Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
कलिकालसर्वज्ञाचार्यश्रीहेमचन्द्रसूरिविरचिता सगुर्जरार्था लिङ्गयुता सार्थधातुपाठसमेता च अभिधानचिन्तामणि-नाममालाऽन्तर्गता
अकारादिक्रमेण
शब्दमाला
आशीर्वाददातारः अध्यात्मयोगिनः पूज्याचार्याः श्रीमद्विजयकलापूर्णसूरीश्वराः मधुरभाषिणः पूज्याचार्याः श्रीमद्विजयकलाप्रभसूरीश्वराः
सम्पादकौ पं. मुक्तिचन्द्रविजयः गणिः मुनिचन्द्रविजयश्च
प्रकाशक श्री शान्तिजिन आराधक मंडल
पोस्ट : मनफरा (शान्तिनिकेतन) ता. भचाऊ, जी. कच्छ, पीन : ३७० १४०.
फोन : (०२८३७) ८६६३८
। द्रव्य सहायक श्री भीलडीयाजी जैन तीर्थ, ज्ञानखातुं
श्री डीसा जैन संघ, ज्ञानखातुं
MI/III
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
कलिकालसर्वज्ञाचार्यश्रीहमचन्द्रसूरिविरचिता सगुर्जरार्था लिङ्गयुता सार्थधातुपाठसमेता च अभिधानचिन्तामणि-नाममालाऽन्तर्गता
अकारादिक्रमेण
शब्दमाला
आशीर्वाददातारः अध्यात्मयोगिनः पूज्याचार्याः श्रीमद्विजयकलापूर्णसूरीश्वराः मधुरभाषिणः पूज्याचार्याः श्रीमद्विजयकलाप्रभसूरीश्वराः
- सम्पादकौ पं. मुक्तिचन्द्रविजयः गणिः मुनिचन्द्रविजयश्च
प्रकाशक श्री शान्तिजिन आराधक मंडल
पोस्ट : मनफरा (शान्तिनिकेतन) ता. भचाऊ, जी. कच्छ, पीन : ३७० १४०.
फोन : (०२८३७) ८६६३८
• द्रव्य सहायक श्री भीलडीयाजी जैन तीर्थ, ज्ञानखातुं
श्री डीसा जैन संघ, ज्ञानखातुं
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
'
૦ ગ્રન્થ : થિન્કિંધાનો • કર્તા : કલિકાલ સર્વજ્ઞ આ.શ્રી હેમચન્દ્રસૂરિજી. • પ્રાપ્તિસ્થાન : જૈન ઉપાશ્રય
રીસાલા લેન, પોસ્ટ ડીસા, જી. બનાસકાંઠા, પીન : ૩૮૫ પ૩૫. સંપાદક : પં. મુક્તિચન્દ્રવિજય ગણિ મુનિચન્દ્રવિજય સહાયક મુનિઓ : મુનિ અનંતયશવિજય, મુનિ મહાગિરિરવિજય, મુનિ મુક્તાનંદવિજય, મુનિ મુક્તિભ્રમણવિજય, મુનિ મુક્તિચરણવિજય, મુનિ મુક્તિનિલયવિજય, મુનિ અનંતજ્ઞાનવિજય, મુનિ અનંતદર્શનવિજય, મુનિ અનંતચારિત્રવિજય પ્રથમ આવૃત્તિ : ઇ.સ. ૧૯૯૨, વિ.સં. ૨૦૪૯, પ્રત : પ00 દ્વિતીય આવૃત્તિ : ઇ.સ. ૨000, વિ.સં. ૨૦૫૬, પ્રત : ૧000 લિંગ સહિત ત્રીજી આવૃત્તિઃ ઇ.સ. ૨૦૦૩, વિ.સં. ૨૦૫૯, પ્રત: ૧૦00
સંપર્ક સૂત્ર : ૦િ ટીક આર. સાવલા
POPULAR PLASTIC HOUSE 39, D. N. Road, Sitaram Building, 'B' Block, Near Crowford Market, MUMBAI - 400 001. Tel.: (022) 23436369,23436807,23441141 SHANTILAL / CHAMPAK B. DEDHIA : 20, Pankaj “A”, Plot No. 171, L.B.S. Marg, Ghatkopar (W), Pin - 400 086. • Tel.: (022) 25101990 ભોગીલાલ ગાંધી : મનફરા, (શાન્તિનિકેતન) જી. કચ્છ,
તા. ભચાઉ, પીન : 370 140. Tel. : (02837) 286638 મુદ્રક : Tejas Printers 403, Vimal Vihar Apartment, 22, Saraswati Society, Nr. Jain Merchant Society, Paldi, AHMEDABAD - 380 007. • Ph. : (079) 6601045
'
*
..
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રકાશકીય નિવેદન
મહારાજા કુમારપાલ-પ્રતિબોધક, કલિકાલ સર્વજ્ઞ આચાર્યદેવ શ્રી હેમચન્દ્રસૂરીશ્વરજી દ્વારા વિરચિત તથા કચ્છવાગડ દેશોદ્ધારક અધ્યાત્મયોગી પૂજય આચાર્યદેવ શ્રીમદ્વિજય કલાપૂર્ણસૂરીશ્વરજી મ.સા.ના પ્રશિષ્યો પૂજ્ય પંન્યાસશ્રી મુક્તિચન્દ્રવિજયજી - પૂજ્ય ગણિવર્યશ્રી મુનિચન્દ્રવિજયજી દ્વારા સંપાદિત , ‘શબ્દમાલા” ગ્રન્થનું પ્રકાશન કરતાં અમે પરમ ધન્યતા અનુભવીએ છીએ. પૂજ્ય સાધુ-સાધ્વીજી ભગવંતો તથા અન્ય અભ્યાસીઓને આ ગ્રન્થ ખૂબ જ સહાયક નીવડો, તેવી અપેક્ષા રાખીએ છીએ.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
प्रासङ्गिकम्
सार्थशब्दावली ग्रन्थस्थितासु शब्दश्रेणिषु लिंगानि अपि आवश्यकानि इति मत्वा अस्माभिः लिंगन्यासे प्रयत्नो विहितः । वयम् एवं मन्यामहे स्म यत् लिंगन्यासे लघुरेव प्रयत्नः आवश्यकः, स्तोकेन एव कालेन एतत्कार्यं पूर्ण भविष्यति, किन्तु धारणातः अधिकः समयः जातः । लिंगन्यासकार्ये अन्या अपि अशुद्धयः दृष्टिगोचराः जाताः, तत्सम्मार्जने प्रायः वर्षमितः , समयः गतः । गतवर्षे डीसा - चातुर्मास्ये आगंताः 'प्रूफाः' वर्षानन्तरम् अधुनाऽपि सम्पूर्णशुद्धाः एव जाताः इति अस्माभिः वक्तुं न शक्यते । प्रत्येकशब्द-शुद्धिकृते अस्माभिः पर्याप्ते प्रयत्ने विहितेऽपि कुत्रचित् स्युः अशुद्धयः चेत् क्षन्तव्याः वयम् ।
- एतत्कार्यप्रारम्भाऽनन्तरं वि.सं. २०५८, माघ शु. ४ दिने अस्मदीयानां महागुरुवराणां सूरिभट्टारकाणाम् अध्यात्मयोगिनां पूज्याचार्याणां श्रीविजयकलापूर्णसूरीश्वराणां स्वर्गगमनम्, 'भूकंपमां भ्रमण', 'कहे कलापूर्णसूरि', 'स्वाध्याय-कला' इत्यादिपुस्तकानां कार्यम्, कच्छदेशे भिन्न-भिन्न-ग्रामेषु दिवंगताचार्यनिमित्ता महोत्सवाः गुणानुवाद-सभाश्च, चातुर्मासिकाऽनुष्ठानानि - इत्यादि-कारणवशादपि विलम्बो जातः ।
• 'सार्थ - शब्दावली' पुस्तकमेव लिंगसहितं सार्थधातुपाठयुतं 'शब्दमाला' इति नामान्तरं प्राप्तमधुना प्राकाश्यमानीयते इति विदाकुर्वन्तु भवन्तः । सार्थशब्दावल्यां यत् प्रस्तावनादिकम् आसीत् तत् तथैव अत्र न्यस्तमिति अवगच्छन्तु भवन्तः । सार्थधातुपाठश्च 'पं. बेचरदास जीवराज दोशी सम्पादित सिद्धहेमशब्दानुशासन लघुवृत्ति, खंड-२' इत्यस्मात् ग्रन्थाद् उद्धृतोऽस्ति इति कृतज्ञतापूर्वकं वयं तेषां स्मरणं कुर्मः ।
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
तत्र च (धातुपाठे) आवश्यकं शुद्धिवृद्ध्यादिकं विहितम् । कुत्रचित् याः अशुद्धयः दृष्टिगोचराः जाताः ताः परिमार्जिताः । यथा - '१७३३ भजण् विश्राणने' इत्यस्य गूर्जरार्थः 'पकवद्यु-पकावq' इति विहितः किन्तुः वस्तुतः तस्यार्थः ‘भाग आपवो' इति स्यात् ।
'२०३९ भरण प्रसिद्धार्थः' (यद्यपि तत्र 'भरणपोषणयुद्धेषु' इति मुद्रितम्) इत्यस्य अर्थः 'प्रसिद्ध थर्बु' इति कृतः, समीचीनार्थस्तु 'भरण-पोषण करतुं' इति स्यात् ।
(हैम-शब्दानुशासनस्य गूर्जरार्थेऽपि एभिः पण्डितमहोदयैः कृताः काश्चित् अशुद्धयः दृष्टिगोचराः जाताः । यथा - तृतीय अध्याये समासप्रकरणे 'करभोरु' इत्यस्यार्थः 'ऊंट जेवा साथळवाळी हे सुंदरी' इति कृतः, किन्तु स पूर्णरूपेण मिथ्या । अत्र 'करभ' इति शब्दः न उष्ट्रार्थवाची, अपि तु मनुष्यहस्ततलस्य मणिबन्धाद् आकनिष्ठं विस्तारः इत्यर्थस्य वाचकः । दृश्यतामभिधानचिन्तामणौ-करभोऽस्मादाकनिष्ठम् - श्लो. ५९२ । अतः हस्ततलैकविभागवाची अयं करभः कनिष्ठांगुली समीपे लघुः मणिबन्धसमीपे च विस्तृतः महिलोरुसमानाकारः एव वर्तते इति विज्ञजनाः सुतरां ज्ञातुं शक्नुवन्ति । इत्यलं प्रासङ्गिक चर्चया ।).
• डीसा - वर्षावास - समये "भीलडीआ-तीर्थट्रस्टी श्रीकीर्तिभाई कालिदास, डीसा जैन संघ प्रमुख स्व. अमृतलाल शेठ, जैन संघ सेक्रेटरी श्रीदलसुखभाई एफ. शेठ" इति महानुभावैः अनेकशः विज्ञप्तम्
"साधु-साध्वीनां कृते अभ्यासार्थम् उपयोगी कश्चन प्राचीनग्रन्थः भवद्भिः प्रकाश्येत चेद् वरम् ।".
इमां विज्ञप्ति मनसि आधाय 'सार्थशब्दावली' इत्ययं ग्रन्थः लिङ्गसहितः सार्थधातुपाठयुतश्च प्रकाशितः बहूपयोगी भविष्यति इति निर्णीय तत्सम्पादनार्थमुद्यमो विहितः ।
अयं ग्रन्थः 'भीलडीआजी तीर्थ ज्ञानखातुं' इत्यनेन तथा
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
'डीसा जैन संघ ज्ञानखातुं' इत्यनेन च प्रकाश्यते । इमौ द्वौ अपि श्रुतभक्ति-साहाय्यकरणेन साधुवादाहौँ । 7 प्रान्ते- एतदध्ययनात् पाठकाः शब्दलोकं समाराध्य शब्दातीतावस्थां प्रति प्रतिष्ठन्तु इति काम्यते ।
- पं. मुक्तिचन्द्रविजयः - गणिः मुनिचन्द्रविजयः
आराधना भवनम् भुज (कच्छ) वि. सं. २०५९ का. शु. ११ दि. १५-११-२००२, शुक्रवासरः
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
અશબ્દલોક તરફ્રનો સથવારો : શબ્દકોશ
દાર્શનિક વિદ્વત જગતમાં ભગવાન હરિભદ્રસૂરિજી મહારાજે જૈન દર્શનનું સફળ પ્રતિનિધિત્વ કર્યું અને જૈનદર્શનનું યથાર્થ-અપ્રતિહત નિરૂપણ કરીને જગતના ચોકમાં જૈનદર્શનનો ધ્વજ ફરકાવ્યો.
બસ, તે જ રીતે અગીયારમા–બારમા સૈકામાં કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યજીએ સાહિત્યજગતના તમામ અંગોપાંગ-વિદ્યાની સર્વશાખા-પ્રશાખા-વ્યાકરણકાવ્ય-કોશ-છંદ વગેરેના લક્ષ્યગ્રંથો અને લક્ષણગ્રંથોની રચના કરીને એક શીલભદ્રસારસ્વત તરીકેની સર્વજયી કાળની સામે એક અમીટ મૂર્તિ અંકિત કરી દીધી.
જૈનધર્મીરોએ સાહિત્યપુરુષ તરીકે સ્વીકાર્યા જ, પણ અજૈનધર્મીઓએ પણ તેઓને પરિશુદ્ધ શાસ્ત્રકાર મહર્ષિ રૂપે ન ; "પ૨ખ્યા અને પોંખ્યા.
શબ્દાનુ. 1, અનુશાસન અને છંદોનુશાસનની જેમ અભિધાન [ [ણ પાલા જેવો માતબર ગ્રન્થ વિદ્વાનોના ચરણે ધર મો વાતે અધૂરા કે ઊણા ન ઉતર્યા.
ભલભલા ટીકાકારોને * હેમ: | કરીને ટાંકવા જ પડ્યા છે, તેમને સ્વીકૃતિ ! પડી છે.
આ અભિયાન ચિંતામાં . મહા ગ્રંથનું પણ એક સૌભાગ્ય છે કે છેલ્લા ૨૦/ +ા ટૂંકા ગાળામાં આ ગ્રન્થનાં કેવાં નવનવાં સંપાદનો- થતાં રહ્યાં. ઘણાં કંઠ એનાથી શોભ્યા છે.
સ્વોપજ્ઞવૃત્તિ સાથેના બે પ્રકાશનો તો ભૂ ત્થા સાથે અર્થના, મૂળઅર્થ અને વ્યુત્પત્તિના, એકથા
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રકાશનોએ આની ઉપયોગિતા પુરવાર કરી આપી છે.
એ જ પ્રકાશનમાળામાં આ નવલો પ્રયોગ છે. વિદ્યાર્થીને સુખદ રીતે વિદ્યાલાભ થાય તે માટે કેવી કેવી રીતો વિદ્વાનો અજમાવતા આવ્યા છે.
આધુનિક વિદ્યાગ્રહણ પદ્ધતિ મુજબ મૂળશ્લોક કંઠસ્થ કરવા, સાથે સાથે જ-શબ્દની સાથે જ અર્થબોધ અનાયાસ થઈ જાય તે પદ્ધતિ આમેજ કરવામાં આવી છે. | સાહિત્યની પરિભાષામાં એક વિદ્યાની શાખાના જ્ઞાન માટે સુંદર સુભાષિત આવે છે-તેનો અર્થ મર્મ મજાનો
व्याकरणरहितश्चान्धः बधिरः कोशवर्जितः । काव्येन रहितः पङ्गु-मूकस्तर्कविवर्जितः ॥ १ ॥
આમાં કોશ રહિતને બધિરની ઉપમા આપી છે. શબ્દનો સમ્યક પરિચય નથી તે વ્યક્તિ જ્યારે શ્રવણ કરે છે ત્યારે તેની પાસે જો શબ્દ ભંડોળ નથી, ભિન્ન ભિન્ન અર્થચ્છાયા ધરાવતા વિવિધ પર્યાયયુક્ત શબ્દોનો બોધ નથી તો બાઘા જેવો જ લાગશે.
રાજાને ધનકોશનો મહિમા તો વિદ્યાર્થીને શબ્દકોશનો મહિમા છે.
પોતાના હૃદયગત ભાવોને અભિવ્યક્ત કરવા માટે તેની પાસે જો શબ્દસામર્થ્ય નહીં હોય તો સ્વમતિ નિહિત ભાવોને અન્યમાં વિનિયોગ કરવામાં સફળ નહીં થાય.
શબ્દ પણ એક સાધન લેખે મહત્ત્વનું સાધન છે. તેનાથી જ અશબ્દલોક પ્રતિ પ્રયાણ થઈ શકે છે.
જીવનમાં બન્ને ક્ષણો આવે છે અને બન્નેનું યથાસ્થાને મહત્ત્વ છે જ. બાળક નાનો હોય ત્યારે તેને બોલાવવા મહેનત કરવાની હોય છે, શીખવવાનું છે. બોલતો કરવો
(8)
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
કે બોલતો રાખવો જરૂરી ગણાય છે. પછી તે શબ્દને વાવવા કે વાપરવાને બદલે વૈડફવા લાગે એટલે તેને મૌન રહેવાનું પણ કહેવું પડે છે.
આ જ રીતે શબ્દને શીખી, શુદ્ધ રીતે પ્રયોજી અંતે તો અશબ્દ લોકમાં જવા માટે જ શબ્દને આરાધવાના છે, સાધવાના છે.
આ પ્રકાશન પણ, અશબ્દલોક, જ્યાંથી સ્વરો નિવૃત્ત થઈ જાય છે, વાણી વિરમી જાય છે ત્યાં પહોંચવામાં સહાયક બને, વિદ્યાયાત્રીઓને આ શબ્દનો સથવારો શબ્દાતીત અવસ્થામાં જવા સહાયક બને તે માટે જ નવું નવું લખવા વાંચવાનો જ નિરંતર ઉદ્યમ કરવામાં ઉજમાળ રહેતા મુનિરાજશ્રી મુક્તિચન્દ્રવિજયજી મ. તથા મુનિરાજશ્રી મુનિચન્દ્રવિજયજી મહારાજે આ પ્રયત્ન ર્યો છે.
તેમનો કરેલો આ પ્રયાસ વિદ્યાર્થીને વિદ્યાને સુJહીત કરવામાં સહાયક નીવડો એ શુભેચ્છા સાથે –
- પં. પ્રધુમ્નવિજય ગણી
આસો સુદિ ૭, ૨૦૪૮.
જૈન પાઠશાળા, જી. પી. ઓ. સામે, જામનગર - ૩૬૧ 00.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ આમુખ
કલિકાલ સર્વજ્ઞ આચાર્યશ્રી હેમચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજે સાંગોપાંગ પંચાનુશાસન પૂર્વક ‘સિદ્ધ હેમ વ્યાકરણ (૧ લાખ શ્લોક પ્રમાણ)ની રચના કરી છે, અને ભાષાકીય જ્ઞાન માટે બીજા પણ અનેક ગ્રન્થોનું નિર્માણ કર્યું છે. તેમાં આ એક અતિ મહત્ત્વનો પ્રસ્તુત ગ્રન્થ છે “અભિધાન ચિંતામણિ નામમાલા”.
૧પ૪૨ શ્લોક પ્રમાણ આ નામમાલાના પ્રારંભના અમુક શ્લોકોમાં પૂજ્ય આચાર્યશ્રીએ શબ્દ-સંયોજનની આવશ્યક માહિતી આપી છે. ગ્રન્થકાર પ્રારંભમાં જ કહે છે -
रूढयौगिकमिश्राणां नाम्नां मालां तनोम्यहम् ।
‘રૂઢ-યૌગિક અને મિશ્ર એમ ત્રણ પ્રકારના નામોની શ્રેણિની રચના હું કરું છું’ એમ કહીને ગ્રન્થકારે શબ્દ-સંયોજનની પદ્ધતિ એટલી સરસ બતાવી છે, રૂઢ યૌગિક મિશ્ર શબ્દોના ભેદોનું એટલું સુંદર જ્ઞાન આપ્યું છે, જેથી અભ્યાસીને હજારો શબ્દોનું અર્થ-જ્ઞાન અનાયાસે થઈ જાય છે.
રાજાઓને અથવા કેન્દ્ર કે રાજ્ય સરકારોને રાજ્ય સંચાલનમાં અર્થ-કોશ-ધન ભંડારની જરૂર રહે છે, તેમ વિદ્વાનોને, સાહિત્યકારોને, કવિઓને, લેખકોને, વાચકોને પણ શબ્દના ભંડાર સમા શબ્દકોશોની પણ એટલી જ આવશ્યકતા રહે છે. એથી સંસ્કૃત સાહિત્યના સમુપાસક ભારતવર્ષના પ્રાચીન અનેક વિદ્વાનોએ સંસ્કૃત કોશોની રચના કરી છે, તેમાં અમરકોશની જેમ “અભિધાન ચિન્તામણિ નામમાલા” પણ શબ્દકોશમાં પ્રથમ હરોળનું સ્થાન ધરાવે છે.
પ્રસ્તુત અભિધાન ચિંતામણિ નામમાલાના અનેક પ્રકાશનો આજ સુધી બહાર પડ્યા છે. તેમાં અભ્યાસીવર્ગને ખાસ ઉપયોગી બની શકે તેવું સુંદર પ્રકાશન પૂજ્યપાદ
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
આચાર્યશ્રી વિજય નેમિસૂરિજી મ.ના પ્રશિષ્ય પૂજ્યપાદ આચાર્યશ્રી વિજયકસૂરસૂરિજી મહારાજે “ચન્દ્રોદયા’ નામની ગુજરાતી ટીકો સાથે તૈયાર કર્યું છે. જે આજ સુધી અનેકોને ઉપયોગી બની રહ્યું છે. તે
આ નામમાલા છ વિભાગોમાં વિભક્ત છે, તે તે નામ પ્રમાણે શબ્દ વૈભવ ધરાવતા છ કાંડો આ પ્રમાણે છે :
(૧) દેવાધિદેવ-કાંડ (શ્લોક પ્રમાણ - ૮૬). (૨) દેવ-કાંડ (શ્લોક પ્રમાણ - ૨૫૦) (૩) મર્ય-કાંડ (શ્લોક પ્રમાણ - ૫૯૮). (૪) તિર્ય-કાંડ (શ્લોક પ્રમાણ - ૪૨૩) (૫) નારક-કાંડ (શ્લોક પ્રમાણ – ૭) (૬) સામાન્ય-કાંડ (શ્લોક પ્રમાણ - ૧૭૮)
આ પ્રમાણે કુલ ૧૫૪૨ શ્લોક થાય છે. | પ્રાચીનકાલીન જૈન શ્રમણ-શ્રમણીઓ આ કોશને કંઠસ્થ કરી નિત્ય સ્વાધ્યાય કરતા હતા, તેવા ઉલ્લેખ મળે છે. આજે પણ અમુક અભ્યાસીવર્ગ તેનો ખાસ પ્રેમી છે, જેથી તેના દ્વારા તે અનેક લાભો પોતાના જીવનમાં મેળવી શકે છે.
જેઓની વિશેષ બુદ્ધિ છે તેઓ તો આ કોશના અભ્યાસમાં અવશ્ય સફળ બની શકે છે, પણ જેમની સામાન્ય બુદ્ધિ છે તેઓ પણ ધીરે-ધીરે આ કોશને કંઠસ્થ કરવામાં ગતિ કરશે તો સફળતાનું સોનેરી કિરણ તેમને પણ મળશે જ, તે નિશંક છે.
અનેક અભ્યાસીઓ આ કોશને કંઠસ્થ કરી સંસ્કૃત ભાષામાં પ્રવીણતા પ્રાપ્ત કરે, તેમનું સંસ્કૃતવાંચન શીવ્ર ગતિવાળું બને અને તેઓ વિશાળ જૈન વામના રસાસ્વાદનો અનુભવ કરે તેવા શુભ આશયથી પ્રેરિત બનીને વિર્ય મુનિવરશ્રી મુક્તિચન્દ્રવિજયજી. તથા મુનિશ્રી મુનિચન્દ્રવિજયજીએ આ “અભિધાન ચિન્તામણિ નામમાલા'નું નૂતનપદ્ધતિપૂર્વક સંપાદન
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
કર્યું છે, તેથી તેઓ વિશેષતઃ અભિનંદન અને ધન્યવાદને પાત્ર છે. મુનિ બંધુઓની સંપાદન શૈલી એટલી સરસ અને સુરમ્ય છે કે અભ્યાસી કે ઉપયોગ કરનાર વ્યક્તિ તે તરફ આકર્ષિત બની રહેશે. સર્વને ઉપકૃત બની રહે, તથા વિહારાદિમાં પૂ. સાધુસાધ્વી વર્ગને કંઠસ્થીકરણ માટે સુગમતા રહે તે હેતુથી મુનિવરોએ અતિ મહેનત કરીને પરિશ્રમપૂર્વક સંક્ષેપમાં સંયોજન કર્યું છે. જેથી આ અભિધાન ચિંતામણિ શબ્દકોશનો પ્રચાર વિસ્તૃત બની
શકે.
- સંક્ષેપ કરવા માટે તથા શબ્દોના અર્થ જલ્દીથી ધ્યાનમાં આવી જાય તે માટે તે તે અર્થોને શ્લોક નીચે નહિ મૂકતાં ઉપર મૂકવામાં આવેલ છે તથા શબ્દનો પ્રારંભ અને અંત ક્યાં થાય છે, એક અર્થવાળા કેટલા શબ્દો છે, વગેરે ખ્યાલમાં આવી રહે તે માટે શબ્દોની સંખ્યા આંકડામાં પણ આપવામાં આવી છે.
આ કોશના પ્રશસ્ય સંપાદન કાર્યમાં પૂજ્યપાદ અધ્યાત્મયોગી પરમશાસનપ્રભાવક આચાર્યદેવ શ્રીમવિજયકલાપૂર્ણસૂરીશ્વરજી મ.સા. તથા પ્રગુરુદેવ પંન્યાસવર્યશ્રી કલાપ્રભવિજયજી ગણિવર આદિના શુભ આશીર્વાદ અને પ્રેરક બળ મળ્યું છે. -
- અધ્યાત્મયોગી પૂ.આ. શ્રી વિજયકલાપૂર્ણ
સૂરિપાદરેણુ મુનિ પૂર્ણચન્દ્રવિજય
વિ.સં. ૨૦૪૮, મહા સુદ ૧૪ તા. ૧૭-ર-૧૯૯૨ (કલિકાલ સર્વજ્ઞ આ.શ્રી હેમચન્દ્રસૂરિ-દીક્ષા-દિન) ૨.છ. જૈન ઉપાશ્રય નવસારી (દ. ગુજરાત).
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
भिडी
शब्दशक्तिविजृम्भितम्
'मार्कट्वेइन' इत्यभिधममेरिकाराष्ट्रस्य महान्तं हास्यलेखकं कश्चिद् धर्मगुरुः पृष्टवान् : 'भो ! भद्र ! कथं न त्वं मत्प्रवचनसभायां समागच्छसि ?'
'किं कुर्यां तत्राऽऽगत्य ? तत्रभवन्तो यदुपदिशन्ति तत्सर्वोपदेशस्य पुस्तकं मत्समीपे विद्यते एव ।'
'कथमेवं स्यात् ? न मया किञ्चित् मत्प्रवचनानां पुस्तकं प्रकाशितमस्ति । केनापि प्रकाशितं चेत् नाहं जानामि । स्याच्चेद् भवत्समीपे तर्हि प्रेषणीयं तत्पुस्तकम् ।' धर्मगुरुरवक् । स्वस्थानगतेन मार्कट्वेइनेन एकं महत् पुस्तकं धर्मगुरुं प्रति प्रेषितम् । तद् दृष्ट्वा धर्मगुरुराश्चर्यमगात् । यतस्तेन शब्दकोशपुस्तकमेव प्रेषितमासीत् । सहाऽऽगते पत्रके च लिखितमभूत् यत्-एतान् पुस्तकस्थान् शब्दान् विहाय भवन्तः उपदेशे कान् शब्दान् प्रयुञ्जते ? प्रवचने यद् भवन्तः ब्रुवन्ति ते सर्वे शब्दाः अस्मिन् समाविशन्ति । भवतां समग्रोपदेशानां पुस्तकं मत्समीपेऽस्तीति कथ्यते न वा ? स्वयमेव चिन्तयन्तु भवन्तः ।
धर्मगुरुराश्चर्यमग्नोऽभूत् ।
हास्यलेखकेनाऽत्राऽपि हास्यकला प्रयुक्ता ।
मार्कट्वेइनेन यद्यपि उपहासः कृतः, तथापि इदं तु सत्यमेव यत् सर्वे उपदेशाः, सर्वाणि शास्त्राणि सर्वे च वार्तालापाः शब्देभ्य एव जायते ।
पशुभ्यः मनुष्याणां एतावान् विशेषः प्रायः शब्दनिमित्तकः एव । गो-महिष्यादिपशवः स्वस्वानुरूपं भाषन्ते किन्तु मनुष्यवत् न शब्दान्. प्रयोक्तुं शक्नुवन्ति । केचित् शूकादयः शब्दान् प्रयोक्तुं प्रभविष्णवोऽपि स्युः किन्तु शब्दार्थज्ञाने तु अप्रभविष्णव एव ।
13
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दार्थज्ञानशक्तिः प्रधानरूपेण मनुष्याधीनाऽस्ति । अत एव ते विकासमार्गे अग्रेसराः भवन्ति । शब्दार्थज्ञानप्रभावादेव मानवाः पूर्वकालीनमहर्षिविचारान् ज्ञातुं प्रभवन्ति । ज्ञातांश्च विचारान् शब्दसाहाय्यादेव अन्यान् कथयितुं पारयन्ति । शब्दसाहाय्यादेव तान् विचारान् ग्रन्थस्थान् कृत्वा ते भाविकालार्थं मार्गदर्शकाः भवितुं प्रभवन्ति । शब्दसाहाय्यादेव आदान-प्रदानादिकं सर्व सम्यग् व्यवहर्तुं शक्नुवन्ति ।
शब्दशक्तिः ज्योतिरस्ति, यत्प्रभावात् सर्वं जगदिदमालोकितं भवति । यदि तत् निर्वाणं गच्छेत् तर्हि सर्वं विश्वमिदं तमोमग्नं स्यात् मानवः पशुः जायेत ।
श्रूयते यत् शब्देभ्योऽपि मौनं बलवत्तरम् । यदि शब्दः रजतमस्ति तर्हि मौनं कनकमस्ति । किन्तु मौनस्य महिमाऽपि शब्दकारणादेव । यो वक्तुमसमर्थः, न तस्य मौनं मूल्यवद् भवति । वृक्षाश्मनगादयोऽपि मौनावलम्बिनः एव । निगोदस्था अनन्ता जीवा अपि मौनधारिणः एव, किन्तु न तेन्मौनस्य मूल्यम् ।
ननु सिद्धशिलागता अनन्ताः सिद्धभगवन्तोऽपि मौनिनः एव । सत्यम्, किन्तु द्वयोः मौने मौलिको विशेषोऽस्ति । निगोदनगवृक्षादीनां मौनं परवशताऽस्ति, अज्ञानमस्ति । सिद्ध-भगवतां, मौनं परमा निःशब्दा चिन्मयाऽवस्था अस्ति । स्थिरचक्रं चक्रम्यमाणं चक्रं च एते द्वे अपि स्थिरे दृश्येते किन्तु द्वयोः मौलिको भेदोऽस्ति. तद्वत् निगोदे निर्वाणे च भेदो ज्ञातव्यः ।
मनुष्यलोकमध्यगताः अर्हन्तः देशनाद्वारा परोपकाररूपं महत् कार्यं कुर्वन्ति अत एव चतुष्कर्मयुतानां तेषां स्थानं नष्टाष्टकर्मभ्यः सिद्धेभ्यः प्रथममस्ति । अद्यप्रभृति ये केऽपि सिद्धास्ते सर्वेऽ
इदमन्धं तमः कृत्स्नं, जायेत भुवनत्रयम् । यदि शब्दाह्वयं ज्योतिरासंसारं न दीप्यते ॥
- दंण्डी (काव्यादर्श)
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
र्हत्प्रभावादेव । यावदर्हन्तो धरणीतले विहरन्ति तावत् प्रायेण प्रतिदिनं देशनाद्वारा परोपकारं कुर्वन्ति एव ।
शब्दान् विना (देशनां विना) न कैरपि अर्हद्भिः तीर्थस्थापना कृता, न वा केऽपि करिष्यन्ति । चरमतीर्थपति प्रभुश्री महावीरेण तु षोडशप्रहरान् यावत् चरमदेशना दत्ता ।
महापुरुषाणां वचनैरनेकेषां जीवनं मङ्गलमार्गे परिवर्तितं भवति । शब्दप्रभावः कथं वर्ण्येत ? शब्दप्रभावादनेके घातुकाः करुणाब्धयो दृढप्रहार्याद्याः जाताः, अनेकेऽनृताशंसिनः सत्यवादिनो हरिश्चन्द्राद्या जाता:, अनेके लुण्टाकाः महात्मानो वाल्मीकाद्या जाता:, अनेकाः कुलटाः महासत्यः सीताद्याः जाता:, अनेके कृपणाः दानवीराः कर्णाद्याः जाता: रे, दन्दशूका अपि गारुडिकवीणानादप्रभावात् स्वशिरांसि धूनयन्ति, देवा अपि शब्दमयमन्त्रप्रभावात् किङ्करायन्ते स्वर्गसुखानि च विहाय मान्त्रिकेच्छापूरणार्थं भृशं प्रयतन्ते । श्रूयते चाधुनिकयुगे यत् शब्दशक्तिप्रभावाद् वृक्षादयोऽपि रोषं-तोषादिकं प्रकटयन्ति । इदं सर्वं शब्दशक्तिविजृम्भितम् ।
'सबद हि ताला, सबद हि कुञ्ची'
शब्दशक्तिप्रभावस्तु महानस्त्येव किन्तु तच्छब्दः प्रयोक्तव्यः इति महत्तमः प्रश्नः । यतः शब्दो द्विधारासहिताऽसितुल्यो वर्तते । स सम्यक् प्रयुज्येत चेद् गीतं स्यात्, अन्यथा गालिरपि स्यात् । एतैरेव शब्दैरनेकैः महर्षिभिः सन्मार्गदर्शकानि शास्त्राणि निर्मितानि, एतैरेव शब्दैरनेकैः महर्षिभिः सन्मार्गदर्शकानि शास्त्राणि निर्मितानि, एतैरेव च शब्दैरनेकैः कापुरुषैरुन्मार्गप्रवर्तकान्यपि शास्त्राणि रचितानि सन्ति । अत एव प्रायः गोरखनाथेन कथितं यत्, 'सबद हि ताला, सबद हि कुंची' इति । शब्द एव हि तालकं, शब्द एव हि कुञ्चिका । यतः शब्दादुपकारोऽपि स्यात्, अपकारोऽपि वा स्यात् ।
कथं
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
अत एव शब्दानां सम्यक् प्रयोगः सर्वेभ्योऽपि महत्तमा घटनाऽस्ति । महात्मना पतञ्जलिना तु कथितं यत् सम्यक् ज्ञातः सुप्रयुक्तश्च एकः शब्दः इहलोके परलोके च इष्टार्थप्रदो भवति । वेदेष्वपि सुप्रयुक्तः शब्दः परमेश्वर-प्राप्तिकारणत्वेन प्रतिपादितोऽस्ति । 'हे प्रकाशमयपरमात्मन् ! अहं वचनद्वारा त्वां प्राप्तुमीहे' इत्येवम्भूता तत्र प्रार्थना कृताऽस्ति ।
यदि शब्दसाहाय्यात् प्रभुप्राप्तिं यावत् गम्येत तर्हि ते शब्दा: सम्यग् ज्ञेयाः, तदर्था अपि सम्यग् ज्ञेया इति नितान्तमावश्यकं भवति । तदर्थं शब्दकोशशरणग्रहणं श्रेयस्करमावश्यकतमं च । शब्दकोषं विहाय नहि शब्दानां सम्यगर्थनिर्णयो भवति । शब्दानां सम्यगर्थनिर्णयार्थमेव शब्दकोशानां रचनाः जायन्ते । शब्दकोश: विदुषां मूलधनम् । राज्ञां धनकोशः आवश्यकः तद्वत् विदुषां शब्दकोशः आवश्यकः । कोशं विना द्वावपि दरिद्रौ स्तः । शब्दकोश - साहित्यम्
अद्यप्रभृति प्राचीना अर्वाचीमाश्च विद्वांसः अनेकशब्दकोशान् रचितवन्तः ।
प्राचीनतमकोशेषु कात्यायनस्य नाममाला, वाचस्पतेः शब्दार्णवः, विक्रमादित्यस्य संसारार्णवः, भागुरेः त्रिकाण्डः, धन्वन्तरे: निघण्टुः, यास्कस्य निरुक्तः, अमरसिंहस्य अमरकोशः - इत्यादयः मुख्याः शब्दकोशाः सन्ति । एषु 'अमरकोशः' प्रसिद्धः सम्प्रति च २. एकः शब्दः सम्यग् ज्ञातः सुप्रयुक्तः स्वर्गे लोके च कामधुग् भवति । पातंजलमहाभाष्य, प्रथम आह्निक
३. अग्ने त्वां कामये गिरा ।
४. अभिधानकोशतः पदार्थनिश्चयः ।
-
सामवेद (८)
वामन (काव्यालङ्कारसूत्र १ । ३ । ५ )
16
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
उपलभ्यमानः अस्ति । शेषाः कोशाः प्रायेण इदानीं नोपलभ्यन्ते । जैनविद्वांसोऽपि शब्दसाहित्यमार्गं सम्यक् क्षुण्णवन्तः ।
(दृश्यतां परिशिष्ट - १ )
ग्रन्थकारा आचार्यदेवाः
जैनसाहित्यकारेषु सार्धत्रिकोटिश्लोकरचयितारः कलिकालसर्वज्ञाः आचार्यश्रीहेमचन्द्रसूरीश्वराः मूर्धन्यभावं बिभ्रति । अभिधानचिन्तामणिनाममालायाः रचयितारः एते आचार्या एव । तेषामिदं संक्षिप्तजीवनम्
धन्धूकानगरवास्तव्यपाहिनी - चाचिगाऽऽत्मज: वि.सं. ११४५, कार्तिक शुक्लपूर्णिमायां लब्धजन्मा पञ्चवर्षवयाः चाङ्गदेव: वि.सं. ११५० माघशुक्लचतुर्दश्यां शनिवासरे खम्भातनगरे प्रव्रज्यां प्रपद्य पूर्णतल्लगच्छीय-देवचन्द्रसूरीश्वराणां शिष्यः सोमचन्द्राभिधः मुनिरभवत् । अल्पेनैव कालेन धुरन्धर - विद्वत्सु गणनीयं सरस्वती- लब्धप्रसादम् एकविंशतिवर्षवयसं सोमचन्द्रमुनिं गुरुदेवाः वि.सं. ११६६ वैशाखशुक्लतृतीयादिने आचार्यपदेन समलङ्कृतवन्तः । ततः प्रभृति सः हेमचन्द्राचार्यः इति नाम्ना प्रसिद्धिमगात् ।
सिद्धराज कुमारपालादिभूपप्रतिबोधकैरेतैराचार्यवर्यैः अगणितानि शासनप्रभावककार्याणि विहितानि यानि जैनेतिहासे सुवर्णाक्षरैरङ्कितानि सन्ति ।
आचार्यपादैः कुमारपाल भूपालः अहिंसादेव्याः परम उपासकः विहितः । (प्रस्तुतग्रन्थेऽपि सूरिभिः कुमारपालः परमार्हतः, राजर्षिः, मृतस्वमोक्ता' इत्यादिकैः विशेषणैः ज्ञापितोऽस्ति ।) कुमारपालराज्ये कश्चिदपि जन: ‘मर' इति वक्तुमपि न शक्नोति स्म । कुमारपालप्रवर्तिता अहिंसा गुर्जरदेशे इयती दृढरूढमूला जाता यत् अद्यापि अन्यराज्येभ्यः गुर्जरदेश: अहिंसाप्रधानो वर्तते । अजैनविद्वांसोऽपि कथयन्ति यद् अस्य कारणं हेमचन्द्राचार्यकुमारपालौ स्तः ।
युगप्रवर्तकैरेतैराचार्यपादैः जिनशासनस्य अनेकविधप्रवृत्तिषु
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
नूतनसाहित्यसर्जनमपि अविरतं विहितमस्ति । तद्विरचितविशालसाहित्यदर्शनेन वयमाश्चर्यकम्पितशिरांसः जायामहे ।
‘सिद्धहेमशब्दानुशासन-लिङ्गानुशासन-काव्यानुशासन
वादानुशासन-अभिधानचिन्तामणिनाममाला - अनेकार्थसङ्ग्रह-निघण्टु
देशीनाममाला-अन्ययोगव्ययच्छेदिका-अयोग्यव्ययच्छेदिका
त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरित्र-परिशिष्टपर्व-योगशास्त्र
द्व्याश्रयकाव्यप्रमाणमीमांसा' - इत्याद्यनेकमहाग्रंथसर्जकाः
जैनसुवर्णयुगप्रणेतारः
प्रचण्डप्रतिभाशालिनः कलिकालसर्वज्ञाः वि.सं. १२२९ वर्षे पत्तने दिवंगताः सूरिभट्टारकाः 'साहित्यदेहेनाद्यापि विद्यमानाः सन्ति । अभिधानचिन्तामणिनाममाला.
कलिकालसर्वज्ञाचार्यवर्याणाम् 'अभिधानचिन्तामणिनाममाला' इत्यभिधा कृतिः अन्यशब्दकोशेभ्यः विशिष्टतमा विद्वत्प्रिया च वर्तते । अस्याः रचना सूरिभिः साङ्गोपाङ्गसिद्धहेमशब्दानुशासनरचनानन्तरं विहिता इति तैरेव अस्य ग्रंथस्य प्रथमश्लोके निर्दिष्टमस्ति । आचार्यदेवाः शब्दज्ञानस्योपयोगित्वं सम्यग् जानन्ति स्म । यतस्तैरेवोक्तं यद् वक्तृत्वं कवित्वं च विद्वत्तायाः श्रेष्ठफले स्तः किन्तु शब्दज्ञानं विना तत्प्राप्तिः न स्यात् ।
अध्ययनार्थिनां व्याकरणज्ञानं विकासयितुं तैश्चतुर्धा शब्दकोशाः रचिताः सन्ति । (१) स्वोपज्ञवृत्तियुता अभिधानचिन्तामणिनाममाला, (२) अनेकार्थसङ्ग्रहः, (३) निघण्टुसङ्ग्रहः, (४) देशी नाममाला (रयणावली) च इति । एषु चतुर्षु अपि 'अभिधानचिन्तामणिनाममाला' विशालतमा । षट्काण्डविभक्तायां १५४२ - श्लोकमितायाम् अमरकोशाद् सार्धगुणान् शब्दान् धारयन्त्यां प्रस्तुतनाममालायाम् आचार्यपादैः ‘वाचस्पति- हलायुध - यादवप्रकाश-वैजयन्ति-व्याडि' इत्यादि-कोश-काव्यानाम् अनेकस्थलेषु प्रमाणानि प्रदत्तानि सन्ति । प्रारम्भिक-२३-श्लोकेषु समानशब्दयोगाद् अनेकपर्यायवाचिशब्दनिर्माणविधानम् आचार्यवर्यैः कृतम्, किन्तु कविपरम्परायां
18
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
प्रचलिताः अव शब्दाः विधेयाः ('कविरूढ्या ज्ञेयोदाहरणावली' इति तच्छ्लोकः) इति तन्मर्यादाऽपि निश्चिता । यतः कोऽपि अमान्यान् शब्दान् न विदध्यात् ।जार
ईदृश्यः विशेषताः अन्यकोशग्रन्थेषु न दृश्यन्ते । अतः काव्यग्रन्थटीकासु जैनविद्वद्भिस्तु 'इति हैम्याम्' इत्यस्याः नाममालायाः उल्लेखः कृतः एव, किन्तु अजैनटीकाकारैरपि स्वटीकासु अस्याः उल्लेखं कृत्वा स्वकृतयः प्रामाण्यमानीताः सन्ति ।
एतद्ग्रन्थोपरि न केवलं ग्रन्थकारैः आचार्यवर्यैः वृत्तिः (स्वोपज्ञा) विरचिता, अन्यैरपि बहुभिः विद्वद्भिः बढ्यः टीकाः विरचिताः सन्ति (दृश्यतां परिशिष्ट-२) याः एतद्ग्रन्थस्य विद्वज्जनप्रियतां प्रकटयन्ति ।
आधुनिकमुद्रणानि
एतद्ग्रन्थस्य प्रथममाधुनिकमुद्रणं वि.सं. १८६४ वर्षे कलकत्तानगरात् जातम् । ततः प्रभृति अनेकाभिः भिन्न-भिन्नसंस्थाभिः भिन्न-भिन्न समयेऽसकृदेष ग्रन्थः सम्पादितः प्रकाशितश्च (दृश्यतां परिशिष्ट-३) . कोशाध्ययनावश्यकता
एतद्ग्रन्थसर्जनानन्तरमेव अस्य पठन-पाठनानि जैनसाधुसाध्वीषु अन्यविद्वत्सु च भृशं प्रसारमगच्छत्-इति त्रयोदशशताब्द्यनन्तर हस्तप्रतिदर्शनेन अनुमीयते ।
पूर्वकाले किल जैनमुनयः अन्ये विद्वांसश्च सम्पूर्णं शब्दकोश कण्ठस्थं कृत्वा असकृच्च पुनरावृत्य तं बाढम् आत्मसात् कुर्वन्ति स्म, अत एव तेषां विद्वत्ता अप्रतिहता अस्खलिता च जायमाना आसीत् । वर्तमानकालेऽपि बहवः मुनयः इमां नाममालां कण्ठस्थां कृत्वा स्वविद्वत्ताव्यापवर्धनेऽलङ्कर्मीणाः अभूवन्। कच्छवागड-देशोद्धारकपूज्यपादाचार्यदेवश्रीमद्-बिजयकनकसूरीश्वराणां प्रथमशिष्याः पू.पं. श्रीमुक्तिविजयगणिवराः अभिधानचिन्तामणि-नाममालायाः
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
४०००००
MO900.00
RA
२०००००
590००
Adobal
.००
00bha
906
9900
बाढमनुरागिणः आसन् । तैः इमा नाममाला न केवलं कण्ठस्थीकृता, अपि तु अन्तसमयं यावत् पुनरावर्तनं कृत्वा धारिताऽपि आसीत् । एतत्कारणात् तेषां पठन-पाठनशक्तिरत्यर्थं विकसिता आसीत् । ते सर्वेषां पठितग्रंथानां शुद्धीकरणानि कुर्वन्ति स्म तेषां च शुद्धिपत्रकाणि विधाय पुस्तके ('नोटबुके') लिखित्वा सुरक्षितानि विदधति स्म । सान्तलपुरज्ञानभाण्डागारे (ज्ञानरसिकैरेतैः पंन्यासप्रवरैः जंगी-पलांसवासांतलपुरादिवागडप्रदेशग्रामेषु ज्ञान-भाण्डागाराः सुव्यवस्थिताः कृताः, ये अद्यापि तेषां सूक्ष्मेक्षिका-युतामसामान्यां ज्ञानभक्तिं दर्शयन्ति) तैः विहितानि शुद्धिपत्रकपुस्तकानि अद्यापि विद्यन्ते। - पूर्वकालवत् अस्याः नाममालाया; उपयोगिता अद्यतनसमयेऽपि अस्ति एव । विशालसंस्कृतसाहित्यसदनप्रवेशार्थं नाममालायाः कण्ठस्थीकरणं नितान्तमावश्यकम् । कण्ठस्थीभूताः श्लोकाः संस्कृतविद्यार्थिनां ग्रन्थपठनादिकालेऽत्यर्थमुपयोगिनो भवन्ति । व्याकरणादीनां ज्ञाने सम्यक् प्राप्तेऽपि केषाञ्चित् संस्कृत-विद्यार्थिनां काव्यादिग्रन्थेषु न मतिः प्रसरति तस्य कारणं शब्दज्ञानाभावोऽप्यस्ति । यदि तेऽन्यप्रकरणग्रन्थवत् शब्दकोशमपि कण्ठस्थीकृत्य प्रतिदिनपुनरावर्तनेन च सम्यग् धारयेयुस्तहि संस्कृतसाहित्यपठने प्रायेण न क्वापि स्खलनं गच्छेयुः प्रस्तुतग्रन्थः विशेषेण कण्ठस्थीकरणेच्छु-जनार्थमेवं सम्पाद्य प्रकाश्यते । कण्ठस्थीकरणकाले एव श्लोकार्थः मानसपटे दृढमङ्कितः स्यादेतदर्थमेव प्रतिश्लोकात् पूर्वमेव गुर्जरार्थो न्यस्तोऽस्ति । समानार्थकशब्दानां च सङ्ख्याकोऽपि तत्र न्यस्तोऽस्ति । यत्र तेषां शब्दानामन्तो भवति तत्र । ईदृग दण्डचिह्नमपि कृतमस्ति । • सार्थ शब्दावली ।
ग्रन्थस्य पाश्चात्ये विभागे संस्कृताध्येतृजनानामत्यर्थमुपयोगिनी 'सार्थ-शब्दावली' प्रदत्ताऽस्ति, यस्यां स्वोपज्ञवृत्ति-शेषनाम मालाशिलोञ्छसहितायाः अभिधानचिन्तामणिनाममालायाः श्लोकाङ्क
000००००००००००००००००००००० ०००००००००००००
००००००
०००० 1००००
0000000००००० 00.०००.०००
AA
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
गुर्जरार्थयुताः शब्दा अकारादिक्रमेण प्रदत्ताः सन्ति । पूज्यपादानामाचार्यवर्याणां श्रीमद्विजयनेमिसूरीश्वराणां परिवारीय-पू. उपाध्यायश्री हेमचन्द्रविजयजीगणिवर (अधुना आचार्य) द्वारा सम्पादित-संशोधित 'अभिधान चिन्तामणि नाममालापुस्तकस्थां 'सार्थां शब्दानुक्रमणिकाम्' अनुसृत्यात्र 'सार्थ शब्दावली' इति नाम्ना प्रदत्ताऽस्ति ।
'सार्थ शब्दानुक्रमणिकायाम्' अनवधानतः प्रेसदोषतो वा याः अशुद्धयोऽभूवन् तासामत्र परिमार्जनं कृतमस्ति । यथा-'काक' शब्दस्यार्थः 'कोयलं' इति मुद्रितोऽस्ति, किन्तु वस्तुतः 'कागडो' इत्यर्थः स्यात् । कबन्ध-जीवन-जीवनीय-नलिन-घनरस-इराजलादिशब्दानामर्थः 'धोळु पाणी' इति कृतोऽस्ति, वस्तुतः केवलं 'पाणी' इति स्यात् । 'पल्लूर' शब्दस्यार्थः 'पाणी' इति मुद्रितोऽस्ति, सत्यार्थस्तु 'धोळु पाणी' इति स्यात् । 'सुरोदकं' (प्रेसदोषात् 'सुरोढक' इति मुद्रितमस्ति) शब्दस्यार्थः 'मदिरानो समुद्र' इति स्यात् किन्तु तत्र 'लहर' (जलतरङ्गः) इति मुद्रितोऽस्ति । 'अर्गला' शब्दस्यार्थः 'मँगळ' (वाद्यविशेषः) इति मुद्रितोऽस्ति, वस्तुतस्तत्र 'भोगळ' इति समीचीनोऽर्थः स्यात् । 'गणिकाभृति' इति शब्दस्यार्थः 'गणिकानो पति' इति मुद्रितोऽस्ति तस्य वास्तविकार्थः 'गणिकानो पगार' इति स्यात् । 'क्षमा' शब्दस्यार्थः 'समर्थ, सहनशील' इति मुद्रितोऽस्ति वस्तुतस्तत्र 'सहनशीलपj, क्षमा' इति स्यात् । 'जम्भल' शब्दस्यार्थः 'इन्द्र' इति कृतोस्ति, वस्तुतस्तत्र 'लांबं लींबु' इत्यर्थः स्यात् । 'बल' शब्दस्यार्थः 'इन्द्र' इति मुद्रितोऽस्ति, किन्त्वस्य समीचीनोऽर्थः 'इन्द्रनो शत्रु' इति. स्यात् । 'नाडिका' इति शब्दस्यार्थः 'घडी, क्षणप्रमाण' इति कृतोऽस्ति, परन्तु तत्र 'छ क्षणप्रमाण' इत्यर्थः स्यात् । 'ऋण १९२ धन' इत्यत्र 'ऋक्ण' इति शब्दः समीचीनः । एवं 'प्रणयिन्' इत्यस्य 'पति' इत्यर्थः स्यात् किन्तु तत्र 'स्त्री, पत्नी' इति मुद्रितोऽस्ति । 'श्रीअम्बालाल प्रेमचंद' इत्याख्येन पण्डितेन कृते द्वितीयपरिशिष्टरूपे शुद्धिपत्रकेऽपि एतासा-मशुद्धीनां निर्देशो नास्ति । ईदृशीनामशुद्धीनामत्र
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
:55555555555555555
यथाशक्यं परिमार्जने कृतेऽपि चेत् काश्चिदशुद्धयः स्युस्तर्हि विचक्षणवाचकाः स्वयं परमायं पठन्तु इति विज्ञप्यते । ऋणस्वीकार :
अध्यात्मयोगिनः परमतारकाः गुरुदेवाः पूज्याचार्यभट्टारकाः श्रीमद् विजयकलापूर्णसूरीश्वराः मधुरभाषिणः पूज्यगुरुवर्याः पं. श्री कलाप्रभविजयजी गणिवराः 'मद्भुतत्व' (श्लोक-७०) इतिस्थाने 'अद्रुतत्व' इति शुद्धपाठदायिनः 'अशब्दलोक तरफनो संथवारो' इत्यस्य च लेखकाः विद्वद्वर्याः पू. पं. श्री प्रद्युम्नविजयजी गणिवराः विद्वद्वर्याः पूज्यमुनिप्रवराः श्रीकल्पतरुविजयाः प्रवक्तारः पूज्यमुनिवराः श्रीकीर्तिचन्द्रविजयाः 'आमुख' लेखकाः विद्वद्वर्याः मित्रमुनयः
श्रीपूर्णचन्द्रविजयाः . सदा सहयोगकारिणः मुनिश्री अनन्तयशविजयाः
एतद्ग्रन्थसम्पादने एतेषां महानुभावानां विविधोपकाराः निसर्गतया स्मृतिपथमायान्ति ।
प्रान्ते एतन्नाममालायाः अध्ययनेन सर्वेऽनामपदाराधकाः भवन्तु शब्दलोकयात्राद्वारा शब्दातीतपदोपासकाः भवन्तु इति आशासाते -
मुनिः मुक्तिचन्द्रविजयः
- मुनिः मुनिचन्द्रविजयश्च वि.सं. २०४९, कार्तिकी पूर्णिमा (कलिकालसर्वज्ञाचार्यश्री हेमचन्द्रसूरि-जन्म-दिनम् ) जैन उपाश्रय : नवरंगपुरा चार रस्ता, अमदाबाद - ९.
BSNA
::::::::
AAAAENA
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
HTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT 1
ના કર્તા
પરિશિષ્ટ-૧
(શબ્દકોશના ક્ષેત્રમાં જૈનોનું યોગદાન) ક્રમ નામ
શ્લોક સમય
(વિક્રમ સંવત) ૧. પાઈઅલચ્છીનામમાલા પં. ધનપાલ ૨૭૯ ૧૦૨૯ ૨. નામમાલા
૫. ધનપાલ ૧૮00 ૩. ધનંજયનામમાલા
ધનંજય ૨૦૫ ૯મી કે
૧૦મી સદી ૪. અનેકાર્થનામમાલા ધનંજય ૪૬ ૯મી કે
૧૦મી સદી ૫. ધનંજ્યનામમાલા ભાષ્ય અમરકીર્તિ
૧૪મી કે (ટીકા)
(દિગંબર મુનિ) ૧૫મી સદી - ૬, અનેકાર્થનામમાલા ટીકા : અજ્ઞાત ૭. નિઘંટ સમય
ધનંજય
(અપ્રાપ્ય) (ધનંજયની આ કૃતિનું નામ અનેકાર્થનામમાલા પણ હોઈ શકે) ૮. અભિધાન ચિન્તામણિ હેમચન્દ્રસૂરિ ૧૫૪૨ ૧૨૧૬ની
નામમાલા 1 આસપાસ ૯. પ્રતીકાવલી (“અભિધાનચિંતામણિ નામમાલા-પ્રતીકાવલી’ નામની કૃતિ
ભાંડારકર ઓરિયન્ટલ ઈન્સ્ટીટ્યૂટ-પૂનામાં છે, તેમાં તેના કર્તાનું નામ
બતાવ્યું નથી.) ૧૦. અનેકાર્થસંગ્રહ
હેમચન્દ્રસૂરિ ૧૮૮૯ ૧૨મી સદી ૧૧. અનેકાર્થસંગ્રહટીકા મહેન્દ્રસૂરિ પ્રારા ૧૩મી સદી
(હેમચન્દ્રસૂરિશિષ્ય) છે; ૧૨. દેશી શબ્દ સંગ્રહ કરી હેમચન્દ્રસૂરિ ૭૮૩ પ્રાયઃ
૧૩મી સદી ૧૩. દેશીશબ્દસંગ્રહટીકા કરી હેમચન્દ્રસૂરિ
પ્રાયઃ ૧૩મી સદી
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪. નિઘંટુશેષ
હેમચન્દ્રસૂરિ
પ્રાય:
૧૩મી સદી (વનસ્પતિઓના નામોને પ્રાચીન પરંપરા પ્રમાણે ‘નિઘંટુ’ કહેવાય છે.) . ૧૫. નઘંટુશેષ ટીકા
ખરતરગચ્છીય
૧૭મી સદી
શ્રીવલ્લભગણિ ૧૬. શિલોચ્છકોશ
જિનદેવ મુનિ ૧૪૦ - પ્રાયઃ
૧૪૩૩ ૧૭. શિલોચ્છટીકા
શ્રી વલ્લભમુનિ
૧૬૫૪
(જ્ઞાનવિમલસૂરિશિષ્ય) ૧૮. નામકોશ.
ખરતરગચ્છીયા
૧૬૮૩ની મુનિ સહેજકીર્તિ
આસપાસ (નામમાલા)
(વાચકરસારશિષ્ય) ૧૯. શબ્દચન્દ્રિકા
(અપૂર્ણ અને અપ્રગટ આ ગદ્ય ગ્રન્થની (મનોરમા ?)
એલ.ડી.માં ૧૭ પત્રોની હસ્તપ્રત છે.) ૨૦. સુંદરપ્રકાશ શબ્દાર્ણવ પાસુંદરમુનિ ૨૬૬૮ ૧૬૧૯
(આ ગ્રન્થ હજુ છપાયો નથી. તેની એક હસ્તલિખિત પ્રત સુજાનગઢના
શ્રીપનેચંદ સિંધીના ભંડારમાં છે.) ૨૧. શબ્દભેદ નામમાલા મહેશ્વર ૩૮૦૦ ૧૬૫૪
( શ્લોક પ્રમાણ ૨૨. શબ્દભેદનામમાલા ટીકાર જ્ઞાનવિમલસૂરિ
| (ખરતરગચ્છીય ભાનુ-મેરુના શિષ્ય) ૨૩. નામસંગ્રહ
૧૬૫૦ની (ભાનુચન્દ્રનામમાલા)
આસપાસ ૨૪. શારદીય નામમાલા હર્ષકીર્તિસૂરિ ૩૦૦ થી ૧૭મી સદી
(નાગપુરીય તપાગચ્છીય ;
ચન્દ્રકીર્તિસૂરિશિષ્ય) ૨૫. શબ્દરત્નાકર
સાધુસુંદર ગણિ
૧૬૮૦ (ખરતરગચ્છીય મુનિ સાધુકીર્તિ-શિષ્ય)
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૬. અવ્યયંકાક્ષરનામમાલા સુધાકલશમુનિ
૧૪મી સદી (૧૭મી સદીમાં લખાયેલી આની એક પ્રત
એલ.ડી.માં છે.) ૨૭. શેષનામમાલા
મુનિ સાધુ કીર્તિ
૧૭મી સદી
(ખરતરગચ્છીય) ૨૮. શબ્દસંદોહ સંગ્રહ (આ નામની ૪૭૯ પત્રોની તાડપત્રીય પ્રત
છે-એમ જૈન ગ્રન્થાવલી પૃ. ૩૧૩માં
ઉલ્લેખ છે.) ૨૯. શબ્દરત્નપ્રદીપ
કલ્યાણમલ્લ (?)
૧૩મી
સદી પૂર્વે ૩૦. વિશ્વલોચનકોશ
ધરસેન મુનિ ૧૪૫૦. પ્રાયઃ ૧૪મી (દિગંબરીય)
સદીનો
પૂર્વાર્ધ ૩૧. નાનાર્થકોશ
* અસગ (દિગંબરગૃહસ્થ) ૩૨. પંચવર્ગસંગ્રહનામમાલા શુભશીલ ગણિ (મુનિસુંદરસૂરિશિષ્ય) ૩૩. અપવર્ગનામમાલા જિનભદ્રસૂરિ
પ્રાયઃ (પંચવર્ગપરિહારનામમાલા)
૧૪મી સદી ૩૪. અપવર્ગનામમાલા
અજ્ઞાત
૨૧૫ ૩૫. એકાક્ષરી-નાનાર્થકોશ આ. ધરસેન ૩૫
(દિગંબરીય) ૩૬. એકાક્ષરનામમાલિકા આ. અમરચન્દ્રસૂરિ ૨૧ ૧૩મી સદી
(વસ્તુપાળના સમકાલીન). ૩૭. એકાક્ષરકોશ
મહાક્ષપણક ૪૧ ૩૮. એકાક્ષરનામમાલા
મુનિ સુધાકલશ ૫૦ ૧૪મી સદી
(મલધારી રાજશેખરસૂરિ શિષ્ય) ૩૯. કૂયક્ષરકોશ
પુણ્યરત્નગણિ ૪૦. દેશ્યશબ્દસમુચ્ચય
વિમલસૂરિ ૪૧. દેશ્ય નિર્દેશનિઘંટુ રામચન્દ્રસૂરિ
25
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
અર્વાચીન શબ્દકોશો |
૨.
; ܝܺܕ݁ ܡܶ ܗ
૧. પાઈઅ સમહષ્ણવો
હરગોવિંદ ત્રિકમલાલ શેઠ અર્ધમાગધી ડીશ્નરી
મુનિ રત્નચન્દ્રજી ૩. શબ્દરત્નમહોદધિ (ત્રણ ભાગ) મુક્તિવિજય ગણિ જૈનાગમકોશ
મુનિરત્નચન્દ્રજી પ્રાકૃત અલ્પપરિચિત સૈદ્ધાત્તિક કોશ સાગરાનંદસૂરિ (કેટલાક ભાગો પ્રગટ થયા છે) અભિધાન રાજેન્દ્રકશ (સાત ભાગ) પાઈઅસદંબુહી
રાજેન્દ્રસૂરિ (અપ્રગટ) અભિધાન વ્યુત્પત્તિ પ્રક્રિયાકોશઃ સંકલનકાર : (બે ભાગ)
મુનિ પૂર્ણચન્દ્ર વિજય, મુનિ મુનિચન્દ્રવિજય, મુનિ દિવ્યરત્નવિજય,
મુનિ મહાબોધિવિજય ૯. શબ્દો બનાવવાની સરળ રીતો મુનિશ્રી હિતવિજયજી
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
પરિશિષ્ટ-૨ (અભિધાન ચિન્તામણિનામમાલા પર ટીકા, અવચૂરિ, બીજક,
આદિ પ્રાચીન-અર્વાચીન કૃતિઓ) ક્રમ કૃતિ
કર્તા
શ્લોક વિ. સંવત ૧. તત્ત્વાભિધાયિની સ્વોપલ્લવૃત્તિ હેમચન્દ્રસૂરિ આ ૬૨૫૫ ૧૨૧૬ની
શ્લોક ( આસપાસ
પ્રમાણ (વૃત્તિમાં આપેલી શેષનામમાલાના ૨૦૪ શ્લોકો તથા મૂળગ્રન્થ અને વૃત્તિ 1
સાથે આ ગ્રન્થનું પરિમાણ ૮000 શ્લોક પ્રમાણ છે.) ૨. અભિધાનચિન્તામણિ ટીકા મુનિકુશલસાગર ૩. અભિધાનચિન્તામણિ ટીકા મુનિસાધુરન ૪. સારોદ્વારા
વલ્લભગણિત ૧૬૬૭. (દુર્ગાદપ્રદ પ્રબોધ?) (ખતરગચ્છીય જ્ઞાનવિમલસૂરિ શિષ્ય) ૫. વિવિક્ત નામસંગ્રહ ઉ. ભાનુચન્દ્ર (તપા. હીરવિજયસૂરિશિષ્ય) ૬. દીપિકા વૃત્તિ
વાચક ચારિત્રસિંહ (ખરતરગચ્છીય). - ૭. વ્યુત્પત્તિરત્નાકર
દેવસાગર ૧૬૮૬
| (અચલગચ્છીય વાચક વિનયચન્દ્ર-શિષ્ય) ૮. અવચૂરિ
- ૪૫૦૦
શ્લોક પ્રમાણ (પાટણના ભંડારમાં આની પ્રત વિદ્યમાન છે.) પ્રતીકાવલી
(“અભિધાનચિત્તામણિ નામમાલા પ્રતીકાવલી’ નામની કૃતિ ભંડારકર ઓરિયન્ટલ ઈન્સ્ટીટ્યુટ પૂનામાં છે,
તેમાં તેના કર્તાનું નામ જણાવ્યું નથી.) ૧૦. અભિધાનચિત્તામણિ બીજક શુભવિજયગણિ ૧૬૬૧ (વિષયસૂચિ)
(તપા. હીરવિજયસૂરિ શિષ્ય)
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧. અભિધાનચિન્તામણિ બીજક દેવવિમલ ગણિ
(વિષયસૂચિ). ૧૨. અભિધાનચિન્તામણિ બીજક?
(વિષયસૂચિ) ૧૩. રત્નપ્રભા ટીકા
પં. વાસુદેવરાવ જનાર્દન કશેલકર ૧૪. અભિધાન વ્યુત્પત્તિ (આ કોશમાં અકારાદિ ક્રમથી અભિધાન પ્રક્રિયાકોશઃ (બે ભાગ) | ચિન્તામણિ નામમાલાના શબ્દો શ્લોકાંક,
- લિંગ, ગુજરાતી અર્થ, સ્વોપજ્ઞવૃત્તિની વ્યુત્પત્તિ તથા પર્યાયવાચી શબ્દો સાથે આપવામાં આવ્યા છે. બે ભાગમાં વિભક્ત આ ગ્રન્થ જૈન શાસન આરાધના ટ્રસ્ટ તરફથી વિ.સં. ૨૦૪૩માં પ્રકાશિત થયેલો છે.)
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
OWN
.
૪.
- પરિશિષ્ટ-૩ (અભિધાન ચિન્તામણિ નામમાલાનાં અર્વાચીન સંપાદનો) વિ.સં. ૧૮૬૪, ઈ.સ. ૧૮૦૮ કોલમ્બ્રક સાહેબની આજ્ઞાથી વિપ્ર બાબૂરામ સંપાદિત, વિદ્યાકર મિશ્રની સૂચિ સાથે કલકત્તાથી પ્રકાશિત. વિ.સં. ૧૯૦૪, બોટ લિંક અને રયુ નામના જર્મન વિદ્વાનો દ્વારા સંપાદિત સેન્ટપિટર્સબર્ગથી પ્રકાશિત. વિ.સં. ૧૯૩૪, શ્રી કાલીવર શર્મા અને રામદાસસેન દ્વારા સંપાદિત સંક્ષિપ્ત સંસ્કૃત ટીકા સાથે કલકત્તાથી પ્રકાશિત. વિ.સં. ૧૯૫૩ (ઈ.સ. ૧૭૯૭). “અભિધાન સંગ્રહ'ના બીજા ભાગમાં અન્ય કોશો સાથે નિર્ણય સાગર પ્રેસ-મુંબઈ દ્વારા પ્રકાશિત. વિ.સં. ૧૯૭૧, સ્વોપજ્ઞવૃત્તિ સહિત શ્રીયશોવિજય જૈન ગ્રન્થમાળા બનારસ દ્વારા પ્રકાશિત.
આ શબ્દાનુક્રમણિકા આદિ સાથેનો તેનો બીજો ભાગ તે જ ગ્રન્થમાળા દ્વારા વિ.સં. ૧૯૭૬માં પ્રકાશિત. વિ.સં. ૧૯૮૧, ૫. વાસુદેવ શર્મા દ્વારા રચિત “રત્નપ્રભા’ નામની સંક્ષિપ્ત વ્યાખ્યા સાથે મુક્તિ-કમલ-જૈન મોહન માલા-વડોદરા દ્વારા પ્રકાશિત. વિ.સં. ૨૦૦૨, શેઠ દેવચંદ લાલચંદ પુસ્તકોદ્ધાર ફંડ દ્વારા પ્રકાશિત. વિ.સં. ૨૦૧૨, પૂ.આ.શ્રી વિ. કસ્તૂરસૂરિ-રચિત ગુજરાતી ચન્દ્રોદયા’ ટીકા સાથે પ્રકાશિત. વિ.સં. ૨૦૩૨, પૂ.ઉપા.શ્રી હેમચન્દ્રવિજય ગણિ દ્વારા સ્વોપજ્ઞ ) સંસ્કૃત ટીકા તથા સાર્થ શબ્દાનુક્રમણિકા સાથે સંપાદિત-સંશોધિત, જૈન સાહિત્યવર્ધક સભા દ્વારા પ્રકાશિત.
ENCOURA
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
0 1 જાહેર
આ પુસ્તક ભીલડીઆજી તીર્થ જ્ઞાનખાતું'
તથા “ડીસા જૈન સંઘ, જ્ઞાનખાતું'ની રકમ દ્વારા પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યું છે,
| માટે ગૃહસ્થોએ પૂરી કિંમત ચૂકવ્યા સિવાય
પુસ્તકની માલિકી કરવી નહિ.
જ
|
\/
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . १
• ॥ भीलडीमंडनश्रीपार्श्वनाथाय नमः ॥
॥ डीसामंडनश्रीपुरुषादानीयपार्श्वनाथाय नमः ॥ ॥ श्री पद्य-जीत-हीर-कनक-देवेन्द्र-कंचन-कलापूर्ण-कलाप्रभसूरिगुरुभ्यो नमः
शब्दमाला (लिङ्ग-श्लोकाङ्क-अर्थ सहिता)
सं. पं. मुक्तिचन्द्रविजयः, गणि मुनिचन्द्रविजयश्च (અકારાદિ ક્રમથી અભિધાનચિંતામણિનામમાલા, શેષ, શિલોચ્છ તથા
. स्वोपशवृत्ति माहि शहीनो संग्रड) शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ _ . अ .
अंहति स्त्री ३८७ दान-त्याग अ अ. १५३९ अभाव
अंहस् न. १३८१ पाप, अशुभ अंश पुं १४३४ भाग, हिस्सो
अंहि पुं. ६१६ पग अंशकूट न. १२६४ बळदनी खुंध. अंहि ११२१ वृक्षरों मूळ अंशु पुं ९५. सूर्य
अंहिनामन् पुं. ११२१ नीचेनो भाग, अंशु पुं ९९ किरण
वृक्षनुं मूळ अंशुक न.. ६६६ वस्त्र
अंहिप पुं. १११४ झाड, वृक्ष (अंशुपति) पुं. १३ (प.)सूर्य अंहिस्कन्ध पुं. ६१७ अंगूठो अने (अंशुमत् ) पुं. १३(प.) सूर्य . '
आंगळीओनो अग्रभाग (अंशुमत्) पुं. ९८ सूर्य
अकम्पित पुं. ३२ आठमा गणधरनुं नाम 'अंशुमत्फला' स्त्री ११३६ केळ अकर्कश पुं. १३८७ कोमळ (स्पर्श) (अंशुमालिन्) पुं १३(प.) सूर्य । अकर्ण पुं. ४५४ बहेरो (अंशुमालिन् ) पुं. ९८ सूर्य अकल्कन पुं. ४९० सरळ अंशुहस्तः पुं. ९६ सूर्य
अकस्मात् अ. १५३२. तत्काळ, एकदम अंस पुं. न. ५८८ खभो
अकिञ्चन पुं. ३५८ निर्धन अंसल पुं. ४४८ बळवान ।
अकिञ्चनता स्त्री ८१ अपरिग्रह, पांचमो यम
...
लिंगनी कोलममां अ. होय त्यां अव्यय समजवो अने
त्रि. होय त्यां त्रणे लिंगमां एम समजवू
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २ . . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक /. अर्थ अकुप्य न. १०४५ सोनुं-रूपुं, सोनु अथवा | अक्षरजीवक पुं. ४८३' लेखक
रूपाना सिक्का अक्षरन्यास पुं. ४८४ लखाण, लिपि अकूपार पुं. १०७३ समुद्र, सागर . अक्षवती स्त्री ४८६ जुगार /अकूवार पुं. १०७४ (शि.९६) सागर, समुद्र | अक्षवाट पुं. ८०१ अखाडो . (अकृश) पुं. १७ (प.) जाडु अक्षान्ति स्त्री ३९१ ईर्ष्या (अकोपना) स्त्री १२७१ शांत स्वभाववाळी | अक्षि न. ५७५ आंख
गाय
अक्षिकूटक न. १२२५ हाथीनी आंखनो अक्रम पुं. १५११ उल्टो क्रम, क्रमं विनानुं
डोळो अक्ष पुं. ४८६ जुगार रमवाना पासा । | अक्षिगत पुं. ४४८ द्वेषपात्र अक्ष पु. ७३८ जुगार
अक्षिविकूणित न. ५७८ कटाक्ष अक्ष पुं. ८८४ सोळ मासा प्रमाण सुवर्णादि | अक्षीवं न. ९४१ समुद्रनुं मीटुं अक्ष न. ९४३ संचळ
अक्षीव पुं. ११३४ सरगवो अक्ष पु. ११४५ बहेडा
अक्षौहिणी स्त्री ७४९ दश अनीकिनी प्रमाण अक्ष न. १३८३ इन्द्रिय
सैन्य .. अक्षज पुं. २१९ शे.७१ विष्णु अखण्ड न. १४३३ समस्त, बधुं अक्षत (ब.व.) पुं. न. ४०१ चोखा । अखात न. १०९४ तळाव अक्षतस्वन पुं २००(शे.४४) शंकर | अखिल न. १४३३ समस्त अक्षदर्शक पुं. ७२० न्यायाधीश अखेदित्व न. ७१ थाक विनानी अक्षदेविन् पुं ४८५ पासावडे जुगार रमनार |
(तीर्थंकरनी वाणीनो गुण) अक्षधूर्त पुं ४८५ पासावडे जुगार रमनार | अग पुं. १११४ वृक्ष अक्षपण पुं. ४८६ बाजी उपर होडमां | अग पुं. १०२७ (शि.९०) पर्वत
मुकेली रकम | अगद पुं. ४७३ औषध अक्षमाला स्त्री ८४९ वसिष्ठनी पत्नी अरुन्धती | अगदङ्कार पुं ४७२ वैद अक्षर पुं. ७८२ (शे.१४५)तलवार अगम पुं. १११४ वृक्ष . अक्षर न ७५ मोक्ष
अगरु पुं.न. ६३९ अगर अक्षरचञ्चु पुं. ४८३ लेखक, लहीयो | अगरु पुं.न. ६४० अगर अक्षरचण पुं. ४८३ लेखक, लहीयो ।अगस्ति पुं. १२२. अगस्त्य ऋषि
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला . ३ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (अगस्तिपूता) स्त्री १५ (प.) दक्षिण दिशा | अग्निवल्लभ पुं ६४७ राळ अगस्त्य पुं. १२२ अगस्त्य ऋषि अग्निवाह पुं ११०३ धुमाडो अगाध न. १०७० अत्यंत ऊंडं अग्निसम्भव पुं ६२० रसधातु अगाध पुं. १३६४ खाडो
| अग्निसिंहनन्दन पुं६९६ सातमा वासुदेव नाम अगाधजल पुं १०९१ ऊंडु सरोवर अग्निहोत्र न. ८३६ मंत्रपूर्वक अग्नि- स्थापन अगार न. ९९२ घर
अग्निहोत्रिन् पुं ८३५ अग्निहोत्री अगुरु पुं.न. ६३८ अगर
अग्नीन्धन न. ८१४ हविष वगेरे आपी अगुरु पुं. न. ६४० अगर
अग्नि सळगाववो ते अगूढगन्ध न. ४२२ (शे.१३१) हींग अग्न्याधान न. ८३६ अग्निहोत्र अगौकस् पुं. १३१७ पक्षी
अग्न्याहित पुं ८३५ (शि.७२) अग्निहोत्री अग्नायी स्त्री ११०० स्वाहा, अग्निनी प्रिया | अग्र न. ११२१ वृक्षनो अग्रभाग, वृक्षनी टोच अग्नि पुं १०९९ अग्नि
अग्र न. ११८३ केरडा वगेरेनो अग्रभाग अग्नि पुं. १६९ आग्नेयी दिशानो स्वामी | अग्र न. १४३८ प्रधान, श्रेष्ठ अग्निक पुं. १२०९ इंद्रगोप
अग्र न. १४५९ पहेलुं अग्निकण पुं. ११०३ अग्निना तणख़ा (अग्रज) पुं ९(प.) कुटुंबी वाचक शब्द अग्निकारिका स्त्री ८१४ अग्निहोमनुं स्थान
बनाववा वपरातो शब्द अग्निकार्य न. ८१४ अग्मिहोमनुं स्थान | अग्रज पुं५५१ मोटो भाई अग्निचित् पुं. ८३५ अग्निहोत्री | अग्रज पुं. ८१२ ब्राह्मण (अग्निजन्मन्) पुं. २०९ कार्तिकेय अग्रजङ्घा स्त्री ६१५ जंघानो अग्रभाग अग्निज्वाला स्त्री ११५० धावडी अग्रजन्मन् पुं ८१२ ब्राह्मण (अग्निद) पुं ३७२. एक प्रकारना आततायी अग्रजाति पुं ८१२ ब्राह्मण अग्निदेवा स्त्री(ब.व.) १०९ कृत्तिका नक्षत्र | अग्रणी पुं १४३९ प्रधान, मुख्य अग्निभू पुं २०९ शंकरनो पुत्र (कातिकेय) | अग्रतःसर पुं ४९८ नायक अग्निभूति पुं. ३१ बीजा गणधरनुं नाम | अग्रतस् अ. १५२९ आगळ अग्निरक्षण न.८३५ मंत्रपूर्वक अग्नि-स्थापन | अग्रबीज पुं १२०० वनस्पतिना ६ प्रकार अग्निरज पु १२०९ मांमणमुंडा गोकळगाय
पैकीनो एक प्रकार अग्निरेचक पुं ४६२ शे.१०६ पित्त । (अग्रमांस) न. ६२३ हृदय, मुख्य मांस
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
। अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ४ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अग्रयान न. ८०० मोखरा, लश्कर | अङ्कुट पु. १००५ चावी अग्रायणीय न. २४७ बीजा पूर्व- नाम | अङ्कुर पुं. १११८ फणगो अग्रिम पु ५५१ (शि. ४४) मोटा भाई अङ्कुर न. १०७०(शे.१६४) पाणी अग्रिम न. १४३९ प्रधान
अङ्कुश पुं १२३० हाथीने वशमां लाववानुं 'अग्रिय' पुं १४३९ मुख्य
शस्त्र 'अग्रीय' पुं १४३९ मुख्य
अकुशा स्त्री ४५ श्री अनन्तनाथ भगवाननी (अग्रेगू) पुं ४९८ अग्रेसर
शासन देवी अग्रेदिधिषू पुं ५२५ पुनर्लग्न करेल अङ्कुर पुं. न १११८ फणगो
स्त्रीनो ब्राह्मण पति | अङ्कोल्लसार पुं ११९८ विष, झेर अग्रेसर पुं ४९८ आगळ चालनार (अक्य) पुं २९३ खोळामां राखी अग्रेसर न. १४३८ प्रधान
वगाडाय तेवू मृदंग अग्र्य न. १४३९ प्रधान
अङ्ग न. ५६३ शरीर अघ न. १३८१ पाप
अङ्ग न ५६६ शरीरावयव अघमर्षण न. ८४४ सर्व पापनो नाश | अङ्ग पु (ब.व.) ९५७ बिहार देश
करनार जाप | अङ्ग अ. १५३७ हे! संबोधनना अर्थमां अघ्या स्त्री १२६५ गाय ..
अङ्गज पुं २२७ कामदेव (अङ्क) पुं. ६ (प.) धार्यवाची शब्दथी | अङ्गज पुं. ५४२ पुत्र
लगाडातो शब्द | (अङ्गजा) स्त्री ५४२ पुत्री अङ्क पुं १०६ चिह्न
अङ्गण न १००४ (शि ८७) आंगणुं अङ्क पुं. २८४ नाट्य प्रबंधनो प्रकार अङ्गद न.पु. ६६२ बाजुबंध कडु अङ्क पुं ६०२ खोळो
अङ्गन न. १००४ आंगणुं अङ्क पुं २५७ ग्रन्थनो अवयव विशेष | अङ्गना स्त्री ५०५ सुन्दरी अङ्कति पुं ११०७ (शे. १७२) पवन अङ्गराज पुं ७११ कर्ण (अङ्कपालि) स्त्री १५०७ आलिंगन अङ्गमर्द पुं ४९२ अंगमर्दन करनार अङ्कपाली स्त्री १५०७ आलिंगन | अङ्गरक्षणी स्त्री ७६९ लोढानुं बख्तर अङ्किन् पुं २९३ खोळामां राखी वगाडाय | अङ्गराग , ६३५ विलेपन
तेवं मृदंग . अङ्गविक्षेप पुं.२८२ हावभावपूर्वक, नृत्य
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
.. शब्दमाला • ५ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अङ्गहार पुं २८२ नाटकमां अंग मरडवू | अचला स्त्री ९३६ पृथ्वी अङ्गारक पुं ११६ मंगल ग्रह अचिरप्रभा स्त्री ११०४ वीजळी अङ्गारधानी स्त्री १०२० सगडी अचिरा स्त्री ४० सोलमा तीर्थंकरनी माता अङ्गारपात्री स्त्री १०२० सगडी अचेष्टता स्त्री ३०७ मूर्छा अङ्गारशकटी स्त्री १०२० सगडी अच्छ न. १०७१ प्रसन्न, निर्मळ अङ्गिका स्त्री ६७४ चोळी, कांचळी | अच्छभल्ल पुं १२८९ रीछ (अङ्गिरस्) पुं १२४ सप्तर्षि पैकी
अच्छुप्ता स्त्री २४० चौदमी विद्यादेवी . एक ऋषितुं नाम | अच्युत पुं २१४ विष्णु अङ्गीकार पुं २७८ स्वीकार . अच्युतज पुं ९३ बारमा देवलोके उत्पन्न अङ्गीकृत नं. १४८८ स्वीकार करेलु
थयेल देव अगुरि स्त्री ५९२ आंगळी अच्युतदेवी स्त्री ४४ (शि.४) श्री पद्मप्रभ अगुरी स्त्री ५९२ आंगळी
स्वामीनी यक्षिणी अङ्गुल पुं ५९२ अंगुठो
अच्युताग्रज पुं १७१ इन्द्र अङ्गुल पुं ८५४ वास्त्यायन मुनि, चाणक्य अच्युताग्रज पुं २२५ बळदेव (अङ्गुलि) स्त्री ५९२ आंगळी | अज पुं २११ ब्रह्मा अङ्गुली स्त्री ५९२ आंगळी अज पुं २१४ विष्णु अगुलीयक ६६३
अज पुं १२७५ बकरो अङ्गुलिमुद्रा स्त्री ६६४ नामाक्षरवाळी वीटी अजकाव न २०१ शंकरखें धनुष्य अङ्गुष्ठ पु ५९२ अंगूठो
अजगर पुं १३०५ अजगर अङ्गस न. १३८१ पाप
अजगव न. २०१(शि. १४) शंकर- धनुष्य अङ्घि पु ६१६ शि. (४८) पग अजगाव न. २०१ (शि. १४) शंकर- धनुष्य (अङ्घिप) पुं १११४ वृक्ष | अजजीविक पुं ८८९ भरवाड अचण्डी स्त्री १२७१ शान्त स्वभाववाळी गाय | अजदेवता स्त्री (ब.व.) ११४ पूर्वाभाद्रपद, अचल पुं ६९८ पहेला वासुदेवना मोटाभाई
नक्षत्र
अजनामक पुं १०५४ माक्षिकधातु अचल पुं १०२७ पर्वत
अजन्य पुं.न. १२६ उपद्रव अचलभ्रातृ पुं ३२ नवमा गणधरनुं नाम | अजप पुं. ८५७ खोटो जाप करनार
बळदेव
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अजमीढ पुं ७०७ युधिष्ठिर
अजर्य न. ७३१ मित्रता अजस्त्र न. १४७१ निरंतर
अजिता स्त्री ४४ (शि. ४) श्री अजितनाथ भगवाननी यक्षिणी
अजहा स्त्री ११५१ कौवच
अजा स्त्री १२७५ बकरी अजाजी स्त्री ४२२ जीरुं अजातशत्रु पुं. ७०७ युधिष्ठिर अजित पुं २६ बीजा तीर्थंकर अजित पुं ४२ नवमा तीर्थंकरना यक्ष अजित पुं. २१९ ( शे. ६९ ) विष्णु अजितबला स्त्री ४४ श्री अजितनाथ भगवाननी यक्षिणी
अजिन न. ६३० चामडी 'अजिनपत्रा' स्त्री १३३६ चामाचीडीयुं अजिनपत्रिका स्त्री १३३६ चामाचीडीयुं अजिनयोनि पुं १२९३ ( शे. १८६) हरण अजिर न. १००४ आंगण अजिह्म पुं १४५६ सरळ अजिह्मग पुं ७७८ बाण अजिव पुं १३५४ डको अज्जुका स्त्री ३३४ गणिका अज्ञ पु ३५२ मूर्ख अज्ञान न. ७३ तीर्थंकरमां न होय ते १८ दोष पैकी १४मो दोष
अज्ञान न. १३७४ अज्ञान
• ६
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अञ्चल पुं. न. ६६७ वस्त्रनो छेडो अञ्चति पुं. ११०० ( शे. १७० ) अग्नि अञ्चित पुं. ४४७ पूजाएलो
अञ्जन पुं. १७० पांचमी दिशाना दिग्गज अञ्जन ६८६ काजळ
अञ्जन न. १०५३ मोरथुथु
अञ्जना स्त्री १३६१ (शे: १९८) चोथी नरक अञ्जनाधिका स्त्री १२९८ आंजणी, गरोळीनी जात
अञ्जनिका स्त्री १२९८ आंजणी,
गरोळीनी जात
अञ्जलि पुं. ५९८ खोबो अञ्जलिकारिका स्त्री १०१४ चीतरेली के
माटी वगेरेनी पूतळी
अञ्जस पुं ३७५ सरळ अञ्जसा अ. १५३० जलदी
अञ्जसा अ. १५४२ ( शे. २०१) निश्चय ( अटनि) स्त्री ७७५ धनुषनो अग्रभाग अटनी स्त्री ७७५ धनुषनो अग्रभाग अटवी स्त्री १११० जंगल
( अटरुष ) पुं. ११४० अरडुशी अटरुषक पुं. ११४० (शि. १०२ ) अरडुशी 'अटा' स्त्री १५०१ पर्यटन
अटाटा स्त्री १५०१ (शि. १३५) पर्यटन अटाट्या स्त्री १५०१ पर्यटन अट्ट पुं. न. ९८१ उपलो माळ अट्ट पुं. नं. १००२ दुकान
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला . ७ ..
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अट्टहास पुं. २९७ ज़ोरथी हसवं ते अति अ. १५४२ (शे.२००) श्रेष्ठ अर्थमां अट्टहासिन् पुं १९७ शंकर
अति अ. १५३५ (शि. १३८) अतिशय अट्टालक पुं ९८१ मेडी
अतिकुत्सित पुं ३५० अत्यंत खराब अट्याट्या स्त्री १५०१ (शि.१३५) पर्यटन | अतिक्रम पुं १५०४ क्रमर्नु उल्लंघन अड्डन न. ७८३ ढाळ
अतिजव पुं ४९४ अतिशय वेग अणक न. १४४२ अधम
अतिथि पुं ४९९ महेमान अणव्य न. ९६६ कांगनुं खेतर
अतिथिपूजन न. ८२२ अतिथि सत्कार अणि पुं स्त्री ७५६ धरीनो खीलो अतिदूर न. १४५२ अत्यंत दूर अणि पुं. स्त्री १०१३ खूणो .. अतिपथिन् पुं ९८४ सारो मार्ग अणिमन् पुं २०२ अत्यंत नाना थवानी सिद्धि | अतिपात पु. १५०४ उल्लंघन अणी स्त्री १०१३ खूणो
| अतिभी स्त्री १८१ वजनी ज्वाळा अणीयस् न. १४२८ अत्यंत नानुं . अतिमर्याद न, १५०६ अतिशय अणु न. १४२६ नानुं
| अतिमात्र न. १५०६ अतिशय अण्ड पं. न. ६११ अण्डकोश अतिमुक्तक पु. ११४७ माधवी लता अण्ड पुं. न. १३१९ इण्डं .. अतिरिक्त न. १४४९ अधिक अण्डक पुं. ६११ अण्डकोश
अतिवाहिक पुं १३५८ नारकी, नरकनो जीव अण्डकोश पुं६१२ अण्डकोश
अतिवृष्टि स्त्री ६० अतिवर्षा न थाय तेवो अण्डज पुं १३१७ पक्षी
• भगवाननो अतिशय अण्डज पुं १३४३ माछखें
अतिवेल पुं. १५०६ अतिशय अण्डज पुं १३५५ इंडामांथी उत्पन्न थता | अतिशय १५०६ अतिशय
साप, पक्षि वगेरे 'अतिशोभन' न. १४३९ श्रेष्ठ अण्डवर्धन न. ४७० अंडकोशनी वृद्धि . | अतिसन्धान न. ३७९ ठगq. अतट पुं १०३२ पर्वतर्नु ऊंचं स्थान | अतिसर्जन न. १५१९ अतिशय दान अतल पुं २०० (शे. ४८) महादेव | अतिसारकिन् पुं. ४६० अतिसारनो रोगी अतलस्पृश् त्रि. १०७० अत्यंत . अतिस्थिर न. १४५३ अत्यंत स्थिर अतस् अ. १५४१ (शे. २०२) ए माटे | अतिस्निग्धमधुरत्व न. ६८ अत्यंत मीठाश अतसी स्त्री ११७९ अळसी .. | अने स्नेहवाळी वाणी (प्रभुनी वाणीनो गुण)
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अतिहास पुं २९८ मोटेथी हसतुं ते अतीव अ. १५३५ अतिशय अतीसारकिन् पुं. ४६० (शि. ३३) अतिसारना रोगवाळो
अत्तिका स्त्री ३३५ मोटी बहेन अत्यन्तकोपन पुं. ३९२ अतिक्रोधी अत्यन्तगामिन् पुं ४९५ घणुं नालनार अत्यन्तीन पुं ४९५ घणुं चालनार अत्यय पुं ३२३ मरण, नाश अत्यर्थ न. १५०५ घणुं अत्यल्प न. १४२८ अत्यंत थोडुं अत्याकार पुं. ४४२ पराभव अत्युग्र न. २२२ ( शे. १०४ ) हींग अत्रभवत् पु. ३३६ पूज्यवाचक नाम पछी लगाडातो शब्द ( अत्रि ) पुं १२४ सप्तर्षि पैकीनुं नाम अहिग्ज पुं १०५ चन्द्रमा (अत्रिनयनसमुत्थज्योतिस् ) पुं १५ (प.)
चन्द्र
( अत्रिनेत्रप्रसूत) पुं १०५ चन्द्रमा अथर्वन् पुं २४९ त्रण वेदमांथी उद्धृत वेद (अथर्ववेद) पुं २४९ अथर्ववेद अदन न. ४२४ भोजन
अदभ्र न. १४२६ घणुं
• ८
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अद्धा अ. १५४२ (शे.२०१) यथार्थ अर्थ
जणावनार शब्द
अद्भुत पुं २९५ आठमो रस अद्भुत न. ३०३ आश्चर्य अद्यर पुं. ३९४ खानार
अद्य अ. १५४२ ( शे. २०३) आज, : आजनो दिवस
अद्रि (ब.व.) पुं. १७४ इन्द्रनो शत्रु अद्रि पुं. १०२७ पर्वत
अद्रि पुं. १११४ वृक्ष अद्रिजा स्त्री २०४ पार्वती
अद्विराज् पुं. १०२७ हिमालय
(
अद्रिद्विष् ) पुं. १७५ पर्वतनो शत्रु, इन्द्र अद्भुतत्व न. ७० बहु झडप नहि
(तीर्थंकर वाणीनो एक गुण)
अद्वय पुं २३४ बुद्ध
अधम पुं १४४१ खराब, हलकुं अधमर्ण पुं ८८२ देवादार अधर पुं ३४७. दीनतापूर्वक ओछु बोलनार अधर पुं ५८१ होठ 'अधरेद्युस्' अ. १५४२ गई काले, पेले दिवसे अधस् अ. १५२६ नीचे, हेठळ अधस्तात् अ. १५२६ नीचे, हेठळ अधःक्षिप्त न. १४८२ नीचे फेंकेलुं अधि स्त्री ५३५ रजस्वला स्त्री अधिक नं. १४४१ वधारे
अदान न. ७३८ नहि आपवुं अदितिज पुं. ८८ देवो
अष्टन. ३०२ अग्नि, पाणी वगेरेथी थतो भय | अधिकरण न २५५ शास्त्रनो प्रकार
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . ९ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अधिकर्मिक पुं ७२५ दाण लेवा अधोमर्मन् न. ६१२ गुदा
नीमायेला अधिकारी | अधोमुख पुं. ४५७ नीचा मुखवाळो अधिकाङ्ग पुं.न. ७६७ केडे बांधवानो अधोमुख पुं. २२९ (शे.७४) विष्णु
कमरपट्टो 'अधोमुख' पुं ७२२ अधिकारी अधिकार पुं. ७४४ व्यवस्था करवी अध्यक्ष पुं ७२२ अधिकारी अधिकृत पुं. ७२२ अधिकारी
अध्ययन न. ८२१ वेदनं अध्ययन अधिक्रम पुं. १५११ आक्रमण अध्वसाय पुं ३०० उत्साह अधिक्षिप्त पुं. ४४० तिरस्कार पामेलो (अध्याय) पुं २४९ ग्रंथनो अमुक भाग अधित्यका स्त्री १०३५ पर्वत उपरनी जग्या | अध्याहार पुं. ३२३ विचारणा अधिप पुं. ३५८ स्वामी, नायक अध्यूढा स्त्री ५२७ प्रथम परणेली स्त्री अधिभू पुं ३५८ स्वामी, नायक अध्येषणा स्त्री ३८८ मांगणी अधियाङ्ग न. ७६७ कमरपट्टो
अध्वग पुं. ४९३ मुसाफर अधिरोहणी स्त्री १०१३ निसरणी अध्वन् पुं ९८३ मार्ग (अधिरोहिणी) स्त्री १०१३ निसरणी | अध्वनीन पुं ४९३ मुसाफर अधिवासन न. ६३७ धूप वगेरेथी - अध्वन्य पुं ४९३ मुसाफर
- संस्कार करवो ते. अध्वर पुं ८२० यज्ञ अधिविना स्त्री ५२७ पहेली परणेली स्त्री | अध्वरथ पुं ७५२ मुसाफरीनो रथ अधिश्रयणी स्त्री १०१८ चूलो
अध्वर्यु पुं०८१९ यजुर्वेद जाणनार ऋत्विज अधिष्ठान न. ९७२ नगर
अनक्षर न. २६६ न बोलवा लायक वचन अधीन पुं. ३५६ (शे. ९३) परवश अनक्षि न. ५७६ विकारवाळी आंख अधीश्वर पुं २४ अरिहंत
अनगार पुं ७६ मुनि, साधु अधीश्वर पुं. ६९१ (शे. १३८) चक्रवर्ती | | अनङ्ग पुं २२७ कामदेव अधुना पु. १५३० हमणा.
अनङ्गासुहृद् पुं २०० शंकर अधृष्ट पुं ४३३ सरळ
अनच्छ न. १०७१ मलिन अधोंऽशुक न. ६७२ नीचे पहेरवानुं वस्त्र | अनडुह पुं १२५७ बळद अधोक्षज पुं २१४ कृष्ण .
अनडुही स्त्री १२६५ गाय अधोभुवन न. १३६३ पाताळ | अनड्वाही स्त्री १२६५ गाय
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १०
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अनतिविलम्बिता स्त्री ७० विलंब विनानी, | अनादर पुं १४७९ तिरस्कार __ प्रभुना ३५ वाणी-गुणो पैकी २९मो गुण | | अनादृत न. १४७९ अपमान करायेखें अनन्त पुं २९ १४मा भगवाननुं नाम | अनामय न. ४७४ आरोग्य अनन्त न. १६३ आकाश
अनामिका स्त्री ५९३ मध्यमा अने कनिष्ठानी अनन्त पुं २२४ बलदेव
वचली आंगळी अनन्त पुं १३०७ शेषनाग
अनारत न. १४७१ निरन्तर, नित्य, कायम अनन्तक न. ८७५ पुदल व. अनंत पदार्थों अनार्यज न. ६४० अगर अनन्तजित् पुं २९ १४मा तीर्थंकरखें नाम | अनालम्बी स्त्री २८८ शिवनी वीणा अनन्ततीर्थकृत् पुं २७ १४मा तीर्थंकरचें नाम अनाविल न. १४३६ उज्ज्वल, निर्मळ अनन्तवीर्य पुं. ५६ भावी चोवीशीना । अनासिक पुं ४५० नाक विनानो
२३मा भगवाननुं नाम अनाहत न. ६७१ नवं वस्त्र अनन्तर न. १४५१ आंतरा रहित अनिन्द्रिय न. १३६९ (शि. १२४) चित्त, मन अनन्ता स्त्री ९३६ पृथ्वी
अनिमिष पुं ८८ देव अनन्ता स्त्री ११९२ धरो
अनिमिष पुं. १३४४ माछखें अनन्ता स्त्री २०५ (शे. ५४) पार्वती अनिरुद्ध पुं. २३० कामदेवनो पुत्र अनन्यज पुं २२७ कामदेव
अनिल पुं ५२ गइ चोवीशीमां थइ गयेल अनन्यवृत्ति पुं १४५८ एकाग्र
१७मा तीर्थंकर अनर्गल न. १४६६ अंकुश रहित अनिल पुं. ११०६ पवन, वायु अनल पुं १०९९ अग्नि
अनिलकुमार (ब.व.) पुं ९० भवनपतिना अनवधानता स्त्री १३८२ असावधानपणुं
छठ्ठा देवनुं नाम अनवरत न. १४७१ नित्य, कायम अनिलसख पुं १०९९ अग्नि अनवरार्ध्य न. १४३९ मुख्य, प्रधान अनिश न.अ. १४७१ निरन्तर, नित्य, कायम अनवस्कर न. १४३६ फोतरा विनानु, अनिशम् अ १५३१ हमेशा, नित्य
साफ करेलु अनिष्टदुष्टधी पुं ४३८ खराब बुद्धिवाळो अनवस्थिति पुं ३१५ चंचल, अस्थिर अनीक j ७४६ लश्कर अनश्वर न. १४५३ शाश्वत, नित्य, ध्रुव । अनीक पुं ७९७ लडाई अनस् न. ७५३ गाईं
| अनीकस्थ पुं ७२२ रक्षक वर्ग
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला · ११
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अनीकिनी स्त्री ७४५ लश्कर अनीकिनी स्त्री ७४९ चमूथी त्रण गणी अनीकिनी
अनुक पुं ४३४ कामी
अनुकम्पा स्त्री ३६९ दया
अनुकर्ष पुं ७५७ आरी,
रथनी नीचेनुं लाकडुं अनुकामीन पुं ४९५ स्वेछाचारी अनुकार पुं. १४६३ उपमा, समानपणुं अनुकूलता स्त्री १३७७ अनुकूलता, सरळता अनुक्रम पुं १५०३ परिपाटी
अनुक्रोश पुं ३६९ दया
अनुग न. १४५७ पाछळ, पछी अनुग पुं. ४९६ सेवक
( अनुगत ) न. २९२ मध्यम गतिवाळु नृत्यादि
अनुगामिन् पुं. ४९६ सेवक अनुग्रह १५०८. महेरबानी
अनुचर पुं ४९६ सेवक अनुज पुं ५५२ नानो भाई अनुजीविन् पुं. ४९६ सेवक अनुतर्ष पुं. ९०६ (शि.७९) मदिरा पीवानुं पात्र अनुतर्षण न. ९०६ मदिरा पीवानुं पात्र अनुताप पुं १३७८ पश्चात्ताप अनुत्तम न. १४३९ मुख्य अनुत्तर (ब.व.) पुं ९४ पांच अनुत्तर देवलोक
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अनुत्तर पुं. ३४७ फावे तेम बोलनार अनुत्तर न. १४३८ मुख्य, प्रधान अनुत्तरोपपात्तिकदशा (ब.व.) स्त्री २४४ नवमा अंगनुं नाम
अनुनय पुं १५०३ नमस्कार, प्रणाम अनुपद न. अ. १४५७ पगले पगले, पाछळ, पछी अनुपदिन् पुं ४९१ पाछळ जनार अनुपदीना स्त्री ९१.५ मोजडी अनुप्लव पुं ४९६ सेवक
अनुभव पुं १५२० साक्षात्कार अनुभावपुं ३२६ विभावनुं कार्य अनुमति स्त्री १५० पूर्णचन्द्र न होय ते पूनम अनुयोग पुं २६३ प्रश्न
अनुयोगकृत् पुं ७८ व्याख्याकार आचार्य अनुयोजन नं. २६३ प्रश्न अनुरति स्त्री २९६ राग
अनुराग धुं. २९६ राग अनुराधा स्त्री ११३ अनुराधा नक्षत्र अनुरोध पुं ७३३ इच्छा प्रमाणे वर्तवुं अनुलाप पुं. २७४ वारंवार बोलवु अनुवृत्ति स्त्री ७३३ इच्छा प्रमाणे वर्तवुं अनुशय पुं. १३७८ पश्चात्ताप अनुष्ण पुं ३८४ आळसु
अनुहार पुं १४६३ उपमा, समानता अनूचान पुं ७८ आचारांग वगेरे प्रवचन जाणनार अनून न. १४३३ ( शि. १२८) अखंड
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १२ । शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द/ लिंग / श्लोक / अर्थ अनूप पुं ९५३ बहु पाणीवाळो देश | अन्तक पुं. १८४ यमराज अनुराधा स्त्री ११३ (शि. १०) अनुराधा नक्षत्र | (अन्तकारिन् ) पुं (१० परि.) वध्यवधक अनूरु पुं १०२ सूर्यना सारथि - भाव संबंधमां वध्यथी जोडवा योग्य शब्द अनृजु पु ३७६ शठ, मायावी
अन्तकृद्दशा (ब.व.) स्त्री २४४ अनृत न. २६५ असत्य
.. आठमुं अंग अनृत न. ८६६ खेती
| अन्तर् अ. १५३८ वचमां अनेकजातिवैचित्र्य न. ७० भगवाननी | अन्तर न. १३६४ छिद्र, बिल
वाणीनो ३०मो गुण | अन्तर पुं. न. १४६० अवकाश अनेकप पुं. १२१७ हाथी
अन्तर न. १५०९ समय, प्रसंग अनेकलोचन पुं २०० (शे. ४३) महादेव | अन्तरा अ. १५३८ मध्ये, वचमां अनेकान्तवादिन् पुं २५ अरिहंत | अन्तरादण्ड (व.व.) पुं. ८७८ वहाणना अनेकान्तवादिन् पुं ८६१ (शि.७६) ।
..वचला दांडा स्याद्वाद्वादी, जैन | अन्तराय पुं. १५०९ विघ्न अनेड पुं ३५३ (शे.९३) मूर्ख अन्तराल न. १४६० वच्चे अनेडमूक पुं ३४८ (शि.२२) शठ, जड, | अन्तरिक्ष न. १६३ आकाश
. आंधळो | अन्तरीक्ष न. १६३ (शि. १२) आकाश अनेडमूक पुं ४५७ (शे.१०६) आंधळो । अन्तरीप न. १०७८ द्वीप, बेट अनेडमूक पुं ३४८ मूंगो
अन्तरीय न. ६७३ नीचे पहेरवानुं वस्त्र अनेहस् पुं १२६ समय
अन्तरे अ. १५३८ वचमां अनोकह पुं १११४ वृक्ष
अन्तरेण अ. १५२७ विना, सिवाय अन्त पुं ९६२ मर्यादा, सीमा
अन्तरेण अ. १५३८ वचमां अन्त पुं १३७४ निर्णय
अन्तर्गत न. १४९५ भूली जवायेखें अन्त पुं १४५९ छेल्लु
अन्तर्गडु पुं १५१६ नकामुं अन्तःकरण न. १३६९ मन
अन्तर्दा स्त्री १४७७ ढोंकण अन्तःपुर न. ७२७ राजानुं अंतःपुर | अन्तर्द्धि पुं. १४७७ ढांकण अन्तःपुराध्यक्ष पुं७२६ अंतःपुरनो अधिकारी | अन्तर न. १००७ गुप्त दरवाजो अन्तःस्वेद पुं १२१८ (शे. १७६) हाथी । अन्तर्मनस् पुं ४३५ दुष्ट चित्तवाळो
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला . १३
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अन्तर्वती स्त्री ५३८ गर्भवती स्त्री अन्दोलन न. १४८१ (शि. १३३) हीचको अन्तर्वंशिक पुं. ७२६ अंतःपुरनो अधिकारी | अन्ध पुं ४५७ आंधळो अन्तर्वाणि पुं. ३४५ न बोली शके एवो, | अन्ध न. १०७० (शे. १६६) मेलुं पाणी शास्त्रज्ञ
अन्ध न. १०७० (शि. ९५) पाणी अन्तर्वेदि स्त्री ९४९ गंगा जमनानो अन्धकार पुं न. १४६ अंधारूं
वचलो प्रदेश (अन्धकारि) पुं २०० महादेव अन्तर्विगाहन न. १५०० अंदर जवू अन्धकासुहृद् पुं २०० महादेव अन्तर्हित न. १४७७ ढंकायेलुं . अन्धतमस न १४६ अंधाएं अन्तावसायिन् पुं ९२३ हजाम अन्धस् न ३९५ भोजन अन्तावसायिन् पुं ९३३ चंडाल (अन्धस्) पुं ७ परि. भोज्य शब्दथी अन्तिक न १४५० नजीक
जोडवा योग्य शब्द अन्तिक पुं ७५ (शे. २) मोक्ष | अन्धातमस न. १४५ (शि.१२) अंधाएं अन्तिकतम न १४५२ अत्यंत नजीक अन्धु पुं १०९१ कूवो अन्तिका स्त्री १०१८ चूलो
अन्न न. ३९५ भोजन अन्तिकाश्रय पुं. १००१ पाडोशीनें घर | अन्नकोष्टक पुं १०९२ अन्ननो कोठार अन्तिम न १४५९ छेल्लु
अन्य न १४६८ भिन्न अन्ती स्त्री १०१८ (शि. ८९) चूलो अन्यतर नं. १४६८ भिन्न अन्तेवासिन् पुं. ७९ शिष्य
'अन्यतरधुस्' अ. १५४२ बेमांथी अन्तेवासिन् पुं ९३३ चंडाल
एक दिवस अन्तेषद् पुं ७९ (शि.६) शिष्य अन्यथा अ. १५४२ (शे. २०५) बीजी रीते अन्त्य न ८७४ दश वाधि प्रमाण, १६मी संख्या | अन्यदा अ. १५४२ (शे. २०४) बीजी वखते अन्त्य न. १४५९ छेल्लु
अन्यभृत् पुं १३२२ कागडो अन्त्यवर्ण पुं ८९४ शूद्र
अन्यभृत पुं १३२१ (शि. ११७) कोयल अन्त्र न. ६०५ आंतरडुं
अन्यशाखक पुं ८५७ पोतानी वेदशाखाना अन्दुक पुं. न. १२२९ हाथीना पगमां
कर्म छोडनार बांधवानी सांकळ | अन्यून न १४३३ समस्त, बधुं अन्दू स्त्री १२२९ (शि. ११०) हाथीना पगमां | 'अन्येद्युस्' अ. १५४२ बीजा दिवसे
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १४
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अन्योन्य न १४९९ परस्पर
अपथ न. ९८४ उन्मार्ग . अन्योन्योक्ति स्त्री २७५ परस्पर न्यायपूर्वक | अपथिन् पुं.९८४ उन्मार्ग
वात करवी ते 'अपदांतर' न. १४५१ संलग्न अन्वक्ष न. १४५७ पाछळ
अपदिश न. १६७ दिशाना खूणा अन्वच् पुं १४५७ पाछळ
अपध्वस्त पुं ४४० धिक्कारायेल अन्वय पुं ५०३ कुळ, वंश
( अपभ्रंश) पुं २८५ भाषा विशेष अन्ववाय पुं ५०३ कुळ, वंश . अपयान न. ८०२ पलायन थर्बु । अन्विष्ट न. १४९१ शोधेखें।
अपररात्र पुं १४५ रात्रिनो अंतिम भाग अन्वेषित न. १४९२ शोधेलु
अपरा स्त्री १६७ पश्चिम दिशा . अन्वेष्टक पुं ४९१ पाछळ जनार अपरा स्त्री न. १२२८ हाथीनो पाछळनी भाग अप् (ब.व.) स्त्री १०६९ पाणी अपराजित पुं २०० (शे. ४२) शंकर अपकृष्ट न. १४४२ अधम
अपराजित पुं २१९ (शे. ६७) विष्णु अपक्रम पुं ८०३ पलायन थर्बु, भागी जQ | (,अपराजित) पुं ९४ टी. चोथा अनुत्तर अपक्रिया स्त्री १५१५ अपकार
विमाननुं नाम अपघन पुं ५६६ शरीरना अवयव अपराजिता स्त्री ११५६ गरणी अपचय पुं १५२४ हानि, अपहरण
(वनस्पति-विशेष) अपचायित पुं ४४७ (शि. ३२) पूजायेलो | अपराद्धेषु पुं ७५२ निशान चूकेलो अपचित पुं ४४७ पूजायेलो
अपराध पुं ७४४ अपराध, गुनो अपचिति स्त्री ४४७ पूजा
अपर्णा स्त्री २०३ पार्वती | अपटान्तर न. १४५१ संलग्न
अपरेतरा स्त्री १६७ (शे. ३०) पूर्व दिशा अपटी स्त्री ६८० पडदो, कनात 'अपरेधुस्' अ १५४२ बीजा दिवसे अपटु पुं ४५९ रोगी
अपलाप पुं २७६ छुपाववानुं वचन अपतर्पण न. ४७३ लांघण
अपलासिका स्त्री ३९३ तरस अपत्य न ५४२ संतति
अपवरक पुं ९९५ शयनगृह अपत्यपथ पुं ६०९ स्त्री- चिह्न अपवर्ग पुं ७५ मोक्ष अपनपा स्त्री ३११ बीजाथी थती शरम | अपवन न ११११ बगीचो अपत्रपिष्णु पुं ३९० लज्जाळु | अपवर्जन न ३८७ दान
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अपवाद पुं २७१, निंदा अपवारण न १४७७ ढांकण अपवारित न १४७६ ढंकायेलुं अपविद्ध न. १४७४ निराकरण करेलुं अपशद न. १४४३ अधम
अपष्ट न १२३१ अंकुशनो आगळनो भाग अपष्ठ न १४६५ विपरीत
अपष्ठुर न. १४६५ विपरीत
अपसव्य न. १४६५ विपरीत अपसव्य १४६६ जमणुं अंग
अपस्कर (व.व.) पुं ७५८ चक्र सिवायना रथना अंगो
अपस्नान न. ३७५ मरेलानुं स्नान अपस्मार पुं ३२१ धातुओना वैषम्यथी थतो आवेश
.
· १५.
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
अपान न. ६१२ गुदा अपान पुं ११०८ डोकनी आगळनो भाग, पीठ, गुदा अने पगनी पानी सुधीनो पवन अपावृत पुं ३५५ स्वच्छंदी
अपावृत्त न. १२४५ घोडानुं जमीन उपर आळो
अपाङ्गदर्शन न ५७८ कटाक्ष अपाच् न. १६८ दक्षिण दिशामां
उत्पन्न थयेलुं अपाची स्त्री १६७ दक्षिण दिशा अपाचीतरा स्त्री १६७ (शे. ३१) उत्तर दिशा अपाचीन नः १६८ दक्षिण दिशामां उत्पन्न थयेलुं
अपाटव न. ४६२ रोग
अपाश्रय पुं १०१२ गोख, झरुखो अपासन न ३७२ हिंसा
अपिनद्ध पुं ७६५ कंचुक धारण करेलो अपिहित न १४७७ (शि. १३२) ढंकायेलुं अपुनर्भव पुं ७४ मोक्ष
अपहारपुं १५२४ व्यय, नाश
अप्पित्त न. १०९८ अग्नि
अपहास पुं २९८ कारण विना हसवुं ते अप्रकीर्णप्रसृतत्त्व न. ६८ संबंधवाळी ( अपांनाथ ) पुं १८८ जलदेवता अने अतिविस्तार वगरनी वाणी अपाङ्ग पुं ५७९ आंख पासेना बहार अने अप्रतिचक्रा स्त्री ४४ (शि. ४) श्री ऋषभदेव अंदरना खूणा
अपूप पुं ३९८ पूड़ला, मालपूडा अपोह पुं ३११ बुद्धिना आठ गुण पैकी छट्टो गुण
प्रभुनी शासन देवी ( अप्रतिपत्ति) १४९७ प्रयोजन विनानी स्थिति, विचार - रहित
( अप्रतिहता ) ११५६ ग्ररणी
(वनस्पति- विशेष) अप्रधान न. १४४१ गौण अप्रहत त्रि. ९४० नहि खेडेला खेतरनी भूमि 'अप्राग्य' न. १४४१ गौण अप्सरः पति पुं १७३ इन्द्र
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १६ ..
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अप्सरस् स्त्री १८३ इन्द्राणी
अभाव पुं १५१७ नाशं अफल न. १५१६ व्यर्थ
अभाषण न. ७७ मौन अबकेशिन् पुं १११६ जेने फळ न आवे | अभिक पुं ४३४ कामी
तेवू वृक्ष | अभिक्रम पुं ७९१ युद्धमा निर्भय थइ अबद्ध न. २६७ अर्थ विनानुं बोल, ते
.. शत्रु सामे जq ते अबद्धमुख वि. ३५१ अप्रिय बोलनार अभिक्रम पुं.-१५१० सामे जर्बु अबला स्त्री ५०४ नारी
अभिख्या स्त्री २६० नाम : अबाध न. १४६६ अंकुश रहित अभिख्या स्त्री २७३ यश, कीर्ति अब्ज न. ४७ कमल, छठा भगवान, लंछन | अप्रिख्या स्त्री १५१२ कान्ति, शोभा अब्ज पुं १०५ चन्द्रमा
अभिचर पुं ४९६ सेवक अब्ज न. ८७४ अवज (संख्या) अभिचार पुं ८३० उच्चाटन, मारण वगेरे अब्जबान्धव पुं ९६ सूर्य
अभिज पुं ५०३ (शि. ३९) कुळवान, अब्जहस्त पुं ९६ सूर्य
खानदान अब्जिनीपति पुं ९७ सूर्य
अभिजन पुं ५०३ वंश, कुल अब्द पुं न. १५९ वर्ष
अभिजात पुं ५०२ कुळवान (अब्दवाहन) पुं १९७ शंकर, महादेवं अभिज्ञ पुं ३४३ होशियार अब्धिकफ पुं १०७७ समुद्रना फेण अभिज्ञान न. १०६ लांछन, चिह्न अब्धिज (द्वि. व.) पुं १८२ स्वर्गना वैद्य 'अभितस्' अ. १४५१ समीप, पासे अब्धिजा स्त्री ९०३ मदिरा
| अभिधा स्त्री २६० नाम अब्धिमण्डूकी स्त्री १२०४ मोतीनी छीप | अभिधान न. २४१ (शे. ८२) वाणी, वचन अब्धिशयन पुं २१४ विष्णु
अभिध्या स्त्री ४६१ पर धन लेवानी इच्छा अब्ध्यग्नि पुं ११०० वडवानल अभिनन्दन पुं २६ चोथा भगवाननुं नाम अब्रह्मण्य न. ३३५ अवध्य ब्राह्मणना। | अभिनय पुं २८२ हाथ वगेरेथी हृदयनो __ पोकारमा बोलातो शब्द
भाव जणाववो ते 'अभय' न. ११५८ काळा वाळानुं मूळ | अभिनव न. १४४८ नवीन अभयद पुं २५ जिनेश्वर भगवान अभिनिर्मुक्त { ८६० सूर्यास्त पहेला अभया स्त्री ११४६ हरडे
' सुनार, ब्राह्मण
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • १७
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अभिनिर्याण न. ७८९ प्रयाण
शत्रु सामे जवं अभिनिवेश पुं १५०० आग्रह
अभिसंपात पुं ७९७ युद्ध अभिनीत न. ७४३ योग्य
अभिसारिका स्त्री ५२९ कामनी इच्छाथी अभिपन्न पुं ४७९ शरणार्थी
प्रिय पासे जनारी स्त्री अभिप्राय पुं १३८३ अभिप्राय अभीक पुं ४३४ कामुक अभिभव पुं ४४१ पराभव, तिरस्कार अभीक्ष्णम् अ. १५३१ वारंवार अभिभूत पुं ४४० पराभव पामेलो अभीशु पुं ९९ किरण अभिभूत पुं ८०५ हारेल
अभिषङ्ग पुं २७२ निंदा, शाप अभिमन्त्रण न. २६१ बोलावq ते (अभीषु) (टी) पुं ९९ किरण अभिमाति पुं ७२९ शत्रु
अभ्यग्र न. १४५० समीप, पासे अभिमान पुं ३१७ गर्व
अभ्यञ्चन न ४१७ तेल अभिमुख न. १४३७ सम्मुख
अभ्यन्तर न १४६० वच्चे, अंदरनुं अभियाति पुं ७२८ शत्रु
अभ्यमित पुं ४५९ रोगी अभियोग पुं ३०० उत्साह
अभ्यमित्रीण पुं ७९२ शत्रु सामे जनार अभिराम न. १४४४ सुन्दर
अभ्यमित्रीय पुं ७९२ शत्रु सामे जनार अभिरूप पुं ३४१ पंडित
अभ्यमित्र्य पुं ७९२ शत्रु सामे जनार अभिलाव पुं १५२१ कापq ते .. | अभ्यर्ण न. १४५१ पासे अभिलाष पुं ४३१ इच्छा
अभ्यवस्कन्द पुं ८०० धाड, अभिलाषुक पुं ४२९ अभिलाषुक 1. कपटथी अचानक छापो मारवो ते अभिवादक पुं ३४९ वंदन करनार | अभ्यवहार पुं ४२३ खाएँ, भोजन अभिवादन न. ८४४ पगमां पडवू ते अभ्याख्यान न. २६८ असत्य आक्षेप . अभिव्याप्ति स्त्री १५१७ सर्व तरफ व्यापq | अभ्यागत पुं ४९९ अतिथि, महेमान अभिशस्त पुं ४३६ ठपका लायक । | अभ्यागम पुं ७९७ लडाइ अभिषव पुं९०५ मदिरा बनाववानी क्रिया | अभ्यागारिक पुं ४७८ कुटुंब, पोषण अभिषस्ति स्त्री ३८८ (शे. ९५) याचना करवी |
करवामां उद्यत (अभिषुत) (टी) न ४१५. कांजी अभ्यादान न. १५१० ज्ञानपूर्वक आरंभ, अभिषेणन न. ७९० सेना रहित
शरुआत
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • १८ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अभ्यान्त पुं ४५९ रोगी
अमत्र न. १०२६ वासण अभ्यामर्द पुं ७९८ लडाइ
अमम पुं ५५ भावि १२मा तीर्थंकर अभ्याश न. १४५० पासे
अमर पुं ८७ देवता अभ्यास पुं ७८८ शस्त्रकळानो अभ्यास अमरावती स्त्री १७८ इन्द्रपुरी 'अभ्यास' पुं १४५० समीप, निकट | अमर्त्य पुं ८८ देवता अभ्यासादन न. ८०० धाड ।
अमर्त्यनिकायकोटि स्त्री ६३ भगवाननो अभ्युत्थान न. ५०१ उभा थई ३३मो अतिशय, क्रोड देवो सेवा करे ते
सत्कार करवो ते अमर्मवेधिता स्त्री ६९ बीजाना मर्मने प्रगट न अभ्युदित पुं ८६० सूर्योदय पछी उठनार, करनारी वाणी, तीर्थंकरनी वाणीनो एक गुण ब्राह्मण
अमर्ष पुं ३२० प्रतिकारनी इच्छावाळो क्रोध अभ्युपगत न. १४८९ स्वीकार करेलु | अमर्षण पुं ३९२ क्रोधी अभ्युपगम पुं २७८ स्वीकार (अमल) (टी) न. १०५१ अबरख अभ्युपपत्ति स्त्री १५०८ स्वीकार, महेरबानी | अमा स्त्री १५० अमास अभ्युपाय पुं २७८ अंगीकार | अमा अ. १५२७ साथे अभ्यूष पुं ३९९ घीमां तळेली पुरी वगेरे | अमांस पुं ४४९ दुर्बळ अभ्योष पुं ३९९ घीमां तळेली पुरी वगेरे | अमात्य पुं ७१४ मंत्री, राज्यना ७ अंगो अभ्र न. १६३ आकाश
. पैकी बीजं अंग अभ्र न. १६४ वादळ
अमात्य पुं७१९ प्रधाम, राजाने सलाह आपनार अभ्रक न. १०५१ अबरख
'अमानस्य' न. १३७१ दुःख, पीडा अभ्रपथ पुं १६३ आकाश
अमावसी स्त्री १५० अमास अभ्रपिशाच पुं १२१ (शि. ११) राहु अमावस्या स्त्री १५० अमास 'अभ्रपुष्य' पुं ११३७ नेतर
अमावासी स्त्री १५१ अमास अभ्रमातङ्ग पुं १७७ ऐरावण हाथी अमावास्या स्त्री १५१ अमास अभ्रमुप्रिय पुं १७७ ऐरावण हाथी अमित्र पुं ७२९ शत्रु ( अभ्ररूप) पुं १७७ ऐरावण हाथी | अमुक्त न. ७७४ हाथमां राखीने वापरी अभ्रि स्त्री ८७८ लाकडानी कोदाळी । • शकाय तेवू शस्त्र छरी वगेरे अभ्रेष पुं ७४३ न्याय
। अमुत्र अ. १५२८ परलोक
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
शब्दमाला . १९ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अमुष्यपुत्र पुं ५०२ प्रख्यात पितानो पुत्र | (अमोघा) स्त्री ११४४ कांकच, काचकी 'अमृणाल' न. ११५८ काळा वाळा, मूळ | अम्बक न. ५७५ आंख अमृत न. ७४ मोक्ष
अम्बर न. १६३ आकाश अमृत न. ८९ अमृत
अम्बर न. ६६६ वस्त्र अमृत न. ८३४ यज्ञ करतां बचेखें, द्रव्य | अम्बरस्थली स्त्री ९३८ (शे. १५८) पृथ्वी अमृत न. ८६६ मांग्या विना मळेलुं अम्बरीष पुं न. १०२० चणा वगेरे अमृत न. १०६९ पाणी
शेकवानी कडाई अमृत न. ४०४ (शे. १००) तरत दोहेलुं | अम्बष्ठ पुं ८९६ ब्राह्मण अने वैश्य स्त्रीथी
___. उत्पन्न थयेलो अमृतधुति पुं १०५ चन्द्रमा
'अम्बष्ठा' स्त्री ११४८ जुई (अमृतप) पुं ७ (परि.) देवो अम्बा स्त्री ३३५ माता, अमृतपायिन् पुं ७ (परि.) देवो ।
नाटकमां वपरातो शब्द (अमृतभुज्) पुं ७ (परि.) देवो अम्बा स्त्री ५५७ माता (अमृतलिह) पुं ७ (परि.) देवो अम्बिका स्त्री ४६ श्री नेमिनाथ प्रभुनी (अमृतव्रत) पुं ७ (परि.) देवो ।
. शासन देवी अमृतसू पुं १०४ चंद्रमा
अम्बिका स्त्री २०३ पार्वती अमृता स्त्री ११५७ गळो
अम्बु न. १०६९ पाणी 'अमृता' स्त्री. ११४५ आमळा अम्बुकर्म पुं १३५० जळवांदरो, अमृता स्त्री ११४६ हरडे .
शिशुमार मच्छ अमृतान्धस् पुं ७ परि. देवो अम्बुघन पुं १६६ (शे. ३०) पाणीना करा अमृतान्धस् (ब.व.) पुं. ८८ देवो 'अम्बुज' पुं ११४५ समुद्रफळ, अमृताश पुं ७ परि. देवो
___ पाणीमां थतुं नेतर अमृताशन पुं ७ परि. देवो
अम्बुतस्कर पुं ९८ (शे. १०) सूर्य अमृतासङ्ग न. १०५३ मोरथुथु, खापरीउं (अम्बुद) (टी) पुं १०५१ अबरख अमेधस् पुं ३५२ मूर्ख .. अम्बुमत् पुं ९५३ बहु पाणीवाळो देश अमोघा स्त्री २०५ (शे. ५०) पार्वती | अम्बुवृद्धि स्त्री १०८७ जळवृद्धि, पूर
卐 परि = परिभाषा
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अम्बूकृत न. २६७ थूक उडे तेवुं वचन अम्ब्ल पुं. १३८८ (शि. १२६) खाटो रस अम्भस् न. १०६९ पाणी अम्भःसू पुं ११०४ धूमाडो अम्ल पुं १३८८ खाटो रस
अम्लवेतस पुं ४१७ आंबली, कोकम : अम्लिका स्त्री ११४३ आंबलीनुं वृक्ष 'अम्ब्लिका' स्त्री ११४३ आंबलीनुं वृक्ष अय पुं १३७९ सारुं नसीब अयःकण्टकसंच्छन्ना स्त्री ७८७ (शे. १५०) महाशिला, शस्त्र विशेष, मोटी तोप अयः प्रतिमा स्त्री १४६४ लोढानी प्रतिमा अयन न. १५८ शिशिर वगेरे त्रण त्रण ऋतुनुं अयन
अयन न. ९८३ मार्ग
4
अयन्त्रित न. १४६६ अंकुश रहित अयस् न. १०३८ लोढुं अयाचित न. ८६६ मांग्या विना मळेल अयि अ. १५३७ संबोधन अर्थमां - हे अयुक् १५ परि. विषम संख्यावाचक शब्द अयुक्छद पुं १९३३ सप्तपर्ण अयुक्पलाश पुं १६ ( परि) सप्तपर्ण अयुक्शक्ति पुं १६ ( परि) महादेव अयुगिषु पुं १६ ( परि) कामदेव अयुङ् नेत्र पुं १६ ( परि) महादेव अयुत पुं न. ८७३ दश हजार अयोऽग्र पुं न. १०१७ सांबेलुं
• २०
शब्द / लिंग / श्लोक. / अर्थ अयोघन पुं ९२० लोढानो घण, मगदळ वगेरे अयोध्या स्त्री ९७५ नगरीनुं नाम अयोनि पुं १०१७ (शि. ८९) सांबेलुं अर पुं २८ १८मा तीर्थंकर अर पुं १२८ आरो
अर पुं ६९३ सातमा चक्री 'अरग्वध' पुं ११४० गरमाळो अरघट्टक के पुं १०९३ रेंट अरजस् स्त्री ५१० ऋतु - अप्राप्त छोकरी अरणि पुं. स्त्री ८२५ अग्नि उत्पन्न थाय तेवुं काष्ठ
अरण्य पुं न. १११० वन अरण्यश्वन् पुं १२९१ वरु अरण्यानी स्त्री १११० मोटुं वन अरति स्त्री ७२ तीर्थंकरमां न होय ते अढार दोष पैकी आठमो दोष अरति स्त्री ३१४ उत्कंठा, उत्साह अरत्नि पुं स्त्री ५९९ कोणीथी कनिष्ठा सुधीनुं माप अरम् अ. १५३० जलदी ( अरम् ) अ. १४७० जलदी अरविन्द न. ११६० कमळ अरर न. १००६ बारणं अररि पुं १००७ बारणं
( अररे!) अ. १५३७ संबोधन अर्थमां - हे ! अराति पुं ७२९ शत्रु
अराफल पुं ७८७ (शे.) दुष्फोट नामनुं शस्त्र
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
- शब्दमाला .. २१ .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अराल न. १४५७ वांकुं
अरुन्धतीजानि पुं ८४९ वसिष्ठ ऋषि अरसञ्चित न. ७८७ (शे १४९) चक्र | अरुष न. ४६५ घा, नहि रुझातुं घारु (अरि) पुं १० (परि) वध्य वधक भाव | अरे! अ. १५३७ संबोधन अर्थमां - हे !
संबंधमां वध्यथी जोडवा योग्य शब्द | अर्क पुं ९२ पांच ज्योतिषी देवो पैकी बीजा अरि पुं ७२८ शत्रु
ज्योतिषी देव अरित्र न. ८७९ वहाणर्नु सुकान, हलेसुं | अर्क पुं ९५ सूर्य अरिन् न. ७५५ पैडं
अर्क पुं ८९(शे. ७) गणदेवता अरिषड्वर्ग पुं १४१३ कामादि छ अर्कज पुं १८२ स्वर्गना वैद्य
आंतर शत्रु अर्कतनय पुं ७११ कर्ण अरिष्ट न. १२५ उपसर्ग, उपद्रव अर्कबान्धव पुं २३६ शाक्यसिंह अरिष्ट पुं २२० विष्णुनो शत्रु
. सातमा वुद्ध पारिष्ट न. ४०८ छास, वलोवेलुं दहीं . | अर्करेतोज पुं १०३ सूर्य पुत्र अरिए न. ९९७ सुवावडनु घर अर्कसूनु पुं १८४ यम अरिष्ट पुं ११३८ अरीठानुं वृक्ष अर्कसोदर पुं १७७ इन्द्रनो ऐरावण हाथी बरिष्ट पुं ११३९ लींबडो .. अर्गल त्रि. १००४ भोगळ रिश पुं. ११८६ लसण
अर्गलिका स्त्री पु १००५ नानी भोगळ अएि पुं १३२१ कागडो
। 'अर्वध' पुं.११४० गरमाळो अहिलेमि पुं.:३० बावीसमा तीर्थंकर अर्घ पुं.८६८ किंमत (अरिष्टहन्) पुं २२१ विष्णु
अर्घ्य न. ५०० पूजा माटे- पाणी अरुण पुं ९५ सूर्य
(अर्घ्य ) न. १२१४ (टी) एक जात, मध अरुण पुं १०२ सूर्यनो सारथि | अर्चा स्त्री ४४७ पूजा अरुण पुं. १३९६ रातो वर्ण
अर्चा स्त्री १४६३ प्रतिबिंब; प्रतिमा मरुणसारथि पुं.९८ सूर्य ।
| अर्चित पुं ४४७ पूजाएलो अरुणावरज पुं २३० गरुड
अर्चिष् स्त्री न. ९९ किरण मगोपल पुं.१०६४ माणेक . . अचिष स्त्री न. ११०२ अग्निनी ज्वाळा अन्तुद पुं.५०१ पीडा करनार । अर्चिष्मत् पुं १०९८ अग्नि मान्यती स्त्री ८४९ वसिष्ठनी पत्नी अर्घ्य पुं ४४६ पूज्य .
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • २२
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
शब्द / लिंग / श्लोक. / अर्थ अर्जुन पुं ७०२ कार्तवीर्य, कृतवीर्यनो पुत्र अर्थिक पुं ७९४ बंदीजन वैतालिक अर्थिन् पुं ३८८ याचक
अर्जुन पुं ७०८ अर्जुन अर्जुन न. १०४४ सोनुं अर्जुन पुं ११३५ अर्जुन नामनुं वृक्ष, सादड़ा नामनुं वृक्ष
अर्थ्य न. १०६२ शिलाजित अर्दना स्त्री ३८८ याचना अर्ध पुं १४३४ टुकड़ो, अडधो भाग अर्जुन न. १९९५ सर्व जातनुं घास अर्धकाल पुं· २०० (शे. ४८) शंकर अर्जुन पुं १३९३ श्वेत वर्ण अर्धकूट पुं २०० (शे. ४६) शंकर अर्जुनध्वज पुं ७०५ हनुमान अर्धगुच्छ पुं ६६० चोवीश शेरनो हार अर्जुनी स्त्री १२६५ गाय अर्धजाह्नवी स्त्री १०८४ कावेरी नदी अर्णव पुं १०७३ समुद्र अर्धतूर पुं २९४ (शे ८७) युद्ध समयनुं वाद्य अर्णवमन्दिर पुं १८८ जलदेवता, वरुणदेवता ( अर्धनाराच) पुं ७८० (टी) बाणनो अर्णस् न. १०६९ जळ एक प्रकार
अति स्त्री ७७५ धनुष्यनो अग्रभाग, छेडा अर्धमाणव पुं ६६० बार सेरनो हार अति स्त्री १३७१ दुःख, पीडा अर्धरात्र पुं. १४५ अडधी रात अर्धलोटिका स्त्री ४०० (शे. ९७) नानी रोटली अर्धवीक्षण न. ५७७ वांकी नजरे जोवुं ते अर्धहार पुं. ६६० ६४ सेरनो हार अर्धेन्दु पुं ७८० अर्धचन्द्रनी
अर्थ पुं १९२ धन
अर्थ पुं. १५१४ कार्य
अर्थ पुं १३८४ (शि. १२५ ) स्पर्श वगेरे पांच विषयो अर्थ-दूषण न. ७३८ आदान वगेरे चार
आकृतिवाळं बाण
प्रकारना अर्थना दूषणो, राजाने छोडवा ( अर्बुद) पुं ४७१ (टी) व्याधिनो एक लायक सातमांनुं एक व्यसन अर्थना स्त्री ३८८ याचना अर्थप्रयोग पुं ८८० व्याजनो धंधो अर्थवाद पुं २७० प्रशंसा, वखाण अर्थ - विज्ञान न. ३११ बुद्धिना आठ गुण
पैकी एक गुण अर्थव्ययज्ञ पुं ३८७ दानी अने भोगी
प्रकार, गांठ, केन्सर अर्बुद पुं न. ८७४ दश करोड अर्भ पुं ३३८ नानुं बाळक अर्य पुं ३५९ स्वामी, नायक अर्य पुं ८६४ वैश्य
अर्यमदेवा स्त्री ११२ उत्तरा फाल्गुनी नक्षत्र अर्यमन् पुं ९५ सूर्य
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • २३
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अर्या स्त्री ५२४ वैश्य जातिमां उत्पन्न थयेली स्त्री अर्याणी स्त्री ५२४ वैश्य जातिमां
उत्पन्न थयेली स्त्री
अर्थी स्त्री ५२३ वैश्यनी पत्नी अर्वती स्त्री १२३३ (शे. १८०) घोडी अर्वन् पुं १२३३ घोडो
अर्वन् न. १४४३ अधम, हलकुं अर्वाक् अ. १५४२ पहेलाअर्शस् न. ४६८ मसा, हरस अर्शस पुं ४६१ मसाना रोगवाळो अर्शोघ्न पुं १९८९ सूरणकन्द
अर्शोघ्न न. ४०९ (शे. १०१) पा भागना पाणीवाळं दहीं
अर्शोयुज् पुं ४६१ हरसना रोगवाळो अर्हणा स्त्री ४४७ पूजा
अर्हत् पुं २४ अरिहंत भगवान अर्हत् पुं २३५ (शे. ८१) बुद्ध ( अर्हद्भट्टारक) पुं ३३६ पूज्य अरिहंत अति पुं ४४६ पूजित
अल न. १२११ वींछीनो आंकडो अलक पुं. न. ५६९ गुंचडावाळा वाळ अलका स्त्री १९१ कुबेरनी नगरी अलक्त पुं ६८६ लाखनो रस
अलक्तक पुं ६८६ (शि. ५८) लाखनो रस अलक्ष्मी स्त्री १३८० दरिद्रता, अशुभ भाग्य अलगर्द पुं १३०५ पाणीनो सर्प
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ 'अलगर्द्ध' पुं १३०५ पाणीनो सर्प अलङ्करिष्णु पुं ३८९ शोभावनार अलङ्कर्माण पुं ३५४ कार्य करवामां समर्थ अलङ्कार पुं ६४९ भूषण अलङ्कारसुवर्ण न. १०४६ अलंकार माटेनुं सोनुं
अलम् अ. १५२७ बस, पर्याप्त अलम्भूष्णु पुं ४९१ ( शे. १०८ ) समर्थ, सहनशील
अलर्क पुं १२८० रोगी के हडकायो कूतरो अलस पुं ३८३ आळसु अलसेक्षणा स्त्री ५०६ सालस नेत्रवाळी स्त्री अलात न. ११०३ उंबाडीयुं, अंगारो, कोयलो अलातज्वाला स्त्री ११०३ ज्वाला रहित अग्नि अलाबू स्त्री न. ११५५ तुंबडी 'अलाम्बू' स्त्री ११५५ तुंबडी अलि पुं १२११ वींछी
अलि बुं १२२२ भमरो
- अलिक न. ५७३ कपाळ
अलिञ्जर पुं. न. १०२२ पाणी भरवानुं
मोटु पात्र, मोटोघ
(अलिन्) पुं. १२१२ भमरो अलिन्द पुं. न. १०१० बारणा
आगळनो ओटलो अलीक न. २६५ असत्य वचन अलीक न. ५७३ कपाळ
अलीगर्द पुं. १३०५ (शि. ११६) पाणीनो सर्प
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २४ .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ .. | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अलोक पुं. १३६५ लोक सिवायनो प्रदेश | 'अवग्राह' पुं. १२२६ हाथीनुं कपाळ अल्प न. १४२६ थोडं
अवघात पुं १०१७ धान्य वगेरेनें खांडवू अल्पतनु पुं ४५३ नाना शरीरवाळो अवचूल पुं ७५० ध्वजानी नीचेनो भाग अल्पमारिष पुं. ११८४ तांदळजो अवज्ञा स्त्री १४७९ अपमान, तिरस्कार
(खावा लायक शाक विशेष) | अवज्ञात न..१४७९ तिरस्कार करायेखें अल्पिष्ठ न. १४२८ घणुं थोडं : | अवट पुं. ९३१ मृगादिने पाडवा माटे अल्पीयस् न. १४२८ घणुं थोडं.
.. करेलो खाडो अल्लुका स्त्री ४१९ (शे. १०१) धाणा, कोथमीर | अवट पुं १३६४ भूमिनो खाडो अवकटिका स्त्री ३१४ (शे. ९०) आकार | 'अवटि' स्त्री १३६४ भूमिनो खाडो
. छुपाववो | अवटिन् स्त्री १६३ (शे. २७) आकाश अवकर पुं. १०१६ कचरो
अवटीट पुं ४५१ चपटा नाकवाळो, चीबो अवकीर्ण न. १४७६ विखरायेलुं । अवटु पुं स्त्री ५८६ डोक अने माथानी अवकीर्णिन् पुं ८५४ व्रतभंग करनार ।
संधिनो पाछलो भाग ब्रह्मचारी अवतंस पुं. न. ६५४ मस्तक उपर मुगटना अवकुटारिका स्त्री ३२४ (शे. ९०) आकार
आकारे नांखेली माळा __ छुपाववो | अवतंस पुं ६५४ काननुं आभूषण अवकृष्ट पुं ४४० बहार काढेल . अवतमस न. १४६ अंधकार (अवकेशिन्) (टी) पुं १११६ वांझीयुं वृक्ष | अवतार पुं १०८७ तीर्थ, घाट, पाणीनो आरो अवक्षेपणी स्त्री १२५२ लगाम, दोरी अवतोका स्त्री १२६७ वत्स मरी जतो होय अवगण पुं. १४५७ (शि. १३०) एकलो
तेवी गाय अवगणना स्त्री १४७९ (शि. १३३) अवदंश पुं ९०७ मदिरा पीवानी प्रीति तिरस्कार, अपमान
उत्पन्न करे तेवो भक्ष्य पदार्थ अवगणित न. १४७९ अपमान करायेखें | अवदात पुं १३९३ सफेद वर्ण अवगत न. १४९६ जाणेलु
अवदात न. १४३६ उज्ज्वळ, अवग्रह पुं १६६ वरसादनो अंतराय
स्वभावथी निर्मल 'अवग्रह' पुं १२२६ हाथीनुं कपाळ अवदान न. ८११ सारं आचरण अवग्राह पुं १६६ वरसादनो अंतराय | अवदारण न. ८९२ पावडो, कोदाळो वगेरे
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला • २५ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ 'अवदाह' न. ११५८ काळा वाळानुं मूळ | अवमर्द पुं ८०० पीडवू, शत्रु सैन्यथी अवध न. १४४२ अधम, हलकुं।
देशने थयेली पीडा (अवधयात्रा) स्त्री ३३५ अवध्य ब्राह्मणना | अवमानन न. १४७९ (शि. १३३) तिरस्कार, योकररमां वपरातो शब्द
अपमान अवधान न. १३७८ समाधि, समाधान | अवमानित न. १४७९ अपमानित थयेखें 'अवधान' न. १५१८ अवधान, देखरेख | अवरोधन न. ७२७ अंतःपुर अवधि स्त्री ९६२ मर्यादा, हद अवयव पुं ५६६ शरीरना अवयव अवध्वस्त न. १४७६ विखरायेखें । 'अवर' न. १२२८ हाथीनी पाछली जांघ अवन न. १५०२ खुश करवू, तृप्ति
. वगेरेनो भाग अवनत न. १४५६ नमेलं, अधोमुख (अवरज) पुं९ (परि) पछी उत्पन्न थयेल (अवनद्ध) न. २८७ मृदंग, ढोल वगेरे अवरज पुं ५५२ नानो भाई । अवनाट पुं. ४५१ चपटा नाकवाळो, चीबो | अवरति स्त्री. १५२२ निवृत्ति, अटकवू ते अवनि स्त्री ९३६ पृथ्वी
अवरा स्त्री १२२८ (शि. ११०) हाथीनो (अवनी) स्त्री ९३६ पृथ्वी
पाछळनो भाग अवन्ति (ब.व.) ९५६ मालवदेश ... अवरोध पुं ७२७ अंत:पुर अवन्तिसोम न. ४१५ कांजी, राब । अवरोधिक पुं ७२६ अंतःपुरनो अधिकारी भवती स्त्री ९७६ उज्जयिनी नगरी अवर्ण पुं २.७१ निंदा अवन्थ्य न. २४८ (शि. १७) १४ पूर्व पैकी 'अवलक्ष' पुं १३९३ सफेदवर्ण
११मा पूर्व- नाम | | अवलग्न पुं न. ६०७ शरीरनो मध्यभाग अवपात पुं ९३१ हरणादिने पाडवा माटे | अवलम्बित न. १४७८ अवलंबनवाळू
करायेलो खाडो | अवलिप्तता स्त्री ३१६ अभिमान । अवभृथ पुं ८३४ यज्ञ पछी करातुं स्नान अवलोकन न. ५७७ जोवू, देखवू अवभ्रट पुं ४५१ चपटा नाकवाळो, चीबो | अववाद पुं २७७ आज्ञा, हुकम अबम न. १४४२ अधम, हलकुं | | अवश्यम् अ. १५४० निश्चय अवमत न. १४७९ अपमान करायेखें अवश्याय पुं १०७२ हिम भवमताङ्कुश पुं १२२२ अंकुशने नहि | अवष्वाण पुं ४२४ भोजन करवू ते
गणनारो हाथी | अवसक्थिका स्त्री ६७९ पलांठी
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २६ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द /लिंग / श्लोक / अर्थ अवसक्थिका स्त्री ६८३ (शि. ५६) । अवारपार पुं १०७३ समुद्र
खाटलो, पलंग | अवि पुं १२७६ घेटुं अवसर पुं १५०९ समय, प्रसंग अवित न. १४९७ रक्षण करायेखें अवसर्प पुं ७३३ गुप्तचर
| अविदुग्ध न. १२७८ घेटीनुं दूध अवसर्पिणी स्त्री १२७ हानिकाळ, पड़तो काल | अविदूस न. १२७८ घेटी, दूध अवसाद पुं. ३१२ मननी पीडा अविद्या स्त्री १३७४ अज्ञान अवसान न. ३२४ मृत्यु
अविनीत पुं ४३१ उद्धत, विनय वगरनो अवसान न. ९६२ सीमा, हद . अविनीता स्त्री ५२८ असती, कुलटा स्त्री अवसित न. १४९६ जाणेलुं . | ( अविनश्वर) न. ८६६ भाग्य विना मळेलुं अवसेकिम पुं ४०० खाद्य वस्तु, वडा । अवमरीस न. १२७८ घेटीनुं दूध अवस्कन्द पुं ८०० (शि. ७०) धाड, | अविरत न. १४७१ निरंतर, नित्य
___ छलकपटथी एकदम छापो मारवो | अविरति स्त्री ७३ अरिहंतोने न होय तेवा अवस्कर पुं. ६३४ विष्ठा, मळ . , १८ दोष पैकी १६मो दोष अवस्था स्त्री १३७७ दशा
| अविरल न. १४४७ निरंतर अवहस्त पुं ५९३ हाथनी पाछळनो भाग | ( अविरूढक) न. ११८३ (टी) ताडना अवहार पुं १३५१ ग्राह, झुंड
- फळनं बीज अवहित्था स्त्री न. ३१४ आकार छुपाववो | अविलम्बित न. १४७० शीघ्र, जलदी अवहेल त्रि १४७९ तिरस्कार, अनादर 'अविलम्बित' न. १४७८ अवलंबनवाळु, शीघ्र अवाश्रुति पुं ३४८ बहेरो अने मुंगो | अविला स्त्री १२७७ घेटी अवान न. १४५६ अधोमुख, नमेलु (अविसंवादिवाच्) पुं ७३४ विश्वासपात्र अवाच् पुं ३४९ मुंगो
अविसोढ न. १२७८ घेटीनुं दूध अवाच् पुं ४५७ नीचा मुखवाळो अविस्र न. ५७ दुर्गन्ध विनानुं अवाच् अ. १५२६ नीचे
अवी स्त्री ५३५ रजस्वला स्त्री अवाची स्त्री १६७ दक्षिण दिशा | अवीरा स्त्री ५३० (शि. ४३) पुत्र विनानी अवाच्य न. २६६ न बोलवा लायक वचन |
विधवा स्त्री अवार पुं.न. १०७९ आ तीर, | अवृष्टि स्त्री ६० भगवानना ३४ अतिशयो आ तरफनो कांठो ।
'पैकी ९मो अतिशय
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
. . शब्दमाला . २७ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ । अवेक्षा स्त्री १५१८ देखरेख, तपास अशोका स्त्री ४५ शीतलनाथ भगवाननी 'अव्यण्डा' स्त्री ११५१ कौवच
. शासन देवी 'अव्यथा' स्त्री ११४६ हरडे | अश्मगर्भ न. १०६४ मरतकमणि, पन्ना, अव्यय पुं २१९ (शे. ७०) विष्णु, नारायण |
लीलोमणि अव्यवहित न. १४५१ संलग्न, आंतरा रहित | अश्मज न. १०६२ शिलाजीत अव्याहतत्व न. ६६ पूर्वापर विरोध रहित | अश्मन् पुं १०३५ पत्थर . अर्थ, प्रभुनी वाणीनो नवमो गुण | अश्मन्तक न. १०१८ चुलो अव्युच्छित्ति स्त्री ७१ अर्थसिद्धि सुधी रहेनारी, I (अश्मयोनि) पुं १०६४ मरकत मणि
प्रभुनी वाणीनो ३४मो गुण | अश्मरी स्त्री ४७० मूत्राशयमां पथरीनो रोग (अश) पुं ७ (परि) भोज्यभोजक भाव | अश्रान्त न. १४७१ निरंतर
संबंधमां भोज्यथी लगाड़ातो शब्द | अश्रि स्त्री १०१३ खूणो (अशन) पुं ७ (परि) भोज्य भोजकभाव | 'अश्री' स्त्री १०१३ खूणो . संबंधमां भोज्यथी लगाड़ातो शब्द | अश्रु न. ३०७ आंसु अशन पुं न. ३९५ भोजन
(अस्तु) न. ३०७ आंसु अशन न. ४२३ खावं, भोजन करवू ते | अश्लील न. २६६ बीभत्स वचन अशनाया स्त्री ३९३ भूख
अश्लेषा पुं स्त्री १११ अश्लेषा नक्षत्र अशनायित पुं ३९२ भूख्यो
अश्लेषाभू पुं १२२ केतु ग्रह अशनि पुं स्त्री १८० वज्र
अश्व पुं ४७ घोडो, श्री संभवनाथ भगवाननुं अशनि पुं स्त्री ११०५ वीजळी
लंछन मशिरस् पुं १८८ शे. राक्षस | अश्व पुं १२३२ घोडो अशिश्वी स्त्री ५.२९ पुत्र विनानी स्त्री 'अश्वकर्णक' पुं ११३८ शाल, डामरनुं झाड़ अशुचि स्त्री ६३४ (शि. ५०) विष्ठा, मळ | अश्वकिनी स्त्री १०८ अश्विनी नक्षत्र अशुभ न. १३८० पाप, दुष्कृत्य (अश्वगोयुग) न. १४२४ (टी) घोडाओनुं अशेष न. १४३३ बधुं, समस्त
युगल अशोक पुं. ११३५ अशोकवृक्ष, अश्वग्रीव पुं ६९९ पहेला प्रतिवासुदेवनुं नाम
. आसोपालव- झाड | अश्वतर पुं १२५३ खच्चर (अशोक) न. २२९ (टी) कामदेव- बाण | अश्वतर पुं १३११ नागनी जाति
अश्व पु
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • २८ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक./ अर्थ अश्वत्थ पुं ११३१ पीपळो ।
अष्टापद पुं १०२८ अष्टापद, कैलास पर्वत अश्वमेधीय पुं १२४३ अश्वमेध यज्ञनो घोडो | अष्टापद पुं न. १०४३ सोनुं अश्वयुज् स्त्री १०८ अश्विनी नक्षत्र अष्टापद पुं १२८६ (शि. ११४) अष्टापद, अश्ववार पुं ७६१ घोडेसवार
: पशु विशेष अश्ववारण पुं १२८६ रोझ
अष्ठीवत् पुं ६२४ ढींचण .. (अश्वषड्गव) न. १४२४ छ घोडा | असंयुत पुं २१९ (शे. ६८) नारायण अश्वसेन पुं ३८ पार्श्वनाथ भगवानना असकृत् अ. १५३१ वारंवार पितानुं नाम
असक्त न. १४७१ हमेशा अश्वसेन नृपनन्दन पुं६९२ चोथा चक्रवर्तीनुं नामः | असकुल पुं ९८६ राजमार्ग अश्वा स्त्री १२३३ घोडी
| असव्य न. ८७५ असंख्य, संख्या न अश्वारोह पुं ७६१ घोडेसवार
करी शकाय तेटली वस्तु अश्विन् (द्वि.व.) पुं १८१ स्वर्गना वैद्य | असती स्त्री ५२८ कुलटा स्त्री अश्विनी स्त्री १०८ अश्विनी नक्षत्र | असतीसुत पुं. ५४८ व्यभिचारिणी स्त्रीनो पुत्र अश्विनीपुत्र (द्वि.व.पुं.) १८१ स्वर्गना वैद्य | ( असत्य ) न. २६५ असत्य अश्वीय न. १४२० घोडानो समुदाय | असदध्येत पुं ८५७ खोटो जाप करनार, अषडक्षीण न. ७४१ त्रीजो माणस न
कुपाठक जाणी शके तेवी वात | असन पुं. न. ११४४ वृक्षतुं नाम, जीवक अष्टतालायता स्त्री ७८७ शक्ति नामनुं शस्त्र | असन्महस् पुं १७४ (शे. ३२) इन्द्र अष्टपाद् पुं १२११ करोळीयो
( असंबद्ध) न. २६७ अर्थ वगरनुं बोलq ते अष्टपाद् १२८६ अष्टापद, पशु विशेष असम्मत पुं ४९१ विरुद्ध अष्टमङ्गल पुं १२३७ पूछडु, छाती, खरी, | असह न. ६०३ (शे. १२५) हृदय वाळ अने मुख ए आठ श्वेत होय तेवो घोड़ो | | असहन पुं ७२९ शत्रु अष्टमूर्ति पुं १९६ शंकर
असार न. १४४६ नकामुं अष्टश्रवण पुं २११ ब्रह्मा ।
असि पुं ७८२ तलवार अष्टादशभुजा स्त्री २०५ (शे. ५७) पार्वती | असिक न. ५८१ होठनो नीचलो भाग अष्टापद पुं न. ४८७ चोपाट वगेरे रमवानुं | असिक्नी स्त्री ५२१ अंतःपुरमा निमायेली स्त्री
खानावाळु लुगडं । असित पुं १२० शनि
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ असित पुं १३९७ श्यामवर्ण ( असितपक्ष ) पुं १४७ कृष्णपक्ष असिधावक पुं ९१६ सराणियो, शस्त्र
वगेरे घसनार
असिधेनु स्त्री ७८४ छरी असिपत्रक पुं ११९८ शेरड़ी
असिपुत्री स्त्री ७८४ छरी असु पु. ( ब.व.) १३६७ प्राण असुख न. १३७० दु:ख असुमत् पुं १३६६ जीव असुर पुं २३८ असुर, दानव असुर पुं. १२१८ (शे. १७७) हाथी असुरकुमार पुं ९० दस भवनपति देव पैकी पहेला भवनपति ( असुराचार्य) पुं १२० शुक्र असुराव न. १०४९ कांसुं असुरी स्त्री ४१९ राई असुहृद् पुं ७२९ (शि. ६३ ) शत्रु असूया स्त्री ३२३ बीजाना गुणोमां दोषारोपण असूक्षण न. १४७९ (शि. १३२) अनादर असूर्क्षण न. १४७९ अनादर असृक्कर पुं ६२० रसधातु असृप पुं १८८ राक्षस असृक्संज्ञ पुं ६४५ (शि. ५१) केशर (असृपर्याय) पुं ६४५ केशर.. असृग्धरा स्त्री ६३० चामडी
असृज् न. ६१९ लोही
• २९
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ असृज् न. ६२१ लोही असौम्यस्वर पुं ३४९ खराब स्वरवाळो
अस्त न. ३२४ मरण
अस्त पुं. १०२७ अस्ताचल पर्वत अस्त न. १४८२ फेंकी दीधेलुं
अस्तम् अ. १५३९ अदृश्य अस्ताग पुं ५२ गत चोविशीना पंदरमा तीर्थंकर अस्ताघ न. १०७० अत्यंत ऊंडुं अस्ति अ. १५४१ .होवापणुं, अस्तित्व (अस्तिनास्तिप्रवाद) न. २४७ चोथा पूर्वनुं नाम
अस्तिमत् पुं ४७७ धनवान अस्तु अ. १५२८ बस, सयुं अस्तेय न. ८१ चोरीनो त्याग, त्रीजो यम अस्त्र न. ६ ( परि) धार्यवाचक शब्दथी लगाडातो शब्द
अस्त्र न. २२८ कामदेवनुं पुष्प
अस्त्र न. ७७३ शस्त्र
अस्त्र न. ७७५ धनुष्य
अस्त्रकण्टक पुं ७७८ (शे. १४७) बाण ( अस्त्रग्राम) पुं १४१४ शस्त्र समूह अस्त्रशेखर न. ७८७ (शे. १५२) फलपत्रना अग्रभाग जेवुं शस्त्र अस्सायक पुं ७७९ ( शे. १४४) लोढानुं
बाण
अस्त्रीस्त्री ७८४ ( शे. १४७) छरी अस्थाग न. १०७० अत्यंत ऊंडु
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला:
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अस्थाघ न. १०७० अत्यंत ऊंडुं अस्थि न. ६१९ हाडकुं, पांचमी धातु अस्थि ६२५ हाडकुं अस्थिकृत् पुं ६२४ मेद, चरबी अस्थितेजस् पुं ६२८ ( शि. ४९) मज्जा, हाकानी चरबी
अहं पुं ४३३ अहंकारी अहङ्कार पुं ३१६ अभिमान ( अहंकारिन्) पुं ४३३ अहंकारी अहकुत पुं ४३३ अभिमानी अहन् पुं १३८ दिवस अहमग्रिका स्त्री ३१८ हुं पहेलो हुं पहेलो एम विचार
अस्थिविग्रह पुं २१० शंकरनो भृंगीगण. अहमहमिका स्त्री ३१७ हुं शक्तिमान छु,
अस्थिसंभव पुं ६२८ मज्जा - अस्थिस्नेह पुं ६२८ मज्जा ( अस्पष्ट ) न २६६ अस्पष्ट वचन अस्फुट न. २६६ अस्पष्ट वचन अस्फुटभाषिन् पुं ३४९ ( शे. ९२) अस्पष्ट
हुं शक्तिमान छं तेवो गर्व अहंपूर्विका स्त्री ३१८ शि. १९ हुं पहेलो हुं पहेलो एवं विचारखुं ते
अहंप्रथमिका स्त्री ३१८ हुं पहेलो हुं पहेलो एवं विचार ते
बोलनार
अस्थिधन्वन् पुं १९७ महादेव अस्थिपञ्जर पुं ६२८ हाडपिंजर अस्थिभुज् पुं १२७९ कूतरो
अस्थिर पुं ४३७ चपळ अस्थिर न. १४५५ अनित्य
•
अस्फुटवाच् पुं ३४९ अस्पष्ट बोलनार अस्त्र न. ३०७ आंसु
अत्र पुं ५६८ (शे. ११९) वाळ
अस्त्र न. ६२२ लोही अत्र पुं. १०१३ खूणो अस्त्रपा स्त्री १२०३ जळो
अस्नु न. ३०७ आंसु अस्वप्न (ब.व.) पुं ८९ देवता अस्वर पुं ३४९ खराब स्वरवालो
३०
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ असौम्यस्वर पुं ३४९ खराब स्वरवाळो अस्वश्लाघान्यनिन्दिता स्त्री ६८ बडाई अने परनिंदा विनानी प्रभु -वाणी, प्रभुनी वाणीनो १८ मो गुण
अहंमति स्त्री १३७४ अज्ञान अहर्बान्धव पुं ९६ सूर्य
अणि पुं ९५ सूर्य
अहर्मुख न. १३८ प्रभातकाळ
अहस्कर पुं ९७ सूर्य अहार्य पुं १०२७ पर्वत
अहि पुं २१९ ( शे. ६७) विष्णु
अहि पुं. स्त्री १३०२ सर्प अहिंसा स्त्री ८१
·
कोई जीवने न मारखुं 'ते प्रथम यम
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
__ शब्दमाला . ३१ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ अहिकान्त पुं ११०६ पवन
अहो अ. १५४२ (शे. २००) आश्चर्य वाचक अहिकाय पुं १३१५ सर्प, शरीर
शब्द अहिकोश पुं १३१५ सापनी कांचळी अहोरात्र पुं न. १३८ रातदिवस अहिच्छत्र स्त्री ९६० एक देशनुं नाम । अह्नाय अ. १५३० जलदी अहिच्छत्र पुं. ११९७ एक प्रकारनुं वनस्पति
• आ . वगेरेथी उत्पन्न थतुं झेर, स्थावर विष |आ स्त्री २२६ (शि. १५) लक्ष्मी अहित पुं ७२९ शत्रु
आकर पुं १०३६ खाण अहितुण्डिक पुं ४८८ गारुडी, साप आकर पुं १४१२ (शि. १२७) समूह
पकडनार आकल्प पुं ६३५ वस्त्र (अहित्वच ) स्त्री १३१५ सापनी कांचळी | आकल्य पुं ४६३ रोग (अहिदंष्ट्रा) स्त्री १३१५ ताळवामा रहेली | | आकार पुं २६१ (शे. ८३) बोलावq
सर्पनी दाढ. | आकार पुं १५१३ हृदयनो भाव जणावनार अहिपर्यत पुं २०० (शे ४३) शंकर
. ईशारो अहिभय न. ३०१ राजाओने
आकारगूहन न. ३१४ (शे. ९०) आकार - स्वपक्षथी थतो भय
.. छुपाववो (अहिभुज् ) पुं (१४ परि) मोर, भोज्य- | आकारगोपन न. ३१४ आकार छुपाववो
भोजक भाव संबंधथी बनेल शब्द | आकारण न. २६१ बोलावq अहिभुज् पुं. २३१ (शे ८०) गड पक्षी | (आकारणा) स्त्री २६१ बोलावq अहिभृत् पुं १९९ शंकर.
आकालिकी स्त्री ११०५ वीजळी अहिरिपु पुं. १४ मोर, वध्यवधक भावथी आकाश न. १६३ आकाश बनेल शब्द
आकाशचमस पुं १०५ (शे. १३) चन्द्र अहिर्बुध्न पुं १९७ शंकर
| (आकाश-स्फटिक) द्वि.व. पुं १०६८ अहीरणी पुं १३०४ (शे. १८७) बे .
सूर्यकांत अने चंद्रकांत मणि मुखवाळो सर्प, राजसर्प , आकीर्ण न. १४७३ भरपूर अहर्बुध्नदेवता स्त्री ११४ उत्तरा भाद्रपद नक्षत्र | आकुल न. १४७२ भरपूर अहो अ. १५३७ (शि. १३८) आश्चर्य | आकूत न. १३८३ अभिप्राय
वाचक शब्द | आक्रन्द पुं ७९९ लडाई, युद्ध
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ३२
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ आक्रम पुं १५११ आक्रमण
आग्नीधी स्त्री ८१४ (शि. ७१) हविष वगेरे आक्रीड पुं १११२ बाग, गार्डन | आपी अग्नि सळगाववो ते, अग्निहोमनुं स्थान आक्रोश पुं २७२ निंदा
आग्नेय पुं १२३ अगस्य ऋषि आक्षपाटलिक पुं ४७९ (शि. ३५) परीक्षा | आग्नेय न. ६२१ लोही
करनार | (आग्नेयी) स्त्री १६९ अग्नि खूणो आक्षपाद पुं ८६२ नैयायिक
आग्रहायणिक पुं १५२ मागसर मांस आक्षारणा स्त्री २७२ (शि. १७) मैथुन | आग्रहायणी स्त्री १५० मागशर पूनम
विषयक आक्षेप मूकवो ते | आघाट पुं ९६२ मर्यादा, हद, सीमा आक्षारित पुं ४३६ (शि. ३१) ठपका | आधार पुं ४०७ घी
लायक, लोको वड़े वगोवायेलो | आङ्गिक पुं २८३ अंगथी करायेल अभिनय आक्षेप पुं २७२ निंदा
आङ्गिरस पुं ११९ गुरु, बृहस्पति आखण्डल पुं २ (परि.) इन्द्र (रूढ शब्द) आचमन न. ८३७ वेदोक्त मंत्रपूर्वक आखण्डल पुं १७१ इन्द्र .
. पाणीथी मुख वगेरेनो स्पर्श करवो आखनिक पुं १२८८ मुंड
आचाम पुं ३९६ उकाळेला अनाजनुं आखु पुं स्त्री १३०० उंदर
धोवण, ओसामण आखुग पुं २०७ गणपति
आचार पुं ८४३ शुद्धाचार, शियल, चारित्र आखुभुज् पुं १३०१ बिलाडो आचारवेदी पुं ९४८ तीर्थंकरादि ६३ शलाका आखेट पुं ९२७ शिकार
| पुरुषोनी जन्मभूमि, आर्यावर्त आखोर पुं १५७ (शे. २६) उनाळो आचाराङ्ग न. २४३ एक जैन आगम, आख्या स्त्री २६० नाम
. प्रथम अंग आगन्तु पुं ४९९ महेमान
आचार्य पुं ७८ आचार्य, व्याख्याकार आगम पुं २४२ आगम, शास्त्र आचार्या स्त्री ५२४ स्त्री आचार्य, आगस् न. ७४४ अपराध
व्याख्यात्री स्त्री आगू स्त्री २७८ स्वीकार
आचार्यानी स्त्री ५२३ आचार्यनी स्त्री आग्निमारुत पुं १२३ अगस्त्य ऋषि | आचार्टी स्त्री ५२३ आचार्यनी स्त्री आग्नीधा स्त्री ८१४ हविष वगेरे आपी |आचित पुं८८५ वीस तुला प्रमाण वस्तु अग्नि सळगाववो ते, अग्निहोमनुं स्थान | आचित पुं.न. ८८५ दश भार प्रमाण सोनुं
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
_ . शब्दमाला . ३३. शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ आचित न. १४७३ पूर्ण, भरेलु | आडम्बर पुं. न. ७९९ युद्धनो पडह, ढोल आच्छाद पुं ६६६ वस्त्र
'आडी' स्त्री १३३८ एक प्रकारचं पक्षी, आच्छादन न. ६६६ (शि. ५४) वस्त्र
शरारी आच्छुरितक न. २९८ क्रोध थाय तेवू हास्य | आढक त्रि ८८६ चार प्रस्थ प्रमाण आच्छोदन न. ९२७ शिकार
आढकवाप पुं ९३९ एक आढक धान्य आच्छोदन न. ३९६ (शे. ९६) उकाळेला
वावी शकाय तेवू खेतर अनाजनुं धोवाण, ओसामण | आढकिक पुं९६९ एक आढक धान्य वावी आज पुं १३३५ (शे. १९५) गीध पक्षी
शकाय तेवं खेतर आजक १४१७ बकरानो समूह | आढकी स्त्री ११७५ तुवेर आजगव न. २०१ शंकरर्नु धनुष्य (आढकी स्त्री १०५६ साराष्ट्र-कच्छनी माटी, आजानेय पुं. १२३४ कुलीन घोडो
फटकडी आजि स्त्री ७९७ लडाई
| आढ्य पुं ३५७ धनवान, धनाढ्य आजिभीष्मभू पुं ८०१ भयंकर युद्धभूमि | आणवीन न. ९६६ कांग, खेतर आजीव पुं ८६५ आजीविका
आणि पुं. स्त्री ७५६ धरीनो खीलो आजू १३५८ बळात्कारे नरकमां नांखq | आण्ड पुं ६१२ (शि. ४७) अंडकोश आज्ञा स्त्री २७७ हुकम, आज्ञा आतङ्क पुं ३०१ भयानक रसनो आज्य न. ४०७ घी
स्थायी भाव, भय आज्यवारि पुं. १०७५ घीनो दरियो आतङ्क.पुं ४६२ रोग आज्योद पुं. १०७५ घीनो दरियो । आततायिन् पुं ३७२ वध करवाने आञ्जनेय पुं.७०५ हनुमान.
तैयार थयेलो (आटरुष) पुं. ११४० अरडुशी
आतप पुं १०१ तडको ... (वनस्पति विशेष) (आतपत्र) ७१७ छत्री आटरुषक नं. ११४० अरडुशी . आतपवारण न. ७१७ छत्री
(वनस्पति विशेष) | आतर पुं. ८७९ वहाण, भाडं आटि स्त्री १३३८'एक प्रकारनुं पक्षी, शरारी | आतापिन् पुं १३३४ समडी 'आटी' स्त्री १३३८ शरारी, एंक जात, पक्षी | 'आतायिन्' पुं १३३६ समडी आटोप. पुं. १४९९ आवेश, अहंकार, आडंबर | आति स्त्री १३३८ शरारी, एक प्रकारनुं पक्षी
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ३४ . A शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ आतिथेयी स्त्री ४९९ महेमानगीरी आत्मसंभव पुं६ (परि.) ब्रह्मा आतिथ्य न. ४९९ महेमानगीरी | आत्मसूति पुं६ (परि.) ब्रह्मा आतिथ्य पुं (शि. ३९) ४९९ महेमान आत्माशिन् पुं १३४४ माछली आतुर पुं ४५९ रोगी
आत्मीय पुं ५६२ पोतानुं आतोद्य न. २८६ वाजिंत्र
आत्रेय पुं.६२० रसधातु आत्तगन्ध पुं ४४० पराभव पामेल . आत्रेयी स्त्री ५३५ रजस्वला स्त्री आत्मगुप्ता स्त्री ११५१ कौवच आथर्वण न. ९९७ अथर्वण वेदपाठीआत्मघोष पुं. १३२२ कागड़ो
_
शांतिघर आत्मज पुं ९(परि) ज्ञातिवाचक शब्दने आ | आदर्श पुं ६८४ आरीसो शब्द लगाडवाथी कुटुंबी वाचक शब्द बने | (आदान) न.७३८ सर्व पासे थी ग्रहण करवं आत्मज पुं ५४२ पुत्र
(राजाना सात हेय व्यसनोमांना (आत्मजन्मन्) पुं. ६ (परि.) ब्रह्मा,
|
एक अर्थदूषणनो एक प्रकार)
एक अथदूषणना एकत्र आत्मजा स्त्री ५४२ पुत्री .
