Book Title: Jain Darshan
Author(s): Bechardas Doshi
Publisher: Mansukhlal Mehta Mumbai
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004871/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aba jApAna * jekzana [zrImAn haribhadrasuri prabhuta pradarzana-samuccayamAMnA ane tene uparanI zrIguNaratnasUrinI TakAmAMnA jainadarzana prakaraNano anuvAda] anuvAdaka:paMDita becaradAsa jIvarAja prakAzaka: manasukhalAla ravajIbhAI mahetA, jIvAbhAi vI. jeThavA, "sanAtana jena" prinTIMga varkasa rAjakeTa-parA, GS 22mUlya rUA. - IkaMe season Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUcana. zrIharibhadrasUrijIe potAnA 16 Sanasamuccaya" mAM phUla 287 ( anuSTupu.) zlokomAM che e darzInenuM mAtra mULa svarUpa ja darzAveluM che. e mULa saMskRta graMtha upara je be TIkAe upalabdha ( prakAzita ) thayelI che temAMnI eka meTI TIkA zrIguratnasUrijIe racelI che 1. A mULa zlokA bhAvanagaranI prasAraka sabhA tarathI 'zrIvirabhadra sirakRta graMthamALA 'mAM prakAzita thayelA che. 2. A 87 kemAM 19 zloka magaLarUpa che ane rajo, jo kSeka cha darzananAM nAma ane tene lagatI paracUraNu hakIkata sUcave che. tyAra pachI 4 thI 115 sudhInA lekAmAM aihRdana, 15 thI 32!! kSe!kAmAM taiyAyika darzana, 325 thI 4aa zlakAmAM sAMkhya darzana, 47aaaa thI 58 zleAkeAmAM jaina darzana, 58 thI 67 zlokomAM vaizeSika darzana, 67 thI 77 leAkeAmAM jaiminIya darzana, 78-79 zlAkamAM cha darzananI saMkhyAne lagate matabheda ane 80 thI 8 / / sudhInA zlokeAmAM lokAyata-cArvAka-mata tathA chellA aDadhA blekamAM " tattvaM grAhyaM muddhimiH ' evA bhAva jaNAvela che. ' jaina-graMthAvaLI ' mAM A prakaraNanA mULa zlokA 86 jaNAvyA che. ( jUe 30 79 ) mane lAge che ke, kadAca 82 meA kleka emaneA karele! nahi hAya-e zlokanA chaMda, badhA kSedezanA chaMda karatAM judo che ane TIkAkArazrI paNa taddanu 2 tasyAH satiyaMtutiTrAn tavena varodhamArlR ' (arthAt ' tyAra pachI e strIne tenA patie je upadeza ApyA tene ja graMthakAra jaNAve che) e zabdothI e 82 mA zrlone parakRta mAnatA jaNAya che. e kSeAka A che:-~~~ . 6 " piba khAda ca cArulocane ! yadatItaM varagAtri ! tanna I nahi bhIru ! gataM nivartate samudayamAtramidaM kalevaram " // 82 9. mULa sAthenI A TIkA kalakattAnI rAyala eziyATIka sAsAiTI taraphathI prakAzita thaelI che ane e ja TIkA pethAne AkAre zrIAtmAnaMda sabhA ( bhAvanagara ) tarathI paNa mudrita thaelI che. A TIkA, maLatI khIjI TIkA karatAM ghaNI merI che, tenuM pramANa 4252 kSeAkanuM che( jUe jaina-graMthAvaLI pR0 79-102 ) mULamAM te zrIrabhadrasUrijIe kata cha Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane nAnI TokA zrINibhadrasUrijIe banAvelI che. prastuta anuvAda " darzana ke matanuM kha`DanatattvanuM grahaNa karavuM " tyAre TIkAkArakhIe te khaMDana-maDane paNa zrI e darzanAnAM maMtavye! ja jaNAvyAM che--kyAya kAi maMDana na jaNAvatAM buddhimAna puSoe vicArIne evo ullekha atyaMta madhyasthatApUrvaka karelA che, muLano Azaya spaSTa karavA uparAMta e darzanAnA lAMbI vIgatathI jaNAvelAM che. jaina-darzananA mULa vivecananI je dhaNI ja lAMbI TIkA thaelI che-tene jovAthI e khaDana-maMDanAne lagatI hakIkata dareka vAMcanAra mahAzayane spaSTapaNe jaNAya tevuM che. 4. A nAnI IkA che -enA karanAranA nAmanA ullekha jainatra thAvaLImAM jaNAtA nathI. temA ( graMthAvaLImAM ) zrIguNuratnasUrijInI e TIkAo jaNAvelI cheH eka ta kapara zlokaprabhANu ane bIjI 1252 zrekapramANu. mane lAge che ke, A 12para kleAkavALI TIkA--e A ja nAnI TIkA hAvI joie ane graMthAvaLImAM enA karanAra tarIke je guNaratnasUrinA ullekha che te vyAjanI na heAvA joie. A TIkAne, kathAmAMthI prakaTa thato zrIcAkhabA graMthamALA " taraphathI prakAzita thaelIme joelI che. paNa A prasaMge lakhatI vakhate e, mArI sAme na heAvAthI e saMbaMdhe kAMi lakhI zakAya tema nadhI. enA kartA tarIke zrImaNibhadrajIne te huM pa'0 haragovidAsanA " :: guNaratnasU riNA, maNibhadreNa ca viduSA kramazo bRhatyA, lavyA ca TIkeyA ayaM vimUvita: "( jAe, temanuM zrIhuMribhadrasuricaritra-pR0 29) A ullekha uparathI ja jaNAvI zakuM chu. A e TIkAo uparAMta jainamra thAvaLImAM ( pR0 8 ) mIjI e vRttione paNa ullekha maLe cheH jemAMnI eka vRtta ( patra-28 ) nI racanA zrIvitilakasUrijIkhe karelI che ane khIjI vRtti ( saMkSipta hovAne lIdhe-avara ) huM patrI che, paNa tenA kartAnA nAmane! ullekha temAM (graMthAvaLImAM ) karelA jaNAtA nathI. zrIvidhAtilakasUrijI saMbaMdhe jainagra thAvaLInI TIpamAM A pramANenA ullekha jaDI Ave che: 66 1) vidyAtilaka e se.matilakasUrinuM bInuM nAma che. teo muM 1388 mAM tIrthaMkalpa ( nAmanA graMtha ) ne aMte raheluM vIrakalpa rahyuM che. jinadevasUri emanA ziSya hatA. A ullekha dvArA ApaNe zrIvidyA tilakane caiAdhmA saikAmAM mUkI zakIe, ', Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUrijIe karelA e 87 zlomAMnA 13 ke (je mAtra jaina darzanane lagatA che) ane te 13 ke uparanI zrIguNaratnasUrijInI TIkA -e bene AdhAre karavAmAM AvyA che. TIkAno anuvAda akSarazaH mukavAmAM Avyo che, te paNa zarUAtanAM keTalAMka vAdasthaLo saraLa ane spaSTapaNe samajAya tevA ja eka udezathI temAM TIkAkArazrInI zailIne ne anusaratAM vAdI ane prativAdInA praznottaranI zailI ka9pI che ane bAkInAM badhAM ya vAsthaLane, anuvAda te TIkAkAranI lIe ja karavAmAM AvyA che jyAM kayAMya khAsa pheradAra ke jUnAdhatA karI che tyAM te te ThekANe TIpamAM sucavavAmAM AvyuM che. TIkAkArae pitAnI TIkAmAM aneka grathanI sakhA ApelI che temAMnA je je graMtho mArA lakSyamAM AvyA ane mane ahIM te upalabdha thaI zakyA tenI noMdhe nIce TippaNamAM ApelI che. e uparAMta mULa graMthakArazrIharibhadrasUri, mULa graMthanI TIkA karanAra zrIguNaratnasUri, graMthapraveza ane dazAne paraspara samanvaya prAcIna graMthomAM darzanenI carcA (pariziSTa-1), dazAnA saMbaMdhamAM keTalIka daMtakathAo (pariziSTa-2), TIkAkArazrIe ullekhelA graMthono saMkSipta paricaya (pariziSTa-3), viSayavAra savistara anukrama ane upasaMhAra-eTalA viSaya anuvAdaka taraphathI A pustakanA AraMbhamAM ja umeravAmAM AvyA che te tarapha vAcaka mahAzayo jarUra lakSya karaze ane uparyukata viSayamAM tathA prastuta anuvAdamAM thaelAM prAmAdika vA daSTidoSajanya khalane sudhArIne samajaze ane te vina sucanA karavA jarUra kRpA karaze. anuvAdakarAjakoTa, te becaradAsa avAja, zarada-pUnama ! 18. ) nyAyatIrtha-vyAkaraNatIrtha. * 5. IzvaravAda, sarvajJavAda ane kalAkAravAda-A traNa vAdaLomAM ja praznottaranI zilI kalI che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muLagraMthakArazrIharibhadrasUri. GSTprastuta lakhANamAM *zrIharibhakSurijI viSe lakhatAM pahelAM A "pada nasamuccaya' temaNe ja karyo che ke kema? e praznanuM parzanasamukavaca samAdhAna lakhavuM jarUrI hovAthI prathama ja tene la vaLe ? khavAmAM Ave che. zrIharibhasUrijIe sekaDo pratho jena vetAMbara saMpradAyamAM A nAmanA aneka AcAryo thaelA che, te badhAmAM A zrIharibhadrajI (je viSe ahIM lakhavAmAM AvanAruM che te) kALe karIne sauthI pahelA che tathA guNI tarIke, graMthakAra tarIke ane zrIjinazAsananA prabhAvaka tarIke paNa e pahelA ja haribhadrajI e simAM pahelA che. ane e sivAyanA--bIjA bIjA haribhadrajIne samaya-paricaya A pramANe che: 1-haribhadra-te bRhadgachanA ane jinadevasUrinA ziSya--emaNe aNahilapura pATaNamAM 1185mAM siddharAjanA rAjyamAM zrIumA svAtita-prazamaratinuM vivaraNa kareluM che. 2-haribhadra-te malliNajInA dAdA gurU arthAta zrIudayaprabhajInA magurU, zrIvijayasenasUrinA tathA zrI bAlacaMdrasUrinA gurU ane zrIAnaMdasaritA tathA amaracaMdrasUrinA paTTadhara, A haribhadrajIne kalikAlagItama' nuM birUda hatuM ane e siddharAjanA ja samasamI. hatA. 3-haribhadrajI-te bRhasthanA ane mAnabhadrasUrinA ziSya tathA tA bara jaina paMDita zrI jayavallabhakRta prApadhAlaya (vAlaya) nA chAyAkAra zrImAna dharmacaMdrajInA gurU-dharmacaMdrajIno samaya 133 vikramavA jUe haribharicaritra (paM. ha0). 1. (1) bAramA saikAmAM (11mAM) thaelA zrImunicaMdrasUrijIe upadezapada" nI TIkAmAM jaNAveluM che ke "zrIharibhadrasUrijIe zrIjinapravacana prati pitAnI atyaMta vatsalatA hevAthI 1400. pakaraNo karyA hatAM." Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) emanA zrImunicaMdrajInA) ja ziSya zrIvAdidevasUrijIe pitAnA svAdAdaratnAkara" mAM zrIharibhadrajIne aneka vizeSaNa dvArA varNavatAM ciAdameM prakaraNorUpa mahAlayane caNavAmAM eka adUbhUta sUtradhAra" evuM vizeSaNa ApI emanA karelAM 1400 prakaraNa hovAnuM jaNAveluM che. (3) teramA saikAmAM (para mAM) thaelA ane zrI samudraSa sarinA ziSya zrImuniratnasUrijIe pitAnA banAvelA "emamajinanA caritra" nA prAraMbhamAM dareka prasiddha prasiddha kavione saMbhAratAM "ciMdameM prakaraNo racIne jeoe ahaMta -vANIne mAtAnI piThe puSTa karI che evA zrIharibhadrane huM stavuM chuM" ema kahIne zrIharibhadrajInAM caidase prakaraNe hevAnuM sUcaveluM che. (4) cAdamAM saikAmAM (1924mAM) hayAtI dharAvatA zrIpradhumna sarijIe pite racelA "samarAdityasaMkSepamAM "zrIharibhadrajInA 1400 gratho, mekSamArga bhaNI javA mATe ratha jevA che." ema kahIne zrIharibhadrajInA caMdase gratho hovAnuM samarthana kareluM che. (5) zrI pradyumnasUrijInA samayamayI zrI munidevasUrijIe pitAnA zAMtinAthacaritramAM paNa pUrvanI ja hakIktane puSTa karI che. (6) e ja arasAmAM (1334 mAM) vidhamAna rahelA ane zrIcaM prabhasUrinA ziSya zrIprabhAcaMdrajIe pitAnA (caitra zu 7 zukravAra ane punarvasu nakSatranA yugamAM banAvelA) prabhAvaka caritramAM "zrIharibhadrajIe se uNa-1500 prakaraNe karyA hatAM." ema kahIne emanI kRti tarIke 1400 prakaraNo hovAnuM jaNAveluM che. (7) A padarzanasamuccayanI moTI TIkAnA karanArA ane upamA saikAmAM (1466 mAM) thaelA zrIguNaratnasUrijIe A moTI - TIkA " mAM ja "zrIharibhadrajIne mULa padarzanasamuccayanA kartA tarIke jaNAvatAM, sAthe 1400 zAstronA vidhAyaka paNa jaNavyA che." Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) 1443 mAM eTale upamA asaMkAmAM vidyamAna rahelA zrIkula maMDanasUrijIe paNa pitAnA "vicAromRtasaMgraha' mAM pUra kata hakIkatane ja puSTa karavA sAthe zrIharibhadrajInAM keTalAMka praka ronAM nAma paNa jaNAvyAM cheH "dharmasaMgrahaNI, anekAMtApatAkA, pacavatuka, upadezapada, lagnazuddhi, lekatatvanirNaya, cebiMdu, dharmabaMdu, paMcazaka, Darzaka ane aSTaka vigere." (8) 1673mAM eTale 17 mAM sikAmAM thaelA ane zrI samaya saMdagaNinA ziSya zrIharSanandanagaNie pitAnI "madhyA vyAkhyAna paddhati ' mAM "maharSi kulaka" nA "pAra vArI" ityAdi kalekanI TIkA karatAM paNa "rimaH zravRDha che catuDhArAtapbhyAthanatasvara: " ema kahIne upara jaNAvelI hakIkata ne ja daDha karI che.. (10) "paddarzanasamuccaya"nI ladhu TakAnA karanArA zrImaNibhadra - rijIe paNa haribhadrajInI kRti tarIke 1410 prakaraNo prarUpelAM che. (A zrImaNibhadrajInA samayanI hakIkata sAmagrInI taMgIne lIdhe lakhI zakANa nathI.) (11) 1ra mA saikAmAM hayAtI dharAvatA ane ra11 mAM eTale 13 mA saikAnA prAraMbhamAM ja svargastha thaelA kharataragacchanA zrIjinadattasUrijIe potAnA "gaNadharasardhizatakamAM" "zrI haribhadrasUryanAM 1400 kiraNo jaNAvIne ' e uparavALI vAtane ja saMsiddha karelI che. (ra) 145 mAM eTale vikramanA paramA saikAmAM thaelA ane haSapurIyagachanA zrI rAjazekharasUrijIe to potAnA prabaMdhakoSamAM emanA (zrIharibhadrajInA) 1440 graMtha hovAnuM jaNAveluM che. (13) 15mA ane 1 mAM sakAnI saMdhimAM hayAtI dharAvanAra zrIratnazekharasUrijIe vaLI potAnI zrAddhapratikramaNArthadIpikA mAM zrIharibhadrajInI kRtirUpe 144 graMtha hovAnuM sucaveluM che. . (14) 19 mA saikAmAM (1833 mAM) thaelA zIkSaNa Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakhyA che, temAM temaNe keTalAka dheomAM tA potAnA karyAM. tarIkene paricaya peAtAnA kartA tarIkene paricaya spaSTa viraha ' zabda te te kRtine caka 1 <6 munijIe, 1883mAM elA zrIvijayalakSmIsUrijI e ane acalagacchanI paTTAvalInA praNetA mahAzaye paNa A uparanA ( 13mA aMkanA lakhANa pramANe ja jaNAveluM che. A badhA ullekhA dvArA zrIharibhadrajInI kRtirUpe 1400 hevAnuM te sunizrita jaNAya che. graMtho " . 2. (1) dazavaikAlika-niyukti ' nI TIkAne cheDe jaNAveluM che ke, mahattarAyA yAkinyA dharmaputreNa cintitA / AcArya haribhadreNa TIkethaM ziSyodhinI' ( 2 ) ' upadeza-pada ' nI prAMte sUcaveluM che ke, "" : jAiNimaya hariyAe raitA ete u dhammaputreNa / * haribhaddAyarieNa chevaTanA puSpikAmAM Apele che ane jyAM temaNe mAM nathI ApyA . tyAM peAtAnI graMthezanA chevaTanA padya ke padmA mAM (3) pacasUtranI TIkAmAM kaheluM che ke, 1 66 dy vivRtaM ca yAkinImahattarAsUnuzrI hari madrAcAryaiH " (4 ) anekAMtajayapatAkAmAM prarUpeluM che ke, " kRtirdharmato yAkinI mahattarAH morAcAryaharibhadrasya ( 5 ) AvazyakaniyuktinI TIkAmAM ullekheluM che ke, 46 samAptA ceyaM ziSyahitA nAma AvazyakaTIkA kRtiH sitAmbarAcArya jinabhara nagadAnusAriyo vidyAdharakulatilakAcArya jinadattaziyasya dharmato yAkinImaddattasUnoH - alpamate : - aacaarymitrazya, ' (6) lalitavistarAmAM laluM che ke, kRtirdharmato yAkinImahaMttarAsUnoH AcArya haribhadrasya " iti . A rIte keTalAka graMthAmAM te kartA tarIkene! anyAya zravarabhadrajInA nazmane spaSTa ullekha maLI zake che. .. 3. ahIM e jAtanA graMthaiAnAM pramANA ApavAnAM che ke jemAM AcAya zrotiirabhadrajIe potAnI kRtine sUcaka vistu ' zabda mUkelo. heya. evAM * Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUcave che. have vicAravAnuM e rahyuM ke, A "padanasamuccaya' nAmanA graMthane zrIharibhadrajInI kRtirUpe oLakhavA mATe ApaNI pAse e bemAMnuM hyuM sAdhana che ? zuM A graMthanI Adi ke aMtamAM graMthakAre pitAnA bIjA grathonI peThe pitAne kartA tarIkene paricaya sAkSAt Apela che ke pitAnI kRtinA nizAnarUpa "viraha' zabdane A graMthane cheDe mUkyo che? prastuta graMthanA 87 kemAM Adi ke aMtanA eka paNa 8 ki vAra lokArdhamAM zrIharibhadrajInI kRti tarIkenuM (upara jaNAvelA be nizAnamAMnuM) eka paNa nizAna spaSTapaNe pratIta thatuM nathI, te pachI A grathane pramANe maLe che to puSkaLa, paNa e badhAne ullekha karatAM pahelAM "viraha' zabda e zrIharibhadrajInI kRtino sUcaka che ke kema? e ja praznanuM samAdhAna karavuM vizeSa Avazyaka che. A samAdhAna mATe khAsa zrIharibhadrajIne pitAne ullekha maLe che e vizeSa nizcAyaka thaI zake. (paNa te mArAthI meLavI zakAyuM nathI ) jyAM sudhI e ulekha na maLI zake tema hoya tyAM sudhI A bIjA bIjA suvihita AcAryoe karelA ullekha paNa e uparyukta praznanuM samAdhAna lAvavAne pUratA cheH "108 mAM eTale 11 mA sikAmAM thaelA zrIjinezvarasUrijIe aSTaka prakaraNa" nI vRttimAM jaNAveluM che ke, " "viraha" zabda e zrIharibhadrasurijInI kRtinuM nizAna che." e ja pramANe bAramA saikAmAM thaelA navAMgITIkAkAra zrIabhayadevamUrijIe paMcAlakanI vRttimAM, municaMdrasUrijIe lalitavistarAnI paMjakAmAM ane zrIrAjazekharasUrijIne prabaMdhakoSamAM paNa jaNAveluM che. tathA aSTakomAM, dharmabiMdamAM, lalitavistarAmAM, zAstravArtAsamuccayamAM, gadaSTi samuaiyamAM, joDazakaprakaraNamAM, anekAMta jayapatAkAmAM, yogabiMdumAM, "saMsAradAvA" nI stuti (I)mAM, dharmagraNImAM, upadezapadomAM ane paMcAzakamAM arthAt e badhA zrIharibhadrajI kRta graMthomAM tadana chevaTanA padhamAM "viraha' zabda mUkAle paNa che-A TippaNa lakhavAno e ja eka uddeza che ke, A dvArA zrIharibhadrajInI kRtine oLakhavA mATe emanA (zrIharibhadrajInA) nAma uparAMta A "viraha' zabda paNa pUrata che--e hakIkata sunizcitarUpe vAMcakenI sAme AvI zake., Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharibhadrajInI kRtimAM zI rIte gaNI zakAya? jema A graMthamAM zrIharibhadrajInI kRti tarIkenuM eka paNa nizAna maLatuM nathI, tema evA ja bIjA zrIharibhadrajInI kRti tarIke oLakhAtA aneka graMtha che--jemAM-zrIharibhadrajInI kRti tarIke koI nizAna spaSTapaNe vidyamAna jaNAtuM nathI. te paNa te te graMthane bIjA bIjA vihita AcAryoe zrIharibhadrajInI kRti tarIke potapotAnA graMthamAM varNavelA che, tethI te ne zrIharibhadrajInI kRti tarIke gaNavAmAM jema kazo bAdha jaNAtuM nathI, tema A graMthamATe paNa samajI levuM joIe e uparyukta praznanuM A jAtanuM kAma calAu samAdhAna hAla turata huM jaNAvI zakuM chuM. . kharI rIte te e praznanuM vAstavika samAdhAna prApta karavA mATe zrIharibhadrajInA badhA graMze jovA joIe ane taduparAMta bIjA paNa keTalAka graMtha jevA joIe. te jarUra e graMthomAM "3 rAmamiH gharanAmu " vA tathA rASTra janasamuce zrImijUri: " e jAtane e bemAMne kaI paNa ullekha jarUra maLI zake ane tema thAya te ja e prazna tadana azaMka thaI zake. paraMtu huM je sthaLamAM rahIne A carcA karI rahyo chuM tyAM A praznane sarvathA azaMka karavA mATe mane eka paNa sAdhana maLI zake tema nathI mATe ja mAre uparyukta kAma calAu samAdhAna jaNAvI A saMbaMdhe ItihAsanI kSamA mAgavI paDe che. - 2. samaDhilyathA (maracA ) nAmane graMtha-je zrIharibhadrajInI kati tarIke suprasiddha che, temAM graMthakAre, jema bIjA bIjA graMthamAM jaNAvyuM che tema pitAnI kRtinuM nizAna-potAnuM spaSTa nAma vA "viraha' zabdane paga mUkele nathI, to paNa e graMthane zrIharibhadrajIne ja mAnavAmAM-gaNavAmAM -Ave che. e graMthane chevaTane (samAptino) bhAga A pramANe che eyaM jiNadattAyariyassa u avayavabhUeNa cariyamiNaM / jaM viraiUNa punaM mahANubhAvacariyaM mae pattaM / teNaM guNANurAo hoi ihaM savvaloyassa // " [" etad jinadattAcAryasya tu avayavabhUtena caritamidam / yad viracayya puNyaM mahAnubhAvacaritaM mayA praaptm| tena guNAnurAgo bhavati iha sarvalokasya |"] Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -piTana mahAzayane riporTa-3 (1884-1886.) g0 118. uparyukta "samarAdiyakathA"nA A chevaTanA ullekhamAM zrIharibhadrajInI kRtine sucavate emanA nAmane ke emanA nizAnarUpa "viraha' zabdane spaSTa vA aspaSTa ullekha maLato nathI. 2. uparanA TippaNamAM jaNAvyA pramANe zrIharibhadrajInI kRti tarIke "samarAdityakathA "ne na oLakhI zakAya, te paNa 13 mA saikAmAM (122mAM) thaelA mahAkavi zrI dhanapALe potAnI tilakamaMjarImAM, zrIDemacaMdrAcAryajInA gurU zrIdevacaMdrasUrijIe prAkRtamAM guMthelA pitAnA zAMtinAtha caritramAM, prabhAvaka caritranA praNetA zrIprabhAcaMdrajIe pitAnA prabhAvacaritramAM, udyatanasUri athavA dakSiNacihnasUrie vikrama saMvata-834mAM racelI "prAkRta , kuvalayamALA" mAM tathA naMdanavabhAnu varSe eTale 1289mAM thaelA zrIratnaprabhasUrie karelI lAkhaNazeThanI prazastimAM (piTarsana mahAzayane 3 je riporTa (1884-1886-g0 119-124) arthAta te te suvihita graMthakAroe pitapatAnI kRtimAM "samarAdityakathA' ne zrIharibhadrajInI kRti tarIke oLakhAvelI che mATe e kathA, jarUra zrIharibhadrajInI kRtimAM asaMzayapaNe gaNuM. zakAya che. . padarzanasamuccaya nI meTI TIkA karanAre potAnI moTI TIkAmAM ane ladhu TIkAkAre pitAnI laghu TIkImAM e (paddanasamuccaya) - graMthane zrIharibhadrajInI kRti tarIke oLakhAvelo hovAthI ene (e graMtha) "samarAdityathA" nI peThe zrIharibhadrajInI kRtimAM gaNatAM kaze bAdha ke saMzaya lAvavAnuM nathI. te banne TIkAmAM je jaNAvyuM che te A pramANe che -. gharo pratisAra, vaturvAsAtapaMcazArijanAnitagAjarattapkaarH. x x yAkinImahattarAvacanAnavabodhalabdhabodhibandhuro bhagavAna zrIrikagri: * * gharanAmu jADhuM bAramALaH 4 4 prathama sTokamenanAda -meTI TIkA karanAra zrIgururatnasari. . " iha hi zrIjinazAsanaprabhAvanA virbhaavkprbhodybhuuriysh:-cturdshshtprknavAiriAme mAvAna rAma ri:"-- ' ladhu TIkA karanAra zrImaNibhadrasUri. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gUjarAta purAtatva madiranA AcArya muni zrIjinavijayajI jaNAve che ke, "aitaH phare cadR ti nica huM nAtA hai zrIharibhadajIno samaya. ki mahAn tattvajJa AcArya haribhadra aura kuvalaya. mAlA' kathAke kartA udyotanasari Urpha dAkSiNyacihna donoM (kucha samaya taka to avazya hI ) samakAlIna the| itanI vizAla graMtharAzi likhanevAle mahApuruSakI kama se kama 60-70 varSa jitanI Ayu to avazya hogii| isa kAraNase lagabhaga isvIkI 8vIM zatAbdI ke prathama dazakameM haribhadrakA janma aura aSTamaM dazakameM mRtyu mAna liyA jAya to vaha koI asaMgata nahIM mAlUma . retA ci, dama . sa. 700 ke 470 (vikrama saMvata 75 82) ta5 ma ra sattA-samaya riMgara #rate hai" A etihAsika vidvAnanA uparyukta ulekha dvArA zrIharibhadrajIne samaya zrIvIrAta teramo sike sunizcita thAya che. sAmAnya rIte vicAratAM ema jaNAya che ke, bhagavaMta zrIvIranA nirvANa pachIne A terame sake jena AcAra, jaina tattvajJAna ane jaina samAjane hAnikartA hateItihAsakAre jANe che ke, zrImAna jaMbusvAminA nirvANa pachI jena AcAre zithila thavAnI zarUAta karI dIdhI hatI jene pariNAme vIra saMvata 608mAM (vikrama saMvata 138mAM ) zrImahAvIranA mULavaMzamAM be to paDyAM hatAMbara ane digabaratyAra pachI paNa chidramAM vizeSa chidro paDatAM ja jAya" e nyAye bIje paNa vaDe paDavA lAgyAM: vIrasaM. 882 (vikama 412) mAM thatAMbara taLe ghaNo bhAga caityavAsI nAmaka taDanA AkAra prakaTa thaye. viramaM 886 (vikrama 416)mAM "brahmadvipika" nAmanA eka navA saMpradAyanI sthApanA thaI. ' jyAre zrImAna haribhadrasUri thayA tyAre vikramane AThama siko cAlato hato ane e cityavAsI' nAmaka taDa vikramanA pAMcamA zikAmAM paDayuM hatuM arthAta zrIharibhakajI ane e taDa-e be vacce lagabhaga traNa saikAne gALe ha. eTalA e traNa saikA gALAmAM paNa e tanI ghaNI jamAvaTa thaI gaI hatI ane jaina AcArane lagabhaga kaLiyuganA dharmanI peThe keTaleka aMze laMgaDo karI mUkyA hatA. AvA jene AcArane chuMdI nAkhanArA samayamAM 1. juo "jenasAhitya saMzodhaka" nA prathama aMkamAM Avele "ramari samayanirNaya ' e nibaMdha 2. jUo zrI dharmasAgarajIta zodhita padAvalI. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharibhadrajIno udaya thate joI sahaja ja jema zrI bhagavaddagItAmAM kahyuM che tema kapAI javAya che ke, " triAya sAdhUnAM niprahAya ca sutA gharmANanAthajI mane yu yu " athavA jaina paribhASAmAM kahIe te jarUra koI zAsanabhata deve ke jena-AcAranA punarUddhAra mATe koI devAzI purUSane mekalavAnA prasaMge kema jANe zrIharibhadrajIne ja na mokalyA heya. zrImAna haribhadra pitAnA samakAlika jena-sAdhu samAjanI oLakhANa ApatAM "saMbodhaprakaraNa" nAmanA pitAnA graMthamAM zrImitrInA samayanI (pR. 13-18) A pramANe jaNAvyuM cheH "A jaina savAranI sthiti. leke caityamAM ane maThamAM rahe che, pUjA karavAne AraMbha kare che, potAnI jAva mATe devadravyane upaga kare che, jinamaMdira ane zALA caNAve che, emAMnA keI leko ema kahe che ke, zrAvakonI pAse sUkSma vAta kahevI nahi, teo muhartA kADhI de che, nimitte batAve che, bhabhUtI paNa nAkhe che, vividha raMganAM sugaMdhita ane dhUpata vastro pahere che, vIAnI sAme gAya che, sAdhvIoe lAveluM vApare che, tIrthanA paMDayA lokonI jema adharmathI dhana saMcaya kare che, be traNa vAra khAya che, tAMbala vagerene khAya che, ghI, dUdha vagerene gaLace che, phaLa, phula ane saMcA pANIne paNa upayoga kare che, jamaNa vAranA prasaMge miSTa AhArane meLave che, AhAra mATe khuzAmata kare che, pUchatAM chatAM paNa satya dharmane batAvatA nathI, savAre sUrya ugatAM ja khAya che, vAraMvAra vikRti karanArA padArtho (ghI, dUdha vagere) khAya che, leca karatA nathI, zarIruM uparano mela utAre che, sAdhuone zuddha cAritranI zreNIo rUpa gaNAtI kriyAo (pratimAo) karavAM lAje che, jeDA rAkhe che, kAraNa sivAya ja keDa upara kapaDuM vIMTe che, te jaSTa hovA chatAM bIjAone prAyazcitta Ape che, thoDA upakaraNanuM paNa pratilekhana karavA nathI, vastra, zavyA, joDA, vAhana, Ayudha ane trAMbA vagerenAM po rAkhe che, nAna kare che, tela calAve che, pagAra saje che, attara tela lagAve che, "amuka gAma mAruM ane amuka kula mAruM' ema amala rAkhe che, strIone prasaMga rAkhe che, zrAvakane kahe che ke, mRtakAya (kAraja) vakhate jinapUjA kare ane te che amadAvAdavALI pITha matakhabhAi harajIthI mahatuM, Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtakonuM dhana jinadAnamAM ApI che, paisAne mATe aMga-upAMga vagere: sUtrane zrAvakenI sAme vAMce che. zALAmAM ke gRhasthanA gharamAM khAjo vagere pAka karAve che, nAMda maMDAve che, pitAnA hIna AcAravALA-pUrve thaI gaelA gurUonA dAha sthaLa upara pIThe jaNAve che, bali kare che, teonA vyAkhyAnamAM strIo temanAM vakhANa kare che, mAtra strIonI samakSa paNa teo vyAkhyAna vAMce che ane sAdhvIo mAtra purUSonI samakSa paNa vyAkhyAna Ape che, bhikSA mATe ghare ghare pharatA nathI, maMDaLImAM besIne bhojana paNa karatA nathI, AkhI rAta suve che, guNavaMta jano tarapha DhaSa rAkhe che, kayavikraya kare che, pravacanane bAne vikathAo kare che, paisA ApIne nAnA bALakane celA karavA mATe vecAtA le che, mugdha janene Thage che, jina pratimAone vece che ane kharIde che, uccATana vagere paNa kare che, viduM kare che, jaMtara maMtara kare che, derA dhAgA kare che, zAsananI prabhAvanAne bAne laDAlaDI kare che, suvihata sAdhuonI pAse zrAvakane javAnI manAI kare che, zApa vagere devAne bhaya dekhADe che, dravya ApIne agya ziSyane paNa vecAtA le che, vyAjavaTuM kare che, dhIradhAra kare che, avihita anuSThAnomAM zAsananI prabhAvanA hovAnuM jaNAve che. pravacanamAM nahi jaNAvelA tapanI prarUpaNa karI tenAM ujamaNAM karAve che, pitAne mATe vastra, pAtra, upakaraNe ane dravya pitAnA gRhasthone ghare bheguM karAve che, pravacanane saMbhaLAvIne gRhastha pAsethI paisAnI kAMkSA rAkhe che, jJAnakozanI vRddhine sArU dhanane bheguM kare che ane karAve che, te badhAmAM kaIne samudAya paraspara maLato nathI, paraspara baMdhAomAM visaMvAda che, pitA potAnI baDAI karIne sAmAcArIne virodha kare che, badhA leke vizeSa karIne strIone ja upadeza Ape che, yathAIde varte che, dhamAdhamI kare che, bhakatanA sarasava jeTalA guNane paNa merU jevaDo karIne gAI batAve che, bAnAMone batAvIne vadhAre upakaraNe rAkhe che, ghare ghare jaIne dharmakathAone kahetA kahetA bhame che, badhA avaniMdra che, pitAnI garaja paDaye mRdu thAya che ane garaja sathe matsara dhare che, gRhasthonuM bahu bhAna kare che, gRhasthane saMyama sakhA kahe che, caMdaravA paMThiyAne vadhAre karyo jAya che, nAMdanI AvakamAM paNa vadhAro karavo cUkatA nathI, teo grahanI pAse svAdhyAya kare che ane paraspara te jUche che tathA celAo mATe paraspara laDI mare che chevaTamAM teothI (haribhadrajI) jaNAve che ke, mA sAtha nathI paNa pAyAmA pake che"je thayo che Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r ke, teo tIrthaMkaranI veza pahere che mATe vadhnIya che" te mATe zrIharibhadrajI jaNAve che ke, " e vAta dhikakArane pAtra che-A zirazULanI vAtane pAkAra kAnI pAse karIe " ityAdi. je jena-AcArAnA pAyA uttamAttama tyAga ( je tyAgamAM dehane pazu vIsaravAnA ke vesarAvAnA haiAya che ), sarvathA ahiMsA, satya, vizuddha, brahmacaya ane kaMcanatA upara ja zrIva mAnadeve mAMDayeA hatA, te AcArAnI khIjA dvArA nahi paNu jaina gurUe (?) dvArA ja thayelI A nRtanI chi bhinnatAne joine vA sAMbhaLIne kayA manasvinuM mana na duHkhAya ? zrImAn haribhadrajI bhagavaMta vamAnanA aDaga anuyAyI hatA ane temanA ja AcArAnA saraLa aMtevAsI hatA, ethI ja temaNe potAnA samayanA e jaina-AcA- . rAne joine potAnI mane!vedanAne A graMthamAM ( saMkheAdhaprakaraNamAM) khullI karI che, ane yathAsAdhya e AcArAnI sAme thaine pAchA rItasaranA AcArA jaina-sAdhu-samA4mAM dAkhala thAya, te mATe temaNe potAnA cAritra dvArA ane graMthe dvArA paNa kAzIza karI che--A hakIkatane ApaNe eAnA graMthAnuM avalAkana karatI vakhate A ja nibaMdhamAM spaSTapaNe paNa have pachI nei zakIzuM. zrIharabhadrajInA samaya ane e samayanuM vAtAvaraNue e khAkhatA lakhAyA pachI emanA jIvana viSe je kAMi * TuM chavAyuM maLe che te lakhAya te te vyAjabI ja kahevAya : zrImadanInuM nIvana 1 A mahApurUSanuM jIvana emanA potAnA kAi graMthamAM te maLatuM ja nathI tethI e Adarza jIvanane lagatI adhI hakIkatAne ApaNe sarvathA vizvastarUpe meLavavA teA enasIba chIe, te pazu tyAra pachInA keTalAka mahAnubhAvAe emanA jIvana viSe je kAMi e cAra vAto lakhI che te ApaNe jarUra joI zakIe chIe ane te badala ApaNe te lakhanArA mahAzayAnA ghaNA ghaNA upakRta paNa chIe. e lakhanArA mahAzayeAnI zubhanAmAvalI A pramANe che; (1) zrIharibhakRta upadezapanI TIkA zrImunicaMdra sUrijIe 174mAM karelI che ane te `TIkAmAM iMDe, temaNe zrIharibhadrajInA jIvanane lagatI ghaNI ja TUMkAkSarI noMdha lIdhelI che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purohita zrIharibhadra. ' atyAra sudhInA ghaNA kharA aitihAsika prasaMge dvArA ApaNe jANI cUkayA chIe ke, mevADanI vIrabhUmie aneka vIranarene pedA karyA che bhAmAzAha jevA dAnavIroe e ja mevADI mAtAno khALe, zobhAvyo che, mahArANA pratApa jevA advitIya raNavIroe e ja mevADI bhUmIne amara karI che, ApaNI A kathAnA nAyaka dharmavIra zrI haribhadrajIe paNa pitAnI sAdhutA dvArA e ja bhUmine ujjavala karI che. mevADamAM Avela citrakUTa parvata ('cittaDa gaDha') Aja ghaNu samayathI sarva vidyuta che - mahAkAya mahIdhare aneka zikharane dhAraNa karI potAnuM "citrakUTa' nAma yathArtha karavA sAthe mevADanA pASANane paNa yathArtha nAmavALA jaNAvI. jagata samakSa mevADanA vardhiSNa geravamAM vizeSa vRddhi karI che. e sArthaka . nAmadhArI parvatanI taLATImAM tenA ja nAme prasiddhi pAmeluM eka citrakUTa (cittoDa) nAme nagara-1nakara-hatuM-je atyAre paNa pitAnI jarAvasthAnI jIrNatAne jaNAvatuM udayapura pAse hayAta che. AjathI lagabhaga bAraso varasa (2) zrIsutigaNie 1285mAM banAvelI gaNadharasArdhazatakanI merI TIkAmAM paNa zrIharibhadrajI viSe chUTuM chavAyuM lakheluM maLI Ave che. zrIpabhAcaMdrajIe 1334mAM racelA prabhAvaka caritramAM zrIharibhadrajInA jIvana viSe je hakIkta maLe che te ghaNuM ja vIgatavAra che ane te, temAM atyaMta manahara kAvyazailIe varNavAelI che. (4) zrIbhadrezvarasUrie sAMkaLelI 23800 leka pramANa prAkRta kathAvalI mAM chevaTa zrIbhadrabAhu, vajIsvAmI ane siddhasenanI kathAonI sAthe A zrIharibhadrajInI paNa jIvana-kathA saMmilita thaelI che. (5) zrIrAjazekharasUrijIe 1405mAM banAvelA prabaMdhakoSamAM paNa prabhAvaka caritranI ja peThe zrIharibhadrajI viSe ghaNuM vigatathI lakhAeluM che. (1) mArA mitra ane sahAdhyAyI nyAya-vyAkaraNatIrtha paMDita zrIharagoviMda ghase 1873mAM eka "zrIharibhadrasUricaritra" raceluM che. je ghaNuM vigatavAra ane uparyukta badhA graMthone dehanarUpa che. A ja tadana chevaTanA lakhAelA graMtha uparathI ja meM A badhuM saMkalana kareluM che. 1 kara vinAnuM. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelAM e nagaramAM banne rIte "jitAri' eTale nAme ane guNe karIne "jitAri" rAjA rAjya karatA hatA e rAjA rAmanI peThe prajAvatsala, yudhiSThiranI peThe nItivatsala, azekanI peThe dayAvatsala ane arjunanI peThe raNuvatsala hatA, ethI ja enI prajAe paNa "cathA rAjA tathA prajJA" nI ukti caritArtha karI hatI arthAt prajA paNa prajAvatsala, nItivatsala, dayAvatsala ane raNavatsala hatI. "jAti nAmRtam" nA nyAye e prajA dhanavAna paNa hatI. e rAjA pAse je purohita hatA te ja mahAzaya ApaNuM A ullekhanA paNa purohita che.-zrIharibhadra jAte brAhmaNa ane kameM purahita hatA. vivAdevI brahmatejane varelAM hovAthI zrIharibhadrajI paNa cAde vidyAnA jANa hatA ane eka samartha rAjAnA purehita pade birAjelA hovAthI rAjamAnya ane lokamAnya paNa hatA. je samaye bahmaNanI vAstavika uccatA hatI tyAre te teo nirabhimAnI ane niHspRha hatA, paNa jyAre teonuM brahmateja asta thatAM ja e uccatA paNa AthamI gaI tyAre te teo vizeSa abhimAnI-mithyAbhimAnI banyA ane pote IzvaraMmanya thaI beThA. zrIharibhadrajIe paNa ahaMvRttine piSanArI pitAnI e kulaparaMparAne jALavI rAkhI hatI. jAte brAhmaNa, cAre vidyAnA jANa, prakhara vaiyAkaraNa, utkaTa taiyAyika ane vaLI jamAnya purahita hovAthI teonI e ahaMvRttimAM zI khAmI rahe ? zrIharibhadra viprane khAtrI hatI ke, A cha khaMDa dharatImAM mArA jevo-are mArA ziSya jevo pANu kAi paMDita hoya e saMbhavatuM nathI. cAraNoe karelA jUnA rAsAomAM saMbhaLAya che ke, keTalAka balAbhimAnI zuravIra rAjAo potAnI sAthe astra za rAkhavA uparAMta eka nIsaraNI, eka kodALa ane eka jALa paNa rAkhatA, ke jethI zatrane AkAzamAMthI paNa pakaDI zakAya, jamInamAMthI paNa khedI zakAya ane uMDA pANImAMthI paNa ganI zakAya. e ja prakAre ane e ja vRttithI sarvamAnya A haribhadra bhUdeve paNa e jAtanAM traNe nizAno rAkhyAM hatAM. e uparAMta pitAnI je samasta jabUdIpamAM koI nathI ja' evuM jaNAvavA mATe ja teo pitAnA hAthamAM eka ja khUlatA paNa rAkhatA hatA. vaLI, "ATaluM" badhu-saMsAramAM koI na bhaNe eTaluM bhaNavAthI kadAca mAruM peTa na phATe-evI lokomAM pitAnI-apUrva pratiSThA prasarAvavAnA ja hetuthI teo pitAnA peTa Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 upara eka suvarNapadma paNa kAyama bAMdhI rAkhatA hatA. vaLI, ATalethI ja aTakatAM teoe evI bhISmapratijJA karI hatI ke, jenuM kaheluM huM na samajyuM tenA ziSya paNa thai jAuM.' vAcaka ! kALanI gati nyArI che, kALe karIne khATuM paNa madhuruM ane che ane madhurUM paNa khATuM ane che-bhUdeva zrIrabhadranI A khArI pratijJA paNa kALe karIne tene mATe madhurI nIvaDI che, te have ApaNe AgaLa upara jozuM. < < kASTha eka vise purahitapravara zrIharibhadra bhaTTa mIyAnA upara besIne bhajAre karavA nIkaLyA, mIyAnAnI AgaLa pAchaLa sarasvatIka DAbharaNu, vaiyAkaraNapravaNa, nyAyavidhAvicakSaNa, vAdimata gajakesarI, viprajananarakesarI ', ityAdi aneka prakAre emanA ziSyA emanAM birUdo khAlI rahyA che. rastAmAM sadhaLuM zAMta che, evAmAM akasmAt e bhaTTajI mahAzaye lekane bhAgatA joyA, rastAmAM cAlatI strIonAM mAthA uparathI pANInAM meDhAM paDatAM joyAM, nirAMte ramata ramatA chekarAone chUpAi jatA taiyA, gAya, baLada ane bhesAnA karkaza svare paNa emane kAne athaDAyA ane sarvatra hAhA. hAhA, dADA, doDA; bhAgA bhAgeA, are ene kAi pakaDI lye! ' evA ja karkaza avAje saMbhaLAvA lAgyA, bhaTTajIe mIyAnAmAMthI bahAra DAku kADhIne joyuM te eka gAMDA thai gaele, pracaMDa ane kRSNakAya hAthI sAme AvatA jaNAye hAthI, rastAnI banne bAjunAM hATaDAMne pADatA, vacce AvatAM jhaDene mULa sAthe ulALatA ane kAnanA DhAlate paNa pheDe evA bhayakara gulagulATate karatA jhapATAbaMdha pANInA pUranI peThe dhasI AvatA hatA. A jotAM ja mIyAna upADanArA bheAie te nAsI gayA, bhaTTajI paNa samayAnukULa kuzaLatAnA upayAga karI ThekaDe! mAratA ja sAmenA eka jinamadira upara caDI gayA ane "tinA tAlyamAnopi na Acherganamphiram " ekalpita uktine asayajJAe karelI anubhavI. maMdira upara caDayA eTale temanI nakharamAM zrIvItarAganI mUrti paNa AvI. je nipatinA maMdiranA Azare lai peAte macI gayA, te vA te abhimAnanI ugratAmAM temane na ja jaNAi ane ulaTu' kaliyugI brAhmaNunI peDe emaNe e jinatinA pratibiMbane upahAsa karI : dRSTi evI sRSTi'nI uktine samarthita karI. upahAsamAM paNu . Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temane bIjAM kAMI smRtimAM na AvatAM mitra ja yAda AvyuM teoe e pratibiMba pratye kahyuM ke-- " vapurava toss chuM chinnamautranA." thaDe vakhata vItyA pachI vaLI badhuM zAMta ane svastha thayuM, hAthI hAthIne ThekANe gayo ane kene vyavahAra paNa pUrvanI ja peThe cAlavA lAge; tyAre A bhaTTajI paNa dhIme dhIme pitAnA ghara tarapha prathita thayA-kema jANe khuda abhimAna ja manuSyanA rUpe na cAlatuM hoya. vidyAthI haribhadra * eka divasa bhadajI rAjamahelamAMthI nIkaLIne pitAnA ghara bhaNI cAlyA Avato hato. rastAmAM eka jaina upAzraya paDate ha-jenA upara besIne sAdhvIo svAdhyAya karatI hatI. daivayoge Aja ja e sAdhvIonA svAdhyAyane dhvani jema loDhAne pArasamaNi aDake tema A bhadrajInA kAnane aDo . je AryA (chaMda)ne e AryAe elatI hatI tene A bhaTTajI mahAzaye barAbara sAMbhaLI-akSarazaH avadhArI ane tene artha samajavA sArU temaNe yathAsAMdhya dattacitta thaIne parizrama paNa karyo. kiMtu tuMbaDImAM kAMkarAnI paDe A bhaTTajI mahAzayane e AryAne eka akSara paNa samajAya nahi. bhaTTajInA abhimAnano A chello zvAsa hato, chatAM temaNe mUche tA daIne e AryAne gAnArI jainaAryAne paNa upahAsa karavo na che. e gAthA, sAMbhaLIne bhaTTajI belyA ke, "mAtAjI aMbAjI! tame to A gAthAmAM khUba cakacakATa karyo" jena AryA paNa samayanI jANa hovAthI ghaNI mIThAzathI belI ke, "bApu ! navuM navuM te ema ja hoya " A sAMbhaLIne bhadajInI khaTAza mIThAzamAM pariNamI ane temane pitAnI bhISmapratijJAnuM paNa smaraNa thayuM. have e bhadajIe nahi paNa zrIharibhadrajI mahAzaye vizeSa namratApUrvaka e jenaAryAne jaNAvyuM ke, mAtAjI ! tame mane tamArA celo kare ane je gAthA hamaNuM bolyAM teno artha paNa kRpA karIne samajAvo. jaina mahattarAe 1 zrIharibhadrajI je gAthAne samajayA na hatA te gAthA-AryA-A hatI: - "cakkIdurga haripaNagaM paNagaM cakoNa kesavo cakkI, kesava cakkI kesava du cakko kesava cakI ya" A gAthAmAM "ca" vadhAre hovAthI zrIhabhidra ne vizeSa cakacakATa lAge. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teTalI ja namratAthI jaNAvyuM ke bApu ! purUSone ziSya karavAne ane (purUne) artha samajAvavA amAre AcAra nathI mATe tArI ziSya thavAnI ane gAMthAnA arthane samajavAnI vRtti hoya te A ja nagaramAM rahetA amArA dharmAcArya zrIjinabhaTamunijI pAse jA. zrIharibhadrajIe te pitAnI pratijJA mujaba e mahattarAnAM ja ziSya thavAne IcchayuM hatuM paNa teNInA atyaMta Agrahane lIdhe chevaTa enI e AjJA gurvAsAnI peThe ja zirodhArya karI emaNe takSaNa zrIjinabhaTamunijI pAse javAnuM prayANa karyuM ane sAthe e mahArASTrane paNa lIdhAM. raste jatAM vacce e ja jainamaMdira AvyuM, je dvArA ekavAra zrIharibhadrajI motamAMthI bacI gayA hatA. vAcaka ! tane yAda ja haze ke, te haribhadra ane A haribhadramAM atyAre AkAzapAtALa jeTaluM aMtara thaeluM hatuM-te haribhadra mAnanA staMbhanI peThe akkaDa hatA-A haribhadra trilatAnI peThe ghaNuM ja narama hatA, te haribhadra koInA vALyA vaLe tema na hatA-A haribhadra to mahattarAnA eka ja vacana thI vaLI gayA hatA, kALanI kaho ke karmanI kaho, prakRtine kahe ke mAyAnI kahI-game tenI kaho paNa jenI tenI e A ja akaLatA che ke, je dvArA eka ja vyaktimAM paNa ATaluM badhuM aNadhAryuM parivartana thaI zake che. muni haribhadra mahArAja zrIharibhadrajIne e maMdire laI gayAM ane haribhadrajI paNa jANe pitAnA pUrva upahAsathI thaelA pApanuM prAyazcitta ja na karatA hoya tema e zAMtarasane sUcavatI bhagavatI jinapratimAne vizeSa vizeSa nirakhI nirakhIne stuti karatAM e upahAsavALA ja kAne cheDe pheravIne belyA ke * " agva tavAisNe mana ! vanarAjatAmu. " ' A uparAMta eka viyegI bhaktanI peThe jANe ghaNuM kALe A jAtanuM idharasvara5 bhALI teoe gadagadasvare bIjI paNa aneka tio karIne pitAnA cittapaTane vizeSa vizuddha karyo tyAMthI bahAra nIkaLI teo ane pU0 mahattarAjI banne avilabe zrIjinabhaTajInAM caraNamAM paDyAM ane pahe 1. zrIprabhAvacaritrakAre haribhadrajInA dIkSAguru tarIke zrIjinabhaTajI" ne jaNAvelA che te paNa zrIharibhadranA pitAnA ja eka ullekha (jUo A nibaMdha pU0 7 (5) dhArA e saMdhe kAMI judu ja jaNAya che ane e A - pramANe che - Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -cata ja zrIharibhadrajIe jenI dIkSAne svIkArIne brAhmaNakulamukhane ujjavala karavA sAthe prANe jAe paNa nahi taje dakSa dhArela vAta" ane "ISTanI siddhine mATe DAhyA vAra gaNe nahi" e banne uktione paNa caritArtha karI dIdhI. AcArya haribhadra zrIharibhadrajI je karmo karIne purohita hatA te have paNa purehita ja rahyA-mAtra pahelAM rAjapurohita hatA ane have te dharmapurahita thayA. vartamAna samayanA navIna sAdhunI peThe dIkSita thayA pachI paNa temane koI bhaNavApaNuM na hatuM-mAtra je zAstro atyAra sudhI temane pakSa hatAM te pratyakSa ja karavAnAM hatAM ane te badhAM eka zrIgurUmaMtra maLe temane pratyakSa paNa thaI gayAM-jema zrI mahAvIra prabhunI tripadIne sAMbhaLI gaNadharaTIindrabhUti gautama bAra aMgone racI zakyA hatA tema ApaNuM zrIharibhadrajI paNa mAtra zrIjinabhaTajI dvArA tripadIne meLavIne anekAneka graMtho lakhavA samartha thayA hatA. jema jema teo ahiMsA, anAgraha ane akAyanA ja pAyA upara maMDAelA jainadarzananuM avalokana karavA gayA ane jIvanane paNa e ja rIte pheravatA gayA tema tema teone vItelA divase mATe bhArI pazcAttApa thavA lAgyo ane A jAtano gAnuyoga karI devA mATe teo pU0 yAkinI maharAjIno atyaMta upakAra mAnavA lAgyA, eTaluM ja nahi paNa teone pitAnAM dharmamAtA samajI pitAnA pratyeka graMthamAM temanA dharmaputra tarIke ja "jinabhaTacha te haribhadrajInA AjJAkArI arthAt gacchapati gurU" "jinadattajI te haribhadrajInA dIkSAkArI gurU (jUo samarAdityakathAnI prazasti, A nibaMdha pU0 8) ja yAkinI mahattA te zrIharibhadrajInAM dharmajananI mAtA vidyAdharakala te haribhadrajIno vidhAdharaga7" * sitAMbara te haribhadrajIne vetAMbara saMpradAya. . 1. jJAna darzana ane cAritrarUpe ripI. - 2. zrIharibhadrajIe pite jAte ja potAne ane bIna paNa aneka suvihita sUrioe zrIharibhajIne 'yAkinImaltarAsanuM ke te te aneka graMthomAM oLakhAvelA che Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 prakaTa thayA. krame karIne jema kAi cakravatI peAtAnA rAjyabhAra potAnA putrane sAMpe tema ja * zrIharibhadrajInA gurUjIe potAnA gacchane sarvasva bhAra zrIhirabhadrajIne soMpyA eTale e muni zrIharabhadrajI, AcAya` zrIharibhadrajI thayA ane jaita-AcAranuM, jaitI ahiMsAnuM, jainI madhyasthatAnuM ane jenI sAdhutAnuM jANe pote mR rUpa na hoya tema tee sthaLe sthaLe viharavA lAgyA. haribhadranA ziSyA. zrIharibhadrajI jevA dharmavIra hatA tevA ja raNavIra temanA e bhANeja hatAH eka husa ane bIjo paramahaMsa. te bannene kAi nimittane lIdhe vairAgyavRtti thai, tethI teone A dharmamA~ samajAvIne khete dIkSA ApI, ane vyAkaraNa, sAhitya tathA darzana zAstrane abhyAsa karAvIne te bannene atyaMta nipuNu karyA. te vakhate pUrvI taranA magadha vigere dezamAM aiAddhadarzananI ghaNI prabaLatA hatI ane aneka ThekANe e prakharatArkika zrIharibhadrajInA potAnA graMthA~~ mahattarAyA yAkinyA dharmaputreNa cintitA / }} AcArya haribhadreNa TIkeyaM ziSyabodhanI // " - zrIdazavaikAlika niyukti TIkA. -3 verAvar. 2" jAiNimaya hariyAe raitA ete u dhammaputreNa haribhaddAyarieNa tr . vivRnaM ca yAkinImahattarAsU nuzrI haribhadrAcAryaiH " pazca sUtraTIkA. 4" kRtirdharmato yAkinI mahattarAsUnoH - AcArya haribhadrasya " - anekAntajayapatAkA . 5" kRtirdharmato yA kinI mahattarAsUnoH - AcArya haribhadrasya ''--rujitavistarA 6. zrIharibhadrajIe peAtAnI AvazyakaniyuktinI TIkAmAM pazu e je pramANe jaNAveluM che-jAe A nibadha (pR0 7 (5) khIjA khIjA AcAryAMnA graMthA *r 9 yAkinI mahattarAsUnoH - AcArya haribhadrasya r 2 " cArjinIdharmanuM:"pracanjoya (rAgolarasUri ) 3 * yAkinI mahattarAdharmaputra zrI jina bhaTTAcArya-ziSya zrI haribhadrasUribhiH " .. --madhyA dhyAhyAna ( dUrbanana ) 1. dIkSA lIdhA pachI nAma pheravavAne rivAja zrIharibhadrajInA samayamAM na hAtA tema temanA pAtrAnA ane zrIhuMsa tathA paramahaMsanA nAma uparathI ja jANI zakAya che. "" lalitavistarA paJjikA ( municandrasUri Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAhonAM aneka vidyApITha hatA jemAnuM eka vidyApITha te evaDu moTuM hatuM ke jemAM 500 adhyApake ane 15000 vidyArthio rahetA hatA. zrIharibhadra sUrijI pite ja baddhadarzananA pravara ane prakhara paMDita hatA te paNa e vidyApIThanI kIrti sAMbhaLIne muni zrIhaMsa ane paramahaMsane te tyAM jaIne ja bAda- zAstrAne jANavAnI tIvra kiMThA thaI. haribhadranA ziSya ane bauddhavidyApITha. aNajoyuM jovAnI, aNakaryuM karavAnI, aNusAMbhaLyuM sAMbhaLavAnI ane aNukhAdhuM khAvAnI icchA sAdhAraNa mANasone thayA kare che-e rIte A haMsa ane paramahaMsanI paNa e vidyApIThamAM javAnI eTalI badhI anivArya vRtti thaI gaI ke potAnA mahAmAnya -gurUpa zrIharimadrajIe tema karavAnI anumati na darzAvI to paNa teo te vRttine vaza na karatAM pite ja tenA majabUtapaNe vazavatI banI gayA-je ziSyae koI vAra gurUnA vacanane anAdara karavAnuM icchavuM paNa na hatuM teo ja pote Aje te vacanane ne anusarI zakyA-je ziSyo gurUnA vacanane mATe prANa pAtharavAnI bhAvanAvALA hatA teo ja pate Aje mahattine vaza banI e tarapha durlakSya karavA lAgyA ane jema pelA prasiddha suvarNa mRge bhagavAna zrIrAmane paNa bhamAvyA hatA tema e banne baMdhuone e vyAmohanA prabaLavara saMskAre "vidyApIThamAM jaIne bhaNavA sivAya bIjuM kazuM ja na sUjhavA dIdhuM, na sAMbhaLavA dIdhuM ane na vicAravA dIdhuM. guNI te A pravRttimAM pratyakSapaNe emanuM aniSTa ja jotA hatA, ane ethI ja emaNe mAtra putrapremane lIdhe tema karavAnI nA paNa pADI hatI. 1. A vidyApITha' nA sthAna saMbaMdhe ane tenA kulapati vagerene lagatI koI jAtanI mAhitI maLI zakI nathI. koI kahe che ke " e banne ziSyo baddhAcArya pAse "bheTa ' dezamAM bhaNavA gayA hatA" -(juopiTarsanamahAzayane trIjo rirTa, pR. 35 (kalaTanI pR. 247 nI sAkSI) e uparathI 'bhoTa' dezamAM e vidhApITha" hevAnuM kalpI zakAya. 2. zrIharibhaLanA tarkagrAmAM bhAga te bauddhadarzana saMbaMdhI carcA atyAre paNa joI zakAya che, e uparathI emane darzananA pAdarI kahevAmAM leza paNa atizayokti thatI nathI. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 A tA paNu karmanA praznaLa saskArI pAse jema pAmara manuSya dIna khanI jAya che. tema A banne bhAio paNa e potAnI icchAnA dInadAsa banI gayA ane bhavitavyatAne paNa evuM ja sayeAga hevAthI potAnI icchApUrvaka e banne bhAie potAnA ja akalyANunI are vinAzanI pravRtti AdarI ane vidyAra karatAM karatAM kALakrame tee banne e vidyApI sudhI jai paheAMcyA. vamAnamAM jema paramatasahiSNutA jaNAtI nathI tema te kALe paNu tevA ja raMga jAmelo hatAH samasta saMsAranI mukita mATe prayatna karanAra mahAkAsaNika bhikSuvara yuddhanA e vakhatanA ziSyA moTA camarabaMdhI jevA virAgI (!) banyA hatA, emaNe yuddhanuM bhikSupada visAyu hatu. ane zrImuddhanA sabhasamayI brAhmaNeAnI peThe ja eee potAnuM ekachatra rAjya calAvA mAMDayuM hatuM. zrImuddhanA samasta AcArene tilAMjalI ApI mAtra eka tu jALane ja sAdhana banAvI, ane te ja dvArA leAkeAne yuddhanA sa MdezA kahI sAvavA, aneka sabhAe jitI baidgha zAsananI vahu nA vadhAravI ane itara daza nAnA sahAra karavAnA ja eka supavitra (!) uddezathI teoe e vidhApIThane sthApyu hatu. e vidyApIThamAM A banne jaina sAdhue peAtAne sAdhu veSa rAkhI zI rIte jai zake ? vA jaina-AcAra pramANe ja vartI tyAMnuM bhaNatara zI rIte bhaNI zake ? jema dhanalubdha viSNuka na karavAnuM kare che, mAtA pitA ane vaDilAnA AmnAya teADe che ane pariNAme aneka yAtanAe saDe che tema A banne vidyAlubdha bhAiee paNa potAne veSa badalye, AcAravicAra visA ane tuccha icchApUraNa pAse peAtAne hAthe thaele gurUjIne avinaya paNa tane sAMbharyA nahi. vAcaka ! sAvadhAna thaje ane vyasananA zA hAla thAya che tenuM paNa nirIkSaNa karI zAstrAbhyAsa jema pavitra lAgatA vyasanane paNa kadI dAsa thaiza nahi " nurvAjJa curuvinAzaLAt zAstra viSAdvAyate " muni haMsa ane muni paramahaMse peAtAnA nAmanI AgaLa virAjatA muni' nuM sthAna * bhikSu ' zabdane ApyuM, e vidyApIDanA kulapatie A banne navA bhikSuone vidyApIThamAM dAkhala karI temanA abhyAsa ane bhAjanAdinI vyavasthA paNa karI dIdhI. have te banne bhillu bhAie niya rIte-nirAMte bAdazAstrAnA abhyAsa karavA lAgyA. kaNamAM ka! zAsrote paNa te sahajamAM ja samajavA lAgyA ane peAtAnA atula buddhi prabhAva Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne lIdhe e zAstronA upayogI pAThone temaNe kaMi paNa karI lIdhA, eTaluM ja nahi paNa sAthe sAthe e zAstramAM AvelA jainamatanA prativAdane paNa prativAda teoe TUMkAkSarI paNa ghaNI ja mArmika noMdhamAM be eka pAnAmAM lakho nAMkhe. haribhadranA ziSyanI jinabhakita ane bauddhone prapa. vAcaka! tuM ema na samajato ke, e be pAnAM mAtra kAgaLanAM ke tADanAM pAnAM hatA, e to e banne baMdhuonA vinAza mATe jIvaleNuM taravAranAM pAnAM hatAM "vAre vidha vAmanavameva" e be pAnAne teo pitAnI ja peThe atyaMta chupAvIne rAkhatA hatA, te paNa eka divase koNa jANe zI rIte e banne pAnAM uDatAM uDatAM koInA hAthamAM AvI gayA-kema jANe pU. gurU bInA aviye ja tene na uDADyAM hoya. pAnAMne lenAra bhikSue e banne pAnAM kulapatinI pAse ANyAM, kulapatie tene athathI iti sudhI barAbara dhyAnapUrvaka joyAM, temAM jaNAvelI mArmika yukitaothI te te vAMcatA vAMcate De ane potAnA vidyApIThamAM AvA prakhara buddhimAna vidyArthionI hAjarI jaNa vismaya paNa pA. kiMtu bIje ja kSaNe te kulapati upara maiAMdhavAe. hUmale karyo ane e lakhanArAne pitAnA matanA zatra samajI tene prANanAza karavAno teNe nizcaya paNa karyo. 15000 vidyArthiomAM e pAnAM koNe lakhyAM haze ? te jANavuM vizeSa vikaTa hatuM, te paNa kALanA khAdhela e mataidha kulapatine e vikaTa kAma paNa sukara thaI gayuM. vidyArthIone cAlavAnA dhorI mArga upara eTale cAlavAnI jamIna upara teNe zrIjinapratimAne ALekhAvI, ke vidhAthI te upara paga daIne nathI cAlate, te bAbatanuM cokakasa dhyAna rakhAvyuM. bhajanane ghaMTa thatAM saghaLA bhikSuo bhojanazALA tarapha jatAM e pratimAne cAMpI cAMpIne cAlavA lAgyA, kiMtu jyAre haMsa ane paramahaMsa e ThekANe AvyA tyAre emane te bhajananA ghaMTane badale maraNanA ghaMTanuM smaraNa thayuM. e banne zUravIra hatA, emanA hRdayamAM jinabhakitanI jyota jAgatI hatI. maraNa thAya to paNa te pote zrIjinanI AzAtanAne sakhI zake tema na hatA, te pitAne hAthe ja e ArAtanAne teo kema karI zake? A raste cAlyA sivAya chuTake ja na hovAthI teoe khaDIvatI pratimAnA kaMTha upara traNa Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra5 rekhA karI, tethI te pratimA "jinane badale buddhanI banI ane pachI te banne tenA upara paga daIne cAlyA gayA. vAcaka! teM sAMbhaLyuM ja haze ke, "jo sUra te ghaNe dUran" e banne bhAIoe gurUne avinaya karIne paNa A ukitane caritArtha karI che. zrIjinabhakitanI rakSA mATe pitAnA jIvanI paNuM teoe darakAra nathI' karI. mATe ApaNe te emanA avinaya tarapha durlakSya karI emanI jana bhakitane ja anudavAnI che. haribhadranA moTA ziSya haMsane baddhAe karela saMhAra vidyApIThanA cara purUSoe kulapatine samAcAra pahoMcADyA ke, A bane navA AvelA ja bhikSuo (haMsa ane paramahaMsa) nigraMtha jJAtaputranA upAsaka hovA joIe. kulapatie vaLI, vizeSa khAtrI karavA mATe bIjI bIjI yukitao racI, te te dvArA paNa A haMsa ane paramahaMsanI ja prabaLa jinabhakita tene jaNAI AvI, ethI tene gupacupapaNe mArI nAkhavAne teNe vicAra karyo. kulapati e paDayaMtrane racavAnI kalpanAmAM ja hato tyAM te A badhA bhedane jANatA te banne bhAIo koI na jANe te rIte vidyApIThathI nIkaLyA ane prabaLavege pitAnA gurUnA nagara bhaNI javAne nAzI chUTayA kulapatine emanA nAsavAnA paNa samAcAra maLyA, te te sAMbhaLatAM ja rAte pI thI ga ane jema nAsatA khAja pAchaLa bAja tUTI paDe tema tenA hRdayanI ahiMsAne corI jatA te mane upara tUTI paDavAne te dUra bhikSu e nizcaya karyo. pitAnA gulAma banelA kaI zaiddha rAjAnuM lazkara teNe te baMnenI pAchaLa mokalyuM, lazkarane pAse AveluM joI. moTA bhAi haMse nAnAbhAI paramahaMsane kahyuM ke, tuM zIdhra A AMkha sAme dekhAtA nagaramAM jA, tyAMnA rAjA sUrapALanI sahAya laI zrIgurUjInAM caraNamAM pahoMca ane meM karelA teonA avinayanI mAphI jaNAva. paramahaMsa te vakila baMdhunI AjJA mujaba pUrapATa deDatA ghaDAnI peThe zarIranI paNa darakAra na karI jhapATA baMdha daDavA lAgyo ane ekale haMsa-je sahasrodhI hata-sAme AvelA lazkarane trAsa pamADate, keTalAkane mArate, keTalAkane pADo ane keTalAkane bhagADo prasiddha vIra abhimanyunI jema laDavA lAgyuM. paNa chevaTa pite eka hevAthI bANanA aneka jakhamethI jakhamAI-cAlaNI jevo thaI eka vIranAranI paDe bhUmi upara DhaLI paDyo. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA sUrapAle karelI bIjA ziSya paramahaMsanI rakSA zaraNAgata rakSaka rAjA sUrapAle paramahaMsanI vyAjabI vAta sAMbhaLI, tene sahAya karI, pAchaLa AvatA lazkarane pAchuM haThAvyuM ane koI paNa rIte paramahaMsano vALa paNa vAMke na thavA dIdhe. lazkaranA adhikArI baddha. senApatie rAjA sUrapAlane ghaNuM samajAvyuM, ghaNI DarAmaNuM dIdhI ane ghaNI lAlaca ApI te paNa te ekano be na ja thayuM. chevaTa evuM TharAvavAmAM AvyuM ke, paramahaMsa sAthe zAstrArtha karavo ane temAM je hAre tenA prANa levAH evI AkarI ane prANaghAtaka parIkSAmAM paNa jinabhakitanA prabhAvane lIdhe paramahaMsa ja jityo ane gurUne maLavAnA tIvra abhilASane lIdhe prabaLa vegapUrvaka citrakUTa tarapha cAlyo haMsanuM avasAna. pAchaLa paDelA e pratipakSioe tene mArgamAM kanaDe dhAryo, paNa kaI prakAre te, teone chaLI jema tema karI gurUjI pAse paDao, gurUjIe chAtI sarase cAM, teNe kahelI moTA bhAI haMsanI badhI hakIkta sAMbhaLI ane chevaTe te gadagada svare pite ane potAnA vaDIla bhAIe karelA aanayanI kSamA mAgatAM kema jANe moTA bhAIne maLavA ja na ja hoya tema tyAM ja DhaLI pA. bdo upara zrIharibhadrane prapa. " saMgAt saMjAyate kAmaH kAmAt krodho'bhijaayte| krodhAt bhavati saMmohaH saMmohAt smRtivibhramaH / rakRtiprazAt nAza yuddhanAzAt kaLathati " mehanI lIlA vicitra che, pachI te dharmane he, dhanane he, dharAne ke putrano ho. methI kAma (tRSNA) janme che, e kAma ja krodhane pitA che ane kopizAcano prAdurbhAva thaye to AtmAnA sarvasvano nAza thaI jAya che. zrIharibhasUrie pitAnA vahAlAmAM vahAlA be zikhe gumAvyA, te paNa kamete gayA, ane vaLI pratipakSionA julamathI gayA, ethI ja vizeSa zeka thayo ane e zeka, emane krodhanA rUpamAM pariName, ghasArAthI Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 te caMdananA vanamAM paNa Aga thAya che tema A prasaMgane lIdhezrIharibhadranA caMdana jevA zItaLa hRdayamAM paNa prabaLa krodhAgni bhabhukI uThyo ane je dharmamehe haMsa ane paramahaMsane jIva lIdho hato tenA ja bhAI putramehe. e boddhonA nikaMdanane prasaMga ubho karyo. bhalabhalA jJAnio ane jANakAre paNa me-krodhanA sapATAmAM AvI jAya che tema zrIjinadarzananA prabaLa abhyAsI A haribhadagI paNa e mehanI jALamAM phasI paDyA ane e krodhanA vegamAne vegamAM page cAlatA A mahAnubhAva, rAjA sUrapALanI rAjadhAnImAM rAjasabhAmAM pahoMcyA. rAjAne AzIrvAda dIdhe, potAnA ziSyane jALavavA mATe eNe je kSatriyavaTa batAvI hatI te mATe vizeSa kRtajJatA jAhera karI ghaNo dhanyavAda Apyo ane prAmANika rIte bauddhonI sAthe zAstrArtha karavAnA pitAnA abhilASane pAra pADavA mATe enI sahAya paNa mAgI. rAjAe ema kahyuM ke, Apa ekalA che, ane pataMganI jema prativAdio aneka che, te tame e badhAne zI rIte pahoMcI zakaze ? Apane sahAya karavI e amAruM parama kartavya che, paNa mane ApanA ekalA hovAnI zaMkA rahyA kare che, athavA je mArI pAse koI divyazakita hoya to tame jarura pahoMcI zake. zrIharibhadrajIe jaNAvyuM ke, mane zrIaMbikAmAtAnI sahAya che. mATe tamAre mArA ekalAnI ciMtA rAkhavAnuM kazuM kAraNa nathI. rAjAe e bauddha gurUonI karatA anubhavI hatI, enI e krUratAno mada utAravAne Ave lAga anAyAse Avyo jANI pate zrIharibhadrajInA zAstrArthamAM sahAya karavAnuM vacana ApyuM ane eka vAcALa dUtane teNe bauddhone nagara bhaNI ravAnA paNa karyo. te tyAM jaIne bauddha kulapatine A pramANe kahyuM: rAja sUrapAle jaNAvyuM che ke, tamArI jevA vAdigajesirio hovA chatAM haju paNa vAdimataMga viThya kare e zuM? amArI rAjasabhAmAM koI jenavAdI Avyo che te tamArI ja sAthe zAstrArtha karavA icche che, te zuM tame tenuM mAnamardana karI zakaze ? je jena vAdI Avyo che te koI sAdhAraNa nathI, e te trilekInA vAdione ane temAM vaLI bauddhAcAryone te tRNuM samAna ja samaje che, mATe je tame tenI sAme Takkara jhIlI bauddhazAsananI prabhArthanA karI zake to hA kahe-nahi to thayuM. dUtanuM kathana sAMbhaLI kula patine guru te caDyo paNa te gussAne jema tema zamAvI teNe zAstrArthamAM AvavAnI hA kahI, ane manamAM vicAryuM ke, A vaLI kaye navA nizALiyo -je pitAne hAthe ja pitAno homa karavA AvyuM. jatAM jatAM kula Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patie tane kahyuM ke, je hAranArane prANa-daMDa maLavAnI zarata thAya te ja ame zAstrArthamAM AvIe. dave jaNAvyuM ke, "je hAre te dhagadhagatA telanA kaDAyAmAM paDe evI zarata karavAthI ene ApoApa prANudaMDa maLI jaze. je A zarata Apane paNa sammata hoya to jaIne rAjA sUrapALane jaNAvuM ane e saMbaMdhe badho nizcaya karAvI lauM. haju paNa Apa vicAra karI zake che. vakhate Apano paNa kaDAyAmAM paDavAne vAre Ave ane buddhazAsananI avahelanA thavAno prasaMga A mATe je nizcaya karavo hoya te utAvaLathI na karatAM barAbara vicArIne karaze. e sAMbhaLatAM ja kulapati pitAnA AsanathI uchaLyo ane vAghanI peThe trADa mArato bolyoH are vAcALa ! tane mArA pAMDityano paricaya nathI, tethI ja tuM Ama babaDe che, te have ja, ane tArA rAjAne kaDAyAmAM paDavAnI zarate jaNAva, eTalAmAM to huM tyAM AvI pahoMcIro: "vanArIjA viratavRddhiH " boddho sAthe zrIharibhadrane zAstrArtha. vAcaka ! te dharmameha je, putrameha joyo, have tuM vidyAmadane je ane AcAramAM AdhyA vinAne dharma kevAM phaLane Ape che te paNa nIrakhA datanAM vacanAthI kulapatine garvana kasuM be vizeSa vyA, tenA ghenamAM teNe maraNanI ke apatinI jarA paNa darakAra karyA vinA, pitAnuM baLa mApyA vinA ane sAmAnuM baLa joyA vinA ja zAstrArthamAM javAnI hA pADI ane chevaTe teNe e telanA kaDIyAne ja pitAnI chellI pathArI banAvI. : ( rAjasabhAmAM sabhya, madhya ane prajAne AvavA lAgyA, vakhata thaye rAjA paNa AvyuM ane sau e be mallanI kustI ane tenuM pariNAma javAne kAkaDaLe Atura thaI rahyA. barAbara vakhata thatAM e banne vAdio. AvyA ane mukarara karelI rItapUrvaka zAstrArthanI zarUAta paNa thaI: bauddha kulapatie pUrva pakSa karatAM dinAgAdine sammata kSaNavAdanuM samarthana karyuM, tenA TekAmAM teNe aneka yuktiprayuktio, hetuo, ta, anumAno jaNAvI tene vizepa akAdya banAvyuM ane potAne pUrvapakSa pUre karyo. have ADaMbara vinAnA sIdhA sAdA zrIharibhadrajI uThyA, temaNe sabhAjananI AzA nirAzA vacce ja e pUrvapakSanuM nirasana karavuM zarU karyuM, kSaNavAdane mAnavAthI je dUSaNe saunA vyavahAramAM Ave che, te batAvI Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaNI gaMbhIratAthI e pakSanuM mULathI ja umUlana karyuM ane chevaTa anekAMta darzananuM evuM ane eTaluM samathe samarthana karyuM ke pharIvAra keIsugataziSya uThIne enI sAmo thaI zake ja nahi. telanA DAyAmAM baddhone homa sabhAmAM badhe mauna phelAI rahyuM, mAtra e kulapatinA UrvIzvAsa vinA kazuM saMbhaLAtuM na hatuM. evAmAM sabhyae kahelA kulapati: pazalata zabdathI maunane bhaMga thatAM ja kulapatino paNa bhaMga thayo ane te bicAre telanA kaDAyAmAM paDatAM ja kayAM gayo tenI khabara paNa na paDI. vAcaka ! mehanI vicitratA te je-dayAnA sAgara bhagavAna mahAvIranA dharmaputra che chatAM zrIharibhadrajInA manamAM kema jANe bhajIyAM ja na taLAtAM hoya tema teo te eka pachI eka bauddhaAcAryane harAvI sudharelA ghAtakanI peThe te pratyekane prANadaMDa ApavA lAgyA. e rIte pAMca cha khUne thatAM ja bauddhasaMghamAM hAhAkAra macI gayo, moTA moTA bauddharAjAo tathA mahAjano bhAre zemasaMkaTamAM paDyA ane chevaTe badhA bauddhoe eka thaI pitAnA dharmanI rakSikA tArAdevIne belAvI. teNe pratyakSa thaI nirdoSa vidyAthI haMsa ane paramahaMsanA khUnanI vAtane tAjI karI e zAstrArthamAM AvelA badhA bauddhone vikharAI javAnuM sUcavyuM. " na iveba verAza satyaMtI rAja" ATaluM badhuM balidAna lIdhA chatAM zrIharibhajI kepa jarA paNa zo nahi, temaNe te e kepane zamAvavAnA vyApehathI ja ulaTa tene vadhAre pradIpta karI zAstrArtha jevAM ja bIjAM sudharelAM zastra dvArA aneka bauddhone nAza karavAno saMkalpa karyo. " haribhadranuM prAyazcitta- A tarapha temanA AjJAdAyaka gurU zrIjinabhaTajIne A viSama meMha ane krodhanA samAcAra maLatAM ja temanI ghaNI dayA AvI, be ziSyane zrIhari, bhadrajIne upazAMta karavA keTalIka gAthAo ' ApIne tenI pAse mekalyA, ane vadhArAmAM kahevarAvyuM paNa kharuM ke, - 1 zrIjinabhaTajIe te munionI sAthe kula traNa gAthAe melI hatI ane e ja gAthAo uparathI zrIharibhadrasurijIe "samarAditya-kathA nI racanA karI hatI- ema kahevAya che. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' kaSAye te vadhe tenA je seve kuzAsane, vIravANa sudhA cAkhyA pachI te te vadhe nahIM, jema koI lAMbA svamamAMthI jAge, kaI dIdha vikalpajALamAMthI jAge ane koI pitAne caDelA ghenamAMthI jAge tema A gAthAonI havA lAgatAM ja zrIharibhadrajI jAgI gayA, pitAne vaLagelA krodhapizAcane temaNe barAbara oLakhyo, ane te pizAcane vaza thavAthI pitAnA thaelo akalyANanuM mApa paNa temaNe kahyuM. have te pazcAttApa sivAya bIjo mArga ja na hovAthI teo te tarapha vaLyA. rAjAnI anumati laIne gurUjInI mahepakAritAne yAda karatA teo citrakUTa jaIne temane caraNe paDayA ane temaNe ApelA prAyazcitta dvArA pite nirmala paNa thayA. 1 1. (1) rAjazekhara sUrijIe potAnA prabaMdhakoSamAM A haMsa ane paramahaMsanI hakIkata lakhatAM upalI vAta jevI paNa bIjI vAta jaNAvelI che ane A baddhonA dhAta viSe paNa emaNe upara jaNAvelA zAstranI vAta na jaNAvatAM pAdharI ja bauddhonA homa karavAnA saMkalpanI hakIkta lakhelI che. () 19mI sadImAM (1834mAM) thaelA amRtadharmagaNinA ziSya zrIkSamAkalyANa muni paNa e viSe lagabhaga zrIrAjazekharajI jevuM ja jaNAve che- vizeSamAM teo zrIharibhadrajIne upazAMta karanAra tarIke pAkinI mahArAja ne jaNAve che, Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 haribhadranA graMtha ane temanuM jIvana. hamaNAM zrIharibhadrajI viSe upara je lakhAyuM, te teA bIjA khIjA graMthAnA anuvAdarUpa hatuM. kAi samartha vyakita mATe krAi khIjAe lakheluM lakhavuM vA kAi khIjAe sAMbhaLeluM lakhavuM, te karatAM te vyakitanA zabdadeha dvArA ja jo tenA aMtarAtmAne oLakhI AlekhavAmAM Ave te temAM prAmANyane aMza vadhAre hAi zake che. zrIharibhadrajInA zabvedehane tA atyAre paNa ApaNe ukelI zakIe chIe, te te dvArA temanA svabhAvanuM citra gheravuM e ahIM asthAne prema gaNAya ? samajAvanAra--samaja zaktine keLavIne samajutI gaNanAmAM AvanArA te ghaNA ya maLI rahe che, paraMtu peAtAnuM samajeluM bIjAne samajAvanArA-zAMtapaNe ane madhyasthapaNe khIjAne gaLe utAranArA viralA manuSyA hAya che, zrIharibhadrajI e vilAmAMnA eka advitIya samajAvanAra hatAH zAstravArtAsamuccaya'nA trojA staMbakamAM (prAraMbhamAM) STi ane tenA sarjanahAra viSe je carcA AvelI che, tene vAMcavAthI samajAvavAnI kaLA viSenuM temanuM siddhahastapaNu atyAre paNa pratyakSajevuM jaNAi Ave che. kAi paNa siddhAMtabhedane carcatI vakhate Ai vAdI ke prativAdInA nAmaneA ullekha te A graMthamAM karatA nathI--khIjAte tA ThIka, 'jaina' vAdIne paNa teoe 'anya' zabdamAM ragelA che. e sarjanahArane lagatI je carcA e graMthamAM AvelI che tene sAra A pramANe che: (zrIharibhadrajIne kAie namrabhAve hyuM ke, munijI ! Apa mane izvara viSe samajAvavAnI kRpA karA, teA teoe e viSe A pramANe kahyuM:) (bApu ! izvara teA ApaNe mATe parAkSa che. e viSe te ApaNe tyare ja samajI zakIe-jyAre A ApaNA malina atmA nirmaLa thAya-- tadana saMzuddha thAya--emAM eka paNa saMskAra kAyA na rahe--tarkathI ke zAstrIya yuktithI izvarane jovA karatAM peAtAnA AtmA dvArA ja tene jovA e prayatna vizeSa prAmANika che-tAMya huM kahuM chuM; Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -bApu! izvaranA svarUpa saMbaMdhe paMDitamAM be mata cheH kAI paMDita kahe che ke, A ajJAna AtmA, pitAnA sukha duHkhamAM asamartha che mATe ja 1. " IzvaraH prerakatvena kartA kaeNzcidihepyate / acintyacicchaktiyukto'nAdizuddhazca suuribhiH||1 jJAnamapratighaM yasya vairAgyaM ca jgtpteH| . aizvartha caiva dharmazca sahasiddhaM catuSTayam // 2 ajJo janturanIzo'yamAtmanaH sukha-duHkhayo / Izvaraprerito gacchet svarga vA vabhrameva vA // 3 anye tvabhidadhatyatra vItarAgasya bhaavtH| itthaM prayojanAbhAvAt kartRtvaM yujyate katham ? // 4 tatazcezvarakartRtvavAdo'yaM yujyate param / samyagnyAyA'vigedhena yathA''huH zuddhabuddhayaH // 10 IzvaraH paramAtmaiva taduktavratasevanAt / yato muktistatastasyAH katI syAd gunnbhaavtH|| 11 tadanAsevanAdeva yat saMsAro'pi tattvataH / tena tasyA'pi kartRtvaM kalpyamAnaM na duSyati // 12 katI'yamiti tadvAkye yataH keSAMcidAdaraH / / atastadAnuguNyena tasya kartRvadezanA // 13 paramezvaryayuktatvAd mata Atmaiva ceshvrH| sa ca kartati nirdoSaH kartRvAdo vyavasthitaH // 14 zAstrakArA mahAtmAnaH prAyo vItaspRhA bhave / sattvArthasaMpravRttAzca kathaM te'yuktabhASiNaH // 15 abhiprAyastatasteSAM samyag mRgyo hitaissinnaa| nyAyazAstrA'virodhena yathA''ha manurapyadaH // 16 Aca dharmazAstraM ca vedshaastraa'virodhinaa| yastaNA'nusaMghatte sa dharma veda netaraH " // 17 -zAstravAtI-pR0 6-7-bhAvanagara.) Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te eka Izvarane preraNAthI sukhI vA du:khA thAya che vage vA narake jAya che - e prakAre e paMDitonA hisAbe Izvara sarva -preraka che-sarjanAra che." "bIja paMkti e viSe jaNAve che ke, e mahApurA (Izvara) vItarAga che, mATe te koIne sukhamAM ke duHkhamAM zI rIte prere ? vaLI, e te kRtakRtya che--kRtakRtya vyakitane kazuM karavAnuM nathI hotuM. ethI paNa e kadane kayAMya paNa zA mATe prere ?" bApu ! Izvara, paramAtmA che, emAM rAga, dveSa, kodha ke lobha vagere eka paNa saMskAra hoto nathI, e badhe sthaLe samadaSTi che-ene to koI pUje ke keI niMde te e kazuM paNa lAgatuM nathI. je ApaNe Izvare kaheluM samatAnuM vrata sevIe te jarUra A saMsAranA baMdhanathI chUTIe-ane sarva mukata thaIe ApaNI mukita, izvaranI AjJA pALavAmAM ja che mATe ene saMsArano kartA mAnavA karatAM ApaNI mukitano kartA mAnIe te vadhAre ThIka gaNAya. je ApaNe e mahezanI eka paNa AjJA na pALIe, to ApaNe saMsAra vadhe che, ane A prakAre izvarane sarajanahAra mAnavAnI vAta badhabesatI Ave che." - "bApu ! "Izvara ApaNe tAraNahAra che" "je che te badhuM tenuM ja che " " ApaNe kazuM yA nathI ane laI javAnA nathI' evI vizuddha bhAvanAthI dehAdhyAsane vaLI ghaNA mumakSa tarI gayA che. have pachI paNa yogya mumukSuonA cittamAM evI ja bhAvanA utpanna thAya e mATe ja e mahApurUSoe A sarajanahAranI dezanA karelI che." ApaNe AtmA anaMta aizvaryano dhaNI-Izvara-che, e ja A badhuM havI rahyA che ke ja kartA, hartA ane pAka che-erI te "o! ' jaya! te ja rAro saMsAra" e sArU barAbara susaMgata che." "ya! vaye zAre mahApurUSo 5, nA hita mATe ja jIvanArA hatA ane eraparanI hA te temAMthI kAma nAbUda thaI gaI hatI; evA e mahApura vI zI rIte hoya? tioe je sarajana hAranI dezanA karI che te sAravAra ghAMmA" "vAsa niNa phA" 1. o izvara-AtmA ! tuM eka che--apUrva che-advitIya che. 2. A sAMkhyasanuM gujarAtI bhASya A pramANe cheH "sa hi - vita karyA" (te ja sarvajJa, te ja sarvane kartA) ityAdi zrutimAM evI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (sahana, viSayAzAya 30 2-0 48. hiMI.) mukta AtmAonI prazaMsA athavA siddhonI upAsanApAka che. ) hiauthI mumukSuoe to teone abhiprAya nyAyazAstranA avirodhapUrvaka ja joIe. jUo, manujI paNa e ja kahe che : vipraNIta zAstrane athavA dharmazAstrane, veda ane zAstramAM virodha na ANe evA takathI je mumukSu sAMdhe che te ja dharmane jANI zake che bIje jANato nathI"-(zAstravA, leka 1thI 17 tRtIya stabaka.) , mahAzaya zrIharibhadAnI samajAvavAnI zailI viSe uparanA e eka ja vikhathI vAcaka pitAne mata bAMdhI zake che. te mahApuNyanI kRtiomAM AvA te aneka ullekho sulabha ane sugama che, te badhA ya ahIM ApI zakAya nahi. A sAme rahelA e ullekhane joIne huM daDhatApUrvaka jaNAvI zakuM chuM ke, bhagavaMta mahAvIranA zAsanamAM je je graMthakAra acAya thaI gayA che, te badhAmAM A eka zrIharibhadrajI ja AvA samartha samajAvanAra mane jaDyA che, bIjI enI joDI kyAMya gotI paNa maLI nathI maLatI nathI ane kadAca maLaze paNa nahi. - samarthavAdI. A eka ja graMtha-anekAMnayapatAkA-ne joIne harakedAnika paMDita, emanI vAdI tarIkenI kArakIdI (kAryakatine) svIkAryA sivAya rItanA izvaranA kartApaNanI vAta che kharI, paraMtu tenuM tAtparya siddhapurUSamukta aMtmAonI prazaMsA sUcakatA sivAya bIjuM kAMI nathI. sAdhakane " sAhana ApavA mATe zrutie siddha punI evI rItanI prazaMsAmAtra karelI che. (sAMkhyamate brahmA, viSNu ne ziva e badhA pUrva kalpanA siddha purUSo anitya Izvara che.) athavA te brahmAdinA nityapaNAne jaNAvanArI muti, upAsanA mATe gaNa nityapaNAnA abhiprAyathI pravRtta thAya che (zrI nathurAma zarmA praNIta sAMkhyadarzana-saM. 1949nI AvRtti, pR. 59-60) jema sAMkhya e kRtione stuti abhiprAya mAnIne (laIne) samanvaya kare che tema jene paNa potAnI " tithar visig" "mAdA - vohiMsAmAM samAdivase tame riMtu" [ "tIrtha: jaja " "mArovoSiAma[, samAdhivara vattamaM tu."] e kRtione stuti-abhiprAya mAne che. 1. AvA ullekho jenAre zrIharibhadrajInA zabdazarIrarUpa zAstravArtAsamuccaya, gaSTisamuccaya ane gabiMdu vagere ghaNI sAvadhAnatApUrvaka jevA joIe. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 raheze nahi. vAdanA 2the te bIjAne paNa ghaNA che-jemAM hAlatAM cAlatAM vAdI, prativAdIne upavAsa kare che, prativAdine, chokarAM chokarAMne gALa de tema gALA de che ane prativAdI upara khIjAI paNa jAya che. kiMtu A mahApurUSanA e jAtanA graMthamAM kyAMya e-upahAsa, tucchatA ke khIjavAno gaMdha paNa AvatuM nathI, ulaTuM, prativAdIno ullekha karatAM " mA ja racAyavAra" "= racAyAdrinA " "mavattAvijazUrAmAnA" " racAyavirA vArti" "camata mUvuddhiAAvA mAnabharyA zabdo te te ThekANe maLI Ave che. A jAtanA ullekho ja emane ApaNI sAme 'samartha-vAdI tarIke upasthita karavAne basa che. jenAmAM vAdanuM sAmarthya na hoya ane vAdI thavA jAya te to " kamajora ne gussA bahota " e nyAye gAMbhIrya ane sabhyatAne neve mUkIne prativAdI upara dhasI jAya che. " samarthavAdI" tarIke zrIharibhadrajInI puNyagAthA gAtAM pada zrI jinavijyajI paNa jaNAve cha, * bhinna bhinna matoMke siddhAMtokI vivecanA karate samaya, apane virodhi matavAle vi vArakoM kA bhI gauravapUrvaka nAmollekha karanevAle aura samabhAvapUrvaka mRda aura madhurazabdoM dvArA vicAra-mImAMsA karanevAle aise jo koi vidvAn bhAratIya sAhitya ke itihAsameM ullekha kiye jAne yogya hoM to unameM haribhadra kA nAma sabase varaM rilane yogya hai "--(kai0 lAva haM0 1 -vR0 21) | samanvaya karanAra. sAMsArika pravRttinI ja paDe dhArmika pravRttimAM paNa lekina mehAveza varte che, e mahAvezane lIdhe ja leke pita pitAnA dharmamaMdire ke vyAkhyAnamaMdirone kalezamaMdiranA rUpamAM pherave che. eka kahe che ke, zrI kapila -munie je kahe che te ja satya che bAkI badhuM juThuM che, bIjo babaDe che ke, amAre te tenA darzana sivAya bAkI badhuM rada che. tyAre vaLI, trIjo trADa mArIne jaNAve che ke, e te badhA pUrta hatA-khara te eka prabuddha bhagavAna ja che-A prakArane kaleza atIta ke vartamAna dhAmikAmAM rahyA karyo che-rahyA kare che-e mATe e jAtanAM zAstra paNa lakhAyAM che-lakhAyA kare che. A jAtanA kaleza karanArAonI mane bhUmi ghaNI nIcI hoya chevakhate pUrI mANasAI paNa teomAM hotI nathI-jeone teo sAcA mAnavAne dAvo kare che, teonI AjJA pramANe te teo bhAgye ja vartatA * 1. 12mA 19mA saikAmAM banelA (hiMdanA jainanA) nyAyanA zrene jevAthI A vAtanI khAtrI thaze. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya che vA pitAnAM mAnI zAstramAM jaNAvelAM anuSThAnane teo bhAgye ja AcaratA hoya che, je kadAca AcaratA paNa hoya te-je rUpe zArakAre je anuSThAna jaNAvyuM che te rUpe nahi paNa pitAnI anukULatA pramANe ane pitAne koI prakArano khAsa bhoga na deve paDe evI paddhatie potAne AnaMda Ave e rIte-e anuSThAnane pheravIne. e pheravelAM anudAnene zAstrIya anuSThAna tarIke paNa mAne che, manAve che ane ema na mAnanArA upara te teo ghurake che-A jatanI bhUmikAvALA gRhastha ane saMnyAsio (sAdhuo) paNa hoya che-hoyA kare che. vartamAnamAM te keTalIka virala vyaktio sivAya teonAM tevAM paDAne peDAM ApaNe joI zakIe chIe. A ulekhathI mArI ema kahevAnI icchA nathI ke e sAdhuo ane grahasthA bahAra che vA zAyarma che, kharI rIte vikAratAM e hA meha ane Agraha ja 25nIya che. keTalAka sudhAraka (5) mahApta nI vividhatA siddhAtinI bhinnatA ane anudAnanI anetAne lIdhe bhAratanuM ya sathAvAnI AzA choDI de che ane temAM teo pradhAnapaNe dharmane vA dharmAcALIne ja duSita gaNavAnI himmata paNa karI le che, je barAbara Atmapara thaIne vicAravAmAM Ave to dharmanI, siddhAtinI ke anudAnanI anektA vidharUpe maTI maMgaLamaya thAya ane vidharUpe to e mahAmoha ane kadAgraha ja jaNAya. jagatamAM jyAM juo tyAM chae khUNe e mahAmaha ane kadAgraha vyApelA che te e bicArA sthira bhUmikAne nahi pAmelA saMsArio ene choDIne kyAM jAya vA zuM kare ? "pravRttikA matAnA nivRttinA mA." A prakAranA dharma kalezane vyAdhi sadaMtara nAbuda thAya tevA ja uddezathI zrIharibhadrajIe pitAnA samayamAM "samanvaya" nAmanI jaDI vAparI hatI ane bhaviSyanA leke paNa e amRtamaya jaDIne upayoga kare-evI bhAvanA rAkhI e bhavavirahAMkI purUSe pitAnA zabdadehamAM paNa ene A pramANe darzAvelI che? [pitAnA ja maMtavyanI mamatAvALA e sthirA sudhI nahi pahoMcelA keTalAka jijJAsuo pita pitAnA tarka dvArA AtmaprApti mATe mathatA hoyaeka te AtmAne nitya jaNAvato hoya, bIje AvezapUrvaka tenuM khaMDana karI AtmAne anitya banAvatA hoya, trIjo vaLI ke, vedanI kRtione AgaLa karI AtmAne eka ane vyApaka karato hoya, tho vaLI, ene akartA karAvavA mATe gedavI gedhIne bolate haiya, pAMcame te kAda IzvarakSiti sAdhate hoya- kema paNe e vinA izvaka rAI na ja hAya ? Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAre cha Izvarane mAthe AvatA katanA Aropane dUra karavA mATe vAdhanI jema trADe mAra mArato "are! Izvara duSita thai jaze, " are! enuM aizvarya cAlyuM jaze" ItyAdi prakAre belato, kema jANe dubaLI pAtaLA IzvaranI dayA khAIne tene pakSa na karate heya-arthAta jyAM koI koInuM sAMbhaLI na zake e prakAranA bhISaNa kolAhalamAM bhagavAna zrIharibhadrajI mApAne :]: 1 " ( all ! ) 240 141-zada ane artha ne samatA vizva 1. avidyAsaMgatAH prAyo vikalpAH sarva eva yat / tadyojanAtmakacaSa kutarkaH kimanena tat ? // 90 jAtiprAyazca sarvo'yaM pratItiphalabAdhitaH / hastI vyApAdayatyuktA prAptA'prApta vikalpavat // 91 bodharogaH. zamApAyaH zraddhAbhaGgo'bhimAnakRt / kutarkazcetaso vyaktaM bhAvazatruranekadhA // 8 // kuta'bhinivezastanna yukto muktivAdinAm / yuktaH punaH zrute zIle samAdhau ca mahAtmanAm // 88 citrA tu dezanaiteSAM syAd vineyAnuguNyataH / yasmAd ete mahAtmano bhavavyAdhibhiSagvarAH // 132 [ eteSAM sarvajJAnAm kapila-sugatA dInAm-TI.] yasya yena prakAreNa bIjAdhAnAdisaMbhavaH / sAnubandho bhavatyete tathA tasya jgusttH|| 133 ekA'pi dezanaiteSAM yad vA zrotRvibhedataH / acintyapuNyasAmAt tathA citrA'vabhAsate // 134 yathA bhavyaM ca sarveSAmupakAro'pi tatkRtaH / jAyate'vandhyatA'pyevamasyAH sarvatra susthatA // 135 . yad vA tattanayApekSA tatkAlAdiniyogataH / RSibhyo dezanA citrA tanmUSA'pi tattvataH // 136 tadabhiprAyamajJAtvA na tato'gdRizAM satAm / / yujyate tatpratikSepo mahA'narthakaraH paraH // 137 nizAnAthapratikSego ythaa'ndhaanaamsNgtH| ... tadbhedaparikalpazca tathaivA'trA'dRzAmayam // 138 na yujyate pratikSepaH sAmAnyasthA'pi tat satAm / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagabhaga tamArI avilA vRkSanAM phaLa che te te vikalpane samarthita karasaMpata karavA tamAre je prayAsa che te eka prakArano kutarka che e tarkathI keInuM kAMI vaLatuM nathI, vaLyuM nathI ane vaLaze paNa nahi." 90. * "eka sAMkaDI zerImAM gAMDe hAthI Avyo, hAthI upara beThelA mAvate lekene tyAMthI bhAgI javAnI sUcanA karI, tyAre eka kaI kutaka mANase AryApavAdastu punarjihvadAdhiko mataH // 139 kudRSTyA divad no santo bhASante prAyazaH kvacit / nizcitaM sAravaJcava kiMtu sattvArthakRt sadA // 140 nizcayo'tIndriyArthasya yogijJAnAd Rte na ca / ato'pyatrAncakalpAnAM vivAdena na kiMcana / / 141 na cA'numAna viSaya eSo'rthastattvato mataH / na cAto nizcayaH samyagU anyatrA'jyAha dhIdhanaH // 142 yatnenA'numito'pyarthaH kuzalairanumAtRbhiH / abhiyukttrairnyairnythaivoppaadyte|| 143 jJAyeran hetuvAdena padArthI yadyatIndriyAH / kAlenaitAvatA prAjJaiH kRtaH syAt teSu nizcayaH // 144 na caitadevaM yat tasmAt zuSkatarkagraho mahAn / mithyAbhimAnahetutvAt tyAjya eva mumukSubhiH // 145 prahaH sarvatra tattvena mumukSuNAmasaMgataH / mukta dhrm| api prAyastyaktavyAH kimanena tat ? // 146 tadatra mahatAM varma samAzritya vicakSaNaH / vartitavyaM yathAnyAyaM tadatikrama jitaiH / / 147 parapIDeha sUkSmA'pi varjanIyA prayatnataH / tadvat tadupakAre'pi yatitavyaM sadaiva hi // 148 guravo devatA viprA yatayazca tpodhnaaH| . pUjanIyA mahAtmAnaH suprayatnena cetasA // 149 pApavatkhapi cAtyantaM khakarmanihateSvalam / anukampaiva sattveSu nyAyyA dharmo'yamuttamaH / 150-yogadRSTisamu. caya pR043-44-45 ane 58 thI 64 ( zeTa devacaMda lAlabhASAyI AvRtiH / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 bhAgavAne badla e mAvatane pUchyuM ke, are ! e hAthI lokone zI rIte mArI zakaze ? zuM e hAthI lokAne aDakIne mAre che ke aDakyA sivAya je mAre che? je aDakIne mAratA hoya to he mAvata ! tuM ene aDakele hAvAthI sauthI prathama tArA ja nAza thavA joie. jo aDakyA sivAya mArA hAya tA ahIMthI nAzI jatuM vyartha che kAraNa ke, aDakayA sivAya te te game tyAM paNa mArI zake che--A jAtanI vAjrALanA kutarkamAM sAelA te tArkika kayAMya bhAgI na zakayA ane hAthe karIne hAthInI suMDamAM sapaDAi yamanA gharanA paraNA banyA. jema, A jAtanA to eka jIvaleNa khaMjara jevA che tema A badhA tamArA kutarko paNa tevA ja bhayaMkara ane jIvananI pragatinA zatru che. 91. "dhA nAza karavA mATe rAga jevA, zamane nAza karavA mATe eka Apatti jevA, abhimAnane vadhAranAro, zraddhAne nAza karanArA--ema aneka prakAre e kutarka cittane khAsa zatru che. "" 87. 