________________
[ ૯ ]
અને તે માટે અનેક પુરાવાઓ આ પુસ્તકમાં મેાજૂદ છે. પ્રાચીન ઈતિહાસ-અભ્યાસીઓએ આ પ્રકરણેા ખાસ વાંચવા જેવાં છે...સેફૂંકાટસ ચંદ્રગુપ્ત નહિ પણ તેના પાત્ર અશેાકવર્ધન હતેા એ માટે લેખક મહાશયે જે અસલ લખાણને આધારે સડ્રેકેટસને ચંદ્રગુપ્ત તરીકે ઠરાવવામાં આવ્યા છે તે અસલ લખાણ રજુ કર્યું છે અને તેના જ આધાર લઇ સેંડ્રેકાટસ અશેકવર્ધન હતેા એમ શબ્દોના અર્થ કરી અને બીજા પુરાવા આપી સાબિત કર્યું છે....ચંદ્રગુપ્તના રાજપુરાહિત ચાણુચ અથવા કૌટિલ્યના જન્મકાળથી નવા જ ઇતિહાસ પુરાવા સાથે રજુ કરી તેના જન્મ-મરણના સ્થાન તેમજ જીવન ઉપર અનેરા પ્રકાશ ઐતિહાસિક પુરાવા રજુ કરી પાડવામાં આવ્યેા છે.આ પુસ્તક વાંચતાં એક ખાખત ખાસ તરી આવે છે તે એ કે પ્રાચીન ભારતવર્ષના રાજયકર્તાએ 'ધર્મ'ના સિદ્ધાન્તા ઉપર ખાસ ધ્યાન આપતા હતા અને વારવાર વૈશ્વિક અને જૈન દર્શન વચ્ચે ઘર્ષણ થતું હતું. આવા એક સંશાધક અને નવા પ્રકાશ પાડનાર પુસ્તક પ્રગટ કરવા માટે તેના લેખક ડા. ત્રીભુવનદાસ લહેરચંદ શાહને મુખારકબાદી ઘટે છે.
તા. ૩૦-૫-૩૬
ચુંબઈ સમાચાર
(૨૪)
લેખકે પુસ્તક તૈયાર કરવામાં લીધેલેા શ્રમ અને નવાં વિધાના બાંધવા માટેની તેમની પર્યેષક વૃત્તિ આ પુસ્તકમાં પણ પાને પાને જણાઈ આવે છે; અને અમને લાગે છે કે પ્રાચીન ભારતના ઇતિહાસ અને તેટલા સુસંબદ્ધ તેમજ વિસ્તૃત સ્વરૂપમાં, અંગ્રેજીમાં પણ એકસફર્ડ અને કેમ્બ્રીજ યુનિવર્સિટી તરફથી અનેક ગ્રંથામાં મહાર પડેલા હિંદના ઈતિહાસા અને બીજા કેટલાક ગણતર ગ્રંથા ખાદ કરીએ તેા, આટલાં સાધનાના શ્રમશીલતાપૂર્વક અભ્યાસ કરીને લખાયલાં પુસ્તકરૂપ ભાગ્યેજ જોવામાં આવશે....‘પ્રાચીન ભારતવર્ષ’ના લેખકે અને ત્યાં સુધી છેલ્લામાં છેલ્લી માહિતીઓના ઉપયાગ કર્યાં છે એ જણાઈ આવે છે અને તેમની એ ચીવટ ગૂજરાતમાં તા શોધખેાળના ક્ષેત્રમાં કામ કરતા ઘણાકે ધડા લેવા જેવી છે....આ પુસ્તકાદ્વારા ખાસ કરીને જૈન ઈતિહાસના ઉદ્ધાર થઇ રહ્યો છે, એમાં તે શક નથી. જૈન સાધનાના ઉપયાગ પણ વિશેષ પ્રમાણમાં થએલા છે પરંતુ જૈન ઇતિહાસ સાથે સર્વ સામાન્ય ઈતિહાસને પણ પૂરતું મહત્ત્વ અપાશે તે તેને ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ લખાયલા પુસ્તક તરીકેનું મહત્ત્વ મળશે. પ્રજામધુ
તા. ૨૪–૧–૩૭
(૨૫)
સિક્કાને લગતી સચિત્ર માહિતી અને તે પરથી લેખકે તારવેલાં અનુમાના એ આ ભાગની વિશેષતા છે. તેમજ જૈનધર્મને બૌદ્ધધર્મના અનુગામી બલ્કે તેના એક ફાંટારૂપ લેખવામાં આવે છે તે યથાર્થ નથી પણ એથી ઉલટુંજ છેઃ ગ્રીક ઈતિહાસમાં વર્ણવાયલા ને પ્રચલિત ઇતિહાસમાં ચંદ્રગુપ્ત તરીકે મનાયલેા ‘સે’ડ્રેકેટસ’ એ ચંદ્રગુપ્ત નહી પણ તેના પૌત્ર અશાકવર્ધન છે, ચાણાય અથવા કૌટિલ્યના નામથી ઓળખાતી અદ્દભુત વ્યક્તિ
