________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ હોય, તેમ પોતાના કરસંપુટમાં હર્ષપૂર્વક ગ્રહણ કર્યો. “વિધિ (દેવ) એવા પ્રકારનું વિચિત્ર - છે કે, નર, જે કાર્યને હૃદયમાં વિચારી શકતો નથી, જ્યાં ઘોડાના વચ્છરા હણહણાટ કરતા નથી, તેવું ન ઘટતું કાર્ય પણ ઘટાવે છે અને બીજું ઘટતું કાર્ય પણ વિઘટિત કરે છે-વિનષ્ટ કરે છે.” (ન ધારેલું કાર્ય કરાવે છે અને ધારેલ કાર્યથી ઉલટું કાર્ય કરાવે છે.)
અણધાર્યું નિધાન પ્રાપ્ત થયું હોય, તેમ તે બાળકને લઇને પોતાના ઘરે આવીને મૂર્ત મનોરથની જેમ પોતાની પ્રાણપ્રિયાને અર્પણ કરે છે. પત્નીને કહ્યું કે, “વનદેવતાએ પ્રસન્ન થઇને અપુત્રિયા એવા આપણને આ પુત્ર આપ્યો છે. કલ્પવૃક્ષના નવીન અંકુર માફક તારે આ પુત્રને કાળજીથી ઉછેરવો.' સમયે તે બાળકનું રણસિંહ એવું નામ સ્થાપન કર્યું. તે કુમાર હાથી, ઘોડા ઉપર બેસી અનેક પ્રકારની રાજકીડાઓમાં આનંદથી સમય પસાર કરે છે.
હવે કોઈક સમયે વિજયસેન રાજાને રાજલોકના કોઈક મનુષ્ય એકાંતમાં અગ્રમહિષીએ કરેલ સાહસની હકીકત જણાવી. “ચંદ્રની કળા, અસ્ત્રાથી કરેલ મુંડન, ચોરી-છૂપીથી ગુપ્ત પાપક્રીડા કરેલી હોય, એ સારી રીતે છુપાવવા પ્રયત્ન કરવા છતાં ત્રીજા દિવસે નક્કી પ્રગટ થાય છે.” નિપુણતાપૂર્વક સાચી સર્વ હકીકત જાણીને રાજા રાણીનું દુશ્ચરિત્ર વિચારવા લાગ્યો કે “અરેરે ! સ્ત્રીઓને અને દુર્જનોને કોઇ અકાર્ય હોતું નથી. અરે ! મેં એના માટે શું કરવાનું બાકી રાખ્યું છે ? મેં હંમેશાં તેના ઉપર પ્રસન્નતા રાખી છે, પુત્રનું અપહરણ કરાવીને ખરેખર તેણે મારું મરણ નીપજાવ્યું છે.
અપયશરૂપી મદિરા-ઘરથી વાસિત થઇ પાપ કરનારી, કુચરિતરૂપી કાજલથી લેપાયેલ મુખવાળી હે અજયા ! તે શું સાંભળ્યું નથી ? "શોક્યનો પુત્ર પણ જે કુલીન હોય છે, તે સુવિનીત હોય છે અને જે જનનીથી ઉત્પન્ન થયો હોય છતાં અકુલીન જેવો અવિનીત થાય
રામચંદ્ર પણ અપર માતા કૈકેયીની આજ્ઞાથી વનવાસ ચાલ્યા હતા; પરશુરામે પોતાની માતા રેણુકાનું મસ્તક કાપ્યું હતું. એક કેસરીસિંહના નહોરના અગ્ર ભાગથી હાલાહલઝેરની લહર ઉછળે છે. બીજું કાલકૂટ ઝેરના કોળિયા ભરવા જેવું છે, આ ચાલતી આગ જેવું છે. કૂડ-કપટથી એકને શત્રુ કરવામાં આવે છે. નિચ્ચે નારીને વિધિએ આવી ઘડી છે; મારો સંદેહ નષ્ટ થયો છે. અજયાએ મારા જીવિત સમાન પુત્રનું હરણ કર્યું - એ મારા દેહને બાળે છે.
માટે ઘરવાસ એ ફાંસો છે, રાજ્ય એ પાપ છે, સુખ એ નક્કી દુઃખ છે, ભોગો ક્ષયરોગ સમાન છે, નારી ચાલતી મરકી છે; તો હવે આ સર્વેથી સર્યું. આ નિમિત્તથી ભવનો અંત આણવા માટે શ્રી વીર ભગવંતે કહેલ સંયમ અંગીકાર કરીશ. આ પ્રમાણે પોતાના વંશમાં થએલ કોઈક કુમારનો રાજ્યાભિષેક કરીને નિશ્ચલ ચિત્તવાળા વિજયસેન રાજાએ વિજયા
