________________
૩૮૨
આભીર, શક અને
[ એકાદશમી
નથી થતી ? જે તે બન્ને આંક મળતા થઈ જાય તે તેમની ગૂંચને ઊકેલ આવી જાય ખરે.
આ ગૂંચનું સમાધાન આપણે આપણી દલીલોથી તેમને કરી બતાવીએ તેના કરતાં તેમના જ મંતવ્યને આધારે સમજાવીએ તે તેમને જલ્દી સ્વીકાર્ય થઈ પડશે. તેથી તેમના જ કથનને આગળ ધરીને જણાવીશું-આભીર અને ત્રિકૂટકોઝની ચર્ચા કરતાં તેમણે આગળ જતાં ઉચ્ચાર્યું છે કેBut whatever may have been the relationship between these two kings, it must remain doubtful, whether either of them could have been the founder of the era in question. They both apparently use regnal years, the one in his inscription and the other on his coins; and such slight evidence as there is, may perhaps indicate that Ishwarsena reigned before Ishwardatta (p. cxxxyi )=241 બે રાજાઓ૪૮ વચ્ચે ગમે તે સગપણ સંબંધ હોય. છતાં એ હકીકત તો શંકાસ્પદ જ છે કે, તે બેમાંથી એકેયે પ્રસ્તુત સંવતની૪૯ સ્થાપના કરી હોય. તે બન્નેએ સ્પષ્ટ રીતે-પોતાના રાજ્ય
અમલે આટલાભા વર્ષે–એવા શબ્દો (તેમાંના) એકે શિલાલેખમાં અને બીજાએ સિક્કાઓ ઉપર-વાપર્યા છે જ; અને જે આ કિંચિત પુરાવો છે તેમાંથી એમ સૂચન મેળવાય છે કે, ઈશ્વરદત્તની પૂર્વે જ ઇશ્વરસેનપર રાજ્ય કરી ગયો છે; (જુઓ પ્રસ્તાવના. પૃ.૧૩૬).” એટલે એમ કહેવા માંગે છે કે, આભીર સંવતની સ્થાપના ઈશ્વરસેને કે ઈશ્વરદત્ત કરી છે–એમાંથી કોણે કરી તે ભલે શંકામાં હોય છતાં ઈશ્વરસેન પહેલો થયો છેઃ અને ઈશ્વરદત્ત પછીથી આવ્યું છે એમ તો ચોક્કસ છે જ. આટલી હકીકત જાણ્યા પછી પણ તેમણે પ્રસ્તાવના પૃ. ૧૩૬ ની જે સાક્ષી આપી છે
ત્યાં તેમણે જે વિચાર દર્શાવ્યા છે તે નિહાળવા ગ્ય છે. ત્યાં તેમણે લખ્યું છે કે3 It may be noticed, however that his father, the Abhira Shivadatta, bears no royal title and this would seem to indicate that he himself was the founder of the Abhira Dynasty and presumably the predecessor of Ishwardatta. The precise connection between these early Abhiras and the later Traikutakas cannot be proved; but
(૪૭) જુએ કે, આ, રે. 2. પૃ. ૧૬૨. પારિ. ૧૩૫ પંક્તિ. ૯ થી ૧૫
(૪૮) ઈશ્વસેન આભીરપતિ અને મહાક્ષત્રપ ઈશ્વરદત્તઃ આ બન્નેનાં નામ મિ. રેસને પોતે જ આગ- ળની પંક્તિમાં જણાવ્યા છે એટલે કંઈ શંકા જેવું રહેતું જ નથી.
(૪૯) વૈકૂટક સંવત-જેને વિદ્વાનોએ કચેરી અથવા ચેદી સંવત કહ્યો છે તેની ચર્ચા મિ. રેમ્સને આ ઠેકાણે ઉપાડી છે. એટલે તેને પ્રસ્તુત સંવતસર (era in question) ગણવાને છે. જેની આદિ ઈ. સ. ૨૪૯
થી ગણવામાં આવે છે ( જુઓ નીચે ટી. નં. ૫૫)
(૫૦) એક, એટલે ઈશ્વરસેને સમજવું અને શિલાલેખ માટે પૃ. ૩૭૭ ઉપર ટકેલ શિલાલેખ નં. ૪૫ ની હકીકત જુઓ.
(૫૧) બીજાએ એટલે ઈશ્વરદતે સમજવું તેના સિક્કા ઉપરના શબ્દો માટે, આ પુસ્તકને અંતે તેને લગતી હકીક્ત જુઓ.
(૫૨) ઉપરની ટી. નં. ૪૮ જુઓ.
(૫૩) જુઓ કે. . રે. પ્રસ્તાવના પૃ. ૧૩૬ ૫. ૧૩૬, પંકિત ૧૪-૨૧
