________________
2
=
પરિચ્છેદ ]
રાજ્યવિસ્તાર તરીકે ઓળખાવાતા અને તેથી તેની તળેટી રહીને) સંસારના કોઈ કાર્યમાં ભાગ લઈ શકાતો વર્તમાનના જૂનાગઢ નગરે (પ્રાચીન નામ જીર્ણ નથી જ, એટલે તે હિસાબે તે ચંદ્રગુપ્ત જીવંત દૂર્ગે) હતી. તે સમયે આ સ્થળે સુદર્શન નામનું હોય કે ન હોય, તે બને સ્થિતિ રાજકારણને મોટું તળાવ બંધાવવાની આજ્ઞા ફરમાવી શ્રી અંગે એક સરખી જ ગણાય; તેટલા માટે સંધના યાત્રાળુઓની તેણે અનેક પ્રકારે સગ- ચંદ્રગુપ્ત દીક્ષા લીધી ત્યારથી જ બિંદુસાર સમ્રાટ વડતા સાચવી હતી. ૧૭ તેને સમય આપણે બન્યો એમ ગણી લેવું વ્યાજબી લેખાશે. તે ઈ. સ. પૂ. ૩૬૩=મ. સં. ૧૬૪ નો અંદાજ હિસાબે ઈ. સ. પૂ. ૩૫૮ થી ૩૩૦ સુધી તેને મૂકી શકીશું. ત્યાંથી પાછા વળી ઉજનીમાં સત્તાકાળ લેખાય. વસવાટ કરતાં એક દિવસ પોતે રાજમહેલમાં
જો કે ચંદ્રગુપ્ત દીક્ષા લીધી હતી પણ સૂતે હતો ત્યારે નિદ્રામાં તેને અનેક સ્વપ્નાં
પં. ચાણકય તો હજુ સંસારીપણે હોવાથી લાખ્યાં હતાં. તે તેણે ત્યાં બિરાજતા સ્વધર્મ તેની સલાહને લાભ રાજા બિંદુસારને મળતા જ શાસક અને ધુરંધર ધર્માચાર્ય એવા શ્રુતકેવળી હતે. ઈ. સ. પૂ. ૩૫૮ માં રાજ્યની લગામ શ્રી ભદ્રબાહસ્વામીને કેવી રીતે કહી સંભળાવ્યા બિંદુસારે સ્વહસ્તે લીધી ત્યારે તેની ઉમર ચૌદ તથા તેમના ઉપદેશથી પોતે વિરક્તભાવે દીક્ષા વર્ષની થઈ ગઈ હતી એટલે તે સમયની વયની લઈ૮ દક્ષિણ દેશમાં આવેલા પોતાની જ ઈચત્તાનુસાર તેને પુખ્ત ઉમરે પહોંચેલે ગણવેજ હકુમતવાળા શ્રાવણબેલગોલ તીર્થે ૧૯ જઈ, કેવી
રહે છે; પણ પુ. ૨, પૃ. ૨૧૬ માં જણાવ્યા રીતે પિતાના શેષ મનુષ્ય જીવનનું સાર્થક કર્યું પ્રમાણે તે નબળા બાંધાનો હોવાથી, ઉમરના તે સર્વ વૃત્તાંત પુસ્તક બીજામાં વર્ણવાઈ ગયું પ્રમાણમાં નાનો હોય એમ દેખાવ થતો હતો. છે, એટલે અહીં પિષ્ટપેષણ ન કરતાં માત્ર તેને છતાં તે ઊણપ પં. ચાણક્યજીની હાજરીથી ઈસારો કરીને જ છોડી દઈશું. અહીં આગળ ઢંકાઈ જતી હતી. સમ્રાટ ચંદ્રગુપ્તનું વર્ણન પૂરું થાય છે.
બિંદુસાર સમ્રાટ બન્યો ત્યારે તેનો અમલ (૨) બિંદુસાર
સારાયે ભારતવર્ષ ઉપર તપતો હતો. અને જ્યાંરાજા ચંદ્રગુપતે દીક્ષા લેવાથી બિંદુસાર ગાદીએ સુધી પં. ચાણક્યજીની હૈયાતી હતી ત્યાં સુધી આવ્યો હતો. ત્યારથી તેનું રાજ્ય શરૂ થઈ ગયું તેમાં કાંઈ પણ ક્ષતિ પહોંચે તેવો સંભવ ન ગણવામાં આવે છે. જો કે ચંદ્રગુપ્તનું મરણ તે હતો; પણ પંડિતજીનું મરણ ઈ. સ. પૂ. ૩૫ભાં તે બાદ બાર વર્ષે નીપજ્યું છે એટલે તે હિસાબે તેના રાજ્ય નવમે વર્ષે નીપજતાં, મહાઅમાત્યનું બિંદુસારનું ગાદીએ આવવું પણ ત્યારે જ ગણાય; પદ સુબંધુ નામે મહામંત્રીને શિરે નંખાયું. તે પણ જેને ધર્મની દીક્ષા લેનારથી (સાધુ અવસ્થામાં પોતાના પુરોગામીની કીર્તિ માટે અસયા ધરાવતો
(૧૮) પુ. ૨. ચંદ્રગુપ્તના વર્ણને પૃ. ૨૦૧ ઉપર ગાદીત્યાગનું કારણ” વાળી હકીકત જુઓ.
(૧૬) એ પુ. ૨, ૫. ૧૮૫ અને આગળ “ શાશ્વત કહેવાતાં છતાંય કાળના પાટામાં” ના શીપંકવાનું વર્ણન.
(૧૭) જુએ ૫. ૨, પૃ. ૧૮૦ અને આગળ ધમપ્રીતના અન્ય પુરાવા ” વાળું લખાણું.
(૧૯) આ હકીકત જ આપણને ખાત્રી આપે છે કે દક્ષિણ ભારત દેશ ચંદ્રગુપ્તની આણમાં હતા.
