane aMta:karaNathI namaskAra che ane game teTaluM lakhavA chatAM te jIvana tarapha uraca bhAva ane vizeSa bahumAna rAkhavAnI pharaja niraMtara khyAlamAM rAkhI che ane che. iti sabivaraNo yatizikSopadezanAmA trayodazo'dhikAraH // Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdazo mithyAtvAdinirodhAdhikAraH // :: teramA adhikAranA mukhya uddeza sAdhune mATe upadezanA hatA. A sAdhu prAye dezavirati zrAvakavaga mAMthI utpanna thAya che, tene mana-vacana-kAyAnA yAga para akuza, iMdriyAnuM damana ane mithyAtva vagere khaMdhahetunA tyAga karavAnA atra upadeza che. graMthakartA teTalA mATe lakhe che ke atha sAmAnyato tIna virAvato dharmavRttiLazrAzritye mithyAstroviSavaropaverAH--tethI A upadeza yatine sAmAnya che ane dezavirati gRhasthane vizeSapaNe uddezIne lakhelA che. AnA adhikArIne cagya vivecana paNu nIce mAlUma paDaze. ahetunA savara kara mithyAtvayogaviratipramAdAna, Atman ! sadA saMvRNu saukhyamicchan / asaMvRtA yadbhavatApamete, susaMvRtA muktiramAM ca dadyuH // 1 // ( upajAti) "huM cetana ! jo tuM sukhanI icchA rAkhatA hA tA mithyA, cAga, avirati ane pramAdanA saMvara kara, teonA saMvara karyA na heAya tA te saMsAranA tApa Ape che, paNa jo teenA sArI rIte savara karyAM hAya tA te mAkSalakSmIne Ape che." (1) vivecana--mithyAtvanA tyAga karyA vagara samakita ke virati kaI paNa prApta thatu nathI. e mithyAtvanuM svarUpa ALakhavAnI bahuja jarUrI che. dhasaMgrahamAM tenuM TUMkAmAM paNa sapUrNa svarUpa ApyuM che tenA bhAvArtha atra ApIe chIe. mithyAtva e prakAranuM cheH laukika ane leAkeAttara. te dareka e be prakAranAM che H * devagata ane gurugata. (1) laukika devagata mithyAtva--hari, hara, brahmA vagere paradharma pAtAnA deva tarIke aMgIkAra karelA, strI, zastra AdivALA devane deva mAnavA ane tenI pUjA-sevA karavI te. (2) laukika gurugata--brAhmaNa, sanyAsI vagere miApadezI Arbha parigrahe. vALAne guru mAnavA, namavuM, temanI kathA sAMbhaLI ane aMtaHkaraNathI temane bahumAna Apavu. (3) leAkeAttara devagata-kezarIAjI, mazrvinAthajI vagerenI mAnatA karavI, A * anyatra traNa traNuM prakAra paNa kahyA che, temAM laukika ne leuAttara pa^gata mithyAtva vadhAre gaNela che. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324]. adhyAtmakalpama [ catudaza lekanA lAbha athe pUjA karavI. (4) lakattara gugata-teramA adhikAramAM jainAbhAsa tarIke gaNelA ge rajI, yati, zrIpUjya, pAsaththA, kuzaLIo vagere kugurunI gurupaNe sevA karavI, tema ja kevaLa A lekanA phaLanI lAlasAe zuddha sAdhuonI sevA karavI. athavA mithyAtva pAMca prakAranuM cheH 1 Abhigrahika 2 anabhigrahika, 3 Abhinivezika; 4 sazayika, 5 anAbhogika. enuM svarUpa :- Abhigrahika-kalipata zAstra upara mamatva rAkhavuM, parapakSa para kadAgraha kare. zrI haribhadrasUri kahe che: "mane vIra tarapha pakSapAta nathI, kapila para TheSa nathI, yuktimAna vacana haze te AdaravuM che." AvI buddhi rAkhavI e te ukta mithyAtvane abhAva che. gItArtha upara niSThA rAkhavI ane guNavAnanuM parataMtrapaNuM rAkhavuM te deSa nathI, kAraNa ke sarva jeno buddhivaibhava vizALa hoto nathI. anAbhigrahika-sarve deve vAMdavA yogya che, koI niMdavA gya nathI; ema ja sarve guru ane sarva dharmo sArA che. AvI sAmAnya vANI, ALasa karIne besI rahevAnI ane satyanI parIkSA na karavAnI vRtti, e bIjuM mithyAtva. AmAM suvarNa ne pittaLa, hIre ne kAca baMne sarakhA gaNavAmAM Ave che te mithyAbhAva che. Abhinivezika-dharmanuM pite yathArtha svarUpa samaje, chatAM koI prakAranA durAgrahathI viparIta prarUpaNuM kare, ahaMkArathI navo mata sthApavA ke calAvavA mATe athavA vaMdana, namaskArAdi prApta karavA mATe ghaNuM durbhavI che AvA prakAranuM mithyAtva seve che. sAMzayika-zuddha deva, guru ane dharma sAcA haze ke beTA evI zaMkA, sUkSama arthane saMzaya te sAdhune paNa thAya che, paraMtu teo te tatva kevaLIgamya, e chevaTanA nirNaya para rahe che, tethI te mithyAtvarUpa nathI, paNa kharuM samAdhAna jANavAnI IcchArUpa che. 1. deva Adi tatvane aMge zaMkA te sAMzayika mithyAtva. 2. tenA svarUpane aMge zaMkA te zaMkA. 3. tene jANavAnI IrachA te jijJAsA ne tenA kAryabhUta thate prazna te AzaMkA, anAgika-vicArazUnya ekendriya jIvane athavA vizeSa jJAnathI rahita chane thAya che. je je karmabaMdha thAya che te te bhogavavAM paDe che (udaya samaya prApta thaye). e baMdha thavAnA hetu mithyAtva, avirati, kaSAya ane vega e cAra che. enA pa7 bheda che. e sattAvana baMdhahetunuM svarUpa samajavAnI bahu ja jarUra che. temAM prathama pAMca prakAranA mithyAtva che te upara joI gayA. have bAkInA traNa hetune vistAra kahe che. bAra avirati-pAMca Idriya ane manane saMvara na karo ane chakAya jIvane vadha karavA te bAra prakAranI avirati karmabaMdhanA hetubhUta che. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] mithyAtvAdinidhi [ 325 kaSAya-saMsArano lAbha. te 25 che. te para viSayakaSAyadvAramAM pUratuM vivecana thaI gayuM che. kodha, mAna, mAyA, lobha e pratyekanA cAra cAra bheda che. utkRSTa paMdara divasa cAle ane devagati prApta karAve te "saMjavalana'; utkRSTa cAra mAsa cAle ane manuSyagati prApta karAve te "pratyAkhyAnAvaraNa, utkRSTa varasa cAle ane tiryaMcagati prApta karAve te "apratyAkhyAnI" ane utkRSTa yAjajIva cAle ane narakagati prApta karAve te anaMtAnubaMdhI." e anukrame yathA khyAta cAritra, sarvavirati, dezavirati ane samakitaguNa prApta thavA de nahi. e seLa bheda thayA. temAM hAsya, rati, arati, zoka, bhaya ane jugupsA tathA strIveda, puruSaveda ane napuMsakaveda e nava nokaSAya meLavatAM pacIza kaSAya thAya che. te kamabaMdhanA prabaLa hetu che. yega paMdara che. maneyeganA cAra bheda che - 1. satya manoga-kharekharA vicAra karavA te. 2. asatya manAyega-khoTA vicAra karavA te. 3. mizra manAyega-je vicAramAM keTalIka vAta sAcI ne keTalIka khoTI hoya e mizra manoga. 4. asatyAmRSA mane ga-emAM sAmAnya vicAre; khoTA ke sArAnA bheda vagara; cAlu pravAha. (jema ghaDe jhare che, parvata baLe che, nadI vahe che.) vacanaganA cAra bheda che: satya vacanaga, asatya vacanaga, mizra vacanaga, asatyAmRSA vacanega, artha upara pramANe. kAganA sAta bheda che - ' 1. tejasa-karmaNa kAya-jyAre jIva eka gatithI bIjI gatie jAya che tyAre tene anAdi kALathI sAthe rahenArA bhavamUla tarIke prakhyAti pAmelAM bane (tejasa ne kAmaNa) zarIra sAthe hoya che, jemAMnA tajasathI AgaLanA bhavamAM AhAra le te pacAvI zake che. ane kAmaNathI navI navI avasthAe pAmavA sAthe nava pudagale grahaNa karI zake che. 2. audArikamizra-AgaLanA bhavathI jIva potAnI sAthe tejasa-kAmaNa lAve che te ane audArika zarIranI jeke zarUAta karI che, paNa niSpatti thaI nathI te te dArikamizra kahevAya che. evI rIte vikiya ne AhAraka mATe paNa jANavuM. 3. audArika-je zarIranAM pudgala sthaLa tema ja prAye asthi, mAMsa, rudhira ane carabImaya hoya che te. 4. vekiyamizrardazya thaIne adazya thavuM, bhUcara thaIne becara thavuM, moTA thaIne Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 ] adhyAtmakalpama [ catuza nAnA thavuM, evI aneka prakAranI kriyAo karanAra sAta dhAtu vinAnuM zarIra te vaikriya. tenI zarUAta thayA chatAM samApti na thaI hoya tyAM sudhI kriyamizra. 5. vaikriya-upara jaNAveluM zarIra pUrNa thAya eTale te vaikriya. 6. AhArakamizra-cauda pUrvane jANanArA mahApuruSa keI sUphama zaMkAnuM nivAraNa karavA mATe kevaLI mahArAja pAse mokalavA je zarIra taiyAra kare (je kevaLa zuddha ane zubha rU5 ja hoya che, tenI samApti pahelAMnI avasthA. 7. AhAraka-upara jaNAvelA zarIranI saMpUrNa avasthA. upara je sAta prakAranAM zarIra jaNAvavAmAM AvyAM che te saMbaMdhI jIvane je je prayatna hoya te te nAmane yoga samajavo; jema ke ApaNe atyAre dArika ane tejasa kAmaNane aMge prayatnavALA chIe. ahIM dhyAna rAkhavAnI jarUra che ke tejasa sivAya kArmaNa ke kAmaNa sivAya tejasa hotuM nathI-ityAdi kAraNone lIdhe taijasakArpaNane zarIra tarIke bhinna gaNavA chatAM, roga tarIke ekaThAM karI eka ja gaNela che. A sattAvana baMdhahetune saMvara karyo hoya, te karmabaMdhanI praNAlikA baMdha thAya che ane AgaLa bAMdhelAM karmone kSaya thaI jatAM jIva svataMtra anavadhi sukha prApta kare che. A adhikAramAM ganiSedha ane iMdriyadamana para khAsa vivecana karavAmAM Avaze. mithyAtva viSe vivecana A lokamAM thaI gayuM che. aviratinA saMbaMdhamAM Idriyadamana, mane nirodha ane dayA mATe agAu sArI rIte lakheluM hovAthI khAsa vizeSa lakhavAnuM nathI. kaSAya mATe viSayakaSAya adhikAramAM lakhAI gayuM che ane tethI baMdhahetuo paikI ga para atra khAsa vivecana che, te bahu ja manana karavA gya che. (1; 239) manenigraha-taMdulamasya manaH saMvRNu he vidvannasaMvRtamanA yataH / yAti tandulamatsyo drAk, saptamI narakAvanIm // 2 // (anuSTup ) he vidvAna ! manane saMvara kara; kAraNa ke taMdulamasya manane saMvara karate nathI te tarata ja sAtamI narake jAya che." (2) vivecana-mana:saMvara-manonigraha adhikAra (nava) A ja viSaya para lakhAyele che. atre vadhAre spaSTa zabdomAM manenigraha karavAnI bhalAmaNa kare che. sarva yugamAM mane ganuM dhana vadhAre muzkela che, paNa te teTaluM ja vadhAre phaLadAyI che. vaLI, je manegane nirodha karavAmAM AvatuM nathI, ane manane game tema rakhaDavA devAmAM Ave che, te te mahA pApabaMdha karAve che. taMdulamasya mananA vegathI ja mahAtIvra pApabaMdha kare che. enuM daSTAMta zAstra prasiddha che. e taMdulamasya moTA jabarA magaramarachAnI AMkhanI pAMpaNamAM Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] mithyAtvAdinidha [ 327 garbhajapaNe utpanna thAya che. aMtamuhUrta garbhamAM rahe che ane pachI tenI mAtA magara macchanI pAMpaNamAM ja tene prasave che. garbhaja hovAthI tene mana hoya che. tenuM zarIra taMdula (cekhA) jevaDuM hoya che, ane AyuSya aMtamuhUrtanuM hoya che. magaramacchanI AhAra levAnI rIta vicitra che. e pANIne mATe ja meDhAmAM bharI le che ane tema karatAM saMkhyAbaMdha mAchalAMo tenA meDhAmAM jAya che. pachI tenA meDhAmAM jALI (dAMtanI bevaDa) hoya che, temAMthI te pANI pAchuM kADhI nAkhe che, paNa A jALImAM chidro moTAM hevAthI saMkhyAbaMdha jhINAM jhINAM mAchalAMo nIkaLI jAya che. A vakhate duryAnI taMdulamasya AMkhanI pAMpaNamAM beThe beThe vicAra kare che ke je huM A magaramasyanA sthAne houM te AmAMthI eka paNa mAchalAne nIkaLavA dauM nahi. AvA duryAnamAM ja narakAyu bAMdhI, kALa karI, tetrIza sAgaropamane Aukhe sAtamI nArakImAM utpanna thAya che. ukta pApa taddana mAnasika che, chatAM paNa tenI vRtti bahu ja kharAba hoya che. mana para aMkuza na hoya, tenI AvI ja sthiti thaI jAya che. jeo Akho vakhata gAmanI vAta karatA hoya, kUthaLI karatA hoya, teoe A nAnI hakIkatathI bahu samajavAnuM che. strIoe paNa vikathAtyAga karavA khAsa vicAra kare joIe, ema A daSTAMta batAve che. vaLI, jema manathI mahA pApabaMdha thAya che tema tene saMvara kyathI mahAlAbha thAya che te mATe have juo. (2; 240). manane vega vitra prasannacadra prasannacandrarAjarSe-manaHprasarasaMvarau / narakasya zivasyApi, hetubhUtau kSaNAdapi // 3 // (anuSTup ) kSaNavAramAM prasannacaMdra rAjarSine mananI pravRtti ane nivRtti anukrame naraka ane mekSanuM kAraNa thaI." (3) vivecana-manane vega atyaMta che. zubha adhyavasAyanI dhArA jyAre mAnasika rAjya dvArA AtmakuMja para paDe che te vakhate tenA parano mela ekadama khasI jAya che, paDI jAya che, haThI jAya che ane jIva alpa samayamAM pitAnA zuddha svarUpamAM AvI jAya che. prasanacaMdra rAjarSinuM caritra zAstra prasiddha che. teone paNa e ja pramANe thayuM hatuM. metArya muni, dhanA-zAlibhadra, gajasukumALa vagere aneka mahApuruSe manorAjya para aMkuza prApta karI zubha gatinA bhAgI thayA che. dhanavijaya gaNi prasannacaMdra rAjarSinuM caritra Ape aMtarmuhUrtanA ghaNA bhede hevAthI nAnAM nAnAM keTalAMka aMtarmadU maLIne paNa aMtarmuhUrta ja kALa kahI zakAya. 4 taMdulamasya tathA prasannacaMdra rAjarSinI hakIkata cheDI thoDI navamA adhikAramAM lakhI che, tene paNa khAsa kAraNathI tenuM atra punarAvartana karyuM che. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ] adhyAtmakapakuma [ caturdaza che tadanusAra atra TUMkAmAM lakhIe chIe. kSitipratiSThita nAme eka nagara hatu. vicitra prakAranI zAbhAthI AkhA vizvane te peAtAnA tarapha AkarSaNa karatuM hatuM. aneka dukAna, bajArA ane haryAMthI te nagara khaDuM ze!bhatu hatuM. prasannacaMdra nAmanA rAjA tyAM rAjya karatA hatA. vizALa bhujAbaLavALA A mahArAjA zatrudamanamAM kuzaLa ane nyAyanA namUnA hatA. tenI prajA sarva prakAre sukha bhAgavatI hatI. rAjyasukha bhAgavatA hatA tevAmAM zrIvIra paramAtmA eka vakhata te nagaranI bahAra samavasaryA. rAjAe samAcAra sAMbhaLyA, eTale bhagavatane vaMdana karavA sAruM gayA. saMsAranA asthira bhAvanuM svarUpa sAMbhaLI rAjAne vairAgya utpanna thayA, sa`sAravAsanA UDI gaI ane ardiSTa jAgrata thaI. mAlyAvasthAnA putrane rAjya para sthApana karI temaNe dIkSA lIdhI. abhyAsa karatAM gItA thayA ane rAjiSa tarIke ALakhAvA lAgyA. anyadA dharmatattvanuM ciMtavana karatA ane zubha bhAvanA bhAvatA te rASi rAjagRha nagaranI bahAra kAyAsa dhyAne rahyA che. have te vakhate vIra paramAtmA najIkanA bhAgamAM samavasaryA che. temane vaMdana karavA mATe leAkeA ToLe maLIne jAya che. leAkeAnA samUhamAM kSitipratiSThitapuranA evANiyA hatA. A banne jaNA vAtA karatA karatA zrIvIraprabhune vadana karavA jatA hatA, tevAmAM teoe peAtAnA pUnA rAjAne krIThA, eTale vRddha vaNika khelyA : "ahA ! rAjalakSmInA tyAga karI A rAjiSa e tapalakSmInA svIkAra karyo che, tethI te dhanyAtmA che, bhAgyazALI che!" khI vANiyA khelyA : " are, javA de ne ! A munine dhanyavAda te ze! ghaTe che? tene te kharekharA ThapakA ghaTe che ! emaNe dIkSA lIdhI tyAre putra bahu nAnI vayanA hatA, khaLa vagaranA hatA, paNa e vAtanA vicAra karyA vagara, tene rAjaya para sthApI, pote tA trata laI lIdhuM, eTale kRtakRtya thaI gayA! have enA sagAvahAlA bicArA bALarAjAne herAna kare che, AkhA zaherane upadrava kare che ane leAkeAmAM kALo kera varatAI rahyo che. ATalA mATe A muninI tA sAmu jovuM paNa yAgya nathI !" AvA vArtAlApa karatA karatA te tA kaNa pathathI dUra thayA, paraMtu tenI vAta sAMbhaLI rASi` prasannacaMdra dhyAnabhraSTa thayA, temane krodha utpanna thayA ane sa'sAramAMthI eka vAra nivRtta thayeluM mana pAchu. sa`sAramAM rakhaDavA mAMDayu, Artta dhyAna cAlyuM ane vicAra thayA ke ahA ! ahA ! hu beThAM putranI AvI hAlata kema thAya ? AvA vicAranI sAthe ja manamAM temanA viSIonI sAthe yuddha karavA mAMDyu AvI rIte munimahArAjanA manamAM pracaMDa yuddha cAlI rahyuM che, te vakhate vIraprabhunA parama bhakta zrI zreNika nRpati temane vaMdana karavA cAlye. rastAmAM munine joI vAMghA, paraMtu munie tenA para najara paNa karI nahi. zreNike dhAryuM... ke A mahAtmA A vakhate zukaladhyAnArUDha thayA haze. zreNika prabhu pAse gayA, savinaya namaskAra karyA, vAMdhA, dezanA sAMbhaLI; pachI pUchyuM, " he bhagavan ! je sthitimAM me' prasannaca'dra rAjarSine vAMdyA, te ja sthitimAM te vakhate teo kALa kare te kaI gatimAM jAya?" bhagavAna khelyAH "sAtamI narake jAya !" zreNika rAjAne A pratyuttara sAMbhaLI bahu Azcarya sAthe dilagIrI thaI. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] mithyAtvAdinidha | [ 329 have prasannacaMdra rAjarSine zuM thayuM te joIe. teo te manamAM moTI laDAI karavA maMDI gayA. meTA samarAMgaNamAM sarva zatruone mArI nAkhyA, paNa bAkImAM eka pradhAna zatru rahyo. A vakhate sarva za khUTI gayAM, hAthamAM taravAra sarakhI paNa rahI nahi, chatAM kSatriya vIra Daryo nahi. hiMmata majabUta rAkhI mAthA paranA TopathI ene mArI nAkhIza, ema vicAra karyo. have potAnA mAthA para Tepa levA hAtha UMce karyo ane mAthA para hAtha pherave che te kezalucita tAlakuM maLyuM ! sujJa vIra cetya, jJAnadaSTi jAgI, viparyAsabhAva bhAgya ane saMvega prApta thaye. vicAryuM ke are jIva! A tuM zuM kare che? kenA putra ane konuM rAjya ? vagara vicAryuM te prathama vratane bhaMga karyo. AvA zuddha adhyavasAyamAM dhyAnArUDha thatAM, svaAcaraNanI niMdA karavA mAMDI ane aticAra AlovavA mAMDayA. manathI bAMdhela kama manathI ja khapAvI dIdhAM ane sAtamI narakane cagya daLiyAM ekaThAM karyAM hatAM, te vikherI nAkhyAM. have vIra prabhune zreNike zeDo vakhata javA daI pharIne prazna pUcho ke "he paramAtman ! te rAjarSi kadAca atyAre kALa kare te kyAM jAya ?" prabhue uttara Apyo ke "anuttara vimAne deva thAya." zreNikane A uttarathI vadhAre Azcarya thayuM, tethI tenuM kAraNa pUchyuM. mane rAjyanuM svarUpa, tenuM je, tene vaza karavAthI thatI anaMta guNanI prApti vagere prabhue samajAvyuM. te samaye devaduMdubhine avAja thayo. zreNike pUchyuM, "he prabhu! A dudubhi zenI vAge che?" prabhue kahyuM ke " zreNika rAjA ! e rAjarSine kevaLajJAna prApta thayuM che." zreNika rAjAne A hakIkta jANI manane vega ke baLavAna hoya che te barAbara samajAyuM. A daSTAMtathI mane rAjyanI vegavALI bhAvanA samajANI haze e agatyanA viSayamAM vAraMvAra paryAlocana karavAnI jarUra che. mananuM baMdhAraNa paNa jANavA jevuM che, jene mATe nIcenA be zloka manana karavA ye gya che. (3; 241). mananI apravRtti-sthiratA __ mano'pravRtimAtreNa, dhyAnaM naikendriyAdiSu / dharmazuklamanaHsthairya-bhAjastu dhyAyinaH stumaH // 4 // (anuSTup ) mananI pravRtti na karavA mAtrathI ja dhyAna thatuM nathI, jema ke ekedriya vageremAM (teone mana na hovAthI mananI pravRtti nathI); paNa je dhyAna karanAra prANIo dharma dhyAna ane zudhyiAnane lIdhe manathI sthiratAnA bhAjanabhUta thAya che, teonI ame stuti karIe chIe." (4) vivecana-zrI adhyAtmapaniSada (yogazAstra)nA pAMcamA prakAzamAM anubhavI yogI zrImAn hemacaMdrasUri kahe che ke pavanarodha vagere kAraNethI prANAyAmanuM svarUpa anya darzanakAroe batAvyuM che te bahu upayogI nathI; te te kALajJAna mATe ane zarIra Arogya mATe jANavA jevuM che. Ama kahIne tyAra pachI tenuM svarUpa zrI hemacaMdrasUri mahArAja a 42 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330] adhyAtmakalpama [catuza AgaLa batAve che. te kahe che ke e bahu lAbha karatuM nathI, tenuM kAraNa e che ke emAM mananI pravRtti ja thatI nathI. evI pravRtti na karavI e te manane nAza karavA jevuM che. ekedriyAdikane tathA vikaseMdriyone mana hotuM nathI, paNa tethI teone lAbha thatuM nathI; paraMtu manane barAbara upagamAM levA mATe temAM sthiratA prApta karavAnI jarUra che mananI pravRttine pravAha aTakAva emAM lAbha nathI, paNa tene dhyAnamAM preravuM, temAM ja ramaNa karAvavuM ane te saMbaMdhI ja preraNA karavI ane preraNA dvArA sthiratA prApta karAvavI, e AdaraNIya che. "haThAga " jaina zAstranA mata pramANe bahu ochA lAbha kare che. kAya ga para tethI jarA aMkuza Ave che. paNa mananuM baMdhAraNa samajI tene dhyAnamAM joDI devAnI rIti sarvatra anusaravA cagya che. manane rodha karavAnI paNa AvazyakatA che, paraMtu te avasthAparatve che. dhyeya cAra prakAranA che piMDastha (enI pArthivI, AneyI, mArutI, vANI ane tatrabhU evI pAMca dhAraNa hoya che), padastha (navakArAdi), rUpastha (jinezvara mahArAjanI mani) ane pAtIta ( zaddha svarU5. akhaMDa AnaMda cidaghanAnaMdarUpa, paramAtmabhAvaprakAza). e dhyeyamAM manane joDI devuM, te dhyAna che ane tema karIne mananI sthiratA lAvavI e roganuM mukhya aMga che. AthI ja jaina zAstrakAre dhyAnanuM svarUpa darzAvatAM kahe che ke rAjAviradaM zAM rAgAdine kUTavAmAM samartha hoya tene dhyAna kahevAya. dhyAna cAra prakAranAM che; temAM Arta ane raudra e durthAna che. atra dharma ane zukla e be zubha dhyAnanI vyAkhyA prastuta che. enuM svarUpa bahu sUkSama che. e darekanA zAstrakAra cAra cAra bheda pADe che. dharmadhyAnanA cAra bhedomAM prathama bheda " AjJAvicadhyAnane che. sarvajJanA vacanamAM paraspara virodha nathI, evuM samajI enI ciMtavanA karavI, enI khUbI samajavI e prathama dharmadhyAna che. tyAra pachI " apAyavicadhyAna" Ave che emAM rAga, dveSa, kaSAya, pramAda kevI kevI jAtinAM duHkhe utpanna kare che te vicAravuM, ane pApa kAryothI pAchA haThavuM e dharmadhyAnane bIje bheda che. trIje bheda "vipAkavicadhyAna" che. karmane baMdha ane udaya vicAro, tenuM sAmrAjya, tIrthakara, cakavatI jevA para paNa tenI cAlatI zakti ane jagatano vyavahAra karmavipAkathI ja cAle che e saMbaMdhI vicAra kare te dharmadhyAnane trIjo bheda che. chelluM "saMsthAnavicadhyAna " che. emAM lokanuM svarUpa vicAravAnuM che cauda rAjalaka, utpatti, sthiti ane layavALA jIva, ajIvAdika cha dravyayukta lokAkRtinI ciMtavanA karavI che. AvI ja rIte zuladhyAnanA cAra bheda che (-pRthaphavitarkasavicAra, ekatvavitarka avicAra, sumakriya ane uchinnakriya) e dhyAnanI hakIkata vadhAre sUkSama che. e dhyAnanuM svarUpa yogazAstrathI jANI levuM. atra kahevAnI hakIkata e che ke AvA dharma ane zukaladhyAnamAM manane jeDI daI sthiratA prApta karavAthI mahAlAbha thAya che. juo mAro "jaina daSTie yoga." cittasthiratA prApta karavAno upAya e ja che ke manane niraMtara sudhyAnamAM preryA karavuM. ukta dhyAnathI prANIne iMdriyethI agocara AtmasaMvedya sukha thAya che. (4; 242) Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] mithyAtvAdanirodha [ 331 suniyaMtrita manavALA pavitra mahAtmAe sAthai nirarthakaM vA yanmanaH *sudhyAnayantritam / virataM duvikalpebhyaH, pAragAMstAn stuve yatIn // 5 // (anuSTup ) sArthakatAthI athavA niSphaLa pariNAmavALA prayatnathI paNa jeonuM mana sudhyAna tarapha joDAyeluM rahe che ane jeo kharAba vikathI dUra rahe che tevA, saMsArane pAra pAmelA yatione ame stavIe chIe." (5) vivecana-kaI paNa prANI kAryanA pariNAma mATe jokhamadAra nathI. teNe zubha pariNAma Avaze e pramANe vicAra karIne kArya karavuM joIe. A zubha dhyAnathI karelA kAryanuM pariNAma kharAba AvatuM nathI, paNa kadAca kharAba Ave, te paNa kArya karanArane pApane anubaMdha thatuM nathI. potAnA kSayopazama pramANe teNe dIrgha dRSTi pahoMcADavI joIe. jeo haMmezAM sArAM kArya karavAnA manoratha kare che ane kharAba saMkalpa karatA nathI, teo kharekharA bhAgyazALI che. " sAthe " eTale zubha pariNAmavALuM kArya. AvA ja hetuthI pariNAma mATe bahu ciMtA na rAkhavAnuM zAstramAM kahyuM cheH bhavanti bhUribhirbhAgyairdharmakarmamanorathAH / phalanti yatpunaste tu tatsuvarNasya saurabham // " dharmakArya karavAnA manorathe ja mahAbhAgyathI thAya che ane jo teo zubha phaLa Ape te te senAmAM sugaMdha bhaLI ema samajavAnuM che." | mana khoTA vicAro karIne keTalI jAtanAM pApa bAMdhe che te ApaNe cittadamana adhikAramAM joyuM che. kalpanAzakti para jyAM sudhI suniyaMtrita vicArazaktine aMkuza na heya, tyAM sudhI sukAna vagaranA vahANanI jema manevikArarUpa pavanathI A AtmA saMsArasamudramAM asta-vyastapaNe kAM khAya che ane jarA jhapATe AvatAM eka dizAe taNAI jAya che, vaLI pAcho bIjI dizAmAM Ave che. mATe Ad, raudrAdi durthAnane teonA yathArUpe samajIne, tajI devAM ane dharmadhyAna tathA zukaladhyAna dhyAvavAM. (5; 243). vacanaapravRtti-nirava vacana - vaco'pravRttimAtreNa, maunaM ke ke na bibhrati ? / / nivargha va vepa, voraMtu tAna tuve che 6 che (anuSTra) "vacananI apravRttimAtrathI kaNa kaNa mauna dhAraNa karatuM nathI ? paNa ame te je vacanaguptivALAM prANIo nirava vacana bole che teonI stavanA karIe chIe."