4. * muktivAdI purUSone teA kutarkanA Agraha karavA ghaTe nahi, te mahAnubhAvAe teA zruta, zIla ane samAdhimAM ja Agraha rAkhavo ucita che." 88. " [ tame je ahIM mahAtmA kapila, mahAtmA buddha, mahAtmA mahAvIra, mahAtmA kaNAda, mahAtmA gAtama ke maha'mAM kRSNacaMdranA nAmanI khAtara ane temanA vacananA samarthana mATe laDavA bhegA thayelA che-te tamArA - : mAha che, ] teoe je ' AtmA nityaM che' AtmA anitya che pramezvara kartA hartA che ' e prakAranI judI judI dezanA ApelI che te bavI, te te vineyA ( ziSyA ) nI anukULatA tarapha lakSya rAkhIne ApelI che kAraNa ke, e purUSo mahAtmAe sarvane -tA ane saMsArarUpa vyAdhine nAbUda karavA mATe uttama vaidyamAna hatA." 132. 66 je trAtAne ziSyane je pra.re samajAvavAthI AtmajJAnanA bIjanuM adhAna thavAnA saMbhava hoya ane te sabhava paNa pratidina vardhamAna hoya te ziSyane teoe te te prakAre judI judI dizAe samajAvyuM che, " 133, athavA, kadAca teoe tA eka sarakhI dezanA karelI hoya teA paNa judI judI bhUmikA upara rahelA sAMbhaLanArA ane judI judI bhUmikA upara rahelA samajanAra.--e badhA paraspara bhinna muddhivALA hovAthI saMbhava che ke, te eka dezanA paNa aneka rUpavALI thai gai hoya, " 134, "" 4 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 'judI judI vAnI jema jamanAranA cittane satASa Ape che tema dareka sAMbhaLanArane tenI ( sAMbhaLanAranI ) ceAgyatA pramANe e judI judI dezanAe kAMI ne kAM lAbha tA karelA che, mATe e dezanAne avay "" kahetAM kazA Adha AvatA nathI. 125 CC athavA, te te kALa vagerene ane nayAne lakSyamAM rAkhI teoe ( RSioe ) e jAtanI judI judI dezanA ApelI che, mATe tattvaSTie jotAM teA e dezanAnuM mULa sarvajJa--dezanA che. " 136 " teneA ( te te mahApurUSanA) abhiprAya. jANyA sivaya ApaNI jevA navA nizALiAe je, te judI judI dezanA upara pratikSepa kare te atyaMta anakara kahevAya. 135. "" AMdhaLAo ema kahe ke, caMdra nathI, athavA che to te trAMsA che, cArasa che, lageDI che vA. pUNiyA che--A kathanane jeTaluM khATuM mAnavAmAM Ave che e ja rIte ApaNI jevA ahiSTi-navA savA vArdi e mahApurUSAne pratikSepa kare vA enI dezanAne lagatA bhedonI kalpanA kare te teTaluM ja asaMgata che. 138 "" 66 paNa pratikSepa karavA yukta nathI, tA e AniH pratikSepa ! zI rIte saMgata gaNAya --sapurNA te mane che ke, e mahApurUSonA apavada karavA karatAM jIbha kApavI e vadhAre uttama che. 139 << * vaLI, koi sAdhAraNa mANasane e a purUSA kavacat paNa kutsya, nirarthaka ane anarthaMkara bhApaNa prAya: karatA nathI, te te evuM ja kahe che-je nizcita heya sAravALu hoya ane sasAranA sattvAne lAbha karanArUM heya. " 14 66 je viSayA adriya che, te badhAne nizcaya caoNginnAna sivAya thai zakatA nathI, mATe tevA parAkSa vize saMbaMdhe ApaNA vivada karyo zA kAmanA? " 141 6: e adriya viSayeAne samyag nizraya anumAna dvArA paNa thadhUM zakatA nathI A hakIkatane dhIdhana zrIbhartRharijIe paNa jaNAvelI cheH" 142, CC kuzaLa nyAyazAstri anumAna dvArA . je hakIkanane ghaNA prayAsa pUrvaka ubhI kare che. te ja hakIkate khIjA jaga vadhAre kuzaLa paDatA taddana Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viparIta rIte paNa sAdhI batAve che " ( arthAt atadriya hakIkatAne samajavA vA samajAvavA anumAna paNa kAma AvatuM nathI. ) 143. 're jo mAtra hetuvAda ( tarkavAda ) dvArA atIdriya padArthAnamAM nizcaya thai zakatA hota, tA ATalA vakhata sudhImAM e tarkajALI paDitA, e viSe jarUra nizraya meLavI zakayA hAta. 144; cr paNa kayAMya ema banyuM te jaNAtuM nathI, mATe mumukSu purUSoe mithyAbhimAnanI velane vadhAranArA e sUkA tarkavAda cheDI deveda ja joie. " 145. ,, 6. 6 ' kayAMya paNa kadAgraha rAkhavA ' e teA "" mukti pAmyA pachI to e badhA vAIvavA mumukSu purUSone dhaTe ja nahi. ane tarka jALAne chAMDavAnAM che, tethI tenA Agraha karyAthI zuM ? " 146, 66 mATe vicakSaNa purUSoe vAdavivAda, khaMDanamaMDana ke tarkajALane choDI te moTA purUSonA mArganA Azraya karavA joIe ane e mArganuM ullaMdhana na thAya tema nyAyapUrvaka vartavuM joieH " ( e mAnuM svarupa batAve cheH ) 147. ' . ApaNe sAe eTalI badhI kALajIthI vartavuM joie ke, ApaNI pravRttithI kAipaNa jaMtune thADA paNa trAsa na thAya, ane ApaNA hAthe jIva mAtranuM bhaluM thAya te rIte hamezAM prayatna paNa karavA joie: 148. " mAtA-pitA pramukha vaviDalA, deva, brAhmaNo ane tapasvI saMnyAsIe badhA mahAtmAonI ghaNI kALajIpUrvaka ApaNe pUjA karavI joIe" ( pUjA eTale tenI AjJAnuM pAlana ) 149.. vaLI, potapAtAnA karmathI haDDAelA evA pApI purUSo tarapha tA ApaNe anukaMpA ja rAkhavI joie-te tarapha ApaNe kadI paNuM macchara na dharavA joie-e dharma sauthI uttamottama che." 150.-yAbadaSTisamuccaya. upara jaNAvelI zrIharabhadrajInI samanvaya zailI vAdinA vAdajvaranaeN, hiMDanA hajvarane ane jijJAsuonA mAhanvarane upazamAvavAne eka rAmabANuM rasAyana samAna che. e mahApurUSe pAtAnA A eka ja graMthamAM nahi, paNa bIjA khIjA tattvamrathAmAM mahAtmA kapila ane mahAtmA mudda vagerene nAmavAra yAda karIne teonI bhinna bhinna dezanAne gaMbhIra makhai spaSTatA pUrvaka samajAvelA che, zAstravArtAsamuccayamAM jaNAve che ke, te Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '" te kapila, divya mahAmuni hatA mATe ja emaNe kahelA prakRti vAdane paNa e rIte satya ja samajavo joIe."--zA sta, 3, 44. "ra te buddha, mahAmuni hatA mATe ja emaNe jaNAvela vijJAnavAda nyApya na hoya ema na hoya "--zA stara 6, 53. e rIte zunyavAda paNa keTalAka mumukSuonA hita mATe e tattvavidhI mahAtmAe kaheluM jaNAya che"--zA sta, Da 63. "4 saMskAranA pravAhamAM taNAtI jIva mAtranI viSamati, sarvatra samatAbhAvane dhAraNa kare-e ja eka uddezathI te te zAstrakAroe "ata" nI dezanA karelI che"--zA sta, 8, 8. zrIharibhadrajInI A jAtanI samanvaya karavAnI vRttithI ja ApaNe teonA pakSa hRdayanI paNa udAratAnuM mApa pratyapaNe kADhI zakIe chIe. huM to mAnuM chuM ke, zrI mahAvIra bhagavaMtanA zAsanasaMrakSaka AcAryomAM je kaI Avo udAramatavAdI ya vA je kaI A samanvayazIla nirIkSaka hoya to te A eka ja zrIharibhadra che. te pachI atyArasudhInA samayamAM kaI mAtAe evA udAra-kahitakara ane gaMbhIra nirIkSakane janma A ja nathI, e dezanuM, dharmanuM ane samAjanuM mahAdubhAya che!!!!! vartamAnamAM je dhArmika kaleza pade pade ubho thAya che, eka bIjA saMpradAyo paraspara ghasAI mare che ane vadhatA jatA bhUkhamarAnI peThe AtmaghAtI dharmameha vadhatA jAya che-te badhuM je upazamAvavuM hoya, dhArmika zAMtine meLavavI hoya ane je AtmarAjya prApta karavuM hoya to pratyeka dharmAcArye zrIharibhadrajInI samanvaya zailIne anusaravI joIe-tAone paNa te ja pramANe upadeza saMbhaLAva jaIe. 2. "gvaM prativAro vizeH satya jIva hiM. ___ kapiloktatvatazcaiva divyo hi sa mahAmuniH " / 2. na caitadapi na nyAyapaM yato buddho mhaamuniH| . 3. evaM ca zUnyavAdo'pi tdvineyaanugunnytH|| ___ abhiprAyata ityukto lakSyate tattvavedinA / / 4. anye vyAkhyAnayantyevaM samabhAvaprasiddhaye / advaitadezanA zAgna nirdiSTA na tu tattvataH / / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sunArakazrIharibhadrajI potAnA samayanA ek sudhAraka hatA, e hakIkata paNa emane zabdadeha khAlI rahyo cheH temanA samayanA caityavAsIAnI sthiti temanA potAnA ja zabdomAM AgaLa AvelA eka ullekhamAM jaNAvelI che. e sthiti bhagavaMta zrImahAvIranA nAmane kalaMka lagADanArI ane mAnavatinA cAritrane vinAza karanArI hatI e teA sahajamAM ja jaNAi Ave evuM che. A mahApurUSa e sthitinI sAme thayA hatA--e sthitinA pAyAne hacamacAvI nAkhyA hatA ane te dvArA temaNe zrAjitazAsananI ane tenA AcAradharmanI majabUta rakSA karI hatI. temanA samasamayI caityavAsi devadravyane khAi janArA, aneka anucita upAyo dvArA devadravyane vadhAranArA, te dvArA mALe mANanArA ane e dravyane durUpayoga karanArA hatA. tenI sAme thaIne A bhaDavIre sApha sApha kahyuM ke, " ( e drazya tamArUM khAdhuM nathI ) .e jinadravyao te| zrIjinapravacananI vRddhi karanArUM, jJAnaguNa ane darzanaguNanI prabhAvanA karanArUM maMgaLadravya che, zAsvatadravya che ane nidhidravya che " arthAt tame ke khIjo kAi, e pavitradravyanI eka pAi paNa khAi zaMkA nahi, kiMtu zrIjinapravacanane, zrIjinajJAnanA ane zrIjinadarzananA pracAra, utkarSa ane prabhAvanA thAya te ja rIte tamAre ke khIjAe tene kharca vuM joie. emanA samayanA caityavAsiai AcAra-aMga, bhagavatI vagere sUtro vAMcIne zrAvakAnI pAsethI paisA letA, zrAvakAne AgamanI samavAtAnA anadhikArI mAnatA ane vinA kAraNe paNa kaTIvaane upayoga karatA tenI sAme paNa A dharmavIra purUSa gane hyuM ke, sUtro vAMcIne paisA levA e-sAdhudharmAMte Ubhe nahi. zrAvakAnera anadhikArI TharAvavA e tA sarvathA anucita 11 27. 1. " jiNapavayaNavuddhikaraM pabhAvagaM nANa- daMsaNaguNaNaM / vuDhato jiNadavvaM titthayara lahai jIvA " "maMgaladavbaM nihidavvaM sAsayadavvaM ca savvamegA / AsAyaNaparihArA jayaNAe taM khu ThAyaM" --savAdhapraya2jU . " " pha maLati // 26, - u bhaNNai suhumaviyA na sAvagANa purA / taM na, jao aMgAisu suvvai tavvannaNA evaM hradA, ciTTA, puSThiThThA, viiicaThThA ca / ahigayajIvA-ijIvA acAlaNijjA pavayaNAo " .. -sopArA 2. - 6. 'rlR01OM. 3 1 2". 60 12, Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahevAya ane kAraNa sivAya ja kapaDAne upayoga karavAmAM Ave te te khkhI nAmarjAI che. A uparAMta emaNe pote banAvelAM aSTamAM ane SoDazaka vagere graMthamAM zrIjinapUjA, jaina sAdhunI bhikSA, zrIjinabiMbapratiSThiA, zrIjinagRha, zrI jaina dIkSA vagere aneka viSayo saMbaMdhe pitAnA spaSTa ane satya vicArone jaNAvIne te te kriyAne lagatuM te samaye cAlatuM aMdhAruM nAbUda karyuM hatuM. bhagavaMta zrI mahAvIra pachInI AcArya paraMparAmAM thaelA A prathama sudhArakane asta thayA pachI paNa samaye samaye zrI jagacaMdrasUri, abhayadevari, jinavalabhasUri, mahedrasiMhasUri, merUtuMgasuri ane tadana chellA paMDita zrI satyavijayajI gaNI vagere aneka sudhAraka purUSa thaI gayA che, te paNa sUryAsta thayA pachI jema rAtrInI paraMparA AvyA kare che tema bhagavaMta zrI mahAvIranA zAsanamAM vartamAna A bhISaNa rAtrIne nAbUda karavA mATe have te jarUra eka zrIharibhadrajI jevA vIra sudhAraka kayAMyathI paNa AvavA joIe. graMthakAra-zrIharibhadrajIe svataMtra rIte nyAya, ga, dharmazAstra ane dharmakathAsAhitya vagere aneka viSayone lagatA-lakhelA marmasparza graMthe Aja paNa hayAta che-e graMtho lakhavA uparAMta temaNe jaina-Agama upara savistara aneka TIkAo karI che-kharuM kahIe te jaina-Agamo upara TIkAnI pahela karanAra A ja mahApurUSa hatA. prakhara tArkika bauddhaAcAryonA graMtha upara TIkA racelI che. evuM eka paNa darzana nathI-je viSe emaNe pitAnA graMthamAM carcA na karI hoya. sva. rA. maNibhAI nabhubhAIe emanA "zAstravArtAsamuccaya" ne je heta te teo kadI paNa emane "vedAMtazAstranA anabhyAsI" tarIke jaNAvavAnuM sAhasa na karata. emanuM graMthakAra tarIkenuM jIvaMta gaurava to emanA graMthonI sUcI uparathI ja tarI Ave che-je have pachI lakhavAmAM AvanArI che. zrIharibhadrajInA e guNa uparAMta emanI madhyasthatA, guNagrAhitA, bhaktipriyatA, kamaLatA, yogAnubhUti vagere aneka guNone paNa Aje emanA gra aviratapaNe gAI rahyA che. bauddho uparano emano prakopa e tadana chello ja prakepa hato, e hakIkata ApaNe emanI "samaraVccakahA dvArA jANI zakIe 1. A viSe viSe zrIharibhajInAM aSTamAM, DizamAM ane pacAromAM vIgatavAra jaNAveluM che, Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chIe ane zrIharibhadrajInI samatAnA sAkSAtkAra paNa e ja graMthanI pratyeka paktimAM sahRdaya vAMcanArane jarUra thai zake che. e mahApurUSanA puNya yazeguNanuM smaraNu sudRDharIte pratIta thAya, e uddezathI emanA graMtha-rAzine paNa nAmagrAha ahIM sUcita karIe chIeH zrIharibhakRta graMthAnI sUcI: TIkAkAranuM nAmaH k graMthanAmaH anuyAJaDhArastravRtti. saMvAdI ullekhaH jainagraMthAvalI pR0 44. 1. zrIharibhasUrijI ' caityavAsI saMpradAyanA hatA ke nahi? e viSe kAM vizeSa mAhitI maLI zakatI nathI, to paNa sA kumArapALanA samasamayI zatA| somaprabhasUri, emanA potAnA zatA-kAvyamAM zrIharibhadrasUrijIne 'annanuM dAna denAra' tarIke varNave che, e uparathI ApaNe ema kalpI zakIe ke, e kadAca 'sudhAraka-caityavAsI' hAya (?) e viSe semaprabhusUrinA ullekha A pramANe cheH :" kAmada ! -- zaGkhavAdanapurassaraM prAtarlokAnAM sva-parazAstra saMzayacchedanarUpAn, madhyAhne duHsthitAnAM ythaabhiissttbhojnprApti pAna, varAhe pratimAdhinAM vavinoddAMya (jAmAn) svAti kRti ( jAmav 1 )"--ratArthI-Rsi040 18. ik arthAt " prAtaHkALe zrIharibhadrasUrijI khAddaghoSapUrvaka laoNkAnA zAstraviSayaka saMdehane toDavAnA abhilASAne, apeAre garI ae yathAbhISTa bhojana meLavavAnA abhilASAne ane sAMje prativAdinA vAdavivAdarUpa abhilASAne pUratA hatA mATe te ' kAmada'( kAmane-abhilASAne-denAra) che." . ' 2. zrIhirabhasUrijIe potAnA pratyeka graMthamAM prAyaH chevaTa viraha' zabdanA prayoga karelA che, tenuM kAraNa prabhAvakacaritramAM A pramANe jaNAvelu che. pa Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 anekAMtajayapatAkA. 3 4 5 anekAMtapraghada. anekAMtavAdapraveza. aSTake. TIkA pite ja karelI che. AnI upara eka TippaNa zrImunicaMdrajInuM zrI hemacaMdrata siddhahemazabdAnuzAsana bahatti che. 1174. - 2-2-87. zrIharibhadrasuricaritra-pa0 haragoviMdadAsajI. padarzanasamuccaya (jenadarzana) pR. 189. aA upara zrIjinezvarasUrinI TIkA che-saM. 1080. chapAelAM che. chapAe DI che. che Avazyaka niryuktinI laghu TIkA. (32000). cha AvazyakaniryuktinI moTI TIkA (84000 ). samayasuMdaranuM sAmAcArIzataka-aMka-1681. acalagacchanI paTTAvalI. aM--6 nI uparanuM maladhArI hemacaMdranuM TippaNI aM-6 nI zarUAtamAM graMthakAra pite. A TIkA mAladhArI hemacaMdranA samayathI ja maLatI nathI-saM0-1164. 'atizaya hRdayAbhirAmaziSyadvaya vira hormibhareNa taptadehaH / nijakRtimiha saMvyadhAt samastAM virahapadena yutAM satAM sa mukhyaH" // 206-~-zrIharibhadraprabaMdha. arthAta "pitAnA vahAlAmAM vahAlA be ziSyane akALe viraha thavAthI zrIhabhisUrijIe pitAnA badhA grathane viraha' zabdathI aMkti karelA che." Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8: upadezapada. AnI upara zrImunicaMdrajInI paNa TIkA che-vartamAnamAM A ja TIka. maLe che. sarvazajagaNInI gaNadharasArdhazatakaTIkA. jenagraMthAvalI pR. 116. zrIharibhadrasuricaritra-paM. hara0. 9 kathAza. 10 karmastavavRtti. 11 kulake. 12 kSetrasamAsavRtti. 13 caturvizatirasuti-sTIka. 14 tyavaMdanAbhAya-saMskRta. 15 cityavaMdanAvRtti-lalitavistara. je 16 chavAbhigama-laghutti. 17 jJAnapaMcakavivaraNa. 18 jJAnAdiyaprakaraNa. medI kezavalAlajI. zrIharibhadaricaritra-5 hara0. zrIsiddha--iupara tine aMtabhAga. zrIyazovijayajI upAdhyAya-zAstravArtA. TI . mukti. zrIhari0-509ra0, jenagraMthAvalI pa0 8. samayasuMdaranI gAthAsahastrI-saM. 168. zrIrAjazekharamUri-prabaMdhakoSa. ke A graMthane "nAnAcitraka" vA " jJAnacitrikA " nAmathI oLakhe che- 50 ha0 hari. pR. 24). zrIharibhadrasUricaritra-paM. hara0. pAelI che. AtmAnaMdasabhA taraphathI chapAya che. (mu. 20-). AnuM bIjuM nAma "vedAMkuza' che, paM-hara0. 19 dazavaikAlinI avari. 20 dazavaikAlikanI mATI TIkA. 21 deveMdranarakeMdraprakaraNa. rara dvijavadanacapeTA. TIkAkAra-zrImunicaMdrasUri. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *** 26 27 28 29 30 31 3ra 34 35 3} 37 2. dharma biMdu. dharma lAlasiddhi dha saMgrahaNI. dharma sAramUlaTIkA. dhartAkhyAna. nadI-adhyayananI vRtti. auDhavAdI zrAdiggAgAcArya kRta nyAyapravezatrutIvRtti. nyAyavinizcaya. nyAyAmRtataragiNI. pAnAM- pa. nyAyAvatAravRtti. paMcaniyI ( nigraMthI ), paMcaligI. paMcavastu saTIka, paMcasaMgraha. pUrvAcAya racita paMcasUtranI vRtti. paMcasthAnaka. TIkAkAra zrImunicaMdrasUri A graMtha sUtrarUpa che-pAelA che. zrIharibhadrasUricaritra-50 hara0. TIkAkAra--zrImalayagirisUri-kumAra- zrImadghirSaNasari--syAdvAdamajarI--TIkA, pAMcamA pALanA samasamayI. e vRtti upara pajikAkAra-pA deva gaNI-saM. 1169. bleka. >> zrImalayagirisUri-prajJApanAnI TIkA-(pa'ra0) zrIharibhadrasuricaritra-50 hara0. zrImalagiri naMditranI meDI TIkA. zrIharibhadrasUricaritra--pa hara. dI kezavalAlajI, rAjazekharasUri-prabaMdhakAya. zrIharibhadrasUricaritra--50 hara0. rAjazekharasUri-prabaMdhakoSa. TIkAkAra-bhidrasUri pote ane harSanaMdanagaMNu madhyAhnavyAkhyAna. bIjA zrImalayagirijI. St. pAelA che. zrIharibhadrasuricaritra--50 0 20. harSanaMdanagaNi-madhyAhnavyAkhyAna. 4 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 44 39 paMcAzaka. zarUAtanI cUrNi karanAra-caMdrasUriziSya-cazedevasUri1172. chapAelAM che rIkAkAra-abhayadevasUrijI saM.1924 40 paralekasiddhi. zrIharibhaksacitri-50 hara0. 41 pUrvAcAryata piMDaniryuktinI vRtti. keTalIka TIkA haribhadranI ane keTalIka vIrAcAryanI. prApanA pradezavyAkhyA. malayagiri-prajJApanA TIkApratiSThAkalpa bRhasmithyAtvamani. 45 nipaticaritra 46 yatidinakRtya. jainagraMthAvalI-pR0 100, , 1. kahevAya che ke, zrIharibhadrasUrijIe 1444 jeTalA graMze lakhyA hatA. e viSe ema sAMbhaLavAmAM AvyuM che ke, zrIharibhadrasUrijIe 1440 ke 44 bone saMhAravAne saMkalpa karela hato, tenA prAyazcitta tarIke temanA gurUe emane 1444 Jthe lakhavAnuM jaNAveluM hatuM. A hakIkatane rAjazekharasUrijIe pitAnA caturvizatiprabaMdhamAM ane kSamAkalyANa munie kharataragacchanI paTTAvalImAM paNa lakhelI che. A graMthamAMnA keTalAka graMtha te 50-50 zlekanA paNa che 'paMcAzaka' nAmanA emaNe evA 19 graMtho lakhelA che-je vartamAnamAM "zrIpaMcAzaka graMtha tarIke eka sAthe bhAvanagaranI jainadharma prasAraka sabhAe mukita karelA che. e ja pramANe 16-16 nAM choDazaka, 20-20 zlekanI vilikA vagerene ApaNe soLa soLa zlokane ane viza viza lekane eka eka graMtha samajavAnuM che, kAraNa ke, te te graMthamAM temaNe pacAsa pacAsa soLa soLa ane viza vIza kane cheDe "viraha' zabdanI yejanA karelI che. vaLI, eka stuti ( saMsAradAvA te emanI cAra oNI ja che ane te paNa ukta kAraNathI eka rUpa che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 417 yazodharacaritra. 48 61 2 yeAgardaSTisamuccaya. 49 10 51 para 53 14 55 pa 57 18 vyavahArapha5. 59 63 yAbiMdu. yogazataka. laddhi (?) lAkatanirNaya. loka du. viMzati ( vizikAviMzati ). vIrastava. vIrAMga kathA. vedabAhatAnirAkaraNa. zAstravArtAsamuccaya. zrAvakapraptivRtti. zrAvakadharma tantra. parza nasamuccaya. SoDazaka. TIkAkAra-yazovijayajI. TIkAkAra zrIharibhadrasUri pote ane AjA yazavijayajI. TIkAkAra-mAnadevasUri. TIkAkAra-guNaratnasUri ane mANubhadrasUri. TIkAkAra-zAbhadrasUri, dharmasAgara ( jainagra pR0 164) ane yazavijayajI. devacaMda lAlabhAI mudrita. chapAelA che. rAjazekharasUri-prabaMdhakoSa, zrIharibhadrasUricaritra-50 hara0. chUpAelA che. zrIharibhadrasUricaritra-50 hara0. 50 sukhalAlajI saMpAdita ceAgavizikA zrIharibhadrasUrica0-50 hara. . >> "" devacaMda lAla. mudrita. samayasuMdaragaNI--sAmAcArIzataka, jayasAmara-- vicAraratnasaMgraha, rAjazekharasUri-prabaMdhakrAya. zrIharibhadrasuricaritra-p. chapAelA che. * hara0. pAelAM che. 8. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 5 A re ka 190 91 15 43 cha saMkitapacAsA(?) saMgrahaNIvRtti. saMpacAsittarI(?) saMbAsittarI. saMbodhaprakaraNa, ' saMsAradAvA '"stuti. saMskRta-AtmAnuzAsana. samarAindhyakahA. sarvajJasiddhiprakaraNu saTIka syAdvAdaGacAdyaparihAra. zrIharabha60 20-50 hara0. 1. zrIharibhadrasUrijIe pUrvokta graMtha manAvyA pachI tene sArvasinanigama) upadeza ApI, jainadharmanA anuyAyI banAvI hato ane e gRhasthe e e graMthenI aneka pratie lakhAvI hatI-( 11 .. "" "" chapAeluM che. prasiddha che zrIharinaMdra ca0-50 hara0. dhanapAla-tilakama jarI, zrIhemacaMdranA gurU devacaMdrasUri--zAMtinAthacaratra, prabhAcaMdrasuri-prabhAvakaritra-chapAelI che. zrIharibhadra pote anekAMtajayapatAkA-pR0 100. (50 gra. ) pR. 258, 273, savizeSa pracAra thAya mATe eka kapAsanA vepArIne potAnI nimittavidyAnA baLathI dhanADhaya banAvyA zrI'ribhadrasUricaritra-50 ha. pR0 32.) Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa graMthanA TIkAkAra zrIguNaratnasUri. prastuta graMthanI TIkAnA chevaTanA bhAgamAM TIkAkArazrIe peAtAnA kA vizeSa paricaya ApyA lAgatA nathI, te paNa temaNe karelA bIna bIjA graMthA jotAM temanA samaya, temanA gurU, temanI vaMzaparaparA ane temanuM uttamAttama cAritra vagere jaNAi Ave che. pAte karelA ' kriyAratnasamuccaya'nI prazastimAM AvelA A bleAka-- . > dAse var rasa-pUrvavarasa mise-o466, jajUe kriyA pR0 39 zloka 63 yu graM. ) ane te ja samayamAM zrImunisuMdarasUrie 'guvelI' ne suthI cheH ( rasa-29-masumitayaSa~-1426, jUo gurvAvalI-pR0 53, zlo jaka, ya 20 ) 4. 'rasa-rasa-manu mita-varSe 1466sunisundarasUriNA kRtA pUrvam / madhyasyairavadhArthI gubAlIyaM jayazrIddhA " // 493 arthAt " zrImunisudarasUrie 1466 mAM A vatI guryAvalIne pahelAmAM pahelI ja karelI che" 5. e tera laoNkAmAMnA be cAra zlokAne mahIM utArI levAmAM Ave che; Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImunisuMdarasUrinA zabdomAM kahIe te "guNaratnasUrinA gurUnuM nAma zrIdeva sudarasUri hatuM. devasuMdarasUrinA ziSyomAM e saithI agraNI gaNAtA hatA." emaNe karele 'kriyArana-samuccaya ' emanI zabdazAstranI jhINavaTanI sAkSI " sarvavyAkaraNAvadAtahRdayAH sAhityasatyAsavo gambhIrAgamadugdhasindhulaharIpAnakapItAbdhayaH / jyAyojyotiSanistuSAH pradadhatastaSu cA''cAryaka vAde te'tra jayanya zeSaviduSAM traivaidyadarpoSmalAn // 383. parameSTimantratattvAmnAyasmaraNena daivatAdezaiH / pAtri-divIte prAyo jJAnati dArthatIH + 385. svadarzane vA paradarzaneSu vA prandhaH sa vidyAsu caturdazasvapi / samIkSyate naiva sudurgame'pyaho ! yatra pragalbhA na tadIyazemuSI // 386. " lokottarAM saccaraNazriyaM mudA sadA bhajantazca sarasvatI priyAm / duSkarmadaityavyathakA jayantu te gurupravekAH puruSottamAzciram " // 390. 6. " devasundaragurukramapadmopAsti vistRtasamastaguNA ye| tadvineyavRSabhA vijayante kIrtayAmi tatakIrtitatIstAn // 376. " AdyA jayanti guNaratnamunIndracandrAH sUrIzvara: mukuLaravimULe " ityAdi-( gu ya graMTa pR0 41. ). 7. A "jiyAratnasamuccaya'mAM daze gaNanA dhAtuonAM rUpane saMgraha che. AmAM graMthakAre potAnI bahu lAMbI eTale 62 zlokanI prazasti noMdhelI che ane tyAra pachInA chevaTanA cAra zlekamAM jhiyAratnasamuccayane uddezIne je kAMI jaNAvyuM che tene gUjarAtI sAra A cheH vikramAdityanAM 1466 varSo vItyA pachI vaparanA hita mATe zrIguNaratnasUrie potAnA gurUnI AjJAthI A kriyAratnasamuccayane ra chetene buddhimAna sanee zodhI levo." 63. eka eka akSarane gaNatAM A graMtha pa661 (anuSTra) leka pramANa che" 64. iDaranA rAjamAnya saMghavI vAchAnA dIkarA vIsala zAhe A graMthanI dasa pratio lakhAvI hatI" 65. bAya, kAvacaMdradivAkara naMdamAna rahe che, Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ape che, prastuta TIkA emanA sarva darzanane lagatA pAragAmipaNAnI pratIti karAve che ane e sivAyanA emaNe karelA khIjA bIjA graMthA paNa emanA pAMDityanA kharekharA purAvA che. khIjA khInna AcAryonA ullekhA ane emanA potAnA graMtha zvetAM emanA samaya vikramane 15 mA saikA sunizcita thaelA che. emaNe potAnA eka graMtha 1484 mAM10 karelA che, e uparathI (A sAranA mULazrlokA kriyAratnasamu0-pR 0309 mAM joi levA. yungra ) A 'kriyAratnasamuccayane gurvAvalImAM paNa ( zloka 389 mAM ) sabhAravAmAM AvyA che. . 8. A TIkA mATe gurvAvalImAM paNa nIcenA ullekha che:ttiikaal darzanasamuccaye / << jJAnanetrAjJanAyeva satAM tattvArthayAronI '" // 288, --(pR0 42-50 gra. ) 9. guNaratnasUrie je khIjA khIjA graMtho lakhyA che tenAM jainagraMthAvalImAM jaNAvelAM-nAma A cheH-- 1. catuHzaraNanI 2. AturapratyAkhyAnanI 3. bhaktaparijJAnI 4. sastArakanI 5. pramANagraMtha 6. siddhasenara cata avasUri-jainagraMthA. pR. 44. 50 46. dw "" ,, >> bRhatpandanasamuccayanI TIkA ( ? ) 33 7. zataka ( pAMcamA karmagraMtha ) nI avasUri 8. sattara ( TTA karmagraMtha ) nI--,, 9. kSetrasamAsanI laghutti---- 10. pratiSThAvidhi 94. 117. 119. 122. 15. 11. vAseAMtikaprakaraNa-- 163. 301. 12. kriyAratnasamuccaya 13, samAdityacaritra ( ? ] 236. "" 10. ' sastAraka' payannAnI avarine zrIguNaratnasUrie 1484mAM racelI che--jAo piTarsananA rIporTa 1884-1886 pR0406, ,, 27 pR. 76. "" d 22 ,, ,, , 22 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa ema paNa kalpI zakAya ke, kadAca e pUrA pAramA saikA paNa jIvyA hAya ane AvA tapasvI purUSane mATe ATaluM lAMbu jIvana saMbhavita paNa che. e pote jaina sAdhu hatA ethI emanuM jIvana tyAga, tapa, zama ane saMyamamaya hatuM, emanA jIvana viSe zrImunisuMdarasUrie je eka adbhuta vAta lakhI che te A che: 'jagaduttaro hi teSAM niyamaviSTambha - roSa - vikathAnAm / AsannAM muktiramAM vadati caritrAtinairmalyAt " // 282 cr * arthAt ApaNA A ullekhanA satradhAra zrIguNaratnasarine evA niyama hatA ke " kadI paNa garva na karavA, rASa na karavA ane vikathAmAM na paDavuM -A niyama ja emanI AsannamuktinI pratIti karAve che " jo ke jaina sAdhuonA bIjA khIjA AcArA vizeSa kilaSTa che teA paNa te mAtra dehaklezarUpa hovAthI pALavA sugama paDe che. zrIguNaratnasUritA A niyama te e dehakalezarUpa lAcAdi kA karatAM paNa vizeSa kANu che ane pALA paNa mahAduTa che, mATe ja ene ahIM adbhuta vAta tarIke jaNAvelA che. teoe potAnI vazaparaMparA ' kriyAratnasamuccaya' nI prazastimAM savistara ApelI che, te ddArA emanuM vaMzavRkSa A pramANe ALekhI zakAyaH Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahagavaza--vikrama saMvata 94. sarva devasUri. | devasUri. (2) sarva devasUri. yazobhadrasuri--nemicaMdrasUri. municaMdrasUri. ajitadevasUri vAdI devasUri vagere. vijayasiMhari. semaprabhasUri tArthImaNiratnasUri. vikrama saMvata-1285-tapAga--jagacaMdrasUri. 7 vijayacaMdrasUri vikrama saMvata-13 02. 6 devedrasuri- 8. vidyAnaMdasUri--dharmabari. somaprabhari. vimalAprabhasUri--paramAna dari--paddhatilakari-somatilaka sari. - 13 caMdrazekharasUri--jayAnaMdasUri-devasuMdarasUri. 1. 18 jJAnasAgara--kulamaMDana-guNaratnasUri-somasuMdara--sAdhuratna. - 1 6 | jUo kriyAratnasamuccayanI prazasti50 304-39, 50 graMtha.) Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 1. "zrIharibhadra" viSe lakhatAM TippaNamAM vAraMvAra je "municaMdrasUri no ullekha karavAmAM Avyo che te ja mahApurUSa A che. emane saMkSipta paricaya A pramANe cheH "A AcArya tIvra tapasvI hatA temaNe ghI vagere vikRti karanArA padArthone (vigaIono) tyAga karyo hato, teo jIvyA tyAM sudhI khAvAmAM mAtra saivIra-kAMjI-ne ja letA hatA. e samartha graMthakAra paNa hatAH emaNe zrIharibhadrasArikRta aneka tarka upara TippaNe ane paMjikA vagere racyAM che. emaNe pitAnA aneka bhAIone dIkSita karIne AcAryapade sthApyA hatA. zrInemacaMdrasUrinA gurUbhAI zrIvinayacaMdra upAdhyAya, emanA gurU hatA ane emane AcAryapade sthApanArA zrInemicaMdrapari ja hatA. vikrama saM. 1178 mAM teo deva thayA." vadhu vigata mATe jUo. jaina zvetAMbara ke he (aMka-210-11-50 13, pR. 324-335) ne mAro lekha. 2. uparyukta zrImunicaMdrasuri ja A mahApurUSanA gurU hatA. aNahivapura pATaNanA jayasiMhadevarAjanI rAjasabhAmAM emanI vizeSa pratiSThA hatI. vikrama saM. 1204 mAM emaNe phaledhI (mAravADa) mAM jaina maMdiranI ane jaina mUrtinI pratiSThA karI hatI tathA ArAsaNa gAmamAM zrI neminAthanI paNa pratiSThA emaNe ja karI hatI. emaNe "svAdAdaratnAkara' nAme eka tadagraMtha (84000 zleka pramANa) nI racanA karI che (A graMtha vartamAnamAM pUra maLato nathI.) 3. A rivarane lagatA vikrama saMvata 1206 ne eka zilAlekha ArAsaNanA eTale vartamAna kuMbhAriyAnA jaina maMdiramAM hayAta che--(jUo prAcIna jainalekhasaMgraha- jina vi. lekha aMka 209.) 4.A AcArya, paramahaMta zrI kumArapAla bhUpAlanA samayamayI hatA. emaNe kumArapAla-pratibodha' nAmano graMtha ( 8800 prAkRtapradhAna) vikrama saMva 1241mAM banAvyo hata-A graMtha banyA tyAre kumArapAla narezane deva thayAM mAtra 11 varasa ja thayAM hatAM. emanA pitAnuM nAma "sarvadeva' ane bApanA bApanuM nAma jinadeva hatuM. e jJAtie poravADa vANio hatA. emanA pitAmaha "jinadeva" te vakhatanA koI rAjAnA kArabhArI hatA. dIkSAne to emaNe kuMvArA ja lIdhI hatI-arthAta teo cAvajIva brahmacArI hatA. emaNe karelA graMthomAM vartamAnama-sumatinAthacaritra (le. 9508-prAkRta) "sindaraprakara" athavA "somazataka ane "zatArtha kAvya" e traNa maLe che. "zatArtha kAvya mAM emaNe mAtra eka ja zlokanA se artho bharyA che. ethI ja emanuM Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatAtha" nAma prakhyAta thayuM che. "gurnAvalI' mAM paNa emane saMbhAravAmAM ane prazaMsavAmAM AvyA che. (vadhu vigata mATe jUo jainasAhitya saMzodhakano aMka bIje-somaprabhasUrinA nibaMdha.) - pa. A mahApurUSa mahAtapasvI hA, emanA tapanA prabhAvathI ja "tapAgaccha' nAmano AraMbha thayo. "caitravAla" gacchanA devabhaka upAdhyAyanI sahAyathI emaNe potAnA samayamAM krioddhAra karyo hato eTale zithila thaelA jaina samAjane pAchI dharmaparAyaNa karyo hato. AcAra vicAramAM e. purUSa "hIra" samAna dRDha hovAthI leke ene "hIralA jagaccadasari" paNa kahe ' (emanI "hIralA tarIkenI khyAti thavAnuM kAraNa gurnAvalImAM A bIjuM jaNAvyuM che: AghATapuranI rAjasabhAmAM emaNe batrIza vAdione jItyA hatA, tethI tyAMnA rAjAe emane "hIralA tarIke jAhera karyA hatA." -gu la0 105-106 pR. 11 yagraM 0 ) 6. A AcAryazrInuM vyAkhyAna kauzala vizeSa prazasta hatuM, emanA vyAkhyAnamAM khaMbhAtamAM (kumAraprAsAdamAM ) aDhAraso manuge to sAmAyika karIne ja besatA, zrIvAstupAla maMtrI paNa emanA zretAomAMnA eka hatA. vartamAnamAM paNa A deveMdrasUrinA "karmagraMtho" vizeSa prasiddha che. emaNe aneka prakaraNane stavananA rUpamAM racyAM hatAM. caityapratistava', "zAzvatabiMbasaMkhyAstava" ane samyakavasvarupastava vagere. e uparAMta emaNe siddhapaMcAzikA, bhAvyatraya, upAsakadinakRtyasUtravRtti-vaMdAravRtti, dharmaratnaprakaraNanI TIkA ane sudarzanacaritra vagere aneka graMthe rame che. emanA graMtha "vaidrAkI' eTale "deveMdra' zabdanA AMka-nizAna-vALA che. emanA deva thayAne bedane lIdhe saMdhavI bhIme bAra varasa sudhI annane tyAga karyo hato. emanA saMbaMdhamAM jUo gurnAvalI-le 10 thI 120-168 yaai0 ) che. A purUSanA saMbaMdhamAM zrIguNaratnasUrijIe potAnI kriyAranasamuccayanI prazastimAM emanI prazaMsA sivAya vizeSa kAMI lakhyuM jaNAtuM nathI, paNa te saMbaMdhe vizeSa hakIkata gurnAvalImAM ane zrIdharmasAgarajInI zodhita paTTAvaLImAM A pramANe jaNAvelI che? sAdhu thayA pahelAM A purUSa maMtrI zrIvAstupAlane tyAM nAmuM lakhavAnuM kAma karatA hatA. temaNe kAMI aparAdha karela hovAthI vastupALe emane dakti paNa karyA hatA, paNa pAchaLathI emane zrIdevabhadragiNie cheDAvyA. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTe hatA. aparAdha mukta thayA pachI emaNe zrIjagacaMdrasUri pAse dIkSA svIkArI hatI ane mAtra devabhadra gaNinA AgrahathI ja zrIjagaccadrasUrie emane veMdrasUrine sahAya karavA mATe AcArya pade paNa sthApyA hatA. emanI prakRti abhimAnI hatI, ethI ja emane AcAryapade sthApavAnI maMtrI zrIvastupAle nA pADI hatI. jagaccadrasUrinI hayAtImAM ane tyAra pachI paNa keTalAka samaya to te ThIka ThIka rahyA, paNa pAchaLathI teo zithila thayAH e eka ja kANe ane eka ja gAmamAM (khaMbhAtamAM) eka sAthe khAra varasa rahyAM, tyAM potAnA AgaLanA AkhitAemAM te pUjAtA rahyA, emaNe gacchanI sAmAcArIne-je zrIjagaUdrasUrie subaha karI hatI--dIlI karI dIdhI hatI ane vizeSa savatA ( zithiMkatA ) karI ApI te gavAsienI khuzAmata karatA hatA. have temanA gurU taraphanA AdarabhAva uDI gayA hatA, keTalAMka khAsa kAmA tA te gurUnI anumati vinA ja karatA hatA. veMdrasUrie emane medhAna '--eTale upadezane ayogya--samajI paDatA meTyA hatA. emanA anuyAyio ' vRzAlikA' kahevAtA hatA.-(gu. zlo 122-151) A AcAryazrI viSenI vadhu vIgata mATe jA zrIdharma sAgarajInI zodhita paTTAvalImAM AveluM 45 mA zrIdeveMdrasUrinuM prakaraNu. emaNe je je zithilatA karI hatI, temAMnI uparyukta paTTAvalImAM khAsa A jaNAvelI che: 1 gItArthI 2 3 4 5 ,, phaLa ane zAka laI zake. sAdhvIoe ANeluM bhojana jamI zake. zrAvakAne prasanna rAkhavA tenI sAthe besI pratikramaNa paNa karI zake. 8. A sU'razrIne paricaya A pramANe cheH emanuM mULanAma vIradhavaLa, emanA pitAnuM nAma ' jinacaMdra' ane e mALavAmAM ujjayanInA rahIza hatA. vIradhavaLanA vivAhanA praoNMga hatA teTala mAM eNe gurUzrI pAse upadeza sAMbhaLIne vaira.gya dhAraNa karyA ane trIjuMkh yAginI peThe vivAhAsanna rUpavatI ramaNInA tyAga karI, pAnA mAtA pitAne samajAvI dIkSAnA paNu "> vastranI pATalI rAkhI zake. hamezAM ghI, dUdha vagere khAi zake. kapaDAM dhAi zake. >> Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svIkAra karyo-(dIkSAkALa-vi 1302). enuM A vidyAnaMda e dalita nAma che. A vidyAnaMda muni kALakrame vidyAnaMda gaNI thayA, ema bhAI bhImazIne eNe bedha ApI dIkSita karyo, enuM nAma "dharmakAti.' eo pAlaNapuramAM AvyA tyAre temanA mAnamAM tyAM ghaNI dhAmadhUma thaI hatI, pAlaNapuranA saMghanA AgrahathI tyAMnA mukhya maMdiramAM emane-vidyAnaMdane--kisUrijIe potAnA paTTadhara vidyAnaMdasUri banAvyA hatA. (vikramasaM-130 athavA 130) emaNe eka navuM vyAkaraNa nAme vidyAnaMda' racyuM che- gu 15ra-172 ) 9 A AcArya prabaLa maMtrazAstrI hatA-emanI maMtrazaktinA camatkAre viSe gurnAvalImAM savistara jaNAveluM che (jUo lai ra13-256) emanA samayamAM zrAvaka pRthvIdhara zAha mAlavAnA rAjAne maMtrI hane, A pRthvIdhare aneka ThekANe meTAM moTAM jinamaMdira baMdhAvyAM hatAM, mAtra batrIza varSanI vaya thatAM ja eNe strI sahita brahmacarya dhAraNa karyuM hatuM. enI strInuM nAma prathaminI." (pRthvadharazAhanA saMbaMdhamAM jUo gurvAvalI , 177-211) A zrAvaka, zrIdharmaghoSasUrine ananya bhakta hatA. eNe moTA moTA sAta jJAna bhaMDAre karAvyA hatA, mAMDavagIne e rahIza hatuM ane sAdharmikone te e sadara hato. dharmaSasUri vikrama saM-1357mAM deva thayA. [ rainagraMthAvaLI ( pR26 ) mAM tathA " zatruMjayamahAtIrthAdiyAtravicAra" (pR.68-72-)mAM uparyukta "dhamakItinuM ja AcArya-avasthAnuM nAma dharma che ema jaNAveluM che.] 10. A mahApurUSano janma vikrama saMvata-1310, 1321mAM dIkSA, 1332mAM AcAryapada ane 1973mAM svargavAsa. emanuM kula AyuSya 63 varSanuM hatuM. citrakUTa-cittaDa-mAM emaNe brAhmaNonI sabhAmAM jaya meLavyo hato, e apUrva sAhityazAstrI hatA, jena-AganA paNa e agAdha abhyAsI hatA, bhImapallIne thanAra bhaMga, sauthI pahelAM jJAnAtizayathI emaNe ja jANe hato, emaNe yatijatakalpa" vagere aneka prakaNenI racanA karI che. . 11. A sUrivarano janma vikrama-1955 mahAmAsa, 136mAM dIkSA ane 1373mAM AcAryapada AmanA traNe gurUza Io alpajIvI hovAthI garajIno saghaLo bhAra emane ja mAthe AvelA hatA. AmanA samayamAM jegharALa' nagaramAM gajAbhAI saMghavI moTA prasiddha vyApArI hatA, eNe ja Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmanA AcArya--padano utsava 25000 TaMkA kharcane vizeSa dhAmadhUmathI ujavyo hato, A AcArya pravaramAMtrika hatA ane samartha vAdI paNa hatA. emaNe 1394mAM "zIlataraMgiNunI ane vRddhakSetrasamAsa, satizatasthAna vagere graMthanI racanA karI che. vikramasaM-1424mAM A AcAryazrI deva thayA. 12. AmanA janma vikrama saM--1373, 1385 mAM dIkSA, 1392 mAM AcAryapada ane 1423 mAM devapada. A AcArya camatkArI kavi hatA ane bhaNAvavAmAM paNa vizeSa kuzaLa hatA. 13. Amane janma vikrama saM-138, 139ra mAM dIkSA, 1420 sUripada ane e 1441 mAM deva thayA. sthUlibhadracaritranI kRti emanI ja che. 14 A ja AcArya ApaNI prastAvanAnA nAyaka zrIguNaratnasUrinA gurU thAya. emane janma vi. saM-196, 14 84 mAM dIkSA ane 14ra0 mAM mahezvarapuramAM emanuM AcAryapada. emanA AcArya-padano utsava siMha saMvarthika (sanIe karyo hato. vaTapadra (vaDodarA) nA sAraMga maMtrine emaNe janadharmI karyo hate. 15 Amane samayamAM sAdhu-saMdha "dustha " hato ema gurnAvalInA kara7 mAM lekanA A "vaphA =vayaM zuwtava zika durathameSaH" caraNathI jANI zakAya che. AmanA uttamottama saMyama-cAritra-viSe gurnAvalImAM savistara ( le. 328 thI 333) jaNAveluM che. khaMbhAtamAM zrIyaMbhaNapArzvanAthanA caityamAM emane " AcAryapade sthApavAmAM AvyA hatA. te prasaMge dhanA saMdhavIe bhAre dhAmadhUma karI hatI. temano janma vikrama-1405, saMyama-1417, AcAryapada-1441 ane 1460 mAM teo cothA svarge gayA (?) A mahApurUSa bhAre ce gI hatA-ema gurnAvalImAM AvelA te te ullekho dvArA kaLI zakAya che. AmaNe keTalIka avacUNio ( sUtra uparanI nAnI nAnI vyAkhyAo) karelI che tathA bharUca ane ghaMghA tIrthanAM stotro paNa racelAM che. 16. Amano janma vi. 1409, dIkSA 1417, AcAryapada 1442 ane 1455 nA caitra mAsamAM teo deva thayA. emaNe "siddhAMtAlApoddhAra tathA "aSTAdazAra cakra (3)" vagere graMtha racelA che. khaMbhAtamAM AliganI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara chevaTa zrIratnazekharaNue, A guNurana sabaMdhe karelA praza'sAtmaka ullekha ApIe chIe: zrIguNaratnAstRtIyAtha | SaDdarzanavRtti-kriyAratnasamuccaya- vicAranicayasRjaH 1 eSAM zrIsugurUNAM prasAda de SaDaGkavizvamite zrIratnazekharagaNirvRttimimAmakRta kRtituSTyai // arthAt " devasuMdarasaranA trIjA ziSya nAme guNuratnasira thayA, emaNe yagdarzanasamuccayanI vRtti ane kriyAratnasamuccaya vagere aneka graMthA sarajyA -e `sugurUnI kRpAthI ratnazekharagaNue 1496 mAM A (zrAddhapratikramaNusUtranI ) vRttine racelI che. ' ? vasatimAM emanuM AcAryapada thayuM hatu, te vakhate lakhamasaha sAnIe moTA utsava karyAM hatA. . << 17. A prastAvanAmAM ' gurvAvalI ' nAmanA graMthane vizeSa sabhAravA paDayA che--e graMthamAMthI ja ahI lakhelI A badhI hakIkata maLI zakI che.e graMthanA kartA ' zrI suMdarari ' che. A sAmasuMdarasUri te zrImuni- suMdarasUrinA zurU thAya, A ' sAmasuMdarasara 'ne lagatI vadhU hakIkata * mATe jAe sAmasabhAgyakAvya. ' sAmasuMdara ' nA ziSya zrImunisuMdara samartha graMthakAra hatA ane prakharamAMtrika paNa hatAH jainasamAjamAM vartamAnakALe " smaraNu ' tarIke prasiddha thayeluM 'satikara' stAtra A sAmasuMdaranA ziSya munisuMdare ja raceluM che, e uparAMta munisuMdaranI kRtimAM 'adhyAtmakapadruma' vagere graMthA AvI jAya che. ' munisuMdara ' mATe ' gurvAvalInI 'nI prastAvanAmAM vizeSa lakhavAmAM AveluM che. dr 18. emane pATaNamAM 1458mAM AcAryapade sthApavAmAM AvyA hatA. AmaNe 1456mAM 'tijItakalpa' nI vRtti racelI che tathA 'navatattva' nI avara ' paNa emaNe ja racI che. 1. jAe kriyAranasamuccayanI aMgrejI prastAvanA ( pu 1 ) : more Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - graMthapraveza ane darzanene paraspara samanvaya. daH A pustakamAM AvelA vicAro ane te darzane " para che, ene saraLatApUrvaka samajavA mATe ane darzanono paraspara samanvaya karavA mATe ahIM te te darzanenI mukhya mukhya mAnyatAo jaNAvavI Avazyaka che ane te badhI zrIharibhadrajInA ja zabdomAM TuMkAmAM A pramANe che : 1. baddhadazana: - bauddhamatamAM mukhya devatA sugata che, e sugadeve cAra Arya-satyane jaNAvelAM che. 1 du:kha, 2 samudaya, 3 mArga ane 4 niSedha. 1. darzane saMbadhe A upara je lakhaNa lakheluM che te zrIharibhadrarikRta 'padarzanasamuccaya" nA mULanuM saMkSipta bhASAMtara mAtra che. 2. vartamAnamAM bauddhadarzananA mukhya purUSa tarIke bhagavAna buddhane gaNavAmAM Ave che. emano janma magadhadezamAM "gayA" pAsenA "kapilavastu gAmamAM thaele hatA. emanuM mULa nAma siddhArtha ' che. emanA pitAzrInuM nAma zuddhodana ane mAtAjInuM nAma mAyAdevI che. emano aMza zAkya che, jAti kSatriya che ane gotra gautama che. emanA pitA zuddhodana kapilavastunA rAjendra hatA. A mahApurUSanuM caritra saMsAraprasiddha chevAthI atre e viSe lakhavuM punarUkta jevuM che. emanA anyAyI sAdhuone " bhikhuM" zabdathI ane gRhasthone upAsaka" zabdathI oLakhavAmAM Ave che. bhagavAna budde ahiMsA ne ja paramadharma gaNele che. A mahApurUSa AtmavAdI che, te paNa temanI pachInA temanA keTalAka anuyAyionI takajALane lIdhe temanA upara "anAtmavAdI" tarIke je Apa Aja ghaNuM vakhatathI mUkavAmAM Avela che te avivekathI thaele che ane kheTe che. e mATe emanA pAlI bhASAmAM lakhAelA grathane mananapUrvaka vAMcavAnI pAThakene vinaMti karavAmAM Ave che. emanA anuyAyI bhikSuonA veSa ane AcAra saMbaMdhe zrIguNaratnasUri jaNAve che ke, "auddhabhikSuo camara rAkhe che, besanane cAmaDAnuM Asana rAkhe che, hAthamAM kamaMDalune dhAraNa kare che, mAthe hajAmata karAve che, ghuMTI sudhI lAMbA gerUA raMganA kapaDAM pahere che, snAna vagere zAca vizeSa kare che. eo AhAramAM mAMsane paNa khAya che, mArgamAM cAlatI vakhate jIvadayA mATe, jamInane pramAjIne cAle che, brahmaNya vagere pitAnI kriyAmAM eo vizeSa daDha. hoya che. eo traNa ratnane mAne che Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ du:kha--zabdane bhAva pratIta che, tenA pAMca prakAra che: 1 vijJAna, 2 vedanA, 3 saMjJA, 4 saMskAra ane 5 rUpa. 1. "vijJAna" eTale "A rUpa, A rasa" vagere jAtanuM jJAna. 2. "vedanA" eTale zArIrika ke mAnasika sukha duHkhano anubhava. 3. saMjJA eTale "A mANasa, A pazuM vagere prakAranI judI judI saMjJA. 4. "saMskAra" eTale puNya vA pApano saMskAra. 5. rUpa' eTale pRthvI, pANI, teja ane vAyu vagere bhUta. dharmaratna, buddharatna ane saMdharatna. emanI zAsanadevI tArAdevI che. emanA prAsAdo gaLAkAre hoya che-eone buddhaDaka kahevAmAM Ave che." - paddarzanasamuccayanI TIkA tathA rAjazekharano parzana-samu. ) vartamAnamAM A matano pracAra ghaNe vadhAre che. siMhaladvIpa, tibeTa, AsAma, siAma, brahmadeza, jApAna ane cIna tathA yuropamAM paNa A mata phelAele che. atyAre badhI prajAo karatAM bauddhaprajA saMkhyAmAM ghaNI vadhAre che. ApaNA dezamAM paNa have A darzanano pracAra thavA lAgyo che. vartamAnamAM meM najare jeelA kolaMbe (sIlena) nA bauddha sAdhuene viSa ane AcAra A pramANe che. teo hAthamAM pa rAkhe che, belagADI vagere vAhanomAM bese che, mAthe ane bhamara upara suddhAM hajAmata karAve che, khAvAmAM mAMsa le che, jamInane pramArjivA mATe teo hAthamAM camara ke bIjuM kazuM rAkhatA nathI, brahmacarya pALe che, pitAne ghera jaI zake che, dasa dasa varasanI umaranA paNa keTalAka bauddha sAdhuone meM tyAM jeelA che. keTalAka bhikSA karIne khAya che ane keTalAka maThemAM bhajana kare che. kelibe mAM nA meTA meTa ghaNuM "vihAra" che, e sAdhuo vizeSe karIne adhyApananuM ane upadezanuM kAma kare che. tyAMnA keTalAka mukhya mukhya sAdhuo meTAM moTAM vidyApITho sthApI pAlI bhASA ane tripiTaka uparAMta saMskRta bhASAne paNa zIkhavavAne prayAsa kare che. tyAM cAlatAM zraddhapustake vizeSe karIne pAlIbhASAmAM ane siMhalI lipima lakhAelAM che. samasta baiddha pustako traNa vibhAgamAM vaheMcAelAM che. suttapiTaka (jemAM zrI buddhanA vihAre-pravAse--ane upadezanuM varNana che), vinayapiTaka (jemAM zrI buddhanA anuyAdhioe pALavAnA AcAra tathA prAyazcitta vagerenAM vidhAna che) ane abhidhammapiTaka ( jemAM zrIbuddha-dhane lagatuM tattvajJAna neMdhAeluM che.) hAlanA beha bhie be prakAre vahecAelA che hInayAna ane mAhayAta, Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samudaya--eTale rAga ane dveSa vagere kaSAyenuM kAraNa amavA mamatA huM ane mAruM' evo bhAva. mAga-eTale "saMskAra' mAtra kSaNika che-evI vAsanA. nidha--eTale sarva prakArane nidhi arthAta "niSedha" nuM bIjuM nAma nirvANu-mukti. AyatanI__bAra che. pAMca Ikiya, zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza--e pAMca viSayo, mana ane bAramuM dharmAyatana eTale zarIra. pramANu-be che. pratyakSa ane anumAna. pratyakSa eTale kalpanArahita ane bhrAMti vinAnuM jJAna. kela taraphanA ddho prAyaH hInayAnI gaNAya che. kalabamAM prasiddha vidyApITha vidodaya-pariveNu" nAme che. ane prasiddha sAdhu tarIke e vidyApIThanA adhyakSa sthavira sumaMgalanA ziSya sthavira jJAnezvara che. eenuM pUjya vRkSa "pIpaLe che. anurAdhApuranA maMdiramAM atyAre paNa buddha gayAthI ANelI zAkhAmAMthI ugelA 25-50 pIpaLA ubhelA che. bhAratavarSamAM kAzI, rAjagRhI, pAvApurI, caMpApurI, zAMbI vagere aneka sthaLe bhagavAna buddha viharelA hovAthI tyAM tyAM khoda kAma karatAM aneka buddhanI mUrtio-( ubhelI vA beThelI), stUpa, dharmacakre ane bIjAM paNa nizAne maLelAM che. zrIguNaratnasarijIe je buddhamaMdire ne suhADaka' zabdathI lakhelAM che tevA paNa aneka sva magadha dezamAM sAranAtha vagere aneka sthaLe tathA pUnA pAse kArlA vagere aneka ThekANe Aje paNa hayAta che. keTalAmAM paNa zrI buddhanAM navAM maMdire bahu suzobhita, svaccha ane sugaMdhavAsita rahe che, tyAM dareka pUrNimAe lokone meTe samUha darzane Ave che. baiTha purata ke vizeSe karIne pAlI bhASAmAM che, te paNa "laMkAvatArasUtra' ane "lalitavistara' jevAM aneka pustake saMskRtamizra pAlImAM tathA keTalAka (mAdhyamikAvRtti vagere) graMtho tadana saMskRtamAM paNa vidyamAna che. "majijhamanikAya' nAmanA graMthamAM bhagavAna buddha ane bhagavAna jJAtaputra (mahAvIra) ne paraspara thaelo vArtAlApa jaNAvela che-e banne mahApuruSe samasamathI to hatA ja. - 3. "Aptana' nAma "sthAna'nuM che. Idri vagere viSanAM sthAnarUpa hevAthI tene ahIM "Ayatana mAM gaNavAmAM AvI che. ja "zarIrane je sadupayoga karavAmAM Ave te te "dharmasthAna' thaI zake chemATe ja ene ahIM "dhayatana? kahe che, Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anumAna eTale kaI prakAranA nizAnathI thanArUM jJAna. 2 nayAyika darzana: - naiyAyika darzanamAM mukhya devatA ziva" che-e saMsArane sarajanahAra che, nAza karanAra che ane pAlanahAra paNa che-vyApaka che, nitya che, eka che, sarvajJa che ane enI buddhi zAzvatI che. 5. naiyAyika darzananA anuyAyI saMnyAsione veSa ane AcAra A pramANe che: "eo niraMtara daMDanuM dhAraNa kare che, moTI lagoTI pahere che, zarIre kAmaLI oDhe che, jaTA vadhAre che, zarIre rAkha coLe che, janoI pahere che, hAthamAM jalapAtra-kamaMDalu-rAkhe che, rasakasa vinAnuM bhojana le che, ghaNuM karIne vanamAM ja rahe che, hAthamAM tuMbaDuM rAkhe che, kaMdamULa ane phaLa upara rahe che ane pareNugata karavAmAM ukta hoya che. eo be jAtanA hoya che. strI vinAnA ane strIvALA. te bannemAM strI vinAnAne uttama gaNavAmAM Ave che, e ja brahmacArI saMnyAsio paMcAgnitapa tape che ane hAthamAM tathA jaTAmAM prANaliMgadhara (?) hoya che. jyAre teo saMyamanI parAkASTAe pahoMce che tyAre te nAgA ja rahe che ane dAtaNa karIne, hAtha mAM cheine, zarIre bhasma lagADIne zivanuM dhyAna kare che. teone yajamAna jyAre namaskAra kare tyAre te 3 namaH zivAya' ema bole che ane e saMnyAsI te mAtra "namaH zivAya" ema bole che. eo "izvara'nA aDhAra avatArane A pramANe gaNave che. nakulI, zika, gArca, maitrya, (a) karUSa. izAna, pAragArca, kapilAMDa, manuSyaka, aparakuzika, atri, piMgalAkSa, puSpaka, bRhadA(cA)rya, agasti, saMtAna, rAzakara ane vidyAgurU. e sAdhuo tapavio" paNa kahevAya che. teonA sarva tIrthomAM pUjA karanArA (pUjAkArIpUjArI) bharaDAo hoya che. eo sanmukha rahIne devAne namatA nathI paNa ADe daMDavata kare che, temAMnA keTalAka vikAra vinAnA tapasvio kahe che ke, "jyAM gaMgA nathI, paNa nathI, kapAlamAM mALA ane caMdranI kaLA nathI, (khaLAmAM) pArvatI nathI, (mAthe) jaTA nathI, (zarIra) vibhUti-bhasma-nathI ane bIjuM paNa kAMI nathI te rUpa IzvaranuM purANuM che ane munio paNa e ja rUpanuM dhyAna kare che. je A rUpa gaMgAvALuM, phaNIvALuM, vA patIvALe che te te IzvaranuM arvAcIna rUpa che ane e rUpane to bhegalubdha purUSo maje che, e parivaonA prakAra sAra cheH zaiva, pAzupata, mahAvatadhara ane Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ta soLa che. pramANu prameya, saMzaya, prajana, dRSTAMta, siddhAMta, avayava, tarka, nirNayavAda, jalpa, vitaMDA, hevAbhAsa, chAla, jAti ane soLamuM nigrahasthAna. pramANa--vaDe ja padArthamAtranI oLakhANa thAya che. enA cAra prakAra che. pratyakSa anumAna, upamAna ane cothuM zAbdika kAlamukha. zaio te A naiyAyika darzanane anusaranArA hoya che. zivajI tarapha bhaktine rAkhato vatI "bharaTa' kahevAya che, bharaTa thavAmAM koI jAtane "varNa' vagerene niyama nathI-game te jAtano mANasa zivabhakta hoya to bharaTa thaI zake che. zone yajamAna satyavAdI harizcandra che. "naiyAyika darzana nuM bIjuM nAma "zaivadarzana paNa che"(Sadarzana samuccayanI TIkA ane rAjane darzana samu che) 6. "pramANa ane prameya " e bemAM ja tattva mAtrano samAveza thaI zake che, paNa vistarArthI jijJAsuone vizeSa samajAvavAnI khAtara ja maharSi akSapAda gautame soLa tane ullekha karelo che, jema "jIva ane ajIva' e bemAM ja sarva to samAI jAya che te paNa vizeSa jANavAnI khAtara jenaRSioe nava tane, ATha karmone ane enI anekAneka prakRtione jaNAvI che tema. 7. jena somAM paNa pramANunA cAra prakAra jaNAvelA che bhagavatIsUtra mAne cavize vAta, taM nA paracAhe, mALe, vaLe, mAre" arthAta "pratyakSa, anumAna, upamAna ane Agama (zabda) e cAra pramANa che -zataka 5, uddezaka 4, satra 183 (samiti ) sthAnAMgasutra "ravi re, -navA, majumALe, evame, game" A pAThane artha AgalA pAThanI jevo ja che. "detu eTale pramANa" ema A sthaLe TIkAkArazrIe jaNAveluM cheH caturthasthAna-3 2, (dU 228 50 254 samiti ) anugArasUtra-- "bALaTLamAje jaTiva vAte, jAdava, ajImALe, 31me, mA" arthAta "jJAnaguNapramANenA prakAra cAra che. pratyakSa, anumAna, upamAna ane Agama"-(50 251219 ) Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyakSa Idi ane padArthanA saMbaMdhathI thanArUM, deva8 vinAnuM, nizcayarUpa ane 9zabdarahita je jJAna thAya te pratyakSa" kahevAya. anumAnaH pratyakSa jJAnanI sahAyathI je jJAna thAya te "anumAna" kahevAya. anumAnanA traNa prakAra cheH pUrvavata 10 zeSavata ane sAmAnyatedaSTa. kAraNane joyA pachI thanArA kAryanA jJAnanuM nAma pUrvava-anumAnI. kAryane joyA pachI thanArA kAraNanA jJAnanuM nAma zekavara-anumAna. samApaNAthI eTale 8. saMzaya, bhrama vagere doSa vinAnuM. 9. "bIjA pAsethI sAMbhaLIne ApaNe je jANIe athavA ApaNuM boleluM sAMbhaLIne bIje je jANe te jJAna pratyakSa TimAM na Ave mATe A "zabdarahita" vizeSaNa jeluM che. 10. anumAnanA A ja traNa prakArene jesUtramAM paNa jaNAvelA che: anugArasUtra - ajImAne tiviSe vaLaze, teM zA-putrava, seva, hinAma ra" arthAta " anumAnanA traNa prakAra che ---pUrvavata, zeSavata, ane daSTasAdharmavata -pR0 211-219-0 ) bhagavatI satra: trividha anumAnaH pUrNataH zAvata, daiewSyava" arthAta "anumAnanA traNa bheda cheH pUrvavata zevata ane daSTasAdharmavata'-TIkA, (5) rarara-samiti) 11. "pUrvavata vagere anumAnanA bhedonuM svarUpa taiyAyika darzanamAM ane jenasUtrAmAM eka sarakhuM ja jaNAveluM che ane keTalAMka udAharaNe paNa taddana maLatAM maLatAM mUkelAM che. pUrvavatano artha A che: "kAraNa" lagabhaga "kArya nI pahelAM ja pUrvamAM ja-rahenAruM hoya che, mATe ja kAraNathI thanArA "anumAna ne "pUrvavata' e nAma ApeluM cheH gaganamAM caDelAM kALAM vAdaLAMone joIne je varasAda AvavAnuM anumAna karavAmAM Ave che te pUrvavata' anumAna." 12. "kArya" mAtra lagabhaga kAraNanI pachI ja eTale kAraNanI hayAtinA samaya pachInA zeSa-bAkInA-samayamAM hayAta hoya che mATe ja kAryathI thanArA anumAnane 'zeSavata' nAma ApeluM cheH nadIne be kAMThAmAM AvelI joIne uparavAsa varasAda thayAnuM anumAna karavAmAM Ave che te "vavata' anumAna Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAnapaNuM joIne thanArA jJAnanuM nAma sAmAnyatadaSTI--anumAna. upamAna: prasiddha padArthanI upamA dvArA thanAraM-aprasiddha padArthanuM jJAna te upamAna pramANa zAbdika A purUSane upadeza arthAt zA ke vANI vagerene zAbdika pramANa prameya--bAra che. AtmA 14 zarIra, Idriya, padArtho, buddhi, mana, pravRtti, deza pratyabhAva, phala, duHkha ane bAramuM mela. saMzaya-eTale "A zuM ?" e prakAranuM saMdelavALuM jJAna". 13. jemake, ahIM eka ThekANethI bIje ThekANe janAro mANasa, gati karate (cAlato) jevAmAM Ave che tema surya paNa eka ThekANethI bIje ThekANe jAya che mATe te paNa jarUra gati karato hovo joIe-e anumAnanuM nAma sAmAnyatAdaSTa athavA "daSTasAdhamyava. 14. "AtmA ane zarIra" e be ja prameyane gaNavavAmAM Ave te paNa tadAzrita bIjAM daze AvI jAya tema che, te paNa vistararUci mumukSane mATe ane te te prameyanI sku. samajaNa ApavA mATe kANika zrIakSapAdajIe A jAtane vistAra karela che. A bAre prameno artha te uparyukta te te zabda ja jaNAvI de che, te paNa ahIM te viSenI aspaSTatAne spaSTa karIe chIe: buddhi eTale jANavuM arthAta bheganimittaka jJAna, A jJAna saMsAranuM kAraNa hovAthI heya che eTale tyAjaya che" prati eTale sArA narasAM phaLavALI mana, vacana ane zarIranI pravRtti." "Si eTale rAga, dveSa ane meha-AmAM IrSyA vagere de paNa samAI jAya che." "pratyabhAva eTale janmAMtara." "phaLa eTale pUrvokta pravRtti ane dezadvArA thaeluM bAhya sukhaduHkharUpa mukhya phaLa." "duHkha eTale pIDA ane saMtApanA svabhAvathI thaeluM vedana-anubhavana" mekSa eTale ahIM jaNAvelA duHkhane sarvathA viyoga. .. " 15. jemake, "A jhADanuM ThuMThuM che ke kaI mANasa che e jAtanuM jJAna.. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayajana-eTale je mATe pravRtti karAya che. dRSTAMta.--eTale vivAda vinAne dAkhala-udAharaNa6 siddhAMta -eTale chevaTano nirNaya. enA cAra prakAra cheH sarvataMtrasiddhAMta, pratitaMtrasiddhAMta, adhika siddhAMta o e abhyapagamasiddhAMta. je nirNaya sarvamAnya hoya te sarvataMtrasiddha17 je nirNaya prativAdine amAnya hoya te pratitaMtrasiddhAMta. je nirNayanI siddhi bIjAnA peTamAM thaI jatI hoya te adhikaraNasiMddhAMta. je nirNaya asaMmata chatAM ghaDIbharane mATe mAnavAmAM Ave te amyupagamasiddhAMta. avayava-pAMca cheH pratijJA, hetu, daSTAMta, upanaya ane nigama. " pratijJA 18" eTale "ahIM Ama che evuM kathana. "19hetu" eTale kaI prakAranI karelI pratijJAnI siddhinuM kAraNa daSTAMta' eTale e pratijJAne vizeSatA pUrvaka sAbIta karanAre. vivAda vinAno dAkhalo. "upanayara? ' eTale e dAkhalA uparathI nikaLato sAra. nigama2' eTale upasaMhAra arthAta e dAkhalA dvArA ThevaTe te nirNaya taka8--eTale "ahIM Ama che mATe ama hovuM joIe evI 1. koI bAbatano nirNaya karavA mATe je dAkhala apAya te-jema; jyAM jyAM dhUmADe hoya tyAM tyAM badhe devatA hoya che e bAbatanI sAbItI mATe "rasoDAne dAkhalo ApavAmAM Ave te udAharaNa 17. pramANa, Ikiya, AtmA, mokSa, ane bhUto-vagere padArtho sarva Astikane sammata che, mATe te, astikAne AthI "sarvataMtrasiddhAMta' kahevAya. 18. jemake, "A bhoMyarAmAM devatA hovA joIe.' 19. jemake, "e bhecarAmAMthI dhUmADo nIkaLe che mATe." 20. jUo AgaLanuM TipaNa 16. 1. jevuM e rasoDuM che tevuM A bhayarUM che enI vAkyaracanA-be upanaya. rara. e beyaruM rasaDA jevuM hovAthI ja rasoDAnI paDe emAM paNa devatA che" evI vAkyanI goThavaNue nigama. 23. 15 mA TippaNamAM jaNAvyA pramANe saMzaya thayA pachI e je vicAra karavAmAM Ave che, tyAM te pakSionAM ToLAM uDe che, jaMgala jevuM Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapanA. A kalpanA saMzaya maTayA pachI thAya che. nirNaya-chevaTane nirNaya te nirNaya. saMzaya ane tarka thaI rahyA pachI ja A nirNaya thAya che. vAda--gurU ziSya eka bIjA sAmasAmA vAdI prativAdI banIne mAtra zIkhavAne arthe je vAtacIta kare te vAda: jalpa--eTale mAtra vijaya meLavavAne ja karavAmAM A chAdiyukta zAstrArtha.. vitaMDA4--eTale bakavAda arthAta sAmA prativAdinA maMtavya viSe kAMI na kahetAM jema phAve tema mAtra pitAne ja kakko khare kare. hevAbhAsa"--je vAstavika rIte hetu' na hoya paNa phakta hetu je bhAsatA-dekhAte--hoya arthAta pitAnI vAtane kharI karavA mATe je sAcA jevA paNa vastutaH khoTA hetuo ApavA te hetvAbhAsa. ujaDa dekhAya che ane saMdhyA vakhata paNa thaI gayo che mATe mANasa na hovo joIe -jhADanuM ThuMThuM hovuM joIe enuM nAma tarka. * 24. "vitaMDA' zabdane bhAva to prasiddha che. koIne zaMkA thAya ke, maharSi gautame vitarAne paNa prameyAM gaNAvI che tenuM zuM kAraNa?' tenA uttaramAM jaNAvaivonuM ke, vitaMDA' kaI mekSAMga nathI-e te vAdAMga eTale zAstrArthanuM aMga che. phakata saMpradAyanI mAnyatAne surakSita rAkhavA ane samaya AMbe saMpradAyanA vAdinI AbarUne jALavavA vitaMDA" ne pravega karavAmAM Ave che. "vitaMDAne kAMTAnI vADa jevI gaNavAmAM AvelI che. kahyuM che ke, " tattvAdhyavasAyasaMrakSaNArthaM jalpa-vitaNDe bIjaprarohasaMrakSaNArtha knnttkshaakhaavaarnnvara" arthAta "jema bIjAMkurane sAcavavA mATe tenI pharatI kAMTAnI vADa karavI paDe che tema tatvanA adhyavasAyane surakSita rAkhavA mATe ja5 ane vitaMDAno uoga karavAno che." ke. vai ki prakhara tArkika vAdinI sAme jyAre keI jenavAdI ubho thAya tyAre te potAnA saMpradAyanI ane pitAnI AbarUne bacAvavA mATe A vitaMDA" no upayoga kare che temAM kAMI navAI nathI. vitaMDa" vAdazakitane khIlavavAmAM nimitta hoIne paNa zAstrArtha rasikAne mATe upayogI gaNAya ane e mATe ja te vAdanuM aMga paNa lekhAya. - 25. jemake, brAhmaNa pravAhI pINuM piye che te dArU paNa dUdhanI peThe Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chala -sAMbhaLanAra vAdI sAMbhaLatAM ja muMjavaNamAM paDe evuM anekAthuM bhASaNa-vAchaLa. jAti -eTale bIjAnI vAtane khoTI pADavA mATe je sAcAM jevAM paNa vastutaH khoTAM dUSaNe lagADavAM te jati-enuM bIjuM nAma dUSaNabhAsa che. nigrahasthAna-pratidine nigRhIta karavA mATe eTale bolatA aTa. kAvavA mATe vA phasAvavA mATe je bhASA-prayoga karavAmAM Ave te nigrahasthAna 8-e nigrahasthAnanA ghaNA bheda che. . pravAhI che, mATe brAhmaNe paNa dArU pI joIe. ahIM "dArU pIvAmAM je pravAhipaNuM hetu tarIke jagAvyuM che te" hevAbhAsa che. 2 . jemake, "A ku nadaka che' A vAkyamAM "navedaka' zabda dviarthI che eTale "nava prakAranA pANIvALo" athavA "navI jAtanA pANIvALA bIjuM; "dIvA-nathI darabAramAM che aMdhAruM ghara" A vAkyamAM paNa dAvA-nathI zabdanA be artha che. eTale eka te "dIvA nathI' ane bIje dIvAnathI - dIvAnane lIdhe. trIjuM: "bhUtale pakArI eTale bhUtala-upakArI-bhUtalamAM upakAra karanAra athavA bhUta-lapakArI eTale bhUtona-9no, lepa eTale nAza ane kArI eTale karanAra arthAta hiMsaka. e e prakAranI bolavAnI rIta te uchaLa' kahevAya ra7 jemake. koi ema kahe ke "ghaDAnI peThe zabdane karavAmAM-racavAmAMAve che, mATe te (zabda) anitya che te bIje emAM dUSaNa bhAsa (jAti) ne lagADe che ke, je ghaDo ane zabda banne sarakhA heya te zabda paNa ghaDAnI peThe AMkhe dekhAvo joIe athavA ghaDe kAnethI saMbhaLAtuM nathI tema zabada paNa kAne na saMbhaLAvo joIe. A jAtanA dUdhaNAbhAso te "jAti' kahevAya. e jAtinA covIza prakAra che, e te te tarkazAstrathI jANI levA. 28. jemaka, koI ema kahe ke, "ghaDAnI peThe zabda, IDiyadvArA jANI zakAya che mATe te (zabda) anitya che to ema bolanAra vAdine nigraha karavAne sAme mANasa ema kahe ke, "IdiyadhArA to sAmAnya paNa jANI zakAya che ane te te anitya nathI-nitya che tema ja iMdriyadvArA jAte ghaDo paNa nitya hovuM joIe. A sAMbhaLIne kadAca vAdI utAvaLA thaIne ema kahI de ke, "bhale ghaDo paNa nitya hAya-emAM zuM te e utAvaLA thaelA vAdine ja ahIM nigraha thayo gaNAya, kAraNa ke, eNe (vAei) ghaDAnuM Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sAMkhyadarzana.29 udAharaNa daIne zabdanI anityatAne sAbIta karavA mATe je pratijJA karI hatI-te (ghaDe nitya thavAthI) tadana khoTI paDI jAya che. A jAtanI AMTIghUMTIvALI vAya racanAne ja "nigrahasthAna" kahevAmAM Ave che. 29. sAMkhyadarzanane anusaranArA saMnyAsino veSa ane AcAra A pramANe che: "e tridaMDI ke ekadaMDI hoya che, adhevastramAM mAtra pInane pahere che, paheravAnuM vastra gerUA raMganuM rAkhe che, keTalAka coTalIvALA hoya che, keTalAka jaTAdhArI hoya che ane keTalAka kSuramuMDa hoya che. A sanamAM mRgacarmane upayoga kare che, brAhmaNane ghare bhojana le che, keTalAka mAtra pAMca kALIyA upara rahe che ane e parivrAjeka bAra akSarano jApa kare che. teone namaskAra karanArA bhatA " nA nArAyajAya" ema bole che ane teo (5rivAje) sAmuM phakata "nArAyanA nama:' ema kahe che. jene sAdhuonI peThe teo paNa bolatI vakhate mukhatrikA rAkhe che. enI e mukhatrikA kapaDAnI nathI hotI paNa lAkaDAnI hoya che--mahAbhAratamAM e mukhavastrikAne " bITA" kahevAmAM AvI che. " 'bITA' iti bhArate khyAtA dAravI mukhvstrikaa.| hAnimitte mUtAnAM munizvArodhitarU. eo pote jIvadayA nimite pANI gaLavAnuM gaNuM rAkhe che ane pitAnA anuyAyione paNa samajAve che ke, " SaDvizadaGgulAyAma viMzatyaGgulavistRtam / dRDhaM galanakaM kuryAd bhUyo jIvAn vizoSayet // 38 mriyante miSTatoyena pUtarAH kSArasaMbhavAH / kSAratoyena tu pare na kuryAt saMkaraM tataH // 39 lUtAsyatantugalitaikabindau santi jantavaH / sUkSmA bhramaramAnAste naiva mAnti triviSTape" // 40 arthAt "dareka mANase pANI gaLavA mATe majabuta gaNuM rAkhavuM joIe ane te trIza AgaLa lAMbuM ane viza AMgaLa pahoLuM hovuM joIe--e galaNa dvAre jalajIne vizeSa kALajIpUrvaka zedhavA joIe. 38. mIThA pANInI sAthe khArA pANIno ane khArA pANInI sAthe mIThA pANIno bheLaseLa na karavuM joIe, ema karavAthI te te pANInA pUrAo marI jAya che. 38. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMnA be bheda che. keTalAka sAMkhya nirIzvaradeg che ane keTalAka sAM31 sezvara che. e banne prakAranA paNa sAMkhe A pacIza tane mAne che. prakRti--athavA pradhAna nA adhyakta 2: sattvaguNa, rajoguNa ane tamoguNa.--e traNenI je samAna sthiti tenuM nAma prakRti. buddhi-athavA mahAna --eTale jaNAtA pa.ne lagatuM "A amuka ja" evuM nizcayarUpa jJAna te buddhi, A buddhino janma pUrvokta prakRtithI thAya che. ahaMkAra-eTale 'huM suMdara chuM' 'huM dekhAvaDa chuM" evuM abhimAna, A ahaMkAra, te buddhimAMthI janme che ane ahaMkAramAMthI A seLanA jasthAno AvirbhAva thAya che: pAMca Idri:-sparzana, rasana, ghANa, caluM ane trae pAMca jJAneMdri. pAMca karma-idri-gudA, upastha, vANI, hAtha ane paga-e pAMca kriyA-I.i karoLIAnI jALamAMthI paDatA eka pANI che biMdumAM eTalA badhA ja hoya che ke, je teo bhamarAnuM rUpa le te traNa lekamAM paNa mAya nahi."40. nirIzvara sAMkhyo nArAyaNane devarUpa mAne che. sAMkhya AcAryonAM nAmo sAthe cetanya" vagere zabdo joDAelA rahe che-e bhagavAna viSNunA pratikApaka hoya che. sAMkhyonuM bIjuM nAma-pAramaSa (paramapipraNana) paNa che. eonI vadhAre vastI banArasamAM che. eo dharmane nAme koI prakAranI hiMsAne mAnatA nathI arthAta eo arcirmAgAnuyAyio che" (samu. TIkA ane rAjazekharane padazana) 30. "nirIzvara " eTale "AtmAthI judo kei eka bIjo Izvara che" ema nahi mAnanArA arthAta prakRtithI chUTA thaelA ane svarUpasthita AtmA mAtra izvara che ema mAnanArA. 31. sezvara" eTale koI eka jude Izvara-je manuSyamAtrane dhyeyarUpa che ema mAnanArA. A pRthaIzvaravAdI sAMkhyo paNa tarkanI daSTie Izvarane sRSTinA kartA tarIke nathI svIkAratA. "gazAstranA praNenA bhagavAna pataMjali ane temanA anuyAyio A sezvara sAMkhomAM gaNI zakAya kharA. 32. "avyakta" eTale kaLI zakAya nahi tevuM. prakRtinuM A nAma khare Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca tanmAtrA--pamAtrA, rasamAtrA, gaMdhamAtrA, zabdamAtra ane sparzamAtrA. mana--e jJAneMdriya paNa che ane karmendriya paNa che. pAMca mahAbhUta-uparyukta te te tanmAtrAomAMthI teja, pANI, pRthivI, AkAza ane vAyu-e mahAbhUta thAya che-e rIte e covIza to thayAM. purUSa-e paccIsamuM tattva che, purUSa ano che, satva, raja, tameguNarahita che, anubhava karanAra che, nitya che.ane cinmaya che. je rIte AMdhaLA mANasane khabhe laMgaDe mANasa bese eTale laMgaDe kahe tema AMdhaLe cAle ane ema e bannene paraspara vyavahAra thAya te rIte prakRti ane purUSane paraspara saMbaMdha che. mekSa-pitAnA sahaja svarUpanuM bhAna thavAthI prakRtino viga thaye je sthiti thAya te mokSa. pramANa-traNa che. pratyakSa, anumAna ane zabda. 4 jenadarzana 34 jematamAM mukhya devatA "jina" che-je rAga dveSa, meha ane mAnathI khara sArthaka che, kAraNa ke, ene svabhAva kaLI zakAte ja nathI ane manuSyo emAM ja muMjhAyA kare che. 33. "paramANu zabdano bhAva daitanmAtrA" zabdathI sUcavI zakAya che. jainadarzanamAM paramANu zabda uparAMta eka evA ja bhAvavALe ' vaNa' zabda paNa Ave che. " pradeza' zabdane paNa 'paramANu'nA arthamAM jenabhASAmAM vAparavAmAM Ave che paNa te, avibhakata paramANune eTale koI jaththAmAM rahelA paramANune ja sUcave che arthAta jenabhASAmAM ekalA chaThThA paramANu ne pradeza" zabdathI sUcavI zakAya nahi ja. - 34. "jenadarzana ne anusaranArA sAdhuonA bheda, AcAra ane veSa saMbaMdhe prastuta pustakane pahele pAne ja jaNAvavAmAM AveluM che. emAM eka bIjA jena saMpradAyanA AcAra ane veSa viSe lakhavAmAM nathI AvyuM, kAraNa ke, e saMpradAya guNaratnasUrinI vyatImAM na hatuM. e saMpradAyanuM nAma zvetAMbara sthAnakavAsI' saMpradAya che. ene anusaranArA sAdhuonA vezamAM Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 sarvathA rahita che, sarvajJa che, sadbhutavAdI che ane badhAM karmonA kSaya karIne paramapadane pAmelA che. tattvAM nava che: jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, budha, nirjarA ane meAkSa. jIva zubha ane azubha karmone kartA che, tenAM kaLAne bhogavanAra che, jJAnI che, pariNamanazIla che ane cetanArUpa che. ajIva-jIvathI viparIta che--eTale jaDa che. puNya--eTale satkama nAM puddagalA. pApa--eTale asatkaSa~nAM puddagalA. Azrava eTale mithyAtva,34 avirati,36 viSayo ane yAyA yukta kriyA (mananI kriyA, vacananI kriyA ke zarIranI kriyA,) savara--eTale Asrava aTakAva. adha--eTale jIva ane kA eka bIjAnA saMbadha. nija rA--eTale badhAelAM karmonA nAza thavo. mAkSa--eTale zarIra, karmo ane janma vagerethI sarvathA rahitapaNuM. pramANa che cheH pratyakSa ane parAkSa pratyakSa--eTale aparokSapaNe arthAne grahaNa karanArUM jJAna. parAkSa--eTale parokSapaNe arthAne grahaNa karanArUM jJAna. prameya--eTale pramAdrArA jaNAya te-padArtha. --padArtha mAtra anata dharma sahita che. te ja sat padArtha hoi zake che je utpAda, vinAza ane sthiratA-e traNe dharmonA AdhAra hAya. te nirtara potAnA mukha upara ADu ke ubhuM mukhavastra bAMdhI rAkhe che' e khAsa vizeSatA che. e saMpradAyanA sAdhu ke upAsA dhyAna ke izvara smaraNa karatI vakhate ' mUti te alakhana rUpe letA ja nathI. A sapradAyamAM paNa peTAbhedo aneka che. 6 35. ' dehAdhyAsanuM ' nAma mithyAtva che- dehAdhyAsa ' eTale AtmAthI judA deha ane te sivAyanA bIjA bIjA padArthomAM potApaNAnI mAnyatA, A mAnyatA taddana khoTI hAvAthI tenuM ' mithyAva' nAma yathArtha che. 66 e dehAdhyAsavALI pravRttithI khIlakula virAma na levA ane e ja pravRttinuM cAlu rahevuM te avirativirati-virAma nahi, d Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wf 5 vaizeSika darzana, 37 A darzanamAM to cheH kavya, guNa, karma, sAmAnya, vizeSa ane samavAya. dravya-nava che. pRthvI, pANI, teja, vAyu, AkAza, kAla, dizA, AtmA ane mana. guNa-paccIza cheH sparza, rasa, rUpa, gaMdha, zabda, saMkhyA, saMga, vibhAga, parimANa, pRthakatva, paratva, aparatva, buddhi, sukha, duHkha, icchA, dharma, adharma, prayatna, saMskAra, kepa, sneha, gurUtva, katva ane vega. - karma 38--pAMca che, ullepaNa, avakSepaNa, AkuMcana, prasAraNa ane gamana. - sAmAnyae cheH parasAmAnya 39 ane apasAmAnya. savizeSa eTale bIjAthI vizeSatA jaNAvanAruM nizAna-A nizAna nitya padArthomAM rahenAruM che. 37. A darzananuM bIjuM nAma "pAzupata' ke 'kANAda' darzana paNuM che. A darzanane anusaranArA sAdhuonA veSa ane AcAra saMbadhe "naiyAyika darzana " uparanA TippaNa pramANe samajI levAnuM che. 38. "ka" zabda ahIM "kriyA " ne sUcave che. upara jaNAvelAM pAMca karmomAM saMsAranI kriyAmAtrano samAveza thaI zake che. ullepaNu-uMce pheMkavuM, avakSepaNu-nIce pheMkavuM, AkuMcana-saMkocAvuM, prasAraNa-phelAvuM ane gamanagati karavI-game te rItanI gatI karavI. vadhu vicAra karatAM te gati" nA arthamAM ja badhI kriyAo samAI jAya che. ' ' 39. vadhu mAtrane je "sattA" dharma te para sAmAnya ane "vyasattA" "guNasattA vagere je viziSTa sattA te apara sAmAnya-vadhAre vyApaka sattA te para sAmAnya ane alpavyApaka sattA te, apara sAmAnya. "sAmAnya" eTale sarakhAI ane "para" eTale mukhya athavA sauthI vadhAre parame. padArthonI paraspara sarakhAmaNI karatAM je sarakhAI saiAthI vadhAre jaNAvI hoya-eTale je sarakhAI sau padArthamAM ghaTI zakatI hoya-te "parasAmAnya ane te sivAyanuM apasAmAnya. 40. sarakhA AkAravALA, sarakhA guNavALA ane sarakhI kriyAvALA paramANuomAM tathA mukta AtmAomAM A vizeSane lIdhe tenI parasparanI vilakSaNatA jaNAI Ave che, Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAya-eTale je be vastu-eka bIjA vinA na rahI zake evI heya- teone parasparane saMbaMdha te samavAya. 41 pramANa-cheH pratyakSa ane anumAna. 6 jeminIyadarzana 42- pUrvamImAMsA): 41. jema ke, vastu ane tenA rUpano saMbaMdha, mANasa ane tenA manuSyapaNAne saMbaMdha vagereH rUpa ke vastu athavA manuSya ke manuSyapaNuM e bane evAM che ke, je eka bIjA vinA kadI paNa na ja rahI zake. 42. A darzananuM bIjuM nAma "mImAMsaka mata paNa che. A darzanane anusaranArA sAdhuonA veSAdi saMbaMdhe "sAMkhyadarzana' uparanuM TippaNa joI levuM. A loke paNa ekadaDI ke tridaMDI hoya che. enA be prakAra che. eka brahmamImAMsaka ane bIjA kama mImAMsaka. jeo bhaTTa ane prabhAkaranA anuyAyio che teo kamImAMsaka che ane vedAtione brahmamImAMsaka kahevAmAM Ave che. mImAMsaka-sAdhuo gerUA raMganuM vastra pahere che, hAthamAM kamaMDalu rAkhe che, mRgacarma upara bese che ane mAthe muMDita hoya che, eo pitAnA gurU tarIke vidane ja mAne che-e sivAya bIjA koIne gurU ke sarvajJa mAnatA nathI. teo janoIne pakhALIne pANInuM Acamana traNavAra le che. mImAMsake brAhmaNa ja hoya che-eo ddhonuM anna letA nathI. bhaTTanA matamAM ane prabhAkaranA matamAM paNa pramANabheda che. pUrvamImAMsAne mAnanArA mImAMsako kukarmo karatA nathI, yajJAdi SaTakarmone kare che. brahmasUtra rAkhe che, gRhasthAzramI hoya che ane zadrone tyAM aletA nathI. uttaramImAMsAne mAnanArA mImAMsake advaitane ja mAne che-teo paNa brAhmaNa ja hoya che. teonA nAmanI pAchaLa "bhagavata' zabda yojAele rahe che ane teo cAra prakAranA che: kuTIcara, badaka, haMsa ane paramahaMsa. kuTIcaraH maThamAM rahe che, zikhAne rAkhe che, brahmasUtra pahere che, tridaMDI heya che, yajamAnane tyAM bhejanAdi le che ane ekAdavAra pitAnA putrane tyAM paNa jame che badaka nadIkAMThe rahe che, snAna kare che, brAhmaNanA gharanuM-paNu-nIrasa bhejana le che ane viSNune jApa jape che tathA vaiSa te kuTIcaranI je ja rAkhe che, Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A darzana keI sarvajJanI hayAtI svIkAratuM nathI ane sarvajJa' ne sthAne vedane ja sthApe che-"veda nitya che ane a ya che ema mAne che. saithI prathama vedone bhaNavAnI bhalAmaNa karavAmAM Ave che ane vedanAM preraNuM-sUcaka vAkayone dharmAcAranAM sUvo gaNavAmAM Ave che. . cha pramANa che-pratyakSa, anumAna, zabda, upamA, arthapatti ane abhAva. athavA 6 sekAya darzana, 43 deva nathI, dharma nathI ane adharma nathI. jeTale Idrogacara che teTaluM ja leka che pRthvI, pANI, teja ane vAyu e cAra bhUta che. pramAga--eka pratyakSa. [ pramANa mAtra pratyakSapUrvaka hovAthI badhAM pramAmono samAveza ekalA pratyakSa pramANamAM paNa thaI zake che jema 64 5IsAno samAveza rUpiyAmAM thAya che tema.]. hasaH brahmasUtra ane zikhAne rAkhatA nathI, kaSAyeluM vastra pahere che, daMDane khe che, gAmaDAmAM eka rAta ane nagaramAM traNa rAta rahe che, jyAre dhumADo nIkaLatA baMdha thaI jAya ane devatA elavAI jAya te samaye brAhmane ghare bhikSAvRtti kare che, tapa kare che ane sarvatra pravAsa karyA kare che. paramahaMsaH jayAre haMsa ja AtmajJAnI thAya che tyAre paramahaMsa kahevAya che, e game tene tyAM bhejana laI zake che, daMDa rAkhavAno ene niyama nathI hatA ane e, vedAMtanuM ja dhyAna karyA kare che. A cAre prakAramAM uttarottara prakAranI uttamatA che-paDadarzana sa0 TIkA tathA rAja padasa) 43. lekAyata' (leka+Ayata) arthAta lekamAM vistRta. upara lakhelI hakIkta sivAya A darzana saMbadhe vizeSa paricaya maLI zake nathI to paNa vicAra karatAM eTaluM to jarUra sakhe che ke, nItipradhAna ane dharma parAyaNa A AryadezamAM (bhAratavarSamAM) prAcIna samaye prAdurbhata thaele A mata hiMsAnuM, juThANunuM, cerInuM, vyabhicAranuM ane 6 vA kRtaM pita' nuM ja samarthana karI jIvana-vakAsano mArga batAvato hoya ema mArA te mAnavAmAM AvatuM nathI. A darzana saMbaMdhe vizeSa hakIkata maLI zakatI ja nathI tethI vizeSa zuM Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahevAya. parama gI zrIAnaMdaghanajI mahArAja A mata viSe jaNAvatAM kahe "lekAyatika kukha jinavaranI, aMza-vicAra je kIje tattva-vicAra sudhArasa dhArasa, gurUgama viNa kema pIje." 10-bInaminAthajInuM stavana, gAja A upalA padyamAM A matane "zrIjinanI kukSinI upamA ApelI che" e uparathI bIjuM te nahi paNa "sApekSa rIte jema zarIramAM kukSinI upagitA jaNAya che tema A matanI paNa evI kaI upayogitA hovI joIe--ema aTakaLI zakAya. mArI pAse (rA. mArA ghera vALI) arthanI copaDI che chatAM A padyano vizeSa skuTa Azaya huM samajI nathI zakaze. A mata saMbaMdhe TIkAkAra zrIguNaratnasUrijI jaNAve che ke, "kApAlika yoga A matanA sAdhuo che-teo zarIre rAkha caLe che- brAhmaNathI aMtyaja sudhInI koI paNa jAtanA hoya che, madha, mAMsa khAya che, vyabhicAra paNa seve che ane viSe viSe koI paNa divase bhegA thaIne strIkoDA kare che" A ullekha vAmamAgione vA kuMDImAgione barAbara baMdha bese che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : samavaya-cha e darzanenAM mULa maMtavyo AgaLa jaNAvyAM che. ahIM te badhAne samanvaya karavAnuM prastuta che. A prasaMge huM evuM te nathI ja. jaNAvavA Icchato ke, je hakIkatane jeno kahe che te ja hakIktane bIjA badhA paNa zabdAMthI svIkAre che vA je hakIkatane bIjA badhA mAne che te ja hakIkatane jene paNa prakAratarathI svIkAre che. jo ke, keTalAka muddAo mATe te te enAM eka bIjAnAM zabdAMtara sivAya vizeSa kazuM nathI, to paNu e viSe mAre ahIM kaI jaNAvavAnuM sthAna ja nathI. bhagavAna zrIhrisaanaa ' zomA 9 tA " ciMtrI tu dezanaiteSAM syAd vineyAnuguNyataH / yasmAdete mahAtmAnA bhavavyAdhibhiSagvarAH " // 132. " yasya yena prakAreNa bIjAdhAnAdisaMbhavaH / / sAnubandheo bhavatyete tathA tasya jagustataH" // 133. "yathAbhavyaM ca sarveSAmupakAro'pi tatkRtaH / jAyate'vandhyatA'pyevamasyAH sarvatra gusthitA" // 135. "citrA tu nAnAprakArA punardezanA " nitya AtmA, anitya iti ca" ityAdirUpA / eteSAM sarvajJAnAM kapila-sugatAdInAM syAd bhaveda--vineyAnuguNyataH-tathAvidha ziSyAnuguNyena-kAlAntarA'pAyabhIrum adhikRtya upasarjanI. kRtapayaryAyA dravyapradhAnA nityadezanA, bhogAvasthAvatastu adhikRtya upasarjanIkRtadracyA paryAyapradhAnA anityadezanA / xxx "yasmAd ete mahAtmAnaH" sarvajJAH / kim ? ityAda-" bhavavyAdhibhivagvarAH' saMsAravyAdhivaidyapradhAnAH // 132 // " yasya ' prANigo " yena" prakAreNa nityadezanAdilakSaNena " bIjAdhAnAdi. saMbhavaH " nayAbhavodvega dibhAvena "sAnubandho bhavati," tathA tathA-uttaraguNa. dhA, " ete" sarvajJAH, " tathA" tena prakAreNa, "tasya jagu. " gItavantaH " tataH" iti // 133 // " yathAbhavyam" bhavyasadRzaM ca "sarveSAmupakAro'pi" guNa:-api, "tatkRtaH" dezanAniSpannaH, " jAyate" prAdurbhavati, " avandhyatA" aniSphalatA, " apyevam" ukanItyA, "asyAH " dezanAyAH, "sarvatra susthitA'' iti " // 135 // 1 A zabda ekavAra A ja nibaMdhamAM AgaLa kahevAI gayA chepaNuM tene vIgatathI samajAvavA mATe ahIM pharIvAra paNa jaNAvelA che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAta "sAMkhya darzananA mULa purUSa kapila ane zraddhA darzananA mULa purUSa sumata vagere e badhA darzanAra mahApara 7 hatA. jaLanArAonI yogyatA tanka laya rAkhIne "AtmA nitya che' vA anitya che" evI citrA-judI judI-dezanA teoe ApelI che- je rIte kahevAthI sAMbhaLanArAone moha nAbUda thAya, dehAdhyAsa chUTI jAya, AtmajJAnanA bIjanuM AdhAna thAya, sasAranA prapaMca tarapha durlakSya rahe ane AtmasthiratAnI prApti thAya te rIte teoe jude jude upadeza Apelo che: koI mumukSa vinaya ( ziSya) "he te have marI jaIza" "mAruM kalyANa zI rIte thaze" mArI umara paNa bahu thaI gaI che" e rIte kALabhIra thai kAyara banI jatAM tene kahevAmAM Ave che ke, "bhAI, tuM muMjhA mA' 'tuM kadI marate ja nathI" tuM te nitya che, "tAre vaLI kALanI bIka zI?" tuM te tAruM sAdhana karyA ja kara'-A prakAre kALabhIrU ziSyanI nirAzAne ane kAyaratAne dUra karavA mATe tathA tenI AtmasAdhanAne niraMtara cAlu rAkhavA mATe paryAyone gANa karI ane kalpane pradhAna rAkhIne samajAvavAmAM Ave che. vaLI, keAI bIjo mumukSa ziSya bhege bheLavavAmAM ja ekama thaI gayo che. e begone mATe bIjA keTalA prANone bhoga apAI kava che-ene khyAla paNa ene Avato nathI, mAtra jaDAdhyAsI thaI ane temanuM bhAna bhUlI gayo che ane e ja dhyAsane lIdhe bIjAnI azAMtine e leza paNa khyAla Avato nathI--evA bhogI purUSane kahevAmAM Ave che ke, " bhAI, tuM have jAgrata thA" "A badhuM nazvara che-kSaNika-che' kALane bharUso nathI" "tuM paNa hatuM na hato thaI jaIza"--A prakAre bheganA kIcaDamAM kheMcI gaelA mumukSane ugArI levA mATe, ene satpatha para ANI AtmabhAna karAvavA mATe ane ene Atma-sthiratAnI jhAMkhI karAvavA mATe dravyo gaNu karI- payone mukhya karIne samajAvavAmAM Ave che. A dRSTie vicAratAM nityavAdanA upadezakanI ane anica-vAdanA upadezakanI mahattAno khyAla ApaNane AvI zake ema che- e mATe ja te te mahApune sarva kahevAmAM AvyA che ane saMsAranI vyAdhithI pIDAtA ApaNI jevA daradio mATe uttama vaidya samAna gaNavAmAM AvyA che. teoe ApelA e jUdI jUdI dezanAe yogya bhalene te jarUra lAbha ja karyo che--mATe ja e dezanA ahIM " adhya" kahevAmAM AvI che." A saMbaMdhe vizeSa kahetAM zrIharibhadrasUrijI A pramANe paNuM jaNAve che ke, Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizArAthatikSepo thADapAnAmata ? tApitA tevAadazAmaca che 138. "na yujyate pratikSepaH sAmAnyasyA'pi tatsatAm / / AdhIpavAdastu punarjihvAcchadAdhiko mataH " // 139. 