________________
પરિચ્છેદ ].
વૈકૂટકે
સંબંધ
૩૭૭
(૪) ત્રિરશ્મિ પર્વત નાસિકની આસપાસના ગોવર્ધન પ્રદેશમાં જ આવેલ૪ છે, જ્યાંને અધિપતિ ઈશ્વરસેન છે૧૫ (૫) ઈશ્વરસેનની માતા મારી ગોત્રની ૧૬ છે તે ઉપરથી આ આભીર પ્રજાને આંધ્રપતિ સાથે કાંઈક સગપણ સંબંધ હોવાને ખ્યાલ ઊભો થાય છે.
(૨) ત્રિકૂટક વંશની ઓળખ માટે શિલા- લેખ નં. ૪૪. પારડીને ૧૮ છે. તેમાં Dharasena, year 207 of the Traikutaka era, 13 th day of the bright half of Vai
sakha=ધરસેન સૈકૂટક સંવત ૨૦૭ ના વૈશાખ શુદિ ૧૩ ના દિવસે ૧૯ એમ લખેલ છે. વળી શિલાલેખની વિગતમાં જણાવે છે કે તેણે અશ્વમેઘ યજ્ઞ કર્યો છે૨૦ ઈ. ઈ. અને બીજો લેખ નં. ૪૫ કહેરીનો છે તેમાં year 245 of the increasing rule of the Trai. Kutakasફૂટના વૃદ્ધિગત રાજ્ય અમલનાં ૨૪૫ વર્ષે ૨૩ એમ લખ્યું છે. આ લખાણથી એમ સાર કાઢી શકાય છે કે (૧) ધરસેન છે. જે રાજાઓ છે તેઓને વંશ ૨૪ફૂટક
એટલે જ છે કે રૂષભદત્તના સમયે ક્ષહરાટ સંવતની સ્થાપના થઈ ગઈ હતી તેથી તેણે તે સંવતને આંક જણાવે છે; જ્યારે ઈશ્વરસેનને સંવતસર જણાયે ન હોવાથી (તેના કારણ માટેની નીચેની ટી નં. ૨૪ વાંચે) તેણે પોતાના રાજઅમલનું વર્ષ જ દર્શાવ્યું છે.
આ ઉપરથી સમજશે કે શક અને આભીર પ્રજને સંબંધ હો જ (સરખા ટી. નં. ૫, ૬, ૮ તથા ૧૨)
(૧૪) ઉ૫રની ટી નં. ૨ નો અંતિમ ભાગ, તથા નં. ૧૦ સરખાવે.
(૧૫) ઉપરની ટી. નં. ૩ જુએ. (૧૬) સરખા ઉપરની ટી. નં. ૫. (૧૭) સરખા ઉપરની ટી. નં. ૫.
(૧૮) આ પારડી શહેર સુરત જીલ્લામાં આવેલું છે. અત્યારે પણ તે જ નામથી તે ઓળખાય છે. બી. બી. સી. આઈ. રેલ્વેનું તે સ્ટેશન છે. વૈકુટકવંશી રાજાની હકુમતને આ પારડીને તથા લેખ નં. ૪૫ કહેરીને પ્રદેશ એમ બને પ્રદેશ ઉપર જણાવેલા આભીર રાજ ઇશ્વરસેન તથા રૂષભદત્તના દાનપત્રના પ્રદેશવાળા જ છે. કે જેમાં ત્રિરમિ પર્વત આવેલ છે. ' (૧૯) આ લેખની પદ્ધતિમાં વર્ષ, માસ, પક્ષ અને દિવસ લખેલ છે પણ રૂતુનું નામ મૂકી દીધું છે; જે પદ્ધતિ રૂષભદત્ત અને નહપાણની છે. જુઓ ઉપરની ટી. નં. ૧૩. આ સાથે ચપ્પણુવંશી રાજાઓની પદ્ધતિ સરખાવશે તે માલુમ પડશે કે, આ ધરસેન સૈકૂટકની
પદ્ધતિ રૂષભદત્ત અને ચષ્મણની વચ્ચેની છે. બકે ચશ્મણ પદ્ધતિને જ વધારે મળતી છે.
(૨૦) શિલાલેખમાં આ વસ્તુને વિજયના ચિહ્ન તરીકે જણાવવાને ઉદ્દેશ દેખાય છે, એટલે તે રાજા વૈદિક મતાનુયાયી હતા એમ બતાવાય છે. આ હકીકત તેના સિક્કામાં કતરેલ તેના બિરૂદ ઉપરથી પણ સાબિત થાય છે . માત્ર સવાલ એ જ રહે છે કે, તે ધમ તેણે અંગીકાર કરેલ કે તેના પૂર્વથી ચાલ્યો આવતે હતા વધારે સંભવ તેણે જ પ્રથમ વાર સ્વીકાર્યો હશે એમ અનુમાન ઉપર જવાય છે.
(૨૧) આ ગામ નાસિક જીલ્લામાં આવેલું છે.
(૨૨) વૃદ્ધિગત શબ્દ એમ સૂચવે છે કે, તે રાજ્ય અથવા તેમને વંશ હજુ બહુ જુજ સમય પહેલાં જ સ્થપાયો હતો અને ધીમે ધીમે તેની વૃદ્ધિ-રાજ્યવિસ્તારની-થતી જતી હતી. છતાં તેમણે સંવતને આંક બસો ઉપરને વાપર્યો છે તેના કારણુ માટે નીચેની ટી. નં. ૨૩ તથા ૬૪ જુઓ.
(૨૩) તેમણે સંવતસરને આંક બસ ઉપર વાપર્યો છે તે એમ સૂચવે છે કે, તેમને વંશ ભલે હમણે થોડા વર્ષથી જ હયાતીમાં આવ્યા છે છતાં તેઓ જે સંવતસરને ઉપયોગ કરે છે તે બહુ જૂને છે; અને બંને છે છતાં તેને વળગી રહ્યો છે એટલા માટે છે, તે સંવતસરની સ્થાપના સાથે પિતાને સંબંધ હતા (જુઓ ટી. નં. ૬૪)
