________________
૩૮૦
આભીર, શક અને
[ એકાદશમ
મિ. રેસન જણાવે છે કે ૩૫ The Mahkshatrapa Ishwardatta struck silver coins of precisely the same style and types as those of the Western K. shatrapas; but it is certain that he did not belong to the same dynasty; પશ્ચિમના ક્ષેત્રના સિક્કાની જાતના અને ભાતના બરાબર સાદપણે મળતા મહાક્ષત્રપ ઇશ્વરદતે રૂપાના સિક્કા પડાવ્યા છે, પણ એટલું ચોક્કસ છે કે તે (ઈશ્વરદત્ત ) તે વંશને (ક્ષત્રપ વંશન) નથી જ. પછી આગળ ચાલતાં પિતાના વિચાર જણાવતાં લખે ૩૭છે કે, “This is shown (I) by his name... and ( 2 ) by his introduction of a foreign method of dating his coins in regnal years instead of in years of the Saka era. In both of these respects he follows, apparently, the example set by a dynasty of Abhi- ra kings who succeeded the Andh- ras in the Nasik District as is shown by the Nasik inscription dated in the 9th year of the Abhira king Ish-
Warsena, son of the Abhira Shiva. datta. This dynastry is no doubt referred to by the Puranas...=841 બાબતની ખાત્રી બે વસ્તુ ઉપરથી મળે છે (૧) તેના (ઈશ્વરદત્તન) નામથી (૨) તથા સિક્કા ઉપર શક સંવતના આંકને સ્થાનેપિતાના રાજે આટલામાં વર્ષે–એવી પરદેશી૩૮ પદ્ધતિ દાખલ કરેલ હેવાથી; આ બન્ને બાબતોમાં દેખીતી રીતે તેણે, આભીર રાજાના વશે બેસાડેલ દષ્ટાંતનું અનુકરણ કરેલ છે. જેઓ (આભીર રાજાઓ) નાસિક જીલ્લામાં આંધ્રપતિની પછી ગાદીએ બેઠા છે; તે હકીકત આભીર શિવદત્તની પુત્ર, આભીરપતિ રાજા ઈશ્વરસેને પિતાના (રાજ્યના) નવમા વર્ષે કોતરાવેલ નાસિકના લેખ ઉપરથી સ્પષ્ટ થાય છે. ખરેખર, આ વંશને (આભીર રાજાઓનો) ઉલ્લેખ પુરાણમાં પણ થયેલ છે૪૦” આ ઉપરથી તેમના કહેવાની મતલબ એ થાય છે કે મહાક્ષત્રપ ઈશ્વરદત્ત આશ્ચરપતિ ઈશ્વરસેનનું અનુકરણ કરેલ છે; તથા આભીરપતિઓએ, નાસિક છલામાં ચંદ્રવંશીઓ પછી રાજ્ય ચલાવ્યું છે, તે હકીકત પુરાણોમાં પણ જણાવવામાં આવી છે; છતાં યે મિ. રેસને આ ઈશ્વરદત્તને અને આભીરપતિ
બદલે ઇશ્વરદત્તે, પોતાના રાજ્યના પ્રથમ વર્ષે, દ્વિતીય વર્ષે એવા શબ્દો જ લખ્યા છે. (જુઓ આ પુસ્તકમાં સિક્કા ચિત્ર તથા તેનું વર્ણન) | ચણ્ડણ વંશન જેમ શિલાલેખો મળી આવે છે તેમ ઈશ્વરદત્તનો કઈ શિલાલેખ મળી આવ્યા નથી.
(૩૫) જુઓ કે. આ. કે. પ્રસ્તાવના પૃ. ૧૩૩, પારા. ૧૦૯.
(૩૬) તે વંશને નથી એટલે તદ્દન જુદી જ નતિને તથા કુળને છે એમ સમજવું ( સરખા ઉપરની ટી. નં. ૩૩ તથા નીચેની ટી. નં. ૫૮-૫૯)
(૩૭) ઉપરની ટી. નં. ૩૫.
(૩૮) પરદેશી એટલે ચ9ણવંશ કરતાં જે પદ્ધતિ બીજી રીતે હોય તેને, ચ9ણવશીના હિસાબે પરદેશી કહેવાય; તેથી અહીં તે શબ્દ વાપર્યો છે.
(૩૯) આભીર રાજાઓ કઈ પદ્ધતિ વાપરતા તે માટે ઉપરમાં ટી. નં. ૧૩ જુઓ; તથા ચણણવંશીઓ ની પદ્ધતિને માટે ટી. ન. ૧૯ જુએ. અને બંનેને સરખાવો.
(૪૦) એટલે કે, આ હકીકત માત્ર કલ્પનાથી ઉપજાવી કાઢેલ નથી પણ પ્રમાણિક અને આધાર સહિત છે.