'athota "jema AMdhaLAo caMdranI hayAtIne inakAra kare ane te mATe pitAnI tarkajALa phelAvI tenI (te inakAranI) sAbItI karavA prayAsa kare te ja rIte ApaNI jevA navA nizALiyAo e pUrva puruSa mATe je yaduvA tavavA mAtra tarka jALI bakavAda kare te taddana asaMgata che, sAmAnya manuSyano paNa pratikSepa karavo ghaTate nathI to pachI e sarvajJa tarIke ane bhavadhinA pravara cikitsaka tarIke gaNAtA te te Arya purUSone pratikSepate vaLI, mAtra ApaNI agharI ane tarka jALamAM phasAelI kalpanA zaktithI thato pratikSepa- zI rIte ucita kahevAya ? e pratikSepa karavA karatAM te pratikSepake pitAnI jIbhane kheMcI kADhavI joIe." e mahAyogI zrIharibhadranA uparyukta zabdo ApaNane sApha sApha jaNAve che ke, 'e e darzanakAre pratikSepa kara' e AtmavikAsanA paMthe pravAsa karatA mumukSuonuM kAma nathI. ulaTuM te te bhinna bhinna dezanAomAMnI--pitAnI-mabhUmine anukULa-dezanAne avalaMbI mumukSue te AtmavikAsane ja sAdhavo joIe Aja ghaNA samayathI mAtra tarka paraMparAmAM guMcavAelI, te dvArA ja satya zAdhananI TevavALI ane tethI ja raheNI-kaheNImAM AMtara rAkhatI ApaNI jevI jIvana vitAnI prajA zrIharibhadrajInA upayukta satyane jotAM jaM-vAMcatAM ja-ke.vicAratAM ja samajI zake ema nathI, enuM kharuM kAraNa ApaNI pAse eTale ApaNuM jIvanamAM AtmajJAna rahyuM nathI-mAtra jaDAdhyAsamAM ja ApaNe rAcI rahyA chIe. zrIjinapravacanamAM jaNAveluM che ke, 1 game te kAInuM banAveluM ane koI paNa viSayanuM zAstra samyagdaSTine mATe amRta samAna che ane je jIva, samyagdaSTi vinAno che tene mATe ahaMta-praNIta 1. " samyagdRSTeH ahatpraNItaM mithyAdRSTipraNItaM vA yathAsvarUpamavagamAt samyakzrutam , mithyAdRSTeH punaH arhatvaNItam itarad vA mithyaashrutm-ythaasvruupmanavamAna" -- ma rI (pR22, mA.) 2. samyagdaSTi eTale jaina ke bIjA koI saMpradAyamAM rUDha rIte khuMcele ema nahi paNa vastutaH AtmAna pUrvaka jIvanane rAkhanAre puruSa. " Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsana ke bIjuM kaI zAsana mithyAzruta jevuM che"- A hakIkatane samajI zakanArA mumukSao ja zrIharibhadranA e apUrva Azaya sudhI pahoMcI pitAnuM hita sAdhI zake che ane bAkInA to kutaMka ane kadAgraha karI dharmane nAme dharmamahane vadhArI potAno pravAsa pUro kare che. kadAca ema pRdhyAmAM Ave ke, AtmA, Izvara, karma ke saMsArAdinI vyavarathAne pUrepUro nirNaya thayA vinA mumukSu prANI paNa pitAnuM hita zI rIte sAdhI zaMkare tene javAba zrIharibhadrajI ane bIjA paNa dhupa A rIta ja vALe che: jJAna hetuvAna pArtha cAtIjhiyAH | wArjanaitAvatA grAzeH zrata tenu nizcayaH" | 244 "yatnenA'numito'pyarthaH kuzalairanumAtRbhiH / - mayuratApaparata " { re "jJAna" " vAna" anumAnadhAna sAthaM ca matathA zarvAdaH "zAna tAvatA" "zaiH " tAra, " zrataH rAta tevuM nizcayaH-savAma" ti. 244 "casnena manumitaisf artha:" arayAvanArA "sai-mAmAkRmi " bavathA - mayura -zaH" cavacAritra, bacAvAyate" batathafaifkarA." 242 arthAta-"sarvA, AtmA, Izvara ke bIjA evA atIdiya padArthonA svarUpano nirNaya je mAtra anumAna-vAda dvArA thaI zakatA hatA te tArkika purUe e vinA nirNaya kayAre tha karI lIdhA che. A kurAla tArkika pitAnAM bhejanI taragAvI dArA je jAtane e atItiya padArthone lagatA nirNaya bAMdhe che, tyAre tenAthI caDiyAtA bIna vadhAre kuzaLa tAke e nirNayane pitAnA yuktibaLathI uthalAvI nAkhI tadana viparIta rIte ja sthApita kare che "--e takataka paNa muSTAmuSTi jevuM ja eka prakAranuM vacce yuddha sivAya bIjuM kazuM nathI. udayana jevo pracaMDa tArkika pitAnI kusumAMjalimAM izvara-bhaktithI prerAI tene " sarvakartA' nuM birUda ApavA mathI race che, e mATe chUTathI taMka ane anumAnene verI raDyA che, vedanI kRti 1 maharSi bhatRharijI. zrIharibhadrajIe yogadaSTisamuccayamAM 14 loka-je ahIM upara TAMkele che-Ape che te e dhIdhana bhartuharijIno ja che(vInA 1 mahi0 TI) Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ one paNa upayoga karI rahyo che ane chevaTa e rIte nahi mAnanArAne "vAvALAH " kahetAM paNa cUkatA nathI. A tarapha jena-AcAryo paNa pita pitAnA tarkamAM e ja Izvara-bhaktithI prerAI tene "arjAnuM birUda ApavA tanatoDa parizrama karI rahyA che, e ja mATe tarka ane yuktiono varasAda varasAvI rahyA che, katAMpaNAnI mAnyatAmAM IzvaranuM idharapaNuM jatuM rahevAnI bhakti batAvI rahyA che ane e mAnyatAne "phanA devAviratanA yuH" ema kahIne bane teTalI rIte vargavI rahyA che. e ja prakAre prakRtivAdane mAnanArA sAMkhe, phUTasthavAdane mAnanArA naiyAyika, pariNAmavAdane mAnanArA jena, mAyAvAdane mAnanArA vedAMtio, asarvasavAdane mAnanArA mImAMsa ane kSaNikavAdane mAnanArA beddhivAdio eka bIjAnuM khaMDana karIne mAtra tarkadArA ja kema jANe che te atIDiyapadArthonuM svarUpa samajatuM hoya ema mAnI pAtapitAnA zAstramAM te te mahApunAM pavitra nAmanI rakSAnA bAne, nyAyane nAme madhanA vartamAna dhArAzAstrionI peThe jIvataDa parizrama karI rahyA che. paraMtu zrIharibhadrajI jaNAve che tema e tarka -parizrama ke vAyuddhathI kadI paNa kaI atIMdiya padArthone nirNaya meLavI zakAtuM nathI-e takataki to mAtra kalpanA-zaktine khIlavavAnuM ja eka evadha sivAya bIjuM kazuM nathI, mATe e tarkanI mRgatRSNAmAM muMjhAIne mumuzaoe kadI pitAne AtmaghAta na thavA devA joIe. gaI kAle ja thaelA gipravara zrIyazovijayajI upAdhyAyajI paNa pitAnA jJAnasAramAMnA jJAnASTakamAM jaNAve che ke, "yAdAna prativAdAMdha vadanto'nizcitAMstathA / tatvAntaM naiva gacchanti tilapIlakavad gtaa|| 4. arthAt "paraspara vAda ane prativAda karatA loko ghAMcInA baLadanI pi bhamyA ja kare che- paNa tatvane cheDe meLavI zakatA nathI "--eka jaNa AtmAne vyApaka banAvavAnI yuktio laDAve, bIjo jaNa AtmAne dehavyApI sAbIta karavAnI potAnI taraMgavatI laheranA phuvArA cheDe, trIjo vaLI, vedanI kRtionA ja prAmANya mATe phAti ceta, tanna" "rUti vaita, ta" ema kyAM kare vedanA aprAmANya mATe divasanA divase sudhI belAya teTaluM lakhI nAkhe, pAMca jaNa svataH prAmANya ane parata: prAmANya mATe hajAre zleka banAvI nAkhe ane chaThTho tArkika AtmAnI akriyatAne sAbIta karavA pAra vinAnI prakriyAo kahI nAkhe-e rIte dareka vAdio, Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane prativAdio pita pitAnI vaMza paraMparAgata mAnyatAne vA navI ja mAnyatAne sAbIta karavA tarkacAhanA prAsa bane che, kaMDazeSa sivAya bIjuM phaLa meLavatA nathI ane prAyaH "AtmA' te eothI hajAre keza dara paDe hoya che. e taka grAha' nI dADhamAM na phasAvA mATe bhagavAna zrIharibhadra) jaNAve che ke, " na catadevaM yat tasmAt-zuSkata graho mahAn / mithyAbhimAnahetukhAt tyAjya eva mumukSubhiH / / 145 grahaH sarvatra tattvena mumukssunnaamsNgtH| muktau dhamI api prAyastvaktavyAH kimanena tat ? " // 146 arthAta "mama puraSAe te e zaka tarkane pAzamAMthI aevuM ja joIe--e to mithyAbhimAnano hetu che-enA ekanA ja pAzamAMthI chUTavAthI kAMi saze nahi, kiMtu evA evA bIjA paNa mAnyatAnA pAzo Akhara choDavA ja paDaze, to pachI A zuSka takane rAkhIne zuM kAma che ?" AtmaprAptinA sAdhana manAtI A tarkapraNAlI, bhagavAna zrIharibhadranI daSTie ane bIjA paNa AtmAnubhavionI dRSTie AtmaprApti karAvI zakatI nathI, AtmazAMtinA mArge laI jaI zakatI nathI ane koI prakAranA AtmIya jIvananA aMkurane ugADI paNa zakatI nathI. mATe ja zrIharibhadrajI AtmaprAptinA mArganuM pheTana karatAM jaNAve che ke, " tadatra mahatAM varma samAzritya vicakSaNaiH / vartitavyaM yathAnyAyaM tadatikramavarjitaiH // 1.47 parapIDeha sUkSmA'pi varjanIyA prayatnataH / tadvat tadupakAre'pi yatitavyaM sadaiva hi // 148 guravA devatA viprA yatayazca tapedhinAH / pUjanIyA mahAtmAnaH suprayatnena cetasA // 149 pApavatsvapi cAtyantaM svakarmanihateSvalam / anukampaiva sattveSu nyAyyA dho'yamuttamaH // 900 arthAta "AtmaprAptinA tarasyA mumukSue e tarkatarlinA chaMdane kare mukI nyAyapUrvaka meTA purUSone pagale cAlavuM, e mahAjanamArganI avajJA na karavI, tene atikrama paNa nahi, bIjA koIne jarA paNa pIDA thAya tevI pravRtti te mudala karavI ja nahi-e mATe khAsa lakSya rAkhavuM ane Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjAonA bhalAne mATe ja niraMtara kamara kasIne mahenata karavI. (gurudharmane bhAvanA) gurUonI, pavionI, sAdhuonI, (brAhmaNa dharma pALatA) vinI ane Adarza devAnI arthAt e e mahAtmA purUSonI prayatna pUrvaka pUjA karavI satsaMga karavo. pitAne karmathI hagAelA pApio tarapha dayAnI lAgaNI rAkhavI-A dhama uttama che" ATaluM TuMke kahIne zrIharibhadrajI ApaNane jaNAve che ke, A AtmajJAna mATe tenA nityAnatyanA, sakriyaakriyanA, kartAakartAnA vikalpone tilAMjali ApI sauthI prathama ahiMsaka sarvathA ahiMsaka banavAnI ceSTA karavI joie, popakAra mATe niraMtara taiyAra thaI rahevuM joIe, satapuruSono saMga paNa karavo joIe ane khoTAM kAma karanArAo tarapha mAtra dayAnI ja lAgaNI ( deSa ke tiraskAra te nahi) ja rAkhavI joIe. vA stavika rIte A rIte vartanAro game te darzana, paMtha ke mArganA anuyAyI haze te paNa jarUra AtmazAMtine meLavaze ane e ja saMskArathI kALakrame pUrNa AtmavakAsane-muktine-paNa pAmaze, e zaMkA vinAnI vAta che. idriene damavI, icchAone TuMkI karavI, dehane para mAnIne dama, akAmavRtti rAkhavI, saMyamane jALava, saMsAramAM rahetAM paNa tenI mAyAmAM na lepAvuM, pArtha Atmabhoga mATe sadA taiyAra rahevuM, maraNAMta kaSTa AtmadharmanI maitrI na cheDavI vagere e badhAM AtmajJAnanAM sAdhanone apacAramAM mUkavAM e eTaluM badhuM kaThaNa che, jenI lakSAMza kaThaNAI e takatakimAM kyAMya paNa dekhAtI nathI, mATe ja lokapravAha e takata itarapha le che ane Aja hajAro varSathI e takata ija pUjAtI AvI che ane Aje paNa e ja mahAmAyA pUjAya che. ATaluM badhuM lakhIne e takazAstra ke nyAyazAstrane niMdavAna lekhakano Azaya jerA paNa nathI. kiMtu e viSe eTaluM to jarUra kahevuM joIe ke, e tarkazAstra manubene mAtra kapanAne ghaDe caDAvI pAchA kayAM paDe che-eno patto lAgatuM nathI arthAta e dvArA kaI jAtane nirNaya na pAmatAM mAtra manuya taraMgI banIne jIvanane yama-niyama tarapha bhAgye ja de che ane e rIte vAta zuSka tene mAtra sakhA bane che. bhagavAna zrIharibhadrajIe jaNAvyuM che ke, prakRtivAda, izvaravAda, advaitavAda ke kSaNikavAda vagere badhA vA upayogI che, je ApaNe barAbara e mahApurUSanI hakIkata samajI zakIe te emanuM kahevuM jarA paNa anucita nathI. e mAne koI paNa eka vadane takatakine na caDAvatAM je manu pitAnA jIvanamAM utAre te ja enI upayogitA samajAya tema che-anyathA Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -tema karyA vinA-to ApaNane e zrIharibhadrajInuM kathana paNa cakaDoLe caDAve tevuM lAge evuM che. pANImAM taranAre manuSya, taravAnAM aneka sAdhanomAMnA pitAne anukULa sAdhanano uoga kare che, cAlI cAlIne thAkelo puruSa, besavAnAM aneka sAdhanAmAM koI paNa eka sAdhanane vinA vivAde kAre che ane regathI rIbAnA gio potapotAnI prakRtine anukULa evA koI paNa ASadhanuM sevana karavAmAM tarka ke kalpanAne uga karatA nathI e ja rIte AtmavikAsanI lAlaca rAkhanArA, dehAdhyAsane jaDamULathI ukheDavAnI vRttivALA ane saMsAranI prapaMcamacI mAyAthI svataMtra thanArA mumukSuo paNa e e mahApurUSoe jaNAvelA koI paNa ekavAdane potAnA jIvanamAM utArI jarUra nirvANanI najIka pahoMcI jAya che. prakRtivAdane mAnanAra purUSa takatarline tyAga karI pitAnA vaibhAvika sakriyapaNAne nAza kare che eTale e sattva, raja ane tamathI para thavA mATe prayatna kare che, prAkRtika ki mana ke dehane dAda deto nathI, prAkRtika kAma, krodha, meha lebha, rAga dezane vaza tha nathI, ene svabhAvathI Tyuta karavA prakRti potAnI jabarAI vApare che paNa e pitAnuM samatolapaNuM na gumAvatAM eka taTastha sAkSInI peThe saghaLuM joyA kare che ane pati te siddhAtmAonI jevuM pinAnuM akartApaNuM TakAvI rAkhe che mAtmA kapila ane enA prativAdanA rane huM uparyukta prakAre samajI zakyo chuM. kadAca A rIta ne samajavAmAM Ave ane prativAdanA tAkikA saMsAra samaya prakRtivAdane ja khare pADavA dalIla upara dalAle dIdhA ja kare ane prakRtinA pAmara dAsa banI rahe te mATe kALe emanA siddhAMtanuM "akriyapaNe e kadI paNa na anubhavI zake. AtmAnA akriyapaNane khIlavavAmAM, sarvatra taTastha rahevAnI AbhAnI svAbhAvika vRttine vikAsa karavAmAM ane satva, raja tathA tamathI para thavAmAM ja prakRtivAdane upaga karavAne che-ene e jAtano ja uga nirvANane hetu hoI zake che. e ja daSTie bhagavAna haribhadrajIe prativAdane paNa satya kahyo che ane yogIzvara 1 AnaMdaghanajIe e prakRtivAdane zrIjinavararUpa kalpavRkSane pAyo jaNAbhe paNa che. 1 "jinasurapAdapa pAya vakhANa sAMkhya gaya be re" - sta gA2 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ izvaravAdane vaLagatA mumukSu pitAnI koI paNa pravRttimAM katapaNa nI bhAvanA eTale "huM karuM chuM mArI jevA karanAra koNa che evI vRttine rAkhI zake ja nahi, ene mana te kartA, hartA ke pAlayitA Izvara ja che, eNe te pitAnuM sarvasva zrIzane caraNe dhareluM hovuM jo-e, pitAne ekane eka baTana dIkare, potAnI atula saMpatti ke bIjI koI pitAnI priya vastune nAza thatAM paNa ene zeka na hoI zake athavA game tevA saMsAranA mANavAnA prasaMge ubhA thatAM leza harSa paNa na hoI zake, ane te "dhanI marajImAM" ja saMtoSa hoya, dhaNInI AjJA pALavAmAM ja enI tatparatA heya, dhaNInI AjJA pAse e kadI paNa deha, Idriya, mana ke sAMsArika vine gulAma na banI zake, e te evA pitAnA mAlikano baMde hoya ke tenI sAme te pitAnA dehane paNa bhUlI jAya, game tevA duHkhanA prasagemAM paNa e "dhI" ne te bhUlI ja na zake ane saMsAranA tamAma jIvajaMtuone "eka pitAnA putra mAnI pitAne putra-dharma pALavAmAM niraMtara tatpara rahe. marSi pataMjalie athavA mahAI kaNade darzAvelA IzvaravAdane upayoga, kaI paNa mumukSu uparyukta rIte kare te jarUra apavarganI abhimukha thAya--e saMzaya vinAnI vAta che. IzvaravAdio uparyukta rIte jIvanaparivartana karyA vinA ja mAtra tarkanA baLe IzvaranI rakSA karavAnI himAyata kare ane pitAne cIle nahi cAlanArAone "vApAAsA' kahIne game teTalA baLA kare te teo ne paNa Izvara-vAdane nahi samajI zakaema kahevAmAM jarApaNu ayukti nathI. Izvara-vAdane jo sadupaga karavAmAM Ave te jarUra e muktinuM nimitta thaI zake che ane e ja dRSTie bhagavAna haribhadrajIe tenA praNetAne bhavyAdhinA vaidya gaNyA che tathA AnaMdaghanajIe paNa e purUSane zrI naminAthanA stavanamAM gAyAM che. advaitavAdanA kha anuyAyine "mAruM tAruM " hoI zakatuM nathI, e te sarvatra sama" ja hoI zake che-zatru ke mitra ene ghaTe ja zI rIte? gAya hoya ke gadheDe hoya, rUpALo hoya ke keDhiyo hoya, purISa hoya ke pAsa hAya, samala heAya ke sudhA hoya evA game tevA sAdhAraNa-pAmara-manuSyane harSa ane uga upajAvanArA padArthomAM e jarA paNa dvatane na anubhavI zake, Akhu ya vizva enuM svajana hovAthI e kayAMya rAga ke roSa zI rIte karI zake vA kRpA ke karatA zI rIte rAkhI zake? advaitavAdanA samartha Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purUSano Azaya, A sivAya bIjo heI zake nahi-A bAbata te adhikArI sivAya bIjo koNa samaje vA samajavA prayAsa kare ? ApaNe joIe chIe ke, advaitavAdane nahi jhIlI zakanArA pAmara le ke tenA vamaLamAM paDe che, pitApitAmAM paraspara ane bIje paNa kaSAya kare che-paMDanamaMDana kare che ane ema karIne kema jANe pote advaitavAdanI rakSA na karatA heya evA DaLa ghAle che. atavAdano kharo marma samajI, takatarline dUra karI ApaNuM jIvanamAM ja advaitane utArIe te A kaliyugamAM paNa ApaNe vistAra thavA kaThaNa nathI-A ja dRSTie bIjAdhAnanA asAdhAraNa nimitta tarIke atavAdane paNa bhagavAna zrIharibhadrajIe jaNAvela che ane yogIzvara munirAja AnaMdaghanajIe to ene zrIjinezvaranA hAtharUpe vele paNa che. kSaNikavAdane pAke bhakta pitAnA dehane sthira zI rIte mAne ? Iti, enA viSayo ane saMsArano prapaMca-vagere e badhAM AtmaghAtaka khaMjarethI to e judo ja paDyo hoya, enuM lakSya te mAtra eka nirvANa tarapha hoya, nirvANa sAdhavAne ja ene bhagIratha prayatna paNa hoya ane bhagavAna buddha AdarelA jIvana tarapha ja ene Adara heyamahApurUSa buddhano ananya anugAyI kSaNikavAdI ghUMkanI choLo uDADIne kSaNikavAdane sAbIta na kare, e te e vAdane potAnA jIvanamAM utArIne ja saMsAranI kSaNikatA vagara belve paNa samajAvI de-kSaNikavAdane A adabhuta marma samajIne ja bhagavAna zrIharibhadrajIe zAkyanaMdana siddhArthane sarvajJa kahyA che-saMsAranAM darada samajI tene TALanArA jaNAvyA che ane e ja AzayathI zrIAnaMdadhanajIe paNa e vAdane zrIjinezvaranA bAhune sthAne gaNAvyo che. te karmavAdane mAnanAre pacho jena pitAnI karmaprakRtio dUra karavAno purUSArtha kare, pitAnI pravRttimAM kayAM kaI karmaprakRtine lIdhe bhUla thAya che tenuM nidAna karI tene TALavAne toDa mahenata kare ane prakRtinA paMjAmAM phasAelA pitAne chUTo karavAne lagAra paNa jaMpa khAdhA vinA sAdhanA karyA ja kare. "asurakumAre karo guNasthAnake hoya che tyAM te keTalI karmaprakRtione bAMdhe che-lavaNa samudranA magarane keTalI karmapravRtione udaya hoya che "bheda abheda surata mImAMsaka jinavara doya kara bhArI re"--nami. - 1 stigA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI pArakI paMcAtanI khAtAvahIne mUkIne "mAruM kharuM guNasthAnaka zuM che?" huM kaI prakRtine vaza chuM" "ethI huM svataMtra kema banuM" ityAdi vicAraNuM niraMtara karyA ja kare ane parama yogIzvara zrI mahAvIre karmaprakRtine teDavAnA je je niyame potAnA jIvanamAM AcaryA hatA, tenuM AcaraNa karavAne jarA paNuM pAchI pAnI na kare. karmavAdane uddeza saMsAranI vicitratA jaNAvI AtmAmAM sthiratA AhavAna che, nahi ke bIjA bIjAnI khAtAvahIone tapAsyA karavAne, tema IzvaravAdanA Izvarane dUpita karavAne paNa karmavAdane AgaLa karavAne nathI, karma-prakRtionI bhaMga-jALa jamAvIne bIjAne camakAra dekhADavAne paNa enI e yojanA nathI, mAtra purUSArthane pradhAnatA ApI e jALamAMthI chUTavAne ja ene e mahApurUSe jaNAvela che, IzvaravAdInI ja peThe karmavAdine paNa ha-zAka zI rIte ghaTe? ene te potAnA aAnanuM ja pariNAma jaNAyA kare ane e pAzamAMthI chUTo thavAne ja e jhakhyA kare-pUrNa ahiMsA, pUrNa satya, tapa ane saMyamAdinA sevana dvArA e karmaprakRtionA bhayaMkara dumalAone haDAve, pitAnI samavRttine jarA paNa AMca na AvavA de ane "jaina" nAmano arthanukULa bhAva potAnA jIvanamAM utAre A prakAre e pAMca mahAvAdane paraspara athaDAvavAnA nathI. e pace mahAbhAvanAo AmavikAsamAM asAdhAraNa kAraNarUpa che. ApaNe zArIrika vikAsa karavAnAM aneka sAdhano hoya che, ApaNe mAnasika vikAsa karavAnAM paNa aneka nimitte maLI rahe che tema ApaNI AdhyAtmika vRttinI khAlavaNuM mATe ja e pAMca mahAbhAvanAo rojAelI che. vyavahAramAM joIe te ApaNe jANI zakIe chIe ke, dhanane upArjavA aneka prakAranA vyApAranI cejanA thaelI che- te te vyApAra karanArA prAmANika purUSo pota potAnA vyApAranA samarthana mATe ane bIjAnA vyApAranA khaMDana mATe koI prakAranA tarka ke yuktiono upayoga karatA nathI, te mATe paraspara zAstrArtha thatA nathI ane te prakAranAM zAstro paNa kaI taraphathI lakhAelAM nathI e te je vyApAra karavAnI jene sagavaDa heya te ene karIne paiso pedA karI le che. e ja prakAre Atma-mArgane ghuMTAvavA mATe e e mahApurUSoe te te bhAvanAonI rojanA karelI che-mumukSuoe to e vyApArio nI peThe ja e bhAvanAono upayoga karI gaelA Amadhanane pAchuM meLavavAnuM che-nahi ke, A bhAvanA kharI ane A bhAvanA beTI' evA vivAdamAM paDavAnuM Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM spaSTapaNe yojAelA syAdvAna ke anekAMtavAdanA paNa A marma cheH syAdvAdanA agarUpa nayAe paraspara athaDAvAnuM nathI-jJAnanaye peAtAna mArge cAlavAnuM che, kriyAnayanuM khaMDana ke potAnuM je samarthana karavAnuM nathI, e ja rIte bhaktinaya ane kriyAnaya viSe paNa samajavAnuM che--nayAnI paraspara athaDAmaNI thatAM ja ene 'durnaya '~~ nayAbhAsa " ne nAme eLakhAvelA chee durnayA hArUpa hovAthI haiya paNa che. AtmanityatAnA naye AtmaanityatAnA naya tarapha paNa madhyastha ja rahevAnuM che...eka sunaya tarIke te e ke khIjo naya potAnuM ja maMDana ke bIjAnuM khaMDana na karI zake. e ja prakAre AtmakriyAnA naye AtmakriyAnA naya tarapha paNa vartavAnuM che e nayA paraspara athaDAtAM ja ' mithyAtva' kATimAM pese che. sunaya tarIke rahetA jUdA jUdA nAnA samUhanuM ja nAma ' jainadarzana' che, kASTha jainadarzanane abhyAsI kAi paNa nayanuM khaMDana karI potAnA ja cIlA kharA karavA mathe nahi ane mathe te e jainadarzananA anekAMtavAdanA marmane samajyeA zI rIte manAya bhagavAn zrIsiddhasena potAnA sammati--sUtramAM jaNAve che -- bhaddaM micchAyaNasamUhamaiassa amayasAyassa / jiNavayaNassa bhagavao saMvigga suhA higammassa // 70 arthAt " zrI jinavacanarUpa bhagavAna sadA bhavata--jayavata-rahA--je mithyA danAnA samRhurUpa che, amRta tulya svAdavALuM che tathA jenA ma samajavAne saMvegasukhanI prApti Avazyaka che." A ja hakIkatane yogIzvara AnadadhanajIe A pramANe jaNAvelI che: jinavaramAM saghaLAM daraNu che "--te.sta.gA06 $6 tAtparya e ke 'jainadarzana' kAi paNa sunayanuM ke koi paNa saddavAdanuM khaMDana na karI . rAke-AgaLa jaNAvelA e pAMce vAdya samajAya tA sAdarUpa che mATe ja akhaDa 1 keTalAka prAcIna ane arvAcIna paDitA A siddhAMtane vAstavika rma pAmyA jaNAtA nathI, ethI ja eee e siddhAMtane potapotAnA Hui graMthamAM saMzayavAda` nA nAme jaNAvelA che Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIya che A prakAre e pace mahAvAne ke mahAbhAvanAono samanvaya karavAne che ane mumukSuoe te e vAdanA marma sudhI pahoMcI pipitAne vikAsa sAdhavAno che. "vAmanuM ja sarvekANuthas tarataH | jAyate'vandhyatA'pyevamasyAH sarvatra susthitA" // 135 arthAt "te te mahApurUSoe ApelI e jUdI jUdI dezanAoe yogya bhavyane te jarUra lAbha ja karyo che-mATe ja e dezanAone ahIM avadhya' kahevAmAM AvI che"--e dezanAo eTale upara jaNAvelI e pAce bhAvanAo)e rIte chevaTa zrIharibhadranA zabdanI pharIvAra paNa vAta ApI A prakaraNa pUruM thAya che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( jainadarzana 'nA bIjA pAnA upara ' digakhara munione veSa ane , AcAra ' jaNAvelA che, emAM jAveluM che ke, '(digabara munie) jamatI vakhate trIza aMtarAyone tathA cauda maLene parahare che" e cauda maLe A pramANe che: spaSTIkaraNa--( pariziSTa-1.) jamatI vakhate digaMbara munirAja, 1 nakha, 2 rAma-vALa, 3 mRtaka-- maDu, 4 hADakuM, 5 ghauM vagere anAja, ceokhAnA dANA, cha kharAba lohI, 8 cAmaDuM, 9 rUdhira-parU, 10 mAMsa, 11 bI, 12 phaLa, 13 kAMdo, ane 14 phaLa-e cauda cIjone jUe to eNe AhArano tyAga karI devA. jo e. A cauda cIjonA dekhAvanuM ja nAma cauda maLa che--mUlAcAra, pizuddhiadhikAra, gA0 484 (hiMdI pR0 189. ) e khatrIza aMtarAye A pramANe cheH 1. kAka--muni upara kAgaDAnuM carakavuM. 2. ameg~~~azuci padArthadvArA paga vagerenuM kharaDAvuM. vamana--ulaTI thavI. 3. 4. rAdhana--bhAjananA niSedha karavA. 5. rUdhira---rUdhiranuM dekhAvuM. 6. azrupAta~~AMsunuM dekhAvuM. 7. jAvadhaH----jAnunI nIce hAyanuM aDakI javuM. 8. janarUparitikrama----jAnu jevaDA lAkaDAne TapI javuM. 9. nAbhyadhoni mana~~ uTIthI paNa nIce mAthuM namAvIne nIkaLavuM. 10. pratyAkhyAtasevanA----tajelI cIjanuM bhakSaNa karavuM. 11. jaMtudha--kAi jaMtunA vadha thavA. 12. kAkAdipiMDaharaNa--kAgaDA vagere pakSa 13. piDapatana----hAthamAMthI kALI paDI jAya. 14. pANijaMtudha--- hAthamAM ja kAi jIva marI jAya, 15. mAMsAdirzana~~~~mAMsa vagere dekhAya, khAvAnuM jhaDapI jAya. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. upasarga-kAI saMkaTa AvI paDe. 17. vasaMpAta-be paganI vacce koI jIva paDe. 18. bhAjanasaMpAta-nAranA hAthamAMthI bhANuM-vAsaNa paDI jAya. 19 "uccAra-akasmAta jhADo thaI jA, 20. prastravaNa-asmAta pezAba thaI jAya. 21. ajayagRhapraveza-ajaya lokonA gharamAM praveza thaI jAya 22. patana-mUcha vagere dvArA paDI javAya. 23. upavezana-akasmAta besAI javAya. 24. sadaMzakUtarA vagere karaDavA doDe. 2. bhUmisaMsparza-hAthavatI jamInane sparza thaI jAya. 26. nikIvana-baLo vagere kADhavuM paDe. ra7. udarakRminigamana-peTamAMthI karamiyuM nIkaLI paDe. 28. adA-nahi ApeluM levAI jAya. 29. prahAra-potAne ke bIjAne prahAra paDe. 30. grAmadAha-gAma baLatuM hoya. 31. pAkacitrahaNa-jamIna uparathI paga dvArA kAMI levuM paDe. 2. karakacinagraMzu-jamIna uparathI hAthavanI kAMI levuM paDe." mUlAcAra (pR 193-194 hiMdI.) A batrIzamAM kAI banAva bane to digaMbara muni bhajana na karI zake banAva bhojanamAM aMtarAyarUpa hovAthI ene aMtarAyaranuM nAma ApeluM che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkAkAre jaNAvelA prathAne paricaya --(pariziSTa 2.) jenadarzanane 189 me pAne je je graMthonAM nAma jaNavyo che tenA kartA, kALa vagereno saMkSipa para thaya A pramANe che - sammatitika-pULakAra-zrI siddhasena divAkara. A maDatArkika sudhArakane cokkasa samaya te haju vivAdAspada che, te paNa A eka prAcIna gAya "vaM ca variyaar faNeLavavAparo ! acasahA vIsahila sakathura aJaratirakyA" / vicArapAra prakaraNa-iyatrI ra 1000 pradyumnamUri ! dvArA emane samaya vIrat chaThe saikA jANe zakAya che. AzA che ke, keI. bhUtakALagalI mahAzaya jarUra A samayanuM saMzodhana karaze. A graMthanuM mULa 168 gAthAmAM-prAkRta bhASAmAM racAyeluM che. A uparAMta A mahApurUSe takano AdigraMtha "nyAyAvatAra racele che tathA batrIza batrIza zlokanA pramANu vALI evI batrIza batrIzIo paNa emaNe ja racelI che. e batrIzIomAM ja emanuM sudhArakapaNuM tagatagI rahyuM che. tathA "navasmaraNa nI mATImAM AveluM kalyANa maMdira stotra paNa je kumudacaMde raceluM che te mahApuruSa paNa Aja che. emanA "sammatitarka upara 25000 ka pramANunI 1lI TIkA pradyumnasUrinA ziSya zrI abhayadevasUrijIe karelI che. A TIkAkArane ivIya 11mA saikAnA gaNavAmAM Ave che. (juo jenahitI, navame bhAga pR0646) e rAjagachanA hatA, emane nyAyacakravatI' ane 'tarka paMcAnana" nuM birUda hatuM. 2 ja TIkA AcArya mallAdinI che ane te mAtra 700 zlekanI che. A TIkAne ulekha zrIharibhadrajIe potAnI "anekAMta jayapatAkA'nI TIkAmAM (pR. 47 tathA 88 yaMtra OM0) paNa kare che. vartamAnamAM to A TIkA kITabhakSya thaI hoya ema lAge che. ", cha TIkA anyakartaka che" -evo ullekha braharipanikAmAM che. e viSe paM. nAthurAmajI premIe pitAnA janahitaMgI mAsikamAM (bhAga 15, 50 102) savistara jaNAveluM che, jene saMkSepa A pramANe che Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati athavA sumati (zravaNa belanI mahilaNaprazasti) nAmanA eka digaMbara AcAya tha belA che. eoe A sammati (sanmati) tarka upara vivaraNa kareluM che-A hakIkatanI va zrIvAdhirAjarie pitAnA pArzvanAthacaritranA AraMbhamAM ja prAcIna kavione yAda karatI vakhate lIdhelI che." ( amArI pAsenI eka bahu juna-400-500 varSa pahelAMnI tADapatranI-pratimAM ametika'nI pUrNAhUti thatAM, prazastimAM TIkAkAre "sammati' ne "sanmati' zabadathI paNa be vAra velo che. ) upayukata 50 premIjInI hakIkata uparathI ema jaNAya che ke, "buddhipranikAmAM je TIkAne anya ka kahelI che, te TIkA A ja eTale digaMbarasUri sanmatikRta vivaraNa hovuM joie. saMbhaLAya che ke, A TIkA nAgoranA vizALa digaMbara bhaMDAramAM Aja paNa hayAta che-kaI digaMbara bhAi tene kITakavala thatI jarUra bacAvI leze. emanA "nyAyAvatAra' upara eka TIkA AcArya harabhaje karelI che. bIjI TIkA vyAkhyAtacUDAmaNi zrI siddhInI che(A TIkA chapAelI che.) A bIjI TIkA upara rAjazekharasUrie (Sa darzanasamuccayanA kartA-emane, samaya 15 me saMka-jU o A nibaMdhanuM 15 muM pUcha-TipaNa. 5) TipapaNuM paNa kareluM che. tathA e nyAyAvatAranA dha leka upara thIjinezvarasUrie pramAlakSaNa ane zAMtyAcAryuM pramANavAtika (pitAnI pramANaprameyakalikA TIkA sahita) nAme savistara be vAvika racelAM che, A banne vArtakakArene lagabhaga eka samaya che eTale Azare 11 me, sake che. (jUo A nibaMdhanuM pR. 8-TippaNa.) emanI batrIza batrIzI, upara to koI mADIjAyAe TIkA ja nathI karI ke e upara eka akSara sarakho paNa lakhyo nathI, e te rUDhidevInuM ja zAsana !!! ema chatAMya e batrIzInI kavitAo upara phIdA thaine AcArya zrI hemacake, "3Anu siddhache vAcaH" tathA "silenatuta mAryaH" kahIne chevaTe vakhANa to karyA ja. " nayacakravAla-kartA zrI melavAdI. A AyAryane kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcArye 17 mAM sAdA kahIne pitAnA vyAkaraNamAM paNa saMbhAryA che. prabhAvaka caritra'mAM emane valabhIpura (hAla vaLA) nA rahIza jaNAvelA che. "bhalavAdI' nAmanA AcAryo eka karatAM vadhAre thayelA. te eka te A graMthanA kartA, bIja, dharmottara (isIya AThame seka) Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRta nyAyabiMdu (mudrita che) nI TIkA upara TippaNInA kartA. prathama malyavAdI zrIharibhadrajInI pUrve thayelA che. ane bIjA malavAdI dharmottara ne pachI tha lA che-(jUe jena sAva saM0 aMha 1 pR. 53.) - syAdvAdaratnAkara--kata zrIvAdi-devasUri A AcArya viSe jUo prastuta nibaMdha pR0 pa-Ti paNa (2) ratnAkarAvArikA -kartA zrIratna prabhasUri-A graMthakAra, vAdidevasUrinA ziSya hatA. A viSe vadhu mATe juo 10 graM0 "ratnAkarAvatArakA" nI amArI prastAvanA tattvArtha -kartA zrIumAsvAtijI -AmanA guru ekAdazAMgadhArI zrIdeASanadikSamaNamuni hatA ane pragurU vAcaka mukhya "zivazrI' nAme hatA, tathA emanA vidAgurU mAvAcaka mamupAdanA ziSya vAcakAcArya mUla ( La va AcA-khUMTanAnA prayatI ) hatA. emane janma dhikAbhAM tho hatA ane emaNe A sUtrane "kusumapuramAM eTale pATalIputramAM rahIne banAvyuM hatuM. emanA pitAnuM nAma "svAti ' hatuM, mAtAnuM nAma "vAsI' hatuM, emanuM netra kabhISaNi hatuM ane e ucanagarI zAkhAnA hatA. ("rUra pAvAvana') uccanAgarI, zAkhAne AvirbhAva vIrAta pa47mAM eTale ka aa saikAmAM thayela che - Arya suhastijI nA paTTamAM thayelA zAMtiNika ane siMhagirinA samayamAM e uccanAgarI zAkhA nIkaLelI che tyAra pachI 30 varSe ja eka vIrAta pa84 mAM zrIvAsvAmI thayelA che. (-jUo kalpasUtranI sthavirAvalI) u0 dharma sAgarajI vagere keTalAka pAvalIkAroe Arya-mahAgarinI para5 mAM thayelA, bahula-balirUhanA paTTa upara AvelA ane zyAmAryanA gurU hAritagotranA zrIsvAtine A graMthanA kartA tarIke jaNAvelA che, paNa tatvArthasUtrI prate AvelI prazasti dvArA eonuM, e lakhANa brAMta jaNAya che. pramANavArika-ka-a.cArya zAMtyAcAryo siddhasena divAkaranA nyAyAvatAra satranA prathama zeka upara eka savistara vAtika raceluM chejene pramANavArtika ke tarkavAti ka paNa kahevAmAM Ave che. e ja vArtaka A pramANavAtika che ane A vArtika upara e ja kartAe "pramANaprameyakaliphA" nAmanI TIkA karelI che-( banArasanA paMvizAstri be . Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthane prakAzita karyo che, paNa ene zodhavAnI takalIpha na lIdhI hovAthI e, ghaNe azuddha chapAyele che)-(jUo prastuta pariziSTamAM ja nyAyAvatAranI TIkAo viSenuM lakhANa ) pramANamImAMsA -kartA-zrIhemacaMdrasUri-kumArapALanA dharmagurU. nyAyAvatAra-mULakAra-zrIsiddhasena divAkara, A graMthanI TIkAenA paricaya mATe-jUo prastuta pariziSTa-nyAyAvatAranI TIkAo viSe ullekha. anekAMta jayapatAkA, anekAMtapraveza, dharma saMgrahaNI-- zrIharibhadrasUrijI, jUo prastuta prastAvanAmAM ApelI -"zrIharibhakRta nI sUcI" pR. 45-51. prameyaratnakeza-kartA-zrI caMdraprazara ri-(vikramasaMvata 1 pa8 eTale vikramanI bAramI sadI) A pustaka jainadharmapasAraka sabhA-- bhAvanagara taraphathI prakAzita thayeluM che. vadhu vigate mATe e mudrita pustakanI aMgrejI prastAvanA joI levI. digaMbara jainagraMtha: prameyakamalamArtaDa-kartA-zrIprabha.caMdrasUri, 1 000 kSetramANu. emane samaya Azare vikramanI navamI ke dazamI zatAbdI, A graMtha prakAzita thaela che. - nyAyakumudacaMdra-mULakartA- zrIakalaMkadeva (samaya Azare vikramanI AThamI sadI) ane vRttikAra pUkta zrIprabhAcaMdramuri-1 1000 leka pramANa. - AmaparIkSA, aSTasahastrI-kartA zrIvidyAnaMdasvAmI graM thAkAra pUrvokta zrIakalaMkadeva (rAjavArtikakAra) nA samasamayI che. siddhAMtasAra- a, graMtha viSe ane enA kara vagere viSa vizva spaSTa jaNAyuM nathI. A viSe eka savistara lekha "jehitI" mAsikamAM AveluM che tene jovAthI A graMtha viSe kAMI bhAMgI tUTI mAhitI maLe kharI. ( jUo je hitaiSIne caudamo bhAga pR. 1ra. ) nyAya vanizcayaTIkA-kartA-zrI adalakabhaTTa-akalaMkadeva ke akalaMkabhara bane nAme eka ja vyaktinAM sUyaka che eTale vAyakumudacaMdra nA kartA ane A graMthanA kartA-e banne eka ja che. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zrIharibhadrakRta-graMtho (pariziSTa-3.) zrIharibhadrane jIvana lakhavAnA prasaMge ane emanA graMthonI eka vizALa sucI paNa ApelI che ( jUo pR. 45-51 ) e "sUcI ' ne zodhavA mATe pura pravartaka zrIkAMtivijayajInA ziSya munirAja zrIcaturavijayajI-puNyavijayajI pAse mokalI hatI, te sAhebe je je Avazyaka sudhAraNue sucavI che ( e mATe tenA ame RNI chIe) e sUcanAo ja A pariziSTamAM ApavAnI che. haribhadranA navIna thaze. saMvAdaka ullekhonAM sthaLa. , 1 ahesUDAmaNi } sumatigaNikRta gaNadhara sArdha zatanI vRtti. pratiSThA kara 2 Aghaniryukti che zatA 3 bhavya re navAMgI vRttikAra zrI abhayadevasUrinA ziSya zrIhari4 varajDarIka caM gaNie karelI prazanapaMddhati. AgaLa Ape nI sUcImAM je pheraphAra karavAnuM jaNAvavAmAM Avyo che tene (te sUcImAM ApelA graMtha-aMka dvArA) A pramANe samajavAne che. aMka, 1-A graMthano ullekha gaNadharasa taka vRttimAM che ane Aje paNa A graMtha pATaNanA bhaMDAramAM hayAta che. 6-A graMthanuM pramANa 22 8 00 leka che. 7-A graMtha viSe naM-6 nI eTale ladhu TIkAnI zarUAtamAM zrIharibhadrajIe vAva mayA tathAe ullekha karela che. 8-A graMtha upara eka bIjI TIkA zrIvardhamAnasUrinI che, te kavacita upalabdha paNa che 18-11-13-17- 8-22-27-40-41-45-56-A badhA graMzenA kartA jUdA jUdA-bIjA-bIja-haribhadrasUri che. 10-nA kartA brahadra chanA jinadevasUrinA ziSya haribhadra che-(jUo prastuta prastAvanA pR. 4 Ti, 1) 45-nA kartA bIjA haribhadrajI che (saM-1 72 ane graMthagAthA 6 4 ) 21 -A graMthanA kartA viSene nirNaya ja vivAdAra pada munirAja zrI caturavijayajI pite hamaNAM A graMthanuM saMpAdana kare che. 33-34-A nAmanA be graMtha abhayadevasU2 kRta ane jinevismara kRta maLe che mATe ene zrIharibhadrajInI kRti zI rIte kahevAya? 36-A graMthanA katAM caMdraSi che ane TIkAkAra graMthakAra pite tathA malayagirijI che. 4. -AnA kartA haribhadra nahi, paNa hariprabha che (), pATaNamAM A prati che.' 6 - A graMthanA saMcAlaka razekharasUri che ane A graMthamAM haribhabhUta aneka gAthAo maLI Ave chechapAelo che, Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrane samaya (pariziSTa-4) AcArya zrI pradyumnasUrie (vikrama-1056-isavIya-1000 ) * pitAnA vicArasaraprakaraNamAM avataraNarUpe eka gAthA A pramANe ApelI cheH vaMcANa vaLatI sI) g vikrama mUyA (vA) 3 (4) ti prAthamie . . rimApUri-jU dhamaramAM te mughaNuM" | rU0 arthAta "vikrama saMvata 18 5 (2) mAM AthamelA (devagata thaelA). dharmarata evA zrIharibhadrarUpa sUrya (bhavyone zapaMthane Ape."--A gAthA zrIharibhadranI hayAtIno sabhya vikramane kaThe sake sUve che. vikama The saika eTale zrI mahAvIrano 11 me sekA (4704585=1055) uSNuta vicArasAra-prakaraNa" uparAMta AcArya merUtuMganI (vi. 14 mI sadI ) vicAra-zreNa,3 munisuMdarasUrinI (vi. 46) "gurnAvalI,", *kulamaMDanasUrine (vikramane 5 me siko) "vicArAmRtasaMgraha ? "samayasuMdaranI (vi0 1686) gAthAsahastrI ane upAdhyAya zrIdharmasAgaranI 0ino 10 mo sako) "tapAgacchagurnAvalI paNa pradyumnasUrinA e ja uparyukta ullekhane saMvAda kare che. AvA eka sarakhA aneka ulekhe jotAM, haribhadranA samaya mATe koI aMtihAsika zaMkA rAkhavAne avakAza na rahe e paNa banavA jevuM che, te saMpradAyane. cIle ja cAlanArAo mATe e ullekho vajapa jevA bane emAM zI navAI ? ItihAsanI prakRti khAMkhALa karavAnI hovAthI e, AvA aneka saMvAdI ullebane paNa ulaTAvI nAkhe che. koI chatrapatine ulaTAvatI vakhate ItihAsa, pitAnAM ojAromAM saMvAdI ullekho uparAMta jUnI IMTa, saDelA tAMbAnA kaTakA, samasamayI purUSa ane mULa gaSya purUSanA ullekhane pazu upayoga kare che. hama hamaNuM A pAchaLanAM be sAdhano dvArA eka aitihAsika purUSa haribhadra viSe maLelA upalA badhAya ullebene brAMta jUo paMsatIzacaMdranI nyAyAvatAranI aMgrejI prastAvanA AraMbha 1 jUo piTarsanane trIjo riporTa pR0 272.2.juo jainasAhityasaMzodhaka 50 ra7. 3 jUo gurnAvalI pU0 4 yavijaya graMthamALA. 4-56 jAo na kA - pU 28. * AcArya zrajinavijayajI, Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 karAvelA che. zrIharibhadrasUrie pitAnA tarkagamAM (anikAMta jayapatAkAzAstravArtAsamuccaya vageremAM) aneka tAkidanA je nAmagAha ullekha karelA che temAM mImAMsAkavArtikanA praNetA kumArila? vAkapadInA kartA bhartuhari, dharmapALa tathA nyAyavAdI dharmakI -e badhAmAM paNa nAmo maLI Ave che, e uparathI koI paNa vicArazIla evI gaNatrI karI zake che ke, haribhadra je je paMDita puruSonAM nAme lakhelAM che te badhA temanI (haribhadranI) pahelAM vA samasamaye te jarUra thayelA hovA joIe ane e e nAmone saMbhAranAra haribhadra enI pachI vA enI samakSamAM to jarUra AvavA joIe. cAnA yAtrI'huenasaMge-je I. sa. 135 mAM nAlaMda nA vidyApIThamAM pahoMcyA hato ane eNe e dharmapAnA bIjA ziSya zIlabhadra cAmAM rahIne vidyAbhyAsa karyo hata-pitAnA pravAsavRttamAM AcArya dharma maLa ane nyAyavAdI dharmakatine paricaya ApatAM e banene gurU ziSya kahIne oLakhAvelA che. e cInAI yAtrIe karelA najare najaranA prAmANika ullebaMdhI te banne gurU-ziSyano sattArAmaya imavIya 7 me siMka kare-emAM vivAda na hoI zake. e pravAsI pachI aDadhe saMke eTale i kamI sadImAM bhAratane pravAse AvelA bIjA cInAI yAtrI isiMge e mahAvaiyAkaraNa bhaharinAM vakhANa karatAM jaNAveluM che ke, "bhAratavarSane pAMce khaDAmAM bhartuhari eka prakhyAta vaiyAkaraNa tarIke prasiddha che" e ja yAtrIe potAnA dezamAM jaIne I. sa. 685 mAM lakhelA bava -vanamAM zrI harino mRtyu-samaye i. sa. 650 ne nevela che. prasiddha mImAMsaka kumArile taMtra pArtikamAM potAnA pUrvavata vaiyAkaraNa bharinA matanuM Alocana kareluM che eTale e mImAMsaka i. sa. 8 mI sadImAM (pUrvArdha i) thaelA hovo joIe, te enA (kumArilanA) ja nAmano ullekha karanAra AcArya haribhadrane vikrama0 585-i. paranI sAthe zo meLa maLe ane zI rIte meLa maLe? 1. jUe zAstravAtA samuccayanI TIkA pR. 3540 lA0 nI A vRtti. 2 jajUe anekAMta jayapatAkAnI svapajJaTIkA tathA jaina sAsaM. pR. 46-47 3. jUo jena sAsa. pR. 46-473 jue jene sArA saM0 pR. 48-48, 4-5-6 jUo jaina sA sai pU. 7 ka. 7 hastravArtika pU0 208210, Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 A rIte khuda haribhakanA ja ullekha dvArA emane e (I. sa. 8mI sadI) samaya niNarU thAya che, te pachI emanI hayAtI mATe vI. 155 vikrama0 585 eTale I. sa. 5 9 ne AMkaDe jaNAvanArA e e ullekha zA kAmanA? A parApUrvathI evI mAnyatA cAlI AvelI hoya ke "AcArya haribhadra 585 mAM svavAsI thayA" "A "pa8 ' kaSA saMvata gavA" eno paNa nirdhAra na thaele hoya, paraMtu pAchaLanA pradyumnasUri vagere AcAryoe e nirvizeSaNa pa85ne prasiddha vikrama saMvatanuM vizeSaNa ApeluM (hAya) che ethI emanA e badhA ulekhene khuda zrIharibhadranI kalamathI hamaNune ItihAsa ulaTAvI rahyA che. pa85" ne vikrama saMvata samajanArA e pradyumnasUrithI. upAdhyAya dharmasAgara sudhInA mahAnubhAvoe AcArya haribhadranA graMthomAM AvelAM che te pUrvokta paMDitenAM nAmane joyAM hota ane eonA samayanA paNa vicAra karyo hota to teo e sAmAnya "papa'ne potapotAnAM avataraNamAM vikramanA "pa85" kahevAnI AvI gadA jevI bhUla na ja karata. vaLI, e "585" ne vikramanAM gaNavAmAM bIjA paNa bAdha Ave che. zaka saMvata 689 vikrama saM. 8 4 ) mAM thaelA dAkSiNyacihana athavA udya tanasUrie prAkRta kuvalayamAlA prazastimAM A ja haribhadrane pitAnA pramANa ane nyAyazAstranA gurU kahIne yAda karelA che-vidhAnI levaDa devaDa dvArA thate gurU-ziSyabhAva sAkSApaNe samasamI vyakti bAmAM ja ghaTI zake che mATe ApaNe prastuta haribhadra ane A dAkSiNyacihana e bannane sattAsamaya eka sarakho ja mana joIe, dakSiNacivane pitAnI e kuvalayamAlAnI prazastamAM spaSTapaNe sUcaveluM che ke, "sAcaricavImada ya vA (1) vara rA te siddha (f) [ vmALa -nAstuLa () narasa Turimo . duiAthavidhAyaka (samattayu) sA " tassujoyaNanAmA taNaoM aha viraiyA teNa // arthAt "vaTezvara"nA te uddaghena nAmanA tana (ziSya) A kuvalayamAlAne viracelI che, jenA siddhAMta (Agama) zAstranA gurU bIjA kalpavRkSanI jevA 1, jue jena sa sa pUra para, Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 AcArya vIrabhadra hatA ane pramANa-nyAyazAstranA gurU AcArya haribhadra hatA, (je haribhadra) bahu graMthanA samUhanA vistAradhArA (samasta mRtanA) samaya arthane prakaTele che" A gAthAmAM graMthakAre spaSTapaNe potAnA dIya gurU uparAMta bIjA be gurUono ullekha kare che: eka saiddhAMtika gurU AcArya vIrabhadra ane bIjA pramANa ane nyAyanA gurU AcArya haribhadra. graMthakAre haribhakanuM gurUpada svIkAratAM emane (haribhadrane) "bahugraMthasArthavistaraprakaTa (samastakRta) satyArtha ' nuM vizeSaNa paNa ApeluM che ane A vizeSa) 1444 graMthanA racayitA prastuta haribhadra sivAya (e vikramanI navamI sadImAM ) bIjAne ghaTI zake ema paNa nathI. mATe dAkSi. dhyacihananA pramANu ane nyAyazAstrane gurU prastuta ha. bhadra koI paNa rIte vikramanA 6 dA saikA sAthe saMbaMdha na ja khI zake, e gAthAomAM (ba@-Aya ) ane (teja-tena) zabdane bhAva vizeSa ciMtanIya che ane emAM ja gurU-ziSyane bhAva tagatagI rahe che. - vaLI, e "585" ne vikramanAM gaNagamAM A eka bIjo bAdha pa Ave che. prastuta AcArya harike pote banAvelI "nadIsavanI TIkAmAM eka be ThekANe vi. saM7332 (zaka '0 508 ) mAM banelI jina si mahattaranI naMdI cUrNanAM ava raNone ApelAM che-AcAya haribhadra e avataraNane tyAre ja ApI zake jyAre teo e cUpanI racanA pachI ja hayAtI dharAvatA heya-A upasthI bArane be codanA saravALAne samajanA nizALio paNa ema na ja kahI zake ke, vikramanA 585 varSa svargastha thaelA haribhadra, vikamanA 733 varSe banelI cUrNinAM avataraNene ApI zake. zrIjinadAsa mahAre e naMdI-cUrNane samApta karatAM spaSTapaNe jaNaveluM che ke, "zakarAnaH paJcasu varSa zateSu vya tekAnteSu aSTa navatiSu nanyapraznacUrNiH samAptA" arthAta "zaka saMvat 598 (vikrama saM0 733 I. "0 676)mAM e cUrNanI samApti thaelI che" e ja pramANe cAra pAMca saikA pahelAM thayelA koI jaina paMDite potAnI budinikA nAmanI jainagraMthonI sUcimAM 1 jUo Dekkana kolejanI naMdInI TIkA-likhita pR0 13 2. juo naMdIsUtranI mUrthinI Dekkana koleja prati-naMbara 1 07. sana 1884-87 ne saMgraha, 3 jUo vRdinikA-jaina sAhitya saMdhamAM AvI. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 paNa "nadINi ne kALa jaNAvatAM jaNAveluM che. ("navI sUtra 700 ( roNama) jUH 9rUrU va tA (khaMbhAta) vinA rahetA") A rIte maLatA be saMvAdI ullekha dvArA naMdIgRSyine vi0 733 ne samaya vizeSa daDha thAya che te e cUrNinAM avataraNone lenAra haribhadra vikramanI chaThThI sadImAM zI rIte Ave ? AgaLa jaNAvelAM dharmapALa, dharmottara, kumArila ane maharinAM samayasUcaka pramANe. jo ke avisaMvAdita che chatAM ca sarva koInA lakSyamAM Ave e "kuvalayamALA ne ulekha prastuta haribhadrane pitAnA samayamAM lAvavAne paryApta che ane A chevaTa jaNAvele naMdIgRSyine sudaDhatara samaya te yA karIputra haribhadrane vinA AThamA sikAnA kahevAne badhI rIte prabaLa che eTale eene e samaya have vare che. e rIte nirNata thayelA haribhadranA e samaya saMbaMdhe AcArya AnaMdasAgara pite lakhelI "upamiti" nI prastAvanAmAM ane muni kalyANavijaye paNa dhasaMgrahaNInA dIrghakAya uddhiAtamAM je prativAda karela che te kramazaH A pramANe che: upamiti'nI prastAvanAmAM jaNAveluM che ke, "batAvanArAM vitA vIrAcAryacaraNAbjaSaTpadAH zrIharibhadrAcAryastvanya ita iti na zrImatAM zakasasamazatAbdIkAle vartamAnatA zaGkayA, teSAmA kAlInatAsAdhanAya yacca nyasyate 1 AcArya zrIAnaMdasAgarajIe ane muni kalyANuvijyajIe pitApitAnI prastAvanA saMskRtamAM lakhI che ane temAM keTalIka vAte evI jaNAvI che--jenAM pramANe ja nathI. keTalAka satyavAdI sAdhuo te bIjA bIjA pAse prastAvanA vagerenuM kAma karAvIne potAnA nAme paNa e kAmane jAhera karavAnuM cUkatA nathI. pustaka prakAzananI saMsthAnA saMcAlakone ame namra bhAle vinavIe chIe ke, teoe te te prastAvanAno Azaya jarUra jANo joie, jethI e sAdhuo (?) taraphathI te te prastAvanAmAM AvI keTalIka aprAmANika vAto na Ave ane zrI sAdhuone paNa have gUjarAtImAM ja lakhavAne vivIe chIe. 2. jUo AcArya zrIAnaMdasAgaranI upamitinI prastAvanA. A karavAvanA jevI emaNe chapAvelI che tevI ja ahIM utArI che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 cAdikaM tadasAdhanameva cUrNikAlasya tanmAtrAdhArasya cA'nirNayAt apareSAmapyabhidhAnamaniItAnehasAM nAtropayogi, kiMca paJcabassUditAnAM stavaparijJAjJAnaparijJAdharmaratnamAlAdInAM pUrvantirgatapUrvadharakRtagranthAnAmavyAhatAnAM sadbhAva steSAM tatkAlinatAjJA panAyAlameva / anyacca 'zrImatAM hi samayA brAhmI lipi. pracAravAnevetyAvazyakabadvRttigatazrInadvAkyena 'yathA ghaTikAsaMsthAne ghakAra: (?) kuruNTikAsaMsthAnazca kAra (?) ityAdi tacca valayAdilipi vidhAnAdanekavidhaM' ityanena jJAyate x x x tadyuktameda zrImatAM haribhaH rINAM vIraprabhArekAdazazatAbdikAdyArdhavRttitvaM / " arthAta "(kuvalayamAlAnI ) prastAvanAmAM jaNAvAelA ane vIgacAryanA ziSya haribhadra A haribhadrathI jUdA che mATe (yAkinIputra) haribhadrane, samaya zakanI sAtamI sadI paNa na ghaTI zake, vaLI, prastuta haribha ne arvAcIna TharAvavA mATe je cUrNAdikane AgaLa karavAmAM che, te paNa barAbara nathI, kAraNa e che ke, vanmAtrAdhAra cUrNikALane anirNaya che ane bIjA. bIjA paMDitAnAM nAmo ahIM haribhadranA prasaMgamAM kAMI upayoga nathI kAraNa ke, e paMDitane samaya anita che. bIjuM e che ke, hari ke pitAnA "paMcavastu' graMthamAM pUrvotargata ane pUrva dharakRta stavaparitrA, jJAnaparijJA ane dharmaratnamALAnI yAdI ApelI che mATe e graMthane saddabhAvasamaya ja haribhadrane sattAsamaya hoI zake, ane e mATe e e ullekha ja pUratA che. vaLI, haribhadra pitAnI Avazyaka-mahAvRttimAM brAhmIlipinI oLakhANa ApatAM "gha"ne ghATa ghaDI jevo che, "ca"ne ghATa kuTikA samAna che" ItyAdi je jaNAvyuM che tethI temane samaya ane "brAhmIlipi no pracArasamaya eka ja hoI zake-A uparathI saravALe ema jaNAya che ke, AcArya haribhadra mahAvIranA 1055 mA varasamAM eTale vikramanA 585 ane IsunA 641 nA varasamAM ja hoya-e yukta che. " te uparyukta ullekhamAM AcArya AnaMdasAgare zrIharibhadrane vikramane 585 nA varasamAM lAvavA mATe kula pAMca pramANe ApelAM che: (1) kuvalayamAlAnI prazastimAM saMbhAravAmAM AvelA haribhadra vIrAcAryanA ziSya che ane ethI ja e, yAkinIputra haribhadrathI judA che. (2) je jinadAsa-mahattaranI cUrNanAM avataraNone zrIharibhadra pitAnA graMthamAM lIdhAM che te (cUrNi) samaya anirNata che. 3) je je punA nAmano ullekha zrIharibhake pitAnA Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 graMthamAM karelo che teone samaya paNa anirNata che. (4) haribhadra pitAnA graMthamAM keTalAMka pUrvagata prakaraNanI yAdI ApelI che (5) haribhadra brAhmIlipinA keTalAka varNone ghATa jaNAvela che. have ame e pAMce pramANone ahIM kramazaH vicAra A rIte karIe chIe (1) kuvalayamAlAmAM je gAthAdvArA haribhadranI neMdha lIdhelI che te gAthAne mAtra spaSTatAnI khAtara ahIM pharIvAra paNa jarA vIgatathI jaNAvavI paDe cheH dinajahicchiyaphalao bahukittIkusuma rehiraamaao| AyariyavIrabhaddo avA (hA) varA kapparukkho vva // 1 ho siddhata(mmi) guru paMmANa-nAeNa (a) jassa haribhaddo / bahugaMthasattha vistharapayaDa (samattasua) saccatthA // 2 rAyA (ya) khattiyANaM vaMse jAo vaDesarA nAma / tassujoyaNanAmA taNao aha viraiyA teNa" // 3 sAmAnya rIte paNa prAkRta bhASAne paricaya dharAvanAra koI paNa bhAI samajI zake ema che ke, A traNa gAthAomAMnI prathama gAthAmAM AcArya vIrabhadrano kalpavRkSanA rUpaka pUrvaka paricaya apAelo che. bIjI gAthAnA pUrvArdhagata Adha caraNathI e vIrabhadrane ja kuvalayamAlAkAre pitAnA siddhAMta gurU (Agama bhaNAvanAra gurU) jaNAvelA che ane bAkIne bIjI gAthAne badhe bhAga zrIharibhadrane potAnA pramANa ane nyAyanA gurUrUpe jaNAvavA mATe ja e graMthakAre rAkelo che, bIjI gAthAnuM AkhuM utarArdha zrIharibhadranA eka vizeSaNamAM ja pUruM thAya che, e vizeSaNa paNa evuM che, je, yAkinIsUnu haribhadra sivAya koI bIjA haribhadrane na ja ghaTI zake. bIjI gAthAnA pUrvArdhamAM mUkele "ka" (cahya) zabda, trIjI gAthAne pUrvArdhagata "seLa" (tera) zabada sAthe saMbaMdha dharAve che eTale e traNe gAthAno saLaMga artha A pramANe che: "kSatriyono vaMzamAM thayelA rAjA vaTezvara, tarata tenA putra te (teja-tera) uddadyotane A kuvalayamAlAne viracI che, ke jenA (garacahya) (je udyotananA) ( 3 rica vImaddo sita (4) guda) te AgArya vIrabhadra siddhAMta-gurU hatA, (34) ane (dudha virAra ( sattAma) satharA rimo jharata imAja nA juka ) bahu thasamUhanA vistAra dvArA (samasta zAstranA) satya arthane prakAzita karanAra haribhadra, jenA (je udyohananA) pramANa ane nyAyanA gurU hatA ( evA te uddadyotane)" A Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 gAthAone A saraLa ane spaSTa artha rahevA chatAM AcArya AnaMdasAgare e ja gAthAo dvArA zI rIte haribhadrane vIrAcAryanA ziSya kahIne prastuta haribhadrathI judA pADe che"? e gAthAomAM koI paNa zabda ke vAkya dvArA haribhadra ane vIrAcAryanA gurU-ziSyabhAvane gaMdha Ave ema nathI mATe ja e AcAryazrIe karele upamitinI prastAvanAne e ullekha sarvathA brAMta che. Azcarya te e thAya che ke, jenasamAjamAM AcArya tarIke oLakhAtA ane AgamonA uddhAraka tarIke paMkAelA e AcAryazrI e kuvalayamALAenI gAthAone kema nahi samajI zakyA hoya? je barAbara samajyA hoya te emaNe e gAthAonA spaSTa arthane paNa zA mATe maraDo haze? amArI viAMtI che ke emane ame jaNAvele artha sapramANa barAbara jaNAya te ja eothI potAnI bhUlane jarUrI sudhAre. (ra) je naMdIsUtranI cUrNinAM avataraNene zrIharibhadra pitAnI naMdInI TIkAmAM TAMkayo che te cUNinI pratine ane te naMdInI TIkAne ame nAmAM bhAMDArakaraprAcyavidyAsaMzodhanamaMdiramAM amArI najaronajara jeelAM che ane e cUrNimAM lakhelo A ullekha "rAjanAjJA pasvarSAdy atizAjo; achanavatipu nazvadhyayanaq: samApta" te ame barAbara vAMcelo che te pachI e mATe AcArya zrI " vRdAca tamAtrAdhAhya rAtiyA" evuM lakhe ane e paNa kAMI pramANa sivAya ja lakhe e zI rIte mAnya gaNI zakAya ? vaLI, "naMdIcUrNi"ne samayano ullekha e "naMdIcUrNi'nI prAte ja maLe che ema nathI, e ja jAtane ullekha "haTTippanikAkAre paNa pitAnI bRhapanikAmAM Apela che, jene AgaLa huM batAvI chuM, A prakAre "cUrNi" nA sunizcita samayane darzAvanArA be ullekhe mejuda che, chatAM tene koi paNa pramANu ke bAdhaka batAvyA sivAya ja "anirNata" kahevAnI himmata karavI e satya itihAsane lopa karavA jevuM che. (3) AcArya haribhadra pitAnA prathama je je paMDitanI seMdha karelI che temAM bhartuhari, kumArila, dharma pALa ane dhamakIrti mukhya che, jeoe vartamAna itihAsane abhyAsa kare che, teo te che. enA samaya mATe prAyaH be mata nathI dharAvatA. je AcAyelI e e purUSanAM samayasAdhaka pramANe tapAse, AjathI 100 varSa pUrve AvelA cinAIyAtrIe lakhelAM te vizenAM varNana vAMce ane te uparathI Adhunika vidvAnoe karelA nirNayanuM manana Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 kare te ame nathI dhAratA ke, teo e e purUSa saMbaMdhe pote lakheluM A "aSAM idhAnamanirSitAne nA " lakhANu pheravyA sivAya rahe. kadAca teone cinAiyAtrIthI mAMDIatyAra sudhInA badhA ItihAsazAstrio bhAta ja jaNAtA hoya te jarUra temaNe e viSene pitAne sapramANa abhiprAya pragaTa karavo joIe. (4) koI graMthakAra potAnA graMtha mAM ghaNuM prAcIna graMthonI vA te graMthenAM prakaraNanI noMdha kare tethI e nedha karanAra graMthakAra ane eNe nedhelA prAcIna graMtho ke tenAM prakaraNo samAna samaya ka9pa e saMvata 1978 nA keI lekhake pitAnA graMthamAM karelI vedanI ne vA tenAM prakaranI nadhi ke AcArAMga vagere sUnI noMdhe ke tenA prakaraNonI ne che uparathI e lekhakane eNe nedhelA vedanA ke AcArAMgAdisUtranA samayane gaNavA jevuM che. AcArya haribhadra pitAnAM prakaraNamAM pUrvonI ke pUrvagata prakaraNanI neMdha kare eTale ApaNe ema zI rIte kahI zakIe ke, e AcArya haribhaka pUnA ke pUrvonAM prakaraNonA samasamI hatA? je ApaNe ema kahI zakatA hoIe to zrISabhadevanuM jIvana lakhanAra AcArya hemacaMdrane ApaNe zrI RSabhadevanA samasamayI mAnavA joIe ane sAthe ema paNa svIkAravuM joIe ke koI paNa lekhaka pitAnA samasamI vRttAne ja ullekha kare che, nahi ke koI sAMbhaLelAM chatta tene ke paraMparAe datarI AvelAM vRttAMtane. vizeSAvaka bhASyagata gA0 116 (50 76 nA) vAkaya "gomarthi" nI TIkA karatAM AcArya mAladhArI hemacaMdra jaNAve che ke, "aDacatra pUrvajamiti" e ja prakAranA A bIjA pATho paNa emAM maLe cheH ti pUrvajatanAthAvAH " (gA117 pR. 77) "anacravakzanaapUrNAsANAyAmetat nityate" (gA. 12 7 pR0 82) " punarA pUrvajata thA?" (gA) 128 pR0 82) "ti pUrvagata :" (pR. 83 gA. 1ra 8) bhASyakAre e e gAthA'pUrvagata' che ema te nathI kahyuM ane TIkAkAre e e gAthA pUrvaga' kahIne jaNAvelI che tethI zuM ApaNe ema na kapI zakIe ke AcArya mAladhArI hemacaMdrane paNa pUrvA kaMThastha hatAM, ethI ja emaNe e e gAthAne pUrvagata kahelI che? ApaNe kadAca A maladhArI hemacaMdrane pUrva dhara na mAnI zakIe ane ema kahIe ke, e te emaNe karaMparAthI saMbhaLAtuM AveluM vA bIjA graMthomAM potAne maLI AveluM gheluM Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 che to e kalpanA AcArya haribhadra mATe paNa kharAkhara baMdhabesatI che eTale acArya harabhadrane emaNe ( peAtAnA graMthAmAM) noMdhelAM pUrvagata prakaraNAnI yAdI uparathI e prakaraNeAnAM samasamayI na mAnI zakAya, paNa ema kahevAya ke, paraMparAe sAMbhaLelAM vA emanA samayanA ke graMthamAM noMdhelAM e prakaraNeAte emaNe jaNAvelAM che, niha ke e prakaraNAnA e samasamayI hatA mATe emaNe e prakaraNAne teAMdhelAM che. AvI spaSTa ane sapramANa hakIkatane AcAyazrI dhAre to jarU' samajI zake, paNa itihAsanA vicAra karatI vakhate vicAra samatolapaNuM na rAkhI zake te e kadI sarala vAtane paNa na samajI zake e jarUra yAda rAkhavA jevuM che. 5. AcAryazrI potAnI pAMcamI dalIlamAM ema jaNAve che ke, '' anyacca zrImatAM hi samayeo brAhmI lipipracAravAnevetyAvazyaka bRhadvRttigatazrImadvAkyena yathA ghaTikAsaMsthAnA ghakAraH ( ? ) kuruNTikA saMsthAnazvakAra; (1) tyAdri tapa mAyAlisTivividhAnA naiRvidha racanena jJAyate, (arthAt "je samaye brAhmI patA pracAra hatA e samaye AcArya haribhadra hayAta hatA, kAraNa ke, emaNe jaNAvyuM che ke, U'kArane ghATa ghaDI jevA che ane ca'kAranA ghATa putaLI jevA che ane te (akSarazruta) brAhmI vagere lipitA bhedathI aneka prakAranuM che." ) AcArya zrIe ApelI e dalIlamAM Avazyaka vRttinA ( pR0 24 A zyaka) pAnA AcArya haribhadranA samaya sAthe zA sabaMdha che, te ja prathama vicAravA jevuM che. jyAM e pADa Aca haribhadre mUkela che te akSarazrutanuM prakaraNa che. AcArya haribhadra akSarazrutanA traNa bheda jaNAve che: . sa MjJAakSara, vyaMjanaakSara ane labdhiakSara- sajJAakSara eTale akSatranA eka prakAranA AkArA. jemake; dha'ne ghATa ghaDI jevA che ane te ghATa "putaLI jeve che ityAdi te sattAakSarazruta brAhmI vagere lipinA bhedathI aneka prakAranuM che" (jUe Avazyaka vRtti pR0 24) AcAya haribhadranA A ullekhathI temane brAhmIlipinA samayanA zI rIte mAnI zakAya ? AcAryazrInI ceAthI dalIla saMbaMdhe ame je ullekha AgaLa karelA che. te ja ullekha temanI A pAMcamI dalIla mATe pUratA cheH emaNe (AcA ribhadre !) e akSarA saMbadhe lakhelI hakIkata emanI pUnA graMthAmAMthI laIne lakhelI che vA paraparAe sAMbhaLIne lakhelI che, e ja graMthana Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 tihAsanA mukhamAM zAbhe evuM che. emanI (hirabhadranI) pUrvanI Avazyaka cUrNimAM e akSarazrutanA prakaraNamAM paNa akSarAnA ghATa viSe jaNAveluM che (jUe Avazyaka cUrNanI DelAnA bhaMDAranI prati pAnuM--navamuM sesiM sakkharaM ? sannakkharaM jA akkharassa saMThANAgitI, jahA ca- ThakAro vajjAgitI " tyAvi.) vaLI, emaNe evuM te lakhyuMja nathI ke, brAhmI lipinA dha' ate 'ca' amuka dhATanA che, emaNe to e metrama lakhyuM che ane sAthe lakhyuM che ke, e akSarazruta brAhmI vage2e lipi aneka prakAranI hAvAthI aneka prakAranuM che. kadAca emaNe ema lakhyu hatu ke, brAhmI lipitA ' huM ca' amuka ghATanA che teA paNa e brAhmI lipinA samasamayI thai zakatuM! navI kAraNa evA ullekha to sAMbhaLIne ke kayAMya joine paNa karI zakAya chete pachI e pUrvokta meghama ullekha te emane brAhmInA samasamayI zI rIte harAvI zake ? amuka akSaranA amuka dhATanI noMdha uparathI ApaNe e noMdha karanArane e akSaranA e ghATanA samasamayI gaNavAnI chAtI calAvIe teA 9 koi lipimAM TaMkArane ghATa aDadhA cAMdA jevA che ane ''kAranA ghATa ghaDAjevA che." [ cathA miMciTivivizeSe ardhacandrA ti: TaddAra:, ghaTAkrRti jannAraHtyAvi" vizeSAvarayaMtra mAnya TIyA g0 216 gA0 464 yazovijayagraMthamALA) evA noMdha karanAra AyA hemacaMdra maladhArIne paNa ApaNe e lipitA sasamayI kema na mAnIe ? kadAca koi e hemacaMdra maladhArIne paNa e lipinA samasayI mAnavAnuM mana kare teA 1175 mAM hayAtI dharAvatA e maladhArI hemacaMdrane istrIya pelI ke bIjI sadInA mAnavA joIe-e vakhatanI lipimAM 'Tane ghATa aDadhA cAMdA jevA hatA ane hateA dhATa dhaDA. jevA hatA, (jAe bhAratIya prAcIna lipamALA-lipinAM citrA lipi putra cha uN) mAtra lipinA ghATano noMdha uparathI ja keAnA samayane nirNaya karavAmAM Ave te brAhmI vagere aneka lipienA pratyeka akSarane pUrepUrA paricaya dharAvanAra, e lipine vAMcanAra ane e lipiemAM lakhI zakanAra paMDita gArIzakara hIrAcaMda ojhA sAheba kayA samayanA gaNAya ? ( AjhA sAheba te hajI vidhamAna ja che). "" kadAca mArI bIjI dalIlA barAbara na hoya te paNa kuvalayamALAne ane naMdImUrNi nAme AmaLa jaNAvelA ullekha haribhadrane vikramanI AThamI ane Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 navamI sadInI vacamAM lAvavAne pUro che, sarvathA prabaLa che ane jyAM sudhI bIjuM prabaLa bAdhaka na Ave tyAM sudhI e tadana abAdhita paNa che. chevaTe ame e AcAryazrIne vinaMti karIe chIe ke, itihAsanA kSetramAM kAma karanArA je jAtanAM pramANo ane sAdhano dvArA samayanirNayanI carcA karyA kare che te ja rIte je teo paNa zrIharibhadrajI viSe vicAra karaze te jarUra vyAjabI hakIkatane samajI zakaze. je temanA prAmANika prabaLa pUrAvA amArI viruddhamAM jaze te ame paNa emanA matane bArIkIthI jarUra tapAsIzuM. je dalIla meM upara jaNAvI che te ja dalIle mAre muni ka9yANuvijya sAme karavAnI che. muni kalyANuvijaye haribhadrane vikramanA 585nA varSamAM AvA mATe je je pramANo ApyAM che te badhAnI sAme meM AgaLa ApelI dalIle. ja pUratI che, chatAM emanAM pramANane paNa thoDuM avalokana karavuM asthAne nathIeo jaNave che ke, "tavArtha vRttinA kartA siddhasena gaNIe AcArya haribhadranI naMdInI TIkAno ullekha pitAnI tasvArthavRttimAM kare che, e siddhasena gaNIne vikramanA chaThThA sikAne cheDe pAzcAtya ane atratya paMDitAe mUkelA che mATe haribhadra enI pahelAM hoya e susaMgata che" (dharmasaMgrahaNInI saMskRta prastAvanA pR. 24) muni kalyANavijaye A te lakhyuM che paNa vArtha vRttinA kartAne ko paMDita kayA pramANethI vikramanA chaThThA saikAne cheDe mUke che? te te jaNAvyuM ja nathI ethI emano e ullekha zI rIte prAmANika manAya? e sivAya emaNe haribhadranA prasaMgamAM zaMkaranA, dhamakItinA ane madhyavAdInA samaya mATe UhApoha karatAM ghaNuM ge thAM khAdhAM che ane temAM keTalAe prAmANika vidvAna ne "gharametavisAtA cAmadaDha vayana" "zraddhApathamavatafa" (jUo dharmasa haNInI saMskRta praha pR. 30 tathA 3 ) AvuM AvuM mULa vinAnuM lakhIne apramANa karAvyA che muni kalyANavijaye samajavuM joIe ke, amArI zraddhAmAM AvatuM nathI" "emAM amArI AsthA nathI" evuM evuM ja lakhavA mAtrathI kAMI ItahAsano uhApoha na thaI zake, e mATe te pUratAM ane prabaLa pramANe ApavAM joIe. emaNe paNa potAnI prastAvanAmAM "kuvalayabhAlAranI me AgaLa jaNAvelI gAthAo jaNAvIne dAkSiNyacihe zrIharibhadrane yAda kakSAnuM lakhyuM che (pa0 28 dharmasaMgrahaNano prastAvanA) paNa e gAthAone samajavA teoe prayatna ja karyo nathI. A saMbaMdhe have chevaTa pharIne paNa e kuvalayamALAno ullekha, naMdIcUrNi te samayasUcaka ullekha tathA naMdIcarNine haribhake karela uoga e taraka. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 muni kalyANa tathA sarva kaI itihAsapAThIonuM dhyAna kheMcuM chuM-jyAM sudhI e ullekha amANa na karI zake tyAM sudhI koI paNa rIte AcArya haribhadranI vAmanA AThamA tathA navamA sikA vaccenI hayAtIne bAdha thaI zakato nathI pariziSTa 5. zrIharibhadrasUriracitaSaDdarzanasamuccaya mUlabhAga upakrama-- saddarzanaM jinaM natvA vIraM syAdvAdadezakam / sarvadarzanavAcyA'rthaH saMkSepeNa nigadyate // darzanAni SaDevA'tra mUlabhedavyapekSayA / devatA-tatvabhedena jJAtavyAni manISibhiH / / darzanAnAM nAmabauddhaM naiyAyikaM sAMkhyaM jainaM vaizeSikaM tathA / jaiminIyaM ca nAmAni darzanAnAmamUnyaho / bauddhadarzana---- tatra bauddhamate tAvad devatA sugataH kila / caturNAmAryasatyAnAM duHkhAdinAM prarUpakaH / / duHkhaM saMsAriNaH skandhA:-te ca paJca prakIrtitAH / vijJAnaM vedanA saMjJA sNskaare| rUpameva ca // 5 samudeti yateloke rAgAdinAM gaNo'khilaH / AtmA-''tmIyasvabhAvAkhyaH samudayaH sa saMmataH // 6 kSaNikAH sarvasaMskArA ityevaM vAsanA tu yaa| sa. mArga iti vijJeyaH nirodho mAkSa ucyate // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 paJcendriyANi zabdAdyA viSayAH paJca mAnasam / dharmAyatanametAni dvAdazAyatanAni ca // pramANe dve ca vijJeye tathA saugatadarzane / pratyakSamanumAnaM ca samyagjJAnaM dvidhA yataH // pratyakSaM kalpanApoDhamabhrAntaM tatra budhyatAm / trirUpAliGgato liGgijJAnaM svanumAnajJAm // 1. rUpANi pakSadharmatvaM sapakSe vidyamAnatA / vipakSe nAstitA hatArevaM trINi vibhAvyatAm // 11 bauddharAddhAntavAcyasya saMkSepo'yaM niveditaH / naiyAyikadarzana-- naiyAyikamatasyataH kathyamAneA nizamyatAm // 12 akSapAdamate devaH sRSTi-saMhArakRt zivaH / vibhunityaikasarvajJo nityabuddhisamAzrayaH // 13 tattvAni SoDazA'mutra pramANAdIni tadyathA / pramANaM ca prameyaM ca saMzayazca prayojanam // 14 dRSTAnto'pyatha siddhAnto'vayavAstarka-nirNayau / 14 vAdA jalpo vitaNDA ca hetvAbhAsAzchalAni ca / / 15 jaatye| nigrahasthAnAnyeSAmevaM nirUpaNA / arthopalabdhihetuH syAt pramANaM tat caturvidham // 16 pratyakSAnumAna copamAnaM zAbdikaM tathA / tandriyA'rthasaMparkotpannamavyabhicAri ca // vyavasAyAtmakaM jJAnaM vyapadezavivarjitam / pratyakSamanumAnaM tu tatpUrva trividhaM bhavet // 18 [yugmam 10 11 12 13 15. 16 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 pUrvavat zeSavat caiva dRSTaM saamaanytstthaa| tatrA''dyaM kAraNAt kAryAnumAnamiha gIyate // 19 rolmb-gvl-vyaal-tmaalmlintvissH|| dRSTiM vyabhicarantIha naivaprAyAH pyomucH|| 20 kAryAt kAraNAnumAnaM yacca tat zeSavad matam / tathAvidhanadIpUrAt megho vRSTo yathopari // 21 yaJca sAmAnyatA dRSTaM tadevaM gtipuurvikaa| puMsi dezAntaraprAptiyathA sUrye'pi sA tathA // 22 prasiddhavastusAdhAdaprasiddhasya sAdhanam / upamAnaM samAkhyAtaM yathA gArgavayastathA // 23 zAbdamAptopadezastu mAnamevaM caturvidham / prameyaM tvAtma-dehAdyaM buddhi-indriya-sukhAdi ca // 24 kimetad-iti saMdigdhaH pratyayaH saMzayA mataH / pravartate yadarthitvAt tat tu sAdhyaM prayojanam // 25 dRSTAntastu bhabedeSa vivAdaviSayo na yaH / .. sidAntastu caturbhedaH sarvatantrAdibhedataH // . 26 pratijJA-hetu-dRSTAnto-panayA nigmstthaa| avayavAH paJca tarkaH saMzayoparame bhavet // .. 27 yathA kAkAdisaMpAtAt sthANunA bhAvyamatra hi / Urdhva saMdeha-tAbhyAM pratyayo nirNayo mtH|| 28 AcArya-ziSyayAH pakSa- pratipakSaparigrahAt / yA kathA'bhyAsahetuH syAdasau vAda udAhRtaH // 29 vijigISukathA yA tu chala-jAtyAdidUSaNam / / sa jalpaH sA vitaNDA tu yA prtipkssvjitaa|| 30 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 hetvAbhAsA asiddhAyAzchalaM ' kUpo navodakaH ' / jAtayo dUSaNAbhAsAH pakSAdi dUSyate na yaiH // nigrahasthAnamAkhyAtaM paro yena nigRhyate / pratijJAhAni - saMnyAsa virodhAdivibhedataH // naiyAyika matasyaivaM samAsaH kathito'dhunA / sAMkhyadarzana---- 33 sAMkhyAbhimatabhAvAnAmidAnImayamucyate // sAMkhyA nirIzvarAH kecit kecid IzvaradevatAH / sarveSAmapi teSAM syAt tattvAnAM paJcaviMzatiH // 34 satvaM rajastamazceti jJeyaM tAvad guNatrayam / prasAda - tApa - dainyAdikAryaliGgaM krameNa tat // eteSAM yA samAvasthA sA prakRti: kileAcyate / pradhAnA-- 'vyaktazabdAbhyAM vAcyA nityasvarUpikA // 36 tataH saMjAyate buddhirmahAniti yakAcyate / ahaMkAraH tato'pi syAt tasmAt SoDazakA gaNaH // 37 sparzanaM rasenaM prINaM cakSuH zretriM ca paJcamam / paMJca buddhIndriyANyAhustathA karmendriyANi ca // 38 pIyU-pastha-caH paNi-pAdakhyAni manastathA / anyAni paJca rUpAditanmAtrANi - iti SoDaza // 39 [ yugmam ] rUpAt "tejo rasadApo gandhAd bhUmiH svarAd nabhaH / sparzAd vAyuH - tathaivaM ca paJcabhyo bhUtapaJcakam // 40 evaM caturviMzatitattvarUpaM niveditaM sAMkhyamate pradhAnam / anyasvakartA viguNastu bheoktA tattvaM pumAn nityacid abhyupetaH // 41 31 pa 32 . 35 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 paJcaviMzatitattvAni saMkhyayaivaM bhavanti ca / / pradhAna-narayozcAtra vRttiH paGgu-andhayoriva // 42 prakRti-viyogA mokSaH puruSasyaivA''ntarajJAnAt / mAnatritayaM ca bhavet pratyakSaM laiGgika zAbdam // 43 evaM sAMkhyamatasyA'pi samAsaH kthito'dhunaa| jainadarzana-- jainadarzanasaMkSepaH kathyate suvicAravAn / / jinendro devatA tatra rAga-dveSa vivarjitaH / hatamohamahAmallaH kevalajJAna-darzanaH // murA-'surendrasaMpUjyaH saddhRtArthopadezakaH / kRtsnakarmakSayaM kRtvA saMprAptaH paramaM padam // 46 jIvAjjIvI tathA puNyaM pApamAzrava-saMvarau / bandhazca nirjarA-mAkSI nava tattvAni tanmate // 47 tatra jJAnAdidharmabhyA bhinnAbhinno vivRttimAn / zubhA-'zubhakarmakartI bhoktA karmaphalasya ca // 48 caitanyalakSaNo jIvaH yazcaitaviparItavAn / ajIvaH sa samAkhyAtaH puNyaM satkarma pudgalAH // 49 yugmam paoNpaM ca tadviparItaM tu mithyAtvAdyAzca hetavaH / yastaibandhaH sa vijJeyaH Avo jinshaasne|| 50 saMvarastannirodhastu bandho jIvasya karmaNaH / anyAnyAnugamAt karmasaMbandho yo dvayorapi // 51 baddhasya karmaNaH zATaH --yastu sA nirjarA mtaa| .. bhAtyantiko viyogastu dehArmokSa ucyate // 59 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 etAni tatra tattvAni yaH zraddhatte sthirAzayaH / samyaktvajJAnayogena tasya cAritrayogyatA // 53 tathAbhavyatvapAkena yasyaitat tritayaM bhvet| sabhyagjJAna-kriyAyogAt jAyate mokSabhAjanam // 54 pratyakSaM ca parokSaM ca dve pramANe tathA mte| anantadharmakaM vastu pramANaviSayastviha // 55 aparokSatayA'rthasya grAhakaM jJAnamIdRzam / ... pratyakSamitarat jJeyaM parerAkSaM grahaNekSayA // 56 .. yeneotpAda-vyaya-grIvyayuktaM yat sat tadiSyate / anantadharmakaM vastu tenoktaM mAnagocaraH // 57 jainadarzanasaMkSepa ityeSa kthito'nvH| pUrvAparavidyAtastu yatra kvApi na vidyate // vaizeSikadarzana ..... devatAviSaye bhedI nAsti naiyAyikaiH samam / vaizeSikANAM tattve tu vidyate'sau nidazyate // 59 dravyaM guNastathA karma sAmAnyaM ca caturthakam / vizeSa-samavAyau ca tattvaSaTkaM hi tanmate // 60 tatra dravyaM navadhA bhU-jala-tejo-'nilA--'ntarikSANi / kAla-dig-Atma manAMsi ca guNaH punaH pnycviNshtidhaa||61 sparza-rasa-rUpa-gandhAH zabdaH saMkhyA vibhaag-sNyogau| parimANaM ca pRthakvaM tathA paratvA-'paratve ca // 62 buddhiH sukha-duHkhe-cchA dharmA-'dharmI prytn-sNskaarii| dveSaH sneha-gurutve dravatva-vegau guNA ete // 63 utkSepA-'vakSepo AkuJcanakaM prasAraNaM gamanam / paJcavidhaM kamaitat parA-'pare dve tu sAmAnye // 64 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 tatra paraM sattAkhyaM dravyatvAdyaparamatha vizeSastu / nizcayato nityadravyavRttirantyA vinirdiSTaH // 65 ya ihA'yutasiddhAnAmAdhArA-''dheyabhUtabhAvAnAm / saMbandha ihapratyayahetuH proktaH sa smvaayH|| 66 pramANaM ca dvidhA'mISAM pratyakSaM laiGgika tathA / vaizeSikamatasyaivaM saMkSepaH parikIrtitaH // jaiminIya (mImAMsA) darzana---- jaiminIyAH punaH prAhuH sarvajJAdivizeSaNaH / devo na vidyate ko'pi yasya mAnaM vaco bhavet // 68 tasmAdatIndriyArthAnAM sAkSAd drsstturbhaavtH| nityebhyo vedavAkyebhyo ythaarthtvvinishcyH|| 69 'ata eva purAkAryo vedapAThaH prayatnataH / tato dharmasya jijJAsA kartavyA dharmasAdhanI // 70 nAdanAlakSaNo dharmo nodanA tu kriyAM prati / pravartakaM vacaH prAhu: "svaH kAmo'gniM yajet " yathA // 71 pratyakSamanumAnaM ca zAbda copamayA, saha / arthApattirabhAvazca SaT pramANAni jaimineH // 72 tatra pratyakSamakSANAM saMprayoge satAM sati / AtmaneA buddhi janmetyanumAnaM laiGgikaM punH|| 73 zAbdaM zAzvatavedotthamupamAnaM parikIrtitam / prasiddhArthasya sAdhAdaprasiddhasya sAdhanam // 74 dRSTArthAnupapattyA tu kasyA'pyarthasya kalpanA / kriyate yadlenA'sAvarthApattirudAhRtA // pramANapaJcakaM yatra vasturUpe na jAyate / vastusattA'vabodhArtha tatrA'bhAvapramANatA !! Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 jaiminIyamatasyA'pi saMkSepo'yaM niveditaH / evamAstikavAdAnAM kRtaM saMkSepakIrtanam // 77 NAG naiyAyikamatAdanye bhedaM vaizeSikai saha / na manyante mate teSAM paJcaivA''stikavAdinaH // 78 SaSThadarzanasaMkhyA tu pUryate tanmate kila / lokAyata matakSepAt kathyate tena tanmatam // 79 lokAyatadarzana- lokAyatA vadantyevaM nAsti devo na nirvRtiH / dharmAdharmau na vidyete na phalaM puNya-pApayoH // etAvAneva loko'yaM yAvAnindriyagocaraH / bhadre ! vRkapadaM pazya yad vadanti bahuzrutAH // 81 piba khAda ca jAtazobhane ! yadatItaM varagAtri ! tanna te / na hi bhIru ! gataM nivartate samudayamAtramidaM kalevaram // 82 kiMca, pRthvI jalaM tejeo vAyurbhUtacatuSTayam / caitanyabhUmireteSAM mAnaM tvakSajameva hi // pRthvyAdibhUtasaMhatyAM tathAdehAdisaMbhavaH / madazaktiH surAGgebhyo yadvat tadvat sthitAtmatA // 84 tasmAd dRSTaparityAgAd yad adRSTe pravartanam ! lokasya tadavimUDhatvaM cArvAkAH pratipedire // 85 sAdhyAvRtti - nivRttibhyAM yA prItijIyate jane / niratha sA mate teSAM sA cA''kAzAt parA nahi // 86 lokAyata mate'pyevaM saMkSepo'yaM niveditaH / abhidheyatAtparyArthaH paryAleAcyaH subuddhibhiH / / 1 'dharmaH kAmAt paro nahi' iti pAThabhedaH / 80 83 87 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra. meM A pustakanI ATalI lAMbI ane nIrasa prastAvanA lakhIne vAcakone je kaMTALo Ape che te badala, prastAvanAmAM ane anuvAdamAM thaelI mArI bhUle badala ane zarUAtamAM karelI pratijJA pramANe prAcIna graMthomAM darzananI hakIkta" ane "dazane viSe cAlu thaelI keTalIka kathAo' A be viSaye A prastAvanAmAM na ApavA badala vAcaMdAnI kSamA mAguM chuM. prastAvanA presamAM jatAM huM kAtaramAM joDAze eTale ja e be viSayane (e vizenI badhI kAcI sAmagrI mArI pAse hayAta chatAM) na lakhI zakayo. A anuvAda ane prastAvanA viSe koI paNa jena ke jenetara sAkSara mane kAMI gya sUcanA karaze to jarUra huM teone 1NI thaIza. gujarAta purAtatva maMdira-amadAvAda, zrAvaNa sudi pa. 1979 erAdAsa jIvAja, Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAkinImahattamunuM zrIharibhadrasUri kRta "paddanasamuccaya" mAMthI zrIguNaratnamUrinI TakAvALuM jaina darzana jaina saMpradAyane mAnanArA be prakAranA che - naMbara ane digaMbara. tAMbAnA veva ane AcAra A pramANe che: zretAMbara munione zvetAMbara sAdhue pitAnI pAse rajoharaNa (o ) viSa ane AcAra ane muhapatI rAkhe che. mAre hajAmata na karAvatA hAthavatI ja dAdI ane mucha tathA mAthAnA vALane kheMcI kADhe che-e teonuM mukhya nizAna che. teo nIcenA kapaDA tarIka caLa pada pahere che, uparanA kapaDA tarIke kapa oTe che ane mAthe kazuM ya paheratA nathI-e teone veSa che. mArge cAlatAM, uThatAM ke besatAM kaI 5.2 jIvane jarAya duHkha na thAya tevuM teo laya rAkhe che-cAlatI vakhate sarA pramANa mArga upara sthira duSTa rAkhIne teo cAle che, belavAmAM, AhArane meLavavAmAM, vastu levA-mUkavAmAM ane kharApaNI karavAmAM paNa teo eka paNa jIvane jarAya triAsa na thAya tevI kALajI rAkhe che. manane, tanane ane vacanane dAbamAM rAkhe che. mana vacana ane kAyAthI hiMsA karatA nathI, karAvatA nathI ane karavAmAM anumata paNa detA nathI. badhe ThekANe ane hamezA sAcuM bole che. koinuM dIdhuM kAMI paNa kyAre ya letA nathI. nitya mana. vacana ane kAyAma karI brAyane pALe che koI prakAranI dhama-sAmagrI paNa cha-mArA pa-rAkhatA nathI-e teonAM pAMca yAne ke mahAvata che. