________________
પરિચછેદ ]
ઇતિહાસ
૩૫૧
સર્વ પરદેશીઓને (તેમની) લાદ કે જાતીના કઈ ખાસ ભેદ રાખ્યા વિના (તમને) હિંદીઓએ એક શક નામથી મોઘમ રીતે ઓળખાવ્યે રાખ્યા છે.૭૯ ” આ તેમના મંતવ્ય ઉપર કાંઈ વિવેચન કરવા જરૂર નથી. વાચકવર્ગ સ્વયં તે વિશે પિતાનો નિર્ણય બાંધી શકે તેમ છે.
આ પ્રમાણે શક અને હિંદી શક પ્રજાનો હિંદના પ્રવેશ સંબંધી તથા ત્યારબાદ તેમના વસવાટના સ્થાન પરત્વેને ઈતિહાસ સમજવો.
ઉપર જણાવ્યા મુજબ હિંદી શક ઉપર ભૂમકનો અને પછી નહપાણનો રાજઅમલ હતા જેને લગતું વર્ણન તેમના (ક્ષહરાટ પ્રજાના). વૃત્તાંતમાં બતાવી ગયા છીએ; જે ઉપરથી કહી શકાશે કે, તેમનું રહેઠાણ આ સમયે અવંતિમાં બની રહ્યું હતું અને તેમની રહેણીકરણ તદ્દન હિંદીમય જ-આર્ય પ્રજાની જેવી જ-બની ગઈ હતી. કોઈ એમ ન ધારી શકે કે આ લેકેનું
(%) જાઓ ઉપરમાં પૃ. ૧૪૦. “સવને સાર”વાને પારીગ્રાફ. ખાસ કરીને ટી. નં. ૪૫ તથા પૃ. ૧૪૧ ટી.
મૂળસ્થાન હિંદ બહારનું હશે. આ ઉપરાંત તેઓ જેમના જેમના સંસર્ગમાં આવતા ગયા હતા તેમની સાથે લગ્નગ્રંથીથી પણ જોડાઈ જતા હતા. આ પ્રમાણે રાજદ્વારી અને સામાજિક સંયોગોની અસર જે નીપજી ચૂકી હતી તે ઉપરથી તેમને હવે હિંદી શક નામ નહીં આપતાં હિંદી પ્રજાના સામાન્ય નામથી જ ઓળખવી બહેતર ગણી શકાશે. આ અવંતિની પ્રજા ઉપરાંતને એક વિશેષ ભાગ જે ખરી રીતે ભૂમક અને નહપાણુના અમલ તળે તે કહેવાય જ, છતાં સીધો કાબૂ જેના ઉપર રૂષભદત્તનો હતો તે પ્રાંતની–અરવલ્લીની પશ્ચિમના પ્રદેશની–પ્રજાને પણ આપણે હિંદી શક તરીકે જ ઓળખવી પડશે. તે પ્રજાનું શી રીતે નિર્માણ થયું હતું તેનું વર્ણન હવે આપણે કરવું રહે છે. તે માટે આ પછી પરિચ્છેદ જુઓ.
નં. ૪૭ ની નેટની હકીકત,
