________________
ઇતિહાસ
પરિચ્છેદ ]
Sakas first occupied Bactria... The kings of Parthia were engaged in quarrels with their Scythian subject= એકટ્રીઆમાં જ્યારે શક૧૮ પ્રજા પ્રથમ વસી રહી હતી, ત્યારે ઇરાનમાંના સિથિઅન્સમાં તેમનુ ટાળુ' ઉમેરાયુ' હતું તે બતાવવા પુરતી સાબિતી મળી આવે છે-પેાતાની સિથિઅન્ય પ્રજા સાથે કજીયા-કકાસ કરવામાં જ પાર્થિઆના રાજાએ મશગુલ બની રહ્યા હતા. આ પ્રમાણેના બધા પ્રસંગ આપણે ઉપરમાં જે સ્થિતિ વર્ણવી રહ્યા છીએ તેને લગતા જ છે એમ સમજવું. આ ખીજી વારનું માટુ ટાળુ' જે આવ્યું તે પહેલાં પચાસેક વર્ષે એક નાનુ ટાળું આવ્યુ` લાગે છે.૧૯ પણ તેની મજબૂત સાબિતી મળતી ન હોવાથી તેની ગણુના આપણે લેતા નથી. આ નાના ટાળાના દેશાંતરના સમય સમ્રાટ પ્રિયદર્શિનના ભરણુખાદ જ્યારે તેના જ્યેષ્ઠ પુત્ર વૃષભસેન અવંતિની ગાદીએ હતા ત્યારે અન્યા હાય એમ અનુમાન થાય છે. તે વખતે હિંદના મધ્યદેશમાં ભ્રમકનીપ્રથમ મિનેન્ડરના ક્ષત્રપ તરીકેની અને પાછળથી સ્વતંત્ર ગાદીપતિ મહાક્ષત્રપ તરીકેની-આણુ ચાલુ હતી. આ ભ્રમક તથા સ ક્ષRsરાટા જૈન મતાનુયાયી હતા. તેમજ પ્રથમનુ જે ટાળુ' અહીં ઉતરી આવ્યુ' હતું તેમાંના સર્વે જૈન ધર્મ પાળતા થઇ ગયા હતા; એટલે આ ખીજું
(૬૮) તેમના હિસાબે શક શબ્દ છે. આપણે તેમને ચારકડ સમરકડવાળા પ્રદેશના વતની તરીકે લેખવાના છે. (જુઓ ઉપરમાં પૂ. ૩૪૫ ની હકીકત) કેમકે તેમનું નામ રાક તા જ્યારથી તે શિસ્તાનમાં વસી રહ્યા હતા ત્યારબાદ પડયું છે.
(૬૯) જીએ ષષ્ટમ ખરું શક પ્રજાના ઈતિહાસને લગતી હકીકત.
(૭૦) સક્ષહરાટોના ધમ વીશેની ચર્ચા
નવું ટાળુ જે આવી ચડયુ પોતાના આગલા જાતભા
૩૪૯
હતુ. તેમણે પશુ સાથે મળી જતે
તેજ ધર્મનું અવલંબન લીધુ હતું.૭૧ ક્ાવે તે પેલા અનિશ્રિત નાના ટાળામાં કે પછી ફાવે તા આ બીજા મેટા ટાળામાં, શક રૂષભદત્તના પિતા 'િમાં આવ્યા હતા અને પેાતાના ખાનદાન તેમ જ યુદ્ઘ વિષયક પરાક્રમ તથા કૌશલ્ય દાખવતા ગુણાને લઇને, મહાક્ષત્રપ ભૂમકના અંતઃપુરતુ યાન ખેંચી લીધું હતું. પરિણામે ભ્રમકપુત્ર નહપાણુની કુંવરી દક્ષમિત્રાનું લગ્ન આ રૂષભદત્ત વેરે ગાઠવાયું હતુ. જ્યાર પછી તે રાજકીય ક્ષેત્રમાં પ્રકાશિત થવા પામ્યા છે. આ પ્રમાણે હિંદીશકના એ—અથવા ત્રણ કહીએ તે પણ ચાલે–ટાળાં હિ'દમાં આવ્યાં હતાં. ઉપરાંત શુદ્ધ શકનું પણ એક ટાળું આવ્યું છે. જેનું વણુન અવન્તિપતિ તરીકે તેમનું ચિત્ર આપણે જ્યાં કરવાના છીએ ત્યાં આગળ ઉતારીશું; જેથી સમજવાની સરળતા સચવાશે. અહીં આટલેા ઇસારાજ બસ લેખીશુ, એટલે ખરી રીતે શક પ્રજાના પ્રસ્થાનની સંખ્યા ચારની ગણાય છે, છતાં કેટલાક ત્રણ જ ઢાવાનું કહે છે તેમાં અને આપણા કથનમાં કેટલા તફાવત છે તે અભ્યાસકની દૃષ્ટિથી જોઈ શકાય માટે તેઓમાંના કે. હિ. ઈ.ના લેખકનુ એકલાનુ જ મતવ્ય ટાંકીશુ. તેમણે ગ્રીક લેખક હેરાડેટસની સાક્ષી આપીને આ પ્રમાણે ત્રણ વ
તેમના જીવન લખતી વખતે આપણે કરી ચૂકયા છીએ ત્યાંથી જોઈ લેવી. (પૃ. ૨૪૩ થી આગળ. )
(૭૧) એટલે એમ નથી સમજવાનું કે, તેમણે અહીં આવીને પ્રથમ વાર જ તે ધમ અંગીકાર કર્યો હતા, તેમાં ધર્મના બીજનું ક્ષેપન તા પ્રિયદર્શિન સમ્રાટના ધમ્મમહામાત્રાઓએ કયારનું કર્યું જ હતું. અહીં તે તેને પાષણ મલ્યું હતું એમ ગણવુ.