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodha, mAna, mAyA ane tene pariharavAmAM ujamALa rahe che. idrane da kare che. gAMThe kAMi rAkhatA nathI. bhamarAnI peThe bhamI bhamIne deza vinAne AhArane mArI A ve che. rakta zuddha saMyama paLAya evA ja eka AzayathI AhAra le che, vastra pahere che ane pAtra paNa rAkhe che. jayAre tene koI praNAma kare tyAre teo AzIrvAda ApatAM "dharmalAbha" kahe che-e ghakArane AcAra vetAMbara munione che. digaMbarAnA cAra prakAra cheH-kAkAbaMdha mUlabaMdha, mAthurasaMgha ane godha. e badhA ya ( cAre) tadana nagna (nAgA) rahe che digaMbara munino ane khAvA pIvA mATe pAtra rAkhatA nathI eTale viSa ane AcAra. teonA hAthe ja teonuM pAtra che-naganapaNuM ane karapAtrapaNuM tenuM mukhya nizAna che. e cAremAM je pheraphAra che te A pramANe che-kA:baMghamAM haraNane badale camarI-gAyanA vaLanI pIMchI vaparAya che, mULa ane geyasaMghamAM morapIcha vaparAya che ane bhApurasaMdhamAM to mULathI ja koI prakAranI pIMchI rakhAtI nathI-e tene teSa che. e badhA ya bhikSA karatI vakhate ane jamatI vakhate batrIza aMtarAne tathA caMda maLIne parihare che, emAMnA prathamanA traNa saMghanA sAdhuo janIzIrvAda detAM "dharmavRddhi" kahe che, strI zarIravALA AtmAne mukta mAnatA nathI, kevaLajJAnavALAone jamavAnI jarUra svIkAratA nathI ane kapaDAM paheranArA muninI muktino niSedha kare che. gokha saMdhavALA sAdhuo te AzIrvAda detAM "dharmalAbha kahe che ane strIonI mukti tathA kevaLajJAnione jamavAnI japhara svIkAre che. enuM bIjuM nAma "yApanaya" e sivAyana digaMbarena AcAra, gurUtaratva ane devatva e badhuM ya taMbonI sarakhuM che. teonAM zAse ane tarkamAM paraspara bIjo koI khAya bheda jaNAtuM nathI. deva. namatamAM devanuM svarUpa A pramANe che:- rAgadvera vinAne, mahAine haNanAre kevaLajJAna ane vAdarzanavALe, deva ane dAnanA chiddhathI pUjAele, satya Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvane prakAza karanAra ane sadhaLAM karmono nAza karIne parama padane pAmele evo jirnAka, jenamatamAM devarUpe manaele che, upara jaNAvelA pratyeka vizeSaNano vigatavAra artha A pramANe che - rAgadvepa vinAne rAga eTale lobha ane daMbha deva eTale krodha e abhimAna banne vinAne arthAt tadana vItarAga. mahAmahane haNanAre moha aTale mehanIya karma vize thaelo eka prakArano AtmavikAra che, je dvArA hiMsAne paNa dhamarape jaNAvanArA zAstrane suzAstra mAnI temAM kahelI rItothI mukta ane zAMti meLavavAno vyADa thAya che. upara jaNAvelA rAga, druSa ane meha e traNene jItavA vi ja karI che. e ja saMsAranA pherAma mukhya kAraNa che mATe ja ene zAstramAM muktinAganA rekAra kahyA che. "je e traNe na hota to koIne duHkha kema thAta ! sukhathI aca koNa pAmata? ane mekSane kaNa na meLavata" jina devamAM rAga, deSa ane moha-emAMnuM eka paNa nathI. kAraNa ke, " rAganI nIzAnI zrI raMga che. dezanI nIzAnI hathiyAro che ane mohanI nIzAnI kutraratra ane kuzAstranuM vidhAna che" niMdra devamAM emAMnuM eka paNa nIzAna jaNAtuM nathI mATe jidra deva ja rAga, dveSa ane meha vinAnA che. A vize dvArA jinendra devane apAyAparama (apAya eTale rAga, deva ane maha. apagama eTale dUra thavuM) nAmane atizaya suTa thAya che ane vItarAgapaNuM paNa emanuM ja che-ema jaNAvAya che. kevaLajJAna ane kevaLadarzanavALe. keLa eTale bIjA koInI apekSA vinAnuM athavA pUrepUruM. jenuM mane ane darzana kedanI apekSA vinAnuM athavA pUrepUruM che e ji.dra dava, kevaLajJAna ane kevaLadarzana dvArA hAthamAM rahelA AmaLAnI piDe kApavA AkhA jagatanI sthitine jANe che ane jUe che. A vizeSaNamAM je rAnapada paheluM mUkayuM che. ane darzanapada bIjuM mUluM che tenuM kAraNa e che -- dvArA tene paheluM darzana ane pachI jJAna upaje che. kevaLanI ti Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paheluM jJAna ane pachI darzana thAya che. mATe ja ahIM paheluM jJAna ane pachI darzana sUcavyuM che. vastumAtranA be svarUpa che. eka vadana sAmAnya ane bIjuM vizeSa. je bedhamAM vastunuM sAmAnya bhAna gaNa dekhAya ane vizeSa samaja mukhya dekhAya tenuM nAma jJAna ane je bedhamAM vastunI vizeSa samaja gauNa dekhAya ane sAmAnya samajaNa mukhya dekhAya tenuM nAma darzana A bIjA vizeSaNa dvArA jidra devane jJAnAtazaya (jJAnane atizaya) prakaTa karyo che. deva ane dAnavanA ivathI pUjAele jaina saMpradAyamAM phakata "sura" ke "deva zabdathI ja sura ane asura vA deva ane dAnava-e banene bodha thaI zake che, to paNa lekaphaDhine anuM. sarIne A vizeSaNamAM e bannenA do jude nirdeza karelo che. kAraNa ke leke deva ane dAnavane judA judA gaNe che. jidra deva, deva ane dAnavathI tathA tenA adhipatithI pUjAelA hovAthI ja manuSya, tirya cara ane kinnarone paNa pUjya hAya -e kahevAnI jarUra rahetI nathI. A trIjA vizeSaNathI amanA pUjAtizayane (pUjAnA atizayane) sUcave che. satya tatvane prakAzaka jenI rIte che tevI ja rIte jIva ajIva vigere tane prakAzita karIne samajAvanAra. A cothA vizeSaNathI gineM devano vacanAtizama (vaca. nane atizaya) jaNAvela che. saghaLAM karmone nAza karIne yamapadane pAmela jJAnAvaraNa, dazanAvaraNa. medanIya ane aMtarAya e cAra vatI kama ane vedanIya, nAma, gotra tathA AyuSya-e cAra adhAnA karmae ADe kamene mULathI nAza karIne parama-amara ane ajara- thi tana pAmelA. A vizeSaNa dvArA siddhanI avasthAne karma vinAnI ane janma vinAnI kahelI che. surata eTale buddha vigere bIjA de to siddhanI dazAne pAmI ne paNa pitAne dharma (vIrya) paDI bhAMge pharI vAra avatAra le che. teo kahe che ke, : "dharmarUpa ArA (tIthane bAMdhanArA ane parama pade pahecelA jJAnie pitAnA tIthanI avanati joIne pAchA pharI paNa saMsAramAM avatAra le che. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharI rIte vicAratAM te! A jAtanA jJAni, karmavALA hovAthI paramapada sudhI paheAMcelA ja nathI hAtA ne tee karma vinAnA ne mA pada sudhI paheAMcI nahi janamanArA thayA hota to tane rIvAra avatAra zI rIte sabhave ? kAraNa ke-jema khAja baLI jatAM akarA ugA nathI tema marUpa bIja (kANu) baLI jatA avatArarUpa akurA ugI zakate! nathI". paramapada sudhI paheAMcelA AtmAene paNa kAraNu 5the avatAra mAnavA, e jAtanI hakIkata prabaLa mehavALI che ama siddhasena divAkarajIe paNuM A rIte kahyuM che hai bhagavan ! tArA zAsanathI bahAra rahevAmAM A jAtanu meAhanuM rAjaya pravarte che ke, karma vinA thayA pachI ane nirvA meLavyA pachI paNa e mukitane pAmelA AtmA, sa mAramAM avatarI ane mAta nate zarIravALA manI bIjAne mATe zaza thAya che.'' te e te bInna dezanI hakIkata kahI. paraMtu jiteMdra deva evA nathI te nirvANa pAmyA pachI pharIne kahI paNa janamatA nathI-e hakIkatane ja sUcavavA A pAMcapu' viSNu Apelu che. : e prakAre je-pUraNupaNAne mele AtmA, upara darzAvelA cAre atizayathI yukta heya ane dIvAra nahi janame evA mukta hoya te ja daiva tarIke manAya che ane e ja bIjAAta siddha devarAva che. paraMtu bIma kAi rAmavALA ane nirvANa pAmyA chatAM avatAra lenArA deva, koinuM zreSa sAdhI zakatA nathI-e ja A pAMcamA vizeSatA dhAna Azaya che. jaina darzanamAM izvara ke devanuM svarupa upara jaNAvyA pramANe che. jo ke, naiyAyika vigere paNa e ja prakAranA zvarate devarupe svIkAre che. kiMtu tee e svarupa uparAMta zvane karanAra ane pALanAra paryu mAne che ane eka izvarane, enuM eka zu kAma bAkI na heAvAthI tadana rAgadveSa vinAnA ane akaranAra mAne che. izvaravAda have e ane matavALA IzvaranA svarUpa viSe A pramANe carco kare cheH tuM vAMdI--upara jaNAvelA pleAkamAM kharAbara che. paNa temAM zvara IzvaranuM je svarUpa jaNuAvyuM che kanAra ane pALanAra nathI kathA Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTalI UNapa jaNAya che. tamArA kahevA pramANe je devo mokSane pAmIne paNa pharIvAra avatAra dhAraNuM kare che, teone deva tarIke mA mAnavA e vAta kabula rAkhavA jevI che, paNa je izvara kadI che. avatAra dhAragu karato nathI ane sRSTinuM sarajana tathA pAlana . kare che tene tame deva tarIke nathI gaNatA tenuM ga kAra che. te devanA svarUpanI samajaNa ApatAM tene "karanAra' ane 'pALanAra tarIke kema nathI oLakhatA ? avAdI-dazvara kadI e janma dhAraNa karato nathI te pachI e AvI jagatane banAvavAnA ane sAcavavAnI bhAMjagaDa kema karIne kare, e samajAtuM nathI. kharI rIte to IzvarapaNuM meLavyA pachI ene kAMIpaNa karavApaNuM bA? rahetuM nathI, tethI enA upara A * saMsArane alAvanAra tarIke Apa achAjate jaNAya che. vaLI dazvarI pravRtti najara najara na dekhAtI hovAthI tene karanAra che. pALanAra TharAvavAnI vAta koI jAtane majabuta pramANa sivAya. mAnI zakAya tema nathI-tethI ja ame jagatanA karanAra ke pADanAra zvarane deva tarIke mAnatAM AMcako khAIe chIe. kartavA-dara karanArane aDe pALanArapaNAne sAbIta karanAruM pramANu ame kahIe chIe te to sAMbhaLo - ANe reja aneka cInane joIe chIe ane tene upayoga paNa karIe chIe. jama; kAgaLa lekhaNa, khaDayo, chatrI, jeDA, aMgarakhuM ane cara vigere. A cIjonA banAvanArane ApaNI najare joyeluM nathI. te thayuM enI banAvaTa jotAM ja ApaNane enA banAvanAranuM bhAna thaI jAya che e le che e cI mane keka banAvanAre ja banAvI haze-evuM ApaNe kaLI jaIe chIe ane sAthe evuM paNa nakkI karI laIe chIe ke, banAvanAra sivAya koI paNa cIja banI zakatI nathI. have ApaNe vicAra kare che. eka lekhaNa jevI namAlI cIja paNa banAvanAra sivAya batI zakatI nathI to pachI bA abhUta, vicitra, ane suMdaratAthI bharelAM pRthvI, pANI, pavana, vana ane parvata tathA agni vigere dinA banA vinA zI rIte banI zake ? je ke e badhAnA banAvanArane ApaNe narI AMkhe joI zakatA nathI, to paNa lekhaNavironI peThe e badhI cIjanI banAvaTa ane jhINavaTa uparathI ja Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ enA koi eka manAtranAranI hAnI jarU2 kaLI zakAya evI che. gatamAM je kAi cIjo AkAravALA bane che, khAlI che ane anAnI che e. dhI anAvanAra sivAya anI zakatI nI -e hakIkatu mA kaSTate samAya tevI saraLa ane narAnajara jevA che. e jAtanA ja eka cAka dhAraNavA jamIna vagerene paNa koi banAvanAra hovA joie--evuM satya tarI Ave che. koi kAcA pAce! manuSya ke deva e pratta kare e sabharyuM naDI, kiMtu jenAmAM pUrepUrUM paNuM ( ezvaryAM, AkhA sa MsAranuM ane saMsAranAM kA kAraNeAnuM jANapaNuM, meTI icchAzakti ane badhe paheAcI vaLAya evA bhagIratha prayatna-pu SAtha hei zake te ja e badhAMne murajI zake ane e eka ja sarvane jANanAra, sAme calAvanAra ane 'saghaLI jagyAe paDeoMcI vaLanAra izvarane pade zabhI zake vaLI avA sarajanAra ane pALanAra purUSa phakta eka ja che, nitya che aTale hamezAM vikAra vinAnA che tathA sute jANanAra~ saiAne calAvanAra (sarvajJa) ane sadhaLI jagyAe pahoMcI vaLanAra, (sarvavyApaka) paNa che. upara jaNAvyA pramANe ama~t banAvanAra sivAya eka paNa cIja banI zakatI nathI...e jAtanA taddana vAMdhA vinAnA veraNa anusAre ApaNe jema nare nahi joelA evA kAma paNa karanArane phakta tenA kAmakAja uparathI ja kaLI zakIe chIe, e,ja prakAre A jagatanA karanArane pa sarvajJa, sarvavyApaka, nitya vaka: vinAtA ane eka paNa sAtu karI zakIe chIe. tenI yukti A pramANe cheH~~~ ma kAma banI zakatu jANakAra tA haiya savajJa kAi paNa kAma karanArA jeTalAM kAma ane tenAM kAraNeAte jAte hAya teTalAM ja karI zake che---jANyA nAnuM eka paNa nathI ane eTalAM kAmate kare che te badhAMnA ja, ema je purUSa, A jagatanI eke eka cIjane race che, te, dareka cIja ane tenAM kaNAthI hiteA hoya te ja e badhAMne sarajI rAke che. e uparathI ane AkhA saMsAranI mAhitI iM-e sarvajJa che e vAta Ape| Apa tarI Ave che. e ja pramANe je bhAi, jeTalI jagyAe paDeAMcI zake che teTale ja TekANe kAma karI zake che ane jayAM te paheAMcI zakatA nathI savyApaka nuM kAma tenAthI tha* zakatuM nathI. jagatane batAnAra purUSa paNa jagatanA A DAthI augnaheDA sudhI aneka racanA cI Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che- e hakIkatane sAbita karavA mATe te te racanAo, cAMda, sUraja ane tArAo ja pUratAM che. je e purUSa e badhe ThekANe na rahe te heya te e badhI racanA zI rIte thaI zake ? mATe e saghaLI-ApaNI AsapAsanI, cheTenI, uparanI ane nIcenI-racanAo ja ene badhe ThekANe rahele jaNAvI rahI che. eTale e purUSa sarvavyApaka hoya emAM navAI jevuM nathI. vaLo A saMsAra, AvaDe meTo Abha, tArAo ane nIcenuM pAtALa e badhuM hamezA rahetuM hovAthI tene banAvanAra paNa hamezA rahenA nitya heya arthAta te koI paNa prakAranA vikAra vinAne ya-nitya hoya te ja ghaTe tevuM che-A eka ja yukta izvarane nitya athavA vikAra vinAne DarAvavAne pUratI jaNAya che. - vanamAM siMha to eka ja heya che, rAjapamAM cakravartI paNa eka ja hoya che tema Avo sarvajJa, sarvavyApaka, sarvazaktimAna ane eka avikArI-bIjo evo koI enA jeTAne heya ema jaNAtuM nathI. tethI ja te evo eka ja che, ema kahyA sivAya cAle tema nathI. e rIte tadana vAMdhA vinAnI yuktithI kadI che janamane nahi dhAraNa karatA kai purUSa jagatane karanAra, pALanAra, sarvajJa, sarvavyApaka, badhI moTI zaktivALe (sarvazaktimAna), vikAra vinAne ane eka-nakkI thAya che ane e ja prabhu Izvara Thare cheame te ene ekane ja deva tarIke mAnIe chIe. ApaNo siAno e ekaja purUSa sarajanAra ane pALanAra hevAthI ApaNe saue ene ekane ja deva tarIke pUje, mAnavA ane vAMdavo paNa ghaTa che tathA upara jaNAvelA-devanI oLakhANa ApanArA vakhANamAM ene (dharane) "karanAra" ane "pALanAra " evAM be vizeSa paNuM umeravA ghaTe che. * akartavA - bhAI ! buddhinI lIlA akaLa che, takane mAMhama agAdhA che - taka sAcAna paNa khATuM TharavA zaka che ane kheDA paNa sAcu Thara aka che. Izvara jevI ke, jayA take paNa na pahoMcI zaka evA ni Aja takanA ja taraDAmAM kheMcAI rahI che e ja kharUM tanuM mAhAtamya che. je rIte tame phakta rAkhalA dalIlethI ja eka karanAra puruSane sAdhI rahyA che. ame paNa evI Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja-ethI paNa savAI dalIla ane yuktiothI izvaranA akartApaNane ja nakkI karIe chIe. juo ane dhyAna Ape - Ape e eka sAdhAraNa niyama jaNAvyuM ke, "banAvanAra sivAya e paNa banAvaTa banI zakatI nathI" "vastumAtrane jotAM ja tevA banAvanArane khyAla AvI jAya che. ane AvA saiA koI samaje vA tadana saraLa niyamathI ja banAvanArane paNa sAdhI batAvyuM. jo ke tadana jADI buddhivALA samajanArAo A niyamane bhale saraLa ane badhe lAgu paDato samaje. paraMtu jee dalIlanA vamaLathI jANitA che teo te e saraLa niyamane bheLAne bhamAvavAnI rIta sivAya bIjuM kazuM samajatA nathI. phakata ame to e viSe eTaluM ja pUchIe chIe ke, emAM vaparAelA. banAvaTa" zabdano zo artha che? arthAta amAre kaI cIjane banAvaTa tarIke samajavI ane kaI cIjane abanAvaTae samajavI--evuM ceksa, bhAna thavA mATe e "nAvaTa' zabdanuM vigatavAra vivecana karavAnI jarUra jaNAya che. zuM Apa "banAvaTa" ene samaje che ke, 1. je racanA avayava vALI hoya arthAt je judA judA bhAgamAM vaheMcI zakAtI hoya. vA 2. je racanAne pAye avayavothI-judA judA bhAgothI zarU thatuM hoya. vA 3. je racanA akhaMDa havA to judA judA bhAgavALI jaNAtI hAya- vA 4. je rathanA jevAthI jenArane e avayavavALI che " evo bhAva pedA thatA heya. A jAtanAM judAM judAM banAvaTanAM svapamAMthI kayA svarapane Apa hIja gaNe che? kaI - je racanA judA judA bhAgamAM vaheMcI zakatA hoya" ene ame banAvaTa' kahIe chIe ane A jamIna, pANI ane parvate vigere , dA judA bhAgamAM vaheMcI zakAya evAM hovAthI banAvaTa "ru5 che ema paNa mAnIe chIe ane evI mAnyatAvaDe ja amane enA banAvanArane paNa khyAla AvI jAya che. akavA-bhAI evI te bIjI ghaNI, e cIjo che ke, je judA judA bhAgamAM to vaheMcI zakAtI hoya paNa tame ja tene banAvaTa na mAnatA he. dAkhalA tarIke sAmAnya" nAmanI cIjane laIne * 1. je guNa ke kriyA vaDe judI judI jaNAtI jemAM paNa sarakhApaNa jANI zakAya tenuM nAma sAmAnya che. jemake, kApaNI sAme pAMca ghaDA Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAraze te turata ja samajI zakAya tevuM che. tame e sAmAnyane nitya mAne che eTale banAvaTape mAnatA nathI. e sAmAnya judA judA bhAgamAM vaheMcI zakAya evuM paNa che. jemake, ghaDApaNuM (ghaTasAmAnya), mANasapaNuM (manuSyasAmAnya) ane gAyapaNuM (sAmAnya) vigere. Ama che mATe ja tamoe jaNAvelA banAvaTanA arthamAM e "sAmAnya no paNa samAveza thavo sahelo che jethI tamAre jamIna vigerenI pike "sAmAnya" ne paNa banAvaTa" tarIke mAnI tene paNa koI eka karanAra kalpavo joie arthAt je tame "banAvaTa" nuM e peluM lakSaNa mAnya rAkhaze to tamAre sAmAnya" ne anitya mAnavuM paDaze e rIte banAvaTa' ne e pelo artha tamArA ja gharamAM ghaDe lAve te che. kavA-je tamane banAvaTa'nA pahelA svarupamAM vadhe jaNAti hoya to ame tene kere mUkI daIne A enuM bIjAM sva mAnIe chIe ke je racanAno pAyo judA judA bhAgothI ja zarU thatuM hoya enuM nAma banAvaTa. avA -bhAI, tame to evI ajaba vAta kare che ke, je koIe na joI hoya, na sAMbhaLI hoya ane koI yuthI paNa nakkI na thaelI hoya. saMsAramAM evI kaI racanA che, jeno pAyo enA judA judA avayavothI zarU thatuM hoya ? Apa maherabAnI karIne kuMbhArane tyAM jaIne jUo vA tene pUchIne jANitA thAo ke, te je ghaDAnI racanA kare che, tenI zarUAta ghaDAnA judA judA avayavothI kare che ke eka sAmaTa mATIne paDe cAkaDA upara mUkI de che. ame to kayAMya atyAra sudhI evuM joyuM nathI ke, ThIbanA judA judA paDayA che. temAM eka senAne, bIjo rUpAna, trIjo trAMbAno, cothe leDhA ane pAMcame mATIne. jo ke e badhA judI judI dhAtunA banelA che ane rage paNa judA judA che, te paNa e darekamAM eka evo guNa che ke, je vaDe e judA judA paNa eka ja belathI oLakhI zakAya che. te guNanuM nAma "ghaDApaNuM , e, e badhAmAM eka sarakhuM che ane enuM ja nAma sAmAnya che. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 kaTakAthI ghaDe banI zakatA hAya, mATe Ape nakkI kareluM, banAvaTanuM khIjAM dhAraNa paNa mAnI zakAya tevuM nathI. kavA~~thayuM. je khIjuM dhAraNu kharAbara na heAya te trIjuM kyAM bhAgI gayuM che ame tene mAnIe chIe ke, je racanA ` akhaMDa heAvA chatAM judA judA bhAga vALI jaNAtI heAya tenuM nAma banAvaTa. lyA, have kAMi vAMdho che? akavA.~~bhAi, e trIjA dhoraNamAM nAne vAMdhA nA, paNa meTA vAdhe che. jue; A AkAza badhe raheluM che, ema tame paNa mAnA re ane ane niya eTale amanAvaTarupa paNa mAne che athAt kAe kareluM nathI mAnatA. have je tame banAvaTanA e trIjA lakSaNune mAnaze te! e, AkAzane paNa lAgu paDe cheH- AkAza badhe yu. raheluM che evI e paNa judA judA bhAgavALu jaNAya e cAkhI vAta che. have jo judA judA bhAgavALI hoya te ja banAvaTa kahevAtI hoya teA emAM AkAzanA paNa samAsa thai jAya che ane ema thavAthI tamAre ene banAvaTI mAnavuM joe. paraMtu tame tA ane ethI ulaTuM mAne che. eTale anAvaTI na mAnatAM nitya mAne che! mATe banAvaTanuM trIjuM lakSaNa paNa karI zake tevuM nathI. vA~~~bhAi, have ame banAvaTanuM cAlu varSa svIkArIe chIe ane te A pramANe cheH---je racanA jovAthI jenArane ' e avayavavALI he'evA bhAva pedA thatA heAya tene ame banAvaTa mAnIe chIe, ame dhArIe chIe ke, have A ame mAnelA chellA svarUpamAM kaze! ya vAMdhA jaNAtA nathI ane e dvArA karanAra purUSanI sAdhanA taddana saraLatAthI thai zake che. atRvA~~~bhAi, e te Apane bharama mAtra che. je vAMke anAvaTanA trIjA svarupane mAnatAM jaNAvelA che te ja vAMdhe! ahIM paglR Ave tema che. jue, jarA vicArI jue ke, AkAza te dhuM ya raheluM che ethI ene joine ' e avayavavALu che' evA bhAsa kone nahi thAya ? e rIte tame je AkAzane aanAvI mAne che tene ', Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja tamAre banAvaTI mAnavuM paDaze, e zuM tamArI mAnyatAnI ochI hAnI che ? atyAra sudhI karelI banAvaTanI carcA uparathI vAcaka varga joI zakyo haze ke, jyAre banAvaTanAM ja svarUpanuM ThekANuM nathI tyAre te vaDe banAvanArane zI rIte sAdhI zakAya? tAtparya e ke, Izvara tarIke pUjAte AtmA jagatane karanAra ke pALanAra karI zakatA nathI, e hakIkata atyAra sudhI te geravyAjabI hoya tema jaNAtuM nathI kavA-bhAI, tame te yukti upara yukti calAvI amane pAchA pADavA maLe che, paraMtu ame kAMI pAchA haThIe tevA nathI. upara jaNavelAM banAvaTanA svarupe je barAbara na ghaTI zake evAM hoya tA rahyAM. ame to have ethI taddana judAM ane paNa vinAnAM enAM bIjAM dhoraNe bAMdhyAM che ane te A pramANe che - je vastu hayAta na hoya, paraMtu mAtra tenAM kAraNonA samavAya roja rahenArA saMbaMdhonI ja kyAtI hoya te vastune banAvaTa kahevI. have kaho ke, amArA mAnelA banAvaTanA svarUpamAM zuM dUSaNa che? akartavA-bhAI, tamee jaNAvelA e navA besaNamAM paNa tamAre vacana bhaMga thaI jAya che. uparanA lakSaNo tamoe eka prakAranA roja rahenArA saMbaMdhane ja banAvaTe kahevAnuM sAhasa karyuM che. have tame ja vicArI jUo ke, je reje rahenAruM haiyaniyapaNAvALuM hoya-tene banAvaTamAM zI rIte bheLavI zakAya ? athavA je koI prakAranA dhoraNa vinA ja game te rIja paNa anAvaTamAM bheLI zakAtI hoya to jamIna vigere bhAne bhale tame phakta belavAmAM ja banAvaTI kaho, paNa te kharI rIte banAvaTa nahi karatAM tamArA mAnelA roja rahenArA saMbaMdhanI peThe ja roja rahenArA eTale nitya karaze. A prakAre banAvaTanA A navA lakSaNamAM te tamane banne prakAre hAnI ja che ane te e ke-e lakSaNane barAbara mAnazo te kAM te reja rahenArI evI nitya cIjane caMcaLa mAnavI paDaze athavA caMcaLa cIjane sthira mAnavI Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDaze. vaLI bIjuM e ke, bIjI bIjI cIjonI peThe karmone nAza tha" e paNa eka banAvaTa che ane e anAvaTane "tamAre e navuM jaNAveluM banAvaTanuM dhAraNa lAgu paDatuM nathI. kAraNa ke, karmone eka vAra tadana nAza thavo e eka prakArane abhAva che eTale e koI cIjarUpa nathI tethI e abhAva ane tenAM kAraNo sAthe koI jAtane saMbaMdha hoI zake nahi. saMbaMdha te hayAtI dharAvatI cIjane ja hoya, paNa je kaI cIja5 nathI tene na hoya. e prakAre kAraNonI sAthe saMbaMdha nahi dharAvatA e karmanAzarupa abhAvane e banAvaTanuM dhoraNa lAgu paDatuM nathI ane ethI ja eka sarakhe prakAre badhI banAvaTone nahi lAgu thatuM hovAthI banAvaTanuM A navuM svarUpa adhuruM paNa che. te AvA adhUrA ane dUSaNavALA dhoraNathI je kAMI sadhAya te sAcuM hoI zake nahi. kartavA-cAle, banAvaTanuM e bIjuM svarupa paNa rahyuM. ame to jene jevAthI "e kareluM che" e bhAva pedA thAya ene ja banAvaTa kahIe chIe. A. jamIna vigerene jevAthI e karelAM che ? e vicAra se koIne uge che. tethI ene banAvanAra kaI paNa eka hoya, e Apa Apa sAdhI zakAya tevuM che. avA -bhAI, upara Tapake jotAM te A trIjuM navuM lakSaNa barAbara lAge che, paraMtu jarAka vizeSa vicAra karatAM e lakSaNa paNa ghaTe evuM nathI. juo ane dhyAna Apo je jagyAe AkAza na hoya te jagyAe paNa davAthI AkAza (pilI jagyA) thaI zake che ane e badelA bhAgane jevAthI "e kareluM che" evo bhAva paNa sau koIne pedA thAya che mATe e navA lakSaNane lAgu pADatAM te A AkAza, jene tame keIe banAveluM nathI mAnata arthAta abanAvaTI mAne che tene paNa banAvaTI mAnavuM paDaze e kAMI nAnuM sUnuM dUSaNa nathI. kavA-bhAI, tame to amArAM badhAM lakSaNene khoTAM pADavA kamara kasI jaNAya che ane yukti upara yukta calavye jAo che. thayuM. amArAM e badhAM lakSaNa rahyAM, paNa "je cIjamAM pheraphAra thayA kare che tene ja ame banAvaTa mAnIe chIe ane banAvaTanuM paNa. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e ja la nakkI karIe chIe. jamIna vigeremAM thato nitya ne phakAra saM kaI najare jue che ethI ene banAvaTa kahevAmAM vAM Ave tema nathI ane e uparathI ja ene kaI banAvanAra paNa karI zake tema che. ekavAbhAI, tame te navAM navAM lakSaNe ja badalaze jAo che, te paNa je dUSaNa vinAnAM hoya te ThIka, paraMtu ema nathI, e paNa bhUlavALAM ja che. jemake, hamaNuM tame pheraphArane ja banAvaTanuM mukhya nizAna sUcavyuM che, te amArI samaja pramANe "uDa pANuM paga upara' jevuM che. je IzvaranI vRtti ke svabhAvamAM kai jAtane pheraphAra na thata heya te te eka ja rupe rahelo idhara sarajana, pAlana ane nAzanA kAmane zI rIte karI zake? ane zI rIte pahoMcI vaLe? sarajyA. pachI jyAre te pALavAnI vRtti kare tyAre ja pALI zake, ane pANI rahyA pachI jyAre te mAravAnI vRtti kare tyAre ja mArI zake. - Ama vRttine pheraphAra thayA vinA eka ja vRtti ke eka ja vRttivALo koI paNa eka. judA judAM ane eka bIjAne nahi maLatAM AvatuM kAne pahoMcI zake nahi. have jyAre tame sarajanAra, pALanAra ane mAranAra eka Izvarane ja mAne che tyAre tamAre paNa IzvaranA svabhAvamAM pheraphAra thayAnuM kabUla rAkhavuM paDaze ane tema mAnyAthI e pheraphAravALA Izvarane paNa A navuM banAvaTanuM dhoraNa lAgu paDaze ethI ene vaLI kaI bIjo banAvanAra zodha paDaze ane e rIte eka paNa banAvanAranuM ThekANuM nahi paDe. ethI pheraphAranA dhoraNa vaDe banAvaTana. svarUpane nakkI karI banAvanAranuM sAdhana thaI zake evuM jaNAtuM nathI tyAM te vaDe banAvanAranI siddhi te dUra rahI, kiMtu tenI vAta paNa zI rIte thAya ? kahe, bhaI! have tamane lAgatuM haze ke, mAtra banAvaTa uparathI ja. banAvanAranI aTakaLa bAMdhavI e keTaluM badhuM ThekANuM vinAnuM che ane banAvanAra sivAya eka paNa banAvaTa banI zakatI nathI'-vastu mAtrane jotAM ja tenA banAvanArane paNa khyAla Ave che" evI enI tadana sIdhI ane sAdI vAta keTalI vAMkI, nabaLI ane dalIla vinAnI lAge che. paraMtu jema jema tenuM uMDuM ciMtana ane vadhAre carcA thAya che tema tema tenI parakha thaI Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zake che. ahIM ApaNe uparanI carcAthI joI zakyA chIe ke, jema jema banAvaTanuM svarupa vicAratA gayA tema tema te nabaLuM banatuM gayuM ane chevaTa tenuM kAMI ThekANuM ja na AvyuM. te te vaDe" banAvanAra" no patte kayAMthI lAge ? ane kema lAge ? A prakAre chevaTa "jamIna vigerene keIe banAvyAM che- e badhAM banAvaTapa che mATe" e jAtanI kalpanA khasI paDe tevI che mATe kharI TharatI nathI. vaLI, je kaI cIja banAvaTI hoya te kaI jagatamAM hamezA TakatI nathI, paNu gaNyA gAMThayA divaso ja Take che. je A jagatane tame banAvaTI TharAvavA cAho che te IzvaranI peThe hamezAM TakatuM hovAthI banAvaTI cIjomAM kema bhaLI zake ? vA tene banAvaTI cIjomAM kema meLavI zakAya ? kavA-bhAI, tame te belavAnI chaTA karIne amane muMjhavavA dhAre che, paNa ame keLa muMjhAie evA nathI. tame je chevaTe kahyuM ke, "je koI cIja banAvaTI heya te kAMI hamezA TakatI nathI" e vAta te amAre paNa kabUla che. paraMtu ema kahIne jagatane hamezA TakanAruM jaNAvyuM, te amane khoTuM jaNAya che. kAraNa ke, jagate te hamezA pharyA kare che eTale pheraphAra pAmyA kare che-te kAMI hamezA eka ja pe rahetuM nathI-stame ja juo che ke, nitya prati keTalAM janama le che, keTalAM marI jAya che, keTalAM jhADa uge che, keTalAM karamAya che ane e pramANe jagatamAM nitye nitya navuM navuM thayA ja kare che. ethI kadAca jagata pravAha rupe rAja jaNAtuM hoya, paraMtu temAM rahelI dareke dareka cIja eka sarakhI na rahetI hovAthI tene (jagatane) paNa eka sarakhuM ane nitya rahetuM na mAnI zakAya arthAta jagata eka sarakhuM ane eka pe nathI rahetuM mATe banAvaTa rupa che, ethI ene koI eka banAvanAra hovo joie, evI aTakaLa zI rIte khoTI Thare ? akartavA-bhAI, tame te varSe A eka navuM ja dhatiMga kADhayuM ke, "jagata bhale pravAhIrupe roja jaNAtuM hoya, paNa tenI aMdaranI dareke dareka cIja roje roja badalatI hovAthI jagatane paNa ekarUpe rahetuM na mAnI zakAya arthAta te (jagata ) badalAtuM hovAthI banAvaTape ja manAya ane tethI tene banAvatAra paNa siddha karI zakAya.' paraMtu tamArI e aTakaLa paNa taddana khoTI che. e akaLa pramANe te Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamee nitya mAnelA paramANu (parama-ANa) ane Izvara eka jAnI banAvaTa ja kare che. paramANu pate nitya che ke pravAha nitya che, kiMtu tenI aMdara rahelAM che. rasa, gaMdha ane sparza badalAyA kare che, te zuM tene tame anitya mAnaze vA izvare ke, jene tame nitya mAne che tenI aMdara rahelAM buddhi, , ane prayatna vigere khAsa khAsa guNe badalAyA kare che, te zuM tene paNa tame anitya mAnaze. kadAca paramANu ane Izvara che ane anitya mAnavAnI hA pADo te ene paNa keI banAvanAra dhavo paDaze ane e rIte yuganAM yuga gaNe paNuM banAvanArane pattA lAge tema nathI. vaLI phakata carcAnI. khAtara ame pUchI chIe ke, tame jagatane banAvaTapa karAve che te (banAvaTa ) zuM tadana sAmAnya banAvaTa che ke, koI jAtanI asAdhAraNu banAvaTa che? kadvA-bhAI ! ame to ene (jagatane ) taddana sAmAnya banAvaTa mAnIe chIe. lyo, have tamAre kahevuM hoya te kahI nAkho. evA bhAi, jo tame jagatane taMdana sAmAnya banAvaTa mAnIne te uke ke buddhivALA karanAranI aTakaLa bAMdhavA jaze, te te bane te nathI. kAraNa ke. sAmAnya banAvaTane banAvanAra kAM buddhivALA ja hoya, e niyama nathI. e to vakhate DAhyA hoya, gAMDe che ke abujha paNa heya. athAt sAmAnya banAvaTa vaDe phakta eka koI banAvanAranI ja aTakaLa thaI zake, paraMtu buddhivALA banAvanAranI kaTanA te na ja thaI zake. te pachI tame e sAdhavA dhAre. sarvajJa ane sarvazaktimAna chazvara te kema karIne sadhAya ? kartA-ame te jagatane eka asAdhAraNa banAvaTa mAnIe chIe ane te vaDe tenA banAvanArane paNa asAdhAraNa purUpa samajIe chIe. akavA - bhale tame jagatane asAdhAraNu banAvaTa kahe paraMtu amane to sAdhAraNa ke asAdhAraNuM banAvaTamAM kazo vizeSa phera lAgato sthI, kAraNa ke, karanAra nejare na dekhAte hovAthI e ba banAvaTa to kayAM vizeSapaNuM che, e jodhavuM muzkelIvALuM che. tethI je dUdha, sAghAraNu banAvaTane lAgu paDe che te ja dhaNa asAdhAraNuM banArane paNa lAgu thAya che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ havAi- AI, atyAra sudhI tame je kahyuM ke maryAdAvALuM hovAthI kadAca ThIke lekhAya. paraMtu tame je ghaNuM upara jaNAvyuM che te te tadana khoTuM jaNAya che, sAdhAraNa ane asAdhAraNa banAvaTamAM kadAca tame. viziSapaNuM ma mAne che bhale. paraMtu te bannemAM banAvaTapaNuM eka sarakhuM hovAthI te vaDe banAvanAranI sAdhanA karavAmAM zuM vAMdho Ave? akavA-jo mAtra eka banAvaTapaNAne lIdhe ja banAvanAranI siddhi thai zakatI hoya, te phakta AtmapaNAne lIdhe ApaNI jema mahAdevanuM, zarIradhAripaNuM, adhUrApaNuM ochuM jANakArapaNuM ane saMsArapaNuM zA mATe na siddha thaI zake? kAraNa ke, jeTaluM ane jevuM AtmapaNuM mahAdevamAM che teTaluM ja manuSyamAM paNa che. vaLI kharI vAta che. e che ke, banAvaTamAM asAdhAraNapaNuM zI rIte he - e ja vAta pelI samajAtI nathI. kavA-bhAI, tame bhale game tema kahe, paraMtu ame te A eka ja vAta kahIe chIe ke, "jene joine-kareluM-evI mAM pedA thAya che teno kaI karatAM hoya-emAM keIthI nA na kahevAya. ane e ja rIte jagatanA karanAranI aTakaLa karavI ghaNI sugama lAge che. akavA-bhAI, tamArI vAta to kharI che. paNa amArI samaja pramANe jamIna vagerene joIne "e karelAM che evI kalpanA keIne thatI hoya ema jaNAtuM nathI. A te tame mArI macaDIne e jAtanI aTakaLa ubhI karelI che. jema jUna dUva joIne ke eka moTA mahelane joine "e karelAM che" evI akaLa bAMdhI zakAya che tema jamIna vagerene joIne e jAtanI mati thatI hoya ema jaNAtuM nathI. te pachI jyAM e jatanI mati ja thatI nathI tyAM te vaDe karanArane sAbIta karavAnI to vAta ja zI ? kA -bhAI! ghaDIbharane mATe ema mAnI laIe ke, tamane jamIna vagerene joIne evI mati bhale na thAya, paraMtu je prAmANika bane che teone te evI buddhi thavI e sahaja vAta che. ane e ja buddhi vaDe karamAranI sAbItI karavI e paNa sahela vAta che. akavA -bhAi, tamArA kahevA pramANe kadAca. prAmANika manuSyane jamIna Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vigerene joIne e karelAM che, evI buddhi pedA thatI hoya te bhale. paraMtu ene ja e jAtanI buddhi pedA thavAnuM kAraNa vA nimitta zuM che? te ahIM jaNAvavuM joIe. amArA dhAravA pramANe najare jevAthI te evI buddhi ugatI hoya ema jaNAtuM nathI. je tema hoya te saine Akho sarakhI ja hevAthI amane paNa evI mati zA mATe na thAya ? kavA-bhAI ! prAmANika leka, anumAna vA aTakaLa karIne e jAtanI buddhine pedA kare che ethI kadAca tamane evo vicAra na thAyae svAbhAvika che. arthAt e jAtane vicAra ugI AvavAnuM mULa kAraNa anumAna ke aTakaLa ja che. akavA-bhAI, A te kevI vAta ke, haju sudhI karanAne nakkI karavA mATe sauthI pelAM jaNAvelI aTakaLa ThekANe nathI paDI, tyAM vaLI A ahIM bIjI aTakaLa (anumAna) AvIne ubhI rahI. je eka aTakaLane bIjI aTakaLa upara, TAMgIne Apa kAma calAvavA mAgatA ho te kAMI pAra Ave tema nathI ane ema aTakaLa upara aTakaLa kaye ja javAnA che te paNa Aro Ave tema nathI. A prakAre-jamIna vigerene joIne e karelAM che" e buddhi thavAmAM ja geTALe ubhe thAya che to e vaDe ja ubhI hatI karanAranI aTakaLa zI rIte kharI kare ? vA-bhAI! tame eka vAta cUkI gayA jeNAo che ane te e ke, kAMI badhI banAvaTa (cIjo) ne joine jonAranA manamAM "e karelI che" evI mati thavI ja joIe, evo kA niyama nathI. jemake, eka khADe kheDela hoya ane jyAre tene pUrIne sarakho karavAmAM Ave che tyAre jonAranAM manane evI kalpanA paNa nathI thatI ke, ahIM khADo hato ane pachI pUrAine samataLa thaelo che arthAta jema pUrele khADe potAnA karelapaNuMne jaNAvI zakato nathI tema kadAca jamIna vigere paNa pitAnAM karelapaNAne na jaNAve te banavA joga che ethI kAMI temAM raheluM karelapaNuM ke karavApaNuM cAlyuM jatuM nathI. ulaTuM e, chUpA rahelA karavApaNu vaDe ja karanArane paNa ubho karI zakAya che. mATe jamIna Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vigerenA karavApaNAmAM zA goTALA thAya tema nathI ane temAM rahelA karavApaNAne sa khIta karavA mATe koi prakAranI aTakaLanI paNa jarUra jaNAtI nathI. akavA.--bhAi, tame paNa ThIka kaheA che. paraMtu temAM to koI bhALe ja bharamAya. ame to tamArI ja jevA tarkavAdI chIe, ethI evI. bAbatamAM jarA paNa na sAie. tame je khADAnuM ApuM. lakte jamInanA karavApAne chUpAvI rAkhavAne prayAsa karyA che, te te taddana phrATanA che. kAraNa ke, e khADA kAe naMdu karelI evI. samataLa jamInanI sarakhA jaNAtA heAvAthI kadAca jonArane peAtAnA akaravApaNAnA bhrama upannave arthAt potAnuM hatuM paNa karavApaNuM achatuM rAkhe. paraMtu A jamIna vigere kAie vahu karelI evI kai cIjanI sAthe sarakhAmaNImAM Ave che ke, jethI e paNa peAtAnuM chaThThuM karavApaNuM chta rAkhI zake arthAt te jamIna vigere kharekharI rIte karavApaNAvALI hoya te emAM raheluM karavApaNuM kAi jAtanA vAMdhA vinA ja pragaTa thayuM beie paraMtu A te. tamArA ja kahevA pramANe te, potAnuM karavApaNuM jenAranA manamAM hasAvI zakatI nathI te! e vaDe enA karanArA pattA te! lAgI ja racA vaLI je phalamanuM udAharaNa laine jagatanA sarjanAranI aTakaLane majabUta kareA che! te paNa TIka jaNAtuM nathI, kAraNa ke, tame jagatanA karanArane zarIra vinAne mALA che ane kalamane karanAra teA zarIravALA najare dekhAya che. ethI zarIravALA, karanAre karelI kalamanI sAthe jagatanI sarakhAmaNI karIne ema kahevuM ke. ane (jagatane) kAi azarIravALAe banAvyuM che e zI rIte baMdha besatuM Ave? kharI rIte vicArIe te kalamanI peThe jagatane paNa karanAra je kAi zarIravALA hoya te ja ahIM kalamanuM enDru levuM vyAjI gaNAya. tAtparya e ke, kAMi ekalI kalama ke bIjI cIjonAM AmAM levAMthI jagatanA karanArane pattA kAi kALe lAga zake tema. nathI. phavA bhAi, tameAe upara je chevaTanuM lakhANa lakhyuM te kharAkhara numati . vALuM nathI. ame kAMi kalamanA adhA guNo sAthe jagatanA khU Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNane sarakhAvatA nathI ane temAM koI sarakhAve paNa nahi. ame to mAtra eTaluM ja kahIe chIe ke, jema kalama banAvaTapa che ane tethI ja teno banAvanAra levo joIe tema jagata paNa banAvaTa. spa che ane tethI tene paNa banAvanAra zA mATe na hoya?-- kalama ane jagata vacce mAtra eka banAvaTapaNanI-karavApaNanI ja sarakhAmaNI che, ane bIjI eka paNuM nathI. je tamArA kahevA pramANe A ThekANe ane bIje ThekANe badhI jAtanI sarakhAmaNI karavAmAM Ave che te eka paNa vAtane nIvaDe na Ave ane kayAMya badhI jAtanI sarakhAmaNI paNa maLI zake nahi. mATe kalama ane jagata vacce badhI sarakhAmaNI karIne tame je amArI kalpanAne dhake pahoMcADe che, te kAMI ThIka nathI. akavA-bhAI, tame kaho cho te vyAjabI, paNa tamArA svArthanuM kahetA hovAthI temAM geravyAjabI paNa AvI jAya che. juo-ame ema te kahetA nathI ane kahIe paNa nahi ke, jagata ane kalama vacce badhI jAtanI sarakhAI hovI joIe. paraMtu ATaluM to. kahIe ane kahIzuM paNa kharA ke, e banne vacce raheluM karavApaNuM banAvaTapaNuM-te eka sarakhuM ja hovuM joIe. jo tema na hoya te banAvaTanuM eDuM laIne jagatanA karavApaNane nakkI karI ane te vaDe tenA karanAra banAvanArane nakkI karavAnI vAta karavI te phekaTa che. kharI rIte vicAratAM jaNAya che ke, kalama ane jagata vacce raheluM eka karavApaNuM paNa sarakhuM nathI. kAraNa ke kalama ane bIjI cIjo je kAMI karI zakAya evI che-karavAmAM Ave che te badhIna karanAra koIne koI, dekhI zakAya evo che. tame AkhA saMsAramAM pharIne juo ke, evI eka paNa banAvA maLe che, jene karanAra keIthI paNa na dekhAya evo hoya. A uparathI te--karavApaNAne lIdhe phakta dekhI zakAya evA ja karanAranI aTakaLa bAMdhI zakAya che, paNa tamArI peThe na dekhAya evA e zI rIte kalpAya? hA, te paNa kalpAya, paNa kyAre ? jyAre tame ekAda paNa evI cIja batAvo ke jene karanAra koIthI paNuM na dekhAya te hoya. amArA. dhAravA pramANe te upara jaNAvelI rIta mujaba jagata ane Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva kalama e vRkSanI sarakhAmaNI ja dhaTI jagatanA banAvanAranI vAta rakhaDI paDe, bIjuM paNa e ke, bhAi, saMsAramAM jeTalI jeTalI cIjo khanI che te kAMi aMdhIe kAi banAvanAre ja banAvI heAya evA niyama nathI. juone A najareAnajaranI vAta che ke, keTalIka cItte evI che ke, jete kai paNa karanAre--banAvanAre--ghaDanAre ke vaNanAre karI hAya, anAvI hAya, ghaDI hAya ane vI heAya. jemake, cAkaDA, lekhaNu, ghaDA ane kapaDu vigere. ane keTalIka cIjo te evI che ke, jete kAie paNa na banAvI heAya. jemake, vaNakheDeluM dhAnya, dhAsa, velAe tathA vAvyA vinA ja je kAMi uge che te khayuM. tathA tamee mAnelA paramezvaramAM rahelI buddhi, IcchA ane prayatna vigare. Ama hAvAthI eTale anAvanAra ke karanAra vinAnI paN anelI cIjo maLI AvavAthI manAvanAra sivAya kAMi khanI zakatuM ja nathI, e jAtanI aTakaLa zI rIte badhAya ? vA mAMdhavI e vyAjabI krama gaNAya ? kavA.bhAi! tameAe je vaNakheDelA dhAnya ane velAe vigerenAM emAM laine ema haeNrAvyuM ke, keTalIka cIjo evI che ke, je : zakatI nathI. te te vaDe e kAMi navAi nathI. vaLI koi karanAra ke banAvanAra paNa nathI. paraMtu te taddana bhUla bhareluM che. kAraNa ke, tame jyAM kAi, prakAre anAvanArane jei zakatA nathI tyAMnI badhI cIjo izvare ja banAvelI mAnavAnI che . ethI Apa evAM udAharaNo ApI ema te na ja kahI zake! ke, . evI paNa cIjo. maLI Ave che ke, jene kAi anAvanAra paNa nathI.' ane ema kahIne karavApaNAne lIdhe ubhI thaelI karanAranI kalpanAte Apa jarA paNa meALI pADI zako tema nathI. aphavA--bhAi ! tame te evuM vicitra kahA che! ke, tamArI kAi mazkarI ja kare. hajI teA izvaranA kAMya pattA nathI tyAM te tame tene ja lAvIne vacce ubhA kareA che!, kema jANe tenI sAmItI jana thai gai hoya--je cIjane amArI ane tamArI vacce vivAda cAle che tene tame vacce kema lAvI zake ? ame ane sA kAi, jyAM sudhI zvaratA pattA maLe nahi tyAM sudhI ene manAvanAra Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karanAra--ke raMcanAra tarIke zI rIte mAnIe? '* ane ema manAya! paNa nahi. mATe tamArI uparanI vAta rAkhara nathI. kutavAbhAi ! e dhAsa ane velA vigere badhuM ya zvare ja banAveluM che jayAM jyAM te dhAsa vigere uge che tyAM tyAM badheya teno ugADa tAra izvara kheDelA ja che. paraMtu phakta te ApaNI narI AMkhe joi zakAya tevA nathI te! pachI Apa ema kema kahI zake ke, keTalIka cIjo karanAra vinA paNa thai zakI che--zake che. akata vA~bhAi! Ape je kahyuM ke, zvara ApaNI cAmaDAnI AMkhe dekhAya tevA nathI. te zuM te zarIra vinAnA che mATe dekhAtA nathI ? ke temAM kAi evA camatkAra che. tethI dekhAte nathI? athavA emAM kAi evI jAtinI vizeSatA che ethI dekhAtA nathI ? mATe ja dekhAne nathI. vA banAvI zake? kaI vA0 ~~ bhAI, zvara teA janmane dhAraNa karatA nathI. mATe zarIravALA zA rIte hAya ? arthAta e zarIra vinAnA che ava~~bhAi, tamArA kahevA pramANe izvarane zarIra na heAya te! e jagatane zI rIte banAve ? je zarIra vinA paNa jagatanI racanA thai zakatI hoya te! mekSane pAmelA AtmA, ke je zarIra vinAnA che, tee paNa jagatane kema na ana!vI zake? vaLI, AtmAmAM rahelAM buddhi, dacchA ane prayatna e badhAM zarIranI hayAtImAM ja kAma karI zake che. paraMtu zarIra vinAnAM e badhAM kAMi paNa karI zakatAM nathI. mATe jo izvarane zarIravALe mAnI zakeA te ja e, jagatane racanArA paNa. hAi zake. niha teA niha. tuM vA~~bhAi, izvaramAM te eve kAi tane! camatkAra che ke, jethI te ApaNA jovAmAM AvI zakatA nathI. arthavA~bhAi, je kAMi najaramAM AvI zake tevuM hAya te game te kAraNathI rAja na dekhAtuM Aya te paNa kAne phAivAra tA dekhAya ja arthAt jo vidyA, bhatra ke ceAganA prabhAvathI je kAi rAja na dekhAtA hoya tA pazu te yArete kayAre te dekhAya ja. kA vidyAvALe, matravALA ke yeAgavaLA evA nathI ke, je kadI Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa bhUtanI peThe na dekhAtA hoya. have e Izvara, I. camatkAranA kAraNane lIdhe rAja na dekhAtuM hoya, to. paNa je te karanAra tarIke thAya te kayArene kayAre to koIne dekhAvo ja joIe. paraMtu e te kadIye, kayAre ane koIne paNa dekhAto ja nathI tethI ema kema mAnI zakAya ke, e camatkAranA kAraNathI dekhAtA nathI ke, karanAra tarIke nathI eTale dekhAto nathI. kartavA -bhAI! tyAre e badhuM ja che. kiMtu IzvaramAM evI koI jAtivizeSatA che, ke jene laine te ApaNI najaramAM AvI zakato nathI ane chAne chAne ja jagatane racI rahe che, avA -bhAI, e to tamAruM kahyuM tamane ja naDe tevuM che. ame dhArIe chIe ke, tame " jAtivizeSa'no artha bhUlI gayA jaNAo che. tamoe ja kahyuM che ke, je ghaNI, cIjomAM rahe enuM nAma jAtivizeSa che. tame te izvarane eka ja mAne che ane enA jeTAnI bIjI koI cIjane mAnatA nathI. te pachI ghaNI cIjomAM rahenAre jAtivize ekalA izvaramAM zI rIte rahI zake ? mATe IzvaramAM evo kaI jativizeSa hoI zake ja nahi ke, je vaDe te, keIthI paNa joI zakAya nahi. thayuM. have kadAca mAtra tamArA mAnanI khAtara Izvarane jagatane racanAra mAnavAmAM Ave te paNa temAM bIjA keTalAka prakano uThe che. jemake, je te jagatane kharekhara racate ja hoya to zuM eka mAtra enI hayAtIthI ja racAya che ? vA enA jJAnipaNane lIdhe racAya che? vA emAM ( dazvaramAM) rAna, IcchA ane prayatna che te vaDe ja racAya che ? vA e izvara, jJAnaIchA ane prayatnavaDe kriyA kare che ethI jagata racAya che ? ke phakta enA IzvarapaNAne lIdhe ja jagatanI racanA thaI rahI che ? kartavA-bhAI, ame te vadhAre zuM kahIe, ame to izvaranA evA bhakta chIe ke, amAre mana enI hayAtI mAtrathI ja jagatanI racanA thaI jAya che. ekavA-e to tamArI AMdhaLI bhakti che, juo-je jagatanI raca nAmAM phakta hayAtInI ja jarUra hoya te ene racanAra Izvara eka Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja kema hoI zake che. jema Izvara hayAta che tema kuMbhAra, lUhAra ane sUtAra vigere paNa hayAta che, e badhAnI hayAtImAM kaI evI vizeSatA nathI ke, ekanI hayAtIthIja jagatanI racanA thAya ane bIjAnI hayAtIthI na thAya. mATe mAtra hayAtIthI ja jagatanI. racanAmAM Izvarane lAvavAmAM bIjA paNa hayAtI dharAvanArA kuMbhAra vigere vacce AvIne IzvaranA IzvarapaNuMne bhAga laI jaze. kavAI-bhAI, hayAtIthI na patyuM to rahyuM. IzvaranuM jJAnipaNuM kyAM gayuM che. ame enA jJAnipaNAne lIdhe ja ene (Izvarane) jagatane karanAra mAnIe chIe. akavA -bhAi, tamAruM A kathana paNa khoTuM ja che. jJAnie te yogio. paNuM che. paraMtu te kAMI jagatane banAvatA nathI mATe jagatanI racanA karavAmAM jJAnipaNane sAme dharavuM e paNa ThIka jaNAtuM nathI. kartavAva-bhAI, IzvaramAM jJAna, IcchA ane prayatna e traNe vAnAM hovAne lIdhe e, jagatane racI zake che arthAta IzvaranuM jJAnapaNuM, IcchIvALApaNuM ane prayatnavALApaNuM -e traNe jagatanI racanAmAM kAraNabhUta che. akartavA bhAI tame zuM kAma dhyAna Ape che yAda rAkho. ame upara hamaNuM ja kahI gayA ke, zarIranI hayAtI hoya tyAre ja jJAna, IcchA ane prayatna kAraNabhUta thaI zake che ane zarIranI hayAtI vinA e traNe AkAzakusumanI jevAM nirarthaka che. have je tame Izvarane zarIravALo mAno te je tenAM jJAna, IrachA ane prayatnane jagatanI racanAmAM laI zako cha-vAparI zake che. nahi te nahi. tame to tene zarIravALe mAnatA nathI. tyAre tame ema kema kahI zako ke, enAM jJAna, IcchA ane prayatna jagatanI racanAmAM kAraNabhUta che. kartavA-bhAI ! ame kAMI ekalAM jJAna, IcchA ane prayatnane jagatanAM kAraNabhUta mAnatA nathI, paraMtu izvara te traNe vaDe je kAMI kriyA. kare che tene ja ame jagatanI racanAnuM kAraNa mAnIe chIe. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. eka vA -bhAI! keTalI badhI bhUla? ekavAra ane bevAra te kahevAI gayuM. have trIjIvAra paNa kahIe chIe ke, phakta jJAna, IchA ane prayatna vaDe je zarIra na hoya to kriyA ja thaI zake nahi. bhale Izvara vA izvarane Izvara Ave te pachI tamAruM A kathana zI rIte sAcuM Thare ? kartavA --bhAI, tyAre e badhuM jAvA de. ame to ema mAnIe chIe ke, IzvaranA IzvarapaNAne lIdhe ja A jagatanI racanA thaI rahI che. akavA-are ! A vaLI zo goTALe ? tame jarA cokhu bolatA jA te ThIka. ame pUchIe chIe ke, IzvarapaNuM eTale zuM ? zuM jANanArapaNuM e dazvarapaNuM ke karanArapaNuM e dharapaNuM? vA e sivAya bIjuM kAMI te izvarapaNuM ? jo tame mAtra jANanArapaNane ja izvarapaNuM mAnatA ho to e jANanArapaNuM paNa kevuM samajavuM ? mAtra naruM ja jANanArapaNuM samajavuM ke sarvajJANuM samajavuM ? kAvAva---hAla ame to phakta mAtra narA jANanArapaNAne ja IzvarapaNuM samajIe chIe ane ene ja jagatanI racanAnuM kAraNa mAnIe chIe. avA-bhAI, tamoe upara jaNAvelA IzvarapaMNunA arthathI te izvara phakta jANanAre ja karI zake che are karanAra to karI zakato nathI. vaLI je phakta jANanArapaNAne lIdhe ja jagatanI racanA thaI jatI hoya to jagatamAM evo kayo jIva che ke, jemAM jANa nArapaNuM na jaNAtuM hoya arthAta IzvaranI ja jema jIva mAtranuM jANanArapaNuM jagatanI racanAmAM kAraNabhUta thavAthI IzvaranI ekatAne bhaMga thaI jaze. kAraNa ke, jANanArapaNuM te badhe eka sarakhuM ja che. katRvA-bhAI, ame IzvarapaNuno e artha na karatAM "sarvApaNuM" artha karIe chIe. te pachI zuM dUSaNa che ? akavA --emAM to enuM e ja dUSaNa che? e bIjo artha karavAthI te Izvara kadAca buddhadeva vigerenI peThe AkhA jagatane jANanArosarvatta-sAbIta thaI zake, paNa jagatano karanAra te kadIye sAbIta thaI zake ja nahi.' Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhA-cAlo, e badhuM rahyuM. IzvarapaNane kharA artha karanArapaNuM ke kartApaNuM che. kahe, have zuM dUSaNa che? akaLavA-bhAi, kiranArapaNuM to kardhAmAtramAM raheluM che-jema IzvaramAM kartApaNuM che tema kuMbhAra vigeremAM paNa che. te pachI eka Izvara ja zA mATe karanAra gaNAya ? kAraNa ke, kamAtramAM kartApaNuM te eka sarakhuM che tethI meM kaI kartAone Izvara thavAno prasaMga Avaze. kavi-bhAi, ame jANanArapaNuM ke karanArapaNuM-be bane nahi, paNa e sivAya je bIjuM kAMI che tene ja IzvarapaNuM samajIe chIe. ane te vaDe ja jagatanI racanA thaI rahI che-ema mAnIe chIe. avA-bhAI, A to vaLI moTo goTALe che ke, tamAruM e kathana amArI ke bIjAnI samajamAM Ave tevuM nathI. ame te ema mAne e chIe ke, tamArA mAnavA pramANe pazu IzvaramAM IchA ane prayatna sivAya bIjuM kAMI trIjuM hoya ema jaNAtuM nathI. ane e vaDe jagatanI racanA karavAmAM kyAM kyAM Ave che, e saghaLuM upara jaNAvAI gayuM che. mATe tamAruM e eka paNa kathana sAcuM TharI zake tevuM nathI arthAta tamArI eka paNa dalIla evI nathI maLI ke, je vaDe jagatanA sarajanAranI sAbItI thaI zakatI hoya. vaLI, ame A eka bIjuM pUchIe chIe ke, tamee mAnele Izvara, jagatane racavAnI je bhAMjagaDa karI ro che, zuM temAM te pitAnI marajI pramANe pravRtti kare che? vA karmane vaza thaIne pravrutti kare che? vA dayAne lIdhe pravRtti kare che? vA lIlA karavAnI vRttithI pravRtti kare che ? vA bhakatane vAravA ane duSTone mAravA pravRtti kare che ke e jAtanI pravRtti karavAne ene svabhAva kavA ---bhAI, e (Izvara) to saune uparI hovAthI jagatanI racanA karavAmAM enI pitAnI je marajI pramANe varte che ane jagata paNu e pramANe je cAlyA kare che. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avA -bhAI! amane to ema jaNAtuM nathI. je Izvara jagatane banAvavAmAM pitAnI ja marajI pramANe vartate hoya te koI evo samaya paNa Avo joie ke, je samaye jagata tadana judA prakAranuM paNa racAyuM hota-heya. ApaNAthI e te na ja kalpI zakAya ke, tenI marajI hamezA ekanI eka ja rahe che. kAraNa ke, te pote tadana svataMtra havAthI dhAre tevuM karI zake che. paraMtu jagata to hamezA eka ja ghATe cAlyuM jAya che ane cAlyuM Ave che. enI bIjI koI jAtanI racanA karI, keie ane kyAreya sAMbhaLI ke jANa paNa nathI. tethI ema jANI zakAya che ke, jagatanI racanA karavAmAM Izvara pitAnI ja marajI pramANe vartatA nathI. kaIvAva-bhAI, Izvara to karmane vaza rahIne jagatanI racanA karI rahyo che. ethI e, koI jAtanI nahi banavA jevI racanA karI zake ja nahi. akartavA -thayuM. je Izvara paNa karmane vaza raheto hoya e dazvara " zAno? sarva zaktivALo prabhu zAne ? " kavA-bhAI, jarA bhUla thaI gaI, kharuM te e che ke, phakta dayAne lI ja Izvara jagatane racavAnI bhAMjagaDa karI rahyA che-kAraNa ke, e te mahAdayALu che. akavA-je izvara dayAne lIdhe ja jagatane banAvI rahyA hoya te e AkhA jagatane sukhI zA mATe na kare? jIvamAtrane sukha ApavuM e dayALu purUSanuM kAma che. paraMtu jagatamAM sukha te sarasava jeTaluM ane duHkha DuMgara jeTaluM jaNAya che. ethI AvA jagatane joIne koI paNa ema to na ja kalpI zake che, izvara phakta dayAnI lAgaNIthI ja Ane (jagatane) banAvI rahyA che. kartavA -jo ke, Izvara te dayALu hovAthI badhAne sukhI ja sarase che, paraMtu e badhA jIvo pitApitAnAM karmone lIdhe pAchA dukhI thAya che, emAM Izvara zuM kare? akavA-thayuM. A te tamArA ja kahevA pramANe Izvara karatAM paNa Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmonuM baLa vadhu jaNAya che. tyAre bhAI, have Izvarane javA daIne je ene ThekANe karmone mAne te zuM vAMdho che? kartavA-ema paNa nahi. A jagata to IzvaranI lIlA che eTale e, lIlA vaDe ja thAya che ane lIlA vaDe ja paLAya che. akavA-bhAI, rAga dveSa vinAne IzvaramAM lIlA zI hoya? Izvara te te ja hoI zake, ke je lIlAne paNa tarI gaye heya arthAta jyAre IzvaramAM lIlA ja hoya nahi tyAre te, e vaDe jagatane zI rIte banAve ? kavA -bIjuM kAMI nahi, paNa chevaTa e ke, e (Izvara) to bhakatone tAravA ane duSTone mAravA A jagatane racI rahyA che. arjAvA-bhAI, tamArI e vAta paNa khoTI cheH rAgadeva vinAnA izvarane te badhe samabhAva ja hoya--ene vaLI bhakta kaNa ane duzmana koNa? arthAt Izvarane jagatane sarajanAra sAbIta karavA mATe tamArI eka paNa jukti rItasaranI nathI. kavA-bhAI, have ame A eka chevaTanI dalIla ajamAvIe chIe. je pAMsaruM paDayuM te ThIka, nahi te hAryA te chIe ja. ame ema mAnIe chIe ke Izvarane svabhAva ja eve che, je vaDe jagatanI racanA thayA kare che. arthAta jagatanI racanA thavAmAM izvarane svabhAva sivAya bIjuM kAMI kAraNa nathI. akasUMvA-bhAI, A te tame ThIka kahyuM. paraMtu jyAre tame ema mAnavA taiyAra thayA che ke, IzvaranA svabhAvathI jagatanI racanA thayA kare che ene badale ema mAne che, karmanA svabhAvathI jagatanI nA thayA kare che, te zuM vAMdho Ave ? chate karmane svabhAva mUkIne karanAra tarIke nahi jaNAtA IzvaranI kalpanA karavI, amane te vyAjabI lAgatI nathI. mATe ekalA karmanA svabhAvane jagatanA kAraNabhUta mAnava e yuktiyukta ane bhUla vinAnuM che. vaLI, jemAM ame tamoe karelI karavApaNane lIdhe karanArane sAbIta karavAnI kalpanA beTI pADI che tema te jAtanI tamArI bIjI kalpanA paNa beTI paDe tevI ja che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A saMsAramAM evI paNa ghaNI cIje ane kriyAo thAya che, ke, jeno karanAra buddhivALo na ja hoya. A vAta ekavAra kahI gayA chIe te paNa vadhAre samajAvavA mATe ja ene ahIM pharIvAra paNa kahIe chIe: gaganamAM je vijaLI jhabake che te kayA buddhimAne banAvI che ? uMghate mANasa je kriyA kare che te zuM te vakhate buddhivALo hoya che? arthAta e badhuM buddhivALA karanAra sivAya paNa banatuM jaNAya che mATe tamArI buddhivALA karanArane sAbIta karavAnI eka paNa dalIla sAcI TharatI nathI. vadhAre keTaluMka kahIe. tamArI jagatanA karanArane sAbIta karavAnI kalpanA. te najare najara beTI paDe tevI ja che. kAraNa ke, koI manuSya a yAra sudhI jagatanA karanArane elo ja nathI. vaLI, tamArI peThe ame paNa ethI ulaTI ja aTakaLo paNa bAMdhI zakIe chIe ke-jema kuMbhAra mATI, cAkaDe ane cIMtharAnA pitA vinA ghaDAne ghaDI zakatA nathI tema Izvara paNa enI pAse koI prakAranI sAmagrI na hovAthI jagatane banAvI zake ja nahi. * bIjuM, jema AkAza badhe ThekANe raheluM che ane kriyA. vinAnuM che tema Izvara paNa badhe ThekANe rahelo hovAthI jarA paNa kriyA karI zake nahi. e rIte kaI paNa prakAre jagatane anAvanAra Izvara TharI zakato ja nathI. te pachI e nitya che, sarvajJa che ane eka che e vigere badhuM kahevuM taddana nakAmuM ja che. ame te kahIe chIe ke, je Izvara nitya hoya te enA ekalAthI ja jagatanI racanA, rakSA ane saMhAra e traNa vAnA kema thaI zake ? je eka ja svabhAvavALo hoya te kadI paNa paraspara virodha rAkhe evAM kAma karI zake nahi. mATe Izvarane taddana nitya mAne e paNa tamane pAlave tevuM nathI. vaLI, e sarvajJa paNa sAbIta thaI zakatuM nathI. evI eka paNa dalIla ke aTakaLa nathI ke, je vaDe ApaNe Izvara sarvajJa tarIke mAnI zakIe. kavA-bhAI utAvaLA na thAo, dalIla cheH jo e sarvajJa na hoya te enA banAvelA A jagatamAM AvI aneka jAtanI vicitratAo. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zI rIte Ave ? arthAt jagatamAM rahelI aNita vicitratA e ja izvaranA sarvApaNAne sAbIta karavAte pUratI che. aka ! e kAMi dalIla na kahevAya. e te chaveAnAM sArAM ane naThArAM. karmane lIdhe jagatamAM AthI paNa vadhAre vicitratA AvI zake che. mATe jagatanI vicitratAne lIdhe izvaranuM sarvajJapaNuM sArmAMta thai zakatuM nathI. jo e kharekhara sarvajJa ja hAta tA amArI jevA enA kartApaNAnA niSedha karanArAene zA mATe banAvata ? tathA je asurAne teNe pAchaLathI mAryA che tene paNa zA mATe anAvata ? eka maMda mANasa paNu ema samaje che ke, vAvIne teDI nAkhavA karatAM na vAvavuM ja sArU che te pachI banAvIne mAravA karatAM eNe asurane zA mATe banAvyA ?--kharI rIte te eene na banAvavAmAM ja enuM DahApaNu hatuM. e rIte kAi prakAre kartA-zrvaranuM, sarasaNuM sAbIta thaI zakatuM nathI. . s vaLI, tame je zvarane eka ' ja kahyA che, te paNa ThIka nathI, je tamArA manamAM evA bhaya hAya ke, dhvarA ghaNA thai jAya to jagatanI racanAmAM ghaNe! matabheda ubhA thAya ane tethI tenI sIdhI vyavasthA kharAbara na jaLavAi zake. te amArA dhAravA pramANe tamArI e kalpanA kharAkhara jaNAtI nathI. kAraNa ke, madhamAkhI jevuM prANI TALe maLIne madhapuDA banAve che chatAM temAM vAMdhA AvatA nathI. kIDI jevuM prANI TALe maLIne rADe anAve che temAM paNa vAMdhA AvatA nathI. ane aneka kArIgare tathA majurA meTAmeTA mahelA khAMdhe che temAM paNa matabheda naDatA nathI tema jo dhaNA izvare bemA thane jagatane banAve te temAM zI rIte matabheda thAya? ke vAMdhA Ave? e dazvare te madhamAkhI, kIDI ane manuSya karatAM paNa hAra ghaNA prathA che ane rAga vinAnA che te eemAM eka sAthe rahIne kAma karatAM jarANuM vAMdhA zI rIte Ave? be bhAi, tame jagatanA karanAra izvara mAnatA haiA tA tamAre ema paNa mAnavuM joie ke, je kAMi jagatamAM nAnuM moTuM che te badhuMya izvare anAveluM che. ane je tame ema mAne te pachI amArAM zAstra paNa zvare banAvelAM che ema mAnavuM joie. e rIte tamArI ja mAnyatA pramANe amArAM zAstra paNa dazvare karelAM hAvAthI tamAre tene sAcAM mAnavAM Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDaze. Ama mAnavAthI saMsAramAM eka paNuM zAstra evuM nahi rahe ke, je khoTuM heya. vaLI, Izvare ja banAveluM badhuM prAmANika hovAthI koI vAdI, prativAdI paNa na rahI zake. e rIte Izvarane jagatanA karanAra tarIke mAnatAM aneka dUSaNe Ave che ane kaI paNa rIte e vAta sAbIta thaI zakatI nathI. mATe ja ame Ivarane karanAra ke pALanAra mAnatA nathI. ame te ene rAga cheSa vinAno, sarvajJa ane satya tatvane prakAzaka mAnIe chIe. ane evA ja eka ane aneka Izvarane ame deva tarIke pUjIe chIe ane sevIe chIe. sarvaza-vAda. jaina saMpradAyavALA pitAnA Izvarane sarvajJa mAne che eTale Izvara A jagatane, uparanA jagatane ane nIcenA jagatane jANe che-ema mAne che. tyAre jaiminiRSinA matavALA kahe che ke, saMsArane koI manuSya sarvajJa hoI zakatuM ja nathI. have teo banne e savajJavAdanuM nirAkaraNa lAvavA nIce pramANe carcA kare che - jaimini --tame jene sarvajJa vigere vizeSaNo lagADo che evo koI deva hoI zakatA nathI. kAraNa ke, evA prakAranA devanI sAbItI karavA mATe eka paNa pramANa maLatuM nathI. jena-bhAI, amArA dhAravA pramANe te devanI sarvajJadazAne sAbIta karavA mATe pratyakSa pramANa ja pUratuM che. devanI dehadhArI dazAmAM enuM sarvajJapaNuM ApaNI AMkhe joi zakAya evuM che mATe e jAtanI sAbItI mATe bIja pramANa ke prastanI jarUra jaNAtI nathI. " jaimini -e to tame khoTuM kahe che. tame paNa ema mAne che ke, vartamAna kALamAM evuM koI dehadhArI nathI ke, je sarvajJa hoya. jyAre ema che tyAre ApaNI najare enI sAbItI kema karI zakAya? vaLI, kadAca tamo ema kaheze ke bhUtakALamAM ghaNuM sarvajJo thaI cUkyA che. te bhUtakALanI vAtane ApaNe najare joI zakatA nathI. mATe sarvAnI sAbItI karavA mATe pratyakSa pramANunuM avalaMbana levuM taddana nakAmuM che. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra jaina kadAca pratyakSa pramANathI sajJanI sAkhItI na thai zakatI haiAya te ame anumAna karIne paNa enI sAbItI karI zakIe chIe. jaimini--bhAi, e tA tame! jANeA che ke, jyAM jyAM pratyakSa pramANe paheAMcI zake che tyAM ja anumAna pramANa kAma ApI zake che. ahIM te tamArA ja kahevA pramANe sarvajJanI hakIkatane sAkhIta karavA mATe pratyakSa pramANu zaktivALu nathI, te pachI tene AdhAre cAlatuM anumAna pramANu e jAtanI sAkhItI zI rIte kare ? arthAt anumAna pramANuvaDe paNa sarvattunI sakhItI thaMi zakI nathI. e ja prakAre sarvajJanI jevuM bIjo kAi manuSya hayAta na hevAthI eka bIjAnI sarakhA vaDe ( arthAt upamAnapramANuvaDe ) paNa enI ( sarvajJanI ) siddhi thai zakatI nathI. jaina Agama eTale zAstra pramANavaDe te sarvananI sAbItI thaI zake che. kAraNa ke, zAstramAM kahyuM che ke, " izvara sarvajJa hoya che. " jaimini~~~bhAi, tamArUM e kathana khATuM che, kAraNa ke, tamArA e Agame kANe banAvyA che enI zI khabara paDe--kAi dhRtArAe te hiM banAvyA haiya ? tame! e zAstrAne sarvane banAvelAM che, ema te nahi ja kahI zakA. kAraNa ke, haju sudhI koi sarvajJa hoi zake ke nahi ? e vAtane ja pattA nathI. ne -bhAi, evA paNa ghaNA viSayeA che ke, jenuM pratipAdana sarvana vinA khIjo kASTha karI zake ja nahi. jemake, sUrya caMdranuM jJAna, tArAnuM jJAna, jyAtiSanuM zAstra ane grahaNa vigerenI mAhitI. ApaNe vamAnamAM e badhAM jJAnate meLavI zakIe chIe ane ethI ja ema aTakaLa bAMdhI zakAya che ke, e badhA najare nahi. jaNAtA viSayone jaNAvanAra evA dhAi puruSa hevA joie ke, je e badhAne jANakAra hAya arthAt sarana hAya. e prakAre ghaNI ja sahelAithI sarvajJanI sAbItI thai zake che. jaimini--bhAi, je tame upara kahyuM che te je ke, kharAkhara gADhavIne kahyuM kAraNa ke, ApaNI je kAi sArA abhyAsI ane anubhavI. che, te paNa te taddana khoTuM che. paNa manuSya je gati zAstrane Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 heya te paNa sUrya, caMdra, tArA, jotiSa ane grahaNa vigerenI mAhitI jANI zake che ane jaNAvI paNa zake che. kiMtu e kAMI sarvajJa heto nathI. mATe upara jaNAvyA pramANe paNa sarvisanI siddhi thaI zakatI nathI arthAta evuM eka paNa pramANa maLavuM nathI ke, je vaDe svaijJanI hayAtIne nirNaya thaI zake. jaina-bhAI, jema khANamAM raheluM sonuM anAdi kALathI meluM hoya che. paNa tene tApa lAgatAM ja te, vizuddha thaI jAya che tema malina AtmA paNa dhIre dhIre jJAna, dhyAna ane tapa vigerene abhyAsa karatAM karatAM parama vimaLatAne pAmIne sarvajJa thaI zake che. te e jAtanI sAdI ane saraLa hakIkatane sAbIta karavA mATe bIjA bIja pramANeno Azraya levA karatAM ApaNe anubhava ja basa che. A vAta te tame paNa jANe che ke - ' " bhaNatAM paMDita nipaje lakhatAM lahi thAya, cAra cAra gAu cAlatAM lAMbo paMtha pAya " miniTa-bhAI, tamAruM e dhIre dhIre abhyAsavaDe sarvata thavAnuM paNa amane te khoTuM lAge che. kAraNa ke, je mANasa kUdavAno abhyAsa kare che te kadI paNa so jana to phUdI zakato ja nathI. kadAca kUdavAne abhyAsa bahu bahu karavAmAM Avyo hoya te e, mAMDa pAMca-dasa hAtha kUdI zake adhata abhyAsavaDe mAtra mULa sthitimAM kAMIka sudhAro thAya che ane ethI vizeSa kAMI thaI zakatuM nathI. to pachI e vaDe sarvajJa thavAnI vAta kema kahevAya ? vaLI ame kadAca tamArA mAnanI khAtara ane sarvisa tarIke mAnIe, te paNa e sarvasa, A AkhA jagatane zI rIte jANI zake ? zuM. e, AkhA jagatane AMkho vaDe joI zake ? ke bIjI koI camatkArI jJAnavaDe joI zake? ghaNuM padArtho dUra ane chUpA rahelA hovAthI mAtra AMkhe vaDe ja AkhuM jagata joI zakAya nahi. * tema tenAmAM (sarvajJamAM) koI camatkArI jJAna che evI ApaNane khAtrI thayA vinA ema kema kahevAya ke, e camatkArI. jJAnavaDe AkhA jagatane jue che. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 vaLI, kadAca tame ema kahe ke, e sarvajJa keTaluMka te AMkha vigere idri vaDe, keTaluMka aTakaLa vaDe ane keTaluMka zAstra vaDe--ema karIne AkhA jagatane jANe che, te pachI jagatanA badhA ya manuSyo e ja prakAre AkhA jagatane jANatA hovAthI e badhAne zA mATe sarvaza na kahevA? vaLI saMsArane Adi ane aMta nathI, tema temAM rahelA 'padArthone paNa aMta nathI to e tamAre sarvajJa eka eka padArthane jANato jANute anaMta kALa vItyA pachI paNa zI rIte sarvata thaI zakaze ? vaLI, jyAre e sarvajJa vastumAtrane jANakAra thaze tyAre te eNe azuci padArthonA rasane paNa cAkhyA haze, ema paNa tamAre meM maraDIne paNa kabula karavuM paDaze. ame to chevaTa eTaluM ja pUchIe chIe ke, e sarvasa bhUtakALamAM thaI gaelI ane have pachI banavAnI vastuone kyA AkAre jANe che ? je te, bhUtape ane bhaviSyarUpe jANatA hoya te pachI enuM jJAna bhUta ane bhaviSyarUpa hovAthI pratyakSarupa na kahevAya, kiMtu smaraNa vigerenI peThe pakSa ja kahevAya. ane je te, e badhA padArthone vartamAnarupe jAgRta hoya to enuM jJAna bhramavALuM ja gaNAya. kAraNa ke, bhUtanI ane bhaviSyanI vastuone vartamAnape jANavI e ja peluM beTuM che-A prakAre koI paNa dalIla. tarka ke pramANavaDe sarvajJanI sAbItI thaI zakatI ja nathI. jena-bhAI, tame je ekalA ekalA atyAra sudhI sarvAnI hayAtIne teDI pADavAno prayAsa karyo che te badhA ya tadana nakAme che. jAo ane dhyAna Ape. have ame sarvajJanI sAbItI nIce pramANe karIe chIe-- tame e je kahyuM che ke, "sarvajJanI sAbItI karavA mATe eka paNa pramANa maLatuM nathI, paNa te tamAruM kathana sAcuM nathI. kAraNa ke, sarvajJanI hayAtIne nakkI karavA mATe phakta eka nIcenI aTakaLa (anumAna) ja pUratI che. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tha je je guNamAM taratamabhAva jaNAto hoya, te taratamabhAva kyAMyane kayAMya kaIne kaI vakhate pUrepUrA prakaSane pAme che. jemake, parimANamAM eTale mApamAM taratamabhAva jaNAya che arthAt mApa vadhAre ane ochuM thayA kare che ane chevaTa ene pUrepUre praka AkAzamAM jaNAI Ave che tema jJAnamAM paNa taratamabhAva jaNAya che ane e taratamatA kayAMyane kayAMya pUrepUrA prakaIne pAmavI ja joIe.. jayAM e, pUrepUrA prakaIne pAme che enuM ja nAma sarvata che. kahe, have A prakAranA dUSaNa vidhAnA anumAnathI sane sAkhI karatAM zo vAMdho Ave ? jaiminiTa-amane te tamAruM e anumAna barAbara lAgatuM nathI. kAraNa ke, je e tamAruM anumAna barAbara hoya to nIce pramANe vAMdhe Ave cheH- juo, cUlA upara pANIne unuM karavA mUkyuM hoya, te. te ukaLatA pANImAM paNa garamInI taratabhatA jaNAya che ane tamArA kahevA pramANe je e gamI nI taratatA kayArene kayAre pUrepUrA prakarSane pAmatI hoya to e pANI ja vakhata jatAM agna thavuM joIe. paraMtu ema thatuM to koIe jANyuM nathI. tethI tamoe jaNAvela tamatAne enA prakarSa sudhI pahoMcavAne niyama barAbara lAgato nathI. to evA khoTA niyamathI savAnI. hayAtIne nirNaya kema thaI zake ? jena-bhAI, ame mAnIe chIe ke, tamo amAre abhiprAya barAbara samajyA nathI. ame te upara ema kahyuM che ke, je cI mAM je guNa sahaja hoya-svAbhAvika hAya--ane temAM taratabhatA jaNAtI hoya to te, koIne koI vakhate pUrA prakane pAme ja. tamoe je ukaLatA pANInuM udAharaNa daIne amAro e niyama khoTo pADo che, te kAMI barAbara nathI, kAraNa ke, pANImAM je garamIno guNa jaNAya che, te, tene svAbhAvika guNa nathI. kiMtu e te emAM agninA saMbaMdhathI Ave che. mATe e udAharaNane amAre niyama ja lAgu paDatuM nathI. te pachI amAre e niyama tame kaI rIte khoTo pADI zakaze? ame to e eka ja niyamathI sarvatanI siddhi karIe chIe ane jaNAvIe chIe ke, jJAna guNa to AtmAno svA Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvika guNa che ane e, temAM tastamatAne pAmate pAmate jarUra enA prakarSa sudhI poMcI zake che ane e guNane pUrepUre prakarSa thaye sarvajJanI siddhi thavI koI moTI vAta nathI. vaLI, tame je upara kUdavAnuM udAharaNa ApIne amArA A ja miyamane zithila karavAno prayAsa karyo che, te paNa barAbara nathI. kAraNa ke, pANInI garamInI jema kUdavuM e kAMI manuSyane svAbhAvika guNa nathI, mATe e niyama tyAM paNa lAgu thato nathI. vaLI bIjI aTakaLa A pramANe che - jema najare dekhAtA vAva, kUvA, taLAva, dariye, parvata ane nadI vigere padArtho jANavA gya hovAthI ApaNAthI jANI zakAya che tema A AkhuM jagata paNa jANavA egya hovAne lIdhe kiMInAthI to jarUra jaNAvuM joIe. ane e jenAthI jaNAya che e ja mahApurUSa sarvajJa che. vAva, kUvA ke jagata vigere "jANavA gya nathI" ema te tame kahI zake tema nathI. kAraNa ke, e viSe te koInA paNa be mata nathI. vaLI, tame je kahyuM ke, jyotiSa vigerenuM jJAna te eka gaNitanA jANanArane paNa hoya che. paraMtu bhAI, jyAre gaNitanI paNa hayAtI na hatI tyAre e viSayanuM zithI paheluM jJAna jene thayuM haze e to jarUra sarvajJa have joIe, emAM kAMI navAI nathI, e te e sarva e viSayane graMtha vaDe ane gaNitanI rIte vaDe ApaNane jaNAvyA che ethI ja ApaNane e badhuM saheluM lAge che. paraMtu e jAtanA evA tadana ajANyA viSayanI sauthI pahelI mAhitI sarvajJa sivAya bIjA koIne thAya e banavA jevuM nathI. A uparathI eka A trIjuM anumAna paNa A pramANe derAya che - - je koI, upadeza vinA, nizAna vinA ane bIjI paNa koInI sahAyatA vinA je bAbatane jaNAvI zake che te jarUra te bAbatanI jANanAro ke jenAre hoya tyAre ja banI zake che arthAta jeNe upadeza ane nizAna vinA dUra rahelA sUrya ane Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : ka caMdrAdinAM zraddhaNa vigerene vivAda vinAnI rIte jaNAvyAM che, te tenA jANunArA hoya ja arthAt kAi-jarUra, dUra rahelI ke, jyAM ApaNI IMdriyA paNa paheAMcI zakatI nathI evI cInnene paNa jANunArA hAvA joie ane e, sarvanA sivAya bIje kASTha hAi zakatA nathI. A rIte A jAtanAM aneka pramANe che ke, jevaDe ghaNI ja saraLatAthI sarvananI sAbItI thai zake che. mATe tamAe je kaheluM ke, * sarvajJanA niya mATe eke: pramANa jaDatuM nathI ? e tadana khATu che. . jaimini ~bhAi, sarvajJanI sAbItImAM ADe AvanArAM bIjAM ghaNAM pramANe che, teA jyAM sudhI evAM pramANA hoya tyAM sudhI sattune zA rIte mAnI zakAya ? jainamAM kyAM pramANA sattanI sAbItImAM ADe Ave che? Apa kRpA karIne tene nAmavAra jaNAvazeA. jaimini.--paheluM te pratyakSa pramANu ja sarvajJanI ADe Ave che. jaina 10-Apa jarA kRpA karIne samajAve ke, e pratyakSa pramANu sarvajJanI ADe zI rIte Ave che? kAraNa ke, pratyakSa pramANa ane sarvajJa e be vacce kAi jAtane viredha nathI, tema keAi jAtanA saMbaMdha nathI ke, jethI te, enI ADe AvI zake ? jaimini~vata mAnamAM koi sarvajJa hAya, evuM pratyakSa zakAtuM nathI, mATe ja e, sarvasanI sAkhItInA jaina--bhAi, tamArI e dalIla tamane zobhe tevI nathI. kAraNa ke, bhUta pizAce paNa pratyakSathI joi zakAtA nathI, sUrya ane caMdrane nIcenA bhAga paNa pratyakSathI joi zakAtA nathI, tema ApaNA thai gaelA vaDavAo paNa pratyakSathI joI zakAtA nathI. tA zuM pratyakSa pramANa e badhAnI hayAtIneA niSedha karaze kharuM ? tenI tA tamAre paNa nA ja pADavI paDaze. mATe tamArUM khAleluM pAchuM kheMcI lye! emAM ja tamArI zAbhA che. ? pramANathI jANI niSedha kare che. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jemini -thayuM. pratyakSa nahi te anumAna te jarUra sarvajJanI siddhine. niSedha karI rahyuM che. jena-bhAI, e zI rIte ? tame e mATe kaI kaI jAtanAM anumAna kare che ? zuM tame ema kahevA Icche che ke, sarvajJa nathI? vA. sarvajJa asarvajJa che? vA budhdha vigere sarvajJa nathI? vA badhA. purUSo sarvajJa nathI? jemini-zarUAtamAM te ame eTaluM ja kahIe chIe ke, "sarvajJa nathI" jenabhAI, e te kharuM. paNa tema kahevAne hetu paNa jaNAve te ThIka. jaimini-bhAI, keI sarva jaNAta nathI, sarvisa thavAnAM kAraNe jANatAM nathI, sarvajJa thavAnuM prajana jaNAtuM nathI arthAta savAnI jarUra jaNAtI nathI ane sarvapaNAnI sAthe nitya rahetuM evuM. koI nizAna paNa jaNAtuM nathI. mATe ja ame kahIe chIe ke, sarvajJa nathI.' jena-bhAI, je tame je na jaNAtuM hoya tene na mAnatA ho te tame bIjanA cittanA abhiprAyone paNa jANI zaktA nathI, tethI tenI hayAtI zI rIte mAnaze ? tema evI bIjI paNa ( paramANa, pizAca vigere) ghaNI cIjo che ke, je ApaNAthI jaNAtI nathI, tene paNa tame zI rIte mAnaze? amane to ema jaNAya che ke, " je na jaNAtuM hoya e nathI " evo niyama ja khoTo che. vaLI, ame tamane A eka prazna pUchIe chIe ke, " je na jaNAtuM hoya e nathI " ema tame je kaho che temAM "na jaNAtuM hoya " eTale zuM samajavuM? zuM kayAMya te vidyamAna hoya, paNa koI kAraNathI na jaNAtuM hoya tene na jaNAtuM ? samajavuM ? ke je kAmuMkuM na hoya tene na jaNAtuM samajavuM ? je miniTa-bhA, kayAMya te vidhamAna hoya. paNa koI kAraNathI na jaNAtuM hoya tene ahIM "na jaNAtuM' samajavAnuM che. jena - thayuM. tyAre to ahIM nahi te bIje ThekANe paNa sarvajJanI sAbItI tamArA ja mukhathI thaI gaI ane ema thavAthI amAro A vivAda paNa patI gaye. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 jaimini--nA, ema nahi. ame te! ema kahIzuM ke, je kAi paNuM ThekANe TANuMOM na heAya tene ahIM 'na jaNAtuM ' samajavAnuM che. + " jainabhAi, je cIja TAmukI na ja heAya te vaLI jaSNuAtI ke na jaNAtI zI rIte kahevAya ? arthAt taddana hayAtI vinAnI cIjane te na jaNAtuM ' vizeSaNa zaiAbhatuM nathI. vaLI tame je kAi paNu ThekANe kAcuMka na heAya ' ema kaheA che, e te amArA lAbhanuM 8 che. kAraNa ke, e hakIkata tame tyAre ja kahI zakazeA ke, jyAre tame pote badhAM sthaLeA joelAM hAya-ane jyAre badhAM sthaLAne joine tame ema kahevA Ave tyAre te ame tamane ja satta kahIe---e rIte paNa tamArA ja kahevA pramANe sarvajJanI sAbItI maLI Ave che. arthAt 'kAi sana jaNAtA nathI mATe sata nathI ' ema kahIne tame sanata niSedha karI zake! tema nathI. jaimini.~~bhAi, ame ema kahIzuM ke, * sarvajJa thavAnAM kAraNe jaNAtAM nathI ' mATe ja koi sata hoi zake nahi. te ze vAMdhA che ? 2 . jaina--e paNa tamArUM kahevuM khoTuM che. kAraNa ke, jJAnane ane tenI pragatine aTakAvanArAM karmonA nAza thavA e sarvajJa thavAnuM kAraNa che ane e kAraNa hamezA hayAta ja che. e viSe ame vizeSa vigatathI have pachI kahevAnA chIe. mATe tame ema te! na ja kahI zake! ke, sarvaghna thavAnAM kAraNeA nathI mATe kAi sarvajJa hAi zake nahi.' jaimini.bhAi, sarvajJa thayA pachI enuM jagatamAM zuM kAma che ? aMte ja pattA lAgatA nathI, mATe evA nakAmA sarvajJate ame zA mATe mAnIe ? 10 sarvajJanA kAmA pattA Apane na lAge te bhale, paNa amane te enA kAmane pUrepUrA pattA maLelA che ane te e ke, sarvajJa thayA vinA kAi vaktA pUrepUruM satya eTalI zakatA nathI, vivAda vinAnI hakIkatAne kahI zakatA nathI ane kAi paNa jhINI zakatA nathI. A jAtanAM vidhamAna heAvAthI sarvajJa, vAtane arAbara samajI ke samajAvI sarvajJe karelAM kAme va mAnamAM paNa Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ p thayA pachI enuM jgatamAM zuM kAma che ?' ema kahevA mAtrathI tumA sarvajJane niSedha karI zake tema nathI. jaimini--amane te sarvajJamaNAnI sAthe niraMtara rahetuM evuM eka paNa nizAna nathI jaDatuM mATe ja ame ema kahIe ke, sarvajJa nathI, te emAM khoTuM zuM che ? jaina.--bhAi, khukhI te e che ke, je tamane nathI jatuM e amane te jhaTa.jaDI jAya che. sarvanapaNuM ane badhI cIjonA sAkSAtkAra e banne eka sAthe eka ja ThekANe rahe che ane badhI cInnenA sAkSAtkAra-e sarvajJapaNAnuM mukhya nizAna che. ' sarvajJapaNAnI nizAnI nathI jatI' ema kahIne sattune na mAnavAnI bhUla Apa na kare te ja ThIka. e nizAnanI sAbItI karavA mATe A jAtanuM anumAna pramANa paNa maLI Ave cheH--jema AMkha uparanAM paDaLa vigere khasI gayA pachI enI jovAnI sahaja zakti pragaTI nIkaLe che ane te vaDe dareka jAtanuM rUpa joi zakAya che tema AtmA uparanAM karmonAM paDaLe khasI gayA pachI enI jANavAnI svAbhAvika zakti khIlI nIkaLe che ane tevaDe eN, cIja mAtrane jANI zake che. tyAre ja e sarvajJa thayA kahevAya che. e rIte khadhI cIjonA sAkSAtkAra sAthe sarvajJapaNAnI gAMTha vaLagelI ja che ane te evI ke, kAithI tuTI tuTe tema nathI. e prakAre Ape jaNAvelI eke dalIlathI sarvajJane niSedha thai zake tema nathI. jaimini~bhAi, tame ema mAM kahe!? virAdhI sAdhane maLyAM che, zakatA nathI. amane te! evAM ghaNAM ya sarvajJanAM tethI ja ame ene svIkAra karI jaina.Apane je je sAdhane sarvajJanAM viAdhI maLyAM heAya te Ape jaNAvI devA kRpA karavI joie, jethI ame ene paNa khulAsA karI daie. ame te! e viSe a pate ema pUchIe chIe ke, je virodhI sAdhanA Apane maLyAM che te zuM Ape AkhA saMsAramAMthI meLavyAM che ke amuka i ThekANethI meLavyAM che? jaimini--e te ame amuka kAi eka phekANethI ja meLavyAM che. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 jainabhAi, Ape e sAdhanA jyAMthI meLavyAM hoya tyAM ja e, sarvajJane niSedha karI zake, paraMtu bIje ThekANe te e sAdhanA vaDe sarvane niSedha thai zaka nathI arthAt e sAdhane vaDe Apa sarvajJane tadana niSedha karI zake nahi. jaimini--ema nahi. e ( sAdhatA ) te ame AkhA saMsAramAMthI khALI kheALAne meLavyAM che ane tethI ja AkhA saMsAramAM sarvajJanA tadana niSedha karIe chIe. kahA have te nakko thayuM ne ? jaina--bhA, jyAre Ape e sAdhane AkhA saMsAramAMthI kheALI kheALIne meLavyAM che, tyAre Apa pote ja sarvajJa hovA chatAM sarvajJA niSedha zI rIte karI zake ? A tA Apane zrImukhe ja ane te paNa anAyAse sajJanI sthApanA thai gai. tethI ame mAnIe chIe ke, Apa koi jAtanI AnAkAnI karyAM vinA ja sarvajJanI taraphegu karo. kAraNa ke, have to koi paNa dalIlathI sajJane niSedha thai zake tema nathI. jaimini.bhAi, have ame sarvajJa nathI' ema nahi kahIe, paraMtu ' sarvajJa asarvajJa che' ema kahIne sarvajJanA niSedha karIzuM, te ro vAMdhA Avaze ? ' k 10-vAMdhA te! mIne zA Ave, paNa e jAtanI bhASA ja tamArA mukhamAM gAbhatI nathI. kAraNuM ke, paMDita jana paraspara virodhavALI bhASA eTale nahi. ane tamArI sarvajJa asarvajJa che' e jAtunI bhASA te! taddana virAdhavALI che. mATe evo zabdaracanA vaDe paNu sarvajJa apApa thai zake tema nathI. vaLI, tame je ema kahe che ke, sarvajJa asarvajJa che ema kahevAte hetu zuM che ? zuM e sarvajJa aprAmANika hakIkatAne kahe che ? vA prAmANika hakIkate,te kahe che ke kAMi paNa kahe che ? jaimini~~~sarvanuM aprAmANuka hakIkatone kahe che mATe e asarvajJa che. jaina-bhAi, tame te ghaNuM ja TIka ane taddana satya kahyuM. kAraNa ke, evA aprAmANika hakIkAne kahenArAne te! ame paNa asarvana ja mAnIe chIe. je mahApukSa sarvajJa hoya che te to kadI paNa aprAmagika zabda sarakhe! ya mAlate! nathI. eTale ApatI e dalIla kAMi sarvajJane nibaMdha karI zakatI nathI. S. J. P. W. 6 w Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeminisana prAmANika hakIkatone kahe che mATe e sarvajJa che. jaina-bhAI, tame kAMI bhUlyA jaNAo che. prAmANikapaNe pratyeka hakIkatane kahevI e te sarvane dharma che. sarvajJanI pharaja che ane sarvagnanuM mukhya nizAna che. mATe prAmANika hakIkatone kahevAthI koI sarvata asarvajJa thaI zake nahi, kiMtu ethI ulaTuM eTale asarvajJa survasa thaI zake, e hakIkata suprasiddha che, mATe evAM zAM. mAravAthI kAMI sarvajJane niSedha karI zake tema nathI. jeminiTa--sana, bele che mATe e asarvajJa che. jena-bhAI, Apa jarA vicArIne bele to ThIka. belavAnI kriyA sAthe sarvattapaNAne koI jAtano virodha nathI, te pachI Apa ema zI rIte kahI zake ke, belanAra purUSa, sarvajJa hoI zake nahi, A ja prakAre "buddha vigere sarvajJa nathI" "badhA purUSo sarvajJa nathI" 'e jAtanAM tamArAM badhAM anumAnene paNa dUSaNavALAM samajI levAnAM che. juoH kadAca tame ema kahe ke, buddha deva sarvajJa nathI, to ethI ja arthAta e artha nIkaLe che ke, tyAre bIjo koI sarvajJa have joIe ane e rIte tamAruM sarvajJanA niSedha mATe ja vaparAeluM anumAna sarvajJanI sAbItI karI de che. tathA tame jyAre ema kahe ke, "purUSa mAtra sarvajJa nathI" tyAre te khuda tame pote ja sarvajJa thaI jAo che, kAraNa ke, e anumAna karatI vakhate tame AkhA jagatanA purUSonI vAta kare che. e prakAre tamAruM eka paNa anumAna "sarvasanA vADAne paNa khAMDuM karI zake tema nathI.' jaimini bhAI, zAstramAM ema kayAM lakhyuM che ke, kaI sarvajJa hoI zake che, arthAt zAstramAM sarvapnane lagatI hakIkata nathI maLatI mATe ja ame evA azAstrIya sarvajJane zI rIte mAnIe ? jena--tame je zAstranI vAta kahe che e zAstra koIe banAveluM che e. le piSaya cheke emane ema je thaeluM che eTale aparUSaya che ? jaimini -e zAstra te emane ema ja thaeluM che-arUSaya che. