________________
૩૬૮
દેવકનું
[ દશમ
નિભાવ માટે એક ક્ષેત્રની બક્ષિસ.” વળી એમ પણ વિશેષ હકીકત નીકળે છે કે, એકદા પુષ્કર જતાં રસ્તામાં ઉત્તમભદ્ર લેકેનું સ્થાન આવે છે તેમની તરફથી રૂષભદત્તે તેમને હેરાન કરતા માલવ લોકોને હરાવીને કેદી બનાવ્યા હતા તેથી ખુશી થઈને આ ઉત્તમભદ્રોએ રૂષભદત્તના હસ્તે ધર્માદામાં એક ક્ષેત્રનું દાન અપાવ્યું હતું.
(૪) નં. ૩૧ અને ૩૬ ના શિલાલેખ આધારે મિ. રેસન જણાવે છે કે“Provision is made for the monks with Kusana- mula=સંતપુરૂષો માટે કુસણુમૂળ૭ નો પ્રબંધ કરાયા છે.” આ કુસણુમૂળનો અર્થ શું થઈ શકે તે માટે તેમણે જણાવ્યું છે }-The meaning of this term is doubtful. M. Stenart translates "Money for outeide life " But it would seem probable that reference is here made to the custom of Kathina i. e, the privilege of wearing extra robes which was granted to the monks during the rainy season=આ શબ્દનો અર્થ શંકા-
મય છે. મિ. એમ. એનાર્ટ “ બહારના (મઠ સિવાયના) જીવન માટે (એટલે કે ખિસા ખર્ચ માટે) નાણું” એવો અર્થ કરે છે, પણ વધારે સંભવિત એમ છે કે, કઠિણ નામની પ્રથાને ઉલ્લેખ જ તેમણે કર્યો છે (ભિક્ષુઓને ચાતુર્માસ એટલે વષરતમાં વિશેષ કપડાં પહેરવાનો જે અધિકાર છે તેને ભોગવટે કરવો તે પ્રથાનું નામ કઠિણ).
() વેપારના ઉત્તેજન માટે તે પિતાના પૈસા શહેરના વેપારી મંડળમાં પણ રોકત હતા કે જેથી વેપારની આંટ વધે.૧૮ તે વખતે મિ. રેસનના કહેવા મુજબ૯ વ્યાજ દર દરમાસે દરસેંકડે વણકરોના મંડળ માટે એક ટકા હતો.
અહીં આગળ રૂષભદત્તનું વર્ણન પૂરું થાય છે. ઉપરમાં તેનું રાજ્ય સોળ વર્ષ ચાલ્યાનું જણાવ્યું છે, પણ કેટલીક હકીકતથી એમ વળા જણાય છે કે, તે પૂર્વે પણ તે મરણ પામ્યો હોય. તેને કાંઈક ખ્યાલ તેના પુત્ર દેવણકના વૃતાંતમાં આપણે આપીશું.
(૨) દેવણક નવમા પરિચ્છેદે મિ. થોમસે લખેલ એક મોટા નિબંધની હકીકત જાહેર કરી છે. તેમાં
(૬૬) કો. ઓ. રે. ની પ્રસ્તાવના પૃ. ૫૯.
(૧૭) કુસણમૂળ, અને કઠિન શબ્દના અર્થ થત માનકાળની ડીક્ષનરીએ-શબ્દકેષમાં જોતાં તે, અને જે પ્રમાણે વિદ્વાન લેખકે અર્થ કર્યો છે તે જ પ્રમાણે નીકળે છે અને તે અર્થ જોતાં તે બોદ્ધ ધર્મો ભિક્ષુઓ. માટેનું દાન છે એમ ગણવું. અને તેમ હોય તે રૂષભદત્ત પોતાની પ્રબ તરફને સામાન્ય ધમ બજશે કહેવાય ( જુઓ ઉપરની ટી. નં. ૬૧); પણ આ અર્થ વર્તમાન ડીક્ષનેરીમાં જ માત્ર ને ધાવે છે કે, બૌદ્ધ સાહિત્યના પ્રાચીન ગ્રંથોમાં પણ તે શબ્દ વપરાશમાં હતા તે તપાસવું રહે છે.
તાં એમ માન્યતા જ નીકળતી હેય કે રૂષભદત્ત
આ દાન પણ સ્વધર્મ માટે જ કર્યું હતું તે “કુસણમૂળ” ના અર્થ માટે બે ખુલાસા કરતા રહે છે. (એક) પ્રાચીન સમયની ધર્મ પ્રણાલિકા વર્તમાન કરતાં જુદા જ પ્રકારની હેય (સરખા ઉપરની ટી. નં. ૬૧ની હકીક્ત) અથવા (બીજું) કુસણમૂળ શબ્દને લિપિ ઉકેલ કરવામાં કાંઈક ભૂલ કરાઈ હેય. (જુએ ટી. નં. ૬૨ માં બંસણ શબ્દની હકીકત ).
(૬૮) જુઓ જ. . . . એ. સે. ૧૯૨૭ ૫. ૩, ભાગ ૨.
(૬૯) જુઓ. કે. . રે. પ્રસ્તાવના પૂ. ૫૮ (સરખા પુ. ૧ માં શ્રેણિકના સમયની સ્થિતિ)
(૭૦) જુઓ નીચેની ટી. નં. ૭૪ ની હકીકત,
