________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ ૨. રણસિંહ કથા -
આ જંબૂદીપના દક્ષિણાર્ધભરતમાં મુકુટ સમાન શત્રુનો પરાભવ કરી જય પ્રાપ્ત કરેલ એવું વિજયપુર નામનું નગર હતું. જ્યાં જિનમંદિરના વાજિંત્રો અને પડઘાના શબ્દોના બાનાથીeતે નગર જાણે દેવનગરીની સ્પર્ધા કેમ કરતું ન હોય તેવું જણાતું હતું, જે નગરમાં પુષ્પોના અને ભ્રમરોના સંબંધયોગે મનોહર જણાતા એવા બગીચાઓ અંદર અને બહાર સેંકડોની સંખ્યામાં હતા. જે રાજાના યુદ્ધમાં શત્રુના હાથીઓનાં કુંભસ્થળો વિષે તરવારરૂપ ગાયો ચારો ચરતી હતી. એવો તે વિજયસેન રાજા રાજ્યનું પાલન કરતો હતો. પોતાના નિર્મલકુલક્રમાગત રણોત્સાહનું અખંડિત પાલન કરનાર ત્રિવિક્રમ રાજાના શૌર્યની સ્પર્ધા કરનાર એવા આ રાજાની ઉજ્વલ કીર્તિ નંદનવનમાં સુવર્ણશિલા પર બેઠેલી અપ્સરાઓ આજે પણ ગાય છે. શ્રી વિજયસેન રાજાના માનરૂપ હાથીના બંધનતંભ સરખી, માનિનીઓમાં અગ્રેસર એવી અજયા નામની તેને અગ્રમહિષી હતી. રોહણાચલ પર્વતમાં રત્નખાણ સમાન શીલરત્નને ધારણ કરનાર તેમ જ ગૌરી સમાન સૌભાગ્યવતી સુંદર અંગવાળી બીજી વિજયા નામની પ્રિયા હતી. તેની સાથે સંસારસુખ ભોગવતાં ભોગવતાં ભાગ્યશાળી સ્ત્રીઓને મેળવવા યોગ્ય ગર્ભ ઉત્પન્ન થયો. યોગ્ય સમયે રાત્રે તપાવેલા સુવર્ણની કાંતિયુક્ત પુત્રને જન્મ આપ્યો. પાપિણી અજયા રાણીએ પહેલાંથી જ સૂયાણીને લાલચ આપી ફોડી નાખી હતી અને નક્કી કરાવ્યું હતું કે, પુત્ર જન્મે ત્યારે કોઈક મૃત બાલક લાવી ત્યાં સેરવી દેવો અને જીવતો પુત્ર મને આપવો. દાસીએ તે પ્રમાણે મુખ્ય રાણી અજયાને પુત્ર અર્પણ કર્યો. બીજી બાજુ કોઈ ન જાણે તેમ ગુપ્ત રીતે દાસી દ્વારા જુના ઊંડાણવાળી અને ઘાસ ઉગેલી ઝાડીમાં એટલે દૂર ફેંકાવ્યો કે, આપોઆપ સુધાથી બાળક મૃત્યુ પામે. તે બીજી રાણીએ દાન-સન્માન પૂર્વક વિશ્વાસુ સૂતિકારિકાને આ કાર્યમાં ગુપ્તપણે જોડી. ધનધાન્યની લાલચથી તેવી હલકી દાસીઓ પોતાના હલકા કુલાનુસાર અધમ કાર્ય કરવા ભલે તૈયાર થાય, પરંતુ પુત્ર માટે મુખ્ય પટરાણી પણ આવું કાર્ય કરવા તૈયાર થાય તો બીજાની શી વાત કરવી ? - “મૂઢ મતિવાળી મહિલા કાર્ય અને અકાર્યને જાણતી નથી, એક પદાન્તર હોય છે; યંત્ર પણ ખરેખર જાણતું નથી. તો બહેતર છે કે, ઘરમાં પોતાની ગૃહિણીને બદલે યંત્ર યુવતી કરવામાં આવે છે, જેથી શત્રુ સમાન થઈ અસાધારણ વ્યસન ન આણે.”
આ બાજુ વિજયપુર નજીક સર્વપ્રકારે શોભાયમાન અતિ ધાન્ય દૂધ, ઘી આદિ સામગ્રીની સુલભતા યુક્ત શ્રેષ્ઠ ગામ હતું. તે ગામમાં રહેનાર એક સુંદર નામનો ખેડૂત ત્યાં ઘાસ લેવા માટે આવ્યો હતો ત્યારે તેણે રુદન કરતાં તે બાળકને જોયો. આશ્ચર્ય પામતા તે ખેડૂતે ઝાડીમાં પ્રવેશ કરીને ઉગેલી વેલડી અને લતા વચ્ચે પડેલા કુમારને મણિમય પ્રતિમા