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena-bhAI, A te vaLI eka navI ja vAta. zAstra te vaLI kaya emane ema thatuM haze ? evA zAstrane sAcuM paNa kaNa mAne ? je zAstrane banAvanAra prAmANika hoya e ja zAstra sAcuM manAya che mATe eva. emane ema thaelA zAstranI gepa javA gho. * kadAca tame vedone emane ema thaelA mAnatA ho to temAM te hiraNyagarbha: sava:" e sApha ullekha che ane e vaDe ja sarvajJanI sAbItI thaI jAya che. vaLI, do mAtra vidhividhAne ja kare che ethI e vaDe sarvane niSedha thaI zake ja nahi. mATe koI zAstra paNa evuM nathI ke. je sarvajJanI ADe AvI zake. jaimini-bhAI, anumAna pramANa ane zAstra pramANu te rahyAM. paraMtu upamAna pramANuvaMDe ame sarvajJanI sAbItI nahi thavA daIe. ! jena--upamAna pramANe te pratyakSa pramANanI jevuM che eTale temAM eka bIjAnI sarakhAInA pratyakSa jevA vaDe ja vastunuM bhAna thAya che. kadAca tame ema kahevAnuM sAhasa kare ke, "saMsAranA badhA purUSonI peThe izvara paNa asarvajJa che' te bA, tame pite ja sarvajJa thAo cho ane sarvAnI sAbItImAM bhAga lyo che. kAraNa ke, saMsAranA badhA purUSone jonAra sarvajJa sivAya bIje kANa hoI zake? e prakAre upamAna pramANa vaDe paNa sarvajJAnI hayAtImAM vAMdho Avato nathI. tathA e paNa eke bhAva (cIja ke kriyA ) nathI ke, je sarvajJa na hoya te ja banI zake. ulaTuM, je tamArA vedone prAmANika TharAvavA hoya te tamAre sarvajJa mAnavAnI khAsa jarUra che. kAraNa ke, sare karelAM zAstro hamezA prAmANika ja manAya che, temanA Ave che ane manAyAM karaze. e prakAre eka paNuM pramANa sarvAnI sAbitInI ADe Ave evuM nathI, mATe eka prAmANika tarIke tamAre sattane te jarUra ravIkAra joIe. have ame tamane tamoe prathama pUchelA praznanA uttara A pramANe ApIe chIe--1. tame ema pUchyuM hatuM ke, e sthA, AkhA jagatane zI rIte jANI zake che? Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u-e sarvane pUrepUruM kevaLajJAna ane kevaLadarzana prakaTa thaeluM che ane te, e vaDe ja AkhA jagatane jANI le che. ene kAMI jANavA mATe ikiyAnI garaja rAkhavI paDatI nathI. 2. tamee e sarvAne azuci cIjonA rasane cAkhavAnI vAta kahI hatI. u0-paNa te barAbara nathI. kAraNa ke, e sarvasu, tamArI peThe koI paNa cIjane rasa cAkhavA mATe jIbhane upayoga karatA nathI. e te enA kevaLajJAna vaDe ja vastu ane tenA guNa dene jANI zake che. mATe ApanA mukhamAM evI vAta ja zobhatI nathI. 3. tame kahyuM hatuM ke, saMsAra anaMta che, temAM rahelI cIjo paNa anaMta che te eka eka cIjane jANate jANu e zI rIte ane kayAre sarvajJa thaze ? 60 -jema eka bhaNelA mANasane potAnuM badhuM bhaNeluM keDAmAM eka sAthe ja bhAse che tema e sarvajJa kAMI eka eka cIjane jovA ja nathI. paraMtu ene te e badhuM ya eka sAthe ja bhAse che. 4. tame je kahyuM hatuM ke, bhUtakALanI cIjane bhUtape ane bhaviSyakALanI cIjane bhaviSya jANavAthI sarvajJanA jJAnamAM parokSapaNuM AvI jaze. u. ---e paNa tamAre AkSepa khoTo che. jo ke, vartamAnakALanI apekSAe bhUtakALanI ane bhaviSyanI e banne cIjo asata che te paNa e hatuM" ane "e thaze" e. pramANe sarvajJa jANatA hovAthI emAM kazo vAMdho Avato nathI. e prakAre chevaTe sukha ane duHkhanI hayAtImAM jema kaIne vivAda heI zakato nathI tema A sarvajJa paNa e ja rIte vivAda vinAno karI cUkI che. mATe ja ame jene te Izvarane sarvajJa mAnIne ja eka deva tarIke pUjIe chIe. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have digaMbara jene kahe che ke, Upara pramANe sarvAnI siddhi karI che te amAre paNa kabUla che, kiMtu e viSe amAre eTaluM kahevAnuM che ke, evA anaMta jJAna, darzana, cAritra ane zaktine dhAraNa karanArA sarvane ApaNI peThe AhAra karavAnI jarUra jaNAtI nathI. mATe ja ame kevaLajJAnavALAne kavalAhAra (koLIe kaLIye levAtA AhAra) nI agatya mAnatA nathI. A viSayane lagatI vigatavAra carcA nIce pramANe che - digaMbara jaina -kaI paNa kevaLajJAnI kavalAhArane karatA nathI, kAraNa ke, tema karavAnuM tene koI kAraNa nathI. zAstramAM kavalAhAra karavAnAM che kAraNa jaNAvyAM che. jemake, peTamAM baLatarA thavI, koInI sevA karavA javuM, jatAM AvatAM sAvadhAnatA rAkhavI, saMyamanuM pAlana karavuM, jIvana nirvAha kare ane dharmatattvane vicAra karavo. A chamAMnuM eka paNa kAraNa kevaLajJAnine jaNAtuM nathI. mATe e zI rIte AhAra kare ? vA zA mATe AhAra kare ? 1. kadAca ema kahevAmAM Ave che, kevaLajJAnine paNa vedanIya karmane udaya hoya che, tethI peTamAM baLatarA thavAno saMbhava che ane e mATe ja ene jamavAnI paNa jarUra che. te e kAMI barAbara nathI, kAraNa ke, kevaLajJAnine udayamAM AvatuM vedanIya karma baLelI doraDI jevuM nirbaLa hoya che ethI tene koI prakAranI vedanA thavAno saMbhava nathI. kadAca vedanA eTale anubhava thAya te te bhale, paraMtu temane koI prakAranI pIDA eTale baLatarA vigere thavAnuM te kAMI kAraNa ja nathI. kAraNa ke, te anaMtavIryavALA che ane evA anaMtavIryavALAne vaLI pIDA zI ? AhAra karavAthI zarIra baLavALuM rahevAne lIdhe kevaLajJAnine bIjA koInI sevA karavAne lAbha maLe che-mATe ja ene (kevaLajJAnine) AhAra karavAnI jarUra jaNAya che. e kathana paNa kAMI barAbara nathI. kAraNa ke, kevaLajJAna thayA pachI e kevaLI trilekipUjya thAya che mATe ene koInI paNa sevA karavAne prasaMga raheto nathI. 2. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 3-4. jatAM AvatAM sAvadhAnatA rAkhavI ane saMyamanuM pAlana karavuM--e paNa kAMI AhAra levAnAM kAraNe nathI. kAraNa ke, kevaLajJAnI pitAnA kevaLajJAna ane kevaLadarzana vaDe ja jatAM AvatAM sAvadhAnatA rAkhIne pUrNa ahiMsA sAcavI zake che ane enuM cAritra paNa jevuM zAstramAM kahyuM che tevuM ja ucuM (yathAkhyAta) hevAthI e, ene mAtra potAnA anaMtaviryathI AhAra lIdhA sivAya ja pALI zake che mATe ene kevaLajJAnane) sAvadhAnatA rAkhavA mATe ke saMyamanuM pAlana karavA mATe paNa AhAra levAnI jarUra jaNAtI nathI.. pa. enA jIvananA nirvAha mATe paNa ene AhAra karavo jarUrI nathI. kAraNa ke, enuM AyuSya kaI paNa prakAre kuTayuM tuTe tema nathI athAta game tevI meTAmAM moTI ApattimAM paNa te khuzIthI jIvI zake che ane vaLI enuM vIrya anaMta che mATe phakta jIvananA ja nirvAha mATe ene AhAra le. jarUra nathI. vaLI, have e kevaLajJAnine dharmatatvane vicAra karavAnI jarA paNa jarUra nathI. kAraNa ke, have te e sarvajJa ane sarvadazI hovAthI vinA vicAryuM ja badhuM jANI zake che mATe e kAraNathI paNa ene jamavAnI jarUra jaNAtI nathI. e prakAre AhAra karavAnAM che kAraNomAMnuM eka paNa kAraNa kevaLajJAnine jatuM nathI, tethI ja ame tene nirAhArI mAnIe chIe. vetAMbara jaina -bhAI, Ape je kevaLajJAnine nirAhArI siddha karavAnA prayAsa karyo che ke, amArI jANa pramANe te taddana nirarthaka che. ame to ema mAnIe chIe ke, kevaLajJAnine AhAra karavAnI jarUra che. kAraNa ke, je je kAraNo AhAra karavAnAM che te badhAM meM ene (kevaLajJAnine ) lAgu paDe tevAM che. AhAra karavAnAM kAraNano nAmavAra nirdeza A pramANe cheH-pUrepUrI zarIranI racanA, vedanIyano udaya, AhArane pacAvavA mATe maLeluM tejasazarIra ane lAMbu AyuSya. e cAra vAna ne ya che tene AhAra vinA Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 cAlI zakatuM nathI. jene ApaNe kevaLajJAnI kahIe chIe ene paNa e cAre vAnAM hoya che mATe ene jamyA vinA zI rIte cAle ? kevaLajJAna thayA pahelAM te kevaLI jamatA hatA ane have kevaLajJAna thayA pachI e kayo pheraphAra enA zarIramAM thaI gayo che ke, jethI ene jamavAnI jarUra paDe nahi? - tame je ema kahyuM ke, "kevaLajJAnine udayamAM AvatuM vidanIya karma baLelI deraDI jevuM nirbaLa hoya che te kAMI barAbara nathI. je kevaLajJAnine udayamAM AvatuM vedanIyakarma nirbaLa hoya te e (kevaLa) atyaMta sukhano anubhava zI rIte karI zake ? zAstramAM te kevaLajJAnine atyaMta sukhano udaya kahelo che. ethI ja ema sAbIta thaI zake che ke, ene udayamAM AvatuM vedanIya karma (sukhadanIya ke duHkhadanIya) nirbaLa hoI zakatuM nathI. vaLI, jJAnAvaraNAdi karmone nAza thavAthI ene pUrepUruM jJAna te pragaTe, paNa ethI ene bhUkha na lAge ema zI rIte bane? kAraNa ke, bhukha lAgavAnuM kAraNa je vedanIya karma che, tene te haju eNe nAza karyo nathI mATe ene vedanIya karmane lIdhe bhukha lAgavI ja joie ane e mATe ja ene AhAra paNa levo joIe. vaLI, jema taDako ane cha paraspara virodhI hovAthI eka sAthe rahI zakatAM nathI tema kAMI jJAna ane bhukhane paraspara virodha nathI ke, jethI te banne eka sAthe na rahI zake. vaLI, jema kevaLajJAnine sukhane udaya hoya che tema duHkhane paNa udaya hoya che ane tethI (duHkha vedanIyane udaya thavAthI) e anaMtavIryavALe che to paNa enA zarIranA baLano ghaTADe ane bhukhane lIdhe peTamAM baLatarA suddhAM thAya che, mATe ja ene nirAhArI mAnavAnuM koI kAraNa nathI. ane AhAra levAthI e kevaLajJAnine paNa kAMI bAdha AvatuM nathI. tathA tame je ema kahyuM ke, "kevaLajJAnine vedanIyanI udIraNa hotI nathI ane tethI ja ghaNuM pudgalene udaya na thato hovAthI ene mudala pIDA thatI nathI te paNa kAMI barAbara nathI. kAraNa ke, cethA Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vigere guNa sthAnamAM vedanIyakarmanI guNaNI heya che ane tethI ja tyAM ghaNAM pudgalene udaya hovA chatAM paNa pIDA te ghaNI ja ochI thAya che ane zrIjinane sukhanIyanAM pracura pudgalene udaya na hovA chatAM paNa sukha te ghaNuM ja hoya che. e uparathI ema nakkI thaI zake che ke, ghaNuM pugalonA udayanI sAthe sukhanI ke duHkhanI adhikAne saMbaMdha nathI mATe tamee kaheluM "ghaNuM (pugalane udaya na hovAthI ene muddala pIDA thatI nathI" e kathana barAbara nathI. vaLI, tame je kahe che ke, "hAra karavAnI IcchA karavI e bhukha che ane e jAtanI IcchA eka prakAranI mUchapa hevAthI mohanIya karmane aMza che. te je kevaLajJAnI nirmoha thaelA che ane mohanI putrI jevI bhukha zI rIte lAgI zake vA hoI zake ? e jAtanuM paNa tamAruM kathana barAbara nathI. kAraNa ke, bhukha ane mohe vacce koI prakArano saMbaMdha ja nathI. jema meha athavA tenA vikAre krodha, mAna, mAyA ane lebha vigerene dUra karavA mATe tenAthI virUddha bhAvanA eTale ahIM akrodhI, amAnI, abhAyI ane abhI thavAno vicAra karyA kare paDe che tema kAMI bhukhane dUra karavAne mATe nirAhArI rahevAnA vicAra mAtrathI ja saratuM nathI. kiMtu kAMIne kaI paTamAM nAMkhavuM ja paDe che e uparathI ema spaSTa jaNAya che ke, bhukha ane meha vacce koI prakArano saMbaMdha nathI. je kAMI paNa saMbaMdha hota te je upAyathI mela dUra thAya che e ja upAyathI bhukha paNa dUra thavI. je e. paraMtu e jAtano anubhava kayAMya jANya, je ke sAMbhaLe nathI mATe ja bhukhane mehane aMza gaNavAnI tamArI kalpanA vyAjabI nathI. ame te ema kahIe chIe ke, kevaLajJAna thayA pahelAnI dazAmAM ane kevaLajJAnanI dazAmAM koI jAtane zarIrane lagatA viSe pheraphAra jaNAtA nathI to pachI jema tame kevaLIne nikAhArI mAnavAno haTha kare che tema kevaLI thayA pahelAM paNa e jAtano haTha zA mATe nathI karatA? e banne sthitimAM enuM AyuSya te koI paNa prakAre tuTayuM tuTe tema nathI, mATe tamArI dalIla pramANe Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te ene kevaLajJAna thayA pahelAM paNa AdhAra karavAnI jarUra hoya nahi. zuM tame ema mAno che ke, kevaLajJAna thayA pahelAM je AhAra na levAmAM Ave te e vakhatanAM cAra jJAnane dhake. pahero ?. bhAi ! Apa A hakIkate bhUlavA jevI nathI ke, bhukha ane mehanI peThe ja bhukha ane jJAnane evo koI jAta. paraspara eka bIjAthI eka bIjAne hAni thAya evo saMbaMdha ja nathI. te pachI bhukhathI jJAna ke jJAnane zI hAni thAya? kadAca Apa ema kaho ke, je kevaLI paNa jamavAnI garaja rAkhe te pachI tenuM anaMta vIrya zene? jyAre Apa A rIte kahIne kevaLinA anaMta vIryane bacAva kare che tyAre koI ema paNa kaheze ke je kevaLI ane vIryavALA che te pachI mukti meLavavAmAM eNe samparvanI garaja zA mATe rAkhavI? jIvavAmAM eNe AyuSyanI garaja zA mATe rAkhavI ? ane cAlavAmAM tene belavAmAM eNe paganI ane mukhanI garaja zA mATe rAkhavI? jo e kavaLI e badhI pravRtti mATe e badhAM sAdhanonI garaja rAkhe te pachI tamArA hisAbe te enuM anaMta vIrya kayAM rahyuM ? kahe, have Apa koI paNa kevaLine anaMta vIyavALe zI rIte mAnI zakaze ? bhAI, Apa je barAbara vicArIne jue to jaNAze ke, anaMtavIryava je kAMI enA hAtha, paga, moTuM, kAna, jIbha, nAka, dAMta, oDa, AMkha e vigere sAdhanane pheMkI detA nathI kApI nAkhato nathI, tema e sAdhane rahevAthI enI anaMtarIyatAmAM paNa vAMdho Avato nathI, te je prakAre je kevaLajJAnI zarIrane TakavAnuM sAdhana ahAra le, te temAM tenI anaMtavIryatAne 6 AMca paNa Ave tema nathI. mATe je prakAre tame ene devadamAM visAmo levarAve che tathA enI gamanAgamana kriyAne ane besavAnI kriyAne svIkAro che. tema koI jAtane virodha jagAte na hovAthI enI jamavAnI kriyA paNa svIkAravI joIe arthAta Apa te raMge caMge jamo ane ApanA pUjayane bhUkhyA rahevAnuM mAne che ke koI rIte yuktiyukta jaNAtuM nathI. vaLI, Apa kAMI ema na mAnazo che, baLavAna vayavALAne ochI bhukha hoya che. kAraNa ke, e koI jAtane niyama nathI.' Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 je zAstrane Apa ane ame banne eka sarakhI rIte mAnIe chIe temAM paNa kevaLajJAnine jamavAnI vAta jaNAvI che. juo - tattvArthasUtranA navamA adhyAyamAM "garze ni" (2) e sutravaDe jaNAvyuM che ke, kevaLajJAnine agyAra pariSaha hoya che, jemAM 1 le bhukhane bIje varane, ema krame karIne TADhane, tApano kesano, macharano, caryAne, pathArIne, vadhana, rAgane ane tRNanA sparzane. kAraNa ke ene (kevaLajJAnine ) e parivahana kAraNabhUta vedanIya karmano udaya hovAthI e pariSahene saMbhava che. te A sUtravaDe paNa ema sAbIta thaI zake che ke, kevaLine bhukha paNa lAge che. mATe ApaNe A uparathI ema te cokakhI rIte jANuM zakIe chIe ke, kevaLine bhUkha lAgavAthI pIDA te thAya che, paNa te anaMtavIryavALe hovAthI ApaNI paDe kacavAta nathI, tema vila paNa thatuM nathI. ane tene have kAMI paNa karavuM bAkI na hevAthI vinA kAraNe te, bhukhane saha nathI. paNa bhukhane sahana karavI e eka jAtanuM tapa che, paraMtu kevaLajJAna thayA pachI te karavAnI jarUra na hovAthI e kevaLI evA koI jAtanA tapane karate nathIarthAta kevaLine have bhukhyA rahevAnuM koI paNa kAraNa raheluM nathI. vaLI e bAbatane vadhu cekasa karavA mATe keTalAMka anumAna paNa thaI zake che ane te A pramANe che - kevaLajJAninuM zarIra ApaNuM zarIranI jevuM che mATe e zarIramAM bhukhyA rahevAthI je pIDA ApaNane thAya che, te ene paNa thAya emAM kAMI navAI nathI. mATe kevaLajJAnine paNa ApaNI peThe jamavAnI jarUra che, kadAca tame ahIM ema kahe ke, kevaLajJaninuM zarIra to ApaNuM zarIra jevuM nathI. kAraNa ke, e zarIra te svabhAvathI ja parasevA ane durgadhathI rahita hoya che tyAre ApaNuM zarIra parasevAvALuM ane durgaMdhavALuM paNa hoya che mATe e, ApaNA zarIra jevuM na hovAthI ene jamavAnI jarUra hoI zake nahi. to bhAI, tamAruM e kathana tadana khoTuM che. kAraNa ke, kevaLajJAna thayA pahelAM paNa e kevaLanuM zarIra parasevA vinAnuM hoya che chatAM tene tame paNuM jamavAnI jarUra mAne che mATe Apa e dalIlathI kevaLine bhUkhyA rAkhI zako tema nathI. vaLI, koI kevaLinuM lAkhe Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa1 varSanuM AyuSya hovAthI enA zarIrane eTale vakhata TakAvI rAkhavA mATe jema AyuSyakarma kAraNa che tema e ja hetuthI ene jamavAnI paNa jarUra mAnavAnI che. tathA kevaLane taijasa zarIra, je AhArane pacAvavAmAM mukhya sAdhanabhUta che te hevAthI bhukha lAge ja emAM kAMI saMdeha jevuM nathI. e prakAre AhAra karavAnAM badhAM kAraNe kevaLine lAgu paDatAM hovAthI koI paNa rIte tenuM nirAhAripaNuM sAbIta thaI zakatuM nathI. vaLI, jJAnAvaraNano nAza thaye bhukhane paNa nAza thAya ane jJAnAvaraNanI hayAtImAM ja bhukha lAge-e paNa koI jAtano niyama nathI. e niyama ja hoya to manuSyamAtrane bhukha ja na lAgavI joIe. kAraNa ke, teonAM jJAnAvaraNane nAza reja thayA ja kare che. tathA kavalAhAra ane kevalajJAna e be vacce koI jAtane jarA paNa virodha na hovAthI kevaLajJAnI jema sukha bhegavI zake che tema AhArane paNa laI zake che. e prakAre pura dalIla ane pramANethI kevaLajJAnine jamavAnI rItasara sAbItI thaI zake che mATe ja ame kevaLajJAnine nirAhArI na mAnatA AhAravALe mAnIe chIe ane tamane paNa bhalAmaNa karIe chIe ke, tamAre tene bhUkhe na mAnatAM AhAravALe ja mAnave e prakAre jenamatamAM devanuM svarUpa pUruM thAya che. navata. have jainadharmamAM tenI vigata A pramANe che:- te matamAM nava to che, te A pramANe - jIva, ajIva, puSya, pApa, Asava, saMvara, baMdha, nirA ane mokSa, 47.. cetanA eTale cetavuM-anubhavavuM e jIvanuM nizAna che. ajIva, jIvathI tadana virUddha che eTale e, cetana vinAne che. ajIvana pAMca prakAra che--dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzastikAya, kALa ane pugalAstikAya. A be-jIva ane ajIva-navamAM ja jagatanA badhA bhA. AvIne samAI jAya che. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para C keTalA kAkA jJAna, icchA prayata, ane kaisTAra vigerene tathA rupa, rasa, gaMdha spardhA ane zabda vagerene dravyanA guNA kahIne bhinna tattvaae mA che ane halana calana vigere kriyAone karyuM' kahIne khudA tattvamAM gaNe che. tathA sAmAnya, vizeSa ane samavAyane paNa alaga alaga tattva sajja che paraMtu amArA dhAravA pramANe te e guNA, kriyAe ke sAmAnya vigere tattvA jIva ane ajIthI judAM hoi zakatAM nathI--judAM rahI zakatAM nathu mATe ja ame e eja tattvane badhA tavAmAM agrasthAna ApIe chIe.. kadAca ema kahevAmAM Ave ke, e guNu ane kriyA vigere tattva vaMdana dAM tattvA che mATe ane te judAM ja mAnavAM vheie. te! e kathana vyAjakho natha. kAraNa ke, kASTa paNa ThekANe jIva ane avyavathI judAM paDIne e tattvA rahI zakatAM ja nathI--yAMya jIva ane jJAna, e e tadana judAM jaNAtAM nathI, kayAMya jIva ane temAM rahelI kAi paNa kriyA, e e taddana judAM jaNAtAM nathI, tema ghaDA ane temAM raheluM rupa, e e paNa taddana judAM jaNAtAM nathI. ulaTuM e badhAM eka sAthe ja rahetAM jaNAya che eTale nAna ane kriyA e banne varupa jaNAya che ane ghaDAnuM rupa ane dhaDA e banne paNa ekarupa jaNAya che. mATe kAi paNa rIte e gugu vigere tatttAne judAM tattvA gaNavAnI jarUra nathI chAM je tene judAM ja gaNavAmAM Avaze te te tattva. taddana nirAdhAra thai jaze ane ema thavAthI enI sapatA pa cAlI jaze. vaLI, aiAddhadarzanamAM je duHkha vagere tatvo gaNAvyAM che te paNu jIva ane avathI judAM hAi zakatAM nathI. kharI rIte te jIva ane ajIva e e ja tatvA AkhA saMsAramAM vyApelAM che tethI kAi paNa dhRNu, kriyA ke vastunA samAveza emAM sukhethI thai zake che. mATe e e pradhAna ta-vethI eka paNa bIjuM juduM tatva gaNAvavuM e yuktiyukta nathI. ame te tyAM sudhI paNa kahIe chIe ke, je kAMi e e tattvAthI dana judu ja pavAmAM AvatuM hoya te ta-3rupa te nathI ja~{katu gadheDAnA ziMgaDA jevuM asaTrUpa che. Ama che mATe ja jainadarzanamAM e e ja tavAne mukhyapaNe mAnyAM che. pra+te jaina darzana e e ja tavAne mukhya mAnatuM hAya ane khAMne InakAra karatuM heAya te eNe ja khIjAM~~puNya, pApa, Asava sa~vara, Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdha, nirjara ane kSae sAva ta ve zA mATe jaNAvavAM joIe? kAraNa ke, enA ja kahevA mujaba e sAte ta va chatra ane ajIvamAM AvI jAya evAM che. u0-keTalAka matavALAo puNya ane pApane tadana mAnatA ja nathI, enA vivAdane zAMta pADavA mATe ame ahIM e to mAtra buda ullekha karIne ene jarA vadhAre samarthana karyuM che. vaLI, puNya, pApa ane Asava, sAranuM kAraNa che. saMvara ane nirA muktinA hetuo che-e badhI hakIkatone jarA vigatathI carcavA mATe ja ahIM A>>va vigerene paNa judo ullekha kare che. e uparAMta amAre bane keAI jAtane uddeza e tane judAM lakhavAmAM nathI. A saMbaMdhe bIjI paNa keTalIka vadhu hakIkate che, te badhI bIja bIja jainagraMthamAMthI jANI levAnI jarUra che. karmanAM sArAM sArAM pugalanuM nAma " puNya che. naThArAM naThArAM pudgalonuM nAma "pApa" che. nna, vacana ane zarIranI pravRttinuM nAma "Ave* che ke, je (pravRtti) vaDe karmanAM pudgalo cUyA kare che. e sUva be jAta che, eka puNyane hetu ane bIje pApane hetu. Avane aTakAvavAnuM nAma "saMvara' che. mana, vacana ane zarIrane saMyamamAM rAkhyAthI tathA catanApUrvaka eTale koIne paNa du:khana thAya evI rIte cAlavAMthI, besavAthI, bhejana meLavavAthI, vastuone levA-mUkavAthI ane khacuM pANI karavAthI tathA dharmanuM ciMtana karavAthI e Asrava rekAI zake che eTale vara thAya che. e saMvaranA be prakAra che-ekanuM nAma sarvasaMvara ane bIjAnuM nAma dezavara che. sarva saMvaramAM Asravane tadana rokI devAmAM Ave che ane dezapaMvaramAM Amravane ghaDe cheDe rokavAmAM Ave che. rAga ane iMdhavALA AtmAne ke paNa pravRttine, lIdhe karmanAM pugala sAthe je saMbaMdha thAya che tene baMdha". kahevAmAM Ave che. jo ke, te badhe baMdha eka ja sarao che te paNa tenA mukhya cAra prakAra cheH-prakR tabaMdha, sthiti baMdha, anubhAgabaMgha ane pradezabaMdha. e prakRtibaMdhanA mukhya ATha prakAra che -jJAnAvaraNa, darzanAvaraNuM mehanIyara aMtarAya, vedanIya, nAma, gotra ane AyuSa.vaLI e jJAnAvaraNano badha paNa Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 aneka prakAra che. e baMdha prazasta che ane aprazasta paNa che, je prazasta baMdha che te tIrthaMkarapaNuM vigere zubha phaLane nIpajAve che ane je aprazasta 1 che te nArakinAM duHkha vigere azubha phaLane nIpajAve che- zasta pariNAmane lIdhe thayelA baMdhathI sukha thAya che ane aprazasta pariNAmane lIdhe thayelA baMdhathI duHkha thAya che mATe ja e baMdhane be prakAranA karyo che.. AtmA ane karmane chUTA paDavAnI kriyAne "nirjarA' kahe che-te vaparAya che ane tenA bAra prakAra che. zukala dhyAnane uMcAmAM uMcI nirjarA gaNavAmAM Ave che. kAraNa ke, dhyAna e aMdaranuM tapa che ane tapathI nirjaza thAya che, ema vArtha sUtramAM kahyuM che. je AtmA dareka jAtanA baMdhanathI chUTe thaele che ane pitAnA mULane pAmelo che, enA, lekane cheDe thaelA, nivAsane "mekSa' kahevAmAM Ave che. zAstramAM paNa baMdhathI chUTA thavAne ja mikSa karI che. e prakAre jene matamAM nava tane samajavAnAM che. jIvavAda. e nave tavamAM ama sthAna dharAvanAra chava tatva che mATe ja sAthI 'paheluM enuM vivecana A pramANe karavAmAM Ave che - jIvanuM mukhya nizAna cananya che ane e jIva jJAna vigere guNathI judA paNa che ane eka paNa che, ene, jyAM sudhI e rAga ke vALa heya tyAM sudhI judAM judAM zarIrane paNa dhAraNa karavA paDe che, e zubha ane azubha karmone karanAra che ane karmanA phaLone bhAgavanAra paNa e ja che. 48 jIvanA dharmo aneka che, jemake, jJAna, darzana, cAritra, sukha, duHkha, kIrya, bhavyapaNuM, abhavyapaNuM satta, prameyapaNuM, dravyapaNuM prANadhAripaNuM, krodhane pariNAma tathA leba vigerene pariNAma ane saMsAripaNuM, niddhapaNuM tathA bIjAthI judApaNuM vigere. e badhA dharmothI chava vana jude tethI tema tadana eka paNa nathI. kiMtu jude paNa che ane eka paNa che. je kadAca e badhA dharmothI jIvane taddana jude ja mAnavAmAM Ave ne huM jANuM chuM, huM jouM chuM, huM jANanAra chuM, huM jenAra chuM, huM sukhI chuM ane huM bhAgya chuM" Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (vigere), e pramANe jIvanI sAthe jJAna ane sukha vigerene je ekapaNane AbhAsa thAya che te zI rIte thaze? A jAtane anubhava te prANI mAtrane thAya che mATe emAM koI jAtane vivAda hoI zake nahi. vaLI je e badhA dharmonI sAthe jIvane taddana eka ja mAnavAmAM Ave che, "A dharma (guNa) vALe che, ane A enA dharmo che" e jAtanI judI judI buddhi paNa zI rIte thaze? vaLI, jIva ane enA guNo ke dharmo vacce je taddana abheda ja mAnavAmAM Ave te jIva ane guNe ema be vAta TakI zake ja nahi.--kiMtu kAM te ekale jIva ja Take vA enA guNe ja Take ema thavAne lIdhe "mAruM jJAna, mAruM darzana "--vigere je guNene khyAla taddana jude Ave che te zI rIte AvI zake ? e jAtane vadana judo khyAla paNa so keIne Ave che. mATe jJAna, darzana ane sukha vigere dharmothI jIvane judo paNa mAnavo joIe ane eka paNa mAnavo joIe kiMtu je vaizeSika matavALAo dharma ane dhamAM vacce ekalI judAIne ja mAne che ane baddhamatavALAo dharma ane dharma vacce ekalA abhedane ja gaNe che te bannenuM mAnavuM barAbara vyAjabI jaNAtuM nathI. vaLI, AtmAne karmavaze karIne aneka gatiomAM bhamavuM paDe che ane aneka zarIrane dhAraNa karavAM paDe che mATe AtmA pariNamI (pariNAma pAmanAre) nitya che ema mAnavuM ghaTe che. kiMtu je cArvAkamatavALAo ene nitya ja mAnatA nathI ane naiyAyikamatavALAo ene apariNAmI nitya eTale jemAM kazo pheraphAra thaI zake nahi e-je mAne che te paNa yuktiyukta jaNAtuM nathI. vaLI, AtmA sArA ane naThArAM karmono karanAra che tathA pite karelAM karma-phaLAne mukhyapaNe bhogavanAre paNa e ja che -ethI AtmA kartA paNa che ane bhaktA paNuM che-ema mAnavuM Avazyaka che. kiMtu je saMkhyamatavALAo ene (AtmAne) arjA mAne che ane gaNapaNe bhaktA mAne che te kAMi vyAjabI jaNAtuM nathI. vaLI, AtmAnuM mukhya nizAna cetanya eTale jJAna che--ane e be prakAranuM che-sAmAnyajJAna ane vizeSajJAna. arthAta, abhA caitanyasvarUpa che. kiMtu je naiyAyikamatavALA AtmAne caitanyasvarupa nathI mAnatA te te geravyAjabI lAge che. A prakAre jainadarzanamAM jIvanuM varupa kaheluM che. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda. ahIM have je cAkamatavALAo AtmAne mAnatA nathI, teo pitAne mata A pramANe jaNAve che - jagatamAM koI AbhA jevI cIja nathI je kAMI A jaNAya che te badhI pAMca bhutanI ja ramata che-A dekhAtuM zarIrupa putaLu pAMca. bhUtanuM baneluM che ane caitanya paNa emAMthI ja baneluM che mATe e bhUtethI jude ane punarjanmane pAmanAre e kaI AtmA hoya ema mAnavAne kAMI kAraNa nathI ane e mAnyatAmAM kAMI pramANa paNa jaNAtuM nathI -pratyakSa pramANa to iMdriya vaDe jaNAtI cIjone ja jANI zake che mATe e vaDe AtmAnI kyAtI jANI zakAtI nathI. kAraNa ke, AtmA no ikivaDe kaLI zakAtA nathI. vaLI, je ema kahevAmAM Ave ke, "huM ghaDAne jANuM chuM evA khyAlathI jANakAra tarIke AtmAne zarIrathI jude kalpI zakAya khare, paNa e vA barAbara nathI. kAraNa ke, e jAtanA khyAlamAM jANakAra tarIke AtmAne karavA karatAM najare jaNAtA zarIrane zA mATe na mUkI zakAya ? arthAt zarIrane ja jANanAra tarIke zA mATe na mAnI zakAya ? jema huM ja chuM" "pAta chuM" e jAtanA khyAlamAM ApaNe AtmAne na mUkatAM zarIrane ja mUkIe chIe tema "huM jANuM chuM' e jAtanA alamAM paNa nAMhe jaNAtA AtmAne kaTapavA karatAM najaro najara jaNAtA zarIrane jANakAra tarIke adhikAra zA mATe na apAya ? mATe "huM ghaDAne jANuM chuM" e jAtane khyAla, kAMI AtmAnI hayAtIne sAbIta karI zakato nathI. je karo ema kahevAmAM Ave che, zarIra to jaDa che mATe ene jJAna zI rIte thaI zake ? te e kAMI barAbara nathI. kAjI ke, zarIra bhale jaDa rahyuM, paNa ene caitanyane saMbo thavAthI e badhuM jANI zake che ane anubhavI zake che mATe zarIrane jhAna thavAmAM koI jAtane vAMdho Ave tema nathI. tathA zarIrane je cetanyane saMbaMdha thAya che te caitanyane zarIre ja banAveluM che mATe e caitanya vaDe paNa jIvanI sAbItI thaI zake tema nathI. kAraNa ke tanya, zarIra hoya tyAre ja (zarIramAM) jaNAya che ane zarIra na jAya tyAre nathI jaNAtuM ethI ene vizeSa saMbaMdha zarIranI ja sAthe heya ema enuM jaNAya che ane ethI ja e caitanyane zarIre banAveluM che ema paNa sAbIta thAya che. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gio ' have jo ema kahevAmAM Ave ke, zarIre ane caitanyanA ja saMbaMdhahAya teA muDadAnA zarIramAM pazu caitanya zA mATe nathI jaNAtuM ? ene, uttara e che ke, muDadAnA zarIramAM pUrAM pAMca bhUteta nathI--emAM vAyu ane teja na heAvAthI caitanya na jaNAya te e kAMi khoTuM nathI. vaLA, ame ema paNa nathI mAnatA ke, zarIranA khokhAmAtramAM caitanya hoya ja, je ema mAnIe te cItarelA dhADAmAM paNa caitanya AvavuM joie. ame te ema mAnIe chIe ke, amuka amuka bhUtAne saMyeAga e zarIra che ane e ja zarIra potAmAM caitanyate banAve che. mATe muDadAnA zarIranuM udAharaNa ApavAthI ame kAMi khoTA paDI zakIe tema nathI. A uparathI ema sAbIta thai zake che ke, caitanya e zarIrane ja dharma che ane zarIra ja ene banAve che mATe 'huM jANuM chuM' vigere buddhi zarIramAM ja ghaDI zake che, ethI koi judA evA AtmA kalpave! e yuktiyukta nathI. arthAt AtmA pratyakSa pramAthI jANI zakAya evA nathI mATe ane avidhamAna 09 mAnavA e yuktiyukta che. . anumAna pramANa paNa AtmAnA abhAvane ja sAbIta kare che. jemake, AtmA nathI, kAraNa ke, e muddala dekhAteA ja nathI. je je cIja krAi praNa prakAre muddala na dekhAtI hAya tenI hayAtI heAi zake ja nahi ane je cIja dekhAtI hAya tenI te A najare dekhAtA ghaDAnI peThe avazya hayAtI hAya arthAt AtmA najare na dekhAto hAvAthI tenI hayAtI mAnavI e kAMi ThIka na gaNAya. kadAca ema kahevAmAM Ave ke, paramANuenI hayAtIne te sA kAi mAne che ane te te, najare jaNAtA nathI tethI je heAya e najare jaNAvuM ja joie " e jAtane niyama khATA paDavAne saMbhava che. te e vAtu pazu kharAbara nathI. kAraNa ke, paramANuo bhale na dekhAya, kiMtu enI anelI badhI cIjo dekhAya che mATe ' je hAya e najare jaNAvuM joie e niyamane kAMi vAMdhA Ave tema nathI. AtmA. tA kAi paNa prakAre dekhAtA ja nathI mATe upara jaNAvelA anumAna pramANuthI paNa AtmAne abhAva ja sAkhIta thai zake che.. . jema pratyakSa pramANathI AtmAna sAkhItI caC zakatI nathI, tema anumAna pramANuthI paNu AtmAtA pattA lAgI zakatA nathI. kAraNu ke, anumAna karavAne je krama che. te AtmAmAM zrI zakatA nathI. ane krama A pramANe che.--sAthI pahelAM pratyakSa pramANathI e vastunA eTale eka sAdhyu ane khIjAM sAdhananA sahacarAne * S. J. P. W. 8 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nakkI karavuM joie arthAta anumAna karanAre manuSya sAthI pahelAM aneka sthaLene jue che ane e pratyeka sthaLane eTale rasoDuM, kaMdoInI dukAna, bhaThIyArAnI dukAna, bhabhuMjAnI dukAna ane yajJane kaMDa vigere sthaLane joIne agni ane dhumADAnA sahacarapaNane barAbara nakkI kare che ane e uparathI te evuM eka dhoraNa bAMdhe che ke, jyAM jyAM dhUmADo hoya tyAM tyAM badhe ThekANe agni hoya ja. A prakAre nakkI karyA pachI have te koI paNa jagyAe dhamADo jotAM ja tyAM agni hovAnuM paNa anumAna karI le che. A prakArane anumAna karavAno krama AtmAmAM ghaTI zakato nathI. kAraNa ke, e pite. (AtmA) ja najare joI zakAtuM nathI, tema tenuM koi nizAna paNa najare joI zakAtuM nathI-e rIte jyAM pratyakSa pramANunI pravRtti thaI zakatI ja nathI tyAM anumAna pramANanI pravRtti zI rIte thAya? A vAta te siM koI jANe che ke, anumAnanI pravRtti pratyakSane paravaza che. vaLI, je pratyakSathI ja AtmAnI sAbItI thaI zakatI hoya te anumAnanI jarUra zA mATe rahe? mATe koI prakAre jIva patto lAgI zakato nathI. vaLI, A jagyAethI bIjI jagyAe jAya che mATe sUrya paNa manuSyanI peThe gativALo hovo joIe, e jAtanA anumAnavaDe paNa AtmAnI sAbItI thaI zaktI nathI. kAraNa ke, manuSyanuM A jagyAethI bIjI jagyAe javuM--ApaNe sai najare joI zakIe chIe ane e jevA vaDe ja--e hetuthI sUryamAM paNa gati hevI joIe--evuM anumAna karI zakIe chIe. paraMtu AtmAnA saMbaMdhamAM te evuM kAMI najare jovAtuM nathI ane evo koI guNa ke kriyA paNa najare jaNAtI nathI ke, je AtmA vinA na rahI zakatI hoya ke na thaI zakatI hoya arthAta upara jaNAvelAM anumAna vaDe AtmA viSe koI cokkasa kahI zakAya tema nathI. * tathA zAstra pramANuvaDe paNa AtmAnI sAbItI thaI zakatI nathI. kAraNa ke, eka paNa zAstra evuM nathI ke jemAM vivAda na hoya, tema e koI vivAda vinAne zAstrakAra paNa nathI ke, jeNe AtmAne pratyakSa joele hAya. vaLI, je je lAbha maLe che te badhAM paraspara viredhavALAM che mATe temAM kone sAcuM mAnavuM ane kone khoTuM mAnavuM?-arthAta Agama pramANathI paNa AtmAnI siddhi thaI zakatI nathI. * upamAna pramANuvaDe paNa AtmAne kaLI zakAto nathI. kAraNa ke, te pramANa te eka bIjAnI sarakhAIne najare joine keI paNa jAtane nirNaya ghaDI Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zake che. ahIM te jema AtmA najare jaNAtI nathI tema tenI je bIje paNa kaI padArtha najaramAM AvatuM nathI tethI upamAna pramANa paNuM AtmAne nirNaya karI zakatuM nathI. kadAca ema kahevAmAM Ave ke, kALa, AkAza ane dizA vigere padArtho jIvanI sarakhA che. mATe te vaDe AtmAnI aTakaLa kADhI zakAya kharI. paraMtu te kathana barAbara nathI. kAraNa ke, te badhA padArtho hajI vivAdavALA ja che mATe evA ThekANuM vinAnA padArthonA ekAthI AbhAnI sAbItI zI rIte thAya ? vaLI, e koI guNa ke kriyA joI nathI tema sAMbhaLI paNa nathI, je AtmA vinA hoI zake ja nahi arthAta je AtmA vinA nahi rahI zakanAro guNu ke kriyA maLI zakI hota te te vaDe ja AtmAnI ekasAI thaI zakata, paraMtu evuM te kAMI. maLatuM nathI tethI AmAnI vidhamAnatA zI rIte manAya? e prakAre koi paNa pramANe, dalIla ke akaLavaDe AtmAnI siddhi thai zakatI nathI mATe evo taddana nahi jaNAte AtmA zI rIte manAya ? e prakAre AtmAne nahi mAnanAra nAstikonI e jAtanI yukti ane pramANe kahyAM che. ' ' . hade AtmAne mAnanArA Astiko e yuktionuM khaMDana A pramANe uparanA lakhANamAM AtmAne vadana niSedha karatAM ema jaNAvyuM hatuM ke, "jagatamAM kAI AtmA jevI cIja nathI, je kAMI A jaNAya, che te badhI pAMca bhUtanI ja ramata che A dekhAtuM zarIrambha putaLuM , pAMca bhUtanuM baneluM che ane caitanya paNe emAMthI ja baneluM che" ityAdi. e badhI hakIkata barAbara nathI. kAraNa ke, AtmAnI sAbItI te pratyakSa pramANathI ja thaI zake che, jema ke; " huM sukhane anubhavuM chuM" e jAtanuM jJAna prANI mAtrane thAya che ane e ja jJAnavaDe AtmAnI pratIti thaI zake che. kadAca ema kahevAmAM Ave che, e prakArano khyAla zarIrane ja thAya che mATe e vaDe AtmAnI pratIti zI rIte thAya ? te kahevAnuM ke, e khyAla' zarIrane thatuM nathI. kAraNa ke, e khyAlamAM te spaSTapaNe AMtarika kriyA jaNAI Ave che. je vakhate badhI IDiye pitapetAnI pravRttithI virAma pAmelI hoya che ane zarIra aceSTa thaIne paDayuM hoya che te vakhate paNa huM sukhI chuM? evo khyAla rahyA kare che mATe e bhUla zarIrane thato hoya e saMbhavita ja nathI, tethI e Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka ja khyAla AtmAnuM pratyakSa bhAna karAvavAne basa che-arthAta zarIra ane iMdriyonI acera dazAmAM paNa " huM sukhane anubhavuM chuM" evo bhAva jenAmAM thAya che te ja AtmA che ane "huM sukhane anubhavuM chuM" evo khyAla prANI mAtrane thato hovAthI e AtmA eN kAine pratyakSa che, ema. kahevAmAM paNa vAMdho nathI; mATe zarIrathI judo ane "huM sukhI chuM" e jAtanA anubhavane AdhAra, koI AtmA nAmane jJAnavALo padArtha paNa svIkAravo jarUrI che. vaLI, je ema kahevAmAM AvyuM che ke, " caitanyane. saMbaMdha thavAthI zarIra sacetana thAya che ane ene ja "huM paNuM" nI buddhi thayA kare che" ityAdi. e paNa vyAjabI nathI kAraNa ke, je padArtha pite caitanyavALa nathI hoto, tene game teTale caitanyano saMbaMdha thAya te paNa enAmAM cetanAzakti AvI zakatI nathI. jema ghaDAmAM prakAza ApavAnI zakti nathI ane ene have bhalene hajAro dIvAone saMbaMdha joDavAmAM Ave te paNa e (ghaDe), kadIye prakAza ApI zakatA nathI tema khuda zarIra caitanyavinAnuM hovAthI ene game teTale caitanya-saMbaMdha thAya te paNa enAmAM "jJAnazakti" hoI zake nahi, tema jJAnazakti AvI zake paNa nahi. mATe "huM paNa" nI buddhine AdhAra AtmA che ane e zarIrathI judo ja che ema mAnavuM dUSaNa vinAnuM che. vaLI, je ema jaNAvyuM hatuM ke, ""huM jADuM chuM - huM pAtaLo chuM" ItyAdi khyAla jema zarIrane ja ghaTe eve che tema "huM jANuM chuM" evo khyAla paNa zarIrane zA mATe na ghaTe?" te e prazna paNa vyAjabI nathI. kAraNa ke, jema zeTha pote potAnA vahAlA ane kAmagarA nokaramAM paNa pitAnI zeThAI kalpI zake che arthAta -e nekara kare e ja mAre maMjura che-evI buddhi zeThane thaI zake che tema A zarIra, AtmAnuM vahAluM ane kAmagaruM nekara che tethI e AtmA keTalI kavAra potAnA AtmapaNAne emAM AropI de che ane keTalAka zarIranA dharmone paNa pitAmAM laI le che ane ema thavAthI ja "huM jADuM chuM huM pAtaLuM chuM" evA kAlpanika khyAlo AtmAmAM ubhA thayelA che, ethI karIne e khyAle zarIramAM ja thAya che ema nathI. vaLI, e te kAlpanika hovAthI e vaDe AtmAne paNa niSedha thaI zake nahi. vaLI, tame je ema jaNAvyuM hatuM ke, "cetanya zarIramAMthI ja bane che " ItyAdi. te paNa tamAruM kahevuM khoTuM che. kAraNa ke, zarIranI sAthe caitanyane koI prakArano saMbaMdha nathI. je zarIramAMthI ja cetanya banatuM hoya Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te jyAM jyAM zarIra hoya tyAM tyAM jarUra e paNa dekhAvuM joIe ane jyAM zarIra na hoya tyAM na dekhAvuM joIe. paraMtu evuM te kayAMya dekhAtuM nathI. juo to mAluma paDaze ke, je loko madha pIne matta banelA che, mUcha pAmelA che ane UMdhamAM paDelA che tenA zarIramAM kaI khAsa jAtanuM caitanya jaNAtuM nathI. je zarIra ane caitanyano ja kAryakAraNa saMbaMdha hota to e zarIramAM paNa zA mATe lakhanAranI jevuM caitanya na jaNAI zake ? vaLI, je zarIra ane caitanyano ja kAryakAraNa saMbaMdha hota te je zarIra nabaLAM che emAM caitanyano prakarSa jaNAya che ane je zarIra puSTa ane jADAM che emAM caitanyane apakarSa jaNAya che te paNa kema jaNAya? mATe AvA aneka udAharaNathI sAbIta thaI zake che ke, zarIra ane caitanya vacce kAI prakArano saMbaMdha nathI, tema kAryakAraNa saMbaMdha paNa nathI, e tadana sAcI vAta che. eka tatvajJAnIe gAyuM che ke, parama buddhi kRza dehamAM, sthUla deha mati alpa, deha hoya je AtamA ghaTe na Ama vikalpa. " pa6. jaDa cetanane bhinna che kevaLa pragaTa smA; - ekapaNuM pAme nahIM traNe kALa dayabhAva." 57. - A uparathI nakkI thAya che ke, cetanya zarIrathI banatuM nathI tema zarIramAM paNa banatuM nathI. vaLI, cetanya zarIrathI bane che, ke zarIramAM bane che e vAta ne sAbIta karavA mATe koI pramANa paNa maLatuM nathI. kadAca e vAtane nakkI karavA mATe pratyakSa pramANane ADuM dharavAmAM Ave te te barAbara nathI. - kAraNa ke, caitanya IdrathI kaLAya evI cIja nathI ane pratyakSa pramANa to pitAnI kriyA Idriyo vaDe ja kare che mATe caitanyane lagatI hakIkatamAM pratyakSa pramANe kAma AvI zake evuM nathI. vaLI, e bAbatane nakkI karavA mATe anumAna pramANu te taddana azakta che, kAraNa ke, AtmAne nahi. mAnanArA - nAstika anumAnane pramANu tarIke svIkAratA ja nathI. kadAca ema kahevAmAM Ave che, jemAM dArU banAvavAnI cIjo eka sAthe maLavAthI emAM mAdakapaNuM pedA thAya che tema jyAre A bhUta zarIrane AkAra dhAraNa kare che tyAre ja temAM caitanya pedA thAya che kAraNuM ke, jyAM zarIra hoya che tyAM ja cetanyanI paNa hayAtI jaNAya che--e jAtanI dalIlathI zarIra ane citanya vaccene vizeSa saMbaMdha jANI zakAya tema che. paraMtu vicAra karatAM e dalIla kheDI Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare che. kAraNa ke, muDadAnA zarIramAM caitanya jaNAtuM nathI. je zarIra hoya tyAM ja caitanya rahetuM hoya te e, mRta-zarIramAM paNa jaNAvuM joIe. vaLI, kadAca e dUSaNane dUra karavA mATe ema kahevAmAM Ave ke, ame to ema mAnIe chIe ke, pRthivI, pANI, teja ane vAyu--e cAre bhUtanA samudAyathI ja caitanyanI pedAza thAya che ane muDadAnA zarIramAM vAyu nathI eTale emAM eka bhUta ochuM hovAthI kadAca caitanya na jaNAtuM hoya ethI karIne ame upara jaNAvela cAra bhUtanA samudAyathI ja caitanya pedA thAya che e jAtano niyama jarA paNa khoTe karI zakatuM nathI. nAstikonI e dalIla paNa barAbara nathI. kAraNa ke, muDadAnA zarIramAM pilANa hovAthI ane mudde phulI jatuM hovAthI temAM vAyu nathI ema keNa kahI zake? vaLI, temAM (muDadAnA zarIramAM) cAmaDAnI dhamaNa vaDe paNa vAyu bharI rAkAya che ane e rIte paNa temAM ochuM raheluM vAyutattva pUruM karI zakAya che. have je phakata eka vAyu na hovAthI muDadAmAM citanya na jaNAtuM hoya to te, emAM vAyu AvyathI jaNAvuM joIe ane vAyu AvyethI muDadAnA zarIre paNa jIvaMta zarIranI peThe ja kriyA karavA maMDI javI joIe. kikata AvI hakIkata haju sudhI koIe joI nathI, jANI nathI tema sAMbhaLI paNa nathI ethI "muDadAnA zarIramAM vAyu nathI mATe ja emAM caitanya nathI," evuM haLAhaLa kheTuM zI rIte kahI zakAya? kadAca ema kahevAmAM Ave ke, mAtra vAyu bharAyAthI ja muDadAnA zarIramAM caitanya nathI jaNAtuM, tenuM to bIjuM paNa kAraNa che ane te e che ke, jyAM sudhI mudAnA zarIramAM prANavAyu ane apAnavAyune saMcAra na thAya tyAM sudhI temAM ekale vAyu bharAyAthI caitanya na AvI zake arthAta muDadAnA zarIramAM caitanya nathI jaNAtuM tenuM kAraNa temAM prANavAyu ane apAnavAyunI khAmI ja che. te e kahevuM paNa tadana khoTuM che. kAraNa ke, koI evo niyama nathI ke, jyAM jyAM prANavAyu ane apAnavAyu hoya tyAM tyAM ja caitanya jaNAya ane jyAM jyAM e banne vAyuM na hoya tyAM tyAM citanya paNa na jaNAya. je evo niyama hota te maraNa pathArIe paDelo mANasa jyAre ghaNA zvAsa le che ane mUke che te vakhate tenAmAM caitanyane vadhAre jaNavo joIe ane samAdhimAM rahelo jogI, je zvAsone tadana le ke mUkatA nathI temAM te ThAmukuM cetanya na rahevuM joIe. paraMtu emAM te ema jaNAtuM nathI, ulaTuM adhika zvAsa lenAramAM citanya nAza thate jaNAya che ane vadana zvAsane rokI Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 -rAkhanAramAM caitanyane vikAsa thatA jAya che mATe prANavAyu ane apAnavAyunI sAthe paNa caitanyane kASTha prakAranA saMbaMdha heAya ema jaNAtuM nathI tethI nAstikAthI ema te na ja kahI zakAya ke, prANavAyu ane apAnavAyunI khAmIne lIdhe muDadAmAM caitanya jaNAtuM nathI. tenA siddhAMta mujaba tA muDadAmAM paNa badhAM bhUtAne samudAya rahelI hAvAthI spaSTapaNe caitanyanI pedAza thavI joie, kiMtu e rIte kyAMya thatuM jaNAtuM nathI mATe eee mAnele siddhAMtu ja khATa! hare che. have kadAca ema kahevAmAM Ave ke e mRta-zarIramAM teja tattvanI khAmI che ene lIdhe temAM caitanyanI hayAtI jaNAtI nathI. to e kathana paNu barAbara nathI. jo e hakIkata barAbara heAta te muDadAnA zarIramAM teja tattvane saMcAra thayA pachI paNa caitanyanI pedAza kema thatI nathI ? mATe * teja tuttvanA abhAvane lIdhe muDadAnA zarIramAM caitanya jaNAtuM nathI ' e hakIkata tadana khATI che ane mAnavA lAyaka nathI. vaLI, tee teja te vAyunI khAmIne lIdhe muDadAmAM caitanya na jaNAtuM hAya ema mAnavAmAM Ave te e muDadAmAM thatA kIDAemAM je cetanA zakti jaNAya che te zI rIte jaNAya ? mATe bhUtAmAMthI caitanya bane che' e hakIkata te taddana khATI che. vaLI khe bhUtAmAMthI caitanya banatuM heAya teA cIja mAtramAM te jaNAvuM joie arthAt jevI cetanA zakti mANasAmAM jaNAya che tevI ja ghaDAmAM, lekhaNumAM, ane kAgaLa vigeremAM pazu jaNAvI joie. kAraNa ke, e badhe ThekANe bhUte te rahelAM ja che. kadAca ema jaNAvavAmAM Ave ke, je bhUta zarIranA AkArane dhAraNa kare che temAMthI ja caitanyanI utpatti thai zake che, tethI ghaDAmAM ke lekhaNu vigeremAM jo caitanya na jaNAtuM hoya te jhu e amArI ( nAstikAnI ) hakIkata ( zarIranA AkArane dhAraNa karanArA bhUtAthI caitanya pedA thAya che--e hakIkata ) khATI paDatI nathI. paraMtu kharI rIte vicAratAM te nAstikAnuM e badhuM kathana taddana khATuM jaNAya che. paheluM te tene e pUchavAnuM che ke, bhUtA je zarIranA AkArane dhAraNa kare che temAM kAraNupe zuM zuM che ? zuM ekalAM bhUte ja che? ke bIjuM kAMi che ? vA kAMi kAraNa ja nathI ? jo ekalAM bhUtAne ja kAraNarupe mAnavAmAM Ave te! te cIja mAtramAM ja cetanA zaktinA prAdurbhAva thavA jee, kAraNa. ke, cIja mAtramAM te ja bhUte! rahelAM che ke, jene tame (nAstika) caitanyanAM . ane zarIranA AkAranAM kAraNabhUta mAnA che. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI, kadAca ema kahevAmAM Ave che, kAMI bhUta mAtrathI ja zarIrano AkAra thaI jato nathI, emAM to bIjA paNa keTalAMka sahakArI kAranI jarUra che, te e sahakArI kAraNe badhe na hovAthI cIja bhAtramAM caitanya na jAya ane jyAM e sahakArI kAraNe hoya tyAM ja caitanya jaNAya che. banavA joga che mATe tame (Astiko) "badhe ya caitanyane prAdurbhAva. the jaIe" e jAtanuM dUdhaNu zI rIte ApI zake ? e viSe paNa A eka prazna pUchavAne che ke, e je sahakArI kAraNe che te badhAM zAnAM banelAM che? enA uttaramAM tamAre (nAstikoe) spaSTa kahevuM paDaze ke, e sahakArI kAraNe paNa bhUtanAM ja banelAM che. kAraNa ke, tame bhUta sivAya bIjo koI judo padArtha mAnatA ja nathI. to pachI badhe bhUte rahelAM che mATe sahakArI kAraNe paNa badhe ya hovA joIe ane tene ja laIne cIja mAtramAM caitanyano prAdurbhAva thavo joIe, e jAtanuM amAruM kathana khoTuM thaI zakatuM nathI. je kadAca nAstiko ema kahe ke, bhUto je zarIrano AkAra dhAraNa kare che temAM kAMI ekalAM bhUta ja kAraNa nathI, paNa bIjuM kAMI che te e paNa emanuM kathana barAbara nathI. kAraNa ke, bhUtothI juduM bIjuM kAMI saMsAramAM che ema nAstike mAnatA ja nathI- te chatAM je teo koI bIjI cIja, je bhUtathI judI rahe che tene kAraNarUpe mAne to teonA ja mukhathI AtmAnI sAbItI thaI zake che, kAraNa ke, je kAMI bhUtothI judI cIja che enuM ja nAma AtmA che. mATe bIjuM kAMI kAraNa che " ema kahevuM paNa dUSaNavALuM jaNAya che. have je ema kahevAmAM Ave ke, bhUto je zarIrano AkAra dhAraNa kare che, tenuM kAMI kAraNa ja nathI. to e kathana paNa geravyAjabI che. kAraNa ke, kAraNuM sivAya kAMI banI zakatuM nathI. bIjuM, je kriyA kAMI kAraNa vinA ja thatI hoya te te kAMte reja thayA ja karavI joIe athavA tadana na ja thavI. joIe. A dalIlathI ema jaNAI Ave che ke, nAstikoe mAnele "bhUta zarIranA AkArane dhAraNa kare che ane emAMthI ja caitanya pedA thAya che ? e jAtane siddhAMta kadI paNa sAco TharI zakato nathI. te pachI prANavAyu, ane apAnavAyunI vAta ja karavAnI kyAM rahI? mATe caitanya, e bhUtane guNa nathI, tema e, bhUtothI utpanna thatuM nathI. kiMtu e te AtmAne guNa che ane AtmAmAM ja rahe che, e jAtanI mAnyatA pramANavALI ane dUSaNa vinAnI che. vaLI, A eka sAdhAraNa niyama che ke, jenA guNanuM Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyakSa jJAna thatuM hoya te guNavALe pote paNa pratyakSa ja hoya che. smaraNa karavuM, jANavAnI IcchA rAkhavI, kriyA karavAnI IcchA rAkhavI, javAnI IcchA rAkhavI ane saMdeha tho-e vigere AtmAnA guNone siM koI pratyakSapaNe anubhavI zake che, kAraNa ke, e guNane anubhava si keIne thato hovAthI enA pratyakSapaNAmAM koInA paNa be mata hoI zake nahi. have jayAre e badhA AtmAnA guNonuM sima koIne pratyakSa jJAna thAya che to pachI e guNone AdhAra evo AtmA kone pratyakSapaNe nahi jaNAta hoya ? mATe "AtmAnuM jJAna pratyakSapaNe thaI zake che "--AtmA pratyakSa pramANathI ja sAbIta thaI zake che'' ityAdi hakIkatamAM koI prakAranuM dUSaNa hoya ema kaLI zakAtuM nathI. have kadAca nAstiko taraphathI ema kahevAmAM Ave che, jenA guNanuM pratyakSa jJAna thatuM hoya te guNavALA pine paNa pratyakSa ja hoya che" e jAtane niyama badhe ThekANe lAgu paDI zake tema na hovAthI sAce zI, rIte manAya ? kAraNa ke, zabda, e AkAzano guNa che, to zabdanuM pratyakSajJAna kAna vaDe thaI zake che ane AkAza te koI paNa iMdriya dvArA pratyakSa thaI zakatuM nathI mATe guNa-pratyakSe guNa-pratyakSa" nA niyamane tadana sAce zI rIte manAya? paraMtu nAstikanuM A kathana je beThuM che arthAta zabda, e AkAzane guNa ja nathI, e to paramANumaya heva thI eka jAtano jaDa puLa che-A viSe ame ajIvatattvanI carcA karatI vakhate vigatavAra lakhavAnA chIe. vaLI, kadAca ema kahevAmAM Ave che, Astikee jaNAvela "guNa-pratyakSe gugI-pratyakSa" ne niyama kadAca sAco hoya te paNa bhale. ame ( nAstiko) to ema kahIe chIe ke, jema rupa vigere guNe ghaDAmAM dekhAtA hovAthI ene AdhAra ghaDo manAya che tema ja e jJAna vigere guNe zarIramAM ja jaNAtA hevAthI ene (e badhA guNono) AdhAra paNa zarIra che, ema mAnavuM joIe--ane e ja mAnyatA yukitayukta che-vaLI, e ja jAtanI mAnyatAne mAnavAthI Astikoe jaNAvelo "guNa-pratyakSe guNI-pratyakSa"ne niyama paNa barAbara sAcavI zakAya che. jo ke, nAstikonuM e kathana sAMbhaLavAmAM te suMdara dekhAya che, kiMtu vicAra karatAM mAlUma paDe che ke, emane eka akSara paNa khare jaNAta nathI. sauthI pahelI vAta te e che ke, jJAna vigere guNonI sAthe zarIrane koI prakArano saMbaMdha ja ghaTI zake tema nathI -juo; zarIra te rUpI che, AkAravALuM che ane ithiI jANI zakAya evuM che tyAre jJAna vigere guNe S, , , , 9 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apI che, AkAra vinAnA che ane koI paNa IdriyavaDe jANI zakAya evA nathI-jyAM jJAna vigere guNo ane zarIra-e be vacce ATalo badho virodha hoya tyAM e (jJAna vigere), zarIranA guNe zI rIte hoI zake? mATe kharuM jotAM te e jJAna vigere guNe zarIranA hoI zakatA ja nathI --eno guNI eTale e guNene AdhAra te enA ja jevo apI, AkAra vinAne ane jyAM ikiye paNa na pahoMce evo hovo joIe, ane te e eka AtmA ja che mATe " AtmAne" ja mAne e yuktiyukta ane prAmANika che--ane e jJAna vigere guNe si keinA anubhavamAM Ave tevA hovAthI e guNone AdhAra AtmA paNa sonA anubhavamAM Ave e sahaja che. te have spaSTapaNe ema jANI zakAya che ke, "AtmA " ne mAnavAnI hakIkata tadana nirdoSa ane prAmANika che. ethI ulaTuM-je kAMI nAstioe AtmAnA niSedhamAM jaNAveluM che te tadana khoTuM ane aneka dUSaNavALuM che tathA emAM aneka vire paNa che--je rIte "sUrya prakAza karate nathI " " huM, huM nathI " ane mArI mA vAMjhaNI che" ItyAdi hakIkato tadana, asaMgata ane virodhavALI che te ja rIte AtmAne niSedha karanArI hakIkate paNa tevI ja asaMgata ane virodhavALI che. A vize eka jJAnI purUSe gAyuM che ke, AtmAnI zaMkA kare AmAM pite Apa, zaMkAne karanAra te, acaraja eha amApa." vaLI, AtmAne sAbIta karanArAM aneka anumAne paNa thaI zake che ane te A pramANe che - 1. jemAM cAlatA rathane koIne koI haMkAranAre have joIe ema IrachA pramANe cAlatA ( kriyA karanArA) zarIrane paNa koI haMkAranAre have joIe ane je ene (zarIra) haMkAranAra Thare e ja AtmA che 2. jema sUtAra vigere kartAnI preraNuM hoya tyAre ja vAMsa vigere sAdhane kAma karI zake che tema AMkha ane kAna vigere sAdhano paNa koI kartAnI preraNuM hoya tyAre ja kAma karI zake che ane je e sAdhanane preraka kartA nakkI thAya e ja AtmA che. 3. jema ghaDAnI kyAtInI zarUAta jaNAya che ane eno amuka ghATa jaNAya che mATe ene koI kartA hovo joIe tema ja zarIranI kyAtInI Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarUAta jaNAya che ane ene amuka ghATa paNa jaNAya che mATe eno paNa kaI kartA hovA joIe, ane je ene rtA kare e ja AtmA che. [ je cIjanI hayAtIne prAraMbha-samaya jaNAtuM nathI ane jene amuka ja ghATa jaNAtuM nathI evI cIjano koI paNa kartA hete nathI-jema ke, vAdaLAMne vikAra-jene koI paNa kartA nathI. ApaNuM zarIra te evuM nathI, mATe ene te kartA jarUra hovo joIe.] 4. jema cAkaDe ane cAkaDAne pheravavAnI lAkaDI-e badhAM sAdhano keI eka uparI hoya che tema ja A ikriye, mana ane zarIrane paNa kaI eka uparI hovo joIe--ane je uparI che e ja AtmA che. 5. jema taiyAra thaeluM pakavAnna khAvA gya hovAthI ene kaI jamanAra bhegavanAra-hoya che tema A zarIra paNa bhogavavA gya hovAthI ene kaI bhogavanAra jarUra hovo joIe ane je ene bhogavanAra che e ja AtmA che. have kadAca ema kahevAmAM Ave che. upara jaNAvelA pAMce anumAna viruddha che. kAraNa ke, e anumAna to rathanA hAMkanAra ane pakavAnA khAnAranI peThe AtmAne paNa AkAravALe-pI-sAbIta kare tevAM che ane tame te AtmAne AkAravALA nathI mAnatA, te pachI e anumAno vaDe tamane game te AtmA zI rIte sAbIta thaI zakaze ? A praznanA uttaramAM jaNAvavAnuM ke, ame (Astike) paNa zarIranA haMkAranAra ane bhogavanAra AtmAne AkAravALA eTale rupI mAnIe chIe, kAraNa ke, e sthitino saMsAramAM rajhaLato AtmA karmanA anaMtAnaMta aNuothI viMTAelo hoya che mATe te, e apekSAe te AkAravALA ane mUrtimAna paNa hoya che ethI upara jaNAveluM eka paNa anumAna virUddha nathI, kiMtu te badhAM ya prAmANika ane yutiyukta che arthAta e anumAna vaDe kadAca saMsAramAM pharanAre AtmA AkAravALA ke spavALe sAbIta thAya te paNa emAM kaze vAMdho hoya, ema ame (Astika) nathI mAnatA. 6. jema 25 vigere guNe koI AdhAra vinA rahI zakatA nathI tema pajJAna, rasajJAna ane zabdajJAna vigere guNo paNa koI AdhAra sivAya rahI zake nahi ane je e guNone AdhAra che e ja AtmA che, Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. jema ghaDe tenA-mULa-upAdana-kAraNa-mATI sivAya thaI zakato nathI tema jJAna ane sukha vigere paNa enA mULa kAraNa sivAya thaI zake nahi -ane je enuM mULa kAraNa che e ja AtmA che. je kadAca nAstike jJAna ane sukhanA mULa kAraNa tarIke zarIrane mAnavAnI vAta kare, te te beTI ja che. kAraNa ke, e vAtanuM khaMDana AgaLa upara ghaNuM karavAmAM AvyuM che. 8. je je zabda vyutpattivALo ane ekalo (ekale eTale be zabdane eka thaele nahi arthAt samAsavALe nahi) hoya che tevA zabdane niSedha pitAthI (niSedhathI) viruddha arthane sAbIta kare che, arthAta jema "aghaTa" kahevAthI ghaTanI paNa siddhi thaI jAya che tema "ajIva' kahevAthI "jIva' nI paNa sAbItI thaI zake che. kAraNa ke, "jIva" zabda vyutpattivALe che ane ekalo paNa che. vaLI, akharaviSANu" zabdamAM maLelo "kharaviSANu" zabda vyutpattivALe hovA chatAM ekalo nathI ane "aDiO" zabdamAM maLelo "thi' zabda ekalo hovA chatAM paNa vyutpattivALe nathI mATe A AThamuM anumAna e jAtanA vyutpatti vinAnA ane samAsathI banelA zabdone lAgu paDatuM nathI. e prakAre A anumAna paNa chavanI siddhimAM sahAyatA kare che. . upara jaNAvelA AThamA anumAna vaDe pitAnA zarIramAM jIvanI vidyamAnatAne cesa karI "jema ApaNuM zarIramAM jIve che tema bIjAnAM zarIramAM paNa chava have joIe, kAraNa ke, zarIra mAtra sarakhAM che" e jAtanA sAmAnya anumAna vaDe paNa jIvaMta zarIra mAtramAM jIvanI vidyamAnatA jaNAI Ave che. jIvanI A eka khAsa nizAnI che ke, e, ISTa vastuo tarapha kheMcAya che ane aniSTa vastuone aDakato paNa nathI. A nizAnI jIvaMta zarIramAtramAM pratyakSapaNe jaNAI Ave che. mATe e jAtanAM badhAM. zarIramAM jIvanI sAbItI thatAM jarA paNa vAra lAge tema nathI ane kazo vAMdho paNa Ave tema nathI. 10. kaI paNa ThekANe je vastunI vidyamAnatA hoya che teno ja niSedha thaI zake che. kyAMya paNa je cIjanI hayAtI hotI nathI tene vaLI niSedha ? tame (nAstike) A sthaLe jIvane niSedha kare che te e ja niSedha enI (jIvanI) vidhamAnatAne sAbIta karavAne pUratuM che, Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema taddana asadu5 chaDuM bhUtane niSedha karavAnI jarUra hotI nathI tema je jIva paNa tadana asadrapa hota te ene paNa niSedhavAnI jarUra rahe nahi arthAt tamArI (nAstikonI) taraphathI karavAmAM Avate jIvano niSedha ja jIvanI hayAtIne sAbIta karI zake che. koI paNa prAmANika kadI ye kaI asata vastune niSedha kare nahi. je niSedha thAya che e to mAtra vastunA eka bIjA sAthenA saMbaMdhano che, paraMtu vastu nathI. jema koI kahe ke, khara-viSANa nathI athavA devadatta ghare nathI. to eno artha eTale ja che ke, khara ane viSANu (ziMgaDuM) no paraspara saMbaMdha nathI bAkI to kharA (gadheDe ) paNa che ane viSANu (ziMgaDuM) paNa che. "khara -viSANuM nathI" e jAtano niSedha phakta khara ane viSANunA saMbaMdhano ja (niSedha kare) che, ema ja "devadatta ghare nathI" e vAkya paNa devadatta ane ghara vaccene je sAkSAt saMbaMdha che teno ja pratibaMdha kare che-bAkI to devadatta paNa che ane ghara paNa che-e niSedhavAkaya dvArA e bemAMnA eka paNa bhAvane niSedha thaI zakato nathI. e ja prakAre "bajo caMdra nathI" "ghaDA jevaDAM metI nathI" ane "AtmA nathI" ityAdi niSedha karanArAM vAnA bhAvane samajI levAne che arthAta e vAkyo caMdra, motI ke AtmAne niSedha karatAM nathI, paraMtu caMdranI anekatA, motInuM ghaDA jevaDuM pramANa ane amuka zarIra sAthe AtmAne saMga-e prakAranI vizeSatAno ja niSedha kare che-bAkI te motI paNa che ane ghaDA jevaDuM mApa paNa che-kiMtu e be vacce koI prakArano saMbaMdha nathI-e ja abhiprAyane laine upara jaNAveluM A vAkya "ghaDA jevaDAM motI nathI" yojAeluM che. e ja rIte "AtmA nathI e vAkyane paNa bhAva e che ke, "amuka zarIra sAthe AtmAno. saMbaMdha nathI.' AgaLa upara evuM cekasa jaNAvI cUkyA chIe ke, je vastu sAva asatuM hoya te / niSedha hoI zake nahi-niSedha to ene ja hoI zake, ke, je kyAMyane kayAMya hayAtI dharAvatI vastu hoya, . mATe "AtmA nathI" e niSedha pite ja AtmAnI kyAtIne sAbIta kare che, pachI te game tyAM hoya. kiMtu e vAkaya vaDe AmAnI vidhamAnatAmAM jarA paNa saMzaya Ave evuM nathI arthAta "koI paNa ThekANe je vastunI vidhamAnatA hoya tene ja niSedha thaI zake che" e dalIla dvArA tamAruM (nAstikAnuM) "AtmA nathI evuM niSedha karanAruM vAkya paNa AtmAnuM spaSTapaNe vidhAna karI rahyuM che mATe have kaI rIte chatA AtmAne oLavavAmAM sAra Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : C jaNAtA nathI. ane ' AtmA nathI ' e vAkyate| je A ( * amuka zarIramAM AtmA nathI ' ) khareza artha che te to sau kAine saMmata che. kAraNa ke, mRta zarIramAM AtmA hateA nathI' evuM saiA kAi eka sarakhI rIte svIkAre che. ethI have teA koi paNa prakAre AtmAne niSedha thai zake tema nathI. tathA AtmAnI sAkhItI mATe A kAranuM eka bIjuM anumAna pramANu cheH --iMdriyAvaDe jovAelA dareka padArthonuM jJAna-smaraNa-iMdriyAnI hayAtI na heAya te paNa rahyA kare che, mATe ema sAbIta thai zake che. ke, e jJAnane dharAvanAre kAi padArtha iMdriyAthI judo ja hAve jo e ane je e judo padArtha che e ja AtmA che. jema geAMkhalA vATe levAtA padArthonuM smaraNa, jonAra evA devadattane rahe che. tema iMdriyeAvaDe jovAtA padArthonuM smaraNa jonAra evA AtmAne rahe che--gAMkhalAthI devadatta taddana judA jaNAya che tema AtmA paNu iMdriyAthI taddana judA svabhAvavALA che --e prakAre AtmAnI sAbItI anumAnathI teA ghaNI sArI rIte thai zake che--AtmAnI sAbItI anumAnathI pUrepUrI rIte thatI rahevAthI AgamazAstra--pramANu, upamAna-pramANa ane arthApatti-pramANathI paNa tenI sAbItI thai zake che. kAraNa ke, e badhAM pramANeA anumAnanA peTAmAM AvI jAya che. vaLI, tame je kahyuM che ke, je padArtha pAMca pramANAthI na ANI zakAya tenI hayAtI haiAi zakatI nathI e paNa sarAsara khoTuM che. kAraNa ke, pizAcAnI hayAtI ane himAlayanA pANAnA mApanI hayAtI~e banne-kAi paNa pramANuthI jANI zakAtI nathI--chatAM e bannenI hayAtI tA mAnavI paDe che. vaLI, A AtmA, pAMca pramANeAmAMnA kAi pazu pramANathI nathI jaNAtA ema paNa nathI.kAraNa ke pratyakSa ane anumAna-e banne pramANethI AtmAnuM bhAna thai ke evuM che, e viSe AgaLa upara savistara lakhAi cUkayuM che. A AtmA paraleAke janArA paNu che eTale ene karmanA vazapaNAne lIdhe janmAMtara paNa karavAM paDe che. tenI se samajI zake evI sAdI sAkhItI A pramANe cheH--tAna janmelA bALakane kAinI preraNA ke zikSaNu vinA dhAvavAnuM je mana thAya che te enA pUrvAbhyAsanuM pariNAma che. krAi paNa prANine abhyAsa vinA kriyA karatAM AvaDatuM nathI--e hakIkata sA kAi samaje tevI che. mATe A tAjuM mALaka je ahIM vagara zISye ja dhanavAnI kriyA kare che te, enA pUrvanA abhyAsanuM ja pariNAma che, evI kalpanA jarA paNa ayukta nathI. ane e kalpanAvaDe ja AtmAnuM paraleAke Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ javApaNuM sAbIta thaI zake che. A rIte AtmAnI sAbItI taddana nirdoSapaNe ane saralatAthI thaI zake che. je leke (vAdio) AtmAne tadana phUTastha nitya eTale jemAM jarA paNa pheraphAra na thaI zake e nitya mAne che, teonuM mata paNa barAbara nathI. kAraNa ke, je teonuM mata barAbara hoya te kadI paNa AtmAmAM koI prakArano pheraphAra na thavo joIe--jyAre AtmA amuka jAtanA jJAna vinAne hAI pachI amuka jAtanA jJAnavALA thAya che tyAre pahele e ajJAtA hatuM ane pachI jJAtA bane che--je ena (AtmAnA) svabhAvamAM koI paNa prakArano jarA paNa pheraphAra na thato hoya te e, ajJAtAne jJAtI zI rIte thAya ? mATe AtmAne kaI paNa prakAranA pheraphAra vinAno e nitya mAna, e mata barAbara nathI. saMkhya matavALA AtmAne karanAra" tarIke nathI mAnatA, teonuM te mata paNa cheTuM che. kAraNa ke, pitAnAM karma-phaLane bhegavanAra hovAthI AtmA karanAra' tarIke paNa have joIe. jema, eka kheDuta khetaramAM thatA pAkane bhegavanAra che mATe khetIne karanAra paNa e ja che tema AtmA paNa karmanA phaLane bhogavate hovAthI ene karanAra paNa e ja hevo joIe. vaLI sAMkhya matavALA jene "purUSa' kahe che, te sarvathA kriyAhIna hevAthI kartA hevAthI-AkAzakusumanI peThe koI vastupa nathI, vaLI ame (jeno) sAMne pUchIe chIe ke, tame AtmAne "bhogavanAra tarIke mAne che ke nahi? jo tame ene " bhegavanAra" tarIke mAnatA ho te pachI "karanAra " tarIke mAnavAmAM zo vAMdho che? ane jo ene "bhogavanAra tarIke na mAnatA ho te pachI e "bhoktA" zI rIte kahevAya? kAraNa ke, jema mukta thaelo AtmA kriyAvihIna hovAthI "bhogavanAra " tarIke hoI zakato nathI tema tamee ( sAMkhyoe) mAnelo AtmA paNa akaranAra tarIke- kriyAvihIna-hevAthI "bhegavanAra" tarIke kema thaI zake ? tathA je AtmAne "karanAra' tarIke nahi mAnIne paNa "bhAgavanAra' tarIke mAnaze te bIjA paNa aneka dUSaNo Ave che ane tema mAnavAmAM " kare e ja bhagave" ne sarvasaMmata sAdhAraNa siddhAMta paNuM ulaTAI jAya che. sAM kahe che ke, prakRti karma kare che ane AtmA ene bhogave che. e kevI taddana viparIta vAta che--e te karanAre bIjo ane bhegavanAre, Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo evuM thayuM-je taddana ayukta che ane anubhava virUddha che. je e sAnuM mata ja barAbara hoya te khAnAre bIjo ane tRpti pAmanAre bIje-evuM paNa pratIta thavuM joIe--paNa ema thatuM kyAMya jatuM nathI mATe sonuM paNa e mata barAbara nathI. arthAt sAMkhyoe pitAne kadAgraha mUkI daIne AtmAne bhegavanAranI peThe karanAra paNa mAnavo joIe 'keTalAka vAdio ema mAne che ke, AtmA ane emAM raheluM citanyae banne taddana judA judA che. paNa mAtra eka samavAya nAmanA saMbaMdhane lIdhe e bannenuM joDANa thaeluM che arthAta AtmA mULarupe te jaDapa che. teonuM A kathana paNa taddana khoTuM che. kAraNa ke, je AtmAne cetanaspa svabhAva na hoya te jema jaDa evuM AkAza kaI cIjate jANI ke oLakhI zakatuM nathI tema AtmA paNa kaI cIjane zI rIte jANI ke oLakhI zake? kadAca ema kahevAmAM Ave che, AtmAmAM caitanyane samavAya hevAthI e padArtha mAtrane jANI zake ema che. to e paNa khoTuM che. kAraNa ke, je e rIte mAnavAmAM Ave te ghaDAmAM paNa caitanyano samavAya saMbhava hovAthI ghaDe paNa ApaNI peThe padArtha mAtrane jANakAra thavo jAIe. kAraNa ke, samavAya badhe ThekANe rahenAre nitya ane eka hovAthI ghaDAmAM paNa enI hayAtI hevI vyAjabI che. jo ke, A viSe ahIM ghaNuM kahevAnuM che, te paNa graMthagorava thAya, te hetuthI lakhatA nathI. tAtparya e ke, AtmAmAM jANakArI zaktine mAnanArA e AtmAne svabhAve karIne caitanyapa ja mAnavo joIe--ene jaDapa te na ja mAnavo joIe. A prakAre AtmAne lagatA ATalA vizALa lakhANathI AtmAnI sAbItI eka vajralekha jevI asAdhya thaI cUkI che mATe have keInI tAkAta nathI ke, nyAyapUrvaka AtmAno InkAra karI zake. A karmavALe AtmA pAMca prakAra che ekedriya-eka mAtra sparza idriyavALo, be indriya-be-sparza ane jIbha-diyavALe, traNa Idriya-traNasparza, jIbha ane nAka-iMdriyavALo, cAra iMdriya-cAra-sparza, jIbha, nAka ane AMkha-iviyavALe ane padiya-pAMca-sparza, jIbha, nAka, AMkha ane kAna-idriyavALo. A pAMca prakAramAM nA chellA cAra prakAre te samajI zakAya evA che, kAraNa ke, e chellA cAre mAM, jIva hovAnAM nizAno spaSTapaNe joI zakAya che. paNa pAMcama eTale siAthI pahelo prakAra-ekeyajIvane lagate che te barAbara samajI zakAtuM nathI. pRthivI, pANu, agni, pavana Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane vanaspatie pace eka IdriyavALA jIvo che. paraMtu emAM jIva hevAnA kaI prakAranAM spaSTa nizAne jANI zakAtAM nathI mATe e badhAne ekaiMdriyavALA jIva zI rIte mAnavA? e praznanA javAba A pramANe che - ke, e pRthirI vigeremAM jIva hovAnAM spaSTa nizAne nathI maLI zakatAM, paNa e badhA eka-Idriya prANiomAM e nizAne aspaSTapaNe to mAlUma paDe che. jema mUcha pAmelA manuSyamAM, jIva hovAnuM nizAna spaSTa nathI jaNAtuM, chatAM emAM jIvanI hayAtI mAnavAmAM Ave che tema e eke diyavALA chavAmAM paNa samajI levAnuM che. kadAca ema kahevAmAM Ave ke, mUcha pAmelA manuSyamAM jIvanuM mukhya nizAna zvAsa levAnuM che te to spaSTapaNe jaNAya che ane pRthilI vigeremAM emAM kAMI paNa jaNAtuM nathI tethI enI sajIvatA zI rIte mAnI zakAya? ene uttara A pramANe che-pRthirImAM eka evI jAtanI zakita rahelI che ke, je pitAnI ja je bIjo aMkure ugADI zake chejema mIThuM, paravALAM ane pASANa vigere. gudAnA kinArA upara rahelA arthe jema maMsanA aMkurone utpanna kare che, e enI sajIvapaNuMnI nizAnI che tema e pRthvI vigere paNa pitAnI ja jevA bIjA aMkane ugADavAnI zakti dharAvatA hovAthI jIvavALA che ema zA mATe na manAya ? jemAM caitanyanAM nizAne chUpAM rahelAM che ane caitanyanuM ekAda nizAna ( vyakta ) saMbhave che tevI vanaspationI ja peThe pRthivI vigerene cetanAvALAM zA mATe na mAnavAM ? vanaspati, RtunAM rage phaLanArI hovAthI emAM spaSTapaNe caitanya che ema jANI zakAya che te ja pramANe pRthivImAM paNa citanyanuM nizAna jaNAtuM hovAthI ene jIvavALI zA mATe na mAnavI?-pRthivImAM avyakta-upayoga, je tanyanI eka nizAnI che te rahelI che tethI ene jIvavALI mAnavI e yuktiyukta che. kadAca ema kahevAmAM Ave che, paravALAM ane pANuM vigere te. kaThaNa che mATe ene jIvavALA zI rIte mAnI zakAya? eno uttara A pramANe cheH--jema zarIramAM raheluM hADakuM kaThaNa che te paNa jIvavAnuM che e ja rIte e kahyuM ane caitanyavALI pRthivIne paNa jIvavALI mAnavAnI che. athavA jema pazu-zarIramAM rahelAM ziMgaDAM ane sAsnA vigere jIvavALAM che tema e pRthivI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati e badhAM chava-zarIre che, kAraNa ke, e banne eka sarakhI rIte chedAya che, bhedAya che, pheMkAya che, bhagavAya che, suMdhAya che, cakhAya che ane sparzAya che arthAta e rIte e pRthivI vigere paNa jIvavALAM chesaMsAramAM je kaMI pukala-dravya che te badhAM S, J. P. . 10 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koIne ke jIvanA zarIre che mATe pRthivIne paNa jIva-zarIra kahevAmAM kaI prakArane bAdha nathI, vaLI pRthvImAM raheluM chedAvApaNuM vigere dharmo najare jaNAtA hovAthI eLavI zakAya evA paNa nathI. mATe e ja dharmo vaDe enI sacetanatA sAbIta thaI zake che. je pRthvIne koI jAtano AghAta lAgyo nathI te jIvavALA che ane je pRthvIne zastra vigereno AghAta lAgelo che te jIva vinAnI che. jema ApaNe hAtha, paga vagereno saMghAta sacetana che tema zastra vaDe nahi haNAelI saMghAtamA pRthakI vigere paNa sacetana che ane jema zastra vaDe haNuelA-zarIrathI judA paDI gaelA-ApaNuM hAtha, paga acetana che tema zastrathI haNAelI puthvI vigere paNa acetana che arthAt kayAreka ke pRthvI sacetana hoya che ane kyAreka ke I pUrI acetana hoya che. e prakAre zastrathI na haNAelI pRthvIne tathA pANI vagerene sacetana sAbIta karavAnI yukti che. have kadAca ema kahevAmAM Ave ke - jema mUtra, sacetana nathI tema pANI paNa sacetana nathI, te e kathana khoTuM che. kharI rIte te jema kalala-avasthAmAM tAjA utpanna thaelA hAthInuM zarIra pravAhI che ane cetanavALuM che tema pANI paga cetanavALuM che. athavA jema ghaDAmAM thaeluM pakSinuM jalamaya zarIra, jene koI cAMca vigere bhAga prakaTa nathI thaze evuM e cetanAvALuM hoya che tema pANIne paNa cetanAvALuM samajavAnuM che. e ja hakIkatane vizeSa Teko ApanArAM anamAne A pramANe che - 1. jema hastinA zarIranuM mULa kAraNa e pravAhI kali sacetana che tema zastrathI AghAtane nahi pAmeluM evuM pANI paNa sacetana che. mUtra te zastrathI AghAta pAmeluM hovAthI sacetana hoI zakatuM nathI. 2. jema iMDAmAM raheluM pravAhI rasa sacetana che tema pravAhI pANI paNa sacetana che 3. pANIpa hovAthI hima vigere mAMya kayAMya bIjA pANInI peThe sacetana che. 4. jema svabhAva pedA thato deDake sacetana che tema jamIna khedatAM khedatAM svAbhAvika rIte nIkaLatuM pANI sacetana che. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 5. jema keTalIka vAra vAdaLAnA vikAramAM pitAnI meLe ja utpanna thaeluM ane paDatuM mAchaluM sacetana che tema AkAzamAM raheluM pANuM paNa sacetana che. e prakAre aneka yuktiothI pANIne sacetana samajavAnuM che. 6. zIALAnI RtumAM jyAre bahu ja ThaMDI paDatI hoya che tyAre nAnA jaLAzayamAM De, moTA jalAzayamAM vadhAre ane ethI paNa moTA jalAzayamAM ethI paNa vadhAre bApha nIkaLate dekhAya che, te jIvahetuka ja have joIe. jema thoDA manuSyonI bhIDamAM cheDo bAra, vadhAre manuSyonI bhIDamAM vadhAre bApha ane ethI paNa vadhAre manuSyonI bhIDamAM ethI paNa vadhAre bApha thAya che te vAhatuka che tema jalAzayamAMthI nIkaLato bApha paNa chavahetuka che-jema manuSyanA zarIrano uSNa paza, uSNu sparzavALI vastuthI pedA thAya che tema zIALAmAM pANImAMthI nIkaLate uSNu sparza paNa uSNu paza - vALI vastuthI pedA thAya che. kadAca koI ema kahe ke, pANImAM e uSNu sparza svAbhAvika che, to ema kAMI mAnavAnuM nathI. kAraNa ke, vaizeSika vigere vAdioe kahyuM che ke, "pANImAM ThaMDe sparza ja hoya che" tAtparya e che ke, taLAva ke kUvA vigere dareka jalAzayamAMthI zIALAmAM je bApha nIkaLe che te, jIvahetuka che. jema zIALAmAM Thare pANIe nahAvA manuSyanA zarIramAMthI bApha nIkaLe che tenuM kAraNa eno tejasa zarIravALo AtmA che tema zIALAmAM pANImAMthI nIkaLatA bAdanuM kAraNa paNa pANIne taijasa zarIravALo AtmA che-e sivAya pANImAMthI bApha nIkaLavAnuM bIjuM kAraNuM hetuM nathI-mATe pANI paNa jIvavAnuM che, e hakIkata rapaSTapaNe sAbIta thaI zake evI che. kadAca ema kahevAmAM Ave che, keTalIka vAra ukaraDAnA kacarAmAMthI bApha nIkaLatA jaNAya che, ane e bAphano koI hetu hoya ema manAtuM nathI, tethI pANImAMthI nIkaLatA bApha paNa e ukaraDAnA ja bAphanI piDe zI rIte ahetuka na hoI zake ? enuM samAdhAna A pramANe che -ukaraDAmAM paNa je uSNatA rahelI che ane emAMthI je bApha nIkaLe che tenuM kAraNa temAM pedA thaelA jIvonAM mRta-zarIro che arthAt ukaraDAne bAra ane eno uSNa sparza e banne paNa kAMi akAraNa nathI-kiMtu kAraNavALA ja che. ahIM kadAca ema pUchavAmAM Ave che, jenAM mRta-zarIre bAphanAM ke uSNa spazanAM kAraNa zI rIte thaI zake ? tenuM samAdhAna A pramANe che-jema baLA gaelA pANuo upara pANI chAMTavAthI temAMthI bAra nIkaLe che tema A ThekANethI paNa je bApha nIkaLe che tenuM kAraNa ThaMDI che. A rIte bIje ThekANe Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa bAmbu ane uSNasparzanuM kAraNa kayAMya sacitta padArtha che ane kayAMya acitta padArtha che-ema samajI levAnuM che. A ja prakAre zIALAnI mosamamAM parvatanI taLeTImAM ane pAse vRkSonI nIce je uSNatAne anubhava thAya che tene paNa manuSyanA zarIramAM rahelA uSNasparzanI peThe jItra-hetuka samajavAne che. e ja prakAre kharA unALAmAM bahAranA sakhata tApane lIdhe jema manuSyanA zarIramAM rahelA taijasa zarIrarupa agni maMda paDI jAya che ane tethI manuSyanuM zarIra ThaMDuM dekhAya che tema ja pANImAM jaNAtA ThaMDA sparza viSe paNa samajavAnuM che arthAta jema manuSya-zarIrane ThaMDe sparza cha-hetuka che tema pANImAM jaNAta ThaMDe sparza paNa chava-hetuka ja che. A rIte aneka yuktiothI pRthiInI paDe pANIne paNa jIvavALuM samajI levAnuM che. have azcine paNa sajIva tarIke samajavAnuM che ane tenI yukti A pramANe che: ---jema rAtrImAM khajuo (kho) pitAnA zarIra-pariNAmathI prakAza Ape che ane e prakAza chava-zaktinuM pratyakSa phaLa che tema ja aMgArA vigerenA prakAzane paNa jIva-zaktinA phaLarUpe mAnavA e kAMI koI prakAre ayukta nathI, athavA jema tAvanI garamI jIvavAnA zarIra sivAya bIje kayAMya hAI zakatI nathI tema agninI garamI paNa emAM jIvanI hayAtI sivAya heI zakatI nathI. keI ThekANe ane koI paNa samaye marelA zarIramAM vAvanI hayAtI hoI zakatI nathI-e rIte uNatAnI sAthe jIvanI hayAtI sahacAra jaNAto hovAthI ane sacitta mAnavAmAM kazo vAMdho hoya ema jaNAtuM nathI. 1. jema khajuAnA zarIramAM rahele prakAza jIvavALe che tema aMgArA vigeremAM rahele prakAza paNa chavanA saMyogathI ja thaelo che. 2. jema manuSyanA zarIramAM Avelo tApa jIva- megI manAya che tema ja aMgArA vigeremAM rahelo tApa paNa jIva-yogI che ema manAvuM joIe. sUrya vigereno prakAza paNa chava-saMgI ja che mATe e viSe paNa kazo vAMdhe Ave tema nathI. 3. jema AkAra levAnA pramANane lIdhe manuSyanA zarIramAM hAnI ane vRddhi thAya che tema ja ane te ja hetuthI prakAzamAM paNa hAnI ane vRddhi thatI hevAthI ene (prakAzane) paNa manuSyanA zarIranI ja peThe jIva-sagI mAne joIe. e prakAre bIjI paNa aneka dalIlethI agnimAM jIva hovAnI Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hakIkata abAdhapaNe sAbIta thaI zake che. - have vAyumAM paNa jIva che, e hakIkatane sAbIta karanArA A pramANe che - 1. jema koI camatkAravALI zaktine lIdhe devanuM zarIra najare dekhAtuM nathI paNa te cetanAvALuM che ane vidyA, maMtra tathA AMjaNa vigerenA prabhAvathI koi siddha manuSyanuM zarIra najare dekhAtuM nathI, kiMtu te paNa cetanAvALuM che e ja pramANe vAyunuM zarIra najare jaNAtuM nathI te paNa e, e bannenA zarIranI peThe cetanAvALuM che-ema kahevAmAM kazo vAMdho Avato nathI. jema paramANu atyaMta sUkSma che mATe jaNAtuM nathI ane baLela pASANane TukaDo une lAge che paNa temAM agni jaNAtuM nathI temaja vAyumAM raheluM 5 paNa ghaNuM ja sUkSma hovAthI e ApaNI najare jaNAtuM nathI. 