________________
t૮]
ૌર્ય વંશના પ્રથમ ચાર રાજા ચંદ્રગુપ્ત, બિંદુસાર, અશક અને પ્રિયદર્શિનના જીવન-ચરિત્રે આ પુસ્તકમાં આલેખાયાં છે. પ્રાચીન શિલાલેખો, સિક્કાઓ અને પ્રમાણભૂત ઈતિહાસવેત્તાઓને આધાર આપી લેખકે પ્રાચીન ઈતિહાસનું તદ્દન નવીજ દષ્ટિબિન્દુ રજુ કર્યું છે. દાખલા તરીકે અશોક અને પ્રિયદશિન બને એક નહિ પણ જુદી વ્યક્તિઓ હતી. અશોકના શિલાલેખો બૌદ્ધ ધર્મના નહિં પણ જૈન ધર્મના હતા. મર્યવંશના આ ચારેય રાજાઓનાં જીવન ઉપર લેખકે નવીન પ્રકાશ ફેકો છે. ચંદ્રગુપ્ત (સેંકટસ) તથા ૫. ચાણકય ઉર્ફે કૌટિલ્ય વિષેની હકીકત પણ જુદી જ રીતે આલેખાઈ છે. એ વખતે જૈનધર્મ કેટલે વિશ્વવ્યાપી હતો તે પ્રમાણભૂત આધારથી લેખકે સાબિત કર્યું છે. લેખકે આ ઈતિહાસ એટલે તે ઉથલાવી નાંખ્યો છે કે વાંચકને આશ્ચર્યમાં ગરકાવ કરી દે છે. માહિતી રસપૂર્ણ છે. લેખકે રજુ કરેલી હકીક્ત વિષે કદાચ મતભેદ પડે તે પણ આ પુસ્તકની ઉપયોગીતા વિષે તે બે મત છેજ નહિ. જુદા જુદા ચિત્રો, તેના પરિચય સાથે આપવામાં આવ્યા છે. પ્રાચીન યુગના સિકકાઓના ચિત્રપટ તથા તેના વિષે આપવામાં આવેલી માહીતિનું પ્રકરણ ઘણું મહત્વનું છે.
ગુજરાતી ભાષામાં આવું સુંદર ઉપયોગી પુસ્તક તૈયાર કરવા માટે લેખકને ધન્યવાદ ઘટે છે. વડોદરા
નવગુજરાત (સાપ્તાહિક),
(૨૩)
આ પુસ્તકનું ખરેખરૂં આકર્ષણ પ્રાચીન મૌર્યવંશના સિકકા ચિત્રોનું છે. આ ચિત્રોની એકંદર સંખ્યા ૫ ની છે. એ સિક્કા કેવા પ્રકારના છે, તેની ઉત્પત્તિ કેવી રીતે થઈ, તે ઉપર આવેલાં ચિહ્નો ધાર્મિક કે રાજદ્વારી છે, ચિહ્નો કેતરવાને હેતુ શું છે, વગેરે માહિતી આપવામાં આવી છે, અને તે વાંચ્યાબાદ કહેવાની જરૂર છે કે સિક્કાઓ વિષેની આવી માહિતી એકજ પુસ્તકમાં બહુ થોડે ઠેકાણે મળી શકશે. પુસ્તકની ભાષા, સાદી અને સરળ હોવાથી, સામાન્ય અભ્યાસી પણ તે સમજી શકે એવું છે અને તેમાં આવેલી ઐતિહાસિક ઘટનાઓ એવી તે રસિક છે કે તે કઈ કહાણી -કિસાને ભુલાવે તે આનંદ આપે છે.........બદ્ધ ધર્મ ભારતવર્ષમાં કેમ ટકી ન શકો, તેનાં કારણે સંબંધમાં લંબાણથી વિવેચન કરે છે અને ભારોભાર પુરાવા આપે છે. આ પુસ્તકમાં જે ખાસ મહત્ત્વની બાબત લેખક મહાશયે અસાધારણ લંબાઈથી ચર્ચા છે તે અશોક અને પ્રિયદશિન મહારાજા સાથે સંબંધ ધરાવે છે...આ બાબત બહુ લંબાણથી ચર્ચા કરીને અને સંખ્યાબંધ પુરાવા આપીને એ નિર્દેશ કરવામાં આવ્યો છે કે પ્રિયદર્શિન અને અશોક બને જુદી જ વ્યક્તિઓ હતી. ઉપલા શિલાલેખ અશોકે નહિ પણ પ્રિયદશિને કેતરાવ્યા હતા, કેમકે તે પોતે જૈન ધર્મને હતું અને તેથી તેણે જૈન ધર્મના મૂળ તત્ત્વરૂપ એ આજ્ઞાઓ કેતરાવી તેને ફેલાવે કર્યો હતો. મહારાજા પ્રિયદશિનનું જે ચરિત્ર આ પુસ્તકમાં રજુ થયું છે તે ચરિત્ર તદ્દન નવીનજ છે
