________________
૩૧૬
મેઝીઝને
[ અષ્ટમ
એમ પણ કયાંથી કહી શકાય? બાકી એટલું ખરૂં કે, ગ્રીક પ્રજાની સાથે પહવ પ્રજાની જે ભેળસેળ-રાજકીય તેમજ સામાજીક-પૂર્વકાળે થઈ ગઈ ગઈ હતી તેની અસરના પરિણામ રૂપે અથવા તેમના રીત-રીવાજના અનુકરણ રૂપે તે બનવા પામ્યું હતું એમ૩૫ કહેવાને હજુ વાંધો નથી. ઉપરમાં તેના હોદ્દા વિશેની સમજ આપતાં આપતાં આપણે જણાવી ગયા છીએ કે જ્યારે તે પ્રથમ હોદ્દા ઉપર આવ્યો, ત્યારે પાથી આની પૂર્વને નાને ભાગ, જે મિગ્રેડેટસ ધી ગ્રેઈટ મેળવ્યો હતો તેના ઉપર વહીવટ કરવાને તે નીમાય હતે. પછી ક્રમે ક્રમે મિગ્રેડેટસે અફગાનિસ્તાનની દક્ષિણના શિસ્તાન વિગેરે જીતી લઈને તે પ્રદેશ પણ મોઝીઝને સોંપ્યો. તેવામાં શિસ્તાનમાં બળવા જેવી સ્થિતિ થઈ અને બેકટ્રીઆના રાજવંશમાં પણ ઉથલપાથલ થઇ, એટલે મિગ્રેડેટસની આજ્ઞાથી આગળ વધીને તેણે હિંદની હદ સુધીનો અફગાનિસ્તાનનો સર્વ ભાગ મેળવી લીધો. તેટલામાં ઈ. સ. પૂ. ૮૮ માં મિગ્રેડેટસ મરણ પામ્યો. તે બાદ ૨૮ વર્ષના ગાળામાં ચાર રાજાઓ ઇરાનના તખ્ત ઉપર બેઠા છે. તેમને સમય મોટા ભાગે રાજ્યને અશાંતિમાં જ ગાળવો પડયો છે. રાજા મોઝીઝે થડે સમય તે રાહ જોઈ કે, કઈ રીતે બધું શાંત થઈને બેસી જાય છે કે નહીં. પણ સ્થિતિ સુધરતી ન જોઈ એટલે પોતે પૂર્વ તરફ હિંદ ઉપર જવાની તૈયારી કરી કે હિ. ઈ. માં જણાવ્યું
$-84 Mauses invaded India after the end of the reign of Mithrada.
t es II when Parthia ceased to exercise any real control over Seistan and Kandahar=મિગ્રેડેટસ બીજાના ધી ગ્રેઈટન) રાજ્ય અમલબાદ, જ્યારે સીસ્તાન અને કંદહાર ઉપરને પાર્થીઓને કાબુ વાસ્તવિક રીતે બંધ યો ત્યારે મોઝીઝે હિંદ ઉપર ચડાઈ કરી હતીઃ ” આને સમય પૃ. ૧૪૫ ના કોઠામાં તે ઇ. સ. પૂ. ૮૫ નો નોંધ્યો છે. પણ વિચાર કરતાં જણાય છે કે હજુ પણ બે પાંચ વર્ષ મેડો જ તે હિંદ ઉપર ચડી આવ્યો હશે. વળી પૃ. ૨૩૯ માં સાબિત કરી ગયા પ્રમાણે તક્ષિલા પતિ ક્ષહરાટ મહાક્ષત્રપ પાતિક જ્યારે યાત્રા કરવા મથુરા નગરીએ ગયો હતો ત્યારે તેની ગેરહાજરી ને લાભ લઈ ઇ. સ. પુ ૭૮ માં તેણે ગાંધારપ્રાંત જીતી લઈ ગાદી પચાવી પાડી હતી. તેમજ કે. હી. ઈ. ને લેખકે જે જણાવ્યું છે કે, 9 Maues had conquered Gandhar-Pushkalavati to the west of the Indus as well as Taxilla to the east=સિંધુ નદીની પશ્ચિમે આવેલી ગાંધાર-પુષ્કળાવતી (હાલનું પેશાવર) તેમજ પૂર્વની તક્ષિલા (રાજા) મેઝીઝે જીતી લીધી હતી; તે હકીકત પણ આ ઉપરથી સત્ય ઠરે છે. પરંતુ તેમણે અન્ય ઠેકાણે જે એમ પિતાને અભિપ્રાય જણાવ્યો છે
૩૮ Any direct invasion from the north seems, in fact to be out of question=ઉત્તર દીશાએથી સીધી ચડાઈ કરી હોય તે વિશે ખરી રીતે પ્રશ્ન જ ઉભું કરવા જેવું રહેતું નથી. એટલે કે તે ઉત્તરેથી આવ્યો
એમ પુરવાર કરે છે, કે તેમણે વાત તે કરી છે પણ તેમનું અંતઃકરણ જરા સાભ અનુભવી રહ્યું છે કે આ પ્રમાણે સ્થિતિ કેમ હોય ?
(૩૫) ઉપરની ટીકા નં. ૩૪ સરખા.
(૩૬) જુએ તે પુસ્તકમાં પૃ. ૫૬૯ (૩૭) જુએ તે પુસ્તકમાં પૃ. ૫૭૦ (૩૮) જુએ તેજ પુસ્તક પૃ. ૫૬૪