आदि पुं १४५९ प्रथम, पहेलुं आत्मदर्श पुं ६८४ आरीसो
आदिकवि पुं ८४६ (शि. ७४) वाल्मीकि आत्मन् मुं. १३६६ आत्मा, जीव
ऋषि आत्मन् पुं २२९ कामनी योनि - उत्पत्तिस्थान | आदितेय (ब.व.) पुं ८८ देव आत्मन् पुं १३७६ स्वभाव, स्वरूप आदित्य पुं ९५ सूर्य आत्मप्रवाद न. २४७ सातमु पूर्व | आदित्य (द्वि.व.) पुं १११ पुनर्वसु नक्षत्र आत्मभू पुं २१३ ब्रह्मा
(आदित्य) (ब.व.) पुं ८५ देव आत्मभू पुं २१७ विष्णु
आदित्यसूनु पु ७०५ सुग्रीव आत्मभू पुं ६ (परि) विष्णु
आदिम न. १४५८ प्रथम, पहेलुं (आत्मभू) पुं २२९ कामदेव आदिराज पुं ७०० पृथुराजा, आदिराज आत्मम्भरि पु ४२७ पेटभरो
आदीनव पुं १३७५ दोष, कष्ट, दुःख (आत्मयोनि) पुं २२९ कामदेव आदेश पुं २७७ आज्ञा, हुकम आत्मयोनि पुं ६ (परि) ब्रह्मा आदेशिन् पुं ४८२ ज्योतिषी, दैवज्ञ (आत्मयोनि) पुं २१३ ब्रह्मा
आदेष्ट पु८१७ यजमान, याग करनार आत्मरुह पुं ६ (परि.) ब्रह्मा | आद्य न. १४५८ प्रथम, पहेलु
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
..शब्दमाला . ३५
ने घरे
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ आबून पुं ४२८ ,उत्कर्षनी इच्छारहित आनाय पुं. ९२९ माछला पकडवानी जाळ आधार पुं१०९६ खेतरमां करेलो पाणीनो बंध | आनाह पुं ४७१ आफरो आधि स्त्री ३१२ मानसिक पीडा
(झाडा पेशाबनुं रोकाण) आधि स्त्री ८८२ लेणदारने घरे आनाह पुं १४३१ लंबाई
. गीरवे मुकेली वस्तु आनिली स्त्री ११२ स्वाति नक्षत्र आधि स्त्री १३७१ मानसिक पीडा आनुपूर्वी स्त्री न. १५०४ अनुक्रम, परिपाटी आधोरण (ब.व.) पुं ७६२ महावत आनुपूर्व्य न. १५०८ (शि. १३५) अनुक्रम आध्यान न. ३०८ स्मरण, स्मृति
परिपाटी आधाण न. ४२६ तृप्ति, धरावं आन्तःपुरिक पुं७२६ (शि. ६३) अंत:पुरनो आधाण पुं ४२६ (शि. ३०) तृप्त, धरायेल
अधिकारी आध्रात पुं ४२६ तृप्त, धरायेल । आन्तश्मिक पुं ७२६ (शि. ६३) आन पुं १३६८ अंदरनो श्वास
. अंतःपुरनो अधिकारी आनक पुं २९३ दुन्दुभि, ढोल आन्दोलित न. १४८१ हलावेलु, कंपेलुं आनकदुन्दुभि पुं २२३ वसुदेव आन्वीक्षिकी स्त्री २५१ न्याय शास्त्र, (विष्णु पिता)
तर्क विद्या आनत न. १४५६ नमेलु
| आन्वीक्षिकी स्त्री २५३ चौद विद्या पैकी आनतज (ब.व.) पुं ९३ नवमा
बारमी विद्या देवलोकना देवो | आपगा स्त्री १०८० नदी आनद्ध न. २८७ मृदंग, ढोल वगेरे । आपण पुं १००२ दुकान आनन न. ५७२ मुख ।
आपणिक पुं ८६७ वेपारी आनन्द पुं ३१६ हर्ष, आनंद
आपद् स्त्री ४७८ आपत्ति आनन्द पुं ६९८ छट्ठा बलदेव
आपन्न पुं ४७८ आपत्तिमां आवेल आनन्दथु पुं ३१६ हर्ष, आनन्द . आपन्नसत्त्वा स्त्री ४३९ गर्भवती स्त्री आनन्दन न. ७३१ मित्र वगेरेने
आपमित्यक न. ८८१ बदलाथी ___ आलिंगनादिथी आनंद उपजाववो ते
__खरीदेल वस्तु आनन्दप्रभव न. ६२९ वीर्य, शुक्र
आपान न. ९०७ दारु पीवा बेठेली मंडली . आनय पं. ८१४ जनोई संस्कार । आपी स्त्री ११३ पूर्वाषाढा नक्षत्र
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ३६ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द /लिंग / श्लोक / अर्थ आपीड पुं६५४ माथा उपर मुकुटना आकारे | आभोग पुं १४३२ विस्तार
नाखेली माळा (आभोगिक) पुं २९३ ऊंचा मुखवाळु मृदंग आपीन पुं. न. १२७२ आंचळ
आम् अ. १५४० स्वीकार जणावनार, हा . आपूपिक न. १४१८ रोटली के आम पुं ४६३ रोग ..
पूडलानो समूह (आमन) नः ४६३ रोग आपृच्छा स्त्री २७४ एकबीजाने संबोधीने. आमगन्धि त्रि. १३९२ काचा मांस वगेरेनी गंध
वातचीत करवी ते आमनस्य न. १३७१ दुःख, पीडा आप्त पुं २५ अरिहंत, तीर्थंकर. | आमन्त्रण न. २६१ संबोधन आप्त पुं ७३४ विश्वासपात्र, अविसंवादी | आमय पुं. ४६३ रोग आप्तोक्ति स्त्री २४२ आगम, सिद्धान्त । आमयाविन् पुं. ४५९ रोगी . आप्रच्छन न. ७३१ मित्र वगेरेने आलिंगन | आमलकी त्रि. ११४५ आमळा
आदिथी आनंद उपजाववो ते (आमावास्य) पुं ८२३ कृष्ण पक्षने अंते आप्रपदीन न. ६७८ पगनी पानी सुधी सर्व | ,
थतो यज्ञ ___ अंग ढंकाय तेंवू पहेरवानुं वस्त्र | आमिक्षा स्त्री ८३१ यज्ञमां पाकेतुं अने आप्लव पुं ६३८ स्नान
__गरम दूधमां नाखेलुं दहीं आप्लाव पुं ६३८ (शि. ५०) स्नान आमिष न. ५७ मांस अने लोही दूध जेवा आबन्ध पुं ८९३ जोतर, जोतरुं | सफेद होवा रूप प्रभुनो मूळातिशय पैकी आभरण न. ६५० अलंकार, घरेणां | | चीजो अतिशय आभा स्त्री १५१२ शोभा, कांति ..... | आमिष पुं. न. ६२२ मांस आभास्वर (ब.व.) पु ८९ (शे.७) गणदेवता | आमिष पुं.न. ७३७ लांच, भेट आभिजात्य न. ६८ प्रभुवाणीनो १९मो | आमुक्त पु. ७६५ कंचुक धारण करेल सैनिक अतिशय (वक्ता अने प्रतिपाद्य भावने उचित) | आमुष्यायण पुं५०२ प्रख्यात पितानो पुत्र आभीर पुं ८८९ गोवाळ,भरवाड .. आमोद पुं. ३१६ मननी प्रसन्नता आभीरपल्लिका स्त्री १००२ गोवाळोनु रहेठाण | आमोद पुं १३९० घणे दूर सुधी जाय आभीरी स्त्री ५२२ भरवाडनी स्त्री
. तेवी सुगंध आभील न. १३७१ दुःख, पीडा ... आमोदिन् पुं १३९१ सुवास, मुखवास आभील न. ३०३ (शे. ८९) भयानक ।
वगेरेनी गंध
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला . ३७ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ आम्नाय पुं ८० गुरु-परंपरागत उपदेश आयुर्वेदक पुं ४७२ वैद्य आम्नाय पुं २४९ वेद
आयुर्वेदिक पुं ४७२ (शि. ३४) वैद्य आम्र पुं ११३३ आंबो
आयुर्वेदिन् पुं ४७२ वैद्य आम्रातक पुं ११५२ जंगली आंबो, आयुष् न. १३६९ आयुष्य अमृतवृक्ष
आयुष्मत् पुं४७९ (शि. ३५) लांबा आयुष्यवाळो आमेडित न. २६७ एकज शब्द बे - त्रण | आयोगव पुं ८९७ शूद्र पुरुष अने वैश्य वार बोलाय ते
स्त्रीथी उत्पन्न थयेल 'आम्लीका' स्त्री ११४३ आंबलीनुं वृक्ष आयोधन न. ७९६ लडाइ मायत न. १४२८ लांबु
आर पुं ११६ मंगल ग्रह 'आयतन' न. ९९४ जिनालय आर पुं न. १०४७ पित्तळ विशेष आयति स्त्री १६२ भविष्य काल आरकूट पुं. नं. १०४७ पित्तळ भायत्त पुं ३५६ (शे. ९०) आधीन, परवश | आरक्ष पुं १२२६ हाथीना कुंभस्थळनो आयल्लक न. ३१४ उत्साह
. नीचेनो भाग आयसी स्त्री ७६९ लोढा, बख्तर आरग्वध पुं ११४० गरमाळो आयःशूलिक पुं ३५४ तीक्ष्ण उपाय वडे | आरणज (ब.व.) पुं ९३ अगियारमा कार्य करनार
-
देवलोकना देवो मायाम पुं १४३१ लंबाई
आरणिन् पुं १३२५ (शे. १९२) कुकडो मायास पुं:३२० थाक, परिश्रम आरनाल न. ४१५ कांजी, राब
पुं. १३६९ (शि. १२४) आयुष्य, उमर आरति स्त्री १५२२ अटकवू, निवृत्ति मायुक्त ७१९ मंत्री सिवायना काम माटे | आरभटी स्त्री २८५ अभिनयनो प्रकार पा, नीमेला मंत्रीओ आरम्भ पुं १५१० ज्ञानपूर्वक आरम्भ, . पाइप पुं न. ७७३ शस्त्र
शरुआत साबुष न. १०४६ अलंकार माटेनू सोनुं | आरव पुं १४०० शब्द, ध्वनि आयुधिक पुं०७० शस्त्रो वडे आजीविका | आरा स्त्री ९१५ चामडं कापवानुं हथियार
: चलावनार . . | आराधना स्त्री ४९७ सेवा, भक्ति अजीब घु ७६९ शस्त्रो वडे आजीविका | आराफल पुं ७८७ (शे. १४९) दुःस्फोट - चलावनार
नामनुं शस्त्र
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ३८ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक । अर्थ आराम पुं ११११ बाग
आहेत पुं ८६१ जैन आरालिक पुं ७२३ रसोइयो
आल न. १०५९ हरताल आराव पुं १४०० शब्द, ध्वनि आलम्भ पुं ३७१ हिंसा . आरेक पुं १४७५ संदेह
आलय पुं ९९० घर.. 'आरेवत' पुं ११४० गरमाळो आलवाल न.. १०९५ क्यारो.. आरोग्य न. ४७४ रोगरहितपणुं
आलस्य न. ३१५ आळस आरोपितविशेषता स्त्री ७० प्रभुबाणीनो आलस्य पुं ३८३ आळसु
३१मी अतिशय | आलान न. १२३१ हाथीने बांधवानो खीलो आरोह पुं६०८ स्त्रीनी केडनो पाछलो भाग | आलाप पुं २७४ परस्पर संबंधीओ साथे आरोह पुं १४३१. ऊंचाई ।
- वात करवी ते आरोहक पुं १११४ (शे. १७३) वृक्ष 'आलाबु' पुं ११५५ तुंबडी आरोहण न. १०१३ पगथियु 'आलाबू' पुं ११५५ तुंबडी आरोहण न. १५१० चढवू, सामे जर्बु आलावत न. ६८८ वस्त्रनो पंखो आर्जुनी स्त्री १०८६ बाहुदा नदी आलास्य पुं १३४९ मगरमच्छ आर्तव न. ५३६ स्त्रीरज
आलि स्त्री ५२९ सखी आई पुं १४९२ भीनु ।
आलि पुं ९६५ पूल, बंध आर्द्रक पुं न. ११८९ आदु
आलि पुं १२११ वींछी आर्द्रा स्त्री ११० आर्द्रा, नक्षत्र
आलि पुं १४२३ पंक्ति, हार, श्रेणि आर्य पुं २३२ बुद्ध
आलिङ्गन न. १५०७ परस्पर भेटवू ते आर्य पुं ३३३ आर्य, नाटकमां वपरातो शब्द आलिङ्गन पुं २९३ गायना पुच्छ जेवं मृदंग आर्य पुं ३७९ सज्जन
आलिङ्ग्य पुं २९३ गायना पुच्छ जेवू मृदंग आर्यपुत्र पुं ३३५ भर्ता, स्वामी 'आलिन्द' पुं १०१० ओटलो आर्या स्त्री २०३ पार्वती
आली स्त्री १२११ वींछी आर्यावर्त पुं९४८ तीर्थंकरादि ६३ शलाका | (आली) स्त्री ९६५ पाळी, पुल
पुरुषोनी जन्मभूमि आली स्त्री १४२३ पंक्ति, श्रेणि आर्षभि पुं ६९२ प्रथम चक्रवर्ती भरत आलीढ न. ७७७ जमणो पग लंबावी डाबा आर्षभ्य पुं १२५९ नपुंसक करवा योग्य बळद | पगने संकोची ऊभा रहेq ते
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला . ३९ .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ आलीन न. १०४२ कलई
आवास पुं ९९१ घर आलीनक पुं. १०४२ कलई
आवासित न. ११८३ (शि. १०७) मसळेलु (आलु) स्त्री १०२१ झारी, पाणीनुं नानुं पात्र | आविक पुं ६७० कांबल, ऊन, वस्त्र आलुक पुं १३०७ शेषनाग
आविद्ध न. १४५६ वांकुं आलू स्त्री १०२१ झारी, पाणी- नानुं पात्र | आविद्ध न. १४८२ प्रेरणा करेलु आलेख्य न. ९२२ चित्र
आविल न. १०७१ मलिन आलेख्यशेष पुं ३७४ मरेलो
आविष्कृत न. १४७८ प्रगट करायेखें आलोक पुं १०१ प्रकाश .
आविष्ट पुं ४९१ भूतग्रस्त आवपन न. १०२६ दरेक प्रकारचं वासण | आविस् अ. १५३९ प्रगट, खुल्लू आवरण न. ७८३ ढाल
आवीत न. ८४५ जनोई (आवरोधिक) पुं७२६ अंत:पुरनो अधिकारी | (अवा खभे धारण करेली) आवर्त पुं १०७६ पाणीनी भमरी, पाणी- | आवुक पुं३३२ पिता (नाटकनी भाषामां) .' चक्राकारे भमवं
आवुत्त पुं ३३२ बनेवी (नाटकनी भाषामां) आवहित न. १४८० मूळमांथी उखेडी नाखेल । आवृत् न. १५०४ अनुक्रम, परिपाटी आवलि स्त्री १४२३ श्रेणि, पंक्ति ' . आवृत न. १४७६ ढंकायेखें 'आवली' स्त्री १४२३ श्रेणि, पंक्ति । । | (आवृत्ति) स्त्री १५०४ अनुक्रम, परिपाटी आवसथ पुं ९९१ घर
आवेग पुं ३२२ उतावळ, संवेग मावसथ पुं.९९४ विद्यार्थीओ अने । आवेश पुं ३२१ आवेश (धातुना वैषम्यथी व्रतीओनुं रहेठाण
उत्पन्न थयेल) आवसथ्य नं. ९९४ विद्यार्थीओ अने आवेश पुं. १४९९ अहंकार, आवेश .. व्रतीओनुं रहेठाण
(भूत वगेरेनो आवेश) आवसित न. ११८३ मसळेलुं । आवेशन न. १००० सोनी वगेरे। आवाप पुं ६६३ बंगडी, कडं वगेरे
कारीगरोनुं स्थान, शिल्पिशाला हाथनां भूषण
आवेशिक पुं ४९९ महेमान आवाप पुं ७१५ शत्रुनी चिन्ता . आवेशिक न. ४९९ महेमानगीरी भावाप पुं १०९५ क्यारो
आवेष्टक पुं ९८२ कोट, किल्लो मावाल न. १०९५ क्यारो . | आशंसा स्त्री ४३० इच्छा
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ४०
thi
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक । अर्थ आशंसित पुं ३५० इच्छा करनार आशुग पुं ११०६ पवन आशंसु पुं ३५० इच्छा करनार आशुशुक्षणि पुं १०९७ अग्नि आशङ्का स्त्री ३०१ भय, भयानक रसनो आश्चर्य न. ३०४ आश्चर्य, अद्भुत रसनो स्थायी भाव
स्थायी भाव आशय पुं१३८३ अभिप्राय
आश्मन पुं १०२ (शे. ११) सूर्यनो सारथि, आशयाश पुं ११०० (शि. ९९) अग्नि :
- अरुण आशर पुं १८७ राक्षस
आश्रप पुं ११३ मूलनक्षत्र आशा स्त्री १६६ दिशा
आश्रम (ब.व.) पुं. न. ८०८ ब्रह्मचर्य वगेरे आशा स्त्री ४३० इच्छा
चार आश्रम आशित पुं ३९४ खानार, भक्षण करनार | आश्रम पुं न. १००१ मुनिओनुं स्थान, आश्रम आशित पुं ४२६ तृप्त, धरायेल 'आश्रय' पुं ११३ मूल नक्षत्र आशितङ्गवीन न. ९६४ गायो धराय तेवू | आश्रय पुं ७३५ बळवाननो आशरो लेवो
चरवानुं स्थान __ (राज्यने उपकारी छठ्ठो गुण) आशिर पुं ३९४ (शि. २८) खानार, । | आश्रय पुं ९९१ घर
___ भक्षण करनार | आश्रयाश पुं १०९९ अग्नि आशिर पुं ११०० (शे. १६९) अग्नि आश्रयाश पुं (शि. ९९) ११०० अग्नि आशिस् स्त्री २७२ आशीर्वाद | आश्रव पुं २७८ स्वीकार आशिष् स्त्री १३१५ सर्पनी दाढ आश्रव पुं ४३२ सांभळवामां तत्पर, आज्ञांकित
(ताळवामां रहेली) |'आश्रव' १३७५ कष्ट, दुःख, दोष आशी स्त्री १३१५ (शि. ११६) सर्पनी दाढ | आश्रुत न. १४८९ स्वीकारेलु
__ (ताळवामां रहेली) | आश्व न. १४२० घोडानो समूह आशीविष पुं १३०४ सर्प, साप | आश्वत्थ पुं ८१६ व्रतमां धारण करवा 'आशीविष' पुं १३०४ सर्प, साप
लायक पिपळानो दंड आशु पुं ११६८ डांगरनी एक जात आश्वयुज पुं १५५ आसो मास आशु अ. १५३० जल्दी
आश्विन पुं.१५५ आसो मास (आशु) अ. १४७० जल्दी
आश्विनेय (द्वि.व.) पुं १८१ (शि. १४) आशुग पुं ७७८ बाण
स्वर्गना वैद्यराज
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
.
..
. शब्दमाला . ४१ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ आश्वीन पुं १२५० एक दिवसमां घोडो जइ | आसीन पुं ४९२ बेठेलो
शके तेटलो मार्ग | आसुति स्त्री ९०५ मदिरा बनाववानी क्रिया आषाढ पुं १५४ अषाढ मास
आसुतीबल पुं ८१८ सोमरस काढी आषाढ पुं ८१५ व्रतमां खाखरानो दंड
यज्ञ करनार आषाढ पुं १०२९ मलयाचल पर्वत आसुतीबल पुं९०१ कलाल, मदिरा वेचनार आषाढाभू पुं ११७ मंगलग्रह
आसुर न ६२१ लोही आस पुं न. ७७५ धनुष्य
| आसेचनक न. १४४३ जेने जोवाथी आंख आसक्त पुं ३८५ तत्पर
तृप्त न थाय तेवं दृश्य आसन पुं ९ (प.) आ शब्द वाह्य वाचक | आस्कन्दन न. ७९७ युद्ध, लडाई शब्दने लगाडवाथी वाहक वाचक शब्द बने छ | आस्कन्दित न. १२४९ घोडा- क्रोधथी आसन न. ८२ आसन, पद्मासन वगेरे
चारे पग ठेकीने जर्बु ते (योगनुं त्रीजु अंग) आस्तर पुं६८० हाथी के रथ उपर नाखवानुं आसन पुं. न. ६८४ आसन, काष्ठासन
वस्त्र, झूल आसन न. ७३५ लडाई वगेरेनी निवृत्ति, / आस्तरण न. ६८० (शि. ५६) हाथी के रथ किल्लामां भराई रहेवूते, राज्योपकारी चोथो गुण . उपर नाखवानुं वस्त्र, झुल आसन न. १२२४ हाथीनो स्कन्ध आस्तिक पुं ४९० आस्तिक, श्रद्धावाळो 'आसन' न. ११४४ असनवृक्ष, जीवंक | | आस्था स्त्री २७८ स्वीकार आसना स्त्री १४९८ स्थिति, स्थान आस्था स्त्री ४८१ सभा आसन्द पुं २९९ (शे. ७६) विष्णु, नारायण | आस्था स्त्री १४९८ स्थान, स्थिति आसन्दी स्त्री ६८४ खुरशी वगेरे आस्थान न स्त्री ४८१ सभा आसन्न न. १४५१ समीप, बाजुमां आस्थानगृह न. ९९७ सभागृह आसव पुं ९०४ मीरा देशनी मदिरा, . | | (आस्थानी) स्त्री ४८१ सभा
शेरडी वगेरेनो दारु आस्पद न. ९८८ स्थान । आसव पुं ९०५ मदिरा बनाववानी क्रिया | आस्फोटनी स्त्री ९०९ मोती वगेरे आसादित न. १४९० मेळवेलुं .
वींधवानुं शस्त्र आसार पुं १६५ वेगवाळो वरसाद 'आस्फोटा' स्त्री ११५६ गरणी, आसार पुं ७९० मित्रनुं बळ .
एक जातनी वनस्पति
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ४२
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ आस्य न. ५७२ मुख
आह्निक न. २५५ एक दिवसमा भणावी आस्यलाङ्गल पुं १२८८ भुंड
. शकाय तेटलो ग्रंथ भाग आस्यलोमन् पुं ५८३ दाढी, मुझ ... आह्वय पुं २६० नाम . आस्या स्त्री १४९८ स्थान, स्थिति आह्वा स्त्री २६० नाम 'आस्यासव पुं ६३३ लाळ
आह्वान न. २६१ बोलावq ते आस्रव पुं १३७५ दोष, कष्ट, दुःख आस्रव पुं ३९६ (शे. ९६) उकाळेला । इक्षु पुं ११९४ शेरडी
अनाजनुं धोवण, ओसामण | इक्षु पु १२०० गांठमांथी उत्पन्न थयेली आहत न. १४८३ गुणाकार करेलु
शेरडी वगेरे आहतलक्षण पुं ४३७ गुणोथी प्रसिद्धि पामेल | 'इक्षुगन्धा' स्त्री ११५६ गोखरु आहर पुं१३६८ अंदरनो श्वास, उच्छ्वास | इक्षुरसक्वाथ पु ४०२ गोळ आहव पुं ७९६ युद्ध, लडाई.
इक्षुवारि पुं १०७५ इक्षु समुद्र आहवनीय पुं ८२६ त्रण प्रकारना अग्निमांथी | (इक्षुद) पुं १०७५ इक्षु समुद्र
एक प्रकारनी अग्नि | इङ्ग न. १४५४ जंगम, हालतुं चालतुं आहार पुं ४२३ भोजन
इङ्ग पुं १५१३ इशारो आहारतेजस् पुं ६२० रसधातु इङ्गित न. १५१३ ईशारो आहारनीहारविधि स्त्री ५८ आहार, नीहार, | इगुदी त्रि ११४३ तापसोनुं वृक्ष, इंगोरीओ लोको देखी न शके तेवो प्रभुनो अतिशय | इच्छा स्त्री ४३० इच्छा आहार्य पुं२८३ भूषण वगेरेथी करायेल अभिनय | | इच्छावसु पुं १८९ कुबेर देवता आहाव पुं १०९२ हवाडो
इज्जल पुं ११४५ नेतर, समुद्रफळ आहिक पुं १२१ केतु ग्रह
इज्याशील पुं ८१८ यज्ञ करनार आहिताग्नि पुं ८३५ अग्निहोत्री इट्चर पुं १२५९ आखलो, सांढ आहितुण्डिक पुं ४८८ सर्प- झेर उतारनार | इड्वत्सर पुं १५९ (शे. २७) वरस आहुति स्त्री ८२१ होम, अग्निमां होमवू ते | इडावत्सर पुं १५९ (शे. २७) वरस आहो अ. १५३६ विर्तक जणावनार अव्यय | इडिक्क पुं १२७७ जंगली बकरो आहोपुरुषिका स्त्री ३१८ हुँ शक्तिमान छु| इतर पुं ९३२ असंस्कारी, नीच
एवी पोतानामां संभावना राखवी ते | इतर स. १४६८ भिन्न, जुएं
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
शब्दमाला . ४३ ।
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ • शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ इतरथा अ. १५४२ (शे. २०५) बीजी रीते | | इन्द्र पुं १६९ पूर्व दिशानो स्वामी इतरेतर न. १४९९ परस्पर
इन्द्र पुं १७१ इंद्र 'इतरेधुस्' अ. १५४२ (शे. २०३) बीजा | इन्द्र पुं ३५९ स्वामी, नायक
दिवसे | इन्द्र पुं ११९९ एक प्रकारचें झेर प्रति अ. १५४२ (शे. २००) निश्चय अर्थ | इन्द्रक न. ९९७ सभागृह
बतावनार | इन्द्रकील पुं १०३० मंदराचल इतिह अ. १५३७ परंपराथी आवेल उपदेश, | इन्द्रकोश पुं १०११ झुलती अटारी, अगासी संप्रदाय
इन्द्रगोप पुं १२०९ गोकळ गाय, तिहास पुं २५९ पूर्व- चरित्र ...
चोमासाना कीडा इत्वम् अ. १५४२ (शे. २०५) ए प्रमाणे, एम | इन्द्रच्छन्द पुं६५८ एक हजार आठ सेरनो हार इत्वर पुं १२४९ (शि. १११) सांढ, आखलो | इन्द्रजाल न.७३८ मंत्र-तंत्रादिथी असंभवित दुबरी स्त्री ५२८ कुलटा, असती
वस्तु बताववी हदानीम् अ. १५३० हमणा, हाल इन्द्रजाल न. ९२६ गारुडी विद्या, जादुगरी इध्म पुं न. ८२७ लाकडा, बळतण 'इन्द्रदु' पुं ११३५ अर्जुन वृक्ष, सादडा, झाड इन पुं ३५९ स्वामी, नायक .. इन्द्रनील पुं. न. १०६५ नीलमणि । इन पुं ९७ .सूर्य
इन्द्रभगिनी स्त्री २०५ (शे. ५१) पार्वती इन्दिरा स्त्री २२६ लक्ष्मी, विष्णुनी पत्नी . इन्द्रभूति पु. ३१ प्रथम गणधर दिन्दिर पुं १२१२ भमरो
इन्द्रमह पुं.१२८० (शे. १८३) कूतरो 'मन्दवर' न. ११६४ नीलकमळ इन्द्रमहाकामुक पुं१२८० (शे. १८२) कृतरो इन्दीवर न. १८६४ नीलकमळ, काळु इन्द्रलुप्तक न. ४६६ केश खरी पडे तेवो रोग . . कमळ
इन्द्रवारुणी स्त्री ११५७ काळा वालानुं मूळ इन्दीवार न. ११६४ नीलकमळ, काळु .. इन्द्रवृद्धिक पुं १२४३ (शे. १८१) गुप्त कमळ
अंडवाळो घोडो इन्दु पुं १०५ चंद्रमा, चंद्र
इन्द्रसुत पुं ७०४ वाली इन्दुकान्ता स्त्री १४३ रात्रि
'इन्द्रसुरस' पुं ११४७ नगोडनुं झाड, सिन्दुवार इन्दुजा स्त्री १०८३ नर्मदा
'इन्द्रसुरिस' पुं ११४७ नगोडनुं झाड, इन्दुभृत् पुं १९९ शंकर, महादेव
सिन्दुवार
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ४४. . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द/लिंग / श्लोक / अर्थ इन्द्राग्निदेवता स्त्री ११२ विशाखा नक्षत्र इल्वला स्त्री ११० मृगशिर नक्षत्रना माथे 'इन्द्राणिका' स्त्री ११४७ नगोडनुं झाड,
रहेला पांच ताराओ सिन्दुवार इष पुं १५५ आसो महिनो इन्द्राणी स्त्री १७५ इन्द्रनी अप्सरा | 'इषाका' स्त्री १२२५ हाथीनी आंखनो डोळो इन्द्राणीमह पुं ५१८ (शे. १०९) वरनो | 'इषिका' स्त्री १२२५ हाथीनी आंखनो डोळो
महोत्सव इषीका स्त्री ११९५ काश तृण, कसाड़ो इन्द्रानुज पु २१४ विष्णु, नारायण इषु पुं २२८ कामदेवनाः बाणपुष्पो इन्द्रायुध पुं १२४३ काळी आंख वाळो घोडो | इषु त्रि ७७८ बाण (इन्द्रावरज) पुं ९ (प.) विष्णु (इषुधि) पुं ७८२ बाण राखवा- भाएं इन्द्रिय पुं ६२९ शुक्र, वीर्य . इष्ट न. ८३४ यज्ञ वगेरे . इन्द्रिय न. १३८३ चक्षु वगेरे इन्द्रिय | इष्टम् अ. १५०५ इच्छा प्रमाणे इन्द्रियग्राम पुं. १४१४ इन्द्रियोनो समूह | 'इष्टकापथ' न. ११५८ काळा वाळानुं मूळ इन्द्रियायतन न. ५६३ शरीर
इष्टगन्ध पुं १३९१ सुगंधी सुवास इन्द्रियार्थ पु १३८४ स्पर्शादि पांच विषयो | इष्टापूर्त न. ८३५ यज्ञकर्म अने वाव कूवा वगेरे इन्धन न. ८२७ लाकडा, बळतण | इष्य पुं न. १५६ वसंतऋतु इन्वका स्त्री ११० (शि. ९) मृगशिर . इष्वास पुं. न. ७७५ धनुष्य
नक्षत्रना माथे रहेला पांच ताराओ इभ पुं १२१८ हाथी
ई स्त्री २२६ (शि.१५) लक्ष्मी, विष्णुनी पत्नी इभपालक पुं ७६२ महावत
ईक्षण न. ५७५ आंख इभारि पुं १२८४ सिंह
ईक्षण न. ५७६ जोवू ते . इभ्य पुं ३५७ धनाढ्य, धनवान ईक्षणिक पुं ४८२ ज्योतिषी, दैवज्ञ इरम्मद पुं ११०१ वीजळीनो अग्नि ईडा स्त्री २६९ वखाण, स्तुति इरा स्त्री ९०२ मदिरा
ईण्डेरिका स्त्री ४०० (शे. ९७) वडी इरा स्त्री १०७० (शे. १६४) पाणी | ईति स्त्री ६० भग.नो छो अतिशय, १२५ इरावर न. १६६ (शे. ३०) पाणीना करा | योजनमा धान्यादिकने उपद्रव करनार उंदर इरिण न. ९३९ उखर भूमि
वगेरेनी उत्पत्ति न थाय ते इला स्त्री ९३७ पृथ्वी
। ईति स्त्री १२६ उपद्रव, अकस्मात्
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • ४५ .. शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ - शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ ईप्सा स्त्री ४६१ (शे १०४) इच्छा, मनोरथ | ईश्वर पुं ३५९ स्वामी, नायक , इंरित न. १४८२ प्रेरणा करेलु, फेंकेलुं ईश्वरा स्त्री २०४ शंकरनी पत्नी, पार्वती ईम पुं न. ४६५ घा
ईश्वरी स्त्री २०५ (शे. ५६) शंकरनी पत्नी, ईर्या स्त्री १५०० पगे चालवू, विहार
पार्वती . (ई) स्त्री १५०१ साधुओर्नु | ईश्वरी स्त्री २०५ (शि. १५) पार्वती
. आचारमा रहेदूं | ईषत् अ. १५३६ थोडं, अल्प ईर्यापथस्थिति १५०१ साध्वाचार ध्यान, | ईषत्पाण्डु पुं १३९३ कंईक धोळाश . मौन वगेरेमा रहेq ते
पडतो रंग ईर्ष्या स्त्री ३९१ अदेखाई, ईर्ष्या ईषदुष्ण पुं १३८६ थोडं गरम ईर्ष्यालु पुं ३९१ ईर्ष्याळु
ईषा ८९१ हळनो दंड (ईलि) स्त्री ७८५ नानी तलवार, कटारी | ईषादन्त पुं १२२३. लांबा दांतवाळो हाथी इली स्त्री ७८५ नानी तलवार, कटारी | ईषिका स्त्री ९२० लाकडा के लोखंडनी सळी (एकबाजु धारवाळी)
| ईषिका स्त्री १२२५ हाथीनी आंखनो डोळो, ईश पुं ८ (प.) पत्नीवाचक शब्दथी
आंखनो गोळो लगाडवामां आवतो शब्द | ईषीका स्त्री ९२० लाकडा के लोखंडनी सळी ईश पु १९५ शंकर, महादेव ...] 'ईषीका' स्त्री १२२५ हाथीनी आंखनो ईश पुं ३५८ स्वामी, नायक
. डोळों, आंखनो गोळो ईशसख पुं १८९ कुबेरदेव
(ईह) पुं ५३० इच्छा, अभिलाषा ईशा स्त्री ८९१ हलनो दंड
ईहा स्त्री ४३० इच्छा, अभिलाषा ईशान पुं १६९ ईशान खूणानो स्वामी | ईहामृग पुं २८४ नाट्य प्रबंधनो प्रकार ईशान पुं १९५ शंकर, महादेव ईहामृग पुं १२९१ वरु ईशान्तबन्धन न. ७५६ धोंसरुं इशितृ पुं ३५९ स्वामी, नायक | उकनाह पुं १२४१ पीळी अने लाल ईशित्व न. २०२ जीव-अजीव सर्व आज्ञा
कांतिवाळो घोडो माने तेवी शक्ति, आठ पैकीनी त्रीजी सिद्धि | उक्षतर पुं १२५८ मोटो बळद ईश्वर पुं १९६ शंकर, महादेव
उक्षन् पुं १२५७ बळद ईश्वर पुं ३५७ धनाढ्य, धनवान | उखा स्त्री १०१९ थाळी, तपेली
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ४६
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
उख्य न. ४११ थाळी के तपेलीमां रांधेलुं अन्न उच्छृङ्खल न. १४६६ अंकुश रहित
'उच्छ्रय' पुं १४३१ ऊंचाई उच्छ्राय पुं १४३१ ऊंचाई उच्छिष्टभोजन पुं ८५७ देवने धरायेलुं नैवेद्य, बलि खानार
उग्र पुं १९५ शंकर, महादेव
उग्र पुं ८९६ क्षत्रिय अने शूद्र स्त्रीथी
उत्पन्न थयेल
उग्रचारिणी स्त्री २०५ (शे. ५७) पार्वती, शंकरनी स्त्री
* उग्रत्व न. ३१८ उग्रपणुं, क्रूरमणुं उग्रधन्वन् पुं १७४ इन्द्र उग्रनासिक पुं ४५२ ऊंचा नाकवाळो उचित न. ७४३ योग्य, वाजबी, न्याययुक्त उच्च न. १४२८ ऊंचुं उच्चण्ड न. १४७८ अवलंबनवाळु, शीघ्र उच्चताल न. २८१ मद्यपानमां थतुं नृत्य उच्चन्द्र पुं १४५ रात्रिनो छेल्लो भाग उच्चय पुं ६७३ नीचेना वस्त्रनी गांठ उच्चल न. १३६९ मन, चित्त उच्चार पुं ६३४ विष्ठा, मळ
उच्छ्रित न. १४२९ ऊंचं उच्छीर्षक न. ६८३ ओशीकुं
उच्छ्वसित न. ११२८ खीलेलुं पुष्प उच्छ्वास पुं १३६८ अंदरनो श्वास, उच्छ्वास उज्जयनी स्त्री ९७६ उज्जैन नगर उज्जयन्त पुं १०३१ गिरनार उज्ज्वल न. १४३५ स्वभावथी निर्मल उज्जृम्भ न. १२२७ खीलेलुं पुष्प उज्झत न. १४७५ छोडी दीधेलुं, त्याग करेल उञ्छ पुं न. ८६५ धान्यना दाणा भेगा करवा ते उञ्छशिल न. ८६६ खेतरमां दाणा अने मंजरीनुं ग्रहण कर
(कुला) मां रहेला गोळाकार बे खाडा उच्चूल पुं ७५० धजा उपरनो अग्रभाग उच्चैश्रवस् पुं १७६ इन्द्रनो घोडो उच्चैर्घुष्ट न. २६९ ऊंचे स्वरे बोलाववुं उच्चैस् अ. १५४१ ऊंचुं, मोटुं उच्छर पुं १५३ (शे. २४) वैशाख महिनो उच्छादान न. ६२५ (शि. ५०) चोळवुं,
उच्चावच न. १४४९ अनेक प्रकार, बहुविध उटज पुं न. ९९४ झुंपडी, पांदडा वगेरेनुं उच्चिलिङ्ग पुं ६०८ (शे. १२७) नितम्ब घर, मुनिनिवास उडु स्त्री न. १०७ तारा, नक्षत्र उडुप पुं. न. ८७९ मछवो, नानी होडी उडुपथ पुं. १६३ आकाश 'उडुम्बर' पुं ११३२ उंबरानुं झाड उड्डीन न. १३१८ ऊडवानी क्रिया उड्डीश पुं. १९५ शंकर, महादेव उत न. १४८७ परोंवेलुं मालीश करवी । उत न. १४८७ वणेलुं, सीवेलुं
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
.शब्दमाला • ४७ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ उत अ. १५३६ वितर्क, विकल्प जणावनार | उत्तमाङ्ग न. ५६६ मस्तक उतथ्यानुज पुं ११९ गुरु, बृहस्पति उत्तर न. २६३ उत्तर, जवाब उताहो अ. १५३६ विकल्प जणावनार (उत्तरकुरु) पुं ९४६ पांच उत्तरकुरु अव्यय
उत्तरङ्ग न. १००६ द्वार- उपरतुं काष्ठ, उत्क पुं ४३६. उत्साही, आतुर
ओतरंग उकट पुं ४३६ मत्त, मदवाळो उत्तरच्छद पुं ६७६ ओछाड, उत्तरपट (उत्कण्ठ) पुं ३१४ उत्साह, उत्कंठा | उत्तरदिक्पति पुं ११०७ (शे. १७२) वायु, उत्कण्ठा स्त्री ३१४ उत्साह, उत्कंठा
पवन उत्कण्ठित पुं ४३६ उत्साही, आतुर उत्तरफल्गुनी स्त्री ११२ उत्तराफाल्गुनी, नक्षत्र उत्कर पुं १४११ समूह, समुदाय उत्तरभद्रपदा स्त्री ११५ उत्तरभाद्रपद नक्षत्र उत्कर्ष पुं १५०६ अतिशय, घj | उत्तरा स्त्री १६७ उत्तर दिशा उत्कलिका स्त्री ३१४ उत्साह, उत्कंठा - उत्तरायण न. १५८ उत्तरायण, आ अयनमां उत्कलिका स्त्री १०७५ पाणीना मोजा, . . सूर्य उत्तर दिशामां जाय छे
- लहेरो उत्तराशाधिपति पुं१९० (शे. ४०) कुबेरदेव उत्कुण पुं १२०९ मांकड
उत्तराषाढा स्त्री ११३ उत्तराषाढा नक्षत्र उत्कोच पुं.७३७ दान, भेट, लांच , उत्तरासङ्ग पुं ६७२ खेस, उत्तरासंग उत्क्रम पुं १५११ उलटो क्रम, उत्तरीयक न. ६७१ शरीर उपर नांखवानुं . . क्रम विनानो
. वस्त्र उक्रोश पुं १३३५ माछलानो नाश करनार | उत्तरेतरा स्त्री १६७ (शे. ३१) दक्षिण दिशा
- कुरर पक्षी | 'उत्तरेधुस' अ. १५८२ आवते दिवसे क्षिप्तिका स्त्री ६५६ कान, आभूषण | उत्तान न. १०७१ छीछरुं उत्तंस पुं ६५४ माथा पर मुकुटाकारे . | उत्तानपादज पुं १२२ ध्रुव
नांखेली माळा उत्तानशय पुं ३३८ बालक, धावणुं बालक उत्तंस पुं ६५४ कान, आभूषण | उत्तेजित न. १२४८ घोड़ानी मध्यम उत्तम न. ६२४ शुष्क मांस
वेगवाळी गति उत्तम न. १४३८ मुख्य, प्रधान ... उत्तेरित न. १२४९ घोड़ा, क्रोधथी चारे पगे उत्तमर्ण पुं ८८२ लेणदार, नाणुं धीरनार |
ठेकीने जर्बु
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ४८ .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ .. शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ उत्पतितृ वि. ३८९ उडनार, कूदनार । | उत्सूर पुं १४० सांज, सायंकाल उत्पतिष्णु वि. ३८९ उडनार, कूदनार उत्सृष्ट न. १४७५ त्याग करेल उत्पत्ति स्त्री १३६७ जन्म, उत्पत्ति उत्सेध पुं न. १४३१ ऊंचाई उत्पल पुं. न. ११६३ कुमुद, पोयj | उदक न. १६८ उत्तर दिशामां उत्पन्न थयेल उत्पल पुं १२०० मूलकंदमांथी उदक् अ. १५४२ (शे. २०७) दिशा, देश उत्पन्न थनार
. अने काल वाचक शब्द उत्पश्य पुं ४५७ उंचा मुखवाळो उदक न. १०६९ पाणी. उत्पाटित न. १४८० मूळमांथी उदक्या स्त्री ५३५ रजस्वला स्त्री
उखेडी नांखेल उदगद्रि पुं १०२७ हिमालय . उत्पात पुं १२६ उपद्रव, अकस्मात उदगयन न. १५८ उत्तरायण, आ अयनमां उत्पादक पुं १२८६ अष्टापद, शरभ
सूर्य उत्तर दिशामां जाय छे उत्पादपूर्व न. २४७ प्रथम पूर्व उदग्भूम पुं ९५३ उत्कृष्ट - सारी उत्पादशयन पुं. १३३० टीटोड़ी
भूमिवाळो देश उत्पिञ्जल पुं ३६६ अतिव्याकुल उदग्र न. १४२९ ऊंचुं उत्फुल्ल न. ११२८ खीलेलुं पुष्प वगेरे | उदग्रदत् पुं ४५७ बहार नीकळेला दांतवाळो, उत्स पुं १०९६ झरj, झरो
खोखरदन्तो उत्सङ्ग पुं ६०२ खोळो
| उदग्रदत् पुं १२२३ लांबा दांतवाळो हाथी उत्सर्जन न. ३८६ दान, त्याग उदङ्मृत्तिक पुं ९५३ उत्कृष्ट - सारी उत्सर्पिणी स्त्री १२७ वधतो काल, १०
भूमिवाळो देश ___ कोडोकोडी सागरोपम | उदञ्छन न. १०२६ ढांकण उत्सव पुं १५०७ ओच्छव, उत्सव उदञ्चित न. १४८२ ऊंचे फेंकेलं उत्सादन न. ६३५ चोळवू, उद्वर्तन | उदधि पुं १०७३ समुद्र उत्सारक पुं ७२१ द्वारपाळ
उदधिकुमार पुं ९० ८ मा भवनपति देव उत्साह २९९ उत्साह, वीररसनो स्थायी भाव | उदन्त पुं २६० वार्ता; यथास्थित खबर उत्साहशक्ति स्त्री ७३५ पराक्रम आदि वडे | उदन्या स्त्री ३९४ पाणीनी तरस, पिपासा
उत्पन्न करेल शक्ति | उदन्वत् पुं १०७३ समुद्र उत्सुक पुं ४३६ उत्साही, आतुर | उदपान पुं न. १०९१ कूवो
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . ४९
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ उदय पुं.५४ आवती चोवीशीना ७मा तीर्थंकर | उदासीन पुं ७३२ शत्रु अने मित्र राजाथी उदय पुं १०२७ उदयाचल पर्वत
भिन्न राजा उदय पुं १४३१ ऊंचाई
उदाहार पुं २६२ प्रस्तावना उदर न. ६०४ पेट
उदित न. २४१ (शे. ८२) वाणी, वचन उदरग्रन्थि स्त्री ४६९ पेटनी गांठ, बरोळ | उदीची स्त्री १६७ उत्तर दिशा उदरत्राण न. ७६८ पेटनं बख्तर | उदीचीन न. १६८ उत्तर दिशामां उत्पन्न थयेल उदरपिशाच पुं ४२८ बधुं खाई जनार | उदीच्य पुं ९५२ शरावती नदीनो पश्चिम अने उदरम्भरि पं ४२७ पेटभरो, एकलपटो
उत्तर दिशानो देश उदरिक पुं ४५० (शि. ३२) मोटा पेटवाळो | 'उदीच्य' न. ११५८ सुगंधी वाळो उदरिणी स्त्री ५३८ सगर्भा स्त्री, गर्भिणी स्त्री | उदीर्ण पुं ३६७ उदार, महात्मा उदरिन् पुं ४५० मोटा पेटवाळो उदुम्बर पुं १००९ घरनो उंबरो उदरिल पुं ४५० मोटा पेटवाळो उदुम्बर न. १०३९ तांबु उदर्क पुं १६२ पछी मळे तेवू फळ, उदुम्बर पुं. ११३२ उंबरा, झाड
भविष्यफळ उदुखल न. १०१६ खांडणी, खांडणीयु उदर्चिष् न. ११०० अग्नि .
उद्गत न. १४९५ वमन करेल अन्न वगेरे । उदवसित न. ९९० घर .
उद्गमनीय न. ६६८ धोयेलुं वस्त्र, उदश्वित् न. ४०९ अर्ध पाणीवाळु दहीं .
धोयेला वस्त्रनो जोड़ो उदस्त न. १४८२ (शि. १३३) ऊंचे फेकेलुं| उगाढ न. १५०५ अतिशय, घj उदात्त पुं ३६७ उदार, महात्मा : उद्गातृ पुं ८१९ सामवेदने जाणनार, सामवेदनुं उदान पुं ११०९ उदान वायु, हृदय अने |
गान करनार ऋत्विज माथा वच्चेनो पवन | उद्घ पुं. ६२३ (शे. १२८) मांस उदार पुं ३६७ उदार, महात्मा | उद्घन पुं ९१९ नीचे- लाकडं (जे लाकडा उदार पुं ३७६ सरळ चित्तवाळो, उदार | उपर लाकडु मूकी घडाय ते) उदार पुं ३८५ दातार, उदार उद्घाटक न. १०९३ रेंट उदारथि पुं २१९ (शे.. ६५) विष्णु, नारायण | उद्घाटन न. १०९३ (शि. ९८) रेंट उदावर्त पुं ४६९ मळ मूत्र वगेरे रोकवाथी | उद्घात पुं १५१० (शि. १३६) ज्ञानपूर्वक थतो रोग, आफरो
आरंभ, शरुआत
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ५० शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ उद्घातन न. १०९३ (शि. ९८) रेंट | उद्भिद् पुं. १३५७ खंजन, तीड वगेरे उदंश पुं १२०९ मांकड
__ जमीन फाटीने उत्पन्न थनार जंतु उद्दान न. ४३९ बंधन
उद्भिद न. १३५७ खंजन, तीड वगेरे उद्दाम न. १४६६ अंकुश रहित
__ जमीन फाटीने उत्पन्न थनार जंतु उद्दाम पुं १८८ (शे. ३९) वरुण देवता | उद्यम पुं३०० उत्साह, वीररसनो स्थायीभाव उद्दाल पुं ११७७ कोदरा
उद्यान पुं न. १११२ बगीचो . उयोत पुं १०१ प्रकाश
उद्योग पुं३०० उत्साह, वीर रसनो स्थायीभाव उद्दाव पुं ८०३ भागी ज़,
उद्र पुं १३५० पाणीनो बिलाडो उद्घ पुं १४४१ आ शब्द उत्तरपदमां (उद्रङ्ग) पुं ९७२ कर्वटथी ऊतरतुं अने जोडवाथी प्रशंसा वाचक शब्द बने छे (आ
पत्तनथी श्रेष्ठ नगर शब्द- लिंग विशेष्य प्रमाणे बदलातुं नथी) | उद्वत्सर पुं १५९ वरस उद्धत पुं ४३१ अविनीत
| उद्वर्तन न. ६३५ चोळवू, उद्वर्तन उद्धर पुं १८८ (शे. ३८) राक्षस उद्वह पुं ५४२ पुत्र उद्धर्ष पुं १५०८ उत्सव, ओच्छव | (उद्वहा) स्त्री ५४२ पुत्री उद्धव पुं १५०८ उत्सव, ओच्छव 'उद्वात' न. १४९५ वमन करेलु - अन्नादि उद्धान न. १०१८ चूलो
उद्धान्त पुं. १२२१ मद विनानो हाथी उद्धार पुं८८१ करज, देवू
उद्वान्त न. १४९५ वमन करेलुं अन्न वगेरे उधुर न. १४२८ ऊंचुं
उद्धासन न. ३७१ हिंसा उधुषण न. ३०६ रोमांच
उद्धाह पुं ५१८ विवाह उद्धृष पुं ४०१ (शे. ९९) चोखानी धाणी | उद्वेग न. ११५४ सोपारी उद्धृत न. १४८० मूळमाथी उखेडी नांखेल | उन्दर पुं १३०० (शि. ११५) उंदर 'उद्ध्मान' न. १०१८ चूलो
उन्दुर पुं १३०० उंदर उद्ध्य पुं १०९१ मोटी नदी, नद, द्रह उन्दुरु पुं १३०० उंदर उद्भट पुं ३६७ उदार, महात्मा उन्न पुं १४९२ भीy: पलळेलु उद्भव पुं १३६७ जन्म, उत्पत्ति उन्नत न. १४२८ ऊंचुं उद्भिज्ज न. १३५७ खंजन, तीड वगेरे | उनतानत न. १४६८ स्वाभाविक ऊंचुं
जमीन फाटीने उत्पन्न थनारा जंतु | . परंतु कंईक नमेलुं
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
- शब्दमाला • ५१ .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ उन्नतीश पुं २३१ (शे. ८०) गरुड पक्षी | उपकारिका स्त्री ९९३ राजमहेल, उन्नयन न. ३२२ विचारणा
तंबु, डेरा वगेरे उन्नस पुं ४५२ ऊंचा नाकवाळो उपकार्या स्त्री ९९३ राजमहेल, उन्नाह न. ४१६ कांजी, राब
तंबु, डेरा वगेरे उन्निद्र न. ११२९ खीलेलं पुष्प उपकुल्या स्त्री ४२१ पीपर उन्मत्त पुं ११५१ धतुरो ।
उपकूप न. १०९२ हवाडो, कूवानी पासे उन्मत्तवेष पुं २०० (शे. ४५) शंकर,
___ ढोरने पाणी पीवानुं स्थान
महादेव | उपक्रम पुं १४१० ज्ञानपूर्वक आरंभ, शरुआत उन्मदिष्णु पुं ४२९ उन्मत्त
उपक्रोश पुं २७१ निंदा उन्मनस् पुं ४३६ उत्साही, आतुर उपगत पुं ३७४ मरेलो, मृत्यु पामेल उन्मन्थ पुं ३७१ हिंसा
उपगत न. १४८९. स्वीकारेलु उन्माथ पुं ९३२ पशु-पक्षी वगेरेने उपगूहन न. १५०७ आलिंगन
पकडवानो फांसो उपग्रह पुं ८०६ केदी, बंदीवान उन्माद पुं ३२० घेलछा, चित्तभ्रम उपग्राह्य पुं ७३७ दान, भेट, लांच उन्मादसंयुत पुं ४२९ उन्मत्त उपज पुं १००१ पासेनो आश्रय, पाडोशीनुं घर अन्मिषित न. ११२८ खीलेलं पुष्प | उपचर्या स्त्री ४७३ रोग दूर करवानी क्रिया उन्मीलन न. ५७८ आंख खोलवी ते उपचार पुं ४७३ रोग दूर करवानी क्रिया उन्मुख पुं ४५७ ऊंचा मुखवाळो । उपचार पुं४९७ सेवा, भक्ति, पूजा उन्मूलित न. १४८० मूळमाथी उखेडी नांखेल | उपचार पुं ७३७ दान, भेट, लांच उन्मेष पुं ५७८ आंख खोलवी ते
उपचारपरीतता स्त्री ६५ गामडियापणानो उपकण्ठ न. १२४९ घोड़ान कोधथी चारे | अभाव, प्रभुवाणीनो बीजो गुण
- पगे ठेकीने चालवू ते / उपचित पुं ४४९ बलवान । उपकण्ठ न. १४५० नजीक, समीप | उपजाप पुं ७३६ भेद, संगठन तोडq ते उपकरण न. ७१६ नोकर, चाकर उपजिह्वा स्त्री १२०७ उधई
वगैरे (राजानो) परिवार | उपज्ञा स्त्री १३७३ प्रथम ज्ञान, उपदेश उपकर्या स्त्री ९९३ (शि. ८६) राजमहेल, विनानुं ज्ञान. जेम - चन्द्रोपज्ञ व्याकरण
तंबु डेरा वगेरे । उपताप पुं ४६३ रोग
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ५२ .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द /लिंग / श्लोक / अर्थ उपत्यका स्त्री १०३५ तळेटी उपपुर न. ९७२ परुं, उपनगर उपदंश पुं ९०७ मदिरा पीवानी, प्रीति उत्पन्न | | उपप्रदान न. ७३७ दान, भेट, लांच
. करे तेवो भक्ष्य पदार्थ उपप्लव पुं १२५ चंद्रग्रहण के सूर्यग्रहण उपदा स्त्री ७३७ दान, भेट, लांच उपप्लव पुं १२१ (शे. १६) राहु उपदीका स्त्री १२०८ उधेई
उपबह पुं ६८३ ओशीकुं उपदेहिका स्त्री १२०७ उधेई
(उपबाहु) पुं५९० कोणीथी नीचेनो कांडा उपद्रव पुं १२५ अकस्मात, उपद्रव
. सुधीनो भाग . उपधा स्त्री ७४० धर्म, अर्थ, काम अने भय | उपभृत् स्त्री ८२८ यज्ञपात्र विशेष वगेरेथी अमात्यादिकनी परीक्षा करवी ते | उपभोग पुं ६३८ स्त्री वगेरेनो उपभोग उपधा स्त्री ३३८ (शि. २६) कपट, माया | उपभोगान्तराय पुं ७२ तीर्थंकरमा न होय उपधान न. ६८३ ओशीकुं
ते १८ दोषमाथी पांचमो दोष उपधि स्त्री ३७८ कपट, माया . उपमा स्त्री १४६२ समान, तुल्य उपधृति पुं ९९ किरण
| उपमा स्त्री १४६३ समानपणुं, उपमा उपनत पुं १४९४ नमेल, उपस्थित | उपमातृ स्त्री ५५८ धावमाता उपनय पं ८१४ जनोई, संस्कार | उपमान न. १४६३ उपमा, समानपणुं उपनाय न. ८१४ जनोई, संस्कार... | (उपमिति) स्त्री १४६३ समानपणुं, उपमा उपनाह पुं २९० वीणाना तारनुं बंधन उपयन्त पुं५१७ (शि. ४२) प्रिय, पति, वर उपनिधि पुं ८७० थापण
उपयम पुं ५१८ विवाह उपनिषद् न. २५० वेदान्त, वेद रहस्य उपयाम पुं ५१८ विवाह उपनिष्कर न. ९८७ राजमार्ग
उपरक्त न. ३८१ व्यसनथी पीडायेल उपनिष्क्रमण न. ९८७ राजमार्ग उपरक्षण न. ७४९ सैन्यने सज्ज करवू अने उपनीतरागत्व न. ६६ मालकोश वगेरे
रक्षण करवू ते रागयुक्त, प्रभुवाणीनो ७मो गुण | उपरति स्त्री १५२२ निवृत्ति, अटकवू उपन्यास पुं २६२ प्रस्तावना, उपोद्घात | उपरम पुं १५२२ निवृत्ति, अटकवू उपपति पुं ५१९ पतिना जेवो, जार पुरुष | उपराग पुं १२५ चंद्रग्रहण के सूर्यग्रहण उपपादुक (ब.व.) पुं १३५७ पोतानी मेळे | उपराग पुं १२१ (शे. १६) राहु
उत्पन्न थनारा देव, नारकी | उपरि अ. १५२६ ऊचुं, उपर
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ उपरिष्टात् अ. १५२६ ऊंचुं, उपर उपल पुं न. १०३६ पत्थर उपलब्धि स्त्री ३०९ बुद्धि उपलम्भ पुं १५२० प्राप्ति, लाभ उपलिङ्ग न. १२५ अकस्मात के उपद्रव उपवन न. ११११ बगीचो, वाडी उपवर्तन न. ९४७ देश, माणसोनी वस्तीवाळो देश
उपवसथ पुं ९५१ गाम
उपवस्त्र न. ८४२ (शि. ७३) उपवास
• ५३
- शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ उपसन्न पुं १४९४ नमेल, पासे रहेल ( उपसेचन ) न. ३९९ कढी, व्यंजन उपसम्पन्न पुं ३७३, मरेलो
उपसम्पन्न न. ४१३ सिद्ध अन्न, मशाला वगेरेथी युक्त स्वादिष्ट अन्न उपसंव्यान न. ६७३ नीचे पहेरवानुं वस्त्र उपसर पुं १२७४ गर्भाधान काल (गायनो) उपसर्ग पुं १२५ अकस्मात, उपद्रव . उपसर्जन न. १४४१ गौण, अप्रधान उपसर्या स्त्री १२६८ गर्भग्रहण समयने प्राप्त थली गाय
उपवास पुं न. ८४२ उपवास
उपवीत पुं न. ८४५ जमणा खभे
उपवाह्य पुं १२२२ राजाने बेसवा योग्य हाथी उपसूर्यक न. १०१ मंडल, सूर्य/चंद्रनी उपविष न. १३१४ बनावेलुं झेर चोमेर गोळाकारे देखातुं तेज विष्ट पुं ४९२ बेठेलो उपस्कर पुं ४१७ मसालो सूंठ, मरी वगेरे उपस्थ पुं- ६०२ शरीरनो पूर्वभाग, खोळो उपस्थ पुं नं. ६११ स्त्री अने पुरुषनुं चिह्न उपस्थित पुं. १४९४ नमेल, पासे रहेल उपस्पर्श मुं ८३७ आचमन, वेदोक्त मंत्रपूर्वक
धारण करेली जनोई उपवैणव न. १४० त्रण संध्या उपशम पुं ३०४. शांति, शांतरसनो स्थायीभाव उपशल्य न. ९६३ गामनो सीमाडो उपशाय पुं १५०३ पहेरेगीरोनुं वाराफरती सूवुं ते ( उपशोचन ) नं. २७५ शोक करवो, रुदनपूर्वक बोलवु ते उपश्रुत १४८९ स्वीकारेलुं स्वीकार करेलुं उपश्रुति स्त्री २६३ देवप्रश्न, प्रश्नफल
जाणवा माटे वचन उपसङ्ग्रह पुं ८४४ पगमां पडवु, नमस्कार, वंदन
पाणीथी मुख वगेरेनो स्पर्श उपहार पुं ४४७ बलिदान, पूजानी सामग्री उपहार पुं ७३७ दान, भेट, लांच उपहालक पुं (ब.व.) ९६१ कुंतलदेश, दक्षिण भारतनो देश उपह्वर पुं न. ७४१ एकांत उपांशु अ. १५३८ एकांत, गुप्त उपाकरण न. ८४१ वेदपाठना आरंभमां श्रुतिनुं संस्कार पूर्वक ग्रहण करवुं ते
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला
1
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ उपाकृत पुं ८२९ जे पशु मन्त्रथी मन्त्रीने हणाय ते उपाग्र न. १४४१ गौण, अप्रधान उपात्यय पुं १५० ४ अतिक्रम, क्रमनुं उल्लंघन उपादान न. १५२४ इंदियाने विषयथी पाछी खेंचवी ते
• ५४
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ उपास्ति स्त्री ४९७ (शिं. ३८) सेवा, भक्ति उपाहित पुं १२६ अग्निनो उपद्रव उपाहित पुं १४८५ जोडायेलुं उपेक्षा स्त्री ७३८ उपेक्षा, तिरस्कार, राजाना त्रण क्षुद्र उपायो पैकी एक उपेन्द्र पुं २१४ विष्णु, नारायण उपोद्घात पुं. २६२ प्रस्तावना, शास्त्र प्रारंभ वचन
उपाधि पुं ४७८ कुटुंब पोषण करवामां उद्यत उपाधि पुं १३८१ धर्मनो विचार उपाध्याय पुं ७८ अध्यापक उपाध्याया स्त्री ५२४ भणावनारी स्त्री, शिक्षिका उपाध्यायानी स्त्री ५२३ उपाध्यायनी पत्नी उत्कृष्ट न. ९६९ प्रथम वावीने पछी
खेडे खेतर उभ वि. (द्वि.व.) १४२३ बे, बने उभयद्युस् अ. १५४२ ( शे. २०४) बने दिवसे उभयेद्युस् अ. १५४२ (शे. २०४) बने दिवसे उम् अ. १५४२ क्रोधवाळु वचन
बतावनार अव्यय
उपाध्यायी स्त्री ५२३ उपाध्यायनी पत्नी. उपाध्यायी स्त्री ५२४ भणावनारी स्त्री, शिक्षिका उपानह् स्त्री ९१४ जोड़ा; बूट, चपल उपान्त न. १४५० समीप, नजीक उपाय पुं (ब.व.) ७३६ साम, दाम, भेद, दंड आ चार उपाय उपायन न. ७३७ दान, भेट, लांच (उपालिन्दक ) पुं १०१० बारणा आगळ करेलो ओटलो उपावर्तन न. ९४७ (शि. ८४) देश, माणसोनी वस्तीवाळो देश उपाशकदशा स्त्री (ब.व.) २४४ ७मुं अंग उपासङ्ग पुं ७८१ बाण राखवानुं भाभुं उपासन न. ७८८ (शे. १५२) शस्त्रकळानो
अभ्यास उपासना स्त्री ४९७ (शि. ३८) सेवा, भक्ति
उपोद्घात पुं १५१० ज्ञानपूर्वक
आरंभ - शरुआत
उमा स्त्री २०३ शंकरनी स्त्री, पार्वती उमा स्त्री १९७९ अळसी उमापति पुं १९९ शंकर, महादेव उमावन न. ९७७ बाणासुरनुं नगर उमासुत पुं २०८ कार्तिकेय, शंकरनो पुत्र उम्बर पुं १००९ घरनो उंबरो उम्बुर पुं १००९ घरनो उंबरो उम्य न. ९६७ अळसीनुं खेतर उरः सूत्रिकां स्त्री ६५७ नाभि सुधी लटकती माळा
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
' शब्दमाला • ५५ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ उरग पुं १३०३ सर्प, नाग
| उर्वरा स्त्री ९३९ ज्यां सर्व प्रकार(उरगभूषण) पुं १९९ शंकर, महादेव
धान्य थाय तेवी भूमि उरण पुं १२७६ घेटुं
| उर्वशी स्त्री १८३ उर्वशी नामनी अप्सरा, 'उरणाख्य' पुं ११५८ फुवांडियो,
स्वर्गनी वेश्या पुंवाडीआनुं वृक्ष | उर्वशीरमण पुं ७०१ पूरुरवा राजा, उरभ्र पुं १२७६ घेटुं
उर्वशीनो पति उररीकृत न. १४८९ स्वीकार करेलुं .. |'उर्वारु' स्त्री ११८९ काकडी उरश्छद पुं ७६६ बख्तर, कवच | 'उर्वालु' स्त्री ११८९ काकडी उरस् न. ६०२ छाती, बे हाथ वच्चेनो भाग | उर्वी स्त्री ९३५ पृथ्वी (उरसिज) पुं ६०३ स्तन
(उर्वीधर) पुं १८ (परि.) पर्वत, राजा उरसिल पुं ७९२ विशाल छातीवाळो भाग | (उर्वीभृत्) पु.१८ पर्वत, राजा उरस्य पुं ५५० पोतानाथी स्व स्त्रीमा उत्पन्न | उलक्का स्त्री ११०२ अग्निनी मोटी ज्वाला
थयेलो पुत्र, सगो पुत्र | उलन्द पुं २०० (शे. ४७) शंकर, महादेव उरस्वत् वि. ७९२ विशाल छातीवाळो उलप पुं १११८ विस्तार पामेल वेलो, उराह पुं १२४० कंईक सफेद अनें । |
गुच्छावाळी वेलडी ___काळी जंघावाळो घोडो | उलप पुं ११९४ एक प्रकारचें कोमल घास 'उरीकृत' न. १४८८ स्वीकारेखें | उलूक पुं १:३२४ घुवड उरु पुं १४३० विशाळ, मोटुं | उलूखल पुं ८१६ व्रतमां धारण करवा योग्य उरु .पुं १११४ (शे. १७४) वृक्ष, झाड -
उदुम्बरनो दंड उरुक्रम पुं २१९ (शे. ६५) विष्णु, नारायण | उलूखल न. १०१६ खांडणी, खांडणीयु उरुगाय पुं २१९ (शे. ६५) विष्णु, नारायण | 'उलूखलक' न. ११४२ गूगळनुं झाड उरुरीकृत न. १४८८ स्वीकार करेलुं - 'उलूपिन्' पुं १३४६ एक जातनुं माछलुं उरुवुक पुं. ११५० एरंडो
| उलूपी पुं १३४६ एक प्रकारनो मच्छ, शिशुमार उरुवूक पुं. ११५० एरंडो..
उलूलु पुं५१८ (शे. १०९) लग्नमां वपरातो उरोज पुं (द्वि:वं.) ६०३ स्तन ...
मांगलिक शब्द उर्सङ्ग पुं १०२७ (शे. १५८) पर्वत उल्का स्त्री ११०३ तेजनो समूह, उर्वङ्ग पुं १०७४ (शे. १६७) समुद्र ।
ज्वाला रहित अग्नि
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ५६
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द / लिंग / श्लोक./ अर्थ उल्ब पुं न. ५४० गर्भाशय, गर्भस्थान । उषित पुं १४८६ बळेलु उल्ब पुं न. ५४० शुक्र अने रुधिरनुं मिश्रण, | उषेश पुं २३० कामनो पुत्र..
. गर्भवेष्टन चर्म उष्ट्र पुं १२५४ ऊंट ... उल्बण न. १४६७ स्पष्ट
उष्ण पुं १५७ ग्रीष्म ऋतु, जेठ अने उल्मुक न. ११०३ अंगारो, उंबाडीयु
. अषाढमां . . उल्लकसन न. ३०६ रोमांच
उष्ण पुं ३८४ दक्ष, होशियार उल्लाघ पुं ४७४ नीरोगी ।
उष्ण वि. १३८५ उष्ण स्पर्श उल्लाप पुं २७५ शोक, भय वगेरेथी उष्णक पुं ३८४ दक्ष, होशियार
स्वरनुं बदलावं ते (उष्णवरण) न. ७१७ राजानु छत्र उल्लोच पुं६८१ चंदरवो
उष्णवीर्य पुं १३५० जलनो वांदरो, उल्लोल पुं १०७६ तरंग, पाणीना मोटा मोजा
शिशुमार मच्छ उशती स्त्री २७३ (शि. १८) खराब शब्द | उष्णांशु पुं ९५ सूर्य ..
अमांगलिक शब्द | उष्णागम पु १५७ ग्रीष्म ऋतु - जेठ उशनस् पुं ११९ शुक्र, दानवोनो गुरु
अने अषाढमां उशस् स्त्री १४३ (शे. २०) रात्रि . | उष्णिका स्त्री ३९७ राबडी, कांजी उशीर पुं. न. ११५८ काळा वाळानुं मूळ | उष्णीष पुं न. ६५१ मुगट उषणा स्त्री ४२१ (शे. १०३) पीपर उष्णीष पुं. न. ६६७ पाघडी, फेंटो उषर्बुध पुं १०९९ अग्नि
उस्त्र पुं ९९ किरण उषस् न. १३९ प्रभात काळ
उना स्त्री १२६५ गाय उषा स्त्री अ. १४३ रात्रि
उहार पुं १३५३ (शि. १२२) काचबो उषा स्त्री १२६५ गाय
. ऊ . उषा अ. १५३३ रात्रि
ऊढा स्त्री ५१३ पत्नी, परणेली स्त्री उषा अ. १५३६ निशांत, रात्रिनो छेडो, ऊत न. १४८७ सीवेलं, वणेखें __ प्रातःकाल
ऊधस् न. १२७२ आंचळ 'उषा' स्त्री १०१९ थाळी, तपेली ऊधस्य न. ४०४ दूध उषाकील पुं १३२५ (शे. १९३) कुकडो | ऊम् अ. १५७२ (शे. २०१) प्रश्नार्थ बतावनार (उषारमण) पुं २३० कामनो पुत्र । ऊरव्य पुं (ब.व.) ८६४ वैश्य
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
१३
- शब्दमाला • ५७ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ करीकृत न. १४८८ स्वीकार करेलं ऊर्ध्वलिङ्ग पुं १९६ शंकर, महादेव .. करु पुं स्त्री ६१३ साथळ
ऊर्ध्वलोक पुं ८७ स्वर्ग करुज स्त्री ८६४ वैश्य . ऊर्मि पुं स्त्री १०७५ पाणीना मोजा, लहेरो
— स्त्री ७९६ (शि. ७०) पराक्रम ऊर्मिका स्त्री ६६३ वींटी, वेढ कर्ज पुं.१५५ कार्तिक मास. ऊर्मिमत् न. १४५७ वांकुं सज पुं स्त्री ७९६ पराक्रम
ऊल्ब पुं न. ५४० शुक्र अने रुधिरनुं बर्जस् न. ३०० उत्साह, वीररसनो ..
मिश्रण, गर्भवेष्टन चर्म स्थायी भाव . | 'ऊर्व' पुं ११०० वडवानल ऊर्जस्वत् वि. ७९२ (शि. ६९) अतिशय | ऊष पुं ९४० खारी माटी
पराक्रमी | ऊषण न. ४१९ काळा मरी ऊर्जस्विन् वि. ७९२ अतिशय पराक्रमी ऊषणा स्त्री ४२१ (शे. १०२) पीपर कर्जस्वल पुं ७९२ अतिशय पराक्रमी ' ऊपर न. ९३९ अनाज न ऊगे तेवी भूमि, वर्णनाभ पुं १२१० करोळियो, लूता . . उखर भूमि कर्णायु पुं ६७० उननुं वस्त्र, कांबल (ऊष्म) पुं१५७ ग्रीष्मऋतु, जेठ अने अषाढमां गर्णायु पुं १२७६ घेटुं. .. ऊष्मक पुं १५७ ग्रीष्मऋतु, जेठ । अर्ध्व पुं ४९२ ऊभेलो
अने अषाढमां ऊर्ध्वक पुं २९३ ऊंचा मुखवाळु मृदंग ऊष्मन् पुं ११०२ गरमी, हूंफ कार्यकच पुं:१२२ (शे. १७) केतुग्रह उष्मायण न. १५७ (शे. २५) ग्रीष्मऋतु, ऊर्ध्वकर्मन् पुं २१९ (शे. ६८) विष्णु,
जेठ अने अषाढमां नारायण | ऊह पुं ३११ युक्तिपूर्वक विचारवं ते, अर्ध्वक्षिप्त न. १४८२ ऊंचे फेकेलं
बुद्धिनो पांचमो गुण ऊर्ध्वजानुक पुं ४५५ ऊंचा ढींचणवाळो | ऊह न. ३२३ विचारणा ऊर्ध्वज्ञ पुं ४५६ ऊंचा ढींचणवाळो | ऊहा स्त्री ३११ (शि. १९) युक्तिपूर्वक कजु पुं ४५५ ऊंचा ढींचणवाळो
विचारवं ते, बुद्धिनो पांचमो गुण अर्धन्दम पुं.४९२ ऊभेलो. .. (ऊहा) स्त्री ३२३ विचारणा (ऊर्ध्वदेहिक) न. ३७४ मरेलानी पाछळ
.ऋ . - मृत्युना दिवसे. दान करवू ते | ऋण न. १९२ धन
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ५८
NEESH
-
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द / लिंग / श्लोक./ अर्थ ऋक्थ न. १९२ धन
ऋषभ पुं २९ प्रथम तीर्थंकर . ऋक्ष न. १०८ नक्षत्र, तारा
ऋषभ पुं १२५६ बळद ऋक्ष पुं १२८९ रीछ
ऋषभ पुं१४०१ सात स्वरमां बीजा स्वरनुं नाम ऋग्विद् पुं ८१९ ऋग्वेद जाणनार ब्राह्मण ऋषभ पुं १४४० आ शब्द उत्तरपदमां (ऋग्वेद) पुं २४९ वेदनो प्रकार, ऋग्वेद | लगाडवाथी प्रशंसावाचक शब्द बने छे (आ ऋच् पुं २४९ ऋग्वेद ।
शब्दनुं लिंग विशेष्य प्रमाणे बदलातुं नथी) ऋचीष न. १०२० लोढी, कलाडं ऋषि पुं ७६ साधु, मुनि ऋजीष न. १०२० लोढी, कैलाडु ऋषिकुल्या स्त्री १०८२ गंगा नदी ऋजु पुं ३७५ सरळ
ऋष्टि पुं. स्त्री ७८२ तलवार | ऋजु पुं १४५६ सरळ, सीधुं . 'ऋष्य' पुं १२९४ एक प्रकारनी हरणनी जाति (ऋजुरोहित) न. १७९ इन्द्रनुं सरळ धनुष्य | (ऋष्यकेतु) पुं २३० कामनो पुत्र ऋण न. ८८१ करज, देवू
'ऋष्यप्रोक्ता' स्त्री ११५१ कौवच ऋत न. २६४ सत्य, साधु
ऋष्याङ्क पुं २३० कामनो पुत्र ऋत न. ८६६ खेतरमां पडेला दाणा,
____ मंजरीने ग्रहण करवू ते | एक पुं ८७३ एक संख्या ऋतु स्त्री १५५ ऋतु ।
एक पुं १४५७ एकलो. ऋतु पुं ५३६ स्त्रीना रजस्नो काल | एक पुं १४६८ भिन्न, जुईं ऋतुमती स्त्री ५३५ रजस्वला स्त्री . एकक पुं १४५७ एकलो ऋतुवृत्ति पुं १५९ (शे. २६) वरस | एककुण्डल २२४ बळदेव ऋते अ. १५२७ विना, सिवाय
एककुण्डल पुं १३०७ (शि. ११६) ऋद्ध पुं ३५७ धनाढ्य, पैसादार
शेषनाग 'ऋद्ध' न. ११८३ मसळेलुं अनाज एकगुरु पु ७९ गुरुभाइ, सहाध्यायी ऋद्धि स्त्री ३५७ संपत्ति, समृद्धि | "एकतर' पुं १४६८ जुहूं, भिन्न ऋभु पु ८८ (ब.व.) देवो, देवता एकतान न. १४५८ एकाग्र ऋभुक्षिन् पुं १७२ इन्द्र
एकताल पुं १४१० गीत वाजींत्र आदिनुं ऋश्य पुं १२९४ एक प्रकारनी हरणनी जाति
सरखापणुं ऋषभ पुं २६ प्रथम तीर्थंकर | एकदन्त पुं २०७ गणेश, विनायक, गणपति
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
__ शब्दमाला . ५९ -
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ एकदा अ. १५४२ (शे. २०४) एक साथे, | एकशङ्ग २१९ (शे. ७६) विष्णु, नारायण
एक समये | एकसर्ग न. १४५८ एकाग्र एकदा अ. १५४२ (शे. २०४) बीजे वखते | एकहायनी स्त्री १२७२ एक वरसनी गाय
एकदृश् पुं १९६ शंकर, महादेव | एकाकिन् पुं १४५७ एकलो । एकदृश् पुं ४५३ काणो, एकाक्ष (एकाक्ष) पुं ४५६ काणो, एक आंखवाळो एकदृश् पुं १३२२ कागडो
एकाग्र न. १४५८ एकाग्र एकदृश् पुं २१९ (शे. ६६) विष्णु, नारायण | 'एकाग्य' न. १४५८ एकाग्र एकधुर पुं १२६२ एक धोंसरीने वहन एकाङ्ग पुं ११७ (शे. १४) मंगल ग्रह
करनार बळद | एकाङ्ग पुं २१९ (शे.. ७१) विष्णु, नारायण एकधुरीण पुं १२६२ एक धोंसरीने वहन | एकाङ्क न. ६४१ (शे. १३१) चंदन, सुखड़
करनार बळद | एकादशोत्तम पुं २०० (शे. ४६) शंकर, (एकनेत्र) पुं १९६ शंकर, महादेव
महादेव एकपत्नी स्त्री ५२८ पतिव्रता, स्त्री एकानसी स्त्री २०५ (शे. ५६) पार्वती एकपदी स्त्री ९८३ मार्ग, रस्तो। एकान्त न. ७४२ एकांत एकपदे अ. १५३२ एकदम, तत्काल' . एकान्त न. १५०६ अतिशय, घj एकपर्णा स्त्री २०५ (शे. ५२) शंकरनी. एकान्तदुःषमा स्त्री १३१ एकांते दुःखवाळो पत्नी, पार्वती
. छट्ठो आरो, एकपाटला स्त्री १०५ (शे. ५२) शंकरनी | एकान्त सुषमा स्त्री १२९ एकांते सुखवाळो पत्री पार्वती
पहेलो आरो एकपाद् पुं १९६ शंकर, महादेव एकायन न. १४५८ एकाग्र एकपाद् पुं २१९ (शे. ७५) विष्णु, कृष्ण | एकायनगत न. १४५८ एकाग्र एकपिङ्ग पुं १८९ कुबेरदेव
एकावली स्त्री ६६१ एक सेरनो हार, कंठी एकभू पुं १०५ (शे. १४) चन्द्रमा, चन्द्र | एड पुं ४५४ बहेरो एकयष्टिका स्त्री ६६१ एक शेरनो हार, एडक पुं १२७६ घंटुं
.... कंठी ... | एडगज पुं ११५८ कुंवाडियो, एकवर्षा स्त्री १२७२ एक वरसनी गाय
पुंवाडीआनुं वृक्ष एकशफ पुं १२३३ (शे. १८०) घोडो । एडमूक पुं ३४८ बहेरो अने मूगो
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
- अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ६० शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ एडूक पुं १००३ जेमा हाडका राखवामां | एषण पुं ७७९ लोढा, बाण . .
आव्या होय तेवी भींत । एषणा स्त्री ३८८ मांगणी करवी एण पुं १२९४ एक प्रकारचें हरणं एषणी न. ९२४ व्रण शोधवानुं - एणभृत् पुं १०५ चंद्र, चंद्रमा
___ फोडवानुं शस्त्र एत पुं १३९८ काबर चीतरो वर्ण, तरेहवार वर्ण
.. . ऐ .. एतन पुं १३६८ बहारनो श्वास, निःश्वास | ऐकागारिक 'पुं ३८२ चोर एतन पुं १३४५ (शे. १९६) हजार ऐकाग्र न. १४५८एकाग्र
दाढावाळो मच्छ | (ऐडविड) पुं १८९ कुबेर देवता एतर्हि अ. १५३० हमणा, हाल . | ऐतिह्य न. २५९ इतिहास, एतस पुं ८१३ ब्राह्मण
- . जूना जमानानी वात एध पुं ८२७ लाकडा, वळतण ऐन्द्रलुप्तिक पुं.४५२ टालीयो एधस् न. ८२७ लाकडा, बळतण । ऐन्द्रि पुं ७०९ अर्जुन .. एधित न. १४९५ घणुं वधेलु, प्रौढ । ऐन्द्री स्त्री ११३ जयेष्ठा नक्षत्र एनस् न. १३८० पाप, अशुभ
| (ऐन्द्री) स्त्री १६९ पूर्वदिशा एरण्ड पुं ११५० एरंडो
ऐरावण पुं १७७ इंद्रनो हाथी, ऐरावण हाथी 'एरावत' पुं ११४३ नारंगीनुं झाड | ऐरावत पुं न. १७७ इंद्रनो हाथी, एर्वारु स्त्री ११८९ काकडी
ऐरावण हाथी 'ए'लु' स्त्री ११८९ काकडी ऐरावत पुं १७० पूर्व दिशानो दिग्गज 'एलगज' पुं ११५८ कुंवाडियो ऐरावत पुं न. १८० इन्द्रनुं लांबु अने एव अ. १५४२ (शे. २०१) निश्चय अर्थ
सरळ धनुष्य बतावनार अव्यय | | ऐरावत न. ९४६ ऐरावत क्षेत्र एव अ. १५४२ (शे. २००) सरखापणुं | 'ऐरावत' पुं ११४३ नारंगी, झाड
बतावनार अव्यय | ऐरावती स्त्री ११०४ वीजळी एवम् अ. १५४२ (शे. २०१) निश्चय अर्थ | ऐल पुं ७०१ पुरूरवा रॉजा, उर्वशीनो पति
बतावनार अव्यय | ऐलविल पुं १८९ कुबेरदेवता एवम् अ. १५४२ (शे. २००) सरखापणुं | ऐशानज (ब.व.) पुं ९३ बीजा देवलोकमां बतावनार अव्यय ।
उत्पन्न थयेल देव
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ ( ऐशानी ) स्त्री १६९ - ईशान खूणो (ऐश्वर्य) न. २०२ अणिमा वगेरे आठ ऐश्वर्य
ऐषमस् अ. १५४२ ( शे. २०५) चालतुं वर्ष • ओ •
६१
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ औदरिक पुं ४२८ उत्कर्षनी इच्छारहित, भूखथी पीडायेलो, मात्र पोतानुं ज पेट भरनार औदरिक पुं ४५० (शि. ३२) मोटा पेटवाळो
औदश्वित न. ४११ अर्धा पाणीवाळा दहीं थी संस्कारित द्रव्य
ओकस् न. ९९१ घर
ओघ पुं २९२ शीघ्र गतिवाळं नृत्यादि ओघ पुं १०८७ प्रवाह ओघ पुं १४११ समूह समुदाय ओङ्कार पुं २५० एक मंत्र बीज ओजस् न. ७९६ पराक्रम ओण्ड्र पुं ९६१ केरळ, (मलबार) ओतु पुं १३०१ बिलाडो
ओदन पुं न. ३९५ भात
ओम् अ. १५४० स्वीकार जणावनार, हा औदुम्बर न. १०३९ ( शि. ९१ ) त्रांबु औदुम्बर पुं ८१६ उदुम्बर, व्रतमां धारण
ओषण पुं १३८९ कटुरस, तीखुं ओषधि स्त्री १११७ फळ परिपकव थतां जे वृक्ष नाश पामे छे ते घउं डांगर, जव वगेरे ओष्ठ पुं. ५८१ होठ
• 37. औक्षक न. १४१६ बळदनो समूह औजस न. १०४५ (शे. १६३) सोनुं औड्रपुष्प न. ११४७ जपा पुष्प, जासुद ( औत्तानपाद) पुं १२२ ध्रुव ( औत्तानपादि) पुं १२२ ध्रुव : औत्सुक्य न. ३१४ उत्सुकता, उत्साह औदनिक पुं ७२२ रसोइयो
औदश्वित्क न. ४११ अर्धा पाणीवाळा दहींथी संस्कारित द्रव्य
औदात्त्य न. ६५ उच्चवृत्तिपणुं,
A
प्रभुवाणीनो बीजो गुण
औदार्य न. ६९ तुच्छता विनानी वाणी, प्रभु - वाणीनो २३मो अतिशय
औदार्य न. ५०९ वगर महेनते प्राप्त थनार सात सात्त्विक अलंकार पैकी स्त्रीनो बीजो अलंकार
करवा योग्य वृक्षनो दंड (औद्दालक) न. १२१४ मधनी एक जाति औपगवक न. १४१६ उपगुना वंशनो समुदाय ( औपपातिक) न. २४५ प्रथम उपांग सूत्र औपम्य न. १४६३ उपमा, समानपणुं औपयिक न. ७४३ योग्य, न्याययुक्त औपरोधिक पुं ८१५ पीलुनो दंड औपवस्त न. ८४२ (शि. ७३) उपवास औपवस्त्र न. ८४२ उपवास औपवाह्य पुं १२२२ (शि. ११०) राजाने बेसवा योग्य हाथी
"
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ६२
-
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ औमीन न. ९६७ अळसी- खेतर। क न. १०७० (शि. ९५) पाणी औरभ्र पुं ६७० उननुं वस्त्र, कांबल. | कंस पुं २२० विष्णुनो शत्रु औरभ्रक न. १४१७ घेटाओनो समूह कंस पुं न. १०२४ पाणी पीवानुं पात्र, औरस पुं ५५० पोतानाथी स्वस्त्रीमां उत्पन्न
. प्यालो थयेल पुत्र | (कंस) न. १०४९ कांसु और्ध्वदेहिक न. ३७४ मरेलानी पाछळ मरण | कंसक न. १०५७ एक जातनी हीराकसी
दिवसे जे पिंडादि दान कर ते (कंसजित्) पुं २२१ विष्णु और्ध्वदैहिक न. ३७४ (शि. २५) मरेलानी | कंसोद्भवा स्त्री १०५६ सौराष्ट्र देशनी माटी, पाछळ मरण दिवसे जे पिंडादि दान करवू ते
. फटकड़ी और्व पुं ११०० वडवानल, समुद्रनो अग्नि | ककुद् १२६४ (शि. ११२) बळदना बे और्वशेय पुं १२३ अगस्त्य ऋषि
खभा उपरनो टेकरो औलूक्य न. ८६२ वैशेषिक दर्शनकार | ककुद पुं न. १२६४. बळदना बे औशीर न. ६८५ शयन अने आसन
खभा उपरनो टेकरो औषध पुं न. ४७२ दवा
ककुदावर्त पुं १२४३ (शि. १८१) विशिष्ट औषधि स्त्री १११७ फळ परिपकव थतां जे
___ आवर्तवाळो घोडो वृक्ष नाश पामे छे ते घउं, डांगर, जव वगेरे | ककुदिन् पुं १२४३ (शे. १८१) विशिष्ट औषधिगर्भ पुं १०५ (शे. १२) चंद्रमा,
. आवर्तवाळो घोडो
चंद्र | ककुद्यत् पुं १२५७ जुवान बळद 'औषधी' स्त्री ११९७ घउं, डांगर, ककुद्यती स्त्री ६०७ केड
___ जव वगेरे धान्य ककुभ् स्त्री १६६ दिशा . औषधीपति पुं १०४ चंद्रमा, चंद्र ककुभ पुं २९१ वीणानो नीचेनो भाग (औषधीश) पुं १०४ चंद्रमा, चंद्र। ककुभ पुं ११३५ सादड़ानुं झाड़, अर्जुन वृक्ष औष्ट्रक न. १४१६ ऊंटनो समूह | कक्कोल न. ६३८ कंकोल, यक्षकर्दममांनी . क .
एक वस्तु क पुं २११ ब्रह्मा
कक्कोलक न. ६४६ कंकोल क न. ५६६ मस्तक
कक्खट पुं १३८६ कठोर स्पर्श, निष्ठुर, क न. १०६९ पाणी
कठिन (विशेष्य साथे त्रि.)
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला • ६३ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ • | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कक्ष 'पुं १११० मोटुं जंगल
कङ्केल्लि स्त्री ११३५ आसोपालव, झाड, कक्षा स्त्री पुं ५८९ काख
. अशोकनुं वृक्ष कक्षा स्त्री ६७५ वस्त्रनो छेडो, काछड़ी कगु स्त्री ११७६ कांग, पीळा चोखा कक्षा स्त्री १४६३ उपमा, समानपणुं कङ्गुनी स्त्री ११७६ कांग, पीळा चोखा कक्षा स्त्री १२३२ (शि. ११०) हाथीनी केड 'कङ्ग' स्त्री ११७६ कांग, पीळा चोखा
उपर बांधवानो चामडानो दोर | कच पुं ५६७ केश, वाळ कक्षापट पुं ६७६ लंगोटी
कचश्मश्रुनखाप्रवृद्धि स्त्री ६३ दाढीकक्षापुट पुं६७६ (शि. ५५) लंगोटी । मूछना वाळ अने नख न वधे तेवो कक्षीकृत पुं १४८९ (शि. १३४) स्वीकार | तीर्थंकरनो अतिशय
करेलुं | कच्चर न. १४३५ मलिन, मेलं कक्षीवत् पुं ८५३ स्फोटायन, व्याकरणना | कच्चित् अ. १५४० ईष्ट प्रश्न जणावनार
महाविद्वान ऋषि कच्छ पुं ९५३ जलथी व्याप्त देश कक्ष्या स्त्री १२३२ हाथीनी केड उपर कच्छ पुं. १०७७ तीर, किनारो
बांधवानो चामड़ानो दोर | कच्छप पुं १९३ नव निधि पैकी कखटी स्त्री १०३७ (शि. ९१) धोळी धातु,
पांचमो निधि . खडी कच्छप पुं १३५३ काचबो कङ्क पुं ७०७ युधिष्ठिर
| कच्छपी स्त्री २८८ सरस्वतीनी वीणी कडू पुं १३३३ कंक नामर्नु पक्षी जेना कच्छपी स्त्री १३५३ काचबी
पीछाथी बाणनी पुंख थाय छे | कच्छा स्त्री ६७५ वस्त्रनो छेडो, काछड़ी कडूट पुं ७६६ बख्तर, कवच कच्छाटिका स्त्री ६७५ वस्त्रनो छेडो, कङ्कटीक पुं २०० (शेष ४२) शंकर
काछडी कङ्कण न. ६६३. कडु, वलय, बंगडी (कच्छाटी) स्त्री ६७५ वस्त्रनो छेडो, 'कङ्कणी' स्त्री ६६५ घूघरी
काछडी कङ्कत पुं ६८८ कांसको, कांसकी कच्छुरपुं ४६० खस अने खरजवाना रोगवाळो कङ्कपत्र पुं ७७८' बाण ।
कच्छू स्त्री ४६४ खरजवा, खरजवं कडूमुख पुं ९०९ साणसी, चीपीयो कज्जल न. ६८६ काजळ कङ्काल. पुं. न. ६२८ हाडपिंजर | कज्जलध्वज पुं ६८६ दीवो ।
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ६४ .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कञ्चुक पुं न. ६७४ चोळी, कांचळी वगेरे | कटुकाण पुं १३३० टीटोडी कञ्चुक पुं न. ७६७ चोळी, योद्धा वगेरेनुं । | कटोलवीणा स्त्री २९० चंडालनी वीणा
- छातीनुं सुतराउ बख्तर | कट्वर पुं ३५० अत्यंत खराब . कञ्चुक पुं. न. १३१५ सापनी कांचळी | कट्वर न. ४०९ (शे. १००) पा भागना कञ्चुकिन् पुं ७२७ अंतःपुरनो रक्षक
.. पाणीवाळु दहीं कञ्चुकिन् पुं १३०४ साप ....... कठिन पुं १३८७ कठोर स्पर्श, निष्ठुर कञ्चुलिका स्त्री ६७४ चोळी, कांचळी कठिनी स्त्री १०३७ धोळी धातु, खडी कट पुं. न. ६०७ केड ... 'कठिलक' पुं ११८८ कारेली कट त्रि. १०१७ सादडी, चटाई कठोर पुं १३८७ कठोर स्पर्श, निष्ठुर कट पुं १२२५ हाथीनु गंडस्थळ कड पुं ३४९ (शे. ९३) मूंगो कटक पुं ६६३ कडु, वलय, बंगडी
| कडङ्गर पुं ११८२ पराळ वगेरेनो भूको. कटक पुं न. ७४६ लश्कर
कडार पुं १३९७ लाल मिश्रित पीळो रंग कटक पुं न. १०३३ पर्वतनो मध्यभाग (कडिन्दिका) स्त्री २५८ आन्वीक्षिकी कटपू पुं २०० (शे. ४८) शंकर, महादेव
- वि. सर्व विद्या 'कटल्लक' पुं ११८८ कारेला, कारेली कण पुं स्त्री १४२७ लव, लेश, अल्प कटाक्ष पुं ५७८ वांकी नजरे जोवू ते (कणति) स्त्री १४०८ दुःखी माणसनो कटाटङ्कपुं २०० (शे. ४८) शंकर, महादेव .
आर्तनाद कटाह त्रि. १०२२ लोहीनी कडाई, तवी | कणय पुं ७८७ (शे. १५१) केवल लोढार्नु कटाह पुं. १२८३ (शेष १८३) पाडो ।
बनेल शस्त्रविशेष कटि स्त्री ६०७ केड
कणा स्त्री ४२१ पीपर कटिप्रोथ पुं (द्वि.व.) ६०९ कुला, धगडा | कणा स्त्री ४२२ जीरु कटिमालिका स्त्री ६६४ (शे. १३५) स्त्रीनी | कणाद पुं.८६२ (शि. ७६) वैशेषिक शास्त्रकार
केडनो कंदोरो | कणित न. १४०८ दुःखथी पीडितनो आर्तस्वर कटिलक पुं ११८८ कारेला, कारेली कणिश न. पुं. ११८१ कणशखें कटिसूत्र न. ६६४ स्त्रीनी केडनो कंदोरो | कणिसावर्जन न. ८६५ धान्यनी मंजरी, कटीर न. ६०७ केड
. • शींग वगेरे ग्रहण कर ते कटु पुं १३८९ ती, कटुरस 'कणिष' पुं ११८१ कणसतुं
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
NEELERS
शब्दमाला • ६५ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ .. |शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कण्टक पुं ६२ कांटा ऊंधा थई जाय ते, कत्तृण न. ११९१ रोहिडो, एक जातनुं तीर्थकरनो दशमो अतिशय
सुगंधी घास कण्टक पुं न. ३०५ रोमांच
कथङ्कथिकता स्त्री २६३ प्रश्न कण्टकारिका स्त्री ११५७ बेठी भोंय रीगणी | कथम् अ. १५४२ (शे. २०५) केवी रीते कण्टकाशन पुं १२५४ ऊंट
कदक पुं ६८१ चंदरवो कण्ठ पुं ५८८ गर्छ
कदध्वन् पुं ९८४ खराब रस्तो कण्ठकूणिका स्त्री २८७ वीणा, सारंगी | कदन न. ३७० हिंसा कण्ठबन्ध पुं. १२३२ हाथीने गळे कदम्ब पुं १०५४ माक्षिक धातु, स्वर्ण बांधवानुं बंधन
अथवा रौप्य माक्षिक कण्ठभूषा स्त्री ६५७ डोकनुं आभूषण,
| कंदम्ब पुं ११३८ कदंब वृक्ष कंठी वगेरे कदम्बक पुं ११८० सरसव कण्ठाग्नि पुं १३१७ (शेष १८७) पक्षी | कदम्बक न. १४११ समूह, समुदाय कण्ठिका स्त्री ६६२. एक सेरनो हार, कंठी | कदर्य पुं ३६८ कंजुस माणस - कण्ठीरव पुं १२८३ सिंह
'कदल' पुं ११३६ केळ कण्ठेकाल पुं १९५ शंकर, महादेव. कदलिन् पुं १२९४ हरणनी एक जात : कण्डन न. १०१७ धान्य वगेरे खांडवं ते | कदली स्त्री ११३६ केळ कण्डरा स्त्री ६३१ महानायु, मोटी नस कदली स्त्री १२९४ हरणनो एक प्रकार 'कण्डुरा' स्त्री ११५१ कौवच । | कदाचित् अ. १५३३ कोईक बखत कण्डू स्त्री ४६४ खरज, खरजवं. | कदुष्ण पुंविशेष्य साथे त्रि. १३८६ थोडं गरम कण्डूति स्त्री ४६४ (शि. ३३) खरज, खरजवं| कंद्रु पुं १३९७ लाल मिश्रित पीळो वर्ण कण्डूयन न. ४६४. खरज, खरजर्बु कद्वद पुं ३४७ दुष्टवादी, खराब बोलनार कण्डूया स्त्री ४६४ खरज, खरजवं. (कद्वर) पुं ३५० अत्यंत खराब 'कण्डूरा' स्त्री ११५१ कौवच। | कनक न. १०४३ सोनुं कण्डोलक पुं १०१७ टोपलो, टोपली, कनकाध्यक्ष पुं ७२३ सुवर्ण उपरनो . .. करंडीयुं
.. अधिकारी 'कण्व' न. ९०४ सुराबीज, जेमाथी मद्य | कनकालुका स्त्री ७१८ सोनानी झारी, . .. बने छे तेवां बीज।
कळश
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
. अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ६६ .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . | शब्द./ लिंग / श्लोक / अर्थ कनकाह्वय पुं ११५१ धतुरो कन्धरा स्त्री ५८६ 'डोक कनन पुं ४५३ काणो
कन्धरामध्य न. ५८७ डोकनो मध्यभाग कनिश न. ११८१ (शि. १०७) कणसलुं कन्यकुब्ज न. ९७३ कान्यकुब्ज, कनिष्ठ पुं५५२ नानो भाई
.. कनोज देश कनिष्ठ न. १४२८ (शि. १२८) अत्यंत थोड़ें, | कन्यस पुं ५५२ (शे. ११६) नानो भाई
घणुं नानुं |कन्या स्त्री ५१० कुमारी कनिष्ठा स्त्री ५९३ टचली आंगळी । | (कन्या) स्त्री ११६ कन्या राशि कनी स्त्री ५१० कुमारी.. . | कन्याकुब्ज न. ९७४ कान्यकुब्ज, कनीनिका स्त्री ५७५ आंखनी कीकी
कनोज देश कनीनिका स्त्री ५९३ टचली आंगळी कपट न. पुं. ३७८ छळ, कपट कनीयस् पुं ५५२ नानो भाई | कपर्द पुं २०० शंकरनी जटा कनीयस न. १४२८ अत्यंत थोडं, घणुं नानुं | कपर्द पुं १२०६ कोडी कनीयस न. १०४० तांबु
| कपर्दिन् पुं १९६ शंकर, महादेव कन्तु पुं २२८ (शि. १६) कामदेव कपाट पुं न. स्त्री १००७ कमाड, बार| कन्द पुं. न. ११६६ कमळ वगेरेनुं मूळ | कपाल पुं. न. ६२७ कपाळ, कन्द पुं. न. ११८९ सूरण कन्द | . माथानी खोपरी कन्दर पुं न. स्त्री १०३३ कृत्रिम गुफा | कपालभृत् पुं १९९ शंकर, महादेव कन्दराकर पुं १०२७ (शे. १५८) पर्वत (कपालिन्) पुं १९९ शंकर, महादेव कन्दर्प पुं २२८ कामदेव
कपालिनी स्त्री २०६ चामुंडा कन्दर्पा स्त्री ४५ श्री धर्मनाथ भगवाननी | कपि पुं १२९१ वांदरो शासनदेवी
कपि पुं ९८ (शेष ९) सूर्य 'कन्दलिन्' पुं १२९४ हरणनी एक जात | कपि पुं २१९ (शे. ७५) विष्णु, नारायण कन्दली स्त्री पुं. न. १२९४ हरणनी कपि पुं १२१८ शेष(१७७) हाथी
एक जात 'कपिकच्छ' स्त्री ११५१ कौवच कन्दु पुं स्त्री. ९२१ लोढानु वासण, तवी, | कपिकच्छू स्त्री ११५१ कौवच
कडाई वगेरे कपित्थ पुं ११५१ कोठं कन्दुक पुं न. ६८९ दडो . | कपिध्वज पुं ७०९ अर्जुन
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कपिल पुं १३९६ लाल मिश्रित पीळो वर्ण कपिल पुं २१९ ( शेष ७०) विष्णु, नारायण कपिल पुं १२८० कूतरो
कपिला स्त्री १०४८ एक जातनुं पित्तळ कपिलाञ्जन पुं २०० (शेष ४७) शंकर, महादेव
कपिलोह न. १०४७ पित्तळ
कपिश पुं १३९६ लाल मिश्रित पीळो वर्ण कपिशीर्ष न. ९८१ किल्लाना कांगरा 'कपीतन' पुं ११५२ जंगली आंबो 'कपूय' पुं १४४३ अधम, हलकुं कपोणि पुं ५९० (शि. ४६ ) कोणी कपोत पुं १३३९ कबूतर कपोतपाली स्त्री १०१० कबूतरखानुं, लाकडानी परबडी कपोताभ पुं १३९४ कबूतरना जेवो. रंग कपोल पुं ५८२ गालनी पासेनो भाग कपोली स्त्री १६४ ढींचणनो आगलो भाग कफ पुं ४६२ आयुर्वेद प्रमाणे शरीरनी त्रण धातुमाथी एक धातु, कफ
कफकूर्चिका स्त्री ६३३ लाळ कफणि स्त्री ५९० कोणी ( कफाणि) स्त्री ५९० कोणी कफिन पु. ४६० सळेखम के कफना रोगवाळो
• ६७
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कबन्ध न. १०७० पाणी कबर पुं १४६९ मिश्रित, एकटुं थयेलुं कबरी स्त्री ५७० केशरचना, अंबोडो 'कबित्थ' पुं १९५१ कोठ, कोठी कमठ पुं १३५३ काचबो कमण्डलु पुं न. ८१६ संन्यासीनुं जळपात्र कमन पुं २२१ ब्रह्मा कमन पुं २२७ कामदेव कमन पुं ४३४ (शि. ३१) कामी,
वासनायुक्त
कमनच्छद पुं १३३३ कंकपक्षी कमनीय न. १४४५ सुंदर, मनोहर 'कमन्ध' न. १०७० पाणी
कमर पुं ४३४ कामी कमल न. १०६९ पाणी कमल न. ११६० कमळ (कमलजन्मन्) पुं २१३ ब्रह्मा कमला स्त्री २२६ लक्ष्मी कमलिनी स्त्री ११६० (शि. १०५) कमळनो वेलो. कमलोत्तर न. ११५९ कसुंबो, कसुंभ कमितृ पुं ४३४ कामी कम्प पुं ३०६ कंप, ध्रुजवुं ते कम्पन न. १४५५ चपल, अनित्य
कम्पाक पुं ११०६ वायु, पवन कम्पित न. १४८१ कंपेलुं
कफोणि स्त्री ५९० कोणी
कम्प्र न. १४५५ अनित्य
कबन्ध पुंन. ५६५ नाचतुं ( धड़कतुं ) धड । कम्बल पुं स्त्री ६७० ऊननुं वस्त्र, कंबल
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ६८ । शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कम्बल पुं १३११ एक प्रकारनो नाग | करट पुं १२२५ हाथीनुं गंडस्थळ कम्बल न. १०७० (शेष १६५) पाणी करट पुं १३२२ कागडो कम्बलिवाहक न. पुं ७५३ बळदगाडी करट न. ६४५ (शे.. १३२) केशर कम्बि स्त्री १०२१ कडछी
(करट) न. २८७ मृदंग, ढोल, तबला वगेरे 'कम्बी' स्त्री १०२१ कडछी
करटा स्त्री. १२६९ कष्टथी दोही शकाय कम्बु पुं न. १२०४ शंख
तेवी गाय कम्बुग्रीवा स्त्री ५८६ त्रण रेखानाळी डोक, करटिन् पुं १२१७ हाथीं
शंखाकार डोक करटु पुं १३३७ अशुभ बोलनार एक पक्षी 'कम्भारी' स्त्री ११४३ सीवण नामनी वनस्पति | करण न. ८२ योगर्नु त्रीजुं अंग, आसन, कम्र पुं ४३४ कामी
.. पद्मासन वगेरे कम्र न. १४४५ सुंदर, मनोहर | करण न. ५६३ शरीर कर (परि) पुं ५ आ शब्द लगाडातां | करण पुं ८९७ वैश्य पुरुष अने शूद्र स्त्रीथी जनकवाचक शब्द बने छे.
, उत्पन्न थयेल मनुष्य कर पुं १०० किरण .
करण न. १३८३ चक्षु वगेरे इन्द्रिय कर पुं ५९१ हाथनो पंजो
करण पुं ४८४ (शे. १०७) लेखक, लहियो कर पुं ७४५ महेसुल.
करण न. ५१८ (शेष १११) लग्न समये कर पुं १२२४ हाथीनी सूंढ
हाथमां लेप करवो ते करक पुं न. स्त्री १६६ पाणीना करा | करणत्राण न. ५६७ मस्तक करक पुं न. १०२१ झारी, नानुं पाणीनुं पात्र | करतोया स्त्री १०८५ पार्वतीना विवाहमां 'करकट' पुं १३५२ करचलो
कन्यादानना जळथी उत्पन्न थयेली नदी करकपात्रिका स्त्री १०२५ चामडानी झारी, | करपत्रक न. ९१८ करवत
चामडा- पात्र | करपाल पुं ७८२ (शे. १४६) तलवार करङ्क पुं ६२८ हाडपिंजर | करभ पुं ५९२ हाथना कांडाथी टचली करक पुं १०२२ नाळियेरनी काचली
आंगळी सुधीनो भाग करज पुं ५९४ नख
करभ पुं १२५५ त्रण वरसनो ऊंट 'करज' पुं ११४० करंज वृक्ष करभूषण न. ६६२ पोंची, कडु के बंगडी करञ्ज पुं ११४० करज वृक्ष, करमदानुं झाड | करमाल पुं ११०४ धूमाडो
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • ६९
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ करम्ब पुं १४६९ मिश्रित, एकहुं थयेलं | करिन् पुं १२१७ हाथी करम्ब पुं ३९८ (शे. ९६) दहीं छांटेलो करीर पुं न. १०१९ घडो, कळश
साथवो, करंबो | करीर पुं न. ११५० केरडो करम्भ पुं ३९९ दहीं छांटेलो साथवो, | करीर न. ११८३ वंश वगेरेनां अंकुर 'करंबो
करीष न. पुं. १२७३ सुकुं छाण (कररुह) पुं ५९४ नख . करीषाग्नि पुं ११०१ छाणनो अग्नि करवाल पुं ७८२ तलवार
करुण पुं २९४ नव रसमांनो एकरस करवालिका स्त्री ७८५ नानी तलवार, करुण पुं ११४९ कुटज वृक्ष
कटारी करुणा स्त्री ३६९ दया, अनुकंपा करवीर न. ९८९ स्मशान
करुणापर पुं ३६८ दयाळु करवीर पुं ११३७ कणेर
करेटु पुं १३३७ अशुभ बोलनार करवीरक पुं ११९७ एक प्रकारनु
एक जात- पक्षी स्थावर विष करेणु पुं स्त्री १२१८ हाथी करवीरक पुं २०९ (शे. ६३) कार्तिकेय, | करेणुभू पुं ८५३ पालकाप्य ऋषि
शंकरनो पुत्र | करोटि स्त्री ६२६ माथार्नु हाडकुं, करोड करवीरा स्त्री १०६० मणशील धातु 1(करोटी) स्त्री ६२६ माथार्नु हाडकुं, करोड करशाखा स्त्री ५९२ आंगळीओ . कर्क पुं १२३७ थोळो घोडो करशीकर पुं १२२३ हाथीनी सूंढमांथी | कर्कट पुं १३३४ कंक पक्षी
उडता पाणीना बिंदुओ | कर्कट पुं १३५२ जळचर, करचलो करशूक पुं ५९४ नख
(कर्कट) पुं ११६ कर्क राशि करहाट पुं ११६६ कमळ वगेरेनां मूल-कन्द | कर्कटी स्त्री ११८९ काकडी करात्ती स्त्री ५१३ (शि. ४०) पत्री, | "कर्कड' पुं १३५२ करचलो
...परणेली स्त्री | कर्कन्थू स्त्री ११३८ (शि. १०२) बोरड़ी करालिक पुं १११४ वृक्ष, झाड. कर्कन्धु स्त्री ११३८ बोरडी करालिक पुं ७८२ (शे. १४६) तलवार | कर्कर पुं ६२६ हाडकुं करालिका स्त्री २०५ (शे. ५९) पार्वती । (कर्कराटु) पुं १३३७ अशुभ बोलनार करि पुं १२१८ (शि. १०९) हाथी
एक पक्षी
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ७०
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कर्कराटुक पुं १३३७ अशुभ बोलनार | कर्णभूषण न. ६५५ काने पहेरवानुं ___एक पक्षी
- आभूषण कर्कराल पुं ५६९ गुंचळावाळा वाळ, कर्णमूल न. १२२५ हाथीना काननुं मूळ
वांका वाळ कर्णमूल न. ५७४ (शेष १२०) काननो कर्करी स्त्री १०२१ झारी, नानुं पाणी- पात्र |
मूळ भाग कर्करेटु पुं १३३७ अशुभ बोलनार कर्णमोटी स्त्री. २०६ चामुंडादेवी । एक पक्षी
कर्णलतिका स्त्री ५७४ काननो अग्रभाग कर्कश पुं १३८६ कठोर स्पर्श, निष्ठुर कर्णवेष्टक पुं. ६५६ कुंडल कारु पुं ११८८ कोळु
कर्णशष्कुली स्त्री ५७४ काननो पडदो, कर्कोटक पुं ११९० कंकोडी, तमालपत्र
- कानमा रहेल पोलाण 'कर्नूर' न. १०४४ सोनुं
कर्णसू पुं ९८ (शेष ९) सूर्य कर्ण पुं ५७४ कान
कर्णादर्श पुं ६५६ (शे. १३५) कुंडल कर्ण पुं ७११ कर्णराजा
| कर्णान्दु पुं ६५६ कान, आभूषण कर्ण पुं ८७९ (शि. ७८) वहाण- कर्णान्दु स्त्री ६५६ (शि. ५४) काननुं सुकान, हलेसुं।
आभूषण कर्णकीटा स्त्री १२१० कानखजूरो (कर्णारि) पुं ७१० अर्जुन 'कर्णजलूका' स्त्री १२१० कानखजूसे | कर्णिका स्त्री ६५५ काने पहेरवानुं घरेणुं 'कर्णजलौकस्' स्त्री १२१० कानखजूरो | कर्णिका स्त्री ११६५ कमळना बीजनो 'कर्णजलौका' स्त्री १२१० कानखजूरो
डोडो कर्णजित् पुं ७१० अर्जुन
कर्णिका स्त्री १२२४ हाथीनी आंगळी कर्णधार पुं ८७६ सुकानी
कर्णिकाचल पुं १०३१ मेरु पर्वत कर्णधारिणी स्त्री १२१८ (शे. १७७) हाथणी | कर्णिकार पुं ११४५ पीळी करेण, कणेर कर्णपुर स्त्री ९७७ चंपापुरी, भागलपुर कर्णिकारच्छाय न. १०४४ (शेष १६४) सोनुं (कर्णपुरी) स्त्री ९७७ चंपापुरी, भागलपुर | कीरथ पुं ७५३ स्त्रीओ माटे पड़दावाळो कर्णपूर पुं न. ६५४ कान, आभूषण .. रथ, पालखी, चकडोळ कर्णप्रान्त पुं ५७४ (शेष १२०) काननो | कर्णेजप पुं ३८० दुर्जन, चाडीयो
प्रान्तभाग | कर्तन न. ३७२ कापq ते
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
.शब्दमाला . ७१
Prepa
..
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ • . | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कर्तनसाधन न. ९११ चरखो, रेंटीयो | कर्बुरा स्त्री २०५ (शे. ५५) पार्वती (कर्तरि) स्त्री ७८१ बाण- मूल 'कबूर' न. १०४४ सोनुं (कर्तरि) स्त्री ९११ कातर
कर्मकर पुं ३६१ पगारदार माणस कतरी स्त्री ७८१ बाण- मूल | कर्मकार पुं ३६२ पगार विना काम करनार कर्तरी स्त्री ९११ कातर
कर्मक्षम पुं ३५४ कार्य करवामां समर्थ कर्तृ पुं५ (परि) आ शब्द लगाडतां . | कर्मठ पुं ३५४ आरंभेला कार्यने यनपूर्वक जनकवाचक शब्द बने छे
पूर्ण करनार कर्दन न. १४०३ पेटनो अवाज, | कर्मण्या स्त्री ३६२ पगार, मूल्य, मजूरी
आंतरडानो गडबडाट कर्मन् पुं न. १४९७ क्रिया, कार्य कर्दम पुं १०९० कादव
कर्मन्दिन् पुं ८०९ संन्यासी कर्दम पुं ११९८ एक प्रकारनुं स्थावर विष | कर्मप्रवाद न. २४७ चौद पूर्व पैकी आठमा कर्पट पुं न. ६७६ वस्त्रनो टुकडो, गळj,
- पूर्वनाम कपट न. ६६७ (शे. १३७) वस्त्र कर्मभू स्त्री ९६ खेडेली भूमि कपर पुं ६२७ कपाळ, माथानी खोपरी कर्मभूमि स्त्री (ब.व.) ९४६ कर्म(असि, कर्पर पुं १०२२ लोढानी कडाई, तवी वगेरे | मषी, कृषि ज्यां होय ते) भूमि कपरिकातुत्थ न. १०५३ खापरीउं, एक | कर्मवाटी स्त्री १४७ तिथि
जातनुं मोरथुथु | कर्मशील पुं ३५४ सतत कार्य करनार कर्पास पुं न. ११३९ कपासनों छोड कर्मशूर पुं ३५४ आरंभायेल कार्यने 'कांसी' स्त्री ११३९ कपासनो छोड
___ यत्नपूर्वक पूर्ण करनार कर्पूर ६३८.कपूर, यक्षकर्दममा आवती | कर्मसचिव पुं ७१९ अमात्य सिवायना पांच पैकीनी एक वस्तु
काम उपर नीमेला मंत्रीओ कर्पूर पुं न. ६४३. कपूर
(कर्मसहाय) पुं ७१९ अमात्य सिवायना कबर पुं १४६९ मिश्रित, एकहुं थयेखें
काम उपर नीमेला मंत्रीओ कर्बर पुं १८८ (शे. ३७) राक्षस . कर्मसाक्षिन् पुं ९८ सूर्य कर्बुर पुं. १८८ राक्षस
कर्मान्त पुं ९६३ खेडेली भूमि कर्बुर न. १०४४ सोनुं . . कार पुं ९२० लुहार कवुर पुं. १३९८ काबर चीतरो रंग 'कार' पुं ११५३ वांस
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ 'कर्मीर' पुं १३९८ काबर चीतरो रंग 'कर्मेन्द्रिय' न १३८४ हाथ, पग, वाचा, गुदा ने गुह्यन्दियकर्मेन्द्रिय छे ( कर्वट) पुं न. ९७२ चारसो परगणामां सुंदर नगर ( कर्बुटिक) न. ९७२ बस्सो गामोमां श्रेष्ठ नगर
कर्बुर न. १०४४ सोनुं कर्ष पुं न. ८८४ सोल मासा प्रमाण कर्षक पुं ८९० खेडूत कर्षचतुष्टय न. ८८४ चार कर्ष प्रमाण वजन कर्षण न. ८६४ खेती
'कर्षफल' पुं १९४५ बहेड़ा नामनुं फळ कर्षू स्त्री १०८० नदी कर्हिचित् अ. १५३३ कोई वखत कल पुं १४०९ मधुर अवाज कलक पुं १३४५ मच्छ विशेष (शकुल) कलकण्ठ पुं १३२१ कोयल कलकल पुं १४०४ कोलाहल कलकूणिका स्त्री ५२९ (शे. ११२) असती, कुलटा स्त्री
कलङ्क पुं १०६ लांछन, चिह्न कलत्र न. ५१३ पत्नी
कलत्र न. ६०७ केड
कलधौत न. १०४३ रूपुं कलधौत न. १०४४ सोनुं कलभ पुं न. १२२० त्रीश वर्षनो हाथी
• ७२
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कलम पुं ११६९ कलमी डांगर, कलमी चोखा
(कलमूक) पुं ३४८ बहेरो अने मूंगो कलम्ब पुं ७७८ बाण कलम्बिका (द्वि.व.) स्त्री ५८७ ग्रीवानी पाछला भागनी बने धमनी, नाडी कलरव पुं १३३९ कबूतर
कलल न. ५४० शुक्र अने रुधिरनुं मिश्रण, गर्भ वेष्टन चर्म
कलविङ्क पुं १३३१ चकलो कलश त्रि १०१९ घडो कलशी स्त्री १०२२ गागर,
दहीं वलोववानी गोळी कलशीमुख पुं २९४ ( शे. ८४) वाद्यविशेष कलशीसुत पुं १२३ (शे. १८) अगस्त्य ऋषि
कलस त्रि. स्त्री १०१९ घडो कलह पुं ७९६ लडाई, झघडो
कलहंस पुं (ब.व.) १३२७ बालहंस कला स्त्री १०६ चंद्रनो सोळमो भाग कला स्त्री १३६ पंदर लव प्रमाण कला स्त्री ९०० कला, कारीगरी कलाकेलि पुं २२७ कामदेव कलाचिका स्त्री ५९० कोणीथी नीचेनो
कांडा सुधीनो भाग
कलाद पुं ९०८ सोनी
कलाधिक पुं १३२५ (शे. १९९२) कुकडो
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
वाजिन
.
शब्दमाला • ७३ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (कलानिधि) पुं १०५ चन्द्रमा कलिन्दिका स्त्री २५८ आन्विक्षिकी वगेरे कलान्तर न. ८८१ व्याज
सर्वविद्या कलाप पुं६६४ स्त्रीनो केडनो कन्दोरो, | कलिल न. १४७२ दुःखे प्रवेश करी शकाय मेखला
तेवू, दुःखे जाणी शकाय तेवू कलाप पुं ७८२ बाण राखवा- भाएं | कलुष न. १०७१ मलिन, मेलु कलाप पुं १३२० मोरनुं पीछु | कलुष न १३८१ अशुभ, पाप, दुष्कृत्य कलाप पुं १४११ समूह, समुदाय | कलुष पुं १२८३ (शे. १८३) पाडो कलापक पुं १२३२ हाथीने गळे बांधवानुं | कलेवर न. ५६४ शरीर ... बंधन
कल्क पुं न. १३८१ अशुभ, पाप, दुष्कृत कलापूर पुं २९४ (शे. ८८) एक प्रकारनुं कल्प पुं १६० प्रलय काळ
| कल्प पुं १६१ प्रलय काळ कलाभृत् पुं १०५ चंद्रमा
कल्प पुं १७९ कल्पवृक्ष कलामक पुं११६९ कलमी डांगर, कलमी चोखा | कल्प पुं २५० वेदना ६ अंग पैकी कलाय पुं ११७० वटाणा
बीजं अंग कलावती स्त्री २८९ तुम्बरुनी वीणा । | कल्प पुं ७४३ नीति, न्याय कलि पुं ७९६ युद्ध, लड़ाई | कल्प पुं ८३९ आचार कलि पुं ११४५ बहेडा नामनुं फळ कल्पन न. ३७२ कापq ते कलिका स्त्री २९१ वीणानी वच्चे रहेली | कल्पनी स्त्री ९११ कातर
वांसनी सळी (कल्पावतंसिका) स्त्री २४५ बार उपांग कलिका स्त्री ११२५ पुष्पनी कळी
पैकी नवमुं उपांग कलिकारक पुं ८४९ नारद ऋषि कल्पान्त पुं १६१ प्रलयकाळ कलिङ्ग पुं १३३३ मस्तक. चूड, | कल्पित पुं १२२१ युद्ध माटे तैयार काकाकौआ नामनुं पक्षी
___ करेलो हाथी 'कलिद्रुम' पुं ११४५ बहेडा नामनुं फळ | कल्मष न. १३८१ अशुभ, पाप, दुष्कृत्य 'कलिन्दतनया' स्त्री. १०८३ यमुना नदी | कल्मष न. १४३५ (शि. १२९) मलिन; कलिन्दपुत्री स्त्री १०८३ (शि. ९७) यमुना |
. मेलु नदी | कल्माष पुं १३९८ काबर चीतरो रंग
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ७४ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (कल्माषपक्षिन्) पुं १०३ माठर, सूर्यना | कवि पुं. ३४१ विद्वान, पंडित
पारिपाश्विक देव | कवि पुं ८४६ वाल्मीकि ऋषि कल्य न. १३९ प्रातःकाळ
कविका स्त्री १२५० लगाम, चोकडं कल्य पुं ४७४ नीरोगी
कवितृ पुं ३४१ (शि. २२) विद्वान, पंडित कल्य स्त्री न. ९०२ मदिरा
कविय पुं न. १२५० लगाम, चोकडु कल्यपाल पुं ९०१ कलाल, मदिरा वेचनार | कवी स्त्री १२५० लगाम, चोकडं कल्यवर्त पुं ४२५ प्रभात, भोजन, नास्तो | कवोष्ण पुं १३८६ थोडं ऊनुं . कल्या स्त्री २७३ मांगलिक शब्द, कव्य न. ८३२ ब्राह्मण द्वारा पितृओने शुभ वचन
____ आपवा योग्य ओदन कल्याण न. ८६ शुभ
| कशा स्त्री १२५२ चाबुक कल्याण न. २४८ चौद पूर्व पैकी कशारुका स्त्री ६२७ (शि. ४८) पीठखें ११मुं पूर्व
हाडकुं, बरडानी करोड कल्याण न. १०४३ सोनुं
| कशिपु पुं ६८५ (शि. ५७) भोजन (कल्याणप्रवाद) न. २४८ चौद पूर्व पैकी
अने वस्त्र ११मुं पूर्व कशेरुका स्त्री न. ६२७ पीठ- हाडकुं, कलत्व न. ३०६ अव्यक्त स्वर .
बरडानी करोड कल्लोल पुं १०७६ मोजा
| कश्मल. न. ८०१ मूर्छा कवक पुं ४२५ कोळीयो
| कश्मल न. १४३५ मलिन, मेलं कवक न. ११८४ दस पैकी एक प्रकार- शाक, | कश्मीर पुं ९५८ काश्मीर देश
चोमासामां ऊगती छत्राकार कागडानी टोपी | | कश्मीरजन्मन् न. ६४४ केशर कवच पुं न. ७६६ बख्तर, कवच | कश्य न. ९०२ मदिरा कवचित पुं ७६६ (शि. ६५) बख्तर | कश्य पुं. १२३६ चाबूकने योग्य मध्यम पहेरेलो माणस
चालनो घोडो कवल पुं न. ४२६ कोळीयो | कश्य न. १२४४ घोडानो मध्य भाग कवाट पुं १००७ (शि. ८७) बार| |कष पुं ९०९ कसोटीनो पथ्थर, सराण कवि पुं ११९ शुक्र
कषाय पुं १३८९ कषायेलो तूरो रस कवि पुं २११ ब्रह्मा
| कष्ट न. १३७१ दुःख, पीडा
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • ७५
4EETA
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . . . |शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कसिपु पुं न. ६८५ भोजन अने वस्त्र काकलक पुं ५८८ कंठनो मणि कस्तीर न. १०४२ कलई
| (काकलि) स्त्री १४१० झीणो अने कस्तूरी स्त्री ६३८ यक्ष कर्दमनी पांच वस्तु
मधुर शब्द पैकी एक वस्तु काकली स्त्री १४१० झीणो अने मधुर शब्द कस्तूरी स्त्री ६३९ चतुःसमनी चार वस्तु | काकारि पुं १३२४ घूवड
पैकी एक वस्तु . । | काकु पुं स्त्री १४१० शोक, भय वगेरेथी कस्तूरी स्त्री ६४४ कस्तूरी, हरणनी नाभिमाथी | थतो ध्वनिमां विकार
उत्पन्न थतुं सुगंधी द्रव्य | काकु स्त्री ५८५ (शे. १२३) जीभ कहलार न. ११६५ संध्या विकासी कमल, | काकुवाच स्त्री २७५ शोक, भय वगेरेथी
___ शरद ऋतुनुं श्वेत कमल . . स्वर बदलावो कह पुं १३३२ बगलो
काकुद न. ५८५ ताळवं कांस्य न. १०४९ कांसु
काकोदर पुं १३०३ सर्प, नाग कांस्य न. १०४० (शे. १६०) तांबु काकोदुम्बरिका स्त्री ११३३ घुलरड़ो, कांस्यनील न. १०५२ मोरथुथु, नील अंजन | __
काळा उंबरानुं वृक्ष काक पुं १३२१ कागड़ो
काकोल पुं न. ११९६ स्थावर विष काककङ्ग स्त्री १०७८ कांग, एक काकोल पुं. १३२३ कागडानी एक जात
. जातिनुं धान्य | काक्ष पुं ५७८ कटाक्ष, वांकी नजरे जोवू ते 'काकचिचा' स्त्री ११५५ चणोठी काक्षी स्त्री १०५५ फटकड़ी, कच्छ-सौराष्ट्र 'काकचिञ्चि' स्त्री ११५५ चणोठी ... देशनी माटी 'काकचिञ्ची' स्त्री. ११५५ चणोठी काङ्क्षा स्त्री ४३० इच्छा, अभिलाषा, मनोरथ काकजात पुं १६२१ (शे.) १९० कोयल | काच पुं ३६४ सीकुं काकतुण्ड पुं.६४२ काळो अगर काच पुं १०६२ काच लवण, बंगडी खार काकपक्ष पुं५७२ बाळकोनी चोटली, कान | 'काचस्थाली' स्त्री ११४४ कांकच, काचकी
सुधी पहोंचेला वाळ | काचिम न. १०७० (शेष १६६) काच जेवू काकपुष्ट पुं १३२१ कोयल
स्वच्छ पाणी काकमाची स्त्री ११८८ कायफलंनो वेलो | काच्छी स्त्री १०५६ फटकड़ी, कच्छ-सौराष्ट्र (काकल) पुं. ५८८ कंठनो मणि
देशनी माटी
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ७६
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
काञ्चनपुं. २३६ सात पैकी पांचमां बुद्ध कात्यायनी स्त्री ५३१ आधेड वयनी काञ्चन न. १०४३ सोनुं कषायवर्णना वस्त्र धारण करनारी स्त्री काञ्चनगिरि पुं १०३२ मेरु पर्वत कादम्ब पुं १३२७ बालहंस, कलहंस, काञ्चनी स्त्री ४१८ हळदर काळी-धोळी पांखवाळा हंस काञ्चिक न. ४१५ कांजी, राब काची स्त्री ६६४ स्त्रीनी केडनो कंदोरी, मेखला
काञ्चीपद न. ६०७ केड. काञ्जिक न. ४१५ कांजी, रब काण पुं ४५३ काणो
काण्ड पुं न. ७७८ बाण काण्ड पुं न. ११८२ अनाजना छोड़नो दांड़ो, सांठो
काण्ड न. पुं १४४२ अधम, हलकुं काण्डप पुं ६८० कनात, पडदो काण्डपृष्ठ पुं ७७० शस्त्रो वडे आजीविका चलावनार काण्डवत् पुं ७७१ बाण धारण करनार काण्डवीणा स्त्री २९० (शेष ८३) चांडालनी वीणा
काण्डस्पृष्ट पुं ८५८ शस्त्रथी
आजीविका चलावनार काण्डीर पुं ७७१ बाण धारण करनार कातर पुं ३६५ बीकण
कात्य पुं ८५२ (शि. ७५) कात्यायन ऋषि कात्यायन पुं ८५२ कात्यायन ऋषि कात्यायनी स्त्री २०३ शंकरनी स्त्री, पार्वती
कादम्ब पुं ७७८ (शेष १४३) बाण कादम्बरी स्त्री न. ९०२ मंदिरा कादम्बिनी स्त्री १६५ मेघनी श्रेणि 'काद्रव' पुं ११७७ कोदरा
काद्रवेय पुं १३०७ नाग, देवयोनिवाळा सर्पो, मनुष्याकारे फेण अने पूंछडावाळा सर्पो कानन न. १११० जंगल कानीन पुं ५४७ कुंवारी स्त्रीनो पुत्र
( व्यास अने कर्ण)
.
कानीन पुं ८४७ व्यासऋषि कान्त न. १४४४ सुंदर, मनोहर कान्त पुं ५१६ पति, वर कान्ता स्त्री (परि. ८) आ शब्द पतिवाचक शब्दथी लगाडी पत्नीवाचक शब्द बने छे कान्ता स्त्री ५०४ मनोहर स्त्री कान्ता स्त्री ५१५ पत्नी
कान्तार पुं न. ९८५ विकट मार्ग, चोर कांटा वगेरे वाळो मार्ग कान्तार पुं न. १११० जंगल कान्तार पुं ११९४ जुदी जुदी जातनी शेरडी कान्तारवासिनी स्त्री २०५ (शे. ५०) पार्वती कान्ति स्त्री ५०९ स्त्रीओना सात्त्विक सात अलंकार पैकी एक अलंकार
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला • ७७ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कान्ति स्त्री १५१२ शोभा, कांति कामम् अ. १५४० इच्छा विना अनुमति आपवी कान्दविक पुं ९२१ कंदोई
कामयित पुं ४३४ कामी, कामवासना युक्त कान्दिशीक पुं ३६६ भयभीत, कामरूप पुं (ब.व.) ९५६ कामरुपदेश, भयथी नासी गयेल
आसाम . कापथ न. ९८४ खराब मार्ग । कामरूप पुं ८९ (शे. ४) देव कापिल पुं ८६२ सांख्य दर्शनी कामरूपिन् पुं १२८८ (शे. १८५) भंड कापिश न. ९०३ मदिरा
'कामलता' स्त्री ६१० पुरुष चिह्न, लिंग कापिशायन न. ९०२ मदिरा
कामलेखा स्त्री ५३३ (शे. ११४) वेश्या कापोत पुं ९४५ साजीक्षार, ... कामसख पुं १५३ (शे. २३) चैत्र महिनो
साजीने बाळीने करेलो खार | कामाकुश पुं ५९४ नख कापोत न. १०५१ सूरमो
कामायु १३३५ (शे. १९५) गीध पक्षी कापोत पुं १३९४ कबूतर, पारेवा जेवो रंग | कामायुष् पुं २३१ गरुड पक्षी (कापोत) न. १४१५ पारेवानो समूह | कामारि पु १०५५ हीराकसी, माक्षिक धातु काम पुं ७३ तीर्थंकरमां न होय तेवा १८ कामुक पुं ४३४ कामी, कामवासना युक्त .. दोष पैकी १२मो दोष . कामुका स्त्री ५२७ सामान्य धनादिकनी काम पु २३७ कामदेव
... इच्छावाळी स्त्री काम पुं न. ४३१ इच्छा, अभिलाषा कामुकी स्त्री ५२७ मैथुननी इच्छावाळी स्त्री काम न. क्रि.वि. १५०५ इच्छा प्रमाणे, काम्बल.' ७५४ कांबलथी ढंकायेलो रथ
. तृप्ति थाय त्यां सुधी | काम्बविक पुं ९१० मणियार, शंख छीपना कामकेलि . ५३७ मैथुन, कामक्रीडा
घरेणा वेचनार कामंगामिन् पुं ४९५ स्वेच्छागारी । काम्बोज पुं १२३५ कंबोज देशनो घोडो कामताल पुं १३२१ (शे. १९१) कोयल | कामिन् पुं १३२८ (शे. १९४) सारस पक्षी 'कामध्वंसिन्' पुं २०० शंकर, महादेव काम्य न. १४४५ सुंदर, मनोहर कामम पुं ४३४ कामी, कामवासना युक्त | काम्य न. ८६ (शे. २) कल्याण, शुभ कामना स्त्री ४३१ (शेष १०४) इच्छा, |काय पुं. ५६३ शरीर
अभिलाषा काय न. ८४० कनिष्ठा अने अनामिका बे कामपाल पुं २२४ बळदेव
आंगळीओना मूळनुं नाम
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
लहीयो
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ७८ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . शब्द लिंग / श्लोक / अर्थ कायमान न. ९९६ तृणकाष्ठथी बनावेली | कार्तवीर्य पुं ७०२ कृतवीर्यना पुत्र, अर्जुन झंपडी
कार्तस्वर न. १०४४ सोनुं कायस्थ पुं ४८४ (शे. १०७) लेखक, | कान्तिक पुं ४८२ ज्योतिषी, दैवज्ञ
कार्तिक पुं १५५ कार्तिक मास 'कायस्था' स्त्री ११४६ हरडे
कार्तिकिक पुं १५५ कार्तिक मास कारकाद्यविपर्यास पुं ६९ कारक, काळ, | कार्पण्य न. ३१९ गरीबाई, कृपणता
वचन, लिंग वगेरेना विरोध वगरनी | कार्पास न. ६६९ कपासमांथी बनेलुं वस्त्र
प्रभुनी वाणीनो २५मों गुण 'कार्पासी' स्त्री ११३९ कपासनो छोड कारकुक्षीय पुं ९५७ साल्व देश | कार्म पुं ३५४ सतत कार्य करनार कारण न. १५१३ हेतु, मुख्य कारण | कार्मण न. १४९८ कामण, औषधि - कारणा स्त्री १३५८ नरकनी पीडा - जडीबूटी वगेरेथी वश करवू ते कारणिक पुं ४७९ परीक्षा करनार | कार्मुक न. ७७५ धनुष्य कारण्डव पुं १३४१ बतक पक्षी कार्य न. १५१४ कार्य, प्रवृत्ति 'कारम्भा' स्त्री ११४९ कांग
(कार्वट) न. ९७२ सो गामोमां श्रेष्ठ नगर कारवेल्ल पुं ११८८ कारेली
कार्षक पुं ८९० खेडूत कारस्कर पुं १११४ वृक्ष, झाड 'कार्य' पुं ११३८ शाल, डामरनुं वृक्ष कारा स्त्री ८०६ जेल, केदखानुं 'कार्घ्य' पुं ११३८ शाल, डामरनुं वृक्ष कारिका स्त्री २५८ थोडी वृत्तिथी घणा | काल पुं १२६ समय, वखत
अर्थ- सूचन करनार | काल पुं १८४. यम, यमराज कारिन् पुं ८९९ शिल्पी, कारीगर | काल पुं ३२३ मृत्यु, मरण कारु पुं ८९९ शिल्पी, कारीगर काल पुं १३९७ श्याम वर्ण कारुण्य न. ३६९ अनुकंपा, दया | काल पुं १२१ (शे. १६) शनि कारुष पुं ९५९ एक देशनुं नाम (काबुल) | काल पुं २०० (शे. ४७) शंकर, महादेव (कारेणव) पुं.८५३ (शि. ७५) पालकाप्य ] (काल-) पुं १९३ नवनिधि पैकी मुनि
छठ्ठा निधिनुं नाम कारोत्तम पुं ९०५ मदिरामांनो स्वच्छ भाग | कालक.न. ६०४ कलेजुं, यकृत, कार्तवीर्य पुं ६९३ आठमा सुभूम चक्रवर्ती । . हृदयनो जमणो भाग
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . ७९
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कालक पुं ६१८ -शरीरमां काळु चिह्न, कालशेय न. ४०८ छाश वलोवेलुं दहीं तल वगेरे
'कालस्कन्ध' पुं ११४६ तमालवृक्ष कालकण्टक पुं १३३२ जलकागडो । कालागरु पुं ६४१ काळो अगर कालकण्ठक पुं १३३२ (शि. ११९) जल | कालानुसार्य न. ६४६ (शि. ५२) पीळु चंदन
कागडो | कालान्तरविष पुं १३१३ कालान्तरे जेनुं कालकर्णिका स्त्री १३८० दरिद्रता,
विष चडे तेवा उंदर वगेरे अशुभ भाग्य | कालायनी स्त्री २०५ (शे. ५६) पार्वती कालकुण्ठ पुं २१९ (शे. ६९) विष्णु, कालायस न. १०३७ लोढुं
नारायण कालासुहृद् पुं २०० महादेव कालकूट पुं ११९६ एक प्रकारनुं 'कालास्थाली' स्त्री ११४४ काचकी, कांकच
.. स्थावर विष कालिका स्त्री ४४ श्री अभिनंदन स्वामीनी कालकूट पुं १८५ (शे. ३७) यमराज
. शासन देवी, नाम कालखञ्ज न. ६०४ कलेजें
कालिका स्त्री ३०७ मलिनता, फिकुं कालखण्ड न. ६०४ कलेजुं
कालिका स्त्री १०५५ कच्छ-सौराष्ट्रनी कालग्रन्थि स्त्री १५९ (शे. २७) वर्ष । - माटी, फटकडी कालङ्गमा स्त्री २०५ (शे ६०) पार्वती | कालिका स्त्री १६५ (शि. १३) मेघनी श्रेणि कालचक्र न. १२८ अवसर्पिणी - उत्सर्पिणी | कालिङ्ग पुं.११९८ एक जातनुं स्थावर विष __
रूप कालचक्र कालिनी स्त्री ११० आर्द्रा नक्षत्र कालजरी स्त्री २०५ (शे. ५९) पार्वती | कालिन्दी स्त्री १०८३ यमुना नदी कालदमनी स्त्री २०५ (शे. ६०) पार्वती | (कालिन्दीकर्षण) पुं २२४ बळदेव, कालधर्म पुं ३२४ मृत्यु, मरण ।
कृष्णना मोटा भाई कालनेमि पुं २२० विष्णुनो शत्रु . (कालिन्दीसू) पुं ९५ सूर्य (कालनेमिहर) पुं २२१ विष्णु | कालिन्दीसोदर पुं १८५ यम, यमराज कालपृष्ठ न. ७११ कर्ण, धनुष्य कालिन्दीसोदर पुं९ (परि.) यम, यमराज कालभृत् पुं. ९८ (शे. ८) सूर्य
कालिय पुं २२१ विष्णुनो शत्रु कालरात्रि स्त्री २०५ (शे. ४९) पार्वती | कालियदमन (परि.) पुं १० विष्णु कालवृन्त पुं ११७५ कळथी I(कालियदमन) पुं २२१ विष्णु
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ८०
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कालियशासन (परि.) पुं १० विष्णु | काश्यपि पुं २३१ गरुड पक्षी . कालियारि (परि.) पुं १० विष्णु काश्यपी स्त्री ९३७ पृथ्वी काली स्त्री २०३ पार्वती
काष्ठ न. ११२२ लाकडं काली स्त्री २३९ सोळ विद्यादेवी पैकी काष्ठकीट पुं १२०३ लाकडानो कीडो
नवमी विद्यादेवी | काष्ठकुद्दाल पुं. ८७८ लाकडानी कोदाळी कालीयक न. ६४६ पीळु चंदन काष्ठतक्ष पुं. ९१७ सुथार कालेय न. ६०४ कलेजुं, यकृत | काष्ठा स्त्री १३६ अढार निमेष प्रमाण, समय कालेय न. ६४५ केशर ..
काष्ठा स्त्री १६६ दिशा काल्य न. १३९ प्रभातकाळ ... काष्ठाद्वय न. १३६ बे काष्ठा प्रमाण (समय) काल्या स्त्री १२६८ गर्भग्रहण समयने प्राप्त | काष्ठाम्बुवाहिनी स्त्री ८७७ लाकडा अने थयेली गाय
पाणी भरीने लाववानुं पात्र, काल्या स्त्री २७३ (शि. १८) मांगलिक ___पाणी लाववानुं लाकड़ानुं वासण
शब्द, शुभ वचन काष्ठीला' स्त्री ११३६ केळ कावचिक न. १४१७ बख्तर पहेरेलो "कास' न. ११९५ काश, तृण
पुरुषोनो समूह कास पुं ४६४ खांसी कावेरी स्त्री १०८४ कावेरी नदी | कासर पुं १२८३ पाडो काव्य पुं ११९ शुक्र
कासार पुं न. १०९४ तळाव काश पुं ११९५ काश, तृण, कसाडो कासीस न. १०५६ राती हीराकशी (काशसंकाश) पुं १४६२ काश पुष्पना | कासू स्त्री ७८७ (शे. १४८) शक्ति नामनुं जेवं सफेद
शस्त्र काशि स्त्री ९७४ काशी नगरी काहल पुं ३४९ (शे. ९२) अस्पष्ट बोलनार (काशी) स्त्री ९७४ काशी नगरी | काहला स्त्री २९४ (शे. ८५) शींगडाना जेवू काश्मरी स्त्री ११४३ सीवण नामनी वनस्पति
वाजिंत्र 'काश्मर्य' पुं ११४३ सीवणर्नु वृक्ष किंवदन्ती स्त्री २५९ लोकवायका काश्यप पुं २३६ सात बुद्ध पैकी छट्ठा बुद्ध | किंशारु पुं ११८१ धान्यना दाणानो पातळो काश्यप न. ६२२ मांस
अग्रभाग काश्यपि पुं १०२ सूर्यनो सारथि, अरुण | किंशुक पुं ११३६ खाखरानुं झाड
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
__ .
शब्दमाला . ८१
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ 'किकि' पुं १३२९ चाष पक्षी | किञ्जल्क न. ११६६ केसरां, कमळनां तांतणा 'किकिदिव' पुं १३२९ चाष पक्षी किटि पुं १२८८ भंड 'किकिदिवि' पुं १३२९ चाष पक्षी किटिभ पुं १२०९ मांकड किकिदीवि पुं १३२९ (शि. ११९) चाष पक्षी | किट्ट न. पुं ६३१ कान वगेरेनो मेल किकी पुं १३२९ (शि. ११८) चाष पक्षी | किट्टवर्जित न. ६२९ शुक्र, वीर्य 'किकीदिव' पुं १३२९ चाष पक्षी । | किट्टिम न. १०७० (शे. १६६) अतिक्षार 'किकीदिवि' पुं १३२९ चाष पक्षी
वाळू पाणी 'किकीदिवि' पुं १३२९ चाष पक्षी | किण पुं न. ४६५ डाघ, घार्नु चिह्न 'किकीदीवि' पुं १३२९ चाष पक्षी किणालात पुं १७४ (शे. ३२) इन्द्र किखि स्त्री १२९० शियाळ जेवं प्राणी, किण्व न. ९०४ सुराबीज, जेमांथी मद बने लोंकडी
. छे तेवा बीज किङ्कण पुं २९४ (शि. ८४) वाद्यविशेष, | किण्व न. १३८१ अशुभ, पाप, दुष्कृत
. ढोल . | | किण्विन् पुं १२३३ (शे. १७८) घोडो (किङ्कणि) स्त्री ६६५ घुघरी कितव पुं ४८५ लुच्चो, किङ्कणी स्त्री ६६५ घुघरी .
. पासा वडे जुगार रमनार किङ्कर पुं ३६० चाकर . किन्नर पुं ४२ श्री धर्मनाथ भगवानना 'किङ्किणि' स्त्री ६६५ घुघरी _ शासन देव किङ्किणी स्त्री ६६५ (शि. ५४) घुघरी किन्नर पुं ९१ व्यंतर देव किङ्किरात पुं ११३५ पीळो बाणपुष्प, । | किन्नर पुं १९४ किन्नर देव
___ आसोपालव, झाड | किन्नरी स्त्री २९० (शे. ८३) चांडालनी वीणा किञ्चन अ. १५३६ थोडं, अल्प (किन्नरेश) पुं १९० कुबेर देव किञ्चित् अ. १५३६ अल्प, थोडं किम् अ. १५२८. बस, पर्याप्त 'किञ्चिलक' पुं १२०३ अळसिया किम् अ. १५३६ वितर्क के विकल्प जणावनार किञ्चुलक पुं १२०३ अळसिया, किमु अ. १५३६ वितर्क के विकल्प जणावनार
जमीनना कीडा | किमुत अ. १५३५ अति, अतिशय किञ्चुलुक पुं १२०३ (शि. १०८) किमुत अ. १५३६ वितर्क के विकल्प जणावनार
अळसिया, जमीनना कीडा | किम्पचान पुं ३६८ कंजूस माणस
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
SAHAR
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ८२ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ किंपाक पुं ११४१ ते नाम, झेरी वृक्ष किलिज पुं १०१७ सादडी, चटाई किम्पुरुष पुं ९१ व्यंतर देव
किल्बिष न. १३८१ अशुभ, पाप, दुष्कृत्य किम्पुरुष पुं १९४ किन्नर देव 'किशलय' न. ११२३ कुंपळ किम्पुरुषेश्वर पुं १९० कुबेर |किशोर पुं १२३३ नानी उमरनो घोडो, कियदेतिका स्त्री ३०० उत्साह, वीर रसनो
वछेरो स्थायी भाव किसल न. ११२३ कुंपळ, झीणा पान किर पुं १२८७ भंड
किसलय न. ११२३ कुंपळ, झीणा पान किरण पुं ९५ सूर्य
कीकट पुं ३५८ निर्धन, दीन किरण पुं १०० किरण
कीकट पुं (ब.व.) ९६० मगध देश, किरात पुं ४५३ (शे. १०५) नाना शरीरवाळो | कीकस न. ६२६ हाडकुं किरात पुं ९३४ भील
| कीकस पुं १२०२ नाना करमियां किराती स्त्री २०५ (शे. ५६) पार्वती । | कीकसमुख पुं १३१७ (शे. १८७) पक्षी किरि पु १२८७ भंड
| कीचक पुं ११५३ जे वांसमां पवन किरिकिच्चिका स्त्री २९४ (शे. ८८) सारंगीनो
भरवाथी शब्द थाय ते वांस गज, वीणा वगाडवा धनुष्याकार, एक.साधन | कीचकनिषूदन पुं ७०८ भीम, भीमसेन किरीट पुं. न. ६५१ मुगट | कीटमणि पुं १२१३ (शे. १७४) खद्योत, किरीटिन् पुं ७०९ अर्जुन
-
आगीयो, जीवडो किर्मीर पुं १३९८ काबर चीतरो रंग कीन न. ६२३ मांस किर्मीरनिषूदन पुं ७०८ भीम, भीमसेन | कीनाश पुं १८४ यम, यमराज (किर्मीरारि) पुं ७०८ भीम, भीमसेन | कीनाश पुं १८७ राक्षस किल पुं ५५६ (शे. ११७) क्रीडा रमत | | कीनास पुं ३६८ कंजूस माणस किलाटी स्त्री पुं ४०५ दूधनो विकार, मावो | कीर पुं १३३५ पोपट किलास न. ४६७ चामडीनो रोग, कोढ रोग | कीर्ण न. १४७३ खीचोखीच, भरपूर किलासन पुं ११९० कंकोडी, तमाल पत्र | कीर्ति २७२ यश, कीर्ति, वखाण किलासिन पुं ४६१ श्वेत, कोढना रोगवाळो कील पुंस्त्री १२७४ गाय बांधवानो खीलो किलिकिञ्चित न. ५०७ स्त्रीओना | कीला स्त्री पुं ११०२ अग्निनी ज्वाळा स्वाभाविक. अलंकार पैकी एक अलंकार | कीलाल न. १०६९ पाणी
Minilliiilihin
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
SHREE
शब्दमाला . ८३ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कीलाल न. ६२२ (शे. १२८) लोही | कुचन्दन न. ६४२ रक्तचंदन कीलित पुं ४३८ बंधायेलो केदी कुचर पुं ३४८ खराब बोलनार कीश पुं १२९१ वांदरो
| कुज पुं ११६ मंगळ ग्रह कु स्त्री ९३६ पृथ्वी
(कुज) पुं १११४ वृक्ष कुकर पुं ४५३ ढूंठो,
कुञ्चिका स्त्री १००५ चावी, कुंची . हाथनी खोड़वाळो माणस | कुञ्चित न. १४५६ वांकु कुकुद न. १२६४ (शि. ११२) बळदना | कुञ्ज पुं न. १११५ लतागृह
बे खभा उपरनो टेकरो | कुञ्जर पुं न. १२१७ हाथी कुकुन्दर (द्वि.व.) न. ६०८ नितम्ब, कुञ्जर पुं १४४० आ शब्द उतरपदमां
कुलामां रहेला बे गोळाकार खाडा जोडवाथी प्रशंसा वाचक शब्द बने छे. (कुकुन्दर) न. ६०८ नितम्ब
दा.त. नृपकुंजर, आवा शब्दो, लिंग 'कुकुर' पुं १२७९ कूतरो
विशेष्य प्रमाणे बदलातुं नथी कुकूल पुं न. ११०१ फोतरानो अग्नि । | कुञ्जराराति पुं १२८६ अष्टापद शरभ कुक्कुट पुं न. १३२४ कुकडो कुञ्जराशन पुं ११३१ पीपळो कुक्कुटाभ पुं १३०६ वर्ण अने अवाजमां कुञ्जल न. ४१५ कांजी, रांब
- कुकडा जेवो सर्प । कुट पुं स्त्री ९९० घर कुक्कुटाहि पुं १३०६ वर्ण अने अवाजमां | कुट पुं न. १०१९ घडो, कळश
. कुकडा जेवो सर्प | 'कुट' पुं १९१४ वृक्ष कुक्कुटि स्त्री ३७८ दंभपूर्वक चालवू ते । | कुटक न. ८९१ दंड रहित हळ कुक्कुभ पुं १३४२ जंगली कूकडो कुटक पुं १०२३ (शि. ९०) रवैयो, कुक्कुर पुं १२७८ कूतरो
बांधवानो खीलो, थांभलो कुक्षि पुं ६०४ पेट
कुटज पुं ११३७ इन्द्रजव- झाड कुक्षिम्भरि पुं ४२७ पेटभरो । | कुटर पुं १०२३ रवैयो, बांधवानो खीलो, कुङ्कुम न. ६४५ केसर
. थांभलो 'कुङ्कुम' पुं ६३९ चतुःसम पैकीनी कुटर पुं. १२३३ घोडो
. एक वस्तु कुटहारिका स्त्री ५३४ दासी कुच पुं (द्वि.व.) ६०३ स्तन . कुटिल न. १४५६ वांकु
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममालाः . ८४
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (कुटिलकेश) पुं ५६९ वांकडीया वाळ | कुण्ड पुं ५५० पति जीवता छतां कुटिलाशय पुं३४८ (शि. २२) खराब बोलनार
. जारथी उत्पन्न पुत्र कुटुम्बव्याप्त पुं ४७८ कुटुंब पोषण कुण्ड न. पुं स्त्री १०१९ थाळी, तपेली
करवामां उद्यत | कुण्डगोलक न. ४१६ कांजी, राब कुटुम्बिन् पुं ८९० खेडूत
कुण्डल न. पुं ६५६ कुंडल. कुटुम्बिनी स्त्री ५१३ कुटुंबवाळी स्त्री : | कुण्डलिन् पुं. १३०३ सर्प, नाग (कुटुम्बिनी) स्त्री १४२१ कुटुंबनो समूह | कुण्डा स्त्री २०५ (शे. ५७) पार्वती कुटट्नी स्त्री ५३३ दलाल स्त्री, परपुरूषनो | कुण्डिका स्त्री ८१६ कमण्डलु
. संयोग करावनारी स्त्री | कुण्डिन् पुं १२३३ (शे. १७८) घोडो कुट्टन्ती स्त्री ७८४ (शे. १४८) लांबी छरी, छरो | कुण्डिन न. ९७९ कुंडिनपुर, कुट्टार पुं १०२७ (शे. १५८) पर्वत
विदर्भ देशनी राजधानी कुट्टिम न. पुं ९९२ घरनी पथ्थर वगेरेथी | कुण्डिनपुर न. ९७९ (शि. ८५) कुंडिनपुर
बांधेली भूमि कुण्डिनापुर न. ९७९ (शि. ८५) कुंडिनपुर कुट्टमित न. ५०८ स्त्रीओना स्वाभाविक | कुतप पुं न. १४१ दिवसनो आठमो भाग
अलंकारो . . | कुतप पुं ५४३ भाणेज कुठ पुं १११४ वृक्ष, झाड
(कुतापक) पुं (द्वि.व.) १०३ माठर वगेरे 'कुठर' पुं १०२३ रवैयो बांधवानो खीलो पैकी सूर्यना पारिपाश्विक देवो कुठार पुं स्त्री ७८६ परशु, कुहाडो कुतुक न. ९२६ कौतुक, तमासो कुडङ्ग पुं १११५ लतागृह
कुतुप पुं.न. १०२५ घी, तेल वगेरे भरवानुं (कुडव) पुं ८८६ बे पसली प्रमाण
नानुं चर्मपात्र कुड्मल न. पुं ११२६ अर्ध खोलेली कुतू स्त्री १०२५ घी, तेल वगेरे भरवान
पुष्पनी कळी .. मोटुं चर्मपात्र कुड्य न. १००३ भीत
कुतूहल न. ९२६ कौतुक, तमासो कुड्यमत्स्य पुं १२९८ गरोळी कुत्सा स्त्री २७१ निंदा कुणप न. पुं ५६४ मडईं, क्लेवर । कुत्सित न. १४४२ अधम, हलकुं कुणि पुं ४५३ ढूंठो, हाथनी खोडवाळो | कुथ पुं स्त्री न. ६८० हाथी के रथ कुण्ठ पुं ३५३ क्रियामां आळसु
- उपर नाखवानुं वस्त्र, झूल
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
SHAHEENA
शब्दमाला . ८५
CENTRA
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कुद्दाल पुं ८९२ कोदाळी
कुमार पुं २०९ कार्तिकेय, शंकरनो पुत्र 'कुद्दाल' पुं ११५२ कोविदारनुं झाड़ कुमार पुं ३३२ युवराज, कुमार (कुध्र) पुं १०२७ पर्वत
(कुमार) पुं ३३८ बाळक, धावणुं बाळक कुनटी स्त्री १०६० मणसील धातु कुमारक पुं ३३८ बाळक, धावणुं बालक कुनाभि पुं १९२ भंडार, निधान कुमारपाल पुं ७१२ कुमारपाळ राजा कुनालिक पुं १३२१ (शे. १९१) कोयल | (कुमारपालदेव) पुं ३३६ पूज्य एवा कुन्त पुं ७८५ भालो
कुमारपाळ राजा कुन्तल पुं (ब.व.) ५६७ केश, वाळ कुमारसू स्त्री १०८१ गंगा नदी कुन्तल पुं (ब.व.) ९६१ कुन्तल देश कुमारी स्त्री २०३ पार्वती कुन्थु पुं २८ १७मा तीर्थंकरखें नाम कुमारी स्त्री ५१० कुमारी, नव के दश कुन्थु पुं ६९३ छठ्ठा चक्रवर्ती
वर्षनी कन्या कुन्द पुं १९३ सातमो निधि | कुमालक पुं ९६० सौवीर देश कुन्द न. पुं९०९ फाळको, दारुभ्रामकयंत्र | कुमुख पुं १२८८ (शे. १८५) भंड कुन्द्रा स्त्री २०५ (शे. ६०) पार्वती कुमुद न. ११६४ (शि. १०६) चंद्र'कुन्दुरुकी' स्त्री ११५२ शरु, शालेडु
विकासी धोळु कमळ कुपूय न. १४४३ अधम, हलकुं कु मुद पुं १७० चोथो दिग्गज कुप्य न. १०४६ सोना - रुपा सिवायनी धातु | कुमुद न. पुं ११६४ चन्द्र-विकासी कुप्यशाला स्त्री ९९६ टंकशाळ,
धोळु कमळ वासण बनाववानुं स्थान | कुमुदबान्धव पुं १०४ चन्द्रमा कुबेर पुं ४३ श्री मल्लिनाथ भगवानना | (कुमुदसुहृद् ) पुं १०४ चंद्रमा.
शासन देव | कुमुदावास पुं ९५४ कुमुद- पोयणावाळो देश कुबेर पुं १६९ उत्तर दिशानो स्वामी (कुमुदाह्वय) न. १०४३ चांदी कुबेर पुं १८९ कुबेर देव
कुमुदिनी स्त्री ११६३ (शि. १०५) कुमुदनो 'कुबेराक्षी' स्त्री ११४४ काचकी
वेलो कुब्जे पुं ४५३ कूबडो
कुमुदिनीपति पुं १०४ चंद्रमा कुब्ज न. १४२९ ढूंकुं, नीचुं कुमुद्वत् पुं ९५४ पोयणावाळो देश कुमार पुं ४२ बारमा तीर्थंकरनो उपासक यक्ष | कुमुद्वती स्त्री ११६३ कुमुदनो वेलो
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ८६ . . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (कुमुदतीश) पुं १०४ चंद्रमा कुरण्ड पुं ४७० अंडकोशनी वृद्धि कुमोदक पुं २१६ विष्णु, नारायण कुरण्डक पुं.११३५ (शि. १०१) कुम्बा स्त्री ८२४ यज्ञने फरती करेली . आसोपालव- झाड
अतिगहन वाड कुरर पुं १३३५ माछलानो नाश करनार कुम्भ पुं ३८ श्री मल्लिनाथ भगवानना
. कुरर पक्षी पितानुं नाम
कुररी स्त्री १२७७ घेटी (कुम्भ) पुं ४८ मल्लिनाथ भगवान्नुं लांछन | कुरु पुं ९४६ ५ देवकुरु अने ५ उत्तरकुरु कुम्भ पुं स्त्री १०१९ घडो ।
| कुरुक्षेत्र न. ९५० कुरुक्षेत्रनो बार योजन कुम्भ (द्वि.व.) पुं १२२६ हाथीना
सुधीनो भाग लमणानो भाग | कुरुण्टक पुं.११३५ (शि. १०१) (कुम्भ) पुं ११६ ११मी राशि
आसोपालव, झाड 'कुम्भ' पुं ११४२ गूगळनुं वृक्ष कुरुल पुं ५६९ ललाट उपरना लटकता वाळ कुम्भकार पुं ९१६ कुंभार .
कुरुविन्द न. १०६१ हिंगळो कुम्भकारकुक्कुट पुं १३४२ रानी कुकडो । | कुरुविन्द पुं ११९३ मोथ कुम्भदासी स्त्री ५३४ (शे. ११४) दासी। | कुरुविस्त पुं ८८४ एक सुवर्ण पल कुम्भशाला स्त्री ९९९ कुंभारनो निभाडो | कुकुर पुं १२७९ कूतरो कुम्भिन् पुं १२१७ हाथी
कुर्पर पुं-५९० (शि. ४७) कोणी कुम्भिन् पुं १३४९ मगरमच्छ कुल न. ५०३ कुळ, वंश कुम्भी स्त्री १०१९ थाळी, तपेली कुल न. ९९० घर कुम्भीनस पुं १३०४ सर्प, नाग कुल न. १४१३ सजातीय प्राणीओनो कुम्भीर पुं १३४९ मगरमच्छ
समुदाय कुरङ्कर पुं १३२८ सारस पक्षी | कुलक पुं ४८५ (शि. ३६) कुलवान कुरङ्ग पुं १२९३ हरण
कुलटा स्त्री ५२९ असती, कुलटा कुरचिल्ल पुं १३५२ करचलो, जलजन्तु कुलत्थ पुं ११७५ कळथी कुरण्ट पुं १२०० अग्रबीज वनस्पति । | कुलस्थिका स्त्री १०६२ काळो सुरमो कुरण्टक ११३५ पीळो बाणपुष्प, | कुलस्थिका स्त्री ११७५ नानी कळथी
___आसोपालवनुं झाड़ । कुलदेवता स्त्री २०५ (शे. ६०) पार्वती
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . ८७ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कुलधारक पुं ५४२ (शे. ११४) पुत्र कुलीर पुं. न. १३५२ करचलो, जलजन्तु कुलनाश पुं १२५३ ऊंट।
कुलुक न. ६३२ जीभनो मेल (कुलपालिका) स्त्री ५१५ कुलीन स्त्री | कलेश्वरी स्त्री २०५ (शे. ५९) पार्वती कुलबालिका स्त्री ५१५ कुलीन स्त्री कुल्माष पुं ११७५ (शि. १०७) अर्ध कुलश्रेष्ठिन् पुं ४८५ कुलवान, नगरशेठ
पाकेला अडद कुलस्त्री स्त्री ५१५ कुलीन स्त्री (कुल्माष) न. ४१५ कांजी, राब कुला स्त्री २०५ (शि. ५८) पार्वती | कुल्माषाभिषुत पुं ४१५ कांजी, राब कुलाय पुं १३१९ पक्षीनो माळो कुल्मास पुं ११७५ अर्ध पाकेला कुलाल पुं ९१६ कुंभार ।
अडद वगेरे कुलाली स्त्री १०६२ काळो सुरमो | कुल्य पुं ५०२ कुलवान कुलाह पुं १२४१ कंईक पीळो अने| कुल्य न. पुं ६२५ हाडकुं जानुप्रदेशमां काळा वर्णवाळो घोडो | कुल्या स्त्री १०८० नदी कुलिक पुं ४८५ कुलवान नगरशेठ कुल्या स्त्री १०८९ पाणीनी खाई, नीक कुलिक पुं १३१० धूमाडा जेवी कुव न. ११६३ कुमुद, पोयj
- कान्तिवाळो नाग कुवल न. पुं. ११६३ कुमुद, पोयj कुलिङ्ग पुं १३३१ (शि. ११९) चकलो कुवलय न. ११६३ कुमुद, पोयj कुलिङ्कक पुं १३३१ चकलो
कुवलाश्व पुं ७०१ धुन्धुमार राजा 'कुलिर' पुं १३५२ करचलो कुवली स्त्री पुं न. ११३८ बोरडी कुलिश पुं न. १८१ इन्द्रनुं वज्र कुवाट पुं १००७ कमाड, बार| कुलिशाकुशा. स्त्री २३९ १६मांनी कुवाद पुं ३४८ खराब बोलनार
. चोथी विद्यादेवी | कुविन्द पुं ९१३ वणकर, वस्त्र वणनार कुली स्त्री ५५४ पत्नीनी मोटी बहेन । कुवीणा स्त्री २९० (शे. ८३) चांडालनी 'कुलि' स्त्री ११५७ बेठी भोंय रींगणी
वीणा कुलीन पुं ५०२ कुलवान
कुवेणी स्त्री ९२९ माछला पकडवानो कुलीन पुं १२३४ कुलीन घोडो..
करंडियो कुलीनक पुं ११७३ जंगली मग । कुवेल न. ११६३ कुमुद, पोयणु कुलीनस न. १०७० पाणी . ।कुश पुं ७०४ रामनो पुत्र
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ८८
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कुश न. १०६९ पाणी
कुसुम न. पुं ११२४ पुष्प, फूल कुश पुं न. ११९२ दर्भ, डाभ। कुसुम न. ५३६ (शि. ४४) स्त्री रज कुशल न. ८६ कल्याण
(कुसुमधन्वन्) पुं २२८ कामदेव कुशल पुं ३४३ निपुण, होशियार .. कुसुमपुर न. ९७६ पाटलिपुत्र, पटणा कुशस्थल न. ९७४ कान्यकुब्ज, कनोज | (कुसुमबाण.) पुं.२२८ कामदेव कुशा स्त्री १२५२ दोरी, लगाम : कुसुमान्त न. ६४५ (शे. १३३) केशर कुशाग्रीयमति पुं ३४४ तीक्ष्ण बुद्धिवाळो | (कुसुमायुध) २२८ कामदेव कुशारणि पुं ८५० दुर्वासा ऋषि कुसुम्भ न. पुं ११५९ कसुबो कुशिक पुं ८९१ कोस, खेतीनुं साधन । कुसुम्भ न. ६४५ (शे. १३३) केशर कुशिन् पुं ८४६. वाल्मीकि ऋषि कुसू पुं १२०३ अळसिया, जमीनना कीडा कुशी स्त्री १०३९ लोढानी कोश कुसूल पुं १०१३ अननो कोठार कुशीद न. ८८० व्याजनो धंधो . कुसृति स्त्री ३७७ माया, लुच्चाई कुशीलव पुं ३२९ चारण ।
कुसृति स्त्री ९२६ इन्द्रजाळ, जादुगीरी कुशीलव पुं (द्वि.व.) ७०४ कुश अने लव | कुस्तुम्बुरु न. पुं ४१९ धाणा, कोथमीर कुशूल पुं १०१३ (शि. ८८) अन्ननो कोठार | कुह पुं १८९ कुबेर देव कुशेशय न. ११६० कमळ
कुहक पुं ३७७ ठग, धूर्त कुषाकु पुं ११०० (शे. १७०) अग्नि (कुहक) न. ९२६ इन्द्रजाळ, जादुगीरी कुषीद न. ८८० व्याजनो धंधो कुहकस्वन पुं १३४२ रानी कूकडो कुष्ठ न. ४६६ धोळो कोढ रोग कुहन पुं ३९१ ईर्ष्याळु कुष्ठ पुं ११९७ स्थावर विष
कुहना स्त्री ३७९ दम्भपूर्वक चालवू कुष्ठारि पुं १०५७ गन्धक
कुहर न. १३६३ छिद्र, बिल (कुष्माण्डी) स्त्री ४६ अंबिका देवी कुहाला स्त्री २९४ (शे. ८५) शिंगडा जेवू कुसीद पुं ८८० व्याजनो धंधो
वाजिंत्र कुसीदिक पुं ८८० व्याजथी आजीविका | कुहावती स्त्री २०५ (शे. ५४) पार्वती
चलावनार | कुहु स्त्री १५१ चन्द्र न जणातो होय कुसुम पुं ४२ श्री पद्मप्रभस्वामी
तेवी अमास भगवानना शासनदेव । कुहुक न. ९२६ इन्द्रजाळ
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
__ शब्दमाला • ८९ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कुहू स्त्री १५१ चून्द्र न जणातो होय कूणितेक्षण पुं १३३५ (शे. १९५) गीध
तेवी अमास . कूप पुं स्त्री १०९१ कूवो कुहूमुख पुं १३२१ (शे. १९०) कोयल | कूपक पुं ८७७ वहाणनो कूवास्तंभ, जेमां कूकुद पुं ४७५ सत्कार करी
. नाव बंधाय ते सढ . . - अलंकृत कन्या आपनार | कूपक पुं १०८८ वहेळाओ, पाणी काढवा कूचिका स्त्री ९२२ चितारानी पींछी
कराता खाडा कूचिका स्त्री १००५ कूची, चावी कूपज पुं ६३० (शे. १२९) रूवांडां कूचिका स्त्री ४०५ (शि. २८) दूधनो कूपद पुं ४७५ (शे. १०७) सत्कारपूर्वक
.. मावो वगेरे अलंकार पहेरावी कन्या- दान करनार (कूजन) न. १४०७ पक्षीनो शब्द कू बर न. पुं ७५६ धूसरीनुं लाकडं कूजित न. १४०७ पक्षीनो शब्द कू र न. पुं ३९५ भोजन, भात कूट न. पुं ३७८ छळ, कपट कूर्च न. ५८० बे भवानो आगलो भाग कूट न. पुं ९२० लोढानो घण कूर्च न. पुं. ५८३ मूछ, दाढी कूट न. पुं १०३२ पर्वतनुं शिखर कूर्च न. पुं ६१७ कांकसा, अंगूठो अने कूट पुं १२५९ भांगेला शिंगडावाळो बळद . आंगळीओनी उपरनो भाग कूट न. पुं १४११ समूह, समुदाय , | कूर्चशिरस् न. पुं. ६१७ कूर्चनो अग्र भाग 'कूटक' न. ८९१ दंड रहित हळ कू र्चिका स्त्री ४०५ दूधनो विकार, मावो कूटकृत पुं २०० (शे. ४४) शंकर महादेव | कूर्दन म. ५५६ क्रीडा, रमत कूटयन्त्र न. ९३२ पशु-पक्षीने पकडवानो | कूर्प न. ५८० बे भवानो वचलो भाग फांसो .
| कूर्पर पुं ५९० कोणी कूटसाक्षिन् पुं ८८२ (शे. १५५) खोटें | कूर्पास पुं ७६७ चोळी, कांचळी, योद्धानुं . बोलनार साक्षी
छाती, सुतराउ बख्तर कूटस्थ न. १४५३ अनंतकाळ सुधी एक | कूर्पास पुं६७४ (शि. ५५) चोळी, कांचळी
. रूपे रहे ते आकाशादि | कूर्पासक पुं ६७४ चोळी, कांचळी कूणिका स्त्री. २९१ वीणानी वच्चे रहेली | कूर्म पुं ४८ काचबो, श्री मुनिसुव्रत वांसनी सळी
भगवाननुं लांछन कूणिका स्त्री १२६४ बळदनुं शिंगडुं । कूर्म पुं १३५३ काचबो
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ९०
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कूल न. १०७७ कांठो, तीर, किनारो कृतमाल पुं ११४० गरमाळो कूलङ्कषा स्त्री १०८० नदी कृतमुख पुं ३४२ प्रवीण, होशियार, निपुण कूलभू स्त्री १०७७ समुद्र कांठानी भूमि, किनारो | कृतलक्षण पुं ४३७ गुणो वडे कूष्माण्डक पुं २१० शंकरनो गण
प्रसिद्धि पामेलो कूष्माण्डक पुं ११८८ कोळु . | कृतवर्मन् पुं.३७ १३मा विमलनाथ कृक पुं ५८७ डोकनो मध्य भाग
... भगवानना पितानुं नाम कृकण पुं १३३८ सफेद तेतर . . कृतसापत्निका स्त्री ५२७ परणेली पहेली स्त्री 'कृकलाश' पुं १२९९ काचींडो कृतहस्त पुं ३४२ प्रवीण होशियार, निपुण कृकलास पुं १२९९ काचींडो, सरडो कृतहस्त पुं ७७२ बाण सारी रीते कृकवाकु पुं १३२५ कूकडो
.. वापरी जाणनार कृकाटिका स्त्री ५८६ डोक अने माथानी | कृतान्त पुं १८४ यम, महाराज
- संधिनो पाछलो भाग | कृतान्त पुं २४२ आगम, सिद्धांत 'कृकुलास' पुं १२९९ काचींडो कृतान्त (परि.) पुं १९ यमराज कृच्छ्र न. पुं ८४२ चान्द्रायण, पापनो नाश | कृतान्तजनक पुं ९५ सूर्य
करनार तप विशेष कृतार्थ पुं ५२ अतीत चोवीशीना कृच्छ्र न. १३७१ कठिन, दुःख, पीडा।
. १९मा तीर्थंकर कृत् ५ (परि.) जन्य (कार्य) वाचक शब्दने | कृतार्थ पुं.३४३ (शि. २२) प्रवीण, आ शब्द लगाड़तां जनक-वाचक
होशियार ... शब्द बने छे. दा.त. विश्वकृत् । | कृतिन् पुं ३४१ विद्वान, पंडित कृतकर्मन् पुं ३४२ प्रवीण, होशियार, | कृतिन् पुं ३४३ (शि. २२) प्रवीण, निपुण निपुण
कृत्त न. १४९० छेदायेखें, कापेलुं कृतकृत्य पुं ३४३ (शि. २२) प्रवीण, कृत्ति स्त्री ६३० चामडी
निपुण कृत्तिका स्त्री १०९ कृत्तिका नक्षत्र कृतज्ञ पुं १२८० (शे. १८२) कूतरो | कृत्तिकाभव पुं १०५ (शे. १२) चन्द्रमा कृतपुल पुं ७७२ बाण सारी रीते | कृत्तिकासुत पुं २०८ कार्तिकेय, वापरी जाणनार
शंकरनो पुत्र कृतम् अ. १५२७ बस, पर्याप्त सयुं । कृत्तिवासस् पुं १९८ शंकर, महादेव
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
- शब्दमाला . ९१.
