________________
ત્રૈકૂટકાના સંબંધ
પરિચ્છેદ ]
ઇશ્વરદત્ત અને ધરસેન વચ્ચેના ) પડ્યા છે તેના ઐતિહાસિક મ કાડા ને મળી રહે તે એક સળંગ વસ્તુ હાથ આવી ગઇ કહેવાશે; જે આપણે આગળ ઉપર જોઇશુ.
જેમ દરેક પ્રજાનુ વર્ણન કર્યા પછી તેમના ધર્મ વિશે લખવાની પદ્ધતિ અખત્યાર કરી છે તેમ અહીં પણ આ ત્રણ પ્રજા વિશે લખત, પરંતુ હવે પછીના ખીજા પરિશિષ્ટમાં જે પ્રજાનુ વર્ણન કરવાના છીએ તે લખાઇ ગયા બાદ, તે સર્વેના ધર્મને લગતા એક જ પારિત્રાફ લખવા ધાર્યાં છે; કેમકે તે સર્વેના એક જ ધમહાત્રાનુ શિલાલેખથી તથા સિક્કાથી જણાયું છે. પરિશિષ્ટ જ્ઞા
આ પરિશિષ્ટમાં ગૂજર પ્રજા વિશે ખાલવું રહે છે. તેમાં એશવાલ, શ્રીમાલ અને પારવાડપેારવાલ ઇ. તે સમાવેશ પણ થઈ જાય છે. જોકે સામાન્ય રીતે હવે તે તે શબ્દ એવા જ અર્થાંમાં વપરાતા રહ્યો છે કે સારાયે ગુજરાત– ગૂર્જર રાષ્ટ્રમાં વસતી પ્રજા તે ગૂર્જર પ્રજાઃ એટલે તેમાં ગમે તે જ્ઞાતિ અને ધર્મ પાળતા માનવીના સમાવેશ થતા ગણી શકાય. બાકી જે સમયની આપણે હકીકત લખી રહ્યા છીએ તે સમયે તે ગૂર્જરરાષ્ટ્ર કે ગુજરાત તેવા શબ્દ જ અસ્તિત્વમાં નહાતાર એટલે હાલની માફક તેવડા અહાળા અને
(૧) પૂર્ણાંમાંથી આવ્યા તે પૌરવાલ, પારવાલ, પેારવાડ કહેવાય, કાની પૂર્વ દીશા સમજવાની છે તેને ખ્યાલ આગળ ઉપર આપણે આપીશુ.
(૨) તે સમયે ( એટલે ઈ. સ. પૂ. ની ચારથી પાંચ સદીએ) આ પ્રદેશને મુખ્યત્વે કરીને • લાદેશ 'ના નામે ઓળખવામાં આવતા હતા. જો કે તેની સીમા ચાસપણે હજી કહી શકાતી નથી જ.
જયારે વિદ્વાનોએ ગૂર્જર પ્રજાની ઉત્પત્તિના સમય ઈ. સ. ની છઠ્ઠી સદીમાં માન્યા છે અને તેનુ સ્થાન
re
૩૮૫
વિશાળ અર્થના રૂપમાં ગૂર્જર શબ્દની વ્યાખ્યા થતી નહેાતી. તે સમયે તેા માત્ર ઓશવાળ, શ્રીમાળ અને પારવાડ જાતિના સભ્યોના જ ગૂર્જર પ્રજામાં સમાવેશ કરાતા હતા. તે આપણને નીચેના વર્ણનથી સમજાશે; છતાં ગૂર્જર શબ્દની ઉત્પત્તિ પ્રેમ થવા પામી તે અદ્યાપિ પત અંધારામાં જ રહ્યું છે. એટલે વિદ્વાનેએ સ્વીકાર્યાં પ્રમાણે આ શબ્દને મે* પણ ઉપયેાગમાં લીધેા છે.
વિદ્વાનેાની માન્યતા એવી છે કે, એશિઆઈ તુર્કીની ઉત્તરે આવેલા કેસસ પર્વતવાળા પ્રદેશમાંના જયા કે જ્યેાજ ટાઉનમાંથી જે આર્યાં હિંદુ તરફ ઉતરી આવ્યા હતા, તેમાંથી અપભ્રંશ થતાં થતાં ગૂર્જર નામ કદાચ પાડવામાં આવ્યુ` હાય. જ્યારે આ પુસ્તકમાં આર્યાંનુ મૂળ સ્થાન એશિયાઇ તુર્કી નહી, પણ એશિયાઈ તુર્કસ્તાનમાંહેલા મ નામના શહેર અને એકસસ નદીવાળા પ્રદેશમાં ઠરાવી, ત્યાંથી તેમનું સરણ અગાનિસ્તાનના શિસ્તાન પ્રાંતમાં થયેલું જણાવ્યું છે. ત્યાં શ્રુતિકાર ઇત્યાદિની જન્મભૂમિ હાવાથી અને તે પ્રદેશને ગેન્ડીઆના કહેવાતા હોવાથી, ત્યાંની પ્રજાને તેને મળતું જ કાઇ નામ અપાયુ` હોય અને પછી ઢાળ જતાં તેનું અપભ્રંશ બનીને ગૂર્જર થયુ હોય તેવી એક શકા ઊભી કરીપ છે. ખરૂં શું હાઇ ગ્વાલિયરમાંસીવાળા પ્રદેશમાં ( સરખાવા નીચે ટી, નં ૨૫. ) ઠરાવ્યા છે,
(ક) નીચેની ટીકા નં, ૪ જીએ,
(૪) ક્રાકેસસ અને એકસસઃ બન્ને નામેા સરખાંજ ગણાય એટલે નામેાઝ્યારના સાદાપણાને લીધે યુરોપીય વિદ્વાનોએ અનેક વખતે એક વસ્તુને ખીચ્છ તરીકે જેમ માની લીધી છે, તેમ આ કિસ્સામાં પણ મન્યુ હશે કે
(૫) જા. ઉપરમાં
