________________
ડિમેટ્રીઅસ
૧૫૬
ધેરા લઇ જવાની તૈયારી કરી હતી; પણ કલિંગપતિ ચક્રવર્તી ખારવેલનું મગધમાં ઉતરવાનુ અને મગધપતિ બૃહસ્પતિમિત્રને પોતાના ચરણે નમાવ્યાનું સાંભળીને, તે યવનપતિએ મથુરાથી આગળ વધવાના વિચાર માંડી વાળ્યેા હતેા. આ હકીકત, જે શિલાલેખના ઊકેલ ઉપરથી ઘડી કુ'ઢવામાં આવી છે, તે તથા તેના ઊકેલને લગતા સધળા વૃત્તાંત, ખરી રીતે કઇ રીતે કરવા યેાગ્ય છે, તે આખુયે પ્રકરણ આપણે ખારવેલનું જીવનવૃત્તાંત ( એ પુ. ૪ ) આલેખવા સુધી મુલતવી રાખવું પડશે. અત્ર તા એટલુ જ જણાવવું ખસ થઇ પડશે કે તે હકીકત સમજવામાં ગેરસમજ થઇ છે. તેમ કેટલાક તરફથી જે એમ કહેવામાં આવે છે કે મિનેન્ડરે વર્તમાન ગુજરાતના પશ્ચિમ ભાગ-ભરૂચ જીલ્લાવાળા ભાગ૯-૫ણુ જીતી લીધા હતા તે વાતમાં પણ બહુ વજુદ લાગતુ' નથી.૪૦ અલબત્ત, આપણે એટલી તે। જરૂર મિનેન્ડરને વિશે નોંધ કરવી રહે છે કે એકટ્રીઅન પ્રજાના જે બે સરદારાએ હિંદમાં રહીને આધિપત્ય ભોગવ્યુ છે. તેમાં આ મિનેન્ડરને જ રાજ્યવિસ્તાર પ્રથમ દરજ્જાના હતા. એટલે તે પ્રમાણમાં તેને વિશેષપણે ગૌરવવતા, પ્રભાવશાળી અને પ્રતાપાન બાદશાહ ૧ કહી શકાય જ.
મિનેન્ડરના ખૂદના જય-પરાજય સાથે કે તે વખતની પાશ્ચાત્ય સંસ્કૃતિ સાથે, જો કે સીધી રીતે આપણને કાંઇ લાગતુ વળગતુ નથી, છતાં એક હકીકત વાચક સમક્ષ જરૂર ધરવા યોગ્ય લાગી
Magadha as recorded by Patanjali:
અ. હિં'. ઇ, ત્રીજી આવૃત્તિ (સ્મિથ) પૃ. ૧૯૯ (૩૯) ભા. પ્રા. રાજવ’શ પુ. ૨, પૃ. ૧૪૨:પેરીપ્લસનુ' મંતવ્ય છે કે મિનેન્ડરના સિક્કા ભરૂચની આસપાસ મળ્યા છે. સરખાવા ઉપરની ટી. ન. કર માંનુ સર કિને’ગહામનુ" મતમ્
[ દ્વિતીય
છે; કેમકે તેમાં કાંઇક સમજવા જેવા એક સિદ્ધાંત રહેલા નજરે પડે છે.
તે તેના સમય પરત્વે હાઇને,
વિશેષ અધિકાર
અત્ર તેનુ' વૃત્તાંત પૂરું કરતાં સુધીમાં જણાવી દેવા યોગ્ય ધારૂં છુ. પ્રખ્યાત તિહાસવેત્તા મિ. વિન્સેટ સ્મિથ તેમના અલી હિસ્ટરી ઓફ ઇ-ડીઆની ત્રીજી આવૃત્તિ નામક પુસ્તકમાં પૃ. ૧૯૯ ઉપર (મિનેન્ડરે હિંદ ઉપર ચડાઇ કરી છે તે બાબતમાં જણાવે છે કે) · Thus ended the second and last attempt by a Eu. ropean general to conquer India by land......... From the repulse of Menander, until the bombardment of Calicut by Vasco da Gama in A. D. 1502, India enjoyed immunity from attack under European leader. ship and so long as the power in occupation of the country retains command of the sea, no attack made from the landside in the footsteps of the ancient invaders can have any prospect of permanent snccess =ખુશ્કી રસ્તે હિંદુ ઉપર ચડાઇ લાવવાના યુરાપીઅન સરદારના ખીજા ૪૨ અને છેલ્લા પ્રયત્નને આ પ્રમાણે ફેજ થયે... ( વળી આગળ જણુાવે છે કે )......મિનેન્ડરને
(૪) આ માટે હેરા ક્ષત્રપ ભૂમકનું વૃત્તાંત જી.
(૪૧) સરખાવે ઉપરનુ` ટી. ન’, ૩૭ (૪૨) મિનેન્ટરના હુમલાને બીન્તની ઉપમા આપી છે જ્યારે અલેકઝાંડરની ચડાઇને પહેલે હુમલે ગયા છે, એમ સમનતું લાગે છે.