(6) vivecana-vacanasaMvara-aneka kAraNothI vacananI pravRtti thatI nathI, eke kiya___ * sadhyAna iti vA pAThaH / Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332] adhyAtmakapakuma [ caturdaza paNAmAM svAbhAvika zarIra uparAMta beIdriyathI paMcendriya sudhInA tiya spaSTapaNe belI zakatA nathI. rAga, sabhAkSobha athavA mUMgApaNuthI manuSya paNa belatA nathI, paNa ethI kAMI lAbha thato nathI. balavAnI zakti hoya chatAM niravadya vacana belavuM, temAM ja kharekharI khUbI che. vacanagupti dhAraNa karI hoya, bhASA para aMkuza hoya ane bele tyAre satya, priya, mita ane pazya vacana ja bole te niravadya vacana kahevAya che. azaktimAna sAdhu thAya temAM navAI nathI; zakti hoya chatAM kAraNa vagara bele nahi, gaMbhIratA rAkhe ane bele tyAre paNa vicAra karIne, pramANapata ane khapa jeTaluM ja hitakArI bele teo saMyamavAnuM kahevAya che. (6; 244) niravadha vacana-vasurAjA niravadyaM vaco ahi, sAvadhavacanairyataH / prayAtA narakaM ghoraM, vasurAjAdayo drutam // 7 // ( anuSTupa ) "tuM nivagha (niSpA5) vacana bola, kAraNa ke sAvadya vacana belavAthI vasurAjA vagere ekadama ghara narakamAM gayA che." (7) vivecana-upara kahyuM tema niravadya-pAparahita-vacana belavAnI jarUra che. niravadya vacanamAM satya, priya ane pathya e traNe guNene samAveza thAya che ema samajavuM. vacana satya hoya chatAM paNa apriya hoya te te niravadya nathI. ane vaLI, vacana bolatAM jene te kahevAmAM Ave tene hita karanAruM te vacana hovuM joIe. sAvadya vacana bolavAthI bhASA para aMkuza rahetuM nathI, duniyAmAM be ja paDatuM nathI ane pitAnA vicAre gaMbhIra rahI zakatA nathI; bolatI vakhata manamAM kSebha rahyA kare che ane pachI magaja khAte. jAya che. niravadya vacana bolanAranI zubha gati thAya che. naro vA kukA kA eTaluM garbhita vacana belanAra dharmarAjA paNa eTale aMze satyadharmathI bhraSTa thayA. teTalA mATe satya bolavuM, pUrepUruM satya bolavuM ane satya sivAya kAMI paNa bolavuM nahi e traNe sUva barAbara yAda rAkhavAnAM che. kAMI muddo pakaDIne amuka hakIkata sAcI belIe te sAme mANasa samajI zake nahi, paNa te zuddha satya bhASA kahevAya nahi. AvA prasaMge ApaNe ghaNIvAra jANatA paNa hoIe chIe ke sAme mANasa te khoTA arthamAM ja samajavAne che. vasurAjA asatya bolavAthI narake gaye. je satya vacana para AkhI duniyAne AdhAra hoya te te spaSTa rIte satya levuM joIe. vasurAjAnuM daSTAMta bedhadAyaka havAthI TIkAnusAra atra lakhIe chIe. viratAracie AvazyakAdikathI joI levuM. pRthvImAM vikhyAta thayelI kRtipura nAmanI nagarI hatI. e nagarImAM mahAtejasvI abhicaMdra nAme rAjA rAjaya karatA hatA. tene satya belanAra vasu nAme eka putra hate. bAlyavayathI A vasu mahAbuddhizALI hato ane satyavacane cAranA guNa mATe prasiddha Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 333 adhikAra ] mithyAtvAdinidhi thayo hato. pitAe tene kSIrakadaMba nAmanA kaLAcArya pAse abhyAsa karavA mUkyo. ahIM tenI sAthe te ja gurune putra parvata ane eka nArada nAme brahmacArI abhyAsa karatA hatA. gurunI traNe ziSyo para apUrva prIti hatI ane bahu saMbhALathI abhyAsa karAvatA hatA. eka divasa guru sUtA che te vakhate be cAraNa muni vAta karatA karatA AkAzamAM cAlyA jatA hatA. teonI vAtacIta parathI guru samajyA ke traNa ziSyo paikI be narakamAM jaze ane eka svargamAM jaze, ema teoe kahyuM. A hakIkata sAMbhaLI gurune bahu ja kheda thayA. A traNamAMthI svargamAM javA keNa bhAgyazALI thaze, tenI tapAsa karavA sAru gurue traNene potAnI pAse ekasAthe be lAvyA ane darekane javanA loTathI banAvela banAvaTI ekeka kUkaDe ApIne kahyuM ke je jagyAe koI paNa na dekhe tyAM jaIne ene vadha karI Avo. vasue ane parvate to ekAMta jagyAe jaIne kUkaDAne mArI nAkhe ! mahAtmA nArada paNa nagara bahAra gayA ane eka taddana ekAMta jagyA zodhI. cAre dizAemAM najara pheravI vicAra karavA lAgyo gurue kaI paNa na dekhe evI jagyAe A kUkaDAne vadha karavAnI AjJA ApI che, paNa ahIM to te pote (kUkaDe) dekhe che ane huM dekhuM chuM, A khecara AkAzamAM UDatA UDatA dekhe che ane lokapALo jue che tathA divya cakSuthI jJAnI mahArAja paNa dekhI rahyA che, tyAre evuM eka paNa sthAna nathI ke jyAM kaI paNa dekhe nahi; mATe gurunI vANuno artha e ja thAya che ke kUkaDAne mArA nahi. guru kharekhara dayALu che ane temaNe AvA prakAranI hiMsA pharamAvI hoya e banavAjoga paNa nathI. A vicAra karI kUkaDAne mAryA vagara pAchA lAvyuM ane tema karavAnuM kAraNa gurune kahI batAvyuM. nArada svargamAM jaze ema gurunA manamAM nizcaya thayo. gurue tene "bahu sAruM " eTalo javAba Apyo. thoDA vakhata pachI parvata ane vasu AvyA ane gurune jaNAvyuM ke nirjana vanamAM koI na dekhe evI jagyAe pote kUkaDAne mAryo che. gurue kahyuM ke "mUrNAnaMda ! tame pote dekhatA hatA, chatAM zA mATe mAryo?" kaLAcAryanA manamAM bahu kheda thayo ke A baMne ziSya narakamAM jaze. vasu rAjAno putra che ane parvata pitAno putra che, te banne para lIdhelI mahenata nakAmI jaze ane vahAlo putra ane tethI paNa vadhAre vahAle vasu narakamAM jaze, mATe have A gharamAM (saMsAramAM) rahevAmAM ze sAra che? evI rIte vairAgyabhAva thavAthI temaNe saMsArane tyAga karyo. have pitAe dIkSA lIdhA pachI parvata gurusthAnake abhyAsa karAvavA lAgyuM. nArada tyAMthI cAlyA gaye. ane tyAra pachI thoDA vakhate abhicaMdra rAjAe vrata grahaNa karyuM, tethI vasune tenI gAdIe besADavAmAM Avyo. vasurAjAe bahu sArI rIte rAjya karyuM ane nyAya tathA dharmathI ane pitAnA zuddha vartanathI jagatamAM prasiddhi meLavI, duniyAmAM satyavAdI tarIke jANItuM thayuM ane te padavIne jALavI rAkhavA khAtara te kAyama satya ja bolate rahyo Sain Education International Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 ] adhyAtmaka5ma [ catuza AvI rIte ghaNA samaya pasAra thaI gayA. eka vakhata eka moTuM Azcarya banyuM: eka zikArI jaMgalamAM pazu para bANa pheMkate hatuM, paNa tenAM bANa varace aTakI javA lAgyAM. zikArI AnuM kAraNa kAMI samaje nahi, tethI te jagyA para jaIne hAtha pheravya te sphaTikanI zilA dekhANI. te eTalI te pAradarzaka hatI, ke hAtha lagADyA vagara te che ema paNa dekhAtuM nahotuM. AvI suMdara zilAne joI mahAbhAgyavAnuM vasu rAjAne ja te yogya che ema zikArIe dhAyuM. vasu rAjA pAse jaI khAnagImAM te hakIkata nivedana karIne vasune zilA bheTa karI. rAja bahu khuzI thayo ane zikArIne bahu bheTa ApI. pachI rAjAe haziyAra zilpIone rAkhI temanI pAse pelI sphaTika zilAnI suMdara vedikA taiyAra karAvI ane pracchannapaNe te ghaDanArAone pachI ghAta karI nAkhyo ! A vedikA para siMhAsana mUkahyuM jethI lokee ema jANyuM ke satyanA prabhAvathI vasu rAjAnuM siMhAsana AkAzamAM adhara rahe che. lokomAM vAta cAlI ke satyanA prabhAvathI devatAo rAjAnI pAse rahe che ane tenI sevA kare che. siMhAsananA prabhAvathI keTalAka rAjAe tene vaza thaI gayA ane tenI kIrti daze dizAmAM vadhAre prasaravA lAgI. have nArada eka vakhata te zaheramAM AvyA. te parvatane maLavA gayA. te vakhate parvata ziSyone veda bhaNAvatA hatA. temAM e vAta AvI ke thI yajJa karo. parvate te RcAne artha samajAvatAM kahyuM ke mana eTale bekaDAnuM balidAna karI yajJa karo. A vakhate nArada najIka beThe hatuM. teNe kahyuM ke bhAI parvata ! tuM Ave beTe artha kema kare che? gurue te ApaNane zIkhavyuM che ke jenAtha ti anaH - vAgyAthI na Uge tevuM sUkuM traNa varasanuM dhAya" (DAMgara-zAli) e artha = zabdane thAya che, e vAta tuM kema vIsarI gayo ? A pramANe cheTe artha kare ayukta che, pApabaMdha karAvanAra che ane parabhavamAM durgatimAM pADanAra che." parvata bolyo : "tamAruM kahevuM cheTuM che. gurue ApaNane e artha kahyo ja nathI. vaLI nighaMTumAM A zabdano artha "bakaro" thAya che." nArade javAba Apyo : "bhAI parvata! zabdanI arthaghaTanA mukhya ane gauNa be prakAranI che, temAMthI gurue ApaNane gauNa artha kahyuM hatuM. guru dharmopadeSTA hatA, kRti (veda) dharmamaya che, chatAM tuM guru ane vedathI viparIta kahIne pApa vahAra nahi." parvate uttaramAM AkSepa karIne kahyuM: "gurue te eTale bakare ema kahyuM che ane gurue kahelA zabdArthane viparIta karavAthI te pApa vahorI le che. A bAbatamAM je hAre teNe pitAnI ji hA kApI nAkhavI, evuM huM paNa (pratijJA) lauM chuM ane A zabdane artha ApaNuM sahAdhyAyI vasu rAjA je kahe te pramANa che. nArade A sarva aMgIkAra karyuM, kAraNa ke satya bolanArane kSobha te nathI. - have parvatanI mAtAe ekAMtamAM parvatane kahyuM ke "je ke huM gharanA kAmakAjamAM niraMtara gUMcavAyelI rahetI hatI, chatAM mane cekakasa khyAla che ke zabdano artha Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra mithyAtvAdinidha [ 325 tArA pitAjI traNa varasanI jUnI (zAli) DAMgara kahetA hatA, tethI te vagara vicAryuM ahaMkAramAM ji hA chedavAnuM paNa lIdhuM che." parvate kahyuM : "have meM te A pramANe kahI dIdhuM, te na kahyuM thavAnuM nathI, mATe tamane ThIka lAge te rIte tenuM nivAraNa kare." mAne dIkarAnuM svAbhAvika rIte heta lAgyuM, tethI hRdayamAM pIDA pAmatI te vasu rAjA pAse gaI. putrane mATe mAtA zuM nathI karatI? "he mAtA ! ApanA darzanathI Aja kSIrakadaMbaka gurunAM darzana thayAM, Apane huM zuM ApuM athavA Apane mATe zuM karuM? mane pharamAve." A pramANe vasu rAjAe temane kahyuM. mAtA belI : "vatsa ! mane putrabhikSA Apa. he putra ! putra vagara dhanadhAnya zA kAmanAM che?" vasu rAjAe kahyuM : "mAtA ! A zuM bole che ? parvata to mAre pAlya ane pUjya che; guruputrane gurutulya mAna, evI kRtinI AjJA che. Aje yamarAje konuM pAnuM ughADyuM che ke je mArA bhAIne mAravA taiyAra thayo che? mATe he mAtA ! tame je hakIkata hoya te jaladI bele." pachI parvatanI mAtAe nAradanuM Agamana, zabdanI vyAkhyAnA saMbaMdhamAM thayelo vAdavivAda, parvata tathA nAradanI takarAra, jihAdanuM paNa ane vasu rAjAnI karelI sAkSI-e sarva hakIkata kahI batAvI, pachI kahyuM ke "tArI pAse nyAya karAvavA Ave tyAre he bhAI! parvatanuM rakSaNa karavA mATe tuM atta eTale bakaro ema kaheje. meTA mANase prANathI paNa bIjA upara upakAra kare che, te vANIthI kare emAM te savAla ja zuM che?" vasu rAjA bolyA : "he mAtA ! mithyA vacana huM kevI rIte beDaluM? prANano nAza thAya te paNa satyavratI puruSe kadI paNa asatya bolatA nathI. pApathI DaranAra prANIe kaI paNa bAbatamAM asatya bolavuM joIe nahi. te pachI gurunI vANI anyathA karavA sAru beTI sAkSI pUravI e te bahu ja khoTuM kahevAya." "bhAI ! tAre te gurunA putra karatAM paNa satyavratane Agraha vadhAre che to ThIka che ! mAruM nasIba !" ATaluM bolatAM gurupatnIe dayadra mukha karyuM tyAre rAjA levAI gaye ane tenuM vacana aMgIkAra karyuM. gurupatnI rAjI thaIne pitAne ghera gaI. have nArada ane parvata rAjasabhAmAM AvyA. sabhAmAM aneka sabhya, vidvAne ane mAdhyacyavRttivALA puruSe birAjyA hatA. rAjA sphaTikanI vedikAnA prabhAvathI adhara dekhAtA siMhAsana para ArUDha thayo hato. rAjAe guruputra ane sahAdhyAyI nAradane Adara Apyo. nArade ane parvate pitAne pakSa sthApita karyo ane rAjAnuM pramANa aMgIkAra karyuM, satyane mahimA batAvyuM ane rAjAne satya bolavA sUcavyuM. A pramANe sarva hakIkata kahyA chatAM, jANe te sAMbhaLI ja na hoya, pitAnA satyavAdIpaNunI prasiddhine aMge pitAne mAthe laTakatI mahA pharajano khyAla jANe kSaNavAra dUra ja gaye hoya, tema gurupatnInAM vacanane mAnya rAkhI vasu rAjAe nyAya Apyo ke "gurue A zabdano artha "bakaro" zIkhavyuM che." A asatya vacana bolatAM ja de tenA para kopAyamAna Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 ] adhyAtmakapaGgama [ caturdaza thaI gayA ane je sphaTika vedikA para te besatA hatA tenA cUrecUrA thaI gayA. rAjA bhUmi para paDavo, tenA para siMhAsana paDyu ane vasumatI( pRthvI )nA nAtha vasurAjA maraNa pAmI vasumatIne taLiye gayA ! atyAre paNa te nArakInI mahAvedanA sahana kare che. je vacana para jagatanA pravAha cAlatA hAya che athavA bhaviSyamAM cAlavAnA sa`bhava hAya che te vacana teA bahu ja vicArIne khelavu' joI e. satya vacana khelavAnI agatya A kathAthI spaSTa samajAI jAya tema che, (7; 245) durvAcAnAM bhayaMkara pariNAma ihAmutra ca vairAya, durvAco narakAya ca / 66 avizthAH prarohanti, durvASAH punarna i || 8 || (anuSTup ) duSTa vacana A lAka ane paleAkamAM anukrame vera karAve che ane narakagati prApta karAve che. agnithI maLelu pharI vAra Uge che, paNa duSTa vacanathI maLelAM hAya temAM pachI pharIvAra snehAMkura phUTatA nathI." (8) vivecana--A zrlAkamAM e vAta samAvI che, A leAkamAM ane paraleAkamAM ducananu phaLa zuM ese te sUcavyu che. ducanathI A lAkamAM vaira utpanna thAya che ane paraleAkamAM narakagati prApta thAya che. A leAka AzrI phaLanA sabaMdhamAM vizeSa rIte samajUtI ApavA kahe che ke dhAnya vALyAthI Uge che, paNa jo te dhAnya maLI gayu, tA khIjatva nAza pAme che, tethI te UgatuM nathI. paNa kAI kAI kaThaNu bIja maLyA chatAM paNa Uge che; paNa je durvAMcanathI maLelA hoya che temanAmAM pharIne premanA aMkura UgatA ja nathI. anubhavIe jANe che ke vacanakhANu hRdayamAM zalya jevuM kAma kare che ane eka vAra vAgyAM hAya tA te bhUlI zakAtAM nathI; ATalA mATe nakAmuM' eTalavAnI Teva kha'dha karavI. keTalAka mANusA peAtAnI vidvattA ke DahApaNu matAvavA sAru akAraNe paNa aprastuta khelyA kare che ane tema karIne potAnI laghutA kare che. khAsa karIne nakAmuM elavu nahi ane kaDavu paNa khelavuM nahi. (8; 246) tIrthaMkara mahArAja ane vacanaguptinI AdeyatA ata eva jinA dIkSAkAlAdA kevalodbhavam / avadyAdibhiyA brUyurjJAnatrayabhRto'pi na // 9 // (anuSTu) "teTalA mATe joke tI kara mahArAjane traNa jJAna hAya che, tApaNu dIkSAkALathI mAMDIne kevaLajJAna thatAM sudhI, pApanI mIkathI, te kAMI paNa kheAlatA nathI. " ( 9) vivecana- teTalA mATe' eTale sAvadya belavAthI aniSTa phaLa thAya che, teTalA mATe, tIrtha"kara mahArAja paNa chadmastha avasthAmAM mauna dhAraNa kare che. mATA jJAnIne paNa Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra] mithyAtvAdinidha - [337 Avo bhaya rahe che, te para bahu khyAla karavA jevuM che. A te jApAnamAM Aje Ama thayuM ane vIsuviyasa javALAmukhI phATakyo, pArlAmenTamAM AvI takarAra thaI ane rAjyamAM AvI khaTapaTa cAle che-AvI AvI vAta karIne nakAme kALakSepa karavAmAM Ave che. cAlu ItihAsa jANa e judI vAta che, paNa pachI e saMbaMdhI vAta karI, vicAre batAvI, nakAmo karmabaMdha zA mATe kare ? zAstrakAra eka vyavahAru vacana kahe che ke "bahu bele te bAMThe." AmAM badhI vAtane muThThI AvI jAya che. (9; 247) kAyasaMvara-kAcabAnuM dRSTAMta kRpayA saMvRNu svAGgaM, kUrmajJAtanidarzanAt / saMvRtAsaMvRtAGgA yat, sukhaduHkhAnyavApnuyuH // 10 // (anuSTup ) "(jIva upara) dayA lAvIne, tArA zarIrane saMvara kara, kAcabAnA daSTAMtathI zarIrano saMvara karanAra ane nahi karanAra anukrame sukha-duHkha pAme che." () vivecana-kAyasaMvara-mana ane vacananI pravRtti jema nukasAna karanArI che, tema kAyAnI pravRtti paNa, sAvadya hoya te, anaMta saMsAra-paribhramaNa karAve che. kAganI pravRtti karavI te paNa zubha hetupUrvaka karavI. niSphaLa ane hAnikAraka pravRttine saMvara karavAnI AvazyaktA bahu ja che. haThAga vagerethI zarIra para jaya thAya che, te te mAtra AragyAdi ahika lAbha mATe thAya che. jaina zAstrakAra ene bahu agatya ApatA nathI. eka vagaDAmAM jamIna para be kAcabA cAlyA jatA hatA. te veLA keI hiMsaka janAvara AvyuM. tene jotAM ja bane kAcabAe pitAnAM paga ne mAthuM aMdara laI lIdhAM. pachI te janAvara dUra UbhuM rahI tenA paga ne mAthuM bahAra kADhavAnI rAha jovA lAgyuM. keTalIka vAra eka kAcabAe akaLAIne paga ane mAthuM bahAra kADhayAM, eTale pelA janAvare te pakaDIne tene mArI nAkhyuM. bIjA kAcabAe ghaNo vakhata thayA chatAM paNa, paga ke mAthuM bahAra kADhayAM nahi, tethI chevaTe thAkIne peluM janAvara jatuM rahyuM. A be kAcabAmAM je kAcabAe pitAnAM aMgopAMga gepavI rAkhyAM, te sukha pAme ane bIje duHkha pAme, mATe kAyAne saMvara karavAnI paNa kharekharI jarUra che. (1; 248) kAyAnI apravRtti vi. kAyAne zubha vyApAra kAyastambhAnna ke ke syustarustambhAdayo yatAH / zivA devAM, vAyadig huve ratana che ? ! (anuSTram ) " mAtra kAyAnA saMvarathI jhADa, taMbha vagere kaNa kaNa saMyamI na thAya? paNa jeonuM zarIra mekSa meLavavA mATe kriyA karavAmAM udyata thAya che, tevA yatinI ame stuti karIe chIe. "(11) a. 43 Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338]. adhyAtmakalpakuma [ catu vivecana--upara vacanayoga mATe kahyuM tema ja kAyAnI apravRtti mAtrathI kAMI lAbha thatuM nathI, paraMtu jarUranuM e che ke kAyAnI prazasta pravRtti thavI joIe, eTale tenA vaDe zubha kriyA anuSThAna karavAM joIe. A pramANe mana-vacana-kAyanA pegenI pravRtti saMbaMdhI upayogI upadeza Apyo. have pAMca indriyanA saMvaranI vAta kare che. (11; 249). zrotrendriyasaMvara zrutisaMyamamAtreNa, zabdAn kAn ke tyajanti na ? / / iSTAniSTeSu caiteSu, rAgadveSau tyajanmuniH // 12 // ( anuSTup ) kAnanA saMyamamAtrathI koNa zabdane tyajatuM nathI ? paNa ISTa ane aniSTa zabda para rAga dveSa tajI de, tene muni samajavA." (12) - vivecana-kudaratI saMyama be rIte Ave che. caurindriya sudhI zrotrendriya hatI ja nathI, tene athavA baherAne svabhAve zrotrasaMvara thAya che. kRtrima saMyama kAnamAM AMgaLI nAkhI ke pUmaDAM nAkhI, besI rahevAthI thAya che. AvI rIte bAhyA saMyamathI indriyane saMyama te aneka vAra thAya che, paraMtu evA prakAranA karmAdhInapaNe thayelA bAhya saMyamathI kAMI lAbha thato nathI, paNa eka tarapha vAyolina, hAramoniyama, piyAne athavA veNu, mRdaMga, dilarUbA vagerenA komaLa vani cAlatA hoya ane eka bAju kUtarAnuM bhasavuM, besUra ane sAsUra jevA avAjathI cAlatuM gAyana, athavA gadheDAnuM bhUMkavuM cAlatuM hoya, e bane sAMbhaLIne manamAM jarA paNa prema ke kheda Ave nahi, samabhAva rahe, emAM ja kharekharuM mahattava che. e ja munipaNuM che ane evI samavRttivALA prakRSTa jIvanane vRddhi pAmatAM vakhata lAgato nathI. ( zrotrendriya vaza na rAkhavAthI haraNa bahu duHkhI thAya che. pAradhI jyAre jALa pAthare che tyAre haraNane temAM phasAvavA sAru vAMsaLI vagADe che. suMdara svarathI AkarSAI gayeluM idriya-paravaza haraNa pAradhInA sapATAmAM AvI jAya che. sAMbhaLavAnI temAM tene bIjI dizAnuM bhAna rahetuM nathI. teTalA mATe zAstrakAra kahe che ke "jIvitavyane azAzvata jANI; mokSamArganA sukhane zAzvata jANuM ane AyuSyane parimita jANIne IdriyabhegathI vizeSa karIne nivartavuM." (idriyaparAjayazataka) (12; 250) - cakSurindriyasaMvara cakSuHsaMyamamAtrAtke, rUpAlokAMstyajanti na ? / iSTAniSTeSu caiteSu, rAgadveSau tyajanmuniH // 13 // ( anuSTup ) mAtra cakSunA saMyamathI keNa rUpapkSaNa tajatA nathI? paNa ISTa ane aniSTa rUpamAM jeo rAga dveSa choDI de che, te ja kharA muni che. (13) vivecana-teIdriya sudhInA sarva jIve cakSu vagaranA hoya che. vaLI, paMcendriya Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 338 adhikAra ] mithyAtvAdinidha manuSya ane tiryaMcamAM paNa keTalAka aMdha hoya che, paraMtu AvA prakAranA saMyamathI zuM ? tema ja AMkha mIMcIne besI rahe, tethI paNa zuM ? tethI kAI mahAlAbha thatuM nathI; kadApi jarA jarA lAbha thAya che te hisAbamAM nathI, paraMtu jyAre suMdara strInuM rUpa jue, tenI haMsagati ane suMdara mukha, hRdayavistAra ane kALI jaMghA jue, athavA nATaka ke kudaratanI suMdara sinerI jue tyAre, tema ja kucha durgadha ane regathI bagaDela zarIravALAne jue tyAre, banne upara samadaSTi rahe te ja cakSuriMdriyane saMvara thayo kahevAya. AnuM nAma kharekhara saMyama che. bAhya saMyama te ghaNI vAra thAya che, thaI jAya che. teTalA mATe zAstrakAra kahe che ke "te ja puruSane dhanya che, tene ja ame namaskAra karIe chIe ke je puruSanA hRdayamAM aradhI Akhe jenArI arthAt kaTAkSa netre jenArI strI aTakatI nathI." (iMdriyaparAjayazataka) cakSurindriyane saMyama na karavAthI pataMgiyuM bahu duHkha pAme che. divAnA rUpathI AkarSAI cakSurindriyane paravaza thaI temAM jhaMpalAvIne pitAnA pyArA prANa khue che. (13; 251) dhrANendriyasaMvara ghrANasaMyamamAtreNa, gandhAn kAn ke tyajanti na ? / dAnig taig, rAmadeva cAlpaniH + 24 che (anuSTra) nAsikAnA saMyamamAtrathI keNa gadhane tyajatuM nathI ? paNa ISTa ane aniSTa gamAM jeo rAgadveSa tyajI de che, te ja muni kahevAya." (14) vivecana--upara pramANe bhAva samaja. seMTa, lavaMDara, attara ke sugaMdhI padArthonI gaMdha AvavAthI rAga na thAya ane viSTA vagerenI durgadhathI TheSa na thAya, tyAre dhrANendriyane saMvara thayo samajo. ISTa ane aniSTa vastu para samabhAva rAkha, e saMvara che. jeo idriyagamAM coMTI rahetA nathI, gRddhibhAva ke Asakti rAkhatA nathI, teo kharA saMyamavAna kahevAya che. teTalA mATe zAstrakAra kahe che ke "lIle ane sUke evA be mATInA goLA bhIMta tarapha pheMkayA te be geLA bhIte athaDAyA A bemAM je lIlo meLo hate te bhIMte cUMTI rahyo ane sUko meLe na ceTI rahyo. e prakAre indriyogamAM laMpaTI ane dubuddhi puruSe saMsArarUpa bhItamAM coMTI rahe che ane je kAmagathI virAma pAmyA che, te sUkA goLAnI piThe saMsArabhIMta para ceTI rahetA nathI." (IdriyaparAjayazataka) atra cIkAza te rAgadveSajanya samajavI. bhIMta AgaLa jatAM sudhI te bannenI gati sarakhI ja hoya che, paNa pachI sthityaMtara thaI jAya che. kamaLanI sugaMdhamAM lapaTAI bhramara temAM Asakta thaI jAya che ane zaheramAM AvI jaI temAM besI rahe che; jANe che ke sUrya asta thatAM kamaLa mIMcAI jaze ane pite kedakhAne paDaze, chatAM hamaNAM UDuM chuM, UDuM chuM, evA vicAramAM ne vicAramAM Asakta Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340] adhyAtmaka5ma [caturdaza paNAmAM paDyo rahe che. aMte sAMje kamaLa mIcAI jAya che ane nirdoSa paNa Idriyaparavaza bhramaNa sugaMdhanA lebhamAM temAM sapaDAI jAya che. prabhAte nIkaLavAnI AzA rAkhe che, tevAmAM jo koI hAthI Ave che, to te kamaLane teDIne khAI jAya che. e rIte te pitAne prANa arpaNa kare che. (14; 252 ) rasanendriyasaMvara jihvAsaMyamamAtreNa, rasAn kAn ke tyajanti na ? / / manasA vyaka tAnidAna , vIsi taw rapa (manuSTra ) jillAnA