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कृत्य न. १५१४ कार्य, प्रवृत्ति कृषक पुं ८९१ फळु, कोस - जेनाथी भूमि कृत्रिमधूप पुं६४८ अनेक द्रव्योनो बनावेल
खेडाय छे ते हळ दशांग धूप
(कृषक) पुं ८९० खेडूत कृत्स्त्र न. १४३३ समस्त, बधु
कृषि स्त्री ८६६ खेती कृपण पुं ३६७ कंजूस माणस कृषिक पुं ८९० खेडूत कृया स्त्री ३६९ अनुकंपा, दया कृषीवल पुं ८९० खेडूत कृपाण पुं ७४२ तलवार
कृष्टि पुं ३४१ विद्वान, पंडित कृपाणिका स्त्री ७८४ कातर, छरी कृष्ण पुं १७ (परि) काळु कृपाणी स्त्री ९११ कातर, छरी कृष्ण पुं २१५ विष्णु, नारायण, कृष्ण कृपाणी स्त्री ७८४ छरी
कृष्णं न. ४१९ काळां मरी कृपालु पुं ३६८ दयालु
कृष्ण पुं ६९७ कृष्ण, वासुदेव कपीट न. १०७० (शे. १६४) पाणी · कृष्ण न. १०५१ सुरमो कृपीटयोनि पुं १०९७ अग्नि
कृष्ण पुं १३९७ श्याम वर्ण कृमि पुं १२०२ शरीरनी अंदर कृष्ण पुं १४७ (शे. २२) कृष्ण पक्ष
उत्पन्न थनार करमिया कृष्ण न. १०४१ (शे. १६०) सीसुं कृमि पुं. १२११ करोळीयो
कृष्णकर्मन् पुं ८५५ दुराचारी ब्राह्मण कृमिज न. ६४० अगरु, अगर कृष्णकाक पुं १३२३ काळो कागडो कृमिजग्ध न. ६४० (शि. ५१) अगरु, अगर कृष्णतण्डुला स्त्री ४११. (शे. १०३) पीपर कृमिजा स्त्री ६८६ लाख .
कृष्णपक्ष पुं ७१० (शे. १३९) अर्जुन कृमिपर्वत पुं ९७० राफडो
कृष्णपिङ्गला स्त्री २०५ (शे. ५१) पार्वती कृमिला स्त्री ५५८ घणी वार
कृष्णभूम पुं ९५३ काळी भूमिवाळो देश प्रसव करनारी स्त्री कृष्णमृत्तिक पुं९५३ काळी भूमिवाळो देश कृश पुं ४४९ दूबळो, पातळो । कृष्णला स्त्री ११५५ चणोठी कश न. १४२७ ना, मोटुं
कृष्णवर्त्मन् पुं १०९८ अग्नि कशानु पुं १०९८ अग्नि
कृष्णवृन्ता स्त्री ११४४ कांकच, काचकी कृशाश्चिन् पुं ३२९ चारण
कृष्णशार पुं १२९४ हरणनी एक जात (कृशेतर) पुं १७ जाडु . कृष्णशृंङ्ग पुं १२८२ पाडो
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
PASARAL
हरणनी जात
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ९२ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द /लिंग / श्लोक / अर्थ 'कृष्णसार' पुं १२९४ एक प्रकारनी | केलिकिल पुं २१० कूष्माण्डक नामनो
. शंकरनो गण कृष्णस्वस स्त्री २०४ पार्वती - | केलिकिल पुं ३३१. विदूषक कृष्णा स्त्री ४२१ पीपर
केलिकीर्ण पुं १२५५ ऊंट कृष्णा स्त्री ७१० द्रौपदी
केलिकुञ्चिका स्त्री ५५५ पत्नीनी नानी बहेन कृष्णा स्त्री २०५ (शे. ४९) पार्वती . | केलिनी स्त्री ९३८ (शे. १५८) पृथ्वी कृष्णामिष न. १०३८. लोढुं .. केलीकील स्त्री ३३१ (शि. २०) विदूषक कृष्णावास पुं ११३१ पीपळो केवल न. ७४२ एकान्त कृष्णिका स्त्री ४१९ राई
केवलज्ञानिन् पुं ५० गई चोवीशीना कृसर पुं स्त्री ३९८ तल मिश्रित अन्न .. . प्रथम तीर्थंकर केकर पुं ४५८ त्रांसी आंखवाळो. केवलिन् पुं २५ अरिहंत, केवळी, सर्वज्ञ केका स्त्री १३२० मोरनी वाणी, टहुकार | केश पुं ५६७ वाळ केकिन् पुं १३१९ मोर . | क्रेशकलाप पुं ५६८ केशनो समूह, केणिका स्त्री ६८१ वस्त्रनुं नानुं घर, रावटी
केश रचना केतक पुं स्त्री ११५२ केवडो,
केशघ्न न. ४६६ केश खरी पडे तेवो रोग, केतकी, झाड
वात रोग केतन न. २२९ काम, चिह्न | केशपक्ष पुं५६८ केशनो समूह, केश रचना केतन न. ७५० ध्वज
केशपाश पुं५६८ केशनो समूह, केश रचना केतु पुं ९९ किरण
केशपाशी स्त्री ५७१ शिखा, चोटली केतु पुं १२२ केतु ग्रह
केशभार पुं५६८ केशनो समूह, केश रचना केतु पुं ७५० ध्वज
केशमार्जन पुं ६८८ कांसको, कांसकी केदार पुं न. ९६५ खेतर
'केशर' ११३५ बोरसली, बकुलवृक्ष केनिपात पुं ८७९ वहाण, सुकान, हलेसुं | 'केशर' पुं ११६६ केसरा, तांतणा केयूर न. ६६२ बाजु बंध, कडु केशरचना स्त्री५६८ केशनो समूह, केश रचना केरल पुं ९६१ केरल देश, मलबार देश | केशरञ्जन पुं ११८७ भांगरो ओरिसा देश
केशरिसुत पुं ७०५ हनुमान केलि पुं स्त्री ५५५ क्रीडा, रमत | केशव पुं २१४ विष्णु, नारायण, कृष्ण
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
' शब्दमाला • ९३ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ केशव पुं ४५८ केशवाळो
| (कैरवबन्धु) पुं १०४ चन्द्रमा केशवेष पुं ५७० अंबोडो
कैरविणी स्त्री ११६३. कुमुदनो वेलो केशहस्त पुं ५६८ केश रचना | कैराटक पुं ११९७ स्थावर विष 'केशाम्बुनामन्' न. ११५८ सुगंधी वाळो | कैलास पुं १०२८ अष्टापद पर्वत केशिक पुं.४५८ केश वाळो
कैलासौकस् पुं १९० कुबेर देव केशिन् पुं २२० विष्णुनो शत्रु, विष्णुनो वध्य | कैवर्त पुं ९२९ माछीमार केशिन् पुं ४५८ केशवाळो
कैवल्य न. ७४ मोक्ष (केशिहन्) पुं २२१ विष्णु . | कैशिक न. १४२० वाळनो समूह केशी स्त्री २०५ (शे. ५५) पार्वती कैशिकी स्त्री २८५ वाचिक, सात्त्विक, केशी स्त्री ५७१ शिखा, चोटली
- आंगिक वगेरे अभिनयना प्रकारो केशोच्चय पुं५६८ केशनो समूह, केश रचना | कैश्य न. १४२० केशनो समूह केसर पुं ११३५ केसरा, तांतणा कोक पुं १२९१ वरु केसर न. पुं ११६६ केसरा, तांतणा .. कोक पुं १३३० चक्रवाक, चकवो केसरिन् पुं १२८४ सिंह
कोकनद न. ११६३ रक्त कमळ केसरिन् पुं १२३३ (शे. १७९) घोडो . कोकाह पुं १२३७ धोळो घोडो कैटभ पुं. २२० विष्णुनो शत्रु , कोकिल पुं १३२१ कोयल (कैटभारि) पुं २२१ विष्णु | (कोकिला) स्त्री १३२१ कोयल कैटभी स्त्री २०५ (शे. ६०) पार्वती । | कोट पुं.५८३ (शे. १२२) मूछ, दाढी कैतव न. ३७८ कपट, छळ
क्रोटर पुं न. ११२२ वृक्षनो पोलाणवाळो भाग कैतव न. ४८६ जुगार .
कोटवी स्त्री ५३४ नग्न स्त्री केदारक न. १४१९ क्यारानो समूह, कोटि स्त्री ८७३ क्रोड, करोड संख्या
. क्षेत्रनो समूह . कोटि स्त्री १०१३ खूणो . कैदारिक न. १४१९ क्यारानो समूह, | कोटिपात्र न. ८७९ वहाण, सुकान, हलेसुं
- क्षेत्रनो समूह | कोटिवर्ष न. ९७७ बाणासुरनुं नगर कदार्य न. १४१९ क्यारानो समूह, कोटिश पुं८९३ ढेफां भांगवानो मुद्गर, हथोडो
क्षेत्रनो समूह कोटिश्री स्त्री २०५ (शे. ५५) पार्वती कैरव न. ११६४ चन्द्र विकासी धोळु कमळ | 'कोटी' स्त्री १०१३ खूणो
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कोटीर न. ६५१ मुकुट कोटीश पुं ८९३ ( शे. ७८) ढेफा भांगवानो मुद्गर कोट्ट न. पुं ९७३ कोट, किल्लो . कोट्टपति पुं ७२६ ( शे. १४२) कोटवाल, नगरनो अधिकारी
कोठ पुं ४६७ एक जातनो कोढ कोण पुं २९४ सारंगी वीणा वगाडवानुं धनुष्याकारनुं साधन
कोण पुं १०१३ खूणो कोणवादिन् पुं २०० (शे. ४४) शंकर, महादेव
कोदण्ड न. पुं. ७७५ धनुष्य कोद्रव पुं ११७७ कोदरा कोप पुं २९९ क्रोध कोपन पुं ३९२ (शि. २७) क्रोधी कोपना स्त्री ५१० कोपवाळी स्त्री कोमल पुं १३८७ कोमल, मृदु स्पर्श कोयष्टि पुं १३३८ जलकुकडी, एक जातनुं जलचर पक्षी
कोरक पुं न. ११२५ पुष्पनी कळी कोरदूषक पुं ११७७ कोदरा कोल पुं ८९७ नानी होडी, मछवो कोल पुं १२८७ मूंड कोलक न. ४२० काळां मरी कोलक न. ६४६ कंकोल कोलकुण पुं १२०९ मांकड
• ९४
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कोलम्बक पुं २९० तार रहित वीणा कोला स्त्री ४२१ (शे. १०३) पीपर 'कोला' स्त्री ११३८ बोरडी
कोलाहल पुं न. १४०४ कोलाहल, शोर, माणसोनो कलकलाट
कोलि स्त्री ११३८ बोरडी 'कोली' स्त्री ११३८ बोरडी
कोविद पुं ३४१ विद्वान कोविदार पुं १९५१ कोविदारनुं झाड कोश पुं ७१४. भंडार
कोश पुं न. स्त्री ७८३ म्यान कोश पुं ९९५ भंडार, तिजोरी कोश न. १०४५ सोना-चांदीना आभूषण 'कोश' पुं १३१९ इंडुं कोशफल न. ६४६ कंकोल
कोशफल न. ६४३ (शे. १३२) जायफळ ( कोशला ) स्त्री ९७५ अयोध्या कोशशायिका स्त्री ७८४ (शे. १४७) छरी कोशातकी स्त्री १९८८ पटोळ कोशिका स्त्री १०२४ प्यालों कोशी स्त्री ११२४ प्रवालनो अग्रभाग 'कोष' पुं १०४५ सोनुं, रूपुं 'कोष' पुं १३१९ इंडुं
( कोषकार) पुं १९९४ शेरडीनो एक प्रकार कोष्ण पुं. १३८६ थोडुं ऊनुं कोसला स्त्री ९७५ अयोध्या कौक्षेयक पुं ७८२ तलवार
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला · ९५
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
कौटतक्ष पुं ९१८ स्वतंत्र सुथार 'कौटल्य' पुं ८५३ वात्स्यायन मुनि, चाणक्य कौटिक पुं ९३० कसाई, मांसनो वेपारी कौटिल्य पुं ८५३ वात्स्यायन मुनि, चाणक्य कौणप पुं १८७ राक्षस कौतुक न. ९२६ कुतूहल, तमासो कौतूहल न. ९२६ कुतूहल, तमासो कौद्रवीण न. ९६६ कोदरानुं खेतर कौन्तिक पुं ७७० भालावाळो कौन्तेय पुं ७२० (शे. १४० ) युधिष्ठिरादि त्रण पांडवो
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ कौञ्ज पुं १०२९ (शि. ९०) क्रौंच पर्वत कौलीन न. २७० लोकापवाद कौलेयक पुं ५०२ कुलवान कौलेयक पुं १२७९ कूतरो कौश न. ९७४ कान्यकुब्ज, कनोज कौशलिक न. ७३७ दान, भेट, लांच कौशल्यानन्दन पुं ७०३ रामचन्द्र कौशाम्बी स्त्री ९७५ कौशाम्बी नगरी कौशिक पुं १७३ इन्द्र
कौशिक पुं ६२८ मज्जा, हाडकानी चरबी कौशिक पुं ८५० विश्वामित्र कौशिक पुं १३२४ घुवड 'कौशिक' पुं ११४२ गूगळनुं झाड कौशिकी स्त्री २०५ (शे. ४९) पार्वती
कौपीन न. ६७६ लंगोटी कौपोदकी स्त्री २२२ (शि. १५) विष्णुनी गदा कौशेय न. ६७० रेशमी वस्त्र ( कौबेरी) स्त्री १६९ उत्तर दिशा (कौमारी) स्त्री २०१ शंकरनी सात पैकी
.
एक माता कौमुद पुं १५५ (शे. २४) कार्तिक मास कौमुदी स्त्री १०७ चन्द्रनो प्रकाश कौमुदीपति पुं १०४ चन्द्रमा कौमोदकी स्त्री २२२ विष्णुनी गदा कौलटिनेय पुं ५४९ भिक्षुकी सतीनो पुत्र ( कौलटेय) पुं ५४८ कुलटा स्त्रीनो पुत्र कौलटेय पुं ५४९ कुलटानो के
भिक्षुकनी सती स्त्रीनो पुत्र
कौलटेर पुं ५४८ असती के
कौषीतकी स्त्री १२३ अगस्त्य ऋषिनी पत्नी, लोपामुद्रा कौसीद्य न. ३१५ तन्द्रा, आळस कौस्तुभ पुं २२३ विष्णुना
वक्ष स्थळनो मणि ( क्नोपन ) न. ३९९ कढी, व्यंजन ककच न. पुं ९१८ करवत क्रकचच्छद पुं ११५२ केवडो, केतकीनुं झाड ऋकर पुं ११५० केरडो क्रंकर पुं १३३८ सफेद तेतर क्रकुच्छन्द पुं २३६ सात बुद्ध पैकी
चोथा बुद्धनुं नाम
व्यभिचारिणी स्त्रीनो पुत्र । ऋतु पुं ८२० यज्ञ
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (क्रतु) पुं १२४ सप्तर्षि पैकी एक ऋषि क्रतुधामन् पुं २१९ ( शे. ७१) विष्णु,
नारायण
ऋतुभुज् पुं (ब.व.) ८८ देव क्रन्दन न. १४०४ सुभटोने युद्धमां बोलाववुं ते क्रन्दित न. १४०२ रुदन, रडवुं ते
क्रम पुं ६१६ पग
क्रम पुं ८३९ कल्प, आचार क्रम पुं १५०३ अनुक्रम, परिपाटी क्रमण पुं ६१६ पग क्रमण पुं १२३३ (शे. १७८) घोड़ो (क्रमशयन) न. १५०३ पहेरेगीरोनुं वाराफरती सूवुं ते
• ९६
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ क्रियावत् पुं - ३५३ क्रियामां तत्पर क्रियाविशाल नं: २४८ तेरमुं पूर्व क्रियाह पुं १२३८ लाल घोडो क्रियेन्द्रिय न. १३८४ हाथ, पग, वाचा, गुदा, गृह्येन्द्रिय आदि क्रीडा स्त्री ५५५ क्रीडा, रमत क्रुञ्च् पुं १३२९ कौंच पंक्षी क्रुञ्च पुं १०२९ क्रौच पर्वत 'क्रुञ्च' पुं १३२९ कौंच पक्षी क्रुञ्चा स्त्री १३२९ (शि. ११८) कौंच पक्षीनी स्त्री
( क्रव्याद) पुं १८८ राक्षस क्राथ पुं ३७२ हिंसा क्रान्ति स्त्री १५११ आक्रमण क्रायक पुं ८६८ खरीद करनार क्रिमि पुं १२११ (शि. १०८) करोळीओ क्रिया स्त्री १४९७ कर्म, क्रिया
क्रुध् स्त्री २९९ क्रोध क्रुधा स्त्री २९९ क्रोध क्रुष्ट न. १४०२ रुदन, रडवुं ते
क्रमुक पुं ११५४ सोपारीनुं झाड क्रमेलक पुं १२५३ ऊंट क्रयविक्रयिक पुं ८६७. वेपारी ऋयिक पुं ८६८ खरीद करनार क्रयिन् पुं ८६८ खरीद करनार क्रूरात्मन् पुं १८४ (शि. १६) शनि ग्रह क्रय्य न. ८७१ वेंचवा माटे विस्तारेलुं द्रव्य क्रेतव्यमात्रक नं. ८७१ वेंचवा माटे क्रव्य न. ६२२ मांस क्रव्याद् पुं १८८ राक्षस
क्रूर पुं ३७६ क्रूर, पापी
क्रूर पुं १३८६ कठोर स्पर्श, निष्ठुर, कठिन, निर्दय
विस्तारेलुं द्रव्य क्रेय न. ८७१ वेचवा माटे विस्तारेलुं द्रव्य क्रोड पुं १२१ शनि
क्रोड पुं ६०२ खोळो, शरीरनो पूर्व भाग क्रोड पुं १२८७ मूंड क्रोडपाद पुं १३५३ काचबो क्रोडा स्त्री नं. ६०२ छाती,
- बे हाथनी वच्चेनो भाग
*
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ क्रोडीकृति स्त्री १५०७ आलिंगन क्रोध पुं २९९ क्रोध, कोप
क्रोधन पुं ३९२ क्रोधी क्रोधिन् पुं ३९१ क्रोधी क्रोधिन् पुं. १२८० (शे. १८१) कूतरो क्रोश पुं ८८७ गाऊ, बे हजार दंड प्रमाण क्रौष्ट्ऋ पुं १२९० शियाळ
• ९७
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ क्वणन न. १४०० शब्द, ध्वनि क्वथित न. १४८६ क्वाथ, उकाळो क्वाण पुं १४०० शब्द, ध्वनि क्वाथि पुं १२३ (शे. १८) अगस्त्य ऋषि क्षण पुं १३७ पन्दर लेश प्रमाण क्षण पुं १५०८ उत्सव, ओच्छव क्षण पुं १५०९ समय, अवसर, प्रसंग
क्रौञ्च पुं ४७ श्री सुमतिनाथ भगवाननुं लांछन क्षणदा स्त्री १४१ रात्रि
क्रौञ्च पुं १०२९ क्रौंच पर्वत
क्षणन न. ३७० हिंसा
क्रौञ्च पुं १३२९ क्रौंच पक्षी ( क्रौञ्चदारण) पुं २०९ कार्तिकेय क्रौञ्चारिपुं २०९ कार्तिकेय क्रौञ्ची स्त्री १३२९ (शि. ११८) क्रौंच पक्षीनी स्त्री बलपुष न. ६०५ (शे. १२७) पित्ताशय क्लम पुं. ३१९ थाक, परिश्रम क्लिन्न पुं १४९२ भीनुं, पलळेलुं क्लिन्ननेत्र पुं ४६१ भीनी आंखवाळो क्लिन्नवासस् न: ६७९ भींजायेलुं वस्त्र क्लिष्ट न. २६५ पूर्वापर विरुद्ध वचन क्लीब पुं ५६२ नपुंसक
क्लेदु पुं १०५ (शे. १३) चन्द्रमा क्लेश पुं ३१९ थाक, परिश्रम
क्लोम न. ६०५ (शे. १२७) पित्ताशय क्लोमन् न. ६०५ पित्ताशय क्वगु स्त्री ११७६ कांग, पीळा चोखा कण पुं. १४०० शब्द, ध्वनि
क्षणनु पुं ४६५ घा, व्रण, नहि रुझता घा क्षणप्रभा स्त्री ११०५ (शे. १००) विजळी क्षणिका स्त्री ११०५ विजळी
क्षणिनी स्त्री १४३ ( शि. २०) रात्रि क्षत न. ४६४ घा, व्रण क्षतघ्ना स्त्री ६८६ लाख, अलतो क्षतज न. ६२२ लोही
क्षतव्रत पुं ८५४ व्रत भंग करनार ब्रह्मचारी क्षत् पुं. ७२१ द्वारपाळ क्षतृ पुं ७६० सारथि
क्षतृ पुं ८९७ शूद्र पुरुष अने क्षत्रिय स्त्रीथी उत्पन्न थयेल पुत्र
क्षत्र न. पुं ८०७ क्षत्रिय, चार वर्ण पैकी बीजो वर्ण
क्षत्र न. पुं. ८६३ क्षत्रिय क्षत्रिय पुं ८६३ क्षत्रिय क्षत्रिया स्त्री ५२४ क्षत्रिय जातिमां उत्पन्न थयेली स्त्री
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ९८
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ क्षत्रियाणी स्त्री ५२४ क्षत्रिय जातिमां उत्पन्न थयेली स्त्री
क्षत्रियी स्त्री ५२३ क्षत्रियनी पत्नी क्षन्तृ पुं ३९१ क्षमावान, सहनशील क्षपा स्त्री १४१ रात्रि क्षम पुं ४९१ समर्थ, सहनशील क्षमा स्त्री ३९१ क्षमा, सहन करवुं क्षमा स्त्री ९३६ पृथ्वी
क्षमितृ पुं ३९० क्षमावान, सहनशील क्षमिन् पुं ३९० क्षमावान, सहनशील क्षय पुं १६१ प्रलयकाळ, क्षय क्षय पुं ४६३ क्षय रोग क्षय पुं ९९१ घर
क्षय पुं १५२३ क्षय पामवुं क्षीणता क्षरिन् पुं १५७ वर्षाऋतु, श्रावण-भादरवो मास क्षव पुं ४१८ राई
क्षव पुं ४६३ छींक
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ क्षारणा स्त्री २७२ मैथुन विषयक अपवाद मूकवो ते क्षारित पुं ४३६ ठपका लायक,
क्षवथु पुं ४६४ खांसी
क्षान्ता स्त्री ९३८ (शे. १५७) पृथ्वी क्षान्ति स्त्री ३९१ (शि. ७२) क्षमा,
सहनशीलपणुं
( क्षान्तिमत्) पुं ७६ क्षमावाळा मुनि क्षाम पुं ४४९ दुबळो, कृश क्षार पुं ८२८ राख
क्षार पुं १०६२ काचलवण, बंगडीखार क्षारक पुं न. ११२५ नवी कळी,
लोकापवादथी निन्दित
क्षालित न. १४३७ धोयेलुं, साफ करायेलुं क्षिति स्त्री ९३६ पृथ्वी क्षितिरुह पुं १११४ वृक्ष, झाड 'क्षिपणी' स्त्री ८७७ हलेसुं
क्षिपण पुं १९०७ (शे. १७२) वायु, पवन क्षिप्त, न. १४८२ प्रेरणा करेलुं, मोकलेलुं (क्षिप्त ) पुं ७७९ नाखेलुं बाण क्षिप्नु पुं ३५० निराकरण करनार, फेंकनार क्षिप्र न. ६१७ अंगूठो अने
आंगळीओनो मध्य भाग
क्षिप्र न. १४७० जल्दी
क्षिया स्त्री १५२३ क्षय पामवु, क्षीणता क्षीण पुं. ४४९ दूबळो, कृश क्षीणाष्टकर्मन् पुं २४ अरिहंत, तीर्थंकर क्षीजन न. १४०९ कीचक वांसनो अवाज, वेणुवाद्य क्षीब पुं ४३६ मत्त, मदवाळो
क्षीर न. पुं ४०४ दूध क्षीर न. १०६९ पाणी
क्षीरकण्ठ पुं ३३८ धावणुं बाळक क्षीरज न. ४०६ दहीं, गोरस
क्षीरप पुं - ३३८ ( शि. २१) धावणुं बाळक नवी कळीयोनो समुदाय । क्षीरपत्र न. ११८६ चीलनी भाजी, बथवो
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • ९९
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ. शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ क्षीरस्फटिक पुं १०६८ क्षीरना जेवू क्षुद्रा स्त्री १२१३ मधमाखी
धवल स्फटिक रत्न | क्षद्रा स्त्री ५३३ (शे. १४४) वेश्या क्षीरवारि पुं १०७५ क्षीर समुद्र 'क्षुद्रा' ११५७ बेठी भोयरींगणी क्षीरशर पुं ८३१ यज्ञमां पाकेलं अने क्षुद्राराम पुं १११३ नानी वाडी, बगीचो
___ गरम दूधमां नाखेलु दहीं क्षुद्रोपाय पुं (ब.व.) ७३८ राजाना त्रण क्षीराब्धिमानुषी स्त्री २२६ (शे. ७८).
क्षुद्र (तुच्छ) उपाय लक्ष्मी
क्षुध् स्त्री १३७२ भूख, जठराग्निनी पीडा क्षीराह्वय पुं६४८ (शे. १३४) गूगळनो धूप | क्षुध् स्त्री ३९३ (शे. ९५) खावानी इच्छा (क्षीरोद) पुं १०७५ क्षीर समुद्र | क्षुधा स्त्री ३९३ (शे. ९५) खावानी इच्छा क्षीरोदतनया स्त्री २२६ लक्ष्मी क्षुधित पुं ३९२ भूख्यो क्षुण्ण पुं ३४५ शास्त्रादि तत्त्वोनो संस्कारी | क्षुप पुं १११७ जटाकार मूळ अने क्षुण्णक न. २९४ (शे. ८७) मृतकनी ,
नानी शाखावाळु झाड ___यात्रामा वगाडातो ढोल | क्षुब्ध पुं १०२३ मन्थन दंड, रवैयो क्षुत् न. ४६३ छींक
क्षुमा स्त्री ११७९ अळसी क्षुत न. ४६३ छींक
क्षुरप्र पुं ७८० धारवाळु लोढार्नु बाण क्षुताभिजनन पुं ४१८. राई
क्षुरमर्दिन् पुं ९२३ हजाम क्षुद्र पुं ३६८ कृपण
क्षुरिका स्त्री ७८४ (शि. ६८) छरी क्षुद्र न. १४२७ नानू, हलकुं
क्षुरिन् पुं ९२२ हजाम क्षुद्र पुं ३५८ (शे. ९४) निर्धन, दीन क्षरी स्त्री ७८४ छरी क्षुद्र पुं.३८० (शे. ९४) दुर्जन, चाडीयो | क्षुल्ल १४२६ नानु, थोडं क्षुद्रकम्बु पुं १२०५: नानो शंख, शंखला | क्षुल्लक पुं (ब.व.) १२०५ नानो शंख क्षुद्रकीट पुं स्त्री. १२०२ नानो कीडो क्षेत्र न. ५१३ पत्नी, परणेली स्त्री क्षुद्रकूप पुं १०९३ नानो को
क्षेत्र न. ५६३ शरीर क्षुद्रघण्टिका स्त्री ६५ पुपरी क्षेत्र न. ९६५ खेतर क्षुद्रनासिक पुं ४५१ नाना नाकवाळो; क्षेत्रक ; ५४१ दीयर वगेरेसी थयेल पुत्र
... क्षुद्र नाकवाळो क्षेत्रज्ञ पुं १३६६ आत्मा, जीव 'सर' पुं १२०५ नाना शंखो क्षेत्रज्ञ पुं २१३ (शे. ६४) ब्रह्मा
.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १०० -
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द /लिंग / श्लोक / अर्थ क्षेत्रज्ञ पुं ३४३ (शे. ९२) प्रवीण, निपुण | ख न. १०५१ अबरख । (क्षेत्रहर) पुं ३७२ आततायी, वध माटे |ख न. १३८३ इन्द्रिय, चक्षु वगेरे
. तैयार थयेलो खक्खट पुं १३८७ (शि, १२६) कठोर क्षेत्राजीव पुं ८९० (शि. ७८) खेडूत
. स्पर्श, कठिन क्षेत्रिन् पुं ८९० खेडूत
| खग पुं ९५ सूर्य क्षेप पुं २७१ निंदा
खग पुं ७७८ बाण . 'क्षेपणि' स्त्री ८७७ हलेसुं. | खग पुं १३१६ पक्षी क्षेपणी स्त्री ८७७ वहाणनो दंड खगालिका स्त्री ५३३ (शे. ११३) वेश्या क्षेम न. पुं ८६ कल्याण, शुभ खङ्खर पुं ५६९ वांका वाळ . क्षेमङ्कर पुं ४८९ कल्याण, शुभ करनार | खचित पुं १४६९. मिश्रित, एकळु थयेखें क्षेमरी स्त्री २०५ (शे. ६१) पार्वती | खज पुं१०२३ (शि. ९०) रवैयो, मन्थन दंड क्षेमा स्त्री २०५ (शे. ५४) पार्वती . | खजक पुं १०२३ रवैयो, मंथन दंड (क्षोणि) स्त्री ९३६ पृथ्वी
ख़जाका स्त्री १०२१ कडछी क्षोणी स्त्री ९३६ पृथ्वी
खजित् पुं २३५ बुद्ध, सुगत क्षोद पुं९७० कांकरावाळी धूळ, चूर्ण, भूको | (खञ्ज) पुं ४५५ लंगडो (क्षौद्र) न. १२१४ मध
खञ्जक पुं. ४५५ लंगडो क्षौम न. पुं ६६९ शण वगेरेनुं वस्त्र खञ्जन पुं १३२८ दिवाळी घोडो, खंजन पक्षी क्षौम न. पुं९८१ किल्लाना उपरनो समभाग, | खजरीट पुं १३२८ दिवाळी घोडो, सैन्यगृह
खंजन पक्षी क्षौर न. ९२४ हजामत
खट पुं ४६२ कफ क्षौरिक पुं ९२३ (शे. १५६) हजाम खटक पुं ५९७ अर्धमूठी वाळेलो हाथ क्ष्णुत न. १४८४ तीक्ष्ण करायेलं (खटाखु) पुं १३०१ नानो उंदर क्ष्मा स्त्री ९३६ पृथ्वी
| खटिका स्त्री ४०१ (शे. ९९) चोखानी क्ष्वेड पुं ११९५ विष, झेर ।
घाणी श्वेडा स्त्री १४०४ वीरनी गर्जना खटक्किका स्त्री १००७ (शि. ८७) खडकी,
खडकीनुं द्वार ख न. १६३ आकाश
खटिनी स्त्री १०३७ खडी, सफेद धातु
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . १०१
OT
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ खटी स्त्री १०३७. खडी, सफेद धातु खण्डीर पुं ११७२ पीळा मग खट्टन पुं ४५४ ठीगणो, वामन । खतमाल पुं १६४ (शे. २९) मेघ, वादळ खट्टिक पुं ९३० (शे. ८१) मांसनो वेपारी, खतिलक पुं ९८ (शे. १०) सूर्य
कसाई, खाटकी | खदिर पुं १७४ (शे. ३२) इन्द्र खट्वा स्त्री ६८३ खाटलो, पलंग | खद्योत पुं १२१३ आगियो खट्वाङ्ग पुं न. २०० शंकरखें आसन खनक पुं १३०० उंदर खट्वाङ्गभृत् पुं १९९ शंकर, महादेव | खनि स्त्री १०३६ खाण (खट्वाङ्गधर) पुं १९९ शंकर, महादेव खनित्र न. ८९२ कोदाळी खड्ग पुं ७८२ तलवार
खपराग पुं १४६ (शे. २१) अंधकार खड्ग पुं १२८७ गेंडो
'खपुर' पुं ११५४ सोपारीनुं झाड खड्गपिधानक न. ७८३ म्यान, खर पुं १२५६ गधेडो
तलवार राखवा खोळु | खर वि. १३८५ गरम, उष्ण स्पर्श खड्गिन् पुं ४७ श्री श्रेयांसनाथ खर पुं १३८६ कठोर, निष्ठुर
भगवाननुं लांछन । | खरकुटी स्त्री १००० हजामतनुं स्थान खड्गिन् पुं १२८७ गेंडो. . खरकोण पुं १३४१ तेतर खण्ड पुं न. ४०३ खांड . खरकोमल पुं १५४ (शे. २४) जेठ मास खण्ड पुं न. १४३४ ककडो, टुकडो खरणस् पुं -४५१ गधेडा जेवा नाकवाळो खण्डपशु पुं.१९८ शंकर, महादेव | खरणसपुं ४५१ गधेडा जेवा नाकवाळो खण्डल न. १४३४ (शि. १२८) ककडो (खरद्धारिक) पुं १०३ माठर वगेरे सूर्यना
पारिपाश्विकदेवो पैकी एक . खण्डशीला स्त्री ५२९ (शे. १२२) कुलटा स्त्री (खररश्मि) पुं ९५ सूर्य खण्डास्य पुं २१९ (शे. ६९) विष्णु, · | खरांशु पुं ९५ सूर्य
. नारायण |खरु पुं ८५९ निषेध करायेली वस्तुओमां खण्डिक पुं ५८९ काख, बगल .
रुचिवाळो खण्डिक पुं ११७१ वटाणा . . . खरु पुं २०० (शे. ४२) शंकर, महादेव खण्डित न. १४९० छेदायेखें, कापेलुं खरु पुं ५८४ (शे. १२२) दांत खण्डिन् पुं ११७४ जंगली मंग खजूं स्त्री ४६४ खरजर्बु, खरज
-
टुकडो
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १०२ .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ खर्जूति स्त्री ४६४ (शि. ३३) खरजर्बु, खस पुं ४६४ खस
खरज | खसापुत्र पुं १८८ (शे. ३७) राक्षिस खजूर न. १०४३ चांदी
खसिन्धु पुं १०५ (शे. १३) चंद्र खजूर न. १०५८ हरताल
खस्फटिक (द्वि.व.) पुं १०६८ सूर्यकान्त, खर्व पुं ४५४ ठीगणो माणस
.. चंद्रकांत मणि खर्व न. ८७४ दश अबज
खातक न. १०९४ खोदेली तळावडी खर्व न. १४२९ ट्रॅकुं, नीचुं . खातिका स्त्री १०९५ खाई खर्वशाख पुं ४५४ ठीगणो माणस खादन न. ४२३ भोजन, जमवू खल पुं न. ३८० दुर्जन
खादन (ब.व.) पुं ५८४ दांत . खल पुं न. ९१७ खोळ, तेल काढतां खानि स्त्री १०३६ खाण.
वधेल कचरो | खापगा स्त्री १०८२ गंगा नदी खल त्रि ९६९ खळु
| खारी स्त्री ८८६ सोळ द्रोण प्रमाण खलत पुं ४५२ (शि. ३२) टालीयो | (खारीक) पुं९६९ एक खारी प्रमाण धान्य खलति पुं ४५२ टालीओ
वावी शकाय तेवू खेतर खलधान न. ९६९ खळु
खिल न. ९४० खेड्या वगरना खेतरनी भूमि खलपू पुं ३६३ खळं साफ करनार | खिलखिल्ल पुं १३२० (शे. १८८) मोर
झाडु काढनार खुखणी स्त्री २९० (शे. ४) चांडालनी वीणा खलिन न. १२५१ (शि. १११) लगाम, चोकडं खुङ्गाह पुं १२३८ काळो घोडो खलिनी स्त्री १४२१ खल पुरुषनो समूह | खुर (ब.व.) पुं न. १२४४ खरी खलीन पुं न. १२५० लगाम, चोकडं खुरणस् पुं.४५२ तीक्ष्ण नाकवाळो, (खलूर) पुं७८८ शस्त्राभ्यास करवानुं स्थान |
पशुनी खरी जेवा नाकवाळो खलूरिका स्त्री ७८८ शस्त्राभ्यास करवानुं स्थान | खुरणस पुं ४५२ तीक्ष्ण नाकवाळो, खलेवालिन् पुं ८९४ खळामां बळद बांधवा
पशुनी खरी जेवा नाकवाळो माटेनुं लाकडं खुरली स्त्री ७८८ शस्त्र-कलानो अभ्यास खल्या स्त्री १४२१ खल पुरुषनो समूह | खुरोपम पुं ७८७ (शे. १४८) अस्त्रा जेवू खल्ल पुं १०२५ मशक
शस्त्र (खरपली) खल्वाट पं ४५२ टालीओ . | खेचर न. १०५६ राती हीराकसी
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
- शब्दमाला . १०३
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ खेट पुं ९७२ नमरनो अर्धो भाग गजता स्त्री १४२२ हाथीनो समूह खेट न. १४४३ अधम, हलकुं गजता स्त्री १२२३ हाथीनो समुदाय खेट पुं ४६२ (शे. १०७) कफ गजपुर न. ९७८ दिल्ही, हस्तिनापुर खेटक न. ७८३ ढाल, फलक | गजप्रिया स्त्री ११५२ शरू, शालेडु खेद पुं २९९ शोक, करुण रसनो स्थायीभाव | 'गजभक्षा' स्त्री ११५२ शरू, शालेडु खेय न. १०९५ खाई
___ (वनस्पति विशेष) खेलनी स्त्री ४८७ शेत्रंज वगेरेनी सोगठी | 'गजभक्ष्या' स्त्री ११५२ शरू, शालेडु खेला स्त्री ५५६ रमत, क्रीडा
__ (वनस्पति विशेष) खोडाह पुं १२३७ धोळो अने पीळो घोडो | गजाजीव पुं (ब.व.) ७६२ महावत खोड पुं ४५५ लंगडो
गजास्य पुं २०७ गणेश, विनायक खोर पुं ४५५ लंगडो
(गजासुरद्धेषिन्) पुं २०० शंकर, महादेव खोल न. ७६८ (शि. ६७) पाघडी - | गजासुहृद् पुं २०० शंकर, महादेव ख्यात पुं १४९३ प्रसिद्ध, विख्यात |गजाह्वय ९७८ दिल्ही, हस्तिनापुर .ग.
गजा स्त्री १००१ दारू पीवानुं स्थान गगन न. १६३ आकाश
गजा स्त्री पुं १०३६ खाण (गगन) न. १०५१ अबरख .. गडक पुं १३४५ शकुल मच्छर्नु बाळक गगनध्वज पुं ९७ सूर्य .
गडयित्नु १६४ (शि. २८) मेघ, वादळ गगनाध्वग पुं ९७ सूर्य ।
गडु पु ४६६ पीठमां थयेल गांठ, खुंध गङ्गा स्त्री १०८१ गंगा नदी | 'गडुची' स्त्री ११५७ गळो (गङ्गाधर) पुं ७५ शंकर, महादेव गडुल पुं ४५३ कुबडो, कुब्ज गङ्गाधर पुं १९९ शंकर, महादेव । | गडूची स्त्री ११५७ गळो । गङ्गाभृत् पुं १९९ शंकर, महादेव . | गडोल पुं ४२५ कोळीओ गङ्गासुत पुं २०८ शंकरनो पुत्र | गण पुं ३१ सरखी वाचना लेनारा गच्छ पुं १११४ वृक्ष, झाड
मुनिओनो समुदाय गज पुं ४७ श्री अजितनाथ भगवान- लांछन | गण पुं (ब.व.) २०१ शंकरना गणो गज पुं ७५१ सेनानुं प्रथम अंग | गण पुं १४११ समूह, समुदाय गज पुं १२१७ हाथी
| गणक पुं ४८२ ज्योतिषी, दैवज्ञ
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १०४
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ गणदेवता स्त्री ८९ (शे. ९) गणदेवताओ | (गण्डिका) स्त्री ११२० वृक्षनो मूळथी (गणनाथ) पुं १९९ शंकर, महादेव . . लईने शाखा सुधीनो भाग गणनायिका स्त्री २०५ (शे. ५३) पार्वती | गण्डूपद पुं १२०३ अळसिया (गणनीय) न. ८७२ गणी शकाय तेवू | गण्डूपदभव न. १०४१: सीसु गणरात्र पुं न. १४३ रात्रिनो समूह गण्डुपदी स्त्री. १२०३ गंडोला गणाधिप पुं (ब.व.) ३१ गणधर भगवान गण्डुष पुं ५९८ पाणीना आधार रुपे गणि पुं७८ आचारांग वगेरे प्रवचन.जाणनार
बनावेली पसली (चांगळु) गणिका स्त्री ५३२ वेश्या । गण्डोल पुं ४२६ कोळीओ गणिका स्त्री ३३४ गणिका, वेश्या | गण्य न. ८७२ गणी शकाय तेवू गणिका स्त्री १२१८ (शे. १७७). हाथणी |गताक्ष. पुं ४५७ आंधळो 'गणिका' स्त्री ११४८ जुई | गति स्त्री ४७० लोही झरतुं व्रण, नासुर गणिकापति पुं ५१९ गणिकानो पति . | गति स्त्री १५०० चालवू, विहार गणिकाभृति स्त्री ३६३ गणिकानो पगार | गद पुं ४६३ रोग । गणिपिटक न. २४५ द्वादशांगी | गदयित्नु पुं १६४ (शे. २८) मेघ वादळ गणेय न. ८७२ गणी शकाय तेवू गदाग्रज पुं २१६ विष्णु, नारायण गणेरुका स्त्री ५३८ (शे. ११४) दासी | गदाग्रज पुं ९ (परि.) विष्णु गणेश पुं २०७ गणेश, विनायक | (गदाधर) पुं २१९ विष्णु नारायण गणेश्वर पुं १२८५ (शे. १८४) सिंह गदान्तक पुं (द्वि.व.) १८२ (शे. ३६) गण्ड पुं ४६६ विस्फोटक फोल्लो
स्वर्गना वैद्य गण्ड पुं५८२ कपोलनी आगळनो भाग, लमणा | गदाभृत् पुं २१९ विष्णु, नारायण गण्ड पुं १२२५ हाथीनुं गंडस्थल गदित न. २४१ (शे. ८२) वाणी, वचन गण्डक पुं १२८७ गेंडो
गदिनी स्त्री २०५ (शे. ५३) पार्वती गण्डमाल पुं ४६७ कंठमाळ
गद्गदस्वर पुं १२८३ (शे. १८३) पाडो गण्डशैल पुं (ब.व.) १०३६ पर्वतमांथी | गन्त्री स्त्री ७५३ गाईं, बेलगाडी
छूटा पडेला मोटा पथ्थर | गन्दुक पुं ६८९ (शि. ५९) दडो गण्डि स्त्री ११२० वृक्षनो मूळथी लईने | गन्ध पुं १३९० सुगंध
शाखा सुधीनो भाग | गन्धक पुं १०५७ गंधक
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
- शब्दमाला • १०५
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ गन्धकालिका स्त्री ८४७ व्यास ऋषिनी माता गन्धाश्मन् पुं १०५७ गंधक गन्धज्ञा स्त्री ५८० नाक गन्धिक पुं १०५७ गंधक गन्धदारु पुं ६४० (शे. १३२ ) अगरु, अगर गन्धोत्तमा स्त्री ९०२ मदिरा गन्धधुली स्त्री ६४४ कस्तुरी गन्धोली १२१५ भमरा जेवुं गन्धनालिका स्त्री ५८१ (शे. १२१) नाक गन्धपिशाचिका स्त्री ६४९ एक स्थानेथी
बीजे स्थाने जतो धूप
'गन्धफली' स्त्री ११४९ कांग गन्धमातृ स्त्री ९३६ पृथ्वी गन्धमूषी स्त्री १३०१ छछूंदरी गन्धमूषिका स्त्री १३०१ छछूंदरी गन्धरस पुं १०६३ हीराबोळ
गन्धर्व पुं ४३ श्री कुंथुनाथ भगवानना शासन देव गन्धर्व पुं (ब.व.) ९१ व्यंतरदेव गन्धर्व पुं (ब.व.) १८३ हाहा वगेरे गन्धर्वो, देवोना गवैया
गन्धर्व पुं १२३३ घोडो 'गन्धहस्तक' पुं. ११५० एरंडो
गन्धवती स्त्री ८४८ (शे. १५४) व्यास
ऋषिनी माता
गन्धवह पुं ११०६ पवन गन्धवहा स्त्री ५८१ ( शे. १२१) नाक गन्धवाह पुं १९०७ (शि. १००) पवन गन्धसार पुं ६४१ चंदन, सुखड गन्धहृत् पुं ५८१ (शे. १२१) नाक गन्धाम्बुवर्ष न. ६३ सुगंधी जलनो वरसाद,
चंचल पांखवाळं जीवडुं
गभस्ति पुं ९५ सूर्य गभस्ति पुं १०० किरण ( गभस्तिपाणि) पुं ९६ सूर्य गभीर न. १०७१ गंभीर, ऊंडुं गमन न. ७८९ गमन, प्रयाण गम्भीर न. १०७१ गंभीर, उंडुं गम्भीरवेदिन् पुं १२२२ अंकुशने नहि गणनारो हाथी 'गम्भीरी' स्त्री १९४३ सीवणनुं वृक्ष गया स्त्री ९७३ गयराजर्षिनुं नगर,
गया नामनुं तीर्थ
गर पुं १३१४ बनावायेलुं झेर गरभ पुं ५४० गर्भ
गरल पुं न. ११९५ झेर, विष गरव्रत पुं १३२० (शे. १८८) मोर गरुड पुं ४३ श्री शांतिनाथ
भगवानना शासनदेव गरुड पुं २३० गरुड पक्षी (गरुड) पुं ७८० बाणनो एक प्रकार (गरुडगामिन् ) पुं २२१ विष्णु गरुडाग्रज पुं १०२ सूर्यनो सारथि, अरुण
अरिहंतनो एक अतिशय । गरुडाङ्क पुं २१४ विष्णु
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • १०६
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ गरुत् पुं न. १३१८ पक्षीनी चांच गरुत्मत् पुं २३१ गरुड पक्षी 'गरुत्मत्' १३१७ पक्षी
(गरुल) पुं २३० गरुड पक्षी
गर्गरी स्त्री १०२२ गागर, दहीं वलोववानी गोळी गर्हणा स्त्री २७१ निंदा
पुं १२१८ हाथी
गर्ज पुं १४०५ हाथीनी गर्जना •
गर्जा स्त्री १४०५ (शि. १२७) हाथीनी गर्जना गर्जि पुं १४०६ मेघनी गर्जना गर्जित पुं १२२० मदोन्मत्त हाथी गर्जित पुं १४०६ मेघनी गर्जना गर्त पुं स्त्री १३६४ भूमिनो खाडो गतिका स्त्री ९९९ तंतु शाळा गर्दभ पुं १२५६ गधेडो गर्दभाह्वय न. ११६४ चंद्रविकासी सफेद कमळ गर्दभी स्त्री १२०८ छाणना कीडा, गद्दहीआ गर्द्ध पुं ४३० इच्छा, अभिलाषा गर्धन पुं ४२९ अतिलोभी
गर्भ पुं ५४० गर्भ
गर्भ पुं ६०४ पेट
गर्भक न. १४४ बे रात्रि गर्भक पुं ६५१ केशमां धारण करवानी
पुष्पमाळा गर्भपाकिन् पुं. ११६८ पोतानी मेळे
पाकता चोखा
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ गर्भाशय पुं ५४० गर्भस्थान, गर्भाशय गर्भिणी स्त्री १२६६ गर्भिणी गाय गर्व पुं ३१६ अभिमान गर्व (गर्ह) पुं २७१ निंदा
गर्भवती स्त्री ५३८ सगर्भा स्त्री गर्भागार न. ९९५ ओरडो, शयनगृह
गर्हा स्त्री २७१ (शि. १७) निंदा गर्ह्य न. १४४२ अधम, हलकुं गल पुं ५८८ कंठ
गलकम्बल पुं १२६४ बळदना गळा नीचे लटकती गोदडी
+
गलगण्ड पुं ४६७ कंठमाल रोग गलशुण्डिका स्त्री ५८५ पडजीभी मन्ती स्त्री १०२१ झारी, नानुं पाणीनुं पात्र गलस्तनी स्त्री १२७५ बकरी गलाङ्कुर पुं ४६७ गंडमाळनो एक गळानो रोग गलि पुं १२६३ शक्ति होवा छतां धुराने
वहन न करनार बळद गलित न. १४९० पडी गयेलुं, गळेलुं गल्ल पुं ५८२ गाल, कपोल गल्वर्क पुं ९०६ मदिरा पीवानुं पात्र गवय पुं १२८६ रोझ गवल पुं १२८३ जंगली पाडो गवाक्ष पुं १०१२ गोख, जाळी, बारी 'गवाक्षी' स्त्री ११५७ इन्द्रवारणी गवीधुका. स्त्री ११७९ (शि. १०७) बरंटी, बंटी
गवीश्वर पुं ८८८ गायवाळो, गायनो मालिक
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ 'गवेडु' स्त्री ११७९ बरंटी गवेधु स्त्री १९७९ बरंटी, बंटी | गवेधुका स्त्री ११७९ बरंटी, बंटी गवेश्वर पुं ८८८ (शि. ७८) गायवाळो गाय मालिक
गवेषित न. १४९१ शोधेलुं ( गवोद्ध) पुं १४४१ उत्तम गाय, बळद गव्य न. १२७३ दूध, दहीं वगेरे गव्य न. ४०४ (शे. १०० ) दूध गव्या स्त्री न. ७७६ धनुष्यनी दोरी, पणछ गव्या स्त्री ८८८ बे कोश, बे गाउ गव्या स्त्री १४२१ गायनो समूह गव्यूत न. ८८७ एक गाउ, बे हजार दंड प्रमाण गव्यूत न. ८८८ बे गाउ गव्यूति पुं स्त्री ८८८ बे गाउ गहन न. १११० जंगल, वन गहन न. १४७२ दुःखे प्रवेश करी शकाय ते गह्वर पुं न. १०३३ स्वाभाविक गुफा गह्वर. पुं १४०२ आंतर हृदयनुं रुदन, गद्गद् कंठे रुदन
गाङ्गेय न. १०४३ सोनुं
( गाङ्गेय) पुं २०८ शंकर पुत्र गाढ न. १४४७ निरन्तर गाढ नं. १५०५ अतिशय, घणुं गाणिक्य न. १४२० गणिकानो समूह गाण्डिव पुं ७१० अर्जुननुं धनुष्य गाण्डीव पुं नं. ७१० अर्जुननुं धनुष्य
• १०७
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ गात्र न. ५६३ शरीर
गात्र स्त्री न. १२२८ हाथीना पग जंघा वगेरे गात्र न. ५६६ ( शे. ११८) शरीरना अवयव गात्रसंकोचिन् पुं १३०२ एक जातनो बिलाडो गात्रसंप्लव पुं १३४० प्लव पक्षी, जलमां डुबकी मारनार पक्षी गात्रानुलेपनी स्त्री ६३९ वाटेली वस्तुनो लेप ( गाधिनन्दन ) पुं ८५० विश्वामित्र गाधिपुर न. ९७४ कान्यकुब्ज, कनोज गाधेय पुं ८५० विश्वामित्र गान न. २८० गीत, गायन गान्धर्व न. २८० गीत, गायन गान्धर्व (ब.व.) पुं १८३ देवोना गवैया (हा हा वगेरे गन्धर्वो) (शे: ५५ ) पार्वती वीणा के कंठमांथी बोलता स्वर
गान्धारी स्त्री ४६ श्री नमिनाथ
गान्धर्वी स्त्री २०५ गान्धार पुं १४०१
भगवाननी शासनदेवी
गान्धारी स्त्री २४० १० मी विद्यादेवी गामिन् पुं ९ (प.) आ शब्द लगाव थ वाहक वाचक शब्द बने छे जेम वृषगामी गारुड न. १०४४ सोनुं
गारुत्मत् न. १०६४ मरकतमणि, पन्ना ( गार्गक ) पुं १४१६ गर्ग ऋषिना वंशज गार्गी स्त्री २०५ (शे. ५५ ) पार्वती गार्धपक्ष पुं ७७८ बाण
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १०८
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ गाभिण न. १४१५ गर्भिणीओनो समूह | गीर्वाण पुं १९ (प.) देव गार्हपत्य पुं ८२६ त्रीजा प्रकारनो अग्नि गीर्वाण (ब.व.) ' ८९ देवता गालव पुं ११५९ लोध्र, लोधर . गीष्पति पुं ११९ गुरु, बृहस्पति गालि स्त्री २७२ गाळ
'गुग्गुल' पुं ११४२ गूगळy झाड गिर स्त्री २४१ सरस्वती देवी, वाणी गुग्गुलु पुं ११४२ गूगळनुं झाड गिरि पुं ६८८ गेडी, रमवानुं साधन . गुच्छ पुं ६६० बत्रीश सेरनो हार गिरि पुं १०२७ पर्वत
गुच्छ पुं ११२६ नहि खीलेली कुंपळनो गुच्छो गिरिक पुं६८९ (शि. ५८) गेडी, रमवानुं साधन | गुच्छ पुं ११८२ धान्यनो छेडो, गिरिकर्णी स्त्री ११५६ गरणी, वनस्पति विशेष ।
धान्य वगेरेनी नाळ गिरिका पुं १३०१ नानो उंदर. गुञ्छ पुं ११२६ नहि खीलेली गिरिगुड पुं ६८९ गेडी, रमवानुं साधन
कुंपळोनो गुच्छो गिरिज न. १०६२ शिलाजित गुञ्जा स्त्री ८८३ चणोठी, रति (गिरिज) न. १०५१ अबरख
गुञ्जा स्त्री ११५५ चणोठी गिरिजामल न. १०५१ अबरख गुड पुं ४०२ गोळ गिरिमल्लिका स्त्री ११३७ इन्द्रजवनुं झाड | गुड पुं ४२५ कोळीओ गिरियक पुं ६८९ गेडी रमवानुं साधन | गुड पुं ६८८. गेडी, रमवानुं साधन गिरिश पुं १९६ शंकर, महादेव | गुडपुष्प पुं ११४१ महुडो गिरिसार न. १०३८ लोखंड
गुडफल पुं ११४२ पीलुनुं झाड गिरीयक पुं६७९ (शि. ५८) गेडी, रमवानुं | गुडा स्त्री ११४० विलायती थोर
साधन | गुडाकेश पुं ७०९ अर्जुन गिरीश पुं १९६ शंकर, महादेव
गुडूची स्त्री ११५७ गळो गी:पति पुं ११९ गुरु, बृहस्पति गुडेरक पुं ४२५ कोळीयो गौःपतीष्टिकृत् पुं८१८ बृहस्पतिसव नामनो | गुण पुं ७२२ रसोईयो
यज्ञ करनार . | गुण (ब.व.) पुं ७३५ संधि-विग्रह वगेरे गीत न. २८० गायन, गीत
राज्योपयोगी ६ गुणो गीति स्त्री २८० गीत, गायन | गुण पुं ७७६ धनुष्यनी दोरी, पणछ गीरथ पुं ११९ (शे. १५) गुरु, बृहस्पति | गुण पुं ९२८ दोरी, दोरडुं
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • १०९ .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ - शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ गुण पुं १४४१ गौण, अप्रधान | गुप्तचर पुं २२५ (शे. ७७) बलदेव गुणग्राम पुं १४१४ गुणोनो समूह गुप्ति स्त्री ८०६ जेल, केदखानुं गुणलयनिका स्त्री ६८२ वस्त्रनुं ना घर, रावटी | गुम्फ पुं ६५३ रचना, गूंथणी गुणवृक्ष पुं ८७७ सढ, वहाणनो कूवास्तंभ | गुरु पुं ७७ धर्मोपदेश आपनार गुरु गुणाधिष्टानक पुं ६०३ (शे. १२५) हृदय, | गुरु पुं ११९ गुरु, बृहस्पति
अन्तःकरण | गुरु न. १४३० विशाळ, मोटुं गुणाब्धि पुं २३५ (शे. ८२) बुद्ध, सुगत | गुरुक्रम पुं८० संप्रदाय, गुरुपरंपरागत उपदेश गुणित न. १४८३ गुणाकार करेल गुरुहन् पुं ८५८ गुरुने हणनार गुणोत्कर्ष पुं १३७५ गुणोनुं उत्कृष्टपणुं, | गुरुदैवत पुं १११ पुष्प नक्षत्र उत्कर्ष
गुरुपत्र न. १०४२ कलई गुण्डित न. १४८३ धूळथी खरडायेलु (गुरुपाद) (ब.व.) पुं ३३६ पूज्य गुरु गुण्डिव पुं १२९१ थोडं शियाळने मळतुं प्राणी | गुर्विणी स्त्री ५३८ गर्भवती, सगर्भा स्त्री गुत्स पुं ११२६ नहि खीलेली गुर्वी स्त्री ५३९ गर्भवती, सगर्भा स्त्री
कुंपळोनो गुच्छो गुल पुं ६११ गुह्यनो मध्यभाग गुत्सक पुं ११२६ नहि खीलेली . | | गुलुच्छ पुं न. ११२६ नहि खीलेली कुंपळोनो गुच्छो
___कुंपळोनो गच्छो गुद पुं न. ६१२ गुदा
| गुलुञ्छु पुं ११२६ (शि. १०१) नहि गुदकील पुं ४६८ (शि. ३४) हरस, मसा . खीलेली कुंपळोनो गुच्छो गुदग्रह पुं ४६९ मळ-मूत्रादि रोकवाथी | गुल्फ पुं स्त्री ६१५ घुटण, पगनी एडी, थतो रोग, आफरो
उपरनी घुटी गुदाकुर पुं ४६८ हरस, मसा गुल्म पुं न. ४६९ पेटनी गांठ, बरोल गुन्दल पुं १४०८ मृदंगनो शब्द | गुल्म पुं न. ६०५ बरोल, हृदयनी गुन्द्र पुं ११९२ मुंज तृण .
डाबी बाजुनो मांस पिंड गुन्द्रा स्त्री ११९३ उत्तम मोथ, भद्रमोथ | गुल्म पुं न. ७४८ सेनामुखथी त्रण गणुं सैन्य गुन्द्राल पुं १३४० जीवंजीव पक्षी | गुल्म पुं न. ११२० थड अने शाखा विनानुं वृक्ष गुप्त न. १४८३ संतायेल
गुल्मिनी स्त्री १११८ गुच्छवाळी वेलडी, गुप्त न. १४९७ रक्षण करायेल.
विस्तृत वेल
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ११० शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ गुल्य पुं १३८८ मधुर रस
| गृहगोलिका स्त्री १२९७ गरोळी 'गुवाक' ११५४ सोपारीनुं झाड़ । | गृहजालिका स्त्री ३१४ (शे. ९१) आकार गुह पुं २०९ कातिकेय, शंकरपुत्र
... छुपाववो ते गुहा स्त्री १०३३ स्वाभाविक गुफा | | गृहपति पुं ७३४ घरधणी, सदा दान आपनार गुह्य न. ६११ स्त्री/पुरुष चिन्ह, योनि अने लिंग | गृहबलिभुज् पुं १३३१ चकलो गुह्य न. ७४२ गुप्त राखवा योग्य | गृहमणि पुं६८७ दीवो गुह्यक पुं १९४ यक्ष • गृहमृग पुं १२७९ कूतरो (गुह्यकेश) पुं १९० कुबेरदेव . | गृहमेधिन् पुं ८०८ गृहस्थ गुह्यगुरु पुं २०० (शे. ४२) शंकर, महादेव | | गृह्यालु पुं ४४५ ग्रहण करनार गुह्यमध्य न. ६११ गुह्यनो मध्यभाग गृहस्थ पुं ८०८ गृहस्थ .. गूढ न. १४८३ गुप्त संतायेल
गृहाम्बु न. ४१६ (शे. १०१) राब, कांजी गूढपथ न. १३६९ चित्त, मन | गृहाराम पुं १११२ घरनी पासेनो बगीचो गूढपाद् पुं १३०४ सर्प, नाग
के वाडी गूढपुरुष पुं ७३३ चर, पुरुष गृहावग्रहणी स्त्री १००९ घरनो ऊंबरो गूढभोजन पुं १२३३ (शे. १७९). घोडो | गृहिणी स्त्री ५१२ पत्नी, परणेली स्त्री गूथ पुं न. ६३४ विष्ठा
गृहिन् पुं ८०८ गृहस्थ गून न. १४९५ हगेलुं
| गृहिन् पुं ८०७ बीजो गृहस्थ आश्रम गूवाक पुं ११५४ सोपारी, झाड गृहीतदिश् पुं. ८०५ नासी गयेलो गृञ्जन पुं न. ११८७ गाजर, लाल लसण, | गृहोलिका स्त्री १२९८ गरोळी डुंगळी
गृह्य पुं १३४३ (ब.व.) घरे पाळेला पशुपक्षी गृथ्नु पुं ४२९ अतिलोभी
गृह्यक पुं ३५६ पराधीन, परवश गृध्र पुं १३३५ गीध पक्षी
|गेन्दुक पुं ६८९ दडो गृष्टि स्त्री १२६८ एकवार प्रसव करनारी गाय | गेय न. २८० गीत, गायन 'गृष्टि' पुं. १२८८ भंड
गेह न. ९८९ घर गृह (ब.व.) पुं न. ५१२ पत्नी, परणेली स्त्री | गेहभू स्त्री ९८९ घर माटेनी भूमि, गृह पुं ९८९ घर
रहेवा योग्य भूमि गृहगोधिका स्त्री १२९७ गरोळी | गेहिनी स्त्री ५१२ (शि. ४०) पत्नी, परणेली स्त्री
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला . १११
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ गेहेनर्दिन् पुं ४७७ घरमां शूरो, कायर | गोणी स्त्री ६७९ काणा पाडेलुं वस्त्र, गुणी गेहेशूर पुं ४७७ घरमां शूरो, कायर गोतम (ब.व.) पुं ३१ गौतम कुळमां गरिक न. १०३६ गेरु
उत्पन्न थयेल गैरिक न. १०४४ सोनुं
गोतमान्वय पुं २३७ शाक्यसिंह, गैरेय न. १०६२ शिलाजीत
सातमा बुद्ध गो पुं स्त्री ८७ देवलोक, स्वर्ग (गोतल्लज) पुं १४४१ उत्तम बळद गो पुं स्त्री ९९ किरण
के गाय गो स्त्री २४१ सरस्वती देवी, वाणी | गोत्र न. २६० नाम गो स्त्री ९३६ पृथ्वी
गोत्र न. ५०३ कुल, वंश गो पुं १२५७ बळद
गोत्र पुं १०२७ पर्वत गो स्त्री पुं १२६५ गाय
गोत्रकीला स्त्री ९३८ (शे. १५७) पृथ्वी गोकण्टक पुं ११५६ गोखरु
गोत्रा स्त्री ९३६ पृथ्वी गोकर्ण पुं ५९५ अंगूठो अनामिका सहित गोत्रा स्त्री १४२१ गायोनो समूह
लंबावे तेटलो लंबाई | गोद न. ६२५ मगज गोकर्ण पुं १२९३ हरण
गोदन्त न. १०५९ हरताल गोकर्ण पुं १३०४ (शे. ११५) सर्प, नाग | गोदा स्त्री १०८४ गोदावरी नदी गोकिराटिका स्त्री १३३६ सारिका, मेना | गोदारण न. ८९१ हळ गोकुल न. १२७३ गायोनो समूह गोदारण न. ८९२ कोदाळी गोकुलोद्भवा स्त्री २०५ (शे. ५६) शंकरनी | मोदावरी स्त्री १०८४ गोदावरी नदी
.... पत्नी, पार्वती | गोदह ८८९ गोवाळ गोक्षुर पुं ११५६ गोखरूं
| गोधन न. १२७३ गायनो समूह (गोगोयुग) न. १४२४ गायो, युगल | गोधा स्त्री ७७६ चामडानो बाहुबंध ग्रोग्रन्थि पुं १२७३ अडाया छाणा, .. गोधा स्त्री १२९७ घो
सूकुं छाण । गोधि स्त्री ५७३ कपाल, ललाट 'गोडुम्बा' स्त्री ११५७ इन्द्रवारणी गोधूम पुं ११७४ घठं गोचर (ब.व.) पुं १३८४ विषयो, रुप, | गोधूमचूर्ण न. ४०२ घठनो लोट
रस वगेरे पांच | गोनदं पुं १३२८ (शे. १९४) सारस पक्षी
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ११२
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ गोनस पुं १३०६ गाय जेवी नासिकावाळो सर्प | गोमत् पुं ८८८ गाय वाळो, गायनो. मालिक गोनीय पुं ८५१ पतंजलि ऋषि | | (गोमतल्लिका) स्त्री १४४१ उत्तम बळद गोनाग पुं. १४४१ उत्तम बळक के गाय
... के गाय गोनास पुं १३०६ गायना जेवी गोमती स्त्री १०८५ गोमती नदी
नासिकावाळो सर्प गोमय पुं न. १२७२ गाय- छाण गोप पू ७२६ घणा गामनो अधिकारी- | गोमयोत्था स्त्री १२०८ छाणना कीडा गोप पुं ८८९ गोवाळ . गोमायु पुं १२९० शियाळ गोप पुं १०६३ (शि. ९४) हीराबोळ गोमिन् पुं ८८८ गायवाळो, गायनो मालिक गोपति पुं ९७ सूर्य
| गोमुख पुं ४१ श्री ऋषभदेवना शासनदेव गोपति पुं १२५९ सांढ, आखलो | गोमुख पुं १३४९ मगरमच्छ गोपरस पुं १०६३ हीराबोळ | गोमेध पुं ४३ श्री नेमिनाथ गोपानसी स्त्री १००९ भारवटियां, .
. भगवानना शासन देव वलभीने ढांकवानुं वांकुं लाकडुंगोयुग न. १४२४ पशुओना युगलमां गोपायित न. १४९७ रक्षण करायेलुं पशुवाचक शब्द थकी गोयुग शब्द जोडवो गोपाल पुं ८८९ गोवाळ
| दा.त. अश्वगोयुग गोपाल पुं २०० (शे: ४३) शंकर गोरस पुं ४०४ तरत दोहेलुं दूध गोपालिका स्त्री १२०८ गीगोडी, चीचडी | गोरस पुं ४०६ दही, गोरस गोपाली स्त्री ५१८ (शे. १०९) विलेपन, गोरस पुं ४०८ छासं, वलोवेलुं दहीं
पीठी वगेरे करवी | गोराटी स्त्री १३३६ सारिका, मेना गोपित्त न. १०५९ (शि. ९२) हरताल गोरुत न. ८८७ बे कोश, बे गाउ गोपुच्छ पुं ६६१ बे सेरनो हार गोलक पुं ५५० पति मरी गया पछी गोपुर न. ९८१ नगरनो दरवाजो
जारथी उत्पन्न थयेलो पुत्र गोपेन्द्र पुं २१८ विष्णु, नारायण गोला स्त्री १०६० महाशील धातु गोप्य पुं ३६० चाकर, नोकर | गोला स्त्री २०५ (शे. ६१) पार्वती, (गोप्रकाण्ड) न. १४४१ उत्तम बळद के गाय (गोमचर्चिका) स्त्री १४४१ उत्तम बळद | गोलागूल पुं १२९२ काळा के गाय ।
मुखवाळो वांदरो
शंकर पत्नी
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ 'गोवन्दनी' स्त्री १९४९ कांग गावर्धनधर पुं २१८ विष्णु, नारायण गोविन्द पुं २१५ विष्णु, नारायण गोविन्द पुं ८८९ गायोने माटे निमायेल माणस
• ११३.
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ गौधार पुं १२९७ चंदन घो, घोना दुष्ट बच्चा गौधेनुक न. १४१८ बळद अने गायोनो समुदाय
गौधेय पुं १२९७ घोना सारा बच्चा 'गौधेय' पुं १२९७ चंदन घो, घोना दुष्ट बच्चा गौधेर पुं. १२९७ घोना दुष्ट बच्चा, चंदन घो
गोविश् स्त्री १२७२ गायनुं छाण गोवृन्दारक पुं १४४१ उत्तम बळद के गाय गौर पुं १३९३ सफेद रंग, शुक्ल गौर पुं १३९४ पीळो रंग
गोवृष पुं १२५९ सांढ, आखलो गोशाला स्त्री ९९९ गोशाळा.. गोशीर्ष न. पुं ६४२ गोशीर्ष चंदन गोष्ठ न. पुं. ९६४ गायनो वाड़ो गोष्ठश्व पुं ४७७ द्वेष करनार पडोसी गोष्ठी स्त्री ४८१ सभा
(गोस ) पुं १३९ प्रभात काळ
गौर पुं ११९ (शे. १५) गुरु, बृहस्पति गौरव न. ५०० उभा थईने सत्कार करवो ते गौरव न. ६४५ (शे. १३३) केशर गौराक पुं. १९९८ स्थावर विष गौरावस्कन्दिन् पुं १७४ (शे. ३२) इन्द्र गौरी स्त्री २०३ पार्वती
गौरी स्त्री २४० नवमी विद्यादेवी गौरी स्त्री ५१० नव - दश वर्षनी कन्या, ऋतु विनानी ( गौरीनाथ ) पुं १९९ शंकर
( गौरीप्रणयिन् ) पुं ८ (प.) शंकर ( गौरीप्रिय) पुं ८ ( प. ) शंकर ( गौरीरमण) पुं ८ (प.) शंकर ( गौरीवर) पुं ८ ( प. ) शंकर
( गौरीश) पुं ८ (प.) शंकर गौष्ठीन न. ९६४ पहेला गायनो वाडो होय
गोसङ्ख्य पुं ८८९ गोवाळ गोसदृक्ष पुं १२८६ रोझ गोसर्ग पुं १३९ ( शे. १८) प्रभातकाळ गोस्तन पुं ६६१ चार सेरनो हार 'गोस्तना' स्त्री १९५६ द्राक्ष गोस्तनी स्त्री ११५५ द्राक्ष, अंगुर गोस्थान न. ९६४ गायोनो वाडो गोहिर न. ६१६ एडी, पगनुं मूळ गौतम न. ६२४ मेद, चरबी गौतम पुं ८५० गौतम ऋषि गौतम पुं १९९९ स्थावर विष गौतमी स्त्री २०५ (शे. ४९) पार्वती
गौतमी स्त्री १०८५ (शि. ९७) गोमती नदीं । ग्रन्थन न. ६५३ रचना, गुंथणी
बुं स्थान
'ग्रन्थिल' पुं १९५० केरडो
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ११४ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ ग्रन्थि पुं ११३० वांस वगैरेनी गांठ ... ग्राममृग पुं. १२८० (शे. १८३) कूतरो ग्रन्थिक न. ४२१ गंठोडा, पीपळीमूल | ग्रामसीमा स्त्री. ९६३ गामनो सीमाडो ग्रन्थिक पुं ७१० (शे. १३९) अर्जुन | ग्रामीण पुं ५०१ गामडीयो ग्रस्त न. २६६ अक्षर के पद रही जाय ग्रामेयक पुं ५०१ गामडीओ तेवा वचन
ग्राम्य पुं ५०१ गामडीओ ग्रह पुं ९२ पांच ज्योतिषी पैकीना एक देव | ग्राम्य न. २६६ ग्राम्य वचन, बीभत्स वचन ग्रह पुं १०७ नक्षत्र, तारा
ग्राम्यधर्म पुं ५३७ मैथुन, कामक्रीडा ग्रह पुं १२५ चन्द्रग्रहण के सूर्यग्रहण ग्रावन् पुं १०२७ पर्वत ग्रह पुं १५२३ ग्रहण करवू ते ग्रावन् पुं १०३६ पथ्थर ग्रहक पुं ८०६ केदी, बंदीवान ग्रास पुं ४२५ कोळीओ ग्रहकल्लोल पुं १२१ (शि. १०) राहु ग्रासमात्रक न. ८१३ भिक्षा ग्रहण न. ३१० बुद्धिनो त्रीजो गुण ग्राह पुं १३५१ झुंड, ग्राह ग्रहणीरुज स्त्री ४७१ झाडानो रोग, संग्रहणी | ग्राह पुं १५२३ ग्रहण करवू ग्रहनेमि पुं १६३ (शे. २७) आकाश |ग्राहक पुं ८८२ देवादार ग्रहपति पुं ९७ सूर्य
'ग्राहिन्' पुं ११५१ कोठ ग्रहपुष पुं ९५ सूर्य
ग्रीवा स्त्री ५८६ डोक ग्रहाश्रय पुं १२२ (शे. १७) ध्रुव | ग्रीष्म पुं.१५७ ग्रीष्मऋतु, जेठ अषाढ मासमां ग्रहीत पुं ४४५ ग्रहण करनार
प्रैवेयक (ब.व.) पुं ९४ नव ग्रैवेयकदेव (ग्रहेश) पुं ९७ सूर्य
ग्रैवेयक न. ६५७ डोक, आभूषण, कंठी ग्राम पुं ९६१ गाम
ग्लह पुं ४८६ बाजी उपर होडमां ग्राम पुं १४१४ समुदाय
मूकेली रकम ग्रामकुक्कुटपुं१३२५ (शे. १९३) गामनो कुकडो | (ग्लहि) पुं ४८६ बाजी उपर होडमां ग्रामणी पुं १४३९ गामनो प्रधान पुरुष
मूकेली रकम मुख्य पटेल ग्लान पुं ४५९ रोगी . ग्रामणी पुं ९२३ (शे. १५६) हजाम ग्लानि स्त्री ३१९ बलहीनपणुं ग्रामतक्ष पुं ९१८ गामनो सुथार ग्लास्नु पुं॰ ४५९ रोगी ग्रामता स्त्री १४२२ गामोनो समूह ग्लो पुं १०५ चन्द्र, चन्द्रमा
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
.. शब्दमाला • ११५ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ. . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
घनवात पुं १३५९ थीजेला घी जेवो घट पुं ४८ श्री मल्लिनाथ भगवाननुं लांछन
कठिन वायु घट पुं ९६२ मर्यादा, हद
घनवाहन पुं १९७ शंकर, महादेव घट पुं स्त्री १०१९ घडो, कलश घनश्रेणी स्त्री ९३८ (शे. १५७) पृथ्वी घटा स्त्री ४८१ सभा
घनसार पुं ६४३ कपूर घटा स्त्री १२२३ हाथीनो समूह घनाघन पुं १६४ मेघ, वादळ घटिका स्त्री १३७ घडी, ६ क्षण प्रमाण काळ | घनाजनी स्त्री २०५ (शे. ५४) पार्वती घटीयन्त्र न. १०९३ रेंट, अरघट्ट घनात्यय पुं १५८ शरद ऋतु, घटोद्भव पुं १२२ अगस्त्य ऋषि
आसो कार्तिक मासमां घट्ट पुं १०८७ तीर्थ, घाट, पाणीनो आरो | घनाश्रय पुं १६३ आकाश घण्टापथ पुं ९८७ राजमार्ग
घनोत्तम न. ५७२ (शे. १२०) मुख घण्टाशब्द न. १०४९ कांसु घनोदधि पुं १३५९ बरफनी जेम जामेलुं पाणी घण्टिका स्त्री ५८५ पडजीभी | घनोपल पुं.१६६ पाणीना करा घन पुं १६४ मेघ, वादळ
घर्धर पुं २९६ हास्य, हास्य रसनो घन न. २८६ करताल, घंट, झल्लरी वगेरे
स्थायी भाव कांसानुं वाजिंत्र | घर्घरी स्त्री ६६५ (शे. १३५) घूघरी घन न. २९२ मध्यम गतिवाळु नृत्य . धर्म पुं ३०५ घाम, गरमी, परसेवो घन पुं ५६४ शरीर .
घर्मा स्त्री १३६१ (शे. १९७) रत्नप्रभा पृथ्वी घन पुं ७८५ घण, मगदल, मोगरी घसि स्त्री ४२३ भोजन घन न. १०३७ लोखंड
घसुरि पुं ११०० (शे. १६९) अग्नि घन न. १४४७ निरंतर, घट्ट
घस्मर पुं ३९४ भक्षण करनार, खानार घन न. ५७२ (शे. १२०) मुख घस्त्र पुं १३८ दिवस घन न. १०४२ (शे. १६१) कलइ घाटा स्त्री ५८६ डोक अने माथानी घनगोलक पुं न. १०४७ सोना अने।
संधिनो पाछलो भाग ... रुपाथी मिश्र धातु | पाण्टिक (ब.व.) पुं ७९४ देव वगेरेनी घनधातु पुं ६२० रसधातुः ।
आगळ घंट वगाडी कहेनार, संभळावनार, घनरस न. पुं १०६९ जल, पाणी. | घंटा वगाडी राजा वगेरेने जगाडनार
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला .. ११६ . .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ घात पुं ३७१ हिंसा
घृतवर पुं ४०० घेबर '' घातिन् पुं १०(प.) वध्यथी लगाडातो शब्द | घुतलेखनी स्त्री ८३६ घी होमवानी कडछी
जेमके पुरघाती - शंकर | घृताण्डी स्त्री ४०० (शे. ९७) घीमां घातुक पुं ३६९ हिंसक
तळेली रोटली 'घातोद्यत पुं ३७२ वध करवाने तत्पर थयेलो | घृतार्चिष् न. ११०० (शे. १७०) अग्नि घार पुं ८३७ घी वगेरेथी अग्निमुं. | घृतावनि स्त्री ८२५ घीथी चोपडेलो. सिंचन करवू .ते
यज्ञस्तंभनो एक भाग घार्तिक पुं ४०० घेबर . घृताह्वय पुं६४८ (शे. १३४) गुगलनो धूप घास पुं ११९५ घास
घृतेली स्त्री १२०७ घीमेल घासि पुं ११०० (शे. १६९) अग्नि घृतौषणी स्त्री ४०० (शे. ९७) घीथी घुट पुं स्त्री ६१५ पगनी एडी, चूंटण
- तळेली रोटली घुटिक पुं स्त्री ६१५ पगनी एडी, घृष्टि पुं १२८८ भंड
___ उपरनी चुंटी, धुंटण | घोटक पुं १२३२ घोडो घुण पुं १२०३ लाकडानो कीडो |घोणस पुं १३०६ गायना जेवी घुण्टक पुं स्त्री ६१५ घुटण, पगनी एडी
नासिकावाळो साप घुसण न. ६४४ केशर .
| घोणा स्त्री ५८० नाक, घूक पुं १३२४ घूवड
घोणिन् पुं १२८८ भंड घूकारि पुं १३२२ कागडो
'घोण्टा' स्त्री ११५४ सोपारीनुं झाड घूर्णन न. १५१९ भमवं, चक्राकारे फरवू | घोर न. ३०३ भयंकर, भयानक घूर्णि स्त्री १५१९ भमवू, चक्राकारे फरवू | घोर न. ६४५ (शे. १३३) केशर घूर्णित पुं ४४२ बेठा बेठा उंघनार घोरा स्त्री १४३ (शे. १९) रात्रि घृणा पुं३०३ दुगंछा, बीभत्सरसनो स्थायी भाव | घोरवासिन् पुं १२९० शियाळ घृणा स्त्री ३६९ अनुकंपा, दया | घोल न. ४०८ छास, वलोवेलुं दहीं घृणि पुं ९९ किरण
| घोष पुं १००२ गोवाळोनुं रहेठाण घृत पुं न. ४०७ घी
घोष पुं १०४९ कांसु घृत न. १०७० (शे. १६४) पाणी घोष पुं १४०० शब्द, ध्वनि घुतपूर पुं ४०० घेबर
| घोषणा स्त्री २६९ ऊंचे स्वरे बोलवू ते
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
· शब्दमाला • ११७ . .. शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ घोषयित्नु पुं १३२१, (शे. १९१) कोयल (चक्रवाकबन्धु) पुं ९६ सूर्य घोषवती स्त्री २८७ वीणा. सारंगी | चक्रवाल पुं १०३१ द्वीप अने समुद्रने घ्राण न. ५८० नाक
वींटीने रहेल लोकालोक नामनो पर्वत, घ्राणतर्पण पुं १३९० सुगंध अंधकार अने जगतनी वच्चे आवेलो ते •च .
नामनो एक कल्पित पर्वत च अ. १५४२ (शे. २००) अने, पादपूरणार्थ चक्रवाल पुं १४११ समूह, समुदाय चकित पुं ३६५ बीकण
चक्रसंज्ञ न. १०४२ कलई चकोर पुं १३३९ चकोर पक्षी
चक्राङ्ग (ब.व.) पुं १३२५ हंस चक्र पुं न. ७४६ लश्कर, सैन्य चक्रावर्त पुं १५१९ चक्राकारे फरवू, चक्र पुं न. ७५५ चक्र, पैडुं
__ भमकुं ते चक्र पुं न. ७८७ शस्त्र विशेष | चक्रिन् पुं १३०४. साप, सर्प/नाग चक्र पुं न. १४११ समूह, समुदाय चक्रीवत् पुं १२५६ गधेडो चक्र (ब.व.) न. १०८८ (शि. ९८) नदीनो | चक्रेश्वरी स्त्री ४४ श्री ऋषभदेव वळांक, जळy चक्राकारे फरवू, वमळ
भगवाननी शासनदेवी (चक्र) पुं १३३० चक्रवाक पक्षी, चकवो | | चक्रेश्वरी स्त्री २३९ पांचमी विद्यादेवी चक्रजीवक पुं २१६ कुंभार | चक्षण न. ९०७ मदिरा पीवानी प्रीति उत्पन्न चक्रनामन् पुं १०५४ माक्षिक धातु
. करे तेवो भक्ष्य पदार्थ (चक्रपाणि) पुं. २१९ विष्णु
'चक्षःश्रवस्' पुं १३०३ सर्प चक्रबान्धव पुं ९६ सूर्य . (चक्षुर्विकल) पुं ४५७ आंधळो चक्रभृत् पुं २१९ विष्णु
चक्षुष न. ५७५ आंख चक्रमण्डलिन् पुं १३०५ अजगर चक्षुष्य पुं ४४८ आंखने गमे तेवो, रूपाळो चक्रमर्दक न. ११५८ कुंवारियो, चक्षुष्या स्त्री १०६२ काळो सुरमो, चीमेड
पुंवाडीयानुं वृक्ष चञ्चरीक पुं स्त्री १२१२ भमरो चक्रभेदिनी स्त्री १४३ (शे. १८) रात, रात्रि | चञ्चल न. १४५४ चपळ, अनित्य चक्रवर्तिन् पुं. ६९१ चक्रवर्ती, .... । चञ्चला स्त्री ११०५ वीजळी
सार्वभौम राजा 'चञ्चु' पुं ११५० एरंडो, दीवेलो चक्रवाक पुं १३३० चक्रवाक पक्षी, चकवो | चञ्चु स्त्री १३१७ पक्षीनी चांच
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ११८
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ चञ्चुमत् पुं १३१७ (शे. १८७) पक्षी चञ्चुसूचिक पुं १३४१ सुघरी पक्षी चञ्चू स्त्री १३१७ पक्षीनी चांच चटक पुं १३३१ चकलो चटका स्त्री १३३१ चकली चटका स्त्री १३३१ बालचकली चटकाशिरस् न. ४२१ गंठोडा, पीपळामूळ
चटु पुं न. २६४ खुशामत. चटुल न. १४५५ चपल, अनित्य चणक पुं ११७१ चणो
चणकात्मज पुं ८५३ वात्स्यायन, चाणक्य, पक्षिल मुनि
चण्ड पुं १८६ यमनो दासचण्ड पुं ३९२ अतिक्रोधी
"
चण्ड पुं १३८५ उष्ण स्पर्श, अत्यन्त गरम चण्डकोलाहला स्त्री २९४ ( शे. ८५) शिंगडाना जेवुं वार्जित्र चण्डता स्त्री ३१८ उग्रपणुं, क्रूरपणुं चण्डमुण्डा स्त्री २०६ ( शे. ६२) चामुंडा देवी
चण्डा स्त्री ४५ श्री वासुपूज्य स्वामी
भगवानना शासन देवता 'चण्डात' पुं ११३७ कणेर चण्डातक पुं न. ६७४ सुंदर स्त्रीनुं अर्ध साथल सुधी ढंकाय तेवुं वस्त्र चण्डाल पुं ८९७ शूद्र पुरुष अने
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ चण्डाल पुं ९३३ चांडाल वगेरे चण्डिल पुं ९२२ हजाम चण्डी स्त्री २०३ पार्वती, शंकरनी स्त्री चतुःशाख न. ५६४ ( शे. ११८) शरीर चतुःशाल न. ९९२ चार ओरडावाळं घर चतुःसम न.. ६३९ केशर आदि
चार पदार्थनो मिश्रित लेप चतुर पुं ३४३ होंशियार, प्रवीण चतुरं पुं ३८४ दक्ष, होंशियार चतुर न. ९९८ हस्तिशाला चतुरङ्गबलाध्यक्ष पुं ७२५ सेनापति,
चतुरंगी सेनानो नायक 'चतुरङ्गुल' पुं ११४० गरमाळो चतुर्गति पुं १३५३ काचबो चतुर्दन्त पुं १७७ इन्द्रनो हाथी, ऐरावण चतुर्दशी स्त्री १५१ चौदश तिथि चतुर्दंष्ट्र पुं २१९ ( शे. ७०) विष्णु चतुधा स्त्री १५४२ (शे. २०६ ) चार प्रकारे चतुर्भद्र न. १३८२ धर्म / अर्थ आदि चारे उत्तम होय ते
चतुर्भुज पुं २१६ विष्णु चतुर्मुख पुं २१२ ब्रह्मा चतुर्मुखाङ्गता स्त्री ६२ समवसरणमां
चारमुख, भगवाननो २३मो अतिशय चतुर्वर्ग पुं १३८२ धर्म, अर्थ, काम अने मोक्ष ब्राह्मण स्त्रीथी उत्पन्न थयेल | चतुर्वर्षा स्त्री. १२७२ चार वर्षनी गाय
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
• ११९
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ चन्द्र पुं न. १०४४ सोनुं (चन्द्र) न. १०४३ रूपुं चन्द्रक पुं १३२० मोरना पींछानो चंद्रक, चांदो (टीलडी )
चन्द्रका स्त्री १०८५ चंद्रभागा नदी चन्द्रकान्त पुं १०६७ चंद्रकांत मणि चन्द्रकिन् पुं १३२० (शे. १८९) मोर चन्द्रगोलिका स्त्री १०६ चंद्रनो प्रकाश (चन्द्रप्रख्य) न. १४६२ चंद्रमा जेवुं ( चन्द्रप्रज्ञप्ति ) स्त्री २४५ ६तुं उपांग चन्द्रप्रभ पुं २७ ८मा भगवाननुं नाम चन्द्रभागा स्त्री १०८५ चंद्रभागा नदी चन्द्रभास पुं ७८२ (शे. १४७) तरवार चन्द्रमणि पुं १०६७ चन्द्रकांत मणि
चन्दन पुं न. ६३८ सुखड, यक्षकर्दम लेपम मिश्र करातुं द्रव्य चन्दन पुं न. ६३० चतु: समलेपमां मिश्रण
करातुं सुखड चन्दन पुं न. ६४१ चंदन, सुखड ( चन्दन ) न. १०६३ रत्ननी जाति चन्दनगिरिपुं १०२९ ( शे. १५९) मलयाचल पर्वत चन्दिर पुं १०५ (शे. १४) चंद्र, चंद्रमा चन्द्र पुं १०५ चंद्र, चंद्रमा
असाकल्य बतावनार | चन्द्रमस् पुं १०४ चंद्र, चंद्रमा (चन्द्रमौलि ) पुं ७ (प.) शंकर चन्द्रशाला स्त्री ९९५ अगासी, उपरनी मेडी चन्द्रशिरस् • पुं ७ (प.) शंकर ( चन्द्रस्त्री) स्त्री १४३ रात्रि चन्द्रहास पुं ७८२ तरवार चन्द्रातप पुं १०७ चन्द्रनो प्रकाश चन्द्रात्मज पुं ९ (प.) बुध . ( चद्रात्मज) पुं ११७ बुध ग्रह चन्द्राभरण पुं ७ (प.) शंकर, महादेव ( चन्द्राह्वय) पुं १०४३ रूपुं
चन्द्र पुं ९२ ज्योतिष देवोनो प्रथम प्रकार चन्द्रिका स्त्री १०६ चन्द्रनो प्रकाश चन्द्र पुं न. ६४३ कपूर चन्द्रिमा स्त्री १०७ (शि. ९) चन्द्रनो प्रकाश
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ चतुर्व्यूह पुं २१९ ( शे.-६६ ) विष्णु चतुर्हायणी स्त्री १२७२ चार वर्षनी गाय चतुष्क न. ९८६ चार रस्ता, एकठा थाय तेवुं स्थान, चकलुं, चौटुं, चोक चतुष्कोश न. ८८८ चार गाउ प्रमाण चतुष्पथ न. ९८६ चोक, चार रस्ता भेगां
था स्थान
चतुस् अ. १५४२ ( शे. २०६) चार वार चतुस्ताला स्त्री ७८७ (शे. १५०) शतघ्नी, तोप चतुस्त्रिंशज्जातकज्ञ पुं २३३ बुद्ध, सुगत चत्वर न. ८२४ यज्ञनी संस्कृत भूमि चत्वरन. ९८८ घणा रस्ता भेगा थाय तेवुं स्थान चत्वर नं. १००४ आंगणुं
चन अ. १५४२ ( शे. १९९) कंईक,
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • १२०
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ चंद्रोदय पुं ६८१ चंदरवो
चन्द्रोपल पुं १०६७ चन्द्रकांत मणि चपल पुं ४७६ चंचल
चपल न. १४५५ अनित्य, अस्थिर चपल न. १४७० जल्दी चपल पुं १०५० (शि. ९१) पारो चपला स्त्री ११०५ वीजळी चपला स्त्री ४२१ ( शे. १०२) पीपर चपेट पुं स्त्री ५९६ पहोळी करेली आंगळी ओवाळो हाथ
चमर पुं ६१ चामर वींझाय ते. प्रभुनो १७ अतिशय चमर पुं १२९४ हरणनो एक प्रकार चमर पुं ७१७ (शे. १४१) चामर 'चमरिक' पुं ११५२ कोविदारनुं झाड (चमस) पुं ४०० अडद, मग वगेरेनी वस्तु, पापड
चमसी स्त्री ४०० पापड, सेव वगेरे चमू स्त्री ७४६ लश्कर, सेना चमू पुं ७४८ पृतनाथी त्रण गणी सेना चमूरु पुं १२९४ हरणनो एक प्रकार चम्पक पुं १९४६ चंपो
चम्पा स्त्री ९७६ भागलपुर, चंपापुरी चम्पाधिप पुं ७११ कर्णराजा चय पुं ९८० कोटनी मूळ भूमि, खाईमांथी काढेलो माटीनो ढग
चय पुं १४११ समुह, समूदाय
•
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
चर पुं ७३३ चरपुरुष, गुप्तचर चर न. १४५४ जंगम, हालतुं चालतुं 'चर न. ५७२ ( शे. १२०) मुख चरण पुं न. ६१६. पग
चरण न. ८४३ चरित्र, शुद्धआचार, शील चरणग्रन्थि स्त्री ६१५ घूंटण, पगनी एडी, उपरनी घुंटी
चरणप पुं १११४ (शि. १००) वृक्ष, झाड चरणायुध पुं १३२४ गामडानो कूकडो चरण्टी स्त्री ५१२ (शि. ४० ) परणेली युवान स्त्री चरम न. १४५९ छेल्लुं, पाछलुं चरमतीर्थकृत् पुं ३० महावीर स्वामी भगवान चरमाद्रि पुं १०२७ अस्ताचल पर्वत चराचर न. १४५४ जंगम, हालतुं चालतुं चरि पुं १२१६ पशु चरिण्टी स्त्री ५१२ (शि. ४०) परणेली युवान स्त्री चरित न. ८४३ शुद्धाचार, चरित्र, शीयळ चरित्र न. ८४३ शुद्ध आचार, चरित्र, शीयळ चरिष्णु पुं १४५४ जंगम, हालतुं चालतुं चरी स्त्री ५११ युवान स्त्री
चरु पुं ८३३ हव्यान्न, होमनुं अन्न रांधवानुं पात्र चरु पुं १०१९ थाळी, तपेली चर्च पुं १३७३ ( शि. १२५ ) चर्चा - विचारणा, वस्तुनो विचार
चर्चरी स्त्री २७३ हर्षनी रमत,
ताली वाडी गावं ते
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . १२१
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ चर्चस् पुं १९३ नवविधि थकी नवमो विधि | 'चर्मिन्' पुं ११४४ भोजपत्र, वृक्ष चर्चा स्त्री ६३६ चंदनादि वडे चर्या स्त्री १५०१ साधुओ- आचारमा रहेq ते
शरीरने सुगन्धित करवू | चर्वण न. ४२४ दांतथी चावq ते चर्चा स्त्री १३७३ चर्चा, विचारणा चर्षणी स्त्री ५२८ असती, कुलटा चर्चिका स्त्री २०६ चामुंडा देवी चल पुं १०५० पारो चचिक्य न. ६३६ चंदनादि वडे चल न. १४५५ चपल, अनित्य
शरीरने सुगंधित करवू चल न. ११०७ (शे. १७२) वायु, पवन चर्भटी स्त्री २७३ हर्ष क्रीडा, . चलचञ्चु पुं १३३९ चकोर पक्षी
____ ताली आपी गान कर 'चलन पुं ६१६ पग चर्मकृत् पुं ९१४ चमार, मोची 'चलन' न. १४५५ चपल, अनित्य चर्मचटका स्त्री १३३६ चामाचीडियुं 'चलदल' पुं ११३१ पीपळो चर्मचूड पुं १३२५ (शे. १९१) कूकडो चलनक पुं ६७४ सुंदर स्त्री- अर्ध साथळ चर्मण्वती स्त्री १०८६ (शे. १६८) चर्मण्वती -
सुधी ढंकाय तेवू वस्त्र
| चलनी स्त्री ६७४ सुंदर स्त्री- अर्ध साथळ चर्मदण्ड पुं १२५२ चाबुक
सुधी ढंकाय तेवू वस्त्र चर्मन् न. ६३० चामडी .. चला स्त्री ११०४ वीजळी चर्मन् न. ७८३ ढाल, फलक चलाचल न: १४५५ चपल, अनित्य (चर्मन्) न. १०६३ रत्ननी आठ जाति | चलित नं. १४८१ हलावेलुं, कंपेलु
पैकी एक जाति | चलु पुं ५९८ चांगलुं, पसली, खोबो चर्मप्रभेदिका स्त्री ९१५ आरी, | चलुक पुं ५९८ (शि. ४७) चांगलु, खोबो, .
__ चामडं कापवानुं हथियार | पाणीना आधार रूपे बनावेली पसली चर्मप्रसेविका स्त्री पुं ९०८ धमण चषक पुं ९०६ मदिरा पीवानुं पात्र चर्ममुण्डा स्त्री २०६ चामुंडा देवी चषक पुं १०२४ प्यालो, पाणी पीवानुं पात्र (चर्मवसन) पुं १९८ शंकर, महादेव चषाल पुं. न. ८२५ यज्ञीय यूपने माथे (चर्मसीवनी) स्त्री ९१५ आरी; कडानी जेम पहेराववानी वलयाकार वस्तु
. चामडुं सीववानी सोय | चाक्रिक पुं (ब.व.) ७९४ देव आगळ घंट चर्मिन् पुं २१० (शे. ६४) शंकरनो भंगी गण | वगाडनार श्रावक (संभळावनार)
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • १२२
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ चाक्रिक पुं ९१७ घांची
चामुण्डा स्त्री २०६ चामुंडा देवी चाटकर पुं १३३२ बाल चकलो | (चामुण्डा) स्त्री २०१ ब्राह्मी, चाटु पुं न. २६४ खुशामत, प्रेमाळ वचन
.. शंकरनी माता चाणक्य पुं८५३ (शि. ७५) वात्स्यायन मुनि | 'चाम्पेय' पुं ११४६ चंपो चाणूर पुं २१९ विष्णुनो वध्य राक्षस |चार पुं ७३४ चरपुरुष, गुप्तचर . (चाणूरसूदन) पुं २२१ विष्णु चार पुं ८०६ जेल केदखानुं चाण्डाल पुं ९३३ (शि. ८२) चांडाल चार न. १३१४ बनावायेलं झेर । चाण्डालिका स्त्री २९० चांडालनी वीणा चारक पुं ८०६ (शि. ७१) जेल, केदखानुं चातक पुं १३२९ चातक पक्षी चारण पुं ३२९ चारण, स्तुति करनार भाट चातुर्वर्ण्य न. ८०७ ब्राह्मण, क्षत्रिय, चारणा स्त्री २०५ (शे. ५४). पार्वती, वैश्य अने शूद्र
. शंकरनी पत्नी चान्द्र पुं १०६७ चन्द्रकांत मणि | चारपथ पुं ९८६ बे रस्ता भेगा थाय चान्द्रभागा स्त्री १०८५ (शि. ९७) चन्द्रभागा |
तेवू स्थान
चारभट पुं ३६५ सुभट, शूरवीर चान्द्रमस न. १०९ मृगशिर नक्षत्र . चारित्र न. ८४३ शुद्ध आचरण, चरित्र (चान्द्रमसायनि) पुं ११७ बुध ग्रह । चारु न. १४४४ सुंदर मनोहर (चान्द्रायण) न. ८४२ चांद्रायण व्रत, | चारुधरा स्त्री १७५ (शे. ३३) इन्द्राणी
विशेष तप चार्वाक पुं ८६३ चावार्क (नास्तिक) चाप न. २२८ कामदेव, बाण चालनी स्त्री न. १०१८ चाळणी चाप पुं न. ७७५ धनुष्य
चाष पुं १३२९ चाष पक्षी चापल न. ३१५ चंचल, अस्थिर चिकित्सक पुं ४७२ वैद्य चामर न. ७१७ चामर
चिकित्सा स्त्री ४७३ उपचार चामरिन् पुं १२३३ (शे. १८०) घोडो । चिकिल पुं १०९० कादव चामीकर न. १०४४ सोनुं
चिकुर पुं ४७६ चपल चामीकरपङ्कज न. ६१ प्रभुनो २१मो | चिकुर पुं (ब.व.) ५६७ केश, वाळ अतिशय (विहार करे त्यारे सुवर्ण कमल | चिक्कण न.. ४१३ चीकj उपर पग मूके ते)
| चिक्कस पुं न. ४०२ जवनो लोट
-
नदी
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
PARSHA
- शब्दमाला • १२३ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ भिक्खाल पुं १०९० (शि. ९९) कादव | चित्रकृत् पुं ९२१ चित्रकार, चितारो चिक्लिद पुं १०५ (शे. १३) चंद्र, चंद्रमा | 'चित्रकृत्' पुं ११४२ तणछ 'विच्छा' स्त्री ११४३ आंबली- झाड चित्रकृत्त्व न. ७० प्रभुवाणीनो २७मो गुण चित् स्त्री ३०९ बुद्धि, ज्ञान
(निरंतर आश्चर्य उत्पन्न करनारी) चित् अ. १५४२ (शे. १९९) कंईक चित्रगुप्त पुं ५५ भावीना १६मा तीर्थंकर चिता स्त्री ३७५ चिता, चेह
चित्रगुप्त पुं १८६ यमनो लेखक (मडदाने बाळवानी). चित्रपिङ्गल पुं १३२० (शे. १८८) मोर चिति स्त्री ३७५ चिता, चेह . चित्रपुल पुं ७७८ बाण __(मडदाने बाळवानी)
चित्रभानु पुं ९६. सूर्य चित्त न. १३६९ मन, चित्त
चित्रभानु पुं १०९८ अग्नि चित्तप्रसन्नता स्त्री ३१५ मननी प्रसन्नता चित्रयोधिन् पुं.७१० (शे. १३८) अर्जुन चित्तविप्लव पुं ३२० मननी घेलछा, चित्रल पुं १३९८ काबरचीतरो रंग
चित्तभ्रम चित्रवल्लिक पुं १३४५ मगरमच्छ चित्तोन्नति स्त्री ३१७ अभिमान, गर्व चित्रवाज पुं १३२५ (शे. १९३) कुकडो चित्या स्त्री ३७५ चिंता, चेह
चित्रशाला स्त्री ९९९ चित्रशाळा चित्र न. ३०३ आश्चर्य, अद्भुत .. |चित्रशिखण्डिज पुं ११८ गुरु चित्र न. ६५३ केशर-चंदन आदिनुं तिलक, | चित्रशिखण्डिन् (ब.व.) पुं १२४ सप्तर्षि, चांदलो
• मरीचि आदि सात ऋषिना नाम चित्र. न. ९२२ चित्र
'चित्रा स्त्री ११२ नक्षत्र विशेष चित्र पुं १३९८ काबर चीतरो रंग 'चित्रा' न. ११५७ इन्द्रवारुणी चित्रक न. ६५३ (शि. ५२) केशर - चंदन | चित्राङ्गसूदन पुं ७१० (शे. १३८) अर्जुन
वगेरेनुं तिलक, चांदलो | चिदूप पुं ३४५ परिपकव ज्ञानवाळो चित्रक पुं १२८५ वाघ
चिन्ता स्त्री ३२० विचारणा, ध्यान 'चित्रक' पुं ११५० एरंडो, दीवेलो . चिपिट पुं ४०१ पौवा चित्रकरपुं९२१ (शि. ८१) चित्रकार, चितारो | चिपिट पुं ४५१ (शे. १०५) चपटा चित्रकाय' पुं १२८५ सिंह
नाकवाळो, चीबो . चित्रकाय पुं १२८५ वाघ । I(चिपिटक) पुं ४०१ पौंवा
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • १२४
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ चिल्ल. पुं ४६१ चीपडा भरेली आंखवाळो चिल्ल पुं १३३४ समडी
चिबुक न. ५८२ हडपची
चिरपुं (ब. व.) ५६८ (शि. ४५) केश, वाळ
चिरक्रिय पुं ३५३ आळसु, धीमुं काम करनार चिह्न न. १०६ लांछन, चिह्न चिरजीविन् पुं १३२२ कागडो चीन पुं १२९४ हरणनो एक प्रकार चीन पुं १०४१ (शे. १६० ) सीसुं चीनक पुं ११७८ कांग,
चिरण्टी स्त्री ५१२ ( शे. ४०) परणेली : युवती स्त्री/पत्नी
चिरन्तन न. १४४८ पुरातनं, जूनुं ( चिरप्रसूता ) स्त्री १२६७ लांबा वखतनी वियाली गाय
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (चिपिटनासिक) पुं ४५१ चपटा नाकवाळो, चीबो
'चिरबिल्व' पुं ११४० करंज वृक्ष चिरम् अ. १५३२ लांबो वखत, घणा वखतथी चिरमेहिन् पुं १२५६ गधेडों चिररात्राय अ. १५३२ लांबो वखत, घणा वखतथी
चिरस्य अ. १५३२ लांबो वखत, घणा वखतथी चिरात् अ. १५३२ लांबे वखत, घणा वखतथी चिराय अ. १५३२ लांबो वखत, घणा वखतथी चिरायुष् पुं ८९ ( शे. ४) देव चिरिका स्त्री ७८७ (शे. १५१ ) शस्त्रनो एक प्रकार चिरिण्टी स्त्री ५१२ परणेली युवती 'चिरिबिल्व' पुं ११४० करंज वृक्ष चिरेण अ. १५३३ लांबो वखत, घणा समयथी चिभिटी स्त्री १९८९ काकडी चिलिचिम पुं १३४६ तृणचारी मच्छ 'चिलिचिमि' पुं १३४६ तृणचारी मच्छ
एक जातनुं हलकं धान्य चीनपिष्ट न. १०६१ सिन्दुर चीर न. ६६६ वस्त्र चीरिल्लि पुं १३४८ मोटुं माछलुं चीरी पुं १२१५ भमरा जेवुं क्षुद्र जंतु, तमरुं चीरुकास्त्री १२१५ भमरा जेवुं क्षुद्र जंतु, तमरुं चीवर न. ६७८ मुनिओनुं वस्त्र चुक्र पुं न. ४१६ कांजी, राब चुक्र पुं न. ४१७ आंबली, कोकम चुण्ढी स्त्री १०९३ नानो कूवो चुन्दी स्त्री ५३३ वेश्यानी दलाल स्त्री, कुट्टनी चुरी स्त्री १०९३ नानो कूवो
चुलुक पुं स्त्री ५९८ पाणीना आधाररुपे बनावेली पसली
चुल्ल पुं ४६१ चीपडा भरेली आंखवाळो ( चुल्लि) स्त्री १०१८ चूलो चुल्ली स्त्री १०१८ चूलो
चूचुक पुं न. ६०३ स्तननो अग्रभाग चूडा स्त्र ५७१ शिखा, चोटली चूडामणि पुं ६५० मस्तक उपरनो मणि
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • १२५ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (चूडारत्न) पुं ६५०. मस्तक उपरनो मणि | चैत्र पुं १५३ चैत्र मास चूत पुं ११३३ आंबो
| चैत्ररथ न. १९० कुबेरनुं उद्यान (चूत) न. २२९ कामनी योनि - उत्पत्ति | (चैत्रसख) पुं २२९ कामदेव, यौगिक नाम चूतक पुं १०९३ नानो कूवो
चैत्रिक पुं १५३ चैत्र मास चूर्ण पुं६३७ अबील, पटवासादि चूर्ण | चैद्य पुं ९५६ (ब.व.) चेदिदेश चूर्ण पुं न. ९७० कांकरावाळी धूळ
(पूर्व हिन्दुस्तान) चूर्णकुन्तल पुं ५६९ गुंचळावाळा बाल चोक्ष न. १४३६ फोतरा विनानु, चूलिका स्त्री २४५ दृष्टिवादनो पांचमो भेद
साफ करेलु चूलिका स्त्री १२२५ हाथीना कान- मूळ | चोच न. ११२१ वृक्ष वगेरेनी छाल 'चूष्या' स्त्री १२३२ हाथीनी केड उपर | चोटी पुं स्त्री ६७५ साडी
____ बांधवानो चामडानो दोर | चोदित न. १४८२. (शि. १३४) प्रेरणा करेलु चेट पुं ३६० चाकर, नोकर
चोद्य न. ३०४ आश्चर्य चेटी स्त्री ५३४ दासी
| चोर पुं ३८१ चोरी करनार, चोर चेटी स्त्री ३३४ दासी
| चोरड पुं ३८२ (शे. ९५) चोर चेत् अ. १५४२ जो, यदिना अर्थमां. | चौल पु ६७४ चोली कांचळी वगेरे 'चेतकी' स्त्री ११४६ हरडे
चौर पुं ३८२ (शि. २६) चोरी करनार, चोर चेतन पुं १३६६ आत्मा, जीव
चौरिका स्त्री .न. ३८३ चोरी चेतना स्त्री ३०८ बुद्धि, मूर्ति
चौर्य न. ३८३ चोरी चेतस्. न. १३६९ मन, चित्त
चौलुक्य पुं ७१२ कुमारपाल महाराजा (चेतोभव) पुं.२२९ कामदेव- यौगिक नाम | च्युत न. १४९० पडी गयेखें चेदि पुं (ब.व.) ९५६ पूर्व हिन्दुस्तान च्युति स्त्री ६०९ स्त्री- चिह्न, योनि चेदिनगरी स्त्री ९७५ चेदि देशनी नगरी, | च्युति स्त्री ६१२ गुदा
. त्रिपुरी चेल न. ६६६ वस्त्र
| (छइल्ल) पुं २४३ अत्यन्त होशियार चेल न. १४४३ अधम, हलकुं ... | छग पुं १२७५ बकरो चैत्य न. ९९४ जिन मंदिर, जैन देरासर | छगण न. १२७३ सूकुं छाण, छाणा चैत्यद्रुम पु ६२ अशोक वृक्ष । छगल पुं १२७५ बकरो
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १२६
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ छत्र वि. ७१७ राजानुं छत्र
छग पुं१२७५ बकरो छत्रत्रय न. ६१ प्रभुनो १९मो अतिशय | छागण पुं ११०१ छाणानो अग्नि
(आकाशमां त्रण छत्र होय ते) | छागरथ पुं १०९७ अग्नि । छत्रधार पुं ७६४ छत्र धारण करनार छागिका स्त्री १२७५ बंकरी . छद पुं न. ११२३ पत्र, पांदडं | (छागी) स्त्री १२७५ बकरी . छद पुं १३१८ चांच
छत पुं ४४९ दूबळो, कृश, छदन न. ११२३ पत्र, पांदडूं. छात न. १४९० (शि. १३४) कापेलु, छदन न. १४७७ आच्छादन, ढांकण
छेदायेखें छदावलि स्त्री ७८१ बाणना पुंखमां रहेलां | छात्र पुं ७९ (शे. २) शिष्य
गीध वगेरेनां पीछां |(छात्रक) न. १२१४ एक जात, मध छदिष् न. १०१० छापरुं
छादनी स्त्री ६३० चामडी छद्मन् न. ३७८ कपट, छल | छादित न. १४७३ (शि. १३२) पूर्ण भरेलु छन्द पुं १३८३ अभिप्राय
छादित न. १४७७ (शि. १३२) ढंकायेखें छन्दस् न. २४९ वेद
छान्दस पुं ८१७ वेद जाणनार ब्राह्मण छन्दस् न. २५० वेदनुं चोथु अंग . छाया स्त्री १५१२ शोभा, कान्ति छत्र न. ७४१ एकान्त
छायाकर पुं ७६४ छत्र धारण करनार छन न. १४७३ पूर्ण, भरेलु
(छायाङ्क) पुं १०५ चंद्र, चंद्रमा छन न. १४७६ ढंकायेखें
छायापथ पुं १६३ (शे. २८) आकाश छर्दि स्त्री न. ४६९ ऊलटी, वमन छायाभृत् पुं १०५ चंद्र, चंद्रमा छर्दिष् स्त्री ४६९ ऊलटी, वमन छायासुत पुं १२० शनि छल न. ३७८ कपट, छळ
(छिक्का) स्त्री ४६३ छींक छल न. ८०४ ठगाई
छित न. ऋ१४८९ छेदायेनु, कापेलु छली स्त्री ११२१ वृक्ष वगेरेनी छाल छिद्र न. १३६४ कागुं, बाकोरुं छवि स्त्री १०० किरण
छिद्रवस्त्र न. ६७९ काणा पडेलुं वस्त्र छवि स्त्री ६३० चामडी
छिद्रित पुं. १४८६ विधायेखें, काणुं पडेलु 'छवि' स्त्री १५१२ शोभा
| छिन न. १४८९ छेदायेलु, कापेलु छाग पुं ४८ १७मा भगवान, लांछन । 'छिन्नरुहा' स्त्री ११५७ गळो
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . १२७
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ छुछुन्दरी स्त्री १३०१ छुछुन्दरी
जगद्दीप पुं ९८ (शे. १०) सूर्य छुरिका स्त्री ७८४ (शि. ६८) छरी जगद्रोणि पुं २०० (शे. ४८) शंकर छुरी स्त्री ७८४ छरी
जगद्वहा स्त्री ९३८ (शे. १५७) पृथ्वी छेक पुं ३४३ अत्यन्त होशियार जगनाथ पुं २१८ विष्णु छेक (ब.व.) पुं १३४३ घरे पाळेला पशु, पक्षी | जगर पुं ७६६ बख्तर, कवच छेकाल पुं ३४३ (शे. ९२) अत्यन्त . जगल पुं ९०४ मदिरानो कादव, - होशियार
मधनो नीचलो भाग छेकिल पुं ३४३ (शे. ९२) अत्यन्त जग्धि पुं ४२३ भोजन, खावू
होशियार | जघन न. ६०८ स्त्रीनी केडनो आगलो भाग छेद पुं ३७२ कापवू
जघनेफला स्त्री ११३३ काळा उंबरानुं वृक्ष, छेदित पुं १४९० छेदायेलु, कापेलुं
घुलरडो
| जघन्य न. १४५९ छेलं, पाछलुं ज पुं ६ (प.) जनक-कारण वाचक शब्दथी | जघन्यज पुं ५५२ नानो भाई
लगाडातो शब्द दा.त. जलज जघन्यज पुं ८९४ शूद्र जकुट पुं न. १४२४ (शि. १२७) युगल, जङ्गम न. १४५४ जंगम, हालतुं चालतुं
बेनुं जोड़ें जङ्गमान्यत् न. १४५४ स्थावर, स्थिर जक्षण न. ४२३ खावं, भोजन .. जङ्गल पुं. न. ६२२ मांस जगच्चक्षुष् पुं ९८ सूर्य
जङ्गल पुं न. ९५३ पाणी वगरनो देश जगत् न. १३६५ लोक, दुनिया जङ्घा स्त्री ६१४ जांघ जगत् न. १४५४ हालतुं चालतुं, जंगम जङ्घाकर पुं ४९४ (शि. ३८) खेपीयो जगती स्त्री ९३७ पृथ्वी
जङ्घाकरिक पुं ४९४ खेपीयो जगती स्त्री १३६५. लोक, दुनिया जङ्घात्राण न. ७६८ जांघनुं बख्तर जगत्कर्तृ पुं २१२ ब्रह्मा ..
जङ्घाल पुं ४९४ वेगवाळो जगत्प्रभु पु २४ अरिहंत, तीर्थंकर जटा स्त्री ८१६ मस्तक उपरना मोटा वाळ जगत्प्राण पुं ११०७ पवन, वायु जटा स्त्री ११२० झाडर्नु मूळ जगत्साक्षिन् पुं ९८ सूर्य
जटाजूट पुं २०० शंकरनी जटा जगत्स्रष्टऋ पुं. २०० (शे. ४८) शंकर | जटाधर पुं २०० (शे. ४७) शंकर
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १२८. | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ जटिन् पुं ११३१ पीपळ |
| जनाश्रय पुं१.००३ मंडप जटिन् पुं १२१८ (शे. १७६) हाथी जनि स्त्री १३६७ जन्म जठर पुं न. ६०४ पेट
जनित्र पुं ५५६ (शे.. ११७) पिता, बाप जठर पुं १३८७ कठोर स्पर्श, कठिन जनित्री स्त्री ५५८ (शि. ४५) माता, मा जड पुं ३५२ मूर्ख
जनी स्त्री ५१३ पत्री, सहचारिणी जड पुं १३८५ शीत स्पर्श, ठंडं
जनी स्त्री ५१४ पुत्रवधू . जड पुं ३४९ (शे. ९३) मंगो
| जनुष् न. १३६७ जन्म जडुल पुं ६१८ शरीरमां काळु चिह्न, तल | जन्तु पुं न. १३६६ संसारी जीव, प्राणी जतु न. ६८६ लाख
| जन्तु पुं १११४ (शे. १७४) वृक्ष, झाड जतुक न. ४२२ हींग
जन्तुफल पुं ११३२ उंबरानुं झाड जतुका स्त्री १३३६ चामाचीडियुं । जन्म पुं न. १३६७ (शि. १२३) जन्म 'जतूका' स्त्री १३३६ चामाचीडियुं . जन्मन् न. १३६७ जन्म जत्रु न. ५८८ छाती अने खभा वच्चेनो सांधो जन्मन् (६ प.) जनक वाचकथी लगाडतो जन पुं ५०१ लोक, प्रजा
शब्द दा.त. आत्मजन्मा जनक पुं ५५६ पिता, बाप
जन्य (ब.व.) पुं५१७ वरना मित्रो, जानैया जनगम पुं ९३३ चंडाल
जन्य पुं न. ७९६ युद्ध, लडाई जनता स्त्री १४२२ मनुष्योनो समुदाय | जन्यु पुं १३६६ संसारी जीव, प्राणी जनन न. ५०३ कुल, वंश
| जप पुं ८४२ वेदनुं अध्ययन । जनन न. १३६७ जन्म, उत्पत्ति जपा स्त्री ११४७ जासुद, जपापुष्प जननी स्त्री ५५७ माता
'जपापुष्प' न. ११४७ जपापुष्प, जासुद जनपद पुं ९४७ देश
जमन न. ४२४ (शि. २९) भोजन खावू जनप्रवाद पुं २७० निंदा, लोकापवाद | जम्पति (द्वि.व.) पुं ५१९ पति पत्नी बंने जनमनोहारिन् पुं १३९० सुगंध जम्बाल पुं न. १०९० कादव जनयितृ पुं ५५६ पिता, बाप
जम्बालिनी स्त्री १०८० नदी जनयित्री स्त्री ५५८ माता, मा | 'जम्बिर' पुं ११४९ लींबु जनश्रुति स्त्री २५९ लोकवायका जम्बीर पुं११४९ लींबु जनार्दन पुं २१४ विष्णु
| जम्बुक पुं १२८९ शियाळ
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ.. 'जम्बूक' पुं १२८९ शियाळ ( जम्बूद्वीपपप्रज्ञप्ति ) स्त्री २४५ ५मुं उपांगसूत्र जम्बूस्वामिन् पुं ३३ चरम केवली जम्बूस्वामी जम्भ पुं १७५ इन्द्रनो शत्रु जम्भ पुं ५८३ दाढ जम्भ पुं न. ११४९ लींबु
जरत् पुं १४४९ जुनुं, पुरातन
जरत्तर पुं ३४० (शि. २१) अति घरडो जरद्रव पुं १२५८ घरडो बळद
जन्त पुं १२८२ पाडो
जरा स्त्री ३४० वृद्धावस्था जराभीरु पुं २२७ कामदेव जरायु पुं ५४० गर्भाशय, गर्भस्थान जरायुज (ब.व.) पुं १३५६ मनुष्य, गाय वगेरे ( जरासन्ध ) पुं ६९९ मगध देशनो राजा (प्रतिवासुदेव)
जय पुं ११७२ पीळा मग जय पुं १७४ (शे. ३१) इन्द्र जयत पुं २०० शंकर जयदत्त पुं १७५ शंकरनो पुत्र जयवाहिनी स्त्री १७५ इन्द्राणी
जरिन् पुं ३४० स्थविर, वृद्ध जर्ण पुं १०५ (शे. १२) चंद्र, चंद्रमा जर्त्तिल पुं ११७९ जंगली तल जल न. १०६९ पाणी
जयन्त पुं १७५ इन्द्रनो पुत्र
( जयन्त ) पुं ९४ ३जा अनुत्तर विमानना देवो जल न. ११५८ सुगंधी वाळो, खस
जयन्ती स्त्री १७६ इन्द्रनी पुत्री
(जलकपि) पुं १३५० पाणीनो वांदरो,
जयन्ती स्त्री २०५ (शे. ५८) पार्वती
जयन्ती स्त्री ७५० (शि. ६४) दंडमां नाखेल
होते. ध्वज
शिशुमार मच्छ जलकान्तार पुं १८८ वरुणदेव जलकान्तारपुं ११०७ (शे. १७३) वायु, पवन 'जलकुक्कुभ पुं १३३८ जल कुकडी
जलज न. ११६२ कमल जलजन्मन् न. ११६२ कमल
( जम्भद्विष्) पुं १७५ इन्द्र 'जम्भर' पुं ११४९ लींबु जम्भल पुं १९४९ लींबु 'जम्भीर' पुं ११४९ लींबु जय पुं १७५ इन्द्रनो पुत्र जय पुं ६९४ ११मा चक्रवर्ती जय पुं ८०३ विजय
• १२९
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ जय्य पुं ७९३ जीती शकाय तेवो जरठ पुं १३८७ कठिन, कठोर स्पर्श जरढ पुं १३८७ (शि. १२६) कठोर स्पर्श जरण पुं ४२२ ( शे. १०३ ) जीरुं जरत् पुं ३३९ वृद्ध, स्थविर
जया स्त्री ४० १२मा भगवाननी माता जया स्त्री २०५ (शे. ४९) पार्वती जया स्त्री २०५ पार्वतीनी सखीओ
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १३० .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (जलतुरङ्ग) पुं १३५५ पाणीनो घोडो . जलरुह नः ११६२ 'कमळ जलद पुं १६४ मेघ, वादळ
जलरुह न. ११६२ कमळ (जलद) पुं १८ (प.) मेघ, वादळा जललोहित पुं १८८ (शे. ३८) राक्षस जलधर पुं १६४ मेघ, वादळा जलवायस पुं १३२३ जलनो कागडो जलधि पुं १०७४ समुद्र, दरियो। जलवाल पुं १३४५ (शे. १९७) हजार (जलधि) पुं १८ (प.) समुद्र, दरियो
- दाढवाळो मच्छ जलधिगा स्त्री १०८० नदी
जलवालक पुं १०२९ विन्ध्याचल पर्वत (जलनर) पुं १३५५ जलमा रहेनार माणस | जलवालिका स्त्री ११०५ वीजळी जलनिधि पुं १०७४ समुद्र, दरियो जलवाह पुं १६४ मेघ, वादळ जलनिर्गम पुं १०८८ पाणी नीकळवानो रस्तो | जलव्याल पुं १३०५ जलनो सर्प जलनीलिका स्त्री ११६७ सेवाल, लील | जलशय पुं २१४ विष्णु जलनीलीस्त्री ११६७ (शि. १०६) सेवाल, लील | जलशूक न. ११६७ सेवाल, नील जलपति पुं १८८ वरुण देवता (जलसर्प) पुं १३५१ ग्राह, झुंड जलपिप्पक पुं १३४४ (शे. १९६) माछलुं, | जलसर्पिणी स्त्री १२०४ जळो (लोही चुसे ते)
मच्छ | जलसूकर पुं १३४९ मगरमच्छ । जलभूषणपुं११०७ (शे. १७१) पवन, वायु (जलस्फोट) पुं १०७७ पाणीनो परपोटो (जलमनुष्य) पुं १३५५ पाणीमा रहेनार | (जलहस्तिन) पुं १३५५ पाणीनो हाथी
मनुष्य जलाकाङ्क्ष पुं १२१८ (शे. १७६) हाथी जलमार्ग पुं १०८९ पाणी जवानी परनाळ | जलाणुक न. १३४७ नाना माछलानो समुदाय जलमार्जार पुं १३५० जळनो बिलाडो, | जलाधार (ब.व.) पुं १०९६ जलाशय, जळनो नोळियो
पाणीनुं स्थान जलमुच् पुं १६४ मेघ, वादळ जलार्दा स्त्री ६७९ भीजायेलु वस्त्र जलराशि पुं १०७४ समुद्र, दरियो जलालोका स्त्री १२०४ जळो (लोही चुसे ते) जलरङ्कु पुं १३३२ जलकागडो, जलाशय (ब.व.) पु. १०९६ जलाशय, जलकुकडो, ढेंक
पाणी, स्थान जलरञ्ज पुं १३३२ जलकागडो, । जलाशयपुं१३४४ (शे. १९६) मच्छ, माछलं
जलकुकडो, ढेंक ।'जलाशय' न. ११५८ काळा वाळानुं मूळ
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • १३१ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ जलूका स्त्री १२०४ जळो (लोही चूसे ते) | जागुड न. ६४५ केशर जलेशय पुं २१९ (शि. १५) विष्णु जागृवि स्त्री १०९९ अग्नि जलोच्छास पुं १०८८ वधी गयेला पाणीने जाङ्गल पुं९५३ (शि. ८४) पाणी विनानो देश
नीकळवानो मार्ग | जागुलिक पुं ४७४ विष उतारनार वैद्य जलौकस् पुं १२०३ जळो . जागुली स्त्री २०५ (शे. ५१) पार्वती जलौका स्त्री १२०४ जळो
जाधिक पुं ४९४ खेपीयो जल्पाक पुं ३४७ वाचाल, निंद्य बोलनार | जाड्य न. ३०५ जडता जल्पित न. २४१ (शे. ८२) वाणी, वचन | जाड्य न. ३१२ मूर्खता जव पुं ४९५ वेग
जात न. १४१२ समूह जवन पुं ४९४ घणा वेगवाळो जातन. १५१५ (शि. १३६) सामान्य जाति, जात जवन पुं १२३४ अधिक वेगवाळो घोडो | जातरूप न. १०४४.सोनुं जवन न. ४२४ (शि. २९) भोजन, खावू जातवेदस् पुं १०९९ अग्नि जवनी स्त्री ६८० पडदो, कनात जातापत्या स्त्री ५३९ सुवावडी स्त्री जवा स्त्री ११४७ (शि. १०४) जपा पुष्प, | जाति स्त्री ११४७ चमेली, जाई
. जासुद · | जाति स्त्री १५१५ सामान्य जाति, जात जवापुष्य पुं ६४५ (शे. १३३) केशर जातिकोश न. ६४३ जायफल जविन् पुं ४९४ घणा वेगवाळो जातिफल न. ६४३ जायफल जवीयस न. १०४३ (शे. १६२) रघु जातिमात्रजीविन् पुं ८५५ जाति मात्रथी 'जहा' स्त्री ११५१ कौवच
- जीवनार ब्राह्मण जहनु पुं २१६ विष्णु
'जाती' स्त्री ११४७ जाई जनुकन्या स्त्री १०८२ (शि. ९६) गंगा नदी जातीफल न. ६४३ जायफल जागर पुं ४४३ उजागरो
जातु अ. १५३३ कोईक वखत जागरण न. ४४३ उजागरो.
(जातृकार) पुं १०३ माठरादि १८ सूर्यना जागरित पुं ४४३ (शि. ३१) जागनार
पारिपाश्विक देवो जागरिन् पुं ४४३ जागनार
जातोक्ष पुं १२५८ युवान बळद जागरुक पुं ४४३ जागनार
जात्य पुं ५०३ कुलवान जागर्या स्त्री ४४३ उजागरो
| जात्य न. १४३९ मुख्य, प्रधान
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • १३२ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द/ लिंग / श्लोक / अर्थ जानकी स्त्री ७०३ सीता
| जालन्धर पुं (ब.व.) ९५८ त्रिगत देश जानि स्त्री ५५८ (शे. ११७) माता
___(लाहोर प्रांतनो एक देश) जानु पुं६१४ साथळनी गांठ, ढींचण, चूंटण | जालप्राया स्त्री ७६९ लोखंडनुं बख्तर जानुदन न. ६०१ ढींचण प्रमाण | जालिक पुं ३७७ ठग, धूर्त जानुद्वयस न. ६०१ ढींचण प्रमाण | जालिक पुं ९२८ वाघरी (जाळथी मृग जानुमात्र न. ६०१ ढींचण प्रमाण ।
वगेरेने पकडनार माणस) जापक पुं ६४६ मलयागिरि पीतचंदन | जालिक पुं १२१० करोळीओ जामदग्न्य पुं ८४८ परशुराम, जमदग्निनो पुत्र | जालिका स्त्री ७६९ लोढानुं बख्तर जामातृ पुं ५१८ जमाई
जालिनी स्त्री ९९९ चित्रशाला जामि स्त्री ५५३ बहेन । | जाल्म पुं ३५३ मूर्ख जामेय पुं ५४३ भाणेज
जावाल पुं ८८९ रबारी जाम्बूनद न. १०४५ सोनुं
जाहक पुं १३०२ सहेलो, एक जातनो बिलाडो जाम्बूलमालिकास्त्री ५१८ (शे. १०८) विवाह -जाह्नवी स्त्री १०८१ गंगा नदी 'जायक' न. ६४६ पीत चंदन जिघत्सा स्त्री ३९३ भूख, क्षुधा जाया स्त्री ५१३ पत्नी
जिघत्सु पुं ३९२ भूख्यो जायाजीव पुं ३२८ नंट
| जिघांसु पुं ७२९ शत्रु । जायापति पुं (द्वि.व.) ५१९ पति पत्नी बने | जित् पुं १०(प.) वध्य-वधक संबंधमां जायु पुं ४७३ औषध
___ वध्यथी लगाडातो शब्द दा.त. पुरजित् जार पुं ५१९ जार पुरुष
जित पुं ८०५ पराजित जारी स्त्री २०५ (शे. ५९) पार्वती जितकाशिन् पुं८०६ लडाईमां जीती गयेलो जाल न. ९२६ इन्द्रजाल, जादुगीरी जितनेमि पुं ८१६ व्रतमां धारण करवा जाल न. १४१२ समूह, समुदाय
लायक पीपलानो दंड जालक न. १०१२ गोख, जाळी, बारी | जितमन्यु पुं २१९ (शे. ७२) विष्णु जालक न. ११२५ नवी कळी, जितशत्रु पुं ३६ श्री अजितनाथ नवी कळीओनो समूह
. भगवानना पिता जालकारक पुं १२१० करोळीओ | जितारि पु ३६ श्री संभवनाथ जालकिनी स्त्री १२७७ घेटी
भगवानना पिता
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
शब्दमाला . १३३
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ जिताहव पुं ८०६ लडाईमां जीती गयेलो | जीर्ण पुं ३४० स्थविर, वृद्ध जितेन्द्रिय पुं ८११ इंद्रिय उपर जय मेळवनार | जीर्ण पुं १११४ वृक्ष, झाड जित्या स्त्री ८९० मोटुं हळ
जीर्ण पुं न. १४४८ पुरातन, जुनुं जित्वर पुं ७९३ विजय मेळवनार जीणि स्त्री १५२३ घरडापणुं जिन पुं २४ जिनेश्वर, अरिहंत
जीर्णवस्त्र न. ६७८ जुनुं वस्त्र जिन पुं २१६ विष्णु .
जीव न. ११८ गुरु, बृहस्पति जिन पुं २३२ बुद्ध, सुगत
जीव पुं १३६६ प्राणी, संसारी जीव जिनसद्मन् न. ९९४ जिनालय, देरासर | जीव त्रि. १३६७ प्राण जिनेश्वर पुं २४ अरिहंत, भगवान जीव पुं ११६६ (शिं. १२३) आत्मा, जीव जिनेश्वर पुं ५२ गत चोवीशीना 'जीवक' पुं ११४४ असनवृक्ष
.. २०मा भागनुं नाम । जीवजीव पुं १३४० झेर जोतांनी साथे जिष्णु पुं १७३ इन्द्र
मृत्यु पामनार मोर जेवू एक पक्षी जिष्णु पुं २१४ विष्णु
जीवत्तोका स्त्री ५३० जेनी संतति जीवती जिष्णु पु ७०९ अर्जुन
रहेती होय तेवी स्त्री जिष्णु पु ७९३ विजय मेळवनार जीवत्पति स्त्री ५३० सधवा स्त्री जिहानक पुं १६१ प्रलयकाल, क्षय . . जीवपत्नी स्त्री ५३० (शि. ४२) सधवा स्त्री जिह्म न. १४५७ वक्र, वांकुं
जीवथ पुं १३५३ काचबो जिह्मग पुं १३०४ साप, सर्प, नाग जीवन न. ८६५ आजीविका जिह्म स्त्री ५८५ जीभ
जीवन न. १०६९ पाणी, जल जिह्म स्त्री ११०२ अग्निनी जीभ जीवन न. १०४३ रू' जिह्वास्वाद पुं ४२४ चाटवं ते जीवनक न. ३९५ भोजन जीन पुं ३४० स्थविर, वृद्ध
जीवनी स्त्री ११८५ हिरणदोडी, मीठी खरखोडी जीमूत पुं १६४ मेघ, वादळ
जीवनीय न. १०६९ पाणी, जल जीमूतवाहिन् पुं ११.०४ धूमांडो जीवनीय न. ४०४ (शि. ९९) दूध जीर पुं ४२२. (शे. १०३) जीरुं ... जीवनीयास्त्री ११८५ हिरणदोडी, मीठी खरखोडी जीरक पुं न. ४२२ जीरुं .
जीवनौषध न. १३६७ जीवन रक्षणोपाय, जीरण पुं ४२२ शे. (१०३) जीरु
जीवन औषध
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • १३४
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ जीवन्तिका स्त्री १९५७ गळो जीवन्ती स्त्री १९८५ मीठी खरखोडी, हिरणदोडी
जीववृत्ति स्त्री ८८८ पशुपालननुं काम जीवसू स्त्री ५३० जेनी संतति जीवती रहेती होय ते स्त्री
:
जीवा स्त्री ७७६ पणछ, धनुष्यनी दोरी जीवा स्त्री ११८५ मीठी खरखोडी, हिरणदोडी.
जीवातु पुं न. १३६७ जीवन औषधी जीवातु पुं १३६७ (शि. १२४) प्राण जीवान्तक पुं ९३० पारेवा वगेरे पक्षीओने हणनार ( जीवाभिगम) पुं २४५ त्रीजुं उपांग जीविका स्त्री ८६५ आजीविका जीवित न. १३६७ प्राण
जीवितकाल पुं १३६९ आयुष्य जुगुप्सन न. २७१ निंदा
जुगुप्सा स्त्री ७२ दुगंछा दोष, तीर्थंकरमां न होय ते १८ दोष पैकी १० मो दोष
जुगुप्सा स्त्री ३०३ दुगंछा,
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
जूटक. पुं ५७० (शे. ११९) अंबोडो जूर्णाह्वय पुं. ११७८ जुवार जृम्भण न. १५०६ बगासुं जृम्भा त्रि. १५०६ बंगासु जेतृ पुं ७९३ विजय मेळवनार जेमन न. ४२४ भोजन, खावुं ते जेय पुं ७९३ जीतवा योग्य जैत्र पुं ७९३ (शे. १५३) विजय मेळवनार जैन पुं ८६१ (शे. ७६) जैन, आर्हत, स्याद्वादवादी
ज्ञ पुं ११७ बुध ग्रह ज्ञ पुं ३४१ विद्वान् ज्ञप्ति स्त्री ३०८ मति, बुद्धि ज्ञात न. १४९६ जाणेलुं
बीभत्सरसनो स्थायी भाव ज्ञातनन्दन पुं ३० श्री महावीर स्वामी
(जुगुप्सा) स्त्री २७१ निंदा जुगुप्सा स्त्री २७१ (शि. १७) निंदा जुहुराण पुं ११०० (शे. १७० ) अग्नि जुहू स्त्री ८२८ यज्ञपात्र विशेष, घी होमवानो सरवो
जैवातृक पुं १०५ चंद्र, चंद्रमा जैवातृक पुं ४७९ लांबी आवरदावाळो जोङ्गक न. ६४० अगरु, अगर जोटिन् पुं २०० (शे. ४६) शंकर जोटीङ्ग पुं २०० (शे. ४६ ) शंकर जोन्नाला स्त्री ११७८ जुवार जोषम् अ. १५२८ मौन
(२४मा तीर्थंकर) ज्ञाताधर्मकथा स्त्री २४३ छ्टुं अंग ज्ञाति पुं ५६१ स्वजन, कुटुंबी ज्ञान न. ३१० मोक्षवाळी बुद्धि ज्ञानप्रवाद न. २४७ पांचमुं पूर्व
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
__ शब्दमाला • १३५ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ - | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ ज्ञानिन पुं ४८२ ज्ञानी, दैवज्ञ, ज्योतिषी | ज्योतिषिक पुं ४८२ जोषी, देवज्ञ ज्या स्त्री ७७६ पणछ, धनुष्यनी दोरी । | ज्योत्स्त्री स्त्री १४३ पूनमनी रात ज्या स्त्री ९३६ पृथ्वी
ज्वर पुं ४७१ ताव ज्याघातवारण न. ७७६ चामड़ानो बाहुबंध | ज्वलन पुं १०९९ अग्नि ज्यानि स्त्री ९५२३ जीर्णता, घरडापर्यु | ज्वाला स्त्री ११०२ पुं अग्निनी ज्वाला/झाळ ज्यायस् पुं ३४० अति घरडो | ज्वालाजिह्व पुं १०९९ अग्नि ज्येष्ठ पुं १५४ जेठ मास ज्येष्ठ पुं ५५१ मोटा भाई
| झञ्झा स्त्री ११०७ वरसाद साथे पवन, ज्येष्ठ न. १०४२ (शे. १६१) कलई
झापटा ज्येष्ठश्वश्रू स्त्री ५५४ पत्रीनी मोटी बहेन | 'झञ्झावात' पुं ११०७ वरसाद साथे पवन, ज्येष्ठ स्त्री ११३ जेष्ठा नक्षत्र
झापटा ज्येष्ठा स्त्री ५९३ वचली आंगळी झटिति अ. १५३० जल्दी ज्येठामूलीय पुं १५४ (शे. २४) जेठ मास | झम्प पुं १४७० (शि. १२३) कूदवू, ज्येष्ठाश्रमिन् पुं ८०८ गृहस्थ आश्रम
छलांग मारवी ज्योतिरिङ्गण पुं १२१३ आगीओ, खद्योत | झम्पा स्त्री १४७० कूदवू, छलांग मारवी
. जीवडो (झम्पान) न. ७५८ माणस उपाडी शके ज्योतिर्मालिन् पुं १२१३ (शे. १७४).
तेवी पालखी आगीओ, खद्योत, जीवडो | झर पुं १०९६ झरj, झरो वगेरे। ज्योतिष् न. ९९ किरण .
झर्झर पुं २९४ (शे. ८८) वाजिंत्रनो भेद ज्योतिष् पुं १०७ नक्षत्र, तारा झष पुं १११० जंगल, वन ज्योतिष् न. २५० ज्योतिष शास्त्र झष पुं ११११ घणा घासवाळु जंगल . ज्योतिष्क पुं (ब.व.) ९२ ज्योतिषिक. झष पुं १३४३ मच्छ, माछलुं
देवोना नाम |(झषध्वज) पुं २२९ कामदेव ज्योतीरथ पुं १२२ (शे. १७) ध्रुव, नाम | झाबुक पुं ११३९ हिज्जल वृक्ष ज्योत्स्ना स्त्री १०७ चंद्रप्रकाश . 'झावुक' पुं ११३९ हिज्जल वृक्ष ज्योत्स्नाप्रिय पुं १३३९ चकोर पक्षी | 'झिरिका' स्त्री १२१६ तमरु (ज्योत्स्नेश) पुं. १०४ चंद्र, चंद्रमा । “झिरीका' स्त्री १२१६ तमरुं
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला... १३६. .
समर
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ 'झिल्लका' स्त्री १२१६ तमरुं डयन न. १३१८ उडवू ते झिल्लिका स्त्री १२१६ तमरु, डाहल(ब.व.) पुं९५६ चेदी देश (पूर्वहिन्दुस्तान)
भमरा जेवं क्षुद्र प्राणी | डिङ्गर पुं ३६० नोकर, चाकर झिल्लीका स्त्री १२१६ तमरु, डिण्डिम पुं२९४ (शे. ८८) वार्जित्रनो एक भेद
भमरा जेवू क्षुद्र प्राणी | डिण्डीर पुं १०७७ समुद्र फेण । 'झीरिका' स्त्री १२१६ तमरुं
डिम पुं २८४ नाट्यनों एक प्रकार 'झीरुका' १२१६ स्त्री तमरुं डिम्ब पुं न. ८०३ लूट, खोटो कजियो .ट . .
डिम्भ पुं ३३८ बालक टक्क (ब.व.) पुं ९५९ वाहीकदेश 'डण्डुभ' पुं १३०५ झेर विनानो मोटो सर्प, टक पुं न. ९१९ पथ्थर तोडवानुं टांकणुं | बे मुखवाळो निर्विष सर्प, काबरचितरो सर्प टङ्कण पुं ९४४ टंकणखार
'डुली' स्त्री १३५३ काचबी टकन पुं ९४४ (शि. ८४) टंकणखार
•ढ. टङ्कपति पुं ७२३ (शि. ६२) रू', दीनार | ढक्का स्त्री २९३ डंको, यशनगारूं टट्टी स्त्री २९४ (शे. ८८) एक प्रकारचें वाजिंत्र | ढौंकन न. ७३७ दान, भेट, लांच 'टिटिभक' पुं १३३० टीटोडी
•त. टिट्टिभ पुं १३३० टीटोडी
तंवा स्त्री १२६६ गाय 'टिट्टिभक' पुं १३३० टीटोडी तक्र पुं न.. ४०९ पा भागना पाणीवाळु दहीं टीका स्त्री २५६ निरंतर व्याख्यान, सरळ | तक्रसार न. ४०८ माखण
अने कठिन शब्दनुं विवरण | तक्षक पुं १६०९ तक्षक नाग (लाल रंगनो टीटिभ पुं १३३० (शि. ११९) टीटोडी
मस्तके साथीयावाळो नाग)
तक्षणी स्त्री ९१८ वांसळो, कुहाडी डक्कारी स्त्री २९० (शे. ८३) चांडालनी वीणा | तक्षन् पुं ९१७ रथकार, सुथार डमर पुं ८०३ खोटो कजियो, लूंट तट त्रि. १०७८ तीर, कांठो, किनारो डमर न. ३०३ (शे. ८९) भयानक, भयंकर | तटाक पुं १०९४ (शि.. ९९) तळाव डमरुक न. २९४ (शे. ८४) डमरुं तटिनी स्त्री १०८० नदी डयन न. ७५३ चकडोल,
तडाक पुं. १०९४ (शि. ९९) तळाव स्त्रीओ माटे पडदावाळो रथ | तडाग पुं १०९४ तळाव
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
.शब्दमाला
• १३७
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ तद्गत त्रि. १४५८ एकाग्र
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
( तडागिका) स्त्री १०९४ खोदेली तळावडी तडित् स्त्री ११०४ वीजळी तडित्कुमार पुं ९० भवनपति देव पैकी त्रीजा देव
आकृतिवाळु बाण
तडित्वत् पुं १६४ मेघ, वादळ तण्डु पुं २१० शंकरनो नंदी गण तण्डुलफला स्त्री ४२१ ( शे. १०३) पीपर तण्डुलीय पुं १९८४ तांदळजो (भाजी) तण्डुलेर पुं १९८४ तांदळजो (भाजी) तत् अ. १५३७ हेतु, कारण के, तेथी तत न. २८६ वीणा, तारवाळु वाजींत्र तत न. १४३० विशाळ, मोटुं
तद्भू स्त्री ७८८ शास्त्राभ्यास करवानुं स्थान तनय पुं ५४२ पुत्र
( तनया) स्त्री ५४२ पुत्री तनु पुं ४४९ दूबळो, कृश
ततस् अ. १५३७ हेतु, कारण के, तेथी तनु स्त्री ५६३ शरीर तति स्त्री १४२३ श्रेणी, ओळी
तत्काल पुं १६२ ते ज वखते, वर्तमानकाळ तत्कालधी पुं ३४४ हाजर जवाबी
तत्त्व न. २९२ मंद गतिवाळं नृत्य तत्त्वज्ञान न. ३११ परमार्थ ज्ञान तत्त्वनिष्ठता स्त्री ६७ इच्छित वस्तुने अनुसरती प्रभुनी वाणीनो १६मो गुण तत्पर पुं ३८४ तत्पर, आसक्त तत्रभवत् पुं ३३६ पूज्य, पूज्यवाचक शब्द तत्सद् (स्वर्गसद्) पुं ८७ देवो, देवता तथा अ. १५४२ (शे. २०५ ) तेम, ते प्रमाणे तथा अ. १५४२ (झे. २०० ) सदृश, सरखुं तथागत पुं २३२ बुद्ध, सुगत तथ्य त्रि. २६४ सत्य, साचुं
तदा अ. १५४२ (शे. २०४) त्यारे, ते समये तदात्व न. १६२ तेज वखते, वर्तमानकाळ तदानीम् अ. १५४२ ( शे. २०४) त्यारे, ते समये
तद्धन पुं ३६८ कृपण, कंजुस तबल पुं ७८० ऊंदरना पुंछडांना जेवी
तनु न. पुं १४२७ नानुं, थोडुं तनु न. १४४७ छुटुं छवायुं, आछु, विरल तनुत्र न. ७६६ बख्तर, कवच तनुत्राण न. ७६६ (शि. ६६) बख्तर, कवच (तनुरुह ) पुं न. ६३० रोम, रुंवाडां, रुंवाटयं तनुवात पुं १३५९ पातळो वायु, तनवात तनु स्त्री ५६३ शरीर
तनूकृत पुं १४८६ पातलुं करेलुं, छोलेलुं तनूतल पुं ६०० शे. (१२५) वांभ, बने हाथ आडा लांबा करे तेटली लंबाई तनूनपात् पुं १०९७ अग्नि
तनूरुह पुं न. ६३० रोम, रुंवाडां तनूरुहं पुं न. १३१७ पक्षीनी पांख तन्तिपालक पुं ७१० (शे. १३९) नकुल, पांडव
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
" अभिधानचिन्तामणिनाममाला • १३८ । शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ तन्तु पुं ९१३ सूतर
तप पुं १५७ ग्रीष्म ऋतु तन्तु पुं १३५१ ग्राह, झूड
तपःक्लेशसह पुं ८११ तपना क्लेशने तन्तुण पुं १३५१ ग्राह, झुंड |
सहन करनार संन्यासी तन्तुनाग पुं १३५१ ग्राह, झंड तपन पुं ९८ सूर्य . : तन्तुभ पुं ११८० सरसव
तपन पुं १२३ अगस्त्य ऋषि तन्तुल न. ११६५ कमळनी नाळ . तपनात्मजा स्त्री १०८४ तापी नदी तन्तुवाय पुं ९१३ (शि. ७९).वणकर । तपनी स्त्री १०८४ तापी नदी । 'तन्तुवाय' पुं १२१० करोळीओ तपनीय न. १०४४ सोनुं तन्तुशाला स्त्री ९९९ कापड वणवानुं स्थान, | तपस् न. ७६ मुनि, धन (आनाथी तपोधन
. तंतुशाळा. ... आदि शब्दो बने छे) तन्तुसन्तत न. १४८७ सीवेल, वळेलं | तपस् न. ८२ चोथो नियम तन्त्र न. ४७२ औषध
तपस् पुं न. १५३ महा महीनो तन्त्र न. ७१५ पोताना देशनी रक्षा- तपस् पुं १०५ (शे. ११) चंद्रमा
पोषणादि चिंता तपस् न. ८४३ (शे. १५३) नियम, व्रत तन्त्र ७१६ नोकर, चाकर
तपस पुं १०५ (शे. १२) चंद्रमा तन्त्र ७४६ लश्कर .
तपस्तक्ष पुं. १७३ इन्द्र तन्त्रक वि. ६७१ नवं वस्त्र
तपस्य पुं १५३ फागण महीनो तन्त्रवाय पुं ९१३ वणकर
तपस्या स्त्री ८१ प्रव्रज्या, दीक्षा तन्त्रवाय पुं १२१० लूता, करोळीओ तपस्विन् पुं ८१० (शि. ७१) भिक्षु, मुनि (तन्त्रि) स्त्री ९२८ दोरी, दोरडुं तपात्यय पुं १५७ वर्षाऋतु, 'तन्त्रिका' स्त्री ११५७ गळो
श्रावण-भादरवो मास तन्त्री स्त्री ९२८ दोरी, दोरडुं (तपोधन) पुं ७६ मुनि, यति तन्त्री स्त्री ६३१ (शे. १३०) नस, स्नायु तप्त पुं १४९३ तपायेखें, दूभवेल तन्द्रा स्त्री ३१३ निद्रा, ऊंघ
तमःप्रभा स्त्री १३६० छट्ठी नरकनी पृथ्वी तन्द्रा स्त्री ३१५ तन्द्रा, आळस (तमङ्ग) पुं १०११ अगासी, अटारी तन्द्रि स्त्री ३१३ (शि. १९) निद्रा, ऊंघ | तमङ्गक पुं १०११ अगासी, अटारी, तन्द्री स्त्री ३१३ (शि. १९) निद्रा, ऊंघ । - झूलती अटारी
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला . १३९ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ तमर न. १०४२ कलई, सीसुं | तरण्ड पुं ८७९ नानी होडी, मछवो तमस् पुं न. १२१ राहु
तरपण्य न. ८७९ वहाण, भाडु तमस् न. १४५ अंधकार
तरल पुं ६५० हारनी वच्चे रहेलो मणि तमस् न. १३८१ अशुभ, पाप, दुष्कृत्य | तरल न. त्रि १४५५ चपळ, अनित्य तमस्विनी स्त्री १४२ रात्रि
तरललोचना स्त्री ५०६ चंचल नेत्रवाळी स्त्री तमा स्त्री १४२ रात्रि
तरला न. स्त्री ३९७ राबडी, कांजी तमाल पुं.न. ११४६ तमाल वृक्ष | तरलित पुं १४८० हलावेलु, कंपेखें तमालपत्र नं. ६५३ केशर-चंदनादिनुं |तरवारि पुं ७८२ तलवार
- तिलक, चांदलो तरवालिका स्त्री ७८५ (शि. ६८) एकबाजु तमालिनी वी ९७९ ताम्रलिप्त नगरी
धारवाळी तलवार तमि स्त्री १४३ (शे. २०) रात्रि तरस् न. ४९४ वेग तमिस्र पुं.न. १४५ अंधकार
तरस् न. ७९६ पराक्रम तमिस्त्रा स्त्री १४३ रात्रि
तरस न. ६२२ मांस तमी स्त्री १४२ रात्रि
| (तरि) स्त्री ८७७ नाव, वहाण तमोज पुं १०९८ अग्नि
| तरी स्त्री ८७७ नाव, वहाण तमोज पुं २१९ (शे. ६५) विष्णु . | तरु पुं १११४ वृक्ष, झाड तमोमणि पुं १२१३ (शे. १७४) खद्योत, | तरुण पुं ३३९ युवान माणस
. आगीओ | तरुणी स्त्री ५११ युवती, युवान स्त्री तम्या स्त्री १२६६ गाय . |तर्क पुं ३२३ अनुमान, विचारणा (तम्बा) स्त्री १२६६ गाय
| तर्कविद्या स्त्री २५१ न्यायशास्त्र 'तरक्ष' पुं १२८५ नानो वाघ, जरख, चित्तो | त' पुं ९११ चरखो, रेंटीओ तरक्ष पुं १२८५ नानो वाघ, जरख, चित्तो | तर्कुक पुं ३८८ मागण, याचक तरङ्ग पुं १०७५ पाणीनां मोजां | तर्जनी स्त्री ५९२ अंगूठा पासेनी आंगळी तरङ्गिणी स्त्री १०७९ नदी
तर्जिक पुं (ब.व.) ९५८ बुखारा पासेनो तरणि पुं स्त्री. ९५ सूर्य
देश, तजिक (तरणि) स्त्री ८७७ नाव
तर्ण पुं १२६० वाछरडो तरणी स्त्री ८७७ नाव
। तर्दू स्त्री १०२१ डोयो, लाकडानी कडछी
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • १४०
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ तर्पण न. ८२१ पितृयज्ञ, पितृने तृप्त करवानो यज्ञ तलिम न. ६८२ शय्या, तळाई
तर्पण न. ८२७ लाकडा, बळतण तर्पण न. १५०२ खुश करवुं, तृप्ति - तर्मन् न. ८२५ यूपनो अग्रभाग तर्ष पुं ३९३ पिपासा, तरस (तर्षित) पुं ३९३ तरस्यो तर्हि अ. १५४२ ( शे. २०४) त्यारे, तो, . ते सम
तलेक्षण पुं १२८८ (शे. १८६) भूंड तल्प पुं न. ६८२ शय्या, तळाई तल्ल पुं १०९५ (शि. ९) नानुं सरोवर तल्लज पुं १४४० ओ शब्द लगाडवाथी प्रशंसा वाचक शब्द बने छे तविष पुं ८७ स्वर्ग, देवलोक तविषी स्त्री १७६ इन्द्रनी पुत्री तष्ट पुं १४८६ पातळं करेलुं, छोलेलुं तस्कर पुं ३८१ चोर ता स्त्री २२६ लक्ष्मी, विष्णुनी पत्नी ताडङ्कक पुं ६५६ काने पहेरवानुं ताडपत्रना आकारनं आभूषण
ताडपत्र न. ६५६ काने परवानुं ताडपत्रना आकारनं आभूषण
तलसारक न. १२५१ घोडाना मुखे बांधवानो ताड्य न. ६०५ (शे. १२७) पित्ताशय, चामडानो पट्टो लीवरनी अंदरनो भाग तलहृदय न. ६१८ पगना तळीयानो मध्यभाग ताण्डव न. पुं २८० नृत्य, नाच (तला) स्त्री ७७६ हाथ उपर धनुष्यनी तात पुं ५५६ पिता, बाप
दोरीनो घसारो न लागे तेने माटे करेलो चामडानो बाहुबंध तलिका स्त्री १२५१ घोडाना मुखे बांधवानो
ताततुल्य पुं ४८८ पिता तुल्य, काका वगेरे तान्त्रिक पुं ४८३ शास्त्र जाणनार, वैद्यक ज्योतिषादि जाणनार
चामडान पट्टो
तल पुं ५९६ पहोळी करेली
आंगलीओवाळो हाथ तल व. ६१८ पगना तळीयानो मध्यभाग तल न. ७७६ हाथ उपर धनुष्यनी दोरीन घसारो न लागे ते माटे करेलो चामडानो बाहुबंध
तल न. ११३६ ताड
तल न. १३६३ ( शि. १२२) पाताल, नागलोक
तलुनी स्त्री ५११ युवान स्त्री, ऋतु प्राप्त थयेली स्त्री
तलिन पुं ४४९ दूबळो, कृश तलिन न. १४२६ नानुं, थोडुं
तापन पुं ९५ सूर्य
तापस पुं ८०९ यति, मुनि, संन्यासी तापसद्रुम पुं १९४३ इंगोरीओ
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________
.शब्दमाला . १४१
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ- शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ तापिच्छ पुं ११४६ (शि. १०३) तमाल वृक्ष | तारक पुं ६९९ बीजो प्रतिवासुदेव तापिञ्छ पुं ११४६ तमाल वृक्ष तारका त्रि १०७ नक्षत्र, तारा 'तापिञ्ज' पुं ११४६ तमाल वृक्ष | (तारका) ५७५ आंखनी कीकी तापी स्त्री १०८४ तापी नदी (तारकान्तक) पुं २०९ कार्तिकेय ताप्य पुं १०५५ हीराकसी, माक्षिक धातु | | तारकारि पुं २०९ कातिकेय तामरस न. ११६१ कमळ
| तारजीवन न. १०४४ (शे. १६३) सोनुं तामलिप्त न. ९७९ तामलिप्ती नगरी तारा पुं स्त्री १०७ नक्षत्र, तारा तामलिप्ती स्त्री ९७९ तामलिप्ती नगरी तारा पुं स्त्री ५७५ आंखनी कीकी तामसी स्त्री १४३ (शे. १९) रात्रि | तारारि पुं १०५५ हीराकसी, माक्षिक धातु तामसी स्त्री २०५ (शे. ४०) पार्वती | तारुण्य न. ३३९ जुवानी, तरुणता तामसी स्त्री ३१३ (शे. ९०) निद्रा, ऊंघ | तार्किक पुं ८६३ दर्शनकार ताम्बूलकरङ्क पुं७१८ पानदानी, तांबूलपात्र | तार्क्ष्य पुं २३१ गरुड़ ताम्बूलवल्ली स्त्री ११५५ नागरवेल | तार्क्ष्य पुं १२३२ घोडो ताम्बूली स्त्री ११५५ नागरवेल ता_ध्वज पुं २१४ विष्णु ताम्र न. १०३९ तांबु
तार्क्ष्यशैल न. १०५३ रसांजन, रसवती - ताम्रकुट्टक पुं ९१० वासण घडनार, कंसारो दारु हळदरना क्वाथर्नु बनावेलु ताम्रचूड पुं १३२५ कुकडो ताल पुं २९२ काळ अने क्रियानुं परिमाण, ताम्रवृन्ता स्त्री ११७५ नानी कळथी |
अवाप ताम्रसार न. ६४२ रक्त चंदन
ताल पुं ५९६ पहोळी करेली आंगळीओ ताम्राक्ष पुं १३.२१ कोयल .
वाळो हाथ, हांथनो पंजो . तायिक पुं (ब.व.) ९५८ तर्जिक, ताल पुं५९५ अंगूठो मध्यमा सहित लंबावे । .. बुखारा पासेनो देश ।
तेटली लंबाई . तार न. १०४३ रु'
ताल न. १०५९ हरताल तार पुं. १४०२ मस्तकमांथी नकळतो ताल पुं ११३६ ताड
अवाज, उंचो स्वर तालक न. १००५ ताळु तार पुं १४०९ अत्यंत ऊंचो अवाज तालकाभ त्रि १३९५ लीलो पीळो मिश्रित तारक पुं ९२ ज्योतिषिक देव..
वर्ण, लीलो वर्ण
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ ( तालपत्र ) न. ६५६ कुंडल, ताडपत्र जेवुं काननुं आभूषण
तालमर्दक पुं. २९४ (शे. ८५) वाद्य विशेष ताललक्ष्मन् पुं २२४ बळदेव तालवृन्त न. ६८७ पंखो, वींझणो तालिका स्त्री ५९६ पहोळी करेली आंगळीओ वाळो हाथ, पंजो
ताली स्त्री १००६ ताळं उघाडवानुं यंत्र, चावी तालु न. ५८५ तालु, ताळवुं तालुजिव पुं १३४९ मगरमच्छ तालूर पुं १०७६ पाणीनी भमरी, पाणीनुं चक्राकारे भमवुं ते ताविष पुं ८७ स्वर्ग, देवलोक ताविषी स्त्री १७६ इन्द्रनी पुत्री तिक्त पुं १३८९ तिक्त रस, कडवुं . तिक्तपत्र पुं १९९० कंकोडी, तमालपत्र
तिमिला स्त्री २९४ ( शे. ८८) वाद्य विशेष तिरस् अ. १५३४ तीरछु, वांकुं तिरस्करिणी स्त्री ६८१ कंतान, पडदो तिरस्क्रिया स्त्री ४४१ पराभव, तिरस्कार 'तिरस्क्रिया' स्त्री १४७९ पराभव, तिरस्कार तिरोधान न. १४७८ ढंकायेलु, आच्छादित तिरोहित पुं ८०५ नाशेलुं, भागेलुं
तिग्म त्रि १३८५ उष्ण स्पर्श, अत्यंत गरम तिरोहित पुं १४७७ अन्तर्धान, ढंकायेलुं
• १४२
शब्द / लिंग / श्लोक./ अर्थ तिन्तिडीक न. ४१७ आंबली, कोकम 'तिन्तिली' स्त्री १९४३ आंबलीनुं वृक्ष तिमि पुं १३४४ मच्छ, माछलुं तिमिकोश पुं १०७४ (शे. १६८) समुद्र तिमिङ्गिल पुं १३४८ मोटां माछला तिमिङ्गिलगिल पुं १३४८ मोटा माछला तिमित पुं १४९२ भीनुं, पलळेलुं तिमिर पुं न. १४५ अन्धकार तिमिरारि ) पुं ९६ सूर्य
(
तितउ पुं न. १०१८ चाळणी तितिक्षा स्त्री ३९१ क्षमा, सहनशीलपणुं तितिक्षु पुं ३९१ क्षमावान, सहनशील तित्तिभ पुं १२०९ इन्द्रगोप, गोकळगाय,
माणमुंडा
तिर्यग्घातिन् पुं १२२१ वांको घा करनार हाथी तिर्यच् पुं ४४४ वांको चालनार तिर्यच् पुं १२१६ पशु तिर्यच् त्रि १५१५ वांकुं, तिरछु
तिलक न. ६०५ पित्ताशय, लीवरनी अंदर रहेलो भाग
तित्तिरिपुं १३४१ तेतर
तिथि पुंस्त्री १४७ पडवो, बीज वगेरे तिथि तिलक पुं ६१८ तल, शरीरमां काळं चिह्न
तिलक पुं न. ६५३ चांदलो, टीलुं, तिलक तिलक पुं न. ९४३ गंध रहित काळो संचळ तिलकालक पुं ६१८ शरीरमां काळं चिह्न, तल
तिथिप्रणी पुं १०४ चन्द्रमा तिनिश पुं १९४२ तिनिश वृक्ष, तणछ तिन्तिडी स्त्री ११४३ आंबलीनुं वृक्ष
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________
__ . शब्दमाला . १४३ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ तिलन्तुद पुं ९१७ (शि. ८०) तल पीलनार | तीर्थ न. ८४० (शे. १५३) अंगूठा, मूळ
घांची तीर्थ पुं न. १०८७ तीर्थ, घाट, पाणीनो आरो तिलपर्णिका स्त्री ६४२ रक्त चंदन, रतांजळी | तीर्थकर पुं २४ जिनेश्वर तिलपर्णी स्त्री ६४२ रक्त चंदन, रतांजली | तीर्थंकर पुं २४ जिनेश्वर तिलपिञ्ज पुं ११८० ऊगी न शके तेवा तल | तीर्थपाद पुं २१९ (शे. ६४) विष्णु तिलपेज ११८० ऊगी न शके तेवा तल | तीर्थवाक पुं ५६७ केश, वाळ तिलित्स पुं १३०६ गायना जेवी तीव त्रि १३८५ उष्ण स्पर्श, अत्यंत गरम
- नासिकावाळो सर्प तीव त्रि १५०५ अतिशय, घj तिल्य न. ९६७ तलनुं खेतर.. तीव्रवेदना स्त्री १३५८ नरकनी पीडा तिल्व पुं ११५९ लोध्र, लोधर तुअ: १५४२ (शे. २०१) निश्चय अर्थ बतावनार तिष्य पुं १११ पुष्य नक्षत्र
तु अ. १५४२ (शे. २००) पादपूर्तिमां .. "तिष्यफला' स्त्री ११४५ आमळा .
वपरातो शब्द तीक्ष्ण न. १०३८ लोढुं ।
तुक् स्त्री ५४३ संतति, छोकरूं तीक्ष्ण न. ११९५ विष, झेर | तुकाक्षीरी स्त्री ११५४ वंश लोचन, वांसकपूर तीक्ष्ण त्रि. १३८५ उष्ण स्पर्श, अत्यंत गरम | तुङ्ग न. १४२८ उच्च, उंचुं तीक्ष्णकर्मकृत् पुं ३५४ तीक्ष्ण उपाय वडे | तुङ्गी स्त्री १४३ (शि. ११) रात्रि
कार्य करनार | तुच्छ न. १४२६ नागें, थोडं तीक्ष्णकर्मन् पुं ७८२ (शे. १४५) तलवार | तुच्छ न. १४४६ शून्य, खाली तीक्ष्णगन्धक पुं. ११३४ सरगवो तुण्ड न. ५७२ मुख तीक्ष्णतण्डुल स्त्री ४२१ (शे. १०२) पीपर | तुण्डिकेरिका स्त्री ११८५ टींडोळा, तीक्ष्णधार पुं ७८२ (शे. १४६) तलवार
गीलोडानो वेलो. तीक्ष्णधारपुं ७८७ (शे. १४९) अस्त्राना जेवू (तुण्डिकेरी) स्त्री ११८५ टींडोळा, . शस्त्र (खरपली)
गीलोडानो वेलो तीक्ष्णशूक पुं ११७० जव | | "तुण्डिकेशी' स्त्री ११८५ टींडोळा तीर न. १०७८ तंट, किनारो, कांठो
| तुण्डिभ पुं ४५८ मोटा पेटवाळो तीरी स्त्री ७८० त्रण भागनुं शर अने एक | तुण्डिल पुं ४५८ मोटा पेटवाळो
. भाग लोढानो होय तेवू बाण | तुत्थ न. १०५२ मोरथुथु
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १४४
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक'/ अर्थ तुत्थाजन न. १०५२ मोरथुथु | तुरुष्क पुं न. ६४८ दशांग धूप, 'तुन्तुभ' पुं ११८० सरसव
लोबान शेलारस तुन्द न. ६०४ पेट
तुरुष्क पुं ९५९ तुर्कस्तान तुन्दकूपिका स्त्री ६०६ नाभि, डुंटी तुलस्फोटनकार्मुक न. ९१२ पीजवानुं यंत्र तुन्दपरिमृज् पुं ३८४ आळसु
तुला स्त्री ८८५ सो पल वजन . तुन्दि स्त्री ६०४ पेट
तुला स्त्री १४६३ उपमा तुन्दिक पुं ४५० मोटा पेटवाळी (तुला) स्त्री ११६ १२ राशि पैकी तुन्दिन् पुं ४५० मोटा पेटवाळो
- सातमी राशि तुन्दिभ पुं ४५० (शि. ३२) मोटा पेटवाळो | तुलाकोटि पुं न. ६६५ पगे पहेरवानुं झांझर, तुन्दिल पुं ४५० (शि. ३२) मोटा पेटवाळो तुनवाय पुं ९१० तूणनार, दरजी तुल्य त्रि. १४६१ समान, बरोबर. तुभ पुं १२७५ (शि. ११३) बकरो तुवर पुं न. १३८९ कषायेलो रस, तुरुं तुमुल न. ७९९ कोलाहलवाळु युद्ध | तुवरक पुं ११७३ जंगली, मग तुमुल न. १४०४ युद्धनो शोरबकोर तुवरी स्त्री १०५६ फटकडी 'तुम्बा' स्त्री ११५५ तुंबडी
तुवरी स्त्री ११७५ तुवेर 'तुम्बि' स्त्री ११५५ तुंबंडी
तुष पुं ११८२ धान्यना छोडा, कुसकी तुम्बी स्त्री न. ११५५ तुंबडी
"तुष' पुं ११४५ बहेडा तुम्बुरु पुं ४२ श्री सुमतिनाथ
तुषानल पुं ११०१ फोतरांनो अग्नि भगवानना शासनदेव | तुषार पुं न. १०७२ हिम, झाकळ तुम्बुरु पुं १८३ देवोना गवैया, गंधर्व तुषार पुं वच्य १३८५ शीतळ, ठंडु, तुरंग पुं १२३२ घोडो
शीत स्पर्श तुरगिन् पुं ७६१ घोडेसवार
(तुषार) पुं १२३५ तुषार देशमा तुरङ्ग पुं १२३२ घोडो
उत्पन्न थयेल घोडो तुरङ्गम पुं १२३२ घोडो
तुषित पुं ८९ (शे. ५) ३६ गण देवता तुरङ्गवदन पुं १९४ किन्नर
तुषोदक न. ४१५ कांजी, राब तुराषाह पुं १७२ इन्द्र
तुहिन न. १०७२ हिम, झाकळ तुरीयक पुं १४३४ चोथो भाग | तूण त्रि ७८१ बाण राखवार्नु भाथु
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________
- शब्दमाला . १४५
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ तूणिन् पुं ७७१ धनुष्य धारण करनार तृतीयाकृत न. ९६८ त्रण वार हळथी तूणीर पुं ७८१ बाण राखवार्नु भाथु
खेडेलु खेतर तूर न. २८६ वाजींत्र, वाचं
तृतीयाप्रकृति स्त्री ५६२ नपुंसक तूर्ण न. १४७० शीघ्र, जलदी
तृप्त पुं ४२६ तृप्त,धरायेल तूणि स्त्री ३२२ ऊतावळ, शीघ्रता | तृप्ति स्त्री ४२६ तृप्ति, धरावं ते तूर्य पुं न. २८६ वाजींत्र, वाजूं । | तृष् स्त्री ३९४ पिपासा, तरस तूलक पुं न. ११३९ कपास
तृष् स्त्री ४३० इच्छा, मनोरथ तूलिका स्त्री ९२० लाकडा के लोढ़ानी सळी | | तृषा स्त्री ३९४ पिपासा, तरस तूलिका स्त्री ९२१ चितारानी. पीछी तृषित पुं ३९३ तरस्यो तूवर पुं १३८९ तूरो रस
तृष्णज् पुं ३९३ तरस्यो तूष्णींशील पुं ४३८ मूंगो, न बोलवाना | तृष्णज् पुं ४२९ लोभी
स्वभाववाळो । तृष्णा स्त्री ३९३ पिपासा, तरस तूष्णीक पुं ४३८ मुंगो, न बोलवाना तृष्णा स्त्री ४३० इच्छा, मनोरथ
स्वभाववाळो | तृष्णाक्षय पुं ३०४ शान्ति, उपशम तूष्णीकाम् अ. १५२८ मौन ... तेजन पुं ११९२ मुंज नामर्नु घास तूष्णीम् अ. १५२८ मौन
'तेजन' पुं ११५३ वांस तृण न. ११९१ नड वगेरे तृणनी जात तेजस् न. १०१ प्रकाश तृण पुं न. ११९५ सर्व जात- तृण तेजित न. १४८४ तीक्ष्ण करायेखें तृण न. १२०१ पोतानी मेळे उत्पन्न थनार घास | | तेन अ. १५३७ (शि. १३८) हेतु, कारण (तृण)न. १२०० गांठमांथी उत्पन्न थनार घास तेमन न. ३९९ कढी, व्यंजन तृणध्वज पुं ११५३ वांस
तेर न. ५७२ (शे. १२०) मुख तृणराज पुं ११३६ ताड
| तैजसार्वतनी स्त्री ९०८ धातु गाळवानी 'तृणशून्य' न. ११४८ मोगरो
कूलडी तृणाटवी स्त्री ११११ घणा घासवाळु जंगल | तैत्तिर पुं १४१५ तेतरनो समूह तृणौकस् न.. ९९६ तृण-काष्ठथी. | तैल पुं न. ४१७ तेल
बनावेली झुपडी. | तैलपणिक पुं ६४२ गोशीर्ष चन्दन (तृण्या) स्त्री १४२१ तृणनो समूह | तैलपायिका स्त्री १३३७ वागोळ
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________
'
खतर
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १४६ - शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ तैलस्फटिक पुं १०६८ तेलना वर्ण जेवू | तौलिकिक पुं ९२१ चित्रकार, चितारो
स्फटिक मणि | त्यक्त न. १४७५ छोडी दीधेलं, तजेलं तैलाटी स्त्री १२१५ भमरा जेवी - | त्याग पुं ३८६ दान, त्याग
पांखवाळु जीवडं त्रपा स्त्री ३११ लाज़, शरम तैलिन् पुं ९१७ घांची
त्रपु न. १०४२ (शे. १६०) कलई, सीसुं तैलिक पुं ९१७ (शि. ८०) घांची . | अपुबन्धक न. १०४१ (शे. १६०) सीसुं तैलिशाला स्त्री ९९७ तेलनी पाणी, त्रपुसी स्त्री ११८९ काकडी
घाणीनुं स्थान |त्रयी स्त्री २४९ त्रण प्रकारे वेद तैलीन न. ९६७ तलनु खेतर त्रयीतनु पुं ९८ सूर्य तैष पुं १५२ पोष महीनो
| त्रयीमुख पुं ८११ ब्राह्मण तोक न. ५४२ संतति, छोकरुं
स न. १४५४ जंगम 'तोकक' पुं १३२९ चातक पक्षी . स न. ६०३ (शे. १२५) हृदय तोक्म पुं ११७० लीलो जव
सयोनि पुं स्त्री १३५७ त्रस जीवोनी तोत्र न. ८९३ बळद वगेरे हांकवानो परोणो,
उत्पत्तिनुं स्थान चाबुक
त्रसर पुं ९१३ वणकरचें वणवा- साधन तोत्र न. १२३० वांसनो परोणो .