2. jema gAya ane gheDe vigere pitAnI ja meLe-koInI paNa preraNuM sivAya vAMkA vAMkA ane game te taraka aniyamitapaNe cAle che tema vAyu paNa potAnI ja meLe vAMko vAMke ane game te tarapha aniyamitapaNe vAte hovAthI eonI peThe jIva-saMyogI che. jo ke jIva ane pulanI gati anaNi hovAthI paramANu paNa vAMko vAMka gati kare che, paNa te te niyamita rIte ja evI gati karate hovAthI, e kAMI vAyune lagatI A hakIkatamAM jarA paNa ADe Ave tema nathI. A prakAre zarUthI koI prakAranA AdhAtane nahi pAmele vAyu " sajIva ' che ema samajI levAnuM che. have vanaspatine "sajIva' tarIke samajavAnI yukitao A pramANe 1. je svabhAva manuSyanA zarIramAM che te ja svabhAve vanaspatinA zarIramAM paNa spaSTapaNe jANI zakAya che, mATe vanaspatione paNa manuSyanI ja peThe sajIva mAnavI joIe. kAraNa ke, vanaspatimAM rahelA manuSya-zarIranI jevA svabhAvo enI (vanaspatinI) sajIvatA sivAya saMbhavI zake nahi. je vanaspatimAM je jAtane manuSya-svabhAva raheluM che te A pramANe che - jema manuSyanuM zarIra bALarupe, kumArape, yuvAnape ane gharaDArupe dekhAya che ane tema dekhAtuM hovAthI e, spaSTapaNe cetanAvALuM manAya che tema vanapatine deha paNa e sAre dazAone anubhave che; jema ke, ketakanuM jhADa Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bALarUpe, yuvAnarUpe ane gharaDApe dekhAya che mATe e, purUSanA zarIranI jevuM hovAthI sacetana che. vaLI, jema manuSyanuM zarIra niraMtara judI judI avasthAone anubhavatuM niyamita rIte vadhyA kare che tema aMku, kisalaya, DALa, peTA DALa vigere aneka avasthAone anubhavatuM vanaspati-zarIra paNa vadhyA kare che mATe ja e sacetana che. vaLI, jema manuSyanA zarIramAM jJAnano saMbaMdha che tema vanaspatinA zarIramAM paNa jJAnano saMbaMdha che-khIjaDe, praputrATa, sidhdhasara, kAsuMdaka, vazle, agathio, AmalI ane kaDi vigere vanaspatio sUIne jAge che mATe ja emAM jJAnanI hayAtI jANa zakAya che. vaLI, temAM mUcha paNa rahelI jaNAya che. kAraNa ke, e vRkSe pitAnAM mULanI nIce dhananA carane dAbI rAkhe che vA e carUone mULiyAMthI vIMTI le che. tathA, vaDa, pIpaLo ane liMbaDe vigerenA aMkurAe cemAsAnA varasAdanI garjanAthI ane ThaMDA vAyunA sparzathI ubhI nIkaLe che-eTale e vanaspatiomAM zabdane oLakhavAnI ke sparzane pArakhavAnI zakti paNa rahelI che. tathA, azokanA jhADane pAMdaDAM ane khule tyAre ja Ave che jyAre ene jhAMjharavALI ane divALI strI potAnA kAmaLa pagevaDe Thokare caDAve. phaNasanA jhADane jyAre koI juvAna strI AliMgana de tyAre pulo ane pAMdaDAM Ave che. jyAre sugaMdhI dArUno kogaLA nAkhavAmAM Ave tyAre bakula (bAvaLe ? ) nA jhADane pAMdaDAM ane kule Ave che. sugaMdhI ane cokakhuM pANuM siMcavAthI caMpAnA jhADane pAMdaDAM ane pulo Ave che. kaTAkSapUrvaka sAme jevAthI tilaka (tala?) nA jhADane pAMdaDAM ane kale Ave che. pAMcamA svaranA utArathI zirISanAM ane virahakanAM jhule kharI jAya che. kamaLa vigere savAre ja khIle che, ghAtakI vigerenAM phUlo sAMje khIle che. kumuda vigere caMdramAM ugyA pachI ja khIle che. tathA pAse varasAda paDavAthI zamInuM avakSaraNa thaI jAya che, velA vigere bhIMta upara caDI jAya che, lajajAvaMtI vigerenA ropAo hAtha aDakatAM ja tadana pratyakSapaNe saMkeca pAme che. athavA vanaspati mAtra amuka amuka RtumAM ja phaLa Ape che- e badhA upara kahelA guNo jJAna sivAya saMbhavI zakatA nathI. mATe vanaspatiomAM e guNonI hayAtI hovAthI emAM jJAnanuM hovApaNuM ane ene lIdhe caitanyanuM hovApaNuM paNa spaSTapaNe sAbIta thaI zake che. vaLI jema hAtha, paga ke bIjo koI avayava kapAyA pachI manuSyanuM zarIra sukAya che tima vanaspatinuM zarIra paNuM pAMdaDAM, phaLa ane pele kapAyA pachI pharamAI- Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkAI jAya che-e najaronajaranI hakIkata che. tathA jema manuSyanuM zarIra mAtAnuM dUdha, zAka ane cokhA vigerene AhAra kare che tema vanaspatinuM zarIra paNa pRthivo ane pANI vigereno AkAra kare che. je vanaspatimAM sajIvapaNuM na hoya to emAM AhAra karavAnI zakti zI rIte saMbhave ? mATe vanaspatine sacetana mAnavAmAM have koI ja vAMdho Ave tema nathI. vaLI, jema manuSyanuM AyuSya mApasara hoya che tema vanaspatinuM AyuSya paNa mApasara chevanaspatinuM vadhAremAM vadhAre AyuSya daza hajAra varSanuM hoya che. tathA jema gamatuM maLavAthI manuSyanuM zarIra vadhe che ane aNagamatuM maLavAthI manuSyanuM zarIra ghaTe che tema ane te ja hetuthI vanaspatinA zarIrane vadhAre ane ghaTADe thayA kare che. vaLI, manuSyanA zarIrane rogo thavAne lIdhe jema pILApaNuM, piTanuM vadhI javuM, so caDavo, pAtaLApaNuM ane AMgaLAM vigerenuM vAMkApaNuM tathA kharI javApaNuM thaI jAya che tema vanaspatinA zarIrane paNa e jAtanA roga thavAne lIdhe kula, phaLa, pAMdaDAM ane chAla vigeremAM e ja prakAranA vikAra thaI jAya che, e badhAMne raMga badalAI jAya che, e badhAM kharI paDe che ane vakhate vakhate emAMthI 5NI paNa kare che arthAta manuSyanI peThe vanaspatine rega paNa thayA kare che. vaLI, jema auSadhanA prayogathI manuSyanuM zarIra nirogI bane che, enAM gumaDAM rUjhAI jAya che, tema vanaspatinA dehane paNa auSadhanuM siMcana ke lepa karavAthI te ja jAtane phAyado thato jaNAya che. tathA jema manuSyanuM zarIra, rasAyana vigerenA sevanathI baLavALuM ane kAMtivALuM thAya che tema vanaspatine deha paNa khAsa AkAzanA pANI vigerenA sucanathI vizeSa rasavALA ane kAMtivALe bane che-khAsa vanaspatione mATe eka vRkSAyurveda paNa lakhAelo che. vaLI, jema strIone dehada(koDa) pUrA karyA pachI putrAdine prasava thAya che tema vanaspatinA paNa koDa pUryA pachI ene phUla ane phaLa vigere Ave che. A prakAre vanaspatinA ane manuSyanA dehamAM ghaNuM kharuM maLatApaNuM ApaNe sai najare joI zakIe chIe te pachI manuSyanA dehamAM jema citanya viSe zaMkA uThAvI zakAtI nathI tema vanaspatinA deha viSe paNa e zaMkA zI rIte uThAvI zakAya ? A viSe AthI vadhAre bIjI zI dalIla karI zakAya ? chevaTamAM jema janma, jarA, maraNa ane roga vigerenI hayAtIvALI strI cetanAvAnI che tema ane te ja kAraNathI vanaspati paNa cetanAvALI che. have e vize be saMta thaI zake tema nathI. A prakAre puchI pANI, vAyu, agni ane vanaspati Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e pAMcamAM cetanyanI hayAtI sAbIta thai zakI che je tenA akATa ane prAmANikapaNAthI bharapUra che ane e pAMcamAM citanya hovAnuM AgaLane Ama purU kahI gayA chemATe e pAMcane caitanyasahita mAnavAmAM jarA paNa zaMkA lAvavAnI jarUra nathI. have je cha beikriya vigere che arthAta karamiyuM, kIDI bhamare, mAchaluM, cakalI, gAya ane manuSya vigere che temAM caitanyanI sAbItI najarenajara jaNAtI hovAthI ene lagatI zaMkA jarA paNa uThI zakatI nathI. have je loko evI prasiddha vAta mATe paNa matabheda darzAve che tene mATe paNa ahIM DuM jaNAvI daIe chIe -koi ema kahevA Icache ke, e beI vya vigere jIve mAM kAMI cetanya nathI. e te iMdriyone lIdhe ja je kAMI badhuM jANe che te jANI zake che. tenuM samAdhAna upara AvI gayuM che chatAM ahIM pharI vAra darzAvIe chIe - AtmA, IdrayethI taddana judo padArtha che. kAraNa ke, je vAta ke vastu je idriya dhArA jaNAya che ane pachI te Idriyane nAza thavA chatAM je e ja vAta ke vastunuM bhAna jemAM dRDhapaNe paDayuM rahe che, je vaDe yAda lAvI zakAya che te vastu idithI tadana judI che ane te ja AtmA che. je AtmA Idriyarupa hoya te kaMI paNa eka che drayano nAza thaze tevaDe thaelA jJAnane paNa nAza thavo joIe--paNa ema thatuM jaNAtuM nathI mATe AbhA, ithiI judo che evA tadana cekasa ane vivAda vinAnI che. vaLI, AtmA ithiI vadana jude padArtha che, kAraNa ke, keTalIeka vAra koI zaktinI asAvadhAnatAne lIdhe indriyonI hayAtI hovA chatAM paNa barAbara jJAna thatuM nathI. je Idro ja AtmA hoya te pachI indriyonI hayAtImAM koI zakti asAvadhAna hoya te paNa jJAna te thavuM ja joIe. paNa ema te nathI tuM arthAta ApaNe ja keTalIeka vAra anubhavIe chIe ke, A ughADI hoya chatAM pAse zuM cAlyuM jAya che te kaLAtuM nathI, kAnA ughADa hoya chatAM pAsenuM gANuM saMbhaLAtuM nathI tenuM kAMI kAraNa hoya te 'e, te zaktinI asAvadhAnatA che ane e je zakti che te ja AtmA che. vaLI, bIjuM paNa e ke, iMdriya vaDe jaNAtA padArthone anubhava Idriya nathI karatI, paNa eone anubhava bIje ja dAI kare che--koIne A lI khAte joIne ApaNuM moMmAthI pANu chUTe che koI strIne joIne ApaNAmAM vikAra thAya che--je indriyo vaDe jaNutA padArthone anubhava paNa e ja (ikiye ja) karatI hoya te ema na thavuM joIe jue AMkha ane Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meDhAmAMthI pANI chUTe, jue AMkha ane vikAra AkhA zarIramAM thAya-e kema banI zake? mATe e vAta nakkI thaI zake che ke, iMdriyothI jude bIje keI anubhava karanAra hovo joIe ane je e anubhava karanAre che te ja mAtmA che. e vize bIjuM paga A eka anumAna che- ApaNe vastu mAtrane AMkhathI joIe chIe ane pachI tene letI hoya te hAthavaDe laIe chIe. have je AtmA, Idriyarupa ja hoya te AMkhavaDe joyA pachI hAthane e levAne hukama koNa karI zake? AMkha to mAtra joI zake che paNa te laI zakatI nathI, tema levarAvI zakatI nathI. mATe e hAtha upara levAno ane AMkha upara javAno hukama karanAra koI pArtha ethI judo have joIe ane je e padArtha che e ja AtmA che. A prakAre bIjA paNa aneka pramANe che, je vizeSAvazyakanI TIkAmAM noMdhelAM che, te badhAM eka aAje AtmAnI siddhi karI rahyAM che. mATe have AtmAnI hayAtImAM koI prakAranI jarA paNa zaMkA rahI zake ema nathI, ema se vAdioe samajI levAnuM che-e rIte jainadarzana, AtmAnI sAbItI karI rahyuM che. iti jIvavAda, ajIvavAdaje enAthI (jIvathI) viparIta che te ajIva che. 4. jaina darzanamAM ajIva tatvanI vyAkhyA ane vibhAga nIce pramANe che - upara pramANe jIvanA je je dharmo-svabhAvo ke guNa-kahyA che tenAthI viparIta svabhAvavALA bhAvane ajIva kahevAmAM Ave che. arthAta je bhAvamAM mULathI ja jANapaNuM hetuM nathI, jemAM rUpa, rasa, gaMdha ane sparza vagere guNe bhinnapaNe ane abhinnapaNe rahelA hoya che, jeno punarjanma hoto nathI, je pApa, puNya ke koI prakAranA karmane karato nathI ane tenA phaLane bhagavatI paNuM nathI evo je bhAva jaDarUpa che tenuM nAma ajIva che. te ajIva pAMca prakArano che- dharma (dharmAstikAya), 2 adharma (adharmAstikAya), 3 AkAza s, 4, P. H. 11 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (AkAzAstikAya), 4 kAla ane 5 pula (pulAstikAya). temAM dharmanuM svarUpa A pramANe che- e dharma nAmane padArtha AkhA lekamAM cAre tara' vApI rahele che, niya che eTale kayAre paNa ene svabhAva palaTo nathI, sthAyI che eTale e kayAre paNa eka vadhate thatA nathI, rU5 vinAne che eTale mUrti vinAno che arthAta AkAra vinAne che ane paramANu paramANu jevaDA ja enA asaMkhya pradezo che tathA e dharma nAmane padArtha jaDa ane cetanane gati karavAmAM sahAya kare che. je je cIja AkAravALI che te badhImAM 1. A "dharma--dharmAstikAya '-nA paryAya -zabdanI noMdha letAM zrIbhagavatIjI (vyAkhyAprajJapti) sUtranA 20 mAM zatakanA bIjA udezamAM A rIte jaNAvyuM che? : "dhabbAtharathara naM mate ! vevaphA miyA ghaomtA ? - goyamA! aNegA abhivayaNA paNattA. taM jahAH-dhamme tivA, dhammasthikAe i vA, pANAivAyaveramaNe ti vA, musAvAyaveramaNe ti vA, evaM jAva0 pariggahave. ramaNe * ti mA, koha vivege ti vA, jAva0micchAdasaNasAla vivege ti vA, iriyAsa miI ti vA, bhAsAsamiI ti vA, esaNAsamiI ti vA, AdANabhaMDa. mattanikkhevaNAsa miI ti vA, 4 maNaguttI ti vA, vaiguttA ti vA, kAyaguttI ti vA-je yAva'Ne tahappagArA savve te dhammatthikAyasma abhivayaNA." ' arthAta "he bhagavAna! dharmAstikAyanAM keTalAM abhivacano (paryAyazabdo) jaNAvelAM che ? he gautama ! ( enAM) aneka abhivacane jaNAvelAM che. te jemake, dharma, dharmAstikAya, prANAtipAtaviramaNa-ahiMsA, mRSAvAdaviramaNa-satya, e pramANe bhAva-parigrahaviramaNa-aparigrAhitA, kaviveka, yAvata-mithyAdarzanazalyaviveka, IrSA samiti, bhASAsamiti, eSaNAsamiti, AdAnabhAMDamAtranikSepaNasamiti, * manogupti, vacanagupti, kAyagupti (ityAdi) bIja paNa je tathA prakAranA che te badhA dharmAsinakAyanAM abhivacane che." - A uparanA ullekhamAM spaSTa prakAre dharmAstikAya ane prANAtipAtaviramaNaahiMsA-vigerenI samaparyAyatA jaNavI che ane tethI ja sUtrakArane Azaya, dharmAstikAya, ane ahiMsA vigereno sarakhe bhAva jaNAvavAno hoya te paNa kaLAI Ave che arthAta jyAre A rAvamAM dharmAstikAya viSe AvA prakArane ullekha che tyAre A sUva, bIja sUtra ane bIjA graMzemAM dharmAstikAya viSe eka jaDa kara. hovAnI vAkhyA paNa Theka ThekANe mA kare che ethI e be vyAkhyAmAM kaI vyAkhyA rItasaranI ane avikRta che e hakIkta te bahune kheLe che anu Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5rasa, gaMdha ane sparza vigere guNa rahelA che. kAraNa ke, AkAra ane 5 vigere guNonuM kAyamanuM sahacarapaNuM che-jyAM jyAM rupa hoya che tyAM badhe ThekANe sparza, rasa ane gaMdha paNa hoya che ane e rIte TheTha paramANu sudhImAM paNa e cArenuM sahacarapaNuM raheluM che. e dharma nAmanA bhAvamAM guNe ane paryo rahelA che mATe ene "davya' paNa kahevAmAM Ave che. [ je svabhAva, varatunI sAthe ja pedA thaeluM hoya tenuM nAma guNa che ane je dharma, vastumAM krame karIne pedA thaelo hoya tenuM nAma paryAya che. ] "guNa ane paryAyavALA bhAvane dravya" kahevAnI hakIkata tatvArtha sUtramAM paNa maLI Ave che. jeno bIjo bhAga na thaI zake evA paramANukhaMDane asti" athavA "pradeza" kahevAmAM Ave che ane enA samudAyane "kAya' kahevAmAM Ave che arthAta "astikAya' zabdane sAmaTo arthapradezono samUha - thAya che. e dharma nAmano bhAva AkhA kAkAzamAM vyApI rahelo hovAthI enA pradeza paNa lokAkAzanA pradezonI jeTalA hoya che. vaLI e "dharma' nAmane bhAva gati karatAM jIva ane pulane sahAya karatA hovAthI ene upakAraka che arthAta e, enI (jIva ane pulanI) gatinuM apekSA-- kAraNa che. kAraNe traNa jAtanAM hoya che ane te A pramANe che - 1. pariNAmI kAraNuM. 2. nimitta kAraNa ane 3. nirvaka kAraNa ghaDAnuM pariNamI kAraNa mATI che, kAraNa ke, mArI pate ja ghaDAnA AkAramAM pariNamI jAya che-palaTAI jAya che. ghaDAnuM nimitta kAraNu lAkaDAnA kaTakA ane cAkaDe vigere che, kAraNa ke, e nimita sivAya ghaDAna banAvI zakAte nathI ane kuMbhAra pite ghaDAne pedA karanAra hovAthI enuM e pedA karanAruM (nirvaka) kAraNe che. bIjA graMthamAM paNa kAraNanI vyAkhyA A ja pramANe jaNAvI che. jema ke, "ghaDAnuM nirvaka kAraNa ke bhAra che, ghaDAnuM nimitta kAraNa eno gharAga che ane ghaDAnuM pariNumI kAraNa mArI che- e prakAre kAraNa mAtranA traNa bhAga thaI zake che temAMnA nimitta kAraNanA je be bhAga che te A pramANe che. eka nimitta kAraNa ane bIjuM apekSA kAraNu-saMsaramAM kANutI badhI kriyAo be prakAranI che -eka prAyogikI ane bIjI varsasiTI-je kriyA karatAM koI prakAranA prayoga karavo paDe enuM e kriyAnuM) 1. jUo tasvArtha sUtra-pAMcamA adhyAyanuM 37 muM sUtra "sAja-zavam phana" -anu Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma prAyogikI kriyA che. ane je kriyAne thavAmAM koI jAtanA mAnavI pra ganI jarUra na paDe e kriyAnuM nAma vai kI kriyA che. je sAdhanAmAM e banne jAtanI kriyAo thatI hoya tenuM nAma nimitta-kAraNa che ane e ja nimitta-kAraNomAM je asAdhAraNa nimitte che tenuM nAma apekSA-kAraNa che. cAkaDe ane cAkaDo pheravavAnI lAkaDI-e badhAmAM e banne jAtanI kriyAo thAya che mATe e (cAkaDe vigere ) ghaDAnAM nimitte kAraNe che ane dharma ane adharma vigeremAM mAtra eka vaistralikI kriyA thAya che mATe e nimitta kAraNe te che, kiMtu e (dharma ane adharma vigere) asAdhAraNa nimitta. kAraNa. hevAthI enI vizeSatA jaNavavA mATe ene apekSA-kAraNa kahevAmAM Ave che. dharma ane adharma vigere asAdhAraNa nimitta kAraNa che teno hetu e che ke, emAM (dharma ane adharma vigeremAM) rahele kriyAne pariNAma, jIva ane ajIvanA gati vigerenA pariNAmane puSTa kare che mATe ja che. gati vigere kriyAnAM asAdhAraNa nimitta che. je jAtanI hakIkata dharmAstikAya viSe jaNAvI che e ja jAtanI hakIkata adharmAstikAya saMbaMdhe paNa samajavAnI che. mAtra phera eTalo ja ke, adharmAstikAya, jIva ane 1. A adharma-adharmAstikAyanA paryAya zabdonI neMdha letAM zrIbhagavatIjI (vyAkhyAprajJa) sUtranA 20 mA zatakanA bIjA uddezakamAM A rIte jaNAvyuM che :-- " ahammatthikAyassa gaM bhaMte ! kevaiyA abhivayaNA paNattA? goyamA ! aNegA abhivayaNA paNNattA, taM jahA-adhamme ti vA, adhammasthikAe ti vA, pANAtivAye jAva0 micchAdasaNasale ti vA. iriyAasamitI-ti vA, jAva0 uccArapAsavaNa x asamitI-ti vA, maNaaguttI ti vA, vaiMaguttI tivA, kAyaaguptI-ti vA-je. yA'vaNNe tahappagArA samve te ahammasthikAyassa mamivA ." arthAta - "he bhagavana! adharmAstikAyanAM keTalAM abhivacano jaNAvelAM che? he gatama! (enA) ane abhivacane jaNAvelAM che. te jemake araba, adharmAstikAya, prANAtipAta-hiMsA yAvata-mithyAdarzanazalya. IsamitiyAta uccAra sAthe asamiti, aguNi, paganaguNi, kAyagagupri( ItyAdi bIjA paNa tathA prakAranA che te be amaratakAmanAM abhivacane che" Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaDane sthita rAkhavAmAM asAdhAraNa nimitta che arthAta pitAnI meLe ja, sthitinA pariNAmavALAM jaDa ane cetanane sthira rAkhavAmAM e adharma, atyaMta upakAra kare che. e ja rIte AkAzAstikAya viSe paNa samajI levAnuM che. mAtra vizeSa eTaluM ja ke, e AkAzanA anaMta pradezo che, e, leka ane aloka-bamAM vyApI raheluM che tathA avagAha pAmanArA jaDa ane cetanane avagAha ApIne e AkAza upakAra kare che. je koI AcAryo "kAlane kaI khAsa judA bhAva nathI mAnatA, kiMtu jaDa ane cetananA paryAyarupe mAne che teonI mAnyatA pramANe pAMca dravya che ane te--dharmo stikAya, adharmAstikAya, akAzAstikAya, purAlAstikAya ane jIvAstikAya -ema pAMca che ane je AcAryo te "kAla" ne paNa eka khAsa jude ja. bhAva mAne che teonI mAnyatA pramANe che dravya che ane te--dharmAstikAyA adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pagalAstikAya, jIvAstikAya ane kALaema cha che. je sthaLe loka nathI kiMtu mAtra eka eka ja che tyAM paNa AkAza raheluM che arthAta leka ane aleka e bannemAM rahenAruM A eka AkAza dravya ja che. pitAnI meLe ja avagAha (eTale samAsa) meLavavAne Atura thaelA jaDa ane cetana bhAvene e AkAza avagAha ApIne upakAra kare che, paraMtu je jaDa ane cetana bhAva avagAha meLavavAnI tvarAvALA nathI tene te parANe avagAha ApatuM nathI-e apekSAe jema magara vigerene cAlavAnI kriyAmAM pANI eka asAdhAraNa nimitta kAraNa che tema e AkAza paNa avagADa ApavAmAM asAdhAraNa nimitta kAraNa che. kadAca ema kahevAmAM Ave che, je AkAza alakanA bhAgamAM raheluM che te te koIne paNa avagAha ApI zakatuM nathI tethI ene avagAha ApanAruM zI rIte kahevAya? e praznano uttara A pramANe che - e alakanA bhAgamAM paNa gatinuM kAraNa dharmAstikAya ane sthitinuM nimitte adharmAsti A uparanA ullekhamAM spaSTa prakAre adharmAstikAya ane prANAtipAta- hiMsA-vigerenI samaparyAyatA jaNAvI che ane tethI ja sUtrakArano Azaya adhamastikAya ane ahiMsA vigereno sarakhe bhAva jaNAvavAno hoya te paNa kaLAI Ave che arthAt jayAre A sUtramAM adharmAstikAya vize AvA prakArano ullekha che tyAre A sUtra, bIja sUtra ane bIjA graMthomAM adharmAstikAya viSe eka jaDa dravya hovAnI vyAkhyA paNa Theka ThekANe maLyA kare che ethI e be vyAkhyAmAM kaI vyAkhyA rItasaranI ane avita che e hota te badhune zaraNe che - Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * (( kAya rahelA hAta tA jarUra AkAza, peAtAnI avagAha devAnI zaktinA upayega karI batAvata, paraMtu tyAM ( aleka AkAzamAM ) e banne vAnAM na hAvAthI aleAkanA AkAzamAM rahele ane chatA paNa agAha ApavAne guNu prakaTa thai zakatA nathI arthAt dharma ane adharmanI hAjarImAM ja AkAza pAtAnuM avagAha devAnuM sAmarthya jaNAvI zake che ethI aleka -AkAzamAM e sAmarthya nathI ema ApaNAthI zI rIte manAya ? kadAca ema manAya paNa kharUM, kiMtu jayAre dharma ane adharmanI hAjarI hovA chatAM avagAha meLavavAne Atura thaelA bhAvAne paNa jo e AkAza avagAha na Ape. ahIM te e rIte nathI mATe upara jaNAvelA prazna ja nirarthaka che. kAla e aDhIdrIpamAMvA bhAva che, parama sUkSma che, enA bhAga thai zakatA nathI ane e, eka samayapa che. e, eka samayarupa hAvAthI ja enI sAthe ' astikAya zabdo saMbaMdha lAgI zakatA nathI, kAraNa ke, pradezAnA samudAyanuM nAma * astikAya ' che, ema upara jaNAvAi gayuM che. e viSe zAstramAM paNa kahyuM che ke, kAla, Rtu manuSya lAkamAM vyApI rahelA bhAva che ane eka samayarupa hAvAthI ene ' astikAya ' zabda saMbaMdha dharI zakatA nathI. kAraNa ke, kAya, e samudAyanuM ja nAma che " e kALa, sUrya cadra, graha ane nakSatra vigerenA ugavAthI ane AthamavAthI naNI zakAya evA che-ene ja keTalAka dravyatye mAne che. e eka samayaruSa kALa, dravyarupa paNa che ane paryAyarupa paNa che-e dravyarupe nitya che ane paryAyape anitya che. atyAra sudhInA badhA kALa ane have pachInA badhA kALa-kALarupe eka sarakhA haiAvAthI ane ( kALane ) nitya kahevAmAM Ave che ane emAM pratikSaNe utpatti ane vinAza thatA hovAthI ane anitya paNa kahevAmAM Ave che-jema eka paramANu, emAM thatA pherakArAnI apekSAe nitya che ane kadIpaNuM enuM paramANupaNuM na hatuM hovAthI nitya paNa che e ja rIte A eka --samayarupa kALa paNa niyaM ane anitya che. A kALa nAmaneA bhAva, kAi padArthanuM nika kAraNa nathI tema pariNAmI kAraNa nathI. kiMtu potAnI meLe ja pedA thatA padArthonuM apekSA--kAraNa che. kAraNa ke, * e padArthA amuka kALe ja thavA teIe e natanA niyamanuM kAraNu kALa che. padArtha mAtramAM vartanA' vigere kriyA AnA karanAra kALa davAthI e, eene upakAra kare che. athavA padA mAtramAM jaNAi AvatI vartunA vigere kriyAmA kALa nI hayAtInI . 6 i Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizAnIo che tatvArthasUtramAM jaNAvyuM che ke, kALane laIne vinA, pariNAma, kriyA, paratva ane apara vigere bhAve, cIja mAtramAM jaNAyA kare che. potAnI meLe vartatA padArthone vartavAmAM sahAya ApanArI ane kALamAM rahelI eka prakAranI zaktine "vartanA" kahevAmAM Ave che-pratyeka padArthanI prathama samayanI sthitinuM nAma vinA che. je koI padArtha pitAne mULa svabhAva cheDyA sivAya kedanI preraNAthI ke sahaja ja koI prakAranA pheraphArane pAme-e pherAranuM nAma pariNAma che. jemake, vRkSanuM mULa ane aMkare e badhI avasthAo pariNAma che-aMkara hatA, hamaNAM zAkhAo ugI che ane have pachI e phaLaze, e ja pramANe A bALaka hato, have e ja yuvAna che ane have pachI e ja vRddha che. e jAtanA aneka vyavahAromAM vRkSanuM vRkSapaNuM ane purUSanuM purUSapaNuM kAyama rahetAM paNa jema aneka jAtanA pheraphAre jaNAya che tema "kALanA viSayamAM paNa samajI levAnuM che. * pariNAmanA be prakAra che-eka anAdi pariNAma ane bIje sAdi pariNAma anAdi eTale jene AraMbha samaya jaNAto nathI ane sAdi eTale jeno AraMbha samaya jANI zakAya che-te. dharmAstikAya vigere amUrta padArthomAM je pariNAma thAya che ke jaNAya che te anAdi che ane vAdaLAM tathA iMdradhanuSa vagere mUrta (AkAravALA) padArthomAM tathA e ja jAtanA ghaDe, kamaLa ane thAMbhale vigere padArthomAM je pariNAma thAya che te sAdi che. RtunA vibhAgane lIdhe ane samayanA pheraphArane lIdhe eka sarakhAM vRkSomAM paNa eka ja vakhate vicitra pheraphAra thaI jAya che--e badhuM pariNAmavAdamAM AvI jAya che. kaI jAtanA prayoga vaDe ke sahaja ja jIvenA pariNamanane kiyA kahevAmAM Ave che, kALa nAmano bhAva, e kriyA thavAmAM sahAyarUpa che, jema ke, ghaDe chuTI gayo, sUryane jouM chuM ane varasAda thaze-ityAdi paraspara seLabheLa vinA cokhA vyavahAre jenI apekSAe pravartI rahyAM che enuM nAma kALa che tathA A moTuM che ane A nAnuM che, e banne vyavahAranuM nimitta paNa e ja che. e rIte vartanA pariNAma ane kriyA vigerenA vyavahArothI manuSya lokamAM kALanI hayAtI jANI zakAya che, manuSya lekathI bahAranA 1. jUo vArtha sUtra-adhyAya pAMcamAnuM rara meM sUtra" vartanA paLAma: zicA karavA-sutve vAsI':-anu. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgamAM kALadravyanI hAtI jAgatI nathI. tyAM te sa5 padArtha mAtra pitAnI ja meLe utpanna thAya che, nAza pAme che ane sthiti kare chetyanA padArthonI hayAtI saija ja che, kiMtu temAM kALanI apekSA nathI. tyAM ApaNI peTe sarakhe sarakhA padArthonI koI paNa kriyA eka sAthe na thatI hovAthI tenI koI paNa kriyAmAM kALanI jarUra paDatI nathI. sarakhe sarakhA padArthomAM je pheraphAra eka sAthe thAya che tenuM ja kAraNe kALa che, paraMtu judA judA padArthomAM eka sAthe ja thatA pheraphAronuM kAraNu kALa heI zakato nathI. kAraNa ke, e judA judA bhAvenI kriyAo eka kALe ja thatI nathI tema nAza paNa pAmatI nathI mATe manuSya lekanI bahAranA bhAgamAM thatA kaI paNa pheraphAranuM kAraNa kALa hoI zake nahi, tema tyAM je nAnA meTAne vyava. hAra cAle che te, sthitinI apekSAe che. ane sthiti, hayAtInI apekSAe che ane hayAtI te sahaja che mATe te be hAra mATe paNa tyAM kALanI AvazyakatA jaNAtI nathI. je keAI AcAryo kALane khAsa judA dravya rUpe mAnatA nathI teonI mAnyatA pramANe vartana ane pariNAma vigere, padArtha mAtramAM thatA pherAre che-e kAMI kaI padArthathI judAM nathI tethI e mATe kALanI apekSA rahetI nathI. " pulatavatatvArthasUtramAM jaNAvyuM che ke, "pukAle sparza, rasa, gaMdha ane varNa 25-vALAM che." jyAM jyAM paze hoya che tyAM badhe ThekANe rasa, gaMdha ane pa paNa hoya che, e jAtanuM e cArenuM sahacarapaNuM spaSTa jaNAya che ane e sahacarapaNe jaNAvavA mATe ja A sUvamAM sauthI pahelAM "sparza' ne mUko. che mATe puthivInI peThe pANImAM, vAyumAM ane temAM paNa e cAre guNe che tathA pRthivInA paramANunI peThe manamAM paNa e cAre guNo che. kAraNa ke, e (mana), sarvavyApI cIja nathI. je je cIja sarvavyApI nathI hotI temAM e cAre guNa hoya che. ethI manamAM paNa e cAre guNonI hayAtI ghaTI zake evI che. 1. jUo tasvArtha sUtra-adhyAya pAMcamAnuM 23 muM sutra-"pArajaSavarNavantaH pujA ane Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ spaze ATha te ane te A pramANe - | narama, kharabacaDe; bhAre, haLa, Tha, une; cikAzavALe ane lUkhe. e ATha sparzomAMnA A cAra sparzI ja--(cIkAzadAra, lUkhuM, daMDa ane ane une)-paramANuomAM heI zake che ane meTA meTA skAmAM e AThe sparzI yathocitapaNe hoI zake che. rasa pAMca che ane te A pramANe-kaDavo, tIkha, kaSAyela, khATo ane madhura-ga. "khAre rasa madhura rasanA peTAmAM AvI jAya che" ema koI kahe che. ane bIjAo te kahe che ke, "khAra rasa, eka bIjA rasanA saMsargathI pedA thAya che." gadhanA be prakAra A pramANe cheH-eka sugaMdhI ane bIjo dudhI. vaNe paNa aneka prakAranA che. jemake, kALa, nIle, pILe ane be vigere. e cAre guNo eTale 2parza, rasa, gaMdha ane vaNe pratyeka pulamAM rahelA che, taduparAMta zabda, baMdha samapaNuM, jADAI, AkAra, khaDakhaMDa thavApaNuM athavA chUTA thavApaNuM, aMdhakAra, cho, tapa ane prakAzae badhAM paNa pulamAM rahelAM che. A ja prakAranI hakIkata taravAthasUtramAM paNa kahelI che. zabda eTale dhvani-avAja-thAya che, eka bIjAnI paraspara ceTI javAnI kriyAne baMdha kahevAmAM Ave che, te baMdha, kayAMya te kaI progathI thatA jaNAya che. ane kyAMya te sahaja ja thato jAya che. jemAM lAkha ane lAkaDAne paraspara baMdha hoya che tema athavA paramANu paramANunA saMgathI paraspara je baMdha thAya che tema dArika vigere zarIramAM paNa te te avayane paraspara baMdha hoya che--e sparza vigere cAra ane e zabda vigere dasa-ema gAda guNo palamAM ja hoya che. pukalanA be prakAra che eka paramANurupa ane bIje skaMdhara5 (dharUpa eTale AMkhe dekhI zakAya tevA kavALuM pudagala.) temAMnA paramANunuM svarUpa A pramANe che -" paramANu sukSma hoya che, nitya hoya che, emAM eka rasa, eka varNa ane eka gaMdha hoya che tathA be sparza hoya che. enuM kada eTaluM badhuM jhINuM hoya che, tethI te AMkhe joI zakAte nathI, te paNa enI hayAtI, enI banelI cIje uparathI kaLI zakAya evI che, e, cIjamAtranuM kAraNa che ane e chellAmAM chelluM kada che. " paramAzunuM paramANupaNuM kAyama rahetuM hovAthI arthAt paramANutvanI apekSAe para 1. juo tattvArtha sUtra-adhyAya pAMcamAnuM 24muM sUtra-"rAtha-vAsaukaccha-thara-zAna-bheTa-tama-chAyA-SStavo-sUtavata":-anu. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANu niha che ane enA ( paramANunA ) rasa, gaMdha, sparza ane varNA 5laTatA heAvAthI e, anitya che. te taddana nAnAmAM nAnI cIja che mATe ja enuM nAma parama-aNu-paramANu paDayuM che. e pratyeka paramANumAM pAMca rasamAMne keAi eka rasa, e gaMdhamAMnA koi eka gadha, pAMca varNamAMnA koi eka varNa ane ADa spamAMnA paraspara avirUddha evA be sparzI hoya che arthAt cIkAzadAra ane utte, cIkAzadAra ane ThaMDA, lUkhA ane ThaMDA tathA lUkhA ane utA-e cAramAMnA kAine kAi e sparzo dvAya che. jo ke te, najare te dekhAya tevA nathI te paNa e paramANutI banelI cIjathI mAMDI ane anaMta paramANunI banelI cIja sudhInI badhI cIjo enI ( paramANunI ) hayAtI jaNAvavAne pUratI che. e paramANuo eTalA badhA nAnA che, jethI ene bIjo kAi avayava ( bhAga ) thai zakatA nathI ane e badhA chUTA chUTA hoya che. skaMdhanuM svarupa A pramANe cheH-paramANunA jatthAvALA bhAgane smudha kahevAmAM Ave che--e skaMdhamAM ethI mAMDIne anaMta paramANu A samAelA hoya che, e skaMdhAnA judA judA bhAgA thai zake che ane emAMnA keTalAka skaMdhA to lai zakAya evA che, mukI zakAya evA che ane vyavahAramAM AvI zake evA paNa che. e prakAre chara sahita dharma, adharma, AkAza, kALa ane pudgala ema cha dravyo che. e chamAMnA pahelAMnA cAra eTale dharma, adharma, AkAza ane kALa e eka dravye che. arthAta e aMkhaDa dravyo che--e kAi paNa cIjanAM kAraNa nathI tema kAi paNa cIja emAMthI banatI nathI. jIva ane pula-e e dravye! te aneka dravye che arthAt e be aneka cIjanAM kAraNa che ane e ene ja laIne aneka cIjo khUnI rahI che. pudgala sivAyanAM e pAMce dravye amRta che eTale AkAra vinAnAM che ane pudgala dravya te mUta eTale AkAravALu che. ahI kadAca ema kahevAmAM Ave ke, jIva-padArtha 25 vinAnA che te paNa ene upayeAma-guNa pratyakSapaNe jaNAya evA hAvAthI enuM ( rupa vinAnA jIvanuM) paNa hayAtapaNuM mAnI zakAya evuM che. kiMtu acetana evA dharmAstikAya ane adharmAstikAya tadana arupI hovAthI enI hayAtImAM zI rIte AsthA rAkhI zakAya ? e praznanA javAthyamAM jaNAvavAnuM ke, je cIja prasakSaNe na dekhI zakAya evI haiya e na ja hoya evA kAMi niyama nathI. A sa~sAramAM padArtha mAtranuM na dekhAvuM e prakAre thAya eka te padArtha tadana na hoya cheH ane na dekhAya Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jemake, gheDAnAM ziMgaDAM. ane bIjuM, padArtha sadu5 (hayAd) hoya te paNa na dekhAya. je padArtha vidyamAna hoya chatAM na dekhAya tenAM AMTha kAraNo che - 1. eka te koI paNa padArtha bahu dUra hoya che te joI zakAtuM nathI- kaI pravAsI cAlatA cAlato bahu dUra jAya ane pachI te na joI zakAya eTale ApaNAthI ema to na ja kahI zakAya che, e pravAsInI hayAtI nathI. e ja pramANe samudrane kAMThe vidhamAna hovA chatAM atidura hovAthI dekhAto nathI ethI kAMI "e nathI ema kema kahevAya ? ApaNA thaI gayelA vaDavAene ApaNe joI zakatA nathI ethI zuM ApaNe ema kahIzuM ke, A thayA nathI ? vaLI pizAca vagerene ApaNe joI zaktA nathI ethI zuM ApaNe enI hayAtI nahi mAnIe ?-e badhAM daTAMto atidUranAM chepahelAM be udAharaNo dezAtidUranAM che, trIjuM udAharaNa kAlAsiMdUranuM che ane chelluM udAharaNa svabhAvAtidUranuM che. - 2. je cIja bahu najIka hoya te paNa joI zakAtI nathI-ApaNI AMkhamAM AMjaNa AMjeluM hoya che chatAM ApaNe e AMjaNane joI zakatA nathI, kAraNa ke, e bahu najIka che. tethI ApaNe ema kema kahIe ke - khamAM AMjaNa nathI ? 3. Idriyane nAza thavAthI keTalIka chatI cIjone paNa ApaNe jANI ke joI zakatA nathI. jemake, AMdhaLA manuSyo raMga-rUpane joI zakatA nathI ane baherA manuSya avAjane sAMbhaLI zakatA nathI, tethI zuM teo ke bIjo koI ema kahI zakaze ke, raMga-rUpa ke avAja nathI. 4. mananI asthira sthitine lIdhe paNa vidhamAna padArthone khyAla AvI zakatuM nathI. jemake, koI bANAvaLI bANene calAvavAmAM ja cittane paravIne bANa calAvatA hoya te vakhate tenI paDakhe thaIne moTI dhAmadhumathI rAjA paNa cAlyA jAya tene enI khabara rahetI nathI, kAraNa e che ke, e vakhate enuM citta rAjAne jovAmAM sthira hotuM nathI. te ethI e ke bIjo kaI ema zI rIte kahI zake che, enI paDakhe thaIne rAjA nathI gayo? vaLI jeonAM mana ThekANe nathI evA gAMDA mANaso to kAMI jANI zaktA ja nathI, ethI zuM kAI paNa manuSya hayAta padArthone mAnavAmAM AnAkAnI karaze ? Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. je bahu ja jhINuM hoya te paNa joI zakAtuM nathI-jemake, gharanAM jALIyAmAMthI bahAra nIkaLatA dhUmADA ane bAphanA trasareNuo ApaNAthI joI zakAtA nathI, tema paramANuM ane dhayaNuka tathA jhINI jhINI nige paNa joI zakAtI nathI. kAraNa ke, e badhAM ghaNuM ja jhINAmAM jhINuM che. te zuM tethI ema kaI kahI zake khare ke, e trasareNu, dayaka, paramANu ke nigedo hayAtI dharAvatI nathI ? 6. kAMI ADa AvI javAthI paNa chatI cIja joI zakAtI nathI. jema ke, bhIMta ADI AvavAne lIdhe tenI pAchaLa rahelA padArtho joI zakAtA nathI to zuM ema kahI zakAya kharuM ke, tyAM padArtho ja nathI ? athavA ApaNI matimaMdatAne lIdhe koI cokhI vAta paNa ApaNe na jANI zakIe ethI ema kema kahevAya ke, e vAta ja nathI ? e ja rIte ApaNuM kAna, ApaNI Doka, ApaNuM mAthuM ane ApaNI pITha tathA caMdramAno bIjo bhAga e badhuM ApaNe mAtra koIne koI ADazane lIdhe joI zakatA nathI, ethI zuM ApaNuthI ema kahIM zakAze ke, e cIje ja nathI ? vaLI, samudranA pANInuM mApa ApaNe kADhI zakatA nathI, ethI ema kema kahevAya ke, enuM mApa ja nathI ? yAda zakti ochI hevAne lIdhe ApaNe joelI vastune paNa saMbhArI zakatA nathI, ethI ema zI rIte kahevAya ke, e vastu ja nathI ? tathA mUDhapaNAne lIdhe satya hakIkatane paNa ApaNe jANI zakatA nathI ethI ema paNa kema kahevAya ke, satya hakIkata ja nathI ? che. vadhAre tejavALA padArthanI hAjarImAM ochA tejavALA padArtho DhaMkAI jatA hovAthI ApaNe ene joI zakatA nathI. jema ke, sUryanI hAjarImAM tArAone ane grahone keI jaI zakatuM nathI ethI zuM ema kahI zakAya ke, tArAo ane graha nathI ? tathA aMdhArAne lIdhe oraDAmAM chata padArtho paNa joI zakAtuM nathI ethI ema zI rIte kahevAya ke, aMdhArAmAM padArtho ja nathI ? ( 8. keTalIkavAra sarakhApaNune lIdhe ApaNe pite nAkhelI ja vastune judI pADI zakatA nathI-maganA DhagalAmAM maganI muThI nAkhyA pachI ane talana DhagalAmAM talanI muDI nAkhyA pachI ApaNAthI e nAkhelo ja muThI judI pADI zakAtI nathI ethI ema kema manAya ke, muThI nAkhI ja nathI? vaLI, pANInA kuMDAmAM mIThuM ke sAkara nAkhyA pachI te temAM bhaLI Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja che ethI tA sAkara nAkhyAM nathI ? e paNa kAraNeA ApaNe ene pAchI kADhI zakatA nathI, tethI ema na ja kahevAya ke, kuMDAmAM mIThuM ke rIte ahIM jaNuAvyA pramANe chatI cIja e ATha kAraNeA che. ane e ADe paNa jaNAvelAM che. arthAt jema hayAtI ADa kArAne lIdhe oi zakAtI nathI tema dharmAstikAya ane adharmAstikAya vigere paNa hayAtI dharAve che chatAM svabhAvane lIdhe joi zakAtA nathI, ema mAnavuM ucita gaNAya, paNa e nathI,' ema te! zI rIte kahevAya ! na jaNAya . enAM sAMkhyasaptatimAM dharAvatI cIja paNa e have kadAca ema kahevAmAM Ave ke, je cIjo koi kAraNane lIdhe ApaNAthI nathI jaNAtI, te paNa koIne krAinA jANavAmAM ke jovAmAM hAya che,kiMtu A dharmAstikAya vigere tA. keie kadI paNa jANyA ke taiyA hAya ema jaNAtuM nathI, tethI enI hayAtI zI rIte manAya ? e praznanA javAba A pramANe cheH--jema hatI, paNa kAraNane lIdhe na jaNAtI cIja kAinA naNavAmAM AvatI hAvAthI hayAtIvALI mAnI zakAya che tema chatA, paNa kAraNane lIdhe na jaNAtA dharmAstikAya vigere kevaLajJAnine jaNAtA hAvAthI enI hayAtI zA mATe na manAya? athavA kadI paNa nahi jaNAtA paramANue kata emAMthI banatI cIjone lIdhe hayAtIvALA mAnI zakAya che tema ApaNAthI nahi jaNAtA dharmAstikAya vigere paNa emAMthI thatI pravRttio vaDe zA mATe hayAtIvALA na mAnI zakAya ? dharmAstikAya vigerene lIdhe je je pravRttie thAya che te A pramANe cheH--dharmAstikAya, gativALA padArthane sahAya Ape che, adharmAstikAya sthitivALA padArthane sahAya Ape che, AkAzAstikAya avagAha meLavanArA padArthAne avagADu Ape che, ane kALa nAmane bhAva vatA padAthaeNnA vartanamAM madada kare che tathA pudgalA te pratyakSa nei zakAya evAM che ane anumAnathI paNa kaLI zakAya evAM che. have kadAca ema kahevAmAM Ave ke, AkAza vigere te enI pravRttine lIdhe hayAtIvALA mAnI zakAya, paraMtu dharmAstikAya ane adharmAstikAyane hayAtIvALA zI rIte mAnI zakAya ? dharmAstikAya ane adharmAstikAyane hayAtIvALA mAnavAnI yukti A pramANe cheH-- jema javAnI icchAvALA mAchalAne javAmAM nadI, taLAva, dharA ke samudranuM pANI TekI Ape che tema gatinA pariAmavALA jaDa ke cetanane 3 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gati karavAmAM dharmAstikAya Teko Ape che-pANuM kAMI mAchalAne parANe calavatuM nathI tema dharmAstikAya tattva paNa koI padArthane parANe gati ApatuM nathI. e to mAtra uDavAmAM jema pakSione AkAza nimittarUpa che tema dharmAstikAya paNa gati thavAmAM nimittarU che-apekSAkAraNa che. tathA jema besI javAnI IcchAvALA manuSyane besavAmAM jamIna Teko Ape che tema adharmAstikAya tatva paNa sthitinA pariNAmavALA padArthamAtrane sthira thavAmAM Teko Ape che-jamIna koI paNa padArthane parANe besAratI nathI tema adharmAstikAya paNa kaI padArthane parANe sthiti ApatuM nathI. e te mAtra ghaDo thavAmAM jema kuMbhAra ane cAkaDo nimitta kAraNa che tema padArtha mAtrane sthiti ApavAmAM adharmAstikAya nimitta kAraNa che, e ja prakAre jema kheDa karatA kheDutane varasAda Teko Ape che tema AkAza paNa avagAhanI tvarAvALA padArthane avagAha Ape che-varasAda kAMI kheDa nahi karatA kheDutane parANe kheDa karavAnuM kahetA nathI tema AkAza paNa avagAhane nahi IchatA padArthane parANe avakAza ApatuM nathI. e te mAtra jema bagalIne vIMyAvAmAM medhano gagaDATa nimittarUpa che, saMsArano tyAga karatA purUSane tyAgamAM jema sadupadeza nimittarUpa che tema AkAza paNa avagAha ApavAmAM nimittarUpa che. e prakAre dharmAstikAya vigerenI pravRttio che ane e vaDe ja enI hayAtI mAnavI yuktiyukta che. gatimAM sahAya ApavI e dharmAstikAyanuM kAma che ane sthitimAM sahAya ApavI e adharmAstikAyanuM kAma che, kiMtu e bane ThekANe sahAya ApavAnuM kAma avagAharUpa AkAzanuM hoI zakatuM nathI. e traNe tattvo judAM che mATe enA guNo paNa judA judA ja hoya. e traNe tenuM judApaNuM yukti vaDe athavA zAstra vaDe samajI levAnuM che. e viSe zAstramAM A pramANe jaNAvyuM che -"he bhagavana ! dravya keTalAM kahyAM che ? he gautama ! cha dravyo kahyAM che. te jema ke; dhamastikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudagalAstikAya, jIvAsti. kAya ane addhAsamaya eTale kALa." - have kadAca ema kahevAmAM Ave che, pakSI adhdhara uMce uDe che, agninI gati uMcI hoya che ane vAyu paNa tIra cho vAya che-e badhuM svabhAvathI ja anAdi kALathI cAlyuM Ave che emAM kAMI dharmAstikAyanI sahA yatAnI jarUra jaNAtI nathI- te e jAtanuM kathana barAbara nathI. kAraNa ke, jaina siddhAMta pramANe evI eka paNa gati nathI, je dharmAstikAyanI sahA Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa yatA vinA ja thaI zakI hAya-e pakSI, agni ke vAyunI gatimAM paNa dharmAstikAyanI sahAyatA rahelI che. e ja pramANe evI eka paNa sthiti nathI je adharmAstikAyanI sahAyatA vinA ja thai zakI-zakatI-hAya arthAt evuM eka paNa udAharaNa nathI maLatuM ke, jenI gati ane sthiti, dharmostikAya ane adharmAstikAya vinA thai zakatI haiAya. teA pachI e jAtanA udAharaNa sivAya koi paNa prAmANika, dharmAstikAya ane adharmAstikAyanA virAdha zI rIte karI zake ? dharmAstikAya ane adharmAstikAya kayA kayA prakAranA upakAra kare che ? tenI vigata ane yukti A pramANe cheH tavA sUtramAM e viSe jaNuchyuM che ke, " dharmAstikAya ane adharmAstikAya gati tathA sthitimAM sahAyatA Ape che ane eene upakAra Nu e ja che. " jema kyAMya sArAM sadAvratA maLatAM heAya tyAM bhikSuka leAkeA rahevAnuM mana kare che arthAt kAMi sadAvratA bhikSulekAnA hAtha pakaDIne tene rahevAnuM kahetAM nathI, paraMtu te ( sadAtratA ) te! rahevAmAM nimittarUpa che tema gati ane sthitimAM dharmAstikAya ane adharmAstikAya paNa nimittarupa che. e Abatane lagatI yukti A prANe cheH--jema mAchalAmAM javAnuM sAmarthya che ane javAnI icchA paNa che, paraMtu te, nimittakAraNuruSa pANI vinA pati karI zakatuM nathI tema jaDa ane cetanamAM javAnuM ane khesavAnuM sAmarthya che--enI icchA paNa che, te paNa nimittakAraNa vinA tenI gati ke sthiti thai zake nahi--e gaMta ane sthitimAM je cIja nimittaruSa thAya tenuM ja nAma dharmAstikAya ane adharmAstikAya che. AkAza tattva te vastu mAtrane avakAza Ape che arthAt e paNu, avakAza ApavAmAM nimittarUpa che ane enuM svarUpa paNa e avakAza ke avagAha che. ahIM kadAca ema kahevAmAM Ave ke, avagAha guNa jema AkAzamAM che tema pudgalAdimAM paNa che--ethI ene, ekalA AkAzane ja dharma zI rIte kahevAya ? jema e AMgaLIne saMyega banne AMgaLIne dharma che tema avamADu guNu AkAzamAM che ane pudgalAdimAM paNa che mATe e ( avagAha), paNu bannenA dharma gaNAvA joie, e praznanA uttara A pramANe cheH----o ke avagAha guNu AkAzamAM ane pudgalAdimAM--bannemAM che te paNa AkAzamAM gati-sthiti jUe tattvArthasUtra-adhyAya pAMcamAnuM sUtra 17 mu -vaDho dhamA~-dharmayo:-JT&k:- '' atu. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avagAha maLI zakato hovAthI e (AkAza) pradhAna che ane pudgalAda te AkAzamAM avagAha meLavatAM hovAthI apradhAna che mATe A sthaLe pradhAna evA AkAzanA avagAha dharmane ja gaNavAmAM Ave che ane ene (AkAzane )ja avagAhamAM upakArI gaNavAmAM AvyuM che. e rIte avagAha ApavAmAM upakArI evA AkAzanI paNa sAbItI thaI zake che. jo ke AkAza, AMkhe ke bIjI koI iMdriya vaDe joI zakAtuM nathI te paNuM phakta enA avagAha guNane lIdhe ja enI hayAtI mAnI zakAya che. sa@Ine avAja thavAmAM saraNAInI paDe manuSya, ene hAtha ane enuM mukha e badhAM kAraNe che, to paNa mAtra pradhAnapaNane lIdhe emAMthI nIkaLate avAja, saraNAIno ja gaNuya che tathA javane aMkuro thavAmAM javanI peThe jamIna, pANI ane pavana e badhAM kAraNa che, te paNa mAtra pradhAnapaNune lIdhe e ugati aMkure javane ja gaNAya che tema avagAha guNa AkAza ane pudgalAdi-bannemAM che te paNa pradhAnapaNane lIdhe e guNa, AkAzane ja gaNAya che ane e vaDe ja enI sAbItI thaI zake che. * vizeSika matavALAo ema kahe che ke, zabda, e AkAzane guNa che ane AkAzanI nizAnI paNa e ja che. paraMtu teonuM e kathana khoTuM che, kAraNa ke, AkAza ane zabda vacce moTe virodha che -.AkAza, 5, rasa, gaMdha ane sparza vinAnuM che ane zabda, rapa, rasa, gaMdha ane sparza vALe che, e rIte je be cIjamAM pasTapara moTo virodha hoya te kadI paNa guNa ane guNa hoI zake nahi. zabdane paDa paDe che ane e pite paNa bIjA pudgalathI dabAI jaya che mATe zabdamAM rUpa, rasa, gaMdha ane sparza hovAM ja joIe ane zabda e che mATe ja AkAzane guNa hoI zake nahi. cIja mAtramAM samaye samaye je vartavAnI kriyA thaI rahI che te vaDe ja kALanI hayAtI jANI zakAya evI che. e vartavAnI kriyA dareka dravya ane paryAyamAM hayAtI dharAve che ane enI hayAtI, kALa sivAya hAI zakatI nathI mATe e vartavAnI kriyAnI hayAtI ja kALanI hayAtIne Teke Ape che. lekamAM paNa keTalAka kALa vAcaka zabdo suprasiddha che, jema ke, gujautta, yuvata, kSiprama, virama, vire, gharam, 5, vati, grAma, varta , , , , saMgati , vakata, vAri, nam, divA, haiSamaH, kA, pAcama, ityAdi. ethI paNa padArthamAM thatA pariNAmane hetubhUta kALa Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ leka prasiddha hovAthI enI hayAtImAM zI rIte zaMkA thaI zake ? je kaMI kALa nAmanuM tattva ja na hoya te lekaprasiddha e e zabdano zo artha thAya ? kharI rIte te e kALa sucaka zabdo ja kALanI sAbItI mATe pUratA che. vaLI, eka sarakhI jAtivALA vRkSa vigeremAM je eka ja vakhate Rtu ane samayane lIdhe vicitra pheraphAra thato jaNAya che e paNa kALatatvanI niyAmakatA vinA banI zake evuM nathI, tathA ghaDe phaTa, juTe che ane phuTaze, e traNe kALanA traNe judA judA vyavahAro kALatattva sivAya kema thaI zake ? ane "AnI umara meTI che ane AnI nAnI che e paNa kALanI hayAtI sivAya kema banI zake ? mATe e badhAM kAraNone lIdhe kALanI hayAtI mAnavI sAva sugama ane zaMkA vinAnI thaI gaI che. pagalemAne keTaloka bhAga pratyakSaspa che, keTalAkanI hayAtI anumAna vaDe jANI zakAya evI che ane enI hayAtI viSe AgamamAM paNa jaNAveluM che. A badhAM ghaDa, sAdaDI, pATale, gArDa ane reMTiye vigere sthUla pudagalamaya padArtho pratyakSarapa che. je je pudagalo jhINAM ane avijhINAM che tenI sAbItI anumAna vaDe thaI zake che -jhINI jhINI raja ke kaNIo sivAya moTI cIjo banI zakatI nathI mATe e meTI meTI vastuo ja be paramANunA jhumakhA jevA jhINuM ane paramANu jevA avijhINuM padArthonI hayAtIne sAbIta karavAne basa che. ane zAstramAM paNa lakhyuM che ke, " pagalAstikAya che" e prakAre pudagalAstikAyanI hayAtImAM koI prakArano vAMdho uThI zakato nathI. vaizeSike kahe che ke, pRthivInA, pANInA, tejanA ane vAyunA-e cArenA badhA paramANuo judA judA che arthAta e cArenA paramANuomAM judA judA guNo rahelA che. paraMtu jena siddhAMta e hakIkatane sAcI mAnatA nathI. e te ema jaNAve che ke, paramANu mAtra eka sarakhA che eTale dareka paramANumAM eka sarakhA guNa rahelA che-je guNo pRthivIvA paramANamAM che e ja guNo vAyunA paramANumAM paNa che. arthAta jena siddhAMta pramANe vaizevikonI peThe kAMI paramANunA judA judA prakAra nathI. paramANuomAM je kAMI judAI jaNAya che e kAMI ene judA judA prakArane lIdhe nathI, paraMtu e to emAM thatA pheraphArane lIdhe che mATe judA judA pheraphAravALA paramANuone judI judI jAtanA mAnavA karatAM judA judA pheraphAravALA mAnavA e ja barAbara che. jemake, hiMga ane mIThuM e bane pRthivIne paramANuothI banelAM che ane e bannenuM jJAna sparzana, netra, jIbha ane nAsikAthI thaI zake che. have jyAre e bannene . 4, P. 12, Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANImAM nAkhavAmAM Ave che tyAre enuM jJAna netra ane spenathI thai zakatuM nathI, paraMtu katu jIbha ane nAsikAthI ja thai zake che. e paramANuemAM je A jAtanA pheraphAra thaelA che te kAMi teonI. judI judI jAtane lIdhe nahi paraMtu teeAne thaelA eka jAtanA saMsargathI thaele che. arthAt je hiMga ane mIThuM pANImAM na heAtuM nAkhyuM tenA ane je hiMga ane mIThuM pANImAM nAkhyuM che tenA paramANue kAMi judI judI be jAtanA nathI-te baMnnenA paramANue eka ja natanA che chatAM mAtra saMkaLane lIdhe emAM eve! vicitra pheraphAra jovAmAM Ave che. e ja prakAre pRthivo, pANI, teja ane vAyu e dhAnAM paramANue eka sarakhA che chatAM phkata saMsarga te lIdhe ja emAM vicitra pheraphAra! jaNAyA kare che ane e badhA dareka iMdriyathI jANI zakAtA nathI ethI kAMi e badhAne judIjudI jAtanA paramANue mAnavA te kASTha rIte yuktiyukata nathI. AgaLa upara jaNAvAi gayuM che ke, zabda paNa pudgalane ja guNa che, te vAtane vIgatathI samajavA mATe nIcenI yukitao pUratI cheH zabda ane AkAza vacce aneka prakAranA viradhA heAvAthI te bannene koi prakAre guNa-guNI bhAva ghaTI zakatA nathIHzabda, chAtI, kaM, mAthuM, jIbhanuM mULa, dAMta, nAsikA, eka, ane tALavuM-e e ThekANethI pedA thAya che ane pedA thatI vakhate DhAla tathA jhAlara vigerene kaMpAve che mATe mUrti vALA eTale AkAravALA che ane AkAza teA AkAra vinAnuM che ane kayAMyathI pedA thAya tevuM nathI-nitya che. zabda, manuSyanA kAnane kherA karI zake che ane AkAza ! e koMi. karI zakatuM nathI. vaLI--zabda, phUMkayA pachI kayAMya athaDAelA pattharanI peThe pAche paDe eve che, zabda, taDakAnI peThe jyAM tyAM japuM zake eve che, zabda, agaranA dhUpanI peThe pahoLA thai zake evA che eTale phelAi zake evA che, zabda, tRNa ane pAMdaDAnI peThe vAyuvaDe laSTha jai zakAya evA che, zabda, dIvAnI peThe badhI dizAomAM phelAi zake evA che, zabda, bIjA kAi meTA zabdanI hAjarImAM, sUryanI hAjarImAM tArAenI peThe damAi jAya evA che ane zabda, kAi nAnA ( jhINA) zabdane, sUrya jema tArAbene DhAMkI detema DhAMkI de evA che; A badhAM kAraNAthI zabda, AkAzanA guMgu hoi zakatA nathI. AkAza arUpI hovAthI tene guNa paNu arUpI ja hovo joie-e Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIte je zabda arpI hoya te upara pramANe je je sthitie zabda saMbaMdhe jaNAvI che te koI prakAre ghaTI zake ema nathI ane e badhI sthitio, saiA koIne pratyakSarUpa hovAthI khATI paNa kahI zakAya ema nathI--e prakAre zabda, pugalane ja guNa che, emAM have jarA paNa vAMdho rahe tevuM nathI. . have kadAca ema kahevAmAM Ave che, zaMkhamAM ane zaMkha purI gayA pachI tenA TukaDAomAM jema ApaNe spane joI zakIe chIe tema zabdamAM paNa ApaNe rupane kema joI zakatA nathI ? eno uttara eTale ja che ke, zabdamAM raheluM 35 atijhINuM che jethI ApaNe AMkhe e joI zakAya evuM nathI. jema dIvo bujhAI gayA pachI enI zikhAnA rupane ane pulapa gaMdhanA paramANunA rUpane ApaNe joI zakatA nathI tema zabdanA rUpanI atyaMta jhINavaTa hovAthI te paNa ApaNAthI joI zakAtuM nathI. e rIte sarva prakAre zabdanuM pudgalapaNuM sAbIta thaI cUkyuM che. have aMdhakAra ane cho e paNa pudgalapa hovAthI enuM pudgalapaNuM A pramANe sAbIta karavAnuM che -jema bhIMta pudgala che mATe ja AMkhamAM rahelI jovAnI ziktine ADe AvI zake che tema aMdhakAra paNa AMkhamAM rahelI jovAnI zaktine ADe Avate hevAthI pudgalarupa che. vaLI, jema kapaDuM pugalaspa che mATe ja kaI paNa cIjane DhAMkI zake che tema aMdhakAra paNa cIja mAtrane DhAMkI dete hovAthI pugalapa che -e rIte enA pagalapaNAmAM kazo vAMdho kai saMdeha raheto jaNAto nathI. tathA jema ThaMDA vAyu pagArapa che mATe ja ApaNane ThaMDaka ApI khuzI kare che tema cho paNa ApaNane ThaMDaka ApI khuzI karato hovAthI pugalarupa che-e yuktithI chAMyAnuM paNuM pudgalapaNuM sAbIta thaI zake che. . jema cho ane aMdhAruM pagalakSya che tema cImAtrane paDachAyo ke pratibiMba paNa pugala che. kAraNa ke, e paDachAyo vA pratibiMba ghaDA vigerenI peThe AkAravALAM che. have kadAca ema kahevAmAM Ave che, je ArisomAM paDatuM pratibiMba paNa pudgalapa hoya to te muddagalo (pratibiMbanAM paramAzuo), evA kaThaNa ArisAne bhedIne enI seMsarA zI rIte jaI zake ? ene uttara A pramANe che - jema kaThaNa evI zilAmAM pANInAM pudagalo pesI jAya che, kaThaNu evA loDhAmAM azcinAM pugalo pesI jAya che ane kaThaNa evA zarIramAM pANInAM pudgale pesI jAya che tema e kaThaNa evA Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ku ArisAmAM paNu pratibiMbanAM puddagalA pesI jAya che--zilAmAMthI pANI jharatuM heAvAthI, lADhAne gALeA une lAgatA heAvAthI ane zarIramAMthI paraseve nIkaLatA hAvAthI zilAmAM pANInAM, leDhAmAM agninAM ane zarIramAM paNa pANInAM pudgaleAnI hayAtI hAvI vivAda vinAnI che tema ArisAmAM paNa ApaNuM pratibiMba jaNAtuM heAvAthI e pratibiMba, puddagalarupa hAya tA ja dharI zake evuM che. Atapa eTale taDakA tA pudgalarupa che, emAM kAinA paNa e mata nathI. kAraNa ke, e taDakA, agninI per3e ApaNane tapAve che, saMtApe che ane unA paNa lAge che. cadra ane sUrya vigerene prakAza paNa puddagalaruSa che. kAraNa ke, e prakAza, ThaMDA pANItI peThe ApaNane AnaMda Ape che ane agninI peThe unA paNa rahe che tathA jema prakAza pApanArA dIvAnA prakAza pudgalarupa hAya che tema prakAza ApanArA caMdra ane sUryanA prakAza paNa pudgalarupa hoya e barAbara baMdha esatuM che. padmarAga vigere maNionA prakAza anuNuAzIta eTale unA paNa nahi ane ThaMDA paNa nahi evA che. A prakAre aMdhArUM, chAMye ane prakAza-e badhAM pazu puddagalarupa sAbIta thai cUkyAM che ane sAthe jainadarzanamAM mAnelA ajIvatattvanI vyAkhyA paNa ahIM ja samApta thaI jAya che. iti ajIvavAda puNya. ka nAM satpurrAnuM nAma puNya' che. 49 t zubha karmanAM puddagalAne puNya kahevAmAM Ave che. je karmanAM pudgalA tIrthaMkarapaNuM ane sva vigerene meLavavAmAM nimitta rUpa thAya che te pudgalene zubha karmanAM puddagalA kahevAmAM Ave che. eka rmanAM pudgaleA jIvane cAMTelAM hAya che ane enuM bIjuM nAma karmanI vA ( karmavA ) paNa che. pApa ane Asrava. puNyathI viparIta prakAranAM pulane pApa-puddagalA kahevAmAM Ave che. mithyAtva, viSayAsakti, pramAda ane kyAya vigere e pApa-madhanAM kAraNA che ane e ja budhanAM kAraNeAne jainazAsanamAM * Asrava' nuM nAma Avelu che. 50 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 pApanAM puddagalAne azubha karmanAM pudgalA kahevAmAM Ave che. kAraNa ke, e pudgale naraka vigere azubha phaLanAM kAraNA che-e pApa-puddagalA paNa jIvanI sAthe ja coMTelAM heAya che, puNya ane pApanI hayAtI mAnavAmAM je dhaNA mata bhedo che te badhAne ahI niveDA karavAneA heAvAthI, adhatattvanA peTAmAM AvI jAya che te paNa puNya ane pApane ahIM khAsa judAM jaNAvyAM che. te viSe je je matabheda che te A pramANe cheH-- keTalAka kahe che ke, pApa tattva nathI, paNa ekaluM kahe che ke, puNya tattva nathI, paNa ekaluM pApa ja che. ke, puNya ane pApa e e judAM judAM tattva nathI, nAmanuM sAdhAraNa eka ja tattva che, e eka ja tattvamAM mizraNa thaeluM che ane e ja tattva sukha ane duHkha vaDe kULanuM kAraNa bane che. puNya ja che. keTalAka bIjAe te kahe che paNa * puNya-pApa ' puNya ane pApanuM mizrita thaelA vaLI, khIjA keTalAka kahe che ke, DAmuM karyuM --tattva ja nathI, je A badhA saMsAranA praca cAlI rahyA che te te! svabhAve karIne cAle che cAlA kare che. e badhAM upara jaNAvelAM matA kharAbara nathI, enuM kAraNa A pramANe cheH-puNya ane pApa e banne taddana judAM judAM eTale paraspara saMbaMdha vinAnAM svataMtra tattva che. kAraNa ke, e bannenAM kLA taddana judAM judAM ane paraspara saMbaMdha vinAnAM anubhavAya che--puNyanuM phaLa sukha che ane pApanuM kuLa duHkha che. pratyeka prANI e sukha ane du:khane taddana judAM judAM ja anubhave che, paNa paraspara eka khIjAmAM maLelAM e sukha ane du:kha anubhavAtAM nathI. jema judAM judAM ane svataMtra kaLAne jeine. e phaLanAM judAM judAM jhADA hAvAnI aTakaLa karI zakAya che tema sukha ane duHkhanA judo judo ane svataMtra anubhava thatA hovAthI e e nAM :paNa e judAM judAM ane svataMtra kAraNeA ke hetue hAvA joie e aTakaLa paNa thai zake che ane e aTakaLa kAi jAtanA vAMdhA vinAnI ane sAcI hevAthI e vaDe puNya ane pApa nAmanAM e judAM judAM ane svataMtra tavAnI - sthApanA paNa thai zake che ane A ja eka yuktithI uparanAM badhAM matA khATAM karI zake che, Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have je leke karmane mAnatA nathI evA nAstika ane vedAMtio che te A pramANe kahe che - " puNya ane pApa e banne khapuSpa jevAM che, paraMtu e koI vAstavika tava nathI ethI e bannenAM phaLapa-svarga ane naraka te kayAMthI ja hoya?" teonA A kathananuM juThANuM A pramANe che - - je puNya ane pApa e banne puSpa jevAM ja hoya ane kaI khAsa tavarupa na hoya te saMsAramAM je sukha ane duHkha thayAM kare che enI utpatti zI rIte thaze? tamArA mAnavA pramANe to sukha ane duHkha kadI koine paNa na thavAM joIe. kAraNa ke, kAraNa vinA koI kAma thaI zakatuM nathI. paraMtu tamAruM e jAtanuM mAnavuM tadana virUddha jaNAya che. kAraNa ke, saMsArano pratyeka prANI, kSaNe kSaNe sukha ane duHkhano anubhava karyA kare che. juo te jaNAze ke, manuSya tarIkeno sarakho haka hovA chatAM-bhogavatAM chadi-eka manuSya zeThAI kare che, eka manuSya gulAmI kare che, eka manuSya lAkhane pALe che, eka manuSya pitAnuM peTa paNa bharI zakato nathI ane keTalAka devanI peThe niraMtara moja ja karyA kare che tyAre keTalAka nArakenI peThe dukha bhegavI bhogavIne trAhi trAhi pikAra karI rahyA che e prakAre sukha ane duHkhane anubhava sai koine thato hovAthI tenAM. kAraNarupa puNya ane pApa tattvane svIkAra jarUra karavo joIe ane ene (e banne tattva) svIkAra karyA pachI enA phaLarupa svarga ane narakane paNa mAnavA joIe. jema aMkure bIja sivAya thaI zakato nathI tema sukha, puNya sivAya ane duHkha, pApa sivAya thaI zakatuM nathI mATe e banne tarone-puNya ane pApa tAvane-jarUra mAnavAM joIe. - have kadAca ema kahevAmAM Ave che, jema ghaDe, carakhe ane sADale vigere AkAravALI cIjo AtmAmAM thatAM ane AkAravinAnA jJAnanuM kAraNa thAya che tema strI, caMdana ane mALA vigere sArI sArI skUla cIjone amUrta evA sukhanuM kAraNa mAnavI ane jhera, kA tathA sarpa vigere naThArI naThArI skUla cIjone amUrta evA duHkhanuM kAraNe mAnavI e vyAjabI che, paraMtue pratyakSaspa cIjone mUkIne pakSapa puNya ane pApane sukhanuM tathA duHkhanuM kAraNa ka5vA e koI rIte yuktiyukta jaNAtuM nathI. paraMtu teonuM A kathana paNa khoTuM che ane te A rIte che--je eka cIja eka jaNane Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 vizeSa sukha ke duHkha Ape che te ja cIja, bIjA jaNane ochuM sukha ke duHkha Ape che ane je eka cIja eka manuSyane sukhanuM kAraNa thAya che te ja cIja bIjA manuSyane duHkhanuM kAraNa thAya che-dUdhapAka khAnAre eka manuSya AnaMda bhagave che tyAre bIjo manuSya ene e ja dUdhapAka khAIne dukha bhagave che-rogI thAya che. have je tamArA kahevA pramANe skUla vastuo pote ja sukha ane duHkhanuM kAraNa thatI hota to eka ja cIja ekane sukhanuM ane bIjAne duHkhanuM kAraNa zI rIte thAya ? mATe che jAtanA sukha ane du:khano anubhava thavAnuM koI bIjuM ja kAraNa hovuM joIe-je parokSa che ane A najare jaNAtA pUla padArthonI jevuM sthUla nathI. je e jAtane eTale eka ja cIjathI thatA sukha ane duHkhanA anubhavanuM kAMI paNa kAraNa ja na hoya te kAMto evo anubhava ja na tha jAie athavA e anubhava reja thavuM joIe. kAraNa ke, je vastu nuM ke pravRttinuM kAMI paNa kAraNa na hoya te kAMte na ja thavI joIevA roja thavI joIe--e akAraNavAdano niyama che. paraMtu ahIM te evuM thatuM jaNAtuM nathI mATe jarUra e sukhAdinA anubhavanA kAraNane mAnavuM paDaze ane je e kAraNarupe Tharaze te puNya ane pApa sivAya bIjuM hoI zakaze nahi. zAstramAM kahyuM che ke, "sAmagrInI sarakhAI hevA chatAM je tenA phaLamAM vizeSatA jaNAya che. arthAta je sAmagrI kene vadhAre ane koIne ochuM sukha duHkha pedA kare che vA je eka sAmagrI ekane sukhI kare che ane te ja sAmagrI bIjAne duHkhI kare che te badhuM koI khAsa kAraNa sivAya hoI zake nahi, he gautama! jema kAraNa sivAya ghaDe thaI zakate nathI tema koI paNa kAraNa sivAya upara jaNAvelo vicitra anubhava thaI zakato nathI. mATe e anubhavanuM kAMI khAsa kAraNa hevuM joIe ane je kAraNa che te ja karma che." vaLI, puNya ane pApanI sAbItI bIjI rIte A pramANe paNa thAya che A vAta te sai koinI jANamAM che ke, saMsAramAM thatI dareka pravRtI phaLavALI jaNAya che-jema kheDa karavAnuM phaLa (cekhA vigere) kheDutane maLe che tema dAna vigere sArI kriyA karavAnuM ane hiMsA vigere naThArI kriyA 1juo vizeSAvaka bhA-gaNadharavAda-gAya-1613 (pR 189-ca graM) --anura Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAnuM phaLa tenA dareka karanArane maLavuM joIe. ane je e phaLa maLe che te ja puNya ane pApa sivAya bIjuM kAMI hoI zakatuM nathI. mATe e yukiAthI paNuM puNya ane pApanI hayAtI karI zake che. have, kadAca ema kahevAmAM Ave che, jema enuM phaLa cokhA vigere pratyakSarUpa che tema dAna vigere sArI kriyAnuM phaLa lokamAM dAtAranI kIrti ane prazaMsA che ane hiMsA vigere naThArI kriyAnuM phaLa mAMsabhakSaNa ane tRpta cheema mAnavuM arthAta e banne kriyAnAM puNya ane pApa jemAM parokSa phaLa na kalpatAM upara jaNAvelAM pratyakSa phaLe ja kapavAM e vadhAre yukti-saMgata che. vaLI leka-samUha paNa evI ja pravRtti karatA jaNAya che ke, jenuM phaLa najaro najara maLatuM hoya arthAta dAna vigere devAnI je udhAra dhaMdho karanArA ghaNA ochA mANaso che mATe kheDa vigere pravRttinI jevuM A dAna vigere kriyAnuM phaLa paNa pratyakSa ja che ane ema mAnavuM ja leka-samUhane mAnya paNa che. jene siddhAMtanI dRSTie to uparanuM kathana tadana khoTuM jaNAya che ane e A rIte che-tamArA kahevA pramANe kheDa ane vepAra vigere hiMsApa kriyA karanArA ghaNuM mANase che ane svArtha tyAga karavA pUrvaka dAna vigere pavitra kriyA karanArA ghaNu thoDA mANaso che e uparathI ja ema sAbIta thaI zake che ke, e hiMsA kiyAnuM phaLa, duHkhanuM kAraNa pApa che. kAraNa ke, saMsAramAM saravALe sukhI karatAM duHkhI AtmAo ghaNuM vadhAre che ane e badhA aneka prakAranI hiMsAmaya kriyAo karI rahyA che. je have tamArI mAnyatA mujaba e hiMsAkhya pravRttinuM phaLa pApa na hoya ane saMsAramAM maLatuM ja kAMI pratyakSa phaLa hoya to e badhA pAparahita hovAthI maratAM ja sIdhA mukta bhAgI javA joIe ane tyAMthI kadI paNa pAchI na pharavA joIe. jo Ama thAya te saMsArane 15 AnI bhAga e jAtane hovAthI zIdhra mukti meLavI zake ane pachI saMsAramAM ghaNuM ja thoDA eTale ke jeo sukhI sukhI che teo ja ApaNI najare AvI zake ethI "saMsAramAM anaMta jIve che, evI " hakIkata beTI thI joIe ane eka paNa duHkhI ApaNI najare na dekhA joIe. paraMtu ema te kAMI jaNAtuM nathI eTale saMsAramAM jatAM mAluma paDe che ke, sukhinA karatAM du:khiA aneka gaNuM vadhAre che ane sukhiA te ghaNA thoDA che. saMsAranI A jAtanI dazA uparathI te ulaTuM ema cekasa thaI zake che ke, je A Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khikA leke jaNAya che teo ja pUrva janmamAM karelI hiMsAmaya pravRtti enA phaLarUpa che ane e ja leka pApanI hayAtI jaNAvavAne pUratA che ane je A ghaNu thoDA sukhiA leke jaNAya che te pUrva janme karelI dAna vigere zubha pravRttionA phaLa che ane teonI ochI saMkhyA ja puSyanI hayAtI mATe basa che. have kadAca ema kahevAmAM Ave ke, dAnAdika zubha kriyAnuM phaLa duHkha ane hiMsAdika azubha kriyAnuM phaLa sukha evuMviparIta baMdhAraNa zA mATe na hoya? ene uttara A pramANe che - je evuM viparIta baMdhAraNa sAcuM heta te saMsAramAM dukhiA ghaNuM ochA dekhAvA joIe ane badhe ThekANe sukhiA sukhiA ja dekhAvA joIe. kAraNa ke, dAnAdika kriyA karanArA ghaNuM eAchA che tyAre hiMsAdika kriyA karanArA enAthI aneka gaNuM vadhAre che-Ama hovAthI e jAtanuM viparIta baMdhAraNa sAcuM hoI zakatuM nathI. vaLI puNya ane pApanI sAbItI mATe A eka bIjI paNa yukti che - jIve sarakhA che te paNa ekanuM zarIra suMdara, suDoLa, dekhAvaDuM, pAMca dithI paripUrNa ane nirogI hoya che tyAre bIjAnuM zarIra kapuM, beDeLa, koIne na game evuM, kheDavALuM ane rogI hoya che. keI manuSya che te koI pazu che-A jAtanI vicitratA jemAM kAraNa sivAya ghaTI zakatI nathI. ane e vicitratAnuM ja kAraNa che te ja puNya ane pApa che. kadAca ema kahevAmAM Ave ke, "bApa tevA beTA ane vaDa tevA TeTA" e jAtanA laikika nyAyathI e vicitratAnuM kAraNa mA bApa ja hoI zake che, paraMtu pakSa evuM puNya ane pApa hoI zakatuM nathI. eno uttara A pramANe che - e vicitratAnuM kAraNa mA bApa ja heI zaktAM hoya to AMdhaLA mAbApanI dekhatI prajA ane dekhatA mAbApanI AMdhaLI prajA, kadrupA mAbApanI suDoLa prajA ane suDoLa mAbApanI beDoLa prajA-e jAtanI vicitratA thavAnuM zuM kAraNa? athavA eka ja mA bApanA be putromAM eka catura ane bIjo mUrkha, eka suDoLa ane bIjo beDoLa, eka kheDa vinAne ane bIje kheDa vALo-ityAdi vicitratA thavAnuM zuM kAraNa? barAbara vicAra karI jotAM jANI zakAya che ke, e vicitratAnuM kAraNa mA bApa te hoI zakatAM nathI. paraMtu jIvanAM pitAnAM karma-eTale puNya ane pA5-hoI zake che--zarIranAM sAMdarya vigerenuM kAraNa puNya che ane zarIranAM beDeLapaNuM vigerenuM kAraNuM pApa che arthAta A yuktithI paNa puNya ane , , , , 14 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApanI hayAtI sAbIta thaI zake che. athavA chevaTe ame ema kahIe chIe ke, sarvajJa purUSe e e tatvanI eTale puNya ane pApanI kyAtI kahI che mATe dareka mumukSue enA kahyA pramANe mAnavuM joIe. A viSe ahIM lakhyA karatAM paNa vizeSa carcA thaI zake ema che, paraMtu laMbANunA bhayathI ene ahIM lakhI nathI, je bhAIne e vize carcAno rasa hoya tene vizeSAvazyakanI TIkA jevAnI bhalAmaNa che. - have ahIM AsravatattvanuM svarUpa A pramANe kahevAmAM Ave che - "Asrava" zabdano artha A pramANe che --jema kuMDAmAMthI pANI cUe che tema jemAMthI karmo cUe che tenuM nAma Asrava che. je je kAraNethI. karmo cUe che tenAM nAma A pramANe cheH -mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane vega. sAcA deva, sAcA gurU ane sAco dharma e traNene sAcA na mAnI khoTA mAnavAnuM nAma mithyAta che. hiMsA vigere azubha kSiAnI pravRttiothI na aTakavuM-enuM nAma avirati che. viSayone sevA ane madha pIvuM enuM nAma pramAda che. krodha, mAna, mAyA ane lebha-e cArene saMga kare enuM nAma kaSAya che. mana, vacana ane tananI pravRtti karavI enuM nAma ga che. upara jaNAvelAM midhyAMtya vigere pAMca, karma baMdhanAM (-je vaDe jJAna na thAya vA ochuM thAya evA jJAnAvaraNIya vigere karmane baMdhanAM) kAraNe che ane e baMdhanAM kAraNone ja jainazAsanamAM Asrava kahe che arthAta mithyAtva, avirati, pramAda ane kapAyanI sAthe saMbaMdha dharAvatI tana, mana ane vacananI pravRttio ja zubha ane azubha karmanuM kAraNa hovAthI Asavarupa che. Asrava karmabaMdhane hetu che mATe pahelAM hetu ane pachI kArya rahevuM joIe arthAta pahelAM Asrava ane pachI karmabaMdhae pramANe e benI hayAtI hovI joIe. paraMtu ema mAnatAM A harakata Ave che ke, kyAMya baMdha sivAya Asava rahI zakato ja nathI-thaI zakatA ja nathI mATe pahelAM karmabaMdha ane pachI Ava-e rIte mAnavuM paDaze ane ema mAnavAmAM paNa Asrava karmabaMdhano hetu kahyA che, te geravyAjabI Tharaze. kAraNa ke, kadI paNa pahelAM kArya ane pachI hetu e kArya-kAraNano krama hoI zakatA nathI. mATe strI ane karmabaMdha e benAM sthAna zI rIte goThavavAM? e praznano uttara A pramANe che-jema bIja ane vRkSa e bemAM paheluM karyuM ane pachI karyuM ena Are Ave tema nathI, paraMtu ene pravAha vahyA kare che tema Asrava ane baMdhamAM paNa paheluM karyuM ane Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 pachI karyuM ene Are AvavAne nathI. e te pravAhe niraMtara cAlyA ja kare che-eTaluM kharuM, ke vartamAnakALanAM AMsavane hetu pUrvakALane karmabaMdha che ane thanArA karmabaMdhane hetu vamAna kALano Asava che-e banne pravAha karIne anAdinA hovAthI enA kramanI bhAMjagaDa karavI taddana nakAmI ane artha vagaranI che ane e bannene pravAha paNa koI jotanA vAMdhA vinAne che. pUrvakALanA baMdhanI apekSAe Asava kAryapa che ane e ja kAryarUpa Asrava thanArA karmabaMdhanI apekSAe kAraNarUpa che ane e ja dRSTie ahIM Asavane karmabaMdhane kAraNa kahyuM che. mATe Asava ane baMdhanA kramamAM koI jAtane vAM ke dUSaNe Ave evuM nathI. mukhyapaNe A Ava be jAtane cheda-puNyane hitu ane apuNya hatuM. ane taratamatAne lIdhe enA nAnA nAnA bhede te ghaNuM che. tana, mana ane vacananI zubha ke azubha pravRttinI arthAta AsavanI hayAtI manuSya mAtra pite pitAnA anubhavathI ja jANI zake che ane e vaDe ja tathA anumAnathI paNa bIjAmAM enI hayAtI kapI zake che. tema tenI (astravanI) hayAtI mATe zAstro paNa sAkSI pUre che mATe AvatattvamAM kaI jAtano vadha rahe tema nathI. saMvara ane baMdha. have saMvara ane baMdha tatvanuM vivaraNa A pramANe che - AsavanA aTakAvane jenazAstramAM saMvara kahe che, jIva ane kama e bannene dUdha ane pANInI je je paraspara saMbaMdha che tene baMdha kahevAmAM Ave che. pa1 " samyagdarzana vaDe mithyAtvane, tyAga vaDe aviratino, apamAda vaDe pramAdane, kSamAdiguNo vaDe kaSAyane tathA mana, tana ane vacananA damana vaDe * ane pavitra vicAre vaDe mana, tana ane vacananI pravRttiono aTakAva karavAmAM Ave che tene saMvara kahevAmAM Ave che. khare saMvara te AtmAmAM karyagrahaNanA hetune abhAva che. e saMvara be jAtane che-eka sasaMvara tadana saMvara ane bIje dezasaMvara-Do thoDo saMvara. je samaye jJAnI purUSa, nAnI ke meTI badhI pravRttione rokI rAkhI tadana akriya-kriyA ''vinAne-thaI jAya che te samaye e, tadana saMvara (sarvaprakAre saMvara-sarvasaMvara ) mAM hoya che ane jyArathI manuSyamAtra cAritrasudhAraNA tarapha vaLe che tyArathI e thoDe cheDe saMvara (deza saMvara) e jAya che. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have baMdhatatvanuM vivaraNa A pramANe che - jema dUdha ane pANuM banne bhegAM thayAM pachI jevo e banneno paraspara sabaMdha hoya che te ja jIvanA pradeza ane karmanAM paramANuo e be varace je saMbaMdha thAya che tene "baMdha" kahevAmAM Ave che. athavA je vaDe AtmA paratapaNAne pAme evA karmanA (pulanA) pariNAmane "baMdha kahevAmAM Ave che. chamAhila nAmane koI paMDita ema mAne che ke, je zarIra ane tenI uparanAM kapaDAne saMbaMdha che, sarpa ane tenI uparanI kAMcaLIne saMbaMdha che tevo ja saMbaMdha AtmA ane tenI uparanAM karmone che. paraMtu jainadarzana te e jAtane saMbaMdha mAnatuM nathI. e te kahe che ke, bhegAM thaelAM dUdha ane pANIne jevo saMbaMdha hoya vA bhegAM thaelAM agni ane loDhAno je saMbaMdha hoya te ja saMbaMdha jIva ane karmanAM paramANuo vacce che. ahIM kadAca ema kahevAmAM Ave ke, jIva te amUrta cheene keAI jAtane AkAra nathI, ene hAtha, paga paNa nathI. te pachI e, zI rIte karmanAM paramANuonuM grahaNa karaze ? ene uttara A pramANe chejIva ane karma vacce Aja anAdikALano saMbaMdha che ane te saMbaMdha paNa jevo te nahi, kiMtu bhegAM maLelAM dUdha ane pANInI je che. mATe e jAtano saMbaMdhathI baMdhAelA AtmAne ame amUrta nathI mAnatA-mUrtA ja aTale AkAravALe mAnIe chIe. vaLI, kAMI karmanAM paramANuo hAthe bhAta nathI e to vRttio eTale vicAro vaDe ja kheMcAya che. jema koI purUSa, zarIre tela caLAvIne ughADe beTho hoya to hAtha halAvyA vinA ja enA zarIra upara cAre tarapha uDatI raja ceTI jAya che tema rAga, dveSa ane mohanI vRttivALA AtmAnA eka eka pradeza upara cAre tarapha bharelAM karmano paramANuo ceTI jAya che ane evI sthitimAM rahelA-saMsAramAM rajhaLatA AtmAne ame anekAMtavAdio e apekSAe mUrta paNa mAnIe chIe. e prakAre , hAtha paga vinAne AtmA, karmanAM paramANuonuM grahaNa zI rIte karI zakaze ?" e kalpanA peTI TharI zake che. karmane baMdha be prakArane che-eka prazarata baMdha ane bIjo aprazasta baMdha. vaLI, karmane baMdha cAra prakArane che-prakRti, sthiti, rasa ane pradeza. prakRti eTale svabhAva, jemake, jJAnAvaraNa nAmanA kamane svabhAva jJAnane dAbI devAne eTale aTakAvavAne che. sthiti eTale karmanA TakAvanI maryAdA, jemake, amuka karma amuka vakhata sudhI TakI zake che. e maryAdA thavAnuM kAraNa vRttinI tIvratA ane bhadatA Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. rasa eTale AtmAnI zaktine dAkhavAnI karmanAM rahelI tAkAta, jemake, amuka jAtanuM jJAnAvaraNa karma, AtmAnA ATalA ja jJAnane dAkhI zake che. ane pradeza eTale karmanAM aNune jattho. e prakAre mukhyapaNe karmabdhanA A cAra prakAra che teA paNa enA ATha ane ekasesa adAvana- prakAra paNa thai zake che. ATha prakAra tA enI mULa prakRtinA che ane te A pramANe cheH--jJAnAvaraNu, darzanAvaraNu, meAhanIya, aMtarAya, vedanIya, nAma, gotra ane AyuSya. enI uttara prakRtinA eTale peTA prakRtinA badhA maLIne 15: prakAra che ane te paNu vRttinI tIvratA, tIvrataratA,, tIvratamattA tathA maMdatA, mataratA ane maMdatamatAnA kAraNathI ghaNA prakAranA thai jAya che. A batrA karma adhanA prakArA ka graMthathI jANI levAnA che. nija rA ane mAkSa. have adha-tattvanuM svarupa kahyA pachI nirjarA-taMttvanuM svarupa A pramANe kahe cheH je je karmA, jIva upara mAjhI gayAM che .tenA kharI paDavAne nirjarA kahe che ane jIva ane zarIranA je tadana viyoga pharI vAra kadI paNa mayAga na thAya evA viyAga ane mAkSa kahe vAmAM Ave che. para bAra prakAranAM tapa vaDe jIva upara coMTI gaelAM jJAnAvaraNAdi ka kharI paDe che ane ene nirjarA kahevAmAM Ave che, e nirjarA e prakA ranI cheH--sakAma ane akAma. je loko potAnI icchAthI AkarUM tapa kare che, dhyAna dhare che ane bAvIza prakAranA pariSahAne sahana kare che tathA mAthAnA vALa kheMcI kADhe che ane e prakAre aneka rIte dehane krame che. tathA aDhAra zIlAMgAne dhAraNa kare che, koi jAtane parigraha zakhatA nathI ane zarIra prati jarA paNa mUrchA rAkhatA nathI-- zarIrane mela paNa sAda karatA nathI evA mahAnubhAvenI nirjarAte " sakAma nirjarA kahevAmAM Ave che. ane je leAkA na chUTake aneka prakAranAM zarIra ane mananAM lAkhA du:khAne sahana kare che teonI nirjarAne akAma nirjarA' kahevAmAM Ave che. ' . ', mekSatattvanuM vivaraNu A pramANe cheH AdArika, vaikriya, AhAra, tejasa ane kAma~Nue pAMca zarIra, Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chA, AyuSya vigere bAhya prANa, puNya, apuNya, varNa, gaMdha, rasa, sparza, janma, purUSapaNuM, strIpaNuM, ane napuMsakapaNuM, kaSAya vigereno saMga, ajJAna ane asiddhapaNuM vigerene tadana viyoga e badhAMno pharIthI koI vAra saMga na thAya e viga-ene mokSa kahevAmAM Ave che. have ahIM ema kahevAmAM Ave che, AtmAne zarIrane vigate ghaTI zake e che, kAraNa ke, ene (zarIrane) saMbaMdha tAjo ja thaele che. paraMtu rAga dezane viga ghaTe evuM nathI. kAraNa ke, je anAdinuM hoya che tene kadI paNa nAza thaI zakato nathI. jema AkAza anAdinuM che, tene nAza thaI zakato nathI tema AtmA sAthe rAga ane dveSane saMbaMdha anAdi che mATe tene tadana viyoga zI rIte thaI zake ? e praznane uttara A pramANe che -je je bhAvane thoDo paNa ghaTADe thaI zakato hoya te te bhAvane kaI vakhate tadana ghaTADo paNa joIe. jema ke, zIALAnI TADhamAM ApaNuM rUvATAM ubhA thai jAya che ane jyAre e TADhamaTI tApa thata Ave che tyAre pAchAM e rUvATAM besatAM Ave che ane vizeSa tApa thatAM to ApaNuM eka paNa rUMvADuM ubhuM rahI zakatuM nathI arthAta romAMca (rUMvATA khaDAM thavA) mAM jema ghaTADe thatAM thatAM teno taddana abhAva paNa thaI jAya che tema ahIM rAga vigereno ghaTADo thatAM thatAM teno paNa tadana abhAva thavo suzakya lAge che. jo ke prANI mAtrane rAga vigereno saMbaMdha anAdi kALathI lAge che te paNa keTalAkane te rAga karavAnAM ThekANuM (strI, kuTuMba vigere) nuM kharuM svarUpa jANavAmAM AvyA pachI te uparathI krame krame rAgathI virUddha bhAvanA karavAthI teone rAga ocho thatocAlyA jAya che-e hakIkata sau koInA jANavAmAM Ave tevI hevAthI vivAda vinAnI che mATe ja e, uparanA anumAnane Teke Ape evI che arthAta rAga vigeremAM paNa ghaTADo thavAne anubhava thatuM hovAthI koI samaye, samaya vigerenI joItI sAmagrIne jaga thaye ane bhAvanAnuM baMLa jAye ene (rAga vigerene) paNa tadana kSaya thavo geravyAjabI jaNAto nathI mATe jema jIvane zarIrane tadana viyoga thaI zake che tema rAga vigerene paNa dara viga thaI zake che-emAM kaI prakAranuM dUSaNa Ave evuM nathI. " e viSe kadAca ema kahevAmAM Ave che, jema jJAnAvaraNIya karmane udaya thaye jJAnamAM ghaTADe thato anubhavAya che ane e karmane atyaMta udaya Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaye kaI jJAnane ThAmu nAza thate jANato nathI tethI je bhAvene gheDa paNa ghaTADo thaI zakatuM hoya te bhAvane koI vakhate tadana ghaTADe paNa thavo joIe " e jAtano niyama sacavAta nathI ane ema hovAthI ja e niyama, rAga vigeremAM paNa lAgu thaI zake nahi tethI, rAgathI virUddha bhAvanA karyo paNa AtmAne rAga vigerene tadana viyega zI rIte ghaTI zake? e praznano uttara A pramANe che - AtmAmAM je je guNo che te be prakAranA che-eka te AtmAmAM svabhAve karIne rahelA ane bIjA bahAranAM nimittone lIdhe AtmAmAM AvelA. A je jJAna guNa che te, AtmAmAM svabhAve karIne raheluM che ane A je rAga deSa vigere che te, AtmAmAM bahAranAM nimittane laIne AvelA che. je guNo svabhAve karIne rahelA che tene mATe upara jaNAvela ghaTADAne lagate niyama lAgu thatuM nathI. kiMtu je guNe bahAranAM nimittane laIne AvelA che tene ja e niyama lAgu karavAno che. kAraNa ke, je guNe svabhAve karIne rahelA hoya che te te svabhAvarUpa hovAthI kadI paNa bhuMsAI zakatA nathI. paraMtu je guNo nimittane laIne AvelA hoya che te badhA te nimitta khasyA pachI khasI jatA hovAthI tene mATe ja upara jaNAvele ghaTADAno niyama lAgu thaI zake che arthAt AtmA pariNAmI nitya che mATe game tevA jJAnAvaraNIya udaya thayo hoya te paNa AtmAnA svabhAvamUta jJAnane nAza kadI ya thaI zake nahi ane je rAga vigere, leba vigerenAM kAraNone lIdhe AtmAmAM AvelAM che te badhA to lebha vigereno nAza thaye eka kSaNa paNuM Take tema nathIje je bhAve je nimittane lIdhe AvelA hoya te bhAve pitAnuM te sahacara nimitta na rahe te rahI zake ja nahi. A niyama badhe ThekANe lAgu thaI zake eve che ane ahIM rAga dveSane paNa e ja niyama lAgu thAya che. ethI zarIranI peThe AtmAne rAga ane dezane paNa tadana viyoga thAya emAM kAMI aghaTatuM nathI. vaLI, je AgaLa jaNAvyuM che ke, "je anAdinuM hoya che tene kadI paNa nAza thaI zakatuM nathI" e niyama paNa barAbara nathI. kAraNa ke, * prAgabhAva' nAmane abhAva, anAdino hovA chatAM nAza pAme che-ema se koI prAmANika svIkAre che. vaLI, senuM ane mATI-e beno saMbaMdha anAdikALano che te paNa khAra ane tApanA prayogathI ene nAza thaI zake che-e si koInI jANamAM che mATe "je anAdinuM hoya teno nAza thaI zake nahi' e niyama barAbara nathI. have ema pUchavAmAM Ave ke, rAga vigere Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ k guNA AtmAthI bhinna che ? ke abhinna che ? ne e badhAne AtmAthI taddana bhinna ja mAnavAmAM Ave te jema mekSane pAmelA AtmAe rAga vigerethI bhinna che ane vItarAga che tema dareka AtmAe rAga vigerethI bhinna heAvAthI vItarAga hAvA joie ane jo e badhAne AtmAthI tadana abhinna ja mAnavAmAM Ave te jema ghaDAneA nAza thaye sAthe enA guNAne paNa nAza thai jAya che tema rAga vigerene nAza thaye AtmAne paNa nAza thavA joie. kAraNa ke, je e vastu paraspara taddana abheda dharAvatI hoya temAMthI ekane nAza thaye bIjIneA paNa nAza thavA ja oe. mATe rAga vigerene AtmAthI taddana bhinna ke abhinna na mAnatAM kAi apekSAe bhinna ane koi apekSAe abhinna ema bhinnabhinna mAnavA joie ane ema mAnavAmAM kAMi dUSNu heAya tema jaNAtuM nathI. AtmAne kare che, eka vAra kare che, eka vAra have ema pUchavAmAM Ave ke, zarIra ane karma vigerenA tudana viyeAga thayA pachI lAkanA cheDA sudhI uMcu javAnuM zuM kAraNa che ? ene uttara A pramANe cheH--jema kuMbhAra cAkaDAne eka vAra jaMtu Ape che ane pachI phakta e gatinA vegate lIdhe cAkaDA karyA hiDALA halAvyA pachI vegane lIdhe DiMDALA hAlyA ArbhamAM ja bANune gati ApavAthI te ghaNe dUra sudhI paheoMcI jAya che e ja prakAre karmane nAza thayA pachI paNa enA vegane lIdhe AtmA, DeDa leAkanA cheDA sudhI uMce paheAMcI jAya che. tathA jema eka tuMbaDA upara sAtathA mATIne lepa lagAvyA hAya ane pachI ene pANImAM nAkhatAM ja DubI jAya che. tyAra bAda jema jema pANInA sahavAsane lIdhe uparanA mATInA karI ogaLatA jAya che-ukhaDatA jAyache tema tema e tuMbaDuM cu' AvatuM jAya che ane badhI mATI taddana ogaLI gayA pachI teAe tuMbaDuM taddana pANInI upara AvIne tare che tema AmA paNa jema jema karmanA bhAra e! karatA jAya che tema tema uMce AvatA jAya che ane jyAre enI uparanA karmanA ekjhe tadana ukhaDI jAya che tyAre e, tuMbaDAnI peThe TheTha lokanA uparanA bhAga sudhI paheoMcI jAya che. jema eraDAnI ziMga kADatAM ja tenI aMdaranAM khI uDe che tema karmanAM adhatene nAza thatAM ja AtmA uMcANu tarapha gati kare che. jIvAnI mULa prakRti UMce javAnI che ane jaDenI mULa prakRti nIce javAnI che. jema svabhAve karIne te nIcuM paDe che, vAyu tIra vAya che ane agninI jyAta uMcI jAya che tema AtmAnI U Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gati paNa svabhAve karIne che. jenI je adhogati, Urdhvagati (svargAdi. gati), ane tIrachI gati thAya che te karmo karIne che ane karma vinAnAM jInI je Urdhvagati TheTha lekanA uparanA bhAga sudhI thAya che te svabhAve karIne che. kadAca ema kahevAmAM Ave che, uMce jato karma vinAne jIva, lekanA uparanA bhAga sudhI ja jaIne zA mATe aTake che ? enAthI AgaLa abha nayA ta ? men| uttara 2mA prabhArI cha:-- sayAmAgadhIsviya nAmanuM tattva nathI tethI e, vadhAre uMce jaI zakatA nathI ane dharmAstikAya vinA koInI paNa gati thaI zakatI nathI-e vAta AgaLa jaNAvAI gaI che-e badhI hakIkata taravAthanA bhASyamAM jaNAvelI che. kadAca ema 1. mukta AtmAnA Urdhvagamana viSe jaNAvatAM tatvArthasUtramAM (50 244 21.) 