________________
સિથિયન્સ અને
૩૩૪
વ થામાસ છે. જો કે આ નિબધ બહુ જ જૂના છે. વળી તે લખાયા પછી, તે આખા વિષય શાષાને સાબિત પણ થઇ ગયું છે કે, આ શાહ રાજા ચણુવંશી ક્ષત્રપાના એક ઉત્તર ભાગ છે, છતાં તેનું અસલપણું હાય એમ સ્વીકારીને અત્ર ચર્ચા કરવાની ઇચ્છા થાય છે. તેનાં અનેક કારણા છે (૧) જેમ કેાઇ વાતને સાર મેળવવામાં, તેની તરફેણના અને વિરૂદ્ધના મુદ્દાઓની તારવણી કરતાં, કેટલાક આનદ મળે છે તેમ જ કાઈ કાઇવાર નવી નવી ખાતા અજવાળામાં આવે છે, તે જ પ્રમાણે સશાધન કા પણ ધણું અટપટુ હાઈ, એક વખત છણાઈ ગયેલ વિષયની ચર્ચા ઉપાડતાં તેમાંથી અનેક નવીન તત્ત્વા હાથ લાગી આવે છે. (ર) આ શાહવ’શી રાજાએ જેમને ચઋણુવંશી તરીકે હવે ઓળખવાતું કરે છે તેમને આદિ સમય ઇ. સ. ની પહેલી સદીની રઆખરના ગણાય છે. જ્યારે તેના જેવા જ ખીજા ભળતા રાજવંશી તરીકે નહુષાણુ ક્ષત્રપના વંશને લેખવ્યેા છે; અને તેને સમય ઇ. સ. પૂ. ૭૪ માં પૂરા થતા આપણે જણાવી ગયા છીએ. એટલે આ એ સમયની વચ્ચે લગભગ દાઢસેવ ઉપરાંતનું જે અંતર પડી ગયું છે તે સમય દરમ્યાન આ સૌરાષ્ટ્રના પ્રદેશ ઉપર કોની સત્તા ચાલતી હતી તે શોધવું રહે છે. જો કે એટલુ તા સાબિત થયુ છે જ કે, તે પ્રાંત ઉપર
(૨) ઈ. સ. ૭૮ માં આર`ભ થયાનુ વિદ્વાનોએ માન્યું છે. તેથી મે તેને પહેલી સદીની આખર તરીકે અહીં જણાવ્યું છે. બાકી મારી ગણત્રી પ્રમાણે હા તેનાથી કાંઈક આગળ આવે છે. તેની ચર્ચા પુસ્તક ૪ થાના અંતે કરવામાં આવી છે તે જીએ,
(૩) જીએ ઉપરમાં તેનુ' જીવનવૃત્તાંત, (૪) તે ઋષભદત્તને તથા તેના સસરા નહપાણને
[ નવમ
અવ'તિપતિની તેમજ અપતિની
સત્તાની
શેડ કેટલેક કાળ પડતી હતી. પણ તે શેડ તે સ કાળ સુધી પડતી હતી, કે શેહને સ્થાને સર્વથા પ્રકારની સત્તા પણ તેમની જ હતી, તે જાણવાની જરૂર છે જ; કેમકે તે કોઇ વસ્તુના હજી સુધી પાકે પાયે નિ ય થયે। જણાતા નથી. (૩) ઉપર દર્શાવેલ નહપાણના જમાઈ ઋષભદત્ત તથા તેના પુત્રનું તેમજ તેમની આખી શક પ્રજાનું, આખરી પરિણામ તો ઠેઠ ગૌતમીપુત્ર શાતકરણીના સમયે-૪. સ. ૭૮ માં આવ્યાનુ શિલાલેખ આધારેપ જણાયું છે, તેા તે ઇ. સ. પૂ ૭૪ થી ઇ. સ. ૭૮ સુધીના ૧૫૦ વર્ષ સુધી તે પ્રજા ક્યા ભાગ ઉપર પાતાની હૈયાતી મેગવતી પડી હતી તે પણ ઇતિહાસની દૃષ્ટિએ શાધવાની જરૂર છે. (૪) વળી સૌથી અગત્યની વસ્તુએ છે કે, ઋષભદત્ત કે તેના પુત્ર અને વંશજોનુ કોઇ પ્રકારે આળેખાયલું ઐતિહાસિક વર્ણન કયાંય હજી સુધી મળતુ નથી તે તેનું પણ નિરૂપણ કરી શકાય. (૫) વળી પ્રતિષ્ઠાસના વિવેચકેાનુ લક્ષ ખેંચવા જેવી જે એક બાબત તેમાંથી તરવરી આવે છે તે બતાવવાની અગત્યતા પણ દીસી આવે છે. તેમજ શાહી રાજા સાથે ચણુ વંશીને ભેળવી દેવા તે પણ એક રીતે ભારતીય ઇતિહાસને વિકૃત બનાવી દેવા જેવું કહેવાય. અમુક બાબતમાં પોતાને સમજણ ન પડે તે તેવે સમયે મૌન સેવવું
ઈતિહાસકારોએ શક પ્રજાના હૈાવાનુ જણાવ્યું છે; તેથી તે શબ્દ અહીં મે' વાપર્યો છે.
( ૫ ) એ ગાતમીપુત્ર શાતકરણીની માતા રાણીથી ખળશ્રીએ કાતરાવેલ નાસિકના શિલાલેખ: જેની ચર્ચા આપણે શાતવાહન વંશના વર્ણન કરતી વખતે કરવી પડશે.