.. (तासनी) तोदन न. ८९३ बळदादि हांकवानो परोणो, | त्रस्त पुं ३६५ (शे. ९४) बीकण चाबुक
वस्तु पुं ३६५ (शे. ९४) बीकण तोमर पुं न. ७८७ रवैयाना आकारनुं शस्त्र | त्राण न. १४९७ रक्षण करायेखें (तोमर) पुं न. ७८० बाणनो एक प्रकार | त्राण न. १५२३ रक्षण तोय न. १०६९ पाणी
बात न. १४९७ रक्षण करायेखें तोयडिम्भ १६६ (शे. १३०) पाणीना करा | त्रापुष न. १०४३ (शे. १६२) रूप तोयद पुं १८ (प.) मेघ, वादळ त्रायस्त्रिंशपति पुं १७४ (शे. ३१) इन्द्र तोयधि पुं १८ (प.) समुद्र
त्रास पुं ३२१ अकस्मात आवी पडतो भय तोरण पुं न. १००७ महेराब, बहारनुं द्वार त्रासदायिन् पुं ४७९ त्रास आपनार तौर्यत्रिक न. २७९ गति अने |त्रिक न. ६०८ वांसानी नीचे बने वाजिंत्र सहित नृत्य ।
· साथळनी संधिनो भाग
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ त्रिक न. ९८६ ज्यां त्रण रस्ता एकठा थाय ते स्थान त्रिककुत् पुं २१९ (शे. ९७) विष्णु, नारायण, कृष्ण
त्रिककुद् पुं. १०३० त्रिकुटाचल त्रिकटु न. ४२२ सूंठ, मरी अने पीपर
ए त्रणनुं मिश्रण त्रिकटुक न. ४२२ (शि. २९) सूंठ मरी अने पीपर एत्रणनुं मिश्रण
त्रिकण्टक पुं १९५६ गोखरु त्रिका स्त्री १०९१ कूवा परनी गरगड़ी त्रिकाय पुं २३४ बुद्ध, सुगत त्रिकालविद् पुं २४ अरिहंत त्रिकालविद् पुं २३२ बुद्ध, सुगत त्रिकूट पुं १०३० त्रिकुटाचल त्रिगर्त पुं. (ब.व.) ९५८ त्रिगर्त देश
• १४७
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ त्रिनेत्र पुं १६ (प.) शंकर त्रिपत्रक पुं ११३६ पलाश वृक्ष, खाखरानुं झाड त्रिपथ न. ९८६ ज्यां त्रण रस्ता मळे ते स्थान त्रिपथगा स्त्री १०८१ गंगा नदी त्रिपदी स्त्री १२३० हाथीनो तंग, हाथीनी त्रण जंघाने बांधवानी दोरी त्रिपात् पुं २१९ (शे. ६७) विष्णु, कृष्ण (त्रिपिष्टप) पुं ८७ स्वर्ग ( त्रिपुट) पुं ११७१ वटाणा ( त्रिपुरान्तक) पुं २०० शंकर, महादेव त्रिपुरी स्त्री ९७५ चेदी देशनी नगरी त्रिपृष्ठ पुं ६९५ प्रथम वासुदेव त्रिफ़ला स्त्री ११४६ हरडे बहेडा अने
आमळानुं समान भागे मिश्रण ( त्रिमार्गगा ) स्त्री १०८१ गंगा त्रिमुकुट पुं १०३० त्रिकूटाचल त्रिमुख पुं ४१ त्रीजा असंभवनाथ भगवानना शासनदेव
त्रियामा स्त्री १४२ रात्रि
त्रियूह पुं १२३९ पिंगल वर्णवाळो घोडो त्रिरेख पुं १२०५ शंख
त्रिलोचना स्त्री ५२९ ( शे. ११३) असती,
( लाहोर प्रांतनो एक देश ) त्रिगुणाकृत न. ९६८ त्रणवार हळथी खेडेलुं खेतर त्रिदश पुं ८८ देव
त्रिदशदीर्घिका स्त्री १०८१ गंगा नदी (त्रिदशावास) पुं: ८७ स्वर्ग (त्रिदिवाधीश) पुं. ८८ देव त्रिदिव पुं न. ८७ स्वर्ग, देवलोक त्रिदृश् पुं १९६ महादेव, शिव, शंकर त्रिधा अ. १५४२ ( शे. २०६ ) त्रण प्रकारे काम ए त्रण वर्ग त्रिधातुकर्पु २०७ (शे: ६२) गणेश, विनायक त्रिवर्ग पुं १४१३ धर्म, अर्थ अने त्रिधामन् पुं २१९ (शे. ६७) विष्णु, नारायण
काम ए त्रण वर्ग
•
कुलटा स्त्री त्रिवर्ग पुं १३८२ धर्म, अर्थ अने
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ त्रिवर्षा स्त्री १२७२ त्रण वर्षनी गाय त्रिवलीक न. ६१२ गुहा त्रिविक्रम पुं २१६ विष्णु, नारायण . त्रिविष्टप पुं ८७ स्वर्ग
त्रिशङ्कुज पुं ७०१ हरिश्चंद्र राजा त्रिशकुयाजिन् पुं ८५० विश्वामित्र ऋषि त्रिशला स्त्री ४१ भगवान महावीर स्वामीनी मातानुं नामं
त्रिशिरस् पुं १८९ कुबेर देव त्रिशिरस् पुं १८८ (शे. ३९) राक्षस त्रिशीर्षक न. ७८७ त्रिशूळ त्रिस् अ. १५४२ ( शे. २६०) त्रणवार त्रिसन्ध्य न. १४० त्रण संध्या
(प्रात: मध्याह्न, सायम्) त्रिसर पुं न. ३९८ तल मिश्रित अन्न. त्रिसीत्य न. ९६८ रणवार हळथी खेलूं खेतर त्रिस्त्रोतस् स्त्री १०८१ गंगा नदी त्रिल्य न. ९६८ त्रणवार हळथी खेलुं खे
त्रिहायणी स्त्री १२७२ त्रण वर्षनी गाय त्रुटि स्त्री १४२७ लव, लेश, अल्प 'त्रुटी' स्त्री १४२७ लव, लेश त्रेता स्त्री ८२६ दक्षिण, आहवनीय अने गार्हपत्य एत्रण प्रकारनो अग्नि त्रेधा अ. १५४२ ( शे. २०६ ) त्रण प्रकारे त्रैपुरपुं ९५६ (ब.व.) चेदी देश, पूर्व हिन्दुस्तान
· १४८
शब्द / लिंग / श्लोक ८ अर्थ त्रोटि स्त्री १३१७ पक्षीनी चांच त्र्यक्ष पुं १६ ( प. ) शंकर त्र्यम्बका स्त्री २०३ पार्वती. त्र्युषण न. ४२२ सूंठ मरी अने पीपरनुं मिश्रण त्व न. १४६८ भिन्न, जुदुं त्वक्क्षीरिन् स्त्री न. ११५४ वंश लोचन, वांस कपूर
त्वक्त्र न. ७६६ (शि. ६६) कवच त्वक्पुष्प न. ४६७ कोढ रोग त्वक्सार पुं १९५३ ( शि. १०४) वांस त्वग्मल न. ६३० (शे. १२७) रोम, रुंवाडां त्वच् स्त्री ६१९ चामडी. त्वच् स्त्री ६३० चामडी त्वच् स्त्री ११२१ वृक्षनी छाल त्वच् स्त्री १९८४ केळ वगेरेनी छाल (शाक) त्वचा स्त्री ११२१ (शि. १००) वृक्षनी छाल त्वचिसार पुं १९५३ वांस त्वरा स्त्री ३२२ ऊतावळ त्वरि स्त्री ३२२ ऊतावळ त्वरित पुं ४९४ घणा वेगवाळो त्वरित न. १४७० जल्दी त्वष्ट न. १४८६ छोलेलुं त्वष्ट्रऋ पुं ९६ सूर्य त्वष्ट्ऋपुं १८२ विश्वकर्मा त्वष्ट्ऋ पुं. ९१७ रथकार - सुथार त्वाष्ट्री स्त्री ११२ चित्रा नक्षत्र त्विष् स्त्री १०० किरण
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ त्विषामीश पुं ९७ सूर्य
त्विषि स्त्री १०० किरण त्सक पुं ७८२ तलवारादिनी मूठ
● थ●
धृत्कृत न. १५२१ थुंकवुं ते
दंश पुं ५८४ दांत
दंश पुं ७६६ कवच
देश पुं १२१५ डांस
वंशन न. ७६६ (शि. ६६) कवच देशभीरुक पुं १२८२ पाडो दंशित पुं ७६६ कवच पहेरेलो दंशी स्त्री १२१५ नाना डांस दंष्ट्रा स्त्री ५८३ दाढ दंष्ट्रिका स्त्री ५८३ दाढी. दंष्ट्रिन् पुं १२८८ मूंड बक न १०६९ पाणी
दकलावणिक न ४१० मीठं अने पाणीथी संस्कारित द्रव्य
दक्ष पुं ३४२ कार्य करवामां चतुर दक्ष पुं ३८४ होंशियार, निपुण दक्षजा स्त्री २०३ पार्वती दक्षजापति पुं १०४ चन्द्रमा (दक्षाध्वरध्वंसक ) पुं २०० शंकर, महादेव दक्षिण पुं ३७६ उदार, सरळ चित्तवाळो दक्षिण पुं ८२६ त्रणमांथी एक प्रकारनो अग्नि दक्षिण न १४६६ जमणुं अंग
• १४९
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ दक्षिणत्व न ६६ सरळपणुं (भगवान जिनेश्वर देवनी वाणीनो छटूठो अतिशय ) दक्षिणस्थ पुं ७६० सारथि
दक्षिणा स्त्री १६७ दक्षिण दिशा दक्षिणाचल पुं १०२९ मलयाचल पर्वत दक्षिणायन न १५८ बीजा अयनमां सूर्य दक्षिण दिशामां जाय ते दक्षिणायन कहेवाय दक्षिणार्ह पुं ४४६ दक्षिणा ने योग्य दक्षिणाशारति पुं १२३ (शे.- १७) अगस्त्य ऋषि
दक्षिणाशापति पुं १८४ यम, यमराज दक्षिणीय पुं ४४६ दक्षिणाने योग्य दक्षिणेर्मन् पुं १२९५ शिकारीए जमणी बाजुए घायल करेलो मृग दक्षिण्य पुं ४४६ दक्षिणा ने योग्य दग्ध पुं १४८६ बळेलुं
दग्धकाक पुं १३२३ एक प्रकारनो कागडो दग्धिका स्त्री ३९६ खराब रीते रांधेलो बळी गयेलो भात दध्न न त्रि ६०१ प्रमाण बतावतो प्रत्ययं दण्ड पुं न ७३६ चार राजनैतिक उपाय पैकी एक उपाय - दंड
दण्ड पुं ७४६ लश्कर दण्ड पुं न ७८५ लाकड़ी
दण्ड पुं ८८७ चार हाथ प्रमाण ( दण्ड) पुं १०३ माठर आदि १८ सूर्यनी पासे रहेनार
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १५०
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक./ अर्थ (दण्डकटक) पुं १०२३ रवैया बांधवानो | दधिप्राज्य ८३२ (शि. ७२) दही मिश्रित घी
खीलो, थांभलो वगेरे | दधिफल पुं ११५१ कोतुं दण्डकरोटक न. १०२३ रवैया बांधवानो | दधिवारि पुं १०७५ दधि समुद्र (लौकिक
खीलो, थांभलो वगेरे मते ७ समुद्रमांनो ३ जो समुद्र) दण्डधर पुं १८४ यमराजा
दधिसक्तु पुं. ३९९ करंबो, दण्डनायक पुं ७२५ सेनापति
. दहीं छांटेलो साथवो दण्डपारुष्य न ७३९ आकरो दंड दभिसार न ४०८ माखण दण्डभृत् पुं ९१६ कुंभार
(दभाज्य) न ८३२ दही मिश्रित घी (दण्डासन) ७८० बाणनो एक प्रकार | दध्याह्न पुं६४८ (शे. १३४) गूगळनो घूप दण्डाहत न ४०८ छास
| (दध्युद) पुं १०७५ दधि समुद्र (लौकिक दण्डित पुं ४४६ दंडायेलो
७ समुद्र पैकी ३ जो समुद्र) दण्डिन् पुं ७२१ द्वारपाळ
| दनुज पुं (ब.व.) २३८ दानव (दण्डिपुरुष) पुं १०३ सूर्यनी पासे | ( दनुजधि) पुं ८९ देव
रहेनार देव दन्त पुं ५८४ दांत दत्त पुं ६९६ ७ मो वासुदेव . दन्तक पुं १०११ खींटी, टोल्लो दत्ततीर्थकृत् पुं ५१ गत उत्सर्पिणीना | | दन्तक पुं १०३४ पर्वतमाथी दांत जेवा ८मा तीर्थंकर
नीकळता भागो दद्रुत पुं ११५८ कुंवाडीआ, दन्तभाग पुं १२२८ हाथीनो आगळनो भाग
कुंवाडीआनुं वृक्ष दन्तवस्त्र न ५८१ होठ 'दद्रुण' पुं ४५९ दादरवाळो
दन्तशठ पुं.१३८८ खाटो रस 'दद्रुरोगिन्' पुं ४५९ दादरवाळो 'दन्तशठ' पुं ११४९ लीबु 'दद्र्धन' ११५८ फुवाडीयो
'दन्तशठ' पुं ११५१ को दधि न. ४०६ दहीं
दन्तालय पुं ५७२ (शे. १२०) मुख दधिज पुं ३९६ मठो, दहींनी तर दन्तावल पुं १२१७ हाथी (दधिजल) न. १०७५ ७ समुद्र पैकी | दन्तिन् पुं १२१७ हाथी
पांचमो समुद्र (मतांतरे) | दन्तुर पुं ४५७ बहार नीकळेला दांतवाळो 'दधिस्थ' पुं ११५१ कोठं | दन्दशूक पुं १३०३ सर्प, नाग
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . १५१ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ दभ्र न १४२६ नानू, थोडं
दर्दुरा स्त्री २०५ (शे ६०) पार्वती दम पुं ७३६ दंड
दर्दुण पुं ४५९ दादरवाळो (रोगी) (साम आदि ४ मांथी ४ थो उपाय) | दरोगिन् पुं ४५९ दादरवाळो (रोगी) दमन ११ (प) वध्यथी जोडवा योग्य शब्द | दर्प पुं ३१७ अभिमान दमुनस् पुं १०९७ अग्नि
दर्पक पुं २२७ कामदेव दमूनस् पुं ११०० (शि.९९) अग्नि दर्पच्छिद् ११ (प) वध्यथी जोडवा योग्य शब्द दम्पती पुं ५१९ पति-पत्नी
| जेम के - पुरदर्पच्छिद् - शिव दम्भ पुं ३७८ छळ, कपट
दर्पण पुं ६८४ दर्पण, आरीसो दम्भचर्या स्त्री ३७९ दंभपूर्वक चालवू ते |दर्भ पुं ११९२ दर्भ, डाभ दम्भोलि पुं १८० वज्र
दवि स्त्री १०२१ कडछी (दम्भोलि) पुं १०६५ हीरो
(दर्वि) स्त्री १३१५ सापनी फेण दम्य पुं १२६० मोटो वाछरडो, दर्वी स्त्री १३१५ सापनी फेण
पलोटवा योग्य बळद | दर्वी स्त्री ८३६ घी होमवानी कडछी, चाटुडी दया स्त्री ३६९ दया, अनुकंपा 'दर्वी' स्त्री १०२१ कडछी दयाकूर्च पुं २३४ बुध, सुगत
दर्श पुं. १५० अमास दयालु पुं ३६८ दयाना परिणामवाळो . दर्वीकर पुं १३०४ सर्प, नाग दयित पुं ५१६ वहालो, पति, वर | दर्श पुं ८२३ कृष्ण पक्षने अंते थतो यज्ञ दयिता स्त्री ५१५ वहाली, पत्नी , दर्शन न ५७५ आंख, नेत्र दर पुंन ३०१ भय,
दर्शन न ५७७ जोर्बु ते भयानक रसनों स्थायीभाव दर्शयामिनी स्त्री १४३ अमासनी रात दर त्रि १३६४ छिद्र, भूमिनो खाडो दर्शित न १४७८ बतावेलु, प्रगट करायेखें दरित पुं ३६५ बीकणं
दल पुं न ११२३ पत्र, पांदडुं दरिद्र पुं ३५८ निर्धन, गरीब
दल न. १४३४ ककड़ो, टूकड़ो दरी स्त्री १०३३ कृत्रिम गुफा
दलस्त्रसा स्त्री ११२४ पांदडानी नस दर्दर पुं २९४ (शे ८४) वाद्य विशेष दलि. स्त्री ९७० माटी, ढे दर्दर न २८७ मृदंग, ढोल, आदि दलिक न ११२२ काष्ठ, लाकडं दर्दुर पुं १३५४ देडको
| दलित न ११२८ खीलेलं (पुष्प)
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________
HEREER
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १५२ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (दली) स्त्री ९७० माटी ढे' दशाह पुं २३३ बुद्ध, सुगत दल्मि पुं १७२ इन्द्र
दशावतार पुं २१९ (शे. ६६) विष्णु दव पुं ११०१ दावानल
दशाव्यय पुं २०० (शे. ४७) शंकर दव पुं ११११ वन, जंगल
(दशाश्व) पुं १०४ चन्द्र दाव पुं ११०१ दावानळ
दशास्य पुं ७०६ रावण दविष्ठ न. १४५२ अत्यन्त दूर |दशेन्धन पं ६८७ दीवो दवीयस् न. १४५२ अत्यन्त दूर' दशेरक पुं (ब.व) ९५७ मारवाड देश (दशकण्ठ) पुं ७०६ रावण . दस्यु पुं ३८१ चोर दशकन्धर पुं ७०६ रावण .. | दस्यु पुं ७२९ शत्रु . दशन् पुं ८७३ दश
दस्त्र (द्वि.व.) पुं १८२ स्वर्गना बे वैद्य दशन पुं ५८४ दांत
| दस्रदेवता स्त्री १०८ अश्विनी नक्षत्र दशन न. ७६६ (शि. ६६) कवच - | दहन पुं १०९९ अग्नि । दशनोच्छिष्ट ५८१ (शे. १२२) होठ दहनकेतन न ११०३ धूमाडो दशपारमिताधर पुं २३३ बुद्ध, सुगत दहनोपल पुं १०६७ सूर्यकान्त मणि दशबल पुं २३४ बुद्ध, सुगत . दाक्षायण पुं १०४४ (शे. १६३) सोनुं दशबाहु पुं २०० (शे. ४३) शंकर दाक्षायणी (ब.व.) स्त्री ११५ २७ नक्षत्रो दशभूमिग पुं २३३ सुगत, बुद्ध | दाक्षायणी स्त्री २०५ (शि. १५) पार्वती दशमिन् पुं ३४० अति घरडो (दाक्षायणीश) पुं १०४ शंकर दशमीस्थ पुं ३४० (शि. २१) अति घरडो | दाक्षाय्य पुं १३३५ गीध (दशरथ) पुं १९ (प) रामना पिता दाक्षिण्य न १३७७ अनुकूळता, सरलता दशवाजिन् पुं १०४ चन्द्रमा | दाक्षीपुत्र पुं ८५१ पाणिनि मुनि, (दशशतरश्मि) पुं ९५ सूर्य
महावैयाकरण (दशशिरस्) पुं ७०६ रावण दाक्षेय पुं. ८५१ पाणिनि वैयाकरण दशा स्त्री ५६५ वय, उमर
दाढा स्त्री ५८३ दाढ दशा पुं स्त्री (ब.व.) ६६७ वस्त्रनी दशीओ | दाढिका स्त्री ५८३ दाढी दशा पुं स्त्री १३७७ अवस्था दाण्डपाशिक पुं ७२६ (शे. १४२) कोटवाळ, दशाकर्ष पुं ६८७ दीवो .
नगरनो अधिकारी
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
ANTAR
SHRA
__ शब्दमाला . १५३ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ दाण्डाजिनिक पुं ३७७ ठग, धूर्त (दामाञ्चन) न १२५१ दामण 'दात' न. १४९० छेदायेनु, कापेलु | दामोदर पुं ५१ गत उत्सर्पिणीना ९मा 'दातृ' पुं ३८५ दाता, उदार
तीर्थकर, नाम दात्यूह पुं १३३२ जल कागडो, जलकूकडो, | दामोदर पुं २१६ विष्णु, कृष्ण .. ढेक पक्षी
दाय ५२० (शि. ४२) लग्न वगेरेमां दात्योह पुं १३३२ (शि. १२०) जलकागडो
करातो चांल्लो, पहेरामणी 'दात्यौह' पुं १३३२ जलकागडो | दायक पुं ८८२ नाणुं धीरनार दात्र न ८९२ दातरडं
दायाद पुं ५४२ (शे. ११५) पुत्र दाधिक न ४१० दहींथी संस्कारित द्रव्य दार (ब.व.) पुं ५.१३ पत्नी दान न ३८६ दान, त्याग
दारक पुं ५४२ पुत्र दान न १२२३ हाथीना गंडस्थलमांथी। दारकर्मन् न ५१८ विवाह ...
झरतुं पाणी, मद . दारद पुं ११९६ स्थावर विष (दानव) पुं २३८ असुर
दारद पुं १०७४ (शे. १६७) समुद्र दानवारि पुं (ब.व.) ८९ देव
(दारहर) पुं ३७२ आततायी दानशील पुं ३५१ (शि २३) प्रिय वाणीथी . (स्त्री- हरण करनार)
दान आपनार (दारिका) स्त्री ५४२ पुत्री दानशौण्ड पुं ३८५ घणुं आपनार । | दारित न १४८८ चीरेखें दानान्तराय पुं ७२ तीर्थकरोमां न होय ते | दारु पुं २ ११२२ लाकडं
- १८ पैकी पहेलो दोष | दारुण न ३०३ भयानक दान्त पुं ८११ तपना कलेशने सहन करनार | दारुहस्तक पुं १०२१ डोयो, दापित पुं ४४६ दंडायेलो, धनादि आपी |
लाकडानी कडछी वश करायेलो . दाघाट पुं १३२८ लक्कडकूट पक्षी दामन् स्त्री न १२७४ पशुओने बांघवानुं | दालव पुं ११९९ स्थावर विष
दोरडं, दामणं | (दाल) न. १२१४ मधनी एकजात दामिनी स्त्री १२७४ एक दोरडे घणा.पशुओ | दालु पुं ५८४ (शे. १२३) दांत बंधाय तेवू दोरडुं
| दाव पुं ११०१ दावानळ. दामलिप्त न ९७९ ताम्रलिप्ती नगरी । दाव पुं ११११ वन, जंगल
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १५४
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द / लिंगं / श्लोक / अर्थ दाश पुं ९२९ माछीमार
| दिधीषू स्त्री ५२५ (शि. ४२) पुनर्लग्न दाशरथि पुं६९७ आठमा वासुदेव, लक्ष्मण |
- करेली स्त्री दाशरथि पुं ७०३ रामचंद्रजी | दिन पुं न १३८ दिवस दाशार्ह पुं २१४ विष्णु, नारायण | दिनकर पुं ९७ सूर्य : दावेयी स्त्री ८४८ व्यास ऋषिनी माता (दिनकृत्) पुं ९७ सूर्य दाशेर पुं १२५४ ऊंट
दिनकेसर पुं १४६ (शे.. २१) अंधकार दास पुं ३६० चाकर. . (दिनप्रणि) पुं.९७ सूर्य : दासी स्त्री ५३४ दासी । | (दिनबन्धु) पुं ९६ सूर्य दासेय पुं ५४८ दासीनो पुत्र .. दिनमल पुं १५२ (शे. २३) महीनो दासेर पुं ५४८ दासीनो पुत्र . (दिनरत्न) न ९५ सूर्य . दिक्करी स्त्री ५११ युवान स्त्री, | दिनाण्ड न १४६ (शे. २१) अंधकार
ऋतु प्राप्त थयेल स्त्री. | दिनात्यय पुं १४४ (शे. २०) रात्रिनो दिक्कुमार पुं ९० भवनपति देव पैकी
प्रथम भाग १०मा देव
दिनावसान न १४० सांजनो समय दिगम्बर पुं १४६ (शे. २१) अंधकार (दिनेश) पुं ९७ सूर्य दिगम्बर पुं २०९ (शे. ६३) कार्तिकेय | दिन्दु पुं २२३ वसुदेव (कृष्णना पिता) दिग्गज पुं १७० दिशाना नायक हाथी . | दिव् स्त्री ८७ स्वर्ग दिग्ध पुं ७७९ झेरवाळु बाण |दिव स्त्री १६३ आकाश दिग्ध न १४८३ लींपायेलु, लींपेलु दिव न १३८ दिवस (दिग्वस्त्र) पुं १९८ शंकर
दिव न ८७ (शे. ३) स्वर्ग . दिग्वासस् पुं १९८ शंकर
'दिव' १३२९ चाष पक्षी दित न १४८९ छेदायेखें, कापेलु | दिवःपृथिवि स्त्री (द्वि.व.) ९३९ (शि. ८३) दितिज पुं २३८ असुर
स्वर्ग अने पृथ्वी दिदिवि पुं ८७ (शे. ३) स्वर्ग दिवस पुं १३८ दिवस' 'दिधिषु' स्त्री ५२५ पुनर्लग्न करेली स्त्री | दिवसकर पुं ९७ सूर्य दिधिषू पुं५२५ पुनर्लग्न करेली स्त्रीनो पति | दिवस्पृथिवी स्त्री (द्वि.व.) ९३९ स्वर्ग दिधिषू स्त्री ५२५ पुनर्लग्न करेली स्त्री ।
अने पृथ्वी
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • १५५ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ · शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ दिवा अ १५३१ दिवस
दीदिवी पुं ११९ (शे. १५) गुरु (बृहस्पति) दिवाकर पुं ९७ सूर्य
| दीधिति स्त्री १०० प्रकाश, सूर्यना किरण दिवाकीर्ति पुं ९२३ हजाम
दीन पुं ३५८ (शे. ९४) गरीब दिवाकीर्ति पुं ९३३ चांडाल दीप पुं न ६८६ दीवो दिवान्ध पुं १३२४ घूवड
दीपक पुं १३४२ श्येन पक्षी, सिंचानक आदि दिवापुष्ट पुं ९८ (शे. ८) सूर्य दीपन न ६४५ केशर 'दिवाभीत' पुं १३२४ घूवड
दीप्ति स्त्री ९९ किरण दिवामध्य न १३९ मध्याह्न, बपोर दीप्ति स्त्री ५०९ स्त्रीओना स्वाभाविक सात (दिवाश्रय) पुं १० (प.) देव
सात्त्विक अलंकार पैकी सातमो अलंकार दिवाह्वय पुं १४७ (शे. २२) शुकल पक्ष | दीप्ति स्त्री ७८० बाणनो तीव्र रोग दिवि पुं १३२९ (शि. ११८) चाष पक्षी | दीप्र पुं ११०० (शे.१६९) अग्नि दिवौकस् पुं १० (प.) देव
दीर्घ न १४२८ लांबु दिव्य न १०७० (शे. १६४) पाणी दीर्घकोशा स्त्री १२०६ बेइन्द्रय जंतु विशेष दिश स्त्री १६६ दिशा
दीर्घग्रीव पुं १२५५ ऊंट दिशाम्पियतम पुं २०० (शे.४८) शंकर | दीर्घजानुक पुं. १३२८ (शे. १९४) सारस पक्षी दिश्य न १६८ दिशामां उत्पन्न थयेनु दीर्घजिह पुं १३०३ नाग सर्प दिष्ट पुं १२६ काळ, समय
दीर्घदशिन् पुं ३४४ लांबो विचार करनार दिष्ट पुं १३७९ भाग्य, नसीब दीर्घनाद पुं. १२८० (शे. १८२) कूतरो दिष्टान्त पुं ३२४ मृत्यु
दीर्घनाद पुं १३२५ (शे. १९१) कूकडो दिष्ट्या अ १५२८ सम्मद, खुशीथी, सुखथी | दीर्घनिद्रा स्त्री ३२४ मृत्यु दीक्षणीयेष्टि स्त्री ८२३ सोमयाग माटे दीक्षा | दीर्घपत्रक पुं ११८७ गाजर, लसण, डुंगळी.
'. आपवा योग्य इष्टि . दीर्घपवन पुं १२१८ (शे. १७०) हाथी दीक्षा स्त्री ८२३ शास्त्रमा कहेल .. दीर्घपाद पुं १३३४ कंकपक्षी
नियमोनो संग्रह दीर्घपृष्ठ पुं १३०४ साप,नाग दीक्षित पुं ८१७ सोमयज्ञ करनार . | दीर्घसूत्र पुं ३५३ आळसु, धीमुं काम दिदिवि पुं. स्त्री ३९५ भोजन
करनार दीदिवि पुं.८७ (शे. ३) स्वर्ग । दीर्घायुस् पुं ४७९ लांबी आवरदा वाळो
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १५६
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द/लिंग / श्लोक / अर्थ दीर्घिका स्त्री १०९२ वावडी दुन्दुभिनाद पुं ६२ तीर्थंकरनो दुःख न १३७० दुःख
- एक अतिशय दुःखदोह्या स्त्री १२६९ कष्टथी दोही शकाय | दुरध्व पुं ९८४ कुमार्ग, खराब रस्तो
तेवी गाय । | (दुराचार) पुं ८५५ दुराचारी ब्राह्मण दुःशृङ्गी स्त्री ५२९ (शे. ११२) कुलटा स्त्री | दुरासद पुं ७८२ (शे. १४५) तलवार (दुःषम दुःषमा) स्त्री १३१ एकांत : | दुरित न १३८० पाप . दुःखवाळो आरो, अवसपिणीनो छठ्ठो आरो| दुरितारि स्त्री ४४ श्री संभवनाथ भ. नी दुःषमसुषमा स्त्री १३० चोथो आरो, दुःख
शासन देवी सुख मिश्रित आरो | दुरोदर पुं न ४८६ जुगार दुःषमा स्त्री १३१ पांचमो (दुःषम) आरो | दुर्ग : न ९७३ कोट, किल्लो (दुःसंज्ञा) स्त्री १२०६ जळोना आकारनुं | दुर्ग पुं ७१४ किल्लो, राज्यना सात अंग बेइन्द्रिय जंतु विशेष
पैकी- एक अंग दुःस्थ पुं ३५८ निर्धन, दुःखी दुर्गत पुं ३५८ निर्धन दुःस्फोट पुं७८७ (शे. १४९) शस्त्रनो भेद, | दुर्गति पुं स्त्री १३५९ नरक
भयंकर शस्त्र | दुर्गन्ध न ९४३ संचळ 'दुःस्पर्शा' स्त्री ११५७ बेठी भोंय रीगणी | दुर्गन्ध पुं १३९१ दुर्गन्ध, खराब गंध दुकूल न ६६९ शणादिनुं वस्त्र . दुर्गलङ्घन पुं १२५४ ऊंट दुगूल न ६६९ शणादिनुं वस्त्र दुर्गसञ्चर पुं १५१७ विकट, मार्ग दुग्ध न ४०४ दूध
दुर्गा स्त्री २०३ पार्वती (दुस्फोट) पुं ७८७ दुःस्फोट नामनु शस्त्र | दुर्जन पुं ३८० दुर्जन दुण्डुभ पुं १३०५ झेर विनानो मोटो सर्प, | दुर्दिन न १६५ वादळावाळो दिवस
बे मुखवाळो सर्प | दुर्नामन् न ४६८ हरस, मसा (दुन्दुभ) पुं १३०५ झेर विनानो मोटो सर्प, | दुर्नामा स्त्री १२०६ जळोना आकारनुं बे मुखवाळो सर्प
जंळचर जंतु दुन्दुभि पुं २९३ भेरी ढोल | दुर्नाम्नी स्त्री १२०६ जळोना आकारनुं दुन्दुभि पुं १८८ (शे. ३९) जल-देवता,
जळचर जंतु वरुण । दुर्बल पुं ४४९ दुबलो, पातळो
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________
‘शब्दमाला . १५७ . .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ श ब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ दुर्भिक्ष न ६० दुष्काळ (कर्मक्षयथी थयेल | दून पुं १४९३ तपावेलुं, दूभवेल ११ अतिशयोमाथी १०मो अतिशय. | दूर न १४५२ दूर, आधु भगवाननी हाजरीमां दुष्काळना अभावरूप | (दूरदर्शिन्) पुं३४४ लांबो विचार करनार, १०मो अतिशय.)
लांबी नजरवाळो दुर्मनस् पुं ४३५ दुष्ट चित्तवाळो | दूरदृश् पुं १३३५ गीध दुर्मुख पुं ३५१ अप्रिय बोलनार दूरवेधिन् पुं ७७३ दूरथी लक्ष वींधनार दुर्वर्णक न १०४३ रू'
दूरापातिन् पुं ७७३ दूरथी लक्ष वींधनार दुर्वाच पुं ३४७ खराब बोलनार दूर्वा स्त्री ११९२ धरो दुर्वासस् पुं ८५० दुर्वासा ऋषि (दूषण) न २७२ मैथुन संबंधी दोष आपवो दुर्विध पुं ३५८ निर्धन
दूषिका स्त्री ६३२ आंखनो मेल दुहृद् पुं ७२९ शत्रु
दूषित पुं ४३६ ठपका लायक दुली स्त्रा १३५३ काचबी
दूषीका स्त्री ६३२ आंखनो मेल दुश्च्यवन पुं १७१ इन्द्र
दूषीविष न १३१४ औषध मंत्र प्रयोगथी दुश्चर्मन् पुं ४५४ खराब चामडीवाळो
. निवीर्य करायेलुं झेर दुष्कृत न १३८० पाप
दूष्य न ६२४ दुर्गंधवाळु मांस, परु दुष्टगज पुं १२२२ खराब हाथी . दूष्य न ६८१ तंबु, वस्त्रनुं घर (दुष्टवचन) पुं ३५१ अप्रिय बोलनार | दूष्या स्त्री १२३२ हाथीना केड उपर दुष्टवृष पुं. १२६३ दुष्ट बळद, गळीओ बळद . चामडानो दोर दुष्टसाक्षिन् पुं ८८२ (शे. १५५) खराब | दृक्कर्ण पुं १३०३ सर्प, नाग
' साक्षी आपनार | दृग्जल न ३०७ (शे. ८९) आंसु दुष्ठ अ १५४१ निन्द्य, निन्दा करवा लायक | (दृक्प्रसादा) स्त्री १०६२ काळो सुरमो, (दुष्फोट) पुं ७८७ शस्त्र विशेष .
चीमेड दुहित स्त्री ५४२ पुत्री
दृग्विष पुं १३१२ दष्टिमां विष होय दुहित स्त्री ९ (प) आ शब्द लगाडवाथी
तेवो नाग कुटुंब वाचक शब्द बने छे | दृढ त्रि १३८७ कठोर स्पर्श, निष्ठुर दूत पुं ७३४ दूत, संदेश वाहक दृढ पुं १४४७ घट्ट, निरंतर दूती स्त्री ५२१ दूती
| दृढ न १५०५ अतिशय, घj
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १५८
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ दृढमुष्टि पुं ३६८ कंजुस
| देवखात न १०९४ कुदरती कुंड. दृढरथ पुं ३७ १०मा शीतलनाथजी | (देवगणिका) स्त्री १८३ उर्वशी आदि . भगवानना पिता -
अप्सराओ दृढसन्धि पुं १४७२ मजबूत बांधो, देवगायन पुं १८३ गन्धर्व, देवोना गवैया दृढ संघयण
| ( देवगुरु) पुं ११८. बृहस्पति दृति पुं १०२५ मशक
देवच्छन्द पुं ६५८ सो सेरनो हार दृश् स्त्री ५७५ आंख, नेत्र । देवजग्ध न ११९१ रोहिष घास, रोहिडो, दृशान पुं ९८ (शे. ९) सूर्य
एक जात, सुगंधी घास दृषद् स्त्री १०३५ पत्थर
देवता स्त्री (ब.व). ८८ देव । दृषद्वती स्त्री २०५ (श. ५१) पार्वती | देवताप्रणिधान न ८२. पांच पैकी दृष्ट न ३०२ स्वदेश अने परदेशथी थतो भय
पांचमो नियम दृष्टरजस् स्त्री ५११ युवान स्त्री, देवत्व न ८४१ देवपणुं
ऋतु प्राप्त स्त्री | देवदत्ताप्रज पुं २३७ बुद्धनुं एक नाम दृष्टि स्त्री ३०९ मति, बुद्धि
| देवदीप पुं ५७५ (शे. १२१) इन्द्र दृष्टि स्त्री ५७५ आंख
देवदुन्दुभि पुं १७४ (शे. ३२) इन्द्र दृष्टिपात पुं २४५ (शि. १७) दृष्टिवाद,' | देवध्यञ्च पुं ४४४ देव पूजक
१२मुं अंग | देवधान्य न ११७८ जुवार . दृष्टिवाद पुं २४५ दृष्टिवाद १२ मुं अंग | देवन् पुं ५५३ दीयर, पतिनो नानो भाई देव पुं ८८ देवता
देवन पुं ४८६ जुगार रमवाना पासा देव पुं ३३३ राजा (नाटकमां राजा माटे | देवन न ५५६ क्रीडा, रमत
वपरातो शब्द) | देवनन्दिन् पुं १७६ इन्द्रनो द्वारपाळ देव पुं ३३६ पूज्यवाचक नाम पछी (देवनिकाय) पुं १४१३ देवनो समुदाय
लगाडातो शब्द. जेम के गुरुदेव | देवनैवेद्यबलिभोजन ८५७ देवने धरायेखें देव पुं ७८२ (शे. १४५) तलवार
नैवेद्य अने बॅलि खानार (ब्राह्मण) देवकीसूनु पुं २१८ विष्णु, नारायण, कृष्ण | देवपति पुं १७३ इन्द्र (देवकुरु) पुं ९४६ देवकुरु क्षेत्र देवप्रश्न पुं २६३ प्रश्नफळ जाणवा माटे देवकुसुम न ६४६ लविंग
ज्योतिषीने कहेलुं प्रथम वचन
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . १५९ .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ - शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ देवब्रह्मन् पुं ८४९ नारद ऋषि | देवी स्त्री ४० श्रीअरनाथ भगवाननी माता देवभूय न ८४१ देवपणुं
देवी स्त्री ३३४ पट्टराणी (नाटकमां राणी (देवभोज्य ) न ८९ अमृत, देवोनो आहार
माटे वपरातो शब्द) देवमातृक पुं ९५५ वरसादना पाणीथी । देवीकोट पुं ९७७ बाणासुरनुं नगर
अवाज उत्पन्न थाय तेवो देश | देव पुं ५५३ पतिनो नानो भाई, दियर देवयज्ञ पुं ८२१ देवो- विमान | देश पुं ९४७ देश (देवयान) न. ८९ देवोनुं विमान । देशक पुं ४८८ शासन करनार देवर पुं ५५३ दीयर, पतिनो नानो भाई | | देशरूप न ७४२ न्याय देवराज पुं १८ (प.) इन्द्र .. देशिक पुं ४९३ मुसाफर प्रवासी देवल पुं ९२४ देवनो पूजारी
देह पुं५७ तीर्थकरोनुं शरीर अद्भुतरूप अने (देवलोक) पुं ८७ स्वर्ग
गंधवाळु होय छे ते तीर्थकरनो १लो अतिशय (देववर्मन्) न १६३ आकाश देह न ५६३ शरीर देववकि पुं १८२ विश्वकर्मा, देवनो शिल्पी | देहधारक न ६२६ हाडकुं देवशुनी स्त्री १२८१ (शि. ११३) कुतरी | ( देहभाजू) पुं १३६६ संसारीजीव देवश्रुत पुं ५४ आवती उत्सपिणीमां थनारा | देहभृत् पुं १३६६ संसारी जीव . छट्ठा तीर्थंकर
देहलक्षण न ५६५ चक्र वगेरे देहनां लक्षण देवसायुज्य न ८४१ देवपणुं
देहली स्त्री १००९ घरनो ऊंबरो देवसृष्टा स्त्री ९०३ मदिरा
| देहसञ्चारिपती स्त्री ५४२ (शे. ११५) पुत्री देवाजीव ९२४ देवनो पूजारी. देहिनी स्त्री ९३८ (शे. १५८) पृथ्वी देवाधिदेव पुं २५ तीर्थंकर . (दैतेय) पुं (ब.व) २३८ असुर देवानाम्प्रिय पुं ३५३ मूर्ख
दैत्यगुरु पुं १२० असुराचार्य शुक्र देवान्धस् न ८९ अमृत, देवानो आहार | | दैत्यदेव पुं ११०७ वायु, पवन (देवान) न ८९ अमृत, देवोनो आहार | दैत्यारि पुं २१४ विष्णु, नारायण देवायुध न १७९ इन्द्रनुं धनुष्य ... दैन्य न ३१९ दीनता देवार्य पुं ३० महावीर स्वामी, . दर्घ्य न १४३१ लंबाई
२४मा तीर्थंकर .. दैव पुं न १३७९ भाग्य (देवाहार) पुं ८९ अमृत
1 दवज्ञ पुं न ४८२ ज्योतिषी
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • १६० । शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ दैवत पुं न ८८ देव
दौवारिक पुं ७२१ द्वारपाळ, प्रतिहार दैवत न १५९ देवो, एक अहोरात्र | दौलेय पुं.१३५३ काचबो ।
. (मनुष्य- एक वर्ष) दौष्यन्ति पुं ७०२ भरत, दुष्यन्त अने दैवत न ८४० आंगळीओनो अग्रभाग
. शकुंतलानो पुत्र दैवपर पुं ३८३ भाग्य उपर आधार राखनार | दौहित्र पुं.५४४ दीकरीनो दीकरो (दैवप्रमाणक) पुं ३८३ भाग्य उपर · द्यावाक्षमा (द्वि.व.) स्त्री ९३८ स्वर्ग अने पृथ्वी
आधार राखनार | द्यावापृथिवी (द्वि.व.) स्त्री ९३८ स्वर्ग (दैववादिन्) पुं ३८३ भाग्य उपर
. अने पृथ्वी आधार राखनार | द्यावाभूमि (द्वि.व.) ९३८ स्वर्ग अने पृथ्वी दोःसहस्रभृत् पुं ७०२ कार्तवीर्य, अर्जुन | द्यावाभूमी अ. १५२६. स्वर्ग अने पृथ्वी दोर्मूल न ५८९ कांख, बगल
धु पुं १३८ दिवस दोला स्त्री ७५८ हिंचको
द्यु पुं ८७ (शे. ३) स्वर्ग दोला स्त्री १४८१ हीडोलो, डोळी । द्युत् स्त्री १०० किरण 'दोली' स्त्री १४८१ हीडोळो, डोळी | 'द्युति' स्त्री १०० किरण दोस् पुं न ५८९ भुजा, हाथ
'द्युति' स्त्री १५१२ शोभा दोष पुं १३७५ कष्ट, दोष . धुपति पुं ९७ सूर्य दोष पुं ७३ तीर्थंकरने न होय ते १८ दोष | | द्युम्न पुं १९२ धन दोषज्ञ पुं ३४१ विद्वान, पंडित द्युम्न न. ७९६ पराक्रम दोषज्ञ पुं ४७२ वैद्य
धुवसति पुं १० (प.) देव दोषा स्त्री १४३ रात्रि ।
धुवासिन् पुं १० (प.) देव दोषा अ १५३३ रात्रि
धुशय पुं १० (प.) देव दोषैकदृश् पुं ३८० दोषग्राही धुसद् पुं १० (प.) देव दोहद पुं न ५४१ दोहद,
धुसदन पुं १० (प.) देव गर्भना प्रभाव थती इच्छा | धुसद्मन् पुं १० (प.) देव दोहदान्विता स्त्री ५३९ दोहदवाळी स्त्री (धुसद्मन्) पुं ८७ ५ देव दौन्दुभी स्त्री ५१८ (शे. १०८) वरयात्रा | द्यूत पुं न ४८६ जुगार दौर्हद न ५४१ दोहद
| द्यूतकारक पुं. ४८५ जुगारी
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला . १६१. शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ छूतकृत् पुं ४८५ लुच्चो
द्रुण न ७७५ धनुष्य यो स्त्री ८७ स्वर्ग
द्रुण पुं १२११ वींछी छो स्त्री १६३ आकाश
द्रुणा स्त्री ७७६ धनुष्यनी दोरी योत पुं १०० (शि. ८) सूर्यादिना किरणो द्रुत न २९२ शीघ्र गतिवाळु संगीत (घोत) पुं १०१ प्रकाश
द्रुत न वाच्य १४७० शीघ्र, जल्दी घोतन न ५७७ जोवू ते
द्रुत पुं १४८७ पीगळी गयेलो
द्रुत पुं १२११ (शि. १०९) वींछी कट पुं २९४ (शे. ८६) शयन अने द्रुम पुं १११४ वृक्ष
जगाडवा माटेनी नोबत | दुमानति स्त्री ६२ वृक्षो अत्यंत नमी जाय द्रगड पुं २९४ (शे. ८६) शयन अने। | . ते तीर्थकरनो २६ मो अतिशय
__जगाडवा माटेनी नोबत | द्रुमामय पुं ६८५ लाख द्रङ्ग पुं ९७१ नगर
द्रुमोत्पल पुं ११४५ पीळी कणेर, करेण द्रप्स न ४०६ छास, पातळु दही दुवय न ८८३ एक प्रकारचें माप द्रप्स्य न ४०६ (शि. २९) छास, पातळु दहीं | द्रुह पुं. १० आ शब्द लगाडवाथी द्रव पुं ५५५ क्रीडा, रमत.
वधक वाचक शब्द बने छे. द्रव पुं८०२ पलायन, नासी जq द्रुहिण पुं.२११ ब्रह्मा द्रविण न १९२ धन
द्रोण पुं. न. ८८६ चार आढकनुं मान, एक माप द्रविण न ७९६ .(शि. ७०) पराक्रम द्रोण पुं १३२३ (शि. ११८) हिंसक कागडो द्रव्य न १९२ धन
'द्रोण' पुं १२११ वींछी द्रह पुं १०९१ ऊंडो द्रह . . द्रोणकाक पुं १३२३ हिंसक कागडो द्राक् अ १५३० जल्दी
'द्रोणक्षीरा' स्त्री १२६९ ३२ शेर प्रमाण दूध द्राक्षा स्त्री ११५५ द्राक्ष, दराख
__ आपनारी गाय द्राढिका स्त्री ५८३ (शि. ४६) दाढी द्रोणदुग्धा स्त्री १२६९ ३२ शेर प्रमाण दूध द्रामिल पुं ८५४ वात्स्यायन मुनि ।
आपनार गाय द्रु पु १११४ वृक्ष ।
द्रोणदुधा स्त्री १२३९ ३२ शेर प्रमाण दूध द्रुघण पुं २११ ब्रह्मा.
आपनारी गाय द्रुघण पुं ७८५ मगदळ, घण, मोगरी । 'द्रोणमुख' न ९७२ ४०० परगणामां सुंदर नगर
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १६२ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ - शब्द/लिंग / श्लोक / अर्थ द्रोणवाप पुं ९६९ द्रोण (एक जात, माप) | द्वापर पुं न १३७५ संदेह, संशय
प्रमाण धान्य वावी शकाय तेवू खेतर | द्वार स्त्री १००४ बार| द्रोणी स्त्री ८७७ लाकडा अने पाणीने वहन | द्वार न. १००४ द्वार, बार|
करनारुं भाजन विशेष | द्वारका स्त्री ९८० द्वारकानगरी द्रोणी स्त्री १०३४ बे पर्वतनां द्वारपालक पुं ७२१ द्वारपाळ
संबंधवाळी भूमि . | | द्वारयन्त्र न १००५ ताळु द्रोह पुं १५१५ अपकार . . द्वारवती स्त्री. ९८० द्वारकानगरी द्रोहचिन्तन न १३७२ द्रोह चिन्तववो ते द्वारवृत्त न ४२० (शे. १०२) काळां मरी द्रौणिक पुं ९६९ एक द्रोण अनाज वावी । द्वारस्थ पुं ७२१ द्वारपाळ शकाय तेवू खेतर अने तेटलुं अनाज रांधी | (द्वारावती) स्त्री. ९८० द्वारका नगरी शकाय तेवं वासण, कडायो
द्वि वि (द्वि व) १४२३ बे, बन्ने द्रौपदी स्त्री ७१० द्रौपदी
द्विक पुं १३२२ कागडो द्वन्द्व न ५३८ स्त्री-पुरुष- जोडलं. द्विककुद् पुं १२५४ ऊंट द्वन्द्व न ७९७ युद्ध
| द्विखण्डक पुं ६७५ (शे. १३७) रजाइ, टाढ द्वन्द्व न १४२४ युगल, बेनुं जोड़े ____ अने पवन रोकवा माटे ओढवानुं वस्त्र द्वन्द्वचर पुं १३३० चक्रवाक पक्षी, चकवो | द्विगुणाकृत न १६८ बेवार खेडेलु खेतर द्वय स्त्री न १४२३ युगल
द्विज पुं ५८३ दांत द्वयस त्रि ६०१ प्रमाणवाचक प्रत्यय द्विज पुं ८०७ ब्राह्मण, ४ वर्ण पैकी (द्वाःस्थ) पुं ७२१ द्वारपाळ
प्रथम वर्ण द्वाःस्थित पुं ७२१ द्वारपाल
द्विज पुं ८१२ ब्राह्मण द्वाःस्थितिदर्शकपुं७२१ (शे. १४१) द्वारपाळ | द्विज पुं १३१६ पक्षी द्वादशमूल पुं २१९ (शे. ६६) विष्णु, नारायण | द्विजपति पुं १०४ चन्द्र द्वादशाक्ष पुं २०९ कार्तिकेय, शंकरनो पुत्र | द्विजन्मन् पुं ८१२ ब्राह्मण द्वादशाक्ष पुं २३४ बुद्ध
द्विजब्रुव पुं ८५५ फक्त जातिथी द्वादशाङ्गी स्त्री २४५ द्वादशांगी, गणिपिटक
जीवनार ब्राह्मण द्वादशात्मन् पुं ९६ सूर्य
द्विजाति पुं ८१२ ब्राह्मण द्वादशार्चिष् पुं ११८ गुरु, बृहस्पति | द्विजिह पुं ३८० दुर्जन
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . १६३ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ द्विजिह पुं १३०३ साप, नाग द्विष् पुं ७२९ शत्रु (द्विजेश) पुं १०४ चन्द्र
द्विषत् पुं ७२९ शत्रु द्वितय स्त्री न १४२३ युगल, बे 'द्विष्ट' न १०३९ तांबु द्वितीय पुं ५४२ (शे. ११५) पुत्र । द्विस् अ १५४२ (शे. २०६) बे वार द्वितीया स्त्री ५१३ पनी
द्विसहस्राक्ष पुं १३०७ शेष नाग द्वितीयाकृत न ९६८ बे वार खेडेलु खेतर | द्विसीत्य न ९६८ बे वार खेडेलु खेतर द्विदत् पुं १२६३ बे दांतवाळो द्विहल्य न ९६८ बे वार खेडेलं खेतर द्विधा अ १५४२ (शे. २०६) बे प्रकारे | द्विहायनी स्त्री १२७२ बे वर्षनी गाय द्विधागति पुं १३५२ करचलो (जळजन्तु)द्वीप पुं न १०७८ बेट द्विनग्नक पुं ४५४ खराब चामडी वाळो द्वीपकुमार पुं ९० दस भवन पैकी द्विप पुं १२१७ हाथी
नवमा भवनपतिदेव द्विपथ न ९८६ ज्यां बे रस्ता भेगा थाय | | द्वीपवती स्त्री १०८० नदी तेवू स्थान
द्वीपिन् पुं १२८५ वाघ द्विपद पुं २१९ (शे. ७५) विष्णु, नारायण | द्वधा अ १५४२ (शे. २०६) बे प्रकारे द्विपाद्य पुं ७४५ बमणो दंड
द्वेष पुं ७३ तीर्थंकरमा न होय ते . द्विपृष्ठ पुं ६९५ बीजा वासुदेव
१८मो दोष द्वेष, घृणा द्विमातृज पुं ५४६ बे मातानो पुत्र द्वेषिन् पुं ७२९ शत्रु द्विमुख पुं १३०४ (शे. १८७) राजसर्प द्वेषिन् १० (प.) वध्यवाचक शब्दथी द्विरद पुं १२१७ हाथी
लगाडातो शब्द "द्विरसन' पुं १३०४ सर्प
द्वेष्य पुं ४४८ द्वेष योग्य द्विता स्त्री ५२५ फरीथी परणेली स्त्री द्वैगुणिक पुं ८८० व्याजथी आजीविका द्विरेफ स्त्री १२१२ भमरो
चलावनार. द्विवर्षा स्त्री १२७२ बे वर्षनी गाय द्वैत न १४२४ युगल, बे द्विविद पुं २२० राक्षसनुं नाम | द्वैध न ७३५ शत्रुमां फाटकूट पाडवी, एक (विष्णुनो वध्य).
साथे संधि करी बीजे लडाई करवी (द्विविदारि) पुं २२१ विष्णु, नारायण द्वैधम् अ १५४२ (शे. २०६) बे प्रकारे द्विशरीर पुं २०७ (शे. ६२) गणेश द्वैप पुं७५५ वाघना चामडाथी ढंकायेलो रथ
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १६४ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द /लिंग / श्लोक / अर्थ द्वैपायन पुं ८४७ व्यास ऋषि | (धनुष्) न ११६ मेषं वगेरे राशिओ पैकी द्वैमातुर पुं २०७ गणेश, गणपति
९मी राशि द्वैमातुर पुं ५४६ बे मातानो पुत्र - :धनुष्' न ११४२ चारोलीनुं झाड द्वयष्ट १०३९ तांबु
(धनुष्मत्) ७७१. धनुर्धारी .ध.
धनू स्त्री ७७५ (शि. ६७) धनुष्य धत्तूर पुं ११५१ धतुरो
धनेश्वर पुं १९० कुबेर देव धन पुं ४ (प.) स्वामिवाचक बनावनार शब्द धन्य पुं ४८९ पुण्यशाळी . धन पुं न १९२ धन, पैसो.
धन्या स्त्री ४१९ धाणा, कोथमीर धन न १२७३ गायो, धण
धन्याक न ४१९ धाणा, काथमीर धनकेलि पुं १९० (शे. ४१) कुबेरदेव धन्वन् न ७७५ धनुष्य धनञ्जय पुं ७०८ अर्जुन
धन्वन् पुं९४० पाणी विनानो प्रदेश, मारवाड़ धनञ्जय पुं १०९७ अग्नि .
| धन्विन् २१९ (शे. ७४) विष्णु, कृष्ण धनद पुं १८९ कुबेरदेव .
धन्विन् पुं ७१० (शे. १३९) अर्जुन धनदावास पुं १०२८ (शे. १५९) अष्टापद | (धन्विन्) पुं ७७१ धनुर्धारी
पर्वत धमन पुं ११९३ बरु (घास) (धनापह) पुं ३७२ आततायी . धमनि स्त्री.५८६ डोक
(वध करवा तैयार थयेलो) | धमनि स्त्री ६३१ नाडी धनाया स्त्री ४३१ (शे. १०) इच्छा, धम्मिल्ल पुं ५७० अंबोडो
__ अभिलाषा धर पुं ७ (प.) धार्य-वाचक शब्दोथी धनिन् पुं ३५७ धनाढय, धनवान
लगाडातो शब्द धनिन् पुं ४७७ धनवान
धर पुं ३६ श्रीपद्मप्रभ भ. ना पितानुं नाम धनिष्ठा स्त्री ११४ धनिष्ठा, नक्षत्र धर पुं १०२७ पर्वत धनु पुं न ७७५ (शि. ६७) धनुष्य धरण (द्वि.व) पुं६०३ (शे. १२६) बे स्तन 'धनुःपट' पुं ११४२ चारोली, झाड धरणप्रिया स्त्री ४५ -श्रीमल्लिनाथ भ.नी (धनुर्धर) पुं ७७१ धनुर्धारी
शासनदेवी धनुर्भूत् पुं ७७१ धनुर्धारी
(धरणि) स्त्री ९३५ पृथ्वी धनुष् न ७७५ धनुष्य
| धरणी स्त्री ९३५ पृथ्वी
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला • १६५ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ- शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ धरणीधर पुं २१७ विष्णु
धर्मसंहिता स्त्री २५१ स्मृति, धर्मशास्त्र धरणीप्लव पुं १०७४ (शे. १६७) समुद्र धर्मात्मन् पुं ७१३ कुमारपाळ राजा (धरणीसुत) पुं ११७ मंगळग्रह धर्माधिकरणिन् पुं७२५ धर्मरक्षामां निमायेल धरणीसुता स्त्री ७०३ सीता
धर्माध्यक्ष पुं ७२४ धर्मरक्षामां निमायेल धरा स्त्री ९३५ पृथ्वी
धर्मार्थप्रतिबद्धता स्त्री ६९ धर्म अने अर्थना धरित्री स्त्री ९३५ पृथ्वी
___ संबंधवाळी प्रभुनी वाणीनो २४मो गुण धर्म पुं २८-१५मा श्री धर्मनाथ भगवान | धर्मीपुत्र पुं ३२८ नट धर्म पुं न १३७६ स्वरूप, स्वभाव धर्मोपदेशक पुं ७७ गुरु, धर्म पुं १३७९ धर्म, पुण्य, सुकृत
धर्मनो उपदेश आपनार धर्मक्षेत्र न ९५० कुरुक्षेत्रनो १२ धर्षणी स्त्री ५२९ (शे. ११२) कुलटा, ___ योजनसुधीनो भाग
असती स्त्री धर्मचक्रन६१ आकाशमांचक्रचाले तेअरिहंतनो | धव पुं ५१७ पति १६मो अतिशय (देवकृत १ लो अतिशय) धवल पुं १३९३ सफेद वर्ण धर्मचिन्तन न १३८१ धर्मनो विचार (धवला) स्त्री १२६६ धोळी गाय धर्मधातु पुं २३२. सुगत, बुद्ध धवित्र न ६८७ मृगचर्मनो बनावेलो पंखो धर्मध्वजिन् पुं ८५६ पाखंडी
धाटि स्त्री ८०० धाड पाडवी, कूडकपटथी धर्मनाभ पुं २१९ (शे. ७३) विष्णु, कृष्ण . छापो मारवो ते धर्मनेमि पुं २१९ (शे. ६८) विष्णु, कृष्ण | (घाटी) स्त्री ८०० धाड पाडवी, कूडकपटथी धर्मपाल पुं ७८२ (शे. १४५) तलवार . . छापो मारवो ते धर्मपुत्र पुं ७०७ युधिष्ठिर
धातकी स्त्री ११५० धावडी (वनस्पति विशेष) धर्मप्रचार पुं ७८२ (शे. १४६) तलवार धातु (ब.व.) पुं ६१९ धातु-रस वगेरे . धर्मराज पुं १८४ यमराजा
शरीरनी ७ धातु धर्मराज पुं २३५ बुद्ध, सुगत धातु पुं १०३६ गेरु धर्मवाहन पुं २०० (शे. ४५) शंकर । धातुकासीस न १०५६ राती हीराकसी धर्मशास्त्र न २५१ स्मृति, धर्मशास्त्र धातुज न ४१६ कांजी, राब धर्मशास्त्र न २५३ १४ विद्या पैकी धातुपुष्पिका स्त्री ११५० धावडी
१३मी विद्या धातुशेखर न १०५६ राती हीराकसी
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १६६. . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ धात पुं २१२ ब्रह्मा
धारा स्त्री १०८७ प्रवाह 'धातृपुष्पिका' स्त्री ११५० धावडी धारा स्त्री १२४६ घोडानी पांच गतिओ धात्री स्त्री ५५८ धावमाता
धारा स्त्री ५७४ (शे. १२०) काननो प्रान्त भाग धात्री स्त्री ९३५ पृथ्वी
(धाराकदम्ब) पुं ११३८ कदंब वृक्ष धात्री स्त्री ११४५ आमळा
धाराङ्ग पुं.७८२ (शे. १४६) तलवार धाना स्त्री ४०१ भुजेला जव, धाणी . | | धाराधर पुं ७८२ (शे. १४६) तलवार धानाचूर्ण न ४०१ धाणीनुं चूर्ण धाराधर पुं १६४ मेघ, वादळ . धानुष्क पुं ७७१ धनुर्धारी ।
धारासम्पात पुं १६५ (शे. २९) वेगवाळो धान्य न ११६८ अनाज
. वरसाद धान्य न १९८३ मसळेलुं अनाज धारिका स्त्री १३७ घडी, छ क्षण प्रमाण धान्याक न ४१९ धाणा, कोथमीर धारिणी स्त्री ४५ १८मा श्री अमरनाथ वि. धान्यकणादान न ८६५ धान्यना दाणा.
नी शासन देवता ___ एकठा करवा ते धार्तराष्ट्र पुं १३२६ हंस, धोळा शरीर तेमज धान्याक न ४१९ धाणा, कोथमीर
काळा पग अने चांचवाळो हंस धान्याम्ल न ४१५ कांजी, राब धार्मपत्तन न. ४२० काळां मरी धाम न ९९२ (शि. ८६) घर
धार्मिक पुं ७२४ धर्म रक्षामां निमायेल धामन् न ९९२ घर
धावक पुं ९१४ (शि. ८०) धोबी धामन् न ९९ किरण
घिकृत पुं ४४० धिक्कारायेलो घाय्या स्त्री ८२७ यज्ञना अग्निमां लाकडा | धिक्रिया स्त्री २७१ निंदा .
नाखती वखते बोलाती ऋचा धियाङ्ग पुं न ७६७ (शि. ६६) केडे धार पुं २१९ (शे. ७१) विष्णु, नारायण
बांधवानो कमरपटो धारण न ३१० भूलाय नहि तेम धारण करवू | धिषण पुं ११८ गुरु, बृहस्पति
ते (बुद्धिना ८ गुणो पैकी ४थो गुण) | धिषणा स्त्रा ३०८ बुद्धि, मति धारणा स्त्री ८४ ध्येयमां चित्तने स्थिर |धिष्ण्य न. १०८ नक्षत्र, तारा
करवू ते (अष्टांग योग पैकी ६ळू अंग) | धिष्ण्य पुं १२० शुक्राचार्य धारणा स्त्री ७४४ मर्यादा
धिष्ण्य न९९१ घर धारा स्त्री ७५५ पैडानो गोळ फरतो भाग | धी स्त्री ३०८ बुद्धि
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________
CENTER
शब्दमाला • १६७ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ धीति स्त्री ३९४ पिपासा, तरस 'धुस्तूर' पुं ११५१ धत्तुरो धीदा स्त्री ५४२ (शे. ११५) पुत्री धूत न. १४७५ तजेलं, छोडी दीधेनुं धीन न. १०३८ (शे. १५९) लो, | धूत न. १४८१ हलावेलं, कंपेलुं । 'धीन्द्रिय' न. १३८४ पांच ज्ञान-इन्द्रिय धूपायित पुं १४९३ तपावेलु, संतायेखें (धीमत्) पुं ३४१ विद्वान्
धूपित पुं १४९३ तपावेलु, संतापेलं धीर पुं. ३४१ विद्वान
| धूम पुं ११०३ धूमाडो धीर न. ६४५ केशर
धूमध्वज पुं १०९८ अग्नि धीरत्व न. ५०९ स्त्रीओना अयत्नज ७ धूमप्रभा स्त्री १३६० पांचमी नरकनी पृथ्वी
अलंकार पैकी पांचमो अलंकार | धूममहिषी स्त्री १०७२ (शि. ९४) हिम, धीरस्कन्ध पुं १२८२ पाडो
. झाकळ धीवर पुं ९२९ माछीमार
धमयोनि पुं १६४ मेघ, वादळ . धीवर न. १०३८ (शे. १५९) लोढुं - धूमरी स्त्री १०७२ (शि. ७५) हिम, झाकळ धीसख पुं ७१९ मंत्री, सलाहकार धूमल पुं १३९८ रातो अने काळो मिश्रित वर्ण धुत न. १४८० हलावेलुं, कंपेलु धूमल पुं २९४ (शे. ८६) झालर, घंटडी 'धुतुर' पुं ११५१ धतुरो
धूमिका पुं १०७२ (शि. ९५) हिम, झाकळ धुत्तूर पुं ११५१ (शि. १०४) धतुरो . . धूमोर्णा स्त्री १८५ यमनी स्त्री (धुनि) स्त्री १०८० नदी
(धूम्या) स्त्री. १४२१ धूमाडानो समूह धुनी स्त्री १०८० नदी
धूम्याट पुं१३३३ काकाकौआ नामर्नु पक्षी, धुन्धुमार पुं ७०१ धुन्धुमार चक्रवर्ती -
मस्तक चूड । (लौकिक मते सात पैकी बीजो चक्रवर्ती) | धूम्र पुं १३९८ रातो अने काळो मिश्रित वर्ण धुर् स्त्री ७५७ धोंसरी, रथादिनो अग्रभाग | धूम्र पुं २०० (शे. ४६) शंकर, महादेव धुरन्धर पुं १२६२ धोंसरीने वहन करनार | धूर्जटि पुं १९५ शंकर, महादेव बळद .
धूर्त पुं ३७६ ठग, धूर्त धुरीण पुं १२६२ धोंसरीने वहन करनार | धूर्त पुं ४८५ लुच्चो
- बळद . . . धूर्त न. १०३८ लोढानो काट धुर्य पुं १२६२ घोंसरीने वहन करनार बळद | 'धूर्त' पुं ११५१ धत्तुरो 'धुस्तुर' पुं ११५१ धत्तुरो
| धूर्वह पुं १२६३ बळद
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________
. अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १६८ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ धूर्वी स्त्री ७५७ धोंसरी, रथादिनो अग्र भाग | धोरणी स्त्री १४२३ श्रेणि, ओळी (धूलि) स्त्री ९७० धूळ
| धोरित न. १२४६ नोळीआ, डुक्कर, मोर वि. धूलिभक्त ५१८ (शे. १११) विवाह
ना जेवी घोडानी गति प्रसंगनी एक क्रिया | धौत १४३७ न. धोयेंखें, साफ करायेखें धूली स्त्री ९७० धूळ
| धौतकौशेय न. ६६७ कोशेटानी लाळनुं धूसर पुं ९१७ घांची
वस्त्र, धोयेलुं रेशमी वस्त्र धूसर पुं १३९३ कंईक धोळाश पंडतो रंग | धौरितक न. १२४६ नोळीआदि जेवी 'धूस्तूर' पुं ११५१ धत्तुरो
- घोडानी गति धृतराष्ट्र पुं १३११ एक जातनो नाग । | धौरेय पुं १२६२ घोंसरीने वहन करनार बळद धृति स्त्री ३०८ संतोष
धौरेयक पुं१२६२ घोंसरीने वहन करनार बळद धृष्ट पुं ४३२ निर्लज्ज, अविनीत धौर्य न. १२४६ नोळीआ वि. जेवी धृष्णज् पुं ४३२ निर्लज्ज, अविनीत
- घोडानी गति 'धृष्णि' पुं ९९ किरण
ध्यान न. ८४ ध्येयमां एकतानता धृष्णु पुं ४३२ निर्लज्ज, अविनीत ध्यान न. ३२० ध्यान, विचारणा धेनु स्त्री १२६७ नवी प्रसवेली गाय : घ्यानयोगासन न. ८३८ ध्यान अने योग धेनुक पुं २१९ विष्णुनो शत्रु
करवा माटे- आसन (धेनुकध्वंसिन्) पुं २२१ विष्णु, कृष्ण | ध्रुव पुं १२२ ध्रुव, उत्तानपादना पुत्र धेनुका स्त्री १२१८ हाथणी | ध्रुव पुं २१२ ब्रह्मा धेनुका स्त्री ७८४ (शे. १४७) छरी ध्रुव त्रि. १४५३ शाश्वत, नित्य धेनुष्या स्त्री १२७० गीरो मूकेली गाय, दूध | (ध्रुव) पुं ११२२ वृक्ष- ठुटुं
पीवा लेणदारोने आपेली गाय | ध्रुवक पुं ११२२ वृक्ष- ठुलु धैनुक न. १४१८ गायोनो समूह | धुवा स्त्री ८२९ दरेक जातिनी संज्ञा माटेनें धैवत पुं १४०१ वीणाना ७ पैकी ६ट्ठो स्वर | घी जेमा नख़ाय ते यज्ञनुं पात्र धोरण न. ७५९ सर्व प्रकारना वाहन, रथ, | ध्वंसिन् १० (५) वध्य वाचकथी लगाडातो
हाथी, घोडा, वि. । .. शब्द धोरण न. १२४६ नोळीओ, डुक्कर, मोर वि. | ध्वज ६ (प.) धार्य वाचकशब्दथी लगाडातो ना जेवी घोडानी गति |
शब्द
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • १६९ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ ध्वज पुंन. ७५० धजा, दंडमां नाखेली होय ते | नक्तम् अ. १५३३ रात्रि ध्वज पुं ९०१ कलाल, मदिरा वेंचनार | नक्तम् अ. १४३ रात्रि ध्वजप्रहरण पुं ११०७ (शे. १७२) वायु, | नक्तमाल पुं ११४० करज
पवन | नक्ता १४३ (शे. २०) रात्रि ध्वजिन् पुं ९०१ कलाल, मदिरा वेंचनार | नक्र न. ५८१ नाक ध्वजिनी स्त्री ७४६ लश्कर
नक्र पुं १३४९ मगर मच्छ ध्वनि पुं १३९९ ध्वनि, अवाज नक्षत्र न. ९२ पांच ज्योतिषी पैकी ४था देव ध्वनिग्रह पुं ५७३ कान
नक्षत्र न. १०७ नक्षत्र, तारा ध्वनिविकार पुं १४१० शोक भय विगेरेथी नक्षत्रमाला स्त्री ६६२ नक्षत्रनी माळा प्रमाणे ध्वनिमां थतो विकार, स्वर- परिवर्तन
२७ मोतीओनी माळा (ध्वस्त) न. २६६ अक्षर के पद रही जाय | नक्षत्रवर्त्मन् न. १६३ (शे. २७) आकाश तेवू वचन
| (नक्षत्रवर्मन्) न. १६३ आकाश 'ध्वस्त' न. १४९१ गळेलु
(मक्षत्रेश) पुं १०४ चन्द्र ध्वाक्ष पुं १३२२ कागडो
नख पुं न. ५९४ नख ध्वान पुं १३९९ स्वर, शब्द, ध्वनि नखर त्रि. ५९४ नख ध्वान्त पुं. न. १४६ अन्धकार .. नखरायुध पुं १२८४ सिंह ध्वान्तचित्र पुं १२१३ (शे. १७) खद्योत, | नखविष पुं १३१३ नखमां झेरवाळा मनुष्य . :
आगीओ नखायुध पुं १३२५ (शे. १९१) कूकडो ध्वान्तारारि पु ९६ सूर्य
| नखारु पुं ६३१ (शे. १३०) नस, स्नायु
नग पुं १०२७ पर्वत न अ. १५३९ नहि
नग पुं १११४ वृक्ष, झाड नःक्षुद्र पुं ४५१ क्षुद्र नाकवाळो | नगरद्धारकूटक पुं ९८२ नगरना दरवाजा नकुल पुं १३०२ नोळीओ
पासे चढवा-ऊतरवानो ढाळ नकुल पुं ७१० (शे. १३९) पांच पांडव | नगरी स्त्री न. ९७१ नगरी
. पैकी एक | नगावास पुं १३२० (शे. १८९) मोर नकुला स्त्री २०५ (शे. ५८) पार्वती 'नगौकस्' पुं १३१७ पक्षी नक्तक पुं ६७६ वस्त्रनो टुकडी, गळणुं । नग्न पुं ७९५ स्तुति-पाठक
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १७० शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ नग्नह पुं९०५ सुराबीज, जेमांथी मध बने छे | नदीमातृक पुं. ९५५ नदीना पाणीथी नग्नहू पुं ९०४ सुराबीज
अनाज उत्पन्न थाय तेवो देश नग्ना स्त्री ५३४ नग्न स्त्री
नंदीश पुं १०७३ समुद्र । (नग्निका) स्त्री ५३४ नग्न स्त्री नदीष्ण पुं३४३ (शे. ९३) प्रवीण, होशियार, निपुण नग्निका स्त्री ५१० ऋतु नहि प्राप्त थयेल कन्या | | 'नदीसर्ज' पुं ११३५ अर्जुन वृक्ष . नट पुं न. ३२९ नट
नद्ध पुं ४३८ बंधायेलो, केदी । नटन न. २८० नृत्य, नाच • नधी स्त्री ९१५ चामडीनी दोरी, वाधरी नटमण्डन न. १०५९ हरतालं . नद्यम्बुजीवन पुं. ९५५ नदीना पाणीथी नटीसुत पुं ५४८ नटीनो पुत्र
__ अनाज उत्पन्न थाय तेवो देश नड पुं न. ११९३ बरु
ननन्दः स्त्री ५५४ नणंद . नडकीय पुं. ९५४ घणा नडतृणवाळो के | ननान्दृ स्त्री ५५४ नणंद
बरुवाळो देश ' | ननुच अ. १५४२ विरुद्ध बोलवामां नडप्राय पुं. ९५४ घणा नडतॄणवाळो के
वपरातो अव्यय बरुवाळो देश | नन्दक पुं २२२ विष्णुनी तलवार 'नडमीन' पुं १३४६ तृणचारी मच्छ . नन्दन न. १७८ इन्द्रनुं उद्यान (नडि) स्त्री ६३१ नाडी
नन्दन पुं ५४१ पुत्र 'नडिनी' स्त्री ११६० कमळनो वेलो नन्दन पुं ६९८ ७मो बळदेव नड्वत् पुं. ९५४ घणा नडतृण के नन्दन पुं ११९७ स्थावर विष बरुवाळो देश
(नन्दना) स्त्री ५४२ पुत्री नड्वल पुं. ९५४ घणा नडतृण के नन्दपुत्री स्त्री २०५ (शे. ५२) पार्वती बरुवाळो देश
नन्दयन्ती स्त्री २०५ (शे. ५८) पार्वती नत न. त्रि. १४५६ वक्र, वांकुं | नन्दा स्त्री ४०-१०मा तीर्थंकरनी माता (नतनासिक) पुं ४५१ चिपटा नाक वाळो | नन्दा स्त्री २०५ (शे. ५८) पार्वती नद पुं १०९० मोटी नदी, नद, द्रह नन्दिघोष पुं ७१० (शे.१३९) अर्जुननो रथ नदी पुं १०७९ नदी
नन्दिन् पुं २१० शंकरनो नंदीगण नदीज पुं १०५५ हीराकसी, माक्षिक धातु | नन्दिन् पुं ३३० नान्दी पाठक, पूर्वरंगना नदीभव न. ९४१ सैंधव मीठं
अंगने कहेनार
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • १७१ ।।
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ । | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ । नन्दिन् पुं ११७१ अडद
नभस् न. १३५९ आकाश - नन्दिनी स्त्री ५५४ नणंद
नभसङ्गम पुं १३१६ पक्षी नन्दिनी स्त्री २०५ (शे. ५८) पार्वती | नभस्य पुं १५४ भादरवो महीनो
नन्दिनीतनय पुं ८५२ व्याडि मुनि नभस्वत् पुं ११०६ वायु, पवन . नन्दिवर्धन पुं २०० (शे. ४१) शंकर | नभोगति स्त्री १३१८ ऊडवू ते, नन्दीक पुं १३२५ (शे. १९२) गामडानो
ऊडवानी क्रिया कूकड़ो | नभोध्वज पुं १६४ (शे. २८) मेघ, वादळ (नन्दीकर) पुं९४ नवमा ग्रैवेयक विमानना | नभोमणि पुं ९५ सूर्य देव
नभोम्बुप पुं १३२९. चातक पक्षी, बपैयो नन्दीमुखी स्त्री ३१३ निद्रा, ऊंघ, तंद्रा | नभ्राज् पुं १६४ मेघ, वादळ नन्दीश पुं २१० शंकरनो नंदीगण नमस् अ. १५४२ नमस्कार नन्दीसरस् न. १७८ इन्द्रनुं सरोवर नमसित पुं ४४७ पूजायेलो नन्द्यावर्त पुं ४८ श्री अरनाथ भ. नुं लांछन | नमस्यित पुं ४४७ पूजायेलो नन्द्यावर्त पुं १०१५ श्रीमंतोना घरनी रचना | नमि पुं २८-२१मा तीर्थंकर भगवान नन्द्यावर्त पुं १११४ वृक्ष | नमुचि पुं १७४ इन्द्रनो शत्रु (नन्द्यावत) पुं १३४८ मोटुं माछलुं -(नमुचिद्विष्) पुं १७५ इन्द्र नपुंसक पुं न. ५६२ नपुंसक, हीजडो । नय पुं ७४३ न्याय नस पुं ५४४ पुत्रनो पुत्र, पौत्र
नयन न. ५७५ आंख नप्त पुं ५४४ (शे. ११६) दौहित्र, नयनौषध न. १०५७ हीराकसी
पुत्रीनो पुत्र नर पुं ३३७ मनुष्य नभ पुं १६३ (शे. २७) आकाश नर पुं ७०९ अर्जुन (नभःकेतन) पुं ९७ सूर्य । नरक पुं. २२१ विष्णुनो शत्रु राक्षस नभःक्रान्त पुं १२८५ (शे. १८४) सिंह | नरक पुं १३५९ नरक, दुःखनुं स्थान (नभःपान्थ) पुं. ९७ सूर्य ...
नरकभूमि (ब.व.) स्त्री १३६० नरकनी नभःश्वास पुं ११०६ वायु, पवन..
पृथ्वी नभस् पुं १५४ श्रावण महीनो | नरकस्था स्त्री १०८६ वैतरणी नदी नभस् न. १६३ आकाश . I(नरकारि) पुं २२१ विष्णु, कृष्ण
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________
नवू पांदडुं
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १७२ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ नरकीलक पुं ८५८ गुरुने हणनार नवत न. ६८० झूल, हाथी के रथ उपर नरदत्ता स्त्री ४६-२०मा तीर्थंकरनी यक्षिणी . नाखवा, वस्त्र नरदत्ता स्त्री २३९-१६ विद्यादेवी पैकी (नवदल) न. ११६६ कमळ आदिनुं
छट्ठी देवी (नरपाल) पुं ३९० राजा
नवनीत नः ४०८ माखण नरमालिनी स्त्री ५३१ दाढी मूछवाळी स्त्री | (नवमल्लिका) स्त्री २२९ कामदेवना नरविष्णव पुं १८८ (शे. ३७) राक्षस
पांच बाणमांनु एक नरवाहन पुं १८९ कुबेर देव. 'नवमल्लिका' स्त्री ११४८ बटमोगरो। नराधार पुं २०० (शे. ४६) शंकर, महादेव | नवमालिका स्त्री ११४८ बटमोगरो नरायण पुं २१४ विष्णु, कृष्ण नवव्यूह पुं २१९ (शे. ६६) विष्णु, कृष्ण नर्कुटक न. ५८१ नाक
नवशक्ति पुं २०० (शे. ४४) शंकर नर्तन न. २८० नृत्य, नाच
| नवशक्ति पुं २१९ (शे. ६६) विष्णु, कृष्ण नर्मदा स्त्री १०८३ नर्मदा नदी नवशक्ति पुं १६ प. शंभु. नर्मन् न. ५५५ क्रीडा, रमत | नवसूतिका स्त्री १२६७ नवी प्रसवेली गाय (नल) पुं ११९३ बरू (घास) . |नवार्चिष् पुं ११७ मंगळ ग्रह नलक न. ६२७ नळी जेवू हाडकुं | नवीन न. १४४८ नवं नलकिनी स्त्री ६१४ जंघा, जांघ, पगनी | नवोद्धत न. ४०८ माखण
घूटीथी घूटण सुधीनो भाग | नव्य न. १४४८ नवें। नलकील पुं ६१४ चूंटण, ढींचण, साथळनी | | नशन न. ८०२ (शे. ७०) पलायन, नासी जर्बु गांठ
नष्ट पुं. ८०५ नासी गयेलो नलकुबर पुं १९१ कुबेरनो पुत्र | नष्टबीज पुं ४९२ वीर्यरहित, सत्त्वरहित 'नलद' न. ११५८ काळा वाळानुं मूळ | नष्टाग्नि पुं ८५५ अग्निहोत्रनो अग्नि जेनो नलमीन पुं १३४६ तृणचारी मच्छ
ओलवाई गयो छे तेवो ब्राह्मण नलिन पुं न. ११६० कमल
| नसा स्त्री ५८१ (शे. १२१) नासिका, नाक नलिन न. १०७० (शे. १६५) पाणी, | (नसा) स्त्री ६३१ नस, स्नायु, सर्वसंधिना नलिनी स्त्री ११६० कमलनो वेलो
बंधन रूप स्नायु नव न. १४४८ नवं
| नस्तित पुं १२६० नाकमां नाथेलो बळद
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . १७३
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ 'नस्तोत' पुं १२६० नाकमां नाथेलो बळद | नागाधिप पुं १३०७ शेषनाग वस्या स्त्री ५८१ (शे, १२१) नासिका, नाक | नागोद न. ७६८ पेटनुं बख्तर नस्योत पुं १२६० नाकमां नाथेलो बळद | नाचिकेत पुं ११०० (शे. १७०) अग्नि महि अ. १५३९ अभाव - निषेध दर्शक | नाटक न. २८४ नाट्य प्रबंधनो प्रकार नाक पुं न. ८७ स्वर्ग, देवलोक नाटिका स्त्री ६३१ (शि. ४९) नाडी माकिन् पुं ८८ देव
(नाटेय) पुं ५४८ नटीनो पुत्र माकु पुं ९७१ राफडो
नाटेर पुं ५४८ नटीनो पुत्र (नाकेश) पुं १७३ इन्द्र
नाट्य पुं न. २७९ गीत, नृत्य, नाग पुं न. १०४१ सीसुं
वाजिंत्र युक्त नाट्य माग पुं १२१७ हाथी
नाट्य न. २८० नृत्य नाग पुं १३०७ देवयोनिवाळो सर्प
नाट्यधर्मिका स्त्री २७९ भरतादि शास्त्रना नाग पुं १३५१ ग्राह, झंड
__ आधारे गीत, नृत्य नाग पुं १४४० आ शब्द जोडवाथी प्रसंसा | नाट्यप्रिय पुं १९८ शंकर
वाचक शब्द बने छे नाडि स्त्री ६३१ (शि. ४९) नाडी नागकुमार पुं ९० भवनपतिना १० देव | नाडिका स्त्री १३७ घडी, छ क्षण प्रमाण
पैकी बीजा देव .. नाडिंधम पुं ९०८ सोनी नागज न. १०४२ कलई, सीसुं नाडी स्त्री ६३१ नाडी नागज न. १०६१ सिन्दूर
'नाडी'स्त्री ११८२ अनाजना छोड़नो दांडो, सांठो नागजिह्विका स्त्री १०६० मणसील धातु नाडीचरण पुं १३१७ (शे. १८८) पक्षी नागजीवन न. १०४२ कलई, सीसुं। नाडीविग्रह पुं २१० शंकरनो भंगीगण । नागदन्त पुं १०११ खींटी, टोल्लो नाडीव्रण पुं ४७० लोही झरतुं व्रण, नासुर नागमातृ स्त्री १०६० मणसील धातु नाथ पुं.३५९ स्वामी, नायक नागर न. ४२० सूंठ
नाथवत् पुं ३५६ परवश, पराधीन नागरक्त न. १०६१ सिन्दूर . नाद पुं १४०० शब्द, अवाज नागरङ्ग पुं ११४३ नारंगीन झाड नाना (अ.) १५२७ सिवाय, विना नागलोक पुं १३६३ पाताल
(नाना प्रकार) न. १४४९ बहुविध, नागवल्ली स्त्री ११५५ नागरवेल
अनेक प्रकार
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ नानारूप पुं स्त्री वाच्य १४६९ विविध प्रकारनुं नान्दीपट पुं १०९२ कूवाना मुखनुं इंटोवडे चणेलुं ढांकण
नानाविध पुं. १४६९ विविध प्रकार घणा प्रकार ( नान्दीपाठक) पुं ३३० पूर्वरंगना अंगने कहेनार नान्दीपाठक नान्दीमुख पुं १०९२ कूवाना मुखनुं इंटोवडे चणेलुं ढांकण
नापित पुं ९२२ हजाम नापितशाला स्त्री १००० हजामतनुं स्थान नाभि पुं ३६ - १ला श्री ऋषभदेव
भगवानना पिता
• १७४
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ नारक पुं १३५९ नरक (नारकिक) पुं १३५८ नरकनो जीव (नारकीय) पुं १३५८ नरकनो जीव नारङ्ग पुं ११४३ नारंगीनुं झाड नारद पुं ८४९ नारद ऋषि नाराच पुं ७७९ लोढानुं बाण नाराची स्त्री ९२४ व्रण शोधवानुं अने
फोडवानुं एक शस्त्र नारायण पुं २१४ विष्णु, कृष्ण नारायण पुं ६९७ आठमो वासुदेव नारायणी स्त्री २०५ (शे. ५६) पार्वती 'नारिकेर' पुं ११५१ नाळियेर #नारिकेल' पुं ११५१ नाळियेर 'नारिकेलि' स्त्री ११५१ नाळियेर नारी पुं ५०३ स्त्री, नारी 'नारीकेल' पुं १९५१ नाळियेरी 'नारीकेली' स्त्री ११५१ नाळियेरी नार्यङ्ग पुं ११४३ (शि. १०३) नारंगीनुं झाड नाल त्रि. १९८२ सांठो अनाजना छोडनो दांडो नालिका स्त्री १३७ (शि. ११) घडी,
छ क्षण प्रमाण
नाभि पुं स्त्री ६०६ डूंटी नाभि स्त्री ७५६ पैडानो मध्यभाग - ( नाभिजन्मन्) पुं २१३ ब्रह्मा नाभिभू पुं २१३ ब्रह्मा नामधेय न. पुं २६० नाम नामन् न. पुं २६० नाम नामवर्जित पुं ३५३ (शे. ९३) मूर्ख नामशेष पुं ३७४ मृत्यु पामेल
नामसङ्ग्रह पुं २५८ शब्दकोश नायक पुं ३५९ स्वामी
नायक पुं ६५० हारनी वच्चे रहेलो मणि नाविक पुं ८७६ खलासी
'नार' न. १०६९ पाणी
नारक पुं १३५८ नारकी, नरकमां उत्पन्न
थयेल जीव
नालिकेर पुं स्त्री ११९५१ नाळीयेरी नालीक पुं न. ११६१ कमळ
(नावनुं सुकान पकडनार)
नाश पुं ३२४ मृत्यु
नाश पुं १५१७ नाश
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . १७५
2014
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ · शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ नासत्य पुं १८२ स्वर्गना बे वैद्य (आ शब्द | निःसरण न. ९८२ घरमा पेसवा नीकलवानुं द्विवचनमा ज वपराय छे)।
प्रथम द्वार नासत्यदत्र पुं १८२ (शे.३६) स्वर्गना बे | निःश्राव पुं ३९६ ओसामण, चोखानो मांड वैद्य (आ शब्द द्विवचनमा ज वपराय छे) | निःस्व पुं ३५८ निर्धन नासा स्त्री ५८० नासिका, नाक निःस्वन पुं १३९९ शब्द, ध्वनि नासा स्त्री १००८ बारशाखनी उपरनो भाग, निःस्वान पुं. १३९९ शब्द, ध्वनि ओतरंग .
निकट न. पुं १४५० समीप, पासे नासिका स्त्री ५८० नाक
निकर पुं १४११ समूह, समुदाय नासिक्य पुं १८२ स्वर्गना बे वैद्य (आ शब्द | निकष पुं ९०९ कसोटीनो पथ्थर
द्विवचनमां ज वपराय छे) निकषा (अ.) १५३४ समीप, पासे नासिक्य न. ५८१ (शे. १२१) नाक |निकसात्मज पुं १८७ राक्षस नासीर न. स्त्री ८०० मोखरा, लश्कर, निकामन. १५०५ इच्छा प्रमाणे, तृप्ति थतां सुधी
युद्धमा आगळ रहे ते | निकाय पुं १४१३ समान आचार नास्तिक पुं ४९० नास्तिक, परलोक
वाळानो समुदाय . आदिने न माननार निकाय्य पुं ९९० घर नास्तिक पुं ८६२ चार्वाक
निकार पुं ४४२ पराभव, तिरस्कार नाहल पुं ९३४ म्लेच्छजाति विशेष . . | निकुञ्ज पुं १११५ लतागृह, वेला वि. निःशलाक न. ७४२ एकांत
थी ढंकायेलुं स्थान निःशेष त्रि. १४३३ (शि. १२८) समस्त, | निकुरम्ब न. १४१२ समूह, समुदाय
. . बधुं | निकृत पुं ३७६ शठ, मायावी निःशोध्य न. १४३६ साफ करेलु, निकृत पुं ४४१ झांखो पडेलो
.. फोंतरा विनानुं शुद्ध करेलुं निकृति स्त्री ३७७ माया, लुच्चाई निःश्रेणि स्त्री १०१३ दादर, नीसरणी | निकृष्ट न. १४४२ अधम 'निःश्रेणी' स्त्री १०१३ निसरणी . निकेतन न. ९८९.घर निःश्रेयस न. ७४ मोक्ष . निवंग पुं १४०० शब्द, ध्वनि निःश्वास पुं १३६८ निःश्वास, बहारनो वास | निक्वाण पुं १४०० शब्द, ध्वनि निःसम्पात पुं १४५ (शि. ११) अर्धरात । निक्षेप पुं ८७० थापण
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १७६ .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ निखर्व पुं ४५४ वामन, ठीगणो . नितम्ब पुं१०३३ पर्वतनो मध्यभाग निखर्व न. ८७४ दश खर्व
नितम्बिनी स्त्री ५०४ स्त्री निखिल न. १४३३ समस्त
नितान्त न. त्रि. १५०६ अतिशय, घj निगड पुं न १२२९ सांकळ, हाथीना पगे | नित्य त्रि. १४५३ नित्य, शाश्वत
बांधवानी श्रृंखला नित्य न. १४७१ निरंतर, नित्य, कायम निगडित पुं ४३८ बंधायेलो, केदी . नित्यगति पुं ११०६ वायु, पवन निगण पुं ८३७ होमनो धूमाडो | नित्ययौवना स्त्री ७१० द्रौपदी निगम पुं ९७२ नगर, मुख्य शहेर निदाघ पुं न. १५७ ग्रीष्म ऋतु निगम पुं ९७२ २५ गामोमां श्रेष्ठ नगर निदाघ पुं ३०५ परसेवो, घाम, गरमी निगम पुं ९८३ मार्ग, रस्तो | निदान न. १५१४ कारण, हेतु निगरण पुं ५८८ कंठ
'निदिग्धिका' स्त्री ११५७ बेठी भोंय रींगणी निगल पुं १२२९ (शि. ११०) सांकळ | निदेश पुं २७७ आज्ञा, हुकम निगाल पुं. १२४४ गळानो प्रदेश निद्रा स्त्री ७३ तीर्थंकरमा न होयते १८ दोष निगूढक पुं ११७३ जंगली मग
__ पैकी १५ मो दोष-ऊंघ निग्रह पुं १५०८ अटकाव, अस्वीकार निद्रा ३१३ निद्रा, ऊंघ निघण्टु पुं न. २५८ शब्दकोष - . निद्राण पुं ४४३ सूतेलो निघस पुं ४२३ भोजन, खावं ते निद्राण त्रि. ११२९ बीडायेलु (पुष्प) निन पुं ३५६ परवश, पराधीन निद्रालु पुं ४४२ ऊंघनार निचित न. १४७३ पूर्ण, भरेलु निधन पुं न. ३२४ मृत्यु निचुल पुं ६७६ ओछाड, उत्तरपट निधनाक्ष पुं १९० (शे. ४०) कुबेरदेव निचुल पुं ११४५ पाणीमां थतुं नेतर । निधान न. १९२ भंडार (निचुलक) पुं न. ६७६ ओछाड (निधानेश) पुं १९० कुबेरदेव निचोल पुं ६७६ ओछाड
निधि पुं १९२ भंडार निचोलक पुं ७६७ चोळी, कांचळी, . | निधीश्वर पुं १९० कुबेरदेव
योद्धानु सुतराउ बख्तर | निधुवन न. ५३७ मैथुन निज पुं त्रि. ५६१ पोतानुं
निध्यान न. ५७७ जो नितम्ब ६०८ स्त्रीनी केडनो पाछलो भाग | निनद पुं १३९९ शब्द, ध्वनि
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . १७७
(टीका)
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . . |शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ निनाद पुं १३९९ शब्द, ध्वनि निमीश्वर पुं ५२ गइ उत्सर्पणीना निन्दा स्त्री २७१ निंदा, कुथली
१६मा तीर्थकर निन्दु स्त्री ५३१ जेना संतान मरी जतां होय | निमेष पुं ५७८ आंख बंध करवी ते तेवी स्त्री
निमेष पुं १३६ आंखनो पलकारो निप पुं १०१९ घट, कलश | निमेषधुत् पुं १२१३ (शे. १७५) खद्योत, निपान पुं न. १०९२ हवाडो, कूवा पासे
- आंगीयो ढोरने पाणी पीवानुं स्थान | निम्न न. १०७१ गंभीर, ऊंडु निपुण पुं ३४२ निपुण, प्रवीण | निम्न न. १३६४ छिद्र, बिल निबन्ध पुं २५७ विशेष अर्थने अनुसनार | निम्नगा स्त्री १०८० नदी
| निम्ब पुं ११६९ लींबडो निबन्धन न. २९० वीणाना तारनुं बंधन | नियति स्त्री १३७९ भाग्य निबन्धन न. १५१३ कारण, हेतु नियन्तृ पुं ७६० सारथि निबर्हण न. ३७० हिंसा
| नियम पुं ८२ नित्य कर्म, शौच- संतोषादि निबिड न. १४४६ निरन्तर, सान्द्र
- पांच नियम निबिरीस न. १४४७ निरन्तर, सान्द्र | नियम पुं ८४३ नियम, व्रत निभ न. ३७८ छळ, कपट
| नियमस्थिति स्त्री ८१ दीक्षा, प्रव्रज्या निभ पुं १४६२ समान, तुल्य
नियामक पुं. ८७६ वहाण चलाववा शक्तिमान निभालन न. ५७७ जोवू ते
नियुत न. ८७३ (शि. ७७) लाख, निभृत पुं ४३१ विनयी, नम्र
.. . (संख्या वाचक) निमय 'पुं ८७० फेरफार करवो, साटु, नियुद्ध न. ७९९ बाहु-युद्ध
- अदलो बदलो करवो नियुद्धभू स्त्री ८०१ अखाडो, मल्लयुद्धनी जग्या . निमित्त न. १५१३ कारण
नियोग पुं २७७ आज्ञा, हुकम निमित्त न. ७७७ (शे. १४३) निशान, | नियोग पुं १५२० आज्ञा, हुकम, फरमावq, बाण लक्ष्य
विधि निमित्तवित् पुं १८२ ज्योतिषी, दैवज्ञ . नियोगिन् पुं ७१९ अमात्य सिवायना काम निमीलन न ३२४ मृत्यु ..
उपर नीमेल मंत्री निमीलन न. ५७८ आंख बंध करवी ते | नियोज्य पुं ३५९ चाकर
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • १७८
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ निरङ्कुश न. १४६७ अंकुश रहित, बाधा रहित
निरञ्जना स्त्री २०५ पार्वती निरंतर न. १४४६ निरंतर, धट्ट
निरय पुं १३५९ नरक (निरयावलिका) स्त्री २४५ - १२ उपांग. पैकी ८मुं उपांगे निरर्गल न. १४६७ (शि. १.३१) अंकुश रहित, प्रतिबंध विनानुं निरर्थक न. २६७ अर्थहीन बोलवु ते निरर्थक न. १५१६ निरर्थक, नकामुं निरवग्रह पुं ३५५ स्वतंत्र, स्वछंदी निरस्त त्रि. न. २६७ ऊतावळे बोलेलुं निरस्त त्रि. ७७९ नाखेलुं (बाण) निरस्त न. १४७४ रद करेलुं, दूर करेलुं निराकरिष्णु पुं ३५० निराकरण करनार, फेंकनार निराकृत न. १४७३ निराकरण करेलुं, दूर करेलुं निराकृतान्योत्तरत्व न. ६७ बीजाना दूषण विनानी प्रभुनी वाणीनो १२मो गुण निराकृति ८५६ स्वाध्याय विनानो ब्राह्मण 'निरीश' पुं ८९१ कोस निरीष न. ८९१ दंड रहित हळ निरुक्त न. २५४ पदनो विभाग करवो ते (निरुक्त) न. २५० वेदमां ६ अंग पैकी छट अंग.
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ निरुक्ति स्त्री २५० वेदमां ६ अंग पैकी छट अंग निरोध पुं १५०८ अटकाव, अस्वीकार निर्ऋति स्त्री १३८० दरिद्रता
निर्ग पुं ९४७ देश
निर्गुण्टी स्त्री ११४७ (शि. १०३) सिंदुवार, गोडनुं झाड
निर्गुण्डी स्त्री ११४७ सिंदुवार, नगोडनुं झाड निर्गुण्ठी स्त्री ११४७ सिंदुवार, नगोडनुं झाड निर्ग्रन्थ पुं ७६ साधु, मुनि निर्ग्रन्थन न. ३७० हिंसा निर्घोष पुं १३९९ शब्द, ध्वनि निर्जर पुं ८८ देव
निर्जल पुं ९५३ पाणी विनानो देश निर्झर पुं १०९६ झरणुं निर्झरिणी स्त्री १०८० नदी निर्णय पुं. १३७४ निर्णय निर्णिक्त न. १४३७ धोयेलुं, साफ करायेलुं निर्णेजक पुं ९१४ धोबी निर्दिग्ध पुं ४४९ बळवान, पुष्ट निर्दिग्धिका स्त्री ११५७ बेठी भोय रींगणी निर्देश पुं २७७ आज्ञा, हुकम निर्बन्ध पुं १५०० आग्रह निर्बुसीकृत न. १९८३ - छोडा विनानुं अनाज, साफ करेलुं धान निर्भर पुं १५०६ अतिशय, घणुं निर्मद पुं १२२१ मद विनानो हाथी
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . १७९
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ निर्मन्थदारु न. ८२५ अरणिकाष्ठ जेने (निर्वापण) न. ३८७ दान
घसवाथी अग्नि उत्पन्न थाय ते | निर्वासन न ३७१ हिंसा निर्मम पुं ५५ आवती चोवीशीना १५मा | निर्विष पुं १३१२ झेर विनाना अजगर तीर्थ कर
| निर्वीरा स्त्री ५३० पुत्र विनानी विधवा स्त्री निर्मुक्त पुं १३१२ ऊतरेली कांचळी वाळो साप | निवृति स्त्री ७४ मोक्ष निर्मोक पुं १३१५ सापनी कांचळी निर्वृति स्त्री १३७० सुख निर्याण न. ७५ मोक्ष
निर्वृत्त न. १४८७ सिद्ध थयेनु निर्याण न. १२२५ हाथीनी आंखनो खूणो | निर्वेद पुं ३२१ पश्चात्ताप, वैराग्य निर्यातन न. ३७१ हिंसा
निर्वेश पुं ३६२ पगार, मूल्य, मजूरी निर्याम पुं८७६ वहाण चलाववाने शक्तिमान | निवेश पुं ६३८ स्त्री वगेरेनो उपभोग निर्लक्षण पुं ४३७ निर्गुणी
नियंथन न. १३६३ छिद्र, बिल मिलयनी स्त्री १३१५ (शि. ११६) सापनी | निहारिन् पुं १३९० सुगन्ध
__कांचळी | निहदि पुं १३९९ शब्द, ध्वनि नियनी स्त्री १३१५ सांपनी कांचळी. निलय पुं ९९० घर निर्वपण न. ३८७ दान ।
| निलिम्प पुं ८९ (शे. ४) देव निवर्णन न. ५७७ जोवू ते
| निलिम्पिका पुं १२६६ गाय निर्वहण न. १५१४ समाप्ति. निवसथ पुं ९६१ गाम निर्वाण न. ७४ मोक्ष .
| निवसन नं. ६७३ नीचे पहेरवानुं वस्त्र निर्वाण त्रि. १४९४ मुक्त थर्बु, शान्त थर्बु | निवसन न. ६६७ (शे. १३७) वस्त्र
... (अग्न आदि) | निवह पुं १४१२ समूह, समुदाय निर्वाणिन् पुं ५० गइ चोवीशीना निवाप पुं ३७५ तर्पण, पितृओ माटे आपेखें बीजा तीर्थंकर
- जलादि दान निर्वाणी स्त्री ४५ १६मा तीर्थकरना . | निवास पुं ९९१ घर
शासन देवी | निवीत न. ८४५ कंठमां पहेरेली जनोई निर्वात पुं. १४९४ पवन विनानो . . निवृत न. १४७४ घेरायेखें निर्वाद पुं २७१ निंदा
| निवृत्ति स्त्री १५२२ निवृत्ति, अटकवं ते निर्वापण न. ३७१ हिंसा
| निवेश पुं १४९९ रचना
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________
. अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १८० शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (निवेश) पुं ९७२ नगर
निशुम्भ पुं ६९९ पांचमो प्रतिवासुदेव निवेशन न. ९७२ नगर
निशुम्भमथनी स्त्री २०५ पार्वती (निवेशन) न. ९७२ निगमर्नु अर्ध, श्रेष्ठ नगर | (निशेश) पुं १०४ चन्द्र निश् स्त्री १४३ (शे. १९) रात्रि निश्चय पुं १३७४ निर्णय निशा स्त्री १४१ रात्रि
निषङ्ग पुं ७८१ बाण राखवार्नु भाथु निशा स्त्री ४१८ हळदर
निषङ्गिन् पुं ७७१ (शे. ६७) धनुर्धारी निशाकर पुं १०५ चन्द्र.
निषद्या स्त्री १००२ हाट, दुकान निशागण पुं १४३ रात्रिनो समूह निषद्व पुं १०९० कादव निशाट पुं १३२४ घुवड
निषद्वरी स्त्री १४३ (शे. १९) रात्रि निशाटनी स्त्री १३३७ (शि. १२०) वागोळ, निषद पुं १४०१ सातमो स्वर (हाथीनो स्वर)
चामाचीडियु निषधा स्त्री ९८० नल राजानी राजधानी निशात न. १४८४ तीक्ष्ण करायेलं, | निषाद पुं ८९६ ब्राह्मण पुरुष अने शूद्र उत्तेजित करायेखें
स्त्रीथी उत्पन्न थयेल निशात्यय पुं १३९ (शे. १८) प्रभातकाळ | निषाद पुं ९३३ चांडाळ निशान्त न. ९९२ घर
निषाद पुं १४०१ (शि. १२७) सातमो स्वर निशापति पुं १०४ चन्द्र
निषादिन् पुं ७६२ हाथीने हांकनार, हाथी (निशामणि) पुं १०५ चन्द्र
पर बेसनार निशामन न. ५७६ जोर्बु ते
निषिद्धकरुचि पुं ८५९ निषेध करायेली निशारत्न न. १०५ चन्द्र
. वस्तुओमां रुचिवाळो निशावर्मन् न. १४६ (शे. २१) अंधकार | निषूदन न. ३७१ हिंसा निशावेदिन् पुं १३२४ कूकडो | निष्क पुं न, १०४४ सोनू निशाहय पुं १४७ (शे. २२) कृष्ण पक्ष | निष्कल पुं ४९२ सत्त्वरहित, वीर्य रहित निशित न. १४८४ तीक्ष्ण करायेलु, उत्तेजित | निष्कला स्त्री ५३५ ऋतु विनानी स्त्री निशीथ पुं १४५ अर्धरात्रि
निष्कषाय पुं ५५ आवती चोवीशीना निशीथिनी स्त्री १४१ रात्रि
___.. . १३मा तीर्थकर निशीथ्या स्त्री १४३ (शे, १९) रात्रि निष्कारण न. ३७२ हिंसा निशुम्भ पुं ३७१ हिंसा
| निष्कासित पुं ४४० बहार काढेल
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • १८१
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
निष्कुट पुं १११२ वाडी,
नृ
घरनी पासेनो बगीचो
पुं ११२२ वृक्षनो पालाणवाळो भाग, कोटर
H
निष्क्रम पुं १५२४ बुद्धिनुं सामर्थ्य
क्य पुं ३६२ पगार, मूल्य, मजूरी निष् पुं ४१३ मांसनो रस निष्ट्य पुं ९३४ म्लेच्छनी एक जाति निष्ठा स्त्री १५१४ समाप्ति निष्ठान पुं न. ३९९ कढी, व्यंजन
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ निष्पाव पुं १५२१ धान्य वगेरेना फोतरां काढी राखवा ते
निष्पुलाक पुं ५५ आवती चोवीशना १४मा तीर्थंकर
निष्प्रवाणि स्त्री ६७१ नवुं वस्त्र निसर्ग पुं १३७६ स्वरूप स्वभाव निस्तल न. १४६७ गोळ, वर्तुळाकार निस्तर्हण न. ३७० हिंसा निस्त्रिंश पुं ३७६ क्रूर, पापी निस्त्रिंश पुं ७८२ तलवार
'निष्ठीवन' न. १५२१ थुंकवुं
'निस्वन' पुं १४०० शब्द
निष्ठुर न. २६९ कठोर वचन, कठिन, निर्दय 'निस्वान' पुं १४०० शब्द
निष्ठुर पुं १३८६ कठोर, कठिन
निहाका स्त्री १२९७ घो
निष्ठत १४८२ प्रेरणा करेलुं
निष्ठेव पुं न. १५२१ थूकबुं
निष्ठेवन न. १५२१ थुंक
निह्नव पुं २७६ छुपाववानुं वचन नीका स्त्री १०८९ ( शे. १६९) नीक, पाणीनी खाई
निष्ठयूत न. १४८२ काढी मूकेलुं, फेंकेलुं नीकाश १४६२ समान, तुल्य 'नीच पुं ३८० दुर्जन
निष्ठयूति स्त्री १५२१ थूकवुं निष्ण पुं ३४३ ( शे. ९२) प्रवीण, होंशियार निष्णात पुं ३४२ प्रवीण, होंशियार निष्पक्क न. १४८६ सारी रीते पकावेलुं,
ऊकाळेलुं. कवाथ निष्पतिसुता स्त्री ५३० पुत्र विनानी विधवा स्त्री निष्पत्राकृति स्त्री १३७२ अत्यंत पीडा निष्पन्न पुं १४८७ सिद्ध थयेलुं निष्पाव पुं १९७४ बाल
नीच पुं ९३२ पामर, नीच, असंस्कारी नीच न. १४२९ नीचुं, टूकुं नीच पुं ३५८ ( शे. ९४ ) निर्धन, दीन नीचैस् अ. १५४१ नीचुं, अल्प, नानुं नीड त्रि. १३१९ पक्षीनो माळो नीडज पुं १३१७ पक्षी 'नीडोद्भव' पुं १३१७ पक्षी नीति स्त्री ७४३ (शि. ६४) न्याय नीप पुं ११३८ कदंब वृक्ष
ক
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • १८२
शब्द / लिंग / श्लोक / नीर न. १०६९ पाणी
अर्थ
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ नीलीराग पुं ४७६ गाढ स्नेही, स्थिर रागवाळो नीलोत्पल न. ४८ - २१मां तीर्थकरनुं पाल ( नीलोत्पल) न. २२९ कामदेवनुं ' ( नीलोत्पललाञ्छन ) पुं १३०८ वे नाग, नीलोत्पल जेवा वर्णवाळो सफेद नग नीवाक पुं १५१८ दुकाळ, वचनमां सम क्रियामां आदर
नीरद पुं १८ (प.) वादळ, मेघ नीरन्ध्र न. १४४७ घट्ट, निरंतर ( नीराजन ) न. ७८९ युद्ध यात्रानी पहेला राजाओनुं शस्त्र - पूजा विधान नीराजनाविधि पुं ७८९ युद्ध यात्रानी पहेला राजाओनुं शस्त्र-पूजा विधान नीरुज् पुं ४७४ नीरोगी
नील पुं न. १९३ ९निधि पैकी ८मो निधि (नीवि) स्त्री ८६९ मूडी
नील पुं न. १३९७ श्याम वर्ण नीलक पुं १२३९ लीलो घोडो नीलकण्ठ पुंरु (प.) शंकर नीलकण्ठ पुं १९५ शंकर नीलकण्ठ पुं १३१९ मोर नीलङ्गु पुं १२०२ शरीरनी अन्दर उत्पन्न थनार कृमि
नीलपङ्क पुं १४६ ( शे. २१) अंधकार नीलमणि पुं १०६५ नीलमणि नीललोहित पुं १९८ शंकर, महादेव नीलवस्त्र पुं २२५ बळदेव नीलवस्त्रा स्त्री २०५ (शे. ५७) पार्वती नीलवासस् पुं १२१ शनि
'नीलाङ्गु' पुं १२०२ शरीरनी अंदर उत्पन्न
थनार करमिया
'नीलाम्बुजन्मन्' न. ११६४ नीलकमल,
काळं कमळ
नीली स्त्री ११६७ सेवाळ
नीवार पुं ११७६ जंगली चोखा
नीवी स्त्री ६७३ (स्त्रीना) नीचेना वस्त्रनी गांठ नीवी स्त्री ८६९ मूल धन, पुंजी, मूडी नीवृत स्त्री ९४७ देश
नीव्र न. १०११ छापरानो आगलो भाग, छापराना बन्ने छेडा
नीशार पुं ६७५ रज़ाई नीहार पुं १०७२ हिम, झाकळ नुति स्त्री २६९ स्तुति नुत्त न. १४८२ प्रेरेलुं, काढी मूकेलं, फें केलुं
नुन्न न. १४८२ प्रेरेलुं, काढी मूकेलं, फें केलुं
नूतन न. १४४८ नवं
नून न. १४४८ नवुं नूनम् अ. १५४० निश्चय नूपुर पुं न. ६६५ झांझर, कल्लु नृ पुं ३३७ माणस
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
-
नेमिनाथ
.शब्दमाला . १८३ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ · शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ नृचक्षस् पुं १८७ राक्षस
नेमि पुं ३०-२२मा तीर्थंकर नृजल न. ६३३ मूत्र
नेमि पुं ३५ हरिवंशमां उत्पन्न भगवान नृत्त न. २८० नाच नृत्य न. २८० नाच
नेमि स्त्री ७५६ पैडानो गोळ फरतो भाग नृत्यप्रिय पुं १३२० (शे. १८०) मोर नेमि पुं १०४ (शे. १४) चन्द्रमा नृधर्मन् पुं १८९ कुबेरदेव
'नेमि' पुं १०९१ गरगडी नृप पुं ६९० राजा
(नेमि) पुं ११४२ तणछ, तिनिश वृक्ष नृपमन्दिर न. ९९२ राजमहेल
नेमिन् पुं २८-२२मा तीर्थ कर नृपलक्ष्मन् न. ७१७ (शे. १४१) राजानुं छत्र | 'नेमिन्' पुं ११४२ तणछ, तिनिश वृक्ष नृपासन न. ७१६ सिंहासन
नेमी स्त्री १०९१ गरगडी नृपयज्ञ पुं ८२२ अतिथिनी पूजा ते मनुष्य यज्ञ | नेरिन् पुं १७४ (शे. ३१) इन्द्र नृवेष्टन पुं २०० (शे. ४५) शंकर कभेद न. १४४९ अनेक प्रकार नृशंस पुं ३७६ क्रूर, पापी
(नैकसेय) पुं १८७ राक्षस नृसिंहवपुष पुं ११८ (शे. ७०) विष्णु, कृष्ण | नैगम ८६७ वेपारी नेतृ पुं ४ (प.) आ शब्द जोडवाथी स्वामि- | नैचिक न. १२६४ बळदनुं माथु
वाचक शब्द बने छे. नैचकी स्त्री (शि ११२) १२६४ बळदनुं नेतृ पुं ३५८ स्वामी, नायक
माधुं नेत्र पुं न. ५७५ आंख
नैचिकी स्त्री १२७० उत्तम गाय नेत्राम्बु न. ३०७ आंसु
नैपाली स्त्री १०६० (शि. ९३) मणसील नेदिष्ठ न. १४५२ अत्यंत नजीक नेदीयस् न. (शि. १३०) १४५२ अत्यंत | नैमित्त पुं ४८२ (शि. ३६) देवज्ञ, ज्योतिषी
नजीक ] नैमित्तिक पुं ४८२ (शि. ३६) देवज्ञ, नेपथ्य न. ६४५ वस्त्र, अलंकार, माळा वि.
ज्योतिषि थी थती अंगशोभा .. | नैमेय पुं ८६९ फेरफार करवो, साटुनेपाली स्त्री १०६०. मणसील धातु .
अदलो-बदलो करवो नेम पुं १४३४ टूकडो - अर्धा भाग नैयायिक पुं ८६२ नैयायिक, तर्कशास्त्रनो नेमि पुं २८-२२मा तीर्थंकर
विद्वान् अथवा अभ्यासी
धातु
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १८४
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक./ अर्थ नैरयिक पुं १३५८ (शि. १२२) नारकी न्यास पुं ८७० थापण नेत पुं १६९ नैर्ऋत दिशानो स्वामी (न्यास) पुं २५६ कठिन पदोने स्पष्ट करी नैर्ऋत पुं १८८ राक्षस
'.
अर्थ करवो ते (नैर्ऋती) स्त्री १६९ नैर्ऋत दिशा | न्यासार्पण न. ८७०. थापण पाछी आपवी नैश्चिन्त्य न. ७५ (शे. २) मोक्ष न्युज पुं ४५३ (शि. ३२) कुबडो नैष्किक पुं ७२३ दीनार रूपा न्युब्ज पुं ४५७ (शे. १०६) नीचा मुख वाळो नाणानो अधिकारी
..प .. (नैसर्प) पुं १९३ नवनिधि पैकी प पुं ७(प.) आ शब्द लगाडवाथी खानार पहेलो निधि
' वाचक शब्द बने छे. नैस्त्रिंशिक पुं ७७१ तलवारवाळो पक्क न. ४१२ पाकी गयेखें, नो अ. १५३९ नहि, अभाव, निषेध
__ पाणीथी रांधेलुं अन्न नौ स्त्री ८७६ नाव, वहाण - | पक्क न. १४८५ पाकेलं. नौकादण्ड पुं ८७७ हलेसुं,
पक्षण पुं न. १००२ भीलोनुं रहेठाण नाव चलावनारनो दंड | पक्ष पुं १४७-१५ दिवस, पखवाडियुं न्यक्कार पुं ४४१ तिरस्कार, पराभव . | पक्ष पुं ७८१ बाणना पुखमां रहेल गीध न्यक्कृत पुं ४४० धिक्कारायेलो
आदिनां पीछां न्यक्ष पुं १४३३ समस्त, बधुं | पक्ष पुं १३१८ पक्षीनी चांच न्यग्रोध ६०० वाम, बन्ने हाथ आडा पक्षक पुं १००७ खडकीतुं द्वार, खडकी
___ लांबा करे एटली लंबाई | पक्षति स्त्री १४७ पडवो (तिथि) न्यग्रोध पुं ११३२ वड
पक्षति स्त्री १३१८ पांखनुं मूळ न्य कु पुं १२९३ हरणनी एक जात । पक्षद्वार न. १००७ खडकी, द्वार न्यञ्च् पुं १४२९ ढूंकुं, नीचुं पक्षभाग पुं १२२८ हाथीना पडखानो भाग न्यञ्चित न. १४८२ नीचे फेंकेलं | पक्षमूल न. १६१८ पांखनुं मूळ न्याद पुं ४२३ भोजन, खावं ते . पक्षान्त (द्वि.व) पुं १४८ पूनम, अमास (बन्ने) न्याय पुं ७४२ न्याय, नीति
पक्षिन् पुं १३१६ पक्षी न्यायद्रष्टक पुं ७१९ (शे. १४१) न्यायाधीश | (पक्षिन्) पुं १४४ वर्तमान अने आगली न्याय्य न. ७४३ न्याययुक्त, वाजबी
रातनी वच्चेनो दिवस
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . १८५
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ .. शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ पक्षिणी पुं १४४ वर्तमान अने आगामी | पञ्चत्व न. ३२४ मृत्यु
दिवसनी वचली रात | पञ्चदशी (द्वि.व) स्त्री १४८ पूनम-अमास पक्षिमृगगत्यनुहारक न. १२४८ घोडानी |
(बन्ने) ठेकडा मारती गति, पक्षी अने मृगना जेवी गति | | 'पञ्चनख' पुं १२८५ सिंह पक्षिलस्वामिन् पुं ८५४ वात्स्यायन मुनि (पञ्चबाण) पुं २२९ कामदेव पक्षिसिंह पुं २३१ (शे. ८०) गरुड पक्षी | | (पञ्चबाण) पुं १६ (प.) कामदेव पक्षिस्वामिन् पुं २३१ (शे. ८०) गरुड पक्षी | पञ्चभद्र पुं ४३४ द्यूतादिकनो व्यसनी पक्ष्मन् पुं न. ५८० आंखनी पांपण पञ्चभद्र पुं १२३६ पंचकल्याणी घोडो पङ्क पु न. १०९० कादव
पञ्चम पुं १४०१ सात स्वरोमांनो पांचमो पूकू पुं न. १३८१ पाप, दुष्कृत्य -
स्वर पडूक्रीडनक पुं १२८८ (शे. १८६) भंड | पञ्चमुख पुं १९६ शंकर पडूज न. ११६२ कमळ
पञ्चतयज्ञपरिभ्रष्ट पुं ८५९ ब्रह्मयज्ञ वगेरे पङ्कजन्मन् न. ११६२ कमळ ।
· पांच यज्ञथी भ्रष्ट थयेल पजिनी स्त्री ११६० कमळनो वेलो पञ्चलोह न. १०५० तांबु वगेरे पांच धातु पडप्रभा स्त्री. १३६० ४थी नरकनी पृथ्वी | पञ्चशाख पुं ५९१ हाथनो पंजो पकरुह् न. ११६२ कमळ
| पञ्चशिख पुं १२८४ सिंह पङ्करुह न. ११६२ कमळ
पञ्चाङ्गगुप्त पुं १३५३ काचबो पङ्क्ति स्त्री १४२३ श्रेणि, ओळी | पञ्चाङ्गी स्त्री .१२५१ लगाम, चोकहूं (पङ्क्ती) स्त्री १४२३ श्रेणि, ओळी पञ्चाङ्गुल पुं ११५० एरंडो पङ्गु ४५२ पांगळो
पञ्चाचिष् पुं ११७ बुध, ग्रह पङ्गु पुं १२१ (शे. १५) शनि ग्रह । पञ्चास्य पुं १२८४ सिंह पगुल पुं १२४३ सफेद काच जेवो घोडो | पञ्चेषु पुं १६ (प.) कामदेव पङ्गुल पुं ४५२ (शे. १०५) पांगळो । पञ्जिका स्त्री २५६ कठिन पदीने स्पष्ट करी पज्ज पु ८९४ शूद्र
अर्थ करवो ते (लघुटीका) पञ्चकृत्वस् अ. १५४२ (शे. २०६) पांचवार | पट त्रि. ६६७ वस्त्र पञ्चजन पुं. ३३७ मनुष्य .. | 'पट' पुं ११४२ चारोली, झाड पञ्चज्ञान पुं २३३ बुद्ध, सुगत । पटकुटी स्त्री ६८१ रावटी, वस्त्रनुं नाचें घर
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १८६ .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (पटचोर) पुं ३८१ चोर. .. पण्डित पुं३४१ विद्वान पटच्चर न. ६७८ जीर्ण वस्त्र पण्डु पुं ५६२ (शि. ४५) नपुंसक पटल त्रि. १०१० छापरुं ।
पण्य न. ८७१ खरीदवा योग्य पटल स्त्री न. १४११ समूह, समुदाय पण्यवीथिका स्त्री ९८८ (शि. ८५) बजार पटवासक पुं६३७ अबील, कंकुम, केशर पण्यवीथी स्त्री ९८८ (शि. ८५) बजार
चूर्ण वि. सुगंधी चूर्ण | पण्यशाला स्त्री १००२ हाट, दुकान पटह पुं न. २९४ नगारुं, दुंदुभि |पण्याङ्गना स्त्री ५३२ गणिका, वेश्या पटह पुं न. ७९९ युद्धनो पटह, ढोल, युद्ध | पण्याजीव पुं. ८६७ वेपारी
वाजींत्रनो ध्वनि पतग पुं १३१६ पक्षी पटाका स्त्री ७५० (शि. ६४) धजा पतङ्ग पुं ९५ सूर्य पटु पुं ३४३ प्रवीण, होशियार प तंङ्ग पुं १२१३ पतंगियु, तीड पटु पुं ३८४ दक्ष, कार्य कुशळ पतङ्ग १३१६ पक्षी पटु पुं ४७४ नीरोगी .
(पतङ्ग) न. ६४२ रक्त चंदन, रतांजळी पटु पुं १३८५ अत्यंत गरम, उष्ण, स्पर्श | पतङ्गिका स्त्री १२१४ बगतरा, पतंगियाना पटोलिका ११८८ पटोळ
जेवी नानी माखी पट्ट न. १०४१ (शे. १६०) सीसुं पतञ्जलिपुं८५१ पतंजलि ऋषि, महाभाष्यकार पट्टन न. ९७२ (शि. ८५) नगर | पतत् पुं १३१६ पक्षी पट्टिस पुं ७८७ शस्त्रनो एक प्रकार । | पतत्र न. १३१७ पक्षीनी पांख (पट्टिश) पुं ७८७ शस्त्रनो एक प्रकार पतत्रि पुं १३१७ (शि. ११७) पक्षी पण पुं ३६२ पगार, मूल्य, मजूरी पतत्रिन् पुं १३१६ पक्षी पण पुं ४८६ जुगार
पतदग्रह पुं६८३ पिकदानी, धुंकवानुं पात्र, पणव पुं २९४ (श. ८४) ढोल, वाद्यविशेष
पातलं पणाङ्गना स्त्री ५३२ गणिका, वेश्या । | पतदग्राह पुं६८३ पिकदानी, धुंकवानुं पात्र, पणास्थिक पुं १२०६ कोडी
पातलं पणितव्य न. ८७१ खरीदवा योग्य पतयालु पुं ४४५ पडनार पण्ड पुं ५६२ नपुंसक
पताका स्त्री ७५० धजा पण्डा स्त्री ३१० तत्त्वने अनुसरनारी बुद्धि | पताकादण्ड, पुं ७५० (शि. ६५) धजा
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . १८७ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ .. शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ पताकिन् पुं ७६४ निशानवाळो, पत्रपरशु पुं ९२० धातु के पांदडा धजाने धारण करनार
कापवानी छीणी पताकिनी स्त्री ७४६ लश्कर
पत्रपाल पुं ७८४ लांबो छरो पति पुं ४ (प.) आ शब्द लगाडवाथी (पत्रपाली) स्त्री ७८१ बाणना पुखमां स्वामिवाचक शब्द बने छे
रहेला गीध वगेरेनां पीछां पति पुं ३५९ स्वामी, नायक
पत्रपाश्यास्त्री ६५५ ललाटर्नु आभूषण, दामणी पति पुं ५१६ पति, वर .
पत्रफला स्त्री ७८४ (शे. १४८) लांबो छरो पतिंवरा स्त्री ५११ जाते वरने पसंद करनार स्त्री | पत्रभङ्ग स्त्री ६५५ स्त्रीओनां गाल स्तन पतित पुं ८०६ पडेलो
वगेरे उपर कस्तूरी आदिथी करेली वेल पतित न. १४९० पडी गयेखें, गळेलुं (पत्रभङ्गी) ६५५ स्त्रीओनां गाल स्तन पतिवनी स्त्री ५३० सधवा स्त्री
वगेरे उपर कस्तूरी आदिथी करेली वेल पतिव्रता स्त्री ५२७ पतिव्रता स्त्री पत्रमंजरी स्त्री ६५५ (शि. ५३) स्त्रीओनां गाल पत्तन न. ९७१ नगर, मुख्य शहेर | स्तन वगेरे उपर कस्तूरी आदिथी करेली वेल (पत्तन) न. ९७२ ५० गामोमां श्रेष्ठ नगर | पत्ररथ पुं १३१६ पक्षी पत्ति पुं ४९८ पगे चालनार, पाळो प त्रल ४०६ पातळु दहीं, छास पत्ति स्त्री ७४८ सेना विशेष - १ हाथी, १ | पत्रलता स्त्री ६५५ स्त्रीओनां गाल स्तन वगेरे
रथ, ३ घोडा, ५ पायदळवाळु सैन्य उपर कतूरी आदिथी करेली रचना पत्ति स्त्री ७५१ पदाति, पाळो .. पत्रलेखा स्त्री ६५४ स्त्रीओनां गालस्तन उपर पत्नी स्त्री ५१२ परणेली स्त्री
. 'कस्तूरी आदिथी करेली रचना पत्र पुं. न. ७५९ सर्वजातनां वाहन, रथ, | पत्रवल्लरी स्त्री ६५५ (शि. ५३) स्त्रीओनां
हाथी, घोडा वगेरे | गाल स्तन उपर कस्तुरी आदिथी करेली रचना पत्र पुं न. ११२३ पादहूं।
पत्रवल्लि स्त्री ६५५ स्त्रीओनां गालस्तन वगेरे पत्र न. ११८३ (लींबडा वगेरेनां) पान .
उपर करेली रचना पत्र न. १३१७ पक्षीनी पांख
(पत्रवल्ली) स्त्री ६५५ स्त्रीओनां गाल स्तन पत्र न. ७८४ (शे..१४७) छरो । . वगेरे उपर कस्तुरी आदिथी करेली रचना पत्रणा स्त्री ७८१ पक्षनुं बाण स्कंध उपर | पत्रवाह पुं ७७८ बाण
. स्थापq ते . | पत्राङ्ग न. ६४२ रक्त चंदन, रतांजळी
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________
न अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १८८ . . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (पत्राङ्गुलि) स्त्री ६५५ स्त्रीओना गाल स्तन | (पदवी) स्त्री ९८३ मार्ग, रस्तो
उपर कस्तुरी वि. थी करेली वेलनी रचना | पदवी स्त्री ९८३ मार्ग, रस्तो पत्रागुली स्त्री ६५५ स्त्रीओना गाल स्तन | (पदाजि) पुं ४९८ पगे चालनार, पाळो
उपर कस्तूरी वि. थी करेली वेलनी रचना | पदाति पुं ४९७ पगे चालनार, पाळो . पत्रिन् पुं ७७८ बाण
पदातिक पुं ४९७ पगे चालनार, पाळो पत्रिन् पुं १३३४ श्येन पक्षी, बाज पक्षी, | पदायता स्त्री ९१५ (शे. १५६) पगरखां, सींचाणो .
जोडा पत्रिन् पुं १३१७ पक्षी . | पदासन न. ७१८ पग मूकवानो बाजोठ पत्रोर्ण न. ६६७ कोशेटानी - पदिक पुं ४९८ पगे चालनार, पाळो
लाळ, रेशमी वस्त्र पद्न पुं ४९७ पगे चालनार, पाळो 'पथ' पुं ९८३ रस्तो
पद्धति स्त्री २५७ ग्रन्थनो अमुक भाग पथिक पुं ४९३ मुसाफर .
पद्धति स्त्री ९८३ मार्ग, रस्तो (पथिकसार्थ ) पुं ४९३ मुसाफरनो समुदाय | पद्म पुं १९३ नव निधि पैकी बीजो निधि पथिन् पुं ९८३ मार्ग, रस्तो पद्म पुं ६९३ ९मा चक्रवर्ती पथ्या स्त्री ११४६ हरडे
पद्म पुं ६९८ ८मा बळदेव पद् पुं ६१६ (शि. ४८) पग
| पद्म पुं न. ११६० कमळ पद न. २४२ पद, स्यादिना अंतवाळो । | पद्म न. १२२९ हाथीना शरीर उपर
कोईपण शब्द ते पद कहेवाय छे । जुवानीमां थता राता बिंदुओ पद पुं न. ६१६ पग
| पद्म पुं १५७ (शे. २६) ग्रीष्म ऋतु, जेठ पद न. ९८८ स्थान ।
____अने अषाढ महिनो पदग पुं ४९८ (शे. १०८) पगे चालनार, | 'पद्मक' न. १२२९ हाथीना शरीर उपर
| जुवानीमां थता राता बिंदुओ पदत्वरा स्त्री ९१५ (शे. १५५) पगरखां, | पद्मगर्भ पुं २१९ (शे. ७३) विष्णु, कृष्ण
जोडा, बूट | पद्मनाभ पुं ५३ आवती चोवीशीना प्रथम पदभञ्जन न. २५४ पदोनो विभाग करवो ते
तीर्थंकर पदभञ्जिका स्त्री २५६ कठिन पदोने स्पष्ट | पद्मनाभ { २१५ विष्णु, कृष्ण
करी अर्थ करवो ते | पद्मनाल न. ११६५ कमळनी नाळ
पाळो
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . १८९
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ · शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ पद्मप्रभ पुं २६ छटूठा तीर्थंकर श्रीपद्मप्रभ | पयस् न. ४०४ दूध (पद्मपाणि) पुं ९६ सूर्य
| पयस् न. १०६९ पाणी (पद्मबन्धु) पुं ९६ सूर्य
पयस्य न. ४०५ घी, दही, माखण वगेरे पद्मभू पुं २१३ ब्रह्मा
पयस्या स्त्री ८३१ गरम दूधमां नाखेलुं दहीं पद्मराग पुं न. १०६४ पद्मराग मणि, माणेक | पयोधर पुं (द्वि. व.) ६०३ स्तन पद्मवासा स्त्री २२६ लक्ष्मी
पर पुं ७२८ शत्रु पद्महास पुं २१९ (शे. ७३) विष्णु, कृष्ण | पर न. १४३९ मुख्य, प्रधान पद्या स्त्री ४० वीशमा तीर्थकरनी पर न. १४५२ दूर मातानुं नाम
परःशत पुं १४२५ सोथी वधारे पद्या स्त्री २२६ लक्ष्मी
(परःसहस्त्र) पुं १४२५ हजारथी वधारे पद्माकर पुं १०९४ तळाव
परच्छन्द पुं ३५६ परतंत्र, पराधीन 'पद्माट' पुं ११५८ कुंवाडियो परजात पुं ३६१ चाकर पद्मावती स्त्री ४६. श्री पार्श्वनाथ भ.नी | परञ्जन पुं १८८ वरुण देवता, जल देवता
शासन देवता | परतन्त्र पुं ३५६ पराधीन पद्मिन् पुं १२१८ (शे. १७५) हाथी. | परपिण्डाद पुं ३६१ चाकर 'पद्मिनी' स्त्री ११६० कमलनो वेलो परपुष्ट पुं १३२१ (शे. ११७) कोयल (पद्मिनीश) पुं ९७ सूर्य .. परमब्रह्मचारिणीस्त्री २०५ (शे.५०) पार्वती पोशय पुं २१५ विष्णु, कृष्ण परभाग पुं १३७५ गुणोनुं उत्कृष्टपणुं, पद्मोत्तरात्मज पुं ६९३ ९मा चक्रहवर्ती
उत्कर्ष पद्य पुं ८९४ शूद्र .
परभृत पुं १३२१ कोयल पद्या स्त्री ९८३ मार्ग,. रस्तो
'परभृत' पुं १३२२ कागडो पन्न न. १४९१ पडी गयेलु, गळेलु परमद पु ६४० (शे. १३२) अगरु, अगर .पन्नग पुं १३०४ सर्प
परमम् अ. १५४० हा, स्वीकार जणावनार पन्नद्धा स्त्री ९१४ पगरखां, जोडा .
अव्यय पपी पुं ९८ (शे. ९) सूर्य
परमरस पुं ४०९ (शे. १०१) पा भागना (पयःपयस्) पुं १०७५ दूध सागर,
पाणी वाळु दहीं क्षीर सागर । परमान्न न. ४०६ दूधपाक, खीर
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १९०. .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
| शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ परमाहत पुं ७१२ कुमारपाळ राजा पराजय पुं ८०३ रणमा हार, ते परमेष्ठिन् पुं २४ अरिहंत, तीर्थंकर पराजित पुं ८०५ हारेलो परमेष्ठिन् पुं २११ ब्रह्मा
| पराधीन पुं ३५६ पराधीन, परवश परम्पर पुं ५४४ प्रपौत्रनो पुत्र परान्न पुं ३६१ चाकर परम्पराक न. ८३० यज्ञमां थतो पशुनो वध | पराभव पुं ४४१ पराभव, तिरस्कार परलोकगम पुं ३२३ मृत्यु
पराभूत पुं ८०५ हारेलो परवत् पुं ३५६ पराधीन
परामर्श पुं ३२२ विचारणा परवश पुं ३५६ पराधीन .
परायत्त पुं ३५६ पराधीन परवाणि पुं १५९ (शे. २७) वरस | पसयण पुं ३८५ तत्पर, आसक्त परशु पुं ७८६ कुहाडो
परारि अ. १५४२ (शे. २०५) छेल्ली सालनी (परशुधर) पुं २०७ गणेश, गणपति
आगली साल, परार परशुराम पुं ८४८ (शे. ७४) परशुराम,. | परार्द्ध न. ८७४ दश मध्य प्रमाण, परार्ध
- जमदग्रिनो पुत्र | पराध्य न. १४३९ मुख्य, प्रधान परश्वध पुं ७८६ परशु, कुहाडो | परार्बुदपुं१२१३ (शे. १७५) खद्योत, आगीओ परश्वाधायुध पुं ७७० कुहाडीवाळो परावर्त पुं ८७० फेरफार करवो, अदलो परश्वस् अ. १५४२ (शे.. २०२) आवती
बदलो करवो ते ___ काले, परम दिवसे | पराविद्ध पुं २१९ (शे. ६७) विष्णु, कृष्ण परस्पर न. १४९९ परस्पर
| परावृत्त न. १२४५ घोडा, जमीन उपर परस्वेहा स्त्री ४३१ पारकुं धन हरण करवानी
' आळोटq ते इच्छा
परास न. १०४२ (शे. १६१) कलई, सीसुं पराक्रम पुं ७३९ पराक्रम
परासन न. ३७० हिंसा पराक्रम पुं ७९६ पराक्रम
परासु पुं ३७४ मृत्यु पामेलो पराक्रम पुं २१९ (शे. ७३) विष्णु, कृष्ण | परास्कन्दिन् पुं ३८२ चोर पराग पुं ११२६ फूलनी रज
परिकर पुं ६७९ पलांठी पराङ्मुख न. १४३७ विमुख, अवछं | परिकर पुं ७१५ परिवार, नोकर, चाकर पराचित पुं ३६० चाकर
परिकर्मन् नं. ६३५६ स्नान, विलेपन पराचीन न. १४३७ विमुख, अवळु
- वगेरेथी थतो संस्कार
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . १९१ .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ परिकर्मिन् पुं ३६० चाकर
परिणाय पुं ४८७ पासा प्रमाणे परिकूट पुं न. ९८२ नगरना दरवाजा पासे
सोगठा फेरववा ते चडवा ऊतरवानो ढाळ | परिणाह पुं १४३१ पहोळाई परिक्रम पुं १५०० विहार, पगे चालवू ते | परिणाह पुं २०० (शे. ४३) शंकर परिक्षिप्त न. १४७४ घेरायेखें, वींटायेखें | परिणेतृ पुं ५१७ (शे. ४२) पति, वर परिखा स्त्री १०९५ खाइ .
परितस् अ. १५२९ चारे बाजु, सर्व तरफ परिग्रह पुं ५१३ पत्नी, सहचारिणी परित्राण न. ६३० (शे. १२९) रोम, रुवाटा परिग्रह पुं ७१५ नोकर, चाकर, परिवार | (परित्याग) पुं७३८ त्याग (४ पैकी पैसाने परिघ पुं ७८६ लोढाथी बंधायेली लाकडी, | . छोडी देवारूपे राजानु एक अर्थ दूषण)
। कडियाळी डांग | परिदान न. ८६९ साटु, अदलो बदलो परिघ पुं १००४ भोगळ, कपाड बंध करी |
करवो ते पछवाडे नाखेल लोढा के लाकडानो दंड | परिदान न. ८५० (शए. ७७) थापण पाछी परिघातन पुं ७८६ कडियाळी डांग ।
आपवी परिचय पुं १५१३ ओळखाण परिदेवन न. २७५ शोक करवो परिचर पुं ७६५ दंडनायक, सेनानुं रक्षण | परिधान न. ६७२ नीचे पहेरवानुं वस्त्र
- करनार, चोकीदार . | परिधि पुं १०२ मंडल, चन्द्रसूर्यनी चारेबाजु परिचर्या स्त्री ४९६ सेवा, भक्ति
परिधि परिचारक पुं ३५९ चाकर
परिधिस्थ पुं ७६५ सैन्यनी बंदोबस्त परिच्छद पुं ७१६ नोकर-चाकर वगेरे
राखनार, दंडनायक परिवार
परिपण पुं ८६९ मूल धन, पुंजी, मूडी परिजन पुं ७१६ (शे. ६१) नोकर-चाकर | परिपन्थक पुं ७२९ शत्रु
वगेरे परिवार | परिपन्थिन् पुं ७२९ शत्रु . परिज्वन् पुं १०५ (शे. १४) चन्द्र परिपाटि स्त्री ५०४ अनुक्रम परिणत पुं १२२१ वांको घा करनार हाथी | परिपाटि स्त्री १५०४ अनुक्रम परिणत न. १४८५ पाकेलुं . . . परिपूर्णसहस्रचन्द्रवती स्त्री १७५ परिणय पुं ५१८ विवाह
(शे. ३४) इन्द्राणी परिणाम पुं १५१८ फेरफार, विचार परिप्लव न. १४५५ चल, चंचल, चपल
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________
M अभिधानचिन्तामणिनाममाला • १९२ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ परिप्लुता स्त्री ९०२ मदिरा
परिवाह पुं १०८८ वधी गयेला पाणीने परिबह पुं ७१६ नोकर, चाकर वगेरे परिवार
नीकळवानो मार्ग परिभव पुं ४४१ पराभव, तिरस्कार | परिवित्ति पुं ५२६ नानो भाइ परणेलो छतां परिभव पुं १४७९ अनादर
कुंवारो मोटो भाइ परिभाव पुं ४४१ तिरस्कार
परिवृढ पुं ३५८ स्वामी, नायक . परिभाषण न. २७४ निन्दापूर्वक परिवेत्तृ पुं ५२६ मोटो भाइ न परणेलो होय ठपको आपवो ते
त्यारे परंणेलो नानो भाइ परिभूत पुं ८०५ हारेलो, पराजित | पखिदिनी स्त्री ५२६ मोटो भाई न परणेलो 'परिभूत' न. १४७९ तिरस्कारेखें .
छतां परणेला नाना भाईनी स्त्री परिमण्डल न. १४६७ गोळ
परिवेष पुं १०२ जळ कुंडाळु, सूर्य अने परिमल पुं १३९१ मर्दन करवाथी उत्पन्न , चन्द्रनी चारे बाजु देखातुं तेज
थयेल सुगंध परिवेष्टित न. १४७४ घेरायेखें, वीटळायेखें परिमोषिन् पुं ३८२ चोर
'परिव्याध' पुं ११४५ करेण परिरम्भ पुं १५०७ (शे. १३६) आलिंगन परिव्रज्या स्त्री ८१ दीक्षा, प्रव्रज्या परिवत्सर पुं १५९ वरस
परिव्राजक पुं ८०९ संन्यासी परिवर्त पुं १६१ प्रलयकाळ, क्षय | परिशिष्ट न. २५७ ग्रन्थनो अवशिष्ट भाग परिवर्तन न. ८६९ फेरफार करवो ते . | परिश्रम पुं ३१९ थाक . परिवहण न. ७१६ (शि. ६१) नोकर, । परिषद् स्त्री ४८१ सभा
__ चाकर वगेरे परिवार | परिष्कार पुं ६५० अलंकार, घरेणा परिवसथ पुं ९६१ गाम
परिष्कृत न. १४७५ घेरायेखें, वीटायेखें परिवाद पुं २७१ निंदा
परिष्वङ्ग पुं १५०७ आलिंगत परिवाहिनी स्त्री २८८ सात तारवाळी वीणा | परिसर पुं ९६३ सीमाडो परिवापण न. ९२३ हजामत
परिसर्प पुं १५०० विहार, पगे चालवू ते परिवार पुं ७१५ नोकर, चाकर आदि परिस्कन्द पुं ३६० चाकर (परिवार) पुं ७८३ म्यान
| परिस्तोम. पुं६८० झूल परिवारक पुं ४०१ (शे. ९९) चोखानी | परिस्पन्द पुं ६५३ (शे. १३४) रचना,
गूंथण, पुष्पहारनी रचना
धाणी |
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • १९३ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ परिस्यन्द पुं ७१५ नोकर चाकर वगेरे परिवार | परैधित पुं ३६१ चाकर, सेवक परिनुत् स्त्री ९०२ मदिरा
(परोलक्ष) पुं १४२५ लाखथी वधारे परिस्त्रुता स्त्री ९०२ मदिरा
| परोष्णी स्त्री १३३७ वागोळ, चामाचिडियु परिहार्य पुं ६६३ (शि. ५४) हाथना कांडानुं | (पर्कटिन्) पुं ११३१ पीपळ
- घरेणुं, कडु, बंगडी वगेरे | पर्कटी स्त्री ११३१ पीपळ (परिहास) पुं ५५५ क्रीड़ा, रमत | पर्जन्य पुं १६४ मेघ परीक्षक पुं ४७९ परीक्षा करनार | पर्जन्य पुं १७२ इन्द्र परीत न. १४७५ घेरायेखें
पर्ण न. ११२३ पांदडु 'परीभाव' पुं १४७९ तिरस्कार 'पर्ण' पुं ११३६ . पलाश परीरम्भ पुं १५०७ आलिंगन
पर्णशाला स्त्री ९९४ झूपडूं, परीवार पुं ७८३ म्यान
. मुनिओने रहेवानी कुटीर परीवाह पुं १०८८ वधी गयेला पाणीने | पणिन् पुं १.११४ वृक्ष, झाड
नीकळवानो मार्ग. | पर्दन न. १४०३ पादq ते परीष्टि स्त्री ४९७ सेवा, भक्ति | पर्पट पुं ४०० (शे. ९७) पापड परीहास पुं ५५५ क्रीडा, रमत । | पर्पटी स्त्री १०५५ फटकडी परुत् अ. १५४२ (शे. २०५) पसर, . | पर्परीक पुं ११०० (शे. १६९) अग्नि
. गयुं वर्ष | पर्यत पुं६५९ पलाठी परुल पुं १२३३ (शे. १७८) घोडो पर्यत पुं ६८३ खाटलो, पलंग परुष् न. ११३० गांठ
पर्यटन न. १५०१ पर्यटन कर, ते परुष न. २६९ कठोर वचन
(पर्यनुयोग) पुं २६३ प्रश्न परुष पुं १३८६ कठोर स्पर्श, निर्दय पर्यन्तपर्वत पुं १०३४ मुख्य पर्वतनी
की परेत पुं ३७३ मरेलो परेत पुं १३५८ नरकमां उत्पन्न जीव पर्यन्तभू स्त्री ९६३ सीमाडो परेद्यवि अ. १५४२ (शे. २०३) बीजा | पर्यय पुं १५०४ अतिक्रम, क्रमनुं उल्लंघन
. . . . दिवसे | पर्यवतथ्या स्त्री ६५५ (शि. ५३) वाळ परेष्ट स्त्री १२६८ मणी वखत .
बांधवाने माटे मोतीनी सेरो - प्रसव करनारी गाय । पर्यस्तिका स्त्री ६७९ पलांठी
नीचेनो पर्वत
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • १९४ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक'/ अर्थ पर्याण न. १२५२ पलाण
| पल पुं न. ६२३ मांस पर्याप्त न. क्रि.वि. १५०५ इच्छा प्रमाणे | पल पुं न. ८८४ चार कर्ष (वजन) प्रमाण पर्याप्ति स्त्री १५०२ रक्षणीयने बचावq ते | पल पुं न. ११८२ अनाज रहित छोड, पराळ, पर्याय पुं १५०३ अनुक्रम
कडंब .. पर्युदञ्चन न. ८८१ करज, देवू | पलगण्ड पुं ९२२ कडियो, लीपनार पर्येषणा स्त्री ४९७ (शि. ३८) सेवा, भक्ति | पलडूब पुं ११४२ गूगळy. झाड . पर्वत पुं १०२७ पर्वत . ' पलङ्कष पुं १२८५ (शे. १८४) सिंह पर्वतकाक पुं १३२३ एक जातनो कागडो | पलङ्कषा स्त्री ६८५ लाख पर्वतजा स्त्री १०८० नदी
| 'पलङ्कषा' स्त्री ११५६ गोखरु पर्वताधारा स्त्री ९३७ पृथ्वी
पलप्रिंय पुं १८८ (शे. ३७) राक्षस पर्वन् (द्वि.व.) न. १४८ पूनम अने अमास | पलल न. ६२२ मांस पर्वन् (द्वि.व.) न. १४९ पूनम (अमास)| पललज्वर पुं ४६२ (शे. १०६) पित्त
अने पडवानी वच्चेनो संधिकाळ | पलशत न. ८८५-१०० पल वजन पर्वन् (द्वि.व.) न. ११३० गांठ, ग्रंथि । | पलानि पुं ४६२ (शे. १०६) पित्त पर्वमूल न. १४८ चौदश पूनम-अमासनो | पलाद पुं १८७ राक्षस
वचलो भाग पलायन न. ८०२ नासी जq ते पर्वयोनि पुं १२०० गांठमांथी उत्पन्न थनार | पलायित पुं ८०५ नासी गयेलो
इक्षु आदि | पलाल पुं न. १.१८२ अनाज रहित छोड, पर्वरि पुं १०५ (शे. १३) चंद्र
पराळ पर्वसन्धि पुं १४९ पूनम (अमास) अने | पलाश न. ११२३ पत्र, पांदडुं
पडवानी वच्चेनो संधिकाळ | पलाश पुं ११३६ पलाश वृक्ष, खाखरो पशु पुं ७८६ परशु, कुहाडो 'पलाश' पुं १३९५ लीलो वर्ण पशुका स्त्री ६२७ पडखानी पांसळी 'पलाशिन्' पुं १११४.वृक्ष पशुपाणि पुं २०७ गणेश
पलिक्नी स्त्री ५३४ वृद्ध स्त्री पशुराम पुं ८४८ (शि. ७४) परशुराम | पलिक्नी स्त्री १२७० बाल गर्भवाळी गाय पर्वध पुं ७८६ परशु, कुहाडो पलिघ पुं ७८६ (शि. ६८) लोढाथी पर्षद् स्त्री ४८१ सभा
बंधायेली लाकडी, कडियाळी डांग
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________
-शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ पलित पुं न. ५७१ वृद्धावस्थाथी धोळा
थल वाळ
पल्यङ्क पुं ६८३ पलंग, खाटलो पल्यङ्क पुं ६७९ (शि. ५६ ) पलांठी
पल्ययन न. १२५२ पलाण पल्लव पुं न. ११२३ कुंपळ पल्लवक पुं ३३१ धूतारो, व्यभिचारी पल्ली स्त्री १२९८ गरोळी
पल्लुर न. १०७० (शे. १६२) धोळं पाणी, पल्वल पुं न. १०९५ नानुं सरोवर पव पुं १५२१ धान्य वगेरेनां फोतरां काढी राखवां ते
• १९५
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ पवित्र न. १२७२ ( शे. ११३) गायनुं छाण पशु पुं १२१६ पशु
पशु पुं १२७५ बकरी पशुक्रिया स्त्री ५३७ कामक्रीडा, मैथुन पशुधर्म पुं ५३६ ( शि. ४४) मैथुन,
कामक्रीडा
(पशुनाथ ) पुं १९९ शंकर पशुपति पुं १९९ शंकर पशुरज्जु स्त्री १२७४. एक दोरडे घणा पशु बंधाय ते पश्चात्ताप पुं १३७८ पश्चात्ताप, पस्तावो पश्चिम न. १४५९ छेल्लुं, पाछलुं पश्चिमा स्त्री १६७ पश्चिम दिशा पश्यतोहर पुं ३८२ सोनी
पवन न. १०१७ सूपडुं
पवन पुं ११०६ वायु, पवन
पवन न. १५२१ धान्यादिनां फोतरां काढी 'पष्ठौही' स्त्री १२६६ गर्भिणी गाय
राखवां ते
पस्त्य न. ९९१ घर
पवनवाहन पुं ११०० (शे. १७१) अग्नि 'पांशु' पुं ९७० धूळ पवनाशन पुं १३०२ सर्प, नाग पवनी स्त्री १०१६ (शि. ८९) सावरणी पवमान पुं ११०६ वायु, पवनपवि पुं १८० इन्द्रनुं वज्र पवि पुं ११०० (शे. १६९ ) अग्नि पवित्र न. ११९२ दर्भ, डाभ पवित्र पुं न. १४३५ पवित्र, शुद्ध पवित्र न. ८४५ (शि. ७३) जनोइ,
यज्ञोपवीत
पवित्र न. १०४० ( शे. १६०) तांबु
पांशुजालिक पुं २१९ (शे. ६५) विष्णु, कृष्ण पांसु पुं ९७० धूळ
पांसुचन्दन पुं २०० (शे. ४३ ) शंकर पांसुला स्त्री ५२८ असती, कुलय स्त्री पाक पुं १७४ इन्द्रनो शत्रु पाक पुं ३३८ बाळक (पाकद्विष्) पुं १७५ इन्द्र पाकपुटी स्त्री ९९९ कुंभारनो नीभाडो (पाकशासन) पुं १७५ इन्द्र पाकशुक्ला स्त्री १०३७ धोळी धातु, खडी
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १९६
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ पाकस्थान न. ९९८ रसोडु
पाणिज पुं ५९४ नख पाक्य न. ९४२ पकावेलु मीढुं | पाणिनि पुं ८५१ पाणिनि मुनि, पाक्य पुं ९४४ जवखार
(व्याकरणकार) पाचन पुं १३८८ खाटो रस
पाणिपीडन न. ५१७ विवाह . पाचनक पुं ९४४ टंकखार
पाणिमुक्त न. ७७४ हाथथी छोडी शकाय पाञ्चजन्य पुं २२२ विष्णुनो शंख .
तेवू शस्त्र पाञ्चालिका स्त्री १०१४ कठपुतळी पाणिवादक पुं.९२५ वाजींत्र साथे ताळीवडे पाञ्चाली स्त्री ७१० द्रौपदी.
ताल मेळवनार पाट् अ. १५३७ संबोधनार्थक अव्यय । पाण्डर पुं १३९३ सफेद वर्ण पाटक पुं ९६२ पाडो, गामनो अमुक भाग | पाण्डव पुं७१० (शे. १४०) युधिष्ठिर आदि पाटच्चर पुं ३८१ चोर
पांच पांडव पाटल पुं ११६८ डांगरनी एक जात - पाण्डवायन पुं २१७. विष्णु, कृष्ण पाटल पुं १३९५ गुलाबी रंग
पाण्डवायन पुं७१० (शे. १४०) पांच पांडवो पाटला स्त्री ११४४ कांकच
पाण्डवेय पुं ७१० (शे. १४०) पांच पांडवो पाटलि स्त्री ११४४ कांकच . पाण्डु पुं १३९३ सफेद पाटलिपुत्र न. ९७६ पटणा
(पाण्डुक) पुं १९३-९ पैकी बीजो निधि पाटित न. १४८८ फाडेलु, चीरेलुं . | पाण्डुकम्बलिन् पुं ७५४ सफेद कंबलथी पाठक पुं ७८ उपाध्याय
__ ढंकायेलो रथ पाठीन पुं १३४५ मगरमच्छ
पाण्डुभूम पुं ९५३ धोळी माटीवाळो देश पाणि पुं ६ (प.) धार्यवाचक शब्दथी | पाण्डुर न. ४६६ धोळो कोढ रोग
लगाडातो शब्द पाण्डुर पुं १३९३ श्वेत वर्ण पाणि पुं ५९१ हाथ
पाण्डुरपृष्ठ पुं ४३७ निर्गुणी पाणिगृहीती स्त्री ५१२ पत्नी, परणेली स्त्री | पातक पुं न. १३८० पाप, दुष्कृत्य पाणिग्रहण न. ५१८ विवाह ... पाताल पुं ४२ श्री अनंतनाथ भ. ना पाणिग्राह पुं ५१७ (शि. ४१) पति, वर . शासनदेव पाणिय पुं ९२५ वाजींत्र साथे ताळीवडे | पाताल न. १३६२ नागलोक
ताल मेळवनार | पाताल न. १०७० (शे. १६५) पाणी
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . १९७ .
HARISHAD
सांकळ
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ पातालौकस् पुं (ब.व.) २३८ असुर | पादत्राण न. ९१५ (शि. ८०) पगरखां, पातुक पुं ४४५ पडनार
. जोडां पात्र न. ३२७ नाटकमां पात्र पादपालिका स्त्री ६६६ (शे. १३६) झांझर, पात्र न. ८२८ यज्ञमां वपरातुं खुव चमस
कल्लु (पगे पहेरवान) . आदि पात्र
पादपाश पुं १२२९ हाथीना पगे बांधवानी पात्र त्रि. १०२६ वासण पात्र त्रि. १०७९ बने किनारानी | पादपाश पुं १२५१ दामण, घोडाना पगे वच्चेनो जलपट
बांधवानुं दोरडु पाथस् न. १०६९ पाणी
पादपीठ न. ७१८ पग मूकवानो बाजोठ पाथेय न. ४९३ भातुं
पादपीठी स्त्री ९१५ (शे. १५६) पगरखां पाद् पुं ६१६ (शे. ४८) पग
पादमूल न. ६१६ पगनी एडी पाद पुं १०० किरण
पादरक्षण न. ९१४ पगरखां पाद पुं ३३६ पूज्य वाचक नाम पछी | पादरथी स्त्री ९१५ (शे. १५५) पगरखां
लगाडातो शब्द | पादवल्मीक पुं न. ४६५ पगनो रोग, पाद पुं ६१६ पग ।
.
हाथीपगो पाद पुं १०३४ मुख्य पर्वतनी | पादवीथी स्त्री ९१५ (शे. १५६) पगरखां
नीचेना नाना पर्वतो. पादशीली स्त्री ६६६ (शे. १३६) झांझर, पाद पुं १४३४ चोथो भाग (पाद) पुं ११२१ वृक्ष मूळ पादस्फोट पुं ४६५ पगनो रोग, पगमां पादकटक पुं नः ६६५ झांझर, कल्लु
___थयेल फोडो पादकीलिका स्त्री ६६६ (शे. १३६) पगनी | पादान न. ६१७ पगनो आगलो भाग
___ अंगूठी / पादाङ्गद न. ६६५५ झांझर, कल्लु पादग्रहण न. ८४४ पगमां पडवू, (वंदन, | पादाङ्गुलीयक न. ६६६ (शे. १३६) नमस्कार)
पगनी अंगूठी पादचारिन् पुं ४९८ पगे चालनार, पाळो | पादाजि पुं ४९८ पगे चालनार, पाळो पादजगु पुं ९१५ (शे. १५५) पगरखां, | पादात पुं ४९८ (शे. १०८) पगे चालनार, जोडां ।
. पाळो
कल्लु
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . १९८ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द/लिंग / श्लोक / अर्थ पादातिक पुं ४९८ पगे चालनार, पाळो पापर्द्धि स्त्री ९२७ शिकार पादावर्त पुं १०९३ रेंट, अरघट्ट पाप्मन् पुं १३८० पाप, दुष्कृत्य पादुका स्त्री ९१४ पगरखां, जोडां पामन् स्त्री ४६४ खरज, खरजर्बु पादुकाकृत् पुं ९१४ मोची चमार पामन पुं ४६० खरजवाना रोगवाळो पादू स्त्री ९१४ पगरखां, जोडा पामर पुं ४६० (शि. ३३) खरजवाना पाद्य न. ५०० पग धोवानुं पाणी .
. रोगवाळो पान न. ३९४ पिपासा, तरस • पामर पुं ९३२ पामर, नीच, असंस्कारी पान न. ७३८ मदिरा पान
(पामा) स्त्री ४६४ खरजर्बु (७ व्यसनमान एक) । पामारि पुं १०५७ गंधक पान न. १०८९ पाणीनी नीक (पायतिथ्या) स्त्री ६५५ माथे सेंथा उपर पान पुं १३६८ निःश्वास, बहारनो श्वास
राखवानु घरेणुं पानगोष्ठिका स्त्री ९०७ दारु पीवा बेठेली | पायस पुं ४०६ दूधपाक, खीर
मंडळी
प्रायस पुं ६४८ गूगळनो धूप पानभाजन न. १०२४ प्यालो, पायिन् पुं ७ (प.) भोज्य वाचकथी पाणी पीवानुं पात्र
लगाडातो शब्द पानमदस्थान न. ९०६ दारुचें पीढुं | पायु पुं ६१२ गुदा पानवणिज् पुं ९०१ कलाल, पाय्य न. ८८३ पाय्य आदि त्रण प्रकारना मदिरा वेचनार
__ मान माप छे पानीय न. १०६९ पाणी
पार पुं न. १०७९ सामेनो किनारो पानीयनकुल १३५० जलनो नोळियो, पारगत पुं २४ अर्हन, जिन
जलनो बिलाडो पारत पुं न. १०५० पारो पानीयशाला स्त्री १००१ परब | पारद पुं न. १०५० पारो पान्थ पुं ४९३ मुसाफर
पारम्पर्य न. ८० संप्रदाय (पान्थसार्थ )पुं१४१२ प्रवासीओनो समुदाय | पारशव पुं ८९६ निषाद, ब्राह्मण पुरुष अने पाप पुं ३७६ क्रूर, पापी
_ शूद्र स्त्रीथी उत्पन्न थयेल पाप न. १३८० पाप, दुष्कृत्य | पारशव पुं न १०३७ लो, पाप न. १४४३ अधम, हलकुं | पारचय पुं ७७० कुहाडीवाळो
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________
पुडलो
' शब्दमाला • १९९ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ पारश्चधिक पुं ७७०. कुहाडीवाळो पारियात्रिक पुं १०३१ कुलाचल पर्वत पारसीक पुं १२३५ पारस-इरान देशनो घोडो | पारियानिक पुं ७५२ मुसाफरीनो रथ पारौणेय पुं ५४७ परस्त्रीनो पुत्र पारिरक्षक पुं ८१० संन्यास आश्रम पारापत पुं १३३९ कबूतर
पारिशोल पुं ३९८ (शे. ९६) मालपूडा, पारायण न. ८३९ ग्रंथनी आदिथी अन्त
_ सुधी आवृत्ति करवी ते (पारिषद) पुं २०१ शंकरनो गण पारावत पुं १३३९ (शि. १२१) कबूतर | पारिषद्य पुं ४८० (शि. १५) सभाजन पारावार पुं १०७३ समुद्र
पारिहार्य पुं ६६३ कडु, वलय, बंगडी पाराशरिन् पुं ८१० संन्यास आश्रम पारी स्त्री १०२४ घ्यालो पाराशर्य पुं.८४७ व्यास ऋषि पारीन्द्र पुं १३०५ अजगर पारिकर्मिक पुं ७२६ (शे. १४२) नाना | पारीन्द्र पुं १२८५ (शि. ११४) सिंह
उपकरणोनो अधिकारी | पार्थ पुं ७०८ अर्जुन पारिकाङ्क्षिन् पुं ८१० संन्यास आश्रम | पार्थिव पुं ६९० राजा पारिजात १७९ इन्द्रनुं वृक्ष, (कल्पवृक्ष) (पार्वतिक) न. १४१८ पर्वतोनो समूह 'पारिजातक' पुं ११४१ कल्पवृक्ष, .. | पार्वती स्त्री. २०३ पार्वती.
मीठो लीमडो, | पार्वती स्त्री १०५५ फटकडी, सौराष्ट्र देशनी पारितथ्या स्त्री ६५५ माथे सेंथा उपर . ।
माटी : राखवानुं घरेणुं | (पार्वतीनन्दन) पुं २०८ कार्तिकेय पारिन्द्र पुं १२८४ सिंह . पार्श्व पुं २८ २३मां तीर्थंकर पार्श्वनाथ पारिपन्थिक पुं ३८१ चोर
भगवान पारिपार्थिक पुं ३३० पडखे रहेनार पार्श्व पुं ४३ श्री पार्श्वनाथ भ.ना शासनदेव पारिप्लव न. १४५५ चल, अस्थिर, अनित्य | पार्श्व पुं न. ५८९ कांखनी नीचेनो भाग, (पारिभद्र) न. १२०० अग्रबीज वनस्पति
पडद्म पारिभद्रक पुं ११४१ कल्पवृक्ष, मीठो पार्श्व न. १४२० कुहाडीनो समूह
लींबडो . पार्श्व न. १४५० निकट, पासे पारिमित पुं ४७५ (शेः १०७) सत्कारपूर्वक | पार्श्वक पुं ४७५ लांच लेनार, अलंकृत कन्या आपनार |
दलाली करनार
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २००
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ पार्श्वस्थ पुं ३३० पडखे रहेनार | पाश पुं ९३१ पाशा, मृगादि बांधवा माटेनी पाश्वोदरप्रिय पुं १३५२ करचलो |
गांठ पार्षद पुं २०१ शंकरनो गण | पाशक पुं ४८६ जुगार रमवाना पासा, बाजी पार्षद्य पुं ४८० सभाजन
लगाडेल रकम पाणिं स्त्री ६१६ चूंटीनी नीचेनो भाग (पाशपाणि) पुं १८८ वरुण देवता, पाणिंग्राह पुं ७३२ बीजा राजाने जीतवाने
जलदेवता गयेलो जाणी तेनुं राज्य लेनार राजा | पाशयन्त्र न. ९३२ (शि. ८२) पशु पक्षी पाल पुं ४ (प.) स्वामिवाचक शब्द
वगेरेने पकडवानो फांसो बनावनार शब्द | पाशिन् पुं १८८ वरुण देवता पाल ६८३ धुंकवा- पात्र, पिकदानी
| पाशुषाल्य न. ८६४ पशु द्वारा आजीविका पालक पुं १२३३ (शे. १७८) घोडो
चलाववी पालकाप्य पुं ८५३ पालकाप्य मुनि | पाशुपाल्य न. ८८८ पशु पालननो व्यवसाय पालक्या पुं ११८६ पालखानी भाजी | पश्चात्य न. १४५९ छेल्लु, पाछखें पालाश पुं ८१५ व्रतमा रखातो खाखरानो | पाश्या स्त्री १४२१ जाळोनो समूह
दंड . पाषाण पुं १०३५ पत्थर पालाश पुं १३९५ लीलो वर्ण, मिश्रित वर्ण | पाषाणदारक पुं ९१९ पत्थर तोडनार पालि स्त्री ५७४ काननी वेल, . | पिक पुं १३२१ कोयल
काननो अग्र भाग | पिकबान्धव पुं १५६ (शे. २५) वसन्त पालि स्त्री ९६५ पाळ, बंध, पुल, सेतु . ऋतु, चैत्र वैशाख मास पालि स्त्री ५३१ (शे. ११३) दाढी मूछवाळी | पिक पुं १२२० (शि. १०७) स्त्री
२० वर्षनो हाथी (पालि) पुं १०१३ खूणो
पिङ्ग पुं १३९७ लालमिश्रित पीळो वर्ण पाली स्त्री १०१३ खूणो
पिङ्ग पुं १२८३ (शे. १८३) पाडो पाली स्त्री ९६५ सेतु, पुल
| पिङ्गकपिशा स्त्री १२०७ घीमेल पावक पुं १०९८ अग्नि
पिङ्चक्षुष पुं १३५२ करचलो पावन पुं १४३५ पवित्र
पिङ्गजट पुं १९९ शंकर पावन पुं १०७० (शे. १६५) पाणी । पिङ्गल पुं ११९९ एक प्रकार- स्थावर विष
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________
HERE
.शब्दमाला . २०१ .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ - शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ पिङ्गल पुं १३०२ नोळियो | पिञ्जूष पुं ६३२ काननो मेल । पिङ्गल पुं १३९६ लाल मिश्रित पीळो वर्ण | पिट पुं न. १०१७ टोपलो, करंडियो पिङ्गल पुं १०३ माठर वि. सूर्यना सेवक देव | पिटक त्रि ४६६ विस्फोटक, फोल्लो पिङ्गल पुं १९३ लोकोत्तर नव निधि पैकी | पिटक पुं १०१७ (शि. ८९) टोपलो, त्रीजो निधि
करंडियो (पिङ्गलज) पुं १०३ माठर वि. सूर्यना | पिठर न. १०१९ थाळी, तपेली
सेवक देव पिण्ड पुं स्त्री ४२५ कोळीओ पिङ्गेक्षण पुं १९९ शंकर
पिण्ड पुं न. ५६४ शरीर पिचण्ड पुं ६०४ पेट
पिण्ड न. १०३७ लोढुं पिचण्डिका स्त्री ६१५ पीडी पिण्ड पुं १०६३ हीराबोळ पिचण्डिल पुं ४५० मोटा पेटवाळो पिण्डक पुं ६४८ धूप, लोबान, शेलारस पिचव्य पुं ११३९ कपासनो छोड़ पिण्डदान न. ८२२ पितृयज्ञ पिचु पुं ११३९ कपास, कपासीआ विनानो रु. | पिण्डिका स्त्री ६१५ पीडी पिचुमन्द पुं ११३९ लींबडो
पिण्डिका स्त्री ७५६ पैडांनो मध्यभाग, 'पिचुमर्द' पुं ११३९ लींबडो
धरीवाळो भाग पिचुल पुं. ११३९ हिज्जल वृक्ष पिण्डिशूर पुं ४७७ घरमां शूरो पिच्चट न. १०४२ कलई, सीसुं | पिण्डोलि स्त्री ४१७ ऐंटुं पिच्छ न. १३१७ पांख ।
पिण्याक.पुं न ९१७ खोळ, तेल काढतां पिछ न. १३२० मोरनुं पीछु
वधेलो कचरो पिच्छिल न. ८९८ अत्यंत चीकj, पितामह पुं २११ ब्रह्मा
तर सहित दहीं- बनावेलुं भोजन, मठो | पितामह पुं ५५७ पिताना पिता, दादा पिञ्छ न. १३१८ (शि. ११७) पक्षीनी पांख | पितृ पुं ५५६ पिता . पिज पुं ३७२ हिंसा.. . . | पितृ (ब.व.) ५५१ पिताना वंशमां ऊत्पन्न पिञ्जन न. ८१२ पीजवान यंत्र, पीजवू
____थयेल, पितृओ पिज्जर न. १०५८ हरताल
पितृ (द्वि.व.) पुं ५६० माता-पिता बन्ने पिञ्जर पुं १३९६ लालमिश्रित पीळो वर्ण | पितृगणा स्त्री २०५ (शे. ५४) पार्वती पिज्जल पुं ३६६ अति व्याकुल | पितृगृह न. ९८९ स्मशान
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________
ELESHEETAL
। अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २०२ । । शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ पितृतर्पण न. ३७५ श्राद्धादि
पिपासु पुं ३९३ पाणी पीवानी इच्छावाळो पितृपति पु १८४ यमराजा
पिपीलक पुं १२०६ मंकोडो, मोटी कीडी (पितृप्रसू) स्त्री १४० संध्याकाळ पिपीलिका स्त्री १२०७ कीडी पितृयज्ञ पुं ८२१ तर्पण
| पिप्पल पुं ६०३ (शे. १२६) स्तननो पितृवन न. ९८९ स्मशान
- अग्र भाग पितृव्य पुं ५५२ काका
पिप्पल पुं स्त्री ११३१ पीपळो । पितृसू पुं १४० सन्धाकाळ . पिप्पल न. १०७० (शे: १६५) प्राणी पित्त न. ४६२ पित्त, शरीरमा रहेल त्रण धातु | पिप्पलक न. ९११ सोयनो दोरो पैकीनी एक
'पिप्पलि' पुं ४२१ पीपर .. पित्तला पुं स्त्री न. १०४७ पित्तळ पिप्पली स्त्री ४२१ पीपर पित्र्य न. ८४० तर्जनी अने अंगूठाना मूळ | पिप्पिका स्त्री ६३२ दांतनो मेल रूप तीर्थ
पिप्लु पुं ६१८ तल .. पित्र्य पुं ५५१ मोटो भाई.
