________________
૩૯૮
સિક્કા સંબંધ
[ એકાદશમ
લિપિ નજરે પડે છે.” વળી સમજાય છે કે ગ્રીક ભાષાની લિપિ અને ખરેણી ભાષાની લિપિ વચ્ચે બહુ ફેર નહીં જ હોય; જેથી વિદ્વાનોએ તે તે પ્રજાના સિક્કાઓને-લિપિની દષ્ટિ સમીપ રાખીને ભેળસેળ ગણી લઈ, પાર્થીઅન શહેનશાહને યોન તરીકે ગણી લીધા છે. તેથી જ યેનને શક, અને શકોને પાર્થીઅન માની લીધા દેખાય છેઃ આમ અરસપરસ અનેક ગુચમાં પડી જવાયું છે.
અહીં સિક્કાને લગતું મારું વિવેચન પૂરું થાય છે. હવે સિક્કા ચિત્રોનું વર્ણન આપું તે પહેલાં એક તદન જૂદી જ બીના રજૂ કરવી રહે છે. તેને સિકકા સાથે સંબંધ છે એમ તે કહી ન શકાય; પણ તે અનુમાન સિક્કા ઉપરથી જ તારવી કાઢેલ હોવાથી તેમ તેને વ્યક્ત કરવાને હવે અન્ય સ્થાન રહ્યું ન હોવાથી અત્ર
જણાવવાની તક લેવી પડે છે. તે આ પ્રમાણે છેઃ
ડિમેટ્રીઅસ અને મિનેન્ડરના વૃત્તાંતે જણાવ્યું છે કે તેઓ હિંદમાં આવ્યા ત્યારે તેમની સાથે ભૂમક જેમ આવ્યો હતો, તેમ રાજુવુલને તેઓ તેડી લાવ્યા હોય. હવે ખાત્રી મળે છે કે, રાજુલુલને તેઓ લાવ્યા નહીં જ હોય. હજુ લાવ્યા હોય તો હગામ-હગીમાસને લાવ્યા હોય. કદાચ રાજુવલ જે હિંદમાં તેમની સાથે જ આવ્યો હોય, તેાયે ક્ષત્રિય તરીકે તો તે નથી જ આ લાગતે; પણ તેણે મિનેન્ડરના મરણબાદ, શુંગવંશી ભાનુમિત્રને હરાવીને જ મથુરાનો દેશ જીતી લીધે દેખાય છે અને આપબળે જ મહાક્ષત્રપ બની બેઠો છે. તે કારણથી ક્ષત્રપ તરીકેના તેના સિક્કા મળી આવતા નથી. આટલે દરજજે મહાક્ષત્રપ રાજીવલને માનમરતબો ભૂમક કરતાં ચઢિયાત ગણુ પડશે.
(૫) સ્થાપન કરેલે આ મારે સિદ્ધાંત સાચો છે કે બેટે તે, સિક્કા લઈને કોઈ લિપિવિશારદ નક્કી કરે એમ મારી વિનંતિ છે.
(૬) બાકી હવે પછી આ બાબત જ્યારે છપાવવાને માટે આવશે ત્યારે તે મહાક્ષત્રપ રાજીવુલના વૃત્તાંત જ તેને દર્શાવવી પડશે.
( Re.
