________________
પરિચ્છેદ ].
ઉત્પત્તિ વિશે .
નેની અતિ વિપુલતા તે પ્રદેશમાં સચવાઈ રહેલ હોવાથી૧૦ તેમજ તેઓએ પણ ઉપર જણાવી ગયા પ્રમાણે તે જ ધર્મ અંગીકાર કરી લીધેલ હેવાથી૧૧ ત્યાં તેઓ અમનચમનમાં રહી પિતાના દિવસો ગુજારતા પડી રહ્યા હતા. પછી ભૂમકનું રાજ્ય સમાપ્ત થતાં નહપાને અમલ આવ્યો. વળી જ્યારથી તે અરવલ્લી પર્વતની પૂર્વ પ્રદેશનો સ્વામી બન્યો ત્યારથી ત્યાંની પ્રજા, તેનાજ રાજ્યની અરવલ્લીની પશ્ચિમ ભાગની પ્રજા સાથે સંબંધમાં આવતી ગઈ. એટલે આ પૂર્વની પ્રજાવાળે ભાગ તે પોરવાડના નામે ઓળખાવા લાગ્યાનું કહેવાય. આ પ્રમાણે ઓશવાળ, શ્રીમાળ૧૩ અને પિોરવાડની ઉત્પત્તિ હોવાનો મારે ખ્યાલ છે. પછી નહપાણ જ્યારથી અવંતિપતિ બન્ય ત્યારથી તે તે ત્રણે પ્રજા આ બાજુ અને પેલી બાજુ એમ ચારે તરફ પ્રસરવા મંડી પડી હતી. ભૂમક અને નહપાની સત્તા સૌરાષ્ટ્ર પર પણ જામેલી જ હતી. એટલે તે દિશા તરફ પણ તેમનો ઉતાર તે હવે જ. છતાં એટલા મોટા પ્રમાણમાં તો નહોતો જ. તે રૂષભદત્તના સમયે જ થયો દેખાય છે. નહપાણનું મરણ થતાં અવંતિની ગાદીએ ગર્દભીલ વંશ આવ્યો હતો
અને તે વખતે અવંતિની ગાદી સર કરવા માટે રૂષભદત્ત આબુ પર્વતના માર્ગે અવંતિની દિશામાં પ્રયાણ કર્યું હતું એમ જણાવી ગયા છીએ. ત્યાં તે સ્થાન જપ્ત થઇ ગયાના સમાચાર મળવાથી પિતાની જ હકુમત નીચેના સરાટ્રમાં તેણે અડી નાંખ્યો અને જૂનાગઢ-ગિરિ નગરમાં ગાદી કરી. જેથી એશિયમ અને ભિન્નમાલનાં સારાં સારાં કુટુંબ પોતાના માનીતા રાજાની પાછળ પાછળ સૌરાષ્ટ્રમાં ઉતર્યા. આ પ્રમાણે હિજરત કરનારામાં થોડોક ભાગ વચ્ચે આવતા કચ્છમાં અટવાઈ ગયું અને ત્યાં સંસ્થાન જમાવ્યું. કચ્છમાં તેથી જ ઓશવાલ અને શ્રીમાળી અત્યારે માલૂમ પડે છે જ્યારે પોરવાડનું ત્યાં નામ જ નથી. અથવા મળી આવે છે તે પણ બહુ જ જુજ; કેમકે પોરવાડનું વસતિસ્થાન મળે અરવલ્લીની પૂર્વમાંજ હતું. અને તે પ્રદેશ ઉપર તે ગર્દભીલ વંશીઓની આણ પ્રથમથી વર્તતી થઈ ગઈ હતી; એટલે તેમને તે દેશ છોડીને પ્રયાણ કરવા બહુ અગત્યતા રહી ન હતી. પણ જ્યારે રાજા ગદંભીલે૧૪ (ખરું નામ દર્પણ ઊર્ફ ગંધર્વ સેન ) જૈનધર્મી હોવા છતાં, કામને વશ થઈ અનાચાર આદર્યો હતો, ત્યારે તેના પ્રતિકાર તરીકે
(૧૦) પ્રિયદર્શિનના મરણ બાદ, અને ઈંગવંશી અમલ દરમ્યાન, ભારત દેશના અન્ય વિસ્તારમાં શૃંગવંશી રાજાઓએ ધર્મષને લીધે સઘળું ફેડી તેડીને જૈન ધર્મનું નામનિશાન કાઢી નાખ્યું હતું. પણ અરવલ્લીની પશ્ચિમને પ્રદેશ તેમની સત્તામાં આવેલ ન હોવાથી (જુઓ મિનેન્ડર અને ભૂમકના રાજ્યવિસ્તારની હકીકત ) તે સ્થાનને પોતાના ભક્ષરૂપ તેઓ બનાવી શક્યા ન હતા. તેથી જ ત્યાં જૈન મંદિરે વિગેરે જળવાઈ રહ્યાં હતાં (ઉપરની ટી. નં. ૭ માં ગુર્જરની ઉત્પત્તિના સ્થાન સાથે સરખા).
(૧૧) ભૂમક, નહપાણ રૂષભદત્ત વિગેરે આખી ક્ષહરાટ અને શક પ્રજા જેન હતી એમ તેમના
વૃત્તાંતમાં પુરવાર થઈ ગયું છે.
(૧૨) આ કારણથી જ પરવાડની વસ્તી અને વલ્લીની પશ્ચિમે બહુ નથી દેખાતી
(૧૩) જે આ પ્રમાણે સાચું જ ઠરે તો એશિયાનગરીનું સ્થાન જુદુ જ કરે. ત્યાંના ઓશવાળ કહેવાય
જ્યારે તેની પાસેના નગરનું નામ ભિન્નમાલ અને તેના રહીશે શ્રીમાળ કહેવાય; આ બને સ્થાન નજીક હોવા જોઈએ એટલું ખરું જ.
(૧૪) ગભીલ વંશને રથ ૫ક હોવાથી તેનું નામ ગભીર પડી ગયું છે; અને તેજ નામે ટૂંકામાં ઓળખાઈ ગયો છે. બાકી તે તેના વંશના સર્વ રાજાઓને ગભીલ તરીકે સંબોધી શકાય,