(शरीरमा रहेलु काळु चिह्न) पित्र्या स्त्री १११ मघा नक्षत्र पियाल पुं ११४२ चारोली- झाड पित्सत् पुं १३१७ पक्षी
| पिल्ल न. पुं ४६१ चीपडावाळी आंखवाळी, पिधान न. १०२६ ढांकj
चीपडावाळी आंख पिधानन. १४७७ अन्तर्धान, ढांकण, आच्छादन पिशङ्ग पुं १३९६ लालमिश्रित पीळो वर्ण पिनद्ध पुं ७६५ कंचुक धारण करेलो। | पिशाच पुं ९१ व्यंतर देव पिनाक पुं न. २०१ शंकरखें धनुष्य | पिशाचकिन् पुं १८९ कुबेर पिनाकपाणि पुं ७ (प.) शंकर पिशित न. ६२३ मांस पिनाकपाणि पुं १९९ शंकर । | पिशिताशिन् पुं ४२९ मांस खानार पिनाकभर्तृ पुं ७ (प.) शंकर पिशुन पुं ३८० दुर्जन, चाडीओ पिनाकभृत् पुं १९९ शंकर
पिशुन पुं ८४९ नारद ऋषि (पिनाकमालिन्) पुं ७ (प.) शंकर | पिशुन पुं ६४५ (शि. ५१) केशर (पिनाकशालिन्) पुं ७ (प.) शंकर . पिष्टक पुं न. ३९८ मालपूडा, पुडलो पिपासा स्त्री ३९४ तरस
"पिष्टप' पुं न. १३६५ लोक पिपासित पुं ३९३ (शि. २७) तरस्यो । पिष्टपूर पुं ४०० घेबर
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________
‘शब्दमाला • २०३ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ पिष्टवत्ति स्त्री ४०० पापड, सेव पीता स्त्री ४१८ हळदर पिष्टात पुं६३७ अबील, सुगंधी चूर्ण | पीताब्धि पुं १२२ अगस्त्य ऋषि पिहित न. १४७६ ढंकायेलं, आच्छादित | पीताम्बर पुं २१६ विष्णु, कृष्ण पाठ न. स्त्री ६८४ आसन
पीत पुं९८ (शे. ९) सूर्य । पीठ न. ८१६ तपस्वीनुं दर्भासन . | पीतु पुं १०५ (शे. १३) चन्द्र पीठभू स्त्री ९८० कोटनी मूळ भूमि पीथ पुं ९८ (शे. १०) सूर्य पीठमर्द पुं ३३० नृत्यनो उपाध्याय | पीथ पुं ११०० (शे. १७१) अग्नि पीठसपिन् पुं ४५२ (शे. १०५) पांगळो पीडन न. ८०० पीडq .. पीनस पुं ४६८ सळेखम, नाकनो रोग पीडन न. ५१८ (शे. १११) हस्त मेलाप, | पीनोध्नी स्त्री १२६९ पुष्ट आंचळवाळी गाय
करपीडन पीयूष न. ८९ अमृत पीडा स्त्री १३७१ दुःख, पीडा पीयूष न. ४०५ (शि. २८) नवी प्रसवेली पीत पुं १३९४ पीळो वर्ण
. . गाय, दूध, नवं दूध पीतकाबेर न. ६४५ (शे. १३३) केशर | पीलक पुं १२०६ मंकोडो, मोटी कीडी पीततण्डुला स्त्री ११७६ कांग, पीळा चोखा | पीलु पुं ११४२ पीलुन झाड पीतदुग्धा स्त्री १२७० गीरवे मूकेली गाय | पीलु पुं १२१७ हाथी पीतन न. ६४५ केशर
| पीलुपी स्त्री. १२८५ टौंडोळां, पीतन न. १०५९ हरताल
. . गीलोडांनो वेलो 'पीतन' पुं ११५२ जंगली आंबो पीवन् पुं ४४८ स्थूल, जाडु पीतनील पुं १३९४ लीलो पीळो | पीवर पुं ४४८ स्थूल, जाडु मिश्रित वर्ण
पीवरस्तनी स्त्री १२६९ पुष्ट पीतपादा स्त्री १३३६ मेना
__ आंचळवाळी गाय पीतरक्त पुं १३९६ लाल मिश्रित पीळो वर्ण | पुंश्चली स्त्री ५२८ असती, कुलटा स्त्री पीतल पुं १३९४ पीळो वर्ण | पुंचिह्न न. ६१० लिंग, पुरुष, चिह्न पीतलोह न. १०४८ पीतळ . ... | पुंस् पुं ३३७ पुरुष, मनुष्य 'पीतसारक' पुं ११४४ जीवक, असन वृक्ष | पुंसवन न. ४०४ ताजु, तरत दोहेलुं दूध पीतसाल पुं ११४४ असन वृक्ष, जीवक | पुंस्त्व न. ६२९ शुक्र, वीर्य
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________
Hill
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २०४ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ पुक्कस पुं ९३३ (शि. ८२) चांडाल | पुण्यभू स्त्री ९४८ तीर्थंकर, चक्रवर्ती, पुख पुं न. ७८१ बाण- मूळ
- वासुदेव वगेरेनी भूमि, आर्यावर्त पुङ्गव पुं १४४० आ शब्द जोडवाथी | पुण्यवत् पुं ४८९ पुण्यशाळी
प्रशंसावाचक शब्द बने छे | पुण्यश्लोक पुं २१९ (शे. ६४) विष्णु, पुच्छ पुं न. १२४४ पूंछडुं
.... कृष्ण पुञ्ज पुं १४११ समूह
| पुत (द्वि.व.) पुं न. ६०९ कुला, धगडा पुट पुं १०१५ (शि. ८८) दाबडी, डबली | पुतारिका स्त्री ६०६ (शे. १२७) नाभि, डूंटी पुटक न. ६४३ (शे. १३२) जायफळ | पुत्तिका स्त्री १२१४ बगतरां पुटकिनी स्त्री ११६० कमळनो वेलो । | पुर्व पुं ५४२ पुत्र . . पुटभेद पुं १०८८ नदीनो वळांक, जळy | पुत्र (द्वि.व.) ' ५६० दीकरो, दीकरी बन्ने
चक्राकारे फरवू, वमळ | पुत्रपुत्र पुं ५४४ पौत्र, पुत्रनो पुत्र पुटभेदन न. ९७१ नगर ' | पुत्रिका स्त्री १०१४ कठपूतळी । (पुटभेदन) न. ९७२ ५० गामोमां श्रेष्ठ | पुत्री स्त्री २०५ (शे. ६१) पार्वती पुण्डरीक पुं १७० आग्नेयी दिशानो दिग्गज | पुत्री स्त्री ५४२ पुत्री (हाथी)
पुद्गल पुं ५६४ शरीर पुण्डरीक न. ११६२ श्वेत कमळ पुनर् अ. १५४२ (शे. २०१) फरीथी पुण्डरीक पुं १२८५ वाघ
(अवधारणवाचक) पुण्डरीकाक्ष पुं २१७ विष्णु, कृष्ण | पुनःपुनर् अ. १५३१ वारंवार पुण्ड पुं ६५३ तिलक, चांदलो, टीलं | पुनर्नव पुं ५९४ नख पुण्ड्र पुं ११९४ शेरडीनो एक प्रकार | 'पुण्ड्रक' पुं ११४७ माधवीलता पुनर्भू स्त्री ५२५ फरीथी परणेली स्त्री (पुण्ड्रक) पुं ११९४ शेरडीनो एक प्रकार | पुनर्वसु (द्वि.व.) पुं ११० पुनर्वसु नक्षत्र पुण्य न. १३७९ सुकृत
पुनर्वसु पुं २१६ विष्णु, कृष्ण पुण्य न. १४३५ पवित्र, निष्पाप पुनर्वसु पुं ८५२ कात्यायन पुण्यक न. ८४३ नियम, व्रत | पुन्नाग पुं ११३४ ते नामे एक फूल झाड पुण्यजन पुं १८७ राक्षस
पुर् स्त्री ९७१ नगर पुण्यजन पुं १९४ यक्ष
| पुर न. ५६४ शरीर
नख
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________
'शब्दमाला . २०५ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ पुर न. १००३ वेश्याओने रहेवानुं स्थान
पुरा अ. १५३५ पूर्वे, पहेला 'पुर' पुं ११४२ गूगनुं झाड पुराण न. २५२ सर्गादि पुरःसर पुं ४९८ अग्रेसर, नायक
पांच लक्षणवाळु काव्य (पुरकेतु) पुं ११ (प.) शिव । पुराण न. २५३ १४ विद्यापैकी १४मी विद्या (पुरघातिन्) पुं १० (प.) शिव पुराण न. १४४९ पुरातन, जूनुं (पुरजयिन्) पुं ११ (प.) शिव पुराणग पुं २१२ ब्रह्मा (पुरजित्) पुं ११ (प.) शिव पुराणपुरुष पुं २१४ विष्णु, कृष्ण (पुरतस्) अ. १५२९ आगळ
पुराणान्त पुं १८५ (शे. ३७) यमराजा (पुरदमन) पुं ११ (प.) शिव
पुरातन न. १४४८ पुरातन, जूनुं (पुरदर्पच्छिद् ) ११ (प.) शिव पुराध्यक्ष पुं ७२६ (शे. १४२) कोटवाळ, (पुरदारिन्) पुं ११ (प.) शिव
. नगरनो अधिकारी (पुरद्रुह्) पुं १० (प.) शिव । (पुरान्तक) पुं. ११ (प.) शिव (पुरद्धेषिन्) पुं १० (प.) शिव (पुरान्तकारिन्) पुं ११ (प.) शिव (पुरध्वंसिन्) पुं १० (प.) शिव (पुरारि) पुं १० (प.) शिव (पुरनिहन्त) पुं ११ (प.) शिव . पुरावृत्त न. २५९ इतिहास, पूर्व- चरित्र पुरन्दर पुं १७१ इन्द्र
पुरासुहृद् पुं २०० शंकर, महादेव पुरन्ध्री स्त्री ५१३ पुत्र, नोकर वगेरे (पुरि) त्रि. ९७१ नगर
. : कुटुंबवाळी स्त्री पुरी त्रि. १७१ नगरी (पुरभिद्) पुं १० (प.) शिव
पुरीतत् न. ६०५ आंतरडुं (पुरमथन) पुं ११ (प.) शिव पुरीष न. ६३४ विष्टा, मळ पुरला स्त्री २०५ (शि. २९) पार्वती पुरु न. १४२६ बहु, घj (पुरशासन) पुं १० (प.) शिव पुरुष पुं ३३७ मनुष्य . पुरस् अ. १५२९ आगळ
पुरुष पुं १३६६ आत्मा, जीव पुरसूदन पुं ११ (प.) शिव
पुरुष पुं २१३ (शे. ६४) ब्रह्मा पुरस्तात् अ. १५२९ आगळ .. पुरुष पुं २१९ (शे. ६९) विष्णु, कृष्ण 'पुरह' न. १४२६ घणुं
(पुरुषकुञ्जर) पुं १४४१ उत्तम पुरुष पुरहन् पुं ११ (प.) शिव ... I (पुरुषदन) त्रि. ६०१ पुरुष प्रमाण
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ ( पुरुषद्वयस ) त्रि. ६०१ पुरुष प्रमाण पुरुषपुङ्गव पुं १४४१ उत्तम पुरुष पुरुषपुण्डरीक पुं ६९६ छट्टा वासुदेव . ( पुरुषमात्र ) त्रि. ६०१ पुरुष प्रमाण पुरुषर्षभ पुं १४४१ उत्तम पुरुष पुरुषव्याघ्र पुं १४४१ उत्तम पुरुष पुरुषव्याघ्र पुं १३३५ ( शे. १९५१) गीध ( पुरुषशार्दूल) पुं १४४१ उत्तम पुरुष पुरुषसिंह पुं १४४१ उत्तम पुरुष पुरुषसिंह पुं ६९६ पांचमा वासुदेव पुरुषास्थिमालिन् पुं १९७ शंकर पुरुषोत्तम पुं २५ तीर्थंकर, अरिहंत, जिनेश्वर
पुरुषोत्तम पुं २१४ विष्णु, कृष्ण पुरुषोत्तम ६९५ चोथा वासुदेव पुरुह न. १४२६ बहु, घंणुं 'पुरुहू' पुं १४२६ घणुं पुरुहूत पुं १७१ इन्द्र पुरुरवस् पुं ७०१ पुरूवा राजा, उर्वशीनो पति
पुरोग पुं ४९८ अग्रेसर नायक पुरोग त्रि. १४३८ मुख्य, प्रधान पुरोगम पुं ४९८ अग्रेसर, नायक, आगळ
चालनार
पुरोगामिन् पुं ४९८ आगळ चालनार पुरोगामिन् पुं १२८० (शे. १८३ ) कूतरो पुरोधस् पुं ७२० पुरोहित
२०६
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ पुरोभागिन् पुं ३८० दोषग्राही पुरोहित पुं ७२० पुरोहित, गोर पुलक पुं न. ३०५ रोमांच : पुलक पुं १२०२ शरीरनी अंदर अने बहार थनारा नाना कीडा
( पुलस्त्य) पुं १२४ पुलस्त्य ऋषि, सप्तर्षि पैकी एक
( पुलह) पुं १२४ पुलह ऋषि पुलाकिन् पुं १११४ वृक्ष, झाड पुलिन पुं न. १०७८ पाणी ऊतरी गया पछी कोरी पडेली जमीन
पुलिन्द पुं ९३४ म्लेच्छ जाति, भ पुलोमन् पुं १७४ इन्द्रनो शत्रु ( पुलोमिद्विष्) पुं १७५ इन्द्र पुष्कर न. १६३ आकाश
पुष्कर न. १०६९ पाणी
पुष्कर न. ११६१ कमळ पुष्कर न. १२२४ सूंढनो अग्रभाग पुष्कर पुं ९८ (शे. ९) सूर्य पुष्कराख्य पुं १३२८ सारस पक्षी पुष्करिणी स्त्री १०९४ खोदेली तळावडी पुष्करिन् पुं १२१८ ( शे. १७५) हाथी पुष्कल न. १४२५ घणुं पुष्कल त्रि. १४३९ श्रेष्ठ
(पुष्कस) पुं ९३३ चांडाल पुष्टिवर्द्धन पुं १३२५ (शे. १९२) कूकडो पुष्प न. ५३६ स्त्रीरज
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________
.शब्दमाला . २०७ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ · शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ पुष्प पुं न. ११२५ फूल
पुष्पलक पुं १२७४ गायने बांधवानो खीलो पुष्प न. ११८४ केरडाना फूल (शाक) पुष्पलावी स्त्री ९०० फूल एकठा करनारी पुष्प न. १२१३ फूल, भमरानुं भोज्य
मालण पुष्पक न. १९० कुबेरनु विमान | (पुष्पलिह्) पुं १२१३ भमरो पुष्पकरण्डिनी स्त्री ९७६ उज्जयिनी नगरी | पुष्पवत् (द्वि.व.) पुं १२४ सूर्य चन्द्रनुं भेगुं पुष्पकाल पुं १५६ वसन्त ऋतु, चैत्र अने
नाम वैशाख मास
पुष्पवती स्त्री ५३५ ऋतुवाळी स्त्री पुष्पकासीस न. १०५७ हीराकसी पुष्पवाटी त्रि. १११३ बगीचो, घरनी पासेनी पुष्पकेतन पुं २२८ कामदेव
वाडी (प्रधान आदिनी) पुष्पकेतु न. १०५४ कुसुमांजन, फूलमांथी | पुष्पस पुं ६०५ फेफसां
बनावेल अंजन पुष्पसाधारण पुं १५६ (शे. २५) वसन्त (पुष्पचाप) पुं २२८ कामदेव (पुष्पचूलिका) स्त्री २४५ ११९ उपांगसूत्र | पुष्पहास पुं २१९ (शे. ७२) विष्णु, कृष्ण पुष्पद पुं १११४ वृक्ष
पुष्पहीना स्त्री ५२५ ऋतु विनानी स्त्री पुष्पदन्त पुं २९ ९मा तीर्थंकर श्री . । पुष्पाजीव पुं ९०० माळी
विधिनाथनुं बीजं नाम । पुष्पाञ्जन न. १०५४ कुसुमांजन पुष्पदन्त (द्वि.व.) पुं १२४ चंद्र अने सूर्य- (पुष्पास्त्र) पुं २२८ कामदेव . भेगुं नाम
पुष्पिका स्त्री ६३४ लिंगनो मेल पुष्पदन्त पुं १७० वायव्य दिशाना दिग्गज | (पुष्पिका) स्त्री २४५ १०९ उपांगसूत्र पुष्पदामन् न. ६५१ पुष्पमाळा पुष्पिता स्त्री ५३५ (शि. ४३) रजस्वला स्त्री (पुष्पध्वज) पुं २२८. कामदेव (पुष्पेषु) पुं २२८ कामदेव (पुष्पन्धय) पुं. १२१३ भमरो पुष्य पुं १११ पुष्यनक्षत्र 'पुष्पफल' पुं ११५१ कोठ
पुस्त पुं न. ९२२ माटी वगेरेनी पूतळी पुष्परजस् न. ६४५ (शे. १३३) केशर
- अने रमकडां बनाववा ते पुष्परथ पुं ७५२ क्रीडा-यात्रामहोत्सव पूग पुं ११५४ सोपारी, झाड
- निमित्तनो रथ - पूजा श्री ४४७ पूजा करवी 'पुष्परस' पुं ११२७ मध
| पूजित पुं ४४६ पूजायेलो, पूज्य
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________
। अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २०८ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ पूजित ' ८९ (शे. ४) देव पूर्णिमा स्त्री १४९ पूनम पूज्य पुं ३३६ पूजा करवा योग्य | पूर्णिमारात्रि स्त्री १४३ पूनमनी रात पूत न. ११८३ छोडा विनानुं अनाज पूर्त पुं न. ८३४ वाव, कूवा, तळाव वगेरे पूत न. १४३५ पवित्र, शुद्ध
पुण्यकर्म पूतना स्त्री २१९ विष्णुनो शत्रु | पूर न. ९८१ नगरनो दरवाजो 'पूतना' स्त्री ११४६ हरडे
| पूर्व न. २४६ पूर्व (१४. पूर्व) (पूतनादूषण) पुं २२१ विष्णु, कृष्ण । पूर्व न. १४५९ प्रथम, पहेलुं पूतार्चिष् स्त्री १४३ रात्रि । | पूर्वगङ्गा स्त्री १०८३ नर्मदा नदी (पूतिगन्धि) पुं १३९१ दुर्गन्ध | पूर्वगत न. २४६ १२मा दृष्टिवाद अंगनो पूतिगन्धिक पुं १३९१ दुर्गन्ध . ... . ४थो भेद । पूप पुं ३९८ मालपूडा
पूर्वज पुं ५५१ मोटो भाई पूपली स्त्री ३९९ पूरी
पूर्वदिक्पति पुं १७३ इन्द्र पूपिका स्त्री ३९८ पूरी
(पूर्वदिगीश) पुं १७३ इन्द्र पूय पुं न. ६२४ दुर्गंधवाळु मांस पूर्वदेव पुं २३८ असुर पूर पुं १०८७ नदी वगेरेमा आवतुं पाणीनुं | पूर्वफल्गुनी स्त्री १११ पूर्वफल्गुनी नक्षत्र
पूर्वभद्रपदा स्त्री ११५ पूर्व भाद्रपद नक्षत्र पूरित न. १४७३ पूर्ण, भरेलु पूर्वरङ्ग पुं २८२ नाटकनो प्रारंभ पूरुष पुं ३३७ मनुष्य
पूर्वो स्त्री १६७ पूर्व दिशा पूर्ण न. १४७३ पूर्ण, भरेलु
पूर्वाद्रि पुं १०२७ उदयाचल पूर्ण न. १४३३ समस्त
पूर्वानुयोग पुं २४६ १२मा दृष्टिवाद अंगनो पूर्णकलश पुं ५१८ (शे. ११०) विवाहमां
एक (त्रीजो) भेद मांगलिक दिने कळश भरीने कराती शुभक्रिया | पूर्वाषाढा स्त्री ११३ पूर्वाषाढा नक्षत्र पूर्णकुम्भ पुं ७१८ पाणीथी भरेलो कळश | पूर्वेतरा स्त्री १६७ (शे. ३०) पश्चिम दिशा पूर्णपात्र न. ६७७ उत्सवोमां जे वस्त्र माळा | पूर्वेघुस् अ. १५४२ (शे. २०३) पूर्व दिवसे
आदि मित्रो वडे खेंचीने लेवाय ते । (पूर्वेधुस्) अ. १३९ प्रातःकाळ पूर्णानक न. ६७७ उत्सवोमां जे वस्त्र माळा | पूलिका स्त्री ३९८ पूरी
आदि मित्रो वडे खेंचीने लेवाय ते | ( पूषदन्तहर) पुं २०० शंकर
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला . २०९
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ पूषन् पुं. ९५ सूर्य .
पृश्नि पुं स्त्री ९९ किरण पूषासुहृद् पुं २०० शंकर
पृश्नि पुं ४५३ नाना शरीरवाळो पृक्थ न. १९२ धन
पृश्निगर्भ पुं २०७ (शे. ६२) गणेश, पृच्छा स्त्री २६३ प्रश्न
विनायक पृतना स्त्री ७४५ सेना, लश्कर पृश्निगर्भ पुं २१९ (शे. ६७) विष्णु, पृतना स्त्री ७४८ वाहिनीथी त्रण गणी सेना
नारायण पृतनाषाह पुं १७४ इन्द्र
पृश्निशृङ्ग पुं २१७ विष्णु, नारायण पृथक् अ. १५२७ विना, सिवाय पृश्निशृङ्ग पुं २०७ (शे. ६२) गणेश, पृथगात्मता स्त्री ७९ विवेक, जड अने
विनायक चेतन, भेद-ज्ञान | पृषत् न. १०८९ जळबिंदु पृथगात्मिका स्त्री १५१५ भिन्न भिन्न स्वरूप | पृषत पुं १०८९ जळबिंदु पृथग्जन पुं ९३२ पामर, नीच, असंस्कारी | पृषत् पुं १२९४ हरणनो एक प्रकार पृथग्रूपत्रि. १४६९ (शि. १३१) घणा प्रकारचें | पृषत्क पुं ७७८ बाण पृथग्विघ त्रि. १४६९ घणां प्रकार- पृषदश्व पुं ११०७ पवन, वायु पृथिवी स्त्री ९३५ पृथ्वी
पृषदाज्य न. ८३२ दहींथी मिश्रित घी पृथिवीशक्र पुं ६८९ राजा
पृषातक पुं ८३२ दहींथी मिश्रित घी पृथु पुं ७०० पृथुराजा ।
पृष्ठ न. ६०१ पीठ, वांसो पृथु न. १४३० विशाळ, मोटुं | पृष्ठ पुं ११०० (शे. १७०) अग्नि पृथु पुं ११०० (शे. १६९) अग्नि पृष्ठग्रन्थि पुं ४६६ खुंध, पीठमां थयेली गांठ पृथुक पुं ३३८ बाळक
| पृष्ठमांसादन न. २६८ परोक्षमा कोइना पृथुक पुं ४०१ पौआ.
दोषो कहेवा ते पृथुरोमन् पुं १३४३ माछखें, मच्छ | पृष्ठवंश पुं ६०१ पीठ- हाडकुं, पांसळी पृथुल न. १४३० विशाळ, मोटुं | पृष्ठवाह्य पुं १२६३ पीठ उपर भार उपाडनार पृथ्वी स्त्री ३९७मा सुविधिनाथ भगवाननी माता
बळद पृथ्वी स्त्री ९३५ -पृथ्वी, भूमि | पृष्ठशङ्ग पुं १२७८ जंगली बकरो . पृदाकु पुं १३०३ साप, नाग
पृष्ठ्य पुं १२६३ पीठ उपर भार उपाडनार पृदाकु पुं.११०० (शे. १७०) अग्नि ।
बळद
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________
NRINEER
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • २१० शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ पृष्णि पुं ९९ (शि. ८) किरण | पैतृष्वसेय पुं ५४५ फोईनो दीकरो पेचक पुं १२२७ हाथीना पूंछडा- मूळ पैतृष्वस्त्रीय पुं ५४५ फोईनो दीकरो पेचक पुं १३२४ घूवड
पैत्र न. १५९ मनुष्यना एक मासनी पितृनी पेचकिन् पुं १२१८ (शे. १७५) हाथी
एक अहोरात्र पेचिल पुं १२१८ (शे. १७५) हाथी पैलव पुं ८१५ पीलुनो दंड पेंटक त्रि. १४११ समूह, समुदाय पैशाची स्त्री १४३ (शे. २०) रात्रि पेटक पुं १०१५ (शि. ८८) पेये। पैशाची स्त्री २८५ पैशाची भाषा पेटा स्त्री १०१५ पेटी . पोगण्ड पुं ४५५ पांगळो, पेडा स्त्री १०१५ (शि. ८८) पेटी __
ओछा-वत्ता अंगवाळो पेढालपुं५४ आवती चोवीशीना ८मा तीर्थंकर | पोटगल पुं ११९३ बरु (घास) पेयूष पुं ४०५ नर्बु ताजुं दूध पोटा स्त्री ५३२ पुरुषना लक्षणवाळी स्त्री, पेयूष न. ८९ (शि. ७) अमृत .
नपुंसक स्त्री पेल न. ६११ अंडकोश . | पोटा स्त्री ५३४ दासी पेलक पुं ६१२ (शि. ४७) अंडकोश | पोट्टिल पुं ५४ आवती चोवीशीना ९मा पेलव पुं ४४९ दूबळो, कृश
तीर्थंकर पेलव न. १४२७ सूक्ष्म, . बारीक | पोत पुं ३३८ बाळक पेलव न. १४४७ सूक्ष्म, विरल पोत पुं ८७६ वहाण पेशल पुं ३८४ होशियार
पोत पुं १२१९ १० वर्षनो हाथी पेशल न. १४४५ सुन्दर
पोतज पुं १३५५ पोत (जरायु विनाना) 'पेशि' स्त्री १३१९ इंडं
गर्भथी उत्पन्न थनार हाथी वगेरे पेशी स्त्री ६२३ मांसलता
| पोतवणिज् पुं ८७५ वहाण वडे वेपार पेशी स्त्री ९१५ (शे. १९५) पगरखां
करनार पेशी स्त्री १३१९ इंडं
पोतवाह पुं ८७६ वहाणमां बेसी समुद्रनो पेशीकोश पुं १३१९ इंडं
रस्तो जोनार, नियामक, वहाण चलावनार पेयूष पुं न. ५७३ कान
पोताधान न. १३४७ नाना माछलांनो पेठर न. ४११ थाळी के
समुदाय तपेलीमां रांधेल अन । पोतिन् पुं १२८७ भंड
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला . २११ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ पोली स्त्री ३९८ पूरी
पौलस्त्य पुं ७०६ रावण पोलिका स्त्री ३९८ पूरी
पौलि स्त्री ३९९ घी वगेरेमां तळेली पुरी पोलिन्द पुं ८७८ वहाणना वचला दंडा | पौलोमी स्त्री १७५ इन्द्राणी (पोली) स्त्री ३९८ पूरी
(पौलोमीश) पुं १७३ इन्द्र पोषयित्नु पुं. १३२१ (शे. १९१) कोयल | पौष पुं १५२ पोष महीनो (पौण्डुक) पुं ११९४ शेरडी
पोष्ण न. ११५ रेवती नक्षत्र पौतव न. ८८३ तुलादि वंडे माप अथवा | पौष्पक न. १०५४ फूलमांथी बनेलं एक वजन
जात, अंजन (पौत्तिक) न. १२१४ मधनी एक जात | प्याट् अ. १५३७ संबोधनवाचक अव्यय पौत्र पुं ५४४ पुत्रनो पुत्र
प्रकट न. १४६७ स्पष्ट पौत्री स्त्री २०५ (शे. ५७) पार्वती प्रकटित न. १४७८ प्रगट करायेल, बतायेखें पौनर्भव पुं ५४७ पुनर्लग्नवाळी स्त्रीनो पुत्र प्रकम्पन पुं ११०६ पवन, वायु पौर न. ११९१ एक जातनुं सुगंधी खड, | प्रकर पुं १४११ समूह, समुदाय रोषानुं घास
प्रकर न. ६४० (शे. १३१) अगरु, अगर पौर पुं २२५ बळदेव .
प्रकरण न. २५४ प्रस्ताव, प्रसंग पौरक पुं. १११२ नगरनी बहारनो बगीचो प्रकरण न. २८४ नाट्य प्रबंधनो एक प्रकार पौरस्त्य न. १४५९ प्रथम, पहेलं . प्रकर्षक पुं २२८ (शे. ७९) कामदेव पौरिक पुं ७२६ (शे. १४२) कोटवाळ प्रकाण्ड न. ११२० मूळथी लईने शाखा पौरुष न. ६०० ऊंचा हाथ करी ऊभा
सुधीनो भाग रहेल मनुष्य, प्रमाण | प्रकाण्ड पुं न. १४४१ आ शब्द जोडवाथी पौरुष न. ७३९ पराकम
प्रशंसा वाचक शब्द बने छे पौरुष न. ६३० शुक, वीर्य
प्रकाम न. १५०५ इच्छा प्रमाणे, अत्यंत, घj पीरोगव पुं ७२२ मोटो रसोईयो
प्रकार पुं १४६२ समान, तुल्य पौर्णमास पुं ८२३ शुक्ल पक्षने । प्रकाश पुं १०१ प्रकाश
'अंते थतो यज्ञ प्रकाश न. १०४९ कांसु पौर्णमासी स्त्री १४९ पूनम . प्रकाश वि. १४६२ तुल्य, सरखं पौलस्त्य पुं १८९ कुबेर देव. प्रकाश १४६७ स्पष्ट
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २१२ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ प्रकाशित न. १४७८ प्रगट करायेलु प्रगाढ न. १३७१ दुःख, पीडा प्रकीर्णक न. ७१७ चामर
प्रगुण पुं. १४५६ सरळ, सीधो प्रकीर्णक पुं १२३३ (शे. १७८) घोडो | प्रगे अ. १५३३ सवार . प्रकीर्णकेशी स्त्री २०५ (शे. ५७) पार्वती | प्रगे अ. १३९ प्रातःकाळ प्रकूष्माण्डी स्त्री २०५ (शे. ५३) पार्वती | प्रग्रह पुं ९९ किरण प्रकृति स्त्री ७१४ राज्यना ७ अंग | प्रग्रह पुं ८०६ केदी, बंदीवान प्रकृति स्त्री ८९९ शिल्पी, कारीगर | प्रग्रीव पुं न. १०१२ झरुखों, गोख प्रकृति स्त्री १३७६ स्वभाव ' प्रघण पुं १०१० बारणाना आगळना भागमा प्रकृष्ट त्रि. १४३८ मुख्य, प्रधान - करेलो ओटलो . प्रकोष्ठ पुं ५९० कोणीथी नीचेनो कांडा | प्रचाण. पुं १०१० बारणाना आगला भागमां सुधीनो भाग
करेलो ओटलो प्रक्रम पुं १५०९ समय, अवसर, प्रसंग | प्रघात पुं ७९७ युद्ध, लडाई प्रक्रम पुं १५१० ज्ञानपूर्वक आरंभ प्रचक्र न. ७९० चालेलुं लश्कर प्रक्रिया स्त्री ७४४ व्यवस्था करवी प्रचक्षस् पुं ११९ (शे. १५) गुरु, बृहस्पति प्रक्वण पुं १४०८ वीणानो अवाज . प्रचलाक पुं १३२० मोरनुं पीछु प्रक्वाण पुं १४०८ वीणानो अवाज प्रचलायित पुं. ४४२ बेठां बेठां उंघनार प्रक्षर न. १२५१ पाखर, घोडानुं बख्तर | प्रचुर न. १४२५ बहु, घj प्रक्ष्वेडन पुं ७७९ लोढानुं बाण प्रचेतस् पुं १८८ वरुण देव प्रखर पुं १२५१ पाखर, घोडा, बख्तर 'प्रचोदनी' स्त्री ११५७ बेठी भोंय रींगणी प्रखल पुं ३८० (शे. ९४) दुर्जन, चाडीओ | प्रच्छदपट पुं६७६ ओछाड, उत्तरपट । प्रख्य वि. १४६२ तुल्य, सरखं | प्रच्छन्न न. १००७ गुप्त द्वार, अंदरनुं बार| प्रख्यस् पुं ११९ (शे. १५) गुरु, बृहस्पति | प्रच्छर्दिका स्त्री ४६९ ऊलटी, वमन प्रख्यातवप्लुक पुं५०२ प्रख्यात पितानो पुत्र | प्रच्छादन न. ६७१ ओढवानुं वस्त्र प्रगण्ड पुं ५९१ कोणीथी खभा सुधीनो भाग | प्रजन पुं १२७४ पशुओनो गर्भ ग्रहणप्रगल्भ पुं ३४३ प्रौढ, प्रतिभाशाली ।
काळ, गर्भाधान प्रगल्भता स्त्री २९९ उत्साह । प्रजनन नं. ६११ स्त्री-पुरुष, चिह्न, प्रगल्भा स्त्री २०५ (शे. ५१) पार्वती
' योनि-लिंग
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . २१३ । शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ प्रजनुक पुं ५६४ (शे. ११८) शरीर (प्रणयिन्) पुं ५१६ पति प्रजा स्त्री ५०१ प्रजा, लोक
प्रणयिनी स्त्री ५१६ पत्नी प्रजा स्त्री ५४३ सन्तति
प्रणयिनी स्त्री ८ (प.) आ शब्द लगाडवाथी प्रजाकर पुं ७८२ (शे. १४४) तलवार
पत्नीवाचक शब्द बने छ प्रजाता स्त्री ५३९ सूवावडी स्त्री प्रणव पुं २५० ओंकार (प्रजानती) स्त्री ५२२ शाणी स्त्री, प्रणाद पुं १४०३ जय जय कार, गुणानुरागथी बुद्धिशाळी स्त्री
बोलायेल शब्द प्रजाप पुं ६९० राजा
प्रणाय्य पुं ४९१ विरुद्ध प्रजापति पुं २१२ ब्रह्मा .. | प्रणाली त्रि. १०८९ पाणी जवानी परनाळ प्रजाक्ती स्त्री ५१४ भाईनी पत्नी, भाभी प्रणिधान न. १३७८ समाधि, समाधान प्रज्ञ पुं ४५६ वच्चे आंतरावाळा ढींचणवाळो | प्रणिधि पुं ७३३ चरपुरुष, गुप्त पुरुष प्रज्ञप्ति स्त्री २३९ १६ विद्यादेवी पैकी . प्रणिपात पुं १५०३ नमस्कार, प्रणाम
बीजी देवी | प्रणीत न. ४१३ कढी वगेरे सिद्ध अन्न प्रज्ञा स्त्री ३०९ मति, बुद्धि
प्रणीत पुं ८२६ मंत्र वगेरेथी प्रज्ञा स्त्री ५२२ तीक्ष्ण बुद्धिवाळी स्त्री -
- संस्कारित अग्नि प्रज्ञात पुं १४९३ विख्यात, प्रसिद्ध प्रणेय पुं ४३२ वश थयेलो, आधीन थयेलो (प्रज्ञापना) स्त्री २४५ १२ उपांग पैकी | प्रतति स्त्री १११७ वल्ली, वेलो
. : ४थु उपांग । प्रतन न. १४४९ जुनु, पुरातन प्रशु पुं ४५६ ऊभा रहेतां जेनां ढींचण | प्रतल पुं ५९६ हाथनो पंजो
वच्चे आंतरु रहे ते | प्रताप पुं ७४० तेज, प्राणना भोगे पण प्रडीन न. १३१८ ऊडवू, ऊडवानी क्रिया बीजा- अपमान सहन न करे तेवं तेज प्रणति स्त्री १५०३ नमस्कार, नमवू । | प्रतारण न. ३७९ ठगवं प्रणय पुं ३८८ मांगणी, याचना करवी ते | प्रतानिनी स्त्री १११८ वेल (लता) प्रणयिन् पुं ८ (प.) आ शब्द लगाडवाथी | प्रतिकर्मन् न. ६३६ शणगार, अलंकार
पतिवाचक शब्द बने छ | प्रतिकाय पुं १४६४ प्रतिबिंब, प्रतिमा, प्रणयिन् पुं ८ (प.) आ शब्द लगाडवाथी
पडछायो - पतिवाचक शब्द बने छ । प्रतिकाश पुं १४६२ समान, तुल्य
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________
M
. अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २१४
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ प्रतिकूल न. १४६५ प्रतिकूळ, विपरीत प्रतिज्ञा २७८ स्वीकार, अंगीकार प्रतिकृति स्त्री १४६४ प्रतिबिंब, प्रतिमा प्रतिज्ञात न. १४८८ स्वीकारेलु प्रतिकष्ट वि. १४४२ अधम, हलकुं प्रतिताली स्त्री १००६ ताळू उघाडवानुं यंत्र, प्रतिक्षिप्त पुं ४४० तिरस्कार पामेलो
कुंची प्रतिक्षिप्त न. १४७४ निषेध करायेलुं . | प्रतिदान न. ८७० थापण पछी आपवी ते प्रतिग्रह पुं ७४७ सैन्यनी पाछळनो भाग | प्रतिध्वनि पुं १४१० पडघो प्रतिग्रह पुं६८४ (शि. ५७) धुंकवानुं पात्र, | प्रतिनत पुं ५४४ पौत्रनो पुत्र
पिकदानी प्रतिनादविधायिता स्त्री ६५ पडघा पडे तेवी प्रतिग्राह पुं६८४ धुंकवानु पात्र, पिकदानी | प्रभुनी वाणीनो पांचमो गुण प्रतिष पुं २९९ क्रोध, रौद्ररसनो स्थायी भाव | प्रतिनिधि पुं १४६३ प्रतिबिंब, प्रतिमा प्रतिलोम न. १४६५ विपरीत, प्रतिकूळ | | प्रतिपक्ष पुं ७२८ शत्रु प्रतिवचस् न. २६३ उत्तर, जवाब प्रतिपद् स्त्री १४७ पडवो प्रतिवसथ पुं ९६१ गाम
प्रतिपद् स्त्री ३०९ मति, बुद्धि प्रतिशासन न. २७७ आज्ञा करवी ते, । | प्रतिपन्न न. १४९६ जाणेलं
बोलावीने मोकलq ते | | प्रतिपादन न. ३८६ दान, त्याग प्रतिशिष्ट न. १४९२ मोकलेलं प्रतिबद्ध पुं ४३९ निराश, नाउमेद थयेलो प्रतिश्याय पुं ४६८ नाकनो रोग, सळेखम | प्रतिबन्ध पु १४९८ रोकाण, अटकाव प्रतिभ्रय पुं १००० हमेशनी दानशाळा प्रतिबिम्ब न. .१४६४ प्रतिबिंब, प्रतिमा प्रतिभव पुं २७८ स्वीकार, अंगीकार प्रतिभय त्रि. ३०२ भयानक प्रतिभुत् स्त्री १४१० पडघो | प्रतिभा स्त्री ३०९ मति, बुद्धि प्रतिघातन न. ३७० हिंसा
प्रतिभान्वित पुं ३४३ प्रौढ, प्रतिभाशाळी प्रतिचर पुं ३६१ (शि. २४) चाकर प्रतिभू पुं ८८२ प्रतिनिधि, जामीन प्रतिच्छन्द पुं १४६४ प्रतिबिंब, प्रतिमा प्रतिम पुं १४६२ तुल्य, सरखें प्रतिच्छाया स्त्री १४६४ प्रतिबिंब, प्रतिमा | प्रतिमा स्त्री १४६३ प्रतिबिंब, पडछायो प्रतिजङ्घा ली ६१५ जंघानो अग्रभाग | प्रतिमान- न. १२२७ बे दांत वच्चेनो लाग प्रतिजागर पुं १५१८ अवधान, देखरेख, | प्रतिमान न. १४६४ प्रतिबिंब, प्रतिमा
तपास
| प्रतिमुक्त पुं ७६५ कंचुक धारण करलो
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . २१५ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ प्रतियत्न पुं६५३ (शे. १३४) रचना, गूंथण, | (प्रतिसूर्यशयानक) पुं १२९९ काचींडो, पुष्पहारनी रचना
करचलो, काकीडो प्रतियातना स्त्री १४६३ प्रतिबिंब, प्रतिमा | प्रतिहत पुं ४३९ निराश, नाउमेद थयेलो प्रतिरूप न. १४६४ प्रतिबिंब, प्रतिमा 'प्रतिहास' पुं ११३७ कणेर । प्रतिरोधक पुं३८१ चोर
| प्रतीक पुं ५६६ शरीरना अवयव प्रतिलम्भ पुं १५२० प्राप्ति, लाभ, पुनःप्राप्ति | 'प्रतीकाश' वि. १४६२ तुल्य, समान. प्रतिलोभ न. १४६५ प्रतिकूल, विपरीत | प्रतीक्ष्य पुं ४४६ पूज्य प्रतिक्वस् न. २६३ उत्तर, जवाब | प्रतीची स्त्री १६७ पश्चिम दिशा प्रतिवसथ पुं ९६१ गाम
प्रतीचीन न. १६८ पश्चिम दिशामां उत्पन्न प्रतिशासन न. २७७ सेवकादिने बोलावी | . थयेल
आज्ञा करवी ते प्रतीचीश पुं १८८ (शे. ३९) वरुण देवता प्रतिशिष्ट न. १४९२ मोकलेलं प्रतीत पुं १४९३ विख्यात, प्रसिद्ध प्रतिश्याय पुं ४६८ सळेखम, नाकनो रोग | प्रतीप न. १४६५ विपरीत, प्रतिकूळ प्रतिश्रय पुं १००० हमेशनी दानशाला (प्रतीपदर्शिनी) स्त्री ५०७ विशिष्ट अंग प्रतिश्रव पुं २७८ अंगीकार, स्वीकार .
अने क्रियावाळी स्त्री प्रतिश्रुत स्त्री १४१० पडघो
प्रतीर न. १०७८ तीर, कांठो, किनारो प्रतिश्रुत न. १४८९ स्वीकारेलु | प्रतीहार पुं ७२१ द्वारपाळ प्रतिष्टम्भ पुं १४९८ रोकाण, अटकाव | प्रतीहार पुं.१००४ द्वार, बार| प्रतिष्ठ पुं ३६ श्री सुपार्श्वनाथ भगवानना | 'प्रतीहास' पुं ११३७ कणेर पिता ... .
| प्रतोद पुं ८९३ बळद वगेरे हांकवानो प्रतिसर त्रि. ६६३ हाथे बांधवानुं घरेणुं,
___परोणो, चाबुक - पोंची, वलय वि. . प्रतोली स्त्री ९८१ शेरी . . प्रतिसर्ग पुं २५२ प्रतिसर्ग (पुराण- एक | प्रत्न न. १४४९ जूनुं, पुरातन लक्षण).
प्रत्यक् अ. १५४२ (शे. २०७) पश्चिम प्रतिसीरा स्त्री ६८० पडदो, कनात
दिशा, देश अथवा काळ प्रतिसूर्य पुं १२९९ काचींडो, करचलो, | प्रत्यग्र न. १४४८ नवं
. काकीडो . । प्रत्यग्रंथ पुं ९६० (ब.व.) अहिच्छत्र देश
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २१६
21 शत्र
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द /लिंग / श्लोक / अर्थ प्रत्यच् न. १६८ पश्चिम दिशामां" | प्रत्यूष पुं न. १३९ प्रभातकाळ
उत्पन्न थयेखें | प्रत्यूषाण्ड पुं. ९८ (शे. १०) सूर्य प्रत्यनीक पुं.७२८ शत्रु
प्रत्यूह पुं १५०९ अन्तराय, विघ्न प्रत्यन्त पुं ९५२ म्लेच्छनो देश प्रथन पुं ११७२ मग प्रत्ययित पुं ७३४ विश्वासु, अविसंवादी | प्रथम न. १४५९ प्रथम, पहेलु प्रत्यर्थिन् पुं ७२९ शत्रु
| प्रथित पुं १४९३ विख्यात, प्रसिद्ध प्रत्यवसान न. ४२३ भोजन, खावं ते | प्रदक्षिण पुं ६२ पंखीओ प्रदक्षिणा करे ते प्रत्यवस्थातृ पुं ७२८ शत्रु ..
तीर्थंकरनो २९मो अतिशय प्रत्याकार पुं ७८३ म्यान, तलवार राखवानुं | प्रदर पुं ७७८ बाण . खोळं
| प्रदिश् स्त्री १६७ दिशाना खूणा, विदिशि प्रत्याख्यात न. १४७३ निषेध करायेखें। प्रदीप पुं ६८६ दीवो .. प्रत्याख्यानप्रवाद न. २४८ १४ पूर्व पैकी | प्रदीपन पुं ११९६ स्थावर विष
९९ पूर्व | प्रदेशन न. ३८६ दान, त्याग प्रत्यादिष्ट न. १४७४ निषेध करायेखें | प्रदेशिनी स्त्री ५९२ अंगूठा पासेनी आंगळी, प्रत्यालीढ न. ७७७ डाबो पग लंबावी
तर्जनी जमणो पग संकोची ऊभा रहेवू ते, एक | प्रदोष पुं १४४ रात्रिनो प्रथम भाग प्रकार- धनुर्वेदतुं आसन
..| प्रद्युम्न पुं २२८ कामदेव प्रत्यासार पुं ७४७ व्यूहनी पाछळनो भाग | प्रद्योतन पुं ९५ सूर्य प्रत्याहार पुं ८३ विषयोथी इन्द्रियोने प्रद्राव पुं ८०३ पलायन, नासी जq
अटकावीने ८ पैकी योग- पांचमु अंग | प्रधन न. ७९७ युद्ध, लडाई प्रत्याहार पुं १५२४ इन्द्रियोने विषयोथी | प्रधान न. ७२० मुख्य प्रधान, सेनापति, पाछी खेंचवी ते
पुरोहित वगेरे प्रत्युत्क्रम पुं १५१० प्रयोग, कार्यनो आरंभ | प्रधान न. १४३८ प्रधान, मुख्य (प्रत्युत्क्रान्ति ) स्त्री १५१० प्रयोग, कार्यनो | प्रधानधातु पुं ६३० शुक्र, वीर्य
आरंभ | प्रधि पुं स्त्री ७५५ घेरावो, पैडांनो गोळ प्रत्युत्पन्नमति पुं ३४४ हाजरजवाबी
फरतो भाग प्रत्युषस् न. १३९ प्रभातकाळ | प्रपञ्च पुं १४३२ विस्तार
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________
- शब्दमाला . २१७ .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ प्रपद न. ६१७ पगनो आगलो भाग प्रभा स्त्री १०० किरण प्रपा स्त्री १००१ परब
प्रभा स्त्री १९० कुबेरनी नगरी प्रपात पुं ८०० धाड, छळकपटथी एकदम | प्रभा स्त्री २०५ (शे. ६१) पार्वती
छापो मारवो ते प्रभाकर पुं ९७ सूर्य प्रपात पुं १०३२ पर्वत, ऊंचुं स्थान, पर्वत | प्रभात न. १३८ प्रभातकाळ, सवार
उपरथी पडवानुं स्थान प्रभाव पुं ७४० तेज, सामर्थ्य, पराक्रम प्रपात १०७७ कांठो, किनारो
प्रभावती स्त्री ४० श्री मल्लिनाथ भगवाननी प्रपातिन् पुं १०२७ (शे. १५८). पर्वत
माता प्रपितामह ५५७ पितामहना पिता प्रभावती स्त्री २८९ गुणोनी वीणा 'प्रपुनड' पुं ११५८ कुंवाडियो प्रभासं पुं ३२ ११मा गणधर भगवान 'प्रपुनाड' पुं ११५८ कुंवाडियो प्रभिन्न पुं १२२०. महोन्मत्त हाथी प्रपुनाल पुं ११५८ कुंवाडियो । प्रभु पु ३५९. स्वामी, नायक प्रपुन्नाट पुं ११५८ पुंवाडीओ, दादरनाशक | | प्रभुत्वशक्ति स्त्री ७३५ कोश-दंडना - औषधि
प्रभावथी उत्पन्न थयेली शक्ति 'प्रपन्नाड' पुं ११५८ कुंवाडियो | प्रभूत न. १४२५ घj, अतिशय 'प्रपुनाल' पुं ११५८ कुंवाडियो . प्रभूष्णु पुं ४९१ समर्थ, सहनशील प्रपौत्र पुं ५४४ पौत्रनो पुत्र . प्रभ्रष्टक न. ६५२ शिखानी पेठे मस्तक उपर प्रफुल्ल न. ११२८ खीलेलु (फूल) पाछलना भागमां लटकती पुष्पमाळा प्रबुद्ध पुं ३४१ विद्वान, पंडित प्रमथ पुं २०१ (ब.व.) शंकरना गण प्रबुद्ध न. ११२७ खीलेलु (पुष्प) प्रमथन न. ३७० हिंसा प्रबोध पुं ३१९ जागq ते
प्रमथपति पुं १९९ शंकर प्रभञ्जन पुं ११०६ पवन, वायु | (प्रमथाधिप) पुं २०७ शंकर (प्रभव) पुं ३३ श्रुतकेवली प्रभव स्वामी | प्रमद पुं ३१६ मननी प्रसन्नता, हर्ष प्रभवप्रभु पु ३३ श्रुतकेवली प्रभव स्वामी प्रमदवन न. १११३ राणीओने (प्रभवस्वामिन् ) [ ३३श्रुतकेवली प्रभव स्वामी
. क्रीडा करवानो बाग प्रभविष्णु पुं ४९१ (शि. ३७) समर्थ, .. | प्रमदा स्त्री ५०५ प्रकृष्ट मदवाळी स्त्री
- सहनशील | प्रमनस् पुं ४३५ प्रसन्न मनवाळो
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २१८ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ प्रमय पुं न. ३७० हिंसा
प्रलय पुं १६१ प्रलयकाळ, क्षय . प्रमर्दन पुं २१९ (शे. ७५) विष्णु, कृष्ण | प्रलय पुं ३०७ मूर्छा (प्रमातामह) पुं ५५७ मातामहना पिता | प्रलाप पुं २७५ अर्थ विनानुं बोलq ते प्रमाद पुं १३८२ प्रमाद, अनवधानपणुं । प्रलापिन् पुं २२५ (शेः ७७) बळदेव प्रमापण न. ३७० हिंसा
प्रलोभ्य पुं ५७० (शे. ११९) निर्मळ केश प्रमीत पुं ३७३ मरेलो, मृत्यु पामेल प्रबड़ पुं १२९२ (शि. ११४) वानर, वांदरो प्रमीला स्त्री ३१३ निद्रा, ऊंघ, तन्द्रा प्रवण पुं ३८५ तत्पर, आसक्त प्रमुख न. १४३८ मुख्य, प्रधान, श्रेष्ठ | प्रवयण न. ८९३ परोणो, चाबुक प्रमृत न. ८६६ (शि. ७६) खेती प्रवयस् पुं ३३९ स्थविर, वृद्ध प्रमेह पुं ४७० बहु मूत्रतानो रोग प्रवर पुं ११७३ काळा मग .. प्रमोद पुं ३१६ आनंद, हर्ष
प्रवर न. १४३८ मुख्य, प्रधान प्रमोदित पुं १९० (शे. ४०) कुबेरदेव | प्रवर न. ६४० (शे. १३०) अगर, अगरु प्रयस्त न. ४११ सारी रीते संस्कारित अन्न, प्रवरवाहन (द्वि.व.) पुं १८२ (शे. ३६) - पकवान वगेरे
स्वर्गना वैद्य प्रयाणक न. ७८९ प्रयाण, गमन . प्रवर्ग पुं ८३६ यज्ञाग्नि, होम माटेनो अग्नि प्रयाम पुं १५१८ दुकाल, वजनमा समानता, प्रवर्ह न. १४३८ मुख्य, प्रधान
क्रियामां आदर . प्रवह पुं १५१४ जळ वगेरेनुं बहार जवू प्रयास पुं ३२० थाक, परिश्रम, कसरत | प्रवहण न. ७५३ चकडोळ, पडदावाळो रथ, प्रयुत पुं न. ८७३ १० लाख
पालखी प्रयोग पुं १५१० प्रयोग, कार्यनो आरंभ | प्रवहण न. ८७६ (शि. ७७) वहाण प्रयोजन न. १५१४ कार्य
प्रवल्हिका स्त्री २५९ प्रहेलिका, प्ररोह पुं १११८ अंकुरो, फणगो
गुप्त भाववाळु काव्य (प्रलम्बज) पुं २२४ बळदेव, कृष्णना प्रबाच् पुं ३४६ बोलवामां कुशळ
मोटा भाई प्रवाल पुं न. २९१ वीणानो वचलो दंड प्रलम्बभिद् पुं २२४ बळदेव, कृष्णना मोटा | प्रवाल पुं.न. १०६६ परवाळां भाई
प्रवाल पुं न. ११२४ नवी कुंपळ प्रलम्बाण्ड पुं ४५७ लांबा अंडकोशवाळो | प्रवासन न. ३७१ हिंसा
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________
SERIES
___ शब्दमाला . २१९ . शब / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ प्रवासिन् पुं ४९३ मुसाफर
प्रश्न पुं २६३ पूछq ते, सवाल प्रवाह पुं १०८७ प्रवाह
प्रश्नव्याकरण न. २४४ ११ अंगो पैकी प्रवाहिक पुं १८८ (शे. ३८) राक्षस
१०४ अंग सूत्र प्रवाहिका स्त्री ४७१ झाडानो रोग, संग्रहणी | प्रश्रित पुं ४३१ विनयी, नम्र प्रविदारण न. ७९७ युद्ध, लडाई प्रठ पुं ४९९ अग्रेसर, नायक प्रवीण पुं ३४२ प्रवीण, होशियार प्रष्ठ न. १४३९ प्रधान, श्रेष्ठ प्रवृत्ति स्त्री २६० वार्ता
'प्रष्ठवाह' पुं १२६० अभ्यास माटे धोंसरे प्रवृत्ति स्त्री १२२३ हाथीना गंडस्थलमाथी
- जोडेलो नवो बळद . झरतुं पाणी प्रष्ठही स्त्री १२६६ गर्भिणी गाय प्रवृद्ध न. १४९५ घणुं वधेलु, प्रौढ प्रसङ्ग पुं ७८२ (शे. १४५) तलवार प्रवेक न. १४३८ मुख्य, प्रधान प्रसन्न न. १०७१ निर्मळ (पाणी) (प्रवेणि) स्त्री ५७० वेणी
प्रसन्ना स्त्री ९०३ मदिरा प्रवेणी स्त्री ५७० वेणी
प्रसभ न. ८०४ बलात्कार, जुलम प्रवेणी स्त्री ६८० झूल, हाथी वि. उपर प्रसर पुं ४९५ वेग
· नाखवा- वस्त्र . . प्रसल पुं १५६ हेमन्त ऋतु, मागशर अने प्रवेत पुं ७६० सारथि
पोष मास प्रवेल पुं ११७२ पीळा मग ।
प्रसव पुं ५४१ जन्म प्रवेश पुं १५०० प्रवेश, अंदर जq प्रसव पुं.११२५ फूल, पुष्प प्रवेशन न. ९९३ प्रवेश द्वार, मुख्य दरवाजो | प्रसवबन्धन न. ११२७ फळ-फूल व.नुं प्रवेष्ट पुं ५८९ भुजा, हाथ । 'प्रव्यक्त' न. १४६७ स्पष्ट
प्रसव्य न. १४६५ विपरीत, प्रतिकूळ, ऊलटुं प्रव्रज्या स्त्री ८१ (शि. ६) दीक्षा प्रसह्य अ. १५३९ हठथी, बलात्कारथी प्रशंसा स्त्री २७० वखाण, स्तुति प्रसादन न. ३९५ भोजन, भात प्रशमन न. ३७० हिंसा
प्रसादन पुं ९९३ (शि. ९६) देव मंदिर, प्रशस्त न. ८६. (शिं. ५) कल्याण
राजानो महेल प्रशस्यता स्त्री ६८ प्रशंसाने पात्र प्रभुनी | प्रसादना स्त्री ४९६ सेवा, भक्ति
वाणीनो २१मो गुण प्रसाधन न. ६३६ शणगार, अलंकार
डीटुं
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________
। अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २२० । शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक./ अर्थ प्रसाधन पुं६८८ कांसको, कांसकी । | प्रस्तावौचित्य न. ६७ देशकाळने अविरोधी प्रसार पुं ७९१ घास, पाणी, लाकडा वगेरे | प्रभुनी वाणीनो १५मो गुण
. माटे सैन्यनी बहार जq ते | प्रस्थ पुं ८८६ चार कुडव प्रमाण प्रसारिन् पुं ३९० प्रसरनार, विस्तार पामनार, | प्रस्थ न. १०३५ पत्थर फेलानार
प्रस्थान न. ७८९ प्रयाण, यात्रा गमन प्रसित पुं ३८५ तत्पर, आसक्त प्रस्थापित न. १४९२ मोकलेलं प्रसीदिका स्त्री १११३ बगीचो, • प्रस्फोटन न. १०१७ छोडां काढी नाखवां ते नानी वाडी
प्रस्फोट पुं न. १०१८ सूपडं प्रसू स्त्री ५५७ माता, जननी प्रस्मृत न. १४९५ (शि. १३५) वीसरी गयेलं प्रसू स्त्री १२३३ घोडी
प्रस्त्रव पुं ३९६ (शे. १९६) चोखानो मांड, प्रसूति स्त्री ५४२ संतति, छोकरु
. ओसामण प्रसूतिका स्त्री ५३९ सुवावडी स्त्री प्रस्त्रवण पुं १०२९ माल्यवान पर्वत प्रसूतिज न. १३७१ दुःख, पीडा प्रस्त्रवण न. १०९६ झरj, झरो, नदीनुं प्रसून ११२४ फूल, पुष्प
उद्भव स्थान प्रसृत पुं ५९८ अर्ध अंजली, पसली. प्रस्त्राव पुं ६३३ मूत्र, पेशाब (प्रसृत) पुं ८८६ अर्ध अंजली, पसली । प्रस्त्राव पुं ३९६ (शे. ९६) चोखानो मांड, प्रसृता स्त्री ६१४ जांघ
ओसामण प्रसूति स्त्री ५९८ अर्ध अंजली, पसली प्रहत पुं ३४५ शस्त्रादि तत्त्वोनो संस्कारी प्रसेवक पुं २९१ वीणानी नीचेनो भाग, | प्रहर पुं १४५ पहोर, अहोरात्रनो ८मो भाग काष्ठपात्र
प्रहरण न. ७७३ शस्त्र, हथियार प्रसेवक पुं ९१२ थेली, कोथळी प्रहरण न. ७९६ युद्ध, लडाई प्रस्कन्न पुं ८०६ पतित, पडेलो प्रहर्षुल पुं ११७ बुध ग्रह प्रस्तर पुं १०३५ पत्थर
प्रहसन न. २८४ नाट्य प्रबंधनो एक प्रकार प्रस्तरपुं६८२ (शि. ५६) पांदडा वि.नी शय्या | प्रहस्त पुं ५९६ हाथनो पंजो प्रस्तार पुं ११११ घणा घासवाळु जंगल | प्रहासिन् पुं ३३१ विदूषक प्रस्ताव पुं २५४ प्रकरण
प्रहि पुं १०९१ कूवों प्रस्ताव पुं १५०९ समय, अवसर, प्रसंग | प्रहित न. ३९७ दाळ
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला . २२१. शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ प्रहित पुं ७७९ नाखेलु (बाण) | प्राघूण पुं ४९९ अतिथि, महेमान प्रहित न. १४९२ मोकलेखें
प्राघूर्णक पुं ४९९ अतिथि, महेमान प्रहेलिका स्त्री २५९ गुप्त भाव सूचवनार प्राङ्गण न. १००४ आंगणुं
श्लोक काव्य प्राच् न. १६८ पूर्व दिशामां उत्पन्न थयेनु प्रह पुं ३८५ तत्पर, आसक्त
प्राची स्त्री १६७ पूर्व दिशा प्रह्लाद पुं ६९९ ७मा प्रतिवासुदेव | प्राचीन न. १६८ पूर्व दिशामां उत्पन्न थयेखें प्रांशु न. १४२९ ऊंचुं
प्राचीन पुं ९८२ घरने फरतो कोट के वाड प्राक् अ. १५३५ पूर्वे, पहेलां प्राचीनबर्हिष् पुं १७१ इन्द्र प्राक् अ. १५४२ (शि. २०१) पूर्व दिशा, | प्राचीनावीत ८४५.डाबा खभा उपर धारण देश अथवा पूर्व काळ
करेली जनोई प्राक् अ. १५४२ (शि. २०१) पूर्व काळमां, I (प्राचीश) पुं १७३ इन्द्र पहेला
प्राचेतस पुं ८४६ वाल्मीकि ऋषि प्राक् अ. १४५९ (शि. १३०) प्रथम, पहेलुं | प्राच्य पुं ९५२ शरावती नदीनो पूर्व अने प्राकाम्य न. २०२ इच्छित प्राप्त थाय तेवी
दक्षिणानो देश शक्ति, अष्ट सिद्धि पैकी एक सिद्धि | प्राजन न. ८९३ परोणो, चाबुक प्राकार पुं. ९८० कोट, किल्लो | प्राजापत्य पुं ६९५ त्रिपृष्ठ नामना प्रथम प्राकाराग्र न. ९८१ कोटना कांगरा..
. वासुदेव प्राकृत पुं ९३२. पामर, नीच, असंस्कारी | प्राजितृ पु ७६० सारथि (प्राकृत) न. २८५ प्राकृत भाषा प्राज्ञ पुं ३४१ विद्वान, पंडित प्रागल्भ्य न. ५०९ स्त्रीओना ७ अयत्रज प्राज्ञा स्त्री ५२२ तीक्ष्ण बुद्धिवाळी स्त्री
____अलंकार पैकी १लो अलंकार | प्राज्ञी स्त्री ५२२ समजदार स्त्री, शाणी प्राग्ज्योतिष (ब.व.) पुं.९५६ आसाम, कामरूप देश । प्राज्य न. १४२५ घणुं, बहु. प्राग्रहर न. १४३८ प्रधान, श्रेष्ठ प्राञ्जल पुं ३७५ सरळ, सादो 'प्राग्य' पुं १४३९ मुख्य, प्रधान .. | प्राड्विवाक पुं ७२० न्यायाधीश प्राग्वंश पुं ९९६ पत्नीशाला नामनो प्राण पुं ७९६ पराक्रम
- अग्निशाळानो आगलो भाग | प्राण पुं १०६३ हीराबोळ 'प्राघाण' पुं१०१० दरवाजा पासेनो ओटलो | प्राण पुं ११०८ प्राणवायु
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • २२२ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ प्राण १३६७ प्राण
प्रादुष्कृत न. १४७८ (शि. १३२) प्रगट प्राण पुं ११०७ (शे. १७१) वायु, पवन
- करायेखें, बतावेलु प्राणतज (ब.व.) पुं९३ १०मा देवलोकना | प्रादुस् अ. १५३९ प्रकट, प्रकाश, खुल्लं
देवो
प्रादेश पुं५९५ अंगूठो तर्जनी सहित लंबावे प्राणद न. ६२१ लोही
. तेटली लंबाई प्राणद न. १०७० पाणी
प्रादेशन न. ३८६ (शि. २७) दान, त्याग प्राणयम पुं ८३ प्राणायाम, ८ पैकी योगनुं | प्राध्वम् अ. १५४२ (शे. १९९) अनुकूळ
४) अंग . प्रान्तर न. ९८५ शून्य मार्ग, पाणी छाया न (प्राणसम) पुं ५१६ वहालो, पति, वर | . होय तेवो मार्ग : प्राणसमा स्त्री ५१६ वहाली, प्रियतमा, पत्नी | प्रापणिक पुं ८७६ (शि. ७७) वेपारी (प्राणहिता) स्त्री ९१५ पगरखा, जोडा, बूट | प्राप्त त्रि ७४३ योग्य, वाजबी, न्याययुक्त प्राणायाम पुं ८३ प्राणायाम, | प्राप्त न. १४९० मेळवेलुं..
योगर्नु ४थं अंग | प्रासरूप पुं ३४१ विद्वान, पंडित प्राणावाय न. २४८ १४ पूर्व पैकी | प्राप्ति स्त्री २०२ प्राप्ति, सिद्धि, आंगळना १२मु पूर्व
अग्रभागथी सूर्य-चन्द्रने स्पर्शवानी शक्ति (प्राणावायप्रवाद) न. २४८ १४ पूर्व पैकी | | प्राभृत न. ७३७ दान, भेट, लांच
१२मुं पूर्व प्राय पुं ५६५ बाल्यादि वय, अवस्था प्राणद्यूत न. ४८८ कूकडा वगेरेने शरत | प्राय पुं ८४३ संन्यासी, अनशन, बधुं करी लडाववा ते
त्यागी मरण पामधं ते प्राणिन् पुं १३६६ (शि. १२३) संसारी जीव | प्रायस् अ. १५२९ घणुं करीने (प्राणेश) पुं ५१६ वहालो, पति | प्रालम्ब न. ६५२ गळामांथी बन्ने बाजुए प्राणेशा स्त्री ५१५ वहाली, पत्नी |
छाती उपर लटकती माळा प्रातर् अ. १५३३ सवार
| प्रालम्बिका स्त्री ६५७ नाभि सुधी लटकती प्रातराश पुं ४२५ नास्तो, प्रभातनुं भोजन
सोनानी कंठी प्रातिहारिक पुं ९२५ इन्द्रजालिक, बाजीगर | प्रालेय न. १०७२ हिम, झाकळ प्राथमकल्पिक पुं ७९ नवीन शिष्य, प्रावरण न. ६७१ ओढवा, वस्त्र
प्रथम दीक्षा लेनार | प्रावार पुं ६७२ खेस, उत्तरासंग
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . २२३. शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ प्राश्निक पुं८८२ (शे. १५४) साक्षी | प्रियतमा स्त्री ८ (प.) आ शब्द लगाडतां (प्रमाणिक पुरुष)
पत्रीवाचक नाम थाय छे प्रावृष् स्त्री १५७ वर्षा ऋतु, श्रावण भादरवो | प्रियदर्शन पुं १३३५ (शे. १९५) पोपट मास
प्रियप्राय न. २६४ खुशामत, मिथ्या वखाण 'प्रावृषायणी' स्त्री ११५१ कौवच
करवां ते प्रास पुं ७८५ भालो
प्रियमधु पुं २२४ बळदेव प्रासक पुं ४८६ जुगारना पासा प्रियंवद पुं ३५१ प्रिय बोलनार प्रासङ्ग पुं७५७ जोतर, नवा वाछरडा माटेनी धूसरी | प्रियंवद पुं ३५१ (शि. २३) प्रियवादी, प्रासङ्ग्य पुं १२६१ धोंसरी खेंचनार बळद
दाता प्रासाद पुं ९९३ देव मंदिर, राजानो महेल | प्रियवाच् पुं ३५१ (शि. २३) प्रियवादी, प्रासिक पुं ७७० भालावाळो
दाता (प्राहारिक) पुं ७६३ पहेरगीर, सैनिक' | प्रियवादिका स्त्री २९४ (शे. ८७) मंगल प्राणे अ. १३७ प्रभातकाळ
वाजींत्र प्रिय पुं ८(प.) आ शब्द लगाडवाथी | प्रियसत्य न. २६४ सत्य अने प्रिय वचन
पतिवाचक शब्द बने छे. प्रिया स्त्री. ५१५ वहाली, पत्नी प्रिय वि. १४४५ सुन्दर, मनोहर , प्रियाल पुं ११४२ (शि. १०२) चारोडीनुं (प्रिय) पुं ५१६ पति
झाड प्रियक पुं ११४४ असन वृक्ष, जीवक प्रीणन न. १५०२ खुश करवू, तृप्ति 'प्रियक' पुं ११३८ कदंब
| प्रीति स्त्री ३१६ आनन्द, मननी प्रसन्नता 'प्रियक' पुं ११९४ कांग ।
| प्रीति स्खी १३७७ प्रेम, स्नेह 'प्रियक' पुं १२९४ एक प्रकारनी | प्रीतिद पुं ३३१ विदूषक
- हरणनी जात . पुष्ट पुं १४८६ बळेलुं . (प्रियङ्कर) पुं ९४ ८मा अवेयक देव प्रेक्षा स्त्री ३०९ मति, बुद्धि प्रियङ्गु स्त्री ११७ सुगंधी घऊलो प्रेजा स्त्री ७५८ हीचको, डोळी प्रियङ्गु स्त्री. १९७६ कांग, एक जातनुं | प्रेशन स्त्री १४८१ हीडोळो
- हलकुं धान्य प्रेलित न. १४८० हलावेलं, कंपेलु प्रियङ्गु न. ६४५ (शे. १३३) केशर | प्रेोलन न. १४८१ हीडोळो
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________
" अभिधानचिन्तामणिनाममाला • २२४ा शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक,/. अर्थ प्रेडोलित न. १४८० हलावेलु, कंपेलु | वियायेली गाय प्रेत पुं ३७३ मरेलो
प्रौढि स्त्री ३०० उत्साह, वीर रसनो स्थायी प्रेत पुं १३५८ नारकी, नरकमां उत्पन्न थेयेल ।
भाव . . . जीव
प्रौष्ठपद पुं १५४ भादरवो महीनो प्रेतगृह न. ९८९ श्मशान
प्लक्ष पुं ११३१ पींपळ. प्रेतपति पुं १८४ यमराजा
प्लव पुं ८७९ नानी होडी, मछवो प्रेतवन न. ९८९ श्मशान
प्लव पुं ९३३ चांडाल प्रेत्य अ. १५२८ परलोक, भवांतर प्लव पुं. १०८७ पाणीनी वृद्धि प्रेमन् पुं न. १३७७ स्नेह, प्रेम प्लवं पुं १३४० पाणीमां डुबकी मारनार प्रेमवती स्त्री ५१५ (शि. ४१) वहाली, पत्नी प्रेयस् पुं ५१६ वहालो, पति
प्लव पुं १३५४ देडको प्रेयसी स्त्री ५१५ वहाली, पत्नी प्लवग पुं ४७. श्री. अभिनंदन स्वामी प्रेषित न. १४९२ मोकलेखें । भगवान, लंछन, वांदरो (प्रेष्ठ) पुं ५१६ वहालो, पति प्लवग पुं १०३ सूर्यनो पुत्र प्रेष्ठा स्त्री ५१६ वहाली, पत्नी प्लवग पुं १२९२ वांदरो प्रेष्य पुं ३६० चाकर, नोकर 'प्लवग पुं १३५४ देडको प्रोक्षण न. ८३० यज्ञमां थतो पशुनो वध | प्लवङ्ग पुं १२९२ वांदरो प्रोज्जासन न. ३७० हिंसा
प्लवङ्गम पुं १२९१ वांदरो प्रोत पुं न. ६६७ वस्त्र
प्लवङ्गम पुं १३५४ देडको प्रोत न. १४८७ परोवेलुं . . प्लीहन् पुं ६०५ बरोळ, हृदयनी डाबी प्रोथ पुं न. १२४३ घोडा, नाक
बाजुनो मांसपिंड प्रोथिन् पुं १२३३ (शे. १७८) घोडो | प्लुत न. १२४८ पक्षी अने मृगना जेवी प्रोष्ठपदा स्त्री ११५ उत्तरा भाद्रपद नक्षत्र
ठेकडा मारती चाल प्रोष्ठी स्त्री १३४६ सफेद मच्छ | प्लुष्ट पुं १४८६ बळेलु प्रौढ पुं ३४३ प्रतिभाशाली
| प्सान न. ४२४ भोजन, खाद् प्रौढ न. १४९५ घणुं वधेनुं प्रौढवत्सा स्त्री १२६७ लांबा वखतनी | फट पुं स्त्री १३१५ फणा, सर्पनी फेण
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ फण पुं स्त्री १३१५ फणा, सर्पनी फेण 'फणधर' पुं १३०४ राज सर्प फणभृत् पुं १३०३ सर्प, नाग फणिन् पुं ४८ सर्प, श्री पार्श्वनाथ भ. नुं लछन ( फणिन्) पुं. १३५१ मगर, जळजंतु ( फणिलता) स्त्री ११५५ नागरवेल फरक पुं न. ७८३ (शि. ६८) ढाल, फलक फल न. ८६९ लाभ, ( व्याज आदि) फल न. ८९१ कोस, हळनुं नीचलुं लोखंडी फळं
• २२५
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ फलिनी स्त्री १९४९ सुगंधी घऊंलो 'फली' स्त्री ११४९ सुगंधी घऊंलो फलेग्रहि पुं १११६ अवश्य फळे तेवुं वृक्ष 'फलेरुहा' स्त्री ११४४ कांकच फलोदय पुं ८७ (शे. ३) देवलोक फल्गु स्त्री ११३३ काळा अंबरानुं वृक्ष, घुलरडो
फल्गु न. १४४६ असार, नकामुं, फालतु फल्गुनाल पुं १५३ (शे. २३) फागण महीनो फल्गुनीभव पुं ११८ गुरु, बृहस्पति
फल पुं न. ११३० वृक्षादिनुं फळ
फल न. ११८३ केरी वगेरे फळ (शाक ) . फाणित पुं न. ४०३ साकर, शेरडीना रसनी फल न. १४४६ परिणाम, प्रयोजन गोळ करतां पातळी बनावट फलक पुं न. ७८३ ढाल, फलक फाण्ट न. १४८१ औषधने रात्रे पाणीमां फलकिन् पुं ६४१ (शे. १३१) चन्दन, सुखड पलाळी सवारे गाळी लेवुं ते फलद पुं १११४ वृक्ष फाल पुं ८९१ कोस, हळनुं लोखंडी फळ फलपाकावसानिका स्त्री १११७ फळ फाल पुं २२५ (शे. ७७) बलदेव परिपक्व थतां जे वृक्ष नाश पामे ते घउं जव- (फाल) न, ६६९ वस्त्र कपासमांथी डांगर आदि बलुं होय ते (फाल ) पुं १०३९ लोढानी कोश फाल्गुन पुं १५३ फागण महीनो फाल्गुन पुं ७०८ अर्जुन फाल्गुनानुज पुं १५३ (शे. २३) चैत्र महीनो फाल्गुनिक पुं १५३ फागण महिनो फुल्ल न. ११२७ खीलेलुं (पुष्प) फुल्लक न. ३०४ (शे. ८९) आश्चर्यअद्भुत रसनो स्थायी भाव
'फलपूर' पुं १९५० बीजोरु 'फलभूमि' पुं ९४६ अकर्मभूमि फलवत् पुं १११६ फळवाळु (वृक्ष) फलवन्ध्य पुं १११६ वांझियुं वृक्ष फलादन पुं १३३५ पोपट फलावन्ध्य पुं १११६ अवश्य फळे तेवुं वृक्ष फलिन् पुं १११६ फळवाळु (वृक्ष) फलिन पुं १११६ फळवाळं (वृक्ष)
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • २२६
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ फेन पुं १०७७ समुद्र फेण फेनिल पुं ११३८ अरीठानुं झाड फेरण्ड पुं १२८९ शियाळ फेरव पुं १२८९ शियाळ फेरु पुं १२८९ शियाळ फेला स्त्री ४२७ एठु, जमतां वधेलुं फेलि स्त्री ४२७ एठु, जमतां वधेलुं
● ब●
बक पुं १३३२ बंगलो बकनिषूदन पुं ७०८ भीम बकुल पुं ११३५ बोरसली
बरु स्त्री १३३३ ( शि. १२०) बगली बकेरुका स्त्री १३३३ ( शि. १२०) बगली, बकोट पुं १३३२ बगलो बङ्ग पुं ९५७ बंगालदेश 'बदरा' स्त्री ११३९- कपासनो छोड (बटु) पुं ८१३ बटुक, जनोइ धारण
भाट, चारण्
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ बन्ध पुं ५६४ शरीर
बन्दी स्त्री ८०६ केदी
बन्धक पुं ८८२ लेणदारने घेर गीरवे मूकेल वस्तु बन्धकी स्त्री ५२८ असती, कुलटा स्त्री
बन्धन न. ४३९ बन्धन
बन्धन नः १२७४ दामण,
पशुओने बांधवानुं दोरडुं बन्धनग्रन्थि पुं ९३१ मृगादि बांधवा माटेनी गांठ, पाश, जाळ
बन्धु पुं ५३१ स्वजन 'बन्धुक' पुं ११४९ बपोरीयो बन्धुजीवक पुं १९४९ बपोरीयानुं झाड बन्धुता स्त्री १४२२ बंधुओनो समूह बन्धुदा स्त्री ५२९ ( शे. ११२) असती कुलटा स्त्री बन्धुर न. १४४४ सुंदर, मनोहर बन्धुर न. १४६८
करनार बालक
'बडिश' स्त्री न. ९२९ माछला पकडवानो आंकडो, गरल
बदरी स्त्री ११३८ बोरडी
बदरीवासा स्त्री २०५ (से. ५१) पार्वती 'बन्धूर' न. १४६८ स्वाभाविक ऊंचं परंतु बद्ध पुं ४३८ केदी, बंधायेल उपाधिवश कंइक नमेलुं
बधिर पुं ४५४ बहेरो
बन्ध्य न. १५१६ व्यर्थ, निष्फल बन्दिन् पुं ७९४ स्तुति मंगल पाठ बोलनार बप्पीह पुं १३२९ चातक पक्षी
स्वाभाविक ऊंचं परंतु उपाधिवश कंइक नमेलुं बन्धुल पुं ५४८ व्यभिचारिणी स्त्रीनो पुत्र बन्धुक पुं १९४९ बपोरीयानुं झाड 'बन्धूकपुष्प' पुं ११४४ असन वृक्ष
२२७ विष्णु बघु पुं ४५३ टालीओ
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • २२७ .
शासनदेवी
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ बभ्रु पुं १३०२ नोळियो
बल न. ७४५ सैन्य . बभ्रु पुं १३९७ लालमिश्रित पीळो वर्ण | बल पुं न. ७९६ पराक्रम (बर्कर) पुं १२७६ युवान बकरो | बलदेव पुं २२५ बलदेव, कृष्णना मोटा भाइ बर्बर पुं ९३२ पामर, नीच |
बलदेवस्वस स्त्री २०५ (शे. ६९) पार्वती बर्बरी स्त्री ५७० (शे. ११९) केश रचना, | (बलद्विष्) पुं १७५ इन्द्र .
अंबोडो बलभद्र पुं २२५ बलदेव, कृष्णना मोटा भाइ बह पुं न. ११२३ पत्र, पांद९ | बलवत् अ. १५३५ अतिशय, घj बह पुं न. १३२० मोरनुं पीछ (बलवत्) पुं ४४९ बलवान, पुष्ट बर्हिःशुष्मन् पुं १०९९ अग्नि ... बलहीनता स्त्री ३१९ ग्लानि, बलहीनपणुं बहिण पुं १३१९ मोर
बला स्त्री ४५ श्री कुंथुनाथ भगवाननी बहिध्वजा स्त्री २०५ (शे. ४०) पार्वती बर्हिन् पुं १३२० (शि. ११७) मोर | बलाक पुं १३३३ बगलानी एक बात बर्हिज्योतिष् पुं १०९९ अग्नि बलाका स्त्री १३३३ बगली बर्हिर्मुख पुं ८८ देव
बलाङ्गक पुं १५६ वसंत ऋतु बहिर्मुष्टि पुं ८३५ दर्भर्नु आसन बलाट पुं ११७२ मग (बर्हिरुत्क) पुं ११०० अग्नि | बलात्कार पुं ८०४ बलात्कार, जुलम बहिरुत्य पुं ११०० (शि. ९९) अग्नि | बलाश पुं ४६२ कफ बहिष् न. ८२० यज्ञ
बलाहक पुं.१६४ मेघ, वादळ बर्हिष् पुं न. ११९२ दर्भ, दाभ बलाहक पुं १६४ मेघ, वादळ बहिष पुं११०० (शि: ९९) अग्नि बलाहक पुं १३११ एक प्रकारनो नाग 'बहिष्ठ' न. ११५८ सुगंधीवाळो बलाहक पुं १३३३ बगलानी एक जात बल पुं १७४ इन्द्रनो शत्रु
बलि पुं २२१ विष्णुनो वध्य राक्षस बल पुं २२४ बलदेव
बलि पुं स्त्री ४४७ बलिदान बल न. ६२९ वीर्य, शुक्र
बलि पुं ६९९ छट्ठा प्रतिवासुदेव बल पुं ६९७ बलदेव
बलि पुं स्त्री ७४५ महेसूल, कर बल न. ७१४ लश्कर, राज्यना सात अंग | बलि पुं स्त्री ८२२ भूतयज्ञ, बलिदान
पैकी सातमु अंग .. । बलि पुं २९४ (शे. ८६) झालर, घंटडी
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा, गुट
- अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २२८ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ बलित न. ४२० (शे. १०२) काळा मरी | बहुकर पुं ३६३ खळं साफ करनार, बलिन् पुं ४४८ बलवान, पुष्ट
झाडु काढनार बलिन् पुं. ११७१ अडद
बहुकरी पुं स्त्री १०१६. सावरणी बलिन् पुं २२५ (शे, ७७) बलदेव बहुगहवाच पुं ३४७ वाचाल, बलिन्दम पुं २१९ (शे. ६४) विष्णु । ... बहु निंद्य भाषण करनार बलिपुष्ट पुं १३२२ (शे. ११८) कागडो | बहुत्वक्क पुं ११४४ भोजपत्रनुं वृक्ष (बलिबन्धन) पुं २२१ विष्णु
बहुदुग्धा स्त्री १२६९ घणा दूधवाळी गाय : बलिभुज् पुं १३२२ कागडो
बहुधान्यार्जक पुं ३६३ (शि. २४) घणु'बलिमुख' पुं १२९२ वांदरो
धान्य पेदा करनार बलिवेश्मन् पुं १३६३ पाताल बहुपाद् पुं ११३२ वडनुं झाड बलिश न. १११९ गांठमांथी नीकळेलो | बहुपुत्री स्त्री २०५ (शे. ५९) पार्वती अंकुर
| बहुप्रज पुं १२८८ भंड बलीमुख पुं १२९२ वानर, वांदरो बहुप्रद पुं ३८५ घणुं आपनार बलीवद पुं १२५७ बळद
| बहुप्रसू स्त्री ५५८ घणीवार प्रसव करनारी स्त्री 'बष्कयणी' स्त्री १२६७ लांबा वखतनी | बहुभुजा स्त्री २०५ (शे. ५२) पार्वती
: वियायेली गाय | बहुमार्गी पुं ९८८ घणा रस्ता भेगा थाय बष्कयिणी स्त्री १२६७ लांबा वखतनी
तेवू स्थान वियायेली गाय
बहुमूत्रता स्त्री ४७० प्रमेह रोग 'वस्त' पुं १२७५ बकरो
बहुरूप पुं ६४७ राळ बस्ति पुं स्त्री ६०६ मूत्राशय | बहरूप पुं ९८ (शे. ९) सूर्य बस्तिमल न. ६३३ मूत्र, पेशाब | बहुरूप पुं. २१९ (शे. ७१) कृष्ण, विष्णु (बहल) न. १४३७ घट्ट, निरंतर | बहुरूप पुं २०० शंकर बहिद्वार १००७ तोरण
बहुरूप पुं १४६९ (शि. १३१) विविध प्रकारनुं बहिस्वर पुं १३५२ करचलो, जलजन्तु । | बहुल पुं १४७ कृष्णपक्ष बहिस् अ. १५४१ बहार
बहुल पुं १०९९ अग्नि बहु न. १४२५ बहु, घj
| बहुल न. १४२५ बहु, घj बहु न. १४३० विशाल, मोटुं | बहुलग्रीव 'पुं १३२० (शे. १८९) मोर
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________
- शब्दमाला . २२९ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . बहुला स्त्री १०९ कृत्तिका नक्षत्र बाल पुं ३५२ मूर्ख, अज्ञानी . 'बहुलीकृत'पुं ११८३ छोडां विनानुं अनाज | बाल पुं १२१९ पांच वर्षनो हाथी बहुवर्णपुष्पवृष्टि पुं ६३ अरिहंतनो १६मो | बालक्रीडनक न. ६८८ गेडी, बालकोने __ अतिशय, पंचवर्णी फुलोनी वृष्टि
रमवानुं साधन बहुविध पुं १४६९ घणा प्रकारच् | बालगर्भिणी स्त्री १२७० प्रथम गर्भिणी बहुशृङ्ग पुं २१९ (शे. ७२) कृष्ण
थयेली गाय बहुसूति स्त्री १२६८ घणी वखत प्रसव (बालगर्भिणी) स्त्री १२६६ बाल्य वयमां करनारी गाय .
गर्भवती थयेली गाय बाढ न. १५०५ घणुं अतिशय |बालचर्य पुं २०९. (शे. ६३) कातिकेय बाण पुं २२१ विष्णुनो वध्य असुर . बालमूषिका स्त्री १३०१ नानो उंदर बाण पुं न. ७७८ बाण, तीर 1. ७८ बाण, तार
बालसन्धाभ स्त्री. १३९३ कंईक रातो वर्ण (बाणजित्) पुं २२१ कृष्ण ... | बालसात्म्य न. ४०४ (शे. ९८) दूध (बाणधि) पु ७८२ बाण राखवा- भाएं | बाला स्त्री ३३३ कन्या, कुमारी बाणपुर न. ९७७ बाणासुरनुं नगर बालिका स्त्री ६५६ वाली, कान- भूषण बाणमुक्ति पुं७८० धनुष्यमांथी बाण, छोडवू ते | बालिनी स्त्री १०८ अश्विनी नक्षत्र बाणासन न. ७७६ पणछ, धनुष्यनी दोरी | बालिश पुं ३५१ मूर्ख बादर न. ६६९ कपासमांथी बनेलं वस्त्र | बाल्य न. ३३९ बाल्यावस्था बादर पुं ११३७ कपासनो छोड बाष्प पुं.म. ३०७ आंसु बादरायण पुं८४७ व्यास ऋषि .. | बाष्प पुं न. ११०२ गरमी बाध पुं १३७१ (शि. १२५) दुःख | बाहु पुं स्त्री ५८९ भुजा, हाथ बाधा स्त्री १३७१ दुःख
बाहुचाप पुं ६०० (शे. १२५) वांभ, बंने बान्धकिनेय पुं ५४८ व्यभिचारिणी
हाथ आडा लांबा करे तेटली लंबाइ स्त्रीनो पुत्र
बाहुत्राण न. ७६९ हाथ- बख्तर बान्धव पुं ५६१ स्वजन ।
बाहुदन्तेय पुं १७२ इन्द्र बाभ्रवी स्त्री २०५ (शे. ४९) पार्वती बाहुदा स्त्री १०८६ बाहुदा नदी बार्हस्पत्य पुं ८७२ नास्तिक (चार्वाक) | बाहुभूषा स्त्री ६६२ बाजुबंध, कडु बाल पुं ३३८ बालक
। (बाहुयुद्ध) न.७९९ भुजा वडे युद्ध करवू ते
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • २३०
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ बाहुल पुं १५५ कार्तिक मास बाहुल न. ७६९ हाथनुं बख्तर ( बाहुलेय) पुं २०८ कार्तिकेय, शंकरनो पुत्र
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ बीजकोशी स्त्री ११३० शींग, बीजनो कोश बीजदर्शक पुं. ३३० (शे. ९१) सूचन करनार बीजपुष्पिका स्त्री ११७८ जुवार बीजपूर पुं ११५० बीज़ोरु
बीजरुह पुं १२०१ बीजमांथी उत्पन्न थाय डांगर बीजवर पुं ११७१ अडद : बीजसू स्त्री ९३७ पृथ्वी बीजाकृत न. ९६९ प्रथम वावीने खेलुं खेतर बीजिन् पुं ५५६ पिता
बीजोदक न. १६६ (शे. ३०) पाणीना करा बीज्य पुं ७१३ वंशज
बीभत्स पुं २९५ बीभत्सरस नव रस पैकी एक रस
बिभेदक पुं १९४५ (शि. १०३) बहेडा
बिम्ब पुं न. १०७ चन्द्रनुं बिम्ब
बीभत्स पुं ७१० अर्जुन
बिम्बी स्त्री ११८५ टींडोला, गीलोडानो वेलो बीभत्सु पुं ७१० (शि. ६० ) अर्जुन
( बुक्क) न. ६२३ हृदय
बिल न. १३६३ छिद्र बिलेशय पुं १३०३ सर्प, नाग बिल्व पुं ११३५ बीलीनुं झाड ( बिस) न. ११६५ कमळनी नाळ (बिसकाण्डिका) स्त्री. १३३३ बगली ( बिसप्रसूत) न. ११६१ कमल 'बिसिनी' स्त्री ११६० कमलनो वेलो बीज न. ६२९ शुक्र, वीर्य बीज न. १५१३ कारण बीजकोश पुं ११६५ कमलना बीजनो डोडो
बाहुसम्भव पुं८६३ क्षत्रिय बाह्याराम पुं १११२ नगरनी बहारनो बगीचो 'बाह्निक' पुं १२३५ वाहलीक देशना घोडा बाह्निक पुं १२३५ वालीक देशना घोडा 'बिड' न. ९४२ बीडलवण, पकावेलुं मीठं बिडाल पुं १३०१ बिलाडो बिडालक न. १०५८ हरताल बिडौजस् पुं १७१ इन्द्र बिन्दु पुं १०८९ पाणीनुं टीपुं बिभीतक त्रि. १९४५ बहेडा
बुक्कन न. १४०७ कूतरानुं भसकुं बुक्कस पुं ९३३ चांडाल बुद्ध पुं २३२ सुगत, बुद्ध बुद्ध न. १४९६ जाणेलुं बुद्धि स्त्री ३०८ अक्कल, ज्ञान बुद्धिशक्ति स्त्री १५२४ प्रज्ञा सामर्थ्य बुद्धिसहाय पुं ७१९ (शि. ६२) प्रधान, मंत्री बुद्धीन्द्रिय न. १३८४ ज्ञानेन्द्रिय, मन, बे कान, बे आंख, त्वचा जीभ अने नाक
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________
- शब्दमाला . २३१ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ बुद्बुद पुं १०७७.पाणीनो परपोटो बोधि पुं १३२५ (शे. १९२) कुकडो बुध पुं ११७ बुध ग्रह
बोधितरु पुं ११३१ पीपळो बुध पुं ३४१ पंडित, विद्वान . . बोधिद पुं २५ अरिहंत, जिन बुध पुं १०५ (शे. १२) चन्द्र बोधिसत्त्व पुं २३२ बुद्ध, सुगत बुध पुं २३५ (शे. ८१) बुद्ध, सुगत बोधिसत्त्व पुं ११३१ पीपळो बुधित न. १४९६ जाणेलुं
बोल पुं १०६३ हीराबोळ बुन पुं ११२१ वृक्षतुं मूळ
(बोहित्थ) पुं ८७६ वहाण बुभुक्षा स्त्री ३९३ भूख
(बौद्ध) पुं ८६१ बुद्धनो अनुयायी बुभुक्षित पुं ३९२ भूख्यो
बौध पुं ७०१ पुरूरवा राजा बुलि स्त्री ६०९ स्त्री- चिह्न, योनि ब्रज पुं ९६ सूर्य बुलि स्त्री ६१२ गुदा
'ब्रन' पुं ११२१ वृक्ष- मूळ 'बुष' पुं १९८२ पराळ ।
| (ब्रह्मचर्य) न. ८१ ब्रह्मचर्य, पांच यम बृहत् न. १४३० विशाल, मोटुं
- पैकी चोथो यम बृहतिका स्त्री ६७२ उत्तरासंग, खेस | ब्रह्मचारिणी स्त्री २०५ (शे. ५५) पार्वती बृहती स्त्री २८९ विश्वावसुनी वीणी . | ब्रह्मचारिन् पुं २०८ कार्तिकेय 'बृहती' स्त्री ११५७ बेठी भोंय रींगणी |(ब्रह्मचारिन्) पुं ८०७ ब्रह्मचर्य आश्रम, बृहतीपति पुं ११९ गुरु (बृहस्पति)
चार. आश्रम पैकी पहेलो आश्रम बृहत्कुक्षि पुं ४५० मोटा पेटवाळो । ब्रह्मचारिन् पुं ८०८ ब्रह्मचारी, मन, वाणी, बृहद्भानु पुं १०९७ अग्नि -
: कायाथी विषय सेवननो त्याग करनार बृहनट पुं ७०९ अर्जुन । । ब्रह्मज पुं (ब.व.) ९३ ब्रह्म देवलोकना बृहस्पति पुं ११८ गुरु (बृहस्पति)
वैमानिक देव बंहित न. १४०५ हाथीओनी गर्जना . | ब्रह्मण्य पुं १२१ (शे. १६) शनिग्रह बेडा स्त्री ८७७ नौका, नाव
| ब्रह्मत्व न. ८४१ ब्रह्मपणुं, शुद्धचैतन्य बैल्व पुं ८१५ बीलानो दंड .
स्वरूपनी प्राप्ति बोधकर पुं ७९४ वैतालिक राजाओने बह्मदत्त पुं ६९४ ब्रह्मदत्त (१२मा चक्रवती)
सवारमा स्तुति करीने जगाडनार | ब्रह्मन् पुं ४२ श्री शीतलनाथ भगवनना बोधि पुं. २३५ (शे. ८१) बुद्ध, सुगत
शासनदेव
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २३२ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द /लिंग / श्लोक ( अर्थ ब्रह्मन् पुं न. ७४ मोक्ष
ब्रह्माञ्जलि पुं ८३८ वेदपाठ करती वखते ब्रह्मन् न. ८१ ब्रह्मचर्य, पांच यम पैकी | . . करेली अंजलि . चोथो यम
| (बह्माणी) स्त्री २०१ शंकरनी माता ब्रह्मन् पुं २१२ ब्रह्मा
. (शक्तिरूप) ब्रह्मन् पुं ९८ (शे. ९) सूर्य ब्रह्मावर्त पुं ९४९ सरस्वती अने ब्रह्मन् पुं ८१३ (शि. ७१) ब्राह्मण
. दृषद्वती नदीनो मध्यभाग ब्रह्मनाभ पुं २१९ (शे. ७४) विष्णु | ब्रह्मासन न. ८३८ ध्यान अंने योग करवा ब्रह्मपादप पुं ११३६ पलाश 'वृक्ष,
माटे, आसन खाखरानुं झाड . ब्राह्म पुं १६० ब्रह्मानो एक अहोरात्र ब्रह्मपुत्र पुं ११९३ स्थावर विष. ब्राह्म न. ८४० ब्राह्मतीर्थ, अंगूठानुं मूळ (ब्रह्मपुत्री) स्त्री १०८५ सरस्वती नदी | ब्राह्मण पुं ८११ ब्रह्माण, विप्र ब्रह्मबन्धु पुं ८५५. अधम ब्राह्मण (ब्राह्मणवर्ग) पुं१४१३ ब्राह्मणोनो समुदाय ब्रह्मबिन्दु (ब.व.) पुं ८३९ धुंक, वेद पाठ ब्राह्मणीस्त्री १२०७ मोटा माथावाली नानी कीडी
_वखते मुखमांथी नीकळता जलकण | ब्राह्मणी स्त्री १२९९ मोटी गरोळी ब्रह्मभूय न. ८४१ ब्रह्मपणुं
ब्राह्मण्य न. १४१९ ब्राह्मणनो समूह ब्रह्मयज्ञ पुं ८२१ वेदनुं अध्ययन, ब्रह्मज्ञान | ब्राह्मी स्त्री १०९ रोहिणी नक्षत्र ब्रह्मरात्रि पुं ८५१ याज्ञवल्क्य | ब्राह्मी स्त्री २०१ शंकरनी माता ब्रह्मरीति पुं १०४८ पित्तल
| ब्राह्मी स्त्री २४१ सरस्वती देवी, वाणी ब्रह्मवर्चस् न. ८३८ स्वाध्यायथी उत्पन्न तेज | ब्राह्मी स्त्री १०४८ पित्तल बह्मवर्धन न. १०४० तांबु |ब्रुव न. १४४२ अधम, हलकुं ब्रह्मवेदि स्त्री ९४० कुरुक्षेत्रमा पांच ।
रामदनो मध्यभाग भ न. १०७ नक्षत्र, तारा ब्रह्मसम्भवपुं६९५ द्विपृष्ट, (बीजा वासुदेव) | भक्त पुं ३९५ भोजन भात ब्रह्मसायुज्य न. ८५१ ब्रह्मपणुं भक्तका पुं ७२३ रसोइओ ब्रह्मसू पुं २३० कामदेवनो पुत्र भक्तमण्ड पुं ३९६ (शे. ९६) चोखानो ब्रह्मसूत्र न. ८४५ (शि. ७३) जनोइ
मंड, ओसामण ब्रह्मसूनु पुं६९४ ब्रह्मदत्त, (बारमो चक्रवर्ती) | भक्ति स्त्री ४९६ सेवा, भक्ति
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • २३३
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ · शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ भक्षक पुं ३९४ भक्षण करनार, खानार | भट्टारक पुं ३३३ राजा भक्षण न. ४२३ भोजन, खावं भट्टारक पुं ३३६ पूज्य वाचक नाम पछी भक्ष्यकार पुं ९२१ कंदोई
जोडवा योग्य शब्द भग पुं ९५ सूर्य
| भट्टिनी स्त्री ३३४ पट्टराणी सिवायनी राणी भग पुं न. ६०९ स्त्री- चिन्ह, योनि
(नाटकनी भाषामां) भगनेत्रान्तक पुं २०० (शे. ४२) शंकर | भणित न. २४१ (शे. ८२) वाणी, वचन भगन्दर पुं ४७१ गुदा पासे छिद्र, भण्डिवाह पुं ९२३ (शे. १५६) हजाम
. व्रण थवानो एक रोग | भदन्त पुं ३३५ सौगत, निर्ग्रन्थ वगेरे मुनि भगवत् पुं २४ तीर्थंकर, अरहित
(नाटकनी भाषामां) भगवत् पुं २३५ (शे. ८१) बुद्ध, सुगत | भद्र पुं. ८६ कल्याण भगवत् पुं ३३६ पूज्य, पूज्य-वाचक नाम | भद्र पुं ६९८ त्रीजा बलदेव
पछी वापरी शकाय तेवो शब्द. भद्र पुं १२१८ हाथीनी चार जाति पैकी भगवत्यङ्गन. २४३ बार अंग पैकी पाचमुं अंग
एक जाति भगिनी स्त्री ५५३ बहेन
भद्र पुं १२५७ बळद भग्न पुं ८०५ हारेलो .
| (भद्र) पुं ५६ आवती चोवीसीमां भग्नविषाणक पुं १२५९ भांगेला
२४ मा तीर्थंकर _ शीगडावाळो बळद | भद्रकपिल पुं २१९ (शे. ७०) विष्णु भङ्ग पुं १०७५ पाणीना मोजा, तरंग | भद्रकर पुं५६ (शि. ५) आवती चोवीसीमां भङ्गा स्त्री ११७९ शण, भंग
२४ मा तीर्थंकर भगुर न. १४५७ वक्र, वांकुं भद्रकाली स्त्री २०५ (शे. ४३) पार्वती भङ्गय न. ९६७ शण- खेतर भद्रकुम्भ पुं ७१८ पाणीथी भरेलो कलश . भजमान न. ७४३ योग्य, वाजबी भद्रकृत् पुं ५६ आवती चोवीसीमां भट पुं ७६३ सुभट, लडवैयो
२४ मा तीर्थंकर भट पुं ९३४ म्लेच्छनी एक जाति · (भद्रगुप्त) पुं ३४ दश दशपूर्वी भटित्र न. ४१२ आग्निमां पाकेलुं मांस
. पैकी आठमा दशपूर्वी भट्ट पुं ३३६ (शे. ९१) पूज्यवाचक नाम | भद्रचलन पुं २२५ बलदेव
.. पछी जोडवा योग्य शब्द । भद्रपर्णी स्त्री ११४३ सीवण नुं वृक्ष
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • २३४
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ भद्रबाहु पुं ३४ छ श्रुतकेवली पैकी पांचमा श्रुतकेवली
'भद्रमुस्तक' पुं १९९३ भद्रमोथ भद्ररेणु पुं १७७ (शे. ३४ ) इन्द्रनो हाथी भद्रश्री पुं ६४१ (शे. १३१) चंदन
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
भरत पुं ६१२ भरत (प्रथम चक्रवर्ती) भरत पुं ७०२ भरत (दुष्यन्तनो पुत्र ) भरत पुं ९४६ पांच भरतक्षेत्र भरतपुत्रक पुं ३२८ नट
भरथ पुं ११०० (शे. १७१) अग्नि भरद्वाज पुं. १३४० भारद्वाज पक्षीं भरित न. १४७३ पूर्ण, भरेलुं भरुज पुं १२९० शियाळ
-
भपति पुं १०४ चन्द्र
भरुज पुं ४०१ (शे. ९९ ) चोखानी धाणी भटक न. ४१२ अग्निमां पाकेलुं मांस भर्ग पुं १९५ शंकर
भम्भासार पुं ७१२ श्रेणिक राजा
भय न. ६० स्वचक्र परचक्रनो भय दूर थाय भर्तृ पुं ७ (प.) धार्यवाचकथी लगाडातो ते तीर्थंकरनो १५ मो अतिशय
भद्राकरण न. ९२३ हजामत भद्राङ्ग पुं २२५ (शे. ७७) बलदेव भद्रासनन. ७१६ राजाने योग्य चांदीनुं सिंहासन भन्द्र ८६ (शि. ५) कल्याण
भयन. ३०१ भय, भयानक रसनो स्थायी भाव भर्तृ पुं ३५९ स्वामी
भयङ्कर न. ३०२ भयानक
भयद्भुत पुं ३६६ भयथी पीडित
भयानक पुं २९४ भयानक रस, नव रस पैकी छठ्ठो रस
शब्द, उदा. भूभर्ता
भयानक न. ३०२ भयंकर
भयावह न. ३०३ भयंकर भर पुं १५०६ अतिशय, घणुं भरटक पुं ३३६ (शे. ९१) पूज्य, पूज्यवाचक नाम पछी जोडवा योग्य शब्द
भरण न. ३६२ पगार, मजूरी भरणी स्त्री १०८ भरणी नक्षत्र भरणीभू पुं १२१ राहु
भरत पुं ३२८ नट
भर्तृ पुं ५१६ पति, स्वामी
भर्तृदारक पुं ३३२ राजकुमार, युवराज (नाटकनी भाषामा)
भर्तृदारिका स्त्री ३३३ राजकन्या
(नाटकनी भाषामा) भर्भरी स्त्री २२६ ( शे. ७८) लक्ष्मी भर्मण्या स्त्री ३३६ पगार, मजूरी भर्मन् न. ३३६ पगार, मजूरी भर्मन् न. १०४४ सोनुं भल्ल पुं ७८० बाणनो एक भेद भल्लहपुं १२८० (शे. १८२) कूतरो भल्लुक पुं १२८९ रींछ
भल्लूक पुं १२८९ रींछ
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________
• शब्दमाला • २३५
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ भव पुं १९८ शंकर. भवतु अ. १५२८ बस, सर्यु भवन पुं न. ९९० घर
भवनाधीश पुं (ब.व.) ९० असुरकुमार वगेरे दश भवनपति
भवानी स्त्री २०४ पार्वती भवानीगुरु पुं १०२७ हिमालय पर्वत भवान्तकृत् पुं २१२ ब्रह्मा भविक न. ८३ कल्याण भवितृ पुं ३८९ उत्पन्न थनार भविन् पुं १३६६ संसारी जीव भविष्णु पुं ३८९ उत्पन्न थनार (सारा
भविष्य कालवाळो )
भव्य न. ८६ ( शे. २) कल्याण भषक पुं १२८० (शि. ११३) कूतरो भषण पुं १२७९ कूतरो
भषण न. १४०७ कूतरानुं भसवुं भसल पुं १२१२ (शि. १०९) भमरो भसित न. ८२८ राखोडी, भस्म भस्त्रा स्त्री ९०८ धमण भा पुं स्त्री १० किरण भाग पुं १४३४ भाग, हिस्सो भागधेय पुं ७४५ कर, महेसूल भागधेय न. १३७९ भाग्य, नसीब भागिनेय पुं ५४३ भाणेज भागीरथी स्त्री १०८१ गंगानदी भाग्य न. १३७९ भाग्य, नसीब
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ भाङ्गीन न. ९३७ शणनुं खेतर भाजन न. १०२६ वासण भाटक पुं ८६८ (शे. १५४) मूल्य, कींमत भाटि पुं ३६३ नाट्य प्रबंधनो एक प्रकार भाण पुं न. २८४ नाट्य प्रबंधनो एक प्रकार भाण्ड न. १०२६ वासण भाण्डागार न. ९९५ भंडार, तिजोरी भाण्डिक पुं ९२३ (शे. १५६) हजाम भाद्र पुं (ब.व.) १५५ भादरवो मास भाद्रपद १५४ भादरवो मास भाद्रमातुर पुं ५४६ सती स्त्रीनो पुत्र भानवीय न. ५७६ जमणी आंख भानु पुं ३७ धर्मनाथ भ.ना पिता भानु पुं ९५ सूर्य
भानु पुं १०० किरण भानुकेशर पुं ९८ (शे. ८) सूर्य भानेमि पुं ९८ सूर्य
भामण्डल • पुं ५९ भामंडळ, तीर्थंकरनो
७मो अतिशय भामिनी स्त्री ५१० कोपवाळी स्त्री भार पुं ३६४ भार, बोजो भार पुं. ८८५ वीस तुला प्रमाण भारती स्त्री २४१ सरस्वती देवी, वाणी भारती स्त्री २८५ अभिनयनो एक प्रकार भारद्वाज पुं ६२५ हाडकुं भारयष्टि पुं ६३४ भार उपाडवानी लाकडी,
कावड
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • २३६
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ भारवाह पुं ३६३ मजूर, भार उपाडनार भारिक पुं ३६३ भार उपाडनार, मजूर भार्गव पुं ११९ शुक्र
भार्गव पुं ८४८ परशुराम
भास् पुं स्त्री १०० किरण
(भार्गव) पुद्द (प.) शुक्र (भृगुनो पुत्र) भास पुं १३३८ भास पक्षी, 'भार्गवी' स्त्री ११९३ धरो भार्या स्त्री ५१३ पत्नी
भार्यापति पुं ५१९ पति-पत्नी' (बन्ने) भाल पुं न. ५७३ कपाळ, ललाट भालदृश् पुं १९६ शंकर
भालूक पुं १२८९ छ
वि. भाव
भाव पु ३३२ विद्वान, (नाटकनी भाषामा) भाव पुं ५०९ हावभाव, अंगथी उत्पन्न थतो अलंकार
भाव पुं न. १३८३ अभिप्राय भावना स्त्री १३७३ पूर्व संस्कार, वासना, अनुभवेल प्रसंगने न भूलवं ते भावित न. ४१४ धूप, पुष्प वगेरे वडे
वासित करेलुं
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ भाषित न. १४१ वचन, वाणी भाष्य न. २५४ सूत्रमां बतावेल अर्थनो विस्तार करनार
भावित न. १४९० मेळवेलुं भावुक न. ८६ कल्याण, शुभ भावुक पुं ३३२ बनेवी (नाटकनी भाषामां) भाषा स्त्री २४१ सरस्वती, वाणीनी अधिष्ठात्री देवी भाषा स्त्री २८५ संस्कृत आदि छ भाषा
काबर गीध जेवुं पक्ष
भासुर न. ३०३ ( शे. ८९ ) भयानक (देदीप्यमान)
भाल्लूक पुं १२८९ रींछ
भावपुं २९५ सात्त्विक, संचारी, व्यभिचारी भिक्षा स्त्री ८१३ जुदा जुदा घरोमांथी थोडुं थोडुं भोजन ग्रहण करवुं ते भिक्षु पुं ७६ साधु, मुनि भिक्षु पुं ८०७ संन्यास आश्रम, चार आश्रम पैकी चोथो आश्रम भिक्षु पुं ८०९ परिव्राजक, संन्यासी भिक्षुकी स्त्री ५३२ भिक्षुणी, साध्वी भिक्षुणी स्त्री ५३२ ( शे. ११३) भिक्षुणी, साध्वी भिक्षुस घाटी पुं ६७८ मुनिओनुं वस्त्र भित्त न. १४३४ ककडो, टुकडो भित्ति स्त्री १००३ भींत भित्तिका स्त्री १२९८ गरोळी भिद् पुं १० (प.) आ जोडवाथी वधक वाचक शब्द बने छे
भास्कर पुं ९७ सूर्य भास्वत् पुं ९८ सूर्य भिक्षणा स्त्री ३८८ (शे ९५ ) याचना,
.
मांगणी
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . २३७ .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ भिद् स्त्री १४८८ (शि. १३४) फाडवू, चीरकुंभीलुक पुं ३६५ बीकण भिदा स्त्री १४८८ फाडवू, चीरवं भीषण न. ३०३ भयंकर, भयानक भिदु पुं १८० इन्द्रनुं वज्र
भीष्म न. ३०२ भयंकर, भयानक भिदुर पुं १८० इन्द्रनुं वन
| भीष्मसू स्त्री १०८१ गंगा नदी भिद्य पुं १०९१ मोटी नदी, नद, द्रह | भुक्तशेषक पुं ८३४ यज्ञमां खातां भिन्दिपाल पुं ७८५ गोफण, (शस्त्रविशेष)
वधेलं होय ते भिन्न न. १४६८ भिन्न, जुहूँ
भुक्तसमुज्झित न. ४२६ एएं, जमतां भिन्न न. १४८८ फाडेलु, चीरेखें
वधेनुं होय ते भिया स्त्री ३०१ भय, डर | ( भुक्तोच्छिष्ट) न. ४२६ एटुं, जमतां भिल्ल पुं ९३४ म्लेच्छ
वधेलुं होय ते भिषज् पुं ४७२ वैद्य
भुग्न न. १४५७ वक, वांकुं भिस्सटा स्त्री ३९६ बळेलो भात 'भुग्न न. १४८३ वांकुं, वळेखें, नमेलु भिस्सा स्त्री ३९५ भोजन, भात
भुज् पुं ४ (प.) आ शब्द लगाडवाथी भी स्त्री ३०१ भय, डर
स्वामि-वाचक शब्द बने छे भीत पुं ३६५ बीकण
| भुज् ७ पुं (प.) आ शब्द लगाडवाथी भीति स्त्री ७२ भय, तीर्थंकरमां न होय ते भोजक-वाचक शब्द बने छ
१८ दोष पैकी नवमो दोष भुज पुं ५८९ भुजा, हाथ भीति स्त्री ३०१ भय, डर .
भुजकोटर फु न. ५८९ कांख, बगल भीम पुं १९५ शंकर
भुजग़ पुं १३०३ सर्प भीम न. ३०२ भयानक
भुजङ्ग पुं ५१९ गणिकानो पति भीम पुं ७०७ भीमसेनः (पांडव) भुजङ्ग पुं १३०३ सर्प भीमा स्त्री २०५ (शे. ५३) पार्वती भुजङ्गभोजिन् पुं १३०४ बे मोंबाळो साप भीरु पुं ३६५ बीकण . . . भुजङ्गम पुं १३०३ सर्प भीरु पुं ५०४ बीकण स्त्री
भुजदल पुं ५९१ (शे. १२४) हाथनो पंजो भीरु न. १०४३ (शे १६२) रू' ... (भुजशिखर) पुं ५८८ खभो भीरुक पुं ३६५ बीकण
भुजशिरस् पुं ५८८ खभो भीरुक न. १०४३ (शे. १६२) रू' । भुजाशिरस् पुं ५८८ खभो
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला. . २३८ ।
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ भुजाकण्ट पुं ५९४ नख
भूतनायिका स्त्री २०५ पार्वती भुजान्तर न. ६०२ छाती
भूतनाशन न. ४२२ (शे. १०३) हिंग भुजामध्य न. ५९० कोणी
भूतपति पुं १९९: शंकर भुजि पुं ११०० (शे. १७१) अग्नि भूतयज्ञ पुं ८२२ बलिदान भुजिष्य पुं ३६० चाकर
भूतात्त पुं ४९१ भूतग्रस्त भुजिष्या स्त्री ५३३ वेश्या
'भूतावास' पुं ११४५ बहेडा भुवन न. पुं १३६५ लोक, जगत
भूति पुं ४१२ अग्निमां पाकेलुं मांस भुवन न. १०६९ पाणी
भूति पुं ८२८ राखोडी भुवस् अ. १५२६ आकाश
भूतेष्टा पुं १५१ चौदश तिथि भुविष् स्त्री ८७ स्वर्ग
भूत्तम न. १०४५ सोनुं भू पुं ६. (प.) आ शब्द लगाडवाथी | भूदार पुं १२८७ मुंड
जन्मवाचक शब्द बने छ | भूदेव पुं ८१२ ब्राह्मण भू स्त्री ९३५ पृथ्वी
भूधन पुं ४.(प) राजा भू स्त्री १५२५ रसातल, भूलोक । भूधर पुं १०२७ पर्वत भूकश्यप पुं २२३ विष्णुना पिता वासुदेव | भूधर पुं १८(प.) पर्वत भूघन न. ५६३ शरीर
भूध पुं. १०२७ पर्वत (भूच्छत्र) पुं १२०१ पोतानी मेळे उत्पन्न | भूनेत पुं ४(प.) राजा
थनार वनस्पतिकाय भूप पुं ६९० राजा भूच्छाया स्त्री १४६ अंधकार भूपति पुं ४ (प.) राजा (भूच्छाय) न. १४६ अंघकार 'भूपदी' स्त्री ११४८ मोगरो भूत पुं ९१ व्यंतर देव
भूपाल पुं ४(प.) राजा भूत पुं १४६२ समान, तुल्य
(भूपाले) पुं ६९० राजा भूत न. १४९० मेळवेलु
भूभुज् पुं ४(प.) राजा भूतग्राम पुं १४१४ प्राणीओनो समूह भूभृत् पुं १८(प.) पर्वत भूतज पुं १२५४ ऊंट
भूभृत् पुं ६८९ राजा भूतधात्री स्त्री ९३६ पृथ्वी
(भूभृत्) पुं १०२७ पर्वत (भूतनाथ) पुं १९९ शंकर | भूमत् पुं ५(प.) राजा
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • २३९ .. शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ · शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ भूमि स्त्री ९३५ पृथ्वी ।
| भृगु पुं १०३२ पर्वत, उंचुं स्थान, भूमिका स्त्री ३२७ नाटकमां ते ते जातनो
शिखर स्थान स्त्री वगेरेनो वेष | भृगु पुं १२० (शे. १५) शुक भूमिलेपन न. १२७२ गायनुं छाण भृङ्ग पुं १२१२ भमरो भूमिस्पृश् पुं ८६४ वैश्य
भृङ्ग पुं १३३३ मस्तकचूड, काकाकौआ भूयस् न. १४२६ बहु, घj | भृङ्गरज पुं ११८७ भांगरो भूयस् अ. १५३१ वारंवार । भृङ्गराज पुं ११८७ भांगरो भूयिष्ठ न. १४२६ बहु, घj
भृङ्गार पुं ७१८ सोनानी झारी, (कलश) भूरि न. १०४५ सोनुं
भृङ्गारिका स्त्री १२१६ तमरु, भूरि न. १४२६ बहु, घj
. एक जात, जंतु . भूरि पुं २०० (शे. ४६) शंकर (भृङ्गारी) स्त्री १२१६ तमरु, भूरिमाय पुं १२९० शियाळ
एक जातनुं जंतु भूरिवेतस पुं ९५४ बहु नेतर वाळो देश भृङ्गिन् पुं २१० शंकरनो ,गीगण भूर्ज पुं ११४४ भोजपत्र, वृक्ष | भृङ्गिरिटि पुं २१० शंकरनो भंगीगण भूलता स्त्री १२०३ अळसीया, जमीनना | भृङ्गिरीटि पुं २१० शंकरनो शृंगीगण . कीडा
भृत् पुं द्द(प.) आ शब्द लगाडवाथी धारक भूषण पुं द(प.) धार्यवाचक शब्द साथे
वाचक शब्द बने छे भूषण शब्द जोडवाथी धारक. वाचक शब्द भृतक पुं ३६१ पगारदार बने उदा. शशिभूषण
| भृति स्त्री ३६२ पगार, मूल्य, मजूरी भूषण पुं न. ६४९ अलंकार, घरेणा भृतिभुज् पुं ३६१ पगारदार भूष्णु पुं ३८९ उत्पन्न थनार, होनार | भृत्य पुं ३६० चाकर भूस्पृश् पुं ३३७ मनुष्य
भृत्या स्त्री ३६३ पगार, मूल्य. भृकुंस पुं ३२९ स्त्रीवेष धारणकरनार नट | भृश न. १५०५ घणुं, बहु भ्रुकुटि पुं ४३ नमिनाथ भ.ना शासनदेव | भृष्ट न. ४१२ सेकेलं अन्न भृकुटि स्त्री ४४ चन्द्रप्रभम.नी शासनदेवी | भेक पुं १३५४ देडको भृकुटि स्त्री ५७९ क्रोध वगेरेथी वांकी | भेड पुं १२७७ घेटो
. भ्रमर थाय ते . भेद पुं७३६ भेद, चार उपाय पैकी एक उपाय
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________
M अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २४० शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ - शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ । भेरी स्त्री २९३ नगारुं
भ्रंश पुं १५१७ ऊंचा स्थानथी पडवू, भेल पुं ८७९ नानी होडी, मछवो
. पोताना पदथी पडवू भेषज न. ४७२ औषध . भ्रकुंस पुं ३२९ स्त्री वेषधारी नट भैक्ष न. १४१५ भिक्षाओनो समूह | भ्रकुटि पुं ५७९ क्रोध वगेरेथी वांकी भैरव पुं १९८ महादेव
. भ्रमर थाय ते भैरव न. ३०३ भयानक (रस) भ्रम पुं ९०९ दारुभ्रामक यन्त्र भैरवी स्त्री २०६ चामुंडा देवी
भ्रम पुं १०८८ चक्राकारे जलनुं नीचे जर्बु, भैषज्य न. ४७३ औषध, दवा
पाणीने नीकळवानों रस्तो भोक्तृ पुं ५१७ पति, वर
भ्रम पुं १३७४ भ्रम, विपरीत ज्ञान भोग पुं ३६३ गणिकानो पगार भ्रम पुं १५१९ चक्राकारे फरवू, भमर्रा भोग पुं १३१५ फणा, सर्पनी फेण भ्रमर १२१२ भमरो भोग पुं १३१५ सर्पनुं शरीर . भ्रमरक पुं ५६९ ललाट उपरना 'भोगधर' पुं १३०४ सर्प
लटकता वाळ भोगान्तराय पुं ७२ तीर्थंकरमा न होय ते | भ्रमरालक पुं ५६९ ललाट उपरना १८ दोष पैकी चोथो दोष
लटकता वाळ भोगावती स्त्री १३०७ नागोनी नगरी | भ्रमासक्तः पुं ९१६ तलवार वगेरे शस्त्र भोगावली स्त्री ७९५ स्तुतिपाठकनो ग्रन्थ - घसनार, सराणियो भोगिन् पुं १३०३ सर्प
भ्रमि पुं १५१९ चक्राकारे भमकुं, फरवू भोगिनी (ब.व.) स्त्री ५२० अभिषेक | भ्रष्ट न १४९१ पडी गयेखें
विनानी राजानी राणी (भ्रष्टबाण) पुं ७७२ निशान चूकेलो भोजन न. ४२४ भोजन, जमण भ्रातुर्जाया स्त्री ५१४ भाभी भोलि पुं १२५३ ऊंट
भ्रातृ षु ५५० सगो भाई भोस् अ. १५३७ संबोधनना अर्थमां भ्रातृ पुं (द्वि.व.) ५६१ भाइ बहेन बन्ने भौती स्त्री १४२ रात्रि
(भ्रातृजाया) स्त्री ५१४ भाभी भौम पुं ११७ (शे. १४) मंगल ग्रह .. | भ्रातृव्य पुं ५४३ भत्रीजो (भौम) पुं ११७ मंगल ग्रह | भ्रात्रीय पुं ५४३ भत्रीजो. भौरिक पुं ७२३ सुवर्ण उपरनो अधिकारी | भ्रान्ति पुं १३७४ विपरीत ज्ञान, (भ्रम)
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला • २४१ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ - शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ भ्रान्ति पुं १५१९ चक्राकारे भमवं. 'मकुष्टक' पुं ११७४ मठ (भ्रामर) न. १२१४ मधनी एक जात मकुष्टक पुं ११७४ मठ, अनाज भ्रामरी स्त्री २०५ (शे. ४९) पार्वती . | 'मकूष्टक' पुं ११७४ मठ भ्राष्ट्र पुं १०२० चणा वगेरे शेकवानी कडाइ मख पुं ८२० यज्ञ भ्रुकुंस पुं ३२९ स्त्री वेष धारण करनार नट | मखक्रिया स्त्री..८३४ यज्ञनी क्रिया भृकुटि पुं ५७९ क्रोधथी वांकी भमर थाय ते | मखासुहृत् पुं २०० शंकर भ्रू स्त्री ५७९ भ्रमर, भंवा
मगध पुं ७९५ राजानी स्तुति करनार भाट भूकुंस पुं ३२९ नट, स्त्री वेष धारण करनार | मगध (ब.व.) पुं ९६० मगधदेश भ्रूकुटि पुं ५७९ क्रोध वि: थी | मगधेश्वर पुं ६९९ जरासंध
वांकी भ्रमर थाय ते . (नवमो प्रति वासुदेव) भ्रूण पुं ५४० गर्भ
मघवत् पुं १७१ इन्द्र भ्रष पुं १५१७ उंचा स्थानथी पडवू . मघवन् पुं १७४ इन्द्र
| मघवन् पुं ६९२ त्रीजो चक्रवर्ती मकर पुं ४७ मगर, श्री सुविधिनाथ । | मघा (ब.व.) स्त्री १११ मघा नक्षत्र
भगवाननु लांछन . मघाभव पुं ११९ शुक्र मकर पुं १९३ नवनिधि पैकी चोथो निधि | मङ्क्ष अ. १५३० जल्दी मकर पुं २२९ कामदेव- चिन्ह । | | (मक्षु) न. १५७० जल्दी मकर पुं १३५१ मगर वगेरे जलजंतु | मख पुं ७९५ (शि. ६९) मागध . (मकर) पुं ११६ बार राशि पैकी . राजाओनी स्तुति करनार भाट . - दशमी राशि
मङ्ग न. ८७८ वहाणनो अग्रभाग (मकरकेतन) पुं.२२९ कामदेव
| मङ्गल न. ११६ मंगल ग्रह (मकरध्वज) पुं २२९ कामदेव | मङ्गलध्वनि पुं ५१८ (शे. १०९) मांगलिक मकरन्द पुं ११२७ पुष्परस, पराग
शब्द मकराकर पुं १०७४ समुद्र
मङ्गलपाठक पुं ७९४ भाट, चारण मकरालय पुं १०७४ (शि. ९६) समुद्र मङ्गलशंसन न. २७२ आशीर्वाद मकुट पुं ६५१ (शि. ५२) मुगंट मङ्गलस्नान न. ५१८ (शे. ११०) शान्ति मकुर पुं.६८४ (शि. ५७) दर्पण | क्रियामां सुगंधी जल वडे करातुं स्नान
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २४२ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ मङ्गला स्त्री ३९ सुमतिनाथ भ. नी माता | मञ्जीर पुं६६६ झांझर, कलु मङ्गलान्हिक न. ५१८ (शे. १०९) विवाहमां | मञ्जीर पुं १०२३ रवैयो, बांधवानो खीलो मांगलिक दिवसे कलश भरी कराती शुभ किया | मञ्जु न. १४४४ मनोहर, सुंदर मङ्गल्य न. ४०६ (शे. ११०) दही, गोरस | मञ्जुल न. १४४४ मनोहर, सुंदर मङ्गल्यक पुं ११७० मसुर
मञ्जूषा स्त्री १०१५ पेटी (एक जातनुं अनाज). मठ पुं ९९४. विद्यार्थी के व्रतीओनुं रहेठाण मङ्गल्या स्त्री ६४० मोगराना वी । मडूडु पुं २९४ (शे. ८८) वाजिबनो सुगंधीवाळो अगर
एक प्रकार मङ्गिनी स्त्री ८७६ नौका, नाव मणि पुं स्त्री ५९१ कांडु, हाथ अने मङ्गिनीशिरस् न. ८७८ वहाणनो अग्रभाग
. प्रकोष्ठनो संधिभाग मचर्चिका स्त्री १४४१ आ शब्द उत्तर पदमां | मणि पुं स्त्री ६११ गुह्यनो मध्यभाग जोडवाथी प्रशंसा वाचक बने छ जेमके | मणि पुं स्त्री १०६३ रन गोमचचिका
मणिक पुं १०२२ मोटो घडो मज्जकृत् न. ६२५ हाडकुं
मणिकण्ठक पुं १३२५ (शे. १९३) कुकडो मज्जन् पुं ६२८ हाडकानी चरबी मणिकार पुं ९१० झवेरी मज्जन् पुं ११२१ वृक्षादिनुं सत्व, गर्भ | | मणित न. १४०८ रतिकाळे थतो अव्यक्त अवाज मज्जसमुद्भव न. ६२९ वीर्य
मणिबन्ध पुं ५९१ हाथनो कांडो मज्जा स्त्री ६१९ मज्जा (शरीरमां सात धातु | | मणीवक न. ११२५ फूल
पैकी एक धातु) (मण्ठ) पुं ७६२ महावत मज्जा स्त्री ६२८ हाडकानी चरबी । | मण्ड पुं न: ३९६ भात वगेरेनुं ओसामण 'मज्जा' स्त्री ११२१ वृक्षादिनुं सत्त्व, गर्भ 'मण्ड' पुं ११५० एरंडो मञ्च पुं ६८३ खाटलो, पलंग मण्डन पु ३८९ शोभावनार मञ्चक पुं न. ६८३ खाटलो, पलंग | मण्डन न. ६३६ शणगार, अलंकार मञ्जरी स्त्री ११२२ मंजरी
मण्डप पुं १००३ मांडवो मञ्जरी स्त्री ११२२ मंजरी
मण्डल न. त्रि. १०१ सूर्य-चंद्रनी चारे बाजु मजा स्त्री ११२२ मंजरी
रहेलुं गोळाकार तेज मञ्जा स्त्री १२७५ बकरी . | मण्डल न. १०७ चंद्रनुं बिंब
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________
__ शब्दमाला • २४३ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ मण्डल त्रि ४६७ एक जातनो कोढ रोग | मत्कुण पुं १२१९ दांत न आवेला अने ढूंका मण्डल न. ७७७ बन्ने पग
अंगवाळो हाथी गोळाकार राखवा ते | मत पुं ४३६ मद वाळो मण्डल त्रि ९४७ देश
मत्त पुं १२२० मदोन्मत्त हाथी मण्डल न. त्रि १४११ समूह
मत्तवारण पुं १०१२ झरुखो, गोख मण्डल पुं १२८० (शे. १८३) कूतरो मत्तालम्ब पुं १०१२ झरुखो, गोख मण्डलक न. ४६७ (शि. ३४) एक जातनो | मत्तेभगमना स्त्री ५०६ विशिष्ट चालवाळी स्त्री
- कोढ रोग मत्य न. ८९२ खेतरनी भूमिने सरखी कवी ते मण्डलाग्र पुं ७८२ तलवार
मत्स पुं १३४४ (शि. १२१) मच्छ, माछलो मण्डलाधीश पुं ६९० एक देशनो राजा | मत्सरिन् पुं ३८० दुर्जन, खल मण्डलिन् पुं १३०२ सेहलो, एक जातनो | मत्स्य पुं १३४३ माछलो बिलाडो
| मत्स्यजाल न. ९२९ माछला पकडवानी जाळ मण्डहारक पुं ९०१ कलाल-मदिरा वेंचनार | मत्स्यण्डी स्त्री ४०३ साकर मण्डित पुं ३२ श्री महावीर भगवानना (मत्स्यण्डिका) स्त्री ४०३ साकर __छा गणधर
(मत्स्याण्डिका) स्त्री ४०३ साकर मण्डितपुत्र पुं ३२ (शि. ३) श्री महावीर (मत्स्वाण्डी) स्त्री ४०३ साकर
भगवानना छा गणधर मास्वनाशन पुं. १३३५ कुररपक्षी मण्डूक पुं १३५४ देडको .. मास्वबन्धी स्त्री ९२९ माछला पकडवानो मण्डूर न. १०३८ लोढामो काट
करंडियो मत न. १३८३ अभिप्राय . . मत्स्यराज पुं १३४६ रोहित मच्छ, मतङ्गज पुं १२१७ हाथी
(मोये मच्छ) प्रतल्लिका स्त्री १४४० आ शब्द जोडवाथी. मत्स्यवेधन न. ९२९ गरल-माछला प्रशंसा वाचक शब्द बने छे ...
पकडवानो आंकडो मति स्त्री ३०८
बुद्धि म त्स्योदरी स्त्री ४४८ (शे. १५४) व्यास (मतियत्) पुं ३४२ विद्वान ..
. ऋषिनी माता मत्कुण न. ७६८ जांघनुं बखर म थन पुं ११ (प.) आ शब्द जोडवाथी मत्कुण पुं १२०९ मांकड . । . वधक वाचक शब्द बने छे
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २४४ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोकः/ अर्थ मथन पुं २२८ (शे. ७९) कामदेव मद्य न. ९०२ मदिरा मथित न. ४०९ पाणी विना मथेलं दहीं | मद्यपङ्क पुं ९०४ मद्यनो नीचलो भाग, मथिन् पुं १०२३ रवैयो मन्थन दंड
मद्यनो कादव मथुरा स्त्री ९७८ मथुरानगरी
मद्यपाशन न. ९०७ मदिरा पीवानी प्रीति मद पुं ३१२ संमोहमिश्र आनंद उत्पन्न करे तेवो लक्ष्य पदार्थ मद पुं १२२३ हाथीना गंडस्थलमांथी | मद्यबीज न. ९०५. सुराबीज (जेमांथी झरतुं पाणी .
मदिरा बने ते) मदकल पुं १२२१ घणा मदवाळो हाथी मद्यमण्ड पुं ९०५ मद्यनी तर मदकोहल पुं. १२५९ सांढ
मद्यसन्धान न. ९०५ मदिरा मदन पुं २२७ कामदेव
.. बनाववानी क्रिया मदन पुं ११७१ अडद
मद्र न. ८६ कल्याण, शुभ (मदन) न. १२१४ मीण
मद्र पुं १४०९ (शि. १२७) गंभीर अवाज 'मदन' पुं ११५१ धतुरो
मधु पुं १५३ चैत्र महिनो. मदननालिका स्त्री ५२९ (शे. ११२) | मधु पुं २१९ कृष्णनो शत्रु
कुलटा स्त्री . | मधु पुं २२९ कामनो मित्र (चैत्रमास) मदना स्त्री ९०३ मदिरा
मधु पुं ६९९ चोथा प्रतिवासुदेव मदशौण्डक न. ६४३ (शे. १३२) जायफल | मधु पुं न. ९०२ मदिरा मदाम्बर पुं १७७ (शे. ३५) इन्द्रनो हाथी, | मधु न. ११२६ पुष्परस
ऐरावण मधु न. १२१३ मध, भमरानुं भोजन मदिरा स्त्री ९०२ मदिरा
मधु न. १२१४ मध मदिरागृह न. १००१ दारु पीवान स्थान | 'मधु' पुं ११८५ मीठी खरखोडी मदिष्ठा स्त्री ९०२ मदिरा
मधुक न. १०४२ (शे. १६१) सीसु, कलई मदोत्कट पुं १२२१ घणा मदवाळो हाथी | 'मधुक' पुं ११४१ महुडो मदोल्लापिन् पुं १३२१ (शे. १९०) कोयल | मधुकण्ठ पुं १३२१ (शे. १९०) कोयल मद् पुं १३२३ पाणीनो कागडो मधुकर पुं १२१२ (शि. १०९) भमरो मद्गुर पुं १३४७ शींगडावाळो मच्छ मधुका स्त्री ११७७ काळी कांग मद्गुरप्रि स्त्री १३४७ मद्गुर मच्छनी प्रिया | मधुकृत् पुं १२१२ भमरो
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ मधुक्रम (ब.व.) पुं* ९०६ मद्य पीवानी पद्धति, वाराफरती पीवुं ते मधुघोष पुं १३२१ ( शे. १९० ) कोयल मधुज्येष्ठन. ४०४ ( शे. १००) तरत दोहेलुं दूध मधुदीप पुं २२७ कामदेव मधुद्रुम पुं ११४१ महुडो . मधूलि पुं ४०३ खांड
(मधुप ) पुं १२१३ भमरो मधुपर्क न. ८३३ दहीं साथे
• २४५
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (मधुसुहृत्) पुं २२९ कामदेव मधुसूदनी स्त्री ११८६ पालखानी भाजी मधुस्रवा स्त्री ११८५ मीठी खरखोडी, हिरणदेडी
मधूक पुं १९४१ महुडो मधूच्छिष्ट न. १२९४ मीण मधूपध्न न. ९७८ मथुरा नगरी ( मधूल) पुं १३८८ मधुर रस मधूलक पुं १३८८ मधुर रस मध्य न. २९२ मध्यम गति वाळा (नृत्य) मध्य पुं न. ६०७ शरीरनो वचलो भाग
मिश्रित करेलुं मध 'मधुपर्णिका' स्त्री ११४३ सीवणनुं वृक्ष मधुपर्णी स्त्री ११५७ गळो मधुमक्षिका स्त्री १२१३ मधमाखी (मधुमथन) पुं २२१ विष्णु मधुर पुं १३८८ मधुर रस (गळ्युं ) मधुर न. १४४५ सुंदर, मनोहर 'मधुरसा' स्त्री १९५६ दराख मधुरा स्त्री ९७८ मथुरा नगरी
मध्यन्दिन न.
मधुरा स्त्री ४१६ ( शे. १०१) कांजी, राब मध्यन्दिन न.
(मधुलिह् ) पुं १२१३ भमरो
मधुवार (ब.व.) पुं ९०६ मद्य पीवानी
मध्य न. ८७४ दश अन्त्य प्रमाण मध्यं पुं १४०२ कंठमांथी नकळतो अवाज
मध्य न. १४६० अन्तर, अवकाश मध्यदेश पुं ९५१ हिमाचल अने 'विंध्याचल वच्चेनो देश १३९ मध्याह्न, बपोर
१४६० ( शि. १३१) अंतर,
अवकाश, वचलुं
६०७ शरीरनो वचलो भाग ६९० एक देशनो अधिपति हिमाचल अने विंध्याचल वच्चेनो देश
मध्यम पुं १४०१ मध्यम स्वर (क्रौंच पक्षी
मध्यम पुं न. मध्यम पुं न. मध्यम पुं ९५१
पद्धति, वाराफरती पीवुं ते (मधुब्रत ) पुं १२१३ भमरो मधुष्ठील पुं ११५ महुडो
( मघुसख) पुं ९ (प.) कामदेव मधुसारथि पुं २२७ कामदेव
जेवो अवाज )
मधुसिक्थक पुं ११९८ वनस्पतिजन्य स्थावर विष मध्यम न. १४६० मध्यम, वचलुं
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________
M
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २४६
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ मध्यमा स्त्री ५११ युवान स्त्री (ऋतु प्राप्त | मनोजव पुं ४८८ (शे. ३७) पितातुल्य थयेल स्त्री)
काका वगेरे मध्यमा स्त्री ५९३ वचली आंगळी मनोजवस पुं ४८८ पिता तुल्य काका मध्यमीय न. १४६० मध्यम, वचलुं मनोज्ञ न. १४४५ सुंदर, मनोहर मध्यलोका स्त्री ९३८ (शे. १५७) पृथ्वी | मनोदाहिन् पुं २२८ (शे. ७९) कामदेव मध्यलोकेश पुं६८९ राजा
(मनोयोनि) पुं २२९ कामदेव मध्यस्थ पुं ८८२ (शे. १५४) विवादमां | मनोरथ पुं ४३० इच्छा, अभिलाषा
निर्णय करनार प्रामाणिक पुरुष | मनोरम न. १४४४ सुंदर, मनोहर मध्या स्त्री ५९३ वचली आंगळी (मनोरम) पुं ९४ त्रीजा ग्रैवेयक देव मध्याह्न न. १३९ बपोर
मनोराज्य पुं ४३१ (शि. ३०) इच्छा, मध्वासव पुं ९०४ महुडानो दारु
अभिलाषा मनःशिला स्त्री १०५९ मणशील धातु (मनोविलास) पुं ५०७ स्त्री- धन मनस् न. २२९ कामदेवनी योनि
(मननो विलास) मनस न. १३६९ मन
(मनोविलासवती) स्त्री ५०७ मनना (मनसिशय) पुं २२७ कामदेव
_ विलासवाळी स्त्री मनस्ताल पुं २०५ पार्वतीनुं वाहन (सिंह) | मनोहत पुं ४३९ निराश, ना-उमेद थयेलो मनाक अ. १५३६ थोडं, अल्प . मनोहर न. १४४४ सुंदर, मनोहर मनित न. १४९६ जाणेलु
मनोहारी स्त्री ५२९ (शे. ११३) कुलटा, मनीषा स्त्री ३०८ बुद्धि, मति
असती स्त्री मनीषिन् पुं ३४१ विद्वान, पंडित | मनोझ स्त्री १०६० मणसील धातु मनुज पुं ३३७ मनुष्य
मन्तु पुं ७४४ अपराध मनुज्येष्ठ पुं ७८२ (शे. १४५) तलवार मन्त्र पुं ७४१ एकान्ते थती विचारणा मनुष्य पुं ३३७ मानव
मन्त्रजिह पुं १०९९ अग्नि (मनुष्यधर्मन्) पुं १८९ कुबेरदेव मत्रविद् पुं ७३३ गुप्तचर, चरपुरुष मनोगवी स्त्री ४३१ (शि. ३०) इच्छा, मन्त्रशक्ति पुं ७३५ सन्धि विग्रह वगेरे
अभिलाषा, मनोरथ पांचने यथास्थाने स्थापन करवाथी उत्पन्न मनोगुप्ता स्त्री १०५९ मणशील धातु । थयेली शक्ति
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________
___
शब्दमाला . २४७ . ।
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ मन्त्रिन् पुं ७१९ अमात्य, मन्त्री मन्दोष्ण पुं १३८६ थोडं उनुं मन्थ पुं १०२३ मन्थन, दंड, रवैयो | मन्द्र पुं१४०२ मनुष्यनी छातीमांथी नीकळतो मन्थदण्डक पुं १०२३ मन्थन, दंड, रवैयो
गंभीर उंडो ध्वनि मन्थनी स्त्री १०२२ गागर, गोली, | मन्द्र पुं १४०९ गंभीर अवाज
दहीं वलोववानी मन्मथ पुं २२७ कामदेव मन्थर पुं ४९५ धीमे चालनार 'मन्मथ' पुं ११५१ कोठ, कोठी मन्थर पुं १४२९ ट्रॅकुं, नीचुं
मन्या (द्वि.व.) स्त्री ५८७ ग्रीवानी पाछला मन्थान पुं १०२३ मंथन, दंड, रवैयो
भागनी बन्ने धमनी-नाडी मन्द पुं १२१ शनि
मन्यु पुं २९९ क्रोध मन्द पुं ३५२ मूर्ख
मन्यु पुं ८२० यज्ञ मन्द पुं ३८४ आळसु
मन्वन्तर न. १६० ७१ दिव्य (देवोना) युगनुं मन्द पुं १२१८ हाथीनी एक जाति । एक मन्वन्तर थाय छे (ते काळ विशेष) मन्दगामिन् पुं ४९५ धीमे चालनार | | मन्वन्तर न. २५२ पुराणना पांच लक्षण मन्दर पुं ६६० आठ सेरनो हार
पैकी चोथु लक्षण मन्दर पुं १०३० मन्दराचल . | 'मपष्टक' पुं ११७४ मठ . मन्दरमणि पुं २०० (शे. ४४) शंकर , | 'मपष्ठ' पुं. ११७४ मठ मन्दरावासा स्त्री २०५ (शे. ५५) पार्वती | 'मपुष्ठ' पुं ११७४ मठ मन्दाकिनी स्त्री १०८१ गंगा नदी 'मपुष्टक' { ११७४ मठ मन्दाक्ष न. ३११ लाज, शरम ममता स्त्री ३१७ अभिमान, गर्व मन्दार पुं १७९ कल्पवृक्ष . .
मय पुं १२५४ ऊंट मन्दार पुं ११४१ कल्पवृक्ष, मीठो लीमडो | 'मयष्टक' पुं ११७४ मठ मन्दिर पुं ६१४ ढींचणनो पाछलो भाग . मयु पुं १९४ किन्नर देव (देवनी एक जाति) मन्दिर स्त्री न. ९९० भवन, हार मयुक पुं १३२० (शे. १८९) मोर मन्दीर न. ६६६ (शे. १३६). झांझर, कल्लु । 'मयुष्टक' पुं ११७४ मठ मन्दुरा स्त्री न. ९९८ घोडा बांधवानी जग्या | मयुष्टक पुं ११७४ मठ मन्दोदरीसुत पुं ७०६ मेघनाद, रावणनो पुत्र | मयूख पुं १०० किरण
. इन्द्रजित - | मयूर पुं १३१९ मोर
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • २४८
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ मयूरक न. १०५२ मोरथुथु मयूरचटक पुं १३२५ (शे. १९२) कूकडो ( मयूररथ ) पुं २०८ कार्तिकेय (शंकरनो पुत्र) मरक पुं ३२५ मरकी, महामारी, सर्वलोक व्यापी मरण मरकत न. १०६४ मरकत मणि मरन्द पुं ११२७ पुष्परस, पराग मराल पुं १३२५ (शे. १९४) हंस मरिच न. ४१९ काळा मरी
मरीच न. ४२० ( शे. १०२) काळा मरी 'मर्कटी' स्त्री ११५१ कौवच
मरीचि पुं स्त्री ९९ किरण
( मरीचि ) पुं १२४ मरीचि ऋषि
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ ( मरुमरीचिका) स्त्री १०१ मृगतृष्णा ( झांझवाना जळ)
मरुल पुं १३४१ बतक पक्षी मरुक पुं १३२० (शे. १८९) मोर मर्क पुं ११०७ (शे. १७२) वायु, पवन मर्कट पुं १९९७ स्थावर विषनी एक जाति मर्कट पुं १२९१ वानर, वांदरो मर्कटक पुं १२११ लूता, करोळीओ मर्कटास्य न. १०४० तांबु
(सप्तर्षि पैकी एक)
मरीचिका स्त्री १०१ मृगतृष्णा, झांझवाना जळ मरु पुं ९४० पाणी विनानो प्रदेश, मारवाड मरु पुं ९५७ मारवाड़ देश मरुत् (ब.व.) पुं ८९ देव मरुत् पुं ११०६ वायु, पवन मरुत्पथ पुं १६३ आकाश मरुत्पथ पुं ७०७ भीमसेन मरुत्वत् पुं १७४ इन्द्र मरुदेवा स्त्री ३९ ऋषभदेव भगवाननी माता मरुदेवी स्त्री ३९ (शि. ३) श्री ऋषभदेव भगवाननी माता मरुद्रथ पुं ७५२ देवोनो रथ मरुद्रथ पुं १२३३ (शे. १७९) घोडो मरुप्रिय पुं १२५३ ऊंट
मर्जिता स्त्री ४०३ ( शि. २८) शीखंड मर्त्य पुं ३३७ मनुष्य मर्त्यमहित पुं ८९ (शे. ४) देव मर्मचरन. ६०३ (शे. १२५) हृदय, अंत:करण मर्मभेदन पुं ७७८ (शे. १४३) बाण मर्मर पुं १४०५ पांदडा वगेरेनो शब्द मर्मराल (ब.व.) पुं ४०० (शे. ९७) पापड,
ममरा
मर्मस्पृश् पुं ५०१ पीडनार मर्य पुं १२५५ ( शि. १११) ऊंट मर्यादा स्त्री ७४४ न्यायमार्गमां रहेवुं ते मर्यादा स्त्री ९६२ सीमा, हद मर्यादा स्त्री १०७७ समुद्रकांठानी भूमि, किनारो
मल न. ६३१ कान वगेरेनो मेल मल पुं. ८५८ देव वगेरेनी पूजामां श्रद्धा विनानो
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________
__. शब्दमाला • २४९ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ मल न. १०४९ कांसु
| मल्लिकाक्ष (ब.व.) पुं १२४३ (शे. १८०) ( मलदूषित) न. १४३५ मलिन, मेलुं
श्वेत नेत्रवाळो घोडो मलय पुं १०२९ मलयाचल पर्वत | मल्लिकापुष्प पुं ११४९ कुटज वृक्ष मलयज पुं ६४१ चन्दन, सुखड | मल्लिगन्धि न. ६४० मोगरा जेवी मलयवासिनी स्त्री २०५ (शे. ४४) पार्वती
सुगन्धिवाळो अगर मलयु स्त्री ११३३ काळा उंबरानुं वृक्ष, मशकिन् पुं ११३२ उंबरानुं वृक्ष घुलरडो
(मषि) पुं स्त्री ४८४ मसी, साही मलिन न. १४३५ मलिन, मेलुं . | मषिकूपी स्त्री ४८४ साहीनो खडीओ मलिनाम्बु न. ४८४ मसी, साही | मषिधान न. ४८४. साहीनो खडीओ मलिनी स्त्री ५३५ रजस्वला स्त्री, मषी पुं स्त्री ४८४ साही, मसी
ऋतुवाळी स्त्री (मषीकूपी) स्त्री ४८४ साहीनो खडीओ मलिनी स्त्री १२७० (शि. १११) बाल्यवयम (मषीधान) न. ४८४ साहीनो खडीओ
गर्भवाळी थयेली गाय (मषीभाजन) न. ४८४ साहीनो खडीओ मलिम्लुच पुं ३८२ चोर
|(मसि) पुं स्त्री ४८४ मसी, साही मलिम्लुच पुं ८५८ ब्रह्म, यज्ञ वगेरे पांच | मसी पुं स्त्री ४८४ मसी, साही
___ यज्ञथी भ्रष्ट थयेलो . | मसुर पुं स्त्री ११७० मसूर मलीमस न. १४३५ मलिन, मेलुं मसूण स्त्री ४१३ चीकj मलुक पुं ६०४. (शे. १२६) पेट | मस्कर पुं. ११५३ वांस मल्लपुं५६ आवती चोवीसीना २१मा तीर्थंकर | मस्करिन् पुं ८१० ४ आश्रम पैकी मल्लनाग पुं ८५३ वात्स्यायन मुनि,
४थो संन्यासाश्रम ____ न्याय भाष्य कर्ता | मस्तक पुं न. ५६६ मस्तक, माथु मल्लि पुं २८ आ अवसर्पिणीना मस्तकस्नेह पुं ६२५ मगज . १९मा तीर्थंकर
मस्तिक न. ५६७ मस्तक, माथु मल्लिका स्त्री १०२४ प्यालो, पाणी पीवानुं पात्र | मस्तिष्क पुं न. ६२५ मगज मल्लिका स्त्री ११४८ मोगरो । | मस्तु न. ३९६ मठो, दहींनी तर मल्लिकाक्ष (ब.व.) पुं.१३२६ धोळा शरीर, | मस्तुलङ्गक पुं ६२५ मगज .
काळा पग तथा चांचवाळो हंस । मह पुं १२८२ पाडो
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
नारायण
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • २५० शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द/लिंग / श्लोक / अर्थ मह पुं १५०८ उत्सव
महाचण्डी स्त्री २०६ (शे. ६२) चामुंडा महत् न. १४३० विशाळ, मोटुं
. देवी महती स्त्री २८९ नारदनी वीणा 'महाजया पुं २०५ (शे. ५२) पार्वती महस् न. १०० किरण
महाज्वाल पुं ८३६ यज्ञाग्नि महस् अ. १५४२ (शे. २०२) फरीथी महातपस् पुं २१९ (शे. ७२) विष्णु,
__ आरंभ बतावनार अव्यव महाकच्छ पुं १०७४ (शे. १६७) समुद्र | महातमःप्रभा स्त्री १३६० नरकनी पृथ्वी महाकन्द पुं ११८७ लसणं . | महातरु पुं ११४० थोर महाकान्त पुं २०० (शे. ४५) शंकर महातेजस् पुं २०९ कार्तिकेय, शंकरनो पुत्र महाकान्ता स्त्री ९३८ (शे. १५७) पृथ्वी | महातेजस् पुं १२४ सप्तर्षि पैकी ७मा ऋषि महाकाय पुं १२१८ (शे. १७६) हाथी । | महात्मन् पुं ३६७ उदार, महात्मा महाकाल पुं ११४१ किंपाक वृक्ष । | महादेव पुं १९८ शंकर (महाकाल) पुं १९३ ९ निधि पैकी । महादेवी स्त्री २०४ पार्वती ७मो निधि
महाधातु पुं ६२० रस धातु महाकाली स्त्री ४४ सुमतिनाथ भगवाननी | महानट पुं १९८ शंकर शासनदेवी
महानन्द पुं.७४ मोक्ष महाकाली स्त्री २३९ १६ पैकी ८मी विद्यादेवी | | महानसन. ९९८ रसोडु महाकाली स्त्री २०५ (शे. ५३) पार्वती | महानाद पुं ५७३ कान महाकुल पुं ५०२ कुलवान, खानदान महानाद पुं १२८४ सिंह महाक्रम पुं २१९ (शे. ७१) विष्णु, महानाद पुं २०० (शे. ४६) शंकर
नारायण | महानिशा स्त्री १४५ अर्द्धरात्रि महागन्धा स्त्री २०६ चामुंडा देवी महानिशा स्त्री २०५ (शे. ६०) पार्वती महागिरि पुं ३४ दश १० पूर्वी पैकी पहेला | महानील न. १०६५ (शि. ९५) नीलमणि
१० पूर्वी | (महानील) पुं १३११ एक प्रकारनो नाग महाग्रह पुं १२१ (शे. १५) शनि ग्रह | महापक्ष पुं २३१ (शे. ८०) गरुड पक्षी महाङ्ग पुं १२५४ ऊंट
महापथ पुं ९८७ राजमार्ग महाचण्ड पुं १८६ यमनो सेवक | महापद्म पुं १९३ नव निधि पैकी पांचमो निधि
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • २५१ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ महापद्म पुं १३०९ मस्तकमां १० टीलावाळो महायज्ञ पुं ८२२ ब्रह्म वगेरे पांच महायज्ञो सफेद नाग
महायशस्पुं५० गई चोवीशीना चोथा भगवान महाफला स्त्री ७८७ (शे. १४८) शक्ति | महायोगिन् पुं १३२५ (शे. १९३) कूकडो
नामशास्त्र | महारजत न. १०४३ सोनुं महाबल पुं ११०७ पवन ।
महारजन न. ११५९ कसुबो, कसुंभ महाबल न. १०४१ (शे. १६०) सीसुं। | (महारण्य) न. ११११ मोटुं जंगल (महाबिल) न. १६३ आकाश
महारस न. ४१६ कांजी, राब महाबीज्य न. ६१३ अंडमूळ, अंड अने | महाराज पुं ५९४ नख वंक्षणनो मध्य भाग
महारौद्री स्त्री २०५ (शे. ६०) पार्वती महाबोधि पुं २३२ बुद्ध, सुगत
महार्थता स्त्री ६६ विशाल अर्थवाळी प्रभुनी महाभीरु स्त्री १२०८ चीचडी, गीगोडी
वाणी, प्रभु-वाणीना ३५ गुण पैकी ८मो गुण महामति पुं ११९ (शे. १४) बृहस्पति, गुरु |
| महावस पुं १३५० जलनो वांदरो
महाविद्या स्त्री २०५ (शे. ५२) पार्वती महामत्स्य (ब.व.) पुं १३४८ मोटा माछला
महावीरपुं३० महावीरस्वामी, २४मी तीर्थंकर महामनस् पुं ३६७ उदार, महात्मा
महावीरपुं ८३६ होम माटेनो अग्नि, यज्ञाग्नि महामद पुं १२१८ (शे. १७६) हाथी. .
| (महावृष्टि) स्त्री १६५ वेगवाळो वरसाद महामात्र पुं ७२० प्रधान,
महावेग पुं २३१ (शे. ८०) गरुड पक्षी अमात्य पुरोहित वगेरे
महावतिन् पुं १९७ महादेव महामात्र पुं ७६२ हाथी उपर बेसनार
| महाशय पु ३६७ उदार, महात्मा महामानसिका स्त्री २४० १६मी विद्यादेवी |
महाशय पुं १०७४ (शे. १६७) समुद्र महामाय पुं २१९ (शे. ७४) विष्णु
महाशय्या स्त्री ७१६ राजानी शय्या महामाया स्त्री २०५: (शे. ४९) पार्वती
महाशालि पुं ११६९ सुगंधी चोखा महामुख पुं १३४९ मगरमच्छ
महाशिरः समुद्भव पुं ६९६ छट्ठा वासुदेव महामृग पुं १२१७ हाथी.
महाशिला स्त्री ७८७ तोप जेवू शस्त्र महामैत्र पुं २३५ बुद्ध, सुगत
महाशुक्रज पुं ९३ सातमा वैमानिक महाम्बक पुं २०० (शे. ४४) महादेव
देवलोकना देवो महाम्बुज न. ८७४ दश निखर्य (संख्या) | महाशूदी स्त्री ५२२ भरवाडनी जातिमां महायक्ष पुं.४१ अजितनाथ भ.ना शासनदेव । उत्पन्न थयेली स्त्री, भरवाडनी स्त्री
- दाना
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________
। अभिधानचिन्तामणिनाममाला • २५२ ।। शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ महासत्य पुं १८५ (शे. ३७) यम, यमराजा | 'महीलता' स्त्री १२०३ अळसिया महासत्त्व पुं १३० (शे. ४०) कुबेर देव | महेच्छ पुं ३६७ उदार, महात्मा महासत्त्व पुं २३५ (शे. ८१) बुद्ध, सुगत | महेन्द्राणी स्त्री १७५ (शे. ३४) इन्द्राणी महासारथि पुं १०२ (शे. ११) सूर्यनो | 'महेरणा' स्त्री ११५२ शरु, (वृक्ष)
सारथि, अरुण | 'महेरुणा' स्त्री ११५२ शरु, (वृक्ष) महासेन पुं ३६ चन्द्रप्रभ स्वामीना पिता | महेला स्त्री ५०४ (शि. ३९) स्त्री महासेन पुं २०८ कातिकेय, शंकरनो पुत्र | महेश्वर पुं १९८ शंकर महास्थाली स्त्री ९३८ (शे: १५८) पृथ्वी | महेश्वरी स्त्री १०४८ एक जातनुं पित्तल महास्नायु पुं ६३१ मोटी नस | महोक्ष पुं १२५८ मोटा बळद महाहंस पुं २१९ (शे. ७३) विष्णु महोत्पल न. ११६१ कमल 'महिका' स्त्री १०७२ हिम
महोत्सव पुं २२८ (शे. ७८) कामदेव महिमन् पुं २०२ अत्यंत मोटा थवानी शक्ति | महोदय पुं ७५ मोक्ष महिला स्त्री ५०४ स्त्री, नारी | महोदय पुं ८३३ दहीं साथे 'महिलाह्वया' स्त्री ११४९ कांग
मिश्रण करेलु मध महिष पुं ४७ श्री वासुपूज्य भगवान- लांछन | महोदय स्त्री न. ९७३ कान्यकुब्ज, कनोज महिष पुं १२८१ पाडो
| महोरग पुं ९१ आठ व्यन्तरपैकी महिषध्वज पुं १८५ यम, यमराजा
. सातमा व्यन्तरदेव महिषमथनी स्त्री २०५ पार्वती । महौषध न. ४२० सूंठ महिषी स्त्री ५२० पट्टराणी
महौषध न. १९८६ लसण मही स्त्री ९३६ पृथ्वी
मांस पुं ६१९ शरीरनी सात धातु पैकी महीक्षित् पुं ६९० राजा
त्रीजी धातु (महीधर) पुं २१७ विष्णु
मांस पुं ६२२ मांस (महीधर) पुं १०२७ पर्वत
मांसकारिन् न. ६२२ लोही (महीध्र) पुं १०२७ पर्वत
| मांसज न. ६२४ मेद, चरबी महीप्रावार पुं १०७४ (शे. १६७) जेमां मांसतेजस् न. ६२४ मेद, चरबी
वच्चे द्वीपो रहेला छे एवो समुद्र | मांसनिर्यास पुं ६३० (शे. १२९) रोम, (महीरुह) पुं १११४ वृक्ष ।
रुंवाडा
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________
.. शब्दमाला • २५३. शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ मांसपित्त न. ६२६ हाडकुं
|माणव्य न. १४१९ बालकोनो समूह मांसल पुं ४४९ बलवान, पुष्ट माणिक्य न. १०६३ (शि. ९४) रत्न (माणेक) मासिक पुं ९३० कसाई, खाटकी माणिक्या स्त्री १२९८ गरोळी मा स्त्री २२६ लक्ष्मी
माणिबन्ध न. ९४२ (शि. ८३) सैन्धव मा अ. १५३९ नहि
मीढुं माकन्द पुं ११३३ (शि. १०१) आंबो |माणिमन्त न. ९४२ (शि. ८३) सैन्धव माक्षिक न. १०५४ माक्षिक धातु - सुवर्ण
मीदूं माक्षिक वगेरे |माणिमन्थ न. ९४२ सैन्धव मीठं माक्षिक न. १२१४ मध
मातङ्ग पुं ४२ श्री सुपार्श्वनाथ भगवानना मागध पुं ७९५ चारण, स्तुति करनार भाट | शासनदेव मागध पुं ८९८ वैश्य पुरुष अने क्षत्रिय | मातङ्ग ४३ श्री महावीर स्वामी भगवानना
स्त्रीथी उत्पन्न थयेल । | शासनदेव मागधी स्त्री ४२१ पीपर
| मातङ्ग पुं ९३३ चांडाल मागधी स्त्री ११४८ मोगरो
| मातङ्ग पुं १२१७ हाथी (मागधी) स्त्री २८५. मागधी भाषा मातरपितृ पुं (द्वि.व.) ५६० माता-पिता बन्ने माघ पुं १५३ महा महिनो। | मातरिश्चन् पुं ११०७ वायु, पवन माञ्जिष्ठ पुं १३९५ रातो वर्ण । मातलि पुं १७६ इन्द्रनो सारथि माठर पुं १०३. सूर्यनो सेवक देव मातापित पुं (द्वि.व.) ५६० माता-पिता बन्ने माठर पुं ८४६ वेद व्यास ऋषि मातामह पुं ५५७ माताना पिता (नाना) माठि स्त्री ७६६ कवच, बख्तर मातामह पुं (ब.व.) ५५९ माताना वंशमां माठी स्त्री ७६६ कवच, बख्तर
थयेला माढि स्त्री ११२४ पांदडानी नस मातुल पुं ५५२ मामा माणव पुं ६६० सोळ सेरनो हार 'मातुल' पुं ११५१ धत्तुरो (माणव) पुं १९३ नवनिधिमांनो आठमो | मातुलानी स्त्री ५२३ मामी . निधि
मातुलानी स्त्री ११७९ शण, भांग माणवक पुं ८१३ जनोई धारण करनार | मातुली स्त्री ५२३ मामी
बालक (बटुक) | मातुलिङ्ग पुं ११५० (शि. १०४) बीजोरु
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • २५४
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ मातुलुङ्ग पुं ११५० बीजोरु
माध्वीक न. ९०३ मदिरा | मात स्त्री २०१ ब्राह्मी आदि सात माता मान पुं न. ३१७ अभिमान, गर्व मातृ स्त्री ५५७ मा, बा
मान पुं न. ५०७ अभिमान, गर्व, स्त्री- धन 'मातृ' स्त्री १२६५ गाय
मानञ्जर पुं २१९ (शे. ६७) विष्णु, कृष्ण मातृमातृ स्त्री २०३ पार्वती
मानव पुं ३३७ मनुष्य मातृमुख पुं ३५२ मूर्ख, मूढ मानवी स्त्री ४५ श्री श्रेयांसनाथ भगवाननी मातृशासित पुं ३५२ मूर्ख, मूड । शासनदेवीमातृष्वसेय पुं ५४५ मासीनो दीकरो | मानवी स्त्री २४० १६ पैकी १२मी विद्या देवी मातृष्वस्त्रीय पुं ५४५ मासीनो दीकरो
मानस न. १३६९ चित्त, मन मात्र न. ६०१ प्रमाण, माप बताववा। मानसी स्त्री २४०.१६ पैकी लगाडवामां आवतो प्रत्यय
१५मी विद्या देवी मात्रा स्त्री १४२७ लेश, अल्प मानसौकस् पुं १३२५ हंस | माद्रेयपुं७१० (शे. १४०) सहदेव, नकुल बन्ने | मानस्तोका स्त्री २०५ (शे. ५४) पार्वती माधव पुं १५३ वैशाख महिनो (मानिनी) स्त्री ५०७ अभिमानवाळी स्त्री माधव पुं २१५ विष्णु
मानुष पुं ३३७ मनुष्य माधवक पुं ९०४ महुडानो दारु मानुष्यक न. १४१६ मनुष्यनो समूह माधवी स्त्री ११४७ माधवी लता | मान्ध न. ४६२ रोग माधवी स्त्री ११७७ पीळी कांग मान्यात पुं ७०० मान्धाता राजा माधवी स्त्री १३६१ (शे. १९९) महातमःप्रभा । माया स्त्री ३७७ माया, लुच्चाई
____नामनी सातमी पृथ्वी | माया स्त्री ७३८ रूप परावर्तन वगेरे माधुमत पुं ९५८ काश्मीर देश माया स्त्री ९२५ इन्द्रजाल वगेरे माया माधव्या स्त्री १३६१ (शे. १९८) तमः प्रभा | मायाकार पुं ९२५ इन्द्रजालिक, बाजीगर
नामनी नरकनी छट्ठी पृथ्वी | मायाविन् पुं ३७७ (शि. २६) शठ, धूर्त माधुर्य न. ५०९ मधुरता - सात सात्त्विक | मायासुत पुं २३७ शाक्यसिंह, बुद्ध
___ अलंकार पैकी चीजो अलंकार | | मायिन् पुं ३७७ ठग, धूर्त माध्यंदिन न. १४६० मध्यम, वचलुं मायिक पुं ३७७ (शि. २६) ठग, धूर्त माध्यम न. १४६० मध्यम, वचलुं | मायु पुं ४६२ पित्त
मायु
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________
- शब्दमाला . २५५. शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थे शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ मायूर न. १४१५ मोरोनो समूह मार्जार पुं १३०१ बिलाडो मार पुं २२७ कामदेव
मार्जारकण्ठ पुं १३२० (शे. १८९) मोर मार पुं ३७२ हिंसा
मार्जारकर्णिका स्त्री २०६ चामुंडा देवी मारजित् पुं २३५ बुद्ध, सुगत मार्जिता स्त्री ४०३ शिखंड मारि स्त्री ६० मारी अकाळे औत्पातिक | मार्तण्ड पुं ९५ सूर्य मरण, १२५ योजन सुधी न थाय तेवो | मार्ताण्ड { ९५ सूर्य तीर्थकर देवनो ११मो अतिशय मार्दङ्गिक पुं९२४ मृदंग - तबलां वगाडनार मारि स्त्री ३२५ मरकी, महामारी |मार्दीक न. ९०३ (शि. ७९) मदिरा मारिवारक पुं ७१३ कुमारपाळ महाराजा : मार्ष पुं ३३३ आर्य (नाटकनी भाषामां) मारिष पुं ३३३ (शि. २०) आर्य, माष्टि स्त्री ६३६ साफ करवू ते
नाटकनी भाषामां | माल पुं ९३४ म्लेच्छ जाति मारी स्त्री २०५ (शे. ६१) पार्वती · माल पुं न. ९६३ गाम वच्चे रहेलो मारुत पुं ११०७ वायु, पवन
. जंगल विभाग मारुति पुं ७०५ हनुमान
| मालक पुं ९६३ (शि. ८४) गाम वच्चे मार्कव पुं ११८७ भांगरो (वनस्पति) . रहेलो जंगल विभाग मार्ग पुं.१०९ मृगशिर नक्षत्र
| 'मालक' पुं ११३९ लींबडो । मार्ग पुं ९८३ मार्ग, रस्तो . मालती खी ११४७ चमेली, जाई (मार्ग) पुं १५२ मागशर महिनो | मालतीबीज पुं ९४४ टंकणखार मार्गण पुं ३८८ मागण, याचक मालव पुं ९५६ मालव देव । मार्गण पुं ७७८ बाण . .
माला स्त्री ६५१ पुष्प वगेरेनी माला मार्गणा स्त्री ३१८ (शे. ९५) याचना करवी ते माला स्त्री १४२३ श्रेणि, पंक्ति मार्गशीर्ष पुं१५२ मागसर महिनो मालाकार पुं ९०० माली. मार्गशीर्षी स्त्री १५० मागशर पूनम . मालिक पुं ९०० माली मार्गित न. १४९१ शोधेलु
मालिन् ७(प.) आ शब्द जोडवाथी धारक मार्ज पुं २१६ विष्णु
वाचक शब्द बने छ (जेम के पिनाकमाली) मार्जन पुं ११५९ लोध्र, लोधर मालिनी स्त्री ९७६ चम्पापुरी, भागलपुर मार्जना स्त्री ६३६ साफ करवू ते मालूर पुं ११३५ बीलीनुं झाड
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________
- अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २५६ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ माल्य न. ६५१ पुष्प वगेरेनी माला मित्रयु : ४८९ मित्र उपर प्रेम राखनार माल्यवत् पुं १०२९ माल्यवान् पर्वत मित्रवत्सल पुं ४८९ मित्र उपर प्रेम राखनार मांध न. पुं ११७१ अडद
मिथःसाकाङ्क्षता स्त्री ६७ परस्पर पद माषक पुं न. ८८३ पांच रति प्रमाण, मासो | वाक्यनी अपेक्षा राखनारी प्रभुनी वाणीनो माषाशिन् पुं १२३३ (शे. १७९) घोडो | १०मो गुण माषीण न. ९६७ अडदनुं खेतर | मिथस् अ. १५३५ परस्पर . माष्य न. ९६७ अडदनुं खेतर . | मिथिला स्त्री ९७५ मिथिला नगरी मास् पुं १०५ (शे. ११) चन्द्रमा. | मिथुन न. ५३८ स्त्री-पुरुषनुं जोडलं मास न. पुं १५२ महिनो
(मिथुन) न. ११६ बार राशि पैकी मासमल पुं १५९ (शे. २६) वरस
- त्रीजी राशि मासर पुं ३९६ चोखानो मंड, ओसामण | मिथ्या अ. १५३४ असत्य मासुरी स्त्री ५८३ दाढी, मूछ (मिथ्या) अ. २६५ असत्य वचन मास्म अ. १५३९ निषेध, नहि मिथ्यात्व न. ७३ तीर्थंकरमा न होय ते १८ माहा स्त्री १२६५ गाय
दोष पैकी १६मो दोष माहाराजिक पुं ८९ (शे. ७) गणदेवता| मिथ्याभियोग पुं २६८ असत्य आक्षेप माहिष्य पुं ८९६ क्षत्रिय पुरुष अने वैश्य | मिथ्यामति पुं १३७४ भ्रम, विपरीत ज्ञान
स्त्रीथी उत्पन्न थयेल मिश्र पुं १२१८ हाथीनी एक जात माहेन्द्रज पुं ९३ चोथा वैमानिक | मिश्र १४६९ पुं मिश्रित, भेगुं
देवलोकना देव मिष न. ३७८ छळ, कपट (माहेय) पुं ११७ मंगल ग्रह मिहिका स्त्री १०७२ हिम, झाकळ माहेयी स्त्री १२६५ गाय
मिहिर पुं ९७ सूर्य (माहेश्वरी ) स्त्री २०१ शंकरनी माता, शक्ति | मिहिर पुं १७४ (शे. ३३) इन्द्र मितद्रु पुं १०७३ समुद्र
| मिहिराण पुं २०० (शे. ४२) शंकर मितम्पच पुं ३६७ कृपण, कंजुस मीढ न. १४९५ पेशाब करेलु मित्र पुं ९६ सूर्य
मीन पुं २२९.कामनुं चिह्न मित्र न. ७३० मित्र, भाईबंध, दोस्तार । | मीन पुं १३४३ मच्छ, माछलुं मित्र पुं ७३२ मित्र राजा
I (मीन) पुं ११६ बार राशि पैकी बारमी राशि
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (मीनकेतन) पुं २२९ कामदेव मीमांसा स्त्री २५१ विचारणा मीमांसा स्त्री २५३ १४ विद्या पैकी ११मी विद्या
मीलित न. ११२९ बीडायेलुं (पुष्प) मुकुट न. ६५० मस्तकनुं आभूषण मुकुन्द पुं १९३ नवनिधि पैकी छठ्ठो निधि मुकुन्द पुं २१५ विष्णु, नारायण मुकुर पुं ६८४ (शि. ५७) आरीसो मुकुल पुं न. ११२६ पुष्पनी कळी 'मुकुष्टक' पुं ११७४ मठ मुक्तनिर्मोक पुं १३१२ ऊतरेली
कांचलीवाळो सर्प
'मुक्तकञ्चुक' पुं १३१२ ऊतरेली
कांचळीवाळो सर्प
मुक्ता स्त्री. १०६८ मोती मुक्ताकलाप पुं ६५८ मोतीनो हार मुक्ताप्रालम्ब पुं. ६५८ मोतीनो हार मुक्ताफल न. १०६८ मोती . मुक्तामुक्त न. ७४४ मूकी शकाय अने हाथमां पण राखी शकाय तेवुं शस्त्र लाकडी वगेरे मुक्तालता स्त्री ६५८ मोतीनो हार मुक्तावली स्त्री ६५८ मोतीनो हार मुक्तास्फोट पुं १२०४ मोतीनी छीप मुक्तास्त्रज स्त्री ६५८ मोतीनों हार मुक्ताहार पुं ६५८ मोतीनो हार मुक्ति स्त्री- ७५ मोक्ष
• २५७.
