________________
૩૨૪
અઝીઝના સીક્કા
[ અષ્ટમ
sometimes also bear on the obverse Greek legends with the name Vonones, king of kings. Aziz sometimes struck coins, like Maues in his own name alone but also sometimes with Azilises king of kings as well as with Asvavar man=ોઝના સિક્કા ઉપર, મહારાજાની પદવી સાથે તેનું એકલાનું જ નામ દેખાય છે પણ તેની પછી આવનારાઓમાંના, મહારાજા અઝીઝના, તેના (અઝીઝના) ભાઈ પેલેહરેસના તેના ભત્રીજા
પેલગેડેમ્સના સિકકાઓમાં કવચિત સવળી બાજુ ઉપર ગ્રીક લીપિમાં મહારાજા વોનોનીસ એવા શબ્દો પણ છે.૫૩ અઝીઝે પિતાના સિક્કાઓ મોઝીઝની પેઠે કવચિત પિતાના એકલાના નામે ૫૪ વળી કવચિત મહારાજા અઝીલીઝનીપપ સાથે તેમજ અશ્વવર્મને સાથે પણ પડાવ્યા છે. એટલે એમ કહેવા માંગે
છે કે, કેટલાક સિક્કામાં તેનું એકલાનું મહેણું છે અને કેટલાકમાં બીજાની સાથે તેનું મહોરું છે. (બીજાની સાથે એટલે, એકનું સવળી બાજુ અને બીજાનું અવળી બાજુ; તેમજ એક બાજુએ પણ સાથે સાથે૫૭; આ બન્ને રીતે અર્થ થાય છે) આ જ૫૮ લેખકે વળી ચર્ચા કરતાં એમ જણાવ્યું છે કે,૫૯ સિક્કા ઉપર બેમાંથી જે મોટે હોય તે ગ્રીક લિપિમાં અને ના હોય તે ખરેણી લિપિમાં અક્ષરો લખાવે છે. તેમજ બન્ને વચ્ચે જો બાપ-દીકરાને જ સંબંધ હોય તે અરસ્પરસની કાંઈ ઓળખ આપતા નથી; પણ અન્ય સંબંધ હોય તે તે પ્રમાણે તેમાં જણાવેલું હોય છે. અને તેના પુરાવામાં અઝીલીઝ અને અઝીઝના દષ્ટાંત આપ્યા છે. પણ એક સ્થિતિની તદન અવગણુના કરાઈ છે કે પોતે જે દષ્ટાંતો આપ્યાં છે તે બધાં ઈરાનની મૂળ ગાદી વિશેના છે; જ્યારે હિંદમાં શું સ્થિતિ છે અથવા હતી તે બાબતમાં એક શબ્દ પણ ઉચારતા નથી. એટલે
(૫૩) અઝીઝના ભાઈ અને ભત્રીજના સિકકા ઉપર ભલે મહારાજ નેનીસનું નામ હેય પણ ખુદ અઝીઝના સિકકા ઉપર તે નામ છે કે કેમ, તે નથી દશાંગ્યું: વળી મઝીઝની પાછળ આવનારાનાં નામમાં અઝીઝનાં ભાઈ અને ભત્રીજનાં નામ શા માટે ગણાવ્યા? તેમણે કોઈ દીવસ સ્વતંત્ર શહેનશાહ તરીકે કામક કર્યું નથી. બહુ ત્યારે તેમણે નાના પ્રાંતમાં સૂબા તરી- કેજ અધીકાર ભેગા હશે. પણ જેમ બેકટ્રીઅન સરદાર ડિમેટ્રીઅસ અને મિનેન્ડરના અમલમાં કેટલાંયે નવાં નવાં નામે આવ્યાં છે ને તે સર્વેને આવીજ રીતે રાજકર્તા માની લઈ ગોટાળે ઊભે કર્યો છે. તેમ અહીં પણ કર્યું લાગે છે. તેઓ કાંતે મહારાજ અઝીઝને તાબે હાય અથવા તે મૂળ ગાદીના ધણી શહેનશાહ નેનીસની આજ્ઞામાં હોય પણ તેઓને સ્વતંત્ર રાજક્ત તે ગણું શકાય તેમ છે જ નહીં.
(૫૪) આ સિક્કાઓ તેના એકલાના અને સ્વતંત્ર
અધિકાર સમયના લેખવા.
(૫૫) બીજી વ્યકિત સાથેના જે સિક્કાઓ છે તે સંયુક્ત અધિકાર સમયના એટલે કે તેની પાછલી જિંદગીના છે. પાછળની જિંદગીમાં શા માટે એમ થવા પામ્યું છે તે માટે આગળની હકીકત જુએ.
(૫૬), આ વ્યક્તિ કોઈ રન કે મહારાજ નથી પણ સેનાપતિ છે. એટલે દેખાય છે કે, અમુક વખતે અઝીઝને અને તેને સંયુક્ત અધિકાર હશે. કયારે ને કેમ? તે માટે આગળ ઉપર જુઓ.
(૫૭) જુઓ નીચેની ટી. નં. ૬૦
(૫૮) કે. શે. હિ. અને કે. હિ. ઇં. બંનેના લેખા એક જ છે એમ ધારીને અહીં મેં આ શબ્દ લખ્યા છે, કેમકે બને પુસ્તક એક જ સંસ્થાની માલીકીના છે અને ઉપેક્ષાતમાં પણ જણાવ્યું છે કે પહેલાના સારરૂપે બીજું પુસ્તક છે.
(૫૯) જૂઓ કેહિ. ઈ. પૃ. ૫૭૨,