saMyamamAtrathI koNa rasane tyajatuM nathI? he bhAI! je tuM tapanuM phaLa meLavavAnI IcchA rAkhatA hoya te suMdara lAgatA rasone tajI de." (15) vivecana~vyavahAramAM paNa kahevata che ke "jenI dADha DaLakI, tene prabhu rUThayo." saMsAramAM anata bhava paryata rakhaDAvanAra A ikriya che. sAruM khAvAnA vicAramAM ane tene gya sAdhana taiyAra karavAmAM sArA khAvAnA padArtho meLavavAmAM ane chevaTe sAruM khAvAmAM A jIva dhanyatA mAne che. duniyAmAM khAIpIne AnaMda mAnanArA dharmo paNa nIkaLelA che ! khAvA pIvAmAM ja mokSa mAnanArA jillAnA lAlacu jIvo manuSyanuM kharuM sAdhyabiMdu zuM che te cUkI jAya che. vaLI, AvA bAhya rasapaSaNathI Idriya tRpta thatI nathI; anaMta vakhata meruparvatanA DhagalAthI paNa anaMtagaNe barAka khAdhe, chatAM jIvane tRpti thatI nathI. tethI rasanendriyane vaza karavA mATe asAdhAraNa prayAsa karavAnI jarUra che. eTalA mATe zAstrakAra kahe che ke "jo tuM saMsArathI bIte huM ane mekSaprAptinI IrachA rAkhato che, te Idrino jaya karavA mATe asAdhAraNa puruSArtha pherava. (zrImad yazovijayajI; IdriyajayASTaka) mAchalAMne pakaDavA mATe mAchImAra loDhAne kAMTo pANImAM mUke che, tenI sAthe miSTa leTanI pIMDIo bAMdhe che. rasanAnI lAlace mAchaluM te khAvA Ave che; te khAtAM khAtAM kAMTAmAM bheMkAI jAya che. AvI ja rIte aneka pakSIo paNa khAvAnI lAlace jALamAM phasAI jAya che. zAstrakAra sarva IdriyamAM rasanendriyane jItavI muzkela kahe che. __ akkhANa rasaNI, kammANa mohaNI, vayANa taha ceva baMbhaSayaM // guttINa ya maNaguttI, cauro dukkhehi jippaMti // -"IdriyamAM rasanendriya, karmamAM mohanIya karma, temAM brahmacaryavrata ane guptimAM mane gupti e cAre vadhAre muzkelIthI jItI zakAya che." (15, 253) sparzanendriyasaMyama tvacaH saMyamamAtreNa, sparzAn kAn ke tyajanti na ? / manasA tyaja tAniSTAn , yadIcchasi tapaHphalam // 16 // ( anuSTup ) Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 1 mithyAtvAdinirAdha [ 341 " cAmaDInA sparza na karavA mAtrathI kANu spanA tyAga karatuM nathI ? pazu jo tAre tapanu' phaLa meLavavu' hoya te iSTa sparzIne manathI tyAga kara. (16) '' vivecana--sasAmAM vadhAre rakhaDAvanAra A indriya che. enA vizeSa AvirbhAva strI-sayAga vakhate thAya che. tene tajavAnI khAsa agatya khatAvavA sAru eka khAsa zloka ApavAmAM AvyA che. suMdara strInA ke bALakanA gAlanA sparzathI manamAM rAga na thAya, ane cAmaDI para kui jevA vyAdhi thAya tethI athavA DAMsa, macchara, tApa ke zItanA aniSTa sparzothI manamAM dveSabhAva na thAya e sparzanendriyanA sayama che ane khAkI badhI phAgaTanI vAtA che. sparzanendriyane paravaza paDIne hastI mahAduHkha pAme che. hAthIne jyAre pakaDavA hoya che tyAre eka moTo khADA kheAdI tenA para khaDa nAkhI DhAMkI de che. khADAnI sAmI bAjue kAgaLanI suMdara hAthaNIne ra'gIne UbhI rAkhe che. enA upara Asakta thayelA hAthI tene bhAgavavA mATe utAvaLa karI doDatA jAya che; tyAM vacce tRNuthI DhAMkelA khADAmAM paDI jAya che. pachI keTalAka divasa sudhI tene bhUkhyA rAkhavAmAM Ave che, mAra mAravAmAM Ave che ane pachI humezane mATe kedakhAne pUravAmAM Ave che, arthAta te haMmeza mATe paravaza paDe che. A sarvAM du:khanuM kAraNu sparzInendriya-paravazapaNu' che. ( 16; 254) 66 mUtrAzayanA saMyamamAtrathI kANu leAkeA brahmacarya dhAraNa karatA nathI ? huM dhIra ! jo tane brahmacaya nA phaLanI IcchA hAya tA mananA saMyama karIne brahmacarya ne dhAraNa kara. " (17) vivecana--sparza nendriyanA viSayamAM strIsa yeAganA viSaya mahAgRddhinu' kAraNa che, ane tenuM khAsa manana karavA mATe eka judA leAkamAM tenI vyAkhyA karI che. ethI e pAMcathI judI iMdriya che ema samajavAnu' nathI; e sparzanendriyanA eka vibhAga che. A IMdriya keTalI bhayaMkara che te eTalA uparathI jaNAze ke zAstrakAra kahe che ke bAkInI indriyAnA viSayAne bhAgavatAM kevaLajJAna thavuM zakaya cheH sugaMdha letAM, susvara sAMbhaLatAM, rUpa jotAM ane uttama padArtha khAtAM jo AtmasvarUpa vicAre ane paudgalika bhAvanA tyAga vicAre, teA kevaLajJAna paNa prApta karI zake che, paNa strIsaMcAga karatAM te khanI zake tema nathI. ekAMta durdhyAna thAya, sAta dhAtunI ekatratA thAya ane mahAkliSTa acvasAya thAya, tyAre ja strIsayAga banI zake che. AvI rIte ekAMta adhaHpAta karanArI sparzanendriya kAMI ajayya nathI, paNa zudghandriyanA baLAtkAre sa'yama karavA paDe, tethI bahu lAbha nathI. asa'jJa, pace'driya sudhI tA napuOsakave che. paNa te puruSaveda mastisayama bastisaMyamamAtreNa brahma ke ke na bibhrate ? / manAthamato behi, thI! caitta hAaitti // 27 || (anuSTupu) Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 ] adhyAtmakapaDuMma [ caturdeza karatAM vadhAre sakhata che. tee tathA nArakInA jIvA ane kRtrima napu Msaka baLada athavA avA brahmacarya pALe temAM kAMI lAbha nathI, para`tu sAmI raMbhA athavA ugI AvIne UbhI hoya, prArthanA karatI hoya, peAtAnI pAse paisA tathA zakti hAya, sthAna ekAMta hAya ane bIjI sarva khAkhatAnI anukULatA hAya, chatAM mana para saMyama rahe tyAre ja kharekharuM munipaNuM prApta thAya che. parasvAdhInapaNAdi kAraNathI te ghaNI vAra azvane paNu brahmacaya pALavu paDe che, paraMtu emAM azvanI icchA jema virAma pAmatI nathI, tema A jIva mATe paNa samajI levu. strIne mATe zAstrakAroe bahu kahyu che. (A sarva srIe puruSa mATe samajI levuM. ) e sa`kha'dhI vicAra karatAM A chatra zuddha svarUpa samajI jAya tema che A ja graMthanA srImamatvamAcana adhikAramAM bahu vistArathI tenuM svarUpa samajAvavA yatna karavAmAM AvyeA che; mATe vidvAna mANase srIsaceAga karatAM vicAra karavA. e saMcAganI sattA kevI prakhaLa che ane dRDha sattvavaMta mahAtmAe te sattAnA tenAM puSkaLa prakhaLa kAraNeA chatAM pazu kevI rIte jaDamULathI nAza kare che, e siMhaguphAvAsI muni ane sthULabhadrajInA dRSTAMtathI samajAI jAya che. cAra mAsa sudhI miSTAnna khAI ne vezyAne tyAM rahyA chatAM gurue temanu` kA` maduSkara kahyu ane cAra mAsanA upavAsa karIne prANAMta bhayamAM rahI AtmajAgRti rAkhanAra siMhaguphAvAsInuM kArya mAtra duSkara kahyuM, e gurunA niSpakSapAtapaNAne je paDitA samajI gayA che, te mUtra, mAMsa, rudhira ane cAmaDInI kothaLI para rAgAMdha anI saMsArakUpamAM paDatA bacI gayA che. e sparzanendriyane vaza paDI ilAcIputra nATikA thayeA; ene vaza paDI enAtaTa nagarInA rAjA ilAcIputranuM maraNu icchavA lAgyA; ene vaza paDI " bhayava ! jA sA sA sA " vALI strI pAMca se| puruSane bhAgavatAM chatAM paNa asataSI rahetI hatI; ene vaza paDelA brahmadatta cakrI sAtamI nArakImAM rahyo rahyo paNa " cArudattA, cArudattA '* ema pAkAra karyA kare che; ene vaza paDelA rAvaNe potAnAM daza mastaka ane mahARddhi raNamAM gumAvI; ene vaza paDelA jIvA, eka mAbApathI avatarelA sagA bhAI e sAthe kaleza kare che; ene vaza paDelA viveka bhUlI jAya che, adha bane che, aneka pApe kare che, ane, TUMkamAM kahIe tA, kSaNika sukhanI khAtara manuSyajanmamAM je mahAlAbha prApta karI pariNAme anaMta sukha prApta karI zakAya tema che te sava gumAve che. A bahu agatyanA viSaya mATe vidvAnAe racelA aneka graMthA che. TUMkamAM jANavAnA jijJAsuoe iMdriyaparAjayazataka " 'zR'gAravairAgyatara'giNo ''+ ane " zIleApadezamALA " e traNa graMtha vAMcavA. atra vistArabhayathI vizeSa kahevAmAM Avatu nathI, paraMtu eTaluM tA punarukti karIne kahevAmAM Ave che ke huM badhu ! tame sukha zu' che ane te kAM che, tenuM kharu svarUpa samajo. prAkRta mANaseAnA avagaNanAne pAtra * jaina sukhAdhaprakAza bhAga khIjo. + prakaraNaratnAkara bhAga bIjo. 6: Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] mithyAtvAdinidha [ 343 pravAha para cAlyA javAnI anAdi paddhati cheDI de. anaMta guNa tamArA AtmAmAM ja bharelA che; e prApta karavA javA paDe tema nathI, phakta tene pragaTa karavAnI jarUra che. brahmacarya pALyA vagara ane tema na bane te paNa sparzanendriya para sArI rIte saMyama rAkhyA vagara e guNa prakaTa thAya tema nathI, mATe pitAnuM (AtmAnuM) jANavuM ane pArakuM (pudagalanuM) tajavuM e sAmAnya jaNAtA sUtra para vyavahAra karavo egya che. (17; 255) samudAyathI pAMce IndriyonA saMvarane upadeza viSayendriyasaMyogAbhAvAtke ke na saMyatAH ? / rAjapamanoyogAma vAghe 1 mi tAna 28 ( anuz ) viSaya ane indriyane saMga na thavAthI keNa saMyama pALatuM nathI paraMtu rAga-dveSane yoga jeo mananI sAthe thavA detA nathI, teonI te huM stavanA karuM chuM."(18) vivecana -madhura svara, suMdara rUpa, sugaMdhI puSpa, miSTa padArtha ane sukomaLa strI-A pAMca viSaye che. teo indriyane maLe nahi, eTale kAnane susvara maLe nahi, AMkhane surUpa maLe nahi, rasanAne anukULa padArtha maLe nahi, ItyAdi, tyAre te vRddhA nA tivratA' jevuM thAya che, paNa enuM nAma AtmasaMyama kahevAya nahi; IdriyanA sArA viSaye para rAga na thAya ane kharAba viSaya para dveSa na thAya enuM nAma saMyama che. vAstavika rIte vikAlika vastusvarUpa vicAratAM kaI vastu sArI ke kharAba che ja nahi, kAraNa ke svAbhAvika rIte ja amuka vastu kharAba hoya to te sarvadA kharAba ja rahevI joIe, paNa avalokana karatAM AthI viruddha anubhava thAya che. lIMbaDo kaDavo lAge, tethI rasanAne apriya lAge che, paNa maMdavADa vakhate vyAdhino nAza kare che ane tiya te AnaMdathI khAya che, tyAre vastunuM kharAba paNuM athavA sArApaNuM mananA mAnavA upara ja thAya che, ema siddha thAya che. ane ghaNuMkharuM te tene grahaNa karanAra vyaktinA mananA calana vicalana svabhAva para ja te AdhAra rAkhe che. teTalA mATe nItikAra kahe che ke na ramyaM nAramyaM prakRtiguNato vastu kimapi, vitha karatUnAM mavati rAhu bAvarAta ! "kaI paNa vastu prakRtithI suMdara ke asuMdara nathI; suMdara athavA asuMdarapAruM vastunA grAhaka para AdhAra rAkhe che." tyAre have je savAla rahe che te vastu para nahi, paNa ApaNe potAnA mananA valaNa para AdhAra rAkhe che. e manane anukULa iMdriyone jaya kare e prabaLa puruSArtha che. ane tethI ja IdriyasaMyama kartavya che. jarA AtmavIrya kurAvI, manamAM cokkasa niyamathI kAryataMtra Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 ] adhyAtmaka5ma [catu vahana karavAne daDha saMkalpa karavAmAM Ave, te IdriyaviSaya upabhegane mArga aMkita thaI jAya. ane eka vAra A abhyAsa thoDA vakhata pADavAmAM Ave te pachI te nisarthika pravAha thaI jAya. AvA Atmika zuddha pravAhamAM ramaNa karanArA, indriyone zubha mArge pravartAvanArA mahAtmAonI ame stuti karIe chIe. (18) 256) kaSAyasaMvara-karaTa ane utkaraTa kaSAyAn saMghRNu prAjJa :, narakaM yadasaMvarAt / mahAtapasvino thAka, roTaviyA | 26 (anuSTra) he vidvAn ! tuM kaSAyane saMvara kara. teno saMvara nahi karavAthI karaTa ane utkaraTa jevA mahAtapasvIo paNa narakane pAmyA che." (19) vivecana-mithyAtvatyAga ane yogasaMvara mATe kahyuM have kaSAyasaMvara mATe jarA sUcanA kare che. viSaya paratve Akhe adhikAra agAu lakhAye che tethI atra vizeSa lakhavAnI jarUra rahetI nathI. e sarva hakIkatano mukhya sAra e che ke kaSAyane tyAga kare; te (kaSAya) karavAno prasaMga prApta thAya te paNa karavA nahi ane Atmika ciMtavanA karyA karavI. kaSAya e ja saMsArane lAbha che ane saMsAranI vRddhi karanAra che ene prasAra thavA dIdhAthI bahu moTuM nukasAna thAya che. kaSAyathI aneka ja dugati pAmyA che, jenAM daSTAMta A graMthanA sAtamA adhikAramAM yogya sthAne batAvavAmAM AvyAM che. kaTa ane utkaraTa muninuM daSTAMta jANavA lAyaka che, tethI zrI dhanavijayasUrinI TIkA uparathI atra lakhavAmAM AvyuM che. karaTa ane utkaraTa nAmanA be bhAIo hatA. e bane sagA bhAI mahetA, paNa mAsI-mAsInA dIkarA hatA. teo banne adhyApakane baMdha karatA hatA. eka vakhata saMsAra para vairAgya Avye tethI banne bhAIoe vrata grahaNa karyuM. teo bahu tapasyA karatA hatA. pRthvItaLa para vihAra karatA karatA teo kuNAlA nagarImAM comAsuM karavA AvyA ane gAma pharatA killAnA garanALAmAM rahI ghera tapasyA karavA mAMDI. varasAda thaze te temAM A sAdhu taNAI jaze e vicArathI kSetradevatAe varasAdane kuNAlA nagarImAM varasavA dIdhuM nahi. aTakAvI rAkhyo. te nagarI sivAya AjubAju bahu sArI rIte varasAda thayo. gAmanA leke AnuM kAraNa samajI gayA, tethI te munione aMta:karaNathI zrApa ApavA lAgyA. ane chevaTe sarva lokoe ekaThA thaI munione yaSTi-muSTi vagerenA prahAro karI gAmathI dUra kADhI mUkyA. A vakhate lokoe karelA tADana tarjanathI gusse thaI teo bolyA - A # jue "kaSAyatyAga " nAmane sAtame adhikAra Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhakAra 1 mithyAtvAdinirAdha karaTa--varSa metha ! FLAhayAM / huM varasAda ! tuM phulANAmAM varasa, utkaraTa--vinAni vA paMca ca / 5dara divasa sudhI, karaTa--murAjIpramALadhArAmi: / mUzaLa pramANa dhArAe thI, utkaraTa--cathA pAtro tathA viyA / jema rAtre tema ja divase. varasAda tarata zarU thayA ane mUzaLadhArAe kuNAlAmAM paMdara divasa sudhI varasyuM; jarA paNa visAmA lIdhA nahi. AkhA gAmamAM pANI bharAI gayu... ane tethI sarve leAkA taNAI gayA. mahAsa'hAra thaI gayA. A mahApApanuM prAyazcitta lIdhA vagara, pApane AleAvyA vagara, trIje varase banne sAdhuoe sAketapura nagaramAM kALa karyAM ane sAtamI narake kALa nAmanA narakAvAsamAM khatrIza sAgarApamane AuSe utpanna thayA. mahAkrodhanuM Avu... pariNAma Avyu...! kSaNika krodha sAru asaMkhya varasa sudhI narakanAM mahAdu:kha sahana karavAM paDaze. tevI ja rIte sanakumAra mAnathI, zrI madghinAthajI mAyAthI ane dhavaLa mammaNa-sAgara zeTha vagere lAbhathI mahAduHkha pAmyA che. A sa deSTAMta para vicAra karI kaSAyanA savara karavA. kha hetumAM enI khAsa jagyA che, e dhyAnamAM rAkhavAnI jarUra che. (19; 257) kriyAva tanI zubha ceAgamAM pravRtti hovI joie tenu kAraNa yasyAsti kicinna tapoyamAdi, brUyAtsa yattattudatAM parAn vA / yasyAsti kaSTAptamidaM tu kiM na, tadbhraMzabhIH saMvRNute sa yogAn // 20 // ( indravajrA ) game tevu* khele athavA bIjAtapasyAkrika prApta karela che, te " jene tapasyA, yama vagere kAMi paNa nathI, te teA ene pIDA upajAve, paNa jeoe mahAkaSTa karIne A tenA nAza thaI javAnI bIka rAkhIne ceAganA savara kema na kare ? " (20) [ 345 vivecana--anata kALathI mithyAtvanA pravAhamAM taNAtA prANI game te ele, manavacana-kAyAnA azubha yAgAnI pravRtti karIne game tene duHkha ke, pIDA upajAve, kaSTa Ape ke game te kare, te tene pAlave ema che. ene vadhAre sukha prApta thayuM nathI, prApta karavAnI tenI IcchA paNa nathI ane prayAsa paNa nathI; paNa jee ghAra tapasyA kare che, mahApaccakakhANa kare che, ane bIjA tevA ja asAdhAraNa prayAsathI virati dhAraNa kare che, teoe tA yAganA saMvara jarUra karavA joI e; game teTalA paudgalika bhAga ApavA paDe tApaNu tema karavAmAM potAnI sarva zaktinA upayAga karavA joI e. graMthakartA Azcaya batAve che ke AvI rIte tapasyAdika karatAM chatAM paNa, tenA nAza thavAnI khI lAgatI hoya teA, ceganA sacama karavA joIe ema jANatAM chatAM enA adhikArI jIvA zA mATe cAgasaMvara karatA nahi hoya ? prayAsathI maLela viratiguNune nAza thaI jaze, mahenata phAkaTa jaze ane pariNAme pastAvA thaze, mATe caiAgasavara kara. (206 258) a. 44 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 ] adhyAtmakapama [catu maneganA saMvaranI mukhyatA bhavetsamagreSvapi saMvareSu, paraM nidAnaM zivasaMpadAM yaH / tyajan kaSAyAdijaduvikalpAn, kuryAnmanaHsaMvaramiddhadhIstam / / 21 // (upajAti) mekSalakSamI prApta karavAnuM moTAmAM moTuM kAraNa sarva prakAranA saMvaromAM paNa manane saMvara che, ema jANIne samRddhabuddhi jIva kaSAyathI utpanna thayelA durvikalpane tajI daIne, manane saMvara kare." (21) vivecana-sukha prApta karavuM, e sarva pravRttine hetu che. temAM paNa mokSasukha prApta karavAnI IcchA utkRSTa hoya che, kAraNa ke e sukha anaMta che. tyAre pAchI vAta te manaHsaMyama para ja AvIne aTake che. saMvara kare, e mokSaprAptine parama upAya che, temAM paNa manasaMvara karavo, e sarvotkRSTa sAdhana che. "mana sAdhyuM teNe saghaLuM sAdhyuM" ane mana manuSThAnAM vALa kapamokSa :" -e prabaLa sUtra para racAyeluM mAnasazAstra mananI pravRtti para AdhAra rAkhe to temAM navAI jevuM nathI. mananI upara mATe AdhAra che; temAM paNa jyAre kaSAyathI thatA saMkalpa vikalpa tyajI dIdhA hoya, tyAre manamAM je zAMti, prema, maitrIbhAva utpanna thAya, tene apUrva AnaMda te anubhavI ja samajI zake. eno TUMkAmAM khyAla Apa hoya to eTaluM ja kahI zakAya ke cha khaMDanA adhipati cakravartInuM sukha paNa mananA sukha AgaLa visAtamAM nathI, hisAbamAM nathI; ane, vadhAre spaSTa rIte kahIe te, tenI pAse kAMI ja nathI. tethI te baMdhuo ! vAraMvAra sUcanA che, preraNuM che, upadeza che ke manane sudhAro, kharAba vicAro karatuM aTakAve, kaSAyajanya durgAna ane durvikane tyAga karo ane zubha vicAra tarapha pravRtti kare chevaTe dhyAnadhAra dhAraNa karI, karmanI nirjarA karI, nIcenA zlokamAM batAveluM sukha prApta kare athavA te prApta karavAnA adhikArI thAo. (21; 259) niHsaMgatA ane saMvara; upasaMhAra tadevamAtmA kRtasaMvaraH syAt , niHsaGgatAmAk satataM sukhena / nimAvatatha saMraktas zivArtha supara | 22 . (3vajJAti). upara kahyuM te pramANe karyo che saMvara jeNe e A AtmA tarata ja vagara prayAse niHsaMgatAnuM bhAjana thAya che. vaLI, niHsaMgatAbhAvathI saMvara thAya che, mATe mokSane abhilASI jIva A bannene sAthe sAthe ja bhaje." (22) vivecana-mithyAtvano tyAga karyo hoya, avirati dUra karI hoya, kaSAya pAtaLA karI nAkhyA hoya ane yoganuM saMdhana karyuM hoya, tyAre pachI svAbhAvika rIte ja mamatvabhAva ghaTatA jAya che. mamatva ghaTe eTale saMsAra sAthe je daDha vAsanA che te ghaTe che ane * putra, strI, dhana vagere para mamatArahitapaNuM. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra] mithyAtvAdinidha [347 vAsanA ghaTavAthI viSaya sAthe ekAkAravRtti thatI aTake che. chevaTe vAsanA paNa jAya che ane mamatA paNa jAya che. e jAya eTale moha gayo ane moha gaye eTale bhavabhramaNa gayuM, eTale avyAbAdha mekSasukha maLyuM. keTalAka jIvone prathama mohatyAga thAya che, virAgyanimitta prApta thatAM strI-putrAdi para prema ghaTe che, tyAra pachI Atma-jAgRti thAya che, kAyA, vacana ane mananA meMgonI prazasta pravRtti thAya che ane kaSAya pAtaLA paDe che. AvI rIte saMvarathI niHsaMgatA ane niHsaMgatAthI saMvara prApta thAya che. kayA jIvane ko mArga anukULa Avaze tene mATe eka sAmAnya niyama kahI zakAya nahi; ene AdhAra puruSa, kALa, sthAna ane saMjogo para che. amuka prANIne kaye mArga anukULa Avaze te teNe pote, vicAra karIne, samajI le. vadhAre sAre raste e che ke yogAdikano saMvara kare ane mamatAne tyAga kare, e bane kAryo sAthe ja karavAM, banethI mahA-lAbha che ane banne ekasAthe thaI zake tevAM che. (22; 260) AvI rIte mithyAtvAdinirodha ane saMvarepadeza adhikAra pUrNa thaze. A adhikAramAM paNa anubhavI sUrimahArAje hada karI che. eka gAmamAM padezathI AvatA mAla para jakAta levAne TharAva thayo. te gAma baMdara nahotuM paNa moTuM zahera hatuM. aneka jAtanA vyApAra, aneka vepArI ane dukAne hovAthI teno kyAM meLa rAkhave, kevI rIte rAkha, keTalA dekharekha rAkhanArA rAkhavA-e vicAramAM adhikArIo gabharAI gayA. pachI eka mANase yukti batAvI ke zaheramAM dAkhala thavAnAM nAkAM pakaDo ane tyAM rokI rAkhe. A yuktithI pAMca ke cha mANaso rAkhavAthI AkhA gAma para amala thaI zakyo. evI ja rIte pApa-puNyanI aneka prakRtio, baMdhanAM vicitra sthAne ane tene aTakAvavAnI mahAmuzkelI vicAratAM pAra Ave tema nathI. tethI sUrimahArAja atra nAkAM batAve che; ene pakaDIne kabaje karavAthI AkhA karmapura para sAmrAjya cAlI zakaze. e nAkArUpa cAra baMdhahetu kahyA H mithyAtva, avirati, kaSAya ane ga. enI aMtaraMga vATikAo joIe te sattAvana hetu thAya che. sUrimahArAje mithyAtva para vizeSa vivecana na karatAM tene tyAga karavAnuM ja kahyuM che, kAraNa ke A graMthanA adhikArI bahudhA mithyAtvI na ja hoya, eTale ja te para bahu vivecana na karatAM, yegane agatyane viSaya hAtha dharyo che. temAM mane nigraha, vacananigraha, kAyanigraha ane aMtaraMgamAM indriyadamana mATe je vicAro batAvyA che te bahu ja upayogI che. mananI apravRtti ane mane nigraha e bemAM bahu taphAvata che. mananA vyApArone chUMdI nAkhavA, tene kAMI paNa kArya karavA devuM nahi ane haThayoga kara e zAstrazailIthI viparIta che, ethI pUrate lAbha thatuM nathI. keTalAka prANIo A raste kArya karI lAbha meLavavA irache che. ethI Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348] adhyAtmakalpama [ caturdaza zarIranI taMdurastI ke kALajJAnAdi a5 lAbha thAya che, ema zrImadda hemacaMdrAcArya teonA yogazAstramAM kahe che; paNa prayAsanA pramANamAM kAMI lAbha thato nathI. manane saMbaMdhamAM karavA jevuM kArya e che ke mane jyAre khoTe raste jatuM hoya tyAre tenAM pariNAme vicArI, tene pAchuM vALavuM, khoTA vicAra karavA devA nahi, paraMtu enI zubha pravRtti para aMkuza mUkavAnI jarUra nathI. zubhamAM pravRtti ane azubhathI nivRtti, e ja mahAga che ane tene mATe ja dharma-kalAdi dhyAnano vistAra che. "huM kayAre beMtALIza deSa rahita AhAra karIza ? kyAre pauddagalika bhAvane tyAga karI, Atmika tatvamAM ramaNa karIza?" vagere vagere rAma manoratho karavA e paNa prazasta manoganI AcaraNamAM ja gaNAya che. AvI ja rIte vacanayoga ane kAga mATe paNa samajavuM. vacana ke kAyAnI pravRtti taddana aTakAvavI agatya nathI, paraMtu enI pravRttinI dizA pheravavI, e khAsa kartavya che. kAyamanA saMbaMdhamAM Idriya para saMvara karavAnuM kahevAmAM AvyuM che te paNa teTaluM ja upayogI che. eka sAmAnya niyama evo che ke jyAM sudhI bAA Idri para aMkuza Avato nathI tyAM sudhI mana vaza thavuM muzkela che. vaLI, mana para aMkuza AvyuM na hoya tyAM sudhI idri para aMkuza Ave mukela che. AvI rIte mana ane indriye ekabIjA para asara kare che ane teo banene damana karavA mATe asAdhAraNa AtmavIrya skurAvavAnI jarUra paDe che. e kArya azakya nathI, paNa anubhava na hoya tene bahu viSama lAge che. bAkI jyAre tenI Teva paDI jAya che tyAre te indriyanA viSayone bhega ucchiSTa bhajana jevo lAge che. AvI rIte garUMdhana karavAno prayAsa karavA sAthe ja kaSAyane jaya karavAnI paNa jarUra che. aMtaraMga zatruomAM kaSAye prabaLa zatruonuM kAma kare che ane tethI tenA saMbaMdhamAM paNa puruSArtha pheravavAnI jarUra paDe che. gacaMdhana ane kaSAyavijaya sAthe sAthe cAlatA hoya che tyAre viratiguNa svAbhAvika rIte prApta thAya che. AvI rIte baMdhahetu zithila paDatA jAya che, ochA thatA jAya che ane chevaTe nAza pAme che. A janmamAM dhana, strI, putra pAmavAM e muzkela nathI. keTalAkane muzkela lAge che, te paNa cheTuM che. anAdi kALathI e vastuo maLyA kare che; ene meLavavA mATe prayAsa kare e nakAme che, eTaluM ja nahi paNa te saMsAramAM rakhaDAvanAra che; emAM rAcela, mAcela prANI kartavyanuM bhAna bhUlI jAya che ane mAnadazAmAM levAI jAya che, ene nirAMte besI AtmaciMtavana karavAnuM sUjhatuM nathI. chellI gAthAmAM niHsaMgabhAva prApta karavA mATe Apela upadeza bahu manana karavA yaMgya che. khAsa samajavAnuM e che ke anaMta kALa sudhI prayAsa karyA chatAM, je maLyuM nathI te atra sUrimahArAje batAvyuM che. e yaMgasaMdhana, kaSAyavijaya ane mithyAtvaniSedha karavA khAsa prayAsa karavo. jeo e raste caDhI Atmika kArya karaze te sukhI thaze ane chevaTe ghora samudra tarI, tene kAMThe prApta karaze. iti savivaraNo mithyAtvAdinirodha-saMvaropadezanAmA caturdazo'dhikAraH // Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcadazaH zubhavRttizikSopadezAdhikAraH // :0: cittadamana, vairAgyaupadeza ane yatiyAgya zikSA kahI; gata adhikAramAM mithyAtva, avirati, kaSAya ane yAganA nirodha karavAnA upadeza ApyA ane prasaMge saMvara karavA garbhita upadeza ApyA. have kevA prakAranI vRtti karavI, te batAve che. amuka praNAlikA khaMdha thAya tyAre yaMtranI zaktinA upayoga karavA mATe navIna pravAhA zeAdhavA joIe, nahi tA zaktinA laya thAya che athavA asta-vyasta dizAmAM cAlI jAya che. A adhikAramAM je vRtti-vartana khatAvela che temAMnI ghaNI sAdhuyeAgya che ane keTalIka zrAvakAgya che. vAMcanAre potAnI cAgyatA pramANe zikSA grahaNu karavI. A adhikAra khAsa sAdhune uddezIne lakhAyelA che. dareka zlAkanA prasaMga para vivecana karavAmAM AvyuM che. Avazyaka kriyA karavI AvazyakeSvAtanu yatnamAptoditeSu zuddheSu tamo'paheSu / na hantyabhuktaM hi na cApyazuddhaM, vaidyoktamapyauSadhamAmayAn yat // 1 // ( upajAti) "Apta puruSonAM khatAvelAM zuddha ane pApane haranArAM evAM Avazyake! karavAmAM yatna kara; kAraNa ke vaidya khatAveluM auSadha khAdhuM na hoya athavA (khAdhA chatAM paNa je ) azuddha hAya tA te rAganA nAza karI zakatuM nathI. " ( 1 ) vivecana--Avazyaka eTale avazya karavA cAgya nityakrama, athavA vadhAre spaSTa rIte kahIe tA sAdhu ane zrAvakanI pharajiyAta nityakriyA. e ja che H---- 1. sAmAyika--e ghaDI sudhI sthira citta sthira Asana upara samatA rAkhI zAMta jagyAmAM, Atmika jAgRti karavI te. emAM abhyAsa, tattvaciMtavana, dhyAna ane jApa ityAdi kriyAmAMthI pAtAnI zakti pramANe kartavya che. A zrAvakane mATe che ane sAdhu mATe taphAvata eTalA ja che ke tee nira'tara sAmAyika dazAmAM ja vate che, * mAmayApahamiti pAThAntaram / rogaharaNakSamamityarthaH / Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 ]. adhyAtmakalpama [ paMcadaza 2. caturvizatijinastavana-jagata para mahAupakAra karanAra, mahAprabhAvaka paramAtmAnI nAmAdirUpe stuti. 