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ मुख पुं न. ५७२ मोढुं
मुख न. ९८२ घरमा पेसवा - नीकळवानो प्रथम द्वार
मुखखुर पुं ५८४ ( शे. १२२) दांत मुखभूषण न. १०४२ ( शे. १६१) कलई, सीसुं मुखयन्त्रण न. १२५० लगाम, चोकटुं मुखर पुं ३५१ अप्रिय बोलनार, अर्थशून्य बोलनार
मुखवासन पुं १३९१ सुगन्धी, सुवास मुखविष्टा स्त्री १३३७ वागोल, एक जातनुं चामाचीडिय मुखशोधन पुं. १३८९ कटुरस, तीखुं मुखसम्भव पुं ८१२ ब्राह्मण मुख्य न. १४३८ प्रधान, श्रेष्ठ (मुचुटि) स्त्री ५९७ मूठी मुचुटी स्त्री ५९७ मूठी मुञ्ज पुं १९९२ एक जातनुं घास मुञ्जकेशिन् पुं २१७ विष्णु, नारायण मुण्ड पुं ४५८ मुंडायेलो मुण्ड पुं न. ५६६ मस्तक मुण्डक पुं ९२३ हजाम
. मुण्डन न. ९२३ हजामत मुण्डा स्त्री ५३२ साध्वी, भिक्षुणी मुण्डित पुं ४५८ मुंडायेलो मुद् स्त्री ३१६ आनंद, हर्ष मुदिर पुं १६४ मेघ, वादळ
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • २५८
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
मुद्ग पुं १९७२ मग
शब्द / लिंग / श्लोक. / अर्थ
मुरण्ड पुं ९६० लंपाक देश
( मुद्ग) पुं १२०१ बीजमांथी उत्पन्न थनार 'मुशल' पुं १०१७ मूसल मग चोखा वि. 'मुशली' स्त्री १२९७ गरोळी मुद्गभुज् पुं १२३३ (शे. १७९) घोडो 'मुषक' पुं १३०० उंदर मुद्रमर पुं ७८६ घण, मगदल मुद्रित न. ११२९ बिडायेलुं पुष्प मुधा स्त्री १५१६ व्यर्थ, निष्फळ मुधा अ. १५३४ निष्फल, फोगट मुनय पुं ७८७ (शे. १५२) शस्त्र विशेष फलपत्रना अग्रभाग जेवुं शस्त्र. मुनि पुं स्त्री ७६ साधु, अणगार मुनि पुं २८ ( शि. २) श्री मुनिसुव्रत स्वामी
भगवान
मुनि पुं १२३ ( शे. १७) अगस्त्य ऋषि मुनिसुव्रत पुं २८ वीसमा तीर्थंकर भगवान मुनिसुव्रत पुं २९ वीसम्म तीर्थंकर भगवान मुनिसुव्रत पुं ३५ वीसमा तीर्थंकर भगवान मुनिसुव्रत पुं ५१ गई चोवीशीना बारमा तीर्थंकर भगवान
मुनिस्थान न. १००१ आश्रम मुनीन्द्र पुं २३५ बुद्ध, सुमत मुमुक्षु पुं ७५ साधु, मुक्त थवानी इच्छावाळा सुर पुं २२० विष्णुनो वध्य मुर राक्षस मुरं पुं २९३ मृदंग, मर्दल मुस्वला स्त्री १०८६ (शे. १६८) मुरला नदी मुरला स्त्री १०८६ (शे. १६८) मुरला नदी (मुरारि) पुं २२१ मुरना शत्रु कृष्ण
'मुषल' पुं १०१७ मूसळ मुषित न. १४८३ चोरायेलुं मुचुण्डी स्त्री ७८७ (शे. १४८) शस्त्र विशेष मुष्क पुं न. ६१२ अंडकोश मुष्कर पुं ४५७ लांबा अंडकोशवाळो मुष्टि. स्त्री ५९७ मुठी मुष्टिक पुं ९०८ सोनी मुसटी स्त्री ११७७ धोळी कांग मुसल पुं १०१७ मुसल, सांबेलु मुसलिन् पुं २२४ बलदेव मुसली स्त्री १२९७ गरोळी मुस्तक पुं ११९९ विष (वनस्पतिजन्य स्थावर विष )
मुस्तक पुं १९९३ ( शि. १०८) मोथ मुस्ता त्रि १९९३ मोथ
मुस्तु स्त्री पुं ५९७ मूठी
मुहुस् अ. १५३१ वारंवार मुहूर्त न. पुं १३७ बेघडी प्रमाण समय मूक पुं ३४९ मूंगो
मूक पुं १३४४ ( शे. १९६) मच्छ, माछलुं मूंड पुं ३५२ मूर्ख मूत्र न. ६३३ मूत्र, पेशाब मूत्रकृच्छ्र न. ४७० मूत्राशयमां पथरीनो रोग
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________
'शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
मूत्रपुट न. ६०६ मूत्राशय मूत्राशय पुं ६०६ मूत्राशय मूत्रित न. १४९५ मूतरेलुं मूर्ख पुं ३५२ जड, अज्ञानी मूर्च्छ स्त्री ८०१ बेभान दशा
(मूर्च्छा) स्त्री ३०७ आठ सात्त्विक भाव पैकी आठमो भाव
मूलक पुं न. ११९० मूळो मूलक पुं ११९८ विष
• २५९
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ मूलकर्मन् न. १४९८ कामण, औषधि,
जडीबुट्टी वगेरेथी वशीकरण करवुं ते मूलज (ब.व.) पुं १२०० मूलकंदमांथी उत्पन्न थनार
मूलद्रव्य न. ८६९ मूलधन
मूलधातु पुं ६२० रस धातु मूल्य न. ३६२ पगार
मूल्य न. ८६८ मूल्य, कींमत मूषक पुं १३०० उंदर
मूषा (स्त्री) ९०८ धातु गाळवानी कूलडी, मूषा मूषातुत्थ न. १०५२ मोरथुथु, नील अंजन मूषिक पुं १३०० उंदर
( मूषिकरथ ) पुं २०७ गणेश, विनायक मूषित न. १४८३ चोरायेलुं मृग पुं ४८ श्री शांतिनाथ भगवाननुं लांछन हरण
मूर्च्छाल पुं ४६१ बेभान थयेलो मूर्छित पुं ४६१ बेभान थयेलो मूर्त पुं ४६१ बेभान थयेलो मूर्त न. १४४९ रूपी, आकारवाळु 'मूर्त' न. १३८७ कठोर स्पर्श मूर्ति पुं ५६३ शरीर, आकृति मूर्तिमत् पुं ५६३ शरीर, आकृति मूर्तिमत् न. १४४९ रूपी, आकारवाळु 'मूर्तिमत्' न. १३८७ कठोर स्पर्श मूर्धन् पुं ५६६ मस्तक मूर्धवेष्टन न. ६६७ पाघडी, फेंटो मूर्धाभिषिक्त पुं ६९० राजा मूर्धावसिक्त पुं ८९५ ब्राह्मण पुरुष अने
क्षत्रिय स्त्रीथी उत्पन्न थयेल होय ते मूर्धावसिक पुं ६९० (शि. ५९ ) राजा मूल पुं न. ११३ मूल नक्षत्र
मूल पुं नं. ११२१ वृक्षनुं मूळ
मूल न. ११८३ मूला, बिस वगेरेनुं मूळ 'मृगदृष्टि' पुं १२८५ सिंह
'मृगद्विष्' पुं १२८५ सिंह मृगधूर्तक पुं १२९० शियाळ
मृग पुं १०९ मृगशिर नक्षत्र मृग पुं १२१८ हाथीनी एक जाति मृग पुं १२९३ हरण
·
( मृगकुल) न. १४१३ मृगनो समुदाय मृगजालिका स्त्री ९२८ हरणने पकडवानी जाळ मृगतृष्णा स्त्री १०१ झांझवाना जळ मृगदंश पुं १२८० कूतरो
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २६० शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ मृगनाभि स्त्री ६४४ कस्तूरी मृणाल न. ११६५ कमलनी नाल. मृगनाभिजा स्त्री ६४३ कस्तूरी | मृणालिनी स्त्री ११६० कमलनो वेलो मृगपति पुं १२८४ सिंह
मृत पुं ३७४ मरण पामेलो, मरेलो मृगमद पुं ६४४ कस्तूरी
मृत न. ८६६ मांगवाथी मळेलु मृगया स्त्री ७३८ शिकार (सात व्यसनमां मृतक न. ५६५ मडएं, कलेवर
पहेलु व्यसन) . (मृतप) पुं९३३ चंडाल मृगया स्त्री ९२७ शिकार .
(स्मशाननुं काम करनार) मृगयु पुं ९२७ शिकारी, पारधी मृतस्नान न. ३७५ मरेलानुं स्नान मृगरोमज न. ६७० हरणना रुंवाटामांथी | मृतस्वमोक्तृ पुं ७१३ कुमारपाल राजा
. बनेल वस्त्र (अपुत्रीयना धन लेवाना पारंपारिक रिवाजने (मृगलाञ्छन) पुं १०५ चन्द्रमा | छोडी देनार) मगवधाजीविन पुं ९२७ शिकारी, पारधी | मति स्त्री ३२३ मृत्यु, मरण मृगशिरस् पुं न. १०९ मृगशिर, नक्षत्र | मृत्तिका स्त्री ९४० माटी मृगशीर्ष पुं न. १०९ मृगशिर, नक्षत्र | (मृत्तिका) स्त्री १०५६ फटकडी मृगाक्षी स्त्री ५०६ मृगना जेवी चपल मृत्यु पुं १८४ यमराजा
आंखवाळी स्त्री | मृत्यु पुं स्त्री ३२३ मृत्यु मृगादन पुं १२८५ नानो वाघ, . मृत्युञ्जय पुं १९६ शंकर .
जरख (चित्तो) मृत्सा स्त्री ९४० सारी माटी मृगारि पुं १२८४ सिंह
(मृत्सा) स्त्री १०५६ फटकडी 'मृगाशन' पुं १२८५ सिंह
मृत्स्ना स्त्री ९४० सारी माटी मृगित न. १४९१ शोधेनुं
(मृत्स्ना) स्त्री १०५६ फटकडी मृगेन्द्रासन न. ६१ आकाशमां स्फटिकमय | मृद् स्त्री ९४० माटी सिंहासन होय ते तीर्थंकरनो ३४ पैकी १८मो | मृद् स्त्री १०५६ फटकडी अतिशय
मृदङ्कुर पुं १३४१ हारीत पक्षी मृजा स्त्री ६३६ साफ कर
| मृदङ्ग पुं २९३ मृदंग, नरघा मृड पुं १९७ शंकर
| मृदाह्वया स्त्री १०५६ फटकडी मृडानी स्त्री २०३ पार्वती
| मृदु पुं १३८७ कोमल
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________
- शब्दमाला • २६१ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ मृदुच्छद पुं ११४४ भोजपत्रनुं वृक्ष मेघनाद पुं १८८ वरुणदेव, जळदेवता 'मृदुत्वच' पुं ११४४ भोजपत्र- वृक्ष | मेघनाद पुं ७०६ इन्द्रजित् (रावणनो पुत्र) मृदुपाठक पुं १३४५ (शे. १९७) मगरमच्छ | | मेघनाद पुं ११८४ तांदळजानी भाजी मृदुल पुं १३८७ कोमल
मेघनादानुलासक पुं १३२० (शे. १८९) मोर मृदुल पुं ६४० (शे. १३०) अगरु, अगर | मेघनामन् न. ११९३ मोथ । मृदुलोमक पुं १२९५ ससलो
मेघपुष्प न. १०६९ पाणी मृद्वङ्ग पुं १०४२ कलई, सीसु मेघमाला स्त्री १६५ मेघनी श्रेणि मृतीका स्त्री ११५६ द्राक्ष
(मेघवर्त्मन्) पुं १६३ आकाश मृध न. ७९६ युद्ध, लडाई
मेघवह्मि पुं ११०१ वीजळीनो अग्नि मृषा अ. १५३४ असत्य
मेघवाहन पुं १७१ इन्द्र (मृषा) अ. २६५ असत्य
मेघसुहृत् पुं १३१९ मोर मृष्ट न. १४३७ धोयेलुं, साफ करेलु मेघागम पुं १५७ वर्षाऋतु मेकलकन्या स्त्री १०८३ (शि. ९७) नर्मदा | मेघारि पुं ११०७ (शे. १७३) वायु, पवन
नदी मेघास्थिमिञ्जिका स्त्री १६६ (शे. २९) मेकलाद्रिजा स्त्री १०८३ नर्मदा नदी
पाणीना करा मेखला स्त्री ६६४ स्त्रीनी केडनो कंगोरो | मेचक पुं १३२० मोरना पीछानो चंद्रक, चांदो मेखला स्त्री १०३३ पर्वतनो मध्यभाग । मेचक पुं.१३९७ श्याम वर्ण मेखलाद्रिजा स्त्री १०८३ नर्मदा नदी । | मेचक पुं ६०३ (शे. १२६) स्तन- मुख मेघ पुं ३६ सुमतिनाथ भगवानना पिता मेढ़ पुं ६१० लिंग (पुरुष चिह्न) । मेघ पुं १६४ मेघ, वादळ
(मेण्ढ) पुं १२७६ घेटो मेघ पुं १०५१ अबरख
मेण्ठक पुं १२७६ घेटो मेघकफ पुं १६६ (शे. २९) पाणीना करा | मेतार्य पुं३२ भगवान महावीरना छठ्ठा गणधर मेघकाल पुं १५७ वर्षाऋतु, मेथि पुं स्त्री ८९४ खळामां बळद . श्रावण. भादरवों मास
बांधवानुं लाकडं मेगम्भीरधोषत्वं न. ६५ मेघना ज़ेवो गंभीर | मेद पुं ६१९ चरबी
अवाज-प्रभुनी वाणीनो पांचमो गुण | मेदक पुं ९०४ मदिरानो कादव, मद्यनो . 'मेघज्योतिष्' पुं ११०१ विजळीनो अग्नि |
नीचलो भाग
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________
ण.
.
.
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २६२ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ । | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ मेदस् न. ६१९ शरीरनी सात धातु पैकी चोथी धातु
मेह पुं ६३३ मूत्र, पेशाब मेदस् न. ६२४ मेद, चरबी
मेह 'पुं ४७० (शि. ३४) प्रमेह, परमीओ मेदस्कृत् पुं ६२३ मांस
मेहन न. ६१० लिंग, पुरुषचिह्न मेदस्तेजस् स्त्री ६२५ हाडकुं
मैत्र पुं ८१३ ब्राह्मण मेदिनी स्त्री ९३७ पृथ्वी
| मैत्रावरुण पुं ८४६ वाल्मीकि ऋषि मेदुर पुं ४७६ अतिशय स्नेहवाळो . | मैत्रावरुणि पुं १२३ अगस्त्य ऋषि मेदोज न. ६२६ हाडकुं
मैत्रावरुणि पुं ८४६ (शि. ७४) वाल्मीकि मेधा स्त्री ३०९ धारण करनारी बुद्धि
. ऋषि मेधाजित् पुं ८५२ कात्यायन, वररुचि | मैत्री स्त्री ११३ अनुराधा नक्षत्र . मेधातिथि पुं १३३५ (शे. १९६) पोपट | मैत्री स्त्री ७३१ मित्रता, भाईबंधी मेघाविन् पुं ३४१ विद्वान, पंडित मैथिली स्त्री ७०३ सीता, जनक पुत्री मेधाविन् पुं १३३५ (शि. १२०) पोपट | मैथुन न. ५३८ कामक्रीडा, विषय सेवन मेधि पुं ८९४ खळामां बळंद | मैथुनिन् पुं १३२८ (शे. १९४) सारस पक्षी
बांधवा- लाकडं मैनाक पुं १०२८ हिमालयनो पुत्र (पर्वत) मेध्य न. १४३५ पवित्र
मैनाकस्वसृ स्त्री २०४ पार्वती मेनकाप्राणेश पुं १०२७ हिमालय | मैन्द पुं २२० विष्णुनो शत्रु मेनाजा स्त्री २०४ पार्वती
(मैन्दमर्दन) पुं २२१ विष्णु, नारायण मेरक पुं ६९९ त्रीजा प्रतिवासुदेव मैरेय पुं ९०४ मदिरा मेरु पुं १०३१ मेरु पर्वत
मोक्ष पुं ७५ मोक्ष, सर्वकर्मनो क्षय मेरुपृष्ठ पुं ८७ (शे. ३) स्वर्ग मोक्षोपायपुं७७ ज्ञान-दर्शनचारित्ररूपी योग मेर्वद्रिकर्णिका स्त्री ९३८ (शे. १५७) पृथ्वी | मोघ न. १५१६ निष्फळ, व्यर्थ मेलक पुं १५०८ मळवं, संयोग 'मोघा' स्त्री ११४४ कांकच मेला स्त्री ४८४ (शि. ३६) मसी, साही | मोचक पुं ११३४ सरगवो मेष पुं ११६ बार राशि पैकी पहेली राशि | मोचा स्त्री ११३६ केळा मेष पुं १२७६ घेटो
मोटायित न. ५०८ स्त्रीना १० स्वाभाविक मेषशृङ्गपुं ११९७ वनस्पतिजन्य स्थावर विष |
'अलंकार पैकी एक
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला . २६३
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (मोट्टायित)न. ५०८ स्त्रीना १० स्वाभाविक | मौहूर्त पुं ४८२ (शि. ३६) ज्योतिषी
अलंकार पैकी एक मौहूत्तिक पुं ४८२ ज्योतिषी मोदक पुं ४०० (शे. ९८) लाडु म्रक्षण न. ४१६ तेल मोरट न. ११९४ शेरडी मूळ | म्लान न. १४३५ मलिन, मेलु मोह पुं ३२० मूढता
म्लिष्ट न. २६६ अस्पष्ट वचन मोह पुं ८०१ मूर्छा
म्लेच्छ न. १०४० तांबु मोह पुं ३०४ (शे. ८९) आश्चर्य, अद्भुत | (म्लेच्छ) पुं ९३४ म्लेच्छ जाति
रसनो स्थायी भाव म्लेच्छकन्द पुं ११८६ लसण । मोहन न. ५३६ मैथुन, कामक्रीडा म्लेच्छमण्डल पुं ९५२ भोट वगेरे मोहनिक पुं १५३ (शे. २३) चैत्र महिनो
म्लेच्छनो देश मौकुलि पुं १३२२ कागडो
म्लेच्छमुख न. १०३९ तांबु मौक्तिक न. १०६८ छीपमा उत्पन्न थनार मोती (मोक्तिक) न. १०६३ रननी एक जात मौढ्य न. ३२० मूढता
| यकृत् न.६०४ छातीनी नीचे जमणा भागमां मौद्गीन न. ९६६ मगर्नु खेतर .. रहेल काळो मांसनो टुकडो - काळजें मौन न. ७७ मौन, न बोलवू ते . यक्ष पुं ९१ एक व्यंतर देव मौरजिक पुं ९२४ मृदंग-तबला वगाडनार | यक्ष पुं १८९. कुबेर देव मौर्घ्य न. ३१२ मूर्खता
यक्ष पुं १९४ यक्ष मौर्यपुत्र पुं ३२ भगवान महावीरना यक्षकर्दम पुं ६३९ कपूर-चंदन-अगरसातमा गणधर
कस्तूरी-कंकाल ए पांच सुगंधी पदार्थोनो मौर्वी स्त्री ७७६ धनुष्यनी दोरी मिश्रित लेप मौलि पुं६(प.) आ शब्द लगाडवाथी धारक | यक्षधूप पुं ६४७ राळ वाचक शब्द बने छे. जेम के चन्द्रमौलि यक्षनायक पुं ४१ श्री अभिनंदन स्वामीना मौलि पुं ५६६ मस्तक
शासनदेव मौलि पुं स्त्री ६५५ मुगट
(यक्षेन्द्र)४३ श्री अरनाथ भगवानना शासनदेव मौलि पुं ५७० (शे. ११९) अंबोडो . | यक्षेश् पुं ४२ श्री श्रेयांसनाथ भगवानना मौलि स्त्री ९३८ (शे. १५८) पृथ्वी
शासनदेव
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २६४
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ यक्षेशपुं ४३ श्री अरनाथ भगवानना शासनदेव | (यज्ञाशन.) पुं ८८ देवता (यक्षेश) पुं ४१ श्री अभिनंदन स्वामीना | यज्ञिय ८३० यज्ञने योग्य कार्य शासनदेव
(यज्ञोपवीत) न. ८४५ जनोई यक्षेश्वर पुं १९० कुबेरदेव
यज्वन् पुं ८१८ सोमरस खेंची यज्ञ करनार यक्ष्मन् पुं ४६३ क्षयरोग
यत् अ. १५३७ हेतु, कारण के. यजत पुं १०५ (शे. १२) चन्द्रमा यत न. १२३१ हाथीने चलाववामां महावतना यजमान पुं ८१७ यज्ञमां व्रतवाळो यजमान | पगनी संज्ञा यजुर्विद् पुं ८१९ यजुर्वेद जाणनार, ऋत्विज | यतस् अ. १५३७ हेतु, कारणके, जेथी (यजुर्वेद) पुं २४९ त्रण वेद पैकी । यति पुं ७५ साधु, मुनि । बीजो वेद
यति पुं ८०९ भिक्षु, संन्यास आश्रम यजुष् न. २४९ त्रण वेद पैकी बीजो वेद | यतिन् पुं ७६ साधु, मुनि . यज्ञ पुं ८२० यज्ञ
यत्रकामावसायित्व न. . २०२ विषने यज्ञकाल पुं (द्वि.व.) १४८ पूनम-अमास बन्ने | अमृतरूपे परिणमाववानी शक्ति, आठ यज्ञकीलक पुं ८२४ पशुनी हिंसा माटे । सिद्धि पैकी सातमी सिद्धि
यज्ञस्तंभ . यथा अ. १५४२ (शे. २०४) जेम, जेवी रीते यज्ञघर पुं २१९ (शे. ६८) विष्णु, नारायण, यथाकामिन् पुं. ३५५ स्वतंत्र, स्वच्छंदी कृष्ण
यथाजात पुं ३५२ मूर्ख, जड यज्ञनेमि पुं २१९ (शे. ७५) विष्णु, | यथातथ न. २६४ सत्य, साचु
नारायण, कृष्ण | यथार्हवर्ण पुं ७३३ चर पुरुष, गुप्त पुरुष यज्ञपुरुष पुं २१४ विष्णु, नारायण, कृष्ण यथास्थित न. २६५ सत्य, साचुं यज्ञराज् १०५ (शे. १२) चन्द्रमा यथेप्सित न. १५०५ इच्छा प्रमाणे यज्ञवह १८२ (शे. ३६) स्वर्गना वैद्य यथोद्गत पुं ३५३ (शि. २३) मूर्ख यज्ञशेष पुं ८३४ यज्ञ करतां वधेलुं द्रव्य | यदा अ. १५४२ (शे. २०४) ज्यारे . यज्ञसूत्र न. ८४५ जनोई
यदि अ. १५४२ जो 'यज्ञाङ्ग' पुं ११३२ उंबरानुं झाड यदुनाथ पुं २१९ विष्णु, नारायण, यज्ञान्त पुं ८३४ यज्ञान्ते स्नान करवू ते,
यज्ञनुं अंतिम कृत्य । यदृच्छा स्त्री ३५६ स्वेच्छा
. कृष्ण
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________
4ERS
शब्दमाला . २६५ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ • | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ यद्भविष्य पुं ३८३ भाग्य उपर आधार | यमल न. १४२४ युगल, बेनुं जोड़ें
राखनार, दैववादी यमलार्जुन पुं २१९ विष्णुनो शत्रु यद्वद पुं ३४७ फावे तेम बोलनार | (यमलार्जुनभञ्जन) पुं २२१ विष्णु, यन्त पुं ७६० सारथि
कृष्ण यन्त पुं ७६२ हाथी उपर बेसनार यमवाहन पुं १२८१ पाडो यन्त्रक न. ९०९ फारको, दारु भ्रामक यन्त्र | (यमसू) पुं ९५ सूर्य यन्त्रगृह न. ९९७ तेलनी घाणी यमस्वस स्त्री २०५ (शे. ५७) पार्वती यन्त्रणी स्त्री ५५५ पत्नीनी नानी बेन (यमस्वस) स्त्री ९ (प.) यमुना नदी यन्त्रमुक्त न. ७७४ यन्त्रथी मूकी शकाय यमी स्त्री १०८३ यमुना नदी - तेवं सस्त्र
यमुना स्त्री १०८३ यमुना नदी यन्त्रित पुं ४३८ बंधायेलो, केदी यमुनाग्रज पुं १८५ (शे. ३६) यम, यमराज यम पुं ८१ शरीर मात्र साधनथी थतुं यमुनाजनक पुं ९५ सूर्य
नित्यकर्म, अहिंसा वगेरे पांच यम यमुनाभिद् पुं २२४ बलदेव यम पुं १६९ दक्षिण दिशानो स्वामी ययु पुं १२४३ अश्वमेध यज्ञनो घोडो यम पुं १८२ स्वर्गना वैद्य . यर्हि अ. १५४२ (शे. २०४) ज्यारे यम पुं १८४ यमराज .
| यव पुं ११७० जव यम न. १४२४ युगल, बेनुं जोडं | यवक्य न. ९६७ जवनुं खेतर यम पुं १२० (शे. १६) शनि ग्रह यवक्षोद पुं.४०२ जवनो लोट यमकील पुं २१९ (शे. ७६) विष्णु, यवक्षार पुं ९४३ जवखार
.. . नारायण यवनप्रिय न. ४२० काला मरी यमदेवता स्त्री १०८ भरणी नक्षत्र यवनारि पुं २१९ (शे. ७५) विष्णु, नारायण ( यमजित्) पुं २०० शंकर, महादेव यवनाल पुं ११७८ जुवार यमनी स्त्री ६८१ (शि. ५६) कनात, पडदो यवनालज पुं ९४४ जवखार यमभगिनी स्त्री १०८३ यमुना नदी · | यवनेष्ट न. १०४१ सीसुं यमरथ पुं १२८३ (शि. ११३) पाडो | यवफल पुं ११५३ वांस ( यमराज्) पुं १८५ यमराज
यवस न. ११९५ घास, खड यमराज पुं १८५ यम . .. | यवागू स्त्री ३९७ राबडी, कांजी
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २६६ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ यवाग्रज पुं ९४३ जवखार जवखार
.
याजक पुं ८१७ यज्ञमा व्रतवालो यजमान यविष्ट पुं ५५२ नानो भाई
याज्ञवल्क्य पुं ८५१ याज्ञवल्क्य ऋषि यवीयस् पुं ५५२ नाना भाई याज्ञसेनी स्त्री ७११ द्रौपदी यव्य न. ९६७ जवर्नु खेतर
यात न. १२३१ हाथीने अंकुश वडे अनिष्ट यशःपटह पुं २९३ डंको, यशनगारु
. स्थानथी रोकवो ते यशःशेष पुं ३७४ मरेलो, मृत्यु पामेलो | यातना स्त्री १३५८ नरकनी पीडा यशस् न. २७३ यश, कीर्ति . यातयाम पुं ३४० स्थविर, वृद्ध, घरडो यशोधर पुं ५२ गई चोवीसीना यातु पुं १८७ राक्षस
१८मा तीर्थंकर यातुधान पुं १८७ राक्षस यशोधर पुं ५५ आवती चोवीसीमां यात स्त्री ५१४ देराणी, जेठाणी
१९मा तीर्थंकर यात्य पुं १३५८ नारकी यशोभद्र पुं ३३ ६ पैकी
यात्रा स्त्री ७९० प्रयाण, गमन त्रीजा श्रुतकेवली भगवान यादःपति पुं १८८ जलदेवता यष्टि स्त्री ७७४ जमीन तथा हाथमा राखी | (यादःपति) पुं १०७३ समुद्र
शकाय तेवू शस्त्र यादईश पुं १०७३ समुद्र यष्टि पुं स्त्री ७८५ लाकडी
यादवी स्त्री २०५ (शे. ४९) पार्वती यष्ट पुं ८१७ यज्ञ करनार, यजमान यादस् न: १३४८ मगर वगेरे जलजंतु (या) स्त्री २२६ लक्ष्मी, विष्णुनी पत्नी | (यादोनाथ) पुं १८८ वरुणदेव याग पुं ८२० यज्ञ
यादोनिवास न. १०६९ पाणी यागसन्तान पुं १७५ (शे. ३४) इन्द्रनो पुत्र | यान न. ९(प.) आ शब्द जोडवाथी वाहक याचक पुं ३८७ मागण, याचक
वाचक शब्द बने छे. उदा. वृषयान याचनक पुं ३८८ मागण, याचक | यान न. ७३५ युद्धयात्रा। याचना स्त्री ३८८ मागणी करवी | यान न. ७५९ सर्व जातना वाहन हाथी, याचित न. ८६६ मांगवाथी मळेलु
घोडा वगेरे याचितक न. ८८१ मागीने मेळवेलुं यानपात्र न. ८७५ वहाण याच्ञा स्त्री ३८८ मागणी, याचना करवी | यानमुख नं. ७५७ धोंसरी, रथ वगेरेनो याज पुं ३९५ भोजन, भात ।
' अग्रभाग
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________
.. शब्दमाला . २६७ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ याप्य न. १४४२ अधम, हलकुं युगपत् अ. १५४२ (शे. २०४) एकी साथे याप्ययान न. ७५८ पालखी
युगपत्र पुं ११५२ कोविदार- झाड यामक पुं ११० पुर्नवसु नक्षत्र
युगपार्श्वग पुं १२६० गीसो, अभ्यास माटे यामवती स्त्री १४३ (शि. ११) रात्रि
घोंसरे जोडेल नवो बळद यामनेमि पुं १७४ (शे. ३२) इन्द्र युगल न. १४२३ बेनुं जोडु, युगल यामुल न. १४१४ युगल, बेनुं जोड़ें युगान्त पुं १६१ प्रलयकाल, क्षय यामिनी स्त्री १४२ रात्रि
युगान्तर न. ७५७ बीजी धुंसरी, जोतरी यामिनीमुख न. १४४ रात्रिनो प्रथम भाग, | युगांशक पुं १५९ (शे. २६) वरस
संध्या समय युग्म न. १४२४ युगल, बेनुं जोड़ें यामुन न. १०५१ सुरमो
| युग्य न. ७५९ सर्व जातना वाहन, (याम्या) स्त्री १६९ दक्षिण दिशा
रथ हाथी वगेरे (याम्या) स्त्री १४३ (शे. १९) रात्रि युग्य न. १२६१ धुंसरी खेंचनार बळद यायजूक पुं ८१८ हमेशा यज्ञ करवाना | युतजानु पुं ४५६ जोडायेला ढींचणवाळो स्वभाववाळो
युद्ध न. ७९६ लडाई याव पुं ६८६ अलतो, लाखनो रस . युद्धानिवर्तिन् पुं ७९५ युद्धथी पाछो यावक पुं ११७५ अर्धपाकेला अडद वगेरे
नहि फरनार यावक पुं ६८६ (शि. ५८) अलतो, युध् स्त्री ७९६ युद्ध, लडाई
.. . लाखनो रस | युधिष्ठिर पुं ७०७ युधिष्ठिर यावन पुं ६४८ (शि. ५२) धूप, लोबान, खुवति स्त्री ५११ युवान स्त्री
... शेला रस | युवती स्त्री ५११ (शि. ३९) युवान स्त्री याव्य न. १४४३ (शि. १२९) अधम, हलकुं | युवन् ३३९ जुवान, तरुण याष्टीक पुं ७७१ लाकडीवाळो . युवन पुं १०५ (शे. १४) चन्द्रमा युक्त न. ७४३ न्याययुक्त
युवनाश्वज पुं ७०० मान्धाता राजा युग पुं न. ७५६ धोंसरु
युवराज पुं ३३२ पाटवी कुंवर युग न. १४२४ युगल, बेनुं जोड़ें यू पुं ४०४ मगर्नु ओसामण युगकीलक पुं ७५७ धुंसरीनो खिलो | यूका स्त्री १२०८ जू युगन्धर न. ७५६ धुंसरीनुं लाकडं । यूथ पुं न. १४१२ पशुओनो समुदाय
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________
.
४ अभिधानचिन्तामणिनाममाला • २६८ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ यूथनाथ पुं १२२० टोळानो नायक योगेष्ठ न. १०४१ सीसुं यूथपति पुं १२२० टोळानो नायक योग्य न. ४०४ (शे. ९९) तरत दोहेलुं दूध यूथिका स्त्री ११४८ जूई
योग्या स्त्री ७८८ शस्त्र कलानो अभ्यास यूप पुं ८२४ यज्ञनो खीलो
योग्यारथ पुं ७५२ शस्त्राभ्यास माटेनो रथ यूपकटक पुं ८२५ यज्ञनी समाप्ति सूचवनार | योजन न. ८८८ चार गाउ प्रमाण
थांभलाने माथे नाखेलुं लाकडा, कडुं| योजनगन्धा स्त्री ८४८ व्यासनी माता, यूपकर्ण पुं ८२५ घीथी चोपडेलो यज्ञ
. सत्यवती . स्तंभनो एक भाग योत्र न. ८९३ जोतरु यूपाग्रभाग पुं ८२५ यूपनो अग्रभाग योद्धं पुं ७६३ सुभट, लडवैयोयूष पुं ४०४ मग वगेरेनुं ओसामण योध पुं ७६३ सुभट, लड़वैयो येन अ. १५३७ (शि. १३८) हेतु, जे वडे | योनल पुं ११७८ जुवार योकत्र न. ८९३ जोतरुं
योनि पुं ६(प.) आ शब्द लगाडवाथी योग पुं७६ मुनिनुं धन, तप योग शम वगेरे जन्यवाचक शब्द बने छे. जेम के आत्मयोनि योग पुं ७७ मोक्षनो उपाय
योनि स्त्री ६०९ स्त्री- चिह्न (ज्ञान, श्रद्धा, चारित्र) योनि पुं स्त्री १५१३ हेतु, मुख्य कारण योग पुं ८५ यम वगेरे आठ अंगवाळो योग, | योनिदेवता स्त्री १११ पूर्व फाल्गुनी नक्षत्र चित्तवृत्ति निरोध
योषा स्त्री ५०४ स्त्री, नारी योगनिद्रालु पुं २१९ (शे. ६९) विष्णु, योषित् स्त्री ५०४ स्त्री, नारी
योषिता स्त्री ५०४ (शि. ३९) स्त्री, नारी योगवाहिन स्त्री ९४५ साजी
यौग पुं ८६२ नैयायिक योगिन् पुं २०० (शे. ४६) शंकर यौतक न. ५२० लग्न वगेरे प्रसंगे योगिन् पुं २३५ (शे. ८१) बुद्ध
करातो चांल्लो योगिन् पुं ७१० (शे. १३९) अर्जुन | 'यौतव' न. ८८३ माप, वजन (योगिन्) पुं ७६ मुनि
यौवत न. १४१५ युवतीओनो समूह योगिनी स्त्री २०५ (शे. ५३) पार्वती यौवन न. ३३९ जुवानी योगीश पुं ८५१ (शि. ७४) याज्ञवल्क्य | यौवनिका स्त्री ३३९ (शि. २१) जुवानी योगेश पुं ८५१ याज्ञवल्क्य । | यौवनोभेद पुं२२८ (शे. ७८) कामदेव
नारायण
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________
.र.
शब्दमाला • २६९ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ .. | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
रक्तसन्ध्यक न. ११६४ सन्ध्याविकासि रातुं रहस् न. ४९४ वेग
कमळ स्वत न. ६२१ लोही
| रक्तसरोरुह न. ११६२ रक्त कमळ स्वत न. ६४५ केसर
| रक्ताक्ष पुं १२८३ पाडो स्वत न. १०३९ तांबु
रक्ताङ्क पुं १०६६ परवाला रक्त पुं १३९५ गुलाबी रंग
(रक्तिका) स्त्री ८८३ चणोठी, रति रक्तकन्द पुं १०६६ परवाला, प्रवाल रक्तोत्पल न. ११६३ रक्त, कमल रक्तग्रीव पुं १८८ (शे. ३८) राक्षस (रक्तोत्पल) न. ११६४ सन्ध्या विकासी रक्तचन्दन न. ६४२ रतांजली
रातुं कमल रक्तजिह्व पुं १२८५ (शे. १८५) सिंह | रक्षस् नः १८७ राक्षस रक्ततुण्ड पुं १३३५ पोपट
रक्षईश पुं ७०६ रावण रक्ततेजस् न. ६२२ मांस
रक्षा स्त्री ८२८ राखोडी रक्तदन्ती स्त्री २०५ (शे. ५२) पार्वती । 'रक्षा' स्त्री १५२३ रक्षण "रक्तप' स्त्री १२०४ जळो ।
रक्षित पुं न. १४९७ रक्षण करायेखें रक्तपुच्छिका स्त्री १२९९ मोटी गरोळी . | रक्षिवर्ग पुं ७२२ रक्षक वर्ग, लश्करी रक्तफला स्त्री ११८५ टींडोला
. सैनिक रक्तफेनज पुं ६०५ फेंफसा
रक्षोन न. ४१६ कांजी, राब रक्तभव न. ६२२ मांस
रक्षण पुं १५.२३ बचाव, रक्षा रक्तमस्तक पुं १३२८ (शे. १९४). सारस पक्षी | रङ्कु पुं १२९३ हरणनो एक प्रकार 'रक्तमाल' पुं ११४० करंजवृक्ष रङ्ग पुं २८२ नाटकनुं स्थान रक्तवर्ण न. १०४४ (शे: १६३) सोनुं रङ्ग न. १०४२ कलई रक्तलोचन पुं १३३९ कबूतर | रङमात स्त्री ६८५ लाख रक्तवसन पुं ८०९ चोथो संन्यास आश्रम, रङ्गाजीव पुं ३२८ नट _ भिक्षु
रङ्गाजीव पुं ९२१ चितारो रक्तशालि पुं ११६९ लाल चोखा ... रङ्गावतारक पुं ३२८ नट रक्तश्याम पुं १३९८ रातो अने काळो रचना स्त्री ६५३ पुष्पना हार वि.नी रचना
मिश्रित रंग | रचना स्त्री १४९९ रचवू, बनावq, गोठवq
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २७० .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ रजक पुं ९१४ धोबी
रतान्दुक पुं १२८० कूतरो रजत पुं न. १०४३ रूपुं चांदी | रताबुक न. ६०८ (शे. १२७) नितंबमां रजत न. १०४५ सोनुं
रहेला गोलाकार बे खाडा (रजत) न. १०६३ रत्ननी एक जाति रति स्त्री ७२ तीर्थंकरमा न होय ते १८ दोष रजताद्रि पुं १०२८ कैलास, अष्टापद पर्वत पैकी ७मो दोष रजनी स्त्री १४२ रात्रि
| रति स्त्री २२९ कामदेवनी स्त्री (रजनीकर) पुं १०५ चन्द्रमा रति स्त्री २९५ राग, शृंगार रसनो स्थायिभाव रजनीद्वंद्व न. १४४ बे रात
रति स्त्री ५३७ मैथुन, कामक्रीडा रजस् न. ५३६ स्त्री रज
(रतिपति) पुं २२९ कामदेव रजस् न. ९७० धूल
(रतिवर) पुं २२९ कामदेव रजस् न. १०४२ (शे. १६१) कलई, सीसुं | रतोद्वह पुं १३२१ (शे. १९०) कोयल रजस्वल पुं १२८२ पाडो
स्त्र न. १०६३ माणेक वगेरे रत्न रजस्वला स्त्री ५३४ ऋतुवंती स्त्री रत्नकर पुं १८९ कुबेरदेव रजोबल न. १४६ अंधकार
रत्नगर्भ पुं १९० (शे. ४०) कुबेरदेव रज्जु स्त्री ९२८ (शे. २०) दोरी, दोरडं | रत्नगर्भा स्त्री ९३७ पृथ्वी रजन न. ६४२ रक्तचंदन, रतांजली . | रत्नप्रभा स्त्री १३६० नरकनी सात पैकी रण पुं न. ७९६ युद्ध, लडाई
- पहेली पृथ्वी रण न. १४०० शब्द, ध्वनि
रत्नबाहु पुं २१९ (शे. ७२) विष्णु, कृष्ण रणरणक पुं ३१४ उत्साह, उत्कंठा रत्नमयध्वज पुं ६१ आकाशमां रत्नमय धजा रणसंकुल न. ७९९ कोलाहलवाळ युद्ध | होय ते तीर्थंकरनो २०मो अतिशय रणेच्छु पुं १३२५ (शे. १९२) गामडानो रत्नमुख्य. न. १०६५ हीरो
कूकडो | (रत्नराशि) पुं १०७४ समुद्र रण्डा स्त्री ५३१ (शि. ४३) विधवा, रांडेली स्त्री रत्नवती स्त्री ९३८ (शि. ८३) पृथ्वी स्त न. ५३६ मैथुन, कामक्रीडा रत्नसानु पुं १०३२ मेरु पर्वत रतकील पुं १२८० कूतरो
रत्नसू स्त्री पुं ९३७ पृथ्वी रतव्रण पुं १२८० कूतरो
रत्नाकर पुं १०७४ समुद्र रतशायिन् पुं १२८० कूतरो | रत्नि पुं स्त्री ५९९ मूठी वाळेलो हाथ
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . २७१ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ रनिपृष्ठक न. ५९० (शे. १२४) कोणी | रथिन् पुं ७६१ रथवाळो स्थ पुं ७५१ सेनाना चार अंग पैकी एक | रथिन् पुं ७६१ रथमां बेसी स्थ पुं स्त्री ७५१ युद्धमां लई जवानो रथ
युद्ध करनार सैनिक स्थ पुं ११३७ नेतर
रथिर पुं ७६१ रथमां बेसी रथकट्या स्त्री १४२२ रथोनो समूह
युद्ध करनार सैनिक रथकार पुं ९१७. (शि. ८०) सुथार | रथ्य पुं १२३४ रथने वहन करनार घोडो रथकारक पुं ८९९ माहिष्य पुरुष अने रथ्या स्त्री ९८१ शेरी
करणी स्त्रीथी उत्पन्न थयेल रथ्या स्त्री १४२२ रथोनो समूह रथकुटुम्बिक पुं ७६० सारथि ... रद पुं (ब.व.) ५८३ दांत रथकृत् पुं ९१७ सुथार
रदन पुं ५८४ दांत रथगर्भक पुं.७५३ पुरुषो वडे खभे उपाडी | रदच्छद पुं ५८१ होठ
लई जवातो रथ | रन्तिदेव पुं २१९ (शे. ७२) विष्णु, नारायण रथगुप्ति पुं ७५८ शस्त्रादिकथी बचवा माटे | रन्तिनदी स्त्री १०८६ चर्मण्वती नदी
रथ उपरनुं लोढा, ढांकण | रन्ध्र न. १३६३ छिद्र, बिल 'रथद्रु' पुं ११४२ तिनिश वृक्ष | रमण पुं ८ (प.) आ शब्द जोडवाथी रथद्रुम पुं ११४२ तिनिश वृक्ष | पतिवाचक शब्द बने छे. उदा. गौरी-रमण रथपाद पुं ७५५ चक्र, पै९
| रमण पुं ५१७ वहालो, पति, वर रथरोहिन् पुं ७६१ रथमां बेसीने | रमणी स्त्री ५०५ क्रीडा करनारी स्त्री
युद्ध करनार योद्धो | रमणीय न. १४४५ (शि. १२९) सुंदर, रथाङ्ग न. पुं ७५५ चक्र, पै९ .
मनोहर रथाङ्ग न. (ब.व.) ७५८ चक्र सिवायना | रमा स्त्री २२६ लक्ष्मी, विष्णुनी पत्नी
. . रथना अंगो रम्भा स्त्री ११३६ केळ रथाङ्ग पुं १३३० चक्रवाक पक्षी, चकवो | रम्भा स्त्री १४०६ गायनो शब्द रथाङ्गाह्व पुं १३३० चक्रवाक पक्षी, चकवो | रम्य न. १४४५ सुंदर, मनोहर (रथारोहिन्) पुं ७६१ रथमां बेसीने (रम्यक् ) न. ९४६ पांच रम्यक् - युद्ध करनार योद्धो ...
(अकर्मक भूमि) रथिक पुं ७६१ रथवाळो
।रय पुं ४९४ वेग
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २७२ -
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ स्य पुं १०८७ प्रवाह
रसजात न. १०५३ (शि. ९२) रसांजन, ख्लक पुं ६७० उन, वस्त्र, कांबल
.
हिंगळोक ख पुं १४०० शब्द, ध्वनि । रसज्ञा स्त्री ५८५ जीभ. खण पुं ३४८ शब्द करनार
रसज्येष्ठ पुं १३८८ मधुर रस खण न. १०४९ कांसु
रसतेजस् न. ६२१ लोही रवण पुं १२५४ ऊंट
रसना स्त्री ५८५ जीभ रवि पुं ९५ सूर्य
'रसना' स्त्री ६६४ मेखला (रविसारथि )पुं१०२ सूर्यनो सारथि, अरुण | रसनारद पुं १३१७ (शे. १२७) पक्षी रशना स्त्री ६६४ स्त्रीनी केडनो कंदोरो, रसनालिह पुं १२८० कूतरो मेखला
रसनेत्रिका स्त्री १०६० मणसील धातु 'रशना' स्त्री ५८५ जीभ
रसभव न. ६२१ लोही रश्मि पुं ९९ किरण .
( रसमय) पुं १०७५ सात समुद्र पैकी रश्मि स्त्री १२५२ दोरी, लगाम
बीजो समुद्र रश्मिकलाप पुं ६५९ चोपन सेरनो हार | रसमातृका स्त्री ५८५ (शे. १२३) जीभ रस पुं ३२७ विभाव, अनुभाव अने रसवती स्त्री ९९८ रसोडुं
व्यभिचारी भावोथी व्यक्त थतो रस | रसशोधन पुं ९४४ टंकणखार स्स पुं ४०४ मग वगेरेनुं ओसामण | रसा स्त्री ९३७ पृथ्वी रस पुं६१९ शरीरनी सात धातु पैकी पहेली धातु | रसा स्त्री ५८५ (शे. १२३) जीभ स्स पुं ६२० खाधेला अन्न वगेरेनुं रसा स्त्री १३६३ (शि. १२२) पाताल, शरीरमां थतुं परिणाम
. नागलोक रस पुं १०५० पारो
'रसा' स्त्री ११५२ शरु रस पुं ११९५ विष, झेर
रसाग्र न. १०५३ (शि. ९२) पित्तलमाथी स्स पुं १३८९ खारो, मीठो वगेरे छ रस
बनतुं एक अंजन स्स पुं १०६३ (शि. ९४) हीराबोळ रसातल न. १३६३ पाताल, नागलोक रसक पुं ४१३ उकाळेलुं रस रसादान न. ३९४ सूकाई जर्बु रसगर्भ न. १०५३ हिंगळोक, रसांजन | रसापायिन् पुं १२८० (शे. १८१) कूतरो स्सज पुं (ब.व.) १३५६ मदिराना कीडा | रसायन न. ४०९ छास
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला . २७३ .
CHHA
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ रसाल पुं ११९४ शेरडी
राडूच न. ६७० हरणना रुंवाटामांथी बनेल वस्त्र रसाल पुं ११३३ (शे. १०१) आंबो राज् पुं ६८९ राजा रसाला स्त्री ४०३ शीखंड
राज पुं १०५ (शे. ११) चन्द्रमा रसालेपिन् पुं ५८१ (शे. १२२) होठ । राजक न. १४१७ राजाओनो समूह रसिका स्त्री ५८५ (शे. १२३) जीभ (राजकदम्ब) पुं ११३८ कदंब वृक्ष रसित न. १४०६ मेघनी गर्जना राजदन्त पुं ५८४ उपर नीचेनी हारमा रसोत्तम न. ४०४ (शे. ९९) तरत दोहेलुं दूध | आगला बे दांत, मतांतरे उपरना ज बे दांत रसोद्भव न. १०६८ छीप वगेरेथी उत्पन्न | राजधानी स्त्री ९७३ राजानुं निवासस्थान, थनार मोती
शहेर रसोन पुं ११८६ लसण
राजन् पुं १०५ चन्द्रमा रसोन पुं ११८७ लाल लसण, डुंगरी, गाजर | राजन् पुं १९४ यक्ष रस्ना स्त्री ५८५ (शे. १२३) जीभ | राजन् पुं ६८९ राजा रहस् न. ५३७ मैथुन, कामक्रीडा | राजन् पुं ८६३ क्षत्रिय रहस् न. ७४१ एकांत
राजन्य पुं ८६३ क्षत्रिय रहस्य न. ७४२ गुप्त राखवा योग्य वात | राजन्यक न. १४१७ राजाओनो समूह राका स्त्री. १४९ पूर्ण चन्द्र होय ते पूनम | राजपट्ट पुं १०६६ विराट देशमा उत्पन्न राका स्त्री ५३६ रजस्वला कन्या
थयेलो हीरो राक्षस पुं ९१ चोथा प्रकारना व्यंतर देव | राजपुत्रक. न. १४१७ राजपुत्रोनो समूह राक्षस पुं १८७ राक्षस .
(राजप्रश्नीय) पुं २४५ बार उपांग पैकी राक्षसी पुं १४३ (शे. १९) रात्रि
बीजु उपांग (राक्षशेस) पुं ७०६ रावण
राजबीजिन् पुं ७१३ राजवंशी राक्षा स्त्री ६८५ लाख
राजमुद्ग पुं ११७४ मठ राग पुं ७३ तीर्थंकरमा न होय ते १८ दोष | राजयक्ष्मन् पुं ४६३ क्षयरोग
. पैकी १७मो दोष राजराज पुं १०५ (शे. १२) चन्द्रमा राग पुं २९६ राग शृंगार रसनो स्थायीभाव | (राजराज) पुं १९० कुबेरदेव रागरज्जु पुं २२८ (शे. ७९) कामदेव राजर्षि पुं ७१२ कुमारपाळ राजा रागरस न: ५५६ (शे. ११७) क्रीडा, रमत | राजवंश्य पुं ७१३ राजवंशी
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________
व
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २७४ -
H
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ । राजवर्त्मन् न. ९८७ राजमार्ग रात्रिचर पुं १८७ राक्षस राजवाह्य पुं १२२२ राजाने बेसवा योग्य हाथी | रात्रिचर पुं ३८२ (शे. ९५) चोर 'राजवृक्ष' पुं ११४० गरमाळो . रात्रिजागर पुं १२७९ कूतरो राजशय्या स्त्री ७१६ राजानी शय्या | रात्रिञ्चर पुं १८७. राक्षस राजशृङ्ग पुं १३४७ शीगडावालो मच्छ । रात्रिनाशन पुं ९८ (शे. ८) सूर्य (राजश्रोथ) पुं १०३ माठर वगेरे सूर्यना | रात्रिबल पुं.१८८ (शे. ३९) राक्षस
पारिपाश्विक देव रात्रिराग पुं १४६ (शे. २१) अंधकार राजसर्प पुं १३०४ बे मों वाळो सर्प (रात्री) स्त्री १४१ रात्रि राजसर्षप पुं ४१८ राई
सद्ध न. ४१२ पाकी गयेलुं के पाणीथी राजहंस पुं १३२६ कलहंस
.... रांधेलुं अन्न 'राजातन' पुं ११४२ चारोली, झाड राद्धान्त पुं २४२ आगम, सिद्धांत राजादन पुं न. ११४२ चारोली, झाड. राध पुं १५३ वैशाख महिनो (रायण) :
राधा स्त्री ११३ विशाखा नक्षत्र राजार्ह न. ६४० अगर .
राधातनय पुं ७११ कर्ण राजावर्त पुं १०६६ विराट देशमा उत्पन्न | राधावेधिन् पुं ७०९ अर्जुन
थयेलो हीरो (राधेय) पुं.७११ कर्ण राजि स्त्री १४२३ श्रेणि, पंक्ति, हार । | (राभसिक) पुं ३५४ तीक्ष्ण उपाय वडे राजिका स्त्री ४१८ राई
कार्य करनार राजिल पुं १३०५ झेर विनानो काबर चीतरो | राम पुं २२४ बलदेव, कृष्णना मोटा भाई मोटो सर्प
राम पुं ६९८ नवमा बलदेव 'राजील' पुं १३०५ झेर विनानो मोटो सर्प | राम पुं ७०३ रामचन्द्र, दशरथना पुत्र राजीव पुं ११६१ कमल
राम पुं ८४८ परशुराम राज्ञी स्त्री १०४८ एक जात, पित्तल राम पुं १३९७ श्यामवर्ण राटि स्त्री ७९८ युद्ध, लडाई
रामचन्द्र पुं७०३ (शि. ६०) दशरथना पुत्र, राढा स्त्री १५१२ शोभा, कान्ति
राम रात्रि स्त्री १४१ रात्रि
रामठ न. ४२२ हींग (रात्रि) स्त्री ४१८ हलदर . | रामभद्र पुं७०३ (शि. ६०) राम, रामचन्द्र
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला . २७५ .
माता
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ रामा स्त्री ३९ श्री सुविधिनाथ भगवाननी | रिडण न. १५२२ स्खलना, भूल
रिद्धन. ११८३ मसळेलु, फोतरावाळु अनाज रामा स्त्री ५०५ क्रीडा करती स्त्री रिपु पुं ७२८ शत्रु राम्भ पुं ८१५ व्रतमां धारण करवा लायक | रिरी पुं १०४८ एक जातनुं पित्तल वांसनो दंड
रिटताति पुं ४८९ कल्याण करनार गल पुं ६४७ राळ
टिश स्त्री १३६१ (शे. १९८) छठ्ठी नारकी सव पुं १४०० (शि. १२६) शब्द, ध्वनि | रिष्टि पुं स्त्री ७८२ तलवार . रावण पुं ७०६ लंकापति रावण रीढक पुं ६०१ पासळी, पीठ- हाडकुं रावण पुं ६९९ आठमा प्रतिवासुदेव . रोढा स्त्री १४७९ तिरस्कार, अनादर रावणि पुं ७०६ रावणनो पुत्र, इन्द्रजित् रीण न. १४९६ झरेलु, टपकेखें राशि पुं १४११ समूह
रीति पुं १०४८ एक जात, पित्तल राष्ट्र पुं ७१४ देश,
रीति पुं १३७६ स्वरूप, स्वभाव राज्यना सात अंगमांथी एक | रीतिपुष्प न. १०५४ फूलमाथी बनावेलु राष्ट्र पुं न. ९४७ माणसोनी वस्तीवाळो देश |
अंजन 'राष्ट्रिका' स्त्री ११५७. बेठी भोयरींगणी 'रीती' स्त्री १०४८ एक जात, पित्तळ राष्ट्रिय पुं ३३३ राजानो साळो रीरी पुं १०४८ एक जात, पित्तल
(नाटकनी भाषामां) रुप्रतिक्रिया स्त्री ४७३ रोग दूर करवानी रासभ पुं १२६५ गधेडो
. क्रिया राहु पुं १२१ राहु ग्रह
रुक्म न. १०४३ सोनुं राहु पु २२० बिष्णुनो शत्रु .
(रुक्मिदारण) पुं २२४ बलदेव राहुग्रास पुं १२५ चन्द्रग्रहण
रुक्मिभिद् पुं २२४ बलदेव (राहुमूर्धहर) पुं.२२१ विष्णु
रुग्ण न. १४८३ रोगी, भग्न, वांकु राहुलसू पुं २३७ शाक्यसिंह, बुद्ध रुच् स्त्री १०० किरण (रिक्त) न. १४४६ शून्य, खाली रुचक न. ९४३ संचळ रिक्तक न. १४४६. शून्य, खाली. 'रुचक' पुं ११५० बीजोरु विथ न. १९१ धन .
'रुचक' पुं ११५० एरंडो . .. रिक्षा स्त्री १२०८. लीख
| रुचि स्त्री ९९ किरण
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________
। अभिधानचिन्तामणिनाममाला • २७६ ।। शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ - शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ रुचि स्त्री ३९३ भूख, क्षुधा | रुरु पुं १२८० (शे. १८१) कूतरो रुचि स्त्री ४३१ (शे. १०४) इच्छा, रुशती स्त्री २७३ खराब वचन, अमांगलिक . अभिलाषा |
शब्द .. रुचिर न. १४४४ सुंदर, मनोहर | रुष स्त्री २९९ क्रोध, रौद्र रसनो स्थायी भाव रुच्य पुं ५१७ वहालो, पति, वर रुषा २९९ क्रोध, रौद्र रसनो स्थायी भाव रुच्य न. १४४४ सुंदर
स्ह पुं ६ (प.) आ शब्द लगांडवाथी रुज् स्त्री ४६२ रोग
जन्यवाचक शब्द बने छे. जेमके आत्मरुह रुजा स्त्री ६० १२५ योजन सुधी रोग न थाय | रुह्य स्त्री ११९३ धरो
ते तीर्थंकरनो ८मो अतिशय | रूक्ष न. २६९ कठोर वचन रुजा स्त्री ४६२ रोग
| रूक्ष पुं १११४ वृक्ष, झाड रुजा स्त्री १२७७ घेटी
रूप न. १४६२ समान, तुल्य रुजाकर पुं ३१२ मानसिक पीडा . रूपग्रह न. ५७५ (शे. १२१) आंख रुण्ड पुं ५६५ नाचतुं धड.
| रूपतत्त्व न. १३७६ स्वरूप, स्वभाव रुत न. १४०७ पशुओनो शब्द रूपाजीवा स्त्री ५३३ वेश्या रुदित न. १४०२ रुदन, रडवू ते | रूप्य न. १०४३ रूपुं रुद्ध न. १४७६ ढंकायेखें
रूप्य न. १०४६ त्रांबा वगेरेनो सिक्को रुद्र पुं १९५ शंकर
रूप्याध्यक्ष पुं ७२३ नाणा उपरनो अधिकारी रुद्र पुं ८९ (शे. ६) ११ रुद्र-गण देवता | रूप न. १०४३ (शे. १६२) रू' रुद्रतनय पुं ६९५ त्रीजा वासुदेव | 'रूवुक' पुं ११५० एरंडो रुद्रतनय पुं ७८२ (शे. १४५) तलवार | 'रूवूक' पुं ११५० एरंडो . रुद्राणी स्त्री २०३ पार्वती
| रूषित न. १४८३ धूळथी खरडायेखें रुधिर न. ५७ लोही गायना दूध जेतुं सफेद | रे अ. १५३७ संबोधन अर्थमां हे नी जेम होय ते तीर्थंकरनो ३४ पैकी त्रीजो अतिशय | वपरातो शब्द रुधिर न. ६२१ लोही
| रेचित न. १२४८ मध्यम वेगवाळी गति रुमा स्त्री ९४१ मीठानी खाण
(घोडानी) रुमाभव न. ९४२ मीठं, साबरमीढुं, वरागडुं | रेणु स्त्री ९७० धूळ रुरु पुं १२९३ हरणनी एक जात । रेणुकासुत पुं. ८४८ परशुराम
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . २७७
142
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ रेतस् न. ६२९ शुक्र, वीर्य
रोचिष्णु पुं ४४५ कांतिमान रेतोधस् पुं ५५६ (शे. ११७) पिता, बाप | रोदन न. ३०७ आंसु रेप' पुं १४४२ अधम
रोदस् न. (द्वि.व.) ९३९ स्वर्ग अने पृथ्वी रेपस् न. १४४३ (शि. १२९) अधम, हलकुं रोदसि अ. ९३९ स्वर्ग अने पृथ्वी रेफ पुं १४४२ अधम, हलकुं
रोदसी न. ९३९ स्वर्ग अने पृथ्वी रेरिहाण पुं २०० (शे. ४७) शंकर (रोदसी) अ. ९३९ स्वर्ग अने पृथ्वी स्वती स्त्री ११५ (४७) रेवती नक्षत्र रोदसी अ. १५२६ स्वर्ग अने पृथ्वी रेवती स्त्री २०५ (शे. ५१) पार्वती रोधस् न. १०७७ कांठो, तीर रेवतीभव पुं १२० शनि . रोधोवक्रा स्त्री १०७९ नदी (रेवतीमित्र) पुं ३४ छठ्ठा दशपूर्वी रोध पुं ११५९ लोध्र, लोधर रेवतीश पुं २२४ बलदेव
रोप पुं ७७८ बाण रेवन्त पुं १०३ सूर्यनो पुत्र
रोप न. १३६४ छिद्र, बिल रेखा स्त्री १०८३ नर्मदा नदी
रोमगुच्छ पुं ७१७ चामर रेषण न. १४०७ वरुनो अवाज
रोमन् न. ६१९ रुवाटा रेषा स्त्री १४०७ वरुनो अवाज । रोमन् न. ६३० रुवाटा रे पुं स्त्री १९१ धन
रोमलता स्त्री ६०६ नाभिमांथी नीकळेली रे पुं स्त्री १०४३ सोनुं
। रुवाटानी हार .. (रेणुकेय) पुं८४८ परशुराम
रोमलताधार न. ६०४ (शे. १२६) पेट रैवतक पुं १०३१ गिरनार, उज्जयंत पर्वत | | रोमविकार पुं ३०५ रोमांच रोक न. १३६४ छिद्र, बिल
रोमश पुं १२७६ घेटो रोग पुं ४६२ रोग, व्याधि
रोमहर्षण न. ३०५ रोमांच रोगहारिन् पुं ४७२ वैद्य
रोमाञ्च पुं ३०५ रोमांच (रोगित) पुं ४५९ रोगी
रोमावली स्त्री ६०६ नाभिमांथी नीकळेली रोचक पुं न. ३९३ भूख, क्षुधा।
रुवाटानी हार रोचन पुं ४४५ कांतिमान, तेजस्वी रोमोद्गम पुं ३०६ रोमांच रोचनी स्त्री १०६० मणसील. धातु | रोलम्ब पुं १२१२ भमरो। रोचिष न. ९९ किरण
| रोष पुं २९९ क्रोध, रौद्र रसनो स्थायी भाव
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • २७८ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ रोषण पुं ३९१ क्रोधी
रौहिष पुं न. ११९१ रोहिडो एक. जातरोह पुं १११८ अंकुरो, फणगो
सुगंधी खड रोहणद्रुम पुं ६४१ चन्दन, सुखड रौहिष पुं १२९४ हरण विशेष रोहिणी स्त्री १०९ रोहिणी नक्षत्र
..ल. रोहिणी स्त्री २३९ सोळ विद्यादेवीओमां | लक्ष पुं न. ३७८ छल, कपट प्रथम देवी
| लक्ष न. ७७७ निशान, बाणनुं लक्ष्य रोहिणी स्त्री ४६७ गंडमाळनो मोग लक्ष न. ८७३ लाख रोहिणी स्त्री १२६५ गाय
लक्षण न. १०६ लांछन, चिह्न रोहिणीपति पुं १०४ चन्द्रमा 'लक्षणा' स्त्री १३२९ सारसी (रोहिणीश) पुं १०४ चन्द्रमा लक्षहन् पुं ७७८ (शे. १४३) बाण रोहिणीसुत पुं ११७ बुधग्रह
लक्ष्मण पुं ३५७ लक्ष्मीवाळो रोहित न. १७९ इन्द्रनुं सरल धनुष्य । लक्ष्मण पुं ७०४ लक्ष्मण (रामना भाई) रोहित पुं १२९४ हरण विशेष लक्ष्मण पुं १३२८ सारस पक्षी रोहित पुं १३४६ मोटो मच्छ | लक्ष्मणा स्त्री ३९ श्री चन्द्रप्रभस्वामी रोहित पुं १३९५ रातो वर्ण
___ भगवाननी माता रोहिताश्व पुं १०९९ अग्नि
लक्ष्मणा स्त्री १३२९ सारसी 'रोहिष' पुं १२९४ एक प्रकारचें हरण लक्ष्मणी स्त्री १३२९ (शि. ११८) सारसी रोच्य पुं ८१५ बीलुनो दंड
लक्ष्मन् न. १०६ लांछन, चिह्न रौद्र पुं १५६ हेमन्त ऋतु, मागशर अने | लक्ष्मी स्त्री २२६ लक्ष्मी, विष्णुनी पत्नी पोष मास
लक्ष्मी स्त्री ३५७ संपत्ति, समृद्धि रौद्र पुं २९४ नव रसमांनो
लक्ष्मी स्त्री १५१२ शोभा, कान्ति एक रौद्र भयानक रस (लक्ष्मीनाथ) पुं २१४ विष्णु रौद्री स्त्री ११० आर्द्रा नक्षत्र लक्ष्मीपुत्र पुं १२३३ (शे. १७९) घोडो रौद्री स्त्री २०५ (शे. ६०) पार्वती | लक्ष्मीपुष्प पुं १०६४ पद्मराग मणि, माणेक रौमक न. ९४२ साबर मीठं वरागडु मीठं | लक्ष्मीवत् पुं ३५७ संपत्तिवाळो रौहिणेय पुं २२४ बलदेव
लक्ष्य न. ७७७ निशान (रौहिणेय) पुं ११७ बुध ग्रह | लगुड पुं ७८५ लाकडी
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________
- शब्दमाला . २७९ .. शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ · शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ लग्न पुं ११६ राशिओनो उदय लता स्त्री १११७ वल्ली, वेलो लग्नक पुं ८८२ प्रतिनिधि, जमीन लता स्त्री १११९ डाळी लघिमन् पुं २०२ अत्यन्त हलका थवानी | लता स्त्री ११४७ माधवी लता, मोगरानो शक्ति, आठ सिद्धि पैकी प्रथम सिद्धि
वेलो, डोलरनी एकल जात लघु पुं १४२७ नानु, ढूंकुं
लता स्त्री ११४९ कांग, सुगंधी घउंलो लघु पुं १४७० जल्दी
लतापर्ण पुं २१९ (शे. ६५) विष्णु, कृष्ण लघु पुं ६४० (शे. १३०) अगरु, अगर लपन न. ५७२ मुख 'लघुलय' न. ११५८ काळावाळानुं मूळ लपित न. २४१ (शे. ८२) वाणी, वचन लघुहस्त पुं ७७२ निशानबाज.
लब्ध न. १४९० मेळवेलु (लङ्कापति) पुं ७०६ रावण
लब्धवर्ण पुं ३४१ विद्वान, पंडित लङ्केश पुं ६९९ आठमा प्रतिवासुदेव लभ्य न. ७४३ न्याययुक्त, वाजबी लकेश पुं ७०६ रावण
लम्पट पुं ४२९ (शे. १०४) अतिलोभी लगुल न. ६१० (शे. १२८) पुरुष चिह्न, | लम्बिका स्त्री ५८५ पडजीभी
लम्बिकास्त्री २९४ (शे. ८८) वाजिंत्र विशेष लन न. ४७३ लांघण . . लम्बोदर पुं. २०७ गणेश, विनायक लङ्घन न. १२४८ पक्षी अने मृगना जेवी | लम्भन न. १५२० प्राप्ति, लाभ
कूदती चाल (घोडानी) | लय पुं २९२ गीत-नृत्य, वाद्य-काल अने लज्जा स्त्री ३११ लाज, शरम
. क्रिया वगेरेनुं साम्यपणुं (लज्जालु) पुं ३९० शरमाळ लयानुग पुं १४१० एक लयवाळु गान लज्जाशील पुं.३९० शरमाळ
ललन न. ५५६ क्रीडा, रमत लज्जित पुं १४८४ लज्जा पामेल, शरमायेल ललना स्त्री ५०५ क्रीडावाळी स्त्री लञ्चा स्त्री ७३७ दान, भेट, लांच ललना स्त्री ५८५ (शे. १२३) जीभ लञ्चिका स्त्री ५३३ वेश्या . . ललन्तिका स्त्री ६५७ नाभि सुधी लट्वा स्त्री ११५९ कसुबो, कसुंभ
लटकती कंठी लडह न. १४४५ (शि. १२९) सुंदर, मनोहर | ललाट न. ५७३ कपाळ लड्डुक पुं ४०० (शे. ९८) लोट, खांड ललाटिका स्त्री ६५५ ललाटर्नु आभूषण, . अने घीथी बनावेलो लाडु
दामणी
लिंग
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • २८०
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ ललामक न. ६५२ कपाले लटकती
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ लाङ्गूल पुं न. १२४४ पूंछडुं लाङ्गूल न. ६१० (शे. १२८) पुरुष चिह्न, लिंग अलंकार पैकी आठमो अलंकार लाज पुं स्त्री (ब.व.) ४०१ चोखानी धाणी, लव पुं १३६ बे काष्टा प्रमाण अथवा छत्रीस
पुष्पमाला दामणी
ललित न. ५०८ स्त्रीओना स्वाभाविक १०
निमेष प्रमाण समय
लव पुं ७०४ रामनो पुत्र लव पुं १४२७ लेश, अल्प, लव पुं १५२१ छेदवुं, कापवुं लवङ्ग न. ६४६ लवींग
लवण न. ९४१ समुद्रनुं मीटुं लवण पुं १३८८ खारो रस लवणखानि पुं९४१ मीठानी खाण लवणवारि पुं १०७५ लवण समुद्र ( लवणोद) पुं १०७५ लवण समुद्र लवन न. १५२१ छेदवुं, कापवुं लवित्र न. ८९२ दातरडुं
लशुन पुं ११८६ लसण 'लशून' न. ११८७ लसण
लस्तक पुं ७७५ धनुष्यनो मध्यभाग, ग्रहण स्थान लहरी स्त्री १०७६ पाणीना मोटा तरंगो लाक्षा स्त्री ६८५ लाख
अंश
लाङ्गल न. ८९० हळ लाङ्गली स्त्री १९५१ नाळियेरी 'लागुल' न. १२४४ पूंछडुं लाङ्गुलिक पुं ११९९ एक प्रकारनुं स्थावर विष
ममरा लाञ्छन न. १०६ चिह्न, निशानी लाञ्छनी स्त्री ५२९ ( शे. ११२) असती,
कुलटा स्त्री लान्तकज पुं ९३ छठ्ठा देवलोकना वैमानिक देव 'लाबु' स्त्री ११५५ तुंबडी 'लाबू' स्त्री ११५५ तुंबी लाभ पुं ८६९ नफो, फायदो लाभान्तराय पुं ७२ तीर्थंकरमां न होय ते १८ दोष पैकी बीजो दोष 'लामज्जक' न. ११५८ काळावाळानुं मूळ लालस पुं ४२९ ( शे. १०४) अतिलोभी लालसा पुं स्त्री ५४१ दोहद लाला स्त्री ६३३ लाळ
लालाविष पुं १३१३ लाळमां झेरवाळा करोळिया वगेरे
लालास्त्राव पुं १२११ करोळियो लालिक पुं १२८३ पाडो
लालिनी स्त्री ६६४ ( शे. १३५) स्त्रीनी
केडनो कंदोरो, मेखला
लावण न. ४११ मीठाथी संस्कारित द्रव्य (लावण) पुं १०७५ लवण समुद्र लास्य न. २८० नृत्य, नाच
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________
THEHEAR
HEREHTIRHA
शब्दमाला • २८१ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ लिक्षा स्त्री १२०८ लीख
लुब्ध पुं ४२९ लोभी, अतिलोभी लिखक पुं ९२१ (शि. ८१) चित्रकार | लुब्धक पुं ९२७ शिकारी, पारधी लिखिता स्त्री ४८४ (शे. ३६) लिपि, लुम्बी स्त्री ११२६ (शि. १०१) नहि लखाण, अक्षरन्यास
खीलेली कुंपळोनो गुच्छो लिङ्ग न. ६१० पुरुष चिन्ह, लिंग 'लुलाप' पुं १२८२ पाडो लिङ्गवृत्ति पुं ८५६ आजीविका माटे वेष | लुलाय पुं १२८२ पाडो
राखतो पाखंडी | लुलित न. १४८० हलावेलुं, कंपेलु लिपि स्त्री ४८४ लखाण, अक्षरन्यास | लूता स्त्री १२११ करोळियो लिपिकर पुं ४८४ लेखक, लखनार लून न. १४८९ छेदायेलु, कापेलु लिप्त न. १४८३ लेपायेलु, लीपेलु | लूमन् न. १२४४ पूंछडं लिप्तक पुं ७७९ झेरवाळु बाण लूमविष पुं १३१२ पूंछडामां झेरवाळो वींछी लिप्सा स्त्री ४३० इच्छा, अभिलाषा लेख पुं ८८ देव लिप्सु पुं. ४२९ लोभी, अतिलोभी | लेखक पुं ४८३ लहीयो, लखनार लिवि स्त्री ४८४ लिपि
लेखा स्त्री १४२३ ओली, पंक्ति (लिविकर) पुं ४८४ लेखक, लहीओ | लेपक पुं ९२२ (शि. ८१) कडियो, लिह न. ७ (प.) आ शब्द भोज्यवाचकथी जोडतां भोजक वाचक शब्द बने छे. उदा. | लेपन न. ६२३ (शे. १२९) मांस अमृतलिह ।
लेप्यकृत् पुं ९२२ कडियो, लीपनार लीला स्त्री ५०७ शृंगार, चेष्टा लेप्यमयी स्त्री १०१४ चीतरेली पूतळी, लीला स्त्री ५०७ स्त्रीओना स्वाभाविक १० माटी वगेरेनी बनावेली पूतळी
अलंकार पैकी १लो अलंकार | लेलिहान पुं १३०४ सर्प, नाग लीला स्त्री ५५५ क्रीडा, रमत लेश पुं १३६ बे कला प्रमाण समय (लीलावती) स्त्री ५०७ लीलावाळी स्त्री लेश पुं १४२७ अल्प, अंश लुठित न. १२४५ घोडा, जमीन उपर | | लेष्ट पुं ९७० माटीनुं ढे आळोटवू.
लेह पुं ४२३ खावू, भोजन लुप्तवर्णपद न. २६६ अक्षर अथवा पद रही | लेहन न. ४२४ चाटवू
जाय तेवू वचन । लोक पुं ५०१ लोक, प्रजा
___ लीपनार
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________
। अभिधानचिन्तामणिनाममाला • २८२ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द/ लिंग / श्लोक / अर्थ लोक पुं १३६५ जगत, दुनिया (लोमपादपुरी) स्त्री ९७७ भागलपुर, लोक पुं १३६५ जीव-अजीव धर्मास्तिकाय . चंपापुरी
___ . वि.ना आधारभूत क्षेत्र : लोमविष पुं १३१३ वाळमां झेरवाळा वाघ लोकजित् पुं २३५ बुद्ध, सुगत
वगेरे पशु लोकनाथ पुं २३५ (शे. ८१) बुद्ध, सुगत | लोमहृत् पुं. १०५९ हरताल लोकनाभ पुं २१९ (शे. ७३) विष्णु, कृष्ण | लोल न. १४५५ चपल, अनित्य (लोकपाल) पुं ६९० राजा • लोल पुं ४२९ (शे. १०४) लोभी लोकप्रकाशन पुं ९८ (शे. १०) सूर्य लोलघण्ट न. ११०७ (शे. १७२) वायु, पवन लोकबन्धु पुं ९८ (शे. १०) सूर्य |लोला स्त्री ५८५ जीभ लोकबिन्दुसार न. २४८ १४ पूर्व पैकी | लोलुप पुं ४३० लोभी, अतिलोभी
१४मुं पूर्व | लोलुभ पुं ४३० लोभी, अतिलोभी लोकालोक पुं १०३१ अंधकार अने प्रकाश | लोष्ट पुं न. ९७० माटी, ढे' वच्चे आवेलो ते नामनो कल्पित पर्वत | लोष्टभेदन पुं ८९३ मुद्गर, हथोडो लोकेश पुं २१३ ब्रह्मा
लोष्ट पुं ९७० माटी ढे' लोचन न. ५७५ आंख
लोह पुं न. ६४० अगरु, अगर लोत न. ३०७ (शे. ८९) आंसु | लोह पुं न. १०३७ लोढुं लोध्र पुं ११५९ लोधरनु झाड लोह पुं न. १०३९ सुवर्ण वगेरे सर्व धातुओ लोपाक पुं १२९१ शियाळने मळतुं प्राणी | लोहकण्टकसञ्चिता स्त्री ७८७ (शे. १५०) लोपामुद्रा स्त्री १२३ अगस्त्य ऋषिनी पत्नी शतघ्नी, सेंकडो माणसोने संहार करनारुं लोन न. ३८३ चोरी, धन
शस्त्र, तोप लोभ पुं. ४३० लोभ
लोहकार पुं ९२० लुहार लोभन न. १०४४ (शे. १६३) सोनुं लोहज न. १०४९ कांसु लोभ्य पुं ११७२ मग
लोहदण्ड पुं७८७ (शे. १४९) अस्त्राना जेवू लोमकर्ण पुं १२९६ ससलुं
" शस्त्र, खरपली लोमकिन् पुं १३१७ (शे. १८७) पक्षी | लोहनाल पुं ७७९ (शे. १४४) लोढा- बाण लोमन् न. ६३० रोम, रुंवाटा लोहपृष्ठ पुं १३३४ कंक पक्षी, आ पक्षीनी लोमपादपुर स्त्री ९७७ भागलपुर, चंपापुरी | पांखथी बाणनी पुंख थाय छे
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • २८३
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ लोहमात्र पुं ७८७ (शे. १५१) फक्त लोढानुं बनेलुं शस्त्र लोहल पुं ३४९ अस्पष्ट बोलनार लोहश्लेषण पुं ९४४ टंकणखार लोहाभिसार पुं ७८९ युद्ध यात्रानी पहेला शस्त्रधारी राजाओनी शस्त्र पूजा लोहित न. ६२१ लोही
लोहित पुं ११६९ लाल चोखा लोहित पुं १३९५ रातो वर्ण
लोहितचन्दन न. ६४४ केसर
लोहितक पुं १०६४ पद्मरागमणि, माणेक ( वंशाभ) पुं ६४० अगरु, अगर वंशिक न. ६४० अगरु, अगर लोहिताक्ष पुं २१९ (शे. ७५) विष्णु, कृष्ण वंश्य पुं ७१३ कुलमां उत्पन्न थयेल लोहिताङ्ग पुं ११६ मंगल ग्रह वक्तृ पुं ३४६ वक्ता लोहोत्तम न. १०४४ सोनुं लौकायतिक पुं ८६३ चार्वाक (नास्तिक) लौकायितिक पुं८६३ ( शि. ७६) चार्वाक,
(नास्तिक)
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ वंशज पुं ७१३ वंश - कुलमां उत्पन्न थयेल वंशपत्रक न. १०५८ हरताल वंशरोचना स्त्री ११५४ वंशलोचन, वांसकपूर 'वंशलोचना' स्त्री ११५४ वंशलोचन वंशशलाका स्त्री २९१ वीणानी वच्चे रहेली वांसनी सळी वंशा स्त्री १३६१ (शे. १९७) बीजी नरक वंशानुवशचरित न. २५२ पुराणना पांच लक्षण पैकी पांच लक्षण
वक्त्र न. ५७२ मुख
वक्त्रभेदिन् पुं १३८९ तिक्त रस, कडवुं वक्र पुं ११६ मंगल ग्रह वक्र पुं १०८८. नदीनो वळांक, वमळ वक्रपुं १४५६ वांकुं
● व ●
वंश पुं. २५२ पुराणना पांच लक्षण पैकी वक्रंदल पुं ५८५ (शे. १२३) ताळवुं वक्रदंष्ट्र पुं १२८८ (शे. १८६) भूंड वक्रवालधि पुं १२७८ कूतरो वक्रय पुं ८६८ मूल्य, कींमत वक्राङ्ग पुं १३२५ हंस वक्रोष्ठिका स्त्री न. २९७ मन्द हास्य,
मलकाव
त्रीजुं लक्षण
वंश पुं ५०३ कुल, वंश
वंश पुं ११५३ वांस
वंश पुं २१९ ( शे. ७६) विष्णु, कृष्ण (वंश) पुं १२०० गांठमांथी उत्पन्न थेनार वांस वि. वंशक पुं ६४० (शे. ५१ ) अगरु, अगर वंशक्षीरिन् पुं ११५४ वंशलोचन, वांसकपूर
वक्षस् न. ६०२ छाती ( वक्षोज ) न. ६०३ स्तन
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________
" अभिधानचिन्तामणिनाममाला • २८४ - 7 शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (वग्रह) पुं १६६ वरसादनो अंतराय 'वञ्चक' पुं १२९० शियाळ. (वग्राह) पुं १६६ वरसादनो अंतराय वञ्चति पुं. ११०० (शे. १७०) अग्नि वक्रि स्त्री ६२७ पडखानी पांसळी वञ्चन न. ३७९ ठगवं, छेतरवू वक्षण पुं६१३ मूत्राशयनी नीचे साथलनी | वञ्चित पुं ४४२ ठगायेलो ।
सन्धिनो भाग 'वञ्चुक' पुं १२९० शियाळ वङ्ग पुं ९५७ बंगाल देश
वझुल पुं ११३७ नेतर वङ्ग न. १०४२ कलई, सीसु. 'वझुल' पुं ११३५ अशोक वृक्ष वङ्ग न. १०४३ (शे. १६२) रूपुं 'वझुल' पुं ११४२ तणछ वङ्गशुल्वज न. १०४९ कांसु | वझूला स्त्री १२६९ घणा दूधवाळी गाय वङ्गारि पुं १०५९ हरताल
वट त्रि. ११३२ वडनुं झाड वचन न. २४१ वाणी, वचन वटक पुं न. ४०० खाद्य वस्तु, वडा वचनीयता स्त्री २७० लोकापवाद . वटवासिन् पुं १९४ यक्ष . वचस् न. २४१ वाणी, वचन वटारक पुं ९२८ दोरी, दोरडुं वज पुं ३४ दशमा दशपूर्वी
वटिका स्त्री ४०० (शे. ९७) वडी वज्र पुं ४८ श्री धर्मनाथ भगवान, लांछन | वटी स्त्री ९२८ दोरी, दोरडं वज्र पुं न. १८० वज्र, इन्द्रनुं शस्त्र वटु पुं ८१३ जनोई धारण करनार बालक, वज्र न. १०६५ हीरो
बटुक वज पुं ११४० थोर
वटूकरण न. ८१४ जनोई संस्कार वज्रकङ्कट पुं ७०५ हनुमान
वडवा स्त्री १२३३ घोडी वज्रतुण्ड पुं २३१ गरुड पक्षी | वडवा स्त्री ५३४ (शे. ११४) दासी वज्रदक्षिण पुं १७४ (शे. ३३) इन्द्र (वडवाग्नि) पुं १८ (प.) वडवानल, वज्रदशन पुं १३०० उंदर
समुद्रनो अग्नि वज्रशृङ्खला स्त्री २३९ सोळ विद्या देवीओ | (वडवानल) पुं. १८ (प.) वडवानल, पैकी त्रीजी देवी
• समुद्रनो अग्नि वजिजित् पुं २३१ गरुड पक्षी | 'वडवानल' पुं ११०० वडवानल वजिन् पुं १७१ इन्द्र
| वडवामुखं पुं ११०० वडवानल, वञ्चक पुं ३७६ ठग, धूर्त, धूतारो
समुद्रनो अग्नि
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • २८५ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ · शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ बडवामुख न. १३६२ पाताल, नागलोक | वत्सर पुं १५८ वरस (बडवावह्नि) पुं १८ (प.) वडवानल, | वत्सरादि पुं १५२ मागशर महिनो
समुद्रनो अग्नि वत्सल पुं ४७८ स्नेहवाळो, प्रेमाळ बडवासुत पुं (द्वि.व.) १८१ स्वर्गना वैद्य | वत्सला स्त्री १२७१ वाछरडाने इच्छनारी बडिश पुं ९२९ माछलां पकडवानो आंकडो
गाय 'वडू' न. १४३० विशाळ
वत्सादनी स्त्री ११५७ गळो पणिग्मार्ग पुं ९८८ बजार, दुकानोनी श्रेणि | वद पुं ३४६ वक्ता बणिज् पुं ८६७ वेपारी
वदन न. ५७२ मुख पणिज्या स्त्री ८६७ वेपार
| वदन्य पुं ३५१ प्रियवाणीथी दान आपनार बाट पुं ८९२ दातरडानी मूठ, हाथो वदान्य पुं ३५१ प्रियवणीथी दान आपनार बाट पुं १४३४ भाग, हिस्सो | वदाल पुं १३४५ (शे. १९७) हजार 'वण्टक' पुं १४३४ भाग, हिस्सो .
दाढवाळो मच्छ मण्ड पुं ४५५ खराब चामडीवाळो | वदावद पुं ३४६ वक्ता वतंस न. ६५४ (शि. ५३) मस्तक उपर | | वधी पुं स्त्री ९१५ चामडीनी दोरी, वाधर * मुगुटना आकारे नांखेली माला | वध पुं ३७० हिंसा वत् अ. १५४२ (शे. २००) जेवो, सरखो |वधू स्त्री ८(प.) आ शब्द जोडवाथी पत्नी 'वतोका' स्त्री १२६७ वत्स मरी जतो होय वाचक शब्द बने छे. उदा. शिववधू
तेवी गाय |वधू स्त्री ५०३ स्त्री, नारी वत्स पुं न. ६०२ छाती
वधू स्त्री ५१३ पत्नी वत्स पुं १२६० वाछरडो . वधू स्त्री ५१४ पुत्रवधू वत्स पुं १५९ (शे. २७) वरस | वधूटी स्त्री ५१२ परणेली युवान स्त्री वत्सक पुं ११३७ इन्द्रजवनुं झाड | वधूटी स्त्री ५१४ (शि. ४१) पुत्रवधू वत्सकामा स्त्री १२७१ वाछरडाने इच्छनारी | (वध्वटी) स्त्री ५१२ परणेली युवान स्त्री
वन न. १०६९ पाणी वत्सतर पुं १२६०. मोटो वाछरडो व न न. १११० जंगल वत्सनाभ पुं ११९६ वनस्पतिजन्य स्थावर झेर | वनगव पुं १२८६ रोझ वत्सपतन न. ९७५ कौशाम्बी नगरी । वनन्तप पुं १२८० (शे. १८२) कूतरो
ग
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • २८६ -
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ वनप्रिय पुं १३२१ कोयल
वपा स्त्री ६२४ मेद, चरबी वनबिडाल १३०१ (शि. १२५) जंगली | वपा स्त्री १३६४ छिद्र, बिल
बिलाडो | वपुष् न. ५६४ शरीर वनमक्षिका स्त्री १२१५ डांस, जंगली माखी | वप्त पुं ५५६ पिता, बाप वनमालिन् पुं २१७ विष्णु, कृष्ण |वष्य पुं ५५६ (शे. ११७) पिता, बाप वनराज पुं १२८५ (शे. १८४) सिंह : वन पुं ९६५ खेतर . वनवह्नि पुं ११०१ दावानल, जंगलनो अग्नि | वन पुं न. ९८० कोटनी मूल भूमि, वनव्रीहि पुं ११७६ जंगली चोखा
खाईमाथी काढेलो माटीनो ढग 'वनश्रृङ्गाट' पुं ११५६ गोखरु विप्र न. १०४१ सीसुं.. वनस्पति पुं १११६ फूल न आवतां प्रथमथी | वप्रत्रय न. ६२. तीर्थंकरना समवसरणमां ज फल आवे तेवं वृक्ष - फणस वगेरे | रजत स्वर्ण अने रत्नना त्रण गढ होय ते वनाज पुं १२७८ जंगली बकरो . | तीर्थकरनो ३४ पैकी २२मो अतिशय वनाश्रय पुं १३२३ कागडानी सात जात , वप्रा स्त्री ४० श्री नेमिनाथ भगवाननी माता
पैकी एक जात वमथु पुं न. ४६९ उल्टी, वमन 'वनायु' पुं १२९३ हरण
वमथु पुं १२२३ हाथीनी सूंढमांथी उडता वनिता स्त्री ५०३ स्त्री, नारी
.. पाणीना बिंदु वनीपक पुं ३८७ मागण, याचक वमन न. ४६९ उल्टी, वमन वनौकस् पुं १२९२ वानर, वांदरो |वमि स्त्री ४६९ उल्टी, वमन वन्दनमालिका स्त्री १००८ तोरण उपर | वमि पुं ११०० (शे. १६९) अग्नि मंगल माटे बंधाती आंबा के आसोपालवना | वनी स्त्री १२०८ उधेई . पांदडानी माला
वनीकूट न. ९७१ राफडो वन्दारु पुं ३४९ वंदन करनार 'वयःस्था' स्त्री ११४५ आमळा वन्दीक पुं १७४ (शे. ३२) इन्द्र (वयःस्था) स्त्री ११४६ हरडे वन्ध्य न. १५१६ व्यर्थ, निष्फल वयस् न. ५६५ वय, उमर वन्ध्या स्त्री १२६६ वांझणी गाय वयस् पुं १३१६ पक्षी वपन न. ९२३ हजामत
वयःस्थ पुं ३३९ तरुण, युवान वपनी स्त्री १००० हजामतनुं स्थान । वयस्य पुं ७३० मित्र
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________
416
.शब्दमाला . २८७ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ. |शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ बयस्या स्त्री ५२९ सखी
वररुचि पुं ८५२ कात्यायन, वार्तिककार क्युन पुं १७४ (शे. ३३) इन्द्र वरला स्त्री १३२७ हंसली वरपुं ८(प.) पत्री वाचक शब्दथी आ शब्द | वरवर्णिनी स्त्री ४१८ हळदर जोडतां पतिवाचक शब्द बने छे. उदा. गौरीवर (वरवर्णिनी) स्त्री ५०७ विशिष्ट अंग अने र पुं ५१६ पति
चेष्टावाली स्त्री कर पुं न. १४३९ मुख्य, प्रधान, श्रेष्ठ वरवृद्ध पुं.२०० (शे. ४३) शंकर . वर पुं १५२३ वरदान
वरा स्त्री २०५ (शे. ४९) पार्वती वर पुं ६४५ (शे. १३३) केसर वराङ्ग न. ५६७ मस्तक वरक पुं ६७५ (शे. १३८) टाढ अने पवन | वराङ्ग न. ६०९ योनि, स्त्री- चिह्न
रोकवा माटेनुं वस्त्र, रजाई वि. |वराटक पुं ११६५ कमलना बीजनो डोडो वक्रतु पुं १७३ इन्द्र
|वराटक पुं १२०६ कोडी वस्टा स्त्री १३२७ हंसली
वराण पुं १७४ (शे. ३२) इन्द्र "घरटा स्त्री १२१५ भमराना जेवू चंचल डंख | वराणसी स्त्री ९७४ क.शी. मारतुं जीवडुं
वरारक न. १०६५ हीरो 'वरटी' स्त्री १२१५ भमराना जेवू चंचल | वरारोह पुं २१९ (शे. ६९) विष्णु
. डंख मारतुं जीव९ (वरारोहा) स्त्री ५०७ विशिष्ट प्रकारनी स्त्री वरण पुं ९८० कोट, वाड, किल्लो . . |वराशि पुं ६७२ जाडु वस्त्र वस्त्रा स्त्री ९१५ चामडानी दोरी, वाधर | वराह पुं १२८७ मुंड वरना स्त्री १२३२ हाथीनी केड उपर वराहकर्णक पुं ७८७ (शे. १५२) शस्त्र बांधवानी चामडानी दोरी
विशेष वरद पुं ४८० वरदान आपनार | वरिवस्या स्त्री ४९७ सेवा, भक्ति वरदा स्त्री २०५ (शे. ५१) पार्वती वरिषा स्त्री १५७ (शि. १२) वर्षाऋतु, वरद्रुम पुं६४० (शे. १३१) अगरु, अगर | |
श्रावण भादरवो मास वरनिमन्त्रणन. ५१८ (शे. १०९) वर निमंत्रण | वरिष्ठ न. १०४० त्रांबु वरप्रदा स्त्री १२३ अगस्त्य ऋषिनी पुत्री | वरिष्ठ न. १४३० विशाल, मोटुं वरयात्रा स्त्री ५१८ (शे. १०८) वरयात्रा | वरुट पुं ९३४ जंगलमां फरनारी वरयित पुं ५१७ वहालों पति
म्लेच्छ जाति
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २८८
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ वरुण पुं ४३ श्री मुनिसुव्रत स्वामी वर्णपरिस्तोम पुं ६८० (शि. ५५) हाथी
भगवानना शासनदेव . . उपर नाखवानुं वस्त्र, झूल वरुण पुं १६९ पश्चिम दिशानो स्वामी । वर्णा स्त्री ११७५ तुवेर वरुण पुं १८८ वरुण देवता
वर्णिन् पुं ८०८ ब्रह्मचारी वरुणपाशपुं१३५१ (शि. १२१) ग्राह - झुंड | वर्णिनी स्त्री ५०४ स्त्री, नारी वरूथ पुं न. ७५८ शस्त्रादिथी बचवा रथ | | वर्ण्य न. ६४५ (शि. ५१) केशर
उपरतुं लोडा- ढांकण | वर्तुल न. १४६७ गोळ वरूथिनी स्त्री ७४६ लश्कर
वर्तक न. १०५० एक जातनुं लोढुं वरेण्य न. १४३८ प्रधान, श्रेष्ठ वर्तन पुं ३८९ वर्तनार, स्थिर रहेनार वर्कर पुं ५५६. क्रीडा, रमत . (वर्तनी) स्त्री ९८३ मार्ग, रस्तो वर्कर पुं १२७६ युवान बकरो वर्तनी स्त्री ९८३ मार्ग, रास्तो वर्ग पुं १४१३ सजातीय वस्तु अने प्राणीओनो | वर्तलोह न. १०५० एक जात, लो, समुदाय जेमके - त्रिवर्ग, ब्राह्मण वर्ग वर्ति स्त्री ६३९ वाटेली वस्तुनो लेप वर्चस् न. १०१ सूर्यनो प्रकाश वर्ति स्त्री ६६७ वस्त्रनी दशीओ वर्चस् न. ६३४ विष्ठा, मळ
वर्तिष्णु वि. ३८९ वर्तनार, रहेवाना वर्चस्क पुं न. ६३४ विष्ठा, मल |
स्वभाववाळु वर्जन न. ३७२ हिंसा
| वर्त्मन् नं. ९८३ मार्ग वर्ण पुं ६४४ केसर
वर्द्धकि पुं ९१७ रथकार, सुथार वर्ण पुं६८० हाथी के रथ उपर नांखवानुं | वर्द्धमान पुं ३० श्री महावीर स्वामी वस्त्र, झूल
वर्धन न. ३७२ काप, वर्ण पुं १३९२ सफेद वगेरे रंग | वर्धनी स्त्री १०१६ सावरणी वर्णक न. ५१८ (शे. १०९) विलेपन, . | वर्धमान पुं १०२४ कोडीयुं, शकोरं
___ शरीरमां पीठी वगेरे लगाडवी ते | वर्धमान पुं २१९ (शे. ७०) विष्णु, शंकर वर्णज्येष्ठ पुं ८१२ ब्राह्मण
'वर्धमान' पुं ११५० एरंडो वर्णना स्त्री २६९ स्तुति, प्रशंसा, वखाण | वधं पुं न. १०४१ सीसु वर्णपदवाक्य विविक्तता स्त्री ७१ अक्षर पद | वर्मन् न. ७६६ बख्तर, कवच वाक्य छुवं-छूटय होय ते प्रभुनी वाणीनो ३३मो गुण | वर्मित पुं ७६६ बख्तर पहेरेलो
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________
.शब्दमाला . २८९
NERA
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ · शब्द /लिंग / श्लोक / अर्थ अर्थ न. १४३८ प्रधान, मुख्य, श्रेष्ठ वलिन पुं ४५६ जेनी चामडी ढीली पडतां वर्या स्त्री ५११ स्वयंवरने पसंद करनार
करचळी वळी गई होय ते वर्वणा स्त्री १२१४ लीला वर्णवाळी मांख वलिभ पुं ४५६ जेनी चामडी ढीली पडतां वर्ष पुं न. १५९ वरस
करचळी वळी गई होय ते वर्ष पुं न. १६६ वरसाद
वलिर पुं ४५८ त्रांसी आंखवाळो वर्ष पुं न. ९४७ क्षेत्र
वलीक पुं न. १०११ छापरानो आगलो भाग वर्षकरी स्त्री १२१६ तमहं,
वल्क पुं न. ११२१ वृक्ष वगेरेनी छाल . भमरा जेवू क्षुद्र जंतु | वल्कल पुं न. ११२१ वृक्ष वगेरेनी छाल वर्षकोश पुं १५२ (शे. २३) मास, महिनो | वल्ग न. १२५२ (शि. १११) दोरी, लगाम वर्षण न. १६६ वरसाद
वल्गा स्त्री १२५२ दोरी, लगाम वर्षधराद्यक न. ६४७ क्षेत्र
वल्गित न. १२४७ घोडानी वर्षपाकिन् पुं ११५२ जंगली आंबो
एक जातनी गति वर्षवर पुं ७२८ अन्तःपुरनो रक्षक, नपुंसक वल्गु न. १४४४ सुंदर, मनोहर वर्षा स्त्री १५७ वर्षाऋतु,
| वल्गुलिका स्त्री १३३७ वागोल श्रावण भादरवो मास . | वल्भन न. ४२३ भोजन, खावू वर्षांशक पुं १५२ (शे. २२) मास, महिनो | वल्मीक पुं ८४६ वाल्मीक ऋषि वर्षाबीज न. १६६ (शे. ३०) पाणीना करा | वल्मीक पुं न. ९७० राफडो वर्षाभू पुं १३५४ देडको :
वाल्ल पुं ११७४ वाल (कठोळ) वर्षीयस् पुं ३४० अति घरडो वलकी स्त्री २८८ वीणा, सारंगी वर्मन् न. ५६४ शरीर .
वल्लकी स्त्री २९० (शे.८९) चांडालनी वीणा वलक्ष पुं १३९३ सफेद वर्ण, शुक्ल (वल्लभ) पुं ५१६ वहालो, पति बलज न. १००४ बारj
वल्लभा स्त्री ५१५ वहाली, पत्नी (वलभि) पुं १०११ छापरानो आधार वल्लर स्त्री ११२२ मंजरी, महोर वलभी स्त्री १०११ छापरानो आधार | 'वल्लरी' स्त्री ११२२ मंजरी, महोर वलय न. ६६३ मथना कांडा- घरेणुं । वाल्लव पुं ७२३ रसोईओ वलयप्राय न. ७८७ (शे. १४९) चक्र | वल्लव पुं ८८९ गोवाळियो वलयित पुं १४७४ घेरायेखें, विटायेलुं ।(वल्लि) स्त्री १११८ वेलो
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________
। अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २९० . । शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ वल्ली स्त्री १११८ वेलो . (वसिष्ठ) पुं १२४ सप्तर्षि पैकी एक ऋषि, 'वल्लुर' त्रि ६२४ शुष्क मांस
वसिष्ठ ऋषि वल्लूर त्रि. ६२४ शुष्क मांस . वसु पुं १०० किरण वल्वजा पुं ११९४ एक जात, कोमल घास | वसु न. १९१ धन . वश पुं ४३० इच्छा
| वसु न. १०४३ सोनुं वश ३५६ (शे. ९३) परवश, पराधीन वसु न. १०६३ रत्न . वशक्रिया स्त्री १४९८ वशीकरण वसु पुं १०९९ अग्नि : . वशा स्त्री ५०४ स्त्री, नारी
| वसु पु १११४ वृक्ष, झाड वशा स्त्री १२१८ हाथणी ..
वसु पुं ११७२ पीळा मग . वशा स्त्री १२६६ वांझणी गाय | वसु पुं ८९ (शे. ५) गणदेवता वशिक न. १४४६ शून्य, खाली | वसु न. ९४२ (शि. ८३) साबर मीढुं, वशिता स्त्री २०२ सर्वने वश करवानी
वरागडं मीठं शक्ति, आठ सिद्धि पैकी बीजी सिद्धि | वसु न. १०४३ (शे. १६२) रूपुं वशिर पुं ९४१ समुद्र, मीठं | वसुक न. ९४२ साबर मीढुं। वशिष्ठ पुं ८४९ वशिष्ठ ऋषि
वसुदेव पुं २२३ कृष्णना पिता (वशीकरण) न. १४९८ बीजाने वंश करे | वसुदेवता स्त्री ११४ धनिष्ठा नक्षत्र
तेवो मंत्र प्रयोग करवो ते | वसुदेवभू पुं ६९७ कृष्ण वासुदेव वश्य पुं ४३२ वश थयेलो
वसुधा स्त्री ९३५ पृथ्वी वषट् अ. १५३८ देवोने बलि आपवामां | वसुन्धरा स्त्री ९३५ पृथ्वी वपरातो शब्द
वसुपूज्यराज पुं ३७ श्री वासुपूज्य स्वामी वषट्कार पुं ८२१ देवयज्ञ, होम
- भगवानना पिता वसति स्त्री १४२ रात्रि
वसुप्रभा स्त्री १९१ (शे. ४१) कुबेरनी वसति स्त्री ९९१ घर
नगरी वसन न. ६६६ वस्त्र
वसुमती स्त्री ९३६ पृथ्वी वसन्त पुं न. १५६ वसन्त ऋतु | (वसुरुचि) पुं १८३ गन्धर्व, देवोना गवैया वसा स्त्री ६२४ चरबी
वसुसारा स्त्री १९.१ (शे. ४१) कुबेरनी वसिन् पुं १३५० जलनो बिलाडो
नगरी
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________
THEHEERENA
दशीओ
शब्दमाला • २९१ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ वसूक न. ९४२ साबर मीढुं 'वह्निशिख' न. ११५९ कसुंबो वस्त पुं १२७५ बकरो
वालिन् पुं ७०४ वालि वस्ति पुं स्त्री ६६७ दशीओ वालुक पुं ११९७ वनस्पतिजन्य स्थावर विष
(वस्त्र छेडे होय ते) | वालुका स्त्री १०८९ रेती वस्त्र पुं न. ६६६ वस्त्र, कपडं वालुकाप्रभा स्त्री १३६० नरकनी त्रीजी पृथ्वी (वस्त्र) न. १०६३ रत्ननी आठ जाति पैकी | वालुंकी स्त्री ११८९ काकडी एक जाति
| वालेय पुं १२५६ गधेडो वस्त्रपेशी स्त्री ६६७ (शे. १३७) वस्त्रनी | | वाल्मीक पुं ८४६ वाल्मीकि ऋषि
| वाल्मीकि पुं ८४६ वाल्मीकि ऋषि वस्त्र पुं न. ८६८ कीमत, मूल्य | वावदूक पुं ३४६ बोलवामां कुशल, वक्ता वस्त्र न. ६६७ (शे. १३७) वस्त्र, कपडु | (वावल्ल) पुं ७८० बाणनो एक भेद वस्नसा स्त्री ६३१ नस, स्नायु · वावृत्त पुं १४८४ ढंकायेलं, पसंद करेलु, वस्वोकसारा स्त्री १९१ कुबेरनी नगरी . ।
चूंटी काढेलु वह पुं १०९० मोटी नदी, नद, द्रह । वाशा स्त्री ११४० (शे. १०२) अरडुशी वह पुं १२६४ बळदनो स्कंध, खांध | वाशित न. १४०७ पशुओनो शब्द वह पुं ११०७ (शे. १७२) वायु, पवन | 'वाशिका' स्त्री ११४० अरडुशी वहन न. ८७६ वहाण
वाशिष्ठ न. ६२१ लोही वहल न, १४४७ घट, निरंतर 'कसक' पुं ११४० अरडुशी वह स्त्री १०८० नदी
वासतेयी स्त्री १४२ रात्रि वहिनक न. ८७५ वहाण
वासना स्त्री १३७३ पूर्व संस्कार, अनुभवेल वह्नि पुं १०९७ अग्नि
देखेल वि. प्रसंगने भूली न जवू ते वह्रिकुमार पुं ९० पांचमा भवनपति देव | वासनीयक न. ६४५ (शे. १३२) केशर वह्निनेत्र पुं २०० (शे. ४५) शंकर । | वासन्त पुं ११७३ काळा मग वह्निबीज न. १०४४ सोनुं
वासन्त पुं १२५४ ऊंट वहिभू पुं.१११४ (शे. १७४) वृक्ष, झाड वासन्तिक पुं ३३१ विदूषक वह्निरेतस् पुं १९७ शंकर
वासन्ती स्त्री ११४७ माधवी लता, वह्निशिख न. ६४५ केसर
मोगरानो वेलो
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २९२ - शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ - शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ वासयोग पुं६३७ अबील, पटवासादि चूर्ण | वासौकस् न. ९९५ घरनो मध्यखंड वासर पुं न. १३८ दिवस
| बास्तु पुं. न. ९८९ घर माटेनी भूमि वासरकन्यका स्त्री १४३ (शे. १९) रात्रि | वास्तुक न. ११८६ बथवो, (वासरकृत्) पुं ९७ सूर्य
.: चीलनी भाजी वासव पुं १७१ इन्द्र
'वास्तूक' न. ११८६ चीलनी भाजी (वासवावरज) पुं २१४ विष्णु . वास्तोष्यति पुं १७२ इन्द्र वासवावास पुं ८७ (शे. १०३) स्वर्ग वास्त्र पुं ७५४ वस्त्रथी ढंकायेलो रथ वासवी स्त्री ८४७ व्यास ऋषिनी माता | वाह पुं १२३३ घोडो वासस् न. ६६६ वस्त्र, कपडु
वाहा स्त्री ५८९ भुजा, हाथ वासा स्त्री ११४० अरडुशी
| वाहन न. ७५९ सर्व जातना वाहन, हार्थ वासित न. ४१४ धूप पुष्पादि वडे वासित करेलं |
घोडा रथ वि. 'वासित' न. १४०७ तिर्यंच पशुओनो शब्द | वाहरिपु पुं १२८२ पाडो वासिता स्त्री १२१८ (शे. १७७) हाथणी, | वाहस पुं १३०५ अजगर वासिन् न. १० (प.) आश्रयवाचक शब्द | वाहित्थ न. १२२७ हाथीना कुंभ स्थल अने साथे आ शब्द लगाडवाथी आश्रयी शब्द
ललाटनी नीचेनो भाग बने छे. दा.त. धुवासिन्
वाहिनी स्त्री ७४५ सेना वासिष्ठी स्त्री १०८५ गोमती नदी वाहिनी स्त्री ७४८ गुल्मथी त्रण गणी (सेना) वासी स्त्री ९१८ वांसळो, कुहाडो वाहिनी स्त्री १०८० नदी वासुकि पुं १३०८ वासुकी (नागराज) वाहीक पुं९५९ वाहीक देश वासुदेव पुं २१५ विष्णु, कृष्ण | वाह्य न. ७५९ सर्व जातना वाहन, हाथी, वासुदेव पुं ६९७ वासुदेव नव होय छे ते | | घोडा रथ वि. वासुदेव पुं १२३३ (शे. १७९) घोडो वाहिक पुं ९५९ अरबस्तान वासुपूज्य पुं २७ बारमा तीर्थंकर भगवान | वाहिक न. ६४५ (शि. ५१) केसर वासुभद्र पुं २१९ (शे. ७१) विष्णु वाहिक पुं १२३५ वाह्रिक देशना घोडा वासुरा स्त्री १४३ (शे. २०) रात्रि |वाहीक न. ४२२ हींग वासू स्त्री ३३३ कन्या, कुमारी | वाहीक न. ६४५ केशर
(नाटकनी भाषामां) |वाहीक पुं ९५९ ते नामे एक देश
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________
__ . शब्दमाला . २९३
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ वाहीक पुं १२३५ (शि. ११०) वाह्लीक | विक्रम पुं ७३९ पराक्रम
देशना घोडो विक्रय पुं ८७२ वेंचाण, वकरो वि पुं १३१६ पक्षी
विक्रयिक पुं ८६८ वेचनार विकच न. ११२७ खीलेलु (पुष्प) विक्रयिन् पुं ८६८ वेंचनार विकचा स्त्री २०५ (शे. ५८) पार्वती | विक्रान्त पुं ३६५ सुभट, शूरवीर विकट न. १४३० विशाल, मोटुं | विक्रायक पुं ८६८ वेंचनार (विकटघोण) पुं ४५२ तीक्ष्ण नाकवाळो | विक्रिया स्त्री १५१८ परिणाम, विकार, विकत्थन न. २७० फोगट वखाण
फेरफार विकराला स्त्री २०५ (शे. ५९) पार्वती | विक्रुष्ट न. २६९ कठोर वचन विकर्णिक पुं ९५८ काश्मीर देश विक्रेय न. ८७१ खरीदवा योग्य विकर्तन पुं ९७ सूर्य
विक्लव ४४८ भयभीत, मुंझायेलो विकलाङ्ग पुं ४५५ पांगळो
विख पुं ४५० नाक विनानो विकल्प पुं १३७० (शि. १२४) मननो | विखु पुं ४५० नाक विनानो
संकल्प, मननो व्यापार | विगतद्वन्द्व पुं २३५ (शे. ८२) बुद्ध, सुगत विकसित न. ११२८ खीलेलं (पुष्प) | विगान न. २७० लोकापवाद विकस्वर पुं ३५० विकसेल, खीलेल . | विग्र पुं ४५० नाक विनानो . विकराला स्त्री २०५ (शे. ५९) पार्वती | विग्रह न. ५६३ शरीर विकार पुं १५१८ (शि. १३७) परिणाम, | विग्रह पुं७३५ राज्यने उपयोगी ६ गुण . फेरफार
पैकी एक, लडाई विकाल पुं १४० सायंकाल . विग्रह पुं ७९६ युद्ध, लडाई विकासिन् पुं ३५० विकसेल, खीलेल | विग्रह पुं १४३२ (शि. १२८) शब्दनो विकिर पुं १३१६ पक्षी
विस्तार विकुर्वाण पुं ४३५ आनंदी, प्रसन्न मनवाळो | विघस पुं ८३४ यज्ञमां खातां वधेलुं विकूणिका स्त्री ५८० नाक, नासिका विज पुं १५०९ विघ्न, अंतराय विकृत पुं ४५९ रोगी
| (विघ्नराज) पुं २०७ गणेश, विनायक विकृतिस्त्री १५१८ (शि. १३७) परिणाम, विकार | विघ्नेश मुं २०७ गणेश, विनायक विक्क पुं १२२० वीश वर्षनो हाथी I(विचका) स्त्री १२०३ जळो
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २९४ .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ विचकिल पुं ११४८ मोगरो विजया स्त्री ३९ श्री वासुपूज्य स्वामीनी माता विचक्षण पुं ३४१ विद्वान, पंडित विजया स्त्री २०५ (शे. ५४) पार्वती विचिका स्त्री ४६४ खस (रोग) विजया स्त्री २०५ पार्वतीनी सखी विचारणा स्त्री २५१ विचारणा, मीमांसाशास्त्र | विजयिन् पुं ७९३ (शे. १५३) जीत विचारणा स्त्री १३७३ चर्चा, विचारणा, . मेळवनार
प्रमाणयुक्त विचार | विजाता स्त्री. ५३९ सुवावडी स्त्री ' विचारित न. १४७५ विचारेलुं. विजपिलन. ४१४ (शि. २९) अत्यंत चीकj विचाल न. १४६० वच्चेर्नु; अंदरनुं | विजिल न. ४१४ अत्यंत चीकगुं, तरवाळु विचिकित्सा स्त्री १३७५ संदेह, संशय ,
दहीभोजन, मठो विचेतस् पुं ४३५ दुष्ट चित्तवाळो विज़िविल न. ४१४ अत्यंत चीकj, विच्छन्द पुं १०१५ विशेष प्रकारनी रचना | तरवाळु दहीन भोजन, मठो विच्छित्ति पुं ५०७ स्त्रीओना दश स्वाभाविक | विजृम्भित न. ११२८ खीलेलं (पुष्प)
अलंकार पैकी एक अलंकार विज्जल न. ४१४ मठो विजन न. ७४२ एकांत; निर्जन विज्ञ पुं ३४३ प्रवीण, निपुण, होशीयार विजनन न. ५४१ प्रसव, जन्म "विज्ञात' पुं १४९३ विख्यात विजय पुं ३८ श्री नेमिनाथ भगवानना पिता | विज्ञान न. ३१० शिल्पादिनुं ज्ञान विजय पुं ४२ श्री चन्द्रप्रभ स्वामी विज्ञान न. ९०० कला, कारीगरी
भगवानना शासनदेव विज्ञानदेशन पुं २३५ (शे. ८१) सुगत, बुद्ध विजय पुं ५६ आवती चोवीसीना | विज्ञानमातृक पुं २३५ सुगत, बुद्ध
२०मा तीर्थंकर विट न. पुं ३३१ व्यभिचारी, धूतारो विजय पुं ६९८ बीजा बलदेव विटङ्क पुं न. १०१० पक्षीओने विश्राम माटे विजय पुं ८०३ विजय, जीत । बनावेल लाकडानुं स्थान (कबूतरखानु) विजय पुं ७१० (शे. १३८) अर्जुन (पांडव) | विटप न. ६१३ अंडमूल विजय पुं ७८२ (शे. १४४) तलवार |विटप पुं न. ११२०. थड तथा (विजय) पुं ९४ पहेलुं अनुत्तर विमान | ___ शाखा वगेरेनुं वृक्ष विजयच्छन्द पुं ६५९ पांचसो चार सेरनो हार | विटप पुन. ११२४ वृक्षनो विस्तार विजयनन्दन पुं ६९४ अगियारमा चक्रवर्ती | विटपिन् पुं १११४ वृक्ष
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________
...25512
- शब्दमाला • २९५ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ विटमाक्षिक पुं १०५५ हीराकसी, | विदिता स्त्री ४५ श्री विमलनाथ भगवाननी माक्षिक धातु
शासनदेवी विट्चर पुं १२८१ गाममा रहेल भंड विदिश् स्त्री १६७ दिशाना खूणा विड न. ९४२ पकावेलुं मीटुं | विदु पुं १२६ बे कुंभ-स्थलनो मध्यभाग "विडाल' पुं १३०१ बिलाडो
विदुर पुं ३४९ जाणनार 'वितंस' पुं ९३१ पशुने, बांधवानी जाळ | 'विदुर' पुं ११३७ नेतर वितथ न. २६५ असत्य वचन विदुल पुं ११३७ नेतर वितरण न. ३८६ दान, त्याग - | विदूरग पुं १३९० घणे दूर सुधी जाय वितर्क पुं ३२२ विचारणा ..
. तेवी सुगंध वितदि स्त्री १००४ वेदिका | विदूषक पुं ३३१ शृंगार रस सहायक एक 'वितर्दी' स्त्री १००४ वेदिका
मश्करो वितस्ति पुंस्त्री ५९५ वेंत, बार अंगुल प्राण | विदेह पुं स्त्री ९४६ पांच महाविदेह क्षेत्र वितान पुं न. ६८१ चंदरवो | विदेहा स्त्री ९७५ मिथिला नगरी वितान न. ८२० यज्ञ
विद्ध पुं १४८६ वींधायेखें वितुनक न. १०५२ मोरथुथु, नील' अंजन | विद्या स्त्री ६६५ (शे. १३५) घूघरी वित्त न. १९१ धन
| विद्याप्रवाहन. २४८ १४ पूर्व पैकी दश, पूर्व वित्त न. १४७५ विचारेलु
विधुत्प्रिय न. १०४९ कांसु वित्त पुं १४९३ विख्यात, प्रसिद्ध | विद्यामणि स्त्री ६६५ घूघरी (वित्तेश) पुं १९० कुबेर देव विद्युत् स्त्री ११०४ वीजळी विथुर पुं १८८ (शे. ३८) राक्षस | विद्रधिपुं ४७१ हाडकामा रहेलो भयंकर सोजो विदग्ध पुं. ३४३ अत्यंत होशियार | विद्रव पुं ८०२ पलायन, नासी जq विदर पुं १४८८ फाडवू, चीरवू . | विद्रुत पुं १४८७ पिंगळी गयेखें । विदर्भा स्त्री ९७९ कुंडिनपुर . . | विद्रुम पुं १०६६ परवाळा विदारक पुं १०८८ सूकायेली नदीमां पाणी | विद्वस् पुं ३४१ विद्वान, पंडित
काढवा माटे कराता खाडा-वीरडा | विद्वेष पुं ७३० वैर, विरोध विदित न. १४९६ जाणेलं
| विधवा स्त्री ५३० पति वगरनी स्त्री 'विदित' न. १४८९ स्वीकारेलुं विधवा स्त्री ५३१ (शि. ४३) पति वगरनी स्त्री
मी
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २९६ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक./ अर्थ विधा स्त्री ३६२ पगार, मजूरी 'विनाह' पुं १०९५ कुवाना मुखनुं इंट वडे विधा स्त्री १४९७ कर्म, क्रिया
- चणेलुं ढांकणु विधातृ पुं ५(प.) जन्यवाचक शब्दने आ | विनिद्र न. ११२९ खीलेलं (पुष्प) शब्द लगाडवाथी जनकवाचक शब्द बने | विनिद्रत्व न. ३१९ जागवू ते छे, जेमके विश्व-विधाता
विनिमय पुं ८६९ फेरफार करवो, अदलो विधातृ पुं २१२ ब्रह्मा
- बदलो करवो विधातृ पुं २१९ (शे. ७१) विष्णु, कृष्ण | | विनियोग पुं १५२० फळ आपq ते विधि पुं २१२ ब्रह्मा . | विनीत पुं ४३१ विनयी, नम्र विधि पुं ८३९ कल्प. आचार . | विनेय पुं ७९ शिष्य, छात्रविधि पुं १३७९. भाग्य, नसीब विनोद पुं ५५६ (शे. ११७) क्रीडा, रमत विधि पुं १५२० आज्ञा, हुकम फरमाववो | विनोद पुं ९२६ (शि. ८१) कौतुक, तमासो विधु पुं १०५ चन्द्रमा
विन्दु पुं ३४९ जाणनार, ज्ञानी विधु पुं २१६ विष्णु, कृष्ण विन्ध्य पुं १०२९ विन्ध्याचल पर्वत विधुन्तुद पुं १२१ राहु ग्रह | विन्ध्यकूट पुं १२३ (शे. १७) अगस्त्यऋषि 'विधुनन' १५२२ हलावq | विन्ध्यनिलया स्त्री २०५ (शे. ५०) पार्वती विधुवन न. १५२२ हलाव, कांपवू | विन्ध्यवासिन् पुं ८५२ व्याडि मुनि विधूत न. १४७५ छोडी दीधेलं, तजेलुं |वित्र न. १४७५ विचारेलु "विधूनन' न. १५२२ हालवू, कंपq |वित्र न. १४९० (शि. १३५) मेळवेलुं विधेय पुं ४३२ शास्त्रना संस्कारवाळो विपक्ष पुं ७२९ शत्रु .. इन्द्रियजयी
विपञ्ची स्त्री २८७ वीणा । विनतासूनु पुं १०२ अरुण, सूर्यनो सारथी | विपण पुं ८७२ वेचाण विनयस्थ पुं ४३२ शास्त्रना संस्कारवाळो, | विपणि स्त्री ९८८ बजार इन्द्रियजयी
विपणि स्त्री १००२ हाट, दुकान विना अ. १५२७ विना, सिवाय, वगर । "विपणी' स्त्री १००२ दुकान विनायक पुं २०७ गणेश
विपत्ति स्त्री ४७८ आपत्ति, संकट विनायक पुं २३४ बुद्ध, सुगत . | विपथ नं. ९८४ कुमार्ग, खराब रस्तो (विनाश) पुं ७३८ धननो नाश | विपद् स्त्री ४७८ आपत्ति, संकट
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ विपर्यय पुं १५०१ विपरीत, उल्टुं विप्रलम्भ पुं१५१९ ठगवं, खोटं कही भरमावq ते 'विपर्याय' पुं १५०१ विपरीत, उल्टुं । विप्रलाप पुं २७६ विरुद्ध बोलवू विपर्यास पुं १५०१ विपरीत, उल्टुं विप्रश्निक पुं ४८३ ज्योतिषी विपश्चित् पुं ३४२ विद्वान, पंडित विप्रिय न. ७४४ अपराध विपश्यिन् पुं २३६ पहेला बुद्ध . विपुष् न. १०८९ जलबिंदु विपाकसूत्र न. २४४ ११, अंग सूत्र | विप्लव पुं ८०३ उपद्रव, लूट विपादिका स्त्री ४६५ पगमां थयेल फोल्लो | विप्लुत पुं ४३४ द्यूतादिकनो व्यसनी
___अथवा चीरो . | विबन्ध पुं ४७१ बन्धकोश, आफरो, झाडो विपाश स्त्री १०८६ विपाशा नदी | . अने.पेशाबनुं रोकाण विपाशा स्त्री १०८६ विपाशा नदी विबुध पुं ८९ देव विपिन न. १११० जंगल, वन
(विब्बोक) पुं ५०७ स्त्रीओना १० विपुल न. १४३० विशाळ, मोटुं
स्वाभाविक अलंकार पैकी एक विपुलस्कन्ध पुं १०२ (शे. ११) अरुण, | विभव पुं १९१ धन
सूर्यसारथि | विभा स्त्री १०० किरण विपुला स्त्री ९३८ पृथ्वी . विभाकर पुं ९७ सूर्य विप्र पुं ८१२ ब्राह्मण
विभात न. १३९ सवार, प्रातःकाळ विप्रकार पुं ४४१ पराभव, तिरस्कार विभाव पुं ३२६ अलंकार शास्त्रमा कहेल (विप्रकुल) न. १४१३ समान आचारवाळा . . रसोद्दीपक आलंबनादि
ब्राह्मणोनो समुदाय विभावरी स्त्री १४२ रात्रि विप्रकृत पुं ४४१ झांखो पडेलो | विभावसु पुं ११०० अग्नि विप्रकृष्ट न. १४५२ दूर
विभावसु पुं ९८ सूर्य विप्रतिसार पुं १३७८ पश्चात्ताप, क्रोध । विभु पु ३५९ स्वामी, नायक . विप्रतीसारपुं १३७८ (शि. १२५) पश्चात्ताप, | विभूति स्त्री ३५७ संपत्ति, ऐश्वर्य
क्रोध |विभूषा स्त्री १५१२ शोभा, कान्ति विप्रयोग पं १५११. वियोग, विरह . विभेदक पुं ११४५ (शि. १०३) बहेडा विप्रलब्ध पुं ४४२ ठगायेलो | विभ्रम पुं ५०८ स्त्रीओना १० स्वाभाविक विप्रलम्भ पुं. १५११ वियोग, विरह
अलंकार पैकी एक
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . २९८ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ विभ्रम स्त्री १५१२ शोभा, कान्ति विरागाह पुं ४९० वैराग्यने योग्य विभ्रमादिवियुक्तता स्त्री ६९ भ्रान्ति वगेरे | विराटज पुं १०६६ विराट देशमा उत्पन्न दोष रहित प्रभुनी वाणीनो २६मो गुण
थयेल हीरो विमनस् पुं ४३५ दुष्ट चित्तवाळो विराव पुं १४०० शब्द, ध्वनि विमर्शन न. ३२२ विचारणा
विरिञ्च { २११ ब्रह्मा विमल पुं २७ १३मा तीर्थकर भगवान विरिञ्चन पुं२१३ ब्रह्मा विमल पुं ५१ गई चोवीशीग विरिञ्चि पुं.२११ ब्रह्मा
पांचमा तीर्थंकर भगवान | विरुद्धशंसन न. २७२ गाळ, विमलन. १४३६ उज्ज्वल, स्वभावथी निर्मल ।
न.बोलवालायक बोलवू ते विमलाद्रि पुं. १०३० शत्रुजय गिरिराज | विरुद्धोक्ति स्त्री २७६ परस्पर विरुद्ध बोलवू ते विमातृज पुं ५४६ ओरमान भाई (विरूढ) पुं ११८३ फणगा, नवा अंकुर विमान पुं न. ८९ देवोनुं विमान विरूढक पुं ११८३. फणगा, नवा अंकुर (विमानयान) पुं ८९ देव
विरूपाक्ष पुं १९७ शंकर (विमानिक) पुं ८९ देव
विरोक पुं १०० किरण विमुद्र न. ११२९ बिडायेलु (पुष्प) | विरोचन पुं ९७ सूर्य वियत् न. १६३ आकाश
विरोचन पुं १०९७ अग्नि वियद्भूति न. १४६ (शे. २१) अंधकार | | विरोध पुं ७३० वैर, विरोध वियात पुं ४३२ धीट्ठो, अविनीत, निर्लज्ज | विलक्ष पुं ४३३ विस्मय पामेल वियाम पुं६०० (शे. १२५) वांभ, बंने हाथ | विलक्षण न. १४९७ विचाररहित प्रयोजन
लांबा करे तेटली लंबाई - विनानी स्थिति वियोग पुं १५११ छूटा थर्बु, विरह | विलग्न न. ६०७ शरीरनो वचलो भाग, विरजस् स्त्री २०५ (शे. ५९) पार्वती
___ कंदोरो बांधवानी जग्या विरति स्त्री १५२२ निवृत्ति, अटकवू | विलङ्का स्त्री २०५ (शे. ५८) पार्वती विरल न. १४४७ छूटुं छवायुं, ओछु | विलम्बित न. २९३ मन्दगति वाळु नृत्य विरलजानुक पुं ४५६ वच्चे अंतरवाळा | विलम्भ पुं १५१९ अतिशय दान
ढींचणवाळो विलाप पुं २७५ शोक करवो, विरह पुं १५११ वियोग, विच्छेद
रुदनपूर्वक बोलवू ते
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________
- शब्दमाला . २९९ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ । विलास पुं ५०७ वीओना १० स्वाभाविक | विवोढ़ पुं ५१७ पति, वर
अलंकार पैकी एक | विव्वोक पुं ५०७ स्त्रीओना स्वाभाविक विलीन पुं १४८७ पीगळी गयेखें
१० अलंकार पैकी एक विलेपन न. ६३५ विलेपन, अंगराग | विश् पुं ३३७ मनुष्य विलेपी स्त्री ३९७ राबडी, कांजी विश् स्त्री न. ६३४ विष्ठा, मळ (विलेप्या) स्त्री ३९७ राबडी, कांजी विश पुं ८६४ वैश्य विलोचन न. ५७५ (शि. ४६) आंख 'विश' न. ११६५ कमळनी नाळ विलोम न. १४६५ विपरीत, उल्टुं विशङ्कट न. १४२९ विशाळ, मोटुं विलोमजिह्व पुं १२१८ (शे. १७६) हाथी | विशद पुं १३९२. सफेद, शुक्ल विवध पुं ३६४ भार, बोजो |विशंद न. १४३६ निर्मल, उज्ज्वल विवधिक पुं ३६४ (शि. २४) अन्नादिकनो | विशरण न. ३७० हिंसा
___ भार उपाडनार · |'विशल्या' स्त्री ११५७ गळो विवर पुं १३६४ छिद्र, बिल विशसन न. ३७० हिंसा विवर्ण पुं ३५२ मूर्ख, जड
विशसन न. ७८२ तलवार विवर्ण पुं ९३२ पामर, नीच, असंस्कारी | विशाख पुं २०९ कार्तिकेय, शंकरनो पुत्र विवश पुं ४३८ खराब बुद्धिवाळो , |विशाखा स्त्री ११२ विशाखा नक्षत्र विवस्वत् पुं ९६ सूर्य
| विशाय पुं १५०३ पहेरेगीरोनुं वाराफरती विवाद. पुं २६२ अनेक संदेह दूर करवा • सूq ते
. रूप व्यवहार | विशारण न. ३७२ हिंसा विवाह पुं ५१७ विवाह, लग्न . | विशारद पुं ३४१ विद्वान, पंडित विवाहप्रज्ञप्ति स्त्री २४३ (शि. १६) विशाल न. १४२९ विस्तीर्ण, मोटुं
___ भगवतीसूत्र, पांचमुं अंग सूत्र . | विशालक पुं २३१ (शे. ८०) गरुड पक्षी विविक्त न. ७४२ एकांत .
विशालता स्त्री १४३१ पहोळाई विविध पुं १४६९ घणा प्रकारचें 'विशालत्वच्' पुं ११३३ सप्तपर्ण सात्विन 'विविष्किर' पुं. १३१७ पक्षी ...
(वृक्ष) विवृताक्ष पुं १३२५ कुकडो | विशाला स्त्री ९७६ उज्जयिनी नगरी विवेक पुं ७९ जडचेतन विनुं भेद ज्ञान | विशाला स्त्री ११५७ इन्द्रवारणी, पोईनो वेलो
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ३००
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द/लिंग / श्लोक / अर्थ विशालाक्ष पुं २०० (शे. ४४) शंकर | विश्वभू पुं २३६ त्रीजा बुद्ध विशालाक्षी स्त्री २०५ (शे. ५६) पार्वती | विश्वभेषज न. ४२० सूंठ विशिख पुं.७७८ बाण
विश्वम्भर पुं २१५ विष्णु, कृष्ण विशिखा स्त्री ९८१ शेरी
विश्वम्भरा स्त्री ९३५ पृथ्वी विशुद्ध न. १४३६ निर्मळ, उज्ज्वल |विश्वरूप पुं. २१५ विष्णु, कृष्ण विशेष पुं १५१५ भिन्न भिन्न स्वरूप, भेद | विश्वरेतस् पुं.२१२ ब्रह्मा विशेषक पुं न. ६५३ केसर चंदनादिनुं | विश्वविधात पुं. ५ (प.) ब्रह्मा
तिलक, चांदलो, टीखें | विश्वसू पुं५ (प.) ब्रह्मा विशोक पुं १३२५ (शे. १९३) कुकडो | विश्वसृज् पुं ५ (प.) ब्रह्मा विश्रम्भ पुं १५१८ विश्वास
(विश्वसृज) पुं २१२ ब्रह्मा विश्राणन न. ३८७ दान, त्याग विश्वसेनराज्पुं३७ श्री शांतिनाथ भ.ना पिता विश्रुत पुं १४९३ प्रसिद्ध, प्रख्यात . | विश्वस्ता स्त्री ५३० विधवा स्त्री विश्व न. १३६५ लोक, जगत विश्वस्त्रष्ट पुं ५ (प.) ब्रह्मा विश्व न. १४३३ समस्त, घj विश्वा स्त्री न. ४२० सूंठ विश्वकद्रु पुं १२८१ शिकारी कूतरो विश्वा स्त्री ९३५ पृथ्वी (विश्वकर) पुं ५(प.). ब्रह्मा विश्वामित्र पुं ८५० विश्वामित्र ऋषि (विश्वकर्तृ) पुं ५ (प.) ब्रह्मा (विश्वावसु) पुं १८३ हाहा वगेरे गन्धर्व देव विश्वकर्मन् पुं १८२ विश्वकर्मा, विश्वास पुं १५१८ खात्री, श्रद्धा
देवोनो शिल्पी विश्वदेव पुं ८९ (शे. ७) गणदेवता (विश्वकारक) पुं ५ (प.) ब्रह्मा विष् न. ६३४ (शि. ५०) विष्टा, मळ विश्वकृत् पुं १८२ विश्वकर्मा, विष पुं ११९५ झेर
देवोनो शिल्पी विष न. १०७० (शे. १६५) पाणी विश्वकृत् पुं ५ (प.) ब्रह्मा विषण्णता स्त्री ३१२ मननी पीडा, खेद (विश्वजनक) पुं ५ (प.) ब्रह्मा विषदर्शनमृत्युक पुं १३४० जीवंजीव विश्वद्यञ्च् (वि.) ४४४ सर्व तरफ जनार, पक्षी, जे झेर जोतां ज मरी जाय छे ते
सर्व व्यापक, सर्वने पूजनार | विषधर पुं१३०३ सर्प, नाग विश्वभुज पुं २१९ (शे. ७४) विष्णु, कृष्ण | विषभिषज् पुं.४७४ वषवैद्य, गारुडी
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • ३०१ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ विषम पुं १५ (प.) त्रण, पांच, सात वगेरे | विषाण (द्वि.व.) त्रि. १२२४ हाथीना बने विषम संख्यावाचक शब्द
दंतशूल, हाथीदांत 'विषमच्छद' पुं ११३३ सप्तपर्ण सात्विन | विषाण (द्वि.व.) त्रि. १२६४ बळदनुं शींगडुं
(वृक्ष) विषाणान्त पुं २०७ (शे. ६३) गणेश, विषमनेत्र पुं १६(प.) शंकर
विनायक (विषमनेत्र) पुं १९६ शंकर विषाद पुं ३१२ मननी पीडा, खेद, शोक विषमपलाश पुं १६ (प.) सप्तपर्ण, विषान्तक पुं १९७ शंकर
सात पुडानुं झाड | विषापह पुं २३१ (शे. ७९) गरुड पक्षी (विषमप्रार्थना) स्त्री ४३१ पारकुं धन हरण | विषुव पुं न. १४६ समान रात्रि अने दिवस करवानी इच्छा
__ होय तेवो काळ विषमशक्ति पुं १६ (प.) शंभु विषुवत् पुं न. १४६ समान रात्रि अने दिवस (विषमस्पृहा) स्त्री ४३१ पारकुं धन हरण
. होय तेवो काळ ___ करवानी इच्छा | विष्कम्भ पुं १०२३ रवैयो बांधवानो (विषमायुध) पुं २२७ कामदेव
खीलो, थांभलो वि. (विषमाश्व) पुं ९६ सूर्य
विष्किर पुं १३१६ पक्षी . विषमेश पुं १६ (प.) कामदेव विष्किर पुं १३२५ (शे. १९२) कुकडो "विषमेश' पुं २२९ कामदेव
| विष्टप पुं १३६५ लोक, जगत, दुनिया विषमोन्नत न. १४६८ उंचुं नीचुं विष्टर पुं न..६८४ आसन, काष्ठाशन विषय पुं ९४७ देश
विष्ट पुं न. ८३५ दर्भनी मूठी, विषय पुं १३८४ रूप, रस ।
दर्भ- एक आसन आदि पांच विषय | विष्टर पुं १११४ वृक्ष, झाड विषयग्राम पुं १४१४ विषयोनो समूह ! विष्टरश्रवस् पुं २१८ विष्णु, कृष्ण विषयिन् न. १३८३ चक्षु आदि इन्द्रिय विष्टि स्त्री १३५८ बलात्कारे (विषवैद्य) पुं ४७४ विषवैद्य, गारुडी .
नरकमां नाखवु ते विषसूचक पुं १३३९ चकोर पक्षी . | विछ स्त्री ६३४ विष्ठा, मळ विषाक्त पुं ७७९ झेरवाळ बाण | विष्णु पुं३७ श्री श्रेयांसनाथ भगवानना पिता विषाग्रज पुं.७८२ (शे. १४६) तलवार | विष्णुस्त्री ४० श्री श्रेयांसनाथ भगवाननी माता
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ३०२
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ विष्णु पुं २१४ विष्णु, कृष्ण 'विष्णुकान्ता' स्त्री १९५६ गरणी (वनस्पति) विष्णुगुप्त पुं ८५४ वात्स्यायन ऋषि,
न्याय भाष्यकार
विष्णुगृह न. ९७९ तामलिप्ति नगरी विष्णुद्विष् पुं ६९८ वासुदेवनो शत्रु : विष्णुपद न. १६३ आकाश • विष्णुपदी स्त्री १०८२ गंगा नदी विष्णुवाहन न. २३० गरुड पक्षी विष्णुशक्ति स्त्री २२६ (शे: ७८) लक्ष्मी विष्वक् अ. १५२९ चारे बाजु विष्वक्सेन पुं २१४ विष्णु, कृष्ण 'विष्वक्सेना' स्त्री ११४९ कांग विष्वद्र्यञ्च अ. ४४४ सर्व तरफ जनार, सर्व व्यापक
विष्वाण पुं ४२४ भोजन, खावुं ते विस न. ११६५ कमलनी नाळ विसंवादपुं १५१९ ठगवुं, खोटं कही भरमाववुं विसकण्टिका स्त्री १३३३ ( शि. १२० ) बगली विसकिण्ठका स्त्री १३३३ बगली विसप्रसूत न. ११६१ कमळ विसप्रसून न. ११६२ कमळ विसर पुं १४११ समूह, समुदाय विसर्जन न. ३८६ दान, त्याग, विदाय कर विसार पुं १३४४ मच्छ, माछलुं विसारिन् पुं ३९० विस्तार पामनार
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ विसृत्वर पुं ३९० विस्तार पामनार विसृमर पुं ३९० विस्तार पामनार (विस्कल्ल) पुं १०९० कादव विस्त पुं ८८४ एंसी रति भार वजन विस्तर पुं १४३२ शब्दनो समूह विस्तार पुं ११२४ वृक्षनो विस्तार विस्तारपुं १४३२ विस्तार, विशाळता, फेलावो विस्तीर्ण न. १४३० विशाळ, मोटुं विस्फार पुं १४०६ धनुष्यनो टंकार (शब्द) विस्फुलिङ्ग पुं ११९९ वनस्पति जन्य स्थावर विष
विस्फोट पुं ४६६ ( शि. ३३) विस्फोटक, फोल्लो
विस्मय पुं ३०३ आश्चर्य विस्मृत न. १४९५ विसरी गयेलुं विस्त्र न. ६२१ लोही
वित्र नं. १३९२ काचा मांस वगेरेनी गंध विस्त्रगन्धि पुं १०५८ हरताल 'विस्त्रम्भ' पुं १५१८ विश्वास विस्त्रसा स्त्री ३४० जरा, वृद्धावस्थानो हेतु विहग पुं १३१६ पक्षी
विहङ्ग पुं १३१६ पक्षी
विहङ्गम पुं १३१६ पक्षी
विहङ्गमा स्त्री ३६४ (शि. २५) कावड, भार उपाडवानी लाकडी विहङ्गिका स्त्री ३६४ कावड, भार उपाडवानी
लाकडी
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • ३०३
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ .. |शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ विहनन न. ९१२ पीजवू, पीजवानुं यन्त्र | वीतदम्भ पुं ४९० सरल, दंभ विनानो विहसित न. २९७ कोईक आवाज थाय | वीतन पुं (द्वि.व.) ५८७ डोकनी बन्ने तेवू हास्य
बाजुना पडखा विहस्त पुं ३६६ व्याकुळ, गभरायेलो | वीतराग पुं २५ अरिहंत, जिनेश्वर विहायस् न. १६३ आकाश
वीति पुं १२३३ घोडो विहायस् पुं १३१६ पक्षी
वीतिहोत्र पुं १०९८ अग्नि विहायसा अ. १५२६ आकाश (वीथि) स्त्री १४२३ श्रेणि, ओळी (विहायसा) अ. १६३ आकाश।
| वीथी स्त्री २८४ नाट्य प्रबंधनो एक प्रकार विहायित न. ३८६ दान, त्याग - वीथी स्त्री १४२३ श्रेणि, ओळी विहार पुं ९९४ जिनालय, जिन मंदिर | वीध्र न. १४३६ उज्ज्वल, विहार पुं १५०० विहार, पगे चालवू
स्वभावथी निर्मल विहृत न. ५०८ स्त्रीओना १० स्वाभाविक | वीनाह पुं न. १०९२ कूवामां मुख- इंटो अलंकारो पैकी एक
- वडे चणेलुं ढांकण विह्वल पुं ४४८ भयभीत, मुंझायेलो | वीर पुं २८ चोवीसमा तीर्थंकर भगवान वीक्षापन्न पुं ४३३ विस्मय पामेल, विलखो | वीर पुं ३० चोवीसमा तीर्थंकर भगवान वीक्ष्य न. ३०४ (शे. ८९) आश्चर्य, अद्भुत वीर पुं २९४ वीर रस, ___ रसनो स्थायी भाव .
नव रस पैकीनो एक रस वीङ्खा स्त्री १५०० विहार, पगे चालवू ते | वीर पुं ३६५ वीर (सुभट) वीचि स्त्री १०७५ पाणीना मोजा, तरंग | वीरजयन्तिका स्त्री २८१ समरांगणमां वीचिमालिन् न. १०७३ समुद्र
-
करातुं नृत्य वीजन पुं ६८७ (शि. ५८) पंखो | 'वीरण' न. ११५८ काळो वाळो वीणा स्त्री २८७ वीणा, तंबुरो
वीरणीमूल न. ११५८ काळा वालानुं मूळ वीणावाद पुं ९२४ वीणा वगाडनार । 'वीरतर' न. ११५८ काळो वाळो वीत न. १२३१ अंकुशथी हाथीने रोकवो | 'वीरतरु' पुं ११३५ अर्जुन वृक्ष अने हाथीने चलाववा महावतनी संज्ञा | वीरपत्नी स्त्री ५१५ वीर पुरुषनी पत्नी वीत न. १२५२ नकामा हाथी, घोडा (वीरपाण) न. ८०२ चालु अथवा भावि वीतंस पुं न. ९३१ पाश, जाळ
युद्धमां थतु मदिरापान
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
अभिधानचिन्तामणिनाममाला .३०४
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ वीरपाणक न. ८०२ चालु अथवा. | वीवध पुं ३६४ भार, बोजो
भावि युद्धमां थतु मदिरापान | वीवधिक पुं ३६४ (शि. २४) अन्नादिकनो वीरभवन्ती स्त्री ५५३ (शे. ११६) मोटी बहेन
. भार उपाडनार वीरभार्या स्त्री ५१५ वीर पुरुषनी पत्नी | वृक पुं १२९१ वरु वीरमातृ स्त्री ५५८ वीर पुरुषने जन्म । वृकधूप पुं ६४८ गूगळनो धूप
___आपनारी माता . वृकोदर पुं ७०७ भीमसेन वीरविप्लावक पुं ८६१ शूद्रना धनथी | वृकोदर पुं २१९ (शे. ७२) विष्णु, कृष्ण
होम. करनार वृक्का स्त्री ६२३ हृदयनी अंदरनो कमळना वीरशकु पुं ७७८ (शे. १४३) बाण
आकारनो मांसपिंड वीरसू स्त्री ५५८ वीर पुरुषने | वृक्ण न. १४९० कापेलु, छेदायेनु
जन्म आपनारी माता | वृक्ष पुं १११४ वृक्ष, झाड वीरहन् पुं ८५५ अग्निहोत्रना ओलवाई | वृक्षधूप पुं ६४८ गूगळनो धूप
गयेला अग्निवाळो ब्राह्मण | वृक्षभिद् पुं ९१८ कुहाडी, वांसळो (वीराशंसन) न. ८०१ भयंकर युद्धभूमि | वृक्षभेदिन् पुं ९१९ कुहाडी
__(बहुसंहार थवाथी) | वृक्षवाटी स्त्री १११३ अमात्य-वेश्यावीराशंसनी स्त्री ८०१ भयंकर युद्ध भूमि | सार्थवाह वगेरेना घरनी पासेनी वाडी-बगीचो वीरुध् स्त्री १११८ विस्तार पामेलो वेलो, | वृक्षादन पुं ९१९ कुहाडो
गुच्छावाळी वेलडी वृक्षाम्ल न. ४१७ आंबली, कोकम वीरोज्झ पुं ८६० अग्निनो त्याग करनार, | वृजिन न. १३८१ पाप, दुष्कृत्य
होम नहि करनार ब्राह्मण | वृजिन न. १४५७ वक्र, वांकु वीरोपजीवक पुं ८६० अग्निहोत्रना ब्हानाथी | वृजिन न. ५६८ (शे. ११९) केश, वाळ
मागी खानार ब्राह्मण | वृत पुं १४८४ ढंकायेलु, पसंद करेलु वीर्य न. ३०० घणो ज उत्साह वृति स्त्री ९८२ वाड, कोट वीर्य न. ६२९ शुक्र, वीर्य
वृति पुं १५२३ घेसे, वीटयूँ ते वीर्यान्तराय पुं ७२ तीर्थंकरमा न होय ते | वृत्त न. ८४४ शुद्ध आचार, शील, चारित्र
१८ दोष पैकी त्रीजो दोष | वृत्त पुंनि. १४६७ गोळ। वीर्यप्रवाद न. २४७ १४ पूर्व पैकी त्रीजुं पूर्व | वृत्त पुं १४८४ ढंकायेलं, पसंद करेलु
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ - वृत्ताध्ययनर्द्धि स्त्री ८३८ तप - स्वाध्यायथी उत्पन्न तेज
• ३०५
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (वृश्चिक) पुं ११६ १२ राशि पैकी ८मी राशि
वृत्तान्त पुं २६० वार्ता, वृत्तान्त, खबर वृत्ति स्त्री २५७ विशेष अर्थने जणावनार वृत्ति पुं ८६४ आजीविकाना त्रण प्रकार (वाणिज्यादि)
वृत्ति पुं ८६५ आजीविका
वृत्र पुं १७४ इन्द्रनो शत्रु वृत्रासुर वृत्र पुं १४६ ( शे. २०) अंधकार (वृत्रद्विष् ) पुं १७५ इन्द्र वृथा अ. १५३४ निष्फळ, फोगट वृद्ध पुं ३३९ स्थविर, घरडो वृद्धकाक पुं १३२३ एक जातनो कागडो वृद्धनाभि पुं ४५८ मोटा पेटवाळो वृद्धश्रवस् पुं १७२ इन्द्र वृद्धि स्त्री ४७० अंडकोशनी वृद्धि वृद्धि पुं ८८१ व्याज
वृषदंशक पुं १३०१ बिलाडो (वृषध्वज) पुं ६ (प.) शंकर वृषन् पुं १७२ इन्द्र वृहषपति पुं १३ (प.) शंकर
वृद्धि पुं १५०२ वृद्धि, वधवं
वृद्धिजीवन न. ८८० व्याजनो धंधो- वेपार वृषभ पुं २९ श्री ऋषभदेव भगवाननुं लांछन वृद्धोक्ष पुं १-२५८ घरडो बळद वृद्धयाजीव पुं ८८०. व्याजथी आजीविका
वृषभ पुं १२५६ बळद
(वृषयान) पुं ९ (प.) शंकर वृषल पुं ८९४ शूद्र
चलावनार
वृन्त न. ११२७ डींट, पुष्प अने फलनुं बंधन ( वृषलक्ष्मन्) पुं ७ (प.) शंकर
वृषलाञ्छन पुं १३ (प.) शंकर (वृषलाञ्छन ) पुं १९५ शंकर वृषलोचन पुं १३०० उंदर वृषवाहन पुं १२ (प.) शंकर
वृन्द न. १४११ समूह
वृन्दाङ्क पुं २१९ (शे. ७४ ) विष्णु वृन्दारक पुं ८८ देव
वृश्चिक पुं स्त्री १२११ वींछी
वृष पुं ४७ श्री ऋषभ देव भगवाननुं लांछन वृष पुं ११४० अरडुशी
वृष पुं १२५६ बळद वृष पुं १३०० उंदर
वृष पुं १३७९ धर्म, पुण्य, सुकृत (वृष) पुं ११६ बार राशि पैकी बीजी राशि (वृषकेतन) पुं ७ (प.) शंकर (वृषगामिन् ) पुं ९ (प.) शंकर वृषण पुं न. ६१२ अंडकोश वृषणश्व पुं १७६ (शे. ३४) इन्द्रनो घोडो ( वृषणाश्व ) पुं १८३ गन्धर्व देव, देवोना गवैया
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________
। अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ३०६ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (वृषवाहन) पुं ९ (प.) शंकर | वेणि स्त्री ५७० वेणी, सर्पाकारे गूंथेलो वृषस्यन्ती स्त्री ५२७ मैथुननी इच्छावाळी स्त्री | चोटलो वृषाकपि पुं २१५ विष्णु
वेणी स्त्री १०८७ प्रवाह वृषाकपि पुं १०९८ अग्नि
वेणी स्त्री १२७७ घेटी वृषाक्रान्ता स्त्री १२६७ सांढनो संयोग |(वेणी) स्त्री ५७० वेणी, सर्पाकारे गूंथेलो पामेली गाय
चोटलो वृषाक्ष पुं. २१९ (शे. ७१) विष्णु | वेणु पुं ११५३ वांस वृषाङ्क पुं १९५ शंकर .
वेणुक न. १२३० वांसनो परोणो वृषाङ्क पुं ७ (प.) शंकर . | वेणुतटीभव न. १०४४ (शे. १६४) सोनुं वृषासन पुं ९ (प.) शंकर
| वेणुध्म पुं ९२५ वांसळी वगाडनार वृषी स्त्री ८१६ तपस्वी वि.नुं दाभनुं आसन | वेतन पुं ३६२ पगार वृषोत्साह पुं २१९ (शे. ६८) विष्णु वेतन न. ८६५ आजीविका वृषोपगा स्त्री १२६६ गर्भाधान माटे सांढ | वेतस पुं स्त्री ११३७ नेतर
पासे जनारी गाय वेतस्वत् पुं ९५४ बहु नेतरवाळो प्रदेश वृष्टि स्त्री १६६ वरसाद
वेत्रधर पुं ७२१ (शि. ६२) द्वारपाळ वृष्टिजीवन पुं ९५५ वरसादना पाणी वडे | वेत्रासन न. ६८४ नेतरनी खुरशी
अनाज थाय तेवो देश | वेत्रिन् पुं ७२१ द्वारपाळ वृष्णि पुं १२७६ घेटो
| वेद पुं २४९ वेद वृष्णि पुं १०० (शि. ८) किरण वेद पुं २५३ १४ विद्या पैकी ७-८-९-१० (वृष्णिदशा) स्त्री २४५ बारमुं उपांग सूत्र | | प्रकारनी विद्या (चार वेद) वृष्य पुं ११७१ अडद
वेदगर्भ पुं २११ ब्रह्मा वृसी स्त्री ८१६ (शि. ७१) दाभनुं आसन | वेदगर्भ पुं ८१३ ब्राह्मण
(तपस्वि वि.y) | वेदना स्त्री १३७० दुःख, पीडा वृहद्गृह पुं ९५९ कारुष देश | वेदव्यास पुं ८४६ व्यास ऋषि वेग पुं ४९४ वेग
वेदहीन पुं ८५६ स्वाध्याय विनानो ब्राह्मण वेगवत् पुं १६५ वेगवाळो वरसाद । | वेदान्त पुं. २५० वेदनो सार उपनिषद् वेगसर पुं १२५३ खच्चर | (वेदि) स्त्री १००४ वेदिका, संस्कार करायेली भूमि
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • ३०७ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ 'वेदिका' स्त्री १००४ वेदिका वेश पुं ६३५ (शि. ५०) वस्त्र अलंकार वेदिजा स्त्री ७११ द्रौपदी
माळा वगेरेथी थती अंग सोभा वेदित पुं ३४९ जाणनार, विद्वान वेशन्त पुं १०९५ नानुं सरोवर वेदी स्त्री ८२४ यज्ञनी वेदी
'वेशवार' पुं ४१७ मसालो वेदी स्त्री १००४ वेदिका
वेश्मन् न. ९८९ घर वेदोदय पुं ९८ (शे. १०) सूर्य वेश्या स्त्री ५३२ वेश्या, गणिका वेध पुं १५२३ वींध,
वेश्याचार्य पुं ३३० वेश्याने नाच शीखवनार वेधनिका स्त्री ९०९ मोती वगेरे विधवा- शस्त्र
अध्यापक वेधस् पुं २१२ ब्रह्मा
वेश्याश्रय पुं १००३ वेश्याने रहेवा स्थान वेषस् पुं २१७ विष्णु
के पुं न. ६३५ वत्र अलंकार माळा वेधित पुं १४८६ वींधायेलं
वगेरेथी थती अंग शोभा वेध्य न. ७७७ निशान
वेषवार पुं ४१७ सूंठ, मरी वगेरे मसालो वेध्या स्त्री २९४ (शे. ८८) वाजिबनो एक भेद | वेहन न. ५७४ काननो पडदो, वेपथु पुं ३०६ कंप, ध्रुजारी
__ काननुं पोलाण वेम पुं९१३ (शि.७९) वेमा, वणकरनी-साळ | 'वेसवार' पुं ४१७ मसालो वेमन् पुं न. ९१३ वेमा, वणकरनी साळवेसर पुं १२५३ खच्चर बेर पं न. ५६३ शरीर
| वेहत् स्त्री १२६६ गर्भाधान माटे सांढ पासे वेल न. ११११. बगीचो, कृत्रिम वाडी | . जनारी गाय वेला स्त्री १०७६ लहर, तरंग, मोजा |वैकक्ष न. ६५२ जनोईनी पेठे पहेरेली माला वेला स्त्री १५०९ समय, अवसर | वैकक्ष न. ६७२ खेस, उत्तरासंग वेलज न. ४२० काळा मरी | वैकटिक पुं ९१० झवेरी वेलित न. १२४५ घोडा, जमीन उपर | वैकुण्ठ पुं २१५ विष्णु
आळोटर्बु ते वैकुण्ठ पुं ८९ (शे. ७) गणदेवता वेलित न. १४५६ वक्र, वांकु वैखानस पुं८०९ वानप्रस्थ (चीजो आश्रम) वेलित न. १४८१ कंपेल, हलावेलं वैजनन पुं ५४१ प्रसव मास, वेलिताग्र पुं५६८ (शे. ११९) केश, वाळ
गर्भनो छेल्लो मास वेश पुं १००३ वेश्याओ® रहेठाण वैजयन्त पुं १७८ इन्द्रनो महेल अने ध्वज
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ३०८ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ : शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ वैजयन्त पुं २०९ (शे. ६३) कार्तिकेय, | वैध्यत पुं १८६ यमनो प्रतिहारी
शंकरनो पुत्र | वैनतेय पुं. २२१ गरुड पक्षी (वैजयन्त) पुं ९४ बीजें अनुत्तर विमान
(विष्णु- वाहन) वैजयन्तिक पुं ७६४ निशानवाळो, धजाने | वैनतेय पुं २३१ गरुड पक्षी .
धारण करनार । | (वैनतेय) पुं १०२ सूर्यनो सारथि (अरुण) वैजयन्ती स्त्री ७५० दंडमां नाखेली धजा | (वैनतेयवाहिन्) पुं २२१ विष्णु .. वैजयि पुं ६९२ त्रीजा (मधया) चक्रवर्ती | वैनयिक पुं ७५२ शाखाभ्यास माटेनो रथ वैज्ञानिक पुं ३४३ प्रवीण, होंशीयार | वैनीतक न. ७५९ शिबिका वगेरे वाहन वैडूर्य पुं १०६३ वैडुर्य मणि.
(मनुष्यो वडे लई जवाय तेवू) वैणव पुं ८१५ व्रतमां धारण करवा लायक | वैन्य पुं ७०० पृथुराजा . वांसनो दंड
| वैपरीत्य न. १५०१ विपरीत, उल्टुं वैणव न. १०४४ (शे. १६४) सोनुं (वैमनस्य) न. १३७१ दुःख, पीडा वैणविक पुं ९२५ वांसळी वगाडनार वैमात्रेय पुं ५४६ ओरमान भाई वैणिक पुं ९२४ वीणा वगाडनार | वैमानिक पुं ९२ बार देवलोकना देव 'वैणुक' न. १२३० वांसनो परोणो | (वैमानिक) पुं ८९ देव वैतंसिक पुं ९३० कसाई, खाटकी . | वैमेय पुं ८७० अदलो-बदलो करवो, साटुं वैतनिक पुं ३६१ चाकर
| . फेरफार करवो वैतरणी स्त्री १०८६ वैतरणी नदी (वैयाकरणनिकाय) पुं १४१३ व्याकरण वैतालिक पुं ७९४ स्तुति करनार बंदिजन
जाणनाराओनो समूह वैदेह पुं ८६८ वेपारी
| वैयाघ्र पुं ७५५ वाघना चामडाथी वैदेहक पुं ८९८ वैश्य पुरुष अने ब्राह्मणी
ढंकायेलो रथ स्त्रीथी उत्पन्न थयेल वैरन. ६० तीर्थंकर विचरे त्यारे १२५ योजन सुधी वैदेही स्त्री ४२१ पीपर
वैर-विरोध न होय ते तीर्थकरनो ९मो अतिशय वैदेही स्त्री ७०३ सीता
वैर न. ७३० विरोध वैद्य पुं ४७२ वैद्य, आयुर्वेदनो जाणनार | वैरङ्गिक पुं ४९० वैराग्यने योग्य 'वैद्यमातृ' स्त्री ११४० अरडुशी वैरनियोतन न. ८०४ वैरनो बदलो .. वैधेय पुं ३५२ मूर्ख, अज्ञानी । वैरप्रतिक्रिया स्त्री ८०४ वैरनो बदलो ।
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . ३०९ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ वैरशुद्धि स्त्री ८०४ वैरनो बदलो वैहासिक पुं ३३१ विदूषक, मश्करो, वैराट पुं १२०९ गोकळ गाय, इन्द्रगोप
हसावनार वैराट पुं १०६६ (शे. ९४) विराट देशमां | वोटा स्त्री ५३४ दासी
उत्पन्न थयेल हीरो वोरुखान पुं १२४० गुलाबी रंगनो घोडो वैरिन् पुं ७२९ शत्रु
वोलक पुं १०७६ पाणीनी भमरी वैरोट्या स्त्री २४० १६ पैकी
वोल्लाह पुं १२३९ कपिल घोडो - धोळा १३मी विद्यादेवी
केशरा अने पूंछडावाळो घोडो . (वैरोट्या) स्त्री ४५ श्री मल्लिनाथ भगवाननी | वोहित्य पुं ८७६ वहाण शासनदेवी
वौषट् अ. १५३८ देंवोने बलि आपवामां वैवधिक पुं ३६४ भार उपाडनार
वपरातो शब्द वैवर्ण्य न. ३०७ मलिनता (फिक्कुं) व्यंसक पुं ३७७ ठग, धूर्त वैशाख पुं १५३ वैशाख महिनो व्यक्त पुं ३२ भगवान महावीरना वैशाख न. ७७७ बन्ने पग वच्चे वेंतनुं अंतर | - चोथा गणधर
राखी उभा रहे£ ते व्यक्त पुं ३४२ विद्वान, पंडित वैशाख पुं १०२३ मन्थन दंड, रवैयो | व्यक्त न. १४६७ स्पष्ट वैशेषिक पुं ८६२ वैशेषिक . व्यक्ति पुं १५१५ विशेष, भिन्न भिन्न स्वरूप वैश्य पुं ८०७ चार वर्ण पैकी त्रीजो वर्ण | व्यग्र पुं ३६६ व्याकुल, गभरायेलो वैश्य पुं ८६४ वेपारी
व्यङ्ग पुं १३५४ देडको वैश्रवण पुं १८९ कुबेर देव
व्यजन न. ६८७ पंखो, वींझणो वैश्रवणालय पुं ११३२ वड - व्यञ्जक पुं २८२ हाथ वगेरेथी वैश्वानर पुं १०९८ अग्नि
हृदयनो भाव जणाववो ते वैश्वी स्त्री ११३ उत्तराषाढा नक्षत्र व्यञ्जन न: ३९७ घी, शाक, दाळ, कढी वगेरे वैत न. ८३७ होमनी राख.
व्यञ्जन न. ५८३ (शे. १२२) दाढी-मूछ वैष्णव पुं १०५४ (शि. ९२) माक्षिक धातु | व्यतिहार पुं ८७० अदलो बदलो करवो (वैष्णवी) स्त्री २०२ ब्राह्मी वैष्णवी वि. | 'व्यडम्बक' पुं ११५० एरंडो
७ पैकी शंकरनी पांचमी माता | 'व्यडम्बन' पुं ११५० एरंडो वैसारिण पुं १३४३ मच्छ, माछखें | व्यत्यय पुं १५०२ विपरीत, उल्टुं
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ३१० शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ व्यत्यास पुं १५०२ विपरीत, उल्टुं व्याकुल पुं ३६६ व्याकुल, गभरायेलो व्ययक पुं ५०१ पीडनार | व्याकोश न. ११२७ खीलेलं (पुष्प) व्यथा स्त्री १३७० दुःख, पीडा | व्याख्याप्रज्ञप्ति पुं २४३ (शि. १६) पांचमुं व्या पुं १५२३ वींध,
___अंग सूत्र, भगवती सूत्र जिनागम व्यय पुं ९८४ कुमार्ग, खराब रस्तो : | व्यान पुं १२८५ वाघ व्यन्तर पुं ९१ व्यंतर देव . | व्याघ्र पुं १४४० व्याघ्र वगेरे शब्दो उत्तर व्यपदेश पुं ३७८ छळ, कपट पदमां लगाडवाथी प्रशंसावाचक शब्दो बने व्यभिचारिन ३२६ दुराचारी, चारित्रप्रष्ट | छे. जेमके पुरुषव्याघ्र (व्यभिचारिन्) पुं २९५ संचारी भाव। |'व्यायपुच्छ' पुं ११५० एरंडो व्यय पुं १५१६ द्रव्यनो व्यय | व्याघाट पुं १३४० भारद्वाज पक्षी व्यलीक न. ३७९ ठग
व्याधी स्त्री ११५७ बेठी भोयरींगणी व्यलीक पुं न. ७४४ अपराध व्याज पुं ३७८ छल, कपट व्यवच्छेद पुं ७८० धनुष्यमांथी
| व्याड पुं १२२२ (शि. ११०) खराब हाथी बाण- छोडवू 'व्याड' पुं १३०३ सर्प व्यवधा स्त्री १४७७ अंतर्धान, ढांकण | व्याडि पु. ८५२ व्याडि मुनि व्यवधान न. १४७८ अंतर्धान, ढांकण । व्यादीणांस्य पुं १२८५ (शे. १८५) सिंह व्यवहार पुं २६२ लेण देण संबंधी व्यवहार | व्याप पुं ९२७ शिकारी व्यवहार पुं ७८२ (शे. १४४) तलवार |व्याधाम पुं १८१ इन्द्रनुं वज व्यवाय पुं ५३८ मैथुन, कामक्रीडा | व्याधि पुं ३१२ मानसिक पीडा व्यवाय पुं १५०९ अंतराय, विघ्न व्याधि पुं ४६२ रोग व्यसनावारक पुं ७१३ कुमारपाळ राजा |'व्यापिघात' पुं ११४० गरमाळो व्यसनससक न. ७३९ शिकार वगेरे व्याधित पुं ४५९ रोगी
सात व्यसनो | व्याधिस्थान न. ५६४ (शे. ११८) शरीर व्यसनात पुं ३८१ व्यसनथी पीडायेल व्यान पुं ११०९ संपूर्ण शरीरमां संचार व्यसनिन् पुं ४३५ द्यूतादिकनो व्यसनी
करनार पवन व्याकरण पुं २५० वेदना ६ अंग पैकी व्यापन पुं.३७४ मृत्यु पामेल त्रीचं अंग
| व्यापाद पुं १३७२ द्रोह चितववो
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ - व्यापादन न. ३७० हिंसा
व्याप्त पुं ७१९ अमात्य सिवायना काम उपर नीमेल मंत्रीओ
• ३११
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ व्यूहपाणि पुं ७४७ युद्धनी पाछळनो भाग व्योकार पुं ९२० लुहार व्योमकेश पुं १९८ शंकर
व्योमधूम पुं १६४ ( शे. २८) मेघ, वादळ
व्याप्त न. १४७३ पूर्ण, भरेलुं
व्याम पुं ६०० वांभ, बंने हाथ आडा लांबा व्योमन् न. १६२ आकाश
करे तेटली लंबाई
व्यायाम पुं ३२० थाक, परिश्रम, कसरत व्यायाम पुं ६०० वांभ, बंने हाथ आडा लांबा करे तेटली लंबाई व्यायोग पुं २८४ नाट्य प्रबंधनो एक प्रकार व्याल पुं १२१६ हिंसक पशु व्याल पुं १२२२ खराब हाथी व्याल पुं १३०३ सर्प, नाग व्यालग्राहिन् पुं ४८८ गारुडी, सर्प पकडनार 'व्यावृत्त' पुं १४८४ ढंकायेलुं
व्यास पुं ८४७ व्यास ऋषि, महाभारतकार व्यास पुं १४३२ विस्तार, फेलावो व्याहार पुं २४१ वाणी, वचन व्युत्क्रम पुं १५११ क्रम विनानुं, उलटये क्रम व्युत्पन्न - पुं ३४५ शास्त्रादि तत्त्वोनो संस्कारी व्युष्ट न. १३९ सवार, प्रातःकाल, प्रभात व्यष्टि पुं १४४६ फल, परिणाम, प्रयोजन व्यूड न. १४३० विशाल, मोटुं व्यूडकङ्कट पुं ७६५ बख्तरधारी व्यूति स्त्री ९१३ वणवं
व्यूह पुं ७४७ युद्धमां सैन्यनी गोठवणी व्यूह पुं १४१२ समूह, समुदाय
व्योमयान न. ८९ (शे. ७) देवोनुं विमान (व्योमस्त्र ) पुं न. ९५ सूर्य व्योमोल्मुक पुं ११७ (शे. ११४) मंगल ग्रह व्योष न. ४२२ सूंठ, मरी, पीपर त्रणे भेगा (त्रिकटु)
व्रज पुं न. १२७३ गायोनो समूह व्रज पुं १४११ समूह, समुदाय व्रज्या स्त्री ७८९ फरवु, गमन, प्रयाण व्रज्या स्त्री १५०१ पर्यटन, फरवु व्रण पुं न. ४६४ घा, त्रण व्रत त्रि. ७ (प.) भोज्य वाचकथी आ शब्द लगाडतां भोजक वाचक शब्द बने छे. उदा. अमृतव्रत
व्रत पुं ८४३ व्रत, नियम व्रतति स्त्री १११७ लता, वेल
व्रतसङ्ग्रह पुं ८२३ दीक्षा शास्त्रमां कहेल नियमोनो संग्रह व्रतादान न. ८१ दीक्षा प्रवज्या व्रतिन् पुं ८१७ त्याग करनार, यजमान व्रश्चन पुं ९२० छीणी, धातु के पांदडां कापवानी छीणी व्राज पुं १३२५ (शे. १९३) कुकडो
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________
पलावनार
| अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ३१२ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थशब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ व्रात पुं १४११ समूह
शकुनि पुं १३१६ पक्षी वातीन पुं ४८० संघनी साथे रही आजीविका | शकुनि पुं १३३४ समडी
| शकुनि पुं १३३५ (शे. १९५) गीध व्रात्य पुं ८५४ संस्कारहीन ब्राह्मण
| शकुन्त पुं १३१६ पक्षी व्रीड पुं ३११ (शि. १९) लज्जा | शकुन्त पुं १३३८ भास पक्षी, काबर' व्रीडा स्त्री ३११ लज्जा
| शकुन्तलात्मज पुं ७०२ भरत, दुष्यन्त अने व्रीहि पुं ११६८ धान्य
. शकुन्तलानो पुत्र व्रीहि पुं ११६८ डांगरनी एक' जात | शकुन्ति पुं १३१६ पक्षी वैहेय न. ९६६ डांगरनुं खेतर
शकुल पुं १३४५ एक जातनुं माछखें
| शकुलार्भक पुं १३४५ शकुल शंव पुं १८० इन्द्रनुं वज्र
मच्छना बच्चा शंवर पुं २२८ कामदेवनो शत्रु शकृत् न. ६३४ विष्ठा, मळ शंवर पुं १२९३ मृग, हरण . शकृत्करि पुं १२६० वाछरडो शंवर पुं १३४४ मच्छ, माछखें शकृद्धार न. ६१२ गुदा 'शंवर' न. १०६९ पाणी
| शक्त पुं ४९१ समर्थ (शवरारि) पुं २२८ कामदेव शक्ति स्त्री ७३५ प्रभुत्व, उत्साह अने मंत्र शकट पुं २२० विष्णुनो शत्रु, असुर
- एत्रण शक्तिओ शकट त्रि ७५३ गाईं
| शक्ति स्त्री ७८७ शक्ति नाम, शस्त्र (शकटारि) पुं २२१ विष्णु, नारायण शक्ति स्त्री ७९६ पराक्रम, सामर्थ्य शकल न. पुं १४३४ टुकडो, ककडो (शक्तिपाणि) पुं २०९ कार्तिकेय, शकल न. ६२७ (शि. ४८) कपाल,
शंकरनो पुत्र माथानी खोपरी शक्तिभत २०९ कार्तिकेय, शंकरनो पुत्र शकलिन् पुं १३४४ माछलुं, मच्छ | शक्र पुं १७२ इन्द्र शकुन पुं ६२ पक्षीओ प्रदक्षिणा करे ते, 'शक' पुं ११३७ इन्द्रजव- झाड
तीर्थकरनो ३४ पैकी २९मो अतिशय शक्रजित् पुं ७०६ मेघनाद शकुन पुं १३१६ पक्षी
| शक्रशिरस् न. ९७१ सफडो (शकुनावेदनी) स्त्री १२८९ शीयाळ । शक्राणी स्त्री १७५ (. ३३) इन्द्राणी
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________
“शब्दमाला
३१३ .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शक्ल पं ३५१ प्रिय बोलनार
(शत्पाणि) पुं २१९ विष्णु, नारायण शक्वर पुं १२५७ बळद
शङ्खमृत् पुं २१९ विष्णु, नारायण शंकर पुं १९५ शंकर, महादेव . शङ्खमुख पुं १३४९ मगरमच्छ । शङ्का स्त्री ३१५ अनिष्ट संभावना शची स्त्री १७५ इन्द्राणी .. शकु पुं ७८७ बाणनो अग्रभाग शचीपति पुं १७३ इन्द्र
. शकु पुंस्त्री ८७४ दश महांबुज (संख्या) | (शचीश) पुं १७३ इन्द्र शकु पुं ११२२ वृक्षनुं हुंठे
शठ पुं ३७६ धूर्त, मायावी शकु पुं १८८ (शे. ३८) राक्षस | शठ न. १०४२ (शे. १६१) कलई, सीसुं शङ्कु पुं २०० (शे. ४७) शंकर | शठता स्त्री ३७७ माया, लुच्चाई .. शङ्कु पुं६१० (शे. १२८) पुरुष चिह्न, लिंग शण न. ११७९ शण, भांग (शकु) पुं १३५२ जलजन्तु
शण्ठ पुं ३७६ (शि. २५) शठ, मायावी शङ्कुकर्ण पुं १२५६ गधेडो .. शण्ठ पुं ५६२. (शि. ४५) नपुंसक शकुमुख पुं १३४९ (शि. १२१) शण्ड पुं १२५९ (शि. १११) सांढ,.. मगरमच्छ
आखलो शङ्कुर पुं ४७९ त्रास आपनार शण्ढ पुं ५६२ (शि. ४५) नपुंसक शङ्क पुं ४८. श्री नेमिनाथ भगवान लांछन- शत न. पुं८७३ सो शङ्ख पुं १९३ नव निधि पैकी नवमो निधि | शतक पुं २१९. (शे. ६६) विष्णु, नारायण शङ्ख पुं न. ५७४ कपाळ अने काननी शतकीर्ति ५४ आवती चोवीशीना दशमा वच्चेनो भाग, लमणां |
तीर्थकर शङ्ख पुं न. १२०५ शंख
शतकोटि पुं १८० इन्द्रनुं वज्र शङ्ख पुं १३१० नाग विशेष. पीळो अने| शतक्रतु पुं १७३ इन्द्र गळामां सफेद रेखावाळो सर्प शतघ्नी स्त्री ७८७ (शे. १५०) शस्त्रनो एक (शङ्ख) पुं १०६३ रनविशेष, रत्ननी जाति
प्रकार - तोप (शक्षक) पुं १९३ नव निधि पैकी शतद् स्त्री १०८४ शतलज नदी
नवमो निधि . . . शतधार पुं १८० (शि. १३) वज्र शङ्खनक पुं १२०५ शंखला, नाना शंख | शतधृति पुं २१३ ब्रह्मा 'शङ्खनख' 'पुं १२०५ शंखला . |शतपत्र न. ११६१ कमळ
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ३१४
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
शतपत्र पुं १३२८ लक्कडकूट पक्षी शतपदी स्त्री १२१० कानखजूरो 'शतपणिका' स्त्री ११९३ धरो शतपर्वन् पुं ११५३ वांस शतपर्विका स्त्री ११९२ धरो 'शतप्रास' पुं ११३७ कणेर शतभिषज् स्त्री ११४ शतभिषा नक्षत्र 'शतभीरु' स्त्री ११४८ मोंगरो शतमुखी स्त्री २०५ (शे. ५९) पार्वती शतवीर पुं २१९ (शे. ७४) विष्णु, नारायण शतह्रदा स्त्री ११०५ विजळी
शताक्षी स्त्री १४३ (शे. १९) रात्रि शताङ्ग पुं ७५१ युद्धमां लई जवानो रथ शतानन्द पुं २११ ब्रह्मा शतानन्द पुं ८५० गौतम ऋषि शतानन्द पुं २१९ (शे. १५) विष्णु,
·
नारायण
शतार पुं १८० (शे. १३) वज्र शतावरी स्त्री १७५ (शे. ३३) इन्द्राणी शतावर्त पुं २१६ विष्णु, नारायण शत्रु पुं ७२८ दुश्मन, शत्रु शत्रु पुं ७३२ पाडोशी शत्रु राजा शत्रुञ्जय पुं १०३० शत्रुंजय पर्वत शत्रु पुं २१९ (शे. ७६) विष्णु, नारायण शनि पुं १२० शनि ग्रह
शनैश्चर पुं १२० शनि ग्रह शनैस् अ. १५४२ मंद, धीमुं
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शप पुं २६२ सोगंद, शाप, गाळ शपथ पुं २६२ सोगंद, शाप, गाळ शपन न. २६२ सोगंद, शाप, गाळ शपीवि पुं १७४ (शे. ३३) इन्द्र शफ पुं न. १२४४ खरी शफर पुं स्त्री १३४६ सफेद मच्छं, सहरी मच्छ
शबर पुं ९३४ भिल्ल
शबर पुं २०० (शे. ४५) शंकर शबरावास पुं १००२ भीलोनुं रहेठाण शबल पुं १३९८ काबर चीतरो रंग
( शबला) स्त्री १२६६ जुदा जुदा रंगवाळी गाय (शबली) स्त्री १२६६ जुदा जुदा रंगवाळी गाय
शब्द पुं १३९९ शब्द, ध्वनि शब्दग्रह पुं ५७४ (शि. ४५) कान शब्दग्रांम पुं १४१४ शब्दोनो समूह शब्दन पुं ३४८ शब्द करनार, बोलनार शब्दाधिष्ठान नं. ५७३ कान शम् अ. १५३५ कल्याण, सुख शम पुं ७६ मुनिनुं धन शम पुं ३०४ शांति, उपशम शम पुं ५९१ पंजो
शमथ पुं ३०४ शांति, उपशम शमन पुं १८५ यम, यमराजा शमन न. ८३० (शि. ७२) यज्ञमां थतो
पशुनो वध
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • ३१५ .. शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ श / लिंग / श्लोक / अर्थ (शमभूत्) पुं ७६ शमने धारण करनार | 'शम्याक' पुं ११४० गरमाळो मुनि
| (शम्बर) पुं २२८ कामदेवनो शत्रु शमल न. ६३४ विष्ठा, मळ । (शम्बर) पुं १३४४ मच्छ शमान्तक पुं २२८ (शे. ७९) कामदेव | (शम्बरारि) न. २२८ कामदेव शमी स्त्री ११३० बीजनो कोश, शींग शय पुं१० (प.) आश्रय वाचकने आ शब्द शमीगर्भ पुं ८१३ ब्राह्मण
जोडवाथी आश्रयि-वाचक शब्द बने छे. शमीगर्भ पुं १०९८ अग्नि
दा.त. युशय शमीधान्य न. ११८१ अडद, मग शय पुं ५९१ हाथनो पंजो वगेरे धान्य
शयत पुं १०५ (शे. १२) चन्द्र सम्पा स्त्री ११०४ विजळी
शयन न. ३१३ निद्रा, सूर्बु ते 'शम्याक' पुं ११४० गरमाळो शयन न. पुं. ६८२ शय्या, तळाई 'शम्बर' न. १०६९ पाणी
|शयनास्पद न. ९५ शयन, गृह 'शम्बर' पुं १२९३ एक प्रकारचें हरण. शयनीय न. ६८२ शय्या, तळाई (शम्बरारि) पुं २२८ कामदेव शयानक पुं १२९९ काचंडो, सरडो शम्बल न. पुं ४९३ भातुं
(शयानक) पुं ७५८ हीचको, डोळी शम्बाकृत न. ९६८ बे वार खेडेलु खेतर |शयालु पुं. ४४२ ऊंघणशी 'शम्बु' पुं १२०५ छीप, शंखला शयित पुं ४४३ सूतेलो शम्बुक पुं १२०५ (शि. १०९) छीप, शयु पुं १३०५ अजगर
. शंखला शय्यम्भव पुं ३३ बीजा श्रुतकेवली शम्बूक पुं १२०५ छीप, शंखला शय्या स्त्री ६८२ तळाई, पथारी शम्भली स्त्री ५३३ कुहणी, परस्त्री-पुरुष- |शर पुं न. ७७८ बाण
संयोग माटे दलाली करनार स्त्री | शर पुं ११९२ मुंज, तृण शम्भव पुं २६ त्रीजा संभवनाथ भगवान | शरज न. ४०७ माखण शम्भु पुं २४ अरिहंत, जिनेश्वर । (शरजन्मन्) पुं २०९ कार्तिकेय, शम्भु पुं १९५ शंकर
शंकरनो पुत्र शम्भु पु २१३ ब्रह्मा.
