________________
આભીર, શક તથા
[ એકાદશમ
હોય કે ટૂંકા વખતમાં ખતમ થયે હોય છતાં તેમાં વારંવાર તેમને ધર્મ બદલાતો | રહ્યો હોય. આ ત્રિકૂટક રાજાઓની બાબતમાં પણ તેમ બન્યું હોય તેમ દેખાય છે, કેમકે તે વંશના આદિ પુરૂષોમાંના ઈશ્વરદત્તના, તેમજ બસોએક વર્ષના ગાળાબાદ થયેલા ધરસેન, વ્યાધ્રસેન વિગેરેના સિક્કાઓ જે પ્રાપ્ત થયા છે તે ઉપર લખાયેલા અક્ષરો અને કોતરાયેલાં ધાર્મિક ચિહ્નો બતાવી આપે છે કે, ઈશ્વરદત ઈ. આદિના રાજાઓ જૈનધર્મ પાળતા હતા, જ્યારે ધરસેન ઈ. વૈદિકમત પાળતા હતા. ધરસેને સિક્કામાં પિતાને મહારાજેન્દ્રદત્તપુત્ર પરમવૈષ્ણવ શ્રી મહારાજ તરીકે ઓળખાવ્યું છે એટલું જ નહી પણ પિતે કોતરાવેલ શિલાલેખમાં9 જીત મેળવીને તેના ઉત્સવમાં તેણે અશ્વમેધ ઉજવ્યાની બેંધ પણ લીધી છે. એટલે નિર્વિવાદપણે કહી શકાય છે કે, તે તથા તેની પછી આવનારા તેના વંશજો વેદમતાનુયાયી હતા જ. એમ માત્ર બસો વર્ષના ગાળામાં શા કારણ તેમને મળ્યાં હશે કે તેમણે ધર્મપલટો કરવાની
(૩૬) અને રંક વખત ચાલે હોય છતાં ધર્મ પરિવર્તન થયું હોય તેના દ્રષ્ટાંત તરીકે માર્યવંશ જીએ. તે માત્ર બસો વર્ષથી ઓછી મુદતમાં ખતમ થ છે છતાં જેન અને બૈદ્ધધર્મ તેમણે અપનાવ્યું હતું.
(૩૭) ઉપરમાં પૃ. ૩૭૭ શિલાલેખ નં ૪૫ ની તથા તેની વિગતી ટી. નં. ૨૦ જુઓ.
(૩૮) નવું કિરણ એટલે નવી જ હકીકત તેમાં સમાચલી છે; એટલું જ નહી પણ વિદ્વાને એ જે સત્યની અવગણના કરવામાં મહત્તા માની છે તે સત્ય પ્રકાશમાં આવી જાય છે અને તેથી અનેક માન્યતા તેમને ફેરવવી પડવાના પ્રસંગે ઊભા થતા જશે.
(૩૯) અહિંસા ધર્મ પાલન કરનાર પણ ક્ષત્રિય વટને ભૂલાવી દે તેવાં તેમજ આશ્ચર્યમાં ગરકાવ કરે
જરૂરિયાત લાગી હશે તે વિષય આપણને બહુ સ્પર્શત તો નથી જ, છતાં ઇતિહાસમાં એક નવું કિરણ૩૮ મળે છે; અને જ્યારે પ્રસંગ ઊભ. થયો છે ત્યારે જરા ટચકું મારી લેવું તે ઈચ્છાથી જ એકાદ નાનો ફકરે તેને લખી કાઢયો છે.
આખોયે ચ9ણવંશ જેન ધર્માનુયાયી હતા એમ જ્યારે આપણને કોઈ જાહેર કરે ત્યારે તે કથન અત્યારના યુગમાં આશ્ચર્યકારક જ લાગશે. એટલું જ નહી પણ હસવા જેવું કે ગાંડપણપૂર્ણ લાગશે; કેમકે ક્ષત્રપ જેવી હિંદ બહારથી આવેલ અને આવી પરાક્રમશીલ પ્રજા જૈનધર્મ જેવો અહિંસાપ્રધાન ધર્મ શું પાળતી હોય ? તે કલ્પના જ૩૯ પ્રથમ દરજજે તે બુદ્ધિમાં ઉતરે તેવી નથી. પણ જ્યારે આપણે તેમની ઉત્પત્તિનાં સ્થાનનો તેમજ તે સ્થાન સાથે ત્યાંની ગુફાઓમાં કોતરાયેલાં અને અદ્યાપિ મેજુદપણે જળવાઈ રહેલાં દો૧ વાળી ઘટનાને મુકાબલો કરીએ છીએ, ત્યારે તે આપણું આશ્ચર્ય, હાસ્ય કે સામાનું ગાંડપણ વિગેરે સર્વ ઓગળી જાય છે; અને ઉચ્ચારવું જ તેવાં કાર્યો કરીને, રાજપાટ પણ શોભાવી શકે છે તેનાં દ્રષ્ટાંતરૂપ આ ચટ્ટણને આ ક્ષત્રિયવંશ કહી શકાશે. તેમ આ મૌર્ય વંશ, શિશુનાગવંશ, નંદવંશ, ગભીલવંશ, દિવંશ ઈ. ઈ. ધણાં દાંતે આપી શકાશે.
(૪૦) તેમનું ઉત્પત્તિસ્થાન મધ્ય એશિયામાં આવેલું’ તુર્કસ્તાન છે, જ્યાં મેરૂ પર્વતનું સ્થાન તથા આર્ય પ્રજાનું મૂળ સ્થાન આપણે ક૯પી બતાવ્યું છે. જુઓ ઉપર.
(૪૧) મધ્ય એશિયાના તાન્કંદ, સમરકંt પાસેના પાર્વતીય પ્રદેશમાંની ગુફાઓની દીવાલો ઉપર આખી કથાને કથા વર્ણવતાં દક્ષે કોતરાયેલાં પડયાં છે અને તેને વિદ્વાને એ, જૈનધર્મના ૨૩ મા તીર્થંકર શ્રી પાર્શ્વનાથની જીવન કથાના બનાવ તરીકે જણાવ્યાં છે,