3. vaMdana-guru vagere vaDIla puruSone vaMdana karavuM. 4pratikamaNuM-AkhA divasa ke rAtri saMbaMdhI, agara paMdara divasa, cAra mAsa ke varSa saMbadhI kArya, uracAra ke ciMtavanathI thayela do, pharamAvela kAryo ane anudela apavartana saMbaMdhI deze mATe aMtaHkaraNathI pazcAttApa. nahi karavA saMbaMdhI vicAra karavo joIe te na karyo hoya te saMbaMdhI vicAraNA e savathI vadhAre upayogI Avazyaka che. eno hetu batAvatAM zrAvaka pratikramaNa sUtramAM kahe che ke "niSedha karelAM kAryo karyA hoya, Adeza karelAM kAryo na ryA hoya, jIvAdika padArtho para zraddhA na karI hoya ane dharmaviruddha prarUpaNa karI hoya, te sarvanuM kSamAyAcana karavuM e pratikamaNa che." (gAthA 48). 5. kAyotsarga-dehane utsarga karo, tyAga kare eTale te saMbaMdhI bAhA vyavasAya maMda pADI, aMtarathI AtmajAgRti karavI te. 6. paccakhANu-sthaLa padArthonA bhaMga a5 karavA, taddana baMdha karavA ane banI zake teTale tyAgabhAva kare te. A cha Avazyake sarva jainoe avazya karavAnAM che. zAstrapraNIta che, paramAtmAnA mukhathI nirdiSTa thayelAM che ane svataH nirdoSa che. vaLI e pite nirdoSa che eTaluM ja nahi, paNa bhavoga maTADavA mATe auSadharUpa che. enI audhupaNAnI zakti sarvajJapraNIta che ane anubhavathI samajAya che. auSadha batAvanAra vaidya game te vidvAna hoya chatAM paNa, tenuM batAveluM auSadha khAvAthI ja vyAdhine nAza thAya che, mAtra nAma jANavAthI kAma thatuM nathI. evI ja rIte AvazyakarUpa auSadha khAvAthI ja bhavaroga maTe che. vaLI, khAdhA chatAM paNa auSadha zuddha na hoya te e vyAdhi maTate nathI, e bAbatamAM paNa ciMtA karavA jevuM nathI. aneka prANIo upara prayoga thayA pachI ane atIndriya cakSuthI tene lAbha pratyakSa najaramAM AvyA pachI ja te batAvavAmAM AvyuM che ane tenA batAvanAra sarva prakArano vicAra karI zake tevI sthitimAM hatA, tethI e auSadha phUTI nIkaLaze ke vyAdhi vadhAraze evI paNa ciMtA karavA jevuM nathI. Avazyaka kriyAnI bahu jarUra che. tenAthI AtmA bahu nirmaLa rahe che, junAM pApa aMze aMze cheDI deto jAya che, navIna grahaNa karatuM nathI, tethI te dharmasanmukha rahe che ane tenI AMtara vRtti jAgrata rahe che. Avazyaka kriyAmAM lAgatA deze samajavAnI jarUra che. sAmAyikanA 32 deza, kAryotsarganA 1 deSa vagere kriyAmArganA graMthethI jANavA ane tene tyAga karavA nizcaya kare. doSa vagaranAM Avazyaka mahAphaLa Ape che ane e sthiti abhyAsathI prApta thAya che. daramyAna zuddha dazAnA khapI thavuM; paNa sadoSa kriyA karatAM kriyA na karavI sArIevI viparIta vRtti rAkhavI nahi. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] zubhavRttizikSapadeza [ 351 A zlokamAM sarvajJa bhagavAnano vaidya sAthe, Avazyaka kriyAne auSadha sAthe ane bhavaparyaTanane vyAdhi sAthe upamAna-upameya saMbaMdha che. (1 261) tapasyA karavI tapAMsi tanyAdvividhAni nityaM, mukhe kaTanyAyatisundarANi / niyatti tAjjaiva rAzi , rasAyanAnI dukAmayAna vara | 2. (3jAti) zarUAtamAM kaDavA lAge tevAM paNa pariNAme suMdara banne prakAranAM tapa hamezAM karavAM. te kukarmanA DhagalAne turata vinAza kare che-jevI rIte rasAyaNa duSTha rogone dUra kare che tema." (2) vivecana-bAhA ane AtyaMtara ema be prakAranAM tapa che. na khAvuM (anazana), ochuM khAvuM, ochA padArtho khAvA, rasane tyAga kare, kaSTa sahana pharavAM ane aMgopAMga saMkecI rAkhavAM e cha bAhya tapa che. karela pApanuM prAyazcitta levuM, vaDIlane vinaya kara, bALavRddhaglAnanuM vaiyAvRtya karavuM, abhyAsAdi karavAM, dhyAna karavuM ane kAyAne utsarga kare e cha AtyaMtara tapa che. A sarva tapa karatAM kaSTa paDe che, jarA AkaruM paNa lAge che, paNa AtmAnI sAthe anAdi kALathI je karmasamUha lAgyo che, tene ekadama dUra kare hoya, bhagavyA sivAya tene tyAga karavo hoya, jaina paribhASAmAM kahIe te karmanI "nirA" karavI hoya, to teno A ja rasto che. dareka samaye sAta agara ATha kama bAMdhanAra jIva bhagavatI vakhata badhAM karmo vipAkedaye ja bhagave e niyama nathI; tethI je tapasyA karI AtmapradezathI bhegI karmane kheravI nAkhe te ja ene kaTuka vipAkedaya veda na paDe. tapasyA karavAmAM jarA AkaruM lAge che, kAraNa ke temAM sthaLa bhegone tyAga kare paDe che, sthiratA rAkhavI paDe che e vagerethI jarA muzkelI Ave che, paNa te zarUAtamAM ja Ave che, tenuM pariNAma ghaNuM sAruM che ane AgaLa jatAM abhyAsa paDayA pachI abhyAsanI zarUAtamAM mAluma paDelI muzkelIo paNa lAgatI nathI. je Idriyadamana mATe caudamA adhikAramAM kahyuM che ane jethI mahAlAbha thaI zake che te IdriyadamananuM parama sAdhana tapa ja che. AvI rIte tapasyAthI mahAlAbha thAya che. rasAyaNa jema khAtI vakhate, "karI" pramukha sAcavavI paDatI hovAne aMge, sapta lAge, paraMtu zarIramAM gayA pachI duHsAdhya lAgatA vyAdhione paNa maTADe che, tevI ja rIte je sugururUpa sudhe batAvelA tarU5 rasAyaNa, zAstrAnusAra vidhi pramANe apathyane tyAga karI, bhakSaNa karavAmAM Ave te A saMsArI jIvane karma raga susAdhya thaI nAza pAme ane pariNAme tene anaMta sukha maLe. graMthakartA kahe che ke tapa kukamane nAza kare che, eTaluM ja nahi paNa kukamanI Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 ] adhyAtmakalpama [ paMcadaza rAzine nAza kare che, e bAbata para khAsa dhyAna kheMcavAmAM Ave che. sahaja lAbha thato hoya te bAbata sAmAnya gaNAya, paNa A te DhagalAbaMdha lAbha che. (2; 262) zIlAMga, ga, upasarga. samiti, guti vizuddhazIlAGgasahasradhArI, bhavAnizaM nirmitayogasiddhiH / soretavRnirmama sar, mArA putI samitI saMstham rU . ( grA) "tuM (aDhAra) hajAra zuddha zIlAMgane dhAraNa karanAro thA, yogasiddhi niSpAdita thA, zarIra paranI mamatA dara mUkIne upasargone sahana kara, samiti ane guptine sArI rIte bhaja." (3) vivecana-1. zIlAMga eTale cAritranAM aMga. enA daza yatidharma sAthe aDhAra hajAra bheda thAya che, je A graMthamAM anyatra savistara varNavyA che ke atra sAdhunuM zuM kArya che te batAvatAM tenuM smaraNa mAtra Ape che. 2. mana vacana-kAyAnA cegene vaza karI le ane tenA sAdhana tarIke aSTAMga ganI sAdhanA kara. garuMdhananuM mAhAsya keTaluM che, te caudamA ane navamA adhikAramAM savistara joI levuM. saMsAra-samudramAMthI UMcA AvavAnuM parama sAdhana garuM dhana ja che. 3. zarIra paranI mamatA choDI devI ane pariSaha tathA upasargo yathAzakti sahana karavA. zarIra zuM che? zenuM che? konuM che? ane tene svabhAva zuM che ? e ApaNe dehamamatvamecana nAmanA A ja graMthanA pAMcamA adhikAramAM joyuM che. 4. samiti ane gupti8 rAkhI zuddha vartana karavuM. A kamAM zubha pravRtti kevI rIte rakhAya, tene mArga dekhADavA mATe nAmamAtra nirdeza karyo che. A zloka khAsa muni mahArAjane uddezIne lakhAya che. A AkhA adhikAramAM A ja rIti grahaNa karI che. cauda adhikAra vAMcIne AvanAra A adhikAra sahaja samajI jAya tema hovAthI, vizeSa vivecananI apekSA mULa graMthakartAe paNa yogya dhArI nathI. (3; 263) svAdhyAya, AgamArtha, bhikSA ItyAdi svAdhyAyayogeSu dadhasva yatna, madhyasthavRttyAnusarAgamArthAn / agAravo bhaikSamaTAviSAdI, hetau vizuddhe vazitendriyaudhaH // 4 // (upajAti ) "sajhAya-dhyAnamAM yatna kara, madhyastha buddhithI AgamanA arthane anusara, ahaMkAra mUkI daIne bhikSA mATe phara, tema ja indriyanA samUhane vaza karIne zuddha hetumAM vikhavAda rahita thA." (4) 9 juo zloka 2-3, adhikAra terama, pRSTha 26pa. 4 juo vivecana glaeNka 2-3, adhikAra terama, pRSTha 265. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] zubhavRttizikSapadeza [ 353 vivecana - uparanA zlokamAM jema nAmanirdeza karyo che tema ja atra paNa sAdhune uddezIne zubha pravRtti mATe vizeSa kAryo nAmamAtrathI batAvyAM che - 1. he yati ! tuM svAdhyAyamAM kALa nirgamana kara. tAre nakAmI vAta karavI ke paMcAta karavI ayogya che, kema ke tethI bhASAsamiti ane jIvayatanA nahi jaLavAtAM, sAvadya upadeza ane sAvadya ciMtavana tane khyAla na Ave tema thAya che. abhyAsathI jJAnadaSTi jAgrata thAya che ane paropakAra karavAnuM prabaLa sAdhana maLe che. vaLI, tAre yoga vahana karavA. AgamanuM jJAna meLavavAnI yegyatA meLavavA mATe uddeza, samuza, anujJArUpa anuSThAna karavAM (zrI dhanavijaya). cogavahana karavAnI jarUriyAta zAstramAM batAvI che. enI kriyA jotAM ethI gasiddhi ane mana-vacana kAyAnA pego para paNa sAro aMkuza prApta thAya che. 2. AgamamAM kahelA bhAvane madhyastha buddhie grahaNa kara, kadAgraha karIne, tANI-teDIne AgamanA artha karavAnuM tajI de ane tAruM zuddha daSTibiMdu hRdayacakSu sanmukha niraMtara rAkhI zuddha prarUpaNa kara. 3. tAre nupAdikRta satkArane, sArA padArtho maLavAne ke taMdurastIne ahaMkAra kare nahi. * e ahaMkAra karavAthI kevAM dukhe thAya che, te ApaNe kaSAyamocana dvAramAM jaI gayA chIe. 4. tAre manamAM paNa viSAda ANa nahi. kheda karavAthI Atmika tattva kSINa paDe che ane saMsArabhAva vRddhi pAme che. 5. IdriyanA samUhane tAre vaza kara. e keTaluM duHkha Ape che te ApaNe caudamA ane dazamA adhikAramAM joI gayA chIe, tema ja vaza karyA pachI ke AnaMda Ape che te paNa e ja sthaLoe joI gayA chIe.4 6. zuddha hetu mATe bhikSA levA sAru paryaTana kara. sAdhu mAdhukarI vRtti kare che eTale jevI rIte madhamAkha eka phUlathI bIjA phUla para besIne (te phUlanA dekhAvane bagADavA vagara) temAMthI madha cUse che, tevI rIte sAdhu zAstrokta gemUtrarekhAdi AkAra pramANe chUTAM chUTAM gharomAMthI, bojArUpa thayA vagara, zuddha AhAra laI, je maLe temAM saMtoSa mAnI besI rahe che. enAM. AhArapANI zuddha hetu mATe ja hoya che, zarIra piSavA sAru AhAra nathI, paNa dharmakAryamAM zarIra upayogI thaI paDe, tevA zuddha hetuthI zarIrane bhADArUpe AhAra ApavAne temAM Azaya hoya che. (4; 264) upadeza, vihAra dadasva dharmAthitayaiva dhAn , sadopadezAn svaparAdi sAmyAn+ / jagaddhitaiSI navabhizca kalpai me kule vA viharApramattaH // 5 // ( upajAti ) * jene paribhASAmAM te anukrame Rddhi, rasa ane zItAgArava kahevAya che. 4 juo pRSTha 338 thI zarU karIne AgaLa cha zloka sudhI; tema ja zloka 14, adhikAra dazame, pRSTha 206. + sALA e pAThAMtara che. pitAnA pakSa ane bIjAnA pakSa tarapha rAga-dveSanI vRttirahitapaNe upadeza Apavo e artha che, a. 45 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 ] adhyAtmakalpama [ paMcadaza "he muni ! tuM dharma prApta karavAnA hetuthI evA prakAranA dharmAnusAra upadeza Apa ke je sva ane paranI bAbatamAM samAna paNuM pratipAdana karanArA hoya. tuM jagatanuM sAruM irachIne pramAda vagara thaIne, gAma athavA kuLamAM, navakalapI vihAra kara." vivecana-1. he sAdhu! upadeza Apa e tAro dharma che. tArA upadezamAM traNa guNa hovA joIe ? (a) upadeza niSpApa have joIe, eTale temAM sAvadha AcaraNanI AjJA ke sUcanA na hovI joIe; (ba) te upadeza dharmaprAptinA ekAMta hetuthI ja Apela have joIe ane te upadeza ApatI vakhate koI paNa jAtane svArtha na hai joIe; phakta pAramArthika hetuthI ja te upadeza Apavo joIe. ane (ka) te upadeza potAnI ane pArakI Atmika ane paugalika vastuo upara samabhAva utpanna karanAro ho joIe; e uddhatAI bharelo ke skarSa batAvanAra na hovuM joIe, sAMbhaLanArane maNi ane paththara para, lavaMDara ane viSTA para samabhAva Ave tevo te have joIe. upadezanA A mukhya guNa che. enA peTAmAM aneka viSaye samAI jAya che. dAkhalA tarIke viSaya sarvasAmAnya joIe, aMgata cheSabuddhie, amuka vyaktine apekSIne, kAMI bolavuM na joIe. bhASA prauDha joIe. vacana paddhatisara ane vicAra niyamasara eka pachI eka kudaratI rIte anusaranArA hovA joIe. viSayanI prauDhatA sAthe zAkata daSTAMtathI saMkalita bhAva hovo joIe. bhASA zrotAne priya paNa hita karanArI, prasaMga prApta thaye durgAnAM kaTu phaLa samajAvanArI chatAM niraMtara satya hovI joIe. dalIla vAyasara ane kadAgrahane abhAva darzAvanArI hovI joIe--A vagere aneka guNe upadezamAM hovA joIe. TUMkAmAM kahIe te, sAMbhaLanAranA mana para evA prakAranI chApa paDavI joIe ke jANe te zravaNa daramyAna keI bIjA vyavahAramAM joDAI gaye che ane tene cAlu vyavahAra vIsarI gaye che. AvA asarakAraka upadeza paththarane paNa pigaLAvI zake che. 2. sAdhue navaka9pI vihAra karavA joIe. kArtikI pUrNimAthI aSADa suda caudaza sudhInA ATha mAsanA ATha vihAra ane comAsAne eka vihAra ema nava vihAra te avazya karavA joIe; emAM kadI pramAda kare nahi ane jagatanuM hita daSTi-sanmukha rAkhavuM. A bAbata sAva sAdhu-yatine upayogI che. khAsa abhyAsa, rega. vRddhAvasthA athavA te zAsanane apUrva lAbha thavAnA zAstrokta kAraNa sivAya,eka sthAnake sAdhue rahevuM nahi. eka sthAnake rahevAmAM ghaNI jAtanI hAni che. moTAmAM moTuM nukasAna gRhasthanA pratibaMdhanuM thAya che? mArA zrAvako athavA mAre pakSa - ema thaI jAya che; ane, A kALamAM cAlatA pravAhanI jema, A amuka sAdhune upAzraya, ema paNa thaI jAya che. nagaramAM rahevAnI AjJAne ApanAra sthavirakalpane dhIme dhIme atyaMta durupayoga karavAmAM Ave che. vihAra karavAthI upadezane lAbha sarva gAmanA lokone maLI zake che, karavA dhArelAM kAryo pAra paDe che ane jIvana-sAphalya thAya che. eka jagyAe regAdi kAraNa sivAya saMyama Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra]. zubhavRttizikSapadeza [ 355 nirvAha yogya anya kSetro chatAM paNa lAMbe vakhata rahevuM e, zAstrajJA viruddha che, anucita che ane pariNAme pratyakSa rIte saMsAra vadhAranAra che. A lekamAM eka ghaNuM agatyanA savAlane nirNaya karyo che. sAdhujIvanamAM nivRtti pradhAna che ke pravRtti pradhAna che ? sAdhune ekAMta sthAnake besI rahI kAMI na karavuM e atra uddeza nathI ane evI nivRttinI sthiti prApta karavA pahelAM apramatta pravRtti karavI paDe che. alabatta, e prazasta pravRtti che ane, vAstavika rIte kahIe te, e nivRtti ja che. upadeza de, sabhAo bharavI, pharaje samajAvavI, vihAra karavA, graMthe racavA, abhyAsa kare, Avazyaka kriyA karavI, gavahana karavA vagere prazasta pravRtti ja che. ane sAdhujIvanane vakhANavAne hetu ghaNekhara A prazasta pravRtti upara ja baMdhAyelo che. keTalIka vAra pravRtti zabdathI ja gabharAI jaIne loko tenI viruddha bole che; paraMtu bahu vicAra pachI nirNaya thAya che ke jene zAstramAM nivRttihetuka prazasta pravRtti paNa khAsa AdaraNIya che. adhikAravizeSa prApta thayA pachI zuM kartavya che te adhikArI zodhI kADhe che. (5) 265) svAtmanirIkSaNa-pariNAma kRtAkRtaM svasya tapojapAdi, zaktIrazaktIH sukRtetare ca / sadA samIkSasva hRdA'tha sAdhye, yatasva heyaM tyaja cAvyayArthI // 6 // ( upajAti) "tapa, japa vagere te karyo che ke karyA nathI, sArAM kAme ane naThArAM kAma karavAmAM zakti-azakti keTalI che te sava bAbatane hamezAM tArA hRdaya sAthe vicAra kara. tuM makSacakSu meLavavAnI IcchAvALe che, tethI sAdhavA gya (banI zake tevAM) kAryomAM yatna kara ane tyAga karavA yogya kAryone choDI de." (6) vivecana-AtmavicAraNA karavAthI bahu prakAranA lAbha thAya che. pite zAM kAryo kare che tene khyAla Ave che ane temAMthI kyAM kAryone tyAga kare, zuM grahaNa karavuM, vagere saMbaMdhI vicAra Ave che. pariNAme kAryarekhA aMkita karavAno nizcaya thAya che ane zuddha vartana thavAnuM nimitta prApta thAya che. he prANI! tuM tapa, japa ane Adi zabdathI pUjA, prabhAvanA, svAmivAtsalya (phakta jamaNavAra nahi, paNa tethI svadharmanA lokone utkarSa thAya, evA upAye vatsala bhAvathI vicAravA ane tadanusAra janAo karavI) vageremAMthI zuM zuM karI zake che ane zuM zuM karI zakatA nathI te vicAra-A zrAvakane aMge che. sAdhune ane te keTalI lokone upadeza Ape, te pite paThana-pAThana keTalAM karyA, kyAre karyA? zAsana udyota ke kevo karyo, te vicAra, ane kema karI zakatuM nathI, te para dhyAna Apa. zarIranI azakti che ke mananI nabaLAI che, te zodhI kADha. vaLI, sukRtyamAM tArI zakti ane mane keTalAM Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 ] adhyAtmaka 5kuma [ paMcadaza pravarte che temAM tArI, zI sthiti vate che, tuM kevI tAdAsya vRttithI sArAM kAryo kare che te, ane aMtarathI keTalAM kharAba kAma kare che ke tArA saMbaMdhamAM ethI UlaTuM ja che, eTale sArAM kAma upara uparathI kare che, ane kharAba kAma tAdAsya vRttithI kare che-e sarva bAbatonA saMbaMdhamAM tArA hRdaya sAthe vicAra kara. vaLI, keTalAM sukRtyamAM ke apakRtyamAM tArI azakti vate che, e paNa tuM vicArI je. AvI rIte AtmanirIkSaNa karI jAgRti pAmelo jIva aneka pApamAMthI sahaja rIte bacI jAya che. athavA te pApakAryamAMthI bacavAnuM ene prabaLa nimitta prApta thAya che. teTalA mATe Atma-vicAraNA karI je sAdhya kAryo jaNAya, emAM ja tAre lakSya ApavuM ane e sAdhavA pAchaLa ja puruSArtha kare, ane je tyAga karavA yogya kAryo lAge, te tajI devAM. kahevAnI matalaba e che ke AtmavicAraNA karIne besI rahevuM nahi, paNa pachI je karavA yogya ke tajavA yogya lAge, te anukrame karavuM ane tajavuM. cauda niyama A ja dhoraNa para dhAravAnuM zAstrakAra kahe che. tethI jema sthaLa padArtho para aMkuza Ave che, tema ja AMtara pravRtti para aMkuza rAkhavA mATe Atma-jAgRti bahu upayogI che ane ane tethI ja cauda niyama para aMkuza Ave che. ene upaga sAdhujIvana ane zrAvakajIvanamAM ekasarakhe che. (6; 266) parapIDAvajanaH yoganirmaLatA parasya pIDAparivarjanAtte, tridhA triyogyapyamalA sadA'stu / sAmyaikalInaM gatadurvikalpaM, mano vacazcApyanaghapravRtti // 7 // (upajAti ) bIjA ane traNa prakAre pIDA na karavAthI tArA mana-vacana-kAyAnA vegonI tripuTI nirmaLa thAya che. mane mAtra samatAmAM ja lIna thaI jAya che. vaLI, te tenA durvikalpa tajI de che ane vacana paNa niravadya vyApAramAM ja pravRtta thatuM rahe che." vivecana-mAnasika, vAcika ane kAyika hiMsAne yathAdhikAra tyAga karavAnA mULa siddhAMta para jainadharmanI racanA che. masA paramo dharma: e sUtra sarva saMjogomAM satya che ane e siddhAMta para ja baMdhAyele dharma hoya te, te nAmane yogya che, e jaino vartanathI ane dalIlathI siddha karI Ape che. Atma-vyatirikta kaI paNa prANane pIDA karavI, bIjA pAse karAvavI athavA karanArane madada karavI ke te kAryanI prazaMsA karavI ke tenI puSTi karavI, e sarva varyuM che. ane ene varjavAthI mana, vacana ane kAyAnA pego bahu nirmaLa thAya che. jenAcAryo koI paNa kAryanuM taratamatAe zubhatva-azubhatva tenA hiMsA sAthenA saMbaMdha parathI ja kare che je kAryamAM a5 hiMsA te kArya teTale aMze sAruM. hiMsAnA saMbaMdhamAM eTaluM yAda rAkhavAnuM ke kAma, krodha, lobha, moha, mada, matsara vagere karavA e paNa (bhAva) hiMsA ja che, kAraNa ke emAM AtmaguNane ghAta thAya che. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] zubhavRttizikSapadeza [ 357 bAhya hi`sA ane 'taraga hiMsAnA tyAga thAya che tyAre ja samatA ane kSamArUpa mahAguNA prApta thAya che ane tyAra pachI guNazreNIe caDhatAM vakhata lAgatA nathI. samatA vagaranA koI paNa kAryane zAstrakAra nakAmu' gaNe che, eTaluM ja nahi paNa keTalIkavAra nakAmA karatAM paNa vadhAre kharAba gaNe che; jyAre ramatavALAM kAryomAM eka evI jAtanA AnaMdna Ave che ke je anubhavathI ja jANI zakAya. vaLI, hiMsAnA tyAga thatAM manamAMthI sa jAtanA mAThA vikalpo dUra thAya che, kAraNa ke durvikalpAnu kAraNa hiMsA ja che, jyAre pAraku` mana dukhAvavu e paNa hiMsA che ema samajavAmAM Ave ane enA tyAga karavA upAya levAmAM Ave tyAre saMkalpAnu* utpattisthAna nAza pAmI jAya che. AvI rIte hiMsA tajavAthI manayAga sAdhya thAya che ane vacanapravRtti paNa niravadya thAya che tenu' kAraNa upara kahyuM te ja samajavuM, graMthakartAe manayAga ane vacanayAganI zuddhi spaSTa zabdomAM kahI; e bannenI apekSAe kAyayeAgaddhi susAdhya che, tethI spaSTa kahI nathI, paNa atha ane saMbaMdha parathI samajI levI. (zrI dhanavijaya gaNi. ) zrImad cazeAvijayajI maunASTakamAM lakhe che ke :~~ sulabhaM vAganuccAra mauna mekendriyeSvapi / punaleSvapravRttistu yogAnAM maunamuttamam // " vANInA anucArarUpa mauna ekedriyAdine viSe paNa sulabha che, paraMtu yogAnu pudgalane viSe apravruttirUpa mauna uttama che. A bhAva kharAkhara hRdayamAM rAkhavAnI jarUra che. (7; 267) bhAvanA; Atmalaya maitrI pramodaM karuNAM ca samyakU, madhyasthatAM cAnaya sAmyamAtman ! / sadbhAvanAsvAtmalayaM x prayatnAt, kRtAvirAmaM ramayasva cetaH // 4 // ( upajAti ) he Atman ! maitrI, prameAda, karuNA ane madhyasthatAne sArI rIte bhAva, (ane te varDa) samatAbhAva pragaTa kara. prayatna karI sadbhAvanA bhAvIne AtmalayamAM visAme pAmyA vinA (tArA) manane krIDA karAva. 