शरण न. ९९१ घर शम्या स्त्री. ७५७ धूसरीनो खीलो | शरणार्थिन् ४७९ शरणे आवेल
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________
Y
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ३१६
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द/ लिंग / श्लोक / अर्थ 'शरणि' स्त्री ९८३ रस्तो
शर्मन् न. १३७० सुख 'शरणी' स्त्री ९८३ रस्तो
| शर्व पुं १९५ शंकर शरत् स्त्री १५९ वर्ष
शर्वरी स्त्री १४१ रात्रि शरद स्त्री १५८ शरद ऋतु
शर्वाणी स्त्री २०४ पार्वती शरधि पुं ७८२ बाण राखवा- भा | शल पुं १२५३ ऊंट. शरभ पुं १२८६ अष्टापद, सिंहने हणनार पशु शल न. १२९६ साहुडीनी रोममय शळी, शरभू पुं २०९ कार्तिकेय, शंकरनो पुत्र __· शिशोळियु (शरयन्त्रिक)न. ११६६ कमळ वगेरेनुं मूल | शलभ पुं १२१३ पतंगियु शरव्यक न. ७७७ निशान, बाण, लक्ष्य | शलल पुं १२९६ साहुडी 'शराटि' स्त्री १३३८ शरारी-पक्षि विशेष शलल न. पुंस्त्री १२९६ साहुडीनी रोममय 'शराडि' स्त्री १३३८ शरारी-पक्षि विशेष
. शळी 'शराति' स्त्री १३३८ शरारी-पक्षि विशेष | 'शलली' स्त्री १२९६. साहुडीनी रोममय शरारि स्त्री १३३८ एक जातनुं पक्षी
शळी, शीशोळीयुं शरारु पुं ३६९ हिंसक, घातक शलाकापुरुष पुं ७०० २४ तीर्थंकर, १२ 'शरालि' स्त्री १३३८ शरारी-पक्षि विशेष | चक्री, ९ बळदेव, ९ वासुदेव, ९ प्रतिवासुदेव 'शराली' स्त्री १३३८ शरारी-पक्षि विशेष | कुल ६३ शालाका पुरुष छे शराव पुं न. १०२४ कोडियुं, शकोरं शलाट पुं ८८५ वीस तुला प्रमाण शराभ्यास पुं ७८८ (शे. १५२) शस्त्र- |शलादु त्रि ११३० काचुं फळ
कळानो अभ्यास शलिक पुं २१९ (शे. ६९) विष्णु, नारायण शरासन न. ७७५ (शि. ६७) धनुष्य शल्क न. १४३४ टुकडो, ककडो शराश्रय पुं ७८१ बाण राखवार्नु भाथु | शल्किन् पुं १३४४ मत्स्य, माछलुं शरीर पुं न. ५६४ शरीर, देह
शल्य न. पुं. ७८७ बाणनो अग्रभाग (शरीरिन्) पुं १३६६ देहधारी आत्मा शल्य पुं १२९६ साहुडी शरु पुं २१९ (शे. ७५) विष्णु, नारायण शल्यक पुं न. १२९६ साहुडी शर्करा स्त्री ४०२ साकर
शल्यारि पु ७०७ युधिष्ठिर शर्कराप्रभा स्त्री १३६० नरकनी बीजी पृथ्वी | 'शल्लकी' स्त्री ११५२ शरु शर्म न. १३७० (शि. १२५) सुख ।शव पुं न. ५६४ मडहूँ, मृत शरीर
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला'. ३१७ : शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शश पुं १०६३ हीराबोळ
शस्त्राजीव पुं ८५८ शस्त्रथी आजीविका शश पुं १२९५ ससलो
चलावनार (शशधर) पुं १०५ चन्द्रमा
शस्त्री स्त्री ७८४ छरी शशबिन्दु पुं २१७ विष्णु, नारायण 'शस्य' न. ११३० वृक्षादिनुं फळ शशभृत् पुं १०५ चन्द्रमा । 'शस्यसंवर' पुं ११३८ शाल, मोटो गज, शशादन पुं १३३४ बाज पक्षी, सिंचाणो
डामरतुं झाड शशिन् पुं ४७ श्री चन्द्रप्रभ
शाकन. पुं. १९८४ खावा लायक शाकभाजी स्वामी, लांछन शाकट पुं ८८५ वीस तुला प्रमाण शशिप्रिया स्त्री ११५ सत्तावीश नक्षत्रो शाकट पुं १२६१ गाडाने खेंचनार बळद शशिभास्कर पुं (द्वि.व.) १२४ चन्द्र, सूर्य | शाकटीन पुं८८५ वीस तुला प्रमाण शशिभूषण पुं ७ (प.) शंकर
शाकम्भरी स्त्री २०५ (शे. ५६) पार्वती (शशिभूषण) पुं १९९ शंकर शाकशाकट न. ९६५ शाक वाववानुं खेतर शशिशेखर पुं ७ (प.) शंकर शाकशाकिन न. ९६५ शाक वाववानुं शश्वत् अ. १५३१ नित्य, हमेशा
खेतर
. शष्कुली स्त्री ४०० (शे. ९७) नानी रोटली | शाकुनिक पुं ९३० पारेवा वगेरे पक्षीओने शष्य न. पुं ११९१ नवं घास, बाल तृण . हणनार, शिकारी शसन न. ८३० यज्ञमां थतो पशुनो वध | शाक्तीक पुं ७७१ शक्ति रूप शस्त्र धारण शस्त न. ८६ कल्याण, शुभ
- करनार शस्त्र न. स्त्री ७७३ तलवार वगेरे हथियार | (शाक्य) पुं २३६ शाक्यसिंह, सातमा बुद्ध शस्त्र नं. १०३७ लोढुं . . शाक्यसिंह पुं २३६ शाक्यसिंह, सातमा . शस्त्र पुं ७८२ (शे.. १४७) तलवार
बुद्ध
। शस्त्राजीविन् पुं७६९ शस्त्रो वडे आजीविका शाक्वर पुं १२५७ बळद .
चलावनार शाखा स्त्री १११९ मोटी डाळी (शस्त्रपाणि) पुं ३७२ आततायी, वध शाखापुर न. ९७२ उपनगर, शहेरनु परुं
. करवा तैयार थयेलो शाखामृग पुं १२९२ वानर, वांदरो शस्त्रमार्ज पुं ९१६ तलवार वगेरे शस्त्र । शाखारण्ड पुं ८५७ पोतानी वेदशाखाना
.. घसनार, सराणियो । कर्म छोडी अन्य वेदशाखाना कर्मों करनार
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________
Nii
liilit im Hintli it i
अभिधानचिन्तामणिनाममाला.. ३१८ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ. शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शाखिन् पुं १११४ वृक्ष, झाड शान्तिपुं३०४.शान्ति, शान्त रसनो स्थायीभाव शकर पुं १२५७ बळद
| शान्ति पुं ६९३ पांचमा चक्रवर्ती शालिक पुं ९१० मणियार, शंख-छीप शान्ति स्त्री ७५ (शे. २) मोक्ष
वगेरेनां घरेणा बनावी वेंचनार शान्तिक न. ५१८ (शे. ११०) शान्तिक (शाटक) पुं न. ६७५ साडी | क्रियामां सुगंधी जळ वडे करातुं नान शाटी स्त्री ६७५ साडी
शान्तिगृह न. ९९७ यज्ञ स्थल पासे, शाठ्य न. ३७७ माया, लुच्चाई शान्तिगृह, अथर्वण वेदपाठी- शान्तिगृह 'शाइवल' पुं ९५५ लीला घासवाळो देश शान्तियात्रा स्त्री ५१८ (शे. १०९) वरनुं शाण पुंस्त्री ९०९ कसोटीनो पथ्थर, सराण
निमंत्रण शाणाजीव पुं९१६ तलवार वगेरे शस्त्र शान्तीगृह न. ९९७ (शि. ८७) यशस्थळ घसनार, सराणियो
पासेशान्तिगृह शाणी स्त्री ६७९ काणां पडेलु वस्त्र, गुणी शाप पुं २७२ श्राप, निन्दा शाण्डिल्य पुं ११३५ बीली- झाड शाम्बरी स्त्री ९२५ इन्द्रजाळ, बाजीगरनी शात न. १४८४ तीक्ष्ण करेल
विद्या 'शात' न. १३७० सुख
। 'शाम्बुक' पुं १२०५ छीप, शंखला शातकुम्भ न. १०४५. सोनुं
शार पुं स्त्री ४८७ शेतरंज वगेरेनी सोगठी शातकौम्भ न. १०४५ (शि. ९१) सोनुं |'शारङ्ग' पुं १३२९ बपैयो शात्रव पुं ७२८ शत्रु (शत्रुनो समूह) - | शारद पुं ४३३ सरळ, लज्जाळु शाद १०९० कादव
शारद पुं १९७२ पीळा मग शादहरित पुं ९५५ लीला घासवाळो देश | शारद पुं १५९ (शे. २६) वरस शाद्वल पुं ९५५ लीला घासवाळो देश | 'शारद' पुं ११३३ सप्तपर्ण, सात्विन (वृक्ष) शान्त पुं २९५ शान्तरस, नव रस पैकी |'शारदी'स्त्री ११३३ सप्तपर्ण सात्विन (वृक्ष) नवमो रस
शारि स्त्री ४८७ शेतरंज वगेरेनी सोगठी शान्त पुं ८११ इन्द्रियो उपर जय मेळवनार | | शारिका स्त्री २९४ सारंगीनो गज शान्ता स्त्री ४४ श्री सुपार्श्वनाथ भगवाननी | शारिका स्त्री १३३६ मेना, सारिका शासनदेवी
शारिफल न. पुं ४८७ शेतरंज वगेरे रमवानुं शान्ति पुं २८ १६मा तीर्थकर
. खानावाळु लुगडुं
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / लोक / अर्थ शारिफलक पुं ४८७ (शे. ३७) शेतरंज वगेरे रमवानुं खानावाळु लुगडुं शार्ङ्ग पुं २२२ विष्णुनुं धनुष्यशार्ङ्गभूत् पुं २१९ विष्णु, नारायण (शार्ङ्गिन्) पुं २१९ विष्णु, नारायण शार्दूल पुं १२८५ वाघ . शार्दूल पुं १४४० आ शब्द उत्तरपदमां लगाडवाथी प्रशंसा वाचक शब्द बने छे शार्वरी स्त्री १४३ ( शे. २०) रात्रि 'शाल' पुं १११४ वृक्ष शालङ्कायनजा स्त्री ८४८ व्यास
ऋषिनी माता
शालावृक पुं १२८० कूतरो शाला स्त्री ९९० घर
शाला स्त्री १११९ मोटी डाळी, मोटी शाखा शालाजीर पुं १०२४ कोडियुं शको शालि पुं ११६९ कलमी चोखा शालि १२०१ बीजमांथी उत्पन्न थनार, शालि मग वगेरे
शाष्कुल पुं. ४२९ मांस खानार ( शाष्कुलिक) न. १४१८ जलेबी के पुडलानो समूह
शासन पुं-१० (प.) वध्य वाचक शब्द साथै आ शब्द जोडतां वध करनार अर्थ थाय छे. दा.त. पुरशासन शासन न. २७७ आज्ञा शास्तृ पुं २३२ बुद्ध, सुगत शास्तृ पुं ४८८ शासन करनार शास्त्र पुं ७८२ ( शे. १४४ ) तलवार शास्त्रविद् पुं ३४५ शास्त्र जाणनार शिक्य न. ३६४ सीकुं
शिक्षा स्त्री २५० वेदना ६ अंग पैकी पहेलुं अंग
शिक्षित पुं ३४२ प्रवीण, होंशियार शालूक न. ११६७ चन्द्र विकासी कमळनुं (शिखण्ड) पुं १३२० मोरनुं पीधुं शिखण्डक पुं ५७२ कानशेरीयां, जुल्फा
मूळ - कन्द
शालिन् पुं ७ (प.) धार्य वाचक शब्दथी आ शब्द लगाडवाथी धारक वाचक शब्द बने छे. जेमके पिनाकशाली
• ३१९
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शालूक न. १०७० (शे. १६६) कादवनी गंधवाळु पाणी
शालिहोत्र पुं १२३३ (शे. १७९) घोडो शालीन पुं ४३३ सरळ, लज्जाळु शालु पुं १३५४ देडको
शालूर पुं १३५४ देङको शालेय न. ९६६ डांगरनुं खेतर शाल्मलिन् पुं २३० गरुड पक्षी, विष्णुनुं वाहन शाव पुं ३३८ नानुं धावणुं बाळक शावर न. १०४० तांबुं शावर र्पु ११५९ लोध्र, लोधर शाश्वत न. १४५३ नित्य, हंमेशनुं शाश्वतिक न. १४५३ ( शि. १३०) नित्य, हंमेशनं
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ३२०
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शिखण्डक पुं १३२० मोरनुं पीछु शिखण्डिक पुं १३२५ कूकडो शिखण्डिका स्त्री ५७१ चोटली, शिखा शिखर न. १०३२ पर्वतनो उपरनो भाग शिखर न. पुं. ११२१ टोच, वृक्षनो अग्रभाग शिखरवासिनी स्त्री २०५ (शे. ६१) पार्वती शिखरिणी स्त्री ४०४ शीखंड शिखरिन् पुं १०२७ पर्वत
शिखरिन् पुं १२१४ वृक्ष शिखरिन् पुं १३३८ जळकुकडी, जळचर पक्षी
शिखा स्त्री ५७९ चोटली
शिखा स्त्री ११०२ अग्निनी ज्वाळा
शिखा स्त्री १११९ डाळी
•
शंकरनो पुत्र शिग्रु पुं न. ११३४ सरगवो
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शिग्रुक न. १९८४ शाक शिक्षण पुं ६३२ नाक काननो मेल शिक्षणक पुं ६३२ (शि. ४९) नाककाननो मेल शिङ्खानक पुं ४६२ ( शे. १०७) कफ शिङ्खिनी स्त्री ५८१ नासिका, नाक शिञ्जा स्त्री ७७६ पणछ, धनुष्यनी दोरी शिञ्जित न. १४०५ कंकण, झांझर वगेरेनो अवाज
शिञ्जिनी स्त्री ६६६ कल्लु, झांझर शिञ्जिनी स्त्री ७७६ पणछ, धनुष्यनी दोरी शित न. १४८४ तीक्ष्ण करेलुं, घसेलुं शितशिम्बिक पुं ११७४ वाल, (अनाज) शिति पुं १३९७ काळो वर्ण
शिखाण्डक पुं ५७२ कानशेरीयां, जुल्फा, शिथिल पुं ४९१ संकुचित, ढीलुं
वाळ
(शिखाबल) पुं १३१९ मोर शिखिग्रीव न. १०५२ मोरथुथु शिखिन् पुं १४ ( प. ) मोर शिखिन् पुं १२२ केतु ग्रह शिखिन् पुं २३६ बुद्ध, सुगत शिखिन् पुं १०९९ अग्नि शिखिन् पुं १३१९ मोर शिखिमृत्यु पुं २२८ (शे. ७८) कामदेव शखिवाहन पुं २०८ कार्तिकेय,
शिपिविष्ट पुं· १९८ शंकर शिपिविष्ट पुं ४५३ टालीओ शिपिविष्ट पुं ४५५ खराब चामडीवाळो शिफा स्त्री ११२० झाडनुं मूळ शिफा स्त्री १२६६ कमळ वगेरेनुं मूळकन्द 'शिफाकन्द' पुं ११६६ कमळ वगेरेनुं मूळ शिबिका स्त्री ७५८ माणस उपाडी शके
तेवी पालखी शिबिर न. ७४७ लश्करनी छावणी शिबिर पुं ७४६ ( शि. ६४ ) लश्कर
शिमि स्त्री ११३० शींग, बीजनो कोश शिम्बा स्त्री ११३० शींग, बीजनो कोश
·
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________
104
__. शब्दमाला . ३२१
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ • शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ 'शिम्बि' स्त्री ११३१ शींग, बीजनो कोश | शिलाजतु न. १०६२ शिलाजित शिम्बिक पुं ११७३ काळा मग शिलानीह पुं २३१ (शे. ८०) गरुड पक्षी शिरःपीठ न. ५८६ (शे. १२४) डोक अने | शिलासार न. पुं. १०३८ लोढुं
माथानी संधिनो पाछलो भाग शिली स्त्री १२०३ गंडोला शिरस् न. ५६६ मस्तक
शिलीमुख पुं ७७८ बाण (शिरस्) न. ११३१ शींग, बीजनो कोश शिलीमुख पुं १२१२ भमरो (शिरसिज) पुं ५६७ केश, वाळ शिलोच्चय पुं १०२७ पर्वत शिरस्क न. ७६८ माथानी पाघडी, टोप, शिलोद्भव न. १०४४ (शे. १६३) सोनुं
____ माथानुं बख्तर - शिल्प न. ९०० कळा, कारीगिरी .. शिरस्त्राण न. ७६८ माथानी पाघडी, टोप, | 'शिल्पशाला' स्त्री १००० सोनी वि. माथानुं बख्तर
कारीगरोनुं स्थान शिरस्य न. ५७० निर्मळ केश । | शिल्पा स्त्री १००० हजामतनुं स्थान (शिरा) स्त्री ६३१ नाडी
शिल्पिन् पुं ८९९ कारीगर शिरोगृह न. ९९५ अगासी, उपरनी मेडी | शिल्पिशाला स्त्री १००० सोनी वि. शिरोधरा स्त्री-५८६ डोक .
कारीगरोनुं स्थान शिरोधि स्त्री ५८६ डोक
शिव न. ७४ मोक्ष शिरोनामन् न. ११२१ टोच, वृक्षनो अग्रभाग | शिव न. ८६ कल्याण, शुभ शिरोमणि पुं ६५० मस्तक उपरनो मणि | शिव पुं १९७ शंकर . शिरोमर्मन् पुं १२८८ मुंड
शिव पुं २२७४ गायने बांधवानो खीलो (शिरोरत्न) न..६५० मस्तक उपरनो मणि | | शिवकर पुं५३ गई उत्स.ना २२मा तीर्थंकर शिल न. ८६५ धान्यनी मंजरी, शिंग वि. | शिवकान्ता स्त्री ८(प.) पार्वती
नुं ग्रहण करवू ते शिवकीर्तन पुं २१९ (शे. ७६) विष्णु, शिला स्त्री १००८ स्तंभ वगेरेनी नीचे |
नारायण . लाकडानो आधारभूत पत्थर, कुंभी | शिवगति पुं ५२ गइ उत्स.ना १४मा शिला स्त्री १०३६ पत्थर ... -
तीर्थंकर शिला स्त्री १०६० (शि. ९३) मणसील | शिवङ्कर पुं ४८९ कल्याण करनार . ... धातु
धातु | शिवङ्कर पुं ७८२ (शे. १४५) तलवार
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ३२२ -
-
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द/लिंग / श्लोक / अर्थ शिवताति पुं ४८९ कल्याण करनार |शिशुमार पुं १३५० शिशुमार, मच्छ, शिवदती स्त्री २०५ (शे. ५७) पार्वती .. . जलनो वांदरो शिवपुरी स्त्री ९७४ काशी, वाराणसी शिशुवाहक पुं १२७७. जंगली बकरो शिवप्रणयिनी स्त्री ८ (प.) पार्वती | शिश्न न. ६१० .पुरुष चिह्न, लिंग शिवप्रियतमा स्त्री ८ (प.) पार्वती शिश्चिदान. पुं ८५५ दुराचारी ब्राह्मण शिवप्रिया स्त्री ८ (प.) पार्वती । | शिष्टत्व न.६६ सभ्यता, तीर्थकर परमात्मानी शिवरमणी स्त्री ८ (प.) पार्वती | वाणीनो ३५मांनो एक गुण शिववधू स्त्री ८ (प.) पार्वती | शिष्टि स्त्री २७७ आशा, आदेश शिववालमा स्त्री ८ (प.) पार्वती शिष्य पुं ७९ शिष्य शिवा स्त्री ४० श्री नेमिनाथ
शीकर पुं १६५ पाणीना छांट भगवाननी माता शीघ्र न. १४७० जलदी, उतावळथी शिवा स्त्री २०४ पार्वती
शीघ्रवेधिन् पुं ७७२ निशानबाज, लक्ष्यने शिवा स्त्री ११४५ आमळा
झडपथी वीधनार शिवा स्त्री १२८९ शियाळ
शीत पुं ११३७ नेतर 'शिवा' स्त्री ११४६ हरडे
शीत पुं १३८५ ठंडु, शीतस्पर्श शिवारि पुं १२८० (शे. १८१) कूतरो. शीतक पुं ३८३ आळसु (शिवी) स्त्री २०४ पार्वती
शीतशिव न. ९४२ सैंधव, सिन्धुदेशमां शिशिर पुं न. १५३ ऋतु, नाम,
उत्पन्न थयेवं मीतुं महा-फागण महिनो | 'शीतभीरु' स्त्री ११४८ मोगरो शिशिर पुं १३८५ ठंडु, शीतस्पर्श शीतल पुं २७ १०मा तीर्थकरतुं नाम शिशु पुं ३३८ नानुं बाळक
शीतल पुं १३८५ शीतस्पर्श, ठंडु शिशुक पुं १३४६ एक जातनो मच्छ शीतल पुं ११०७ (शे. १७३) वायु, पवन शिशुत्व न. ३३९ बाळपणुं, बाल्यावस्था | शीतशिव न. ९४२ सैन्धव मीटुं शिशुनामन् पुं १२५३ ऊंट
(शीतांशु) पुं १०५ चन्द्रमा शिशुपाल पुं २२१ विष्णुनो वध्य |शीतीभाव पुं ७५ (शे. २) मोक्ष
शिशुपाल राजा (शीतेतरश्मि ) पुं ९५ सूर्य (शिशुपालनिषूदन) पुं २२१ विष्णु, कृष्ण | शीषु पुं न: ९०४ मदिरा
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला ..३२३ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शीन न. १४९४ थीजेलं घी वगेरे शुक्ल पुं १३९२ सफेद (शीर्णाशिघ्र) पुं १८४ यमराज शुक्ल पुं १४७ (शे. २२) शुक्ल पक्ष शीणाहि पुं १८४ यमराज
शुक्लपातु पुं १०३७ खडी, धोळी धातु शीर्ष न. ५६७ मस्तक
शुक्लापान पुं १३२० मोर शीर्षक न. ७६८ माथानी पाघडी, टोप, राजा स्त्री न. १९२४ नवी कुंपळोनो माथान बस्तर
अग्रभाग शीर्षक न. ६४० (शे. १३०) अगरु, अगर | शुच् स्त्री २९९ शोक, दुःख शीर्षच्छेद पुं ३७३ वध करवा योग्य |शुचि पुं ९७ सूर्य शीर्षण्य पुं ५७० निर्मळ केश... शुचि पुं ९९ किरण. शीर्षण्य न. ७६८ माथानी पाघडी, टोप | | शुचि पुं १५४ अषाढ महिनो शील न. पुं ८४४ शुद्ध आचार शुधि पुं १०९९ अग्नि शील न. पुं १३७७ स्वभाव
शुचि पुं १३९२. सफेद शीलक न. ५७४ (शे. १२०) काननो मूल | शुचि. न. १४३६. उज्ज्वल, निर्मल . भाग
शुचि पुं ११०७ (शे. १७२) वायु, पवन शुक पुं १३३५ पोपट ..
(शुण्ठि) स्त्री ४२० सूंठ शुकपुच्छ पुं १०५८ गन्धक
शुण्ठी स्त्री ४२० सूंठ शुक्त न. ४१५ राब, कांजी
शुण्ड स्त्री पुं ९०३ मदिरा शुक्ति स्त्री १२०४. मोतीनी छीप शुण्ड स्त्री २०६ मदिरा पीवानुं स्थान, शुक्तिज न. १०६८ मोती .
. दारुचें पीएं शुक्र पुं ११९ शुक्र ग्रह . . शुण्ड स्त्री १२२४ ढूंढ शुक्र पुं न. १५४ जेठ महिनो शुण्डल पुं १२१८ (शे. १७७) हाथी शुक्र न. ६२९ वीर्य ..
.शुतुद्रि स्त्री १०८४ सतलज नदी शुक्र पुं १०९८ अग्नि
शुद्धकर्मन् न. ८११ सारुं आचरण " शक्र न. १०४४ (शे. १६३) सोनुं । | शुद्धमति पुं ५३ गइ उत्स.ना २१मा शुक्रकर पुं ६२८ मज्जा
तीर्थकर शुक्रज पुं ९३ सातमा वैमानिक देव . |शुद्धान्त पुं न. ७२७ अन्तःपुर शुक्रशिष्य पुं. २३८ असुर, दानव शुद्धोदनसुत पुं २३७ शाक्यसिंह, गौतम
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ३२४ । शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द/ लिंग / श्लोक / अर्थ शुन पुं १२७९ कूतरो
शुष्मन् न. ७९६ पराक्रम शुनासीर पुं १७२ इन्द्र
शुष्मन् पुं ११०० (शि. ९९) अग्नि शुनि पुं १२७९ कूतरो
शूक पुं न. ३६९ दया, अनुकंपा शुनी स्त्री १२८१ कूतरी
शूकधान्य न. ११८१ जव, घउं वगेरे धान्य शुन्य न. १४४६ शून्य, खाली शूकर पुं ४७. श्री विमलनाथ भगवाननुं शुभ न. ८६ कल्याण, शुभ :
लांछन, मूंड 'शुभ' पुं १२७५ बकरो . शूकल पुं १२३५ खराबं चालनो घोडो, शुभंयुस् पुं ४३३ मांगलिक, शुभशाली
दुर्विनीत घोडो शुभसंयुक्त पुं ४३३ मांगलिक, शुभशाली |"शूकशिम्बा' स्त्री ११५१ कौवच शुभ्रांशु पुं १०५ (शे. ११) चन्द्र |'शूकशिम्बि' स्त्री ११५१ कौवच शुभ्र पुं १३९३ सफेद
(शूका) स्त्री ३११ लाज, शरम शुभ्र न. १०४३ (शे. १६२) रूपुं . शूद्र पुं८०७ शूद्र, ४ वर्ण पैकी चोथो वर्ण शुम्ब न. स्त्री ९२८ दोरी
शूद्र पुं ८९४ शूद्र शुम्भमथनी स्त्री २०५ पार्वती
| शूद्रा स्त्री ५२४ शूद्रजातिमां उत्पन्न थयेली शुल्क पुं न. ७२४ जकात
स्त्री शुल्काध्यक्ष पुं ७२४ जकात उपर निमायेल | शूद्री स्त्री ५२३ शूद्रनी स्त्री __ अधिकारी
शून्य न १४४६ शून्य, खाली शुल्व न. ९२८ दोरी
शून्यवादिन् पुं ८६१ बौद्ध शुल्व न. १०३९ तांबु
शूर पुं ३६५ सुभट शुल्वारि पुं १०५७ गन्धक
(शूर) पुं ९६ सूर्य शुश्रूषा स्त्री ३१० सांभळवानी इच्छा | शूरदेव पुं ५३ आवती चोवीशीना बीजा शुश्रूषा स्त्री ४९७ सेवा, भक्ति । तीर्थंकर शषि पुं स्त्री १३६३ छिद्र, बिल | शूर्प न. १०१८ सूपडं शुषिर न. २८७ वांसळी शंख वि. छिद्र वडे | शूर्पक पुं २२८ कामदेवनो शत्रु
शब्द उत्पन्न थाय तेवं वाणित्र (शूर्पकारि) पुं २२८ कामदेव शुषिर न. १३६३ छिद्र, बिल शूल नं. पुं ७८७ त्रिशूल शुष्प न. ७९६ पराक्रम
| शूलधरा स्त्री २०५ (शे. ५०) पार्वती
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________
' शब्दमाला • ३२५ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शूलनाशन न. ९४३ संचळ
शृङ्गवाद्य न. २९४ (शे. ८५) शिंगडाना शूलभृत् पुं १९९ शंकर
आकार- वाजिंत्र शूलभृत् पुं ७ (प.) शंकर
शृङ्गाट न. ९८८ ज्यां त्रण रस्ता भेगा थाय शूलाकृत न. ४१३ लोढाना सळीया उपर
तेवू स्थान . पकावेलुं मांस | शृङ्गार पुं न. २२९ कामदेवनी योनि शूलायुध पुं ७ (प.) शंकर
शृङ्गार पुं न. २९४ शृंगार रस शूलास्त्र पुं ७ (प.) शंकर
शृङ्गार न. १०६१ (शे. ९३) सिन्दूर शूलिक पुं १२९६ ससलो
(शृङ्गारजन्मन्) पुं २१९ कामदेव (शूलिन्) पुं६ (प.) शंकर
शृङ्गारभूषण न. १०६१ सिन्दूर (शूलिन्) पुं १९९ शंकर
(शृङ्गारयोनि) पुं २२९ कामदेव शूल्य न. ४१३ लोढाना सळीया उपर | शृङ्गिक पुं ११९८ स्थावर विष पकावेलुं मांस
शृङ्गिण पुं १२७७ घंटो शृगाल पुं १२९० (शि. ११४) शियाळ | शृङ्गिणी स्त्री १२६५ अनेक प्रकारना शृगाली स्त्री ८०३ (शे. १५३) लूंट,
वर्णवाळी गाय उपद्रव, प्रलय, खोटो कजीयो शृङ्गी स्त्री १३४७ मद्गुर मच्छनी स्त्री शङ्खल न. पुं. स्त्री ६६५ पुरुषनी केडनो | शृङ्गीकनक न. १०४६ अलंकार माटेर्नु . कंदोरो
. सोनुं शृङ्खल पुं स्त्री न. १२२९ हाथीना पगे शृङ्गोष्णीष. पुं १२८५ (शे. १८५) सिंह
- बांधवानी सांकळ | 'शृणि' स्त्री १२३० अंकुश शृङ्खलक पुं १२५५ लाकडाना पगबंधन | शृत न. १४८५ पकावेलुं दूध-घी अने वडे जोडायेलो ऊंट
बलिनो पाक शृङ्ग न. १०३२ शिखर
| शेखर पुं ७ (प.) धार्यवाचक शब्दथी आ शृङ्ग न. पुं १२६४ बळदनुं शीगर्छ । शब्द लगाडतां धारकवाचक शब्द बने छे. शङ्ग ६४० (शे. १३०) अगरु, अंगर | दा.त. शशिशेखर शृङ्गबेरक न. १२८९ आदु .. | शेखर पुं६५४ मस्तक उपर मुकुटना शृङ्गमुख न. २९४ (शे. ८५) शिंगडाना |
आकारे नाखेली माळा . आकार- वाजिंत्र | शेप पुं ६१० लिंग, पुरुष चिह्न
.
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________
। अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ३२६ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शेपस् न. ६१० लिंग, पुरुष चिह्न । शैवलिनी स्त्री १०८० नदी शेपाल न. पुं. ११६७ सेवाल, लील शैवाल न. पुं ११६७ सेवाळ, लील शेफ पुं६१० (शे. १२८) लिंग, पुरुष चिह्न | शैशव न. ३३९ बाल्यावस्था, बालपणुं शेफस् न. ६१० (शे. १२८) लिंग, शेष पुं न. १५६ शिशिर ऋतु, महा अने पुरुष चिह्न ।
फागण मास शेमुषी स्त्री ३०९ बुद्धि : शोक पुं ७२ तीर्थंकरमां न होय ते १८ दोष शेलु पुं ११४४ मोटी गुंदी •
पैकी ११मो दोष शेव पुं १३४४ (शे. १९६) मच्छ, माछल | शोक पुं २९९ शोक शेवधि पुं १९२ भंडार, निधान शोचन न. २९९ शोक शेवल न. पुं ११६७ सेवाल, लील शोचिस् न. ९९ किरण शेवाल न. पुं ११६७ सेवाल, लील शोचिष्केश पुं १०९९ अग्नि शेष पुं १३०७ शेषनाग
| शोण पुं १०९० शोण नदी शेषाहिनामभृत् पुं २२५ (शे. ७७) बळदेव शोण पुं १२४२ रक्त कमळ जेवी शैक्ष पुं ७९ नवीन शिष्य,
कान्तिवाळो घोडो प्रथम शिक्षा लेनार शोण पुं १३९५ रातो वर्ण शैषच्छेदिक पुं ३७३ वध करवा योग्य शोणरत्र न. १०६४ (शि. ९४) पद्मराग शैल पुं १०२७ पर्वत
-
मणि, माणेक शैलधन्वन् पुं २०० (शे. ४४) शंकर शोणित न. ६२१ लोही शैला स्त्री २०५ (शे. ५६) पार्वती शोणितपुर नं. ९७७ बाणासुरनुं नगर शैला स्त्री १३६१ (शे. १९८) वालुका- शोष पुं न. ४६८ सोजो
प्रभा नामनी त्रीजी नरक |शोधनी स्त्री १०१५ सावरणी शैलाट पुं १२८५ (शे. १८४) सिंह। | शोधिका स्त्री ११७७ लाल कांग शैलालिन् पुं ३२९ नट
शोधित न. ४१४ साफ करेलु शैलूष पुं ३२८ नट
शोधित न. १४३७ साफ करेलु, धोयेलं. 'शैलूष' पुं ११३५ बीलीनुं झाड .. | शोध्य न. ६२२ (शे. १२८) लोही शैव पुं ६९६ पांचमा वासुदेव | शोध्य न. १०४३ (शे. १६२) रू' शैवल न. पुं ११६७ सेवाल, बील शोफ पुं ४६८ सोजो
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शोभ पुं ८९ (शे. ४) देव शोभन न. १४४४ सुन्दर, मनोहर शोभा स्त्री ५०९ स्त्रीओना सात्त्विक अलंकार पैकी एक शोभा स्त्री १५१२ शोभा, कान्ति शोभाञ्जन पुं ११३४ सरग़वो शोब पुं ४६३ क्षय रोग शोषण न. ३९४ सुकाई जवं ते. शौक न. १४१५ पोपटोनो समूह ( शौक ) न. १४२० पोपटोनो समूह शौच न. ८२ शरीर-मननी शुद्धि शौण्ड पुं ४३६ मत्त, मदवाळो शौण्ड पुं १३२५ (शे. १९२) कूकडो शौण्डिक पुं ९०२ कलाल, मदिरा वेंचनार शौण्डी स्त्री ४२१ (शे. १०२) पीपर शौण्डीर्य न. ७३९ पराक्रम, सामर्थ्य (शौद्धोदनि) पुं २३७ शाक्यसिंह, बुद्ध 'शौभाञ्जन' पुं : ११३४ सरगवो (शौरसेनी) स्त्री २८५ एक भाषानुं नाम (शौरि ) पुं २१६ विष्णु, नारायण शौर्य न. ७३९ पराक्रम, पुरुषार्थ शौर्य न. ७९६ पराक्रम शौल्किक पुं ७२४ जकात उपर निमायेल अधिकारी
शौल्किकेय पुं. ११९६ वनस्पति जन्य स्थावर विष शौल्विक पुं ९१० कंसारो, वासण घडनार
• ३२७
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शौष्कल पुं ४२९ (शे. ३०) मांस खानार श्मशान न. ९८९ मृतकने बाळवानुं स्थान श्मशानवेश्मन् पुं १९६ शंकर श्मश्रु न. ५८३ दाढी, मूछ श्याम पुं १३९७ श्याम वर्ण श्यामक पुं ११७६ हलका चोखा श्यामल पुं १३९७ काळो वर्ण श्यामा स्त्री ४० श्री विमलनाथ भगवाननी माता
श्यामां स्त्री ४४ श्री पद्मप्रभ भगवाननी शासनदेवी
श्यामा स्त्री १४२ रात्रि
श्यामा स्त्री ११४९ कांग सुगंधी घडंलो श्यामाक पुं ११७६ हलका चोखा श्यामाङ्ग पुं ११७ बुध ग्रह
( श्यामार्य) पुं ३४ चोथा दश पूर्वघर श्याल पुं ५५.२ साळो, पत्नीनो भाई 'श्याल' पुं ११३८ शाल (वृक्ष) श्यालिका स्त्री ५५५ पत्नीनी नानी बहेन श्याव पुं १३९६ लाल मिश्रित पीळो वर्ण श्येत पुं १३९२ सफेद वर्ण श्येन पुं ४८ सिंचाणो, श्री अनंतनाथ भगवाननुं लांछन
श्येन पुं १३३४ सिंचाणो, बाजपक्षी श्येनाक्ष पुं १३२८ (शे. १९४) सारस पक्षी श्रद्धा स्त्री ५४१ दोहद, गर्भप्रभावे उत्पन्न थती इच्छा
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ३२८ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ.. श्रद्धालु पुं ४९० आस्तिक, परलोकादिमां श्रान्त पुं ८११ इन्द्रयो उपर जय मेळवनार श्रद्धावाळो
श्रावण पुं १५४ श्रावण मास श्रद्धालु स्त्री ५३९ दोहदवाळी स्त्री श्रावणिक पुं १५४ श्रावण मास श्रन्थन न. ६५३ गूंथण, पुष्पना हारनी रचना | श्री स्त्री ४० श्री अरमाथ भगवाननी माता श्रम पुं ३१९ थाक
श्री स्त्री २२६ लक्ष्मी श्रम पुं ७८८ शस्त्रकळानो अभ्यास श्री स्त्री ३५७ संपत्ति श्रमण पुं ७५ साधु मुनि . श्री स्त्री १५१२ शोभा, कान्ति श्रमणा स्त्री ५३२ (शि. ४३) साध्वी श्रीकण्ठ पुं १९५ शंकर (श्रमणादिसङ्घ) पुं १४१२ सजातीय श्रीकण्ठसख पुं ९ (प.) कुबेर
- जीवोनो समुदाय |श्रीकर पुं २१९ (शे. ६९) विष्णु, नारायण श्रवण पुं स्त्री ११३ श्रवण नक्षत्र श्रीखण्ड न. ६४१ चन्दन श्रमण न. ३१० सांभळ, | श्रीगर्भ पुं २१९ (शे. ६८) विष्णु, नारायण श्रवण न. पुं ५७४ कान
श्रीगर्भ पुं ७८२ (शे. १४४) तलवार श्रवण पुं ७५ (शि. ५) साधु, मुनि (श्रीगुणसुन्दर) पुं ३४ वीजा दशपूर्वी श्रवण पुं २१९ (शे. ६५) विष्णु, नारायण (श्रीगुप्त) पुं ३४ नवमा दशपूर्वी श्रवणा स्त्री ५३२ साध्वी
| श्रीधन पुं २३४ सुगत, बुद्ध श्रवस् न. ५७३ कान
श्रीधन न. ४०६ (शे. १००) दही, गोरस 'श्रवा' स्त्री ११८५ मीठी खरखोडी श्रीद पुं १८९ कुबेरदेव श्रविष्ठा स्त्री ११४ धनिष्ठा नक्षत्र श्रीधर पुं ५१ गई उत्स.ना ७मा भगवान श्रविष्ठाभू पुं ११७ बुध ग्रह श्रीधर पुं २१५ विष्णु, नारायण श्रविष्ठारमण पुं १०५ (शे. १३) चन्द्रमा श्रीनन्दन पुं २२८ कामदेव श्राणा स्त्री ३९७ राबडी, कांजी श्रीपति पुं २१४ विष्णु, नारायण श्राद्ध पुं ४९० श्रद्धावाळो, आस्तिक | श्रीपथ पुं ९८७ राजमार्ग, धोरी रस्तो श्राद्ध न. पुं८२२ पितृयज्ञ,
श्रीपणी स्त्री ११४३ सीवण, वृक्ष मरण पछीनी क्रिया (श्रीपर्याय) न. ६४६ लवींग श्राद्धकाल पुं १४१ दिवसनो आठमो भाग | श्रीफल पुं ११३५ बीली- झाड श्राद्धदेव पुं १८५ यमराजा | श्रीमत् पुं ३५७ (शे. २३) लक्ष्मीवाळो
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ श्रीमत् पुं १३३५ (शे. १९६) पोपट श्रीमत्कुम्भ न. १०४४ ( शे. १६३) सोनुं (श्रील) पुं ३५७ लक्ष्मीवान श्रीवत्स पुं ४७ श्री शीतलनाथ भगवाननुं लांछन श्रीवत्स पुं २१८ विष्णु, नारायण श्रीवत्स पुं २२२ विष्णुना
हृदय पर रहेलुं चिह्न श्रीवत्सभृत् पुं २१९ विष्णु, नारायण (श्रीवत्साङ्क) पुं २१९ विष्णु, नारायण श्रीवराह पुं २१९ (शे. ७६) विष्णु, नारायण श्रीवास पुं ६४८ गूगळनो धूप श्रीवृक्ष पुं ११३१ पीपळो श्रीवृक्षकिन् पुं १२३६ श्रीवृक्षना चिन्हथी अंकित घोडी
•
• ३२९ ·
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
श्रेयस् पुं २९ अगियारमा तीर्थंकर भगवान श्रेयस् न. ७४ मोक्ष
श्रुतकर्मन् पुं १२१ ( शे. १५) शनि ग्रह श्रुतदेवी स्त्री २४१ सरस्वती देवी, वाणी श्रुतश्रवोऽनुज पुं १२१ (शे. १६) शनि ग्रह श्रुति स्त्री २४९ वेद
श्रुति स्त्री ५७३ कान ( श्रुतिविकल) पुं ४५४ बहेरो श्रेणि पुं स्त्री ८९९ शिल्पीओनो समुदाय (श्रेणि) पुं स्त्री १४२३ श्रेणि, पंक्ति श्रेणिक पुं ७१२ मगधपति राजा, श्रेणिक श्रेणी स्त्री - १४२३ श्रेणि, पंक्ति
श्रेयस् न. ८६ कल्याण, शुभ श्रेयस् न. १३७९ धर्म, पुण्य, सुकृत श्रेयस् न. १४३९ श्रेष्ठ, प्रधान श्रेयसी स्त्री ११४६ हरडे
श्रेयांस पुं २७ अगियारमा तीर्थंकर भगवान श्रेयांस पुं २९ अगियारमा तीर्थंकर भगवान श्रेष्ठ न. १४३९ अत्यंत उत्तम, प्रधान श्रोण पुं ४५२ पांगळो श्रोणि स्त्री पुं ६०७ केड श्रोत्र न. ५७४ कान
समुदाय
श्रीवेष्ट पुं ६४८ (शे. १३४) गूगळनो धूप श्रौषट् अ. १५३८ देवोने बलि आपवामां श्रीसंज्ञ न. ६४६ लवींग वपरातो मंत्राक्षर
श्रोत्रिय पुं ८१७ वेद जाणनार ब्राह्मण ( श्रोत्रियसमाज) पुं १४१४ श्रोत्रियोनो
श्लक्ष्ण नः १४२७ सूक्ष्म, बारीक, चीकणुं श्लथ पुं ४९१ ढीलो, शिथिल, दुर्बळ श्लाघा स्त्री २७० वखाण, प्रशंसा श्लीपद न. ४६५ पगनो हाथीपगो रोग श्लील पुं ३५७ लक्ष्मीवाळो - श्लेष्मण पुं ४६० सळेखम - कफनो रोगी श्लेष्मन् पुं ४६२ कफ
श्लेष्मल पुं ४६० सळेखम - कफनो रोगी श्लेष्मातक पुं ११४४ मोटी गुंदी श्लोक पुं २७३ यश, कीर्ति
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ३३० । शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द/लिंग / श्लोक / अर्थ
प्रेयस न. ८६ कल्याण, शुभ वासहति स्त्री ३१३ निद्रा, ऊंघ भजीविका स्त्री ८६६ सेवा, चाकरी चित्र न. ४६६ धोळो कोढ रोग परंष्ट्रा स्त्री. ११५६ गोखरु
शेत न. ४०९ सरखा भागना अवयित न. ६२६ हाडकुं
पाणी वाळू दहीं अन् पुं १२८० कूतरो
वेत न. १०४३ रू'. अपच पुं ९३३ चांडाल
वेत पुं १३९२ सफेद पत्र न. १३६४ भूमिनो खाडो. शेत पुं १२०६ (शे. १७४) कोडी 'ग' न. १३६४ बिल, छिद्र, बाकोरु |(वेत) न. ४६६ धोळो कोढ रोग अययु पुं ४६८ सोजो
चैतकोलक पुं १३४६ सहरी, सफेद मच्छ धशुर पुं ५५९ पत्नी के पतिना पिता, ससरो | श्वेतगज पुं १७७ इन्द्रनो ऐरावण हाथी असुर पुं ५६० सासु ससरो बने 'शेतगरुत्' पुं १३२५ हंस अभ्र स्त्री ५५९ पति के पत्नीनी माता, सासु तद्युति पुं १०५ चन्द्रमा अयशुर पुं ५६० सासु ससरो बंने (वेतपत्रस्थ) पुं २१२ ब्रह्मा अस् अ. १५४१ आवतो दिवस, शेतपिङ्ग पुं १२८५ सिंह ___ आवती काल
शेतमरिच पुं ११३४ सफेद सरगवो अस् अ. १५४२ (शे. २०२) आवतीकाले, तरक्त पुं. १३९५ गुलाबी रंग
____परम दिवसे (श्वेतरस) न. ४०९ सरखा भागना असन पुं ११०६ वायु
पाणीवाळू दहीं श्वसित न. १३६८ श्वास, श्वास लेवानी किया श्वेतरूप्य न. १०४२ (शे. १६१) कलई, चान पुं १२७९ कूतरो
सीसुं वापद पुं १२१६ हिंसक पशु . श्वेतवाजिन् पुं १०४ चन्द्रमा भाविध स्त्री १२९६ शाहुडी।
वेतवाहन पुं १०५ (शे. ११) चन्द्रमा वास पुं ५७ कमळ जेवो सुगंधी श्वास होय | श्वेतसर्षप पुं ११८० धोळो सरसव
ते तीर्थकरनो ३४ पैकी बीजो अतिशय | श्वेतहय पुं ७०९ अर्जुन वास पुं १३६८ श्वास
| (श्वेताच) पुं १०४ चन्द्रमा श्वासप्रश्वासरोधन न. ८३ प्राणायाम, प्राणोने | वोवसीयस न. ८६ कल्याण, शुभ, भावी रोकवानी किया, ८ पैकी योगर्नु ४y अंग | ' काळे थनार मंगल
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________
- शब्दमाला • ३३१
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
षट्कर्मन् पुं ८१२ यजन - याजन, अध्ययन अध्यापन, दान अने प्रतिग्रह ए छ कर्ममां आसक्त रहेनार ब्राह्मण (षट्चरण) पुं १२१२ भमरो (षट्पद) पुं १२१२ भमरो षट्पदी स्त्री १२०८ जू (हि) पुं १२१२ भमरो षडङ्गक न. ५६४ (शे. ११८) शरीर षडङ्गजित् पुं २१९ (शे. ६६ ) विष्णु, नारायण बङी स्त्री २५३ वेदना ६ अंगो षडभिश पुं २३३ बुद्ध, सुगत षड्ङ्गव न. १४२४ पशुओनुं षट्क बनाववा माटे पशुवाचक शब्दथी लगाडातो शब्द जेमके हस्तिषड्ङ्गवम्
बड्ज पुं १४०१ सातमो स्वर षड्बिन्दु पुं २१५ विष्णु, नारायण बड्स न. १०७० (शे. १६५) पाणी बसासव पुं ६२० रसधातु षण्ड पुं न. १११० वन, जंगल षण्ड पुं १२५९ सांढ़, आखलो षण्ड पुं १९६ शंकर
षण्ड पुं ५६२ नपुंसक
षण्ड पुं ७२८ अंत:पुरनो रक्षक, नपुंसक षण्डतिल पुं ११८० उगी न शंके तेवा तल षण्मुख पुं ४२ श्री विमलनाथ
भगवानना शासनदेव
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ षण्मुख पुं २०९ कार्तिकेय, शंकरनो पुत्र षष्टिक पुं ११६८ साठी चोखा, पोतानी मेळे पाके तेवा चोखा
( षष्टिक) पुं १२०१ बीजमांथी
उत्पन्न थती वनस्पति षष्टिक्य न. ९६६ साठी चोखा थई शके तेवुं खेतर षष्टिहायन पुं १२१८ (शे. १७६) हाथी षष्ठवाह पुं १२६० छ वर्षनी उंमरनो हळ वही शके तेवो बळद
षष्ठी स्त्री २०५ (शे. ५० ) पार्वती षाण्मातुर पुं २०८ कार्तिकेय बिङ्ग पुं ३३१ विट्, व्यभिचारी षोडत् पुं १२६३ छ दांतवाळो बळद षोडशार्चिस् पुं १२० शुक्र षोडशावर्त पुं १२०५ शंख षोडशांहि पुं १३५२ करचलो जीवन न. १५२१ थूकवुं ठेवन न. १५२१ थुंकवुं ट्यूत न. १५२१ थूकवुं
● स •
संयत् न. स्त्री ७९६ युद्ध, लडाई संयत पुं ४३९ बंधायेलो केदी संयमनी स्त्री १८६ यमनगरी संयुग न. पुं ७९९ युद्ध 'संयोगित' पुं १४८५ जोडायेलुं संयोजित पुं १४८५ जोडायेलुं
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला. .३३२
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ संरम्भ पुं १४९९ अहंकार, आडंबर, | संवीत न. १४७६ ढंकायेखें, आच्छादित
भूतनो आवेश | संवृत न. १४७६ ढंकायेखें, संराव पुं १४०० शब्द, ध्वनि -
आच्छादित थयेल संलय पुं ३१३ निद्रा, ऊंघ, तन्द्रा संवृत पुं १८८ (शे. ३९) वरुणदेवता, संलाप पुं २७५ परस्पर न्यायपूर्वक वात
जलदेवता करवी ते
| संवेग पुं ३२२ शीघ्रता, उतावळ संवत् अ. १५३५ वरस . संवेश पुं ३१३ निद्रा, तंद्रा, ऊंघ संवत् स्त्री १५९ (शे. २६) वरस | संवेशन न. ५३७ मैथुन, कामक्रीडा संवत्सर पुं १५९ वरस
| संव्यान न. ६७१ ओढवानुं वस्त्र, संवनन न. १४९८ वशीकरण
उत्तरीय वस्त्र संवर पुं ३६ श्री अभिनन्दन स्वामीना पिता | संशप्तक ७९५ युद्धथी पाछो नहि फरनार संवर पुं ५५ आवती चोवीशीना . . संशय पुं १३७५ संदेह, संशय
अढारमा तीर्थंकर संशयानामसम्भव पुं ६६ संदेह विनानी, संवर पुं ९६५ सेतु, पुल, बंध, पाळ
प्रभुनी वाणीनो ११मो गुण संवर न. १०६९ पाणी
संशयालु पुं ४४५ संशयवाळो, शंकाशील 'संवर' पुं १२९३ एक प्रकारच् हरण . | संशयितृ पुं ४४५ संशयवाळो, शंकाशील संवर्त पुं १६१ प्रलयकाळ क्षय संशित न. १४९१ सारी रीते निश्चित संवर्तक न. २२५ बळदेव- हळ -
करायेलं संवर्तक पुं ११०० वडवानल, संश्रव पुं २७८ स्वीकार, अंगीकार
समुद्रमां थतो अग्नि संश्रुत न. १४८९ स्वीकारेलु संवर्तिका स्त्री ११६६ कमल वगेरेनुं | संश्लेष पुं १५०७ आलिंगन करवू ते
नवू पांदडं संसक्त न. १४५१ साथे लागेलं, आंतरारहित संवसथ पुं ९६१ गाम
संसक्त न. १४७१ निरंतर, नित्य, कायम संवाहक पुं ४९२ अंग मर्दन करनार संसद् स्त्री ४८१ सभा संविद् स्त्री २७८ अंगीकार, स्वीकार संसरण न. ९८७ राजमार्ग संवित्ति स्त्री ३०९ ढंकायेखें,
(संसारिन्) पुं १३६६ संसारी जीव . आच्छादित थयेल संसिद्धि स्त्री १३७७ स्वरूप, स्वभाव
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________
-शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ संस्कार पुं १३७३ पूर्वना संस्कार, वासना संस्कारवर्जित पुं ८५४ संस्कारहीन ब्राह्मण संस्कारवत्त्व न. ६५ संस्कृतादि लक्षणवाळी प्रभुनी वाणीनो ३५ पैकी पहेलो गुण संस्कृत पुं ३४५ शास्त्रादि तत्वोनो संस्कारी (संस्कृत) न. २८५ संस्कृत भाषा संस्तर पुं ६८२ पांदडा वगेरेनी शय्या संस्तर पुं ८२० यज्ञ संस्तव पुं १५१३ परिचय, ओळखाण संस्त्याय पुं ९९१ घर
संस्था स्त्री ३२३ मृत्यु संस्था स्त्री ७४४ मर्यादा,
न्यायमार्गमां रहेवुं ते संस्थान न. ९८६ चोक, चार रस्ता एकठा थाय ते स्थान
संस्थान न. १५१६ आकार,
अवयवोनी रचना संस्थित पुं ३७३ मरेलो, मृत्यु थयेल संस्फेट पुं ७९९ (शि. ७०) युद्ध, लडाई संस्फोट पुं ७९६ युद्ध, लडाईसंहत न. १४७२ मजबूत बांधो, दृढ संघयण संहतल पुं ५९६ ( शि. ४७ ) डाबा अने जमणा बने हाथनी हथेळी भेगी करवी ते संहति स्त्री १४११ समूह, समुदाय संहनन न. ५६३ शरीर संहर्ष पुं १५१५ हरिफाई, स्पर्धा संहार पुं १६१ प्रलयकाळ, क्षय
• ३३३
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ संहूति स्त्री २६१ घणाए करेलो पोकार सकल न. १४३३ समस्त, बधुं सकृत्प्रज पुं १३२१ कागडो सक्तु पुं न. ४०१ धाणीनुं चूर्ण, साथवो सक्तुक पुं १९९८ वनस्पतिजन्य स्थावर विष सविथ न. ६१३ साथळ
सखि पुं ९ (प.) मित्रवाचक शब्द बनावनार शब्द दा.त. वायुसुख
सखि पुं ७३० मित्रसखी स्त्री ५२९ साहेली, सहचरी सख्य न. ७३० मित्राचारी, दोस्ती सगर न. ६९२ बीजा चक्रवर्ती सगर्भ पुं ५५१ सगो भाई सगर्थ्य पुं ५५१ (शि. ४४ ) सगो भाई सगोत्र पुं ५६१ स्वजन, एक गोत्रनो कुटुंबी सग्धि स्त्री ४२५ साथे जमवुं ते सङ्कट पुं १५०४ गीरदी, सांकडुं सङ्कथा स्त्री० . २७५ परस्पर न्यायपूर्वक वात करवी
सङ्कर पुं १०१६ कचरो, पूंजो सङ्कर्षण पुं २२४ बळदेव सङ्कलित पुं १४८५ सरवाळो,
संग्रह करेल
सङ्कल्प पुं २२९ कामनी योनि, उत्पत्ति सङ्कल्प पुं १३७० मननो व्यापार, निश्चय, प्रतिज्ञा
( सङ्कल्पयोनि) पुं २२९ कामदेव
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ३३४
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
सङ्कसुक पुं ४३७ अस्थिर, चपळ, अनित्य सङ्काश पुं १४६२ समान, तुल्य सङ्कीर्ण न. १४७२ खीचोखीच, सांकडुं सङ्कुचित न. ११२९ बिडायेलुं (पुष्प) सङ्कुल न. २६५ पूर्वापर विरुद्ध वचन सङ्कुल न. १४७२ खीचोखीच, सांकडु,
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सगुप्त पुं २३४ बुद्ध, सुगत गूढ पुं १४८५ सरवाळो करेल संग्रह पुं २५७ अर्थ विशेषनो संग्रह संग्रह पुं १४३२ संक्षेप, टुंकाववुं ते संग्राम पुं ७९६ युद्ध सङ्ग्राह पुं ५९७ मूठी सङ्ग्राह पुं ७८४ ढालनी मूठ सङ्घ पुं १४१२ समुदाय सङ्घचारिन् पुं १३४४ मच्छ, माछलुं सङ्घजीविन् पुं ४८० समुदाय साधे रही आजीविका चलावनार
सङ्घर्ष पुं १५१५ (शि. १३६ ) हरिफाई, परस्पर घर्षण
व्याप्त •
सङ्कोच न. ६४५ ( शि. ५१) केशर सङ्कोचपिशुन न. ६४५ केशर संक्रन्दन पुं १७१ इन्द्र संक्रम पुं न. १५१७ विकटमार्ग संक्राम पुं न. १५१७ विकटमार्ग संक्षेप पुं १४३२ टुंकाववुं टुंकाण सङ्ख्य न. पुं ७९६ युद्ध
सङ्घात पुं १४११ समूह
सङ्ख्या स्त्री ८७२ एक, बे, त्रण आदि सचिव पुं ७१९ अमात्य, मन्त्री संख्या सङ्ख्या स्त्री १३७३ चर्चा, विचारणा सङ्ख्यावत् पुं ३४२ विद्वान, पंडित सङ्ख्येय न. ८७२ गणी शकाय तेवुं सङ्गपुं १५०८ संयोग, मळवं सङ्गत न. २६८ युक्तिवाळु वचन सङ्गत न. ७३१ मित्रता, दोस्ती सङ्गम पुं न. १५०८ संयोग, मळवं सङ्गर पुं २७८ स्वीकार, प्रतिज्ञा
सङ्गर पुं ७९८ युद्ध
सङ्गीत न. २७९ गीत, नृत्य
सञ्जवन न. ९९२ चोकवाळु घर
सङ्गणन. १४८९ स्वीकारेलुं, प्रतिज्ञा करेल सञ्ज्ञ पुं ४५६ जोडायेला ढींचणवाळो
सज्ज पुं ७६६ बख्तर पहेरेलो, तैयार सज्जन पुं ३७९ सारो माणस सज्जन न. ७४९ युद्ध माटे सैन्यनी स्थापना सज्जित पुं १२२१ युद्ध माटे
तैयार करेलो हाथी सञ्चय पुं १४१२ समुदाय, ढगलो सञ्चर पुं ५६३ शरीर सञ्चारिका स्त्री ५२१ दूती, कुटणी स्त्री सञ्चारिन् पुं २९५ श्रृंगारादि रसने अनुकूल एक भाव, व्यभिचारी भाव
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________
.शब्दमाला • ३३५ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ. | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सजाति स्त्री ३७१ हिंसा
सत्यसङ्गर न. पुं १९० (शे. ४०) कुबेरदेव सज्ञा स्त्री २६० नाम
सत्याकृति स्त्री ८७२ खरीदवा माटे नक्की सञ्ज पुं ४५६ जोडायेला ढींचणवाळो
करेल बहानुं आपq ते सज्वर पुं ११०२ अग्नि वडे दाझवाथी | सत्याग्नि पुं १२३ (शे. १८) अगस्त्य ऋषि . थती पीडा
सत्यानृत न. ८६७ वेपार सटा स्त्री ८१६ जटा (केशनी जटा) सत्यापन न. ८७१ खरीदवा माटे नक्की सण्डीन न. १३१८ ऊडवानी किया,
करीने बहानुं आपq ते ऊडवू ते
(सत्येतस्त्) न. २६५ असत्य वचन सत् पुं ३४२ विद्वान, पंडित . सत्र न. ८२० यज्ञ सतत न. १४७१ निरंतर, कायम सत्र न. १११० जंगल सतत्त्व न. १३७७ स्वरूप, स्वभाव सत्र न. ६६७ (शे. १३७) वस्त्र सती स्त्री २०४ पार्वती
सत्रशाला स्त्री १००० हमेशनी दानशाळा सती स्त्री ५२८ सती स्त्री
सत्रा अ. १५२७ साथे सती स्त्री १०५५ फटकडी
सत्रिनपुं७३४ हमेशा दान आपनार, घरधणी सतीनक पुं ११७० वटाणा
सत्वर न. १४७० जलदी सतीर्थ्य पुं ७९ गुरुभाई, सहाध्यायी सत्वर न. १५३० जल्दी, उतावळथी : ' सत्तम न. १४३९ श्रेष्ठ, अतिशय, उत्तम' | सथूत्कार न. १६७ थूक ऊडे तेवं वचन सत्त्व न. पुं १३६६ संसारी जीव, प्राणी सद् पुं १० (प.) आश्रयवाचक शब्दथी सत्त्वप्रधानता स्त्री ७१ साहसवाळी वाणी, . जोडवा योग्य शब्द दा.त. धुसद् प्रभुनी वाणीनो ३५. पैकी ३२मो गुण | सदन न. ९९० घर सत्पथ पुं. ९८४ सारो. मार्ग
सदस् स्त्री ४८१ सभा सत्य न. २६४ साचुं
सदस्य पुं ४८० सभाजन, सभ्य सत्यकार पुं ८७२ खरीदवा माटे नक्की करेल | सदा अ. १५३१ हमेशा
. बहानुं आपQ ते . सदागति पुं ९८ (शि. ९) सूर्य सत्यप्रवाद न. २४७ १४ पूर्व पैकी सदागति पुं ११०७ (शे. १००) पवन, वायु
छठ्ठा पूर्वनुं नाम सदातन न. १४५३ (शि. १२९) शाश्वत, सत्यवती स्त्री ८४७ व्यास ऋषिनी माता ।
. नित्य
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सदादान पुं १७७ (शे. १३५ ) इन्द्रनो हाथी सदानीरा स्त्री १०८५ करतोया नदी सदायोगिन्पुं २१९ (शे. ७६) विष्णु, नारायण सदृक्ष पुं १४६१ तुल्य, समान, सरखुं सदृश् पुं १४६१ तुल्य, समान, सरखुं ( सदृशाह्वया) स्त्री २६१ घणाए करेलो पोकार
सदेश न. १४५० समीप, पासे सद्भूत न. २६५ सत्य, साचुं सद्मन् न. १० ( प. ) आश्रयवाचक शब्दथी जोडवायोग्य शब्द दा.त. घुसद्मा
सद्मन् न. ९९० घर
सद्यस् अ. १५३२ एकदम, तत्काल सद्यस् अ. १५४२ (शे. २०३) ते ज दिवसे सद्यस्क न. १४४८ नवुं सधर्मचारिणी स्त्री ५१३ ( शि. ४१ ) पत्नी सधर्मन् पुं १४६१ तुल्य, समान, सरखुं सधर्मिणी स्त्री ५१२ पत्नी सधीची स्त्री ५२९ सखी सध्यञ्च् अ. ४४४ साथे जनार सनत् पुं २१३ (शे. ६४ ) ब्रह्मा सनत् अ. १५३१ (शि. १३७) हंमेशा नित्य सनत्कुमार पुं ६९३ चोथा चक्रवर्ती सनत्कुमारज पुं ९३ त्रीजा वैमानिक देव सना अ. १५३१ हंमेशा, नित्य सनात् अ. १५३१ (शि. १३७) हंमेशा,
नित्य
• ३३६
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सनातन पुं २१६ विष्णु, नारायण, कृष्ण सनातन न. १४५२ शाश्वत, नित्य सनाभि पुं ५६२ पित्राई, सात पेढी सुधीना कुटुम्बी
सनि स्त्री पुं ३८८ याचना करवी ( सनिष्ठेव ) न. २६७ थुंक उडे तेवुं वचन सनीड न. १४५० समीप, निकट, पासे सन्तत न. १४७२ निरन्तर, कायम सन्तति पुं ५४३ ( शे. ११५) छोकरूं, गोत्र-पुत्र
'सन्तति' स्त्री ५०३ ( शि. ३९) कुल, वंश 'सन्तप्त' न. १४९३ सन्तापेलुं सन्तमस न. १४६ अन्धकार सन्तान पुं १७९ कल्पवृक्ष सन्तान पुं ५०३ कुल, वंश सन्तान पुं ५४३ ( शे. ११५) संतति, छोकरुं सन्ताप पुं ११०२ अग्निवडे दाझवाथी थती पीडा सन्तापित पुं १४९३ संतापेलुं सन्तोष पुं ८२ पांच नियम पैकी बीजो नियम सन्तोष पुं ३०८ संतोष, सारी रीते तुष्टि सन्दर्भ पुं ६५३ रचना, गूंथण संदेश पुं ९०९ साणसी, चीपीओ सन्दान न. १२७४ पशुओने बांधवानुं दोरडुं सन्दानित पुं ४३९ केदी सन्दानिनीं स्त्री ९९९ गोशाळा सन्दाव पुं ८०-२ पलायन, नाशी जवुं
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________
HANA
शब्दमाला .३३७
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ · · शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सन्देशवाच् स्त्री २७६ संदेशो
सन्निभ त्रि १४६१ तुल्य, समान संदेशहारक पुं ७३४ दूत
सनिवेश पुं १५१६ आकार, सन्देह पुं १३७५ संदेह, संशय
अवयवोनी रचना सन्दोह पुं १४११ समूह, समुदाय सपन पुं ७२९ शत्रु सन्द्राव पुं८०३ पलायन, नासी जq | सपत्राकृति पुं १३७२ अत्यन्त पीडा सन्या स्त्री २७८ अंगीकार, प्रतिज्ञा .. | सपदि अ. १५३२ तत्काळ, तरत ज सन्धानी स्त्री ९९६ टंकशाळ
"सपदि' अ. १५३० जलदी सन्धि पुं ७३५ सुलेह, समाधान सपर्या स्त्री ४४७ पूजा, सत्कार सन्धि पुं ९८५ (शि. ८६) सुरंग सपिण्ड पुं५६२ सात पेढी सुधीना कुटुम्बी सन्धिजीवक ४७५ लांच लेनार | संपीति स्त्री ९०७ साथे दारु पीवो सन्धिनीस्त्री १२६७ सांढना संयोगथी गर्भवती | सप्तकी स्त्री ६६४ मेखला, थयेली गाय, अकाळे दूध आपनारी गाय .
स्त्रीनी केडनो कन्दोरो सन्धिबन्धन न. ६३१ (शे. १३०) सन्धिना | सप्तच्छद पुं १६ (प.) सप्तपर्ण, बन्धनरूप स्नायु
सातपुडानुं झाड . सन्धिला स्त्री ९८५ सुरंग
सप्तजिह्व पुं १०९९ अग्नि सन्ध्या स्त्री १४० सन्ध्याकाळ, दिवस अने | सप्ततन्तु पुं ८२० यज्ञ .
रातनो मध्यवर्ती समय . | सप्तपलाश पुं १६ (प.) सप्तपर्ण सन्ध्यानाटिन् पुं २०० (शे. ४७) शंकर | सप्तपर्ण पुं १९३३ सातपुडानुं झाड सन्ध्याबल पुं १८८ (शे. ३९) राक्षस | | सप्तर्षि पुं १२४. मरिचि आदि सात ऋषि 'सन्नकद्रु' पुं ११४२ चारोलीनुं झाड सप्तर्षिज पुं ११९ (शे. १०) गुरु (बृहस्पति) सन्नद्ध पुं ७६५ बख्तर पहरेलो, तैयार | सप्तर्षिपूता स्त्री १५ (प.) उत्तर दिशा . सत्रह पुं ७६६ बख्तर, कवच
सप्तला स्त्री ११४८ बट मोगरो सन्नाह्य पुं. १२२२ लडाईने योग्य हाथी | सप्तसप्ति पुं ९६ सूर्य सन्निकर्ष पुं १४५० समीप, निकट, पासे | सप्ताचिष् पुं १२० शनिग्रह सनिकृष्ट न. १४५१ समीप, निकट, पासे | सप्ताचिष् पुं ११०० अग्नि सन्निधान न. १४५० समीप, निकट, पासे | सप्ति पुं १२३३ घोडो सन्निधि पुं १४५१ समीप, निकट, पासे । सबलि पुं १४० सायंकाळ
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ३३८
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ समय पुं १५०९ अवसर, प्रसंग समया स्त्री १५३४ समीप, पासे समर पुं न. ७१६ युद्ध, लडाई समरोचित पुं १२२२ लडाईने योग्य हाथी
.
समर्थ पुं ४९१ (शे. १०८) सहनशील, बलवान
आलिंगनादिथी सुख उपजाववुं ते समर्थन न. १३७४ योग्य अग्योनी परीक्षा,
साबित कर
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सब्रह्मचारिन् पुं ८० समान आगम व्रत अने आचारवाळा (शिष्यो)
सभा स्त्री ४८१ सभा सभा स्त्री ९९० घर सभाजन न. ७३१ मित्र वगेरेने
सभासद् पुं ४८० सभ्य, सभाजन सभास्तार पुं ४८० सभ्य, सभाजन समिक पुं ४८५ जुगारी सभ्य पुं ३७९ सारो माणस
सभ्य पुं ४८० सभाजन सम न. १४३३ समस्त, बधुं समत्रि १४६१ तुल्य, समान, सरखुं समग्र न. १४३३ समस्त, बधुं समज पुं १४१४ पशुओनो समूह समज्या स्त्री ४८१ सभा
समास न. ७४२ न्याय, लायक 'समधिक' पुं १४४९ अधिक समन्ततस् अ. १५२९ चारे बाजु, सर्व तरफ समन्तभद्र पुं २३४ सुगत, बुद्ध समन्तभुज् पुं ११०० (शे. १६९) अग्नि समन्तात् अ. १५२९ चारे बाजु समपाद न. ७७७ बंने पग सरखा राखी ऊभा रहेवुं ते (युद्धमां)
समम् अ. १५२७ साथे
समय पुं न. १२६ काळ, वखत समय पुं २४२ आगम, सिद्धांत
समर्धक पुं ४८० वरदान आपनार समर्धुका स्त्री ५४२ (शे. ११५) पुत्री समर्पण न. १५१९ (शि. १३७) अतिशय दान आप ते समर्याद न. १४५१ समीप, पासे समवकार पुं २८४ नाट्यप्रबंधनो एक
प्रकार
समवभ्रंश पुं ५१८ (शे. १११ ) करमोचन, विवाह प्रसंगनी एक किया समवर्तिन् पुं १८४ यम, जमराजा समवाय पुं २४३ बार अंग पैकी चोथुं अंगसूत्र
समवाय पुं १४१२ समूह, समुदाय समसुप्ति स्त्री १६१ प्रलयकाळ समस्त न. १४३३ समस्त, बधुं समस्थली स्त्री ९४९ प्रयागथी हरिद्वार सुधी गंगा अने यमुनानो वचलो प्रदेश समा स्त्री (ब.व.) १५९ वरस समांसमीना स्त्री १२७१ दर वर्षे
वियाती गाय
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________
- शब्दमाला . ३३९
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ समाकर्षिन् पुं १३९० सुगन्ध समाहार पुं १५२४ समुदाय समाख्या स्त्री २७३ (शि. १८) यश, कीर्ति, | समाहृति स्त्री २५७ अर्थ विशेषनो संग्रह
. वखाण | समाह्वय पुं ४८८ प्राणिद्यूत, कुकडा वगेरे समाघात पुं ७९७ युद्ध, लडाई
ने लडाववा ते समाज पुं ४८१ सभा
| समाह्वय पुं ७९७ युद्ध, लडाई समाज पुं १४१४ पशु सिवायना | समित् स्त्री ७९७ युद्ध, लडाई
प्राणीओनो समूह समिता स्त्री ४०२ घउंनो लोट समाज्ञा स्त्री २७३ यश, कीर्ति, वखाण | समिति स्त्री ४८१ सभा समाधान न. १३७८ समाधान करवू ते समिति स्त्री ७९८. युद्ध, लडाई समाधि पुं ५५ आवती चोवीशीना समितिञ्जयपुं२१९ (शे.७०) विष्णु, नारायण
१७मा तीर्थंकर समितीपद पुं १८८ (शे. ३९) राक्षस समाधि पुं ८५ चित्त अने प्राणोनी ध्येय | समिध स्त्री ८२७ लाकडा
साथे एकता, योग, आठमु अंग | समिर पुं ११०६ पवन, वायु समाधि पुं १३७८ समाधान
समिर पुं २०० (शे. ४६) शंकर समाधि' २७८ (शे. १८) अंगीकार, स्वीकार | समीक न. ७९८ युद्ध, लडाई समान पुं न. ११०९ ते नामनो सर्व सांधा, समीचीन न. २६४ सत्य, साचुं
हृदय अने नाभिप्रदेशमा रहेतो वायु | समीप न. १४५० पासे, नजदीक समान त्रि १४६१ तुल्य, समान, सरखं | समीर पुं.१९०६ वायु, पवन समानोदर्य पुं ५५१ संगो भाई समीरण पुं ११०६ वायु, पवन समापन न. ३७१ हिंसा . . | समुख पुं ३४६ बोलवामां कुशळ समारट न. ६२३ (शे. १२८) मांस | समुच्चय पुं १५२४ समुदाय समालभन न. ६३६ चन्दनादि वडे शरीरने | समुच्छ्य पुं १४३१ ऊंचाई ...
सुगन्धित करवू ते | समुत्त पुं १४९२ भीनुं समास पुं १४३२ संक्षेप, टूंका साररूप । समुत्पिञ्ज पुं ३६६ अति व्याकुल
वचन . समुदय पुं ७९८ युद्ध, लडाई समाहार पुं १४३२ संक्षेप, ढूंका साररूप | समुदय पुं १४११ समूह, समुदाय .. वचन
| समुदाय पुं ७९८ युद्ध, लडाई
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ३४०
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
समुदाय पुं १४११ समूह, समुदाय समुद्ग पुं १०१५ दाभडो समुद्र पुं १०७३ दरियो
. (समुद्र) पुं ८७४ दश शंकु प्रमाण संख्या (समुद्रकाश्चि) स्त्री ९३८ पृथ्वी समुद्रदयिता स्त्री १०८० नदी समुद्रनवनीत न. ८९ (शि. ७) अमृत समुद्रनवनीत न. १०५ ( शि. ९) चन्द्रमा (समुद्ररशना ) स्त्री ९३८ पृथ्वी (समुद्रवसना ) स्त्री ९३८ पृथ्वी समुद्रविजय पुं ३८ श्री नेमिनाथ
भगवानना पिता
समुपजोष न. १५२८ (शि. १३७) आनंदथी, खुशीथी
समूर पुं १२९४ एक जातनुं हरण 'समूरु' पुं १२९४ एक जातनुं हरण समूह पुं १४११ समुदाय, ढगलो समूहनी स्त्री १०१६ सावरणी (समृद्ध) पुं ३५७ धनाढ्य, सुखी समोलूक न. १०४१ (शे. १६०) सीसुं सम्पत्ति स्त्री ३५७ संपदा, वैभव सम्पद् स्त्री ३५७ संपदा, वैभव सम्पराय पुं न. ७९८ युद्ध, लडाई (सम्पा) स्त्री ११०४ वीजळी 'सम्पाक' पुं ११४० गरमाळो सम्पातपाटव न. १४७० छलांग,
खूब ऊंचेथी कूंदी पडवुं
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सम्पुट पुं १०१५ दाभडो सम्पृक्त पुं १४६९ मिश्रित, जोडायेल सम्प्रति पुं ५३ गई उत्स. ना २४मा तीर्थंकर सम्प्रति अ. १५३० हाल, हमणा सम्प्रदाय पुं ८० गुरु-परंपरागत उपदेश सम्प्रधारणा स्त्री १३७४ योग्यायोग्यनी परीक्षा
सम्प्रयोग पुं ५३७ मैथुन, कामक्रीडा सम्प्रहार पुं ७९६ युद्ध, लडाई सम्प्रैष पुं १५२० आज्ञा, आदेश, हुकम सम्फाल पुं १२७७ घेंटो
सम्फुल्ल न. ११२८ खीलेलुं (पुष्प) सम्फेट पुं ७९९ ( शि. ७०) युद्ध, लडाई 'सम्बाकृत' न. ९६८ बे वार खेडेलुं खेतर सम्बाध पुं १५०४ गीरदी सम्बोधन न. २६१ बीजाने बोलाववुं ते सम्भव पुं २६ (शि. २) त्रीजा
तीर्थंकर भगवान सम्भाष पुं २७४ वातचीत करवी ते सम्भूतविजय पुं ३३ चोथा श्रुतकेवली सम्भृत पुं ११०७ (शे. १७१) वायु,
पवन
सम्भेद पुं १०८६ ( शे. १६८) नदीनो संगम सम्भोग पुं ५३७ मैथुन, कामक्रीडा सम्भ्रम पुं ३२२ उतावळ, भ्रान्ति सम्मद पुं ३१६ मननी प्रसन्नता सम्मर्द पुं ७९७ युद्ध, लडाई
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सम्मार्जक पुं ३६३ (शि. २४) खळं साफ करनार, झाडु काढनार
सम्मार्जनी स्त्री १०१६ सावरणी सम्मुखीन पुं १४३७ सामे आवनार
सामे जनार
सम्मूर्च्छज पुं (ब. व.) १२०१ स्वयं उत्पन्न थनार तृण वगेरे सम्मूर्च्छन न. १५१७ सर्व तरफ व्यापवुं ते सम्मूर्च्छनोद्भव पुं १३५६ स्वयं उत्पन्न
थनार
सम्मृष्ट न. ४१४ साफ करेलुं
सम्यच् पुं २६४ सत्य
सम्राज् पुं ६९० चक्रवर्ती राजा, राजसूययज्ञ (सरोज़) न. १८ (प.) कमळ
करनार राजा
सरपुं १३८८ खारो रस, खारुं सर न. ४०४ ( शे. १००) दूध सरक पुं न. ९०६ मदिरा पीवानुं पात्र सरघा स्त्री १२१३ मधमाखी सरट पुं १२९९ काकडो सरण न. १०३८ लोढानों मेंल सरणि स्त्री ९८३ मार्ग, रस्तो 'सरणी' स्त्री ९८३ मार्ग सरमा स्त्री १२८१ देवकूतरी सरल पुं ३७६ उदार, सरळ चित्तवाळो सरलद्रव पुं ६४८ गुगळनो धूप
सरस् न. १०९४ तळाव सरसी स्त्री १०९४ तळाव
• ३४१
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (सरसीरुह) न. ११६३ कमळ सरस्वत् पुं १०७३ समुद्र, दरियो सरस्वत् १०९१ मोटी नदी सरस्वती स्त्री २४१ वाणी, सरस्वती देवी सरस्वती स्त्री १०८० नदी सरि स्त्री १०९६ झरणुं सरित् स्त्री १०८० नदी सरिद्वरा स्त्री १०८२ गंगा नदी सरीसृप पुं १३०३ सर्प
सरीसृप पुं २१९ ( शे. ७४) विष्णु
सरूप न. १४६ तुल्य, समान, सरखुं सरोज न. १९६२ कमळ
सरोजन्मन् न. ११६२ कमळ 'सरोजिनी' स्त्री ११६० कमलनो वेलो सरोरुह स्त्री ११६२ कमलनो वेलो सरोरुह न. ११६२ कमलनो वेलो ( सरोरुहं ) न. १८ (प.) कमळ सरोरुहासन पुं २१२ ब्रह्मा सर्ग पुं २५२ पुराणना ६ लक्षण पैकी प्रथम लक्षण · सर्ग पुं १३७६ स्वभाव
(सर्ग) पुं २५७ ग्रंथनो एक भाग विशेष सर्ज पुं ११३८ शाल, डामरनुं झाड 'सर्जक' पुं ११४४ असन वृक्ष सर्जमणि पुं ६४७ राळ सर्जरस पुं ६४७ राळ सर्प पुं १३०२ साप, सर्प
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________
Wikilitiitliiilllliiti hii
सवावधा
. अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ३४२ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग./ श्लोक / अर्थ सर्पभुज् पुं १३१९ मोर .. सर्वभक्षा स्त्री १२७५ बकरी . सर्पराज पुं १३०८ वासुकी नाग। सर्वमङ्गला स्त्री २०४ पार्वती (सर्पवल्ली) स्त्री ११५५ नागरवेल | सर्वमूषक पुं १२६ काळ, समय सर्पहन् पुं १३०२ नोळियो
सर्वरत्नक पुं १९६ नवनिधि पैकी चोथो निधि साराति पुं २३१ गरुड पक्षी
सर्वरस पुं ६४७ राळ. सर्पिष् न. ४०७ घी
सर्वरस पं १३८९ खारु, खारो रस सर्व न. १४३३ समस्त, बधुं . सर्वरसाग्र न. ३९६ मंड, भात, ओसामण सर्वसहा स्त्री ९३७ पृथ्वी
सर्वतुं पुं १५९ (शे. २६) वरस सर्वकेशिन् पुं ३२८ नट
सर्वला स्त्री ७८७ रवैयाना आकार- शस्त्र सर्वग्रन्थिक न. ४२१ पीपळामूळ सर्वलौह पुं ७७९ लोढा, बाण सर्वज्ञ पुं २५ तीर्थकर, अरिहंत सर्वविद्या स्त्री २५८ आन्वीक्षिकी वगेरे सर्वज्ञ पुं १९८ शंकर, महादेव
सर्वविद्या सर्वतस् अ. १५२९ चोमेर, चारेबाजु | सर्ववेदस् पुं ८१९ पोतानुं सर्वस्व आपी (सर्वतोभद्र) पुं ९४ चोथा ग्रैवेयक देव | ।
याग (यज्ञ) करनार (सर्वतोभद्र) पुं १०१५ स्वस्तिक । सर्वसनहन न. ७८८ चतुरंग सेनानु प्रयाण (सर्वतोभद्र) पुं ११३९ लीबडो | सर्वानुभूति पुं ५१ गई उत्सर्पिणीना (सर्वतोभद्रा) स्त्री ११४३ सीवणर्नु वृक्ष
छठा भगवान सर्वतोमुख न. १०७० पाणी सर्वानुभूति पुं.५४ आवती चोवीशीना सर्वदमन पुं ७०२ भरत, दुष्यन्तनो पुत्र
पांचमा भगवान सर्वदर्शिन् पुं २५ तीर्थंकर, अरिहंत | सर्वान्नभक्षक पुं ४२८ बधु खाई जनार सर्वदा अ. १५३१ (शे. १३७) हमेशा, सर्वान्नीन पुं ४२८ बधुं खाई जनार
सर्वदा सर्वाभिसार पुं ७८८ चतुरंग सेनानुं प्रयाण सर्वदुःखक्षय पुं ७५ मोक्ष | सर्वार्थसिद्ध पुं २३७ शाक्यसिंह सर्वधन्विन् पुं २२८ (शे. ७६) कामदेव (सात पैकी एक बुद्ध)नुं नाम सर्वधुरीण पुं १२६१ बधी जातनी धुरा वहन (सर्वार्थसिद्ध) पुं ९४ पांचमा अनुत्तरदेव
करनार बळद सर्वास्त्रमहाज्वाला स्त्री २४० ११मी सर्वदम पुं ७०२ दुष्यन्तनो पुत्र भरत ।
विद्यादेवी
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सर्वीय पुं २४ (शि. २) अरिहंत, तीर्थंकर सर्वौघ पुं ७८८ चतुरंग सेनानुं प्रयाण सर्षप पुं १९८० सरसव
सर्षप पुं न. १९९८ स्थावर विष, झेर सल पुं ५९१ (शे. १२४) हाथनो पंजो सलवण न. १०४२ ( शे. १६१) कलई, सीसुं
सलिल न. १०६९ पाणी सलिलप्रिय पुं १२८८ (से. १८५) मूंड सल्लकी पुं स्त्री ११५२ शरु, शालेडुं सल्लकी स्त्री १२०० स्कंधमांथी उत्पन्न थनार वनस्पति
सव पुं ८२० यज्ञ
(सवचन) पुं ३४६ बोलवामां कुशळ
सवन न. ६३८ स्नान
सवयस् पुं ७३० मित्र, भाईबंध सवर्ण पुं १४६१ तुल्य, समान, सरखुं सवितृ पुं ९५. सूर्य सवितृदैवत पुं ११२ हस्त नक्षत्र सवित्री स्त्री ५५८ माता सविध न. १४५० समीप, पासे सवेश पुं १४५० समीप, पासे सव्य न. १४६६ शरीरनुं डाबुं अंग सव्यसाचिन् पुं ७०८ अर्जुन सव्येष्ठ पुं ७६० (शि. ६५) सारथि सव्येष्ठ पुं ७६० सारथि सश्मश्रु स्त्री ५३१ दाढी - मूछवाळी स्त्री
• ३४३
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ ससीम न. १४५० समीप, नजीक सस्य न. ११३० वृक्षादिनुं फल सस्य न. ११६८ धान्य
( सस्यमञ्जरी) स्त्री ११८१ कणशलुं सस्यशीर्षक न. ११८१ कणशलुं
सस्यशूक न. ११८१ धान्यना दाणानो पातळो अग्रभाग
'सस्यसंवर' पुं ११३८ शाल, डामरनुं वृक्ष सह पुं १५२ मागशर महिनो सह पुं ४९१ समर्थ, सहनशील सह अ. १५२७. साथे (सहस्यवत् ) पुं १५२ पोष मास सहकार पुं ११३३ आंबो सहचर पुं ७३० मित्र, दोस्त सहचरी स्त्री ५१२ पत्नी सहज पुं ५५१ सगो भाई सहज पुं १३७६ स्वभाव
सहदेव पुं ७१० (शे. १३९) सहदेव (पांडव) सहधर्मचारिणी स्त्री ५१२ (शि. ४१) पत्नी सहधर्मिणी स्त्री ५१२ (शि. ४०) पत्नी, परणेली स्त्री
सहन न. ३९१ क्षमा सहन पुं ३९९ क्षमावान सहपान न. ९०७ साथे (दारु) पीवुं सहभोजन न. ४२५ साथे जमवुं सहस् पुं १५२ मागशर मास सहस् न. ७९६ पराक्रम
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ३४४
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
सहसा अ. १५३२ एकदम, तत्काल सहस्य पुं १५२ पोष मास
सहस्त्र न. ८७३ हजार
सहस्त्रजित् पुं २१९ (शे. ६८) विष्णु,
नारायण
साकम् अ. १५२७ साथे
सहस्त्रर्द्रष्ट्र पुं १३४५ हजार दाढवाळो मच्छ साकल्यवचन न. ८३९ ग्रंथनी आदिथी अंत सुधीनी आवृत्ति
सहस्रनेत्र पुं १७२ इन्द्र
सहस्रपत्र न. ११६१ कमळ सहस्त्रवीर्या स्त्री ११९३ धरो, दूर्वा सहस्त्रवेधिन् पुं ४२२ हिंग सहस्राङ्क पुं ९८ (शे. ८) सूर्य सहस्त्रांशु पुं ९५ सूर्य
सहस्त्रारज (ब.व.) पुं ९३ आठमा देवलोकना देव
सहस्त्रिन् पुं ७६४ हजार सैनिकनो सेनापति सहाय पुं ४९६ सेवक सहाय पुं ७३० (शि. ६३) मित्र, भाईबंध सहायता स्त्री १४२२ सहायक- मित्रोनो समूह सहिष्णु पुं ३९० सहनशील, क्षमावान् सहृदय पुं ३४५ मायाळु, प्रशस्त चित्तवाळो सहोदर पुं ५५० सगो भाई
सह्य न. ४७४ आरोग्य
.
सा स्त्री २२६ लक्ष्मी
सांयात्रिक पुं ८७५ वहाण वडे वेपार करनार, वहाणवटीओ
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सांवत्सररथ पुं ९८ (शे. ९) सूर्य सांशयिक पुं ४४५ (शि. ३१) वहेमी सांसृष्टिक न. १६२ (शि. १२) तात्कालिक
फळ
सांयुगीन पुं ७९३ युद्धमां कुशल सांवत्सर पुं ४८२ ज्योतिषी
साकेत न. ९७५ अयोध्या साक्षिन् पुं ८८२ साक्षी साखि. पुं ९५९ तुर्कस्तान
सागर पुं ५० गई चोवीशीना त्रीजा भगवान सागर पुं १०७३ समुद्र, दरियो सागरनेमी स्त्री ९३८ पृथ्वी (सागरमल ) न. १०७७ समुद्रफेण सागरमेखला स्त्री ९३८ पृथ्वी सागराम्बरा स्त्री ९३८ पृथ्वी सांख्य पुं ८६२ सांख्य शास्त्र जाणनार साचि स्त्री १९५१५ वांकुं, तिरछु साचि अ. १५३४ तिरछु, वांकुं सात न. १३७० सुख
सातवाहन पुं ७१२ सालिवाहन राजा सातिसार पुं ४६० अतिसारनो रोगी सातीन पुं ११७१ (शि. १०६) वटाणा सात्त्विक पुं २११ ब्रह्मा सात्त्विकपुं २८३ पराक्रमथी करायेल अभिनय सात्त्विक (ब.व.) पुं २९५ नव रसोना त्रण पैकी बीजो सात्त्विक भाव
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________
- शब्दमाला • ३४५ । शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सात्वत पुं २२४ बलदेव
सान्द्र न. १४४७ घट्ट, निरन्तर सात्वती स्त्री २८५ अभिनयनो एक प्रकार | सान्द्रस्त्रिग्ध पुं ४७६ अतिशय स्नेहवाळो साद पुं ३१२ मननी पीडा, खेद सानाय्य न. ८३१ हवि, बलिदान सादिन् पुं ७६१ घोडेसवार
सांन्यासिक पुं ८०९ संन्यासी, यति सादिन् पुं. ७६२ हाथी पर बेसनार साप्तपदीन न. ७३१ मित्रता, भाईबंधी सादिन् पुं ७६० (शि. ६५) सारथि सासपदीन पुं ७३० (शि. ६३) मित्र, दोस्त साधारण पुं १४६१ तुल्य, समान . 'साबर' पुं ११५९ लोधर साधारण न. १४७२ सामान्य .
सामन् न. २४९ सामवेद साधारणस्त्री स्त्री ५३२ वेश्या
सामन् न. ७३६ चार उपाय पैकी साधारणी स्त्री १००५ चावी
प्रथम उपाय साधित पुं ४४६ दंडायेलो
सामयोनि पुं १२१७ हाथी साधु पुं ७६ मुनि, निग्रंथ
सामवायिक पुं ७१९ प्रधान, मंत्री साधु पुं ३७९ सज्जन
सामविद् पुं ८१९ सामवेद जाणनार साधु वि १४४५ सुंदर
सामवेद पुं २४९ त्रीजो वेद (सामवेद) साधुवाहिन् पुं १२३५ सुशिक्षित घोडो सामाजिक (ब.व.) पुं ४८१ सभ्य, सभाजन साध्य पुं. ८९ (शे. ४) देव . सामान्य न. १४७२ साधारण साध्य पुं ८९ (शे. ७) गणदेवता, सामान्य न. .१५१५ जाति, जात .
ते १२ होय छे | सामिधेनी स्त्री ८२७ यज्ञना अग्निमां साध्वस न. ३०१ भय .
लाकडा नांखती वखते बोलवानी ऋचा साध्वी स्त्री ५२८ पतिव्रता स्त्री सामुद्र न. ५६५ चक्रध्वज वगेरे देहy चिह्न . सानु पुं न. १०३५ शिखर, टोच सामुद्र न. ९४१ मीटुं, लवण सानुमत् पुं १०२७ पर्वत
साम्परायिक न. ७९८ युद्ध, लडाई सान्तपन न. ८४२ तप विशेष | साम्प्रतम् न. ७४३ न्याययुक्त, व्याजबी सान्त्व न. २६६ अत्यन्त मधुर शब्द | साम्प्रतम् अ. १५३० हाल, हमणा
। सान्त्वन न. ७३६ प्रियवचनादिथी समजावी | साम्मातुर पुं ५४६ सतीनो पुत्र कार्य साधq ते (चार उपाय पैकी प्रथम उपाय) | साम्य न. १४६३ उपमा, सरखापणुं सान्दृष्टिक न. १६२ तात्कालिक फळ ।सायक पुं ७७८ बाण
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला .३४६
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ |शब्द / लिंग / श्लोक। अर्थ सायक पुं ७८२ (शे. १४४) तरवार | सार्धम् अ. १५२७ साथे सायम् न. १४० सन्ध्याकाळ | (सापिष) पुं १०७५ सात पैकी सायम् अ. १५३१ सांजे
चोथो समुद्र .सार न. १९१ धन
सार्पिष्क न. ४१० घीथी संस्कारित द्रव्य सार पुं ६२६ हाडकुं
सापी स्त्री १११ अश्लेषा नक्षत्र सार पुं ११२१ वृक्षादिनुं सत्त्व-गर्भ सार्व पुं २५ अरिहंत, जिनेश्वर सारङ्ग पुं १२९३ हरण
सार्वभौम पुं १७० आठ पैकी ७मा दिग्गज सारङ्ग पुं १३२९ चातक पक्षी . सार्वभौम पुं ६९१ चक्रवर्ती, सम्राट सारण न. ४०९ (शे. १००) पा भागना | साल पुं ९८० कोट, किल्लो
पाणीवाळु दहीं | साल पुं १११४ वृक्ष, झाड सारणि स्त्री १०८९ नीक-पाणीनी खाई साल पुं न. ११३८ डामरतुं झाड (सारणी) स्त्री १०८९ नीक-पाणीनी खाई | सालभजी स्त्री १०१४ पूतळी (काष्ठ दांत सारथि पुं ७६० सारथि
वगेरेमांथी बनावेली) सारमेय पुं १२७९ कुतरों
सालवाहन ७१२ (शि. ६१) सालिवाहन सारस पुं १३२८ सारस पक्षी
राजा सारसन पुं न. ६६४ कंदोरो सालवेष्ट पुं६४७ राळ . सारसन न. ७६७ कमरपटो
साला स्त्री १११९ मोटी डाळी सारसी स्त्री १३२९ सारसी
सालातुरीय पुं ८५१ पाणिनि मुनि सारस्वत पुं ८१५ बीलुनो दंड
. (व्याकरणकार) सारस्वत (ब.व.) पुं ९५८ काश्मीर देश | 'सालूर' पुं १३५४ देडको सारिका स्त्री २९० (शे. ८४) चांडालनी वीणा | साल्व पुं २२० विष्णुनो शत्रु 'सारिका' स्त्री १३३६ मेना
साल्व (ब.व.) पुं ९५७ साल्व देश 'सारोष्ट्रिक' पुं ११९६ स्थावर विष । |(साल्वारि) पुं २२१ विष्णु, नारायण सार्थ पुं १४१२ सजातीय प्राणीओनो | सावित्र पुं ८१३ ब्राह्मंण समुदाय
सावित्री स्त्री ५९३ मध्यमा अने कनिष्ठानी सार्थवाह पुं ८६८ वेपारी
वचली आंगळी साई पुं १४९२ भीनुं
| सावित्री स्त्री २०५ (शे. ५५) पार्वती
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . ३४७ . . . .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ - शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सास्ता स्त्री १२६४ गलकम्बल, बळदना |"सिंहास्य' पुं ११४० अरडुशी
गळानी नीचे लटकती गोदडी "सिंही' स्त्री ११४० अरडुशी साहस न. ७३६ दंड
सिकता स्त्री १०८९ रेती साहस्त्र पुं ७६४ हजार सैनिकोनो उपरी | सिक्थक न. १२१४ मीण साहस्त्र न. १४१५ हजारोनो समूह | 'सिङ्घाण' न. ६३२ नाक-काननो मेल सिंह पुं ४८ श्री महावीर प्रभुन लांछन | सिच् स्त्री ६६६ वस्त्र सिंह पुं १२८३ सिंह
| सिचय पुं ६६६ वस्त्र सिंह पुं १४४० आ शब्द जोड़वाथी | सित पुं १३९२ सफेद रंग प्रशंसावाचक शब्द बने छे. जेम के पुरुषसिंह | सित पुं ४३८ केदी,. बंधायेलो (सिंह) पुं ११६ १२ पैकी पांचमी सिंहराशि सित पुं १४७ (शे. २२) शुक्ल पक्ष सिंहकेसर पुं ४०० (शे. ९८) एलची केशर (सित) न. १०४३. रूपुं
__ आदि सुगंधी द्रव्योनो बनावेल लाडु | सितच्छद पुं १३२५ हंसपक्षी सिंहतल पुं ५९६ डाबा अने जमणा हाथनी | सितपङ्कजलाञ्छन पुं १३०८ सफेद शेषनाग
बंने हथेळी भेगी करवी ते | सितरञ्जन पुं १३९४ पीळो रंग सिंहद्वार न. ९९३ प्रवेशद्वार . | सिता स्त्री ४०३ साकर .. सिंहनाद पुं १४०४ सुभटोनी सिंह जेवी गर्जना] (सितांशु) पुं १०४ चंद्र सिंहयाना स्त्री २०३ पार्वती
सिताङ्ग पुं २०० (शे. ४५) शंकर सिंहल न. १०४२ कलई, सीसुं | सिताभ पुं६४३ कपूर (सिंहवाहना) स्त्री २०३ पार्वती सिताम्भोज न. ११६२ सफेद कमळ सिंहविक्रम पुं १२३३ (शे. १७८) घोडो | (सिताश्व) पुं १०४ चंद्र सिंहसंहनन पुं ३५५ सारा रूप संघयणवाळो | सितासित पुं २२४ बलदेव सिंहसेन पुं ३७ श्री अनंतनाथ भ.ना पिता | सितेतर न. १७ (प.) कृष्ण, काळु 'सिंहाण' न. ६३२ नाक-काननो मेल सितोदर पुं १८९ कुबेरदेव सिंहान न. १०३८ लोढानो मेल | | सितोपला स्त्री ४०२ साकर 'सिंहान' न. ६३२ नाक-काननो मेल | सिद्ध न. ४१२ पाकी गयेखें, रांधेलु सिंहासन न. ७१७ सिंहासन, राजाने योग्य | सिद्ध न. १४८७ सिद्ध थयेलं
. सोना- आसन I(सिद्ध) न. ११८३ मसळेलुं अनाज
सिताभ पंत
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ३४८
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सिद्धसेन पुं २०९ (शे. ६३) कार्तिकेय सिद्धान्त पुं २४२ आगम, सिद्धान्त सिद्धापगा. स्त्री १०८२ गंगा नदी सिद्धायिका स्त्री ४६ श्री महावीर स्वामी भगवाननी शासनदेवी
सिद्धार्थ पुं ३८ श्री महावीर स्वामी : भगवानना पिता
सिद्धार्थ पुं ११८० सफेद सरसव सिद्धार्थ पुं २३५ (शि. १६) सुगत, बुद्ध सिद्धार्था स्त्री ३९ श्री अभिनंदन स्वामी भगवाननी माता
सिद्धि स्त्री ७४ मोक्ष
(सिद्धी) स्त्री २०१ ब्राह्मी वगेरे माता सिध्म न. ४६७ कोढ रोग, चामडीना रोग सिध्मन् न. ४६७ कोढ रोग, चामडीना रोग सिध्मल पुं ४६१ श्वेत कोढना रोगवाळो सिध्य पुं १११ पुष्प नक्षत्र सिन पुं ११४२ पीलुनुं झाड सिन न. ५६४ ( शे. ११८) शरीर सिनीबाली स्त्री १५१ चंद्र देखातो होय वी अमास सिनीबाली स्त्री २०५ (शे. ५२) पार्वती
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सिन्धु पुं स्त्री १०८० नदी (सिन्धुक) पुं १९४७ सिंधुवार 'सिन्धुज' न. ९४२ सैंधव, मीठं सिन्धुर पुं १२१७. हाथी सिन्धुवृष पुं २१९ (शे. ७२) विष्णु सिन्धुसङ्गम पुं १०८६ नदीनो संगम सिन्धूत्थ पुं १०५ (शे. १३) चंद्र, चंद्रमा सिरा स्त्री ६३१ शरीरमां रहेली नाडी “सिरामूल' न. ६०६ (शि. १२७) नाभि डूंटी (सिल्लकी) स्त्री ११५२ शरु सिल्ह पुं ६४८ लोबान, शेला रस 'सिहुण्ड' पुं १९४० दूधियो थोर 'सीह' पुं ६४८ लोबान, शेलारस सीता स्त्री ७०३ सीता (जनक पुत्री) सीता स्त्री ८९१ खेतरमां हळथी पाडेली रेखा, चास सीत्कृत न. १४०३ गुणानुरागथी बोलायेलो
सिन्दूर न. १०६१ सिन्दूर सिन्दूरकारण न. १०४१ सीसुं सिन्धु पुं स्त्री १०७३ समुद्र, दरियो
शब्द
सीत्य न. ९६८ हळथी खेडी शकाय तेवुं खेतर
सीत्य न. ११६८ धान्य
सीमन् स्त्री ९६२ सीमा, मर्यादा सीमन्त पुं ५७१ सेंथो
'सिन्दुक' पुं ११४७ सिन्दुवार
सिन्दुवार पुं ११४७ सिन्दुवार, नगोडनुं झाड सीमन्तक पुं १३६२ ते नामनो नरकावास सीमन्तिनी स्त्री ५०४ स्त्री, नारी
सीमा स्त्री ९६२ सीमा, मर्यादा सीमिक पुं १११४ (शे. १७३) वृक्ष, झाड
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . ३४९ .. शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ - | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सीर पुं न. ८९० हळ
सुगन्धि स्त्री १३९१ सारी गंध, खुश्बू सीवन न. ९१२ सीवq
सुगन्धिक पुं ११६९ सुगंधी चोखा सीवनी स्त्री ६११ गुह्यनी नीचेनो दोरो सुगन्धिक पुं १२८५ (शे. १८५) सिंह सीस न. १०४० सीसुं
सुगृह पुं १३४१ सुघरी पक्षी (सीसक) न. १०४० सीसुं
सुग्रीव पुं ३७ श्री सुविधिनाथ सीतपत्रक न. १०४० सीसुं
भगवानना पिता 'सीहुण्ड' पुं ११४० दूधियों थोर सुग्रीव पुं ७०५ सुग्रीव सुअ. १५४२ (शे. २००) श्रेष्ठ अने पूजनना | सुग्रीवाग्रज पुं ७०४ (शि. ६०) वाली अर्थमा
सुचरित्रा स्त्री ५२८ पतिव्रता स्त्री सु अ. १५३५ (शि. १३८) अतिशय, घणुं सुत पुं.५४२ पुत्र . 'सुकर' पुं १२८७ भंड
(सुता) स्त्री ५४२ पुत्री सुकरा स्त्री १२७१ शांत स्वभाववाळी गाय सुतारकास्त्री ४४ श्री सुविधिनाथ भगवाननी सुकल पुं ३८७ दानी अने भोगी .
शासनदेवी सुकुमार पुं १३८७ कोमल सुतारा स्त्री ४४ (शि. ४) श्री सुविधिनाथ सुकृत न. १३७९ धर्म, पुण्य
भगवाननी शासनदेवी सुकृत न. ८६ (शे. २) कल्याण, शुभ सुतेजस् पुं. ५१ गई चोवीशिना सुकृतिन् पुं ४८९ पुण्यशाली आत्मा ।
- १०मा भगवान सुख न. १३७० सुख, शांति
सुत्रामन् पुं.१७२ इन्द्र सुखंसुण पुं २०० शंकर सुखाशन । सुदर्शन पुं३८ श्री अरनाथ भगवानना पिता सुखदोहां स्त्री १२६८ सुखे करी दोही सुदर्शन पुं २२२ विष्णुनुं चक्र
शकाय तेवी गाय । सुदर्शन पुं६९८ पांचमा वासुदेवना मोटाभाई सुखवर्चक पुं ९४५ साजीखार सुदर्शन न. १७८ (शे. ३५) इन्द्रनी नगरी सुखसुप्तिका स्त्री ३१३ (शे. ९०) अधिक | सुदर्शन पुं १३३५ (शे. १९५) गीध पक्षी
निद्रा |(सुदर्शन) पुं ९४ नव पैकी सुखोत्सव पुं५५६ (शे: ११७) क्रीडा, रमत
पहेला ग्रैवेयक देव सुगत पुं २३२ बुद्ध, सुगत
सुदाय पुं ५२० लग्न वगेरे प्रसंगे सुगन्धक पुं.११९० कंकोडी, तमालपत्र |
करातो चांल्लो
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ३५० शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सुदारु पुं १०३१ सुदारु नामनो सुपर्वन् पुं ८८ देव
कुलाचल पर्वत सुपार्श्व पुं २७ सातमा तीर्थंकर भगवान सुधन्वन् पुं.२१९ (शे. ७४) विष्णु, नारायण | सुपार्थक पुं ५३ आवती चोवीशीना सुधर्मन् पुं ३२ पांचमा गणधर
त्रीजा भगवान सुधर्मा स्त्री १७८ देवसभा
सुप्त न. ३१३ अधिक निद्रा सुधा स्त्री ८९ अमृत, देवोनो आहार : | सुप्त पुं ४४३ सूतेलो .. (सुधांशु) पुं १०५ चंद्र . (सुप्रतिबद्ध) पुं ९४ बीजा ग्रैवेयक देव सुधाकण्ठ पुं १३२१ (शे. १९०) कोयल | सुप्रतीक पुं १७० आठमा दिग्गज सुधाभुज् पुं८८ देव .
सुप्रभ पुं ६९८ चोथा वासुदेवना मोटा भाई सुधास्त्रवा स्त्री. ५८५ पडजीभी सुप्रयुक्तशर पुं ७७२ बाण सारी रीते वापरी (सुधासू) पुं १०४ चंद्र
जाणनार सुधाहृत् पुं २३१ गरुड पक्षी सुप्रलाप पुं २७६ सारुं वचन सुधी पुं ३४१ विद्वान .
सुप्रसन्न पुं १९० (शे. ४१) कुबेरदेव सुनन्दा स्त्री २०५ (शे: ५८) पार्वती सुप्रसाद पुं २०० (शे. ४२) शंकर सुनन्दिनी स्त्री १०८६ (शे. १६९) सुरवेला | सुभग पुं ४४८ रूपाळो . नदी
सुभग पुं २०० (शे. ४३) शंकर सुनाभ १०२८ हिमालयनो पुत्र सुभटध्वनि पुं १४०४ सुभटोने युद्धमां (सुनासीर) पुं १७२ इन्द्र
बोलावq ते सुनिश्चित न. १४९१ सारी रीते निश्चित | सुभद्र पुं २१९ (शे. ६५) विष्णु थयेखें
सुभद्रेश पुं ७०९ अर्जुन - सुनिश्चित पुं २३५ (शे. ८१) बुद्ध, सुगत | | 'सुभिक्षा' स्त्री ११५० धावडी सुन्दर न. १४४५ सुंदर, सारुं सुभूम पुं ६९३ आठमा चक्रवर्ती सुन्दरी स्त्री ५०५ स्त्री
सुम न. ११२४ पुष्प सुपथिन् पुं ९८४ सडक, सारो रस्तो सुमति पुं २६ ते नामना पांचमा तीर्थंकर सुपर्ण पुं २३१ गरुड पक्षी
सुमति पुं५२ गई चोवीशीना १३मा भगवान 'सुपर्णक' पुं ११४० गरमाळो सुमधुर न. २६६ अत्यन्त मधुर शब्द सुपर्णकुमार पुं. ९० चोथा भवनपति देव | सुमन पुं ११७४ घउं
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . ३५१ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सुमनस् पुं ८८ देव -
सुरवेला स्त्री १०८६ (शे. १६८) ते नामनी सुमनस् न. (ब.व.) ११२५ पुष्प
नदी 'सुमनस्' पुं ११४७ चमेली
सुरस न. ६२३ हृदय (हृदयनी अंदरनो (सुमनस) पुं ९४ छठ्ठा ग्रैवेयक देव
कमळ आकारनो मांसपिंड) 'सुमना' स्त्री ११४७ चमेली
(सुरस्त्री) स्त्री १८३ अप्सरा सुमित्र पुं ३८ श्री मुनिसुव्रत स्वामी । (सुरस्त्रीश) पुं १७३ इन्द्र भगवानना पिता
सुरा स्त्री ९०३ मदिरा, दारु सुमित्रभू पुं ६९२ सगर चक्रवर्ती सुराचार्य पुं ११८ बृहस्पति, गुरु सुमेरु पुं १०३२ सुमेरु पर्वत .. सुराजीविन् पुं ९०१. कलाल, सुयशस् स्त्री ४० श्री अनंतनाथ
- मदिरा वेचनार भगवाननी माता सुरारि (ब.व.) पुं. २३८ असुर सुयामुन पुं २१९ (शे. ७६) विष्णु . सुरालय पुं ८७ स्वर्ग सुर (ब.व.) पुं ८८ देव
सुरालय पुं ११०७ (शे. १७१) पवन, वायु 'सुरङ्गा' स्त्री ९८५ सुरंग
सुरावारि पुं १०७५ दारुनो समुद्र सुरज्येष्ठ पुं २१३ ब्रह्मा
सुरावृत्त पुं ९८ (शे. १०) सूर्य (सुरण) पुं ११८९ सूरण कन्द सुरुङ्गा स्त्री ९८५ सुरंग सुरत न. ५३६ कामक्रीडा
(पृथ्वीनी अंदरनो गूढमार्ग) सुरपति पुं १८ (प.) इन्द्र
सुरूहक फु १२४० गधेडा जेवो घोडो सुरपथ पुं १६३ आकाश
(सुरेश) पुं १७३ इन्द्र सुरपर्णिका स्त्री ११३४ पुत्रागनुं झाड सुरोत्तम पुं २१९ (शे. ७३) विष्णु सुरभि पुं १५६ वसंत ऋतु
(सुरोद) पुं १०७५ दारुनो समुद्र सुरभि स्त्री १२६५ गाय
(सुरोदक) पुं १०७५ दारुनो समुद्र सुरभि स्त्री १३९० सुगंध . . सुलोहक न. १०४८ पित्तळ 'सुरभि' स्त्री ११५२ शरु
सुवचन न. २७६ सारुं वचन 'सुरभी' स्त्री ११५२ शरु
सुवचिका स्त्री ९४५ साजी (सुरयान) न. ८९ देवविमान
सुवर्ण स्त्री ८८४ एक सोनानो कर्ष सुरर्षभ पुं १७३ इन्द्र
(८० रतिभार वजन)
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला • ३५२ । शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सुवर्ण पुं न. १०४३ सोनू
सुषम न. १४४४ सुंदर, मनोहर . 'सुवर्णक' पुं ११४० गरमाळो | सुषमदुःषमा स्त्री १३० त्रीजो आरो, सुवर्णक न: १०४१ सीसुं
बे कोडाकोडी सागरोपम प्रमाण सुवर्णक न. १०४७ पित्तळ (सुषमासुषमा) स्त्री १२९ पहेलो आरो, ४ (सुवर्णकमल) न.६१ सुवर्ण कमल उपर
- को.को.साग. प्रमाण पग मूकी विहार करे ते अरिहंतनो ३४ पैकी | सुषमा स्त्री १२९ बीजो आरो २१मो अतिशय
. ३ को.को.सा. प्रमाण सुवर्णबिन्दु पुं २१७ विष्णुं . सुषमा स्त्री १५१२ अत्यन्त शोभा 'सुवहा' स्त्री ११५२ शरु . 'सुषवी' स्त्री ११८८ कारेली सुवाल (ब.व.) पुं ८९ (शे. ४) देव 'सुषि' स्त्री १३६३ छिद्र सुवासिनी स्त्री ५१२ परणेली स्त्री |'सुषिम' वि. १३८५ (शि. १२६) शीत सुविधि पुं २७ नवमा तीर्थकर भगवान
स्पर्श, शीतल, ठंडु सुविधि पुं २९ नवमा तीर्थकर भगवान सुषिर' नं. १३६३ छिद्र (सुविशाल) पुं ९४ पांचमा प्रैवेयक देव | (सुषिर) स्त्री २८७ वांसळी वगेरे वाजींत्र सुवीराम्ल न. ४१६ कांजी, राब . | सुषीम पुं १३८५ (शे. १२६) शीतळ सुवृष पुं २१९ (शे. ७१) विष्णु सुषेण पुं २१९ (शे. ७०) विष्णु सुवेल पुं १०३० त्रिकूटाचल पर्वत सुष्ठ अ. १५३५ अतिशय . सुव्रत पुं २९ वीसमा तीर्थकर, श्री सुष्ठ अ. १५४२ (शे. २०२) सारुं
मुनिसुव्रत स्वामी भगवान सुष्वाप पुं ३१३ (शे. ९०) अधिक निद्रा सुव्रत पुं ५४ आवती चोवीशीना सुसंस्कृत न. ४११ संस्कारित अन्न, पक्व ११मा भगवान
अन्न वगेरे सुव्रता स्त्री ४० श्री धर्मनाथ (सुसम्पन्न) न. ११८३ मसळेलु
भगवाननी माता | 'सुसवी' स्त्री ११८८ कारेली सुव्रता स्त्री १२६८ सुखे दोही शकाय तेवी गाय | सुसीमा स्त्री ३९ श्री पद्मप्रभ स्वामी सुशर्मन् पुं ८९ (शे. ७) १० प्रकारना ते . भगवाननी माता
नामना गणदेवता |सुस्मिता स्त्री ५०७ स्त्री सुशीम पुं १३८५ शीतळ | सुहस्तिन् पुं ३४ बीजा दशपूर्वी
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • ३५३ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ · | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सुहित पुं ४२६ तृप्त, धरायेल
सूत पुं ७९४ भाट चारण सुहृद् पुं ७१४ राज्यना सात अंग पैकी सूत पुं ८९८ क्षत्रिय पुरुष अने ब्राह्मण त्रीजुं अंग
स्त्रीथी उत्पन्न थयेल सुहृद् पुं ७३० मित्र
सूत पुं १०५० पारो सुहृद्बल न. ७९० मित्र- बल
सूततनय पुं ७११ कर्णराजा सू पुं५ (प.) जनकवाचक शब्द बनावनार | सूति स्त्री ६ (प.) जन्यवाचक शब्द
शब्द. उदा. विश्वसू । बनावनार शब्द. दा.त. आत्मसूति सूकर पुं १२८७ भंड .
सूतिकागृह न. ९९७ सुवावडी, घर सूका स्त्री ३११ (शि. १९) शरम, लाज | सूतिमास पुं ५४१ प्रसव मास सूक्ष्म न. १४२७ बारीक
'सूतिमास' पुं ५४१ प्रसव मास सूक्ष्मदर्शिन् पुं ३४४ तीक्ष्म बुद्धिवाळो । सूत्थान पुं ३८४ दक्ष, होशियार सूक्ष्मनाम पुं २१९ (शे. ७३) विष्णु सूत्र (ब.व.) न. २४६ द्रष्टिवादना पांच पैकी सूचक पुं ३३० सूत्रधार .
. बीजो प्रकार सूचक पुं १२८० (शे. १८१) कूतरो |सूत्र न. २५४ विषयोने भेगा करनार, सूचक पुं ३८० दुर्जन, चाडीओ
सूचना करनार सूचनकृत् पुं २५४ विषयोने सूचवनार | सूत्र (ब.व.) पुं ९१३ सूतर
सूत्र ग्रन्थ सूत्रकण्ठ पुं ८१२ ब्राह्मण सूचि स्त्री १००५ नानो आगळीओ सूत्रकृत न..२४३ बीजूं अंगसूत्र (सूचि) स्त्री ९११ सोय'
सूत्रकोण २९४ (शे.८४) डमरु (वाजींत्र) सूचिकाधर पुं १२१८ (शे. १७५) हाथी | | सूत्रधार पुं ३३० सूचन करनार सूचिन् पुं ८८२ (शे. ११५) दुष्ट पक्षी
(नाटकनी भाषामां) सूचिसूत्र न. ९११ सोयनो दोरो सूत्रवेष्टन न. ९१३ वणकर, वणवानुं साधन सूची स्त्री ९११ सोय
सूत्रामन् पुं १७४ (शि. १३) इन्द्र (सूची) स्त्री १००५ नानो आगळीओ. सूद पुं ३९७ दाळ सूचीमुख न. १०६५ हीरो
सूद पुं ७२२ रसोईयो सूच्यास्य पुं. १३०० उंदर
सूदशाला स्त्री ९९८ रसोडुं सूत पुं ७६० सारथि ... . सूदाध्यक्ष पुं ७७२ मोटो रसोईओ
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला .३५४ -
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सून न. ११२५ पुष्प सूना स्त्री ९३० पशुने हणवावें स्थान . सूनु पुं ५४२ पुत्र (सूनु) स्त्री ५४२ पुत्री सूनृत न. ८१ सत्य वचन सूनृत न. २६४ सत्य अने प्रिय वचन सून्त न. ८६ (शे. २) कल्याण, शुभ सूप पुं ३९७ दाळ . सूप पुं ७२३ रसोईयो सूपकार पुं ७२३ रसोईयो . सूर पुं ३८ श्री कुंथुनाथ
भगवानना पिता . सूर पुं ९६ सूर्य . सूरण पुं ११८९ सूरणकंद सूरत पुं ३६९ दयालु सूरसूत पुं १०२ अरुण (सूर्यसारथि) : सूरि पुं ३४१ पंडित, विद्वान 'सूर्प' न. १०१८ सूपडं
सूर्पकर्ण पुं १२१८ (शे. १७६) हाथी (सूर्मी) स्त्री १४६४ लोढानी प्रतिमा सूर्य पुं ९५ सूरज, सूर्य सूर्यकान्त पुं १०६७ सूर्यकांत मणि सूर्यजा स्त्री १०८३ यमुना नदी (सूर्यप्रज्ञप्ति) स्त्री २४५ ७९ उपांग सूर्यमणि पुं १०६७ सूर्यकांत मणि सूर्याश्मन् पुं १०६७ सूर्यकांत मणि सूर्येन्दुसङ्गम पुं १५० अमास
|शब्द /लिंग / श्लोक / अर्थ | सूर्योढ पुं ५०० सूर्यास्त बाद
आवेलो महेमान | 'सक्क' न. (द्वि.व.) ५८१ मोंनो खूणो | सक्कणी स्त्री (द्वि.व.) ५८१ मोंनो खूणो,
.. . होठना छेडानो भाग | सृक्कन् न. (द्वि.व.) ५८१ मोंनों खूणो,
____होंठना छेडानो भाग | 'सृक्ति' स्त्री (द्वि.व.) ५८१ मोंनो खूणो | सृक्किणी स्त्री (द्वि.व.) ५८१ (शि. ४६) मोंनो खूणो | 'सृक्कणी' स्त्री (द्वि.व.) ५८१ मोंनो खूणो | 'सृक्कन्' न. (द्वि.व.) ५८१ मोंनो खूणो 'सृक्छन्' न. (द्वि.व.) ५८१ मोंनो खूणो सृग पुं ७८५ गोफण सृगाल पुं १२८९ शियाळ सृज् पुं ५ (प.) जनक वाचक शब्द
.. बनावनार शब्द उदा. विश्वसृक् ‘सृजिकाक्षार' पुं ९४५ साजीक्षार सृणि पुं स्त्री १२३० अंकुश सृणिका स्त्री ६३३ (शि. ४९) लाळ सृणीका स्त्री ६३३ लाळ - सृति स्त्री ९८३ मार्ग, रस्तो सृपाटिका स्त्री १३१७ पक्षीनी चांच (सपाटी) स्त्री १३१७ पक्षीनी चांच सुप्र पुं १०५ (शे. १२) चंद्रमा समर पुं ११०७ (शे. १७३) पवन सेक पु ८३७ घी वगेरेथी अग्निनु सिंचन
कर ते
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
• ३५५.
सेकिम न. ११९० मूळो सेक्तृ पुं ५१६ पति, स्वामी सेचन न. ८३७ घी वगेरेथी
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सेवावृत्ति स्त्री ८६६ सेवा, चाकरी सेव्य न. १०७० (शे. १६४) पाणी : 'सेव्य' न. ११५८ काळावाळानुं मूळ सैंहिकेय पुं १२१ राहु ग्रह सैकत न. १०७८ रेताळ जमीन सैतवाहिनी स्त्री १०८६ बाहुदा नदी सैद्धान्तिक पुं ४८३ शास्त्र जाणनार सैनिक (ब.व.) पुं ७६३ पहेरगीर सैनिक पुं ७६३ सेनामां रहेल सैनिक
अग्निनुं सिंचन करवुं ते सेचन न. ८७८ नावमांथी पाणी उलेचवानुं साधन, डोल
सेतु पुं ९६५ पुल
सेना स्त्री ३९ श्री संभवनाथ भगवानना माता सैन्धब पुं न. ९४१ सैन्धव मीठं, लवण
सैन्धव (ब.व.) पुं १३३४ सिन्धु देशमां थयेल घोडा
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सेकपात्र न. ८७८ नावमांथी पाणी उलेचवानुं साधन, डो
सेना स्त्री ७४५ लश्कर, सैन्य सेना स्त्री ७४८ पत्तिथी त्रणगणुं
वधारे लश्कर सेनाङ्ग न. ७५१ सेनाना चार अंग
(हाथी, घोडा, रथ, पदाति) सेनानी पुं २०८ कार्तिकेय सेनानी पुं ७२५ सेनापति
सेनामुख न. ७४८ सेनाथी त्रणगणुं सैन्य सेनारक्ष (ब.व.) पुं ७६३ पहेरगीर, सैनिक सेराह पुं १२३८ अमृत के दूध जेवा वर्णवाळो घोडो
'सेलु' पुं १९४० मोटी गंदी सेवक पुं ४९६ सेवक सेवन न. ९१२ सोयथी सीववुं ते सेवनी स्त्री ९११ . सोय
सेवा स्त्री ४९६ भक्ति, सेवा (सेवा) स्त्री ८६६ सेवा, चाकरी
सैन्य न. ७४५ सेना, लश्कर सैन्य पुं (ब.व.) ७६३ सैनिक सैन्यपृष्ठ न. ७४७ सैन्यनी पाछळनों भाग सैरन्ध्री स्त्री ५२१ शिल्प जाणनारी स्त्री (केश समारवावाळी स्त्री) सैरन्ध्री स्त्री ७१० द्रौपदी सैरिक पुं ८७ (शे. ३) देव सैरिन् पुं १५५ ( शे. २४) कार्तिक मास सैरिभ पुं १२८२ पाडो
सोदर पुं ५५१ सगो भाई सोदर्य पुं ५५१ सगो भाई सोपान न. १०१३ पगथीया, नीसरणी 'सोभाञ्जन' पुं १९३४ सरगवो सोमं पुं १०५ चंद्र
सोम पुं २१९ (शे. ६७) विष्णु
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ३५६ . शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ सोमज न. ४०४ दूध
| सौनन्द न. २२५ बळदेव- मुसळ सोमप पुं८१८ यज्ञमां सोमरस पीनार सौनिक पुं ९३० कसाई 'सोमपीतिन् 'पुं८१८ यज्ञमां सोमरस पीनार | सौपर्णेय पुं २३१ गरुड पक्षी सोमपीथिन् पुं ८१८ यज्ञमां सोमरस पीनार | सौप्तिक न. ८०१ सुतेला सैन्य उपर 'सोमपीविन्'पुं८१८ यज्ञमां सोमरस पीनार
आक्रमण करवू ते सोमभू पुं ६९५ चोथा पुरुषोत्तम वासुदेव | सौभागिनेय पुं.५४७ सौभाग्यवती स्त्रीनो पुत्र सोमयाजिन् पुं ८१७ सोमयज्ञ करनार | 'सौभाञ्जन' पुं. ११३४ सरगवो सोमवल्ली स्त्री ११५७ गळो, वेलडी विशेष सौमनस न. ६४३ (शे. १३२) जायफळ सोमसिन्धु पुं २१८ विष्णु
(सौमनस)(ब.व.) पुं९४ सातमा ग्रैवेयक देव सोमाल पुं १३८७ कोमल-मृदुस्पर्श सौमिकी स्त्री ८२३ सोमयागमां दीक्षा सौखशायनिक पुं७९४ (शि. ६९) वैतालिक
__आपवा योग्य इष्टी (सवारमा स्तुति बोली राजाने जगाडनार) . | सौमित्रि पुं ७०४ लक्ष्मण सौखशाय्यक पुं७९४ (शि. ६९) वैतालिक | सौम्य पुं ११७ बुध ग्रह (सवारमा स्तुति बोली राजाने जगाडनार) | सौम्य न. ५७६ डाबी आंख सौखसंतिक ७९४ वैतालिक, सवारमा | सौम्य न. १४४५ सुंदर
स्तुति बोली राजाने जगाडनार सौम्य न. ८४० (शे. १५३) हाथना सौख्य न. १३७० सुख
मध्यभागरूप तीर्थ सौगत पुं ८६१ बौद्ध
सौम्य न. १०४३ रू' सौगन्धिक पुं १०५८ गन्धक
सौर पुं १२० (शि. १०) शनि ग्रह सौगन्धिक न. ११६५ सफेद कमळ सौरमेय पुं १२५७ बळद सौगन्धिक न. ११९१ सुगंधी घास सौरभेयी स्त्री १२६५ गाय सौचिक पुं ९१० दरजी
सौराष्ट्रक न. १०५० तांबु वगेरे पांच धातु सौदामनी स्त्री ११०५ वीजळी सौराष्ट्रिक पुं ११९६ विष 'सौदामिनी' स्त्री ११०५ विजळी सौराष्ट्री स्त्री १०५५ फटकडी सौध पुं न. ९९२ राजमहेल
सौरि पुं १२० शनि ग्रह सौधर्मज (ब.व.) पुं ९३ पहेला सौरि पुं. २१६ विष्णु
वैमानिक देव | सौवर्चल पुं न. ९४३ संचळ
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________
'शब्दमाला . ३५७ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (सौवर्ण) पुं६५६ कुंडल
स्कन्धिक पुं १२५८ सारा स्कंधवाळो बळद सौवस्तिक पुं ७२१ पुरोहित स्कन्धिन् पुं १११४ वृक्ष सौविद पुं ७२७ अन्तःपुरनो रक्षक स्कन्न न. १४९१ पडी गयेल, गळेलं सौविदाल पुं ७२७ अन्तःपुरनो रक्षक स्खलन न. १५२२ भूल सौवार न. ४१६ राब, कांजी . स्खलित न. ८०४ ठगाई सौवीर (ब.व.) पुं ९६० सौवीरदेश स्तन (द्वि.व.) पुं ६०३ स्तन सौवीर न. १०५१ सुरमो
स्तनन्यय पुं ३३८ नानुं बालक सौहार्द न. ७३१ मित्रता
स्तनप पुं ३३८ (शि. २१) नानुं बाळक सौहित्य न. ४२६ तृप्ति
स्तनमुख न. ६०३ स्तन- मुख सौहद् न. ७३० मित्रता
स्तनयित्नु पुं १९४ मेघ स्कन्ध पुं २०८ कातिकेय
स्तनवृन्त न. ६०३ स्तन- मुख स्कन्धमातृ स्त्री २०५ (शे. ५४) पार्वती |स्तनशिखा स्त्री ६०३ स्तन, मुख (स्कन्दिलार्य) पुं ३४ १०मा दशपूर्वी स्तनान्तर न. ६०३ हृदय स्कन्ध पुं ५८८ खभो
स्तनित न. १४०६ मेघनी गर्जना स्कन्ध पुं १११९ शाखा स्त नितकुमार (ब.व.) पुं९० सातमा भवन स्कन्ध पुं १२६४ बळदनी खांध
पतिदेव स्कन्य पुं १४१३ मनुष्य,
| स्तन्य न. ४०४ दूध ..हाथी आदिनो समुदाय स्तबक पुं न. ११२६ नहि खीलेली स्कन्यज (ब.व.) पुं १२०० स्कंधमांथी - कुंपळोनो गुच्छो
उत्पन्न थनार वनस्पति स्तब्धरोमन् पुं १२८८ मुंड स्कन्धमालक पुं १३३४ कंकपक्षी स्तब्धसम्भार पुं १८८ (शे. ३८) राक्षस स्कंधवाहक पुं १२५८ सारा स्कन्धवाळो स्तभ पुं १२७५ बकरो बळद .
स्तम्ब पुं ११२० थड अने शाखा वगरनुं वृक्ष स्कंधशाखा स्त्री १११९ मोटी डाळी स्तम्ब पुं ११८२ धान्यनो छोड स्कन्यशृङ्ग पुं १२८३ (शे. १८४). पाडो | स्तम्बकरि पुं ११६८ धान्य स्कंधावार पुं ७४६ सेना, लश्कर स्तम्बपुर न. ९७९ ताम्रलिप्ती नगरी स्कन्यावार पुं ६७३ राजधानी . (स्तम्बपुरी) स्त्री ९७९ ताम्रलिप्ती नगरी
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ३५८ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्दं / लिंग / श्लोक / अर्थ स्तम्बेरम पुं १२१७ हाथी
स्थगन न. १४७७ आच्छादन स्तम्भ पुं ३०५ जडता
स्थगित न. १४७६ ढंकायेलु स्तम्भ पुं.१०१४ थांभलो
स्थगी स्त्री ७१८ पानदानी स्तरी स्त्री ११०४ धूमाडो
| स्थण्डिल न. ८२४. यज्ञनी असंस्कृत भूमि स्तव पुं २६९ स्तुति
स्थण्डिलशायिन् पुं ८१० भूमि पर सूई स्तिमित पुं १४९२ भीनुं
रहेनार संन्यासी 'स्तुभ' पुं १२७५ बकरो • स्थपति पुं ८१८ बृहस्पतिसव नामनो यज्ञ स्तुति स्त्री २६९ स्तुति
. करनार स्तुतिव्रत पुं ७९५ स्तुतिपाठक स्थपति पुं ९१७. सुथार स्तेन पुं न. ३८१ चोर
स्थपुट न. १४६८ विषम अने उन्नत स्तेय न. ३८३ चोरी
स्थल न. ९४० अकृत्रिम भूमि स्थान स्तन्य न. ३८३ (शि. २६) चोरी ' स्थलशृङ्गाट पुं ११५६ गोखरूं स्तोक न. १४२६ अल्प, थोडं (स्थला) स्त्री ९४० कृत्रिम भूमि स्तोकक पुं १३२९ चातक पक्षी स्थली स्त्री ९४० पाणी विनानी अकृत्रिम स्तोत्र न. २६९ स्तुति ..
भूमि स्तोम पुं ८२० यज्ञं
| स्थविर पुं २११ ब्रह्मा स्तोम पुं १४११ समूह
स्थविर पुं ३३९ घरडो, वृद्ध स्त्यान न. १४९४ थीजेतुं घी वगेरे स्थाणु पुं १९५ शंकर स्त्री स्त्री ५०३ स्त्री
स्थाणु पुं न. ११२२ वृक्षनुं दुंदुं स्त्री स्त्री ७३८ परस्त्रीगमन, राजानुं त्रीजुं स्थाण्डिल पुं ८१० भूमि उपर व्यसन
सूई रहेनार संन्यासी स्त्रीचिह्न न. ६१० योनि
स्थान (ब.व.) न. ७७७ धनुर्धारीना पांच स्त्रीदेहाधं पुं. २०० (शे. ४५) शंकर
आसनो स्त्रीधर्म पुं ५३६ स्त्रीरज
स्थान न. ९८८ स्थान स्त्रीधर्मिणी स्त्री ५३५ रजस्वला स्त्री स्थान न. ९९१ घर स्त्रीपुंस (द्वि.व.) पुं ५३८ स्त्री पुरुषy | स्थानक न. १०९५ क्यारो
जोडलं ।स्थानाङ्ग नं. २४३ त्रीचं अंग सूत्र
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . ३५९ .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ स्थानाध्यक्ष पुं ७२४ .थाणदार स्थूल न. ६८१ तंबु, वस्त्र, घर स्थानिक पुं ७२४ थाणदार
स्थूणा स्त्री १०१४ थांभलो स्थानीय न. ९७२ नगर
स्थूणा स्त्री १४६४ लोढानी प्रतिमा (स्थानीय) न. ९७२ राजधानीनुं नगर | स्थूरिन् पुं १२६३ (शि. ११२) पीठ उपर (स्थापक) पुं. ३३० सूचन करनार
भार उपाडनार बळद स्थापत्य पुं ७२७ अंतःपुरनो रक्षक | स्थूल पुं ४४८ स्थूल, जाडु स्थामन् न. ७९६ पराक्रम, बळ (स्थूल) पुं १७ (प.) जाडु स्थायिन् पुं २९५ रसनो स्थायी भाव स्थूलनास पुं १२८८ भंड स्थायुक पुं ७२६ गामनो अधिकारी स्थूलभद्र पुं ३४ छठ्ठा श्रुतकेवली स्थाल स्त्री न. १०२६ मोटुं वासण स्थूललक्ष पुं ३८५ घणुं आपनार स्थाली स्त्री १०१९ थाळी, तपेली स्थूलशाट पुं ६७२. जाडु वस्त्र स्थावर न. १४५४ स्थावर पृथ्वी वगेरे स्थूलशीषिका स्त्री १२०७ मोटा माथावाळी स्थाविर न. ३४० घडपण, वृद्धत्व
. . नानी कीडी स्थासक पुं६४९ हाथनो थापो स्थेय पुं ८८२ साक्षी स्थासक पुं १०७७ पाणीनो परपोटो . | स्थेय पं ७२० (शे. १४१) न्यायाधीश स्थास्नु न. १४५३ अचल, स्थिर स्थेयस् न. १४५३ अचल, स्थिर स्थित पुं ४९२ उभेलो
स्थेष्ठ न. १४५३. अतिस्थिर स्थिति स्त्री ७४४ मर्यादा
स्थौरिन् पुं२२६३ पीठ उपर स्थिति स्त्री १३७७ अवस्था, दशा .
भार उपाडनार बळद स्थिति स्त्री १४९८ स्थान, स्थिति स्नसा स्त्री ६३१ नस स्थिति स्त्री १४९९ रचना
स्नातक पुं ८०८ गृहस्थाश्रम स्थिर पुं २१९ (शे. ७४) विष्णु स्तान न. ६३८ स्नान स्थिरजिह्व पुं १३४४ माछलुं . स्नायु स्त्री ६१९ नस (स्थिरप्रेमन) पु ४७६ गाढ स्नेही (स्नायु) स्त्री ६३१ स्नायु, नस स्थिरमद पुं १३२० (शे. १८८) मोर स्तावन् पुं ६३१ (शे. १३०) नस स्थिरसौहृद पुं ४७६ गाढ, स्नेही स्निग्ध पुं ४१३ चीकj स्थिरा स्त्री ९३७ पृथ्वी
I (स्निग्ध) पुं ४७८ स्नेहवाळो
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ३६० - शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | | शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ (स्निग्य) पुं ७३० मित्र
| स्फिज् (द्वि.व.) पुं ६०९ कुला, धगडा स्नु पुं १०३५ शिखर
स्फिर न. १४२६ बहु, घj 'स्तुक' स्त्री ११४० विलायती थोर स्फुट न. ११२८ खीलेलुं (पुष्प) स्तुत न. १४९६ टपकेलं
स्फुट न. १४६७ स्पष्ट स्नुषा स्त्री ५१४ पुत्रवधू
स्फुटन न. १४८८ चीर, फोडवू स्तुह्य स्त्री ११४० (शि. १०२) थोर . स्फुटित न. ११२८ खीलेलं (पुष्प) स्तुहि स्त्री ११४० थोर । स्फुर पुं ७८३ ढाल . . स्नेह पुं न. ४१७ तेल .
स्फुरक पुं ७८३ (शि. ६८) ढाल स्नेह पुं न. १३७७ प्रेम, स्नेह स्फुरण स्त्री न. १५२३ फरकवू स्नेहप्रिय पुं ६८७ दीवो . 'स्फुरणा' स्त्री १५२३ फरकवू स्नेहभू पुं ४६२ कफ
'स्फुलन' न. १५२३ फरकवू स्नेहु पुं १०५ (शे. १४) चंद्र स्फलिङ्ग त्रि. ११०३ तणखो। स्पर्धा स्त्री १५१५ हरीफाई
स्फूर्जथु पुं १८१ वज्रनो अवाज स्पर्शन न. ३८६ दान, त्याग
स्फोटक पुं ४६६ फोलो स्पर्शन पुं ११०७ वायु, पवन | (स्फोटन) पुं ८५३ स्फोटायान ऋषि, स्पश पुं ७३४ चरपुरुष
.. व्याकरणकार स्पष्ट न. १४६७ प्रगट, चोक्खं | स्फोटायन पुं ८५३ स्फोटायनऋषि, 'स्पृशी' स्त्री ११५७ बेठी भोयरींगणी
व्याकरणकार स्पा स्त्री ४३० इच्छा
'स्फोरण' न. १५२३ फरकवू स्फट पुं १३१५ सर्पनी फेण स्फोटायन पुं. ८५३ (शि. ७५) स्फोययन स्फटिकाचल पुं १०२८ अष्टापद पर्वत
ऋषि स्फरण न. १५२३ फरकवू
स्म अ. १५४२ (शे. २००) पाद पूरणमां स्फाति पुं १५०२ वृद्धि
वपरातो शब्द स्फार न. १४३० मोटुं, विशाळ स्मय पुं ३१७ अभिमान 'स्फार' न. १४२६ बहु, घj
| स्मर पुं २२७ कामदेव 'स्फारण' न. १५२३ फरक, स्मर पुं५०७ काम (स्त्री- धन) 'स्फिच्' (द्वि.व.) स्त्री ६०९ कुला, धगडा | स्मरकूपिका स्त्री ६०९ योनि
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ
स्मरण न. ३०८ याद करवुं स्मरध्वज पुं २८६ वार्जित्र स्मरमन्दिर न. ६०९ योनि ( स्मरवती) स्त्री ५०७ स्त्री स्मित न. २९६ दांत न देखाय तेवुं हास्य
स्मित न. ११२७ खीलेलुं (पुष्प) स्मृति स्त्री २५१ धर्मशास्त्र, स्मृति स्मृति स्त्री ३०८ याद करवुं ते (स्मृतिभू) पुं २२९ कामदेव स्मेर न. ११२९ खीलेलुं (पुष्प) स्यद पुं ४९४ वेग
स्यन्द पुं १०५ (शे. १३) चंद्र स्यन्दनपुं ५३ गई उत्सर्पिणीना २३मा भगवान
स्यन्दन पुं ७५१ रथ
'स्यन्दन' पुं ११४२ तणछ
स्यन्दिनी स्त्री ६३३ लाळ स्यन्न न. १४९६ टपकेलुं
स्यमन्तक पुं २२३ विष्णुना हाथनो मणि स्याद्वादवादिन् पुं ८६१ श्रावक, जैन, आर्हत स्याद्वादिन् पुं २५ भगवान तीर्थंकर स्यूत पुं ९१२ थेली, कोथळी स्यूत न. १४८७ सीवेलुं
स्यूति स्त्री ९१२ सीववुं
शब्दमाला
'सिन्' पुं ११४२ पीलुनुं झाड स्त्रज् स्त्री ६५१ माळा (मस्तक उपर धारण
करवानी पुष्पमाळा)
"
स्स्रव पुं ६३३ मूत्र, पेशाब
• ३६१
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ स्रव पुं १०९६ झरणुं
स्त्रवद्गर्भा स्त्री १२६७ गर्भपात थयेली गाय
स्रवन्ती स्त्री १०८० नदी
स्वष्टृ पुं ३ ब्रह्मा
स्त्रष्ट पुं ५ (प.) ब्रह्मा
स्वष्ट पुं २१३ ब्रह्मा
स्वस्त न. १४९१ पडी गयेलुं स्वस्तर पुं ६८२ पांदडा वगेरेनी शय्या स्त्राक् अ. १५३० जल्दी त्रुघ्नी स्त्री ९४५ साजी स्रुच् स्त्री ८२८ यज्ञपात्र, सरवो स्स्रुत न. १४९६ टपकेलुं खुव पुं ८२८ यज्ञपात्र, सरवो स्त्रोतईश पुं १०७३ समुद्र स्त्रोतस् न. १०८० नदी
स्त्रोतस् न. १०८६ स्वाभाविक जळनो प्रवाह स्त्रोतस् न. १३८३ इन्द्रिय 'स्त्रोतस्वती' स्त्री १०८० नदी स्रोतस्विनी स्त्री १०८० नदी स्त्रोतोऽञ्जन न. १०५१ सुरमो स्व पुं न. १९२ धन
स्व पुं ५६२ सात पेढी सुधीनो संबंधी स्व पुं ५६१ स्वजन, बंधु स्वकीय पुं ५६२ पोतानुं स्वकुलक्षय पुं १३४४ माछलुं स्वङ्ग पुं ३५५ सिंह जेवा संघयणवाळो सारा रूपवाळो
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ३६२
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोकः/ अर्थ स्वच्छन्द पुं ३५५ स्वतन्त्र, स्वच्छंदी | स्वर् अ. १५२५ स्वर्ग स्वच्छपत्र पुं १०५१ अबरख
स्वर पुं १३९९ शब्द, अवाज स्वजन पुं ५६१ स्वजन
स्वरभेद पुं ३०६ अव्यक्त स्वर स्वजातिद्विष् पुं १२८० (शे. १८२) कूतरो | स्वरापगा स्त्री १०८२ गंगा नदी स्वतन्त्र पुं ३५५ स्वतन्त्र, स्वच्छंदी स्वरु पुं १८० इन्द्रनुं वज्र - स्वदन न. ४२३ आहार, भोजन स्व रुचि पुं ३५५ स्वतन्त्र, स्वच्छंदी स्वधा स्त्री १५३८ पितृयज्ञमां वपरातो शब्द | स्वरूप न. १३७६ स्वभाव, स्वरूप स्वधाभुज् पुं ८८ देव
| स्वर्ग पुं ८७ देवलोक, स्वर्ग । (स्वधाशन) पुं ८८ देव . .. | स्वर्गपति पुं १७३ इन्द्र स्वधिति पुं ७८६ कुहाडो
स्वर्गसद् पुं ८७ देव .. स्वन पुं १३९९ शब्द
(स्वर्गस्त्री) स्त्री १८३ अप्सरा स्वनि पुं १४०० शब्द
| स्वगिरि पुं १०३२ मेरुपर्वत स्वनि स्त्री ११०० (शे. १७१) अग्नि (स्वर्गिन्) पुं ८८ देव स्वनित न. १४०६ मेघगर्जना ... | स्वगिरि पुं १०३२ मेरुपर्वत स्वजज पुं ४४२ उंघणसी . स्वर्गिवधू स्त्री १८३ अप्सरा 'स्वभाजन' न. ७३१ मित्रादिने स्वर्यापगा स्त्री १०८२ गंगा नदी
आलिंगनादिथी आनंद उपजाववो | स्वर्जि स्त्री ९४५ साजी स्वभाव पुं १३७६ स्वभाव, स्वरूप | स्वर्जिका स्त्री ९४५ साजी स्वभू पुं २१६ विष्णु
| स्वजिकाक्षार पुं ९४५ साजीखार स्वमुखभू पुं २३९ (शे. ८०) गरुडपक्षी | स्वर्ण पुं न. १०४३ सोनुं स्वयम् अ. १५४२ (शे. २०२) पोते (स्वर्ण) न. १०६३ रत्ननी जाति स्वयंवरा स्त्री ५११ पोते ज पतिने पसंद करनारी स्त्री | स्वर्णकाय पुं २३१ गरुडपक्षी स्वयम्प्रभ पुं ५४ आवती चोवीशीना चोथा | स्वर्णकार पुं ९०८ सोनी तीर्थंकर
स्वर्णज न. १०४२ कलई, सीसुं स्वयंभू पुं २४ अरिहंत
| स्वर्णारि पु १०४१ सीसुं स्वयंभू पुं २११ ब्रह्मा
| स्वर्भाणु पुं १२१ राहु स्वयंभू पुं ६९५ त्रीजा वासुदेव । स्वर्वधू स्त्री (ब.व.) १८३ अप्सरा
साय
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________
'शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ स्वर्वापी स्त्री १०८२ गंगा नदी स्वर्वेश्या स्त्री १८३ अप्सरा स्ववैद्य (द्वि.व.) पुं १८१ अश्विनीकुमार स्वलक्षण न. १३७६ स्वरूप, स्वभाव स्ववासिनी स्त्री ५१२ (शि. ४०) परणेली युवान स्त्री स्वसृ स्त्री ९ (प.) कुटुंबी वाचक शब्द बनावनार शब्द. उदा. यमस्वसा, जमना नदी स्वसृ स्त्री ५५३ बहेन
स्वस्तिक पुं ४७ श्री सुपार्श्वनाथ भगवाननुं लांछन स्वस्तिक पुं १३२५ (शे. १९३) कुकडो ( स्वस्तिक) पुं १०१५ श्रीमन्तोना घरोनी विशेष प्रकारनी रचना स्वस्त्ययन न. ५१८ (शे. ११०) विवाहनी 'मांगलिक क्रिया
स्वस्त्रीय पुं. ५४३ भाणेज स्वाति पुं स्त्री ११२ स्वाति नक्षत्र स्वादु पुं १३८८ : मधुर रस 'स्वादुकण्टक' पुं ११५६ गोखरु स्वादुरसा स्त्री ९०२ मंदिरा, दारु स्वादुवारि पुं १०७५ स्वादुवारि नामनो सातमो समुद्र (स्वादूद) पुं १०७५ स्वादुवारि नामनो सातमो समुद्र
'स्वाद्वी' स्त्री १९५६ दराख स्वाध्याय पुं ८२ पांच नियम पैकी त्रीज़ो नियम
• ३६३
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ स्वाध्याय पुं २४९ वेद स्वाध्याय पुं ८४२ वेदनुं अध्ययन स्वान पुं १३९९ शब्द स्वान्त न. १३६९ मन, चित्त स्वाप पुं ३१३ निद्रा स्वापतेय न. १९१ धन स्वामिन् पुं ५१ गई चोवीशीना
११मा भगवान
स्वामिन् पुं २०८ कार्तिकेय स्वामिन् पुं ३५९ स्वामी, नायक स्वामिन् पुं ७१४ राजा, राज्यना ७ अंगों . (प्रकृति) पैकी पहेलुं अंग ३०८ संतोष
स्वास्थ्य न. स्वास्थ्य न. ४७४ आरोग्य स्वाहा स्त्री ११०० अग्निनी स्त्री स्वाहा स्त्री १५३८ देवोने बलि आपवा . वपरातो शब्द
स्वाहाभुज् पुं ८८ देव (स्वाहाशन) पुं ८८ देव
स्वीकृत न. १४८९ (शि. १३४ ) स्वीकारेलुं स्वेच्छा स्त्री ३५६ स्वेच्छा, इच्छा प्रमाणे स्वेद पुं. ३०५ धाम, गरमी स्वेदज (ब.व.) पुं १३५६ जु, मांकड वगेरे स्वेदनिका स्त्री ९२१ तवी, कढाई स्वैरिणी स्त्री ५२९ असती, कुलटा स्त्री स्वैरिता स्त्री ३५६ स्वेच्छा स्वैरिन् पुं ३५५ स्वतंत्र, स्वच्छंदी
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ३६४
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ स्वोदरपूरक पुं ४२७ खाउधरो, पेटभरो | हनुमत् पुं. ७०५ (शि. ६०) हनुमान
हन न. १४९५ मळ, हंगेलु ह अ. १५४२ (शे. २००) पाद पूरनार अव्यय | हम्मा स्त्री १४०६ गायनो शब्द हंस पुं ९६ सूर्य
हय पुं १२३३ घोडो हंस पुं १०४३ रू'
हयग्रीव पुं २२० विष्णुनो वध्य, अश्वग्रीव हंस (ब.व.) पुं १३२५ हंसपक्षी । (हयग्रीवरिपु) पुं २२१ विष्णु हंस पुं १२३३ (शि. १७९) बोडो हयष पुं १७६ (शे. ३५) इन्द्रनो सारथि हंसक पुं न. ६६६ झांझरे, कल्लु हयप्रिय पुं ११७० जव हंसकालीतनय पुं १२८३ पाडो हियमार पुं ११३७ करेण हंसग पं २१२ ब्रह्मा
हयवाहन पुं १०३ सूर्यनो पुत्र हंसपाद पुं १०६१ हिंगळो
हर पुं १९८ शंकर हंसाय न. १०४३ रू.
हरण न. ५२० लग्न वगेरे प्रसंगे करातो हंसी स्त्री १३२७ हंसली ।
- चांल्लो (भेटणुं) हंहो अ. १५३७ संबोधन अर्थमा - हे ! | हरबीज न. १०५० पारो हकारक पुं २६१ (शे. ८३) बोलावq |हरशेखरा स्त्री १०८२ गंगा नदी हजे अ. ३३४ दासीने बोलाववानो शब्द | हराद्रि पुं १०२८ (शे. १५९) कैलास पर्वत ह पुं १००२ दुकान, हाट
हर पुं९७ सूर्य हट्टाध्यक्ष पुं ७२५ वेपारी पासेथी कर हर पुं १७१ इन्द्र
लेवाना काममा निमायेल अधिकारी | हरि पुं १८४ यमराज ल पुं८०४ बलात्कार
हरि पुं २१४ विष्णु छु न. ६२६ (शि. ४८) हाडकुं हर पुं ११७२ मग हण्डे अ. ३३४ नीच सखीने
हरि पुं १२३३ घोडो बोलाववानो शब्द हर पुं १२८३ सिंह हत धु ४३९ निराश थयेल
हर पुं १२९२ वानरें हनु पुं स्त्री ५८३ हडपची
हर पुं १३५४ देडको हनुमत् पुं ७०५ हनुमान
हरि पुं १३९६ लालमिश्रित पीळो वर्ण हनुष पुं १८८ (शे. ३८) राक्षस हर पुं १३०४ सर्प, नाग
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ हरिक पुं १२४२ पीळी अने लीली कांतिवाळो घोडो
हरिकेलीय ( ब.व.) पुं ९५७ बंगलादेश हरिचंदन पुं न. १७९ कल्पवृक्ष हरिचन्दन पुं न. ६४१ गोशीर्ष चंदन हरिण पुं १२९३ हरण हरिण पुं १२९३ सफेद वर्ण हरिणी स्त्री १४६४ सुवर्णनी प्रतिमा हरित् स्त्री १६६ दिशा हरित् न. १३९४ लीलो रंग
हरित पुं ११७२ मग हस्ति पुं १३९५ लीलो वर्ण,
• लीलो - पीळो मिश्रित वर्ण हरितच्छद पुं १११४ (शे. १७३) वृक्ष हरिताल न. १०५८ हरताल हरिताली स्त्री ११९३ धरो हरिदश्च पुं ९८ सूर्य हरिदेव पुं ११४ श्रवण नक्षत्र हरिद्रा स्त्री ४१८ हळदर हरिद्रारांग पुं ४७६ क्षणिक रागवाळो
हरिगु पुं १११४ वृक्ष हरिमणि पुं १०६४ मरकत मणि हरिपर्ण न. ११९० मूळो 'हरिप्रिय' पुं ११३८ कदंब हरिप्रिया स्त्री २२६ लक्ष्मी हरिमत् पुं १७४ ( शे. ३२) इन्द्र हरिमन्थक. पुं ११७१ चणो
• ३६५
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ हरिमन्थज पुं ११७३ काळा मग हस्यि पुं १२३८ पीळो घोडो (हरिवर्ष ) (ब.व.) न. ९४६ पांच हरिवर्ष; ३० अकर्मभूमि पैकी पांच भूमि हरिश्चन्द्र पुं ७०१ हरिश्चन्द्रराजा हरिषेण पुं ६९४ दशमा चक्रवर्ती हरिसुत पुं ६९४ दशमा चक्रवर्ती हरीतकी स्त्री ११४६ हरडे हरेणु पुं ११७१ वटाणा हर्म्य न. ९९३ हवेली
हर्यक्ष पुं १२८४ सिंह हर्यक्ष पुं १९० (शि. १४) कुबेरदेव हर्यश्व पुं १७२ इन्द्र हर्ष पुं ३१५ मननी प्रसन्नता, हर्ष हर्षमाण पुं ४३५ आनंदी हल पुं न. ८९१ हळ (हलवोढ़) पुं १२६० नवो बळद हला स्त्री. ३३४ सखीने बोलाववानो शब्द (नाटकनी भाषामां) हलाह पुं १२४३ काबरचितरो घोडो हलाहल पुं १९९५ विष, झेर हलाहल पुं १२९८ गरोळीनी जात, आंजणी हलि पुं स्त्री ८९० मोटु हळ हलिन् पुं २२४ बलदेव हलिन् पुं ८९० खेडूत हलिप्रिय पुं ११३८ कदम्ब वृक्ष हलिप्रिया स्त्री ९०२ मदिरा
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ३६६
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक./ अर्थ हल्य न. ९६८ हळथी खेडाय तेवू खेतर | हस्त पुं न. ५९१ हाथनो पंजो हल्लक न. ११६४ संध्या विकासी रातुं कमळ | हस्त पुं ५९९ वचली आंगळी अने हल्लीसक न. २८१ स्त्रीओ, मंडळ भेगुं थई | कोणी- प्रमाण करायेलुं नृत्य
हस्त पुं ८८७ चोवीश आंगल प्रमाण हव पुं २६१ बोलावयूँ ते ।
हस्त पुं १२२४ हाथीनी सूंढ हवन पुं ११०० (शे. १७०) अग्नि । हस्तधारण न. १५०२ रक्षणीयने बचावयूँ हवित्री स्त्री ८३३ होम करवानो कुंड हस्तबन्ध पुं ५१८ (शि. ११७) हस्तमेलाप, हविरशन पुं १०९७ अग्नि ।
... पाणिग्रहण हविगेंह न. ९९६ बलिनु घर . | हस्तबिम्ब न. ६४९ हाथनो थापो हविष् न. ४०७ घी . हस्तलेप पुं ५१८ (शे. १११) लग्न समये हविष् न. ८३१ हवि, बलिदान
हाथमा लेप करवो ते हविष् न. ११०० (शे. १७०) अग्नि । | हस्तसूत्र पुं न. ६६३ हाथे बांधवानुं हविष्य न. ४०७ घी
__मंगल सूत्र 'हव्य न. ८३२ अग्नि द्वारा देवताओने आपवा | (हस्तस्थापन) न. १५०२ रक्षणीयने ___ योग्य ओदन
बचावq ते हव्यपाक पुं ८३३ हव्यान
हस्तिदन्तक न. ११९० मूळो (हव्यभुज्) पुं १०९७ अग्नि | हस्तिन् ' १२१७ हाथी । हव्यवाह पुं १०९९ अग्नि
हस्तिनख पुं ९८२ नगरना दरवाजा पासे हव्याशन पुं १०९७ अग्नि
. चढवा-उतरवानो ढाळ हस पुं २९६ हास्य
हस्तिनापुर न. ९७८ दिल्ही, हस्तिनापुर हसन न. २९६ हास्य
हस्तिनासा स्त्री १२२४ हाथीनी सूंढ हसन न. २९८ होठ फरकवा रूप हास्य (हस्तिनी) स्त्री १२१८ हाथणी हसनी स्त्री १०२० सगडी
हस्तिनीपुर न. ९७८ दिल्ही हस्तिनापुर हसन्तिका स्त्री १०२० सगडी हस्तिपक (ब.व.) पुं ७६२ महावत हसित न. २९७ हास्य
| हस्तिमल्ल पुं १७७ इन्द्रनो हाथी । हसित न. ११२९ खीलेलं (पुष्प) | हस्तिमल्ल पुं २०७ (शे. ६३) गणेश, हस्त पुं न. ११२ हस्त नक्षत्र
विनायक
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला . ३६७ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ हस्तिशाला स्त्री ९९८ हाथीओने रहेवानुं | हाव पुं ५०९ हावभाव, अंगथी उत्पन्न थता स्थान
अलंकार (हस्तिषड्गव) पुं १४२४ छ हाथी हास पुं ७२ तीर्थकरमा न होय ते १८ दोष हस्त्यारोह पुं ७६२ हाथी उपर बेसनार
पैकी छठ्ठो दोष हाटक न. १०४३ सोनुं
ास पुं २९६ हास्य (हानि) स्त्री १५२४ हानि, अपहरण. | हासा स्त्री २०५ (शे. ५३) पार्वती .. हायन पुं १५९ वर्ष ।
हासिका स्त्री २९६ हास्य हार पुं ६५९ एक सो आठ सेरनो हार हास्तिक न. १४१८ हाथीओनो समूह हारफल न. ६६० पांच सेरनो हार | हास्तिनपुर न. ९७८ हस्तिनापुर, दिल्ही हारहूर न. ९०३ मदिरा
हास्य पुं २९४ नव रस पैकी बीजो रस हारहूरा स्त्री ११५६ द्राक्ष
हास्यन. २९६ हास्य, हास्य रसनो स्थायिभाव हारान्तर्मणि पुं६५० हारनी।
हाहा पुं १८३ गन्धर्वो, देवोना गवैया मध्यमां रहेल मणि | (हाहाहूहू) पुं १८३ गन्धर्वो, देवोना गवैया , हारि स्त्री ४९३ मुसाफरोनो समुदाय | हि अ. १५४२ (शे. २००) पादपूरणमां हारिन् न. १४४४ सुन्दर
वपरातो शब्द "हारित' पुं १३४१ हारीत पक्षी हिंसा स्त्री ३७१ हिंसा हारिद्र पुं १३९४ पीळो रंग
हिंस्र पुं ३६९ हिंसक हारीत पुं १३४१ हारीत पक्षी
हिका स्त्री ४६८ हेडकी हार्द न. १३७७ प्रेम, स्नेह
हिंगु पुं न. ४२२ हींग हाल पुं ७१२ सालिवाहन राजा | "हिंगुनिर्यास' पुं ११३९ लींबडो हालक पुं १२४२ पीळी अने लीली | हिंगुल पुं १०६१ हिंगळो । कांतिवाळो घोडो
हिङ्गुलु पुं १०६१ (शि. ९३) हिंगळो हालहल न. ११९९ (शि. १०८) विष, झेर | हिज्जल पुं ११४५ पाणीमां थतुं नेतर हाला स्त्री ९०३ मदिरा, दारु . हिजार पुं १२२९ हाथीना पगे हालाहल न. ११९९ (शि. १०८) विष, झेर
बांधवानी सांकळ हालिनी स्त्री १२९८ गरोळीनी एक जात | हिडिम्बनिषूदन पुं ७०८ भीमसेन हाली स्त्री ५५५ पत्नीनी नानी बहेन | 'हिण्डिर' पुं १०७७ समुद्रफेण
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ३६८ शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ | शब्द / लिंग / श्लोक.) अर्थ "हिण्डीर' पुं १०७७ समुद्रफेण हिरण्यगर्भ पुं २१३ ब्रह्मा (हिण्डोलक) पुं ७५८ हीचको | हिरण्यनाभ पुं १०२८ हिमालयनो पुत्र हिम न. १०७२ हिम, झाकळ। हिरण्यनाम पुं २१९ (शे.. ६८) विष्णु हिम पुं १३८५ शीतळ, ठंडु हिरण्यबाहु स्त्री १०९० शोण नदी 'हिमद्युति पुं १०५ चंद्र
हिरण्यरेतस् पुं १९७ शंकर. हिमप्रस्थ पुं १०२७ हिमालय पर्वत | हिण्यरेतस् पुं १०९७ अग्नि हिमवत् पुं १०२७ हिमालय पर्वत हिरण्यवर्णा स्त्री. १०७९ नदी हिमवदुहित स्त्री ९ (प.) मौरी "हिरण्यवाह' पुं १०९० शोण नदी हिमवद्धस पुं१०२८ (शे. १५९) अष्टापद पर्वत | हिरुक् अ. १५२७ विना, सिवाय, वगर हिमवातापहांशुक न. ६७५ रजाई आदि, | हिरुक्. अ. १५३४ पासे .
____टाढ, पवन वगेरे रोकवानुं वस्त्र | ही अ. १५४२ (शे. २००) विस्मय हिमवालुका स्त्री ६४३ कपूर .
बतावनार अव्यव (हिमसंहति) स्त्री १०७२ हिमनो समूह हन न. १४७५ छोडी दीधेलं हिमा स्त्री २०५ (शे. ५३) पार्वती हीनवादिन् पुं ३४८ स्वदैन्यवादी, ओर्छ । हिमांशु पुं १०४३ रूपं
बोलनार हिमागम १५६ (शे. २५) हेमन्त ऋतु | हीनाङ्गी स्त्री १२०७ कीडी हिमानी स्त्री १०७२ हिमनो समूह हीर पुं २०० (शे. ४८) शंकर हिमालय पुं १०२७ हिमालय हीरक पुं १०६५ हीरो हिरण्यमयी स्त्री १४६४ सुवर्णनी प्रतिमा (हीरक) न. १०६३ रत्ननी एक जाति हिरण्य न. १९२ धन
हीरी स्त्री २०५ (शे. ६१) पार्वती हिरण्य पुं न. १०४३ सोनुं
हुइ पुं १२७६ घेटो हिरण्य न. १०४५ सोनु,
हुडु पुं १२७६ घेटो घडेला आभूषण वगेरे हुडुक्क पुं २९४ (शे. ८५) एक जात, वाद्य हिरण्य पुं न. १२०६ कोडी हुतवह पुं १०९९ अग्नि हिरण्यकशिपु पुं २२१ विष्णुनो शत्रु हुताशन पुं १०९७ अग्नि (हिरण्यकशिपुदारण) पुं २२१ विष्णु | हुल न. ७८७ (शे. १५२) फलपत्रना हिरण्यकेश पुं २१९ (शे. ६७) विष्णु | अग्रभाग जेवू शस्त्र, फलपत्राग्रक
Williilliiriiilii illi
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________
.शब्दमाला . ३६९ .
शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ · शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ हुलमातृका स्त्री ७८४ (शे. १४८) लांबी | प्लस पुं ४६८ हेडकी
__छरी, छरो लेख पुं ३१४ उत्कंठा हुलाग्रका स्त्री ७८७ (शे. १५१) चिरिका | खीक न. १३८३ इन्द्रिय
नाम, शस्त्र हषीकेश पुं २१४ विष्णु, कृष्ण इति पुं २६१ बोलाववं ते
हमानस पुं ४३५ आनंदी हूस्ख पुं १२९० शियाळ
हे अ. १५३७ संबोधन माटे वपरातो शब्द (हहू) पुं १८३ गन्धर्व ।
हेका स्त्री ४६८ हेडकी (इच्छय) पुं २२७ कामदेव
हेति स्त्री ७७३ शस्त्र हकर पुं २०० (शे. ४८) शंकर हेति स्त्री ११०२ अग्निनी ज्वाळा, झाळ द् न. ६०३ हृदय
हेतु पुं. १५१३ कारण हद् न. ६२३ हृदयनी अंतरनो कमळना (हेम) न. पुं १०४३ सोनुं
. . . आकारनो मांसपिंड हेमकन्दल पुं १०६६ परवाळा द् न. १३६९ मन, चित्त
हेमतार न. १०५२ मोरथुथु हृद्वक्त्रावर्तिन् पुं १२३६ हृदय, मुख उपर | हेमदुग्धक पुं ११३२ उंबरानुं झाड
प्रशस्त आवर्तवाळो घोडो | हेमन् न. १०४३ सोनुं हृदय न. ६०३ हृदय, अंतःकरण | हेमन्त पुं १५६ हेमन्तऋतु
। हृदय न. ६२३ हृदयनी अंदरनो कमलाकार | हेमपुष्पक पुं ११४६ पीळोचंपो मांसपिंड
| हेमपुष्पिका स्त्री ११४८ पीळा हृदय न. १३६९ चित्त, मन
पुष्पवाळी जुई हृदयङ्गम न. २६८ युक्तिवाळु वचन ।'हेमवती' स्त्री ११४६ हरडे हृदयङ्गमता स्त्री ६७ प्रभुवाणीनो १३मो | हेमाध्यक्ष पुं७२३ (शे. २६) सुवर्ण उपरनो . गुण, मनने हरनारी वाणी
__ अधिकारी हृदयस्थान न. ६०२ छाती
हेरम्ब पुं २०७ गणेश, गणपति हृदयालु पुं ३४५ परिपक्व ज्ञानवाळो हेरम्ब पुं १२८३ (शे. १८४) पाडो (हृदयेश) पुं ५१६ पति
| हेरिक पुं ७३३ गुप्तचर हृदयेशा स्त्री ५१६ पत्नी ..' | हेला स्त्री ५०९ स्त्रीशरीरना विकार विशेष हा न. १४४५ सुंदर
। हेलि पुं ९६ सूर्य
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला . ३७० . । शब्द / लिंग / श्लोक / अर्थ . शब्द./ लिंग / श्लोक / अर्थ हेलि पुं ५१८ (शे. १०९) वरनो महोत्सव | होमाग्नि पुं. ८३६ 'होम माटेनो अग्नि हेषा स्त्री १४०५ घोडानो अवाज ह्यस् न. १५४१ गई काले हेषिन् पुं १२३३ (शे. १७८) घोडो हद पुं १०९१ उंडो द्रह है अ. १५३७ संबोधन माटे वपरातो शब्द | हदिनी स्त्री १०८० नदी हैमवत पुं ११९७ विष
| ह्रस्व न. १४२७ टुंकुं, नीचुं (हैमवत) पुं९४६ पांच हैमवत क्षेत्र .. हस्व न. १४२९ टुंकुं, नीचुं . हैमवती स्त्री १०८२ गंगा नदी . ह्स्व पुं ४५४ (शे. १०६) ठीगणो हेमवती स्त्री २०५ (शे..६१) पार्वती | हाद न. १३९९ शब्द हैयङ्गवीन न. ४०७ माखण (गईकालेदोहेली - हादिनी स्त्री १८० इन्द्रवज्र
___गायना दुधनुं घी) | हादिनी स्त्री ११०५ वीजळी (हैरण्यवत् ) पुं ९४६ पांच हैरण्यवत क्षेत्र | हादिनी स्त्री १०८० (शि. ९६) नदी हैरिक पुं ७२३ (शि. ६२) सुवर्ण हादिनी' स्त्री ११५२ शरु, शालेडू
उपरनो अधिकारी ही स्त्री ३११ लज्जा हैहय पुं.७०२ कार्तवीर्य
हीकु पुं १३०१ बिलाडी होत पुं ८१९ ऋग्वेद जाणनार हीण पुं १४८४ लज्जा पामेलु होत्र न. ८२१ होम
हीत पुं १४८४ लज्जा पामेलु होत्रीय न. ९९६ होम माटेनी वस्तुओ हीबेर न. ११५८ सुगंधीवाळो, खस, राखवानी जग्या
विरणवाळो, वनस्पतिविशेष होम पुं ८२१ होम, देवयज्ञ
हेषा स्त्री १४०५ घोडानो अवाज होमकुण्ड न. ८३३ होम करवानो कुंड | हलाद न. ३१६ आनंद, हर्ष होमधूम पुं ८३७ होमनो धुमाडो | 'हादिनी' स्त्री ११५२ शरु, शालेडु होमभस्म पुं ८३७ होमनी राख
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . ३७१ कलिकाल सर्वज्ञ श्री हेमचन्द्राचार्य विरचितः ।
॥हैमधातुपाठः ॥ क्रम सार्थ धातु . गुजराती अर्थ
(प्रथम भ्वादि' ९) १. भू सत्तायाम्
અસ્તિત્વ હોવું, વિદ્યમાનતા હોવી, સત્તા હોવી २. पां पाने
પીવું ३. घांगन्योपादाने સુગંધ કે દુર્ગધ ગ્રહણ કરવી ४. मां शब्दा-ऽग्निसंयोगयोः . सवा४२वो भने भनिनो संयोग थवा-५मवं ५. चं गतिनिवृत्ती
ગતિ ન કરવી-સ્થિતિમાં રહેવું ६. म्नां अभ्यासे
ગુરુશિષ્યની પરંપરાથી ચાલતો અભ્યાસ કરવો ७. दां दाने
हे, आपj ८. जिं ९.जिं अभिभवे Odj, ५२४य ७२को १०. क्षिक्षये
क्षय वो . ११. इं १२. दूं १३.