2 // pramANe navyuM che: " tadanantaramevordhvamAlokAntAt sa gacchati / pUrvaprayogA-'saMgatva-bandhacchedo-rdhvagauravaiH // 1 pUrvaprayogaHkulAlacake dolAyAmiSau cA'pi ythessyte| pUrvaprayogAt karmeha tathA siddhagatiH smRtA // 2 asaMgatva:mRlepasaGganirmokSAd yathA dRSTA'pkhalAbunaH / karmasaGgavinirmAkSAt tathA siddhagatiH smRtA // 3 baMdhacchedaHeraNDa-yantrapeDAsu bandhacchedAd yathA gtiH| karmabandhanavicchedAt siddhasyA'pi tatheSyate // 4 UrdhvagauravaHUrdhvagauravadharmANo jIvA iti jinottamaiH / adhogauravadharmANaH pudgalA iti coditam // 5 yathA'dhastiryagUce ca loSTa-vAyva-'gni-vIcayaH / svabhAvataH pravartante tathordhvagatirAtmanaH // 6 adhastiryak tathovaM ca jIvAnAM karmajA gtiH| Urdhvameva tu taddhamI bhavati kSINakarmaNAm // 7 tato'pyUrdhvagatisteSAM kasmAnAstIti cenmtiH| dharmAstikAyasyA'bhAvAt sa hi heturgataH param // 8 arthAtaS. I. P.W.15 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 mAnI levAmAM Ave ke, karma vinAnA AtmAe kaMta pUrvanA vegane lIdhe tyAra pachI eTale AThe kameonA samULage! nAza thayA ke turata ja e AtmA, leAkanA cheDA sudhI uMce cAlyA jAya che. enA uMce javAnA je hetue che te A che ? pU`prayAga. 2 asaMgatA. 3 adhiccheda ane 4 UgArava. 1. (e cAre hetune udAharaNapUrvaka samaje che ) pUrva prayAga:~ jema eka vAra pheravyA pachI kuMbhAranA cAkaDA enI meLe pharyA kare che, eka vAra havAvyA pachI hiMDALeA enI meLe hAlyA kare che ane eka vAra phekayA pachI khANa enI meLe Ne dUra sudhI pahoMcI jAya che tema AtmAne eka vAra kamermAe pheravelA heAvAthI te atyAre paNa (akarmaka dazAmAM paNa) uMce gati karI zake che. 2 asa gavaH jema mATIthI kharaDAeluM tuMbaDu pANImAM buDI jAya che ane pachI jema jema te uparanA mATIne lepa pIgaLI pIgaLIne ukhaDatA jAya che tema tema te uMcu Ave che ane e kare! taddana ukhaDI gaye te e tuMbaDAne ApaNe pANInI sapATI upara taratuM joie chIe tema ja A AtmA upara coMTa ! kakyAyAdrine maLa taddana ukhaDI gaye e, lekanI taddana uparanI sapATI bhaNI gati kare e svAbhAvika che. 3 madhacchedaH jema eraMDAnI ziMga ane yaMtranI peDAmAM khadhane cheda thavAthI gati thAya che tema ka-baMdhanA taddana cheda thavAthI siddha-jIva paNa Udhva gati karI zake che. 4. U gaiAravaH-~~ zrIjinAe kahyuM che ke, vedanA mULa dhama, UgArava che eTale uMce javApaDyuM che ane pudgalAne mULa dharma adhAgaiArava eTale nIce javApaNuM che. 5. jema Dheku, peAtAnA svabhAvathI ja nIce gati kare che, te ja rIte vAyu, tIra cAle che, agni ane pANInAM mAna uce gati kare che te ja prakAre AtmAnI je e Urdhvagati thAya che te svAbhAvika che. 6. jIvAnuM naraka vigere bhaNI javuM-nIce javuM, tIae javuM--manuSyAdrimAM javuM, ane uMce eTale svargAdi bhaNI javuM e badhu kanya che ane je, leAkanI tadna uparanI sapATI bhaNI javuM-e tA ene! ( rahita jIvane) svAbhAvika dharma che. cha.. kadAca ema pUchavAmAM Ave ke jIva, leAkanI taddana uparanI sapATI mUkIne AgaLa paNa kema jatA nathI ? te tene uttara e che ke, tyAM AgaLa, gatine nimitta dharmAstikAya nathI ane dho stakAya vinA gati thaI zakatI ja nathI. 8. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uMce jai zake che te paNa jo mekSe jatA AtmAone taddana zarIra ane iMdriya vigere prANa vinAnA mAnavAmAM Ave te enuM jIvapaNuM ja TaLI jAya che. kAraNa ke, jIvanuM jIvapaNuM enA (jIvanA) prANa dhAraNa vaDe TakI rahe che ane ene jyAre rAmukA prANA ja na hoya tyAre e, zI rIte rahI zake ? ane jo jIvanuM jIvapaNuM ja na Take te! ene (jIvate) ajItra mAnavA beie ane ajIvane te mekSa na thatA hAvAthI ene (jIva) mekSa zI rIte ghaTe ? mATe meAkSanI dazAmAM paNa jIvanuM jIvapaNuM kAyama rAkhavA mATe jIvane zarIravALe! ane iMdriyavALA mAnavA joie. mene uttara A pramANe cheH---- prANA e prakAranA che. eka dravya prANa ane khIjA bhAva prANa. jo ke mAkSamAM, vya-prANu tA heAtA nathI, paraMtu ekalA bhAva-prANa hAya che. ane e bhAva-prANenuM dhAraNa karatA jIva tyAM paNa jIvyA kare che mATe dravya-prANAne viyeAga thavA chatAM paNa enA jIvapaNAmAM jarA paNa khAmI AvatI nathI. e bhAva-prANA A pramANe cheH- kSAyika samakita, kSAyika jJAna, kSAyika vI, kSAyika darzana, ane kSAyika sukha. e jIveAmAM, ke je meAkSane pAmelA che--anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta vI, ane anaMta sukha rahelAM che. meAkSamAM je anaMta sukha che te parama AnaMdamaya che. ane saMsAramAM jaNAtA sukhathI tadna judu che. je sukha meAkSane pAmelA jIve anubhave che te, manuSyAne nathI ane devAne paNa nathI. badhA kALAnuM devAnuM anatuM sukha ekaThuM karIe te paNa te, meAkSa-sukhanA anatamA bhAgane paNa paheAMcI zake nahi. siddhanA jIvenuM sukha eTaluM badhuM che ke, jo tenA anaMta bhAga karavAmAM ( kalpavAmAM ) Ave te paNa te badhA AkAzamAM mAi zake nahi. e viSe ceAgazAstramAM nIce pramANe jaNAvyuM cheH---- deva, dAnava ane manuSyanA iMdrA, traNa jagatamAM je sukhane anubhave che te sukha, meAkSasukhanA anaMtamA bhAga jeTaluM paNa na heAi zake. ere sukha che te svAbhAvika che, zAzvata che ane iMdriyeAthI paNa vedI zakAya evuM nathI-ene te mAtra AtmA ja vedI zake che. evuM sukha, meAkSamAM hevAthI ane cAre purUSAmAM vA purUSAtha kahevAmAM Ave che. "" "" meAkSane pAmelA jIvA-siddhanA vA-sukhane anubhave che ke nahi? e viSe traNa mata che ane te A pramANe cheH-- vaizeSika matavALA ema mAne che ke, muktine pAmelA AtmAnA buddhi, sukha, duHkha vigere guNI nAza pAmI Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jatA heAvAthI e, tyAM ( mekSamAM ) zI rIte sukhI hAi zake ? 1. . aiAddha matavALA ema mAne che ke, tyAM teA cittanA taddana vinAza thai jatA haiAvAthI AtmA pote ja rahI zakatA nathI, teA pachI sukha to hoyaja karyAMthI ? ra. sAMkhyamatavALA ema mAne che ke, mekSamAM sukha hAya tethI AtmAne zuM? kAraNa ke, e pote bhogavavAnI zakti ja dharAvatA nathI ethI tyAMnA AtmA zI rIte sukhie heAi zake ? e traNamAMnA prathama matavALAne ApavAne uttara A pramANe che: pahelAM e matavALAnA pakSa uThavI pachI enuM ja samAdhAna karavAnuM che ane te A rIte cheH--vaizeSika matavALA kahe che ke, mekSadazAmAM buddhi, sukha vigere guNeA nAza pAmI jatA heAvAthI e dazAne pahoMcelA AtmAmAM vizuddhajJAna ke vizuddha sukha zI rIte hoi zake ? kAraNa ke, meAkSanuM svarupa A pramANe cheH-jIvanA nava vizeSa guNA cheH-- buddhi, sukha, duHkha, daicchA, dharma, adharma, prayata, bhAvanA ane daMSa-e navenA samULagA nAza thayA pachI jIva, potAnA svarUpamAM AvI zake che ane e jIvanuM peAtAnA svarupamAM AvavuM e ja mekSa che. e nave guNA eka saMtAnarupa heAvAthI dIvAnA saMtAnanI peThe taddana nAza pAmI zake che. e prakAranA anumAnamAM koi jAtanuM dUSaNa AvI zake ema nathI tema e anumAnanI sAme ene aTakAvanArUM evuM bIjuM koi pramANa Nu maLatuM nathI. e guNNAnA saMtAtane nAza thavAne krama A pramANe cheH harahameza zAstranA abhyAsa karavAthI AtmAne tattvajJAnanI eTala peAtAnA svapanI ane saMsAranA prapaMcanI khabara paDe che tema thavAthI tenuM mithyA jJAna nAza pAme che, mithyA jJAna nAza pAmavAthI enA ( mithyA jJAnanA ) phaLarUpe rahelA rAga vigerene vilaya thAya che, rAga vigerene nAza thavAthI tana, mana ane vacananI navIna pravRttine aTakAva thAya che ane e aTakAva thayA pachI dharma ane adharmanI navI pedAza thatI aTake che ane je dharma ane adharma jAnA che-pUrva karelA che-tene kSaya te, te dvArA banelAM zarIra ane iMdriyA tathA zArIrika ane iMdriyajanya sukhAdi La bhAgavavAthI thai jAya che tathA je dharma ane adharma have pachI bhaviSyamAM thaelA che tene kSaya paNa, ( te dvArA maLatAM ) tenAM paLeAne upabhAga karavAthI thai zake che e prakAre e guNAnA saMtAnanA nAza thavAne krama che ane emAM iMdriyAthI utpanna thatA buddhi, sukha ane bIjA paNa guNa AvI jAya che. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pramANe mekSanI dazAmAM AtmAmAM buddhi ke sukha vigere rahI zakatAM nathI te pachI ene (AtmAne) anaMta sukhavALe ane anaMta jJAnavALA zI rIte mAnI zakAya ? A jAtanA vaizeSika matavALAnA praznane uttara A pramANe cheH-- upara je buddhi vigere nava guNone nAza thavAnuM jaNuMvyuM che te saMbaMdhe pUchavAnuM che ke, zuM e guNe AtmAthI tadana judA che ? ke e guNe ane AtmA e banne eka che? jo e guNone AtmAthI taddana judA mAnavAmAM Ave te ene ghoDA ane hAthInI peThe AtmA sAthe kaze saMbaMdha na hovAthI ene AmAnA guNe ja zI rIte kahevAya ? je e guNo ane AtmA e banne tadana eka hoya te te guNono nAza thayA pachI AtmAne paNa nAza thavo joIe, te pachI mokSa kone thaze? have je AtmA ane e guNe e banne vacce koI apekSAe bheda ane kaI apekSAe abheda- ema mAnavAmAM Ave te tamee mAnelo ekAMta. vAdane siddhAMta cheTo Tharaze. vaLI tame je e guNonA saMtAnane nAzavaMta kahe che te khoTuM che-virUddha che. kAraNa ke, je saMtAnane pravAha paraspara kArya-kAraNa bhAvano saMbaMdha dharAve che te tadana nitya athavA tadana anitya hoI zakatA nathI. jo e pravAhane sarvathA nitya ke anitya ja mAnavAmAM Ave te e kArya-kAraNa hoI zakato nathI. je vastu nityAnitya hoya che temAM ja kriyA karavAnI hakIkta dhaTI zake evI che. vaLI, tame je dIvAnA saMtAnanA sarvathA nAzanuM udAharaNa ApyuM che te paNa ghaTI zake evuM nathI. kAraNa ke, e saMtAnane tadana nAza thato ja nathI, kiMtu emAM phakata smaphera thAya che eTale taijasa paramANuo pitAnuM caLakatuM 5 cheDIne saMga ane sAmagrI vaze aMdhakArarUpe pariName che. jema padArtha mAtra potAnA pUrva spane parityAga kare che ane bhaviSyanuM navIna rUpa dhAraNa kare che tathA pitAnuM pitApaNuM mUkato nathI tema dIvo paNa e traNe jAtanI sthitimAM va e che mATe ene tadana nAza zI rIte hoI zake ? A viSe ahIM ghaNuM kahI zakAya evuM che to paNa tene vistArathI "anekAMta-praghadaka mAM kahIzuM. vaLI, tame je buddhi vigere guNone tadana nAza jaNAvo cho te zuM e guNa indriyathI utpanna thanArA che ? ke atakriya-jene Idri paNa na pahoMcI zake evA-che ? jo tame IdriyathI utpanna thanArA buddhi vigere guNono nAza mAnatA ho te amAre paNa koI vAMdhA jevuM nathI. kAraNa ke, ame paNa ema ja mAnIe chIe ke, mekSadazAmAM ikriyA ke ikriyAthI Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 utpanna thanArA anubhava emAMnuM kazuM paNa hayAta rahetuM nathI. jo tame ema mAnazo ke, mekSidazAmAM atIMdriya guNone paNa nAza thaI jAya che to emAM je vAMdho Ave che te A pramANe che -saMsAramAM je koI manuSya mekSanA artha che te badhA ya mekSa tarapha evuM dhArIne pravRtti kare che ke, mokSadazAmAM anaMtuM ane keAI sukhanI sarakhAmaNImAM na Ave evuM sukha ane jJAna kAyama rahe che. teonI koInI paNa evI IcachA te hatI ja nathI ke, mokSa pAmyA pachI A -je jJAna ane sukha vigere vartamAnamAM che te paNa gumAvavAM paDaze ane eka patthara jevI dazA bhogavavI paDaze. je kharekharI rIte mekSadazAmAM pattharanI peThe jaDa jevA thaIne paDayuM rahevuM paDe tema hoya to eka paNa manuSya mekSa mATe pravRtti kare nahi--evA mekSa karatAM te A saMsAra ja bhale che ke, jemAM thoDuM thoDuM te sukha maLyA kare che. mATe vaizeSika matavALAe mokSanuM je svarUpa kahayuM che te koIne paNa game tevuM nathI. kahyuM che ke, "vRMdAvanamAM nivAsa karavo sAro, ziALo sAthe vasavuM sAruM. paraMtu gautama RSi, vaizeSikoe mAnelI mukti meLavavA rAjI nathI." e ja pramANe mokSa saMbaMdhe mImAMsA matavALA paNa kahe che ke" jyAM sudhI vAsanA vigere AtmAnA badhA guNono samULa nAza thayo nathI tyAM sudhI du:khano samULa (ddana) nAza thaI zakato nathI. sukha ane du:khanuM kAraNa dharma ane adharma che ane e (dharma ane adharma ) banne ja saMsArarA5 gharanA thAMbhalA che. A banne thAMbhalAno nAza thavAthI zarIra vagere TakI zakatAM nathI ane ema thavAthI ja AtmAne sukha duHkha heI zaktAM nathI mATe ja e mukta AtmA kahevAya che. jyAre AtmA mokSanI dazAne pahoMce che tyAre te kevo hoya che ? teno uttara A pramANe che -e mukata AtmA pitAnA svarUpamAM raheluM hoya che, badhA guNothI cheDAelo hoya che ane e vakhatanuM enuM 5 saMsAranAM baMdhanathI rahita ane duHkha tathA kaleza vinAnuM cha UrmiothI para hoya che ema paMDita loko kahe che. kAma, krodha, bhada, garva, lobha ane daMbha-e cha Urmio che " vaLI teo (mImAMsA matavALA) kahe che ke, "jyAM sudhI AtmA zarIradhArI hoya che tyAM sudhI tene sukha ane duHkha thAya che ane zarIra vinAnA AtmAne sukha ane duHkhano sparza suddhAM hotuM nathI" e badho mImAMsA matavALAne mekSa viSene abhiprAya vaizeSika matavALAnI jevo ja jUThe jANavAnuM che. vaLI, ame (jeno) vaizeSika matavALAne pUchIe chIe ke, tame mekSa-dazAmAM Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 sukha mAtrane ThAmuko abhAva ja mAne che ke je sukho zubha karmanAM pariNAmarupa che tene ja phakta abhAva mAne che ? je zubha karmanAM pariNAma rU5 sukhane ja abhAva mAnatA ho to emAM amAre kaze vAMdho nathI, kAraNa ke, ame paNa ema mAnIe chIe ke, mokSadazAmAM kaI paNa karmathI pedA thatAM sukha te rahetAM ja nathI. have tame mokSadazAmAM sukha mAtrane abhAva mAne che te amAre kabUla hoI zake nahIM, kAraNa ke, tamAre e pakSa choTe che. AtmA sukhasvarUpa che mATe sukha e AtmAne svabhAva che ane ema hevAthI ja e AtmAnA svabhAvarupa sukhane kadI paNa nAza thaI zake nahi. jema ApaNe viSayanAM sukhane atyaMta cAhIe chIe tema siA koI pota potAnA AtmAne paNa atyaMta cAhe che mATe ja ema sAbIta thaI zake che ke, AtmA sukhamaya che. je e sukhamaya na hota te ene (AtmAne) keI paNa cAhata nahi. vaLI, vicArapUrvaka pravRtti karanArA mumukSuo mAtra sukhane mATe ja prayatna karI rahyA che ane e sukha mokSadazAmAM maLe evuM che. mekSa dazAmAM je sukha raheluM che te avadhi vinAnuM che ane akhaMDa tathA ghaNAmAM ghaNuM che-ethI vadhAre sukha bIje kaI ThekANe saMbhavI zakatuM nathI. je je guNamAM taratamapaNuM jaNAya che te guNanuM varatamapaNe koI ThekANe jarUra aTakI javuM joIe. jema pariNAmanuM taratamapaNuM AkAzamAM aTakayuM che tema sukhanuM paNa taratamapaNuM kSa--dazAmAM aTakayuM che mATe ja medazAnuM sukha avadhi vinAnuM che ema kahevAmAM AvyuM che. vaLI, ame vaizeSikone jaNAvIe chIe ke, teoe mAnelI vedanI kRtio paNa makSa- dazAnAM sukhanuM varNana A pramANe karI rahI cheH "brahmanuM rupa AnaMda che ane te mokSadazAmAM prakaTa thAya che. te samayanuM brahmanuM rUpa joIne badhAM baMdhane chUTI jAya che ane e ja vakhate-mokSadazAmAM -AtmA pitAmAM nitya evA AnaMdano lAbha meLave che" vaLI bIjI kRti A pramANe che - "jyAM mAtra buddhi ja pahoMcI zake, Idriya na pahoMcI zake evuM kadI paNa nAza na pAmanAruM sukha rahe che tenuM nAma mokSa che ane e mekSane apUrNa manuSyo meLavI zakatA nathI " mATe mokSa sukhamaya che e vAtamAM have kaze vivAda ke vAdhe rahete jaNa nathI tethI vaizeSikoe paNa mokSane sukhamaya mAnavo joIe ane tema karI vedanI zrutinuM mAna jALavavuM joIe. have sAMkhya matavALAone mekSa saMbaMdhe je abhiprAya che te A Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 kr "" pramANe che;- teo kahe che ke, A purUSa (AtmA) zuddha caitanya svarUpa che ane eka saLIne paNa vAMkI vALavA azakta che mATe akartA che tathA sAkSAd bhAgavanAra paNa nathI. e te jaDa ane kriyA karanArI evI prakRtine samAzrita che ane tethI ja tenA (AtmA) upara ajJAnanuM aMdhArUM patharAi raheluM che ane ema che mATe ja je sukha vigere phaLa prakRtimAM rahenArUM che tenuM pratibiMba pAtAmAM paDe che tene paNa peAtAnuM mAnI le che ane evA meAhane lIdhe prakRtine sukha svabhAvavALI mAnatA AtmA saMsAramAM vAsa kare che have jayAre e AtmAne evuM bhAna eTale viveka thAya che ke, A prakRti duHkhatA hetu che ane enI sAthe saMbaMdha rAkhavAmAM kAMi mAla nathA " tyAre e ( AtmA ), prakRtie karelA karma-Late bhegavatA nathI ane e prakRti paNa ema samaje che ke, A AtmAe mArI peAla jANI lIdhI che ane have e mArUM kareluM karma--La bhAgavavAneA nathI " tyAre e kADhaNI strInI peThe tenAthI dUra khase che. jyAre prakRtinI zakti narama paDI jAya che tyAre AtmA enA mULarUpamAM AvI jAya che evuM ja nAma mAkSa che arthAt mAddazAmAM rahelA AtmA anaMta caitanyamaya che, kiMtu AnaMdamaya nathI. kAraNa ke, AnaMda tA prakRtine svabhAva che ane mekSa-dazAmAM ene te taddana nAza thaelA che. A pramANe meAkSa viSe saMkhyamatavALAe abhiprAya dharAve che. tenA uttara jainamatavALAe A pramANe Ape cheH-sAMkhyamatavALA ema mAne che ke, jJAna e buddhine dharma che ane buddhi jaDa evI prakRtimAMthI pragaTe che arthAt jJAna ane AtmAne kASTha prakAranA saMbadha nathI-AtmA mAtra ajJAna che. jema A AtmA ajJAna che tema tenI ja peThe mukta thaelA AtmA paNa ajJAna che. je ajJAnane lIdhe prakRtimAM raheluM sukha vigere, AtmA, potAnuM mAne che te ja ajJAnane lIdhe mukta thaelA AtmA paNa prakRtimAM rahelAM sukha vigere Lane potAnAM kema nathI mAnatA ? kAraNa ke, e mukta thaelA AtmA paNu jJAna vinAnA hAvAthI ajJAnarupa aMdhakArathI DhaMkAelA che. e prakAre jJAna ane AtmAnA saMbaMdha nahi mAnI ene! (jJAnane ) prakRti jevI jaDa cIja sAthe saMbadha mAnavAthI upara jaNAvelA vAMdhA Ave che. have kadAca sAkhyA ajJAnanA artha rAga vigere kare te paNa dhaTe evuM nathI. kAraNa ke, e rAga vigere prakRtinA dharmo che mATe AtmAthI taddana judA che ane ema heAvAthI ja te AtmAne DhAMkI zakatAM nathI. jo atyaMta judA heAvA chatAM e rAga vigere, AtmAne DhAMkI zakatA hAya tA mukta thaelA AtmA paNa ethI DhaMkAvA Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa joie e paNa enAthI atyaMta judo che. vaLI, saMsarI AbhAne karanArI na mAnI mAtra bhArgavanAreA ja mAnavA emAM paNa ghaNAM ya dUSaNa! Ave che. lAkAmAM paNa 'je kare e ja bhAgave' e vAta suprasiddha che te ethI ulaTuM eTale karanArA kAi ane bhagavanArA kAi ' evuM zrI rIte manAya ? vaLI, ame ( jenA ) tA. saMkhyAne pUchIe chIe ke, prakRti ane purUSanA saMyega kANe karyA-AtmAe karyA ? ke prakRtie karyAM? ne tame ema mAne ke, prakRti ane AmAtA saMyoga prakRtie karelA che. teA e geravyAjabI che. kAraNa ke, prakRti te badhe ThekANe rahelI che. ethI jo e, badhe ThekANe mA ane prakRtinA saMyoga karAvyA karatI heya te! mukata thaelA AtmAo paNa prakRtithI vikhuTA zA mATe rahevA jodhrae ? prakRti badhe ThekANe paheAMcelI hAvAthI AtmA mAtrane tAtI sAthe saMbaMdha karAvavAne samartha che mATe eka paNa AtmA enAthI vikhuTA na rahevA joie. have kadAca ema kahevAmAM Ave ke, AtmA pote prakRtine saMcAga kare che, to e paNa vyAjabI nathI. kAraNa ke, maiM ( AtmA ) te zuddha caitanya svarupavALA kahevAthI zA mATe prakRtine sAthe rAkhavAnuM mana paNu kare ? ane kadAca AtmAnuM eka jAtanuM mana thatuM hoya te tenuM kAMi kAraNa che ke nahi ! je kAMi kAraNa mAnavAmAM Ave te zuM prakRtirUpa che ke AtmApa che ? kemake, sAMkhyA prakRti ane AtmA sivAya trIjI cIjate mAnatA nathI. jo e kAraNarUpe prakRtine mAnavAmAM Ave te jema vizuddha AtmAne prakRtinA saMbaMdha karAvanAra prakRti che tema mukta thaelA AtmAne paNa e prakRti, potAnI sAthe zA mATe na bheLI zake ? kAraNa ke, e banne AtmAe eka sarakhA che mATe ekane bheLI zake ane khIjAte na bheLI zake e banavA jevuM nathI. have je prakRti ane AtmAnA saMbaMdhanA kAraNa tarIke AtmAne mAnavAmAM Ave te je AtmA e kAraNarUpe kAmamAM Ave che te, prakRti sahita che ke prakRtirahita che ? jo e ( AtmA ) paNa prakRtisahita hAya tA enI sAthe paNa prakRtine saMbadha zI rIte thaye ? ene je javAba Avaze emAM paNa upara jaNAvelA ja prazna uThe tema hovAthI A hakIkatanuM kyAMya ThekANuM Ave tema nathI. te e prakRtinA saMbaMdha vinAne! AtmA, AtmA ane prakRtinA lagnanuM kAraNa thatA hAya te e paNa geravyAjabI che. kAraNa ke, evA vizuddha AtmA, evI bhAMjagaDa karI zake ja nahi ane kaMdAca kare teA enuM paNu kAraNa gAtavuM joie ane ema kAraNu gAMvamAM so. P. W. 16 " Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gotatAM Are Ave tema navAthI A kAraNu-pakSanI hakIkata barAbara nathI. have je ema mAnavAmAM Ave ke, prakRti ane AtmAnA saMbaMdhanuM koI kAraNa ja nathI. te pachI mukta thaelA AtmAne paNa prakRti sAthe zA mATe saMbaMdha na thAya? vaLI, e viSe A eka bIjuM pUchavAnuM che ke, prakRti sAthe lagna karatA AtmA potAnA pUrvanA svabhAvane cheDe che ke nahi ? je te, pitAne pUrvane svabhAva cheDe te te anitya thai jAya ane ema thavuM sAMkhyamatamAM meTuM dUSaNa che. je te pitAno pUrvane svabhAva na ja cheDe te te prakRti sAthe bhaLI paNa kema zake ? juvAna thanArA mANase pitAnI bALaavasthA choDavI ja joIe tema prakRtinI sAthe saMbaMdha dharAvatA AtmAe pitAne pUrvane svabhAva cheDo ja joIe--e rIte kaI prakAre sAMkhyamatamAM AtmAnI sAthe prakRtino saMga ja ghaTI zakatuM nathI to pachI enA viganI vAta te zI rIte thAya ? vaLI, sAMkhyamatavALAoe AgaLa ema jaNAvyuM hatuM ke, AtmAne viveka thAya che ane pachI e, karma-phaLane bhagavate nathI" ItyAdi. te paNa vyAjabI jaNAtuM nathI. ame (jene) e viSe pUchIe chIe ke, e viveka eTale zuM ? je ema kahevAmAM Ave che, pita pitAnA rUpamAM rahelA prakRti ane purUSanuM juduM juduM jJAna-enuM nAma viveka che to e viveka kene thAya che - AtmAne thAya che ? ke prakRtine thAya che? ame jeno te dhArIe chIe ke, e viveka, e bemAMthI ekene paNa thavo ghaTatuM nathI. kAraNa ke, sAMkhyonA hisAbe e be ya. ajJAna che vaLI, soe je ema jaNAvyuM hatuM ke, " prakRti pite koDhaNI strInI piThe dUra khasI jAya che" ityAdi. te paNa barAbara nathI. kAraNa ke, prakRti te jaDa che ethI enAmAM khasI javAnI akkala zI rIte Ave ? vaLI e prakRti te nityarupa hovAthI mokSa-dazAne pAmelA AtmAone paNa potAnI sAthe zA mATe na bheLave ? jema koI manuSya vAyune pratikULapaNe jANe hoya te paNa vAyu e manuSyane cheDe mUkato nathI tema jeNe prakRtine paNa mAla vinAnI jANI hoya tene paNa cheDe prakRti zA mATe mUke? kAraNa ke, prakRti nitya hovAthI hamezA rahenArI chee prakAre koI paNa AtmAne prakRtithI viyoga thavo ghaTatuM nathI te mokSa kyAMthI thAya ? ane je prakRtina hamezA rahenArI na mAnavAmAM Ave te enI niyatA zI rIte ghaTe che je vastu tadana nitya hoya che enuM pUrva svarUpa badalatuM nathI ane emAM navuM bhaviSyanuM svarUpa AvatuM paNa nathI. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasa e tA je cIja pariNAmI nitya hAya temAM ja ghaTI zake che. jo pUrve jaNA veluM dUSNa maTADavAne mATe prakRtine pariNAmI nitya mAnavAmAM Ave te AtmA paNa evA ja mAnavA joie. kAraNa ke, e jyAre prakRti sAthe bhaLelA hAya che tyAre ene sukhane bhagavanAra mAnavAmAM Ave che ane meAkSamAM ene evA nathI mAnavAmAM AvatA tathA te pahele amukta dazAmAM hAya che ane pachI ene mukta dazAmAM Avele! mAnavAmAM Ave che e rIte AtmAnA piraNAmeA karatA heAvAthI ane paNa pariNAmI nitya mAnavA joie. e ja rIte AtmAne sukhI ane duHkhI vigere paNa mAnave joie. jo ene jarA paNa pheraphAra pAmatA na mAnavAmAM Ave te e amuktane mukta paNa zI rIte thai zakaze ? e prakAre tadana meAkSanA abhAvanI nAkhata Avaze. tAtparya e ke, sAMkhyAnA mAnelA meAkSa kharAbara ghaTI zake eve nathI mATe meAkSane anaMta sukha ane anaMta jJAnavALA mAnavA e vyAjabI ane yuktiyukta jaNAya che. have bahumatavALAe meAkSa saMbaMdhe je abhiprAya dharAve che te A pramANe cheH--teo kahe che ke, jJAnanI kSaNika dhArAe sivAya khIjo kAi judo ane sthira rahenArA AtmA nathI, tethI jJAnamaya ane sukhamaya mekSanI vAtA karavI e taddana phekaTa che. je manuSyA AtmadarzI ( AtmAne mAnanArA ) che tee tA. muktine meLavI zakatA ja nathI, tenuM kAraNa A cheH je manuSya, AtmAne sthira ane nitya mAne che tene AtmA upara sneha thAya che, e snehane lIdhe te AtmadarzI bhAi. AtmasukhamAM ane tenAM sAdhaneAmAM doSo tarapha dRSTi na karatAM ekalA guAne jue che ane mamatApUrvaka sukhanAM sAdhanAnuM grahaNa kaye jAya che--e rIte jyAM sudhI Atmadarzana che tyAM sudhI saMsAra ja che. e viSe kahyuM cheke, je manuSya AtmAne jue che tene temAM huM e prakAre nitya rahenArA snepa thAya che, e snehane lIdhe te, e sukhAmAM tRpti pAme che ane sukhanI tRSNA doSAne jovA detI nathI, pachI e AtmadarzI mamatAvaDe sukhanAM sAdhatenuM grahaNa kare che tethI tene AtmAne abhinaveza-ahatAne! kadAgraha thAya che eTale jyAM sudhI Atma`na hAya tyAM sudhI saMsAra ja rahe che. AtmAnI hayAtI jANyA pachI ja 'huM ane bIjo' evuM bhAna thAya che, evA bhAnane lIdhe rAma ane dveSa thAya che ane e anne (rAga ane dveSa ) ja badhA doSAnuM mULa che A " Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe muktine meLavanArA maLe to putra, strI vigere parivArane anAtmaka (ApaNe nathI) mAnavo joIe ane e badhuM anitya che, azuci che tathA duHkharUpa che evo vicAra karyA karavo joIe-ema ciMtavavAthI AtmAmAM sneha nahi thAya ane e jAtanA vizeSa abhyAsathI ja vairAgya thaze, tethI citta Asava vinAnuM thaze ane e ja mukti che. have kadAca koI ema kahe ke, e upara lakhyA pramANe vicAra na karavAmAM Ave ane mAtra zarIrane duHkhadevA5 tapa tapavAmAM Ave to paNa sakala karmane nAza thavAthI mokSa thavA ghaTe ema che mATe e tapa vaDe ja mokSane zA mATe na meLavavuM? enA uttaramAM badhe jaNAve che ke, zarIrane duHkha devuM e kAMI tapa nathI. e to jema nArakIe pitAnAM pUrvanAM pApane lIdhe aneka jAtanuM du:kha veThe che tema zarIrane duHkha denArA paNuM potAnAM pUrvakarmonuM phaLa ja bhogave che-e kAMI tapa karatA nathI mATe evA tapavaDe mokSa zI rIte thaI zake ? vaLI, meM te aneka prakAranAM che, kAraNa ke, te vaDe aneka jAtanAM judAM judAM kaLa maLI rahyAM che. mATe evAM aneka jAtanAM karmone nAza eka prakAranA tapathI ja zI rIte thaI zake? kadAca ema kahevAmAM Ave ke, vapamAM aneka zaktionuM mizraNa thavAthI e tapavaDe karmono nAza zA mATe na thaI zake? to enA uttaramAM badhe jaNAve che ke, je e rIte karmo nAza thaI mokSa thaI zakato hoya te thoDAka kalezathI paNa badhAM karmone nAza thavo joIe. kAraNa ke, je ema nahi mAnavAmAM Ave te ahIM paNa tapamAM aneka zaktionuM mizraNa che tenuM zuM thaze ? mATe tapathI karmane kSaya thaI mokSa thAya e barAbara ghaTe evuM nathI. e ja hakIkata bIjA graMthamAM glaeNkevaDe jaNAvI che. tAtparya e che ke, jemAM mAne che te mokSa yuktiyukta jaNAtuM nathI ethI nirAtmabhAvanAnA prabaLapaNane lIdhe je cittanI kalezarahita avasthA thAya che tene ja mokSa mAnavo e barAbara vyAjabI jaNAya che. e pramANe kema viSe zradhdhAne abhiprAya che. have jene e abhiprAyano uttara A pramANe Ape che-tame (baudhdha) AtmAne sthira mAnatA nathI ane je mAtra jJAnanI dhArAo ja mAne che temAM ghaNuM dUSaNe Ave che ane te A pramANe che -jJAnanA pravAho te kSaNe kSaNe palaTa mAre che ethI je pravAha kriyA karavAnuM nimita bane che te kSaNika hevAthI kriyAnuM phaLa bhegavavAne rahI zakatA nathI ane je bIjo pravAha kriyAnuM phaLa bhogave che te, ene kartA letA nathI arthAta vamaNi Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upaw, mAnelA kSaNikavAdamAM kartA koI ane bhaktA koI evo maTe vadhe Ave che. kAraNa ke, je. kartA hoya te ja bhogavanAra hoya-e niyama sai keIna saMmata che. vaLI, e kSaNikavAdamAM smaraNazakti paNa zI rIte ghaTI zakaze ? kAraNa ke, jeNe joyuM che ke sAMbhaLyuM che te jJAnapravAha kSaNika hovAthI TakI zakatA nathI ane enI jagyAe je bIje jJAnapravAha Ave che teNe pUrvanuM joyuM ke sAMbhaLyuM nathI ethI bIjAe kareluM bIja zI rIte yAda karI zake? saMsAramAM te evo niyama che ke, jeNe kareluM hoya te ja yAda rAkhI zake che ane e niyama sau koIe svIkAre che mATe e jAtane ghaNuM daSavALo kSaNikavAda na mAnatAM sthiravAda mAne e yuktiyukta che. jema mALAmAM rahelA badhA maNakA eka dorAmAM parovelA hoya che ane ema hoya te ja e badhA maNakA TakI zake che tema A jJAnanI dhArAo paNa derAnI jevA eka AtmAmAM parevelI hoya to ja rItasara rahI zake che ane ema mAnavAmAM Ave te ja upara ja/veluM eka dUSaNa Ave tema nathI mATe AtmAne kSaNika na mAnatAM sthiravRttivALo mAnavo joIe ane ema mAnyA pachI ja mokSanI vAto karavI e zobhA Ape evuM che. vaLI, tame (bahai) je dUSaNa AtmAne mAnavAmAM jaNAvyuM che te jo ke ThIka che, kiMtu e kAMI badhe lAgyuM paDe tevuM nathI. e te je mUrkha ane ajJAnI che ene ja lAgu thAya che--je manuSya ajJAnI che te jema mUkhe regI kupathya kare che tema AtmAnA snehane lIdhe saMsAramAM jaNAtAM duHkhanA seLabheLavALAM sukha-sAdhanAmAM pravRtti kare che. kiMtu je purUSa jJAnI che ane hita tathA ahitane jANakAra che te jema DAhyA rogI niraMtara karI pALyA kare che tema atAttvika sukhanAM sAdhana evAM strI vigereno parityAga karIne AtmAnA nehane lIdhe tadana sukhamaya evA muktinA mArgamAM pravRtti kare che mATe AtmAnA snehane lIdhe tame ( e) je dUSaNa batAvyuM che te barAbara nathI. vaLI, tame je kahyuM che ke, "muktine meLavavAnI icchAvALA manuSya anAtmapaNAnI ja bhAvanA bhAvavI" e paNa kAMI barAbara nathI. kAraNa ke, jema tadana nityapaNanI bhAvanA muktinuM kAraNa thaI zakatI nathI, tema taddana anityapaNunI bhAvanA paNa muktinuM kAraNa hoI zakatI nathI. evI ekAMta nityapaNAnI ke ekAMta anityapaNAnI bhAvanA beTI che. vaLI, e jAtanI bhAvanA paNa eka sthira evA anusaMdhAna karanAra sivAya thaI zakatI nathI mATe tamAre (ddhoe) jo mokSanI vAto karavI hoya to eka sthira evA AtmAne jarUra mAna joIe. vaLI, je baMdhAele heya e ja Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chuTo thaI zake che mATe je mokSane meLavanAra hoya tene te tamAre sthira mAnave ja joIe. tamArA mAnelA kSaNika-vAdamAM to kaI jJAna-saMtAna baMdhAelo che, kaI jJAna-saMtAna muktinAM kAraNone jANe che ane trIje ja koI jJAna-saMtAna makSa meLave che evuM garabaDavALuM baMdhAraNa che ane kare keAI, jANe koI ane meLave kaI e jAtanuM benI vacce trIje khAI jAya evuM baMdhAraNa koIne ISTa na hoya. vaLI, buddhimAna mAtra evuM vicArIne pravRtti kare che ke "mAruM kAMI thAya'-paraMtu tamArA kSaNikavAdamAM badhuM kSaNika hovAthI ane jJAnanI dhArAo paraspara kaI jAtano saMbaMdha na dharAvatI hovAthI eka paNa jJAna-saMtAna e jAtanuM vicArI zakatA nathI ane ema hovAthI e, pravRti paNa zI rIte karI zake ? kadAca ema dhAro ke, je jJAnanI dhArA kSaNika che te zuM A jAtanuM vicArIne pitAnA kalyANanI pravRtti nahi karI zake ? te ene uttara A pramANe che-e jJAnanI dhArA, je mAtra eka kSaNa ja rahe che, te tadana vikalpavihIna hovAthI e badhuM zI rIte karI zake ? eka ja kSaNamAM pedA thavuM, vicAravuM ane mekSa mATe pravRtti karavI e badhuM banavuM tadana asaMbhavita che. have kadAca ema dhAre che, e jJAnane saMtAna e badhuM karI zake ane muktine paNa meLavI zake te pachI zuM dUSaNa Ave ? ene uttara A pramANe che -auddha loko kSaNika jJAnadhArA ane saMtAna e bane eka ja mAne che mATe je dUSaNa jJAnadhArAne lAgu paDe che te ja dUSaNa ahIM paNa samajI levAnuM che. vaLI ame (je) ema jaNAvIe chIe ke, jyAre braho vastu mAtrane svabhAva kSaNavinAzI mAne che tyAre te teone mekSa mATe prayAsa karavo ja jarUra nathI. kAraNa ke, rAgAdinA nAzane teo mokSa kahe che ane e nAza te enI meLe ja thavAne che mATe kSaNikavAdamAM mokSane mATe prayAsa karavAnI koI jarUra jaNAtI nathI ethI e mATe kriyAkAMDanI yojanA ke AcaraNe nakAmI che. have kadAca carcAnI khAtara ema mAnI levAmAM Ave ke, mokSane mATe jAelAM kriyAkAMDo nakAmAM nathI, to ame e viSe je pUchIe chIe te A pramANe che -zuM e kriyAkAMDe rAga vigere kSaNano nAza kare che ? vA have pachI thanArA rAga vigerene thavA detA nathI vA rAga vigerenI zaktine kSaya kare che? vA saMtAnano uccheda kare che ? vA saMtAnane pedA thavA detAM nathI? athavA Asava vinAnI cittasaMtatine pedA kare che? je baiddha taraphathI ema kahevAmAM Ave che, e kriyAkAMDe rAga vigere kSaNane nAza kare che te e ayukta che, kAraNa ke, brahanA Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 siddhAMtamAM nAza thave e vastune ja svabhAva hovAthI nAzane koI hetu kalpa e anucita che. bIjuM teo (bo ) ema kahe ke, pachI thanArAM rAga-vigerene abhAva kare che. to e paNa ayukta che. kAraNa ke, abhAva koinAthI thaI zakato nathI-e kAMI mATI je padArtha nathI ke, je banAvI zakAya vA nIpajAvI zakAya. trIju teo ema jaNAve che, e anuSThAne rAga vigerenI zakitane nAza kare che te e paNa rAga vigere kSaNane nAzanI athavA amApanI jevuM ja ayukA ane brAddha siddhAMtathI virUddha che. e ja prakAre cothA ane pAMcamA kathanamAM paNa e ja dUSaNa Ave che. vaLI tame vAstavika saMtAna te mAnatA nathI ethI eno uccheda karavAthI ke ene nahi pedA thavA devAthI paNa zuM ? kAraNa ke, e saMtAna te bharyA jevo ja che ane kyAMya maryAne mAravuM dIThuM nathI, mATe saMtAnanA uccheda rUpa mokSa paNa ghaTI zakatuM nathI. have kadAca tame ( boddho ) chevaTa ema kaho ke, e anuSThAno Asrava vinAnI cittasaMtatine pedA kare che to e hakIkta kAMI vyAjabI gaNAya. paraMtu te viSe paNa paNa thoDuM pUchavAnuM che ane te A pramANe che -e cittasaMtati, bIjI cittasaMtati sAthe saMbaMdha dharAvanArI che? ke evI nathI ? je e, saMbaMdha dharAvanArI hoya te te ThIka ja che. ane ema hoya te ja mekSa ghaTI zake che. ane jo e cittasaMtati, bIjI cittasaMtati sAthe saMbaMdha nathI dharAvatI te mehanuM baMdhAraNa ghaTI zakatuM nathI. kAraNa ke, cittasaMtatine evI kSaNika mAnavAthI AgaLa jaNAvyA pramANe " kare koI ane bhagave koI " e moTe vAMdho Ave che. vaLI tame ( e) je jaNAvyuM hatuM ke, "kAyakaleza e tArupa hoI zakatA nathI " e paNa sAcuM nathI. kAraNa ke, je kAyakalezamAM ahiM sAnI pradhAnatA hoya che te karmanA pariNAmaru5 he ya te paNa tapa5 ja che. kAraNa ke, je kAyakaleza vratathI avirUddha che te nirjarane hetu hovAthI parUpa manAya che. A prakAre tapanI vyAkhyA karavAthI nArakionA kAyakalezane tapamAM samAveza thaI zakatuM nathI, emAM to hiMsA vigerenA AvezanI pradhAnatA hoya che mATe nArakionA kAyaleza sAthe satyunA dehadamananI sarakhAmaNI karavI tadana anucita ane ayukta che. vaLI tame (boddhAo) je jaNAvyuM ke, "thoDA temAM paNa aneka zaktionuM mizraNa hovAthI e vaDe ja karmono kSaya kema na thaI zake ? te paNa ThIka che. kAraNa ke, mohana tadana kSaya thayA pachInA chevaTane samaye arthAta akriyA avasthAnA Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chelle samaye tadana ceDA ja zukala dhyAnapa tapavaDe badhAM karmone kSaya thaI jAya che. enI sAbItImAM jIvanmukti ane paramamuni basa che. paraMtu evA cheDA tapamAM je karmone nAza karavAnI zakita Ave che te meLatAM ghaNe kAyazikhama paDe che, aneka upavAsa karavA paDe che ane maraNAMta duHkha paNa sahevuM paDe che mATe badhAM tapamAM kAMI evI zakita hotI nathIethI jyAM thoDuM tapa hoya tyAM badhe ThekANe karmakSaya thavAnuM dUSaNa lAgI zakatuM nathI. mATe chevaTa ema mAnavuM joIe ke, sthira rahenArI jJAnanI dhArA (arthAta vividha jAtanA pariNAmane pAmate te. paNa sthira rahete AtmA) aneka jAtanA tapanA anuSThAnathI mokSane meLavI zake che ane ene ja anaMta jJAna, darzana, caritra ane sukhamaya mekSa maLI zake che. samakSavAda - have mekSa viSe digaMbara jene je jAtane abhiprAya dharAve che te A pramANe cheH- teo kahe che ke, zvetAMbara jainae mokSanuM je svarUpe kahyuM che te tadana sAcuM che, paraMtu evo mokSa mAtra purUSo ja meLavI zake che. zvetAMbare paNa mAne che ke, e jAtane mekSa napuMsaka AtmAo meLavI zakatA nathI, kAraNa ke, eo eTalA badhA nabaLA che, ethI eemAM AvA ucca sthAnane meLavavAnI zakti hotI nathI. e rIte ame (digaMbara) paNa kahIe chIe ke, strIo ghaNuM ja nabaLI hovAthI ane napuMsakonI ja peThe zaktivihIna hovAthI mokSane meLavI zakatI nathI. Ano javAba zvetAMbara jene A pramANe Ape che-tame (digaMbare) strIone nabaLI gaNe cho tenuM zuM kAraNa che? zuM teomAM cAritra vigere nathI? amuka jAtanuM vizeSa baLa nathI ? zuM teone purUSa praNAma karatA nathI tethI te nabaLI che? zuM teo bhaNavAnuM vigere karI zakatI nathI tethI te nabaLI che ? teonI pAse koI prakAranI moTI Rddhi nathI tethI te nabaLI che ? vA teomAM kapaTa vigerenI adhikatA che tethI te nabaLI che ? je tamane ema jaNAve che, strIomAM cAritra nathI hotuM mATe ja te nabaLI che. to emAM paNa amAre pUchavAnuM che temAM cAritra nathI hatuM tenuM zuM kAraNa? zuM teo vastra rAkhe che mATe temAM cAritra nathI hotuM ? ke temAM zakti nathI hotI mATe cAritra nathI hotuM ? je ema kahevAmAM Ave ke, vastra rAkhe che mATe teomAM cAritra nathI hatuM, te te vAta barAbara nathI. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 kAraNa ke, vastrane rAkhavAthI cAritra na hoya tenuM paNa zuM kAraNa che ? zuM vajrane vAparavA mAtrathI ja cAritra nathI rahetuM ? ke vastranA parigraha rAkhavAthI cAritra nathI rahetuM ? have ApaNe e vicAravuM oie ke, strIe vastrane vApare che tenuM zuM kAraNa che? te vastrane tyAga nathI karI zakatI mATe vastrane vApare che ? ke saMyatranI sAdhanA sukhapUrvaka thai zake mATe vastrate vApare che? e ema kahevAmAM Ave ke, tee vastrane tyAga nathI karI zakatI mATe vacce vApare che te te barAbara nathI. kAraNa ke, strIe teA dharmane mATe prANAne paNa tyAga karatI najare jovAya che te! pachI eka cIMtharAne cheDavAmAM tenI azakti che ema zI rIte manAya? have je ema kahevAmAM Ave ke, saMyamanI sAdhanA mATe ja te vastune vApare che te pachI emAM cAritra nathI ema zI rIte kahevAya ? vaLI, jema strIo saMyamanI sAdhanA mATe vastrane vApare che tema purUSa! pazu kema na vAparI zake ? ema kahevAmAM Ave ke, ee teA abaLA hovAthI je vastra na vApare te enA upara purUSA julama kare ane eenA saMnI virAdhanA kare ane purUSa vastra na vApare te eenA saMyamane kazA Adha Ave tema nathI mATe purUSone saMyamane sAcavavA vastranI jarUra paDatI nathI, paNa strIone te saMyamanI rakhavALI mATe vastra rAkhavAM ja paDe che. mATe vastra rAkhavuM e bhejananI peThe saMyamanuM sAdhana heAvAthI tenI ( vastranI ) hayAtImAM caritranA abhAva krama hAi zake ? have ema kahevAmAM Ave ke, tenI pAse vasrarupa parigraha hovAthI temAM cAritra nathI hotuM, te e viSe pUchavAnuM ke, zuM ene vastramAM mUrchA che mATe e ( vastra ) parigraharupa che ? mAtra te vastrane dhAraNa kare che mATe e parigraharupa che ? vA mAtra tee vastrane aDake che mATe e parigraharupa che? vA emAM jIvenI pedAza thAya che mATe e parigraharupa che? jo ema mAnavAmAM Ave ke, tene vastramAM mUrchA che mATe e parigrahapa che. te e viSe jaNAvavAnuM ke, je zarIra che te mUrchAnuM kAraNa che ke aaN ? ema te nahi ja kahI zakAya ke, zarIra mUrchAnuM kAraNa nathI. kAraNa ke, e vizeSa duMbha che ane aMtaraMga che eTale vastra karatAM e ghaNuM pAsenuM sayu che. have jo zarIrane mUrchAne! hetu gaNavAmAM Ave te! e zI rIte ? je zarIra mUrchAnuM kAraNa heAya te ete nahi cheDavAnuM zuM kAraNa ? zuM ene tyAga muzkelIthI thAya eve! che ? vA e muktinuM nimitta che ? jo ene! tyAga S, J. P. W. 17 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130. muzkelIthI thAya tema hoya to zuM evuM badhAne mATe che ? ke keTalAkane mATe che ? ghaNu mANase AgamAM praveza karIne vA bI je rIte zarIrane paNa cheDI detA jaNAya che mATe ene tyAga karavo badhAne muzkela che" ema kema kahevAya ? je enA tyAganI muzkelI keTalAkane ja jaNAtI hoya te . ranI ja peThe vastro paNa tyAga karavo keTalAkane muzkela che ema paNa zA mATe na manAya ? have ema kahevAmAM Ave che, zarIra muktinuM nimitta che mATe ene tyAga thaI zakatuM nathI, te zarIranI ja peThe vastra ) ghaNI karmakriyAmAM kAraNarUpa hovAthI evI jAtanA keTalAka zakti vinAnA manuSya mATe upayogI che ema kema na manAya ? have ema kahevAmAM Ave ke, vastrane paheravA mAtrathI ja e parigrahapa thaI jAya che te e kAMI barAbara nathI. jo e barAbara hoya te kaDakaDatI TADhamAM dhyAna dharatA ke sAdhune joI "Aje ghaNI sakhata TADha che evuM dhArI koI bhakta e sAdhune kAMI oDhADe to nispRhI sAdhu paNa pazcihavALe thavA joIe. have je vatrane aDakavA mAtrathI ja e parigraharUpa thaI jatuM hoya te niraMtara jamIna upara cAlavAthI e paNa parigrahastha thavI joIe ane ema thAya te tIrthakara vigereno mokSa zI rIte thaI zake ? vaLI, ema kahevAmAM Ave che, vastramAM jIvanI utpatti thAya che mATe e paricaDarupa che te zarIramAM paNa bIjA jIvonI eTale karamiyA vigerenI utpatti thAya che mATe ene paNa parigraha5 zA mATe na gaNavuM ? kadAca ema kahevAmAM Ave che, zarIramAM bIjA nI utpatti thAya che paNa tenI te jatanA karavAmAM AvatI hovAthI zarIra parigrahaspa na lekhAya. te pachI vastramAM paNa utpanna thatA jU vigere jIvonI jatanA thatI hovAthI tathA ene (vastrane) yatanApUrvaka sIvavAthI ane dhavAthI jIvanI utpati maTI jatI hovAthI ene paNa zarIranI ja peThe aparigraharupa mAnavuM joIe. mATe vastra hoya te pazu cAritrane kazo bAdha na Avato hovAthI vastranI hAjarI sAthe cAritranI hAjarI mAnavAmAM kAMI dUSaNa jaNAtuM nathI. have ema kahevAmAM Ave ke, strIomAM zakti nathI mATe e cAritrane pALI zakatI nathI, e paNa barAbara nathI. kAraNa ke, aneka strIo evI che ke, jeo AkarAmAM AkaruM vrata pALI zake che ane kaThaNamAM kaThaNa tapa tapI zake che mATe ema te kema kahevAya ke, eomAM cAritra pALavAnI zakti nathI ? athota strIomAM cAritra hatuM nathI mATe e mokSa meLavavAne yogya thaI zakatI nathI, e kathana Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te tadana khoTuM che. have ema kahevAmAM Ave ke, strIomAM cAritra bhale hoya, paNa teomAM uMcAmAM uMcuM yathAkhyAta nAmanuM cAritra nathI hotuM mATe ja teo purUSathI hINI hoya che. te e viSe pUchavAnuM ke, eomAM je uMcAmAM uMcuM yathAkhyAta nAmanuM cAritra nathI tenuM zuM kAraNa che? zuM strIonI pAse e jAtanA cAritrane meLavavAnI sAmagrI nathI? ke e jAtanA cAritranI sAthe strIone virodha che ? e jAtanuM uMcuM cAritra meLavavAnuM kAraNa eka jAtane ene abhyAsa che ane e abhyAsa (tapa tapavuM ane vrata pALavuM ) strIomAM che ema AgaLa jaNAvI cUkyA chIe mATe "e jAtanA cAritrane meLavavAnI sAmagrI strIo pAse nathI" e kathana taddana khoTuM che. have ema kahevAmAM Ave che, e jAtanA cAritranI sAthe strIono virodha che, te e paNa barAbara nathI. kAraNa ke, e yathAkhyAta nAmanuM cAritra ApaNI jevA navataranI buddhimAM AvI zake evuM nathI mATe, ene strIonI sAthe virodha che ema zI rIte kaLI zakAya ? arthAta cAritra nahi hovAne lIdhe strIo hiNI che e hakIkata taddana khoTI che. have bIjuM ema kahevAmAM Ave che, strIomAM amuka jAtanuM vizeSa baLa nathI, to e baLa kayA prakAranuM nathI ? e paNa jaNAvavuM joIe. zuM strIomAM sAtamI narake javAnI zakti nathI e ? vA strIo vAda vigere nathI karI zakatI e ? vA strIo ochI bhaNelI hoya che e? e traNamAMnA je prathama pakSane kabala rAkhavAmAM Ave te ame ema pUchIe chIe ke, sAtamI narake javAnuM sAmarthya strIomAM kayAre hevuM joIe-je janmamAM mokSe javAnuM hoya te ja janmamAM hovuM joIe ? ke game tyAre kahevuM joIe ? je ema kahevAmAM Ave che, je janmamAM mele javAnuM hoya te ja janmamAM e sAmarthya hovuM jaIe--to to purUSane paNa mekSa na thavuM joIe. kAraNa ke, eomAM (purUSomAM) paNa je janmamAM mukti meLavavAnI hoya che te ja janmamAM sAtamI narake javAnuM sAmarthya hotuM nathI. mATe eka ja janmamAM meze ane sAtamI narake javAnuM sAmarthya hovAnuM mAnavuM yuktiyukta nathI. have ema kahevAmAM Ave che, kyAre paNa sAtamI narake javAnuM sAmarthya hovuM joIe arthAta uMcAmAM uMcA sthAnanI prApti uMcAmAM uMcA pariNAma vaDe thaI zake che ane evA uMcAmAM uMcAM be ThekANAM che-eka badhAM duHkhanuM ThekANuM sAtamI naraka ane bIjuM badhAM sukhanuM ThekANuM mokSa. jema strIo e prakAranA uMcA manobaLanI khAmIne lIdhe sAtamI narake jaI zakatI nathI, ema AgamamAM kahyuM che. tema te ja prakAranA uMcA paNa zubha Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra mabaLanI khAmIne lIdhe mekSane zI rIte meLavI zake ? tamAruM e kathana paNa vajuda vinAnuM che. kAraNa ke, e kAMI niyama nathI-jenAmAM uMcAmAM uce azubha pariNAma hoya enAmAM ja uMcAmAM uMco zubha pariNAma hoya. je e niyama hoya che je manuSya je bhavamAM mokSamAM javAnuM che te ja bhavamAM enAmAM uMcAmAM uMce azubha pariNAma na hovAthI evA carama dehavALAne mekSa zI rIte thaI zake? vaLI, mAchalAMomAM uMcAmAM uMco azubha pariNAma hovA chatAM e ja bhavamAM eone mokSa thaI zakatuM nathI. tathA je jInI halakI gatiomAM javAnI zakti ochI hoya che te ja jIno kAI uMcI gatieAmAM javAnI zakti ochI hotI nathI. juo-bhujapari sarpo bIjI nArakI sudhI ja jaI zake che tethI AgaLa halakI gatimAM nIce jaI zakatA nathI te paNa upara-uMcI gatimAM sahastrAra devaloka sudhI pahoMcI jAya che. tema ja pakSio, nIce trIjI nArakI sudhI, copagAM janAvaro, nIce cothI nArakI sudhI ane sarpo, nIce pAMcamI nArakI sudhI jaI zake che ane e badhA (pakSio, copagAM janAvaro ane sarpo) ya upara-uMcI gatimAM-te TheTha sahastrAra devaloka sudhI pahoMcI zake che mATe jeTalA azubha pariNAma hoya teTalA ja zubha pariNAma hovA joIe vA jeTalA zubha pariNAma hoya teTalA ja azubha pariNAma havA joIe evo koI jAtano niyama nathI ethI karIne strIomAM sAtamI narake javAnuM azubha baLa na hovA chatAM paNa teo ghaNI khuzIthI mokSane meLavI zake che emAM koI jAtane vAMdho Ave tema nathI. have kadAca ema kahevAmAM Ave ke, strIomAM vAda karavAnI zakti nathI ane teonuM bhaNatara ghaNuM ochuM hoya che tethI e mokSane lAyaka nathI, te e kathana paNa barAbara nathI. kAraNa ke, jeo mUMgA kevaLI hoya che temAM vAda karavAnI zakti na ho chatAM paNa teo mAne meLave che ane je mApa tuSa vigere munio tadana abhaNa jevA hatA teo paNa mokSane meLavI cUkayA che mATe strIomAM vAda karavAnI zakti na hoya ane eonuM bhaNatara ochuM hoya te paNa eone mekSa meLavavAmAM kazo bAdha Ave tema nathI. mATe strIomAM amuka jAtanuM vizeSa baLa nathI ethI teo mekSane meLavI zakatI nathI-e kathana barAbara nathI. have ema kahevAmAM Ave ke, teone purUSa praNAma karatA nathI mATe te haNI che, te paNa khoTuM che. kAraNa ke, tIrthakaranI mAtAone to Idro paNa pUje che ane name che mATe jiIe hINuM zI rIte kahevAya? vaLI, ema te gaNadharane tIrthakare namaskAra Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 karatA nathI, mATe gaNudharAnI hINapane lIdhe teone paNa strIonI peThe ja meAkSa na thavA joie. vaLI, tIrthaMkarA cAre prakAranA sabaMne namaskAra karatA hAvAthI ane emAM strIe paNa AvI jatI heAvAthI eenI hIpa zI rIte lekhAya ? have ema kahevAmAM Ave ke, strIe koine vAcanA vigere nathI ApI zakatI mATe ja tee meAkSane cegya nathI, te! e kathana paNu khATu che, kAraNa ke, jo ema ja hoya te kAi bhagunArane tA mekSa na thA joie ane bhaNAvanAra mAtra meAkSamAM paheAMcI javA joie arthAt AcArya ne meAkSa thavA joie ane ziSyAneA na thA joie. vaLI, ema kahevAmAM Ave ke, strIonI pAse koi prakAranI Rddhi nathI, tethI te mekSane lAyaka nathI, te e paNa kharAkhara nathI. kAraNa ke, meTI RddhivALAne ja mekSi thAya evA kAMi niyama nathI. keTalAka dirA paNa meAkSane meLavI cUkayA che ane keTalAka meTAmeTA cakravarti e paNa mATI Rddhi hovA chatAM meAkSane meLavI zakayA nathI. have chevaTa ema kahevAmAM Ave ke, strIomAM kapaTa vigere ghaNuM che mATe ja teo mekSane lAyaka nathI, te e paNa kharAkhara nathI. kAraNa ke, nArada jevA khaTapiTayA ane laDAku purUSa tathA dRDhaprahArI jevA mahAghAtakI purUSA paNa mekSe jai pahoMcyA che te strIomAM kapaTatA vadhArA haiAvAne lIdhe eene hINI mAnI mekSane ayogya mAnavI e taddana khATu che. A prakAre kAi paNa rIte strIonI hIpa pharI zakatI nathI ane ethI ja tee meAkSane yogya paNa khanI zakatI nathI. mATe jema purUSo mekSane lAyaka mAnavAmAM Ave che tema strIone paNu mAnavI e taddana sAcuM ane yuktiyukta che. strIe paNa meAkSanAM kAraNAne-samyagdarzana, samyagnAna ane ane samyakcAritrane pUrepUrI rIte meLavI zakatI hovAthI purUSonI ja peDe tene paNa mekSa ghaTI zake che ane ee paNa ajara ane asara thaI zake che. e prakAre mekSa tattvanuM vivecana che. je keTalAko ema mAne che ke... dharmarUpa ArAnA bAMdhanArA jJAti, paramapada (mekSa) sudhI pahoMcIne paNa lekAmAM peAtAnA sthApelA dharmanI avagaNunA thatI joine pAchA pharIvAra saMsAramAM avatare che e hakIkata khoTI che. kAraNa ke, mekSa e amara sthAna che, tyAM paheAMcyA pachI kAine janma, maraNa, ke rAga zAka rahe! nathI--mATe ja upara jaNAvelI mAnyatA bhUla bharelI che. ,, je aDAla manavALA manuSya, upara jaNAvelAM nave tattva upara zraddhA rAkhe che te samyakatva ane sabhyajJAnanuM bhAjana ane Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 che ane te vaDe ja e saccAritrane paNa meLavavAne lAyaka thAya che, 53, hamaNAM jaNAvelAM nave tavAne je sthira manavALe manuSya koI prakAranI zaMkA vigere karyA vinA ja jANe che ane zraddhApUrvaka sAcAM mAne che tene samyagdarzana ane samyajJAnane vega thavAthI sammacAritra paNa maLI zake che. je manuSya, e nave tane jANato hoya paNa zraddhApUrvaka sAcAM na mAnate hoya tene to mithyAdarzanavALe ja mAna joIe. e viSe zrIgaMdhahastijIe (?) mahAtaka (1) graMthamAM A pramANe jaNAvyuM che: je e nave tane zraddhApUrvaka sAcAM na mAnatA hoya tene mATe bAre aMge paNa mithyA-khoTAM-che" cAritrano artha-pApanI pravRttithI aTakavuM thAya che. te be jAtanuM hoya che -eka to badhAM pApathI aTakavArupa ane bIjuM ghoDAM pApathI aTakavApa, je manuSya upara jaNAveluM samyagdarzana ane samyajJAna meLavyuM che ke, e banne jAtanA cAritrane meLavavAne lAyaka thAya che, jJAna karatAM paNa samyagdarzana (zraddhA) caDIyAtuM hovAthI ene jJAnanI pahelAM mUkavAmAM AvyuM che ane e uparathI ema paNa samajI levAnuM che ke, jyAM samyagdarzana ane sabhyajJAna hoya tyAM ja cAritra hoI zake che ane e sivAya hoI zakatuM nathI para. " tathA prakAranA bhavyapaNAne paripAka thaye manuSyane e traNevAnAM eTale samyagdarzana, samyajJAna ane samyakUcAritra hoya che te manuSya samyajJAna ane kriyAnA yogane lIdhe mokSanuM bhAjana thaI zake che. 54. jIvanA be prakAra che. eka bhavya ane bIjo abhavya. je jIva abhavya che teone samyakatva vigere hatAM nathI. ane je che bhavya che teone paNa jyAM sudhI tenuM bhavyapaNuM paripakava thayuM nathI tyAM sudhI samyakatva vigere hatAM nathI-teonA bhavyapaNAne paripAka thaye te e traNevAnAM-samyakatva vigere-oya che. bhavya eTale siddhi gati meLavavAne AtmA. bhavyapaNuM eTale mekSane meLavavAnI lAyakAta. e bhavyapaNuM jIvane eka pariNAma che ane te anAdine che. have tathAbhavyatva zabdano artha A pramANe che - bhavyapaNe te bhavya jIva-mAtramAM che, paraMtu emAM dravya, kSetra, kALa ane gurU vigerenI sAmagrIne lIdhe aneka prakAranI judI judI zaktio pragaTe che ane Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 ema heAvAthI ja tenA ekanA paNa aneka bheda thai jAya che. e bhatra jIva mAtramAM raheluM bhavyapaNuM eka sarakhI ja zakti dharAvatuM heAya te dareka bhavya--jIvA eka ja vakhate eka sAthe ja dharmane meLavI zake tema thayuM joie. paraMtu ema thatuM kaLAtuM nathI mATe bhavyajIva mAtramAM judI judI zakti dharAvatuM juduM juduM' bhavyapaNuM svIkAravuM e ja cita jaNAya che. jema AMkhe amuka vakhate ja mIThA rasa cakhADI zake che tema bhavyajIvamAM raheluM bhavyapaNuM paNa amuka vakhate ja peAtAnA kharA rasa cakhADI zake che arthAt e bhavyapaNuM jyAre paripAkane pAme che tyAre ja te potAnuM mULa ApavAne taiyAra thai rahe che. je koi manuSyanAM karmanI hada eka kroDa sAgare pamanI aMdara AvI gai haiAya tevA bhavya manuSyane e traNe vAnAM-jJAna, darzana ane cAritra-hAya che ane tevA ja manuSya jJAna ane cAritranA sahavAsathI meAkSane eTale anaMta jJAna, darzana, samyakatva, sukha ane vIrupa meAkSane lAyaka thAya che ane taddana baMdha vinAnI sthitine pAtra bane che. ekalA jJAna ke ekalI kriyAthI mekSane lAyaka thai zakAtuM nathI, paraMtu e banne sAthe hoya te ja mekSa meLavavAnI lAyakAta AvI zake che. samyagnAna ane samyagdarzana e anne sAthe rahetAM hAvAthI ane samyagdAna heAya tyAM te cokkasa samyagdarzana rahetuM hovAthI ahIM sabhyona' nA bhAvamAM samyagdarzanane paNa samajI levAnuM che. kAraNa ke, vAcakamukhya zrIumAsvAtijIe tattvArtha sUtramAM sAthI prathama jaNAvyuM che ke, " saggAna, sajjana ane sabhyacAritra e mAsamA cheH ''. pramANavAda... pratyakSa vigere pramANAnuM vizeSa svarupa graMthakAra pAtAnI ja meLe have pachI kahevAnA che.vizeSa svarupa, sAmAnya svarupa vinA ane sAmAnya svarupa, vizeSa svarupa vinA rahI zakatuM nathI evA e be vacce gADha saMbaMdha che ane e vizeSa svanI samajaNu, sAmAnya svarupa jANyA vinA kharAkhara paDatI nathI mATe e vizeSa svarupa jaNAvyA pahelAM ahIM pramANanuM sAmAnya lakSaNa jaNAvavAmAM Ave che ane te A cheH--peAtAnA ane khIjAtA eTale vastu mAtranA svarupane nizcaya karAvanArUM jJAna 'pramANa' kahevAya che-- zakA, bhrama ane anizcaya e traNavAnAM pramANurupa jJAnamAM DaeNAi zakatAM navI 1. e tattvArtha sUtranA prathama adhyAyanuM prathama sUtraH anu Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e, pramANa-jJAnanI nizAnI che. vastunuM tadana sAmAnya jJAna arthAta "e kaMIka che" enA karatAM paNa vadhAre aspaSTa jJAna-jenuM bIju nAma jenaparibhASAmAM "darzana" che, e kaI jAtane vyavahArU nizcaya na jaNAvI zakatuM hovAthI pramANapa nathI. tema ja padArtha ane idine saMbaMdha, je jJAnarupa nathI te paNa pramANapa nathI. kAraNa ke, ahIM te nizcaya karAvanArA jJAnane ja pramANurUpa kahevAmAM AvyuM che. koI jAtanA vikalpa vinAnuM jJAna arthAt bAlakanI jevuM jJAna ane zaMkA, bhrama tathA anizcaya-e badhAM koI jAtane nizcaya na karAvatAM hovAthI pramANurUpa nathI. kAraNa ke, nizcaya karAvanAra jJAnane ja pramANa5 kahevAmAM AvyuM che. je jJAna, bahAranA padArthane lagato kAI jAtano nizcaya na jaNAvatuM hoya te paNa pramANa nathI, kAraNa ke, ahIM te potAnA ane bIjAnA svarUpano nizcaya jaNAvanAruM ja jJAna pramANurUpe manAeluM che. je jJAna mAtra bIjAnA je nizcayane jaNAve che ane pote pitAnI ja meLe pitAnuM svarupa kaLI zakatuM nathI e-paNa pramANapa nathI. kAraNa ke, ahIM to bannenA (pitAnA ane paranA) svarUpane nizcaya karAvanAruM jJAna pramANa tarIke svIkArAeluM che. "arthanI upalabdhimAM je hetubhUta hoya tenuM nAma pramANa" e ane evAM bIjAM paNu pramANamAM ghaNuM lakSaNa rItasara nathI, mATe ja eka nirdoSa lakSaNaupara pramANe jaNAvyuM che. saMzaya ane bhrama vigere saMzayape ane bhramarUpe kharA hovAthI teno paNa ahI pramANamAM samAveza karavAno che. kAraNa ke, svaparavyavasAyine bIjo artha A pramANe paNa thAya che-pitAne yogya e je para-padArtha, teno nizcaya karAvanAruM jJAna-e pramANurupa che-A. arthamAM game te jJAna -mAtrano samAveza thaI zake che. have pramANunI saMkhyAne ane te vaDe jaNAtA viSayane jaNAve che ane tenI aMdara pramANunuM vizeSa svarupa paNa jaNAvI devAnuM che - pramANu be che -eka pratyakSa ane bIjuM pakSa. e pramANa vaDe anaMta dhamavALI vastu jANI zakAya che. papa - pratyakSa zabdanA be artha che ane te A pramANe che:-akSa eTale iMdriya arthAta je jJAna idri vaDe thAya tenuM nAma pratyakSa-e te pratyakSa zabdane tpatti-artha che. paraMtu tene zAstramAM prasiddha artha bIje che ane te A pramANe che:-zAstramAM "je jJAna spaSTa che tene pratyakSa kahyuM che -pratyakSa zabdanA e jAtanA vizALa arthamAM je jJAna iMdriya sivAya paNa spaSTapaNe thayuM hoya te Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 C pazu AvI jAya che. athavA akSa eTale jIva arthAt je jJAna, iMdriyenI sahAyatA vinA mAtra jIva vaDe ja thAya tenuM nAma paNa pratyakSa cheane e pratyakSa zabdanA bIjo artha che. parAkSa zabdane artha A pramANe che:--je jJAna iMdriyAthI pare hoya che arthAt iMdriye! sivAya mAtra mana vaDe ja thanA hAya che ane aspaSTa hAya che--enuM nAma parAkSa che. e banne pramANe potapotAnI hadamAM eka sarakhAM che-eka uMcu ane khIjuM nIcuM ema nathI-- keTalAka| ema mAne che ke, " anumAna pramANane sAthI prathama pratyakSa pramANanI garaja paDatI hAvAthI e halakuM che ane pratyakSa pramANa vaDe che" te e kathana barAbara nathI. kAraNu ke, e banne pramANamAMdhI ekamAM pazu vadhAre ochI saccAi nathIanemAM eka sarakhI saccAI che. vaLI, * o, mRgaluM doDe che' e vAkya vaDe thatA pratyakSa jJAnanuM kAraNa parela pramANa che mATe ene bIje paNa keTaleka ThekANe pratyakSa jJAnane parAkSa pramANunI garaja paDatI hAvAthI parAkSa 'pramANu paNa-vaDe -gaNAvuM joie. vaLI, kAMi evA ekAMte niyama nathI ke, badhe ThekANe parAkSa pramANane pratyakSa pramANanI garaja paDayA ja kare. mAMya te pratyakSanAnane parAkSajJAnanI paNa garaja paDatI jaNAya che. jemake, jIvanuM pratyakSa jJAna, zvAseAcchavAsa vigere nizAnIone joine anumAna vaDe ja thai zake che--jyAre kAI khATalA vaza hAya ane maravAnI aNI upara AvyuM heAya tyAre temAM * jIva che ke nahi ? ' enI tapAsa mATe vAraMvAra enA zvAseAvAsa jovA paDe che--e jAtane lekavyavahArasa pratIta che ane e vyavahAramAM spaSTapaNe jIvanI hayAtIne jANavA mATe anumAna pramANunI garaja rAkhavI paDe che. tAtpaya e che ke, e anne pramANAmAM kai jyeSTha ane kAi kaniSTha ema kAMi nathI-te banne pAtapeAtAnI hadamAM e bannemAM eka sarakhI ja saccAi rahelI che. bIjA keTalAkA, e e pramANeA uparAMta vadhAre pramANa paNa mAne che. temAMnAM je je pramANe! kharekharAM pramANuruSa hAya tene vicArIne pratyakSa ane rekSamAM samAvI devAnAM che ane je je pramANe evAM kharekharAM pramANarupa na hoya ane mImAMsaka matavALAe mAnelA abhAvapramANa jevAM asaxpaheAya te taraph durlakSya karavAnuM che. bIjAe pramANeAnI saMkhyA jaNAvatAM tenI gaNatrI A pramANe kare cheH--1 pratyakSa, 2 anumAna, 3 Agama, 4 upamAna, paarthAtta, - abhAva, 7 saMbhava, 8 aitihyu, 9 prAtibha, 10 yukti ane 11 anupalabdha. e aMgyAra pra 6 jyeSTha ja che ane g, J. P. W. 18 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 bhANAmAM AvelA anumAna ane Agama e banne eka jAtanA pakSa pramANa ja che. upamAna pramANane taiyAyiko mAne che ane tenuM svarupa A pramANe che-eka zeThe pitAnA cAkarane kahyuM ke, rAmu "gavayane laI Ava... have bIcAro A rAma gavaya' zabdanA ane te jANato nathI te paNa zeThanA hukamathI ene levA mATe ghara bahAra nIkaLyo ane raste cAlatAM teNe kaI bArIne pUchayuM ke, "bhAI ! gavaya kevo hoya che?" rabArIe javAba Apyo ke "jevI gAya hoya che te ja gavaya hoya che " A prakAranA rabArInA kahevAthI have e rAmu "gavaya" nA arthane samajo ane vanamAM gAyanI jevA pharatA kaI prANIne " gavaya" mAnIne zeThanI pAse lAvyA. A rItanA jJAnanuM nAma upamAna-pramANa che arthAt je jJAna phakta koI jaNAvelI sarakhAmaNI vaDe ja thatuM hoya enuM nAma upamAna pramANa che. e upamAna pramANamAM-eka to bIjAe kaheluM yAda rAkhavuM paDe che ane te vaDe ja vastunuM bhAna thaI zake che. upamAna-pramANanuM A jAtanuM svarUpa taiyAyike mAne che. mImAMsaka matavALA te tenuM svarupa bIjuM kahe che ane te A pramANe cheH--je bhAIe gAyane joelI che, gavayane joyo nathI ane "jevI gAya che te gavaya che" evuM vAkya paNa sAMbhaLyuM nathI. te bhAI, kaIvAra vanamAM gayo ane tyAM enI najaramAM prathama "gavacaM' AvyuM. have e gavayane joIne ene manamAM ema thayuM ke, "meM joelI gAya A pazanI sarakhI lAge che' athavA "e meM joelI gAyanI sAthe A pazu maLatuM Ave che -A jAtanA jJAnane mImAMsaka matavALA "upamAna" pramANa kahe che. arthAta A bIjA upamAna-pramANamAM gAyanuM pratyakSa jJAna thayA pachI pakSa evI gAyanuM smaraNa karavuM paDe che ane ema karI e gAyamAM AnI (gavayanI) sarakhAIne ApavI paDe che. " A gavaya gAyanI jevo che? athavA " e gAya A gamanI jevI che e banne jAtanuM upamAna pramANu prabhijJA' nAmanA jJAnamAM samAI jAya che. e pratyabhijJA paNa eka jAtanuM pakSa pramANe che arthAta upamAna pramANu e, eka jAtanuM parokSa jJAna che. arthapatti pramANanuM svarUpa A pramANe che -jema eka manuSya hoya, te divase jama na hoya ane zarIre te rAta bhAta hoya te ApaNe ema arthAta ja kalpavuM paDe , e bhAI zatre jema hovo joIe. A pramANamAM koI paNa pramANe dvArA nahIM thaelI"hakIkata vaDe te bIjI hakIkatane kalpavI paDe che-je pramANa vaDe nakkI thaelI hakIkatanuM khAsa kAraNa hoya che--jenI vinA prabhANavaDe nakkI thaelI = i , * * Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hakIkata saMbhavI zakatI nathI. A svarUpa "arthApata" pramANunuM che ane e jotAM te te, anumAnathI judI paDI zakatI nathI mATe teno samAveza parokSa pramANapa anumAnamAM ja karavAno che. je leke "bhAva" ne paNa pramANa mAne che teone ame pUchIe chIe ke, "abhAva" pramANunuM zuM svarupa che? pAMce pramANene abhAva-e abhAva pramANa che? enuM bIjuM jJAna e abhAva pramANa che ? vA jJAnarahita AtmA-e abhAva pramANa che ? je pAMce pramANonA abhAvane abhAva pramANa mAnavAmAM Ave te te barAbara nathI. kAraNa ke, abhAva e asapi hovAthI tuccha cIja che ane ema che mATe ja e avastu che-kadI koI paNa vastu, jJAnanuM nimitta hAI zakatI nathI mATe evA avastu5 abhAvane pramANa mAnI jJAnane kAraNe kahe e rItasara nathI. vaLI, je "te jagyA ghaDA vinAnI che e jAtanA bedhane abhAva pramANamAM gaNavAmAM Ave che te paNa barAbara nathI. kAraNa ke, e jAtane bodha pratyakSarUpa hovAthI ene samAsa pratyakSa pramANamAM ja thaI jAya che mATe ene (abhAva pramANane) judo kalpavAnI jarUra jaNAtI thI. te jagyA ghaDA vinAnI che e jJAna jema pratyakSarUpa che tema mAMya evuM jJAna "pratyabhijJAna' pramANathI paNa thaI zake che. je je ThekANe mi na hoya te te ThekANe dhumADe paNa na hoya " e jAtanuM abhAra jJAna vaDe paNa thaI zake che. ahIM dhumADo nathI, kAraNa ke, agni nathI" 1 jAtanuM abhAvajJAna anumAna vaDe paNa thaI zake che. gharamAM gagajIbhAI - ' e jAtanuM abhAva-jJAna keInA kahevAthI eTale vacanathI paNa thaI e rIte judA judA prakAre abhAva-jJAnano samAveza judA judA pramANamAM jato hovAthI ene (abhAvane) eka pramANarUpe judo ka9pa e ke nakAmuM che. have ema kahevAmAM Ave ke, jJAna vinAne Atma arthAt AbhAne kaI jAtanuM jJAna na thAya evI sthitinuM nAma abhAva pramANa mA te paNa barAbara nathI. kAraNa ke, je AtmAmAM jJAna na thavuM hoya che, abhAvane paNa zI rIte jANI ke jaNAvI zake ? AtmA Ama to ja che ke, "e jagyA ghaDA vinAnI che" mATe e jAtanA abhAvanA vALA AtmAne jJAna rahita zI rIte kahI zakAya ? mATe koI paNa rIte #aa pramANunA svarUpanuM ThekANuM paDatuM nathI ethI ja ene judA rUpe kalpavo e tadana anucita jaNAya che. have saMbhava-pramANamAM 1 A pramANe che ATalA mANaso A oraDAmAM mAI zakaze ', '. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uyka 'saMbhava che ke, A degAmAM bharelA cokhA pelA mANAmAM mAI jAya A jAtanAM aTakaLiyAM jJAnone "saMbhava " pramANanuM nAma ApavAmAM Ave che. kharI rIte te e aTakaLayAM jJAna, anumAnamAM ja samAI jAya che mATe e saMbhava-pramANane parokSa pramANarUpa anumAnathI juduM kahevAnI jarUra jaNAtI nathI. aitihya pramANunuM svarUpa A pramANe cheH-pahelAM gharaDA mANaso ema kahetA hatA ke, A vaDanA jhADamAM bhUta thAya che " A jAtanA bodhanuM nAma vidya-pramANa che. have je e hakIkata koI prAmANika purUSa kahI hoya te te e AptavAkyarU5 thavAthI pakSanA prakArarUpa Agama pramANamAM samAI zake che. ane jo e, eka prakArano ga ja hoya to te apramANarUpa che. e rIte je aitihya sAcuM che te parAkSa-pramANamAM samAI zake che ane je khoTuM che te, pramANurUpa ja nathI mATe aitiA pramANane paNa juduM gaNavAnI jarUra lAgatI nathI. prAtibha-pramANanuM svarUpa A pramANe che:- jJAna khAsa kAraNa ke nizAna vinA ja keI koI vAra akasmA ugI Ave che tenuM nAma prAtibha-( pratibhA vaDe thaeluM) jJAna che. jemake, koIne savAramAM uThatAM ja ema bhAse ke, Aja te mArA upara rAjA prasanna thaze-e jAtanA jJAnane prAtija jJAna kahevAmAM Ave che. A jJAna mAtra mana vaDe ja thAya che. emAM iMDiye ke evuM bIjuM kAMI nimittarU5 hetuM nathI ane e jJAna spaSTapaNe thAya che mATe eno samAveza paNa pratyakSa pramANamAM thaI zake ema che tethI ja ene juduM kalpavuM ghaTe ema nathI. vaLI, je prAtibha-jJAna mananI prasannatA ane mananA ugathI thAya che arthAta Aje te amathuM amathuM paNa mana vizeSa prasanna che tethI jarUra kAMI lAbha thavA joIe" athavA "Aje te kAMI kAraNa vinA ja manamAM uccATa thayA kare che mATe jarUra kAMI bhADuM thavuM joIe " e jAtanuM pratibha-jJAna kArya-kAraNanA jJAnanI jevuM havAthI cokakhuM anumAnarUpa ja che, jema keI ThekANe ghaNI kIDIo ubharAI jatI joine ema kahevAmAM Ave ke, have varasAda thaze, e jJAna aspaSTa che ane anumAnarUpa che tema ja e pratibhajJAna paNa aspaSTa ane anumAnarUpa ja che. e ja prakAre yukti-pramANuM ane anupalabdhipramANune paNa pratyakSa ane parokSa-e bemAMnA game te pramANamAM samAveza karavAnuM che. ane e upara jaNAvelAM 11 pramANethI paNa vadhAre pramANa je koI bIjAoe lakhyAM hoya ane te pramANapaNAne meLavavAnI lAyakAta vALa che arthAta jJAna thavAnAM sAdhanarUpa hoya te ja tene pratyakSa ke Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parokSa e bemAMnA keI eka pramANamAM samAsa karI devAno che. e rIte pramANa be che ane te eka pratyakSa che ane bIjI parokSa che e jAtanI hakIkatane iMdra paNa pheravI zake ema nathI. have pramANanuM lakSaNa, prakAra ane peTA prakAra vigere A pramANe jaNAve che - pitAnA ane 'paranA eTale bIjAnA svarUpano nizcaya karAvanArA jJAnane pramANu kahevAmAM Ave che. temAMnA spaSTa jJAnanuM nAma pratyakSa pramANa che. tenA be prakAra che -eka sAMvyavahArika ane bIje pAramArthika. je jJAna, amane ikiya vigerenI sAmagrIthI utpanna thAya che tenuM nAma sAMvyavahArika pratyakSa che. e jJAna paLe paLe vyavahAramAM AvatuM hovAthI tene sAMvyavahArika kahevAmAM Ave che ane e aparamArthakya che. je jJAna, phakta AtmAnI sahAyatAthI ja utpanna thAya che jemAM eka paNa Idriya ke mananI jarUra rahetI nathI tene pAramArthika-nAna kahevAmAM Ave che. tenAM nAmaH avadhijJAna, manaHryAya jJAna ane kevaLajJAna. sAMvyavahArika jJAnanA be prakAra che - eka idriyathI thanAruM ane bIjuM manathI thanAruM. te bannenA eka ekanA cAra cAra prakAra che-avagraha, hA, avAya ane dhAraNuM. te pratyekanuM svarUpa A pramANe che -avagraha eTale tadana ochAmAM ochuM ane tadana sAdhAraNamAM sAdhAraNa jJAna arthAta Iye ke padArthone rItasara saMbaMdha thatAM ja je "e zuM?" ke "e kAMIka' evuM vyavahAramAM na AvI zake evuM jJAna thayA pachI e ja jJAna vaDe thanArA bhAsanuM nAma avagraha che-e avagraharUpa jJAna, nizcayarUpa jJAnanuM prathama pagathiyuM che ane e avagraha-jJAnamAM padArthanA je sAmAnya peTA dharmo che tene ane tadana sAdhAraNa evA je vizeSa dharmo che tene ja bhAsa thaI zake che. je kharekhara avagraha thaye heya te emAM bhrAMti vigere rahI zakatAM nathI. avagrahamAM bhAsamAna thatA padArtha mAtra dravyarUpa ane paryAyarUpa hoya che. e avagraha thayA pachI emAM jaNAelI vastu viSe saMzaya thAya che ke- e zuM A haze ? ke A haze ? ane saMzaya thayA pachI te tera je vizeSa jANavAnI AkAMkSA hoMzathAya che tenuM nAma "hA" che. je. kAMI bhAsa IhAmAM thAya che te taraphanA vizeSa nizcayanuM nAma "avAya che ane e avAyamAM thaelA bhAsanuM je vadhAre vakhata smaraNa rahe che tenuM nAma dhAraNuM che. A cAre prakAramAM paraspara hetulabhAvane saMbaMdha rahelo che arthAta avagrahazAna, IhANAnanuM Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 nimitta che ane ihAnAna, avagrahanAnanuM phaLa che--e ja rIte hAjJAna, avAya jJAnanuM nimitta che ane avAyajJAna, ihAjJAnanuM phaLa che ane avAyajJAna, dhAraNA jJAnanuM nimitta che ane dhAraNAnAna avAyajJAnanuM mULa che ema pUrve thaeluM jJAna pramANurUpa-nimittarUpa-che ane pAchaLa thatuM jJAna LarUpa che. e rIte eka matijJAnanA paNa e cAre bheda che ema samajavAnuM che. e cAre bheda kramavAra thAya che ane paraspara judA judA svarUpavALA che mATe e apekSAe e cArene judA judA gaNavAnA che ane e cAre eka ja AtmAmAM abheda bhAve pedA thAya che mATe e rIte e cArene paraspara abhinna samajavAnA che arthAt judA judA paryAyanI apekSAe e yAre judA judA che ane eka paryAyavALAnI apekSAe e cAre eka che ema samajavAnuM che. je e prakAre koi apekSAe e cAremAM bheda ane ameda-ema banne na mAnavAmAM Ave te e cAremAM paraspara rahelA hetu-kulabhAva saMbaMdha dharI zakatA nathI--je taddana uMTa ane hAthInI peThe judAM haiAya te paraspara heturUpe ane phaLarUpe hAi zakatAM nathI. tema je taddana eka ja hAya emAM paNa hetu-kuLabhAva TI zakatA nathI. e mATeja upara jaNAvyA pramANe e cAremAM bheda ane abheda-e anne samajavAnA che. dhAraNArUpa matijJAna, vivAda vinAnI smaraNu. zaktinuM kAraNa che mATe pramANurUpa che. smaraNarUpa matijJAna, dUSNa vinAnI vicAra zaktinuM kAraNa che mATe pramANurUpa che. vicArarupa matijJAna, dUSNu vinAnI tarka zaktinuM nimitta che, mATe pramANaSa che ane e tarka matijJAna, anumAna pramANanuM kAraNa che mATe premANurupa che tathA e anumAnarupa matijJAna, levAnI, cheDavAnI ke taTastha rahevAnI vRtinuM kAraNa che mATe pramANurupa che. zAstramAM kahyuM che ke, " mati (dhAraNA), smRti (smaraNa), saMjJA (vicAra), ciMtA (ta) ane abhinaSeAdha (anumAnarupa e), e adhA lagabhaga eka sarakhA bhAvane sUcave che" arthAt e badhA zabdone lakSya-viSaya-lagabhaga eka sarakhA haiAya che. e jJAnanuM nimitte kAinA zabda (khelavuM) na heAya tyAM sudhI tenuM nAma matijJAna che ane keTalAka kahe che ke, - jyAre jJAnanuM nimitte zabda bane che tyAre enuM nAma zrutajJAna paDe che. e zrutajJAna aneka prakAranuM che ane aspaSTa che." siddhAMtane jANanArA (saiddhAMtika) lokA tA kahe che ke--< smRti, saMjJA, ciMtA ane abhiniSeAdha 1. jU tattvArtha sUtranA ! lA adhyAyanuM 13 muM sUtraH anu. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e cAra zabdo, avagraha, IhA, avAya ane dhArasvarupa matijJAnanA sUcaka che" jo ke, smRti, saMjJA ane ciMtA vigerene ekane eka ja viSaya che te paNa e badhAM vivAda vinAnAM hevAthI anumAnanI peThe pramANuru5 che. jema anumAnane viSaya ane tenI pahelAnA jJAnane eTale vyAptine meLavanAra pramANane viya-banne eka hevA chatAM anumAnane pramANunI kaTimAM mUkavAmAM Ave che tema e smRti vigere mATe paNa samajI levAnuM che. have jo ema na samajavAmAM Ave te anumAnane paNa pramANu zI rIte mAnI zakAya? vivAda vinAnAM ane vyavahAramAM upayogI thatAM smRti vigeremAM jyAM sudhI zabda, nimittarUpe nathI thaye tyAM sudhI e badhAM matirupa che ane emAM nimittarUpe zabane upayoga thayA pachI e badhAM yuvarupa che-e prakAre matijJAna ane zrutajJAnane vibhAga che. jo ke, e smaraNa, tarka ane anumAnarupa smRti ane saMzA vigere eka jAtanAM parIkSAne che te paNa atijJAna ane mutajJAnanA judA judA svarUpanI samajaNa ApavA mATe ahIM pratyakSAnanA varNanamAM paNa tene jaNAvavAmAM AvyAM che. have pakSapramANunuM svarUpa ane bheda A pramANe che-aspaSTa paNa vivAda vinAnuM je jJAna tenuM nAma paNa che. tenA pAMca prakAra che-smaraNa, pratyabhijJAna, tarka, anumAna ane Agama. smaraNanuM svarUpa A pramANe che -pUrve thaelA saMskAronA jAgavAthI thanAruM ane pahelAMnI anubhavelI hakIkatane jaNAva. nArUM je jJAna tenuM nAma smaraNa che. e smaraNajJAnane jaNAvavAnI rIta A che - te tIrthakaranuM biMba che (je pahelAM jeeluM che). pratyabhijJAnanuM svarupa A pramANe che -vartamAnamAM thate anubhava ane pUrve jaNAveluM smaraNae bannethI pedA thanArA ane (parAkSa tathA pratyakSa jJAnanI) saMkalanA karanArA jJAnanuM nAma pratyabhijJAna che. te jJAnane zabdamAM jaNAvavAnI rIta A che - te ja A che.' 'tenI sarakhuM che. tethI juduM che ane tenuM virodhI che. jema kete ja A devadatta che. bAyanI je gavAya che. " " gayathI judo pADe che. "A AnAthI lAMbuM TuMke, jhINuM, moTu najIka ke dUra che." A ahiM sakhata , A sukhaDa samAdhI che ItyAdi A priyAbizanamAM ' smaraNasahita anumAtathI, azravA samaraNasahita zAstrathI thaelA pratyabhiSAnane paNa samAveza saMmajI levAno che. jema ke, "A te ja agni che" (jenuM jJAna pahelAM anumAnathI thayuM hatuM, ane A (zabda) paNa te ja arthane sUcave j. ' ' 0 : Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 che (je pahelAM zAstravaDe sAMbhaLela hate.) vigere. tarkanuM svarUpa A pramANe chetarka-jJAna upalaMbha ane anupalaMbhathI pedA thAya che, (amuka hoya tyAre ja amuka hoya e jAtanA sahayarapaNAnuM nAma upalaMbha che ane amuka na hoya tyAre amuka na ja hoya e jAtanA sahacapaNanuM nAma anupalaMbha che) ane ene viSaya sAdhya ane sAdhanane saMbaMdha che-je traNe kALamAM akhaMDapaNe rahenAre hoya che. tarka-jJAnane jaNAvavAnI rIta A cheH " A hoya tyAre ja A hoya -agni hoya tyAre ja dhama hoya ane amina hoya tyAre dhumADe paNa na ja hoya" have anumAnanAM bheda ane svarUpa' jaNAve che - anumAna be jAtanuM che-eka svArtha-pitA mATe thatuM ane bIjuM parArtha-bIjA mATe thatuM. hetune pratyakSapaNe joIne ane kArya-kAraNanA saMbaMdhane yAda karIne cakkasarUpe utpanna thanAruM sAdhyanuM jJAna te svArtha-anumAne kahevAya che. jenI vinA jenI gerahAjarI ja hoya tene (gerahAjarIvALAne) tene tenA jJAnane) hetu (nizAna) samajavAnuM che. agni vinA sadA ane sarva ThekANe dhumADAnI gerahAjarI ja hoya che emAM dhumADAne agninA jJAnane hetu samajavAne chee hetunuM svarU5 che. je ISTa eTale saMmata hoya, koI jAtanA bAdha vinAnuM hoya ane bIlakula jANavAmAM na AveluM hoya tenuM nAma sAdhya che. je sthAnamAM evuM sAdhya rahetuM hoya tenuM nAma pakSa che. jene mATe upara jaNAvelA hetu ane pakSanA prayoga thAya che te jAtanA jJAnanuM nAma parArtha-anumAna che; e parArtha-anumAna zabdarUpa hovAthI jJAna na kahI zakAya, te paNa te bIjAne jJAnanuM nimitta thatuM hovAthI phakta kalpanAthI ja pramANapa kahI zakAya-kharuM pramANa to je jJAnaspa hoya te ja hoI zake. je manuSyo ochI buddhivALA che teone samajAvavA mATe te pakSa ane hetu uparAMta daSTAMta, upanaya ane nigamanane paNa prayoga karavo paDe che. dAMtanA be prakAra A pramANe cheeka anvayeSTAMta ane bIjuM vyatirekadaSTAMta. je je ThekANe hetuM hoya te te ThekANe ema sAdhyanI paNa hAjarI jaNAtI hoya to te ThekANunuM nAma anvaya-daSTAMta che. ane je je ThekANe sAdhyanI gerahAjarI thaye cekasa hetunI paNa gerahAjarI jaNAtI hoya te te ThekANAnuM nAma vyatireka-data che. (jema jyAM jyAM dhumADo hoya tyAM tyAM badhe ThekANe agni jaNAta hoya ke jagAe hoya to ThekANu-rasoDuM, koInuM hATa ane ane kuMDa-A badhAM anvaya-daSTAMta che ane jyAM jayAM agni na hoya tyAM tyAM badhe ThekANe dhumADe paNa na hoya tevAM Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 ThekANuM-nadI, sarovara ane pANIne kuMDa-e badhAM vyatireka daSTAMta che) hetune. upasaMhAranuM nAma upanaya che ane pratijJAna upasaMhAranuM nAma nigamana che. pasa, hetu, daSTAMta, upanaya ane nigamana e pAMce anumAna-jJAnanA avayavo che. enuM udAharaNa A pramANe cheH 1. paNa --zabda pariNAmavALo che. 2. hetu kAraNa ke, e karAya che mATe. 3. dAMta-je je karAya che te badhuM pariNamavALuM che-jema ghaDe. 