66 ,, (8) vivecana--1. matrIbhAva, prameAdamAva, karuNAbhAva ane mAdhyasthyabhAva tArA hRdayamAM niraMtara bhAva. e cAra bhAvanA bahu upayAgI che. emAM AtmaramaNa karavAthI parama sAdhya padArthI anubhavagAcara thAya che ane manane parama zAMti prApta thAya che. enu` sUkSma svarUpa prathama adhikAramAM batAvavA prayAsa karyAM che.+ e bhAvanA zubha vRttinuM mukhya aMga che. * sAtmyamiti pAThAntaram AtmanA sahekIbhAvamityarthaH / x svAptalyamiti vA pAThaH saMprAptatamayasthamAnuM yathA cAttayetvarthaH / + jue prathama adhikAra, zlAka 13-16, pRSTha 20-30, Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 ] adhyAtmakalpadruma [ paMcadaza 2. bhAvanA bhAvatAM bhAvatAM zuddha samatAno udaya thAya che. e samatA Atmika guNa che ane sthiratA e ene pAyo che. jJAna, dhyAna, tapa ane zIlayukta munie paNa samatAyukta muni jeTalo guNa niSpAdana karI zakatA nathI, ema jayAre vAcakavarya umAsvAtijI tema ja zrImadda yazovijayajI kahe che tyAre samatAnA lAbhanI parAkASThA samajAya che. 3. A pramANe zubha pravRtti karatAM karatAM jyAre samatA prApta thAya che, tyAra pachI jIva AtmajAgRti kare che, ene sAMsArika sarva kAryo turacha lAge che; enuM mana Atma-pariNatimAM De che; ene sarva dizA praphullita lAge che ane AtmaramaNa e ja kArya lAge che. zubha dhyAnadhArAne varasAda thAya tyAre Atmalaya thAya che ane e vakhate je AtmAnaMda thAya che te vacana-agocara che, AmaramaNa karavA mATe prabaLa puruSArtha pheravavAnI jarUra paDe che ane mane jyAre te bAbatamAM phekAya che tyAre tene bAhya vastunuM bhAna paNa rahetuM nathI. evA Atma-ramaNamAM jarA paNa anyatra visAme lIdhA vagara pravRtti kara, eTale niraMtara Atma-2maNutAnA kAryamAM ughukta thA ! (8) 268) mehanA subhaTane parAjaya kuryAnna* kutrApi mamatvabhAvaM, na ca prabho ratyaratI kaSAyAn / ihApi saukhyaM labhase'pyanIho, hyanuttarAmartyasukhAbhamAtman ! // 9 // ( indravannA) he samartha AtmA ! kaI paNa vastu upara mamatvabhAva na karavo, tema ja rati, arati ane kaSAya paNa na karavAM, jyAre tuM vAMchA rahita thaIza tyAre te anuttara vimAna mAM rahenArA devatAonuM sukha paNa tane ahIM maLaze." (9) vivecana-zubha vRttinAM sAdhanonuM vizeSa darzana karAvatAM kahe che H 1. he cetana ! tAruM che te tArI pAse ja che. deha tAre nathI, putra tArA nathI. strI tArI nathI ane ghana tAruM nathI. e cArenuM mamatva atra mahApIDA karanAruM che, eTaluM ja nahi paNa parabhavamAM mahAduHkha ApanAra che je vastuo tArI nathI tene tArI mAnIne teonA upara zA mATe rAcI mAcI rahe che ? tAro AtmA meha madirAmAM cakacUra thaI satyAsatyane viveka cUkI jAya che, tethI te sthiti dUra karI mamatvabhAvane tyAga karI de. 2-3. tAre suMdara vastu joIne rAjI thavuM nahi, ane tane priya na lAge evI vastu jeIne nArAja thavuM nahi. vastu kaI kharAba ke sArI nathI; e bAbatamAM tArI mAnyatA ja beTI che. e beTI mAnyatA para bAMdhelA vicAro tane herAna kare che, mATe rati-aratine khyAla choDI de. pachI tane AThama phlekamAM upara kahyuM tevo apUrva AnaMda prApta thaze. * kuryA na iti vA pATho mA vidadhyA ityarthaH / + vizeSa hakIkata mATe juo A graMthane adhikAra bIje, trIjo, ethe tathA pAMcame. Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] zubhavRttizikSApadeza [ 359 4, sa'sAramAM bhramaNa karAvanAra kaSAyAne tAre cheADI devA enu* svarUpa sAtamA adhikAramAM ApaNe joyu che. A sarva mAharAjAnA subhaTo che, te tArA para jaya meLavavA AvyA che; jo ene phAvavA daIza nahi, te tane lAbha thaze ane jo tu' tene jItI laIza ane mArIne kADhI mUkIza tA tA tane mahAsukha thaze, kAraNa ke kaSAya ane mamatva jaze eTale tuM niHspRha thaI jaIza. zrI upAdhyAyajI kahe che ke H-- paraspRhA mahAduHkhaM, niHspRhatvaM mahAsukham / etaduktaM samAsena, lakSaNaM sukhaduHkhayoH // niHspRha vRtti e mATAmAM mATu' sukha che. anuttara vimAnanA devAne savathI vadhAre sukha che, kAraNa ke tyAM svAmI-sevakabhAva nathI tema ja kAmavikArathI thatI zArIrika ke mAnasika viDaMbaNA nathI. A sukha tane prApta thaze. are! ame te kahIe chIe ke tane tethI paNa vadhAre sukha prApta thaze, kAraNa ke niHspRha jIva para duHkha asara karatuM nathI ane duHkha kadAca ja paDe che, eTalA mATe ja zuddha cAritra pALatAM akhaMDapaNe eka varSa vItI gayA pachI cAritravAnane anuttara vimAnanA devA karatAM paNa vadhAre sukha - AgamakAra batAve che. duHkha ke sukha e paNa mananAM mAnelAM che ane tethI tane A mahAna lAbha maLaze te dhyAnamAM le. AtmAmAM anata jJAna che ane anaMta vIca che. vIra prabhu jevu maLa, abhayakumAra jevI buddhi, hemacadrAcArya' jevu' zrutajJAna, kayavannA zeTha jevu' saubhAgya ane gajasukumALa jevI samatA zaktirUpe sarva AtmAmAM bharelI che; puruSAtha karI tene vyakta karavAnI jarUra che. A hetuthI ja AtmAne 'sama" ema uddezIne atra lAgyeA che. zubha pravRttinAM sthAne atra khatAvyAM ane kiMcit phaLa nirdiSTa karyuM. (9; 269) upasaMhAra : zuddha pravRtti karanAranI gati sa afratzikSAM yo'vadhArya vratastha - zraraNakaraNayogAnekacittaH zrayeta / sapadi bhavamahAbdhi klezarAzi sa tIrcA, vilasati zivasaukhyAnantyasAyujyamApyA||10|| mAlinI " yativAnA sabadhamAM ( upara pramANe ) khatAvelI je zikSA vratadhArI ( sAdhu ane upalakSaNathI zrAvaka ) ekAgra cittathI hRdayamAM ThasAve che ane cAritra tathA kriyAnA yAgAne seve che, te saMsArasamudrarUpa kalezanA DhagalA ekadama tarI jai ne, meAkSanA anaMta sukha sAthe tanmayapaNuM pAmI, pAte AnaMda kare che, " vivecana--A pramANe tIthakara mahArAjAo, gaNadharo ane pUrvAcAryAM zikhAmaNa ApI gayA che. tee A jIva upara ekAMta upakAra karavAnI niHspRha vRttithI dvArAyA hatA ane tethI, A jIvane zubha raste dvAravA sAru, koI khAkhatamAM kahevAmAM bAkI Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 ] adhyAtmaka9pama [ paMcadaza rAkhyuM nathI. AvA paramopakArI mahAtmAonA zabda lakSyamAM rAkhI, je prANuM cAritra ane kriyAmAM udyata thaI jAya che, te prabhunA AjJAMkita sevako kahevAya che. A upadezamAM sAdhue pitAne gya ane zrAvake pitAne cagya upadeza grahaNa karavAno che. e niyamanusAra je prANI caraNakaraNa guNone anusare che, te thoDA vakhatamAM saMsArasamudra ulaMghI jAya che ane je mokSasukhanuM varNana paNa karavuM azakya che, tene potAnA AtmA sAthe anaMta" zabda sahita ga karAve che, eTale anaMtakALa sudhI te sukha prApta kare che. eka mahAsukha ane vaLI te anaMtakALa sudhI, eTale pachI emAM vicAravAno paNa kaI avakAza rahetuM nathI. ene prApta karavA banatA prayAsa kare e ja kartavya che. (10; 270) evI rIte zubhavRttiupadeza nAmane paMdarame adhikAra saMpUrNa thaye. A adhikAramAM vRtti eTale vartana athavA pravRtti e artha samajavAno che. zubha pravRttinA aneka prasaMge atra batAvavAmAM AvyA che. te sarvane viSaya sAthe sAmAnya saMbaMdha che, paraMtu ekabIjA sAthe khAsa saMbaMdha nathI. A adhikAramAM mukhya upadeza sAdhune AzrayI che, paraMtu keTalIka hakIkata zrAvakane paNa upayogI che. pravRttinA viSenuM pRthakkaraNa kaleke mAM ja karyuM che, tethI atra punarAvartana karavAnI jarUra rahetI nathI. zubha pravRttinI aneka hakIkato che; te atra batAvI zakAya nahi, tethI sUrimahArAje bahu ja jarUranA viSayane ja hAtha lagADyo che. e sarva bAbata para khAsa dhyAna ApavAnI jarUra che. Avazyaka kriyAnI jarUriyAta prathama ja batAvI che ane te A jamAnAmAM khAsa jarUrI che. pravRtti (aprazasta) vadhatI jAya che ane dharmasAdhana a85 thatAM jAya che, teTalA mATe nitya Avazyaka kiyA avazya karavI joIe. jema dararejanuM pepara vAMcanArane pAMca divasa pepara na maLe te dizAzUnya jevuM lAge che, tevuM ja Avazyaka kriyAmAM raTaNa thaI javuM joIe. tapazcaryAnI bAbata paNa eTalI ja upayogI che. jamAne jyAre pApabaMdhanAM aneka kAryo zIkhave che, tyAre choDavAnAM A prabaLa sAdhane maMda thatAM jAya che, e kheda karavA jevuM che. jJAnAbhyAsano paNa A ja viSayamAM samAveza thAya che, e khAsa dhyAnamAM rAkhavA jevuM che. tyAra pachInA viSamAM aniyata vihAra karavA mATe sAdhune upadeza che. sUrimahArAja game tevA AkarA zabdamAM kahe, te te kahevAne teo hakadAra che. vihAranA viSayane aMge zrAvake e paNa varSanA thaDA divase komanA bhalA mATe arpaNa karI, dhArmika viSaya para vivecana-bhASaNa karavA dhyAna ApavuM, e upalakSaNathI samajavAnuM che. AtmanirIkSaNa mATenI sUcanA te bahu ja upayogI che. enAthI pitAnAM sarva kAryo para kAbU Ave che ane dhAryA vagaranuM kaI paNa kArya thatuM nathI. athavA thayuM hoya te paNa bhaviSyamAM na thavA mATe nizcaya karavAno prasaMga prApta karAve che. aDhAra pApasthAnakane aMge je dararoja AtmanirIkSaNa thAya, te apUrva lAbha prApta thavAne pUrata saMbhava che. Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] zubhavRttizikSapadeza [361 e zubha pravRttine mukhya uddeza mana, vacana ane kAyAne zubha raste pravartAvavA prayAsa kare e ja che ane te hetu upara paNa sUrimahArAja dhyAna kheMcyA vagara rahyA nathI. jyAM sudhI manamAM vicAra judA, vacana juduM ane vartana trIjA prakAranuM hoya tyAM sudhI sarva phegaTa che. tripuTIne traNa raste calAvavI nahi. e traNamAM paNa manane vaza karavAnI vizeSa jarUra che. e jema jema vaza thatuM jAya che tema tema karmabaMdhamAM bahu phera paDato jAya che. e jyAre nirmaLa thAya che tyAre Atma-pradezamAMthI zubha bhAvanA UThe che, zubha bhAvanAthI Atma-laya thAya che. Atma-layathI kevalyajJAna prApta thAya che ane te pachI ja mukti thAya che. mukti prApta karavI e ja kartavya che ane e ja prAptavya che. heya, zeya, upAdeyanuM svarUpa samajI, svAnukULa kriyAmAM pravRtti rAkhavI e ApaNuM kAma che. pariNAma sulabha che ane A bhavamAM paNa anubhava-gocara che. eka vakhata kArya karo ane pachI zubha phaLa maLI Avaze, e cokkasa mAnaje. A zubha vRtti rAkhavAnA zikSApATha ApyA che te hRdayapaTa para cItarI rAkhavA jevA che. iti savivaraNaH zubhavRttizikSApadezanAmA paJcadazo'dhikAraH // a. 46 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SoDazaH saamysrvsvaadhikaarH|| have AkhA graMthanA dehanarUpa eka pradhAna tatva sAmya-samatA sarvasva ja che, e viSaya para, upasaMhAra karatAM, saMkSipta vivecana kare che. A AkhA graMthane uddeza zuM che ? sAdhyabiMdu kyAM che? prayojana zuM che?--e sarva graMthakartA batAve che. bIjI rIte joIe te, A adhikAra prazasti jevo che. samatAnA saMbaMdhamAM atra je vicAro batAvavAmAM AvyA che te saMkSipta paNa bahALA che. manonigraha, mamava-tyAga ane zubhavRtti e sarva samatAmAM parisamApti pAme che, tethI sarva dvAra para zikhara caDhAvanAruM A dvAra che. samatAnuM rahasya dhAraNa karavA atra digdarzana karavAmAM AvyuM che. samatAnuM phala: mekSasaMpatti evaM sadAbhyAsakzena sAtmyaM, nayasva sAmyaM paramArthavedin / thatA thAH zivapalle, mavanti so mavamItimattA ? (35jJAti ) he tAtvika padArthanA jANanAra ! A pramANe (upara paMdara dvAramAM kahela) niraMtara abhyAsanA yAgathI samatAne AtmA sAthe joDI de, jethI karIne bhavanA bhayane bhedanAra tane mokSasaMpattio ekadama hastagata thaI jAya." (1) vivecana-kAMIka mamatvabhAva choDIne, kAMIka kaSAya choDIne, kAMIka ganI nirmaLatA karIne ane kAMIka svAtmaya karIne zubha vRtti karavI e ApaNe paMdaramA adhikAramAM joI gayA. e sarva prazasta pravRttine hetu samatAnI prApti karavAnuM ja che. tyAre A AkhA graMthamAM je je sAdhana batAvyAM che, te sarvanuM sAdhya samatAprApti che. je tane A graMtha vAMcatAM kAMI paNa paramArtha samajAya heya, te te A ja che. praNihanti kSaNArdhana sAmyamAlambya karma tat / carana suthAratIvratA gharamaffmaH | (hemacaMdrAcArya, gazAstra) matalaba, "je karmo koDe janma sudhI tIvra tapasyA karatAM paNa teDI zakAya nahi, tene samatAne avalaMbavAthI eka kSaNa mAtramAM nAza thAya che." Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] sAmyasarvasva [ 363 tAruM sAdhya samatA hovuM joIe. tene ane AtmAne joDANa karavA mATe niraM. tara abhyAsanI jarUra che, e paNa AkhA graMthamAM ApaNe avAranavAra joyuM che. have samatA prApta karavAnuM paNa kAMI nakAmuM nathI; te sAdhya ane sAdhana bane che. sukhane Adara ane duHkhano tyAga e sarva pravRttinuM prathama kArya che. samatAthI je sukha maLe che te avarya che, kAraNa ke bIjA sarva sukha pAchaLa duHkha Ave che. paNa sukhamaya samatAthI thatuM mokSanuM sukha te anaMta che. e parama sAdhyabiMdu daSTimAM rAkhIne samatA meLavavA, samatA rAkhavA atra upadeza che. mokSanAM sukha anirvacanIya che. mokSamaMdira para caDhavA mATe cauda pagathiyAM (guNasthAna) che. enuM ArohaNa karavA sAru atra dAdara batAvavAmAM Ave che. e maMdiranA ghaTe vagADavA mATe guNasthAna para ArahaNa karavAne puruSArtha karavo ucita che. he baMdhuo ! eka vakhata taddana nirupAdhi, nija svarUpamAM lInatA, ajarAmaratva, dekhAdeDane abhAva ane akhaMDa zAMti tathA sthiratAno khyAla kare. emAM kAMI paNa prAptavya lAge, to enA prabaLa kAraNa samatAne prApta karavA prayAsa karo ane te prApta karavA mATe A AkhA graMthamAM batAvelA judA judA viSayo upara dhyAna Ape. daDha prayatna, daDha nizcaya ane cAlu anusaraNa jarUra Ichita pariNAma lAvaze ane mokSa maMdiramAM tamArA nAmanA ghaMTa vAgaze; paNa te mATe UThe, udyama karo. yAda rAkhajo ke atyAre jevo avasara che, jevI jogavAI che, te vakhate ane tevI anukULatA pharI pharIne maLatAM mahAmukelI thaze. (1; 271) avidyAtyAga e samatAbIja tvameva duHkhaM narakastvameva, tvameva zarmApi zivaM tvameva / tvameva Li manavameva nIhavidyAma vadi vAramana ! 2(traNagrA) "he Atmana ! tuM ja duHkha, tuM ja naraka, tuM ja sukha ane mokSa paNa tuM ja. vaLI, tuM ja kAma ane mana paNa tuM ja. avidyAne tajI de ane sAvadhAna thA." (2) vivecana-he Atman ! tuM ja duHkha che, kAraNa ke duHkhane niSpAdana karavA mATe je karma joIe te te ja karyA che. duHkhanAM sAdhane paNa tuM ja taiyAra kare che ane sukha-duHkhanI sAcI-beTI kalpanA paNa tuM ja kare che. e ja niyamAnusAra naraka paNa tuM ja che. vaLI, duHkhane saMcaya karanAra ane samajanAra tuM ja che. tema sukha mATe paNa tuM ja adhiSThAtA ane viveka karanAra che. tArI ochI-vadhatI samajaNa mATe tu amuka lAgaNIne sukha mAnI beThe che te paNa tuM ja che ane je prabaLa puruSArtha kare te sarva sukha-duHkhane atyaMtabhAva karI mekSamaMdiramAM cirakALa sudhI AnaMda bhegave te paNa tuM ja che. tethI, vAstavika kahIe to, mikSa tAre che, eTale tuM ja mokSa che. nyAyanA eka ke "jAM ghATAttare kAM eTale avajJAne tyAga karI de, eTale anAdarano tyAga kara. A karatAM savighAM pATha vadhAre baMdhabesate artha batAvanAra lAge che.. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 ] adhyAtmakalpama [ Diza niyama pramANe dharma ane dharmIne abheda che. mIThuM khAruM che, tyAM khArApaNuM e dharma tha, mIThuM e dhama thayuM; atra khArAza ane mIThuM e judAM nathI, tethI dharma ane dharmIne abheda thaye; tevI ja rIte jIva karma karIne saMskRta ane asaMvRta che, chatAM paNa paryAya ane paryAyIne uparanA niyama pramANe abheda che. e ja niyama pramANe karmane karanAra ane manane preranAra paNa tuM ja hevAthI karma ane mana paNa tuM ja che. jaina zAstramAM AtmA upara ja badhe AdhAra rahe che. ene koI madada karatuM nathI, tema ja ene bahAranI madadanI apekSA rahetI paNa nathI. enI akhaMDa sthitimAM e zuddha, akSaya, avinAzI; nitya che. karmanA saMbaMdhathI enI zuddha dazA para paDa pharI vaLyAM che. e paDa dUra karavA mATe prabaLa puruSArtha pheravavo joIe ane teTalA mATe asAdhAraNa udyoga kara joIe. A AtmAmAM anaMta zakti che. e dhAre te parvatane paNa teDI zake che ane vIra paramAtmA jeTaluM jJAna ane Rddhi meLavI zake che. eTalA mATe ApaNe agAu joI gayA chIe ke appA nai veyaraNI, appA me kUDasAmalI / appA kAmadudhA gheNU, appA me naMdanaM dhanaM // A siddhAMtanuM vAkya che ane turata samajAI jAya tevuM che. emAM kahe che ke "AtmA kAmadughA gAya che ane AtmA naMdanavana che." enI pAsethI kAma letAM AvaDe to e sarva Ichita sukhe (sthaLa ane mAnasika) Ape che. e sarva che e vAta te kharI paNa te tArAmAM che, ema batAvI Apa. e batAvI ApavA mATe avidyAne tyAga kare. ajJAnathI aMdha samAna avasthA rahe che, ajJa jIvana e lagabhaga nakAmuM thaI jAya che, mATe avidyAne tyAga karI tArAM yogya kartavyomAM sAvadhAna thaI jA. zAstrakAra kahe che ke ajJAnaM rAhu mo vAI, dhAri sfpa : e krodhAdika tIvra pApothI paNa ajJAna mahAkaSTa ApanAra che. jyAM sudhI ajJAnane nAza thaze nahi tyAM sudhI sAdhya najaramAM Avaze nahi, mATe he bhAI! tuM jAgrata thA, khaDo thA, puruSArtha pragaTa kara, vIrya pherava. (2; 272) sukha-dukhanAM mULa : samatA-mamatA niHsaGgatAmehi sadA tadAtmannartheSvazeSeSvapi sAmyabhAvAt / avehi vidvan ! mamataiva mUlaM, zucAM sukhAnAM samataiva ceti // 3 // (upajAti) he Atman ! sarva padArtho upara sadA samatAbhAva lAvIne, niHsaMgapaNuM prApta kara. he vidvAna ! tuM jANI leje ke duHkhanuM mULa mamatA ja che ane sukhanuM mULa samatA ja che." (3) Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra] sAmyasarvasva [365 vivecana--ApaNe joI gayA ke sukha, duHkha, mokSa ke naraka e AtmA ja che, kAraNa ke tenuM upAdAne kAraNu AtmA che. e AtmAmAM je samabhAva Apyo hoya, te te pitAnuM asala svarUpe pragaTa karIne Ichita artha prApta karI zake. e samatA prApta karavAnAM sAdhano ane rastAo A graMthamAM batAvyA che. e rIte samatAbhAva jyAre prApta thAya che tyAra pachI niHsaMgavRtti prApta thavAne mArga maLe che. pauddhagalika sarva vastuo ane bhAva eTale ghara, ghareNuM, palaMga vagere padArtho ane kaSAyAdi bhAvathI chUTA paDavuM, tene saMbaMdha . e niHsaMgatI kahevAya che. e hakIkta lakSyamAM rAkhIne ene sAdhyabiMdu banAvavuM joIe. have sukhanuM mULa zuM che ane duHkhanuM mULa zuM che e TUMkamAM kahI de che. sarva jI para samabhAva, sarva vastuo para samabhAva thAya, rAjA ke raMka para, dhanavAna ke nirdhana para, athavA evA virodha batAvanArA be zabdathI pradarzita thatA koI paNa vyaktiyugala upara, tema ja koI paNa padArtha yugala upara cokkasa AkarSaNa ke anAkarSaNa na thAya e samatA che ane sarva sukhanuM mULa e ja che. eka te samatA rAkhanAra para duHkha paDatuM nathI ane bIjuM, tene duHkha lAgatuM nathI. AvI rIte samatA rAkhanAra prANuM bane jAtinA sacogamAM Atmahita sAdhI zake che. bIjI bAjue joIe te, sarva duHkhanuM kAraNa mamatA che. A ghara mAruM che, A strI mArI che ke A putra mAre che, e mArApaNathI ja duHkha thAya che. pitAnI jAtane sAkSIbhAve mAnanArA vIra dhuraMdhare gharane dharmazALA gaNe che ane parivArane meLA tulya gaNe che. mamatAthI ja dukha thAya che, e spaSTa jaNAya che. ene zAstrakAra mohajanya kahe che ane mahine sarva karmomAM zAstrakAra rAjAnuM pada Ape che. sarva karmomAM tenI cIkAza paNa bahu hoya che ane sthiti paNa bahu heAya che. e mAharAjAne vaza karavA mATe dharmabaMdhakara maMtrI jevA satyavaktA mahAtmAonA saMganI bahu jarUra che, e saMgathI saMsArasthiti samajAya, tethI tene tyAga karavA vicAra thAya, vicArathI kArya thAya, kAryathI samatAguNa Ave ane samatAthI niHsaMgatA prApta thAya ane tema thAya tyAre, vairAgyazatakakAra kahe che tema, gAyana ane vilApa, nRtya ane viTaMbanA, AbhUSaNa ne bhAra, kAmaga ane duHkhanAM sAdhanAmAM tene kAMI taphAvata lAgatuM nathI. mamatA ane samatAnuM A taravajJAna bahu dhyAnamAM rAkhavA yogya che. samatA rAkhavI eTale besI rahevuM, e bhAva nathI. e uparanA vivecanathI spaSTa thayuM haze. Idriyone zubha pravRtti karAvI, pitAnA jIvanane dharmamaya karI devuM, e duHSama kALAnusAra sva-adhikAra pramANe "samatAnuM prathama AdaraNIya lakSaNa che. (3) 273). samatAnI vAnakI phelAvApti strISu dhUliSu nije ca pare vA, sampadi prasaradApadi cAtman ! / tahi samatA mamatA[[, jena zAzvata suvAyaf I 4 (thA jatA) Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366] adhyAtmakalpama [pADA strI uparathI ane dhULa uparathI, pitAnA uparathI ane pArakA uparathI, saMpatti uparathI ane vistRta Apatti uparathI, mamatA mUkI daIne he Atmana ! tuM samatA rAkha, jethI karIne zAzvata sukha sAthe ekya thaze." (4) vivecana-samatAne ja upadeza vizeSa spaSTa kare che. he Atman ! tAre je mokSasukha sAthe akatha karavuM hoya, abheda kare heya, ekAkAra vRtti karavI hoya, to huM tane kahuM chuM. tema tuM samabhAva prApta kara; e samabhAva tAruM sarvasva che, je tane duHkhamAMthI choDAvavA zaktimAna che ane adhyAtma graMthane e ja prathama pade upadezano viSaya che. tane jyAre strI upara ane dhULa upara samabhAva thaze ane tane pitAnAM ane pArakAM upara samabhAva thaze, tyAre tAre kAMIka Are Avyo che ema jaNAze. atyAre te ekAeka samAcAra sAMbhaLyA ke bhAI ! tamAro chokaro paDI gayo che, sakhata vAgyuM che, rudhira cAlyuM jAya che vagere, A zabda sAMbhaLatAM A jIvanA gabharATane pAra rahetuM nathI. game tevA kAmamAM haze te sarva cheDI eka tarapha vaidyone belAvavA mANase mokalaze ane te pite paNa te jagyA para javA cAlavA mAMDaze. raste keTalI jAtanA saMkalpavikalpa manamAM thAya che, te vAMcanAra samajI zakaze. aDadhe raste pahoMcatAM khabara paDI ke e bIjAno cho paDI gayuM che. "hAza ! ThIka thayuM."