नि. 5२वी, ६qj, raj, alsj, अqj १४. शुं १५. गुंगतो . २j, 24sj १६. धुं स्थैर्य च
ધ્રુવ હોવું, સ્થિર હોવું અને ગતિ કરવી १७. सुं प्रसवैश्वर्ययोः
જન્મ થવો અને ઐશ્વર્ય હોવું १८. स्मृचिन्तायाम्
ચિંતન કરવું, સ્મરણ કરવું १९. गं २०.धू सेचने
છાંટવું २१. औस्व शब्दोपतापयोः અવાજ કાઢવો-સ્વર કાઢવો અને ઉપતાપ થવો २२. वरणे
સ્વીકાર કરવો, વરણ કરવું, વરવું २३. ध्वं २४. हव कौटिल्ये વક થવું, સરળતા ન રાખવી २५. संगती
स२७j-ति २वी २६. प्रापणेच
પ્રાપ્ત કરવું અને ગતિ કરવી २७. तप्लवन-तरंणयोः . . . ५६g अनेतरj २८. ट्धे पाने
પીવું-ધાવવું २९. दैव शोधने
સાફ કરવું, શુદ્ધ કરવું
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________
તૈમધાતુપા: સાર્થ: ૦ ૩૭૨
गुजराती अर्थ
ધ્યાન કરવું, ચિન્તન કરવું હર્ષનો ક્ષય થવો, ગ્લાનિ થવી-શુક્ર વગેરે ધાતુના ક્ષયને લીધે શરીરનું ક્ષીણ થવું. શરીરના અવયવો નિસ્તેજ થવા, શરીરની કાંતિ ક્ષીણ થવી-મ્લાન થવું
શરીરના અવયવોને બગાડવા-જેવા છે તેવા ન રહેવા
क्रम सार्थ धातु
३०. यै चिन्तायाम् ३१. ग्लै हर्षक्षये
३२. म्लै गात्रविनामे
३३. न्यङ्गकरणे
३४. स्वजे
३५. मैं तृप्तौ
३६. कै ३७. गँ३८. ₹ शब्दे ३९. ष्ट्यै ४०. स्त्यै सङ्घाते च
४१. खँ खदने ૪૨. મૈં ૪૫. ૪. મૈં ૪૬. મેં પ્રા
४७. पैं ४८. ओर्वै शोषणे
४९. ष्ण वेष्टने
५०. फक्क नीचैर्गतौ
૪૪. મૈં વે
દેવા-મરડીને વાંકા કરવા નિદ્રા લેવી-ઊંઘવું ધરાઈ જવું-તૃપ્ત થવું
અવાજ કરવો-ગીત ગાવું-ગાયન કરવું સમૂહરૂપ થવું-થીજી જવું-જામી જવું અને અવાજ કરવો
હિંસા કરવી, સ્થિરતા તથા છે તેમ ચાલવું ક્ષય થવો-ક્ષીણ થવું, ખદવું-જેમ ઘોડો ખદે તેમ પકવવું-રાંધવું-રાખ વગેરે ઉકાળવી શોષણ કરવું વીંટવું, વીંટો કરવો
ધીમે ચાલવું, ઢાળમાં ગતિ કરવી-નીચે જવું, ખોટો વ્યવહાર કરવો
५१. तक हसने
५२. तकु कृच्छ्रजीवने
५३. शुक गतौ
५४. बुक्क भाषणे
૧૧. સોલ્ ૬. રાત્ ૧૭ તાલુ શોષણ-સુકાવું, ધાંખવું
૧૮. કાણું ૧૬. શ્રાવ્ શોષાત્તમર્થયો: ६०. शाख ६१. श्लाख व्याप्तौ ६२. कक्ख हसने
હસવું
કષ્ટથી જીવવું, તંગ થવું ( આ સાથે આતં) ગતિ કરવી
બોલવું-બકબક કરવું-ભસવું-તિરસ્કાર કરવો
સમર્થ થવું-શક્તિમાન થવું વ્યાપવું, શાખા ફેલાવવી હસવું, ખીખી કરવું
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________
क्रम सार्थ धातु
६३. उख ६४. नख ६५. णख
६६. वख ६७. मख ६८. रख
६९. लख ७०. मखु ७१. रखु ७२. लखु ७३. रिखु ७४. इख ७५. इखु ७६. ईखु ७७. वल्ग ७८. रगु ७९. लगु ८०. तगु ८१. श्रगु ८२. श्लगु ८३. अगु ८४. वगु ८५. मगु ८६. खगु ८७. इगु ८८. उगु ८९. रिगु ९०. लिगु गतौ
शब्दमाला
९६. दघु पालने ९७. शिघु आघ्राणे
• ३७३
गुजराती अर्थ
९१. त्वगु कम्पने च
९२. युगु ९३. जुगु ९४. वुगु वर्जने व
९५. गग्घ हसने
१०३. लुञ्च अपनयने
१०४. अर्च पूजायाम् १०५. अञ्च गतौ च
गति रवी यादवु, रेंग-पेटे यास, संघ, संधा, जंग, मांगा कुं, टांगयुं, स्वसित थवु, निशान २, તંગ થવું વગેરે વિવિધ પ્રકારની ગતિ કરવી
કંપવું, રંગાવું, ગતિ કરવી छोडी हेवुं
'घ' 'छ' खेमरीने उस
પાલન કરવું સંઘવું
(317 'ny quet' prach uofa umg, Hisg-His sadl
९८. लघु शोषणे ९९. शुच शोके
१००. कुच शब्दे तारे
१०१. क्रुञ्च गतौ
સુકાવું, લાંઘણ કરવી શોચવું, શોક કરવો
મોટો અવાજ કરવો-ઊંચેથી અવાજ કરવો
ગતિ કરવી, વાંકી ગતિ કરવી, કુટિલતા કરવી, અલ્પ થવું-નાના થવું-લઘુતાગ્રંથિ રાખવી
१०२. कुञ्च च कौटिल्याल्पीभावयो: डुटिलता १२वी, वांडी गति उरवी, लघुताग्रंथि
રાખવી
हूर - नोय-वाज नोंथवा, सुंथन वु, ઉખેડીને ફેંકી દેવું
પૂજા કરવી, આદર કરવો ગતિ કરવી, પૂજા કરવી
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________
हैमधातुपाठः सार्थः • ३७४
गुजराती अर्थ
क्रम सार्थ धातु
१०६. वञ्चू १०७. चञ्चू १०८. तञ्चू
१०९. त्वञ्चू ११०. मञ्चू
१११. मुञ्चू ११२. मुञ्चू ११३. म्रुचू ११४. म्लुचू ११५. ग्लुचू ११६. षश्च गतौ
११७. ग्रुचू ११८. ग्लुच् स्तेये
११९. म्लेछ अव्यक्तायां वाचि
१२०. लछ १२१. लाछु लक्षणे
१२२. वाछु इच्छायाम् १२३. आछुआयामे १२४. हीछ लज्जायाम्
१२५. हु कौटिल्ये १२६. मुर्छा मोह- समुछ्राययोः १२७. स्फु १२८. स्मु विस्मृतौ १२९. युछ प्रमादे
•
१४०. कुजू १४१. खुजू स्तेये १४२. अर्ज १४३. सर्ज अर्जने
१४४. कर्ज व्यथने
१४५. खर्ज मार्जने च
१४६. खज मन्थे
१४७. खजु गतिवैकल्ये १४८. एज् कम्पने १४९. ट्वोस्फूर्जा वज्रनिर्घोषं
ગતિ કરવી, વંચન કરવું, છોડી દેવું વેરોવંચો કરવો
ચોરી કરવી
ન સમજાય તેવું બોલવું નિશાન કરવું, લાંછન કરવું વાંછવું-કીઈનું ભલું કે બૂરું વાંછવું-ઈચ્છવું આંછવું-લાંબું કરવું-ખેંચવું
લાજવું કુટિલતા કરવી
१३०. धृज १३१. धृजु १३२. ध्वज
१३३. ध्वजु १३४. ध्रज १३५. ध्रुजु गति ५२वी, ध्रुवु, धभ पवी
गतौ
१३६. वज १३७. व्रज १३८. षस्ज १३९. अज क्षेपणे च
મૂર્છા પામવી, બેશુદ્ધ થવું તથા વધવું, ઊંચું થવું भूखी धुं, वीसरी धुं આળસવું-આળસ કરવી
ફેંકવું, ગતિ કરવી ચોરી કરવી, ખુંચવી લેવું પેદા કરવું-અર્જન કરવું-કમાવું ईभ-व्यथा ईरवी, पीडा ईश्वी
સાફ કરવું, ખંજવાળવું, પીડા કરવી વલોવવું, મંથન કરવું
લંગડાવું
કંપવું, હેલવું
વજનો અવાજ થવો-વંજ જેવી ગર્જના થવી
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________
क्रम सार्थ धातु १५०. क्षीज १५१. कूज
१५२. गुज १५३. गुजु अव्यक्ते शब्दे ३४वुं, 'ड' 'ड' वुं, गुंभ- अस्पष्ट शब्द थवो
१५४. लज १५५. लजु १५६. तर्ज भर्त्सने
शब्दमाला • ३७५
गुजराती अर्थ
१५७. लाज १५८. लाजु भर्जने च १५९. जज १६०. जजु युद्धे १६१. तुज हिंसायाम्
१६२. तुजु बलने च
१६३. गर्ज १६४. गुजु १६५. गृज
१६६. गृजु १६७. मुज
१६८. मुजु १६९. मृज १७०. मज शब्दे आठवुं- गर्भना रवी, गुंठ
१७१. गज मदने च
'भवान रवो, भह थवो
१७२. त्यजं हानौ
१७३. बञ्जं सङ्गे
१७४. कटे वर्षावरणयोः
તર્જન કરવું, તિરસ્કાર કરવો, ઠપકો આપવો भुंभ, लोठा पाउवु, तन ड લડાઈ કરવી, જાંજ ચડવી હિંસા કરવી
હિંસા કરવી, પ્રાણ ધારણ કરવા
હાણ થવી-ત્યાગ કરવો, તજવું
સંગ કરવો, સીમંત વખતે સાજી કરવી વરસવું, ઢાંકવું-આવરણ કરવું
१७५. शट रुजाविशरणगत्यवशातनेषु पीडा, इंझटी भवं तूटी ४-सडी धुं, गति रवी
પાતળા થવું
વીંટવું ત્રાસવું-ભય પેદા કરવો
‘છટ્ છટ્’ એમ કરીને અનાદર કરવો જત્થો થવો-ભેગા મળવું
१७६. वट वेष्टने
१७७. किट १७८. खिट - उत्त्रासे १७९. शिट १८०. षिट अनादरे
१८१. जट १८२. झट संघाते १८३. पिट शब्दे च
१८४. भट भृतौ
१८५. तट उच्छ्राये
१८६. खाटकांक्षे
१८७. ट नृतौ १८८. हट दीप्तौ
•
અવાજ કરવો, જત્થો થવો-ભેગા મળવું ભાડે રહેવું, પોષણ કરવું, ભરણ-પોષણ કરવું
ઊંચું વધવું-ઊંચું થવું
ઈચ્છા રાખવી-આકાંક્ષા કરવી
નાચવું દીપવું-ચળકવું
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________
क्रम सार्थ धातु १८९. घट अवयवे
हैमधातुपाठः सार्थः • ३७६
गुजराती अर्थ
ભાગરૂપ થવું-અવયવ બનવું આળોટવું-લોટવું ચેટ-ચાકર થવું-નોકર બનવું
અવાજ કરવો વિશેષ પીડા કરવી
१९०. लुट विलोटने १९१. चिट प्रैष्ये
१९२. विट शब्दे
१९३. हेट विबाधायाम्
१९४. अट १९५. पट १९६. इट १९७. किट १९८. कट १९९. कटु २००. कटै गतौं २०१. कुटु वैकल्ये
२०२. मुट प्रमर्दने
२०३. चुट २०४. चुटु अल्पीभावे २०५. वटु विभाजने
२०६. रुटु २०७. लुटु स्तेये.
२०८. स्फट २०९. स्फुट् विशरणे २१०. लट बाल्ये
२११. स्ट २१२. रठ च परिभाषणे २१३. पठ व्यक्तायां वाचि २१४. वठ स्थौल्ये
२१५. मठ मद-निवासयोश्च २१६. कठ कृच्छ्रजीवने
२१७. हठ बलात्का
२१८. उठ २१९. रुठ २२०. लुठ उपघाते २२१. पिठ हिंसासंक्लेशयोः
२२२. शठ कैतवे च
ગતિ કરવી-આથડવું વિકલાંગ થવું-ખોડખાંપણવાળા થવું, કુંઠિત અંગવાળા થવું વધારે મરડવું, મોડવું નાના થવું, લઘુતા રાખવી વાંટવું-વિભાગ કરવો, જુદું કરવું ચોરી કરવી
इझटी भकुं-डुंटी धुं
બાલચેષ્ટા કરવી, લાડ કરવો, કાલું કાણું બોલવું परिभाषा ५२- जोस-निंधा रवी સ્પષ્ટ બોલવું-પાઠ કરવો
જાડા થવું
જાડા થવું, મદ કરવો, રહેવું કષ્ટ સાથે જીવવું-કાઠું જીવવું जलात्कार (४) २वो
उपधात वो-पेट पभाडवो - हिंसा-पीटाई रवी, उसेश अश्वो ऽशववो કપટ કરવું-લુચ્ચાઈ-શઠતા કરવી તથા હિંસા કરવી, उमेश वो-राववो
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________
पE.
शब्दमाला . ३७७ क्रम सार्थ धातु .. गुजराती अर्थ २२३. शुठगतिप्रतीपाते
ગતિને રોકવી २२४. कुठु २२५. लुटु आलस्ये च भागस २वी, तिरोपी २२६. शुठुशोषणे
સુકાવવું २२७. अठ २२८. रुठु गतौ
ગતિ કરવી-આથડવું २२९. पुडु प्रमर्दने
મરડવું २३०. मुडुखण्डने च
ખંડિત કરવું, મુંડન કરવું અને મરડવું २३१. मडुभूषायाम् । મંડન કરવું-માંડવું-શોભા કરવી २३२. गडुवदनैकदेशे મુખના-ગળાના-એક ભાગરૂપ થવું २३३. शौड़गर्वे
ગર્વ કરવો-આપબડાઈ હાંકવી २३४. यौड़ सम्बधे
જોડવું-સબંધ કરવો-એડાવું २३५. मेड़ २३६. प्रेड २३७. म्लेड़ .. २३८. लोड़ २३९. लौड़ उन्मादे मा६२पो-lsj-aisya s२-मे थj २४०. रोड़ २४१.रौड़ २४२. तौड़ अनादरे
રોળવું-અનાદર કરવો २४३. क्रीड़ विहारे
વિહાર કરવો-સ્વચ્છેદે કીડા કરવી-રમત રમવી २४४. तुड़ २४५. तूड़ २४६. तोड़ तोडने तash २४७. हुइ २४८. हूड २४९. छह २५०. हौड़गती
ગતિ કરવી, હોડ પૂર્વક દોડવું २५१. खोड़ प्रतीचाते
ગતિને રોકવી-ખોડા થવું २५२. विड आक्रोशे
આક્રોશ કરવો તર્જન કરવું २५३. अड उद्यमे
ઉદ્યમ કરવો २५४. लड विलासे
વિલાસ કરવો-લડવું લાડ કરવો २५५. कडुमदे
મદ કરવો २५६. कद्ड कार्कश्ये :
કઠોર થવું-કર્કશ થવું २५७. अद्ड अभियोगे હુમલો કરવો-સામે થવું-હલ્લો કરવો २५८. चुद्ड हावकरणे ....यशवमभिप्रायो २५९. अण २६०. रण २६१. वण
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________
हैमधातुपाठः सार्थः . ३७८ क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ २६२. व्रण २६३. बण २६४. भण २६५. भ्रण २६६. मण २६७. धण २६८.ध्वण २६९. भ्रूण २७०. कण २७१. क्वण शो -४२al २७२. चण शब्दे
२१४, १५, ५१५९j, भएमा,
ચણચણવું २७३. ओण अपनयने २७४. शोण वर्ण-गत्योः . बाबु-दर थj, oila s२वी २७५. श्रोण २७६. श्लोण संघाते मे २७७. पैण गति-प्रेरण-श्लेषणेषु गति ४२वी, Aaj, प्रेरपुं भने मेj २७८. चितै संज्ञाने
मनुम-येतj २७९. अत सातत्यगमने .. નિરંતર ગતિ કરવી २८०. च्युत आसेचने . થોડું છાંટવું-ચૂવું-ટપકવું २८१. चुत् २८२. स्वुत् २८३. स्व्युत क्षरणे
ખરવું-ઝરવું २८४. जुत् भासने . ભાસવું-ઝળકવું-જ્યોત થવી २८५. अतु बन्धने
બાંધવું-આંટી ચડાવવી २८६. कित निवासे
નિવાસ કરવો, નિગ્રહ કરવો-આમળવું, પ્રતિકાર १२वो
. २८७. ऋत घृणा-गति-स्पध्र्देषु ॥ ४२वी, या ४२वी, ति ४२वी, स्पा ५२वी २८८. कुथु २८९. पुथु २९०. लुथु २९१. मथु २९२. मन्थ २९३. मान्थ हिंसा-संक्लेशयोः स २वी, पी31 ४२वी २९४. खादृ भक्षणे
ખાવું-ભક્ષણ કરવું २९५. बद स्थैर्ये
સ્થિર થવું-સ્થિર રહેવું २९६. खद हिंसायांच ખદવું-હિંસા કરવી, સ્થિર થવું २९७. गद व्यक्तायां वाचि . સ્પષ્ટ અવાજ કરવો-સ્પષ્ટ બોલવું
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________
બાંધવું
. शब्दमाला • ३७९ क्रम सार्थ धातु .. गुजराती अर्थ २९८. रद विलेखने
કોતરવું, ખોદવું, દાંતથી કાપવું २९९. णद ३००.अिश्विदा अव्यक्ते शब्दे
અસ્પષ્ટ અવાજ કરવો, નદતિ-નદી અવાજ કરે છે ३०१. अर्द गति-याचनयोः । ગતિ કરવી, યાચના કરવી-માંગવું ३०२. नई ३०३. णर्द ३०४. गर्द शब्दे भा४२को ३०५. तर्द हिंसायाम्
હિંસા કરવી ३०६. कर्द कुत्सिते शब्दे નિદિત શબ્દ કરવો-ન ગમે તેવો અવાજ કરવો ३०७. खर्द दशने
ડખ દેવો ३०८. अदु बन्यने ३०९. इदु परमैश्चर्य
ઠકુરાઈ ભોગવવી-અથર્ય ભોગવવું ३१०. विदु अवयवे
બિન્દુરૂપ બનવું-અવયવ રૂપ બનવું ३११. णिदु कुत्सायाम् નિંદા કરવી ३१२. दुनदु समृद्धी
સમૃદ્ધ થવું ३१३. चदुदीप्त्याहादयोः દિપવું, આનંદ પેદા કરવો ३१४. दुचेष्टायाम्
. ચેષ્ટા કરવી ३१५. कदु३१६.क्रदु રડવું-આકંદન કરવું, આહ્વાન કરવું ३१७. क्लदुरोदनावानयोः
-बोमा ३१८. क्लिदु परिदेवने
શોક કરવો-ખેદ કરવો ३१९. स्कन्दं गति-शोषणयोः ગતિ કી, સુકાવવું ३२०. विधूगत्याम्
ગતિ કરવી ३२१. षिधौ शास्त्र-माङ्गल्ययोः શાસ્ત્ર પ્રમાણે સમજણ આપવી, શાસન કરવું, *
મંગળમય થવું ३२२. शुन्ध शुद्धौ
શુદ્ધ થવું ३२३. स्तन ३२४. धन ३२५. ध्वन । ३२६. चन ३२७.स्वन શબ્દ કેરવો-ધણધણવું, ખણખણવું ३२८. वन शब्दे
ચણચણવું ३२९. वन ३३०. पन भक्तौ : म २-सेवा ४२वी-प्रार्थना ४२वी
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________
हैमधातुपाठः सार्थः ...३८०
क्रम सार्थ धातु . गुजराती अर्थ . . ३३१. कनै दीप्ति-कान्ति-गतिषुही , शोमj, गत २वी .. ३३२. गुपौ रक्षणे
२०९ ३२-साय ३३३. तपं३३४. धुप संतापे संताप अनमो -and ३३५. रप ३३६. लप ३३७. जल्प व्यक्ते वचने पर जोर ३३८. जप मानसेच
મનમાં બોલવું, શબ્દ બોલીને જાપ કરવો : ३३९. चप सांत्वने
સાંત્વન કરવું, શાંતિ પહોંચાડવી ३४०. शप समवाये . ભેગા થઈ જવું ३४१. सप्लं गतौ
સર્પ જેવી વાંકીચૂકી ગતિ કરવી ३४२. चुप मन्दायाम्
ધીમે ધીમે જવું-ચુપકીથી જવું.અવાજ ન થાય એમ
३४३. तुप ३४४. तुम्प ३४५. त्रुप। ३४६. त्रुम्प ३४७. तुफ ३४८. तुम्फ ३४९. त्रुफ ३५०. त्रुम्फ हिंसायाम् &िu 5२वी, sy, asat२ ३५१. वर्फ ३५२. रफ ३५३. रफु ३५४. अर्ब ३५५. कर्ब ३५६. खर्ब ३५७. गर्ब ३५८. चर्ब ३५९. तर्ब ३६०. नर्ब ३६१. पर्ब ३६२. वर्ब ३६३. शर्ब ३६४. पर्ब ३६५. सर्ब ३६६. रिबु ३६७. स्बु गतौ રજુ થઈ જવું-ગતિ કરવી ३६८. कुबु आच्छादने ३६९. लुबु ३७०. तुबु अर्दने પીડા કરવી ३७१. चुबु वक्त्रसंयोगे મોઢાનો સંયોગ કરવો-ચુંબન કરવું ३७२. सृभू ३७३. सम्भू ३७४. त्रिभू ३७५. षिम्भू ३७६. भर्भ हिंसायाम् सिवी .. ३७७. शुम्भ भाषणेच ___ोj, SA 3२वी .
___aisj
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________
__
शब्दमाला . ३८१
क्रम सार्थ धातु
• गुजराती अर्थ ३७८. यभं ३७९. जभ मैथुने भैथुन २-४५g ३८०. चमू ३८१. छमू ३८२. जमू ३८३. झमू ३८४. जिमू अदने । જમવું-ખાવું ३८५. क्रम पादविक्षेपे વાહનમાં કે વાહન દ્વારા ચાલવું નહીં, પણ પગ વડે
ચાલવું ३८६. यमूं उपरमे
અટકવું, નિયમન કરવું ३८७. स्यमू शब्दे
અવાજ કરવો ३८८. णमं प्रत्वे
નમવું-નમ થવું ३८९. षम ३९०.ष्टम वैक्लव्ये - કાયર થવું ३९१. अम शब्द-भक्त्योः અવાજ કરવો, ભજન કરવું ३९२. अम ३९३. द्रम ३९४. हम्म ३९५. मिम ३९६. गम्लं गतौ ગતિ કરવી ३९७. हय ३९८. हर्य क्लान्तौ च alrg, गति ४२वी ३९९. मव्य बन्धने
બાંધવું ४००. सूर्य ४०१. ईर्ष्या ४०२. ईर्ण्य या ४२वी-419नो सभ्युदय ने वासनाने ईर्ष्यार्थाः
લીધે બળવું-મનમાં બળતરા થવી ४०३. शुच्यै ४०४. चुच्यै अभिषवे us वस्तुने की प्र स्तु 43 सुपित
કરવી
४०५. सरछागतौ . . .. ७५थी पत ४०६. क्मर हूसेने .
વાંકાઈ કરવી ४०७. अभ्र ४०८. ब ४०९. मध्र गतौ गति ५२वी ४१०. चर भक्षणेच
यर-तथा यक्ष-गति ४२वी ४११. घोर गतेश्चातुर्ये
सरस या यावी ४१२. खोर प्रतीपाते . मईयास ४१३. दल ४१५.त्रिफला विशरणे Asix-
विरा xj ४१५. मील ४१६.श्मील ४१७. स्मीलभांपने संयित ४१८. मील निमेषणे . १२वी, संथित २j
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________
हैमधातुपाठः सार्थः । ३८२
गुजराती अर्थ
क्रम सार्थ धातु ४१९. पील प्रतिष्टम्भे
રોકવું ४२०. णील वर्णे
નીલા થવું ४२१. शील समाधी
એકાગ્ર થવું ४२२. कील बन्धे
બાંધવું-કિલવું ४२३. कूल आवरणे
ઢાંકવું-આવરણ ४२४. शूल रुजायाम्
शूल भाव-
पाथवी-रोगी थj ४२५. तूल निष्कर्षे
અંદરથી બહાર કાઢવું, નિષ્કર્ષ કાઢવો ४२६. पूल संघाते
સંઘાતરૂપ થવું-ભેગા મળવું ४२७. मूल प्रतिष्ठायाम्
આધારરૂપ થવું ४२८. फल निष्पत्ती
ફળવું નિષ્પન્ન થવું ४२९. फुल्ल विकसने ફૂલવું-ખીલવું-વિકાસ થવો ४३०. चुल्ल हावकरणे . . મૈથુનની ઈચ્છાદ્વારા પ્રેરાઈને ચેષ્ટા થવી ४३१. चिल्लशैथिल्ये च . શરીરમાં વિકાર થવો, ઢીલા થવું, મૈથુનની ચેષ્ટા
થવી, વાસના દ્વારા પ્રેરાઈને શરીરની ચેષ્ટા થવી ४३२. पेल ४३३. फेल ४३४.
शेल ४३५. घेल ४३६. सेल ४३७. वेह्न ४३८. सल
४३९. तिल ४४०. तिल
४४१. पल्ल ४४२. वेल्लगती गतिवी, ३५, संसो ३२वी, अj ४४३. वेल ४४४. चेल ४४५. केल ४४६. क्वेल
मासित थg-in-या, ४४७. खेल ४४८. स्खल चलने ચાલવું ४४९. खल संचये च
એકઠું કરવું, ચાલવું ४५०. श्वल ४५१. श्वल आशुगतौ ही यालQ ४५२. गल ४५३. चर्व अदने. ગળવું, ચાવવું, ખાવું, છાપરામાંથી પાણી ગળવું ४५४. पूर्व ४५५. पर्व ४५६. मर्व पूरणे
पू९७२, मरj .
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . ३८३ .
क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ ४५७. मर्व ४५८. धवु ४५९. शव गतौ गति २j ४६०. कर्व ४६१. खर्व ४६२. गर्व द
ममिमान २ ४६३. ष्टिव ४६४.क्षिव निरसने gamj, वार, नj ४६५. जीव प्राणधारणे
જીવવું, પ્રાણ ધારણ કરવો ४६६. पीव ४६७. मीव ४६८. तीव ४६९. नीव स्थौल्ये
જાડા થવું ४७०. उबै ४७१. तुर्वे ४७२. थुवै ४७३. दुर्वै ४७४. धुर्वे ४७५. जुर्वै ४७६. अर्व ४७७. भर्व ४७८. शर्व हिंसायाम् सिवी ४७९. मुवै ४८०. मव बन्धने पij ४८१. गुर्वै उद्यमे..
6धम २) ४८२. पिवु ४८३.मिवु ४८४.निवु सेचने ७ieg ४८५. हिवु ४८६.दिवु ४८७.जिवु प्राणने पुश २-00 २j
(प्रीणने ?) . (Oqg, आर पार ७२वा?) ४८८. इवु व्याप्तौ च
व्यापधु,३ng, पुस २
(eqg,प्रा था२९ ३२ ?) ४८९. अव रक्षण-गति-कान्ति-प्रीति १ २०९२j, सायqj, २
गावी , अशोमj,
૪ પ્રીતિ કરવી -तृप्त्यवगमन-प्रवेश-श्रवण ५ तृH Aj, E Aej, ७ पेसj, ८ सing,e
માલીક થવું, ભસવું स्वाम्यर्थ-याचन-क्रियेच्छा १० भाग, ११४२, १२६२७j, १७५j -दीप्त्यवाप्त्या-ऽऽलिङ्गन-हिंसा- १४ मेगqg-म, १५ , १६ डिंस,
.. . १७५j, १८ डोभने १८१५g दहन-भाव-वृद्धिषु - ('म' पातुनधामणीमणीने अर्थोछ) ४९०. कश शब्दे.
અવાજ કરવો
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________
हैमधातुपाठः सार्थः . ३८४ क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ ४९१. मिश ४९२. मश रोषे च शेषवो भने भा४२वो ४९३. शश प्लुतिगतौ
ઠેકડા મારતાં ચાલવું ४९४. णिश समाधौ
એકાગ્ર થવું, સમાધિમાં રહેવું ४९५. दृशं प्रेक्षणे
જોવું-દર્શન કરવું ४९६. दंशं दशने
स-७२3-31 मारतो. ४९७. घुषु शब्दे
ઘોષ કરવો અવાજ કરવો, ગોખવું ४९८. चूष पाने
यूस-पाj ४९९. तूष तुष्टी
ગુઠવું-ખુશ થવું ५००. पूष वृद्धौ
પુષ્ટ થવું-વધવું ५०१. लुष ५०२. मूष स्तेये
यो। ४२वी-दूस ५०३. षूव प्रसवे
પ્રસવ થવો-જન્મ આપવો ५०४. उप रुजायाम्
રોગ થવો-પીડા થવી-બળતરા થવી ५०५. ईष उञ्छे
દાણો-દાણો વણવું ५०६. कृषं विलेखने
હળ વડે ખેડવું ५०७. कष ५०८.शिष ५०९. जप ५१०. झष ५११. वष ५१२. मष ५१३. मुष ५१४. रुष ५१५. रिष ५१६. यूष ५१७. जूष ५१८.शष ५१९. चष हिंसायाम्
કસવું-હિંસા કરવી ५२०. वृषू संघाते च
એકઠા થવું તથા હિંસા કરવી ५२१. भष भर्त्सने
ભસવું-ખરાબ શબ્દ કરવો, ભર્જના કરવી ५२२. जिषू ५२३. विषू ४२४. भिषू ५२५.निषू ५२६. पृषू ५२७. वृषू सेचने ७iej ५२८. मृषू सेचने च
સહન કરવું અને છાંટવું ५२९. उषू ५३०.श्रिषू ५३१.श्लिषू ५३२. पुषू ५३३. प्लुषू दाहे
બાળવું, બળવું ५३४. घृषू संहर्षे
ઘસવું ५३५. हयू अलीके ખોટું બોલવું
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________
क्रम सार्थ धातु ५३६. पुष पुष्टौ
५३७. भूष ५३८. तसु अलङ्कारे
५३९. तुस ५४०. ड्रेस ५४१. हस ५४२. रस शब्दे भवा४ १२वो
५४३. लस श्लेषण - क्रीडनयोः
५४४. घस्लूं अदने
५४५. हसे हसने
शब्दमाला • ३८५
५५०. शंसू स्तुतौ च
५५१. मिहं सेचने ५५२. दहं भस्मीकरणे
હસવું
५४६. पिसृ ५४७. पेस् ५४८. वेसृ गतौ गति १२वी-पेस
५४९. शसू हिंसायाम्
હિંસા કરવી
५५३. चह कल्कने
५५४. रह त्यागे
५५५. रहु गतौ ५५६. दह ५५७. दहु ५५८. बृह वृद्धौ ५५९. बृह ५६०. बहु शब्दे च ५६१. उह ५६२. तुह ५६३. दुह् अर्दने ५६४. अर्ह ५६५. मह पूजायाम् ५६६. उक्ष सेचने
५६७. रक्ष पालने
५६८. मक्ष ५६९: मुक्ष संघाते ५७०. अक्षौ व्याप्तौ च
गुजराती अर्थ પુષ્ટ થવું શોભાવવું (અવ સાથે અવતંસ)
ચોંટવું, ભેટવું અને ક્રીડા કરવી
ખાવું
સ્તુતિ કરવી અને હિંસા કરવી
છાંટવું બાળવું-બળવું-ભસ્મ કરવી છેતરવું-લુચ્ચાઈ કરવી त्याग श्वो (वि + २३) ગતિ કરવી भोटुं कुं वध
અવાજ કરવો અને વધવું पीडा अरवी, दुःखं खापवु, हूलव પૂજા કરવી-આદર કરવો-પૂજવું છાંટવું
પાલન કરવું-રક્ષણ કરવું-સાચવવું ભેગા મળવું
વ્યાપવું-ફેલાવું અને ભેગા મળવું तास, छोषवु, पातनुं ड
ચુંબન કરવું
५७१. तक्षौ ५७२. त्वक्षौ तनूकरणे
५७३. णिक्ष चुम्बने
५७४. तृक्ष ५७५: स्तृक्ष ५७६. णक्ष गतौ गति रवी- गरुडनी प्रेभ वेगथी वुं ५७७. वक्ष रोषे ५७८. त्वक्ष त्वचने
રોષ કરવો-રીસ કરવી છોલવું અથવા ઢાંકવું
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________
हैमधातुपाठः सार्थः • ३८६
गुजराती अर्थ
અનાદર કરવો
क्रम सार्थधातु ५७९. सूर्क्ष अनादरे
५८०. काक्षु ५८१. वाक्षु ५८२. माक्षु काङ्क्षायाम् अक्ष-वांछा रवी
घोरवाशिते च
५८३. द्राक्षु ५८४. ध्राक्षु ५८५. ध्वाक्षु भियान अवा श्वो ने धांवांछा रवी કાગડા જેવો અવાજ કરવો પરઐપદના ધાતુઓ પૂરા થયાં. ગતિ કરવી
इति परस्मैभाषाः । ५८६. गांङ् गतौ ५८७. मिङ् ईषद्धसने
५८८. डीङ् विहायसां गतौ
५८९. उंङ् ५९०. कुंङ् ५९१. गुंङ् ५९३. डुंङ् शब्दे
५९४. च्युङ् ५९५. ज्यंङ्
५९६. जुंङ् ५९७. पुंङ्
५९८. प्लुंङ् गतौ ५९९. रुंङ् रेवणे च
६००. पूङ् पवने
६०१. मूङ् बन्धने
६०२. धुंङ् अविध्वंसने
६०३. मेंङ् प्रतिदाने
६०४. देंङ् ६०५. त्रैङ् पालने
६०६. श्यैङ्गत
६०७. प्यँङ् वृद्धौ
६०८. वकुङ् कौटिल्ये
६०९. मकुङ् मण्डने
६१०. अकुङ् लक्षणे
६११. शीकृङ् सेचने
६१२. लौकृङ् दर्शने ६१३. श्लोकृङ् सङ्घाते
थोडुं उस स्थित - भरडवु-विस्मय पाभवो.
(आडाश द्वारा) गति ४२वी-डवुं ५९२. घुंङ् અવાજ કરવો-થુછુ કરવું
ગતિ કરવી-ઠેકવું
રહેંસવું-હિંસા કરવી અને ગતિ કરવી પવિત્ર કરવું-મેલ વિનાનું કરવું
બાંધવું
ધારણ કરવું-ધ્વંસ ન કરવો
બદલે આપવું-લીધેલું પાછું આપવું
પાલન કરવું, ત્રાણ કરવું, બચાવવું, દયા લાવવી
ગતિ કરવી
વધવું
વાંકા થવું, કુટિલ થવું
શોભાવવું આંકવું, નિશાન કરવું છાંટવું કે છાંટા ઉડાવવા જોવું, અવલોકવું ભેગા થવું-એકઠા થવું
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________
- शब्दमाला • ३८७ क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ ६१४. द्रेकड ६१५. प्रेकृ शब्दोत्साहे पधारे ५४तुंगोमj, kun Gad uj ६१६. रेकृङ् ६१७. शकङ् शङ्कायाम् 51 5२वी, पडेम पो (मारे = ist) ६१८. ककि लौल्ये - લોલુપ થવું, ચંચળ થવું ६१९. कुकि ६२०. वृकि आदाने ७२, महिपाईं ६२१. चकि तृप्ति-प्रतीघातयोः j, aH Oj तथा प्रतिधात ४२वी, 42qg ६२२. ककुङ् ६२३. श्वकुङ् ६२४. बकुङ् ६२५. श्रकुङ् ६२६. श्लकुङ् ६२७. ढोकृङ् ६२८. चौकङ् ६२९. ध्वष्कि ६३०. वस्कि ६३१. मस्कि ६३२. तिकि ६३३. टिकि ६३४. टीकृङ् . ६३५. सेकृष्६३६.स्नेकृङ् ६३७. रघुङ् ६३८. लघुङ् गती
२वी, 21 २को, सेsj, kisg-eirg-el
જવું, તથા લાંઘણ કરવું ६३९. अघुङ् ६४०. वधुङ् गत्याक्षेपे सवानी ३मात ४२वी, 6uqiu xj अथवा
ઠપકો આપવો. ६४१. मघुङ् कैतवे च લુચ્ચાઈ કરવી અને ઉતાવળા જવું તથા ઠપકો
આપવો, ચાલવાની શરૂઆત કરવી ६४२. राघङ ६४३. ला सामर्थ्य समर्थ थ-साथ. ६४४. द्रा आयासे च આયાસ કરવો, સમર્થ થવું ६४५. श्लाघक कत्थने . વખાણ કરવાં-પ્રશંસા કરવી ६४६. लोचङ्ग दर्शने .. જોવું-અવલોકવું ६४७. षचि सेचने : .
છાંટવું ६४८. शचि व्यक्तायां वाचि સ્પષ્ટ બોલવું સમજાય તેમ બોલવું ६४९. कचि बन्धने
બાંધવું-અંગરખાની કસ બાંધવી, વાળનો ઝુડો
'Mial, यावीन लig ६५०. क्रचुङ् दीप्तौ च
| દીપવું.ચમકવું તથા બાંધવું-કાંચળી બાંધવી ६५१. श्वचि ६५२. श्वचुङ् गतौल वी ६५३. वर्चि दीप्तौ
દીપવું તેજવાળું થવું
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________
મથાતુપS: સાર્થ: ૦ ૨૮૮
-
1
गुजराती अर्थ
क्रम सार्थ धातु ૬૪. મરદ મુવુ ને લુચ્ચાઈ કરવી, ઢોંગ કરવો-કપટ કરવું, ઉકાળવું
ઉકાળો કરવો દ૬. વુિ થાય-પૂળનેધારણ કરવું, ઊંચા થવું, પૂજવું અને લુચ્ચાઈ કરવી,
કપટ કરવું, ઉકાળવું-કઢવું : ६५७. पचुङ् व्यक्तीकरणे
સ્પષ્ટ કરવું ६५८. ठुचि प्रसादे ખુશ કરવું, પ્રસન્ન થવું મહેરબાની કરવી ? દધી. દ૬૦. વૃક્ દA. રીસો ચળકવું-દીપવું ૬૬ર. કૃતિ
ગતિ કરવી ६६३. ईजि कुत्सने च નિંદા કરવી, ગતિ કરવી દ૬૪. શનિતિશનાળનોનેષ ગતિ કરવી, ગતિ ન કરવી-ઊભા રહેવું, પેદા કરવું.
કમાવું, જીવવું-પ્રાણ ધારણ કરવા ૬૬. ઋજુ હૃદ૬. મને મુંજવું-ચણા ભુંજવા ६६७. तिजि क्षमा-निशानयोः સહન કરવું, ધારવાળું કરવું-શરાણ ઉપર ઘસવું ૬૮. પરિતને . ચાલવું ६६९. स्फुटि विकसने વિકસવું-અંકુરો ફુટવા-ખીલવું ૬૭૦. વેષ્ટિવેટાયા. ચેષ્ટા કરવી-કાંઈક પ્રવૃત્તિ કરવી ૬૭૨. પણ ૬૭૨. નોકિયાતે સમૂહમાં મળવું-ગોષ્ઠી કરવી-ગોઠ કરવી-ગોઠવું ६७३. वेष्टि वेष्टने
વીંટવું, આળોટવું ઓછું કરવું વધારે હોય તેમાંથી
કમી કરવું-હાનિ કરવી ૬૭૪. મહિંસા-તમો: હિંસા કરવી, ઉલ્લંઘન કરવું, મર્યાદા બહાર જવું
મર્યાદાનું ઉલ્લંઘન કરવું ૭. વિવારથાયામ વિશેષ બાધા કરવી-ચોંકવું-પીડા કરવી ૭૭. મ ક૭૮. વહુ શો ચિંતા કરવી-ફિકર કરવી-ઉત્કંઠા રાખવી ६७९. मुठुङ् पलायने ભાગી જવું-પલાયન થવું . ६८०. वढुङ् एकचर्यायाम એકલા જવું-કોઈની સહાય ન લેવી ૬૮૨. ગg ૬૮૨.
પ તિ ગતિ કરવી : ૬૮૩. ડ૬ ૬૮૪. પિયુને ભેગા થવું-પિંડરૂપ થવું
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . ३८९
क्रम सार्थ धातु • गुजराती अर्थ ६८५. शडुङ् रुजायां च માંદા પડવું-રોગી થવું તથા ભેગા થવું ६८६. तडुङ् ताडने
તાડન કરવું ६८७. कडुङ् मदे
મદ કરવો ६८८. खडुङ्मन्थे
મંથન કરવું ६८९. खुडुङ् गतिवैकल्ये ખોડા થવું-ખોડા ચાલવું ६९०. कुडुङ् दाहे
બળવું-બાળવું ६९१. वडुङ् ६९२. मडुङ् वेष्टने વીંટવું ६९३. भडुङ् परिभाषणे ભાંડવું ६९४. मुडुङ् मार्जने
સાફ કરવું, નીચા થવું-હલકા થવું-નિંદા કરવી ६९५. तुडुङ् तोडने
तोडj . ६९६. भुडुङ् वरणे
સ્વીકારવું-વરણ કરવું, પસંદ કરીને સ્વીકારવું ६९७. चडुङ् कोपे
કોપવું-પ્રચંડ થવું ६९८. द्राडा ६९९. धाडङ् विशरणे टीx-विमरा rg ७००. शाडङ् श्लाघायाम् quasai-शालीन थर्बु ७०१. वाइङ् आप्लाव्ये . पालीमा कुपडी मारवी, कुपडी मारीने नहा ७०२. हेडङ् ७०३. होड़ा अनादरे मन॥६२ १२वो ७०४. हिडङ्ग तौ च
3-33 भने मना२ ४२वो ७०५. धिणुङ् ७०६. घुणुङ्
७०७. घृणुङ् ग्रहणे ગ્રહણ કરવું ७०८: घुणि ७०९. घूर्णि भ्रमणे धुभ-मम,२,३२ आपा, पेटमा धुमा ७१०. पणि व्यवहार-स्तुत्योः वडवार २वो तथा स्तुति २वी ७११. यतैङ् प्रयत्ने
પ્રયત્ન કરવો ७१२. युतङ् ७१३. जुतङ् भासने मास-धोत थो ७१४. विथङ् ७१५. वेथङ् याचने भागg, नीयj ७१६. नाथ उप्रतापैश्चर्याशीःषु च पी॥२वी-संताप, नाशय-6NS मोदी,
આશીર્વાદ આપવો તથા માગવું ७१७. श्रथुङ् शैथिल्ये.
ઢીલા થવું
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________
हैमधातुपाठः सार्थः . ३९० क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ ७१८. ग्रथुङ् कौटिल्ये 16j-मुंथj,wiuj, %815२वी- Naiन
હોય તેને તે જાતનું બનાવવું હોય જૂદું અને તેને જુદું
બનાવવું ७१९. कत्थि श्लाघायाम् વખાણ કરવાં ७२०. विदुङ् श्वेत्ये ધોળું કરવું શ્વેત કરવું ७२१. बदुङ् स्तुत्यभिवादनयोः स्तुति ४२वी-गुनी प्रशं॥२वी मने सामान
કરવું-પગે લાગવું-પગમાં પ્રણિપાત કરવો-નમવું ७२२. भदुङ् सुख-कल्याणयोः सुमनो मनुम१६२पो तथा श्रेय ५j ७२३. मदुङ् स्तुति-मोद-मद-स्वप्न-गतिपुस्तुति:२वी, पथपो, भ६२वो, स्व-प्रभात
કરવો, ગતિ કરવી ७२४. स्पदुङ् किञ्चिच्चलने જરા જરા હલવું ७२५. क्लिदुङ् परिदेवने શોક કરવો ७२६. मुदि हर्षे
थको ७२७. ददि दाने ७२८. हदि पुरीपोत्सर्गे . ७२९. ध्वदि ७३०. स्वर्दि ७३१. स्वादि । __ आस्वादने
સ્વાદ કરવો-જીભથી ચાટવું ७३२. दि मान-क्रीडयोश्च માપ કરવું, કડા કરવી ७३३. कुर्दि ७३४. गुर्दि ७३५. गुदि क्रीडायाम्
કિડા કરવી-કૂદવા વગેરેની રમત કરવી ७३६. षूदि क्षरणे
થુંકવું ७३७. हादि शब्दे
અવાજ કરવો ७३८. हादैङ् सुखे च સુખ થવો-આનંદ થવો અને અવાજ કરવો ७३९. पर्दि कुत्सिते शब्दे पा-५२१ श६२वो . ७४०. स्कुदुङ् आप्रवणे ઠેકી ઠેકીને જવું અથવા ચડાઈ કરવી ७४१. एधि वृद्धौ
વધવું ७४२. स्पर्द्धि सङ्घर्षे સંઘર્ષથવો-સ્પર્ધા કરવી-બીજાનાપરાભવને ઈચ્છવો
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________
७४४. बाधङ् रोटने ७४५. दधि धारणे
७४६. बधि बन्धने
क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ
७४३. गाधृङ् प्रतिष्ठा - लिप्सा-ग्रन्थेषु आधारभूत थवुं भेजववाने च्छ्वं तथा गुंथवुं
शब्दमाला
७६३. गुपि गोपन- कुत्सनयोः ७६४. अबुङ् ७६५. बुङ् शब्दे ७६६. लबुङ् अवस्त्रंसने च ७६७. कबृङ् वर्णे ७६८. क्लीबृङ् अधाष्टर्ये ७६९. श्रीबृङ् मदे.
७७०.
शीभृङ् ७७१. वीभृङ् ७७२. शल्भि कत्थने
• ३९१.
७७३. वल्भि भोजने
७७४. गल्भि धाष्टर्ये
ગંઠવું
પીડા કરવી-બાધા પહોંચાડવી-રોળવું
७४७. नाधृङ् नाशृङ्क्त् ७४८ पनि स्तुतौ
७४९. मानि पूजायाम्
७५०. तिपृङ् ७५१. ष्टिपृङ् ७५२. ष्टेङ् क्षरणे ७५३. तेपृङ् कम्पने च
७५४. दुवेपूङ् ७५५. केपूङ् ७५६. गेपुङ् ७५७. कपुङ् चलने
७५८. ग्लेपुङ् दैन्ये च
ધારણ કરવું બાંધવું
૭૧૬માં નાશૃઙ્ગ-ધાતુના અર્થ પ્રમાણે સ્તુતિ કરવી-ગુણને વખાણવા પૂજા કરવી, માન આપવું
-245
७५९. मेपृङ् ७६०. रेपृङ् ७६१. लेपृङ् गतौ २५८ लगाववी-गति ५२वी ७६२. त्रपौषि लज्जायाम्
કંપવું અને ટપકવું
કંપવું-ધ્રુજવું દીન થવું તથા કંપવું
લાજવું-શરમાવું
રક્ષણ કરવું તથા નિંદા કરવી અવાજ કરવો
નાશ થવો-પડવું તથા અવાજ કરવો
વર્ણન કરવું અને કાબરચિતરા વગેરે રંગનું કરવું નબળા થવું-ક્લીબ થવું મદ કરવો
વખાણવું ભોજન કરવું
બળવાળા થવું-પ્રગલ્ભ-બહાદુર થવું
७७५. रेभृङ् ७७६. अभुङ् ७७७. रभुङ् ७७८. लभुङ् शब्दे
અવાજ કરવો
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________
क्रम सार्थ धातु
७७९. ष्टुभुङ् ७८०. स्कभुङ् ७८१. ष्टभूङ् स्तम्भे
७८२. जभुङ् ७८३. जभैङ्
हैमधातुपाठः सार्थः • ३९२
गुजराती अर्थ
७८४. जृभुङ् गात्रविनामे
७८५. रभि राभस्ये
७८६. डुलभिषू प्राप्तौ
७८७. भामि क्रोधे
७८८. क्षमौषि सहने
થંભી જવું
મ્યાન થવું-બગાસું ખાવું આળસ મરડવી
८००. ऊयैङ् तन्तुसन्ताने ८०१. पूयैङ् दुर्गन्ध-विशरणयोः
કાર્ય માટે ઉદ્યમ કરવો, ઊતાવળ કરવી
પામવું-લાભવું
ક્રોધ કરવો
७८९. कमूङ् कान्तौ
७९०. अयि ७९१. वय ७९२. परि ७९३. मयि
८०२. क्नूयै शब्दोन्दनयोः
८०३. क्ष्मायैङ् विधूनने
સહન કરવું-ક્ષમા કરવી ઈચ્છવું-ખાંત કરવી
७९४. नाय ७९५. चयि ७९६. रयि गतौ
गति श्वी-वेग वो
७९७. तय ७९८. णयि रक्षणे च
રંક્ષણ કરવું તથા ગતિ કરવી
७९९. दयि दान-गति-हिंसा - दहनैषु च हेतुं, गति ५२वी, हिंसा रवी, पण जाणवुं, रक्ष
.
કરવું
વણવું
દુર્ગન્ધી થવું-ગંધાઈ જવું તથા ફાટી જવું, નાશ
પામવો
वा वो, लींभवं.
કંપાવવું
८०४. स्फायैङ् ८०५. ओप्यायैङ् वृद्धौ वध
८०६. तायङ् सन्तान - पालनयोः ८०७. वलि ८०८. वल्लि संवरणे ८०९. शलि चलने च ८१०. मलि ८११. मल्लि धारणे ८१२. भलि ८१३. भल्लि परिभाषण८१४. कलि शब्द - संख्यानयोः ८१५. कल्लि अशब्दे
સંતાન-વિસ્તાર-કરવો તથા પાલન કરવું
ઢાંકવું
ઢાંકવું તથા ચાલવું ધારણ કરવું
हिंसा-दानेषु परिभाषा, हिंसा रवी, छान हेतुं અવાજ કરવો, ગણવું-ગણતરી કરવી-આકલન કરવું અવાજ ન કરવો-ચૂપ રહેવું-મૌન રહેવું
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________
· शब्दमाला • ३९३ क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ ८१६. तेवृङ् ८१७. देव देवने २म, शु॥२ रभवो-पासाथी भq ८१८. वृङ् ८१९. सेवङ् ८२०. केवृद्ध ८२१. खेवा ८२२. गेवङ् ८२३. ग्लेवृन ८२४. पेवृ८२५. प्लेवृड ८२६. मेवृक ८२७. म्लेवृक सेवने । સેવા કરવી, ખેવના કરવી ८२८. रेवङ् ८२९. पवि गती ગતિ કરવી, ઝડપથી ગતિ કરવી-પવન જેવી ગતિ
કરવી ८३०. काशृङ्दीप्तौ
પ્રકાશવું-દીપવું ८३१. क्लेशि विबाधने ... ક્લેશ કરવો, બાધવું-પીડા કરવી ८३२. भाषि च व्यक्तायां वाचि स्पष्ट बोलवु-समय ते बोल-भाषा ४२ ८३३. ईषि गति-हिंसा-दर्शनेषु ગતિ કરવી, હિંસા કરવી, જોવું ८३४. गेषङ् अन्विच्छायाम् शो५g-olaj . ८३५. येष प्रयत्ने
પ્રયત્ન કરવો ८३६. जेषङ् ८३७. णेषङ् ८३८. एषङ् ८३९. हेषङ् गतौ . . ulasah ८४०. रेषङ् ८४१. हेषङ् अव्यक्ते शब्दे अस्पष्ट ४-senseu2-5षा२१४२वो ८४२. पर्षि स्नेहने
नेपाथ-su up ८४३. घुषुङ् कान्तीकरणे iraj २j. ८४४. स्त्रंसूङ् प्रमादे
પ્રમાદ કરવો-અભિમાન કરવું ८४५. कासशब्दकुत्सायाम् ખાંસવું-ખાંસી ખાવી ८४६. भासि ८४७. टुभ्रासि
८४८. टुभ्लासृङ् दीप्तौ ५-मासj ८४९. रासृङ् ८५०. णासृङ् शब्दे । श६४२वी-राससको ८५१. णसि कौटिल्ये दुटियथg-aijej ८५२. भ्यसि भये
. जी ८५३. आङःशसुङ् इच्छायाम् ७४२वी (आ 64 िसहित) ८५४. ग्रसूङ् ८५५. ग्लसूङ् अदने गाय-प्रास देवी-औलिया देवो-Hij
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________
हैमधातुपाठः सार्थः . ३९४ .
क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ ८५६. घसुङ् करणे
२९ ८५७. ईहि चेष्टायाम्
ये।७२वी . ८५८. अहुङ् ८५९. प्लिहि गती - गतिवी ८६०. गर्हि ८६१. गल्हि कुत्सने ४ि२वी-fiej-um आपकी ८६२. वर्हि ८६३. वल्हि प्राधान्ये भागवान ५j .... ८६४. बहि ८६५. बल्हि परिभाषण-हिंसा-च्छादनेषु परिभाष, &0 ४२वी, dis ८६६. वहङ् ८६७. जेहङ् ८६६. वाहक प्रयत्ने प्रयत्न को-४मत ४२वी ८६९. द्राहक निक्षेपे - स्था५g ८७०. अहितकें
તર્ક કરવો ८७१. गाहौङ् विलोडने . અવગાહન કરવું-વલોવવું. ८७२. ग्लहौ ग्रहणे ગ્રહણ કરવું ८७३. बहुङ् ८७४. महुङ् वृद्धौ १५g-मोटा थj ८७५. दक्षि शैघ्ये च स्मृतिय, क्ष , Mus२वी तथा १५j ८७६. धुक्षि ८७७. धिक्षि सन्दीपन-क्लेशन-जीवनेषु सगाव-पाप-Gudlwd २j,
४२वो, qj Busj ८७८. वृक्षि वरणे .
સ્વીકાર કરવો-વરણ કરવું ८७९. शिक्षि विद्योपादाने વિદ્યા ગ્રહણ કરવી-શીખવું-શિક્ષણ મેળવવું ८८०. भिक्षि यात्रायाम् ભીખવું-જાચવું-માંગવું ८८१. दीक्षि मौण्ड्येज्योपनयन- Elu देवी, भुंडथ, यज्ञनी ही देवी, नियमव्रतादेशेषु ઉપનયનની દીક્ષા લેવી, નિયમની દીક્ષા લેવી તથા
વ્રતની દીક્ષા લેવી ८८२. ईक्षि दर्शने
જોવું ઈક્ષણ કરવું इति आत्मनेभाषा પ્રથમ ગણના આત્મપદના ધાતુઓ પૂરા
८८३. श्रिग् सेवायाम् ८८४. णींग प्रापणे . ८८५. हंगहरणे
સેવા કરવી પહોંચાડવું-પખાડવું-લઈ જવું હરવું-હરી જવું, પરાણે લઈ જવું
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . ३९५ ।।
क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ ८८६. भंग भरणे .
ભરણ-પોષણ કરવું ८८७. धूग्धारणे
ધારણ કરવું ८८८. डुकुंग करणे
કરવું ८८९. हिकी अव्यक्ते शब्दे અસ્પષ્ટ અવાજ કરવો-હેડકી આવવી ८९०. अञ्चूग गतौ च । ગતિ કરવી તથા અસ્પષ્ટ અવાજ કરવો ८९१. डुयाचूग्याच्खायाम् । જાચવું-માંગવું ८९२. डुपची पाके
રાંધવું-રસોઈ કરવી-પકાવવું ८९३. राजग ८९४. दुभ्राजि दीप्तौ . ही५j ८९५. भजी सेवायाम् .. સેવા કરવી ८९६. रञ्जी रागे
રાગ કરવો કે રંગ કરવો ८९७. रेट्ग परिभाषण-याचनयोः परिषद तथा यायना ४२वी ८९८. वेणग्गति-ज्ञान-चिन्ता Aaj, भिंतवj, भामोयन २-Aingनिशामन-वादित्र-ग्रहणेषु साईनरसुं विया अनेसावा;त्रने
લેવું-વાંસળી વગાડવી ८९९. चतेग याचने
જાચવું, માંગવું ९००. प्रोथग पर्याप्ती
પૂરતું થવું-પૂર્ણ થવું ९०१. मिग्मेधा-हिंसयोः બુદ્ધિમાન થવું, હિંસા કરવી ९०२. मेथूग् सङ्गमे च મૈથુનસેવવું-સંગમો , બુદ્ધિમાન થવું તથા હિંસા
१२वी ९०३. चदेग् याचने . .. જાચવું ९०४. ऊबुन्दग निशामने વિચાર કરવો-આલોચન કરવું ९०५. णिदृग् ९०६.णेदृग कुत्सासन्निकर्षयोःनि४२वी, पासेडो-103नो-संciusdai ९०७. मिदृग् ९०८. मेदृग् मेधाहिंसयो:४०१ मि पातु प्रमाअर्थ ९०९. मेधृग् सङ्गमे च भैथुन सेव-संगम ३२वी-मuj, बुद्धिमान थy
અને હિંસા કરવી ९१०. शृधूग ९११. मधूर उन्दे ९१२. बुधग्बोधने
જાણવું-બોધ થવો
ભીંજાવું
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________
क्रम सार्थ धातु ९१३. खनूग् अवदारणे ९१४. दानी अवखण्डने
९१५. शानी तेजने
हैमधातुपाठ: सार्थः • ३९६
गुजराती अर्थ ખોદવું-ખણવું ખંડન કરવું-તોડવું તીક્ષ્ણ કરવું-ધાર કાઢવી
શાપ દેવો-આક્રોશ કરવો તથા ઠપકો દેવો
९१६. शपीं आक्रोशे
९१७. चायृग् पूजा - निशामनयोः ९१८. व्ययी गतौ
???. Greit quur-quifa-amog
९२०. धावूग् गति - शुद्ध्योः ९२१. चीवृग् झषीवत् ९२२. दाशृग् दाने
९२३. झषी आदान -संवरणयोः ९२४. भेषृग् भये
९२५. भ्रेषृग् चलने च
९२६. पषी बाधन - स्पर्शनयोः
•
९३७. द्युति दी
९३४. माह्ग् माने ९३५. गुहौग संवरणे ९३६. भ्लक्षी भक्षणे इति उभयतोभाषा:
પૂજા કરવી-આદર કરવો તથા વિચારવું -व्यय श्वो गति रवी
९२७. लषी कान्तौ
९२८. चषी भक्षणे ९२९. छषी हिंसायाम्
९३०. त्विष दीप्तौ
९३१. अषी ९३२. असी गत्यादानयोश्च गति ४२वी तथा ग्रह डवुं खने हीप
९३३. दासृग् दाने
zùou sedl-ciga agi, ypíru adl-yeg ug અને વારણ કરવું-અટકાવવું
ગતિ કરવી-દોડવું-ધોડવું તથા ધોવું-સાફ કરવું ગ્રહણ કરવું અને ઢાંકવું (જુઓ ૯૨૩)
દાન દેવું
ગ્રહણ કરવું અને ઢાંકવું
બીવું ચાલવું અને બીવું
બાધ કરવો-પીડા કરવી તથા સ્પર્શ કરવો-ગુંથવું અભિલાષા-ઈચ્છા કરવી-ખાંત કરવી-હોંશ કરવી ચાખવું-ભક્ષણ કરવું હિંસા કરવી દીપવું-ચળકવું
દાન દેવું વર્તન કરવું-વર્તવું ઢાંકવું-ગૂઢ રાખવું ભક્ષણ કરવું
પહેલા ગણના ઉભયપદના ધાતુઓ પૂરા
द्युतादि गाना धातुओं દીપવું-ઘોત થવો
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________
क्रम सार्थ धातु ९३८. रुचि अभिप्रीत्यांच ९३९. घुटि परिवर्तने
९४०. रुटि ९४१. लुटि ९४२. लुठि प्रतीघाते थीडा १२वी - सामनो ऽश्वो
९४३. श्विताङ् वर्णे
शब्दमाला • ३९७
९४४. ञिमिदा स्नेहने
९४५. ञिक्षिदाङ् ९४६. ञिष्विदाङ्
९५५. वृतूङ् वर्तने ९५६. स्यन्दौङ् स्रवणे
९५७. वृधूङ् वृद्धौ
९४७. शुभि दीप्तौ
९४८. क्षुभि संचलने
९४९. भि ९५०. तुभि हिंसायाम् ९५१. स्रम्भूङ् विश्वासे
९५२. भ्रंशूङ् ९५३. स्स्रंसूङ् अवस्रंसने नांश पाभवुं- अष्ट थवुं पडी धुं
९५४. ध्वंसूङ् गतौ च
ગતિ કરવી અને ધ્વંસ પામવો-નાશ પામવો
९५८. शृधूङ् शब्दकुत्सायाम् ९५९. कृपौङ् सामर्थ्ये
वृत् द्युतादयः
गुजराती अर्थ પ્રીતિ કરવી-રુચિ કરવી-ગમવું તથા દીપવું ફેરફાર થવો-બદલવું
प्रतिष्टम्भ - विलेखनेषु
९६२. पत्लृ ९६३. पथे गतौ ९६४. क्वथे निष्पाके
९६५. मथे विलोडने
९६०. ज्वल दीप्तौ
९६९. कुच सम्पर्चन - कौटिल्य
ધોળું કરવું-સફેદ કરવું-શ્વેત કરવું સ્નેહ કરવો-ચીકણા થવું
मोचने च थीडसा थवुं स्नेडवाणा थवुं तथा भोयन
કરવું-મુક્ત કરવું શોભવું-દીપવું ક્ષોભ પામવો-ખળભળવું हिंसा १२वी
વિશ્વાસ કરવો-ભરોસો કરવો
વર્તવું-વર્તન કરવું-વિધમાન હોવું ટપકવું-ઝરવું
वध -
પાદવું-ખરાબ શબ્દ કરવો. સમર્થ થવું ઘુતાદિ નામનો પેટાગણ પૂરો
જ્વલાદિ ગણના ધાતુઓ જલવું-દીપવું
સંપર્ક કરવો-મિશ્ર થવું, વાંકું થવું, લુચ્ચાઈ કરવી કે વાંકું વળવું, રોકવું, કોતરવું-ખેંચવું ગતિ કરવી-પડવું, પંથ કાપવો
નિરંતર પકવવું-ઉકાળવું-કઢવું, ક્વાથ કરવો વલોવવું-મંથન કરવું
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રેમથાતુપાવ: સાર્થ: - ૩૨૮
. क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ ૨૬૬. પનું વિશા-વ્યવસાપુ સડી જવું-ફાટી જવું-નાશ પામવું-ગતિ કરવી, ખેદ
કરવો-નિરુત્સાહ થવું-નિરાશ થવું ९६७. शलू शातने છોલવું-પાતળું કરવું ९६८. बुध अवगमने જાણવું-અવગમ કરવો-બોધ મેળવવો ९६९. दुवमू उद्गिरणे ઉલટી કરવી-વમન કરવું-કરેલું ભોજનહોજરીમાંથી
- ઊંચે આવવું ૭૦. ઉપૂરાતને
ભમવું ચાલવું ૨૭૨. ક્ષર સંવનને : ખરવું-ખરી પડવું-ઝરવું ९७२. चल कम्पने
કંપવું-ધ્રુજવું ९७३. जल घात्ये
જડથવું ભારે થવુંચંચળતાહીન થવું, તીણતારહિત
થવું
ખેડવું
૭૪. ટન ૨૭૫ત્ર વચ્ચે ટળવું-કાયર થવું ९७६. छल स्थाने
સ્થળરૂપ થવું ગતિ વિનાના થવું ९७७. हल विलेखने. ૨૭૮. અને
ગંધ આવવી-ગંધાવું-પીડા કરવી ૨૭૨. વનપ્રાધાનાચારોથયોઃ જીવવું તથા અનાજને રોકી રાખવું-ભરીને સાચવવું ૧૮૦. પુત્ર મહત્વે
મોટા થવું-પહોળા થવું ૧૮૨. વર વન્યુ-સંસ્યાનો બંધુભાવ રાખવો તથા સમૂહરૂપ થવું થીજી જવું
જામી જવું ૧૮ર. પત્ત ૧૮રૂ. સન ૧૮૪. પાન ની પળવું-ગતિ કરવી ૧૮. (નહિંસા-સંવરીયોશ દુલ લેવી-હિંસા કરવી-છરી વગેરે હુલાવવું તથા
ઢાંકવું ૨૮૬. સુશાં સાહાન-રો નવો: બોલાવવું તથા રોવરાવવું ९८७. कस गतौ
ગતિ કરવી-કસ કાઢવો ९८८. रुहं जन्मनि
જન્મ થવો-ઊગવું ९८९. रमिक्रीडायाम्
રમવું-કડા કરવી ९९०. पहि मर्षणे
સહન કરવું वृत् ज्वलादिः જવલાદિ પટાગણ પૂરો
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________
TESENT
शब्दमाला • ३९९ . क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ
યજાદિ ગણના ધાતુઓ ९९१. यजी देवपूजा-सङ्गति- हेवनीपू ७२वी, सोबत ४२वी-संगति ४२वीकरण-दानेषु
દાન દેવું ९९२. वेंग तन्तुसन्ताने
વણવું ९९३. व्यंग् संवरणे
ઢાંકવું ९९४. ढेंग स्पर्धा-शब्दयोः સ્પર્ધા કરવી-હરીફાઈ કરવી, અવાજ કરવો
બોલાવવું ९९५. टुवपी बीजसन्ताने वा-यन २j ९९६. वहीं प्रापणे
વહેવું-લઈ જવું-વહન કરવું. ९९७. ट्वोश्वि गति-वृद्ध्योः ગતિ કરવી, વધવું-સોજા ચડવા-ફુલાવું ९९८. वद व्यक्तायां वाचि સ્પષ્ટ બોલવું-દવું ९९९. वसं निवासे
निवास (२वो-२३j . . યજાદિ પેટાગણ પૂરો
वृत् यजादिः
१०००. घटिष् चेष्टायाम् । १००१. क्षजुङ्गति-दानयोः १००२. व्यथि भय-चलनयोः १००३. प्रथिष् प्रख्याने . १००४. प्रदिष् मर्दने .... १००५. स्खदिष् खदने . १००६. कदुङ् १००७. क्रदुङ्
१००८. क्लदुङ् वैक्लव्ये १००९. क्रपि कृपायाम् १०१०. जित्वरिष सम्भ्रमे १०११. प्रसिष् विस्तारे . १०१२. दक्षि हिंसा-गत्योः
ઘટાદિ પેટાગણ ઘડવું-ચેષ્ટા કરવી-ઘટવું
ति २वी, हन२. બીજું, ચાલવું, દુઃખદેવું-વ્યથા કરવી પ્રખ્યાત થવું-પ્રસિદ્ધ થવું મરડવું ખદવું-ફાડવું
य२ थg-u seal કૃપા કરવી ઉતાવળ કરવી-ત્વરા કરવી ફેલાવું-વિસ્તાર કરવો हिंसा २वी भने गत ४२वी
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________
हैमधातुपाठः सार्थः .. ४००
.
क्रम सार्थ धातु
• गुजराती अर्थ . . १०१३. श्रां पाके
५.वं . १०१४. स्मं आध्याने
સ્મરણ કરવું યાદ કરવું १०१५. दृ भये १०१६. न नये
લઈ જવું १०१७. ष्टक १०१८. स्तक प्रतीघाते 25रा-पी॥ ४२वी-20२ देवी-मनो को १०१९. चक तृप्तौ च
पी॥ ४२वी तथा तृH AK-4ASxj . १०२०. अक कुटिलायां गतौ ।
વાંકું ચાલવું १०२१. कखे हसने
पीपी उस १०२२. अग अकवत्
पाई यल (हुमो १०२०) १०२३. रगे शङ्कायाम्
શંકા કરવી १०२४. लगे सड़े
લાગવું સંગ કરવો સાથે જવું १०२५. हुगे १०२६. हगे १०२७. षगे
___ १०२८. सगे १०२९.ष्टगे . १०३०. स्थगे संवरणे - is-स्थगित २j १०३१. वट १०३२. भट परिभाषणे परिभाषा-वातयात ४२वी १०३३. णट नती
નમવું १०३४. गड सेचने . छieg-गणj . १०३५. हेड वेष्टने
વીંટવું-ગુંથવું, બેડીથી બાંધવું १०३६. लड जिन्मिन्थने જીભ હલાવવ-જીભ ફેરવવી જીભ લબડાવવી १०३७. फण १०३८. कण १०३९. रण गतौ गति ४२वी . १०४०. चण हिंसा-दानयोश्च हिंसा ४२वी, हान ४२ तथा गति ५२वी १०४१. शण १०४२. श्रण दानेन १०४३. स्नथ १०४४. क्नथ १०४५. क्रथ
१०४६. क्लथ हिंसाः सारखी १०४७. छद ऊर्जने
બળવાન થવું, ઊર્જાશીલ થવું, જીવવું १०४८. मदै हर्ष-ग्लपनयोः રાજી થવું-ખુશી થવુંમત થવું અને ગ્લાનિ થવી १०४९. ष्टन १०५०. स्तन
१०५१, ध्वन शब्दे અવાજ કરવો
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________
ENER
शब्दमाला • ४०१
क्रम सार्थ धातु १०५२. स्वन अवतंसने १०५३. चन हिंसायाम् १०५४. ज्वर रोगे १०५५. चल कम्पने १०५६. हल १०५७. हल चलने १०५८. ज्वल दीप्तौ च
वृत् घटादिः। इति भ्वादयो निरनुबन्धाः धातवः समाप्ताः॥
गुजराती अर्थ શોભાવવું-માથે ગમે તે જાતનું છોગું મુકવું હિંસા કરવી રોગ થવો-તાવ આવવો કંપવું-હલવું-ધ્રુજવું ચાલવું દીપવું તથા ચાલવું ઘટાદિ પેટાગણ પૂરો થયો नीनी ARनो स्वाहि गर પ્રથમ ગણ-ના ૧૦૫૭ ધાતુઓ પૂરા થયા
બીજો ગણ બીજા ગણના ધાતુઓનું નિશાન તેમને છેડે ફ છે. १०५९. अदं १०६०. प्सांक् भक्षणे -मोन ४२ १०६१. भांक दीप्तौ
દીપવું १०६२. यांक प्रापणे
ગતિ કરવી-જવું-પામવું १०६३. वांक् गति-गन्धनयोः ગતિ કરવી તથા સુંઘવું १०६४. ष्णांक शौचे 'ना-यो३५॥ -स्नान २ १०६५. श्रांक पाके
પકવવું १०६६. द्रांक कुत्सितगतौ ખરાબ ગતિ કરવી-ભાગી જવું તથા ઊંઘવું १०६७. पांगक्षणे
રક્ષા કરવી-સાચવવું १०६८. लांक् आदाने
ગ્રહણ કરવું-લેવું १०६९. रांक दाने १०७०. दांवक्ल वने १०७१. ख्यांक प्रथने
કહેવું-આખ્યાન કરવું ___(प्रकथने इत्यन्ये) ખ્યાતિ પામવી-પ્રસિદ્ધ થવું १०७२. प्रांक पूरणे
પૂરું કરવું-ભરવું १०७३. मांक माने
માપ કરવું, માવું, વર્તવું
કાપવું
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________
हैमधातुपाठः सार्थः • ४०२
गुजराती अर्थ
યાદ કરવું
ગતિ કરવી
क्रम सार्थधातु १०७४. इंक् स्मरणे
१०७५. इंण्क गतौ
१०७६. वींक् प्रजन-कान्त्यसंन - खादने च प्रथम गर्भ धारा रवो वीया नभ आपको ઈચ્છા કરવી-ખાંત કરવી, ફેંકવું, ખાવું અને ગતિ
કરવી
१०७७. घुंक् अभिगमे
१०७८. बुंक् प्रसवैश्वर्ययोः १०७९. तुंक् वृत्ति - हिंसा - पूरणेषु
१०८०. युक् मिश्रणे
१०८१. णुक् स्तुतौ
१०८२. क्ष्णुक् तेजने
१०८३. स्नुक् प्रस्नवने
-245
१०८४. टुक्षु १०८५. रु १०८६. कुंक् शब्दे वा४ १२वो डुडवा पाडवो-शेवं १०८७. रुदृक् अश्रुविमोचने १०८८. ञिष्वपंक् शये
આંસુ છોડવાં-રોવું ઊંઘવું-શયન કરવું-સૂવું
१०८९. अन १०९०. श्वसक् प्राणने १०९१. जक्षक् भक्ष - हसनयोः
પ્રાણ ધારણ કરવા-શ્વાસ લેવો-જીવવું ભક્ષણ કરવું તથા હસવું
१०९२. दरिद्राक् दुर्गतौ
१०९३. जागृक् निद्राक्षये
દરિદ્ર થવું નિદ્રાનો ક્ષય થવો-જાંગવું ચકચકિત થવું-દીપવું
१०९४. चकासृक् दीप्तौ
१०९५. शासूक् अनुशिष्टौ
અનુશાસન કરવું-શિખામણ આપવી-કામમાં જોડવું
આશા કરવી
બોલવું-ભાષણ કરવું
માર્જન કરવું-સાફ કરવું-શુદ્ધ કરવું
સૂવું
वेहवं - भावु समभवं
હિંસા કરવી અને ગતિ કરવી-જવું
સામે જવું-સામે આપવું
પ્રસવ કરવો, ઐશ્વર્ય ભોગવવું ઠકુરાઈ કરવી આજીવિકા ચલાવવી, હિંસા કરવી, પૂરું કરવું મિશ્ર કરવું
१०९६. वचंकू भाषणे
१०९७. मृजौक् शुद्धौ
१०९८. सस्तुक् स्वजे १०९९. विदक् ज्ञाने ११००. हनंक हिंसा - गत्योः
સ્તુતિ કરવી-ગુણના વખાણ કરવા તેજ કરવું-તીક્ષ્ણ કરવું
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________
‘કમના • ૪૦૩
क्रम सार्थ धातु ११०१. वशक् कान्ती. ११०२. असक् भुवि ११०३. षसक् स्वप्ने
यङ्लुप्च
गुजराती अर्थ ઈચ્છા કરવી-ખાંત કરવી સત્તાવિદ્યમાન હોવું
જે ધાતુઓ લુગંત છે તે બધાને કોઈ વિકરણ પ્રત્યય લાગતો નથી માટે અદાદિ જેવા જ સમજવા. જે અમુક ધાતુઓને પ્રત્યય લાગે છે અને પછી તેનો લોપ થઈ જાય છે તે ધાતુઓને યલુબત સમજવા. પરસ્મપદ પૂરું
इति परस्मैभाषाः।
११०४. इंफ् अध्ययने
ભણવું ११०५. शीङ्क् स्वप्ने
સૂવું શયન કરવું ११०६. हनुं अपनयने છુપાવવું-બનેલબનાવનો ઈન્કાર કરવો-નામક્કરજવું ११०७. खूङौक् प्राणिगर्भविमोचने જન્મ આપવો-પ્રાણીના ગર્ભને મુક્ત કરવો ૨૨૦૮. પૂર્વેક્ ૨૨૦૨.ગુફ १११०. पिजुकि संपर्चने સંપર્ક કરવો-મિશ્ર કરવું ११११. वृजैकि वर्जने
વર્જન કરવું છોડી દેવું-તાજી દેવું १११२. णिजुकि शद्धौ
સાફ કરવું-વિશુદ્ધ કરવું १११३. शिजुकि अव्यक्ते शब्दे ન સમજાય તેવો અવાજ કરવો-પાંદડાં ખખડવાં
વગેરે १११४. ईडिक् स्तुतौ
સ્તુતિ કરવી-ગુણની પ્રશંસા કરવી १११५. ईरिक् गति-कम्पनयोः ગતિ કરવી, કંપવું १११६. ईशिक् ऐश्वर्ये
ઐશ્વર્ય ભોગવવું-ઠકુરાઈ ભોગવવી १११७. वसिक् आच्छादने ઢાંકવું વસ્ત્ર પહેરવું. ૨૨૨૮. સાડા છાયામ , આડુ સાથે શાસનો અર્થ ઈચ્છા રાખવી. આ શાસ
ધાતુનો પ્રયોગ ‘આ’ સાથે જ થાય છે-એકલાશનો પ્રયોગ થાય નહીં.
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________
गुजराती अर्थ
हैमधातुपाठः सार्थः • ४०४ क्रम सार्थ धातु १११९. आसिक् उपवेशने બેસવું ११२०. कसुकि गति-शातनयोः गति २वी तथा परी ५
११२१. णिसुकि चुम्बने ચુંબન કરવું . ११२२. चक्षिक व्यक्तायां वाचि સ્પષ્ટ બોલવું સમજાય તેવું બોલવું
इति आत्मनेभाषाः આત્મપદ પૂરું
११२३. ऊर्गुग्क् आच्छादने । ११२४. ष्टुंग्क् स्तुती ११२५. बॅगक व्यक्तायां वाचि ११२६. द्विषींक अप्रीती ११२७. दुहीक क्षरणे ११२८. दिहीक्लेपे ११२९. लिहीक आस्वादने
इति उभयतोभाषाः
ઢાંકવું સ્તુતિ કરવી-ગુણનાં વખાણ કરવાં સ્પષ્ટ બોલવું સમજાય તેવું બોલવું અપ્રીતિ કરવી-દ્વેષ કરવો. દોહવું-ગાય વગેરે દોહવી-ઝરવું-ટપકવું * લેપ કરવો
ચાટવું ઉભયપદના ધાતુઓ પૂરા થયા
११३०. हुंक् दाना-ऽदनयोः
११३१. ओहांक् त्यागे ११३२. अिभीक् भये ११३३. हीक् लज्जायाम् ११३४. पुंक पालन-पूरणयोः ११३५. ऋक् गतौ
इति परस्मैभाषाः
અગ્નિમાં હવિષનો પ્રક્ષેપ કરવો-દાન દેવું અને જમવું ત્યાગ કરવો બીવું શરમાવું પાળવું તથા પૂરું કરવું ગતિ કરવી અદાદિગણના પટાગણ એટલે ત્રીજા હવાદિ ગણનું પરસ્મપદ પૂરું.
११३६. ओहांङ्कगती ११३७. मांङ्क्मान-शब्दयोः ।
ગતિ કરવી માપ કરવું તથા અવાજ કરવો
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . ४०५
क्रम सार्थ धातु .
इति आत्मनेभाषाः
गुजराती अर्थ અદાદિ ગણના પટાગણ એટલે ત્રીજા ક્વાદિ ગણનું આત્મપદ પૂરું.
११३८. डुदांग्क् दाने . ११३९. डुधांग्क् धारणेच ११४०. टुडु,गक पोषणेच ११४१. णिजॅकी शौचे च ११४२. विजूंकी पृथग्भावे ११४३. विष्लंकी व्याप्ती
इति उभयतोभाषाः। वृत् ह्वादयः।
.
દાન દેવું ધારણ કરવું અને દાન દેવું પોષણ કરવું અને ધારણ કરવું શુદ્ધ કરવું-સાફ કરવું તથા પોષણ કરવું જુદું કરવું વ્યાપવું અદાદિગણમાં પેટા ગણ એટલે ત્રીજા હવાદિ ગણનું ઉભયપદ પૂરું
इति अदादयः कितो धातवः ।
ચોથો દિવાદિ ગણ-ચોથા ગણનું નિશાન “ચી છે. ११४४. दिवूच्क्रीडा-जयेच्छा-पणि- 415२वी, तवानी छारावी,व्यवहा२४२वो
द्युति-स्तुति-गतिषु यs, स्तुति २वीसने गति १२वी ११४५. जष् ११४६. झपच जरसि थि-५२॥ २-४ावी ११४७. शोंच तक्षणे
छोल-पात[२ ११४८. दों ११४९. छच् छेदने छ-१७७४२वा-अपी नाम ११५०. षोंच् अन्तकर्मणि અંત કર્મ કરવું-અંત આણવો-વિનાશ કરવો ११५१. व्रीडच् लज्जायाम् શરમાવું-વીલાવું ११५२. नृतैच् नर्तने
નાચ કરવો ११५३. कुथच् पूतिभावे
કોહાવું-સડવું ११५४. पुथच हिंसायाम्।
હિંસા કરવી ११५५. गुधच् परिवेष्टने
ચારે બાજુ વીંટવું ११५६. राधंच वृद्धौ .. ११५७. व्यधंच ताडने
તાડન કરવું-માર મારવો
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________
हैमधातुपाठः सार्थः . ४०६ क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ . ११५८. क्षिपंच प्रेरणे
है . ११५९. पुष्पच विकसने विस पामो-जीलj ११६०. तिम ११६१. तीम “११६२. ष्टिम ११६३.ष्टीमच् आर्द्रभावे भीaj ११६४. षिवूच् उतौ
सी-मोट-qag ११६५. श्रिवूच् गति-शोषणयोः गति ३२वी, सूपुं-शोषe २j. ११६६. ष्ठिवू ११६७.क्षिवच निरसने
થુંકવું-દૂર કરવું ११६८. इषच् गतौ
ગતિ કરવી ११६९. ष्णसूच निरसने
२४२j-seqj .. ११७०. नसूच्हवृति-दीप्त्योः । કુટિલ થવું તંથા દીપવું ११७१. सैच भये
ત્રાસ પામવો-બીવું ११७२. प्युसच्दाहे ११७३. षह ११७४. घुहच् शक्तौ डिवी-सामर्थ होवू
દિવાદિ ગણનો પટાગણ પુષાદિગણ ११७५. पुषंच् पुष्टी
પુષ્ટ થવું-પુષ્ટિ પામવી ११७६. उचच्समवाये
मे॥ - थj ११७७. लुटच् विलोटने લોટવું-આળોટવું ११७८. ष्विदांच्गात्रप्रक्षरणे પરસેવો વળવો-ધામથવાને લીધે શરીર ઉપર પરસેવો
ટપકવો ११७९. क्लिदौच आर्द्रभावे ભીંજાવું-ભીનું થવું ११८०. जिमिदान् स्नेहने ચીકાશવાળું થવું-સ્નેહવાળા થવું, મિત્રભાવ રાખવો ११८१. लिक्ष्विदाच मोचने च છોડાવવું-મુક્ત કરવું તથા સ્નેહભાવ રાખવો ११८२. क्षुधंच बुभुक्षायाम् ખાવાની ઈચ્છા રાખવી-ભૂખ્યા થવું-ભૂખ લાગવી ११८३. शुधंच शौचे
શુદ્ધ થવું-નિર્મળ થવું-ચોકખું થવું ११८४. क्रुधंच कोपे
ક્રોધ કરવો-કાપવું ११८५. षियूंच संराद्धौ સિદ્ધિ મેળવવી-નિષ્પત્તિ થવી-તૈયાર થવું-સીઝવું
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला · ४०७
गुजराती अर्थ વધવું-સમૃદ્ધ થવું
क्रम सार्थधातु ११८६. ऋधूच् वृद्धौ
११८७. गृधूच् अभिकाङ्क्षायाम् ११८८. रधौच् हिंसा-संराद्ध्योः ११८९. तृपौच् प्रीतौ ११९०. दृपौच् हर्ष-मोहनयोः ११९१. कुपच् क्रोधे
११९२. गुपच् व्याकुलत्वे
વ્યાકુળ થવું-ગભરાવું
११९३. युप ११९४. रुप ११९५. लुपच् विमोहने गुंथवावुं विशेष भुंगा
१९९६. डिपच् क्षेपे ११९७. ष्ट्रपच् समुच्छ्राये
११९८. लुभच् गाये ११९९. क्षुभच् संचलने
१२००. णभ १२०१. तुभच् हिंसायाम् हिंसा रवी
१२०२. नशौच् अदर्शने
१२०७. कृशच् तनुत्वे १२०८. शुषंच् शोषणे १२०९. दुषंच् वैकृत्ये १२१०. श्लिषंच् आलिङ्गने १२११. प्लुषूच् दाहे
લાલચ રાખવી-આકાંક્ષા-વૃદ્ધિ રાખવી હિંસા કરવી તથા પકાવવું-રાંધવું પ્રીતિ થવી-તૃપ્ત થવું
હર્ષ થવો-ખુશ થવું તથા દર્પ-ગર્વ કરવો કોપ કરવો
१२१२. ञितृषच् पिपासायाम् १२१३. तुषं १२१४. हृषच् तुष्टौ १२१५. रुषच् रोषे
ફેંકવું
ઊંચું થવું-સ્તૂપ કરવું
લાલચ રાખવી-લોભ કરવો
मोल पाभवो जणभणवं अस्थिर धुं
१२०३. कुशच् श्लेषणे
१२०४. भृशू १२०५. भ्रंशूच् अधःपतने नीथे पडवुं- अष्ट थ, लूस इश्वी
१२०६. वृशच् वरणे
વરણ કરવું-સ્વીકાર કરવો પાતળું થવું-કૃશ થવું સુકાવું-સૂકવવું-શોષણ થવું
વિકાર થવો-દૂષિત કરવું-મૂળ રૂપનો ભંગ થવો ભેટવું-આલિંગન કરવું-આશ્લેષ કરવો બળવું-દાહ થવો
નાશ પામવું-દર્શન થાય નહીં તેમ થવું-નાસી જવું ચોંટવું-ભેટવું
તરસ લાગવી-પીવાની ઈચ્છા થવી તુષ્ટ થવું-ત્રુઠમાન થવું-સંતોષ જાહેર કરવો રોષ કરવો-સવું
१२१६. प्युष् १२१७. प्युस् १२१८. पुसच् विभागे विभाग १२वो भुहुं हुं १२१९. विसच् प्रेरणे
પ્રેરવું-પ્રેરણા કરવી
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________
हैमधातुपाठः सार्थः • ४०८ .
गुजराती अर्थ . . .
ભેટવું-આલિંગન કરવું
क्रम सार्थ धातु १२२०. कुसच् श्लेषे १२२१. असूच क्षेपणे १२२२. यसूच प्रयत्ने १२२३. जसूच् मोक्षणे १२२४. तसू १२२५. दसूच उपक्षये १२२६. वसूच स्तम्भे १२२७. वुस उत्सर्गे १२२८. मुसच् खण्डने । १२२९. मसैच परिणामे १२३०. शमू १२३१. दमूच् उपशमे १२३२. तमूचकाङ्क्षायाम् १२३३. अमूच्खेद-तपसोः । १२३४. भ्रमूच अनवस्थाने . १२३५. क्षमौच सहने । १२३६. मदैच् हर्षे १२३७. क्लमूच् ग्लानौ । १२३८. मुहौच वैचित्त्ये १२३९. द्रुहौच जिघांसायाम् १२४०. ष्णुहौच उगिरणे १२४१. ष्णिहौच प्रीती
वृत् पुषादिः। इति परस्मैभाषाः।
પ્રયાસ કરવા પ્રયત્ન કરવો મુક્ત કરવું-છોડવું ક્ષીણ થવું અક્કડ રહેવું અભિમાન કરવું त्यागको ખાંડવું-અનાજ વગેરે ખાંડવું વિકાર થવો-રૂપાંતર થવું-ફેરફાર થવો शम-ila रामवी-शid ap તમા રાખવી-આકાંક્ષા કરવી ખેદ થવો, તપ તપવો, શ્રમ કરવો ભમવું-રખડવું-અવસ્થિત ન રહેવું ક્ષમા રાખવી-સહન કરવું ખુશ થવું-હર્ષ કરવો-મત્ત થવું ४२मा, दान थ. મૂઢ થવું-મુંઝાઈ જવું, વિવેક તજી દેવો દ્રોહ કરવો-હણવાની ઈચ્છા રાખવી વમન કરવું પ્રીતિ કરવી-સ્નેહ કરવો દિવાદિગણનો પટાગણ પુષાદિ પૂરો પરઐપદ પૂરું
१२४२. षौच् प्राणिप्रसवे १२४३. दूच् परितापे १२४४. दीच् क्षये १२४५. धींगच् अनादरे
प्रसव वो-४न्म भापको . પરિતાપ પામવો-દુણાવું દુઃખી થવું ક્ષીણ થવું દૈન્ય અનુભવવું અનાદર કરવો
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________
क्रम सार्थ धातु १२४६. मींच् हिंसायाम् १२४७. रीङ्च् स्त्रवणे १२४८. लींच् श्लेषणे १२४९. डीङ्च् गतौ
१२५०. व्रींच् वरणे वृत् स्वादिः
१२५१. पींङ्च् पाने
१२५२. ईंङ्च् गतौ
१२५३. प्रीङ्च् प्रीतौ १२५४. युजिंच् समाधौ
१२५५. सृर्जिच् विसर्गे
१२५६. वृतूचि वरणे १२५७. पर्दिच् गतौ १२५८. विर्दिच् सत्तायाम्
१२५९: खिर्दिच् दैन्ये १२६०. युधिंच् सम्प्रहारे १२६१. अनो रुचि कामे
शब्दमाला • ४०९
गुजराती अर्थ
હિંસા કરવી
१२६२. बुधिं १.२६३. मनिच् ज्ञाने
१२६४. अनिच् प्राणने. १२६५. जनैचि प्रादुर्भावे १२६६. दीपैचि दीप्तौ
१२६७. तर्पिच् ऐश्वर्ये वा
१२६८. पूरैचि आप्यायने
१२६९. घूरैङ् १२७०. जुरैचि जरायाम् १२७१. धूरै १२७२. गूरैचि गतौ
245 -
ચોંટવું-લીન થવું ગતિ કરવી, ઊડવું
વરણ કરવું-સ્વીકારવું દિવાદિનો પેટાગણ સ્વાદિ પૂરો
પીવું
ગતિ કરવી
પ્રીતિ કરવી-પ્રેમ કરવો
સમાધિ કરવી-યોગ સાધન કરવું-સમાધિમાં રહેવું
સર્જન કરવું-પેદા કરવું સ્વીકાર કરવો
ગતિ કરવી
વિદ્યમાન હોવું
ખેદ થવો-દીનતા અનુભવવી યુદ્ધ કરવું-પ્રહાર કરવો २छ् अनुरोध, रवो.
('अनु' उपसर्ग सहित प्रयोग २वो.) જાણવું-બોધ થવો
પ્રાણ ધારણ કરવા-જીવવું-શ્વાસ લેવો પ્રાદુર્ભાવ થવો-જન્મ થવો
દીપવું-ચળકવું
પ્રતાપી થવું તથા સંતાપી થવું
પુરવું-વધવું
कर्स थवुं धडपल खाव
ગતિ કરવી
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________
મધાતુપાવ: સાર્થ • ૪૨૦ क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ १२७३. शूरैचि स्तम्भे અક્કડ થવું અભિમાન કરવું હુંકારપૂર્વક શૌર્ય
બતાવવું १२७४. तूरैचि त्वरायाम् ઉતાવળા થવું घूरादयो हिंसायाम् च ૧૨૬૯મા ઘેરથી માંડીને ૧૨૭૪માત્ર સુધીના
ધાતુઓનો હિંસા અર્થ સમજવો, હિંસા-હરવું
મારવું १२७५. चूरैचि दाहे
દાહ થવો-દાહ કરવો-બાળવું १२७६. क्लिशिच् उपतापे । ફલેશ કરવો-સંતાપ થવો १२७७. लिशिंच अल्पत्वे અલ્પ થવું.લેશરૂપ થવું-નાના થવું શર૭૮. શિક્ષણ
દીપવું.પ્રકાશ થવો १२७९. वाशिच शब्दे
અવાજ કરવો इति आत्मनेभाषाः। આત્મપદ પૂરું
૨૨૮૦. શરમ . સહન કરવું १२८१. शुचगैच पूतिभावे ભીના થવું-ભીંજાવું (કોહાવું?) ૨૮૨. રાજે '
સગ કરવો, રંગવું રંગાવું १२८३. शपींच आक्रोशे
શાપ દેવો-આકોશ કરવો १२८४. मृषीच तितिक्षायाम्
સહન કરવું १२८५. णहीच बन्यने
उभयतोभाषाः। ઉભયપદ પૂરું રૂતિ વાતો થાવા ચંનિશાનવાળો ૪થો દિવાદિ ગણ પૂરો
બાંધવું
१२८६. पुंगट् अभिषवे
ટનિશાનવાળો પાંચમો સ્વાદિ ગણ
મદિરા બનાવવા ભીંજાવવું, સોમવલ્લીનો રસ કાઢવો, મંથન કરવું નીચોવવું, મંથન કરવું. ઘસીને તીક્ષ્ણ કરવું-પાતળું કરવું
१२८७. पिंग्ट् बन्धने १२८८. शिंगट निशाने
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
शब्दमाला . ४११ .
क्रम सार्थ धातु १२८९. डुमिंग्ट् प्रक्षेपणे १२९०. चिंगट्चयने
१२९१. धूगट् कम्पने १२९२. स्तूंगट् आच्छादने १२९३. कुंटू हिंसायाम् १२९४. वृगट्वरणे
इति उभयतोभाषाः।
गुजराती अर्थ પ્રક્ષેપ કરવો-ઉમેરવું ચયન કરવું સંગ્રહ કરવો-ઢગલો કરવો-ચણવું-ચણ ચણાવી કંપવું-ધણવું ઢાંકવું-પાથરવું હિંસા કરવી વરવું સ્વીકાર કરવો ઉભયપદ પૂરું
१२९५. हिंगति-वृद्ध्योः ગતિ કરવી તથા વધવું १२९६. श्रृंट् श्रवणे
સાંભળવું १२९७. टुहुँ उपतापे
સંતાપ અનુભવવો-દુલાવું-દુઃખી થવું १२९८. पुंट् प्रीतौ ..
પ્રીતિ કરવી १२९९. स्मृट् पालने च
પાલન કરવું તથા પ્રેમ કરવો १३००. शक्लंदशक्तौ . समर्थ थg-sj १३०१. तिक १३०२. तिग १३०३. षघद हिंसायाम् सि॥३२वी १३०४. राधं १३०५. साधंद् संसिद्धौ सि २-३ मावे म २j १३०६. ऋधूट वृद्धौ
વધવું વૃદ્ધ થવું-સમૃદ્ધ થવું १३०७. आपलं व्याप्ती । વ્યાપવું-ફેલાવું १३०८. तृपट प्रीणने
તૃમ થવું-ખુશ થવું-ખુશ કરવું १३०९. दम्भूट् दम्भे . . દંભ કરવો-બહાનું કાઢવું-લુચ્ચાઈ કરવી १३१०. कृवु हिंसा-करणयोः
હિંસા કરવી તથા કરવું १३११. धिवुट् गतौ
ગતિ કરવી १३१२. निषाद प्रागल्भ्ये पृष्ट ५-धी6 2-निर्भय -प्रमj इति परस्मैभाषा
પરફ્યપદ પૂરું
१३१३. ष्टिघिट् आस्कन्दने
.
આક્રમણ કરવું-હલ્લો કરવો
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________
गुजराती अर्थ
हैमधातुपाठः सार्थः • ४१२ . क्रम सार्थ धातु १३१४. अशौटि व्याप्ती
વ્યાપવું-ફેલાવું इति आत्मनेभाषा આત્મપદ પૂરું इति स्वादयष्टितो धातवः । नाणो पांयमो स्वाहिया पूरी ..
તનિશાનવાળો છઠ્ઠો ગણ १३१५. तुदीत् व्यथने
વ્યથા કરવી १३१६. भ्रस्जीत् पाके
પકવવું-ભઠ્ઠીમાં નાખીને શેકવું १३१७. क्षिपीत प्रेरणे . પ્રેરણા કરવી-ફેંકવું १३१८. दिशीत् अतिसर्जने .. ત્યાગ કરવો-દાન દેવું १३१९. कृषीत् विलेखने ખેડવું-હળ વડે ખેડવું १३२०. मुलंती मोक्षणे મુકવું છોડી દેવું १३२१. षिचीत् क्षरणे . ७iz-esj-२ १३२२. विलंती लाभे .
લાભ પાળવું-લાભ મેળવવો १३२३. लुप्लुंती छेदने .. લોપ કરવો-છેદી નાખવું १३२४. लिपीत् उपदेहे લેપ કરવો-ચોપડીને જાડું કરવું લીંપવું
इति उभयतोभाषाः। ઉભયપદ પૂરું
१३२५. कृतैत् छेदने १३२६. खिदत् परिघाते १३२७. पिशत् अवयवे
५-२-छ ખેદ થવો-ખિન્ન થવું ઝીણા ઝીણા કટકા કરવા-પીસવું-વાટવુંઅવયવરૂપ બનવું-પેશીરૂપ થવું તુદાદિ ગણનો પેટા ગણ મુચાદિ પૂરો
वृत मुचादिः।
१३२८. रिं१३२९. पित् गतौ १३३०. धित् धारणे १३३१. क्षित् निवास-गत्योः १३३२. षूत् प्रेरणे
ગતિ કરવી-રપટવું ધારણ કરવું નિવાસ કરવો તથા ગતિ કરવી પ્રેરણા કરવી
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • ४१३ क्रम सार्थ धातु · गुजराती अर्थ १३३३. मृत् प्राणत्यागे
મરવું-પ્રાણનો ત્યાગ કરવો १३३४. कृत् विक्षेपे
વિક્ષેપ કરવો-ફેંકવું-વેરવું-વેરવિખેર કરવું १३३५. गत् निगरणे
ગળી જવું-ખાવું-ભોજન કરવું १३३६. लिखत् अक्षरविन्यासे अक्षरी भांडवा-अक्षरोपीsisemi-A १३३७. जर्च १३३८. झर्चत् परिभाषणे परिभाष २j-पातयात ४२वी, या १२वी १३३९. त्वचत् संवरणे
ઢાંકવું १३४०. रुचत् स्तुतौ
स्तुति १२वी-५॥ २॥ १३४१. ओव्रस्चौत् छेदने
છેદ-કાપવું १३४२. ऋछत् इन्द्रियप्रलय-मूर्ति-भावयोःन्द्रियोनो प्रक्षय थवा-इन्द्रियोनी भुंज थवी
તથા આકાર ધારણ કરવો-મૂર્તિમાન થવું-મૂર્ત થવું १३४३. विछत् गतौ
ગતિ કરવી १३४४. उछैत् विवासे
અતિક્રમણ કરવું-ઉલ્લંઘન કરવું મર્યાદાનો ત્યાગ
કરવો १३४५. मिछत् उत्क्लेशे
પીડા કરવી १३४६. उछुत् उच्छे
વિણવું-રસ્તામાં કે વનમાં પડેલા કણોને વીણવાં
પાકાં ફળોને વીણવાં १३४७. प्रछंत् शीप्सायाम् પૂછવું-જાણવાની ઈચ્છા કરવી १३४८. उब्जत् आर्जवे । સરળ થવું १३४९. सृजत् विसंगें । સર્જન કરવું-ત્યાગ કરવો १३५०. रुजोत् भने .
ભાંગવું १३५१. भुजोत् कौटिल्ये.
વાંકું થવું १३५२. टुमस्जोत्शद्धौ.
સાફ કરવું-નહાવું, બુડવું-પાણીમાં ડુબવું १३५३. जर्ज १३५४. झझत् परिभाषणे वातयीत ४२वी-या ४२वी-%ix 45वी-623 राई
જવું
१३५५. उद्झत् उत्सर्गे . १३५६. जुडत् गतौ १३५७. पृड १३५८. मृडत् सुखने
त्यावी-
३४ गति १२वी-3j सुपी य-सुपी ४२j
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________
हैमधातुपाठः सार्थः • ४१४
गुजराती अर्थ
મદ કરવો-કરડા થવું
ખુશ કરવું વાંકું થવું-તણવું હિંસા કરવી
क्रम सार्थ धातु
१३५९. कडत् मदे १३६०. पृणत् प्रीणने १३६१. तुणत् कौटिल्ये
१३६२. मृणत् हिंसायाम्
१३६३. द्रुणत् गति-कौटिल्ययोश्च
१३६४. पुणत् शुभे
१३६५. मुणत् प्रतिज्ञाने १३६६. कुणत् शब्दोपकरणयोः
•
१३६७. घुण १३६८. घूर्णत् भ्रमणे १३६९. चृतैत् हिंसा-ग्रन्थयोः
१३७०. णुदंत् प्रेरणे १३७१. षद्लृत अवसादने
१३७२. विधत् विधाने
१३७३. जुन १३७४. शुनत् गतौ १३७५. छुपंत् स्पर्शे -
१३७६. रिफत् कथन-युद्ध - हिंसा - दानेषु १३७७. तृफ १३७८. तृम्फत् तृप्तौ १३७९. ऋफ १३८०. ऋम्फत् हिंसायाम् १३८१. दृफ १३८२. दृम्फत् उत्क्लेशे १३८३. गुफ १३८४. गुम्फत् ग्रन्थने १३८५. उभ १३८६. उम्भत् पूरणे १३८७. शुभ १३८८. शुम्भत् शोभार्थे
१९३८९. दुभैत् ग्रन्थे
१३९०. लुभत् विमोहने
१३९१. कुरत् शब्दे १३९२. क्षुरत् विखनने
ગતિ કરવી અને વાંકું થવું
પવિત્ર કરવું-શુભ કરવું જાણવું-પ્રતિજ્ઞા કરવી
અવાજ કરવો, ઉપકરણ રૂપ થવું-સાધનરૂપ થવુંઉપકરણ કરવું ઘુમવું-ભમવું-ફર્યા કરવું-ફેર આવવા-ઘુરી આવવી હિંસા કરવી તથા ગુંથવું-ગઠવું પ્રેરણા કરવી
ખિન્ન થવું-નિરુત્સાહી થવું વિધિ પ્રમાણે કરવું ગતિ કરવી
स्पर्श वो-छजवुं छुवु खडवु खडडवु डेवुं, बडाई रवी, हिंसा रवी, खाप તૃપ્ત થવું-ધરાઈ જવું हिंसा १२वी
उसेश ५२वो पीडा रवी-उंडास भारवी गूंथवु-गंडवु-गूंइन ईश्वो- गोई वो ભરવું-પૂરું કરવું शोभा रवी-शोल
ગૂંથવું-ગ્રંથની રચના કરવી सोलावु-भोडावुं गूंथावु-भुंजावु
અવાજ કરવો મૂળથી ખોદવું-હજામત કરવી
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________
क्रम सार्थ धातु १३९३. खुरत् छेदने च १३९४. घुरत् भीमार्थशब्दयोः
१३९५. पुरत् अग्रगमने
१३९६. मुरत् संवेष्टने १३९७. सुरत् ऐश्वर्य - दीप्त्योः १३९८. स्फर १३९९. स्फलत् स्फुरणे १४०० किलत् चैत्य-क्रीडनयोः १४०१. इलत् गति - स्वप्न-क्षेपणेषु १४०२. हिलत् हावकरणे
१४०३. शिल १४०४. सिलत् उच्छे
१४०५. तिलत् स्नेहने १४०६. चलत् विलसने १४०७. चिलत् वसने
१४०८. विलत् वर
शब्दमाला • ४१५
गुजराती अर्थ
छेहवं-अप-पेडवुं तथा भूजथी मोहवं. ભયંકર અવાજ કરવો તથા ભયંકર કામ કરવુંઘોર થવું-ઘોરવું આગળ જવું-મોખરે રહેવું વીંટવું-સારી રીતે વીંટવું
ઠકુરાઈ ભોગવવી-ઠાકોર થવું તથા દીપવું ३२५-२
१४०९. बिलत् भेदने १४१०. लित् गहने
१४११. मिलत् श्लेषणे
१४१६. मृशंत् आमर्शने
१४१७. लिशं १४१८. ऋषैत् गतौ
१४१९. इषत् इच्छायाम् १४२०. मिषत् स्पर्धायाम्
१४२१. वृहत् उद्यमे
ધોળા થવું તથા ફ્રીડા કરવી ગતિ કરવી, સૂવું-ઊંઘવું અને ફેંકવું
વસવું-કપડામાં રહેવું-કપડું પહેરવું સ્વીકાર કરવો-વરવું ભેદવું-કાણું પાડવું-બિલ કરવું ગહન થવું-એક થવું-ઊંડા થવું મળવું-ભેટવું
१४१२. स्पृशंत् संस्पर्शे
સ્પર્શ કરવો
१४१३. रुशं १४१४. रिशित् हिंसायाम् हिंसा ५२वी-रडेंस
१४१५. विशंत प्रवेशने
પ્રવેશ કરવો સ્પર્શ કરવો-અડકવું
ગતિ કરવી
હાવ ભાવ કરવા-ચાળા કરવા-હેલે ચડવું વીણવું
(तेज ठेवु) थीऽधुं थवं વિલાસ કરવો
ઈચ્છવું
સ્પર્ધા કરવી-હરીફાઈ કરવી, મિષ કાઢવાં-બહાનાં બતાવવાં
ઉદ્યમ કરવો-ઉદ્ધાર કરવો
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________
22: 47
हैमधातुपाठः सार्थः • ४१६ क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ . . १४२२. तृहौ १४२३. तुंहौ १४२४. स्तृहौ १४२५. स्तूंहौत् हिंसायाम् सि २वी १४२६. कुटत् कौटिल्ये વાંકા થવું-કુટિલતા કરવી १४२७. गुंत् पुरीषोत्सर्गे
ग-२p १४२८. ध्रुत् गति-स्थैर्ययोः ગતિ કરવી તથા ધ્રુવ થવું-સ્થિર થવું १४२९. णूत् स्तवने
સ્તવન કરવું, વખાણ કરવાં-નમન કરવું १४३०. धूत् विधूनने
५-४- j-s-seqj १४३१. कुचत् संकोचने . સંકોચવું १४३२. व्यचत् व्याजीकरणे. બહાનું કાઢવું १४३३. गुजत् शब्दे
અવાજ કરવો-ગુંજવું १४३४. घुटत् प्रतीघाते
પ્રતીઘાત કરવો-સામનો કરવો-ખેદ પમાડવો १४३५. चुट १४३६. छुट १४३७. त्रुटत् छेदने छ-त्रुट-2-यूंटQ १४३८. तुटत् कलहकर्मणि लियो १२वी-जास २को .. १४३९. मुटत् आक्षेप-प्रमर्दनयोः आक्षे५ ४२पो-भ२३j १४४०. स्फुटत् विकसने पील, जी टवी-विसj १४४१. पुट १४४२. लुठत् संश्लेषणे लोटपोट ५j-योटी ४-मालिंगन ४२-dij
(डान्तोऽयमित्यन्ये) १४४३. कृडत् घसने
ખાવું-કરડવું-મૂળા કરડવા-કડકડ અવાજ થાય તેમ
ખાવું १४४४. कुडत् बाल्येच
બાળચેષ્ટા કરવી તથા કડટડ ખાવું १४४५. गुडत् रक्षायाम्
રક્ષા કરવી १४४६. जुडत् बन्धने
vij-s-stj १४४७. तुडत् तोडने
તોડવું १४४८. लुड १४४९. थुड १४५०. स्थुडत् संवरणे aisj १४५१. वुडत् उत्सर्गे च
त्या ४२वी, हान हे तथा disg १४५२. वुड १४५३. ध्रुडत् संघाते संपात३५ ५j १४५४. दुड १४५५. हुड १४५६. त्रुडत् निमज्जने हुनj . १४५७. चुणत् छेदने । કાપવું- છેદવું
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________
HERE
क्रम सार्थ धातु १४५८. डिपत् क्षेपे . १४५९. छुरत् छेदने १४६०. स्फुरत् स्फुरणे १४६१. स्फुलत् संचये च
इति परस्मैभाषाः।
शब्दमाला • ४१७
गुजराती अर्थ ફેંકવું છેદવું-છરો મારવો-છુરી ચલાવવી સ્ફરવું સંચય કરવો તથા સ્ફરવું પરઐપદ પૂરું
१४६२. कुंङ् १४६३. कूत् शब्दे । અવાજ કરવો १४६४. गुरैति उद्यमे
ઉદ્યમ કરવો वृत् कुटादिः । તુદાદિનો પેટાગણ કુટાદિ પૂરો
१४६५. पंत व्यायामे ઉદ્યમ કરવો-પ્રયાસ કરવો-સક્રિય થવું १४६६. इंङ्त् आदरे
આદર કરવો १४६७. धुंङ्त स्थाने
સ્થિર રહેવું-સ્થાનમાં રહેવું १४६८. ओविजैति भय-चलनयोः बी तथा यास-४j १४६९. ओलजैङ् १४७०. ओलस्जैति व्रीडे ४ . १४७१. ष्वझिंत् सङ्गे .
સંગ કરવો-સોબત કરવી १४७२. जुषैति प्रीति-सेवनयोः प्रतिवी तथा सेवावी
इति आत्मनेभाषाः . मात्मनेप६ पू. इति तुदादयस्तिती धातवः निनो छो गए पूरी
- પુનિશાનવાળો સાતમો સુધાદિ ગણ १४७३. रुधूपी आवरणे रोj, मत२९॥ ४२, ५j, व्यापान २j १४७४. रचूपी विरेचने .. ३य देवी-48 sa-raj १४७५. विचूपी पृथग्भावे ९७२-विवे वो १४७६. युजंपी योगे.
જોડવું-જોડાવું-સંબંધ કરવો १४७७. भिदंपी विदारणे ફાડી નાખવું-વિંદારવું १४७८. छिट्पी द्वैधीकरणे . બે ભાગ કરવા-બે કટકા કરવા-છેદવું-કાપવું
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________
THERE
हैमधातुपाठः सार्थः . ४१८ क्रम सार्थ धात
गुजराती अर्थ १४७९. क्षदंपी संपेषे
પીસી નાખવું ચૂરેચૂરા કરી નાખવું, ભૂક્કો કરવો १४८०. ऊदंपी दीप्ति-देवनयोः । દિપવુંચળકવું.કડા કરવી १४८१. अतृदंपी हिंसा-ऽनादरयोः ४२वी मने मना४२ १२वो
इति उभयतोभाषाः ઉભયપદ પૂરું
१४८२. पृचैप संपर्के
સંપર્ક કરવો-મિશ્રણ કરવું १४८३. वृचैप्वरणे . १२-स्वीर १४८४. तञ्चू १४८५. तञ्जौंप संकोचने संयj १४८६. भोंप आमदने . ing-५२ी ना . १४८७. भुजंप पालना-ऽभ्यवहारयोः मोगqj, पान २ तथा पाj १४८८. अऔर व्यक्ति-प्रक्षण-गतिषु 45 -स्पष्ट २j, योपड़-धी ते ३
Must यी ४२, sildarj ४२j, wisj,
ઉગવું, ઉંજવું, ગતિ કરવી १४८९. ओविजैप भय-चलनयोः बी, यास-यण थj १४९०. कृतैप वेष्टने
સારી રીતે વીંટવું १४९१. उन्दैप क्लेदने
ભીનું કરવું ભિજવવું १४९२. शिष्लप विशेषणे ગુણયુક્ત કરવું-વિશેષતાવાળું કરવું १४९३. पिल्लंप संचूर्णने પીસવુંચુરા કરવા १४९४. हिसु १४९५. तृहप हिंसायाम् हिंसा२वी
इति परस्मैभाषाः। પરસ્મપદ પૂરું
१४९६. खिदिप दैन्ये
હીન થવું-ખેદ થવો-ઉત્સાહહીન થવું १४९७. विदिप विचारणे વિચાર કરવો-જાણવું १४९८. जिइन्धैपि दीप्तौ દીપવુંચળકવું
इति आत्मनेभाषाः આત્મપદ પૂરું इति रुधादयः पितो धातवः ५निशानाजो सातमो उपाहि पुरो
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला . ४१९ । क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ
નિશાનવાળો આઠમો તનાદિગણ १४९९. तनूयी विस्तारे તાણવું-વિસ્તાર કરવો : १५००. षणूयी दाने
દાન દેવું १५०१. क्षणूग् १५०२. क्षिणूयी हिंसायाम् हिंसा ४२वी-क्षत २j १५०३. ऋणूयी गतौ
ગતિ કરવી १५०४. तृणूयी अदने
ખાવું १५०५. घृणूयी दीप्तौ
દીપવું इति उभयतोभाषाः। . ઉભયપદ પૂરું
१५०६. वनूयि याचने
માંગવુંચાચના કરવી १५०७. मनूयि बोधने
જાણવું-બોધ થવો इति आत्मनेभाषाः। આત્મપદ પૂરું इति तनादयो यितो धातवः यनिशनमो मो तना
पूरी
श् नाशिनाको नवमी क्रयादि-ग १५०८. डुक्रीगश् द्रव्यविनिमये કાંઈ લઈનેબદલામાં પૈસોખરચવો-દ્રવ્યનોવિનિમય
२वी-4NEg-j-वेयj १५०९. पिंगश बन्धने
બાંધવું १५१०. प्रींग्श् तृप्ति-कान्त्योः . તૃપિતૃપ્ત થવું તથા કાંતિ-અભિલાષ કરવો १५११. श्रींग्श् पाके
રાંધવું-પકવવું १५१२. मींग हिंसायाम् હિંસા કરવી १५१३. युंग्श् बन्धने. १५१४. स्कुंगंश् आप्रवणे ઉદ્ધરણ કરવું-ઉદ્ધાર કરવો १५१५. क्नूगश् शब्दे ' અવાજ કરવો १५१६. दूगर हिंसायाम्
હિંસા કરવી १५१७. ग्रहीश उपादाने.
ગ્રહણ કરવું १५१८. पूगश् पवने
પવિત્ર કરવું
બાંધવું
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________
हैमधातुपाठः सार्थः • ४२० . क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ . . . १५१९. लूगश् छेदने
લણવું લણણી કરવી- છેદવું કાપવું १५२०. धूगश् कम्पने
५-४-पुर १५२१. स्तृगश् आच्छादने disj . १५२२. कृग्श् हिंसायाम् હિંસા કરવી १५२३. वर वरणे
વરવું-સ્વીકાર કરવો, इति उभयतोभाषाः। ઉભયપદ પૂરું
१५२४. ज्यांश हानौ
હાનિ થવી-હીણા થવું-જુનું થવું १५२५. रीश् गति-रेषणयोः । ગતિ કરવી-ચાલવું તથા રહેંસવું-હિંસા કરવી १५२६. लींश् श्लेषणे ચોંટવું, ભેટવું १५२७. ब्लीश्वरणे
સ્વીકાર કરવો-વરવું १५२८. ल्वीश् गतौ
ગતિ કરવી. १५२९. कृ १५३०. म १५३१. शश् हिंसायाम् सि॥ ४२वी १५३२. पृश् पालन-पूरणयोः પાલન કરવું તથા પૂરું કરવું १५३३. बृश् भरणे
ભરણ-પોષણ કરવું १५३४. भश् भर्जनेच
ભુંજવું-શેકવું-ચણા વગેરે શેકવા તથા ભરણપોષણ
१२j . १५३५. दृश् विदारणे
ફાડી નાખવું ચીરી નાખવું વિદારવું १५३६. जश्वयोहानी
ઘરડા થવું १५३७. नृश् नये
લઈ જવું १५३८. गश् शब्दे
અવાજ કરવો, ગુરુ તરીકે ઉપદેશ આપવો १५३९. ऋश्गतौ
ગતિ કરવી वृत् प्वादिः।
કીઆદિ ગણનો પટાગણ સ્વાદિ ગણ પૂરો वृत् ल्वादिः।
કઆદિ ગણનો પેટાગણ લ્વાદિ પૂરો
१५४०. ज्ञांश् अवबोधने १५४१. क्षिषश् हिंसायाम्
હિંસા કરવી
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • ४२१
क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ १५४२. वीश वरणे
વરવું-સ્વીકાર કરવો १५४३. प्रीश् भरणे
ભરણ-પોષણ કરવું १५४४. हेठश् भूतप्रादुर्भावे થયેલ પદાર્થનો પ્રાદુર્ભાવ થવો १५४५. मृडश सुखने
સુખી કરવું १५४६. श्रन्धश्मोचन-प्रति-हर्षयोः भुत २ तथा सामेथवो १५४७. मन्थश् विलोडने મથવું-વલોવવું १५४८. ग्रन्थश संदर्भ
ગુંથવું અથવા ગંઠવું १५४९. कुन्थश संक्लेशे
ક્લેશ કરવો-દુઃખ દેવું १५५०. मृदश् क्षोदे . ચુરો કરવો १५५१. गुध रोषे
રોષ કરવો १५५२. बन्यश् बन्धने
બાંધવું १५५३. शुभश संचलने ખળભળવું-ક્ષોભ થવો १५५४. णम १५५५. तुभश् हिंसायाम् हिंसावी १५५६. खवश् हेठश्वत् થયેલ પદાર્થનો પ્રાદુર્ભાવ થવો (જુઓ ૧૫૪૪) १५५७. क्लिशौश् विबाधने . शवो-दु:५४-माया पडयावी १५५८. अशश भोजने
ભોજન કરવું-અશન કરવું १५५९. इष आभीक्ष्ण्ये
वारंवार २j. १५६०. विषश विप्रयोगे
वियोग थवो . १५६१. पुष् १५६२. प्लुषश् स्नेह-सेचन-पूरणेषु यीseu uj, sizj, पूर-मरj १५६३. मुषश् स्तेये
ચોરી કરવી १५६४. पुषश् पुष्ट
પુષ્ટ થવું-પુષ્ટ કરવું १५६५. कुषश् निष्कर्षे
બહાર કાઢવું १५६६. ध्रसूश् उञ्छे
વિણવું इति परस्मैभाषाः। ५२स्मैप: पूएं
१५६७. वृश् सम्भक्ती
સારી રીતે સેવા કરવી इति आत्मनेभाषाः। આત્મપદ પૂરું इति ज्यादयः शितो धातवः। शनशनवाणो नवमो माग पूरी
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________
..
। हैमधातुपाठः सार्थः • ४२२ क्रम सार्थ धातु गुजराती अर्थ
છેલ્લો અથવા દસમો નિશાનવાળો ચુરાદિ ગણ १५६८. चुरण स्तेये
ચોરી કરવી १५६९. पृण पूरणे
पुर-मर .१५७०. घृण स्रवणे
ઝરવું-ટપકવું-સવવું-યુવું १५७१. श्वल्क १५७२. वल्कण् भाषणे योj १५७३. नक्क १५७४. धक्कण नाशने न वो - मारको १५७५. चक्क १५७६. चुक्कण व्यथने व्यथा ३२वी १५७७. टकुण् बन्धने
બાંધવું-ટાંકવું १५७८. अर्कण् स्तवने
સ્તુતિ કરવી-વખાણ કરવાં १५७९. पिच्चण कुट्टने કુટવું-પેચા કાઢવા-પચ કાઢવી १५८०. पचुण विस्तारे વિસ્તાર કરવો-પ્રપંચ કરવો १५८१. म्लेच्छण म्लेच्छने ન સમજાય એવું બોલવું-અનાર્યભાષા બોલવી १५८२. ऊर्जण् बल-प्राणनयोः पवनय भने । पा२१ ४२१॥ १५८३. तुजु १५८४. पिजु हिंसा-बल-दान-निकेतनेषुपीर-हिंसा ३२वी, गाणाथj,
१५८५. क्षजुण कृच्छ्रजीवने सार्थे १j १५८६. पूजण पूजायाम् ५०१२वी १५८७. गज १५८८. मार्जण शब्दे nxg तथा wix-श वो १५८९. तिजण निशाने तस्वी २-पार ढवी १५९०. वज १५९१. व्रजण मार्गणसंस्कारगत्योः पादानो संसार ४२वी-माने सा ४२
- તથા ગતિ કરવી १५९२. रुजण् हिंसायाम् હિંસા કરવી १५९३. नटण् अवस्यन्दने પતિત કરવુંનીચે પાડવું १५९४. तुट १५९५. चुट १५९६. चुटु १५९७. छुटण् छेदने तोड़-घुट-छ: १५९८. कुट्टण कुत्सने च निहवी तथा 2-छ: १५९९. पुट्ट १६००. चुट्ट १६०१. षुट्टण् अल्पीभावे नाना थ-पथ-yeg १६०२. पुट १६०३. मुटण् संचूर्णने यू २j
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . ४२३
क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ १६०४. अट्ट १६०५. स्मिटणअनादरे सन२ १२वो १६०६. लुण्टण् स्तेयेच લૂિંટવું ચોરી કરવી તથા અનાદર કરવો १६०७. स्त्रिटण स्नेहने
સ્નેહ રાખવો-ચીકણું કરવું १६०८. घट्टण् चलने
ચાલવું-ગતિ કરવી १६०९. खट्टण संवरणे
. disp १६१०. षट्ट१६११. स्फिटण हिंसायाम् सिवी १६१२. स्फुटण् परिहासे પરિહાસ કરવો-મશ્કરી કરવી १६१३. कीटण वर्णने
पनि २-तन २p १६१४. वटुण् विभाजने વાંટવું-વહેંચવું-વિભાગ કરવો. १६१५. रुटण रोषे
રોષ કરવો-રૂકવું १६१६. शठ १६१७. श्वठ १६१८. श्वठुण संस्कार-गत्योः सासु ४२-संस्कार २वो तथा
ગતિ કરવી १६१९. शुठण् आलस्ये
આળસુ થવું १६२०. शुठुण शोषणे
સૂકાવું-સૂકવવું શોષણ કરવું १६२१. गुठुण वेष्टने
वीeg-गूंथg-disj. १६२२. लडण् उपसेवायाम् ઉપસેવા કરવી-લાડ લડાવવા-લાલનપાલન કરવું १६२३. स्फुडुण परिहासे
મશ્કરી કરવી-પરિહાસ કરવો १६२४. ओलडुण उत्क्षेपे 6m-62 ३७g-6ung १६२५. पीडण् गहने . . पीsj १६२६. तडण् आघाते
તાડન કરવું १६२७. खड १६२८. खडुण भेदे ભેદ કરવો-ખાંડવું-જુદું પાડવું १६२९. कडुण् खण्डने च ખાંડવું તથા ભેદ કરવો १६३०. कुडुण रक्षणे . રક્ષણ કરવું १६३१. गुडुण् वेष्टने च
વીંટવું-ધૂળ વગેરેથી ખરડાવું તથા રક્ષણ કરવું १६३२. चुडुण् छेदने ।
છેદવું १६३३. मडुण् भूषायाम् માંડવું-શોભા કરવી-મંડન કરવું १६३४. भडुण कल्याणे કલ્યાણ કરવું-ભદ્ર કરવું
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________
हैमधातुपाठः सार्थः • ४२४ क्रम सार्थ धातु - गुजराती अर्थ .. ... १६३५. पिडुण् संघाते પિંડરૂપ થવું. સમૂહરૂપ થવું १६३६. ईडण् स्तुती
સ્તુતિ કરવી-વખાણ કરવાં १६३७. चडुण् कोपे
કોપ કરવો-પ્રચંડ થવું १६३८. जुड १६३९. चूर्ण १६४०. वर्णण प्रेरणे प्रे२९४२वी-पीस-eng १६४१. चूण १६४२. तूणण संकोचने संय ४२वो-तू-Aaj . १६४३. अणण दाने
हान हे १६४४. पूणण संघाते . . समू३५ २-पूga s२वी १६४५. चितुण स्मृत्याम् . या २-चिन्तन २p १६४६. पुस्त १६४७. बुस्तण आदरा-ऽनादस्योः माइ२ ४२वो तथा सन२ ४२वो १६४८. मुस्तण् संघाते સમૂહ રૂપ થવું १६४९. कृतण संशब्दने
કિર્તન કરવું પ્રખ્યાત કરવું १६५०. स्वर्त १६५१. पथुण गतौ गति ३२वी-पंथ आपको १६५२. अथण प्रतिहर्षे સામે હર્ષ કરવો १६५३. पृथण् प्रक्षेपणे ફેંકવું-અંદર નાખવું १६५४. प्रथण प्रख्याने પ્રખ્યાતિ કરવી १६५५. छदण् संवरणे
ઢાંકવું-છાદન કરવું १६५६. चुदण् संचोदने પ્રેરણા કરવી १६५७. मिदुण् स्नेहने
ચીકણું કરવું-સ્નેહયુક્ત થવું-મેંદો કરવો १६५८. गुर्दण् निकेतने
નિવાસ કરવો १६५९. छर्दण् वमने
વમન કરવું-ઊલટી કરવી १६६०. बुधुण हिंसायाम् હિંસા કરવી १६६१. वर्धण् छेदन-पूरणयोः - alaj-छ:j तथा पूर-म२-१५j १६६२. गर्धण्अभिकांक्षायाम् લાલચ રાખવી-કાંક્ષા-ગૃદ્ધિ-ઈચ્છા કરવી १६६३. बन्ध १६६४. बधण संयमने virj- मां राम-संयम ४२वो १६६५. छपुण गतौ
गति १२वी . १६६६. क्षपुण् क्षान्तौ
ક્ષમા કરવી-સહન કરવું १६६७. ष्टूपण समुच्छ्राये ઊંચા થવું ઊંચું સૂપ કરવું
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . ४२५
क्रम सार्थ धातु • गुजराती अर्थ १६६८. डिपण् क्षेपे
ફેંકવું १६६९. हर्पण व्यक्तायां वाचि સ્પષ્ટ બોલવું १६७०. डपु १६७१. डिपुण संघाते। સમૂહ રૂપ થવું-ભેગા થવું १६७२. शूर्पण माने
માપ કરવું સૂપડું ભરીને માપ કરવું १६७३. शुल्बण सर्जने च સર્જન કરવું-દોરી વગેરે બનાવવી-પેદા કરવું તથા
માપવું १६७४. डबु १६७५. डिबुण क्षेपे १६७६. सम्बण सम्बन्थे सं सwal १६७७. कुबुण आच्छादने ઢાંકવું १६७८. लुबु १६७९. तुबुण अर्दने पी२वी. १६८०. पुर्बण निकेतने
નિવાસ કરવો १६८१. यमण परिवेषणे પીરસવું, વટવું १६८२. व्ययणक्षये
ક્ષય થવો, ખર્ચ-વ્યય થવો १६८३. यत्रुण संकोचने સંકોચ કરવો-નિયંત્રણ કરવું १६८४. कुद्रुण अनृतभाषणे . ફૂડું-ખોટું બોલવું જૂઠું બોલવું १६८५. श्वभ्रण गतौ
ગતિ કરવી १६८६. तिलण स्नेहने
સ્નેહવાળા થવું-તેલથી ચીકણા થવું १६८७. जलण्अपवारणे સંતાઈ જવું અદશ્ય થવું અથવા અંદર ધારણ કરવું १६८८. क्षलणशौचे पाण-पो-यो २j • १६८९. पुलण समुच्छाये ઊંચા થવું १६९०. विलण भेदे
ભેદ કરવો १६९१. तलण् प्रतिष्ठायाम् સ્થાપવું-તળીયે ફિટ થવું १६९२. तुलण उन्माने
તોળવું १६९३. दुलण् उत्क्षेपे ફેંકવું-ઊંચે ફેંકવું-ઊછાળવું-હીંચકા ખાવા-ડોલી
કરવી १६९४. बुलण् निमज्जने બોળવું, પાણીમાં પ્રવેશ કરવો-પાણીમાં ડૂબકી મારવી १६९५. मूलण रोहणे
ઊગવું
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________
हैमधातुपाठः सार्थः . ४२६ . क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ १६९६. कल १६९७.किल १६९८. पिलण क्षेपे ३
. १६९९. पलण रक्षणे
પાળવું-રક્ષા કરવી १७००. इलण प्रेरणे
પ્રેરણા કરવી १७०१. चलण् भृतौ
નોકરી કરવી १७०२. सान्त्वण सामप्रयोगे શાંત પાડવું-સાંત્વન દેવું. १७०३. धूशण कान्तीकरणे - કાંતિયુક્ત કરવું સુશોભિત કરવું १७०४. श्लिषण् श्लेषणे . योz-eej-आक्षेप को १७०५. लूषण हिंसायाम्। લૂટવું હિંસા કરવી १७०६. रुषण रोषे .. રોષકરવો १७०७. प्युषण उत्सर्गे
ત્યાગ કરવો १७०८. पसुण नाशने
નાશ કરવો-ફાંસી આપવી १७०९. जसुण रक्षणे • २६९ २-सायqj १७१०. पुंसण् अभिमर्दने કચરી નાખવું-દબાવી દેવું १७११. ब्रूस १७१२.पिस १७१३. जस १७१४. बहण हिंसायाम् सिावी १७१५. प्लिहण स्नेहने
સ્નેહ કરવો १७१६. प्रक्षण म्लेच्छने અસ્પષ્ટ બોલવું-પ્લેચ્છ-અનાર્ય ભાષા બોલવી १७१७. भक्षण अदने
ખાવું-ભક્ષણ કરવું १७१८. पक्षण परिग्रहे
પરિગ્રહ કરવો-પક્ષ કરવો १७१९. लक्षीण दर्शनाङ्कनयोः तथा निशन २-isg
इतः अर्थविशेषे आलक्षिणः। दक्ष पातु यही छे.
અહીંથી માંડીને લક્ષિણ (૧૮૧૫) સુધીના બધા ધાતુઓ વિશેષ પ્રકારના અર્થના સૂચક છે १७२०. ज्ञाण मारणादिनियोजनेषु भार, भुश २-तुष्ट २, तथा ४२ २.
ધાર કે અણી કાઢવી તથા હુકમ કરવો १७२१. च्युण सहने
સહન કરવું १७२२. भूण् अवकल्कने મિશ્ર કરવુંભાવિત કરવું १७२३. बुक्कण भषणे ભસવું-શુંકવું-બકવાસ કરવો
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિમાન ૪ર૭ :
क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ ૭ર૪. ર૬ ૨૭૨. ના ૨૭ર૬. આ ૭ર૭. ના માસ્વાલને ચાખવું-આસ્વાદ કરવો १७२८. लिगुण चित्रीकरणे ચિત્ર કાઢવુંચિતરવું १७२९. चर्चण अध्ययने
ચર્ચા કરવી-ભણવું १७३०. अञ्चण विशेषणे વિશેષતા કરવી-કોઈ ગુણનો વધારો કરવો १७३१. मुचण प्रमोचने
છૂટું કરવું-મુક્ત કરવું १७३२. अर्जण् प्रतियत्ने
કોઈ પદાર્થને સારો કરવા માટે ફરી ફરીને યત્ન
કરવો-અર્ચન કરવુંકમાવું-ઉપાર્જન કરવું १७३३. भजण् विश्राणने ભાગ આપવો १७३४. चट १७३५. स्फुटण् भेदे ભેદવુંચાટ પાડવો, ફોડવું . १७३६. घटण् संघाते ।
સંઘારૂપ થવું १७३७. कणण निमीलने
આંખ મીંચવી-કાણા થવું ( 8).
જે ધાતુઓ હિંસાર્થક જણાવેલા છે તે બધાને ચુરાદિગણમાં પણ સમજવા, -યાતિથતિ હિંહિંમતિ વગેરે. એટલે એ હિંસા ધાતુઓ જે ગણના મૂળ હોય તે પ્રમાણે રૂપ થાય અને સુરાદિ
ગણ પ્રમાણે પણ રૂપ થાય. १७३८. यतण निकारोपस्कारयोः । ખેદ પમાડવો-ખેદ કરવો, યાતના પહોંચાડવી, લઈ
લેવું, ઢાંકવું, પ્રતિબિંબિત થવું ૨૭૨૮. નિઝ ત્તિને નિર્જ્યતુનિ સાથે થતુ ધાતુ હોય તો તેનો અર્થ
દેવું ચૂકવવું સમજવો. ૭૨૨. શહ૩૫ પાષાવિયો : “શબ્દ' ધાતુ જ્યારે ઉપસર્ગસહિત હોય ત્યારે
તેનો અર્થ-ભાષા-ભાષણ કરવું તથા આવિષ્કાર
કરવો-પ્રગટ કરવું-થાય છે १७४०. षूदण् आस्त्रवणे . ટપકવું-ઝરવું કે ચુવું ૨૭૪૨. સાઉન્ડ સાતત્યે ‘આ’ સાથે “ ' ધાતુનો અર્થ સતત (આકંદન
રુદનની) પ્રવૃત્તિ કરવી १७४२. ष्वदण् आस्वादने . અસ્વાદ લેવો ચાખવું ચાટવું
(આસ્વાલઃ સર્વા)
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________
हैमधातुपाठः सार्थः • ४२८
गुजराती अर्थ
સંસર્ગ કરવો-સંબંધ કરવો
क्रम सार्थधातु १७४३. मुदण् संसर्गे
१७४४. शृधण् प्रसहने
હરાવવું-પરાભવ કરવો-પરાજય કરવો
१७४५. कृपण् अवकल्पने (अवकल्कने ? ) मिश्र ५२ - भेजव तथा समर्थ थ १७४६. जभुण् नाशने
१७४७. अमण रोगे
१७४८. चरण असंशये
१७४९. पूरण आप्यायने १७५०. दल विदारणे
१७५१. दिवण् अर्दने
१७५२. पश १७५३. पषण बन्धने
१७५४. पुषण् धारणे
१७५५. घुषण् विशब्दने १७५५. आङ्ः क्रन्दे
નાશ કરવો રોગ થવો
શંકારહિત થવું-નિર્ણય કરવો પૂરવું-ભરવું-વધવું વિદારવું-દળવું-ચીરવું-ફાડવું
१७५९. त्रसण् वारणे
१७६०. वसण् स्नेह-छेदा-वहरणेषु १७६१. सण उत्क्षेपे १७६२. ग्रसण ग्रहणे
પીડા કરવી
(पाशथी) जांघ
ધારણ કરવું-પોષણ કરવું
વિવિધ પ્રકારનો અવાજ કરવો-ઘોષણા કરવી
'ख' साथैना 'धुष' धातुनो अर्थ '५न्ह' धातुना ठेवो छे भेंटले 'सतत (जोसवानी) प्रवृत्ति ४२वी' खेम
छे.
१७५६. भूष १७५७. तसुण् अलंकारे शोला १२वी खांडार २वो
१७५८. जस ताडने
તાડન કરવું રોકવું-વારવું-અટકાવવું
स्नेह १२वो थी छे भने भार ઉછાળવું-ઊંચે ફેંકવું-ઊલાળવું
ગ્રહણ કરવું-પકડવું-ગ્રસ્ત કરવું-જેમ સૂર્યગ્રહણ,
ચંદ્રગ્રહણ
શિલ્પકામ કરવું-કારીગરી કરવી
१७६३. लसण् शिल्पयोगे १७६४. अर्हण् पूजायाम्
१७६५. मोक्षण असने १७६६. लोक १७६७. तर्क १७६८. रघु १७६९. लघु १७७०. लोच् १७७१. विछ
१७७२. अजु १७७३. तुजु
પૂજા કરવી
ફેંકવું
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________
- शब्दमाला . ४२९ क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ १७७४. पिजु १७७५. लजु १७७६. लुजु
१७७७. भजु १७७८. पट १७७९. पुट १७८०. लुट १७८१. घट १७८२. घटु १७८३. वृत १७८४. पुथ १७८५. नद.१७८६. वृध १७८७. गुप १७८८. धूप १७८९. कुप १७९०. चीव १७९१. दशु १७९२. कुशु १७९३. वसु १७९४. पिसु १७९५. कुसु १७९६. दसु
१७९७. वह १७९८. बृहु १७९९. वल्ह १८००. अहु १८०१. बहु १८०२. महुण्भासार्थाः मास-ही५g-Asg. इति परस्मैभाषाः
परस्मैप पू . १८०३. युणि जुगुप्सायाम् ધૃણા કરવી-નિંદા કરવી १८०४. गणि विज्ञाने
જાણવું-વિશેષ જાણવું-જુદું-વિવિધ જાણવું १८०५. वञ्चिण प्रलम्भने
गईं १८०६. कुटिण् प्रतापने १८०७. मदिण् तृप्तियोगे તૃમિવાળા થવું-સંતોષ અનુભવવો १८०८. विदिण् चेतना-ऽऽ-ख्यान-निवासेषु संवहन अनुमj, dj भने नास
१८०९. मनिण् स्तम्मे ... २ ४२वो-मान २-४ १j १८१०. बलि १८११. भलिण् आभण्डने ३५९ २j १८१२. दिविण परिकूजने अव्यात श६२वो-श६ ४२वो-शो ४२वो १८१३. वृषिणशक्तिबन्धे त IN B२वी १८१४. कुत्सिण अवक्षेपे . न वी १८१५. लक्षिण आलोचने... विश२४२वो-योयन २ १८१६. हिष्कि १८१७: किष्किण् हिंसायाम्
सिवी १८१८. निष्किण परिमाणे
પરિમાણ હોવું
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________
हैमधातुपाठः सार्थः . ४३० क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ १८१९. तर्जिण संतर्जने
તર્જન કરવું અપમાન કરવું १८२०. कूटिण् अप्रमादे પ્રમાદ ન કરવો-ક્રિયાશીલ રહેવું १८२१. त्रुटिण् छेदने
તોડવું-છેદવું १८२२. शठिण् श्लाघायाम् વખાણ કરવાં १८२३. कूणिण संकोचने
સંકોચવું-સંકોચ પામવો १८२४. तूणिण पूरणे
पूर-भर १८२५. भ्रूणिण्आशायाम् . माशा रामवी १८२६. चितिण संवेदने . मनुमप-येत १८२७. वस्ति १८२८. गन्धिण् अर्दने पीडा ४२वी १८२९. डपि १८३०.डिपि १८३१. डम्भि
१८३२. डिम्पि १८३३. डम्पि १८३४. डिम्भिण संघाते સંઘાતરૂપ થવું १८३५. स्यमिण वितर्के તર્ક કરવો-વિશેષ તર્ક કરવો १८३६. शमिण आलोचने ખરાખોટાનો વિચારકરવો-વિશેષ આલોચન-ચિંતન
કરવું १८३७. कुस्मिण कुस्मयने અયોગ્ય રીતે હસવું १८३८. गूरिण उद्यमे
ઉદ્યમ કરવો १८३९. तन्त्रिण कुटुम्बधारणे કુટુંબનું ધારણ કરવું-કુટુંબની વ્યવસ્થા કરવી-તંત્ર
नीश
.
.
ગોઠવવું
१८४०. मन्त्रिण गुप्तभाषणे
१८४१. ललिण्ईप्सायाम् १८४३. स्पशिण ग्रहण-श्लेषणयोः १८४३. दंशिण् दशने १८४४. दंसिण दर्शने च १८४५. भत्सिण संतर्जने १८४६. यक्षिण पूजायाम्
ગુપ્ત વાત કરવી-કોઈ ન જાણે તેમ મંત્રણા-વિચાર કરવો મેળવવાની ઈચ્છા-લાલસા કરવી ગ્રહણ કરવું તથા ચોંટવું-ભેટવું દંશ દેવો-કરડવું જોવું અને દંશ દેવો તિરસ્કાર કરવો-તર્જન કરવું પૂજા કરવી
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________
· शब्दमाला . ४३१
क्रम सार्थ धातु
इति आत्मनेभाषाः इतः अदन्ताः।
गुजराती अर्थ આત્મપદ પૂરું અહીંથી જે ધાતુઓ શરૂ થાય છે તે બધા અદત્તા છેછેડે આકારવાળા છે.
१८४७. अङ्कण लक्षणे
નિશાન કરવું આંકવું १८४८. ब्लेष्कण दर्शने १८४९. सुख १८५०. दुःखण् तक्रियायाम् सुपी थ पीथj १८५१. अङ्गण्पद-लक्षणयोः સ્થાપિત કરવું તથા નિશાન કરવું १८५२. अघण्पापकरणे .. પાપ કરવું १८५३. रचण् प्रतियत्ने
ફરી ફરીને યત્ન કરવો-રચના કરવી १८५४. सूचण पैशून्ये । ચાડી ખાવી, સૂચના કરવી १८५५. भाजण् पृथक्कर्मणि ભાગ કરવા-જાદુ કરવું १८५६. सभाजण प्रीति-सेवनयोः प्रीति रावी मने सेवा ४२वी १८५७. लज १८५८. लजुण प्रकाशने श-प्रसिद्ध २एं १८५९. कूटण दाहे
-पाणb १८६०. पट १८६१. वटण् ग्रन्थे गुंथg-is-42 यवो . १८६२. खेटणभक्षणे .. मक्ष २-वीट १८६३. खोटण् क्षेपे १८६४. पुटण् संसर्गे
સંસર્ગ કરવો-સંબંધ કરવો १८६५. वटुण् विभाजने विमा वो-aizq १८६६. शठ १८६७. श्वठण सम्यग्भाषणे साजोल-सारी शत पोल १८६८. दण्डण् दण्डनिपातने
५७वो-3-स% ४२वी स% भाटे 5 6५२
લાકડી પડવી १८६९. व्रणण् गाविचूर्णने शरीर ५५५j-शरीरमा धारां-itiusal
- 24- गुमsi nai १८७०. वर्णवर्णक्रिया-विस्तार-गुणवचनेषुपया -पनवुअपारंगविस्तार,
ગુણો કહેવા-વખાણ કરવાં અથવા ધોળું પીળું રાતું ..
. म j
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________
हैमधातुपाठः सार्थः • ४३२
गुजराती अर्थ
લીલા રંગવાળું થવું-લીલા રંગવાળું કરવું ભેદવું-કાન ભંભેરણી કરવી સંકોચવું-સંકોચ થવો
ગણવું-સંખ્યા કરવી
१८७५. कुण १८७६. गुण १८७७. केतण् आमन्त्रणे आमंत्रण आप आमंत्र - गूढवयन
ગૂઢોક્તિ
ગતિ કરવી
ગતિ કરવી તથા સુખસેવન કરવું-આનંદ કરવોમોજમજા કરવી
क्रम सार्थधातु १८७१. पर्णण हरितभावे १८७२. कर्णण भेदे
१८७३. तूणण संकोचने
१८७४. गणण् सङ्ख्याने
१८७८. पतण् गतौ वा
१८७९. वातण् गति - सुखसेवनयोः
१८८०. कथण् वाक्यप्रबन्धे
१८८१. श्रथ दौर्बल्ये १८८२. छेदण् द्वैधीकरणे १८८३. गदण् गर्जे १८८४. अन्धण् दृष्ट्युपसंहारे
१८८५. स्तनण् गर्जे
१८८६. ध्वनण् शब्दे
१८८७. स्तेन चौर्ये १८८८. ऊनण् परिहाणे
१८८९. कृपण दौर्बल्ये
१८९०. रूपण् रूपक्रियायाम् १८९१. क्षप १८९२. लाभण प्रेरणे
१८९३. भामण् क्रोधे
१८९४. गोमण् उपलेपने
१८९५. सामण् सान्त्वने
१८९६. श्रामण आमन्त्रणे
१८९७. स्तोमण् श्लाघायाम् १८९८. व्ययण वित्तसमुत्सर्गे
કહેવું-વાક્યો બોલવાં-કથા કરવી દુર્બળ થવું-શિથિલ થવું છેદ કરવો-બે ટુકડા કરવા
ગર્જના કરવી
આંધળું બનવું-આંધળું કરવું
ગર્જના કરવી
અવાજ કરવો
ચોરી કરવી
હીણું કરવું-ઊભું કરવું-ઊણવું દુર્બળ થવું
સિક્કા પાડવા અથવા રૂપ બતાવવું પ્રેરણા કરવી અથવા દોરવણી આપવી ક્રોધ કરવો
લેપ કરવો-છાણ લીંપવું-ગાર કરવી શાંતિ આપવી-સાંત્વન આપવું-ખુશ કરવું આમંત્રણ કરવું શ્લાધા કરવી-વખાણવું
ધનનો ખરચ કરવો-ધનનો વ્યય કરવો
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला . ४३३ .
क्रम सार्थ धातु
• गुजराती अर्थ १८९९. सूत्रण विमोचने ગુંથવું અથવા ગંઠવું, વિસ્તારવાળી હકીકતને
સંક્ષેપમાં ગૂંથવી १९००. मूत्रण प्रस्रवणे
ટપકવું-મૂતરવું १९०१. पार १९०२. तीरण कर्मसमाप्तौ ॥२ भव-भी सिद्धि पामवी-भनी समाति
थवी-
पूरj-siz qg १९०३. कत्र १९०४. गात्रणशैथिल्ये यावं १९०५. चित्रचित्रक्रिया-कंदाचिदृष्ट्यो:यितर-चित्रहरतायित्-हायित्
નજર કરવી १९०६. छिद्रण भेदे
ભેદવું છિદ્ર કરવું १९०७. मिश्रण संपर्चने મિશ્ર કરવું સંપર્ક કરવો १९०८. वरण ईप्सायाम्
પ્રાપ્તિની ઈચ્છા રાખવી-વરણ કરવું १९०९. स्वरण् आक्षेपे
આક્ષેપ કરવો १९१०. शारण दौर्बल्ये हुmaj. १९११. कुमारण क्रीडायाम् કીડા કરવી-રમત રમવી-કુમાર હોવું १९१२. कलणसंख्यान-गत्योः સંખ્યા કરવી-ગણવું તથા ગતિ કરવી १९१३. शीलण उपधारणे અભ્યાસ કરવો, ટેવ પાડવી અથવા પરિચય કરવો १९१४. वेल १९१५. कालण उपदेशे 6पशवो-64हेश मावो १९१६. पल्यूलण् लवन-पवनयोः पीनj तथा स २ १९१७. अंशण समाघाते '.. વિભાગ કરવો-ભાગ પાડવા १९१८. पेषण अनुपसर्गः . . . ઉપસર્ગ લગાડ્યા વિના આ ધાતુનો પ્રયોગ કરવો,
पष भेटले irg १९१९. गवेषण मार्गणे. ગોતવું-ગેવષણા કરવી १९२०. मृषण क्षान्ती
સહન કરવું-ક્ષમા રાખવી १९२१. रसण आस्वादन-स्नेहनयोः रस देवो-२सर्नु भास्वाइन २बु-स्वाह देव तथा
(पषी बाधन-स्पर्शनयोः पषण बन्यने) स्ने ४२वो-यीsj२j १९२२. वासण उपसेवायाम् पासित २j १९२३. निवासण आच्छादने disg-छा५0 ४२-AANA
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________
हैमधातुपाठः सार्थः • ४३४ . क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ १९२४. चहण कल्कने
i-4 पो-ढों को १९२५. महण पूजायाम्
પૂજા કરવી. १९२६. रहण त्यागे
त्यागको -dxj (वि + २४ = वि२९) १९२७. रहुण गती
ગતિ કરવી १९२८. स्पृहण ईप्सायाम् ઈચ્છા-સ્પૃહા કરવી १९२९. रुक्षण पारुष्ये લુખા થવું-કઠોર થવું
इति परस्मैभाषाः। Mid पातुभोनुपरस्मैप पू
અકારાંત આત્મવદી ધાતુઓ १९३०. मृगणि अन्वेषणे भन्वेष९४२वी-गोतj-शोधj. १९३१. अर्थणि उपयाचने
यायना ३२वी (प्रार्थना ४२वी) १९३२. पदणि गतौ
ગતિ કરવી १९३३. संग्रामणि युद्धे સંગ્રામ કરવો-લડાઈ કરવી १९३४. शूर १९३५. वीरणि विक्रान्ती शूरवीरता पतावी-५२।४ २ १९३६. सत्रणि सन्दानक्रियायाम् निरंतहान माप-सत्रशाणा सावी १९३७. स्थूलणि परिवहणे पुष्ट थ-98510j. १९३८. गर्वणि माने
અહંકાર કરવો-ગર્વ કરવો १९३९. गृहणि ग्रहणे
ગ્રહણ કરવું १९४०. कुहणि विस्मापने . વિસ્મય પમાડવો-આશ્ચર્ય પમાડવું જાદુ કરવો
इति आत्मनेभाषा: અદંત ધાતુઓનું આત્મપદ પૂરું
१९४१. युजण् संपर्चने १९४२. लीण् द्रवीकरणे १९४३. मीण मतौ १९४४. प्रीगण तर्पणे १९४५. धूगण कम्पने १९४६. वृगण आवरणे
મિશ્ર કરવું સંપર્ક કરવો પ્રવાહી કરવું-પીગળાવવું મનન કરવું ખુશ કરવું-તૃપિતૃત થવું સંતોષ થવો કંપવું-ધૂણવું-ધ્રુજવું આવરણ કરવું-ઢાંકવું
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________
. शब्दमाला • ४३५.
चाम्
अनेच .
क्रम सार्थ धातु • गुजराती अर्थ १९४७. जण वयोहानी
જીર્ણ થવું-ઘરડા થવું १९४८. चीक १९४९. शीकण आमर्षणेस्पर्श १२वी-433 १९५०. मार्गणअन्वेषणे શોધવું-ગવેષણ કરવું-ગોતવું १९५१. पृचण संपर्चने
મિશ્ર કરવું-સંપર્ક કરવો १९५२. रिचण् वियोजने च જૂદું પડવું અને મિશ્ર કરવું १९५३. वचण भाषणे
બોલવું १९५४. अचिण्पूजायाम् પૂજા કરવી १९५५. वृजैण् वर्जने
છોડી દેવું १९५६. मृजौणशौचा-ऽलङ्कारयोः स २ तथा शोमा ३२वी १९५७. कठुण शोके
શોક કરવો १९५८. श्रन्थ १९५९. ग्रन्थण सन्दर्भ wiug-गुंथj-रयन। १२वी १९६०. ऋथ १९६१. अर्दिण् हिंसायाम् सिवी १९६२. श्रथण बन्धने च
બાંધવું અને હિંસા કરવી १९६३. वदिणभाषणे
બોલવું (संदेशने इत्यन्ये) १९६४. छदणअपवारणे ઢાંકવું १९६५. आःसदण गतौ ‘આ’ સાથેના “સદી ધાતુનો ગતિ’ અર્થ સમજવો १९६६. छुदण् संदीपने . બાળવું १९६७. शुन्धिण शुद्धौ
શુદ્ધ કરવું १९६८. तनूण श्रद्धाघाते વિશ્વાસ ન રહેવો १९६८. उपसर्गात् दैवें
તન ધાતુ ઉપસર્ગ સાથે હોય તો તેની લંબાઈ અર્થ :
કરવો १९६९. मानण् पूजायाम् પૂજા કરવી-માન આપવું-આદર કરવો १९७०. तपिण् दाहे
બાળવું १९७१. तृपण प्रीणने
ખુશ કરવું १९७२. आप्लण लम्भने પ્રાપ્ત કરવું-લાભ મેળવવો १९७३. दृभैण भयेची
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________
- हैमधातुपाठः सार्थः • ४३६
|
गुजराती अर्थ
ફેંકવું
क्रम सार्थ धातु १९७४. ईरण क्षेपे १९७५. मृषिण् तितिक्षायाम् १९७६. शिषण असर्वोपयोगे १९७६. विपूर्वो अतिशये
१९७७. जुषण परितर्कणे १९७८. धृषण् प्रसहने १९७९. हिसुण हिंसायाम् । १९८०. गर्हण विनिन्दने १९८१. षहणमर्षणे
बहुलमेतन्निदर्शनम्
સહન કરવું બધું જ ઉપયોગમાં ન આવવું બાકી રાખવું શિષ' ધાતુને “વિ' ઉપસર્ગ લાગ્યો હોય તો વિશેષ
अतिशय'-अर्थ थाय छे. વિશેષ તર્ક કરવો પરાભવ કરવો હિંસા કરવી નિંદા કરવી સહન કરવું આજે ધાતુઓજણાવેલ છે તે અંગે બહુલભૂસમજવું એટલે આથી પણ વધારે ધાતુઓ હોઈ શકે, એમ
सभ.
वृत्युजादिः परस्मैभाषाः ચુરાદિગણનાપટાગણયુજાદિગણનું પરસ્મપદપૂરું. चुरादयो णितो धातवः . निनो शमो युराहि ग पूरी. इत्याचार्यहमचन्द्रानुस्मृताः माप्रमामाया भयंद्रसूरीश्वरे धातुमान
પોતાની સ્મૃતિ પ્રમાણે જણાવેલા છે.
यदेतद् भवत्यादिधातुपरिगणनं तद्बाहुल्येन निदर्शनत्वेन ज्ञेयम् । तेन अत्र अपठिता अपिक्लविप्रभृतयो लौकिकाः, स्तम्भूप्रभृतयः सौत्राः, चलुम्पादयश्च वाक्यकरणीया धातवः उदाहार्याः । वर्धते हि धातुगणः -
'क्लवि' २३ १९८२. क्लवि विच्छायीभवने
तुमओ नीये प्रमा કાંતિ વગરનું થઈ જવું, ઝાંખું પડી જવું અથવા છાયા વગરનું થવું क्षय पामको, नाश वो . તપાસ કરવી, શોધ કરવી
१९८३. क्षीङ्च् क्षये १९८४. मृगच् अन्वेषणे
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________
માના • જરૂ૭ क्रम सार्थ धातु - गुजराती अर्थ
કેટલાક તપૂવગેરે સૌત્રધાતુઓ (આચાર્યશ્રીએ મૂળસૂત્રમાં જે ધાતુઓ જણાવેલા છે તે સૌત્ર ધાતુઓ કહેવાય.) १९८५. स्तम्भू १९८६. स्तम्भू ૨૧૮૭. પૂ૨૧૮૮. ગૂગનાથ. રોધવું, રોકવું ૧૮. સોશિયલ મીચાથી “સામાન્યકિયા' એવો અર્થકેટલાક માને છે, બીજાઓ યાપત્ય કહે છે કે આ ધાતુ “અનેકાર્થક છે. કયાઅનેક અર્થનું
એ સ્પષ્ટ કર્યું નથી. १९९०. जुंगतौ
ગતિ કરવી, ગ્વાદિગણમાં આત્મપદમાં ગુફઃ (૧૬) ધાતુ આપેલોઇપણ પ્રસ્તુતધાતુપરસ્ત્રપદી જણાય છે, એ તેની વિશેષતા છે.
Qઆદિ ગણ તે ૩૪૮ સૂત્રમાં જે કવાદિગણનો નિર્દેશ કરેલ છે તે ધાતુઓ આ પ્રમાણે છે १९९१. कण्डूग् गात्रविधर्षणे ચળ આવવી, ખંજવાળ આવવી-ખંજવાળ આવતાં
શરીર ઘસવું ૨૨૨૨. મહીતી પૂજાથા વધવું, પૂજા કરવી ૨૦૧૩. રોડ-રાય રોષ કરવો, શરમાવું-લાજવું ૨૨૨૪. વેણુ થવેંપૂર્વમા સ્વર લુચ્ચાઈ કરવી, પૂર્વભાવ-પૂર્વની કિયા () અને
પ્રસૂવું અથવા સ્વપ્ર આવવું ૨૨૨૫. તારું લેવાનું
કે ધાતુના અર્થની પેઠે અર્થ સમજવો ૨૧૨૬. મનુ રોપ-વૈમન થયોઃ રોષ કરવો, અણબનાવ १९९७. वल्गुमाधुर्य-पूजयोः મધુરતા, પૂજા કરવી १९९८. असु मानसोपतापे । માનસિક સંતાપ
__ (अर्ब असू असूग इत्येके । अन्ये तु असूङ् दोषाविष्कृतौ रोगे चेत्याहुः ।) ૨૨૨૨. ૨૦૦૦.
ન વા વેણ (૧૯૯૪) ધાતુના અર્થની પેઠે અર્થ लाट् जीवने इत्येके । वेट्लाट् इत्यन्ये। ૨૦૦૨. ઉતાર્થે ગુસ્સાથી થોડું, નિંદા કરવી
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________
हैमधातुपाठः सार्थः • ४३८
गुजराती अर्थ हीप्ति-दीपवं.
क्रम सार्थ धातु २००२. लोट् दीप्तौ लेट् लोट् धौर्त्य
पूर्वभावे स्वप्ने चेत्येके । लेला दीप्ताविति केचित् ।
२००३. उरस् ऐश्वर्ये बलार्थे उषस् प्रभातीभावे
२००४. इरस् ईर्ष्यायाम्
(इरज् इरग् इत्यपि केचित् )
२००५. तिरस् अन्तर्द्धां २००६. इयस् ईशैश्वर्ययोः
२००७. इमस्
२००८. पयस् २००९. अस् प्रसृत्तौ २०१०. सम्भूयस् प्रभूतभावे २०११. दुवस् परिताप-परिचरणयोः
ઐશ્વર્ય, સ્વામીપણું, તાકાત બતાવવી
ઈર્ષ્યા કરવી
સંતાઈ જવું-છુપાઈ જવું સ્વામિત્વ-ઐશ્વર્ય ભોગવવું
२०१२. दुरज् २०१३. भिषज् चिकित्सायाम् २०१४. भिष्णुक् उपसेवायाम्
२०१५. रेखा श्लाघा - सादनयोः
ફેલાવું, પ્રસરવું ઘણું કરવું
પરિતાપ થવો, પરિચર્યા કરવી
थिङित्सा अरवी, रोगनो उपाय श्वो નજીક રહીને સેવા કરવી
(भिष्णज् उपसेवायामित्यन्ये ) (32साङ भिष्णज् धातु भाने छे.)
(नीचदास्ये इत्यन्ये)
२०२३. इरध ३६. इषुध शरधारणे २०२४. कुषुभ क्षेपे
શ્લાઘા કરવી, વખાણ કરવા અને આસાદન-પ્રાપ્તિ કરવી
२०१६. लेखा विलास - स्खलनयोः
(अदन्तोऽयमित्यपरे )
२०१७. एला २०१८. वेला
२०१९. केला २०२०. खेला विलासे विलास हरवो, भेस
इला इत्यन्ये । खल इत्येके ।
२०२१. गोधा ३३. मेधा आशुग्रहणे
. २०२२. मगध परिवेष्टने
વિલાસ કરવો અને સ્ખલિત થવું-ભૂલ થવી (લેખા ધાતુને કેટલાક અકારાન્ત માને છે.)
બુદ્ધિ હોવી, કોઈપણ વાતને જલ્દી સમજવી ચારે તરફથી વીંટવું કેટલાકના મતે હલકી નોકરી કરવી. બાણને ધારણ કરવું
ફેંકવું
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दमाला • ४३९ . क्रम सार्थ धातु
गुजराती अर्थ श्री हैमशब्दानुशासने कुषुम्भ' इति, क्रियारत्नसमुच्चये च कुरुरु क्षेपे' इति पाठः । २०२५. सुख २०२६. दुःख तक्रियायाम् सुष-सुपी थ, दु:५-दुःली थj २०२७. अगद निरोगत्वे
गदवशेष, अगदमरोग-निरोगी,
નિરોગ કરવું २०२८. गद्गद वाक्स्खलने गहाथ,पोलता बोलतां पवित थj २०२९. तरण २०३०. वरण गतौ ગતિ કરવી २०३१. उरण २०३२. तुरण त्वरायाम् (१।१२वी, बहीवी २०३३. पुरण गतौ
ગતિ કરવી २०३४. भुरण धारण-पोषण-युद्धेषु धार ४२, पोपा २ अने युद्ध १२p २०३५. चुरण मति-चौर्ययोः बुद्धिोवी तथा योरी ४२वी
(हैमशब्दानुशासने 'वुरण' इति) २०३६. भरण प्रसिद्धार्थः मरण-पोषमा २j २०३७. तपुस २०३८. तम्पस् दुःखार्थः हुपी थj. २०३९. अरर आराकर्मणि
આર ઘોંચવી २०४०. सपर पूजायाम् । પૂજા કરવી, આદર કરવો २०४१. समर युद्धे
યુદ્ધ કરવું इति कण्ड्वादयः
કે આદિ ગણ પૂરો
હીંચવું
२०४२. अन्दोलण २०४३. प्रेखोलण अन्दोलन . २०४४. वीजण वीजने
(एते त्रयोऽप्यदन्ताः) २०४५. खिखिलिखेः समानार्थः
પંખો વીંઝવો (मात्र पातु भारान्त सम841) "रिख' यातुनो अर्थ 'लिख'वो सम४वो. 'लिख' मेaug કંપવું, લોડવું | વિનાશ-નાશ થવો
२०४६. लुल कम्पने २०४७. चुलुम्प विनाशे
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
' हैमधातुपाठः सार्थः . ४४०
-
• सौत्रधातुव्याख्या :
क्रियावाचित्वे सति पाठाऽपठितत्वे सति सूत्रगृहीतत्वं सौत्रत्वम् ।।
અર્થ: જે ક્રિયાવાચક હોય, ધાતુપાઠમાં જે કહેલ ન હોય અને સૂત્રમાં ગ્રહણ કરેલ હોય તે સૌત્રધાતુ કહેવાય છે.
• लौकिकधातुव्याख्या :
क्रियावाचित्वेसति पाठपठितृत्वे सति सूत्रागृहीतत्वेसति केवललोकप्रयुक्तत्वलौकिकत्वम् ।
અર્થઃ ક્રિયાવાચક છતાં, ધાતુપાઠમાં જે અપઠિત હોય, સૂત્રમાં જે અગૃહીત હોય અને કેવળ લોકમાં પ્રયુક્ત હોય તે લૌકિકધાતુ કહેવાય છે.
वाक्यकरणीयधातुव्याख्या :
क्रियावाचित्वे सति पाठा-पठितत्वे सति सूत्रागृहीतत्वे सति शिष्टप्रयोगप्रयोज्यग्रहविषयत्वं वाक्यकरणीयत्वम् ।
અર્થ: જે ક્રિયાવાચિ હોય, ધાતુપાઠમાં અપઠિત હોય અને સૂત્રમાં ગ્રહણ કરેલ ન હોય છતાં શિષ્ટપ્રયોગથી પ્રયોજ્ય જ્ઞાનનો જે વિષય હોય તે વાક્યકરણીયધાતુ કહેવાય છે.
॥ इति कलिकालसर्वज्ञश्रीहेमचन्द्राचार्यविरचितधातुपाठः समासः ॥
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________
• રામાન ૪૪૨
--
( ધાતુઓનું કોષ્ટક]
| ગણ-નામ
| સંખ્યા | હૈમ ધાતુ અંક | નિશાની | ગણ પ્રત્યય પૂ આદિ - પહેલો ગણ ૧૦૫૮] ૧-૧૦૫૮ | મન્ આદિ - બીજો ગણ | ૭૧ | ૧૦૫૯-૧૧૨૯ |
હુ આદિ - ત્રીજો ગણ | ૧૪ ૧૧૩૦-૧૧૪૩૧ લિ આદિ - ચોથો ગણ | ૧૪૨ ૧૧૪૪-૧૨૮૫) ૨ મુ આદિ પાંચમો ગણ | ૨૯ | ૧૨૮૬-૧૩૧૪ ૨
આદિ - છઠ્ઠો ગણ | ૧૫૮ ૧૩૧૫-૧૪૭ર જ આદિ - સાતમો ગણ| ૨૬ | ૧૪૭૩-૧૪૯૮ | ૬ ત આદિ - આઠમો ગણ | ૯ ૧૪૯૯-૧૫૦૭ 'ય શ્રી આદિ -નવમો ગણ | ૨૦ | ૧૫૦૮-૧૫૬૭] ના-ની-ન 9 આદિ - દસમો ગણ | ૪૧૪ ૩ ૧૫૬૮-૧૯૮૧ |
بلایای ای
अय
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________
**
જણાતુપાવ: સાર્થ • ૪૪ર
**
પૂજ્ય બંધ-બેલડી દ્વારા સંપાદિત-લિખિત સાહિત્ય
- શ્રી શાલિભદ્ર મહાકાવ્યમ્ (ટીકા-અનુવાદ-સહિત, સંસ્કૃત)
વ્યાશ્રય મહાકાવ્ય (અવય-અનુવાદ-સહિત, સંસ્કૃત) જ્ઞાનસાર (સપલ - ગધાનુવાદ) અભિધાન ચિંતામણિ નામમાલા સાર્થ શબ્દાવલી (લોકાંક-અર્થ-સહિત) શબ્દમાલા (લિંગ-અર્થ-શ્લોકાંક સહિત સાર્થ ધાતુપાઠ સાથે) આકાશગંગા જ્ઞાનગંગા (હિન્દી) (આકાશગંગાનું હિન્દી) ચુતગંગા (હિન્દી) (પ્રશ્નપત્રો). અધ્યાત્મવાણી* (પૂ.આ.શ્રીની પરિષ્કૃત વાણી અધ્યાત્મવાણી (હિન્દી)
ઉપદેશધારા (ભિન્ન-ભિન્ન વિષયો પર નિબંધો) - આત્મકથાઓ - પરકાય પ્રવેશ (આત્મકથાઓ) ' ' • ઈસે જીંદગી કહતે હૈ... (વસ્તુપાલ-જીવન) ,
કહે, કુમારપાલ . • મેં કુમારપાલ (હિન્દી) • બજે મધુર બંસરી (ઐતિહાસિક પ્રસંગો) - આવો, મિત્રો ! વાર્તા કહું - આવો બાળકો વારતા કહ્યું • સચિત્ર જૈન કથાએ (હિન્દી, ગુજરાતી, ઈગ્લીશ) - કભી ધૂપ ! કભી છાંવ ! (બે સળંગ કથા)
સમ્યગ્દર્શન-શુદ્ધિ (હિન્દી) - સાત ચોવીશી (હિન્દી) (સાત સ્તવન ચોવીશી)
દાદાને દરબાર (સ્તવનો, સ્તુતિઓ) • કહે કલાપૂર્ણસૂરિ - ૧ (પંચવસ્તુક પર વાચના) (ગુજરાતી-હિન્દી)
કહ્યું કલાપૂર્ણસૂરિએ - ૨ (ચંદાવિજઝય પર વાચના) (હિન્દી પ્રેસમાં) • કહે કલાપૂર્ણસૂરિ - ૩* (લલિતવિસ્તરા પર વાચના) (હિન્દી પ્રેસમાં)
કહે કલાપૂર્ણસૂરિ - ૪* (લલિતવિસ્તરા પર વાચના) (હિન્દી પ્રેસમાં) • ભૂકંપમાં ભ્રમણ (ભૂકંપની સત્યઘટનાઓ) - સ્વાધ્યાય-કલા (પ્રકરણ-ગ્રન્થો, ભિન્ન-ભિન્ન ભાગોમાં)
(* નિશાની સિવાયના પુસ્તકો અપ્રાપ્ય છે.)
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ IGઉથી IGB Gરફ तव प्रेष्योऽस्मि दासोऽस्मि, सेवकोऽस्मि किङ्करः // ओमिति प्रतिपयस्व, નાથ ! નાતઃ પર વૃવે // મહાન સાહિત્યકાર, મહાન કોશકાર, કલિકાલ સર્વજ્ઞ આચાર્યશ્રી હેમચન્દ્રસૂરિજી જેવા પણ પ્રભુ પાસે કહી રહ્યા છે : હે વિભુ ! હું તારો દાસ છું, નોકર છું, ચાકર છું, સેવક છું. આપ મને સ્વીકારો. આપ કહો: ‘હા’, એટલે પત્યું. મારે મન એટલું જ બસ છે. શબ્દલોકના આવા મહાન યાત્રી પણ શબ્દાતીત પ્રભુની ઉપાસનાને ઝંખે છે, એ બતાવે છે કે બધા શબ્દોદ્વારા પણ આખરે અશબ્દ તરફ જવાનું છે, “સર્વે સરા નિગતિ, તેવા નત્ય ન विज्जइ, मई तत्थ न गाहिआ.' આચારાંગ સૂત્રમાં લખેલી આવી શબ્દાતીત અવસ્થાના સ્વામી આપણે બનવાનું છે. - પૂ. આ. શ્રી વિજયકલાપૂર્ણસૂરિજી Printers AHMEDABAD PH. (079) 6601045