4. upanaya-zabda paNa karAya che 5. nigamana-mATe e paNa pariNAmavALe have joIe. je je cIja pariNAmavALI nathI hotI te te karAtI paNa nathI--jema vAMjhaNIne putra ane zabda te karAya che mATe pariNAmavALo he joIe-ityAdi. bIjA keTalAka hetunAM traNa lakSaNo jaNAve che. teo kahe che ke, "je cIja pakSamAM rahetI hoya, sapakSamAM (anvayadaSTAMtamAM) rahetI hoya ane vipakSamAM ( vyatirekaSTAMtamAM) ne rahetI hoya tenuM nAma hetu sAdhana che." paraMtu teonuM A kathana barAbara nathI. kAraNa ke, keTalAka hetuo evA hoya che ke, jemAM e traNe lakSaNe barAbara ghaTe tema hoya, paNa pite jAte to kuheturUpa hoya che. vaLI, keTalAka hetuo evA paNa maLe che ke, jemAM e traNe lakSaNe barAbara ghaTe tema na hoya te paNa te jAte to suheturUpa hoya che. jemake -AkAzamAM caMdra che, kAraNa ke, pANImAM caMnuM pratibiba jaNAI rahyuM che. kRttikA nakSatrano udaya thayo che. mATe have zakaTa nakSatrane paNa udaya tha joIe. eka AMbAne kula AvelAM che mATe e pramANe dareka AMbAne paNa phula AvavAM joIe. caMdramA uge che mATe samudra uchaLato hovo joIe. sUrya uge che mATe kamaLa khIlelAM hovAM joIe. tyAM vasa che mATe enI chAyA paNa hevI joIe. e bane evAM bIjA paNa aneka anumAnomAM je je hetuo jaNAvyA che temAM eka paNa hetu pakSamAM raheto nathI. te paNa e anumAnomAMnuM eka paNa anumAna beTuM ke aprAmANika nathI. mATe jenoe upara jaNAveluM ja hetunuM svarUpa barAbara che. ane je svarUpa bIjAo jaNAve che te barAbara nathI. kadAca bIjAo ema jaNAve che, upara jaNAvelAM dareka anumAnane hetu, kALa,vigere pakSamAM raheluM che, to te paNa barAbara nathI. kAraNa ke, e anumAnomAM jaNAvelA hetu ane kALa e be vacce koI prakArano saMbaMdha nathI ane je je be padArtho paraspara koI jAtane saMbaMdha na dharAvatA hoya te be vacce pakSa ane hetuno saMbaMdha ghaTata Avato nathI. chatAM je teo e be taddana 9. . P. M. 19 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbaMdha vinAnA padArtho vacce paNa pakSa ane hetune vyavahAra ghaTatA mAne tema hoya to "kAgaDe kALe che mATe zabda anitya hovo joIe." e anumAna paNa sAcuM thavuM joIe. kAraNa ke, A anumAnamAM ukALInI ja peThe lekane paNa pakSa tarIke mAnI zakAya tema che. vaLI, evAM paNa keTalAMka sAcAM anumAne che ke, jeone hetu sapakSamAM nathI rahe te paNa suhetu che. jemake zabda anitya che, kAraNa ke, e sAMbhaLI zakAya che. " tyAM mAro bhAI hovo joIe, kAraNa ke, e sivAya A sAda na saMbhaLAya. badhuM nityarUpa athavA anityarUpa hovuM joIe... kAraNa ke, e, sadU5 che.. e badhAM anumAne sAcAM ane prAmANika che, chatAM temAM jaNAvelA hetuo sapakSamAM nathI rahetA mATe bIjAoe jaNavelAM hetunAM e traNe lakSaNo barAbara nathI eTaluM ja nahi ulaTAM dUSaNavALAM che.--e prakAre anumAnanuM svarUpa ane . bheda vigere che. have Agama-pramANunuM svarUpa A rIte jaNAve che--Ama purUSanA kahevAthI jANavAmAM AvelI hakIkatanuM nAma "Agama che. ane Ama purUSanA vacanane paNa kalpanAthI Agama pramANarUpa mAnavAmAM Ave che. jema "ahIM bhoMmAM bhaMDAra che." vA "merU vigere che" e jAtanuM AptanuM vacana pramANurUpa manAya che. je paNa vA strI, jema padArtha che tema ja jANe che ane jema jANe che tema ja kahe che tenuM nAma Apa manuSya che. e Asa-mAtA, pitA ane tIrthakara vigere che-e prakAre parokSa pramANunI badhI hakIkata che. bIjA zAstramAM paNa kahyuM che ke, "je jJAna vivAda vinAnuM che ane vyavahAranI dRSTie spaSTarUpa che tenuM nAma pratyakSa che-e sivAyanuM bIjuM jJAna parela che" "e bane jJAnamAM eTale pratyakSa ane pakSamAM je jJAna jeTaluM vivAda vinAnuM che teTaluM pramANabhUta che ane jeTaluM vivAdavALuM che teTaluM pramANabhUta che." arthAta eka ja jJAna paNa je viSayamAM vivAda vinAnuM che te viSayamAM pramANabhUta che ane je viSayamAM vivAdavALuM che te viSamAM apramANabhUta che. jemake, je manuSyanI AMkhe timirano roga thayo hoya te, be caMdrane jue che te enuM caMdrane jovAnuM jJAna te pramANabhUta che ane caMdranI saMkhyAne jovAnuM jJAna to apramANabhUta che. e rIte eka ja viSayane lagatuM eka ja jJAna paNa vivAda ane avivAdanI daSTie pramANabhUta ane apramANabhUta thaI zake che. pramANanI prAmANikatA ane aprAmANikatA. tenA vivAdavALA ane vivAda vinAnA jJAna upara nirbhara che. atyAra sudhInI hakIkata uparathI A vAta te cesa thaI ke, pramANa be ja che ane te eka Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 pratyakSa ane bIjuM parAkSa che. matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryAyajJAna ane kevaLajJAna--e pAMcamAMnAM prathamanAM e jJAna kharI rIte te parAkSa che aMte bAkInAM traNa jJAna eTale adhijJAna, mana:paryAyajJAna ane kevaLajJAna, e pratyakSarUpa che. . . have kSeAkanA - uttarAnA-pAchaLanA aDadhiyAne!-artha A pramANe kare che--" e pramANa vaDe anata dha vALI vastu jANI zakAya che cha arthAt upara jaNAvelA pratyakSa ane parokSa pramANane viSaya e anaMta dharmavALI vastu che. anaMta eTale jenuM mApa na thai zake eTalA. dharma eTale svabhAve. svabhAve be jAtanA cheH eka te vastunI sAthe ja thanArA ane bIjA vastumAM krame karIne thanAra athavA vastu mAtra * anekAMtAtmaka che. anekAMtAtmaka '! artha A pramANe cheH--jenA aneka aMta eTale dharma-svabhAva che te ' anekAMtAtmaka ' kahevAya. tAtparya e ke, jaDa ane cetana e badhA padArtho anaMta dharmavALA che, kAraNa ke, evuM jJAna pramANuthI thai zake che. A sthaLe eka paNu udAharaNa jaDI zake ema nathI. kAraNa ke, vastu mAtra jaDa ane cenarupa pakSamAM samAi gaI che. je vastu anaMta dharmavALA nathI te kamANuthI paNa jANI zakAya evI nathI. jema AkAzanI kaLI. phakata e jAtanuM taddana tireka udAharaNa maLI zake che ane e eka ja udAharaNa, upalA anumAMnanI sAbItI mATe pUratuM,che. e jaNAveluM anumAna paNa dUSaNa vinAnuM che. kAraNa ke, emAM koi prakAranA doSane avakAza nathA ane pratyakSa vigere pramANeAthI paNa e ja hakIkatane puSTi maLe che. khIjAM te ThIka, paNa eka ja vastumAM anaMta dharmAM zI rIte rahI zake? e praznane javAya ahIM eka mAtra seAnAnA ghaDAnuM ja daSTAMta ApIne A pramANe ApavAmAM Ave cheHkAi paNa ghaDe! enAM pAtAnAM dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI apekSAe che ane bInanAM dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI apekSAe nathI. vaLI, jyAre sattva, jJeyatva ane prameya vigere dharmane laine dhaDAnA vicAra karavAmAM Ave tyAre te e (dhaDe!) hamezAM sat ja che. kAraNa ke, e dharma vastu mAtramAM hevAthI e dhamenI apekSAe pratyeka padArtha paraspara sarakhA che mATe e dharmAMmAM potAnI ke paranI kalpanA thai zakatI nathI. have ApaNe e ghaDAnAja vizeSa vicAra karIeH----dhaDA pudgalenAM paramANuAthI banelA che Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mATe e, pAgalikarUpe sat kahevAya ane dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIvA stikAya, AkAzAstikAya ane kALa-e badhAMne rUpe asat kahevAya, paidgalikapaNuM e ghaDAne potAnA paryAyadhama-svabhAva che ane e paryAya, dharmIstikAya ane jIvAstikAya vigere anaMta byAthI taddana chUTA (vyAvRtta) che arthAt ghaDAne svaparyAya eka che ane paraparyAye anaMta che. tAtparya e ke, dhaDA pAtAnA pAlikAne rUpe sat che ane e sivAyanAM bIjA anaMta dravyene rUpe asat che. vaLI, ghaDA pRthvIne banatA heAvAthI pRthvIrUpe sat che ane pANI, tendra tathA vAyu vigerene rUpe asat che. ahIM paNa ghaDAya petAneA paryAya eka che ane paraparyAye ataMtu che. e ja rIte badhe ThekANe svaparyAya ane para-paryAyanI vIgata samajI levAnI che. jo ke, DeA pRthvInAM paramANuothI banelA che, te paNa te, dhAtune banele che tethI dhAturUpe sat che. ane mATI vigerene rUpe asat che. dhAtumAM ya te, sAnAne khanelA che mATe seAnArUpe sat che ane rUpuM, trAMbuM ane sIsuM vigerene rUpe asat che. seAnAmAM pappu e ghaDe| ghaDelA sAnAnA banelA che mATe ghaDelA sAnArUpe sat che ane ghaDayA sivAyanA seAnArUpe asat che. dhaDelA seAnAmAM paNa e ghaDA devadatta dhaDelA sAnAnA banelA che mATe e rUpe sat che ane yajJadatta vigere devadatta sivAyanA kArIgarAe ghaDelA sesanArUpe asat che. e dhaDA ghaDelA che, paNa ane AkAra-mehuM sAMkaDuM ane vacalA bhAga paheALA-evA che tethI e, e AkArarUpe sat che ane bIjA mugaTa vigerenA AkArarUpe asat che. evA AkAra che paNa e ene gALa-AkAra che tethI e, gALa-AkArarUpe sat che ane bIjA AphArarUpe asat che. geLa-AkArAmAM paNa je e ghaDAne ja gALa-AkAra che te rUpe ja e sat che ane bIjA geLa-AkAra rUpe asata che. enA peAtAnA geLa AkAra paNa enAM pe'tAtAM ja paramANuothI banele che mATe te rUpe e sat che ane bIjA paramANuonI apekSAe e asat che. A ja prakAre khIjA je je dharmo vaDe ghaDAne dhaTAvavAmAM Ave te, tene peAtAneA paryAya che ane e sivAyanA bIjA badhA enA para-paryAya che. e rIte dravyanI apekSAe phakta eka dhaDAnA ceDA sva-paryAyeA che. ane para-payA te anaMta che. e rIte eka dravyanI ja apekSAe ghaDAnI vicAraNA thai. have kSetranI apekSAe ghaDAnI vicAraNA A pramANe che: kSetranI apekSAe jotAM ghaDe traNe leAkamAM varte che eTale traNe lokamAM vavApaNuM-e ghaDAne potAnA paryAya che, ane e paryAyane bIje kAi para-paryAya hAtA nathI. traNe windes Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokamAM vartate paNa A ghaDe tiryakamAM che mATe e, e rUpe sata che ane Urdhva ke alakamAM vartavAnI apekSAe asata che. emAM paNa e ghaDe jabUdIpamAM raheto hovAthI e rUpe sat che ane bIjA dIpamAM vartavAnI apekSAe asata che. emAM paNa bharata kSetramAM rahetA hovAthI e rUpe sata che ane bIjA kSetramAM vartavAnI apekSAe asat che. bharatakSetramAM paNa pATalIpuramAM rahetA hovAthI e rUpe sata che ane bIjA nagaramAM vartavAnI apekSAe asata che. pATalIpuramAM paNa devadattabhAInA gharamAM rahetA hovAthI e rUpe sat che ane bIjAnA gharamAM rahevAnI apekSAe asata che. gharamAM paNa gharanA eka khUNAmAM raheto hovAthI e rUpe sata che ane bIjA khUNuM vigeremAM rahevAnI apekSAe asat che. gharanA khUNumAM paNa e, jeTalA AkAzanA bhAgane roke che e rUpe sata che ane bAkInA AkAzanA bhAgane nahi rokavAnI apekSAe asat che. e rIte kSetranI apekSAe bIjuM paNa ucita ghaTAvI levAnuM che-kSetranI apekSAe ghaDAne pitAnA paryAye thoDA ane para paryAya te asaMkhya che. kAraNa ke, kSetranA asaMkhya pradeza che. athavA manuSyalakamAM rahelA ghaDAnA, bIjA sthAnamAM rahelAM dravyanI apekSAe anaMta evA para paryAya che. e ja pramANe devadattabhAInA gharamAM rahelA ghaDA viSe paNa samajI levAnuM che ane e rIte enA paNa para-paryAya anaMta che ema samajI levAnuM che. have kAlanI apekSAe ghaDAnI vicAraNuM A pramANe che:ghaDo pitAnA dravyanI apekSAe che, hatA ane raheze. e, A yugano hovAthI e rUpe sata che ane atIta (thaI gaela) ane anAgata (have pachI A vanAra) yugane na hovAthI e rUpe asat che. A yugamAM paNa te cAlu varSane che mATe e rUpe sata che ane bhUta ane bhaviSya varSanI apekSAe asata che. cAlu varSamAM paNa te vasaMta RtumAM banela che mATe e rUpe sata che ane bIjI RtuonI apekSAe asat che. emAM paNuM e tAje che mATe navInarUpe sat che ane purANa (jUnA) rUpe asat che. temAM paNa te Ajano banele hevAthI e rUpe sata che ane bIje rUpe asata che. temAM paNa te cAlu paLamAM vartate hovAthI e rUpe sata che ane bIje rUpe asata che. e rIte kALanI apekSAe paNa ghaDAnA pitAnA svaparyAye asaMkhya che, kAraNa ke, eka padArtha asaMkhya kALa sudhI TakI zake che. je enI anaMta kALa sudhI TakI rahevAnI kalpanA karavAmAM Ave to enA anaMta-5ryAya paNuM hoI zake che ane paraparyAya te anaMta che. kAraNa ke, upara jaNAvelA kALa si Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 . vAya khIre kALe vatAM anaMta byAnI apekSAe tene dhaTAvavAnA che. have bhAvanI apekSAe dhaDAnI vicAraNA A pramANe cheH--e ghaDA raMge pILeA che mATe e rUpe sat che ane bAkInA bIjA raraMgAnI apekSAe asat che. e pILe te che teH paNa, bIjI badhI pILI cIjo karatAM judA pILA che mATe e, e ja rUpe sata che ane bIjA pILA rUpe asata che-arthAt ahIM ema ghaTAvavAnuM che ke, je ghaDe, amuka pILA padArtha karatAM eka gaNA pILA che, amuka karatAM bamaNeA pILeA che, amuka karatAM tramaNe pILe che- ema ke amuka pILA padArtha karatAM anaMtagaNuA pILeA che,' tyAM sudhI samajI levAnuM che ane e ja rIte ema paNa ghaTAvavAnuM che ke, e ghaDA, amuka pILA karatAM eka guNA Acho pILeA che, amuka karatAM bamaNA eche pILe che ane amuka karatAM tramaNeA eche. pILo che e rIte TheTha ' amuka karatAM anaMtu gaNe! e pILe che,' tyAM sudhI samajI levAnuM che-e prakAre phakta eka pILA raMganI apekSAe ekalA dhaDAnAM ja svaparyAye anaMta thai zake che. jema pILA raMganI taratatAnI apekSAe enA anaMta-paryAye thai zakayA che tema nIla vagere raMganI taratamatAnI apekSAe paNa ghaDAnA para-paryAye anaMta thai zake che. ane e ja pramANe ghaDAnA peAtAnA rasanI apekSAe ane pararasanI apekSAe anaMna sva-paryAyA ane anaMta para-paryAyeA thai zake che tathA e ja rIte sugaMdha, gurUtA, laghutA, mRdutA, karkazapaNuM, zIta, garama, cIkaNuM, lUkhuM, e khadhAmAM paNa pUrve jaNAvyA pramANe ghaTAvI levAnuM che. kAraNa ke, anaMta pradezavALA eka skadhamAM (padArtha mAM) ADe sparza hAi zake che, ema siddhAMtamAM jaNAveluM che mATe A dhaDAmAM e ADe sparzane paNa ghaTAvI levAnA che. athavA sAnuM e dhAtu ja evI che ke, emAM anatakALe pAMce vI, ane gadhA, chaM e rasA ane ADe spaC samajI levAnA che tathA ene taratamatAnA vibhAga paNa ghaTAvI levAne che ane e vAte anaMtAnaMta samajI levAnA che. tathA bIjA bIjA padArthonA varNa vigere guNAthI e ghaDAnA guMNAne vyAvRtta (chUMdA) jANavAnA che ane e apekSAe dhaDAne asat samajavAne chete rIte ahIM anaMta svadhameryAM ane paradharmI ghaTI zake ema che. 'dhaTa' arthane jaNAvavA mATe judA judA aneka bhASAnA bhedene lIdhe ghaTa vigere aneka zabdone vyavahAra cAlye! Ave che, te apekSAe dhaDe sat che ane e badhA dhaDAno svadharma che. tathA bIjA zabdothI dhaDAnA bhAva na jaNAvI zakAtA hAvAthI e apekSAe ghaDA asat che ane e badhA dhaDAnA para-paryAyeA che O Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te bane paNa anaMta che. athavA e ghaDAnA je je svadharmo ane paradharmo kahyA che, te dharmone jaNAvanArA jeTalA zabdo che, te badhA ghaDAnA svadharmo che ane e sivAyanA je je bIjA zabdo che, te badhA ghaDAnA paradharmo che. keTalAMka dravyo (padArtho)nI apekSAe ghaDe pahele, bIje, trIjo ane e rIte yAvata-anaMtamo che ane e badhI saMkhyA ghaDAnA sva-dharmo che ane te sivAyanAnI apekSAe ghaDe asata che-e badhA enA svadharmo ane paradharmo anaMta che athavA e ghaDAmAM jeTalAM paramANuo rahelAM che te badhI saMkhyA ghaDAne svadharma che ane e sivAyanI badhI saMkhyA ene (dhaDAno) paradharma che. e prakAre paNa enA svadharmo ane paradharmo anaMta ja ghaTI zake che. ja anaMtakALathI e ghaDAnI sAthe anaMta padArthonA aneka saMge thayA ane viyego thayA-e badhA ya ghaDAnA anaMta svadharmo che ane je je padArthonI sAthe enA (ghaDAnA) saMgo ane viyegA nathI thayA evA padArtho paNuM anaMta che-e rUpe ghaDe asata che mATe e ghaDAnA para-dharmo paNa anaMta che. e badhA vicAra, zabda, saMkhyA ane saMga tathA vibhAganI apekSAe karelo che. have parimANunI apekSAe ghaDAne vicAra A pramANe che -te te padArthonI apekSAo ghaDe nAno, moTo, lAMbA ane TuMko hoya che ane e rIte tenuM mApa anaMta bhejavALuM thaI zake che mATe e badhA ghaDAnA sva-dharmo che ane jenAthI e ghaDe judo paDe che te apekSAe asata che ane te badhA ghaDAne paradharmo paNa anaMta che. te te padArthonI apekSAe ghaDe, najIka, vadhAre najIka, tadana najIka; dUra, vadhAre dUra ane tadana dUra ane te vaLI eka gA, be gAu tathA eka ejana, be rojana ane asaMkhya jana paNa hoI zake che ane e rIte dUra ane najIkanI apekSAe paNa ghaDAnA sva-paryAye anaMta che. vaLI, koI padArthanI apekSAe e ghaDe pUrvamAM che, koInI apekSAe pazcimamAM che tathA koInI apekSAe vAyavya khUNAmAM che ane koinI apekSAe izAna khUNAmAM che, e rIte dizA ane vidizAnI apekSAe paNa ghaDAnA asaMkhya sva-paryA ghaTI zake ema che. kAlanI apekSAe paNa ghaDAnA sva.dharmo anaMta thAya tema che. kAraNa ke, kALanA kSaNa, lava, ghaDI, dina, mAsa, varasa ane yuga vigere ghaNuM ya bheTa che ane e bhedanI apekSAe ghaDe bIjA bIjAM saghaLAM drathI pUrva ane para hoI zake che mATe ja enA (ghaDAnA) sva-dharmo anaMta kahyA che. jJAnanI apekSAe paNa ghaDAnA sva-dharmo anaMta hei zake che. kAraNa ke, cho anaMta che ane te badhA pota potAnA jJAnavaDe Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara e ghaDAne judI judI rIte jANI rahyA che koI spaSTapaNe jANe che, ke aspaSTapaNe jANe che, kaI dUrapaNe jANe che ane koI najIkapaNe jANe che ityAdi. vaLI, e ghaDe badhA no anaMtAnaMta bheTavALAM sukha, duHkha, tyAga karavAnI buddhi, levAnI buddhi, taTastha rahevAnI buddhi, puSya, pApa, karmano baMdha, kaI jAtane saMskAra, krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa ane meha tathA jamInamAM ALoTavuM, paDavuM ane vega vigerene kAraNarUpa hovAthI vA e badhAMne akAraNarUpa hovAthI anaMta dharmavALo hoI zake che. tathA e ghaDe, uMce pheMkavuM, nIce pheMkavuM, saMkaDAvuM, phelAvuM, bhamavuM, jharavuM, khAlI thavuM, bharAvuM, cAlavuM, kaMpavuM, bIje ThekANe laI javuM, pANI lAvavuM ane pANI dharI rAkhavuM vigere anaMta nokhI nokhI kriyAone kAraNarUpa che mATe enA (ghaDAnA) kriyArUpa sva dharmo anaMta hoI zake che. ane je padArtho e badhI kriyAonA kAraNarUpa nathI tenAthI ghaDo judo hovAthI enA paradharmo paNa anaMta ja hAI zake che. e te kriyAnI apekSAe ghaDAnI hakIkata jaNAvI, have sAmAnyanI apekSAe ghaDAno hevAla A pramANe che -AgaLa jaNAvyA pramANe bhUta, bhaviSya ane vartamAna kALamAM je je vastumAtranA anaMta sva ane paraparyA jaNAvyA che temAMnA koInA eka paryAya sAthe, koInA be sAthe ane koInA anaMta dharmo sAthe ghaDAnuM anaMta bhedavALuM sarakhAmaNuM thatuM hovAthI-e apekSAe paNuM ghaDAnA svadharmo anaMta che. vizeSanI apekSAe paNa ghaDe, anaMta padArthomAMnA koInA eka dharmathI, koInA be dharmothI ane koInA anaMta dharmothI vilakSaNa hevAthI-e apekSAe paNa ghaDAnA svadharmo anaMta che. vaLI, anaMta padArthonI apekSAe ghaDAmAM raheluM jADApaNuM, pAtaLApaNuM, samapaNuM, vAMkApaNuM, nAnApaNuM, moTApaNuM, tIvrapaNuM, cakacakATa, suMdaratA, pahoLAI, TuMkAI, nIcatA, ugratA ane vizALa-mukhapaNuM vigere eka eka guNa anaMta prakAra che tethI e rIte paNa ghaDAmAM anaMta dharmone samAsa thaI zake che. saMbaMdhanI apekSAo ghaDe, Aja anaMtakALathI ane anaMta padArtho sAthe anaMta prakArano AdhAra-Adheyane saMbaMdha dharAve che mATe te apekSAe paNa enA anaMta svadharmo gaNI zakAya ema che. e pramANe sva-svAmino saMbaMdha, janya-janakane saMbaMdha, nimitta-naimittikano saMbaMdha, cha kArakano saMbaMdha, prakAzyaprakAzakane saMbaMdha, jya-bhejakano saMbaMdha, vAgha-vAhakane saMbaMdha, Azraya A zriyane saMbaMdha, vadhyavadhakane saMbaMdha, virodhya-vireAdhakano saMbaMdha, ane yajJAyakane saMbaMdha vigere asaMkhya saMbaMdhanI apekSAe paNa eka ekanA anaMta-dharmo Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara jANavAnA che. ahIM je ghaTanA anaMtAnaMta sva ane paraparyAye kahyA che te badhAnI utpatti, nAza ane sthirapaNuM vigere badhuM anaMtakALe anaMtIvAra thayuM che, thAya che ane thaze-te apekSAe paNa ghaTanA anaMta dharmo thaI zake che. e prakAre pILA varNathI mAMDIne ahIM sudhI mAtra eka bhAvanI apekSAe ghaTanA anaMta dharmo samajI levAnA che. vaLI, atyAra sudhI dravya, kSetra ane kAla vigerenI apekSAe ghaDAnA je svadharmo ane paradharmo kahyA che te banne dharmo sahita ghaDe, kahI zakAya tema nathI. kAraNa ke, evo eka paNa zabda nathI ke, je pite eka ja hAIne paNa te banne anaMtAnaMta dharmo sahita evA ghaDAne eka ja samaye jaNAvI zake. je e mATe koI eka navA zabdane ume karavAmAM Ave te paNa te, e badhA dharmo sahita ghaDAne eka ja samaye jaNAvI zake ema nathI-e badhA dharmo sahita ghaDAne bodha krame karIne ja thaI zake che, Ama che mATe dravya, kSetra ane kALa vigerenI apekSAe ghaDAmAM avaktavyatA dharma paNa hoI zake che ane e, pUrvanI ja peThe kahI zakAya evA anaMta dharmo ane bIjA padArthothI judo hovAthI e ghaDAmAM avaktavya evA anaMta para-dharmo paNa samAI jAya che. to A prakAre jema ekalA ghaDAmAM ja anaMta dharmo batAvyA che tema padArtha mAtramAM eTale AtmA vigeremAM paNa anaMta dharmo ghaTAvI levAnA che. AtmAmAM e anaMta dharmo A pramANe cheH--cenapaNuM kartApaNuM, bhogavanArapaNuM, jANakArapaNuM, yapaNuM, amUrtapaNuM, asaMkhyapradezapaNuM, nizcala AThapradezapaNuM, leka pramANu-pradezapaNuM, jIvapaNuM, abhavyapaNuM, bhavyapaNuM, pariNAmipaNuM, piotAnA zarIramAM vyApI rahevApaNuM -e badhA AtmAnA sahaMbhAvI (AtmAnI sAthe niraMtara rahetA) dharmo che. tathA khuzI, zoka, sukha, duHkha, matijJAna, zrutajJA', avadhijJAna, manaH paryAyajJAna ane kevaLajJAna, cakSurdarzana, acakSudarzana; devapaNuM, nArakipaNuM, tiryacapaNuM ane manuSyapaNuM, badhAM pudgalenI sAthe zarIra vigeree karIne saMyoga, anAdi anaMtapaNuM, badhA jIvonI sAthe badhA prakAranA saMbaMdhanuM dhArakapaNuM, saMsAripaNuM, dha vigere asaMkhya pariNAmapaNuM, hAsya, rati, arati, bhaya, zeka ane ghaNuM, svIpaNuM, puruSapaNuM, napuMsakapaNuM, mUrNapaNuM, AMdhaLApaNuM ane baherA vigere paNuM -e badhA AtmAnA kama bhAvI (kama karIne thanArA). dharmo che. je AtmA muktine pAmyA che temAM te siddhapaNuM, sAdi anaMtapaNuM, jJAna, darzana, samyakatva, sukha ane vIrya che. ane anaMta dravya, kSetra, kAla s, J. P. H. 20-21 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 ane sarvaparyAnuM jANapaNuM tathA jenArapaNuM che tathA azarIrapaNuM, aja. rapaNuM, amarapaNuM, arU55Na, arasapaNuM, agaMdhapaNuM,asparza paNuM ane azabdapaNuM che. tathA nizcalapaNuM, naragIpaNuM, akSayapaNuM, abAdhapaNuM ane pUrve bhagavelI saMsArI dazAmAM je je jIva-dharmo anubhavyA hoya te badhA e prakAre AtmAmAM paNa anaMta dharmo samajI levAnA che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kALa e badhAmAM--anukrame asaMkhya pradezapaNuM, asaMkhya pradezapaNuM, anaMta pradezapaNuM, adezapaNuM, sarva jIva ane pudgalene keme karIne gatimAM, sthitimAM, avagAha devAmAM ane navuM junuM thavAmAM sahAyakapaNuM, avasthitapaNuM, anAdi anaMtapaNuM, arUpipaNuM, agurulaghupaNuM, eka skaMdhapaNuM jANavA yogyapaNuM, sANuM ane dravyapaNuM vigere anaMta dharmo e arUpI padArthomAM samajI levAnA che. ane je padArtho pigalika che temAM ghaDAnA udAharaNanI ja peThe anaMtAnaMta evA sva-paraparyA samajI levAnA che. zabdamAM udAttapaNuM, anudApaNuM, svaratapaNuM vistRtapaNuM, saMskRtapaNuM, ghelapaNuM, apapaNuM, alpaprApaNuM, mahAprANapaNuM, abhilASyapaNuM, anabhilApaNuM, arthanuM vAcakapaNuM ane avAcakapaNuM tathA kSetra ane kAla vigerenA bhedane lIdhe anaMta arthanuM jaNAvavApaNuM e vigere dharmo ghaTAvI levAnA che tathA AtmA vigere badhA padArthomAM nityapaNuM. anityapaNuM, sAmAnya, vizeSa, satpaNuM, asatpaNuM, abhilASyapaNuM ane anabhilApaNuM ane e uparAMta bIjI vastuonA vyAvRtti-dharmo paNa jANavAnA che. have kadAca ema kahevAmAM Ave che, je dharmo ghaDAne pitAnA che te to tenA sva-paryAye kahevAya e ThIka, paraMtu je para-paryA che ane ghaDAthI judA padArthamAM rahenAra che te (para-paryAya) ghaDAnA saMbaMdhI zI rIte hoI zake ? e prasanane javAba A pramANe che -saMbaMdhanA be prakAra che- eka te astipaNe rahete saMbaMdha ane bIjo nAstipaNe rahete saMbaMdha. jema ghaDAne enAM rUpa vigere guNe sAthe saMbaMdha che tema ghaDAnA sva-paryAye sAthe ene (ghaDAno) saMbaMdha astipaNe che ane paraparyAye ghaDAmAM na rahetA hovAthI ene enI sAthe thaele saMbaMdha nAstipaNe che. jema ghaDAne saMbaMdha achatA mATIrUpa paryAya sAthe che tema para-paryAya sAthe paNa ene e ja saMbaMdha che. phakta e para-paryA enAmAM rahetA nathI mATe ja ene e baMdha nAstipaNe kahevAya ane ema che mATe ja te, para-paryAye paNa kahevAya. vaLI, ahIM ema kahevAmAM Ave che, jema dhana vinAne garIba dhanavALA kahevAtA Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 nathI tema je para-5ryA ghaDAnA nathI, teo ghaDAnA zI rIte kahevAya? vaLI, je cIja jenI na hoya chatAM jo enI kahevAtI hoya te lekanA vyavahArano bhaMga thaze mATe e para-paryA ghaDAnA zI rIte kahevAya ? ene uttara A pramANe che -jema dhana ane garIba e banneno saMbaMdha to che, paNa te nAstitvarUpe che tema para-paryAya ane dhaDA vacce saMbaMdha te che. paNa te nAstitvarUpe che. nAstitva rUpe saMbaMdha hovAmAM koI jAtano bAdha jAte nathI. kAraNa ke, belanArA bele che ke, "A garIbane dhana nathI" arthAt garIba ane dhana vacce nAstitvane saMbaMdha che e ja prakAre "A ghaDe kalamarUpe nathI", eTale dhaDA ane kalama vacce paraspara nAstitvane saMbaMdha che, e spaSTa rIte bhAse che. hA, ema to kahevuM kadAca ThIka kahevAya ke, ghaDAne e para-paryAye sAthe astitvane saMbaMdha nathI, paraMtu te banne vacce ThAmuke saMbaMdha ja nathI ema to na ja kahI zakAya. vaLI, para-5ryAyo sAthe dhaDa.no nAstitvane saMbaMdha hoya, emAM koI prakAranA leka vyavahArane paNa bAdha AvatA nathI. vaLI, kadAca ema kahevAmAM Ave ke, nAstitva te abhAvarUpa-eTale-asalpa che tethI te tuccharUpa che te evA tuccharUpanI sAthe vaLI zuM saMbaMdha hoya ? mATe para-paryA paNa evA ja tuccharUpa hovAthI enI sAthe ghaDAne saMbaMdha zI rIte hoI zake? kAraNa ke, je kAMI tuccharUpa hoya che temAM koI prakAranI zakti nathI hotI tethI emAM saMbaMdha zakti paNa zI rIte hoya ? vaLI, bIjuM paNa e ke, je ghaDAmAM para-5yonuM nAstipaNuM che to tenI ja sAthe eTale nAtapaNAnI sAthe ghaDAno saMbaMdha hoya e vyAjabI che, paraMtu paraparyAye sAthe te ene (ghaDA) saMbaMdha zI rIte ghaTI zake ? kAraNa ke, ghaTane saMbaMdha paTAbhAva (paTanA nAstipaNA) sAthe che evI karIne ene ghaDAne saMbaMdha paTa sAthe paNa hoya, evuM kayAMya joyuM ke sAMbhaLyuM paNa nathI. je ahIM ema mAnavAmAM Ave ke para-paryAyanA nAstipaNuM sAthe ghaDAno saMbaMdha che mATe ene (dhaDAno) saMbaMdha para-paryAyo sAthe paNa hoI zake te ema paNa mAnavuM joIe ke, ghaDAne saMbaMdha paTanA nAstipaNa sAthe che mATe paTa sAthe paNa ene (ghaDAno) saMbaMdha hovo joIe. paraMtu e mAnyatA tadana khoTI hovAthI koIthI mAnI zakAya ema nathI ane e prakAre para-paryAya sAthe ghaDAno koI prakArano saMbaMdha hoya, e vAta barAbara jaNAtI nathI. have ene paNa javAba A pramANe che-nAstipaNAno artha ahIM ema samajavAne che ke, te te rUpe nahi hovApaNuM arthAta "ghaDAmAM kapaDAnuM Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 nAstipaNuM che eTale ghaDe kapaDApa nathI, paNa pitAnA rUpe (ghaDArUpa) che. A jAtanA arthavALuM nAstipaNuM e vastune dharma che mATe e kAMI taddana tumacharUpe gaNI zakAya nahi ane ema hovAthI ja ene (nAstipaNAno) saMbaMdha ghaDA sAthe na hoya ema paNa banI zake nahi. enuM kAraNa e che ke, dhaDe kapaDArUpe nathIema kahevAmAM arthAta ghaDAnI sattAne jaNAvavAmAM e ghaDa kapaDArUpe nathI e bhAvanI paNa khAsa jarUra paDe che. kapaDAmAM je je guNo, dharmo ane svabhAva che, te ghaDAmAM nathI-e e ghaDe nathI--e te ghaDAne rUpe (potAne pe) ja che e hakIkatamAM A vAta spaSTapaNe jANI zakAya evI che ke, ghaDe pitAnuM svarUpa jaNAvatAM " kapaDArUpa nathI e vizeSaNanI khAsa apekSA rAkhe che ethI je je guNa ke svabhAve kapaDAnA che te paNa eka rIte ghaDAnA upayogamAM AvI jAya che ane e ja apekSAe vicAra karIe te spaSTapaNe jANI zakAya ema che ke, "kapaDuM paNa ghaDAnI sAthe saMbaMdha dharAvI rahyuM che, pachI bhale te saMbaMdha nAstitvarUpe kAM na hai? dhaDa kapaDArUpe nathI" e vAta to sau koI jANatuM hovAthI ghaDA ane kapaDAno eka bIjAno saMbaMdha nAstitvarUpe che emAM kazo saMdeha rahe ema nathI, loko to e badhA ghaDA vigere padArthone vize ema dhArI rahyA che ke, e badhA padArtho paraspara abhAvarUpa che arthAta ghaDe kapaDAnA abhAvarUpa che ane kapaDuM ghaDAne abhAvarUpa che mATe ja ahIM ema jaNAvavAmAM Ave che ke, je kapaDA vigerenA guNa ke dharmo che te badhAno upayoga eka apekSAe ghaDAne mATe paNa thaI zake che. vaLI, ahIM A paNa eka niyama che ke, jene jenI sAthe saMbaMdha hoya te badhA, tenA paryAye kahI zakAya-ghaDAnA rU5 vigerene ghaDAnI sAthe saMbaMdha che mATe e rUpa vigere jema ghaDAnA paryAyo kahI zakAya che tema kaMpaDAnA dharmo ke guNone paNa saMbaMdha koI apekSAo ghaDAnI sAthe hovAthI e paNa, dhAne ja paryAye kahI zakAya. vaLI, je e kapaDA vigerenA guNe ke dharmo na hota te ghaDAnA pitAnA ja paryAyane sva-5ryAya tarIke zI rIte kahI zakAya? kAraNa ke, jyAre ApaNuM ane pArakuM ema be vAnAM hoya che tyAre ja evo vyavahAra thaI zake che arthAt A guNe ghaDAnA pitAnA che ane A guNa pArakA che e vyavahAra thaI zake che ane e apekSAe paNa kapaDA vigerenA guNo ke dharmo ghaDAne upagamAM AvI zake che. mATe ja e para-guNa paNa e ghaDA sAthe saMbaMdha dharAvI zake che. vaLI, padArtha mAtrane svabhAva svataMtra che--koI padArthane svabhAva, bIjA padArthanA Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 svabhAva sAthe mizrita thaelA nathI. mATe jyAre koi paNa padArthanuM kharekharUM svarUpa jANavuM heAya tyAre sAthe e paNa jANavuM joie ke, bIjA kayA kayA padArtho che ane enA svabhAvA paNa kevA kevA che ? A jAtanA jJAna sivAya koi paNa manuSya padArthanuM pRthakkaraNa karI zakatA nathI, tema tenA svataMtra svabhAvane paNa eLakhI zakatA nathI. A rIte vicAra karI jotAM te ema jANI zakAya che ke, eka ghaDAnuM jJAna meLavavA mATe tenAthI judA khIjA aneka padArtho ane tenA svabhAvAne jANavAnI khAsa jarUra che mATe ja ema nakkI karavuM UMcata che ke, je kapaDAnA guNA ke dharmo che tee paNa kAi apekSAe dhaDAnA hAi zake che ane che. A viSe bhASyakAre ema jaNAvyuM che ke, "jenA jANyA sivAya jenuM jJAna thai zake nahi ane jenA jANavAthI jenuM jJAna thai zake e banne vacce cAkkasa kASTha prakAranA saMbadha hA joie-jema ghaDA ane enA rUpa vigere guNo nAmaneA saMbaMdha che tema e be vacce paNa eve ja hAya ? '' mATe have A vAta nakkI thAya che ke, je kapaDA vigerenA guNA ke dharmo che te kAi apekSAe ghaDAnI sAthe paNa saMbadha dharAvI rahyA che. je para-paryAye che te, sva-paryAye karatAM anaMtaguNA che ane e banne maLIne jeTalA sa dravyeAnA paryAyeA che teTalA che. A hakIkatane RSiAe paNa 1AcArAMga-sUtramAM TakA ApelA che. emAM jaNAvyuM che ke, "je ekane jANe che te badhAne jANe che ane je badhAne jANe che te ekane paNa jANe che" arthAta je manuSya, mAtra eka ja padArthane enA badhA sva-paraparyAyA sahita eNTale enI atIta dazA, vartamAna dazA ane bhaviSyanI dazA e badhuM jANatA heAya te ja manuSya badhuM jANI zake che ane je manuSya e badhuM eTale padArthanI atIta dazA vigere jANatA haiAya te ja manuSya eka padArthane kharekharI rIte jANI zake che. A ja hakIkatane khIje ThekANe paNa A rIte jaNAvI cheH-'jeNe badhI rIte eka padArtha ne joyA che teNe badhI rIte badhA padA thene joyA che ane jeNe badhI rIte badhA padArthone joyA che teNe eka padArtha ne paNa badhI rIte tece che" upara jaNAvyuM hatuM ke, pramANavaDe je je padArthanuM jJAna thAya che te pratyeka padArtha, anaMta dharmavALA che arthAt pramANane 1. jUo AcAra-aMgasUtra a. 3, 30 4-(40 171 sa0):-anu vacce dharma-dharmibhAva saMbaMdha zA mATe na Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 viSaya anaMta dharmavALI vastu ja che, e hakIkta have vadana vivAda vinAnI thaI gaI che. - have sUtrakAra pote ja pratyakSa ane parokSa pramANunuM svarU A pramANe jaNAve che - - je jJAna, apakSapaNe arthanuM grahaNa kare che tenuM nAma pratyakSa che ane e sivAyanuM bIjuM jJAna phakata arthanA prahaNanI apekSAe parokSa che-ema samajavAnuM che. pa6, apakSapaNe eTale sAkSAta-aspaSTapaNe ke saMdeha nahi. artha eTale jJAnanuM pitAnuM svarUpa ane bIjA badhA bahAranA ghaDe, sAdaDI, cApaDI, vigere padArtho-e bane. upara jaNAvyuM che, e sivAya je bIjuM lakSaNa pratyakSane lAgu pADavAmAM Ave che te barAbara jaNAtuM nathI. pratyakSajJAna, pakSajJAnathI tadana judA prakAranuM che e mATe ja ahIM " apakSapaNe' zabdane saMbaMdha * prayA' sAthe karavAmAM Avyo che. . have je keTalAka jJAnavAdio che teono abhiprAya A pramANe che - teo ke che ke, he Ahato ! ( jene !) tame padArthone kyAMthI lAvyA ? A saMsAramAM jJAna sivAya bIjuM kazuM nathI-je che, je dekhAya che te badhuM eka jJAnarUpa ja che mATe tame artha eTale phakta ekaluM jJAnanuM svarUpa ja kahe, paNa artha eTale bIjA badhA padArtho, ema kahevuM e geravyAjabI chekAraNa ke, badhuM mAtra eka jJAnaspa ja hovAthI bIjo koI enAthI judo padArtha nathI. jJAnavAdiono A abhiprAya barAbara nathI. ane ema jaNAvavAne mATe ja sUtrakAre mULa zekamAM " prakSayA-arthanA grahaNanI apekSAe" e zabda mUkele che. e zabda mUkavAthI jJAna, grahaNa ane padArtha-ema traNe padArtho judA judA jANI zakAya ema che mATe ja e zabda, jJAnavAdionA abhiprAyanI anucitatA samajAvI zake ema che. vaLI, jema jJAna pitAnA svapanuM grahaNa kare che, tema bahAranA padArthonuM paNa grahaNa karI zake che. je ema na hoya to A sava jANanArAone je kAMI cekasa bhAsa thayA kare che e zI rIte thAya ? enI sAme ema kahevAmAM Ave ke, badhAne mAtra eka citapa-dAnane ja bhAsa thAya che, paNa padArthone bhAsa thata Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 nathI mATe ekaluM jJAna ja che ane e sivAya bIjA koI padArtho nathI e kahevuM zI rIte khoTuM thAya? ene uttara A pramANe che - jJAnavAdio saMsAramAM ekaluM jJAna ja mAne ane bIjuM kAMI hayAtIvALuM na mAne te teo je judAM judAM jJAnanAM saMtAno (pravAha) mAne che te zI rIte mAnI zakaze? vaLI, teo ja ema jaNAve che ke, jema svapnanuM jJAna koI prakAranA AlaMbananI garaja rAkhatuM nathI tema saMsAramAM thatAM bIjA badhA jJAna paNa koI jAtanA AlaMbananI (padArthanI) garaja rAkhatA nathI. e ja pramANe ane e ja udAharaNathI teoe mAnelAM judAM judAM jJAnanAM saMtAno paNa boTAM karaze ane enI dazA svapnanA jJAnanI jevI ja thaze mATe jJAna ane artha (padArtha) e bannene vAstavika ane judA judA mAnavA joIe. je svarUpa pratyakSanuM jaNAvyuM che tethI judI jAtanA jJAnane pakSe samajavAnuM che, kAraNa ke, e jJAnavaDe arthanuM grahaNa te thAya che, paNa e aspaSTa paNe. jo ke, parAkSa jJAna paNa pitAnuM svarUpa pitAnI meLe jANatuM hovAthI pratyakSarUpa che, paNa mAtra artha (padArtha)nA prahaNanI apekSAe ja ene paNa samajavAnuM che. tAtparya e che ke, jo ke, pakSa jJAna, pitAnA svarUpanuM grahaNa pite ja kare che mATe pratyakSarUpa che te paNa padArthonuM grahaNa karavAmAM nizAna ane zabda vigerenI apekSA rAkhatuM hovAthI e aspaSTapaNe vaparAya che ane e mATe ja ene pakSa kahevAmAM Ave che. - AgaLa upara vastunuM anaMta dharmadhAripaNuM samajAvyuM che ane have e ja hakIkatane vizeSa majabuta karavA A pramANe jaNAve che - je vastumAM utpatti, sthiti ane vinAza, e traNe dharmo samAyA hoya te ja vastu drapa che ane e mATe ja AgaLa ema kahyuM che ke, pramANane viSaya anaMta dharmavALI vastu che. pa7 je je vastu sapa che--je je vastu hayAtI dharAve che te badhImAM utpatti, sthiti ane vinAza e traNa dharmo hevA ja joIe-e traNe dharmo hoya te ja vastu mAtra hayAtI dharAvI zake che- e sivAya kadI paNa eka paNa vastu hayAtI dharAvavAne lAyaka nathI. je vastu pahelAM tadana thAtI vinAnI hoya eTale kAI paNa kALamAM, keI paNa jagyAmAM ane koI paNa rIte je vastu hayAta ja na hoya arthAta vAMjhIyAnA putra je nI tadana asat hoya temAM pAchaLathI hayAtI dharAvavAnI lAyakAta eTale sapapaNuM AvI Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakatuM nathI. je. evI vastumAM paNa hayAtI dharAvavAnI lAyakAta AvI zakatI hoya te sasalAnAM ziMgaDAM paNa koI vakhate hayAtI dharAvavAne lAyaka thavAM joIe--AkAzanI kaLImAMthI paNa koI vakhate sugaMdha AvavI joIe ane vAMjhaNInA putranuM paNa koI vakhate paraNetara thavuM joIe. paraMtu ema thatuM atyAra sudhI koIe joyuM ke jANyuM nathI. mATe vadana hayAtI vinAnI vastumAM pAchaLathI hayAtI dharAvavAnI lAyakAta AvI zakatI nathI. have je vasatumAM hayAta rahevAno dharma rahelo ja che te vastumAM pharIvAra upAda vigere kalpavAM ucita jaNAtA nathI. jo evI vastumAM paNa pharIthI upAda vigerene kalpavAmAM Ave to pachI enI kayAMya Are Avaze nahi mATe ahIM A eka prazna che ke, je utpAda vigere dharmo che te kyA prakAranA padArthanA mAnavA ?-zuM pahelAM asara rahetA padArthanA mAnavA ? ke sat rahetA padArthanA mAnavA ? ane uttara A pramANe che:-ahIM je utpAda vigerene jaNAvavAmAM AvyA che te kaI paNa vastumAM pAchaLathI AvatA nathI, e to vastunA dharma ja che-vastunI sAthe ja hamezAM rahenArA che-vastuthI kAMI judA judA nathI. upara jaNAvelo prazna tyAre ja uThI zake ane emAM jaNAvelAM dUSaNe paNa tyAre ja lAgu thaI zake, jyAre vastuthI e utpAda vigere tadana judA heya ane e be vastumAtramAM pAchaLathI AvatA hoya. paraMtu ahIM te vastusthiti evI nathI mATe uparano prazna ke eka paNa dUSaNa lAgu thaI zakatuM nathI. ahIM ame te ema jaNAvIe chIe ke, je vastu, utpattirUpa, sthitirUpa ane nAzarUpa hoya e ja hayAtI dharAvI zake che ane evI ja vastu hayAtI dharAvavAne lAyaka che. mATe amArA A kathanamAM koI jAtanuM dUSaNa ke prazna thaI zakatAM ja nathI. keI paNa padArtha pitAnuM pitApaNuM gumAvatA nathI ane emAM navuM potApaNuM AvatuM nathI athota mULadravyanI apekSAe koI vastunI utpatti ke nAza thaI zakatAM nathI. jema ghaDAnuM mULa rUpa mAM che, have te phuTI jAya te paNa mATIno nAza thato nathI tema e mATIrUpa hovAthI emAM e, kAMI navuM AvyuM nathI-ghaDAnA thatAM aneka rUpAMtaramAM enuM mULarUpa-mATIrUpa-kAyama kaLAyA kare che mATe ema mAnavuM joIe ke, kadIpaNuM mULadravyane nAza thato nathI. mAtra je badale che te AkAra ja che. have kadAca koI ema kahe ke, jema ekavAra nakha utarAvyA pachI pAchA parIvAra nakha uge che ane ApaNane ema lAge che ke, e nakha ene e che, tema mULa dravya paNa badalyA ja kare che, paraMtu enAM rUpa vigere sarakha Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarakhAM hovAthI ApaNe e khanI peThe bhramita banIe chIe ke, enuM e mULadravya che arthAta nakhanI ja peThe mULa dravyano paNa nAza thaI jAya che mATe mULadravyane sthAyI zI rIte manAya ? eno javAba A pramANe che -e nakhanuM udAharaNa te tadana khoTuM che-e nakha te kapAI gayA pachI bIje ja Ave che ema siA ke jANe che mATe "navA nakhane paNa ene e ja nakha mAne e moTI bhUla che. ahIM to dravyarUpa mULane kadI paNa nAza thate ane enI jagyAe bIjuM mULa AvatuM koIe jANyuM, joyuM ke anubhavyuM nathI mATe ema zI rIte kahevAya ke, mULadravya paNa nakhanI peThe badalyA kare che ane e, enuM e lAge che te nakhanI jevuM bhramavALuM che ? koI paNa manuSya ema mAnatuM nathI ke, senAnI kaMThI bhAMgI kaThuM karAvyA pachI sonuM badalI jAya che-enI jagyAe bIjuM ja sonuM Ave che. kiMtu siM kaI senAnA aneka ghATa ghaDAvyA pachI paNa senAnI ekarUpatAne ja eka avAje kabala kare che mATe kaI rIte paNa dravyane nAza ghaTI zakatA nathI ane ene mAnava e paNa anubhava ane vyavahAra virUddha che. arthAta divyarUpe te padArthamAtra sthira ja rahe che ane enA AkAra badalyA kare che-navA thAya che ane AgaLanA-junA-nAza pAme che--e hakIkatamAM koI jAtanuM dUSaNa jaNAtuM nathI. kAraNa ke, sau koIne evo ja anubhava thAya che, thayo che ane thayA kare che. have kadAca koI ema kahe ke, dhoLA zaMkhamAM jema pILA raMganuM bhAna thAya che ane te khoTuM che tema vastumAM thatA pheraphAre, jene ahIM paryAye kahevAmAM AvyA che te, e zaMkhanA pILA raMganI peThe beTA ja zA mATe na hoya ? ene uttara A pramANe che -zaMkhamAM je pILA raMganuM bhAna thAya che, te kAMI si koIne thatuM nathI, e to mAtra jene kamaLAne rAga thayo hoya ene ja thAya che mATe e bhramavALuM che e vAtane sai I mAne che. kiMtu senAnI kaMThInuM kahuM thayuM, kaDAnI vIMTI thaI, vIMTIne veDha thaze ane veDhanuM mAdaLiyuM thayuM-e rIte senAnA je aneka ghATa thayA kare che-AgaLanA ghATone nAza thaI ene sthAne navA ghATe AvyA kare che-ene te AkhuM jagata eka sarakhI rIte jANe che, mAne che ane anubhave che mATe e anubhavane zaMkhanA udAharaNathI koI paNa rIte khoTo pADI zakAya ema nathI e ja prakAre chatAM harSa, zoka, udAsInatA ane krodha vigere navAnavA raMge Ave che ema paNa se koI anubhave che mATe e badhuM pheraphAranuM jJAna ke s, 4 wal, Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jatanI bhUlavALuM nathI, kAraNa ke, "e bhUlavALuM che ema kaI rIte sAbIta thaI zakatuM nathI, ethI karIne padArtha mAtra enA mULarUpe-dravyarUpe-sthira rahe che ane enA AgaLanA AkAre nAza thaI, e navA AkArone dhAraNa kare che arthAta padArtha mAtramAM utpatti, sthiti ane nAza e traNe vAnAM vadana saraLa rIte ghaTI rahe che. emAM kaI jAtanuM dUSaNa lAgatuM nathI. have ema pUchavAmAM Ave che, e utpatti, sthiti ane nAza-e traNe vAnAM paraspara tadana judAM judAM che ke nahi? enA javAbamAM je ema kahevAmAM Ave che, e traNe vAnAM paraspara tadana judAM judAM che te pachI eka ja padArthamAM e traNe vAnAM zI rIte ghaTI zake ? ane kadAca ema kahevAmAM Ave che, e traNe vAnAM paraspara ekarUpa che te paNa eka ja padArthamAM e traNe vAnAM zI rIte rahI zake ? kAraNa ke, e traNe vAnAM ekarUpa che mATe ene traNa vAnAM ja na kahI zakAya. e rIte utpatti, sthiti ane nAza e traNeno paraspara kayA prakArano saMbaMdha che? tene khulAso maLI zakato nathI. e traNenA parasparanA saMbaMdhane khulAse A pramANe che - e traNe dharmo paraspara kAMI tadana judA ja che ema nathI ane paraspara kAMI tadana eka ja che ema paNa nathI. e traNe vacce te koI apekSAe judAI che ane koI apekSAe ekatA paNa che. jema eka ja ghaDAmAM rahenArAM rUpa, rasa, gaMdha ane sparza vigere paraspara judAM judAM hoya che tema eka ja padArthamAM rahenArA utpatti, sthiti ane vinAza e traNe paNa paraspara judA judA hoI zake che, kAraNa ke, e traNenAM svarUpa taddana judA prakAranAM che -utpatti eTale hayAtI dhAraNa karavI, sthiti eTale kAyama rahevuM ane nAza eTale hayAtIne tyAga karI deva-A rIte e traNenAM svarUpe judAM judAM hovAthI e traNe paraspara judAM judAM che ema sA kaI jANI zake che. have kadAca ema kahevAmAM Ave ke, e traNenAM upara je svarUpe jaNAvyAM che te uparathI ema jaNI zakAya che ke, e traNe paraspara eka bIjAnI garaja (apasA) rAkhatA nathI ane ema che mATe ja e traNe paraspara tadana judA judA ja che ema zA mATe na kahevAya ? je je padArtho paraspara eka bIjAnI garaja nathI rAkhatA te badhA tadana judA judA ja hoya che ane e ja prakAre A traNe paNa paraspara tadana judA judA kema na hoI zake ? vicAra karatAM jANI zakAya che ke, A prazna ja tadana nakAmo che. kAraNa ke, e traNenAM lakSaNo (svarUpa) paraspara taddana judAM judAM che to paNa e traNe A pramANe paraspara garajavALA cheH Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 sthiti ane nAza vinA ekale utpAda (utpatti rahI zakto nathI, sthiti ane utpatti vinA e vinAza TakI zakatA nathI-e ja prakAre utpatti ane vinAza vinA sthiti paNa TakI zakatI nathI-e rIte e traNe paraspara eka bIjAnA moM sAmuM tAkIne ja jIvanArA che mATe e traNe paraspara garaja rAkhIne eka ja vastumAM rahI zake ema che. ema mAnavAmAM kAMI vAM jaNAtuM nathI. ethI ja eka padArthane paNa eka sAthe traNa dharmovALa kahevAmAM kazI harakata jaNAtI nathI. vaLI, bIje ThekANe A pramANe jaNAvyuM che:-"senAne ghaDe TuTI gaye tethI rAja-putrIne zeka thaye, e TuTelA ghaDAne mugaTa karAvyuM ethI rAja-putrane AnaMda thayo ane e pUrvanA tathA pachInA ghATamAM sonuM te kAyama rahyuM jANIne rAjA pote taTastha ja rahe arthAta ahIM pUrvanA-AkArane nAza thayo, na AkAra utpanna thayA ane e banne AkAramAM sthAyI rahenAruM mULa dravya-sonuM tana dhruva rahyuMuparathI ja jANI zakAya che ke, eka ja padArthamAM e traNe dha rahI zakayA che ane e ja pramANe padArtha mAtramAM e traNe de rahI zake che e anubhava siddha hakIkata che." "ghaDAnA arthIne ene nAza thavAthI zeka thayo, mugaTanA arthIne enI utpatti thavAthI AnaMda thaze ane senAne atha enA sthAcIpaNAthI taTastha rahyA-e badhuM sahetuka thayuM che." "dUdhanA vratavALA dahiM khAto nathI, dahiMnA vratavALA dUdha khAto nathI ane jene gorasanI bAdhA che te te e bannene khAte nathI mATe vastumAtramAM traNa dharmo che je bhAI, e pramANe nathI mAnatA tene A pramANe pUchavuM joIe -jyAre ghaDAne nAza thAya che tyAre zuM te ghaDo tenA pitAnA) eka bhAge karIne nAza pAme che ke samastapaNe eTale sarva prakAre nAza pAme che? jo ema kahevAmAM Ave ke, e ghaDo pitAnA eka bhAge karIne nAza pAme che te te barAbara nathI. kAraNa ke, ghaDe pitAnA eka bhAge karIne ja nAza pAmate hoya te tene AkhAne nAza te na ja tha joIe. paraMtu jyAre ghaDe phuTe che tyAre koI paNa prAmANika ema te kadI paNa kahetA nathI ke, ghaDAne eka bhAga nAza pAme, kiMtu sarva koI ema kahe che ane sAMbhaLe che ke, AkhA ghaDAne nAza thayo. have ema kahevAmAM Ave ke, ghaDAne sarva prakAre nAza thAya che. te te paNa barAbara nathI. kAraNa ke, je ghaDAne sarva prakAre nAza thato hoya te ghaDo phUTayA pachI ThIbaDAM ane mATI paNuM na rahevI joIe. kiMtu A te ghaDA karI gayA pachI ThIbaDAM ane mATI bAkI rahe che ema sa Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaI jANe che mATe ema zI rIte mAnI zakAya ke, ghaDAne nAza sarva prakAre thaI jAya che. e banne pakSamAM e prakAre dUSaNe AvatAM hovAthI A bhAIe ema na chUTake mAnavuM paDaze ke, ghaDe ghaDArUpe nAza pAme che, ThIbarUpe utpanna thAya che ane mATIrUpe sthira rahe che. vaLI, ApaNe e bhAine ema paNa pUchI zakIe ke, jyAre ghaDe utpanna thAya che tyAre zuM e, eka bhAge karIne utpanna thAya che ke, sarva prakAre utpanna thAya che? je ema kahevAmAM Ave ke, ghaDe eka bhAge karIne utpanna thAya che te te barAbara nathI. kAraNa ke, jyAre ghaDe utpanna thaIne taiyAra thAya che tyAre koI ema nathI mAnatuM ke, e ghaDe enA eka bhAge karIne utpanna thayuM che. kituM nai koI ema mAne che ke, pUrepUre ghaDe utpanna thayelA che ane vyavahAra paNa e ja prakAre cAle che. have ema kahevAmAM Ave ke, ghaDo pitAnA sarva prakAre vaDe utpanna thAya che, to e paNa barAbara nathI. kAraNa ke, je ema thAya che. sarva prakAre ghaDe utpanna thaele hovAthI temAM mATInI pratIti paNa na thavI joIe, paraMtu ema te koI anubhavatuM nathI mATe evI mAnyatA paNa barAbara na kahevAya. mATe kharuM te ema mAnavuM joIe ke, jyAre ghaDe utpanna thAya che tyAre te ghaTarUpe utpanna thAya che, mATInA piMDArUpe nAza pAme che ane mAtra mATIrUpe sthira rahe che-A jAtanI mAnyatAne se koI anubhave che mATe emAM kAMI dUSaNa jaNAtuM nathI. je jAtane anubhava badhA lokone hoya te jAtanuM padArthanuM svarUpa na mAnavAmAM Ave to kadI paNa vastunI vyavasthA na thaI zake, mATe jevo anubhava thAya che tevuM ja padArthanuM svarUpa paNa mAnavuM joIe ane ema mAnIe te ja A jAtanI badhI vyavasthA ghaTI zake che je vastu nAza pAmelI che te ja keI apekSAe nAza pAme che ane nAza pAmaze, je vastu utpanna thaelI che te ja koI apekSAe utpanna thAya che ane utpanna thaze ane je vastu sthira rahelI che te ja kaI apekSAe sthira rahe che ane sthira raheze. tathA je koI prakAre nAza pAmyuM che te ja kaI prakAre utpanna thayuM che ane koI prakAre sthira rahyuM che. e ja pramANe je kaI prakAre nAza pAme che te ja koI prakAre utpanna thAya che ane sthira rahe che ane je kaMI prakAre nAza pAmaze te ja koI prakAre utpanna thaze ane sthira raheze ItyAdi. A pramANe padArtha mAtramAM aMdara ane bahAra badhe ThekANe utpatti, sthiti ane vinAza e traNe dharmo rahelA che ane e hakIkatane sau koI pratyakSapaNe anubhave che, anubhavamAM AvatA A hakIkata kadI paNa khetI thaI zakatI Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI mATe e anubhava uparathI A pramANe eka dhoraNa bAMdhI zakAya che ke -vastumAtra utpatti, sthiti ane vinAzanA dharmavALI che ane evI che mATe ja te (vastu), hayAtI dharAvavAnI lAyakAta dharAvI zake che. je je cIja e traNe dharma vinAnI che te badhImAM sasalAnAM ziMgaDAMnI peThe kadI paNa hayAtI dharAvavAnI lAyakAta hoI zaktI nathI hotI nathI ane haze paNa nahi. arthAt e traNe dharmonI hAjarI ja vastunI sadapatAnuM mukhya lakSaNa che. nAyikAe ane ddhAe vastunI sapatAnuM ja svarUpa batAvyuM che te rItasara nathI ane enuM geravyAjabIpaNuM bIjA graMtha uparathI samajI levAnuM che. padArtha mAtra, utpatti, sthiti ane vinAzarUpa hovAthI ja hayAtI dharAvI zake che ane ema che mATe ja pratyakSa ane pakSapramANa vaDe e jaNAI zake che. vastumAtrAmAM satta, yatva, prameyatva ane vistRtva vigere anaMta dharmo che arthAta vastumAtra anaMta dhamavALI, anaMta paryAyarUpa ane anekAMtarUpa che. vastune artha ahIM jIva ane ajIva vigere samajavAnuM che, je viSe AgaLa upara kahevAI gayuM che. je padArtha, utpatti, vinAza ane sthiratA-e traNe dharmavALo hoya te ja anaMta dharmavALo hoI zake che ane e ja padArtha pramANuvaDe jANI zakAya che. padArthamAtramAM anaMta dharmo rahelA che-e bAbatanI sAbItI mATe AgaLa ghaNuM ghaNuM lakhAI gayuM che. have e mATe ahIM A eka anumAna basa cheH-padArtha mAtramAM utpAda, nAza ane sthiratA e traNe dharmo rahelA che mATe ja emAM anaMta dharmo rahI zake che. je padArthamAM anaMta dharmo na hoya temAM e traNa dharmo paNa na hoya. evI tadana asada vastu te mAtra eka AkAzanI kaLI che. pratyeka padArthamAM enA dharmo utpanna thAya che ane e ja nAza paNa pAme che ane e dharmonuM dhAraNa karanAro dharmI dravyarUpe hamezAM sthira rahe che. dharma ane dharma e be vacce keI apekSAe ekapaNuM (abhedabhAva) hovAthI ane dharmI (dharmavALA) hamezA sthira rahetuM hovAthI e dharmo paNa koI apekSAe zaktipe-hamezA sthi rahe che. je ema na mAnavAmAM Ave to dharmone te nAza thaI jatuM hovAthI e dharmavALAno paNa nAza thaI javo joIe mATe koI apekSAe dharmone paNa sthira bhAnA e vyAjabI che. dharma ane dharmavALA vacce tadana judAI ke tadana ekapaNuM hetuM nathI, kAraNa ke, e be vacce e jAtane saMbaMdha jaNa nathI. vaLI, je e be vacce tadana judAI ke tadana ekapaNuM mAnavAmAM Ave to e bannene dharma dharmibhAva ja ghaTI zakato nathI mATe e banneno ke " apekSAe bheda Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (judAi) ane koI apekSAe abheda mAno vyAjabI ane dUSaNa vinAne che. kadAca koI ema kahe ke, utpanna thatA ane nAza pAmatA evA mAtra ekalA dharmo ja che, paNa e dharmone AdhAra evo koI dharma nathI. te te te kathana geravyAjabI che. kAraNa ke, koI padArthonA AdhAra vinA ekalA dharmo hoI zakatA ja nathI rahI zakatA ja nathI ane saMbhavI paNa zaktA nathI. kiMtu e badhA dharmo eka dhamrUpa padArthamAM ja rahetA anubhavAya che ane e hakIkata sau koIne mAnya che. jo ke, utpanna thatA ane nAza pAmatA aneka dharmone ApaNe jANI zakIe chIe ane te badhA dharmone AdhAra tathA te te aneka dharmamaya evo eka dharmI ke, je dravyarUpe dhruva rahe che tene paNa sau koI tadana vAMdhA vinA pratyakSapaNe anubhave che, ene kaI zI rIte eLavI zake? jeno anubhava ApaNane najaronajara thato hoya tene paNa je eLavavAmAM Ave te saMsAranA vyahavAra mAtrane nAza thavAne paNa prasaMga Avaze mATe koI prakAre e badhA dharmanA AdhArarUpa padArthane dharmavALAne-koI paNa manuSya mALavI zake ema nathI. chevaTe kahevAnuM tAtparya e che ke, " pratyeka padArtha anaMta dharmavALA che " e hakIkata aneka pramANothI siddha thaI cUkI che ane have emAM eka paNa vAMdhAne AkAza nathI. e bAbatane vadhAre puSTi ApanAruM anumAna pramANe A pramANe che-pratyeka cIja anaMta dharmavALI che arthAta varatu mAtramAM nitya, anitya, sata, asata, sAmAnya, vizeSa, vaktavya ane avaktavya vigere aneka dharmo rahelA che, kAraNa ke, e prakArano koI prakAranA bAdha vinAne anubhava hai koIne thayA kare che. kharI rIte vicArIe to ApaNe je jAtane prAmANika anubhava karatA hoIe te ja pramANe padArthonuM svarUpa mAnavuM vyAjabI che- jema ApaNe ghaTane ghaTarUpe mAnIe chIe, paNa kapaDArUpe nathI mAnatA te ja pramANe ApaNe ApaNuM anubhava pramANe pratyeka padArthane anaMta dharmavALe mAna joIe. "dareka cIja anaMta dharmavALI che e vAtane sAbIta karavAne je "anubhava" rUpa hetu kahyo che te kAMI asiddha nathI, vidhavALA nathI, tema bIje paNa koI jAtano bAdha tene naDI zakato nathI. kAraNa ke, e anubhA tadana nirdoSa che, e anubhava sane thAya che ane yuktiyukta hovAthI se tene kabula karI zake tema che. have kadAca ema kahevAmAM Ave che, jema ThaMDaka ane tApa banne tadana virUddha hovAthI eka sAthe rahI zaktAM nathI tema satapaNuM ane asatpaNuM, nityapaNuM ane anityapaNuM vigere paraspara virodha Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharAvanArA dharmo eka ja padArthamAM zI rIte rahI zake?--je vastu sata heya e, asat zI rIte heya? ane je vastu asat hoya e, sat zI rIte hoya ? vaLI, sattane asarUpa ane asaravane savarUpa mAnavAmAM AvatuM heya te vyavahAra mAtrane nAza thaze--koI paNa padArthanA svarUpanuM ThekANuM ja nahi rahe. A ja hakIkata eka ja padArthane nitya ane anitya mAnavAmAM paNa lAgu thaI zake che je vastu nitya hoya e, anitya zI rIte hoI zake? ane je vastu anitya hoya , nitya zI rIte hoI zake ? A prakAre anekAMtavAdamAM virodhanuM dUSaNa AvatuM jaNAya che. e uparAMta A bIja paNa ATha dUSaNe Ave che -eka saMzaya, bIjI anavasthA, trIjuM vyadhikaraNa, cothuM saMkara, pAMcamuM vyatikara, cha vyavahAralepa, sAtamuM pramANabAdha ane AThamuM asaMbhava. emAM saMzaya deva e pramANe lAgu thAya che-vastuno bane rU5 eTale sapa ane asahUpa ema be svabhAva mAnavAmAM Ave tyAre ene (vastune) svabhAva amuka ja che, evo nirNaya to thaI zakatA nathI, ane ema hovAthI e salUpa che ke asapa che evI zaMkA banI rahe che. bIjuM anavasthA dUSaNa A pramANe lAgu thAya che. -vastune je aMze sada5 mAnavAmAM Ave che te aMze je vastu 5 ja hoya te ekAMtavAda jevI vAta thavAthI anekAMta mArgane hAni thaze ane jo ema mAnavAmAM Ave che, je aMze vastune sadUpa mAnavAmAM Ave che te ja aMze vastune salUpa ane asaddhapa paNa mAnavAmAM Ave che te emAM paNa prazna thAya tema che ke, je aMze vastune saMpa ane asahUpa mAnavAmAM Ave che te aMze paNa vastu sadrupa che ke asadupa che? e rIte praznonI paraMparA thayA karaze ane eka paNa praznane Are Avaze nahi mATe e rIte mAnavAmAM te cAkhI anavasthA (avasthA vinAnI sthiti) ja che. e ja prakAre je aMze vastuno bheda mAnavAmAM Ave che te aMge je bheda ja mAnavAmAM Ave che te ja aMze bheda ane abheda ema bane mAnavAmAM Ave te paNa upara pramANe dUSaNe Ave che. ane e ja rIte nitya-anitya tathA sAmAnya vizeSanA pakSe paNa dUSaNavALA che-e prakAre ekAMtamArgamAM anavasthA dUSaNa lAgu thAya che. tathA, vastunI sadgapatAne judo AdhAra ane asapatAne judo e dhAra-ema be AdhAra thavAthI vyadhikaraNa nAmanuM dUSaNa lAgu thAya che. tathA je rUpe vastunI saMpatA che te ja rUpe vastunI sapatA ane ane saMpatA bane che.e jatano saMkara deva paNa lAgu thAya che. kAraNa ke, eka Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 sAthe enA meLApane saMkara kahevAmAM Ave che.' vaLI, je rUpe vastu krepa che te rUpe asadrapa paNa che ane je rUpe asa5 che te rUpe sapa paNa che. ema mAnavAthI vyatikara nAmanuM dUSaNa paNa lAgu thAya che. kAraNa ke, viSayamAM eka bIjAnA maLI javAne vyatikara kahevAmAM Ave che. tathA padArtho mAtramAM anekAMtavAda mAnavAnAM Avaze tA pANIne agnirUpa thavAnA ane agnine pANIrUpa thavAnA prasaMga ubhA thaze ane ema thavAthI vyavahArane leApa thai jaze-e rIte vyavahAralApa .nAmanuM dUSaNa paNu lAgu thAya che. vaLI, chevaTe ame (jaina sivAyanA) ema paNa kahIe chIe ke, anekAMtavAda pramANothI paNa bAdha pAme tevA che mATe ja emAM pramANa-bAdha nAmane rASa lAgu thAya che. tathA, kAi eka ja vastu anaMta dharmavALI heAya e asaMbhavita che mATe anekAMtavAdamAM axbhava nAmanuM dUSaNa paNa lAgu thAya che. e rIte anekAMtavAdamAM eTalAM badhAM dUSaNa! AvatAM hAvAthI tene sAce zI rIte mAnI zakAya ? mATe kAi prakAre anekAMtavAdanuM grahaNa thai zake tema nathI. upara je je dUSaNA anekAMta-vAdane lagADavAmAM AvyAM che te dhAM kheATAM che ane tene khATAM karavAnI yukti A pramANe cheH--paheluM te e ke, ThaMDaka ane tApanI peThe sakUpa ane asadrupa e banne dharmAM eka bIjA koi jAtanA virAdha ja dharAvatA nathI. kAraNa ke, e banne eka ja vakhate eka ja vastumAM rahI zake che-jyAre ghaDArUpe dhaDe! sat che tyAre ja e ghaDeA kapaDArUpe sat nathI-asat che mATe emAM kazAM prakAranA viredha Ave tema nathI. jema eka kerImAM rUpa judu hAya cheane rama judA hoya che--emAM karo virAdha gaNAtA nathI tema ahIM paNa samajI levAnuM che. vaLI, ahIM virAdha AvavAnAM kayAM kayAM kAraNA che ? zuM mAtra judA judA svarUpathI vadha Ave che? eka kALe na rahevAthI virAdha Ave che ? eka vastumAM na rahevAthI virAdha Ave che? eka kALe eka vastunA eka sarakhA bhAgamAM na rahevAthI virAdha Ave che? jo mAtra judA judA svarUpane lIdhe viredha AvatA hAya te vastumAtra judA judA svarUpavALI hAvAthI paraspara virodhavALI thavI joie ane ema thavAthI saMsAramAM eka pazu padAtha na rahevA joie. ane spardhA- ane unA spa--jude jude ThekANe eka ja samaye rahI zake che mATe eka kALe na rahevAthI vidha Ave che ' e kathana paNa barAbara nathI e ane sparze eka ja vastumAM jude jude samaye rahetA hAvAthI * eka vastumAM na rahevAthI virAdha Ave che e vAta barAbara nathI. " . Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 thavAthI e, tene zI rIte jANI zakaze ? mATe IzvaranuM jJAna, viSayamAtrane jANe che, e kathana paNa viradhavALuM che e--hakIkata samajAya tevI sugama che. e ja prakAre ginA jJAna viSe pa : samajI levAnuM che. - chevaTa e ke, yAyike ema mAne che ke, prathama padArtha utapanna thAya che ane pachI enuM rUpa ura thAya che. je rUpa paheluM utpanna thAya te e, AdhAra sivAya kyAM rahI zake che mATe upara pramANenuM maMtavya svIkArAya che. emAM paNa virodha pramANe che - have jyAre padArthane nAza mAnavAmAM Ave che tyAre ema kahevAmAM Ave che ke, padArthane nAza thayA pachI enA rUpane paNa nAza thAya che. paraMtu A kathana barAbara nathI. kharI rIte (tamArA kahevAnI rIte) te padArthane nAza thayA pachI enuM rUpa AdhAra vinAnuM thaIne (rahIne) pachI nAza pAmavuM I-paNa tame kahe che tema teno nAza na thavuM joIe--e rIte upara pramANenA kathanamAM virodha jaNAya che-A prakAre taiyAyika ane vaizeSikenA darzanemAM paNa paraspara virodha rahelo che. sAMkhyamatamAM je paraspara virodha rahele che te A pramANe che -sAMkhe kahe che ke, prakRti nitya, eka, avayava vinAnI, kriyA vinAnI ane avyata pati anisa evA mana vigere aneka vikAsane pAme che ke, nA, padAtha nA jJAnathI hita che, kAraNa ke, padArthanuM jJAna ane buddhi : vyApAra che--e paNa tadana anubhavathI virUddha hakIkata che. trIjuM e ke, buddhi te mahadrUpa che ane jaDa che mATe e te kAMI cetatI ja nathI-e paNa virUddhavANI che. - cothuM e ke, AkAza vigere pAMca bhUta zabdavabhAva, rUpatanmAtrA vigere tummAtrA (paramANuothI pidA thAya che e paNa barAbara ghaTatuM nathI. kAraNa ke, ekAMta nitya pakSamAM kAryakAraNabhAva ghaTI zakato ja nathI. chevaTa e ke, jema purUSa, ekAMta nityarUpa hovAthI kadI vikArane pAmate nathI, tema tene baMdha ane mokSa paNa thatuM nathI te ja pramANe prakRtimAM paNa kaI jAtane vikAra na tha joIe ane tenAthI baMdha, mekSa paNa na thavA joIe. kAraNa ke, e (prakRti), purUSanI peThe tadana nityarUpa che A rIte sAMkhyadarzanamAM paNa paraspara virodha Avate jaNAya che. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | mImAMsamatamAM je paraspara virodha Ave che te A pramANe che eka ThekANe kahe che ke, "koI jIvane haNa nahi, koIe hiMsaka thavuM nahi pachI bIje ThekANe ema kahe che ke, "triyane mATe moTA baLada ke moTA bakarAne prakalpo "-arthAta Ape. vaLI, eka ThekANe kahe che ke, "kaI jIvane haNa mahi" ane bIje ThekANe jaNAve che ke, "azvamedhane vacale divase traNa ochAM meM pazuone niga karo" tathA "ama ane emane mATe pazunuM baLidAna karavuM" prajApatine mATe sattara pazuone bhega Apa" A badhuM ekaluM paraspara viredhavALuM ja kathana che-eka ThekANe kAMI ane bIje ThekANe kAMI---ema kahevAthI paraspara virodha sivAya bIjuM zuM hoI zake? vaLI, eka ThekANe "khoTuM bolavuM nahi ema lakhIne bIje ThekANe ema IvyuM che ke, "brAhmaNane mATe beTuM bolavuM" vaLI, "he rAjana ! mazkarI karatAM, strIonA prasaMgamAM, vivAhane samaye, jIva jato hoya tevI AphatamAM ane badhuM luMTAI jatuM hoya tyAre-e pAMca ThekANe khoTuM bolavAmAM pApa nathI." tathA aneka rIte corIne niSedha karIne pachI ema kahevAmAM AvyuM che ke, "je brAhmaNe haThathI, kapaTathI keInuM dhana laI le, te paNa tene cerI nathI kahevAtI. kAraNa ke, A badhuM brAhmaNonuM ja che ane teonI dubaLAIne lIdhe ja vRSale (halakA leka) eno upabhoga karI rahyA che. brAhmaNe je kAMI le che (apahare che) je kAMI khAya che, je kAMI oDhe che ane je makAMI de che te badhuM tenuM pitAnuM ja che. vaLI, eka sthaLe ema jaNAvyuM che ke, "putra vinAnA purUSanI gata thatI nathI. ane bIje ThekANe ema jaNAvyuM che ke, "saMtAna vinAnA hajAre brahmacArI vipakumAre svarge gayA che tathA mAMsabhakSaNamAM, madhapIvAmAM ane maithuna sevavAmAM doSa nathI, kAraNa , e 1. " satyaM brUyAt priyaM brUyAnna brUyAt satyamapriyam , priyaM ca nAnAM nUyASa dharma sanAtanaH " jUo manusmRti adhyAya 4-ka-168. '2. "sarva chuM grAhmaNavuM yata vuiM * jJAtIjatam channabhijnenedN sarva vai brAhmaNo'hati // svameva brAhmaNo bhuGkte svaM vaste svaM dadAti japa mArA trAhmaLA muLane tAre rAH " juo manusmRti adhyAya --zleka-10-101. 2. jUo manusmRti adhyAya pa-loka-1pa 4. juo manusmRti adhyAya 5-ka-pa-anu. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17: te bhUtAnI pravRtti che, te, e kAmathI nivRtti thAya te dhaNuM La che" A lakhANu tA paraspara taddana viruddha che.-jo pravRttimAM doSa na lAgatA hAya te nivRttimAM ghaNuM mULa zI rI hAya ! vaLI, ema kahevAmAM Ave che ke, vedamAM vidhAna karelI hiMsA * maeNnuM kAraNa che." e vAkayamAM te haDahaDatA virAdha che. kAraNa ke, te e haMsA che te dharmanuM kAraNa kema hAya ? ane dharmanuM kAraNa che te hiMsA zI rIte hAya? e tA mAtA che ane vAMjhaNI che" enI jevI virAdhI hakIkata che. eenA ja zAstramAM dharmanuM svarUpa A pramANe batAvyu cheH "dharmanA sAra sAMbhaLeA ane sAMbhaLIne tenuM dhAraNa karA:--bIjA koine pratikULa thAya tevuM vartana nakarA'" ityAdi. arcirmAne mAnanArA 'vedAMtiee A pramANe hiMsAnuM vageNuM karyuM che.--"ame je pazuo dvArA pUjA karIe chIe te, AMdhaLA aMdhakAramAM DubIe chIehisA dharmapa hAya evuM kadI thayuM nathI ane thaze paNa nahi" vaLI, ma pachI khIjA janmane pAmelA jIvAnI ptine mATe zrAddha vigere karavuM, e te taddana avicArI kAma che. eenA ja seALatIo kahe che ke jo marelA jIvAne paNa zrAddavaDe tRpti thatI hoya te elavAi gaelA dIvAnI sagane tela kema na vadhArI zake ? e pramANe mImAMsakamatamAM paraspara virAdhavALI purANunI hakIkatA ghaNI che ane e badhIte saddahasamuccaya" nAmanA graMthathI samajI levAnI che. tathA je bhaTTanA maravALA jJAnane parAkSa ja mAne che ane te mAnavAnuM kAraNa--kriyA virAdha jaNAve che te paNa barAbara nathI. jo teo ema jaNAvatA hAya ke, jJAna padArthone jaNAve che mATe te potAnA prakAza na karI zake, kAraNa ke, eka sAthe e kriyA nathI thai zakatI mATe. te dIvA padArthanA prakAza kare che mATe e paNa jJAnanI ja peDe peAtAne prakAza nahi karI zake, tethI ane prakAzita karavA mATe bIjA dAvAnI jarUra mAnavI joie. jo e rIte ane e ja yuktithI bIje dIve! na mAnavAmAM Ave te jJAnane paNu sva-prakAzI mAnavuM joie-chatAM jo pakSapAta karavAmAM Ave te virodha sivAya zrIjuM kazuM nathI. tathA brahmAne mAnanArA avidyAnA vivekapUrvaka pratyakSa pramANu vaDe krUta sad--mAtrane mAne che ane kahe che ke, pratyakSa pramANu, niSedhaka nathI, paNa mAtra vidhAna karanArUM che-e paNa paraspara virUddhatAvALuM Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhAna ja che, kAraNa ke, jo pratyakSa pramANu ane e niSedha karanArUM pramANu "na hoya to e vaDe zI rIte thai zake ? S * * ***. vaLI, pUrvottara mImAMsAvALA koi prakAre devane nathI mAnatA, chatAM te badhAya hmA, viSNu ane mahezvara vagere devAne pUje che ane dhyAye che te paNuM cokhkhu viruddha ja che. ityAdi e prakAre aiAddha vigere khajA darzAnAmAM je pUrvapara virAdha Ave che te ahIM jaNAvelA che. ..: karanArUM hoya avidhAne nirAya athavA bAda vigere darzAnAmAM je je syAdvAdanA svIkAra karavAnA prasaMgA prAcIna zlokanI vyAkhyAmAM dekhADayA che te badhA ya pUrvApara virUddhapaNe ahIM paNa badhAM datAmAM ucitatA pramANe dekhADI devA. e AduM vigere danavALA pUrve jaNAvyA pramANe syAdvAdane svIkAra kare che chatAM tenuM khaMDana karavA mATe yuktie calAve che, e paraspara virAdha nahi te bIjuM zuM ? athavA e viSe keTaluMka kahevuM bhegA maLelA hiM ane aDadamAMthI keTalAka aDada kADhavA ? mATe ahIM e viSe eTaluM ja jaNAvIne virAma laie chIe-aTakI jaie chIe. je e cArvAka eTale nAstika che te te bicArA rAMka che, the te AtmA, dharma, adharma, svarga ane mekSa-emAMnuM kazuM mAnatA nathI mATe enI sAthe carcA e zuM karavI--eNe kaheluM badhuM, leAkeAnA anubhavathI ane zAstrothI virUddha che--e te bicArA dayAne pAtra che mATe ane jatA karave ja ThIka che. ema che mATe ja enI sAme atekAMtavAdanuM sthApana karavuM ane enAM ( nAstikane! ) paraspara virodha tAvavA e badhuM jatuM karIe chIe. AkAravALA bhUtAmAMthI AkAra vinAnA caitanyanI utpatti thavI e, virUddha hakIkata che.' kAraNa ke, bhUtAmAMthI utpanna thatuM ke, khIje ThekANethI AvatuM catunya najare jaNAtuM nathI. jema AtmA pAse iMdriyA paheAMcI zakatI nathI tema caitanya pAse paNa iMdriyA paheAMcI zakatI nathI. ityAdi. te e pramANe baddha vigere khInna badhAnAM zAstra, pAtu potAnA banAvanArAonuM arvajJapaNuM sAbIta kare che, sarvajJapaNuM te sAbIta karI zake ema nathI. kAraNu ke, emAM paraspara virodhavALAM aneka lakhANe bharelAM Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. jenamatamAM te kyAMya jarA paNuM paraspara virodha AvatuM nathI mATe ja ene mULa purUSa sarvajJa hevo joIe, ema jenamata ja sAbIta kare che-e hakIkata khAtrI vALI che. je hakIkata mULakAre nathI jaNAvI te paNa keTalIka ahIM jaNAvI che chIe -kaNAda, akSapAda, mImAMsaka ane sAMkhyamatavALA ema jaNAve che ke, badhI iMdriyo prApyakArI ja che. boddho jaNAve che ke, kAna ane AMkha sivAyanI badhI idrio prApyakArI che ane jeno AMkha sivAya bIjI badhI itine prApyakArI mAne che. tAMbarenA mukhya mukhya tarka-gra A che -sammatitaka, nayacakravAla, syAdvAdaratnAkara, ratnAkarAvatArikA, tatvArtha, pramANuvArtika, pramANamImAMsA, nyAyAvatAra, anekAMta jayapatAkA, anekAMtapraveza, dharma saMgrahaNI ane prameyaratnakeza vigere. - digaMbarenA mukhya mukhya tarka- A pramANe che-prameyakamalamArtiDa, nyAyamumudacaMdra, AsaparIkSA, aSTasahastrI, sidvAMtasAra ane nyAyavinizcayaTIkA vigere. iti zratapagacchamAM sUryasamAna devasuMdarasUrinA ziSya zrIguNaratnasUrie banAvelI badanasamuccayanI tarka rahasyadIpikA nAmanI TIkAmAM jenAmatanA svarUpa ane nirNayavALA ethe adhikAra samApta, beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAnyo:dayAt zrIvIradevaH sakalazivasukhaM mArahA cAsamukhyaH / / sa mATe, 1 pAyakArI eTale padArthane sparzane jJAna karAvanArI (prApya-pAmIne. kArIkarAvanArI) arthAta padArthanA sparane pAmIne jJAna karAvanArI-anuvA Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ke dhArmika pAThaya pustake * khAsa jena tAtvika viSayamAM karmavAda e mukhya che. abhyAsI jaina sAmAyika, pratikramaNa ane bIjA prakaraNe zIkhI katvane abhyAsa kare che, te mATe zvetAMbara sAhityamAM karmagraMtha e kramika ane saMgIna jJAna karAvanAra tarIke prasiddha che. karmaprakRti, paMcasaMgraha jevA ane Agama jevA graMthomAM praveza karavAnuM karmagraMtha e mukhya sAdhana che. karmagra mULa prAkRta ane TIkA saMskRta hoI darekane sugama nathI thatA. TabA che paNa gujarAtI hAI sarvatra sugama nathI thatA. tethI lekarUca ane kALanI paristhiti vicArI karmacanA hiMdI bhASAmAM anuvAda taiyAra karela che, tenI vizeSattA tarapha tenA khAsa abhyAsIonuM lakSa kheMcIe chIe. mULa, anuvAda ane saMskRta chAyA te sAdhAraNa che. karmagraMtha pahele-zarUAtamAM 60 pAnA jeTalI vistRta prastAvanA che. jemAM karmavAdane lagatA praznono vicAra karyo che. jemake-karmavAdanuM maMtavya, karmavAdapara thanA AkSepa ane temanuM samAdhAna, vyavahAra ane paramArthamAM karmavAdanI upayogitA, karmavAdane utpatti-samaya ane saMdhya, karmazAstrano paricaya, karmazAstramAM zarIra, bhASA Indriya Adi upara vicAra, karmavAdanuM adhyAtmapaNuM vagere. bAda viSaya pravezamAM nIcenI bAbate upara carcA che- karma zabdane artha, karma zabdanA keTalAka paryAyavAcaka zabdo, karmanuM svarUpa puNya-pApanI kasoTI, sAci nirlepatA, karmanuM anAditva, karmabaMdhananuM kAraNa, karmathI chuTavAne upAya, AtmA svataMtra tatva che, svasaMvedanarUpasAdhaka pramANa, bAdhaka pramANane abhAva, niSedhathI niSedha-kartAnI siddhi, tarkazAstra ane mahAtmAonuM pramANa, Adhunika vidvAnanI sampati ane punarjanma, karmatatvanA viSayamAM jainadarzananI vizeSatA. tyAra pachI grantha ane tenA kartAne vizeSa paricaya che; jemAM aneka bAbatanI noMdha che. aMtamAM cAra pariziSTa che. pahelAmAM zvetAMbara digaMbaranuM karmavAda, saMbaMdhI maLavApaNuM ane judApaNuM che. bIjAmAM mULagraMtho koSa hiMdI artha ane saMskRta chaMyA sAthe che. trIjAmAM mULa gAthAo che. evAmAM zvetAMbara digaMbara baMnenA Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavAda saMbaMdhI upalabdha ke anupalabdha samagra sAhityanuM varNana che. pR. 25. za. pu. ki. 1-4-0 pA. paM. kiM. 1-6-0 bIje karma graMtha-zarUAtamAM graMtha-paricaya uparAMta eka nibaMdha che, A nibaMdha jena tatvajJAnanA mAnItA viSayaka guNasthAna upara che. emAM phakata guNasthAnanA mULa siddhAMta saraLatAthI varNavyA che. aMtamAM pariziSTo che. jemAM svetAMbara digaMbaranI keTalIka mAnyatAo vagere neMdhI che. kiM. 0-14-0 - trIje karmatha-zarUAtanI prastAvanA mArgaNAsthAna, guNasthAna, jIvasthAnanuM pRthakkaraNa kareluM che. aMtamAM agatyanA mudAovALAM pariziSTa che. anuvAdamAM prasaMge prasaMge keTalIka ne ApelI che. jemAM keTalAka vivAdagrasta viSaya upara yathAmati zAstrIya vicAra karyo che, ane digaMbarIya gemeTasAra Adi graMthomAMthI paNa hakIkate neMdhI che. kiM0 0-8-0 cethI karmagraMtha-AnuM daLa bahu moTuM ane temAM puSkaLa viSe che. lagabhaga cAra zarmA jeTalI prastAvanA che. jemAM guNasthAnanA vizeSa svarUpa upara vistRta nibaMdha che. je lekaprakAza, vizeSAvazyaka bhASya, gadaSTisamuccaya Adi graMthonA pramANethI yukta che. bAda anya darzana sAthe jena darzananuM sAmya batAvyuM che. te pachI yogadarzana upara vicAra che. jemAM baddha ane vaidika darzanonA te saMbaMdhI vicAre noMdhyA che. A naMdhamAM gine AraMbha kayArathI thAya che, keganA bhedo tathA tene AdhAra, yoganA upAya ane tenI guNasthAnamAM avatAraNa, pUrvasevA Adi zabdonI vyAkhyA, gajanya vibhUtio, baddha-zAstramAM daza saMjanAe ityAdi bAbate zAstrIya paddhatie carcA che. aMtamAM cha pariziSTa che-pahelAmAM zvetAMbara digaMbaranI samAna ane asamAna mAnyatAo. bIjAmAM kArmagraMthaka ane saiddhAtvikano matabheda. trIjAmAM cothA karmagraMtha ane paMcasaMgrahanuM sAmya, cethAmAM abhyAsIone khAsa dhyAna devA gya keTalIka vAto, pAMcamAmAM anuvAdagata pAribhASika zabdone keza ane chAmAM mULa gAthAo ApI che. anuvAdamAM aneka sthaLe khAsa khAsa TippaNIo che. jemAM digaMbarIya ane kyAMya kayAMya jenetara sAhityane paNa Azraya lIdho che. cothe karmagraMtha traNa bhAgamAM vaheMcAyeluM che. pratyeka bhAganA aMtamAM te te bhAganA khAsa khAsa viSayo upara vistRta pariziSTa ApelAM cheAvA pariziSTa lagabhaga trevIsa che. dareka pariziSTamAM tAMbarIya ane digaMbarIyA Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .3 prAmANika graMthonA AdhAre te te viSayAnI yathAmati chuTathI. ane navIna zailIe carcA karI che ane sAthe sAthe te te sAkSIrUpa thAnA sthaLA jaNAvyAM che; jethI jIjJAsu mULa graMtha joi zake. udAharaNa tarIke kevalajJAna kevaladarzananuM kramabhAviSNu, sahabhAvipaNu, ane abhedane viSaya, lesyAnA viSaya, strInI cogyatAne viSaya, samyakatva, kALatattva Adi upara upayegI carcA karI che. pR. 375 pAkuM puDuM ki. 2-0-o cAre ka graMthomAM evA viSayeAnI carcA karI che ke, jenuM kharUM jJAna meLavyA sivAya koi paNa jaina zAstratA adhikAra meLavI zakatA nathI. kagra thanA zikSake ghaNe bhAge ekadezIya vicArathI badhAyelA hoya che; tethI zikhanArane rasa ADA Ave che. te khAmI dUra karavA, vicAramAM vizALatA ANuvA, jainetara darzanamAM maLI AvatI upayogI hakIkate uparAMta digaMbarIya sAhityanI Avazyaka vizeSatAo paNa nedhavAmAM AvI che. A yAre *rmagraMthAnA anuvAdaka prasiddha 5. sukhalAlajI che. yogadarzana-AmAM upAdhyAya yazevajyajInI e saMskRta TIkAo che. eka pAtaMjala sUtra upara ane bIjI A zrI harIbhadranI cAvaMzikA upara. Anne saTIka mULa graMthenA hiMdI anuvAdya che. saralatAthI koi paNa abhya!sI samajI zake tenI kALajI rAkhI lakhAyelA che. " zarUAtamAM maharSi patu jalI, A. haribhadra ane u. yaze.vijayajI.ke paricaya karAvyA che. mAda yAgadarzana upara amuka pRSNemAM vistRta nibadha che. jemAM mukhyapaNe nIcenA viSayeA che te sthaLe sthaLe te te graMthenA pramANeA ApyAM che. nibaMdhanAM jaina, vaidika ane Adu e traNa praddhi darzananA mukhya mukhya samagra--sAhityanI nedha ane vicAraNa saraNI ApI che; jema ke yoga zabdane artha, darzana zabdane artha, yeLanA AviSkAranuM mAna, megI, jJAnI, tapasvI adi adhyAtmika mahApurUSonI bahulatA, sAhityanA AdarzanI ekarUpatA lekaphiMca, jJAna ane mega! sabadha vyavahArika ane paramArthika cega, roga ane tenA sAhityanA vikAsanuM digadarzana, yegazAstra, ma. pata MjalInI vizALatA, A. virabhadranI yogamArgamAM navIna diza: a pR 280 ki., 1-8-0 pA. puDuM: daMDaka----zarUmA evI rIte prasAra ge.ThavavAmAM AvyuM che ke, bhaNanArane jANe svata Mtra nibadha heAya tevuM jaNAya; chatAM viSaya-krama gAthAe Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANa che, ane chevaTe gAthA, chAyA ane anuvAda sahita ApelI che. kiMmata -8-0 vitarAga ratAtra A hemacaMdranI prAsAdika kRti che. temAM bhAvapUrNa stuti che. anuvAda zuddha ane sarala che. kiM. 0-3-0 jIrvAcAra ane navatatva A banne prakaraNeA mULa ane hiMdI anuvAda sAthe che. tenI ki. 0-80 jaina tatvasAra--AmAM kartAe pranettara rUpe jainatatvanI mimAMsA karI che. anuvAda sarala ane pAya che. ki. 0-2-6 A uparAMta nyAyAbhAnidhi AtmArAmajI mahArAja, zrI vijyajI mahArAja, zrI lalitavijyajI tathA zrI trijI vagerenAM banAvelAM pustakA ane hiMdInA prasiddha lekhaka kantAmala ema e. nAM lakhelA hiMdI ane aMgrejI pustako pazu che. vizeSa mAhiti mATe sUcipatra magAbI jI vyavasthApaka, AtmAnaMda jaina pustaka pracAraka ma`DaLa rAzana muhalA ----AgarA (yu.pI.) jaina sabhA-bhAvanagara (kAThIyAvADa) che.TAlAla maganalAla zAhe De. gUjarAta purAtattva maMdira elIsa brIja-amadAvAda maLAnAM kAryAM. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________