--A uddagAra nIkaLI jaze. A sarva zuM batAve che? jyAM sudhI potAnA chokarA tarapha ane pArakAnA chokarA tarapha ATale bheda rahe che tyAM sudhI samabhAva prApta thaye che, ema kahevAya nahi. jyAre pitAnA ane pArakAnA putra tarapha sarakho premabhAva athavA udAsInatA rahe (paNa potAnA upara prema ane bIjAnA upara dhikkAra nahi) tyAre samatA prApta thAya ane tyAre ja niHsaMgatA prApta thAya ane pachI chevaTe ajarAmarasukha paNa tyAre ja prApta thAya. jema pitAnA ane pArakAnA upara samabhAva rAkhavAnI AvazyakatA che tema ja saMpatti ane vipattinA prasaMgoe paNa mananI sthiratA jALavI rAkhe, te ja samatA prApta thaI kahevAya che. A viSaya paratve anyatra bahu lakhAyuM che tethI atra vistAra karavAnI jarUra rahetI nathI. (4; 274) - samatAnA kAraNarUpa padArthonuM sevana kara tameva sevasva guruM prayatnAdadhISva zAstrANyapi tAni vidvan ! / tadeva tattvaM paribhAvayAtman ! yebhyo bhavetsAmyasudhopabhogaH // 5 // ( upajAti ) te ja gurunI prayatnathI sevA kara, te ja zAstrane abhyAsa kara ane he Atmana ! te ja tattvanuM ciMtana kara ke jenAthI tane samatArUpa amRtane svAda Ave." (5) - vivecana-gurumahArAjAnI sevA karavI ThIka che, paNa teno hetu ze? tevI ja rIte zAstrAbhyAsa kare e paNa sAro che ane tattvaciMtavana karavuM e paNa sAruM che; Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra] sAmyasavasva [ 367 paNa e badhAM kAraNa che, enuM kArya samatAbhAvanI prApti ja che; nahi te abhyAsa abhyAsamAM ja rahe che ane sevAthI khAsa lAbha thatuM nathI, eTalA ja mATe umAsvAti vAcaka mahArAje prazamarati prakaraNamAM kahyuM che ke dRDhatAmupaiti vairAgyavAsanA yena yena bhAvena / tamina tarimA, kAyamanovAmikhyAH | (prazamarati zloka 16) je je bhAvathI vairAgyavAsanA daDha thAya, vairAgyabhAva piSAya te te bhAva bhAvavA mATe mana, vacana, kAyAthI abhyAsa kare." samatA sarvasva che e zlekamAM tene utpanna karanAra ane jALavI rAkhanAra bhAvene vizeSa jAgrata karavAno ane abhyAsa karavAne upadeza karI, samatAbhAva sarvadA baLe rahe e upadeza ApyuM. te ja gurunI sevA karavI ke jyAMthI samatAbhAva pilAya, e zabdathI e ivani thayA ke je guru pAse mojamajA khAtara sAMsArika vAte cAlatI heya, khaTapaTa cAlatI hoya, kaSAyanI vRddhi thatI hoya, temanI pAse javAne paricaya jarA paNa rAkha nahi. zAstrAbhyAsamAM paNa bahu dhyAna rAkhavAnI jarUra che. je zAstra viSayakaSAyane vadhAranArAM haya, jemAM A saMsAramAM sarva prakAranuM paugalika sukha bhogavI levAne upadeza heya, jemAM parajIvane pIDA upajAvI pitAne sukha meLavavAnuM kathana hoya, e sarva zAstra jevAnI IcchA karavI nahi. je zAstra vAMcI saMsAra svarUpa barAbara samajAya ane mana samatA pAmI jAya, ene ja abhyAsa kare. evI ja rIte tatvaciMtavana mATe paNa samajI levuM. (5) 275) A granthaH samatAsanI vAnakI samagrasacchAstramahANavebhyaH, samuddhataH sAmyasudhAraso'yam / niyatA hai vizvadhA ! samakvamidApi pu suvavava vava . 6(travajJA) "A samatA-amRtane rasa moTA moTA samagra zAsa-samudromAMthI uddharyo che, je paMDitajane ! tame te rasa pIo ane mokSasukhanI vAnakI ahIM paNa maLa." (6) vivecana-samatAvaMtanuM svarUpa batAvatAM anubhavI yegI zrImadda kapUracaMdajI (cidAnaMdajI) mahArAja kahe che ke - je ari mitta barAbara jAnata, pArasa era pASANa jyu heI, kaMcana ci samAna ahe jasa, nIca narezameM bheda na keI. mAna kahA apamAna kahA mana, eso vicAra nahi tasa keI;. rAga nahi, aru rasa nahi citta, dhanya ahe jagameM jana soI, 1 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368] adhyAtmakalpama [Diza jJAnI kahe, ajJAnI kahe keI, dayAnI kahe, manamAnI kyuM keI; jegI kahe, bhAve bhegI kahe keI, jAku jI mana bhAvata haiI. doSI kahe niradevI kahe, piMDoSI kahe ke guna joI; rAga nahi, aru resa nahi jAuM, dhanya he jagameM jana seI. 2 sAdhu susaMta mahuta kahe keI, bhAve kahe nIragaMtha piyAreka cera kahe, cAhe hera kahe ke, seva kare ke jAna duhAre. vinaya kare ke uce beThAva javuM, dUrathI dekha kahe keu jAre; dhAra sadA samabhAva "cidAnaMda", leka kahAvata sunata nere. 3. samatAvaMtanuM A lakSaNa che. samatAne mATe chevaTe upAdhyAyajI kahe che ke "upazama sAra che pravacane, sujasa vacana e pramANe re." - samatA e ja zAstrane sAra che. saMsAra-sukhamAM sukha jevuM kAMI paNa nathI. game te kAryamAM samatA hoya te ja sukha che, tethI zAstrakAra kahe che ke samatA viNa je anusare, prANa puSyakAma; chAra upara te lIpaNuM, jhAMkhara citrAma, dhArmika kAryomAM samatA hoya te ja sukha thAya che. mokSamAM paNa samatAnuM ja sukha che. tyAM chokarAonAM vevizALa ke mAlanI levaDadevaDane svArtha, dekhAva karavAne bAhA raMga ane aMtaraMga kapaTavRtti evuM kAMI hetuM nathI. sthiratA e samatA che ane mokSamAM sthiratA e ja cAritra che. mokSasukhamAM je AnaMda che tenI vAnakI atre meLavavI hoya, te te samatA-prAptithI maLe che. graMthakartA zrI munisuMdarasUri mahArAje keTalo vicAra karIne A graMtha lakhyuM che te A zleka parathI jaNAya che. aneka zAstranuM dahana karI A graMtha upasaMhArarUpe tAtvika daSTie lakhAyo che. zAMtarasAtmaka graMthanuM dehana karI kADhelo rasa jyAre pIvAmAM Ave che tyAre mana Dele che, anirvacanIya sukhane anubhava kare che ane praphullita bane che. evI rIte jyAre prANI samatArasane anubhava kare che, rasAdhirAjanuM sevana kare che, eTale jyAre mamatA mUkI samatA Adare che, tyAre, upara kahyuM tema, mokSasukhanI vAnakI A manuSyajanmamAM paNa prApta kare che. Adhi, vyAdhi ane upAdhine tyAga, kaSAyane viraha ane svAtmasaMteSa jyAM ekaThAM thAya tyAM pachI bAkI zuM rahe? - priya vAcaka! jarA eka vAra anubhava karaje. A graMtha vAMcavAnuM phaLa e ja che. Atmadarzana karavuM hoya, dukhano sarvathA nAza karavo hoya, te A graMtha daza-vIza vAra vAMcaje, vicAraje, samajaje. graMthakAre je vicAre batAvyA che te pukhta vicAra karyA pachI siddha karelA vicAro ja che. prathama daSTie sAmAnya lAgatA viSayo paNa atyaMta gaMbhIra ja aDhAra pApathAnakamAM chaThThA krodha pApasthAnakanI sajajhAya, Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] sAmyasarvasva [369 che. e sukhano AnaMda thayA pachI tane emAM aparimita AnaMda Avaze, pachI bhalAmaNa karavAnI jarUra raheze nahi. (6; 276) kartA, nAma viSaya, projana zAntarasabhAvanAtmA, munisundarasUribhiH kRto granthaH / brahmaspRhayA dhyeyaH, svaparahito'dhyAtmakalpatarureSaH // 7 // (gIti ) / zAMtarasabhAvanAthI bharapUra adhyAtmajJAnanA ka9pavRkSa (adhyAtmakalpadruma) graMthane zrI munisuMdarasUrie potAnA ane paranA hitane mATe ravo tenuM brahma (jJAna ane kriyA) prApta karavAnI IcchAthI adhyayana karavuM" (7) vivecana-A graMthanA kartA koNa che, tenuM prathama sUcana karavAmAM AvyuM che. zrI somasuMdarasUrinA ziSya munisuMdarasUri mahArAja A graMthanA kartA che. teonuM je caritra labhya thayuM che, te graMthanI zarUAtamAM ApyuM che. teo sahasAvadhAnI hoI asAdhAraNa buddhibaLa dharAvatA hatA. janasamUha para aneka upakAra karavAmAM ahoniza tatpara thayelA teo zAMtarasane varasAda varasAvatA hatA. e sUrimahArAje A adhyAtmakalpakama graMtha banAve che. e nAma keTale aMze sArthaka thAya che te ApaNe upodaghAtamAM joI gayA. ane graMthanuM adhyayana karatAM e viSaya phuTa thayo. A zlokamAM kartAnuM ane graMthanuM nAma batAvyuM. A graMthano viSaya zuM che te paNa atra batAvyuM che. zAMtarasanI bhAvanAvALA A graMtha che. e rasa hRdayane keTaluM nirmaLa kare che ane tene zA mATe rasanI vyAkhyAmAM mUka joIe, eTaluM ja nahi paNa ene "rasAdhirAja' zA mATe kahevAmAM Avyo che, te mATe ApaNe bhUmikAmAM nirUpaNa kareluM vivecanagna joI gayA. graMtha karavAnuM prayojana zuM che, te paNa atra phuTa thAya che. brahma eTale jJAna ane kriyA athavA paramAtmasvarUpe pragaTa thayeluM zuddha AtmasvarUpa. mekSanI IrachAvALA prANIoe te prApta karavA abhyAsa karavo. e prayojana batAvatAM adhikArI koNa che enuM paNa sUcana karavAmAM AvyuM che. A graMtha svaparahitanI daSTithI banAvavAmAM Avyo che ane te ja daSTie te para vivecana karavAmAM AvyuM che. graMthakartA haMmezAM parahita karavAnI ucca vRttithI ja derAya che. chatAM parahita paNa tattvathI Atmahita ja che tethI, tema ja samatA rasapradhAna jIvanavALAnuM e prathama kartavya che tethI, sUri mahArAje A graMtha svaparahita sAru banAvyA che. e ja mahAtmAne pagale cAlI ane ene maLatI IcchAthI prerAI, atra kAMIka vivecana karavA prayAsa karyo che. e kAryamAM phateha keTale darajajo maLI che te jovAnuM kArya lekhakanuM nathI, paNa zuddha hRdaya rAkhavAnuM ane jaNAyelA bhAva kahevAnuM tenuM kartavya che. sUri mahArAje A graMthanI racanA * A vivecana karavA dhAryuM hatuM, paNa thaI zakayuM nathI, je mATe pIThikA juo. * zAMH 47 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370.] adhyAtmakalpama [ paDaza karavAmAM pitAnI zakti bahu sArI rIte vAparI che ema anumAna thAya che. (ene mATe jue upaddaghAta.) A graMtha adhyAtmajJAnanuM kalpavRkSa che; mAganAra bhUlaze te judI vAta che, bAkI je vastu mAgavAmAM Avaze te kalpavRkSa te turata ja Apaze. (7; 277) upasaMhAra imamiti matimAnadhItya citte ramayati yo viramatyayaM bhavAd drAk / sa ca niyatamato rameta cAsmin saha bhavavairijayazriyA zivazrIH / / 8 // (puSpitAgrA)* je buddhimAna puruSo A graMthanuM adhyayana karIne, tene cittamAM ramaNa karAve, teo thoDA vakhatamAM saMsArathI virakta thaI jAya ane saMsArarUpa zatrunA jayanI lakSmInI sAthe mokSalakSmInI kIDA jarUra kare." (8) vivecana-A graMthanA adhyayana ane ramaNa (nididhyAsana) para atra dhyAna kheMcavAmAM AvyuM che. je prANI A graMthano abhyAsa karI anubhavanI jAgRti rAkhe che te sarva vAMchita padArthone prApta karI zake che. eka abhyAsa kAmane nathI; abhyAsane sadupayoga ane durupayoga bane thAya che. duniyAmAM kharAbamAM kharAba mANasa paNa abhyAsavALa ja thAya che, ane keTalIka vAra yogyatA vagara adhyAtmane DeLa karavAthI DhAMga paNa prApta thAya che, vastu sAra e che ke, je abhyAsa karI te abhyAsane cittamAM cUMTADI de che, mana sAthe meLavI nAkhe che ane cittamAM ramaNa karAve che, te ja icchita sukhe jarUra meLavI zake che. leka (Locke) nAmane aMgreja vidvAna thaye che, te kahe che ke pAMca miniTa vAMce ne tenA para paMdara miniTa vicAra karo. AvI rIte jene manana karavAnI Teva paDaze, te ja prANuM kharekhara sAra zodhI zakaze. manana karyA vagara AtmajAgRti thatI nathI; vAMcelo viSaya aMtaraMgamAM jarA paNa asara karyA vagara upara uparathI cAlyA jAya che. manananI Teva paDe che tyAre ja vasturahasya samajAya che; nahi te kUvAnA kAMThA para bAMdhelA paththara kesanA AkhA divasanA pANInA mArA pachI paNa, pAMca miniTa pANuM paDavAnuM baMdha thAya che tyAre, jema kAMThe pANI vagarane kere thaI jAya che, tema manana vagarane abhyAsa aMtaraMgamAM Utarata ja nathI. evI rIte manana karavAmAM Ave te saMsArazatrunI jayalakSamI ane mokSalakSmI bane benapaNIo A jIvana sAthe varamALA AropaNa kare. e prApta karavAnI ja ApaNI IrachA che. jayazriyA" e sAMketika zabdathI graMthakartAnuM nAma dhvanita thAya che. (8) 278) evI rIte sAmyasarvasvAdhikAra nAmane soLa ane chello adhikAra pUrNa thaze. AmAM graMthanA sarva viSayanuM dahana karI sAra batAvavAmAM Avyo che je che te samatAmAM ja AvIne samAya che. samatAnA sukha pAse IMdra ane cakravatInuM sukha paNa alpa kahyuM tyAre pachI e sukha utkRSTa che emAM jarA paNa sadeha jevuM nathI. vaLI, e samatAnA * pR-313 nI * TippaNI juo. Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ] sAmyasavasva [ 371 prabhAvathI mekSa AMgaLInA TeravA para AvI jAya che. AthI vadhAre zuM kahI zakAya? sarva jIva upara samabhAva rAkhavo, sarva vastu upara samabhAva rAkho, pIddagalika vastu para rAgacheSa karavA nahi ane rAgadveSa zaiddagalika ja che ema samajavuM, doSavAna prANI upara paNa karuNuM rAkhavI ane guNavaMtane joI aMtaHkaraNamAM pramoda lAvo ane pite guNa prApta karavAnI zuddha IcchA rAkhavI e ja A jIvanane mukhya hetu che, jIvanaprAptinuM parama sAdhyabiMdu che ane prApta thayela jogavAIno sadupayeAga che. evA prakAranuM jIvana samatAmaya jIvana kahevAya che. enI gerahAjarImAM A bhava eka pherA samAna samaje. anAdi saMsAranI ghaTanAmAM pacAsa, sATha ke eMzI varasa e kAMI bahu nathI. eTalA vakhatamAM aneka jAtanAM tophAna karI AkhI duniyAne hacamacAvI mUkavI athavA aprAmANika AcaraNa karavAM ane pApakarmathI bhAre thaI javuM ke kALA bajAra karavA e vastusvarUpanuM ajJAna, jaDatA ane ekAMta mUrkhAI che. anaMta zaktivALe A AtmA zubha pravRttithI, dhAre te, hAla paNa, A jiMdagI pachI nava varasamAM mokSa prApta karI zake. A jIva vinA kAraNe aneka duHkha sahana kare che te savano hetu ane kAraNa samajI, mULa viSaya para AvI javuM; ane trIjA zlokamAM kahyuM che ke mamatA sarva duHkhanuM mULa che ane samatA sarva sukhanuM mULa che, e sArI rIte samajavuM. eTalA mATe krodhAgnine samajaLathI zamAvavo, vivekavajathI mAnaparvatane cheda kara, saraLatA auSadhithI mAyAzalyanuM nivAraNa karavuM ane viSayane tajI devA, e samatAprAptine upAya che. e samatA samakitadaSTi tatvajijJAsune mana sarvasva che. enI khAtara ciMtAmaNi ratna ke kAmadhenune bhoga Apa paDe, te paNa tene kAMI lAgatuM nathI. AvI rIte zrI munisuMdarasUri mahArAje racela zrI adhyAtmakalapakuma graMtha atra pUrNa thAya che. emAM samatAne viSaya mukhya che. enI puSTimAM aneka upayogI viSaya para prasaMge varNana karyuM che. e graMtha keTalo upayegI thaye che te saMbaMdhI vizeSa hakIkata vivecanamAM dareka prasaMge kahI che ane kAMIka hakIkata upaghAtamAM paNa batAvI che. e graMtha vAMcI, samatArasa prApta karI, jIvanamAM dhArmika tanmayatA lagAvI, akhaMDa samAdhisukha anubhavI, avicchinna sAdi anaMta sukha prApta kare, evI A lekhakanI aMtaHkaraNanI prArthanA ane IrachA che. savivaraNaH sAmyasarvasvanAmA SoDazo'dhikAraH // zrIzAntarasabhAvanAsvarUpo'dhyAtmakalpadrumAbhidho grantho jayazyaGkaH / zrImunisundaramaribhiH kRtaH savivaraNaH samAptaH / rUti rA che. Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtmakalpadruma graMtha mULa zlokonI bhASAmAM copAI* parama puruSa paramesara rUpa, Adi puruSanau akala sarUpa sAmI asaraNasaraNa kahAya, sakala surAsura seve pAya. . praNamI tAsa caraNAraviMda, kharataragacchapati zrI jiNacaMda; saMbhArI zrI saddaguru nAma, bhASA likhuM saMskRta ThAma. . adhyAtmakalpadruma lAu, zrI munisuMdarasUre kahya paramAratha upadezana karI, navama zAMta rasapati aNusarI. | aMtara ari jIpI jayasiri, * zAMtarase zrI vIre varI; niravRttikArI te pariNAma, caramakaraNamAM AvyA tAma. 1 sakala maMgalanidhirUpI hiye, Abhe nirupama sukha pAmIe; zivasukha tarata lahIje jiNe, bhAvau bhAvika zAMtarasa tiNe. 2 samatAmAMhi rahe 4 layalIna, na rahe strI suta dhanaha* adhIna; dehI mamatane viSaya 1 kaSAya che, na kare rahe zrIhacitta lAyaba. 3 verAgI10 vaLI zuddha ghamadeva-guru-prama jANa kare vrata seva; saMvararUpI zubha calagatI,pa se samatArasa zivamatI. 4 eha kahyA seLa adhikAra, saMgraha eNe zA majhAra; pahiluM tihAM samatA upadeza, vacana karI bhAkhuM lavaleza. sAbhyapadeza-kathana cittabAla mata mUkI tuM, bhAvana bIja anUpa; jiNa tujane duradhyAna sura, na chalaIne chalanA kU5 5 sadazatA-kathana je sagaluM Idriyasukha thAya, nara sura iMda taNuI sukha mAya; biMdu pare samatA pUresare, te jANI Adara citta dhare. 6 * A pAInuM pustaka rA. rA. kezavalAla premacaMda taraphathI amadAvAda DelAnA bhaMDAramAMthI maLI AvyuM che. paraMtu te bahu moDuM maLyuM tethI pAchaLa dAkhala karyuM che. vAMcanAranI sagavaDa mATe dareka zlokanA vivecanane, aMte je cAlu naMbara mUkayo che te ja naMbara pAIne paNa Ape che. AthI saMskRta zloka sAthe mukAbalo karavAmAM bahu sagavaDa thavA saMbhava che. pachInI AvRttimAM paNa A ja goThavaNa vadhAre anukaLa che ema dhArIne pheraphAra karavAmAM Avyo nathI. e ja goThavaNa cAlu che. * jayazrI. * A kaDI A graMthanA seLa vibhAga (adhikAra) batAve che. + chaLe. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -kuma ] gujarAtI cApAI samatAzraya-phaLa-kathana adITha vividha karama *parakAra, jANI sahu jana vacanavikAra, paraNita rAkhI udAsa bhAva, muni Asare aduHkha sukha DhAva. samatAzraya-sukha-kathana sarava jaMtu upara kSaNu eka, ja+ mana maitrI ANe cheka; te sukha parama rUpa bhAgave, je ihu parabhava na thayA che. samatAzrita jIvalakSaNa-kathana jehanai mitra, na zatru na koI, nija para bhAva na heAve sAi iMdriyA na rame citta jAsa, yeAgI muktakaSAyAvAsa. 7 . re samatAkAraNa-kaeNthana maitrI karI jIu jagajatasu, pramAda dhari jIva guNavaMtapu; karuNA bhavapIDita janasa`ga, niraguNu pari x dhari udAsa ra`ga. 10 xxmaigyAdisvarUpa-kathana maitrI parahitaciMtA jeha paraduHkhavAraNa karuNA te; pramAda parasukha sa tASasuM, upekSA te madhyagadoSasu, 12 maitrIlakSaNa-kathana dharivu' jema karau kA pApa, vaLI na lahau koI duHkhatApa; mukAvA bhavathI jagaja ta; mati e matrI kahiye tata. 13 pramAdalakSaNa-kathana sakala DhAnA pheDaluhAra, vastutattvanA dekhaNahAra; guNavaMtanu e kari* * pakSa, jIu tu' hi te muditA lakSa, 14 karuNA-lakSaNa dIna hIna dukhiyA bhayabhIta, cAcamAna jIvita nija cIta; tasa upakArataNI je buddhi, lahi te chau tuM karuNA zuddhi. 15 madhyasthatA-lakSaNa jovuM kara ka tehavuM, vaLI sura-guru niMdA jehavu; nija parasa`saka upari timai, lahi jIu te madhyasthAI ma. 16 * prakAra. + jyAre. x pare, upara. xx 11 mA zlAkanI copAI lakhI nathI tethI te saMkhyA paDI rahe che; athavA 11-12 ne bAramI gAthAmAM samAveza thAya che * karavuM. [ 373 Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 374 gujarAtI copAI [ adhyAtma samatAsukha-kathana sakala cetanAcetana viSe, sparza, rUpa, rava, gaMdha, rasa lakhe; sAmyabhAva joIsa je citta, te tujha karagata sivasukha tatta. 17 AtamamadavAraNa-kathana cAM guNa tujha jiNa vAMche stuti, syu karatau% madabhara adabhUti narakabhIti kiNa sukRte gaI, myuM jIta yama te mana jaI. 18 gva-kathana guNa levaI je guNiyala taNuI, paraniMdA Atamane bhaNe mana samabhAve rAkhe valI, khIje vyatyaye vettA ralI. 19 yathArthavettA-kathana navi jANe zatru naI mitra, nava hitAhita nija para citta; sukha vAM che jau karaI duHkhadheSax, ISTa lahisi kima niyANaha re. 20 vettAphaLakathana sukRta jANI sarSa pariNAma, ramaNIe rahe cirasthiti kAma; anya bhave tu anaMta sukha lahaI, tau kima vratathI nAThau vahaI. 21 svaparavibhAga-kathana nija para kIdhuM jeha vibhAga, rAgAdike teha ja ari lAga; caugati dukha kAraNathI tanaI, jANaI nahI arikRtrima mane. 22 vastu anitye sAmya-kzana anAdi Atama nija para Adi, ke naI piNa nahi bhAva anAdi; ripu mitraI vali thira nahI deha, tau sarikhuM na lahe kima eha ? 23 anityadaDhAva-kathana paMDitane tatathI lepa nahI, mAtapitA suta strIsukha gahI; na huye sukhakara lepathI anna, gata AkAra sakalagata tanna. 24 pitA-kathana kAmI have sahu saMjJAvaMta, dhanI manuSya ke kamI taMta; dhamI ke jenI ke yatI. zivavaMchaka ke e zivamatI. 25 * karyuM, kartavya banAvyuM. te taNA. * TheSa. Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 375 kalpama ] gujarAtI pAI sarva svAratha-sthana nehI titalaI nija nija viSaI, pitake svAratha jyAM lakhaI joI evI svAratha rIti, e upari kuNa rAkhe prIti ? 26 * rAgadveSanilatA pAmyuM svapana iMdrajAlAdikaI, je rati arati niphala be bakaI tiNupari lakhi e sahu bhava viSaI, ciMtavavuM Atamane sane. 27 bi zloke: paravaza-kathana e muja mAtapitA e muja, sajajana baMdhava eha aguja, e dhana upari mamatA rahaI, nija yamavazatA kAM navi lahaI? 28 na dhana, na parijana sajajana na keI, paricita maMtra na deva seI yamathI kaI na rAkhaI tuja, jANI mUDha mahive te buja. 29 dhane mUDhatA-kathana teNe je bhavasukhanaI gahe, sAdhanarUpa dhanAdika vahe muMjhe viSayavikAre mane, prIti na cAhe samatattane. 30 zatru kuTabaNa-bedha kare kaSAya malina myuM citta, ko Upari aribuddha atta; te tuja mAtapitAdikapaNe, ISTa thayAM bahu bhava-bharamaNe, 31 kuTuMbe zatrubodha jyAM zoce kihAM gayAM muja eha, nehAluM Atama saneha, tiNe have tuM hi ja pUravaI, haNaNahaNavaNa te "bhavabhavaI 32 asamathaLa kathana na zake tuM rAkhI tehane, te piNa rAkhaNa tujha dehane; niphala mamata kare myuM enuM, paga paga mUrakha myuM cite zuM ? 33 rAgadveSanirAza-kathana sacetanI pugaliyA jIva, anya padAratha aNuga sadIva, dhare anaMta pariNAma sabhAva, tahAM kuNa rAgadveSano dAva ? - 34 samatAmAMhi maganapaNe, eha racya adhikAra 'hiva anukami bIjo likhuM. lalanA mugatAcAra / Iti prathama: samatAdhikAra: 1. vi. 2. rahe. 3. rAkhe. 4. have. 5. bhavabhave. 6. niphala. 7. sadaiva, haMmezAM. 8. have, Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 ] gujarAtI cApAI UpaI, puchyAtama prIte rati, bhavadhaI, strI te zuddha zilA gala adhaI. AMtara vasA, asthi mAMsa amaidhyAdika kasA; AkAra, dekhi ramesyu AtamasAra. alappu, sUga ka2e tU nAsAkalappa; mUDha, suM abhilASa kare avagDha. mAhe su` strIjana na lakhe mAM paDatAM carama asitha maja azuci piMDagata srI ruSi " dUraratha amedhya tiSe bhara4 zrI DIle jIva ma huisu sutAkruta dekha, harakhe Akula citta vizeSa; mAhe narakama'di melavA, melyA eha nigaDanA lavA. [ madhyAtma 35 mAMsa atra amaye bharI, sI dekhe spe karI; IMha bhava suta dhana ciMtA tApa, thAye parabhava duragati pApa. mujhe sudvekhI strI'ga, citta prasanne pesa nisa ga; lakSaNu virama azuci e gAta, karatA zaucaazaucaha dhAta. mAhAce su zrImukha netra, dekhI aMgeApAMga vicitra; dekhe nahI. narakata rUpa. mAha te mahAkadarzana rUpa. 40 amethyu bhaThThInaI bahura,nIkalatA mala kRmicaya ma'dha, mAyiNu capala phUDakothaLI, duragatiNI sugaa syuM raLI. 41 36 307 jeha nibhrU'I' viSakazrI, agharI vAghiNI ninasI vaDhI; vyAdhi kAraNu mRtyu e kare, aNuvAdalI vAzani pare, // sAhasa baMdhu saneha vidhAta, mRSA pramukha sa tApaha dhAta; Izu pari e pratakha" rAkSasI, suNI bhaviyaNu rahyau vasI. 42 asrIviramaNu rUpa e, likhyu. krutiya adhikAra; tI suta mamatA rahita, jANI hRdaya majhAra. // iti dvitIya: srImamatvamAcanAdhikAra: 3. 39 A bhava jIva bhavAMtara timaIM,+ na lakhe zAla mukathA je ImaI; dhruve karI calAcala pIDa, haNe sadA tama samAdhi kIDa, 44 kRSi vicitra zrI kukhe have, asUku sukara dhAtu prabhave; "pati rAga dveSa te viSe, na huve te syA suta paramukhe ? 45 1. upare. 2, a5. 3, 2pra; dvAra. 4. jamIna vagaranI, nibhUmi. 5. pratyakSa, ughADI. 6. tema, 43 Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ #KY] 48 gujarAtI cApAI Apada rAkhaNu samaratha nahI, UpakAre dIse saMdeha, suta sutamamatAmeAcana pragaTa, dhananI mamatA mUkavA, sutara saMbaMdha pitAdika mahI; para nema kari jI* eha, eha tRtIya adhikAra; ceAtheA suNi adhikAra. // kha. 49 iti tRtIya: putramamatvamAcanAdhikAra: sukhabuddhe lakhamI melatA, rahe jI' tuM mamatA chate|; adhikArI e pApahu veta, saMsAre nAkhe tu. ceta. lachamIe dusamaNubhAga have, uMdara sarapa gati vila ve; maraNApada rAkhe nahI. kimaI, rAkhe syu' jiu meha ehi maI. mamatA mAtra huve manasukha, dhane alapa kAle te lakha; ArabhAdikathI ati dukha, duragatirUpI dAruN AtamasAdhana e che dravya, dharma thave paNa nahI' ati bhabya; puNyAtama niHsa'gaDha ceAga, taddabhava mukti zrI huve bhAga. kSetra vastu dhana dhAnyaha teha, maitrI rAkhe prANI jeTha; kaleza pApa narakata have, guNu nahi kaoNI dharama na ve. 51 mUDa AraA bhavamAMha, rAjA pramukha chale vaDhI tAMDu; ci'tAkAraka ne bhrama hare, parigraha chaDAI kAraja sare. para vAve nahI jo dhana zubha kheta, jAvu* parabhava yuM te leta; teha upAyu karI ati pApa, jIuM kima tA jAye duHkhatApa ? parigraha mamatA mugata e, cathu * iMDAM adhikAra, hivaanukUmi pa cama likhu, deha mamata parihAra. // iti caturthAM dhanamamatvamAcanAdhikAra: pa3 1. lakSmI, dAlata. 2. paNu. 3. chAMDavAthI, 4. ceAthuM. 5. iMdra. 