________________
૩૮૮
. ગૂર્જર પ્રજાની
[ એકાદશમ
થોડાકે રૂષભદત્તના રાજ્યને માર્ગ લીધું હતું. અને વર્તમાનકાળે ઉત્તર ગુજરાત જે કહેવાય છે ત્યાં આશરો લીધે હતા; જેથી પોરવાડની વસતી ત્યાં પણ મળે છે. પણ સૌરાષ્ટ્ર સુધી તેઓ પહેચેલ નહીં હવાથી, સૌરાષ્ટ્રમાં પરવાડ બીલકુલ નથી અથવા બહુ જ જુજ છે. વળી જે ઓશવાલ અને શ્રીમાળી કચ્છમાં ઉતર્યા તેમાં મોટે ભાગ મધ્યમ સ્થિતિનો હોવાથી, ત્યાં પિતાને અસલ ધંધે જે ખેતીવાડી અને ઢેરઉછેરને હતો તેમાં તેઓ પડી ગયા, તેમજ ત્યાં ભૂમિની વિશાળતા હેવાથી તે ઠેકાણે તેમને ફાવટ પણ આવી ગઈ અત્યારે પણ તે પ્રદેશના ઓશવાલ અને શ્રીમાળ તે ધંધામાં મચ્યા રહેલ જણાય છે. ખરી વાત છે કે, કાળપલટા પ્રમાણે હવે તો તેમણે તે અસલન વ્યવસાય છેડી પણ દીધો છે.
આ સમયે શક પ્રજાના મૂળ વતનમાંથી એક ત્રીજું ટોળું ઉતરી આવવાનો પ્રસંગ ઉપસ્થિત થયો હતો. જેનું વર્ણન ગર્દભીલ વંશના વૃત્તાંતમાં લખવાનું છે જ. અત્ર તો સમય પૂરતું જ જણાવીશું. રાજા ગદંભીલના દુષ્ટ આચરણને લીધે તેને શિક્ષા કરવા કોઈ જબરદસ્ત હાથની જરૂર હતી. હિંદમાં તે વખતે જે પરાક્રમી અને બળવાન સત્તાઓ રાજ્યઅમલ ઉપર હતી તેમાંથી કોઈ ઉપયોગી થાય તેમ નહોતું૧૫ એટલે સિંધુની પેલી પાર વસ્તા શક સરદારોની મદદ લેવી પડી હતી. તે પ્રજા શિસ્તાનના કાંઠે ઇરાની અખાતના રસ્તેથી ઉતરીને સૌરાષ્ટ્રમાં ઉતરી હતી. ત્યાં રૂષભદત્ત-અસલ પોતાની જ શક પ્રજાના સરદાર–ની સત્તા હતી એટલે તેમને બધાને ફાવતું આવી ગયું હતું રાજા રૂષભદત્ત
જૈન ધમી હતા. વળી શક પ્રજાને તેડી લાવનાર પણ જૈનાચાર્ય જ હતા, તેમ પ્રસંગ પણ જૈન ધર્મની રક્ષા ખાતરનો હતો. ઉપરાંત પિતાના દુશ્મનની સામે-કેમકે પિતાને હક્ક ડુબાવીને અવંતિપતિ બની બેઠેલા ગર્દભીલની સામે-યુદ્ધ કરવાનું હતું એટલે રૂષભદત્તને તે સોનું અને સુગંધ ભેળું મળ્યા જેવો પ્રસંગ હતું. પણ પિતે અતિ વૃદ્ધ થઈ ગયું હતું અથવા મરણ પથારીએ હતા. એટલે બહુ ઉપયોગી થવાય તેમ નહેતું જ; તેમ પિતાનો પુત્ર દેવક નાની ઉમરનો હોવાથી ઘણો મદદગાર થઇ પડે તેમ નહોતું. જેથી પોતાની શક્તિ અનુસાર નવા આગંતુક શક પ્રજાના ટોળાને પિતાના પ્રદેશમાં રહેવાની (ચોમાસું બેસી ગયેલ હોવાથી યુદ્ધ માટે ઋતુ પ્રતિકુળ ગણાય માટે) તથા અન્ય જરૂરીઆતની અનુકૂળતા કરી આપી હતી. પછી તે યુદ્ધ થયું અને તેમાં શક પ્રજાને વિજય થો વિગેરે ઇતિહાસ આગળ ઉપર કહેવામાં આવશે. પણ અત્ર જે નેંધ લેવી ઘટે છે તે એ કે, અહીં રહેલી રૂષભદત્તવાળી શક પ્રજા (જો કે તેમને તે હવે હિંદી પ્રજા જ કહી શકાય, પણ સંબંધ બતાવવા ખાતર આ શબ્દ વાપર્યો છે) તેમજ યુદ્ધ પછીના શક રાજાની પ્રજા તે બન્ને મિશ્રિત થઈ ગઈ હતી. પછી જ્યારે અંધ્રપતિ ગૌતમીપુત્ર શાતકરણીએ સૌરાષ્ટ્ર ભૂમિ ઉપર યુદ્ધમાં વિજય મેળવીને આ શક પ્રજાને સંહાર વાળી નાંખ્યો, ત્યારે તેને જે જુજ ભાગ બચત રહેવા પામ્યો તેમાંથી આભીર પ્રજાને ઉદય થયાનું અને તેમાંથી પ્રખ્યાત સૌરાષ્ટ્રપતિ રા"વંશની ઉત્પત્તિ થયાનું કહી શકાય. તેમ બીજી બાજુ કરણી (જુઓ કે. . રે. પ્રસ્તાવનામાં શિલાલેખ નંબર ૩૭) તરીકે ઓળખાય છે તે.
(૧૭) તેમનામાં એશિવાલ વિગેરેની વસ્તી
(૧૫) આ માટે કેટલુંક વિવેચન ઉપરમાં દશમા પરિચ્છેદે અપાઈ ગયું છે.
(૧૬) રાણીબળશ્રીને પુત્ર જે ગૌતમીપુત્ર રાત
