________________
૩૮
લખતાં લખતાં આ પ્રમાણે કહ્યું છે—His ( Liaka ]nsulak, ) son Patika, who made the deposit of relics copperplate inscription of 78 ( Tuxilla ) which is commemorated by the inscription bore no litle at the time= લીઅક કુમુલકનો પુત્ર પાતિક, જેણે અવશેષા પધરાવ્યાં (છે જુએ ૭૮ ની સાલના તક્ષિલાના તામ્રપટ ઉપરના લેખ ) ઍવુ જે લેખ ઉપરથી સ્મરણ થયાં કરે છે. તેમાં તેણે કાઇ હોદ્દો ધારણ કર્યાં લાગતા નથી. કહેવાની મતલબ એ છે કે, ( ૧ ) તક્ષિલાનું તામ્રપત્ર ઊતરાવનાર પાતિક છેઃ અને તેણે પોતાના ધર્મનાં કાંઈક અવશેષો પધરાવીને તે ઉપર સ્મૃતિચિહ્નો તરીકે તે મૂકયુ' છે ( ૨ ) વળી તે તામ્રપત્ર ઉપર ૭૮ ના સંવત લખેલ છે. આ ઉપરાંત બીજી કાંઇ જ તેમાંથી ખુલતુ નથી. જયારે તે જ લેખકે અન્ય ઠેકાણે ૨૩ શહેનશાહુ મેઝીઝ–માગ સંબધી પોતાના વિચાર જણાવતાં કહ્યુ છે કે:-He (Mauses) is undoubtedly to be identi. fied with the Great king Moga, who is mentioned in the Taxilla copper-plate inscription of the Satrap Patika. The inscription is dated in the reign of Mauses and
( ૨૩ ) કે. હિ. ઇ. પૃ. ૫૭૪.
(૨૪) એટલે કે મેઝીઝ અને માગ અને એક જ વ્યક્તિ છે.
પાકિન
(૨૫) જ, ઇં. દ્ધિ કા. પુ. ૧૨, પૃ. ૨૦ (પ્રે. સ્ટેન કાનાઉ લેખક છે) તેમણે લખ્યુ છે કે:Mahakshatrap Kusula Patika (identified with Patika, the son of the kshaharat, the Khatrap Liaka Kusulaka )=મહાક્ષત્રપ
[ પમ
in the year 78 of some unspecified era. None of the known Indian eras seems to be probable=ક્ષત્રપ પાતિક ( પોતાના ) ક્ષિલાના તાત્રયના લેખમાં જે મેાઝીઝનું નામ આપ્યું છે તેજ મેાગર' નિઃશ ંકપણે આ શહેનશાહ માફ તરીકે ઓળખી શકાય છે. લેખતા સમય, મેાગના રાજ્યકાળે ૭૮ ના વા છે. સંવતનું નામ આપ્યું નથી. પણ જે જે હિંદી સંવત્સરા જાણીતા છે તેમાંના એક પણ તે સંભવિત નથી. આટલા કથનથી એમ જણાય છે કે (૧) પાતિકે તે તામ્રપષ્ટ લખાવ્યુ‘ છે ખરૂં; પણ તે વખતે મેાગના રાજઅમલ હતા અને (૨) તે સમયે, કાઇક સવત્સરનુ ૭૮ મું વર્ષ ચાલતુ હતુ; તે સંવત્સર કયા હશે તે ખાભૂત તે લેખકડી ખ્યાલમાં કાં ઉતર્યુ† નથી. ઉપરના અન્ને વાકયનુ એકીકરણુ કરીશુ તા સાર એ નીકળે છે કે, દક્ષિ લાનગરીના પ્રદેશ ઉપર ૭૮ ની સાલમાં શહેનશાહુ મેગની સત્તા હતી. તે સમયે પાતિકે એક તામ્રપટ, ધર્મના સ્મરણુ નિમિત્તે કાતરાવ્યું છે, પણ પેાતાના નામ સાથે કાંઇ જ હોદ્દો જણાવ્યા નથી.
આમાં કયાંય લિબ્ઝક કુસુલુકની વાત જ નથી, તેમ તે જીવતા હતા કે કેમ ? તે પણુ જાવાયું નથી. પતિક નામ ચોખ્ખુ` છે, પણ તેથી કાંઇ એમ નથી સાબિત થતું કે તે મેગની
કુકુલ પાતિક ( ક્ષત્રપ લિઅકઝુલુ જે ક્ષહરાટ છે અને જેના પુત્ર પ્રતિક છે તે જ સમજવે! !– મતલબ કે અહીં ડા. સ્ટેન કાનાએ પાતકને મહાક્ષત્રપ તરીકે ઓળખાવ્યો છે. પ્રસંગ કે સાલકે આધાર લખ્યા નથી; પરંતુ વાંચનથી યાદ આવે છે કે તે મથુરામાં એક વખત યાત્રાએ ગયો છે (જે સ્તૂપની પ્રતિષ્ઠા વખતે પોતે હાજર હતા તેની ) અને તે ઉપર તેણે ૭૮ ની સાલ બતાવી છે,