4 [ 397 47 48 pApa ciMtave pASe deha, kama tuja thaze sahAyI teha ? Ima je uttara sukha ciMtave, e jaga vacce dhUrata rave. 54 kArAgArathakI nIsare, jaDa piNu senrInaI bahuM re; paDatha adhika tethI tenu maMdi, jIu krama yatana kare syuM che. 55 jo parabhava du:kha vache citta, tA na kare kima puNya pavitra rAkhI na zake bhavabhaya keAI, puNya vinA ja vipa hAI, 56 50 Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 ] gujarAtI pAI [ adhyAtmakare pApa muMjhI INa deha, bhavaduHkha jAla na jANe jeha agani lahAzraya saha ghana sahI, vyoma anAzraya bAdhA nahIM. pa7 kAyanAma anucara e duSTa, karmaguNe bAMdhI tuja puNya chalanuM deI saMyama lAMcha, jiNa tuja jIva na Ave che. 58 zucipaNuM azucipaNuM lahe jihAM, kRmi jAle AkuLa vapu IhAM tarata bharamabhAvI thI jIva, le nahIM ko Atamahita nIva. 59 tapa japa saMyama paraupakAra, dehe e phala ce nahi sAra. bahu bhATake alpa dinageha, mUrakha tU myuM tihAM phala leha. 60 mATIrUpa INe viNasate, niMdAvaMta regaghara cho, dehe Atamahita je nahi, mUrakha yatana kare e tahIM. 61 deha mamata rahita IhAM, e paMcama adhikAra viSaya pramAda nivAravA, suNi vaLI vikathA vAra. Iti paMca dehamamatvamecanAdhikAra tuccha sukhadAyaka idriya viSe, DhuM muMke Atama Isu viSe mehe e bhavabhavanamAMha,1 jIvanaI sulabha nahIM ziva tAMha. 62 paDate zubha pariNati ati asubha, ro viSaya sukhamAM suM mujha? jaDa piNa rahe hitAvaha lakhI, na lakhe tu kAM paMDita 5khI. 63 idriyasukha te to jima baMda, atIndriya sukha te zivagati kada paMDita duhuM paraspara dekhI, ANe daSTi eka parizeSa. 64 dehI naraka duHkha kima bhagave? zAstra suNIne lahi chauM have; jeha nitye tRSNA viSe, suNI pApabhaya sagalA lakhe. narakavedanA ne garbhavAsa, dekhIne zrutalocana bhAsa mana na lage ryuM vidhya kaSAya, to paMDita vala cIMtavi tAya. 66 jima pazune valI jima cArane, vadha karatAM mRti have thira mane, halake halake tima saravane, te syuM Atama viSaya jane. 67 bIhe chau je duHkhanI rAza, mana vaza Idriya viSayAvAya; iMdriya sukha te nAze turata, tasa nAsya nizcaya dukha prata. 68 yama yuM mu" durAmaya gayA, naraka jaDANA syu kAM thayA? cuM nizcala Ayusa dhana deha, kautuka viSaye muMjha jeha. 69 1. mAM. 2. jANe. 3. sa. 4. jJAnacakSu. 5. marI gayo. 6. vyAdhio. Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 378 -kalpama] gujarAtI copAI muMjhe karyuM chau viSaya pramAda, bhramagata sukha uttara duHkhakhAda; sukha je iMdriya lipsA sukta, nirupamane Ayati ziva yukta. 70 ' viSaya pramAda nivAravA, e chaThTho adhikAra jiNa kaSAya upaje nahIM, te suNiI saptama sAra | iti varSe viSaya pramAdatyAgAdhikAra sahI sahIsa java pIDA ghaNI, dveSa vaze narakAdika taNuM; hyuM tuM mugdha karI kuvacane, krodhe nija sukRtadhana hane. 71 mAnahIna vacane je mAna, na hu te tapa Akhe mAna; kuvacana mAne huve tapa nAsa, dukha lahe Atama narakAvAsa. 72 rAdikano lAbhAlAbha, Atama jANe A bhavagAbha; mAna rAkha bhAve tapa rAkha, niha3 IhAM duhu gati sAkha. 73 suNi kuvacana je haraSita thAya, pAhaNa ke jasa roma harakhAya; je maraNate na dhare doSa, jI jANe e zivagati piSa. 74 myuM guNa tujha kaSAye kadA, kIdhuM che jiNa sevaI sadA; myuM dekhe nahi ehanuM desa, tApa IhAM parabhava dukhakAsa. cuM tuja sukha kaSAye karyo, kaSAyanAsathI cuM sukha "khi; e bemAM uttara phala deNa, jANI jI bhaja te abhaNa. 76 tapapravRtti te jau sukhasAdhya, jima tima mAna mugatisu abAdhya; pavitrI pravRtti na dhe sukha kaI bAhubaline bIje ziva daI. 77 vicAra karI Ima tajavuM mAna, durlabha tapa rAkhavuM nidAna paMDita harakhe mana dhari kSamA, mAna masara hai mUrakha mA. 78 thaDe parAbhava piNa tuM kupe, pApa ciMtavaI nija guNa lupe; na lakhe naraka tirazrI gati, vAravAra thAye duHkhatati. 79 dhare puNyAtama apakIrie, krodha teha dhari ariSaTakIye, te bhavabAhija daSTi paDa, aMtara arine bhava bhava IDa. 80 bhaNe kriyA ta5 zamamAM rahe, mAyA sahita dharamanaI kahe, na lahe te phala Atama deha, nilesa rU5 bhavAMtara che. 81 vahe lobha Atama sukha bhaNI, sevA tye jJAnAdika taNuM; dukha levAnaI Iha paravaDe, vAMchA tau dhari duhuM parigrahe. 82 1. sAMbhaLo. 2. athavA, Icche che. 3. nizcaye, jarUra. 4. kharka, ochuM thayuM. Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 ] gujarAtI cApAI . adhyAtma karIsa jau parabhava hita kAMI, kAMika kari sukRta kahi DhAMi; vaLI te maDha matsare na hAra, mAnAdike narakagati dvAra, pahile pApa saMsAre paDo, have kisa' guNiyala ma jaDayo; navi jANe syuM bhavajalanidhe, pADe trI sAMkala madhe, 94 kaSTe tuja dharama lava milyeA, yugapata jAI kaSAye bhilyeA; atiyatnesu laghu dhana lesu, mUrakha kima hAre phuMkesu. 85 mitra te zatru have tarata, dharama malina yaza apayaza jIta; na dhare neha khaMdhava mAkhApa, ihu parabhavasu kaSAyai tApa. 8 rUpa lAbha kula vikramaNe, vidyA tapa daMta prabhutA bhaLe; su` mada vaDe na jANe mUDha, te ana ta nijalAghava yUDha, viSNu kaSAya na vadhe bhavarAza, bhavabhavamAMhe e mahApAsa; e kaSAya bhavatA sUla, te chaDAM Atama zitUla, 88 dekhI naraka tirthaMga vedanA, zruta najare prema durlabha manA; kautuka te harakhe je viSe, vila cetana e jIu niva lakhe. 89 cAre tima rAjana anucare, duSTa pramAda tuja guNadhana here; na lakhe kAM luMTAtuM phare mRtyuthakI rAkhyA nahI. kAI, rAgabhIti na gamADI joI; na karyo sukhiyA dharme jagata, te syA guNu mada prabhutA karata. * * * karyAM kaSAya nivAravA, e sakSama adhikAra; zAstra Agama AsarI, upadeza vehavAra. // iti saptama: kaSAyanigrahAdhikAra: 83 12 * 90 he hice tuja silA samAna, Agama rasa nava pese kAMna; jIvana adhIna. ra zivasukha pame ? je ihu navI jIvadacAlIna, thayA nahI zrama jasa pramAda na gayA Agame, suve kima te rasAyane na gayAM jasa rAga, nihacera durlabha jIvita bhAga, 93 bhaNaNahAranA Agama vRthA, sUkI nahI pramAdaha kathA paDatA dIpakamAMhi pataMga, AkhyAnA tihAM syA jINu taMga ? harakhe tarakavAda jaya keI, kAvyAdika racanAce keI; jyotiSa nimittazAstra bahu pare, te sahu mUrakha jaDaguNu dhare. 1. dharma ra. jarUra, nizcaye. 3. pramAdanI. 94 1 5 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI pAI [ 381 harakhe myuM paMDitane nAma, kSayapazama janaraMjaka pAma; kAMIka bhaNa ehavuM jiNa thAya, jIu tAha vAdhe guNamAMya. 96 biga bhaNave jiNa raMje loka, na dhare parahita saMyama thaka; ni kevala udarabhara thaye, bhaNavA gaye, saMyama vaLI gaye. 97 dhana te na bhaNyA piNa zubha kRtya, zuddhAzaya sudha vacanadhitya; je AgamapAThI AlasU, Iha parahita na kare kramavasU. 98 dhana te mugadha kathita jinamArga, rAge tye saMyama mahAbhAga; cuM bhaNIye vyasanI kalesiye, je dukriya paramAdi thiye. 99 akriya bhaNave phala nahi taMta, sukhane vAMche chauM bhavamaMta; kriyA sahita na bhaNe phala tema, khara na lahe caMdana zrema jema. 100 Agama upadeze karI, bhAkhyuM e adhikAra hiva caugati upadeza gata, likhuM navama adhikAra mRtyu have jasa aNu duragaMdha, sAgara piNe khUTe anubaMdha kaThina pharasa karavatathI ghaNe, duHkha anaMta zIta tapa taNe. 101 devatAkata tIvara vedanA, kaMda pukAra niraMtara ghaNA bhAvI narake na biye kAMI, kumati je harakhe viSayAMI. 102 baMdha vahana tADana have sadA, bhUkha tRSA duSTa traNa kadA; zIta tApa nija para bhaya bahu, tiya gati dAruNa duHkha sahu. 103 vRthA dAsapaNu abhibhava deSa, gabhasthiti durgati bhaya piSa; ehavA devagate piNa asukha, sukha te piNa pariNAme dukha. 104 ISTaviraha abhibhava bhaya sAta, roga zoga duHkha de nija jAta, nice eha manuSyagati virasa, cidAnaMda guNa sadhIya sarasa. 105 e cau gati dukhiNI jiya jANI, anaMta kALane ati bhaya ANI, jinapravacana bhAvI nija hiye, karI tima jima e tuja navi liye. 106 Atama che tuM ati sAhasI, suNi bhAvI caugati duHkha kasI dekhI pina bIhe bahu pare, tama viccheda udyama nahi kare. 107 Iti aSTama catugatyAzriopadezAtaragata: zAstraguNAgAdhikAra: 1. paNa 2. zrI raMgavijaya ahIM AThamo adhikAra pUrNa kare che. zrI dhanavijayagaNi 107mA ke te pUro kare che. 3. tIvra. 4. nizcaye. 5. paNa. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38ra ] gujarAtI pAI [ adhyAtma kukarama jAle guNa kuvilapa, tuja bAMdhI narakagati talapa machanI pare pacAsyala manna, mAchIgara jIla visasa na dha. 108 suNI mana tU muja ciratana mIta, kAM kavikalpa che bhavabhIta ? karoDyAM hiva bhaja satala, saphala mitrAI karI savikalapa. 109 zivasukha narakata bighaDI mAMha, Ape vazya avazya thaI AMha; prayatna karI sadA jIvane, vaza huI mana huM kahuM Ima tane. 110 sukhaduHkha navi de kaI deva, kALa mitra tima ari nitameva; e mana huve sakala jIvane, bahu saMsAri bhamAvaNa mane. 111 Atama e mana vaza jasa tha, kAma kizuM yama niyame bhale; kuvikalape ja mana thira nahi, yama niyamAdi kare myuM grahI? 112 aracA ta5 zrata data ne dhyAna, niphala viNa chate mana mAna; kaSAya ciMtA viNa mana rahe, adhika pega gaguNa lahe. 113 japa ziva na dhe na che ziva tapa, saMyama dama navi mauna tara5; pavanAdika sAdhana savi vRthA, mana vaza karyo sava phala tathA. 114 lAbhI sakla dharama jina kahya, vAhana sama choDI je vahyo; manapizAca gahile te IhAM, mUrakha paDe bhadadhi jihAM. 115 hAhA mana dujethI amitra, kare vacana kAyA ripu satra, tIne ripe haNA jIva, vahe vahe ApadA sadIva. 116 mana dusamaNo mujha aparAdha, nAkhe jiNa duragate agAdha; lakhe Ima mujha choDI ziva jaye, tehI tujha pada asaMkha haye. 117 kAnakuhI kutarInI pare, sabhAviSTa kuSTI anusare, "paca pare sadagati maMdire, manahata prANI pisaNa kare. 118 tapajapa pramukha saphala nahIM dharama, kuvikalpa hata citta marama; bharyo khAnapAne piNa geha, bhUkha tRSA sahe regI deha. 119 kaSTa rahita sAdhyuM mana vase, adhika puNya upArjana lase, vaMcANuM manavaza viNa punya, hata tat phala sau thaI adhanya. 120 viNa kuvikalpa niHkAraNe, zAstra bhaNIya haryu mana ghaNe pApI te bAMdhI narakAyu gaI nihacaI 3 marI narakahI jaI. 121 1. rAMdhaze. 2. have. 3. nizcaye, jarUra. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -parphoma gujarAtI cApAI joga heta1 te cittasamAdhi, ceAganidAna adhika manatapa sAdhI; zivasukha velI taNA tapa mULa, tiNu bhajIye samAdhi phUla. 122 sAthe joge tima caraNu, kriyA vyApAre bhAvanakaraNa; pati mana rudhaI sata asata, pravRtti triyAgI melI tata, 123 manavanamAM bhAvana piraNAma, siMha samAna rahyAM viSNu ThAma; kruSTa dhyAna zUkara jAgatAM, navi pese bhAvana tAto. 1ra4 e sadguru upadezamaya, lIkhyA navama adhikAra hiva bhAkhe vairAgame, zrI munisuMdara sAra. " iti navamazcittadamanAdhikAra: ra zu... jIu maDhe hase je aratha, vAMchI kAma khele zu... nira; dheAra naraka mATe pesavA, icchI lakhe na smRti rakSahevA, tujha lavAdi kuhADA ghA, cheke nahi jIvita taruM 'jAu; tAu jIu catanA karI tiNe, chede kahAM kuNu lakhavu' gaNe ? 126 125 tu' mUrakha, jJAnI, tuM jIva, avaka vaka sukha duHkha nIva; dAtA bhAktA tu teneA, ujame kAM nahI hitamAM ghanA ? 127 [ 383 kuNu tujha chau cira janarajane, guNu paramAratha lakha tuM mane; raja vizada carite bhavasamudra, paDatAM tuane pAlaNa mudra. 128 pa Dita huM rAjA hu` valI, dAtA addabhuta guNIe khalI; vAMche e madathI pitaSa, na lakhekAM parabhava laghu pASa. 129 sAdhana khAdhana jANe sa2va, pramanA na lakhe nijavaza dharava; itu parabhava jIu kari te yatana, lakhe nahI' kana bhagate tana. 130 prema avasara lahyo khaDuM puddagale, anaMta duHkha sahetA jIu le; vatI tukha duralabha jina prema ima, AdaravA viSNu duHkhakSaya kima, 131 guzruti vAMche valI nirguNI, viSNu puNye vAMche sukha cuNI; aSTa yAga viNa vAMche siddhi, navA vAyu tujI Atama buddhi, 132 padma pada para abhibhava jIu dekhI, iraSe kAM tethI savizeSa; apuNya Atama na lakhe kAMI, vistAre kAM jIuM aghaDhAMI! 133 1. yAgane mATe. 2. bacAvavA, rakSavA. 3. dhAta, ghA, 4. jyAM sudhImAM. 5, dhanA. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 ] gujarAtI pAI [ adhyAtma kAM paDI niradaya laghu jIva, vAI pramodathI kama nIva eka vAra pIDe eka jaMta, te tau pIDe vAra anaMta. 134 rahyo mRtyumukha piNa jima 1leka, bhakSaNa kare jaMtu ni cheka; tima tuM paNa mRti muhameM rahyo, jIu pIDe myuM chava umahyo. ApaNapo tuM vaMcI Iha, kalpI zeDuM sukhabhara jihAM varate che syuM chau parabhave, naraka dukha sAgara nahIM vahe. 136 aja keDI ne pANI biMda, aMba vaNikatraya bhikSuka phaMda, INa pari hAyuM manuSya janama, zecisa paramAde dukha garama. 137 mRga bhamarau paMkhI ne mIna, hAthI pramukha pramAde lIna; zero jima nija duHkha mRti baMdha, na lakhe tuM cita bhAvI aMdha. 138 paDavA dukhe karI pahelAM pApa, valI mUrakha tasa kare kalApa paDate ati kardama jalapura, mAthe zilA ghare thaI sUra. 139 vAra vAra tujha kahIe jIva, bIhe duHkhe gahe sukha nIva, te tuM kari hiva vAMchita kAMI samaja samaja e avasara jAI. 140 dhana zarIra sukha baMdhava prANa, cheDI choDI ye jinadhama sANa; have dharame vAMchavA bhavabhave, piNa valI INe dulabha zrama have. 141 jima duHkha bahuvidha saha akAma, karI karuNAe sahI sakAma; thaDe sakAma paNa parabhave, sukha atyaMta ghaNuM duHkha jave. dhIThe rahe pApakrama vize, sukha vAMche suvinAza na lakhe; ciMtavane te sukha viNasate, bIhe kAM nahI duragati late. karma kare re jiya tuM teha, huMce atyaMta vipada tiNa re; tehanuM bIha dhare nahIM ahiye, jihAM atyAkulatA bhAvIye. 144 pAlyAM je saMghAte vadhyA, nehAla thAnakamAM saMdhyA te piNa yame grahyA niradayI, lakhi piNa ka hita na kare aI. dhana baMdhava suta jasa cIMtavya, jiNe kaleza pAmya tuM habe, kuNa guNa tasa Iha parabhavamAMha, AcuM kitA jiNa vilApa tA. 146 myuM muMjhe gatarUpe bhinna, sakala parigraha baMdhavatana; zeci nijahitakArI cega, parabhava pathi karI avasara bhega. 147 1. deDake, 2. paNa. 3. mAM, viSe. 4, ApadA. 5. haiye. Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -kalpadruma ] gujarAtI pAI [ 385 sukhasuM bese sukhasuM suve, ame me, khele, valI juve, navi jANe AgalI prema vinA, huM huItye Atama tuja tA.1 148 zIta tApa mAkhI tRNa pharasa, ligAreka kaSTa jhamake nirasa, tiNathI INa karame bahu mela, na lahe narakavedanA hela. 149 krodha kihAM, pramAde kihAM, kadAgraha kihAM, madasuM kihAM; malina kare Atamane jIva, dhiga tujha na Dare narakaha rava. 150 vairAge bhavi bujhavA, karyo dasama adhikAra have zuddha dharamata, likhuM kahyo tima sAra. che. Iti dazame vairAgyAdhikAra: re jIva dharame have bhavanAza, meluM kare mUrakha kAM tAsa; mada matsara mAyAI karI, esiDa milyuM na have guNa parI. 151 zithilAI haTha matsara phodha, pazcAtApa kapaTa chala rAdha; kuguru kusaMgati, mAna pramAda, sukRta malinakaraNa INa vAda. 15ra vallabha jima tujha nija guNazaMsa, maccharI dhari tima para parasa, nija prazaMsa parane navI vahe, ISTa dAna viNa kima te lahe? 153 jana guNa letAM harakhe ghaNuM, parabhava tiNa guNarahitapaNuM letAM doSa dhare nahIM tApa, te parabhava guNa thiratA vyApa. 154 harakhe nija guNa pari para kahyuM, tima je varI uparI vahe; nija garlAye jima upatApa, tima ripane jANyA guNa cApa. 155 jima nija gaha tavanA paNe, Atama tApa harakha tuM jANe, tima parane ciMtavi cihu viSe, udAsathI have vettA pakhe. 156 stavavAthI na huve ke guNa, parabhava hita nahIM khAte ghaNI e apaguNa uttara jANata, vRthA, mAnagahile kAM hate ? 157 kaNa kaNa na kara jana bahirmukhI, pramAda matsara kube mukhI; meluM e dAnAdika dharama, aNu piNa kara sudha sukRta karama. 158 chAnuM punya ghare jima zAbha, paragaTa karatAM tima nahIM thobha; lAja sahita jima mahilAtaNA, vastra chaa urathala guNa ghaNA. 159 1. tane 2. mAyAe. 3. mizra kareluM. a. 49 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 ] gujarAtI copAI [ adhyAtmasukRta guNa suNa, dekhave, Atama tujha kaI guNa nahIM have; phale nahIM dharatIthI pragaTa, mULa karyA taru paDe nipaTa. 160 tapa-kiriyA dAne pUNe, ziva na jAI guNamatsarapaNe apathya karyuM na huve nIroga, rasAyane piNa Atura loga. 161 maMtara maMtara ratana pramukha, deDA piNa zuddha to phala sukha, dAna pUja pisaha guNa kare, zuddhapaNe, imathAM girapare. 162 dIva nAhe jima tama haNe, amRta lava piNa jane laNe aganI kaNa piNa dahe tRNa rAza, dhamaleza tima have bhavanAza. 163 vinA bhAva upage karI, Avazyaka kiriyA AdarI; deha kare, phala na lahe kAMI, Atama lakhi karI bhAva milAI. 164 zuddha dharama upadeza e, bhAkhyuM Izu adhikAra, deva dharama guru jANavA, suNa dvAdazama vicAra. I ityakAdazIe dharmazuddhAdhikAra sarava tatvamAM guru paradhAna, je bhAkhe hita dharama nidAna aNaparakhI tehanaI Asare, mUrakha zrama niphalahI kare. 165 avidha dharamathI prANI ahIM, ziva na lahe, jasa guru zuddha nahIM; rega na jAya rasAyana karI, ajANa vada batAye jarI. 166 tAraka buddha je Asa, jehane te bUDavA paDayA tara teha kima viSama pravAha, kuguru pasAya paDe bhavamAMha. 167 gaja ratha vAhana vRSabha (ga, padAti rAkhe nija para maga; paMDita tima seve ziva bhaNI, zudha gurudeva dharama guNadhaNI. 168 kuguru kahe kRta dharamaudama, phale rahita chuM e marama; mUkI daSTirAga te bhaviSa, guru zuddha kare hitAthI huIka. 16 mUkayA zivapatha vAhaNa bhaNI, zrI mahAvIre je guNadhaNI; lUMTaNahArA teha ja thayA, kaliyugamAM tujha zAsanamAyA. | rAkhI teha yatInuM nAma, muse dharamadhana jananuM Ama; nIrAjake pukAruM kisuM, keTavAla navi cerAM jise 170 1. mAM. 2. yaMtra. 3. azuddha. 4. niSphaLa. pa. pAyadaLa, lazkara. 6 udyama, 7. laI javA. 8. cora, ha. dhaNadherI vagaranuM rAjya. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 87 - hA ma ] gujarAtI thApAI azuddha devaguru dharame mada, daSTirAga dhiga augaNa pade zecisi parabhava tuM te phale, regI kupathabhaye jima kale. 171 sIe niba aMbaphala na che, vAMjha gAya che dha na vadha; nApe dhana dura nRpaseva, nApe kuguru gharama zivameva. 172 kula vali jAti pitA ne mAta, vidyAbaMdha guru nija jAta, na have jiyane ke hitabhaNuM, sukha Ape guru sura dhama dhaNI. 173 tatve mAtA pitA guru teha, bedhI joDe zuddha prema jeha, nAkhe bhavamAM te sama kaI verI nahI rahe dhrama laI 174 devapUja gurusevA lAja, pitara bhagati ne sukRta sAja; vyavahAra zuddha ne paraupakAra, Iha parabhava chau saMpadakAra. 175 jinaabhagati muninI avaganyA, karma agya adharamaha kavanyA; paravaMcana mAbApa avagaNana, kare puruSane vipadA malina. 176 bhagate pUjisa nahIM jina bhaNI, bhaNI guruzrama ma karizi viramaNI; sanimitta animitta melI pApa, kiNa hete vAMche zivamApa. 177 upara jAte siMha jima bilya, keI suguru tAre mujha mi; koIka te bebe bhAvakUpa, zyAla samAna aNumi bhUpa. 178 bharyo talAve tIsI sadA, bhUkhe mUDha bha ghara tadA; dariddhI te kalpadruma chate, je pramAdi guga hate. 179 na dharamacita na gurudeva bhagata, vairAgya sevA nahIM jasa citta, tehane janama pazunI pare, niSphaLarUpa thaye bahu pare. 180 na devakAma na saMghakAma, jasa dhana kharacA nahIM Ama; tasa dhana upAve bhavape, paDatAM syuM AlaMbaNa huye. 181 kaho devaguru dharmamaya, dvAdazama adhikAra hiva' munIvaraziSyA paNe, likhuM yathA AcAra iti dvAdaza guruzuddhAdhikAra bhavabhayavAraka munivara namuM, jasa mana viSaya kaSAye gamuM rAgadveSa rahita pariNAma, rame bhAvana saMjamane ThAma. 182 1. vAMjhaNI, vaMdhyA. 2 avatA, avagaNanA. 3. tara. 4 have. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 ] gujarAtI pAI [ adhyAmaparamAdena karisi sijhAya, samiti gupti na dharIsa citta lAyaka zarIramAhe na karisi tapa, karisa kaSAya bAMdhisa te apa. 183 parIsaha na sahisa tima upasarga, dharIza nahIM zIlaga rathavaga; te muMkAte piNa bhavapAra, muni kima tuM risara dhAra. 184 AjIvikAye e je veSa, ghare caritra na pAle leza lakhite na bIhe leta jagata, mRtyu naraka veSe na lahata. 185 caraNa vinA yativeSe made, jIya vache pUjApadhi de, vaMcI mugadha narakabhava jaIza, ajagala pAlI nyAya vahIza. 186 Atama na thaye saMyama tApe, pratigraha bhAra mUla piNa kare; cuM tujha duragati paDatAM zaraNa, chaka thAze parabhava tujha kavaNa. 187 cuM jana satkAre pUjaNe, are mugadha ! tuse viNa guNe beSibIja tarune e parazu, pramAdarUpa bhavamAMhi karazuM. 188 name bhavika tujha guNa AsarI, Ape upadhi vasatI bahuparI; veSa dharI muni tuM guNa vinA, ThaganI gati bhAvI tujha manA. 189 khAvaNuM pIvaNanI nahi ciMta, na rAjabhaya jANe siddhata, te piNa zuddha caraName yatana, na kare muni te narakamAM patana. 190 zA jANa piNa laI virata, na rahe suta nija badhe rahita prANI tiNe pramAde karI, luMTAI parabhava nija sirI. na karuM huM Ima nitya ucare, sAvadha sarava teha vali kare; nitara jUThe vacane mana raMji, pApe jANa narakagati gaji. 192 veSe tujha Ape e leka, upadeze vaMcyA bahu zeka; suye sukhe rahe bhogave, jANaza te phala tuM parabhave. AjIvikA pramukha dukhabharyA, kaSTa keI rahe krama varyA; tethI piNa niradaya tuM ISTa, vAMche piNa nahIM niyama viziSTa. pite tarate se guNavata; ArA tAre bhavijeta; tujha niguNane je Asare, kehavuM teha bhagavatiphala vare. 1lpa nija paramAre pita paDe, te kima tAre parane taDe nijakAje bhavine vaMcate nija para pApe khAye khata. 196 1. karIza. 2. sAdhanA vezathI. 3. nitya, dararoja. 4. paNa, Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -kapakuma ] gujarAtI pAI [ 389 tye zayyA pustaka AhAra, para pAse e ta5 AcAra pramAdathI parabhavameM kisI, RNaRNIyAnI tuja gati thasI. 197 munivara tujajha nahI kA siddhi, kiriyA tapage guNabuddhi te piNa tuM kAM mAne bharyo, stuti vAMche suM dukhe paryo. 198 nibhaMgI Atama guNahIna, stuti vAM che aNahataI dINa rIsI' parathI lAbhe tApa, Ihabhava parabhava kugati pApa. 19 guNahINe jana namanAdike, sukha vAMche harakhabhara thake mahiSa vRSabha para janamanI pare, guNavina tujha tiNa mUla na sare. muni je ume nahi guNa viSe, vaMdana seva karAve miSe, naMdAIsa parabhava gati gAye, hasI tiNe tuM abhibhava lo. 201 dAna mAna thuti vaMdana karyo, harakhe mAyA raMje pa: navi jANe jo sukRta nAma, kuNa tuM viNa luTo tujha gAma 202 mugadha kahyuM na have tuM guNI, karyo dAna pUjAvidhi ghaNI; guNaviNa na huve tujha bhavanAsa, syuM stavanAye lya guNagrAsa. 203 bhaNI zAa sa, asata vicitra, AlApe mAyAye tatra, je janane raMje Ihabhave, kuNa te tuM kuNa muni parabhave. ghara paramukha parigraha muni chAMDI, dharmopagaraNa chala te mAMDI; kare zAdika upagrahapaNe nizca viSa nAmAMtara jaNe. 205 kare dharama sAdhana parigrahe, tuse nAme mUrakha kahe, navi jANe senAne bhAra; nAva na bUDe pArAvAra. 206 pApakaSAya karama bhAjane, muni have piNa IhAM ghamasAdhane, rasAyane piNa sukha tehane, na huve asAdhya rAja jehane. 207 jine kahyA muni saMyamarakhA, je te vastra pAtara paramukha; mahA teNe he bhavapIDave, niza riye naha dukha have. 208 saMyama chalathI para abhibha, bhAre pustaka pramukhe rave; vRSabha UMTa mahiSAdika rUpa, dhari vahisa tuM bhAra anUpa. 209 vastra pAtra tanu pustaka lobha, kara na have saMyamasabha; lobhe paDavuM bhavanidhimAMhi, saMyama zobhe zivagati chAMhi. 1. rIsa, iSa. 2. saMsArane nAza, aMta. 3. dariye. 4. pAtra. Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ] gujarAtI copAI [ adhyAtmaeka vastra pAtrAdika zobha, bIjA saMyamapAlaNa zobha; pahilI bhava the bIjI mugati, zuddha jANI tuM eka ja grahati. 210 zIta tApAdika DuM lahe, te pi parasaha tuM navi sahe, te kima naraka garabha dukhakhANu, sahIsa bhavAMtarI kema ajANa? 211 muni syu viNasita vadhu mRpiMDa, pIDI ghAlI tapa virati karaMDa, jANe je bhavabhaya dukharAza, to Atama kara zivasukhavAsa. ra12 IhAM kaSTa je cArita viSe, parabhava tirayaga nAraga zikhe; sapratipakSapaNuM be mAMhi, vizeSa nijare tye Ika cAhi. 213. pramAda sukha te IhAM bidana, diva zivasukha parabhava samudane; e bemAM pakha levA vaira, vizeSa nijare Ika ye saira. 214 paravazatA cAritramAM IhAM, tiyaMga ii rabha narakasu kihAM; temAM vara pakhAkha bhAva, vizeSa jANI ye Ika dAva. 215 sahi tapa saMyama paravazapaNe, nijavasa sahive huve guNa ghaNe; paravaza ati dukha sahive kise, tujha guNa thAsya cIMtavi Iso. 216 thaDe samatA paravazaguNe, muni je kaSTa ghAte INa, je kSaya have durgati pravAsa, te kima tuM vAMche nahI tAsa. 217 taja vAMchA diva zivasukhataNI, narakAdika duHkha lakha tima suNI; sukha thaDe viSayAditaNe, saMtoSAIsa mAM duHkha ghaNe. sahu ciMtA nAThe je IhAM, rAgIne sukha have piNa kihAM? parabhava zivasukha lekhe paDe, syuM te pramade cAritataDe. 21 atitapa dhyAna parIsaha jeha, na sadhe je asamarthe teha, te DhuM sumati gupati bhAvanA, na dhare jIva zivArathamanA. 220 anitya pramukha bhAvana nitava, yato saMyama gahi nitameva; Ayusa yama Ave su najIka, pramade kAM na lahe bhavabhIka tu mana haryu kavikalapanA, pApa vacanameM zarIra pramAda; to piNa labadhi siddhi vAMcha, manerathe bhaMgANe mate. 222 tujha mana vazate sukha dukha mela, mana milate Atama tahAM kelara pramAda cere milate vAra, karI salAMga sajananI sAra. 223 1. gabha. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45ma ] ] gujarAtI cApAI pramAdathI bhavasamudde tujha, paDavA vI paramatsara jhujha; zilA, jala para AvavA tau musakalA. tapArdika nirjarA hIra; aNuvAMche muni nA. 225 harakhe viparIte teha; te khIjo viTamahI. 226 dIse teM gala bAMdhI mahAtapI ke sahuM uIra, ugra thADe kaSTa prasaMge thayA, te paNu dAMna mAna nati pramukhe je, navi lAbhAlAbha parIsaha sahI, yatI mamatA dharatA zrAvaka viSe, tIya tApe tapIyA thaze; nija mana aNusa'varatA sadA, bhamaNuhAra bhavratApe muddA. nija ghara chaMDayu. paraghara ciMta, tApe kuNu guNu nAma mahata; AjIvikA veSe tuja cale, duragati mAM niva zeAce kale. karIza na pApa Isu bhAkhatA, karatA piNu dehe the khate; zayyAdike preratA leAga, mana vacane syA che suniyeAga. 229 kisa' mamatve mATimapaNuM, sAvadya vaLyo piNu nija jaze; sAnAme pAli navi peTa, mArI haNe prANane neTa ? taja padavI kA guru parasAda, pAmI veSa bhaNI graMthanAda; mukharAIthI vazIkarI lAga, laSe IMdrapada duragati joga. pAmI piNa cArita e dulabhara, viSaya pramAda ramyA yu' kalabha; bhavarUpe paDatA tuM muni, anata kALe lesI duHkhakhanI. kaSTa bAdhi ratana e lahyo, yugamilA dRSTAMte gahyo; karI karI aMtara'ga ripu vaze, aNuthAtA nija hita je se. dusamaNu e tujha viSaya pramAda, aNugApyA manavacanadehAda; meha asaMyama satare valI, ethI mIhatA cali premagaDhI. pAmI guru chauMDI nija geha, bhaNI zAsra tatavAcaka jed; nija niravAha ciMtAthI lyA, che| suni hila cutane kAM galyeA. 235 sacamAga vizadhanapaNe, rahyo paDisa bharAze ghaNe; zAstra ziSya pustakane upadhi, nija jana nahI' koI zaraNe samaSi, 236 kSakSu piNu jehanA sukha surabhave, padma kAThI khANu upajave; sAdhika mAM tA sarcama re, ane pramAda thA kAM krU 237 1. muzkela, 2. durlabha. 2. cAla, [ 391 224 227 228 230 231 232 233 234 Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 ] gujarAtI cApAI stana. jana pUje jehane nAma, zuddha mane have ati sukha ThAma; sacama viSe 1jIu kariyatana, jANIe uttama phaLa viratirUpa adhikAra e, kahyo terame thAna; hiva savara karavA bhaNI, likhIye tAsa nidAna. iti trayeAdazA yatizikSAdhikAra: [ arthAtma avirati ceAga pramAda mithyAta, Atama nita savara karI jAta; bhavarUpI e aNusa vacce, mugatitaNA sukha ghe sava. mana savara karI re paDita, syu na lakhe aNusa*vara rIta; tarata hi jAye taMdulI masa, sAtamI pRthivImAM bIbhatsa. prasannacaMda rAjaRSi jeha, mana mAkaLe savarave teha; narakanA dala piN vali zivadala, kSaNa ekamAM melyA niramala. mana aNulAdhe je joI e, dhyAna na ekadriyAdi thIe; dharama zuklamAM mana thira karyuM, manasaMvara te teNe yu. sakAraNa nikAraNa jeha, mana zubha dhyAne yu.trI leha; dhruvikalapathI viramyA yatI, pAragAmI teha ja satI. vacana alAdhe bahulA jIva, mauna kare nahi kuNu kuNu kIva; niravadya vacana ache jehame, vacana grupati te kahI teme. Atama kahI tuM niravadya vacana, suNu sAvadya vacane duHkhavasana; pAmyA ghaNA naraka ati gheAra, vasurAjAdika vacananA cAra. dhruvacane Ihabhava have vaira, parabhava naraka taNI duHkhaAra; 3aganidagdha Uge vaLI vRkSa, navi jIve karI kuvacana pakSa. bhagavaMta te aihi ja kAraNe, dIkSAthI jA.kevaLapaNe; na huve tAM nava khele vacana, pApa Dare jJAnAdika chatana. 247 karuNArca saMvara nija aMga, kurmAM jJAta suNIne caMga; Azrava saMvarathI jima siMge, lAdhyu* sukha duHkha tima nija gaNe, 248 kAya rUMdhave kuNu kuNu nahi, taru thAMbhAdika nija guNu rI; kare kriyA je zivagati heta, kAya gupata te kahIye ceta. 249 1. jIva. 2. rASi. 3 agnidagdha-agnithI khaLela. 4. chatAM. 5. kAcamAM 6. thAMbhalA, staMbha. 238 239 240 241 242 243 244 245 242 Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -kalpama ] gujarAtI pAI [ 303 zrata saMyama AdaramAM rahI, zabdone kuNa choDe nahi; ISTa aniSTapaNe e viSe, rAga dveSa taje muni I. 250 ke saMyamamAtre 1khIne, rUpa prate na taje pratidine, ISTa aniSTa paNe e viSe, rAga dveSa taje muni Ize. 251 nAsA saMyamamAtre karI, kuNA kuNa na taje gaMdhane dharI; ISTa aniSTapaNe e viSe, rAga dveSa taje muni ISe. jihA saMyamamAtra vaLI, rasAM prate kuNa na taje relI; taja mana sAthe ISTa aniSTa, je vache tuM tapaphala ziSTa. 253 zarIra saMyamarUpe IhAM, sparza prate kuNa na taje kihAM, ISTa aniSTapaNe e viSe, rAga dveSa taje muni I. 254 re va5ra saMyamamAtre ralI, kaNa kaNa brA na jANe valI; mana saMyama tuM avadhAra, paMDita je te phala mana dhAra. 255 viSaya indriya saMga abhAva, thakI na ke saMyamane dAva; rAga dveSa viNa jasa managa, te saMyamadhArI mRtyuloga. 256 savara paMDita sarava kaSAya, je sebe su narakagati thAya; pAmyA mahAtapI piNa INe, karuDa-vuDa mukha duragati taNe. 257 ta5 yama pramukha nahI jehane, avitatha vacane na bele mane, jehane che tapa niyamasu kAMI, te triNa coga saMvare AI. 258 thAtuM sakala saMvarane viSe, zivasaMpada kAraNa je rakhe; taja kaSAyAdika kuvikalaya, karI mana saMvara tuM budha jalapa. 259 te Ima Atama he saMvarI, sadA sukhe sUva saMga parihari, niHsaMgabhAvapaNe saMvare, te be zivapada yugapada vare. 260 saMvara guNa vistAratA, e cavadama adhikAra zubhacalagatimAMhe hivaI, likhisa vacana te dhAra. . Iti catudaze mithyAtvanirodhAdhikAra: karI chau yatana Avazyaka viSe, jinabhASita zuddha tama"haziSe; esaDa na haNe rega azuddha, aNakhAdhe vaide kahya zuddha. 261 1. AMkhane 2. zarIra. a, 50 WWW.jainelibrary.org Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ adhyAtma 394 ] gujarAtI pAI tapa karI duhu vidhi jIva nitaprate, mukha kahu piNa uttara sukha chate, kukaramarAzi prate te haNe, jema rasAyaNa rUjane laNe. 262 dharI zIlaMgaratha sahasa vizuddha, karI yogasiddhi niraMtara buddha niramamAM paNa upasarga nija sahI, sumati gupati bhaja nizcala rahI. 263 sAya vege karI chau yatana, Agama grahI chau madhyamaga magana; viSAda gArava viNa tye bhIkha, Idriya vaza karI e tujha zIkha. 264 de pramAthe dhamaupadeza, na dharI nija parabhAva vizeSa; jagatiye navakapAcAra, gAma pure calI pramAda vAra. 265 kRta akRta nija tapa japa pramukha zakti azakti sukRta aghaduHkha; sahu vicArIne nija hRda, heya upAdeya valI karI de. 266 paranI pIDAne 1varajo, vividha yoga tujha niramala have samatA mAMhe tima mana rAkha, vacana malinatA tajI zuddha bhAkha. 297 mitrI karuNA ne parada, upekSa ANa chau sAmyavida; yatane rUDI bhAvana bhAya, Atama nihacalapaNe ramAya. 268 na karI kahAMI mamatA bhAva, kaSAya ne rati arati na lAva, Iha sukha niHspRhapaNe lahIza, parabhava anuttara sukha pAmIza. 269 jANI yativRti vratinI e sIkha, caraNakaraNa dharI zuddha cita bhIkha; te tuM tarata bhadadhi tarI, vilase sArI zivasukhasirI. 270 bhAge sArI cAlamAM, e panarama adhikAra; hiva samatArUpI sarasa, likhuM zAstra anusAra | iti paMcadaze zubhavRttizikSAdhikAra Ima zuddha abhyAse nija citta, rahi paramArathamAM samacitta, zivasaMpada jima tujha kara thakA, huvaI tarata bhAvI zivasakA. 271 tehi ja dukha, tuhijanarakamAM, tuhi ja sukha, tuhi ja zivagamAM; taMhi ja krama tRhi ja manapaNe, taja avajJA Atama Ima bhaNe. 272 Atama nija Adara nisaMga, sarava arathamAM samatA saMga; Atama lakhie samatA mULa, zuddha sukha te samatA anukULa. 273 1. taja, varja ve. 2. pramoda (bhAvanA) bI. 3. nizcalapaNe Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --padruma ] gujarAtI cApAI AM; strImAM dhUli nijaparamAMhe, padma Apada Atama tatva samatA mamatA vinA, cAhe te sukhIA dhanA. catane teha ja tuM guru seva, paMDita te bhaNu zAsra suleva; Atama teha ja tataparibhAva, samatA sudhA huve je dAva. sakala zAstra joI udharI, mA e samatAmRta pIe e lAbhI paMDitAM, e zivasukha Ape che Atama zAMtasudhArasa bharyA. zrI munisudarasUri tiNu adhyAtama bhAve dhyAveA, parahita kalpataru bhAvA. karyA; e buddhivata bhaNI ihubhava te pAmI cittamAMhi, tarata ramADI viramI tAMDu; jayasirI, parabhava sahaje lye zivapurI. zAMtasudhArasa pUrame, bhAkhyA e adhikAra; sAlehI pUrA ihAM, likhIyA zAstravicAra, 1 cidAnaMa bhagavAna tu., paramAtama guNavaMta; akSayanidhi nija samaratA, pAse edhI mahaMta, amUratI ne mUratI, thAye paca prakAra; temAM carama karaNu vase, aMtara karaNa pasAra. doI ghaDI have upazamI, te valI Adi kaSAya karave paDatAM pAmIye, guNa sAsAdana bhAya. tIna meAranI naI valI, kuralA cyAra kaSAya; prakarati sAte kSaya karyA, kSAyika bhAve prAya. e mithyAta abhAvathI, tIne bedhi arUpa; jo have caramakaraNapaNe, tIne pujA sarUpa. zuddha azuddha avizuddhamAM, pahilaI puje Aya; rahetAM have kSaya upazamI, carama samaya zuddha pAya. veDhaka edhipaNu lahe, niramala dala ihAM hAya; tiNu rUpI kahiye khihUM, Atama nija guNu joI. 1. tattva 2. prakRti 3. azuddhi. karI; kitAM. 3 4 5 * 7 [ 395 274 275 276 277 208 Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 ] gujarAtI pAI [ adhyAtmabodha lahI je koI IhAM, navA lakhacce e zAstra pheravavA tapa japa 1sakti, bhajacce te bhavapAtra. 9 likhe zAstra bhASApaNe, samajhe sagalA lega; Ima naravijayataNe vacana, dharamAratha upaga. 10 dekhI dekhI vacana te, likhIyA mati anusAra, paMDita dekhI, sadha, de daSTi upakAra. 11 saMvata satara sattare, mAsa zukala vaizAkha ravivAre pAMcamI dine, pUrNa thaye abhilASa. 12 kharatara gachamAMhe sarasa, AcAraja guNadhAra; zrI jiNacaMda sUrIsavara, saumyaguNe siradAra. 13 tAsa sIsa guru caraNaraja, sama te raMgavilAsa nija para Atamahita bhaNI, kAno Adari jAsa. 14 bhaNa guNa vAMcaje, e adhyAtama rAsa; jimajima manamAM bhAvacce, tisatima thasya prakAsa. 15 adhyAtmakalpakuma graMthanI gujarAtI pAI samApta 1. zakti 2. bhaNajo 3. thaze. MUMUMMMMMMMM. 864005AOWOHHHHAHAHAHAHAAHAH sahastrAvadhAnI zrI munisuMdarasUrikRta a dhyA tma kalapakrama savivecana samApta 83663HHHHHHHHHHHHH998946AHHHS Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmakalpadrumanA mULa zleAkeAne akArAdi anukrama akAraNaM yasya ca durvikalpaiH akRcchrasAdhyaM manaso vazIkRtAt aGgeSu yeSu parimuhyasi kAminInAM aNIyasA sAmyaniyantraNAbhuvA ata eva jinA dIkSAatyalpakalpitasukhAya kimindriyAthaiH adRSTavaicitrya vazAjjagajjane adhItino'rcAdikRte jinAgame adhItimAtreNa phalanti nAgamAH adhItyanuSThAnatapaH zamAdyAn abhyeSi zAstra sadasadvicitrAanAdirAtmA na nijaH paro vA anityatAdyA bhaja bhAvanAH sadA apAstAzeSadoSANAM amedhyabhabrA bahurandhraniryan amedhyamAMsAsravasAtmakAni AcchAditAni sukRtAni yathA dadhante AjIvikAdivividhArtibhRzAnizArtAH AjIvikArthamiha yadyativeSameSaH AjIvitaM jIva ! bhavAntare'pi vA Atman ! parastvamasi sAhasikaH zrutAkSaiH AtmAnamalpairiha vaJcayitvA ApAtaramye pariNAmaduHkhe Arambhairbharito nimajjati yataH ArAdhito vA guNavAnsvayaM taran AlambanaM tava laSAdikuThAraghAtAH AvazyakeSvAtanu yatnamAptIiti caturgatiduHkhatatIH kRtina iti yativarazikSAM yo'vadhArya vratasthaH imamiti matimAnadhItya citte ihAmutra ca vairAyauccArayasyanudinaM na karomi sarva 176 175 68 ra96 336 99 14 147 153 120 2 4 40 300 24 70 17 231 276 268 75 190 125 100 83 277 184 348 160 359 370 336 274 kAkiNyudabindukAmra evaM sadA'bhyAsavazena sAtmyaM eSa me janayitA jananIyaM kathamapi samavApya bodhiratnaM kathaM mahattvAya mamatvato vA karoSi yatpretyahitAya kizcit karmANi re jIva ! karoSi tAni kaSAyAnsaMvRNu prAjJa ! 337 kaSTena dharmo lavazo milatyayaM kaste niraJjana ! ciraM janaraJjanena kAyastambhAnna ke ke syuH kArAgRhAd bahuvidhAzucitAdiduHkhAd 50 kimardayannirdayamaGgino laghUn kimu muhyasi gatvaraiH pRthak kiM kaSAyakaluSaM kuruSe svaM 194 215 54 kiM jIva ! mAdyasi hatasyayamIhase'rthAn 184 150 kiM modase paNDitanAmamAtrAt kiM lokasatkRtinamaskaraNArcanAdyaiH kukarmajAlaiH kuvikalpasUtrajaiH kukSau yuvatyAH kRmayo vicitrA kuryAnna kutrApi mamatvabhAvaM kurve na sAvadyamiti pratijJAM kulaM na jAtiH pitarau gaNo vA kRtAkRtaM svasya tapojapAdi kRtI hi sarva pariNAmaramyaM kRpayA saMvRNu svAGga ke guNAstava yataH stutibhicchako guNastava kadA ca kaSAyaiH krUrakarmasu niHzaGkaM kvacitkaSAyaiH vacana pramAdaiH kSetravAstudhanadhAnyagavAzvaiH kSetreSu no vapasi yattadapi svametad 186 362 50 3:3 311 123 213 344 125 187 271 163 75 358 310 248 355 37 337 31 114 27 218 82 85 Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gajAzvapotokSarathAn yatheSTagarbhavAsanarakAdivedanAH guNastavaiyoM guNinAM pareSAm guNastutIrvAJchasi nirguNo'pi guNAMstamAzritya namantyamI janAH guNeSu nocacchasi cendhune ! tataH guNavino'pi janAnatistutigurUnavApyApyapahAya geham gRhNAsi zayyAsshRtipustakopadhIna ghrANasaMyamamAtreNa cakSuH saMyamamAtrAtke catuSpadeH siMha iva svajAtyaiH carmAsthimajjAntravasAsramAMsA cittabAlaka ! mA tyAkSIH cetanetaragateSvakhileSu cetaisrthaye mayi ciratnasakha ! prasIda cedvAJchasIdamavituM paralokaduHkhacaraistathA karmakarairgRhIte janeSu gRhNatsu guNAnpramodase japo na muktyai na tapo dvibhedaM jayazrIrAntarArINAM 398 242 102 33 192 271 283 282 315 278 338 338 55 44 jAnanti kAmAnnikhilAH sasaMjJAH jineSvabhaktiryaminAmavajJA para jihvA saMyamamAtreNa 340 269 239 346 233 351 174 jAne'sti saMyamatapobhiramIbhirAtman tattveSu sarveSu guruH pradhAnaM tadevamAtmA kRtasaMvaraH syAt tapaH kriyAvazyaka dAnapUjanaiH tapAMsi tanyAdvividhAni nityaM tapojapAdyAH svaphalAya dharmAH tameva sevasva guruM prayatnAd tIvrA vyathAH surakRtA vividhAzca yatrA - 156 te tIrNA bhavavAridhi munivarAH tairbhave'pi yadaho sukhamicchan tyaktvA gRhaM svaM parageha cintAtyaja spRhAM svaHzivazarmalAbhe 36 263 53 309 296 trANAzakterApadi trAtuM na zakyA bhavaduHkhato ye tvacaH saMyamamAtreNa tvameva duHkhaM narakastvameva tvameva mogdhA matimAMstyabhAtman dadasva dharmArthatayaiva dharmyAna dadhad gRhastheSu mamatvabuddhi dAkSiNyalajje gurudevapUjA dAnamAnanutivandanAparaiH dAnazrutadhyAnatapo'rcanAdi dIvArteSu bhItepu dIpo yathA'lpo'pi tamAMsi hanti duSTaH karmavipAkabhUpativazaH 11 30 duHkhaM yathA bahuvidhaM sahase'pyakAmaH dehe vimudya kuruSe kimayaM na vetsi dravyastavAtmA dhanasAdhanAM na dviSastvime te viSaya pramAdAH 164 91 138 durgandhato yadaNuto'pi purasya mRtyuH dhatse kRtin ! yadyapakArakeSu 168 dhanAGgasaukhyasvajanAnanavi 226 } dhanyaH sa mugdhamatirapyuditArhadAjJAdhanyAH ke'pyanadhItino'pi sadanudharmasyAvasaro'sti pudgalaparAdhigAgamairmAsi raJjayan janAn dhruvaH pramAdairbhavAridhau mune ! na kAspi siddhirna ca te'tizAyi na devakArye na ca saGaghakArye na dharmacintA gurudevabhaktiH na yasya mitraM na ca ko'pi zatruH na vetsi zatrUnsuhRdazca nava nAjIvikApraNayinItanayAdicintA nAmnA'pi yasyeti jane'si pUjyaH nijaH paro veti kRtA vibhAgo nAmra susiko'pi dadAti nimbakaH niyantraNA. yA caraNe'tra tiryakraniravadyaM vaco brUhi 76 56 340 363 186 353 308 250 283 168 5 234 53 210 92 81 314 15 118 208 153 151 190 151 306 280 58 257 17 35 273 317 38 248 284 332 Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 0 248 nirbhUmirvikandalI gatadarI niHsaGgatAmehi sadA tadAtman no dhanaiH parijanaH svajanairvA nyastA muktipathasya vAhakatayA pataGgabhRGgeNakhagAhimInapade pade jIva ! pr|bhibhtiiH parasya pIDAparivarjanAtte parahitacintA maitrI parAbhibhUtau yadi mAnamuktiH parAbhibhUtyA'lpikayA'pi kupyaparigrahaM ceyajahA gRhAdeH parigrahAtsvIkRtadharmasAdhanApariSahAnno sahase na copaparopakAro'sti tapo japo vA punaH punarjIva tavopadizyate / purA'pi pApaiH patito'si duHkhapurA'pi pApaiH patito'si saMmRtau puSNAsi yaM dehamaghAnyacintayaMpUtizrutiH praveSa ratervidUre pUrNa taTAke tRSitaH sadaiva pragalbhase karmasu pApakezvare ! pramodase svasya yathA'nya nirmitaH prasannacandrarAjarSaH prApyApi cAritramidaM durApaM phalAda vRthA syuH kugurUpadezataH bandho'nizaM vAhanatADanAni bastisaMyamamAtreNa bibheSi janto! yadi duHkharAzeH bhaktyaiva nArcasi jinaM sugurodha dharma bhajasva maitrI jagadaGgirAziSu bhavI na dharmaravidhiprayuktaiH bhavetsamagreSvapi saMvareSu / bhaved guNI mugdhakRtairna hi stavaiH bhavedbhavApAyavinAzanAya yaH / bhavenna ko'pi stutimAtrato guNI bhAvanApariNAmeSu 399 7. bhAvopayogazUnyAH 235 314 bhukte kathaM nArakatiryagAdi 101 52 manaH saMvRNu he vidvan 326 246 mano'pravRttimAtreNa 206 manovazaste sukhaduHkhasaGgamo 183 mantraprabhAratnarasAyanAdimamatvamAtreNa manaHprasAda 80 20 maharSayaH ke'pi sahantyudIryA 306 112 mahAtapodhyAnaparIpahAdi 299 118 mA kArSItko'pi pApAni 286 mAtA pitA svaH suguruzca tattvAt 287 mAdyasyazuddhairgurudevadharmaH 248 265 ___ mA bhUrapatyAnyavalokamAno 74 45 mithyAtvayogAviratipramAdAna 323 208 mudhAnyadAsyAbhibhavAbhyasUyA 158 208 mune! na kiM nazvaramasvadeha 292 124 muhyasi praNayacArugirAsu ___88 mRtaH kimu pretapatirdurAmayAH 104 177 mRtpiNDarUpeNa vinazvareNa 256 mRtyoH ko'pi na rakSito na jagato 139 211 maitrI parasmin hitadhIH samagre 227 maitrI pramodaM karuNAM ca samyaka 357 327 modante bahutarkatarkaNacaNAH 148 313 yatkaSAyajanitaM tava saukhyaM 114 243 yataH zucInyapyazucIbhavanti 84 157 yathA taveSTA svaguNaprazaMsA 225 341 yathA vidAM lepyamayA na tattvAta 104 yathA sarpamukhastho'pi 195 253 yadatra kaSTaM caraNasya pAlane 293 18 yadindriyAthai riha zarma bindavada 100 240 yadindriyArthaiH sakalaiH sukha syAd 346 yasya kSaNo'pi suradhAmasukhAni palya- 316 284 yasyAgamAmbhodarasaina dhautaH 144 yasyAsti kizcinna tapoyamAdi 345 228 yAni dviSAmapyupakArakANi 76 18. yAMca zocasi gatAH kimime me papa 19 42 in WOW Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAH sukhopakR takRttvadhiyA tvaM ye pAlitA vRddhimitAH sahaiva aseshara kalikarma nibandhabhAjanaM yaiH klizyase tvaM dhanabandhvapatyayogasya heturmanasaH samAdhiH yo dAnamAnastutivandanAbhiH rakSArtha khalu saMyamasya gaditAH raGkaH ko'pi janAbhibhUtipadavIM rUpalAbhakulavikramavidyA vaco'pravRttimAtreNa vadhyasya caurasya yathA pazorvA vazaM mano yasya samAhitaM syAta vastrapAtratanupustakAdinaH vidvAnahaM sakalalabdhirahaM nRpo'haM vinA kaSAyAnna bhavArttirAziH vimuhyasi smeradRzaH sumukhyAH vimose ki viSaya pramAdaiH virAdhitaiH saMyama sarvayogaiH vilokya durasthamamedhyamalpaM vizuddhazIlAGgasahasradhArI vizvajantuSu yadi kSaNamekam viSayendriya saMyogA vetsi svarUpaphalasAdhanavAdhanAni veSeNa mAdyasi yatezvaraNaM vinAtman ! veSopadezApadhipratAritAH vairAgyazuddhadharmA vairAdi cAtreti vicArya lAbhAzatrUbhavanti suhRdaH kaluSIbhavanti zamatra yad binduriva pramAdajaM zAntarasabhAvanAtmA 308 289 311 129 172 re cittavairi ! tava kiM nu mayA'parAddhaM re jIva ! sehitha sahiSyasi ca vyathAstAH 108 coarse dharmaM sakalaM jinoditaM 170 331 103 167 280 188 131 69 105 315 66 352 16 343 189 269 275 10 112 127 293 369 273 145 zAstrajJo'pi dhRtavrato'pi gRhiNIzilAtalAbhe hRdi te bahanti 400 78 213 288 214 178 zItAtapAdyAnna manAgapIha 291 217 zItAttApAnmakSikAkattRNAdizrutisaMyamamAtreNa 338 zrutvAkozAn yo mudA pUritaH syAt 113 zaithilya mAtsarya kadAgrahakudho 224 287 367 samagra cintArttihRte rihApi samagrasacchAstra mahArNavebhyaH sacetanAH pudgala piNDajIvA saptabhItyabhibhaveSTaviplavAsamataikalInacitto 57 159 samAzritastArakabuddhito yo samIkSya tiryaGnarakAdivedanA samyagvicAryeti vihAya mAnaM sarvamaGgalanidhau hRdi yasmin saha tapoyamasaMyamayantraNAM saMyamopakaraNacchalAtparAn sAthai nirarthakaM vA yad sukhamAsse sukhaM zeSe sukhAya duHkhAya ca naiva devAH sukhAya dhatse yadi lobhamAtmano sukhena sAdhyA tapasAM pravRttiH sudurjayaM hi ripuvatyado mano sRjanti ke ke na bahirmukhA janAH stavairyathA svasya vigarhaNaizca stutaiH zrutairvApyaparairnirIkSitaiH strISu dhUliSu nije ca pare vA snihyanti tAvaddhi nijA nijeSu svapnendrajAlAdiSu yadvadAptaiH svayaM pramAdairnipatanbhavAmbudhau svargApavargo narakaM tathAntaH svAdhyAya yogaizcaraNakriyAsu svAdhyAyamAdhitsasi naoN pramAdaiH svAdhyAyayogeSu dadhasva yatnaM hataM manaste kuvikalpajAlaiH hIno'pyare bhAgyaguNairmudhAtman ! 24 131 117 294 289 331 216 166 121 115 171 229 227 232 365 47 48 277 165 178 265 352 304 281 Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2000 Jain Edso nernational For Private & Personal use only www.ainelibrary.org