________________
પરિચ્છેદ ]
ઉત્પત્તિ વિગેરે
૨૮૯
યુનીવરસીટીવાળા ઉપર જણાવેલા વિદ્વાન છે. આયંગરના મતનું જૈ. સં. ઈ. ના કર્તા મહાશય એમ પાછું નિરૂપણ કરે છે કેe Pro. Ayyangar thinks that this conquest of the Mauryas in the South, took place during the reign of Bindusar= છે. આયંગરને એમ મત પડે છે કે, દક્ષિણ હિંદમાં મૌર્ય પ્રજાએ જે જીત મેળવી છે તે બિંદુસારના રાજ્ય અમલે થઈ હતી. એટલે કે ઊપર પ્રમાણે મૌર્ય પ્રજાની સર્વે જીતને સમય, સમ્રાટ બિંદુસારને તેમણે ઠરાવ્યો છે. શું આપણે અહીં તે મત ઉપર નોંધ કરવી પડશે. તેમણે બિંદુસારનું નામ જે આપ્યું છે તે સેંટસની પાછળ ગાદીએ આવનાર તરીકે જ; અને મેં કેટસ એટલે ચંદ્ર- ગુમ એમ અત્યાર સુધીની માન્યતા હતી તે ગણ- ત્રીએ બિંદુસારનો રાજ્યકાળ કહેવાય; પણ હવે તે આપણે સેંડ્રેકિટસ એટલે અશોક ગણવાને છે; જેથી તેની પાછળ આવનાર સમ્રાટ પ્રિયદર્શિ. નના રાજ્ય, ઉપર વર્ણવેલા ઠેઠ દક્ષિણ હિંદ સુધીના હુમલા થયા હતા એમ ગણવું રહે છે; અને તેનું જ તેમણે વર્ણન કર્યું છે૧૦] વળી લડાઇની છત વખતે જે મૌર્યન પ્રજા ત્યાં આવી
હતી તેમને તામિલ ભાષાના ગ્રંથકારાએ Vam. ba Moriar= New Mauryas; વખા મોરીઆર=નવીન મૌર્યો કહીને સંબોધી છે. તથા આગળ વર્ણન કરતાં આ વખા મેરીઆર વિષે oralloy 3-They were an imperial race, who undertook a great south Indian invasion=તેઓ બાદશાહી કુટુંબના હતા. જેમણે દક્ષિણ હિંદ ઉપર હુમલાઓ કર્યા હતા; એટલે તેમના કહેવાનો આશય એ છે કે, જે મૌર્ય પ્રજાએ દક્ષિણ હિંદ સુધીને મુલક જીતી લીધો હતો અને જે પ્રજા બાદશાહી કેટબની-એટલે કે મગધપતિ મૌર્ય સમ્રાટના કુટુંબની–લેખાય છે તેમની પેઠે અહીં આવેલા નવા મૌર્યે પણ, તે બાદશાહી કુટુંબની જ પ્રજા હતી. મતલબ કે, દક્ષિણ હિંદ ઉપર મૌર્યપ્રજાએ બે વખત હુમલા કર્યા છે.૧૧ અને બંને વખતે થેડી થોડી મૌર્ય પ્રજાએ, અહીં દક્ષિણમાં વસવાટ કર્યો હતો. તે મૌર્ય પ્રજામાં જે થોડો ભાગ પ્રથમ વખતે આવીને વસી રહ્યો હતો તેમને તેઓ જૂના મૌર્યો તરીકે ઓળખાવે છે અને બીજી વખતના હુમલા બાદ આવીને વસ્યા તેમને નવા મૌ૧૨ તરીકે ઓળખાવે છે. આટલા વિવેચન પછી ઉપરના
(૯) જુઓ જે. સ. ઈ. પૃ. ૧ર૯,
(૧૦)આપણે પુ. ૨ માં પણ એ જ આશચનું જણાવ્યું છે (જુએ ચંદ્રગુપ્તનું અને સમ્રાટ પ્રિયદર્શિનનું વૃત્તાંત) કે ચંદ્રગુપ્ત મૈસુર રાજ્યના શ્રવણ બેલગોલ સુધીને મુલક જીતી લીધો હતો, જ્યારે પ્રિયદશિને તેથી પણ આગળ વધીને ઠેઠ દક્ષિણ હિંદ સુધીને પ્રદેશ જીતી લીધા હતા. વળી નીચેની ટીકા ન, ૧૧ જે લખાણ ઉપર કરવી પડી છે તે સાથે સરખા
(૧૧) સરખા ઉપરની ટીકા નં. ૧૦ નું લખાણું.
(૧૨) કેટલાકે આ નવા માર્યોને સમુદ્રગુપ્ત રાજના સમચના માનવા ડેરાઈ ગયા છે. તેમનું માનવું એમ
૩૭
થયું છે કે, મૌર્ય ચંદ્રગુપ્ત કોઈ દિવસ દક્ષિણ હિંદમાં ચડાઈ કરી જ નથી (તે મિસુર રાયે શ્રવણ બેલગોલ તીર્થ, ચંદ્રગિરિ પર્વતે ચંદ્રગુપ્ત મોર્ચાનું સ્વગ શી રીતે થયું માનશે? તથા પ્રિયદશિને ઉભા કરાવેલ શિલાલેખેનું શું ? તે તેઓ સમજવશે કે ૧) જ્યારે ગુપ્તવંશી ચંદ્રગુપ્તના પત્ર સમુદ્રગુપ્ત તો દક્ષિણ દેશ સુધી જીત મેળવી હતી તે પુરવાર થયેલી બીના છે. એટલે આ કારણથી નવા મૈયતે ગુપ્તવંશી સમુદ્રગુપ્તના સમચના અને જૂના મતે તેના જ દાદા ચંદ્રગુપ્તના સમયના ગણુય એમ તેમની ધારણા છે. આ પ્રમાણે સંતોષ માની પિતાના આધારમાં બેબે ગેઝેટીઅર પુ. ૧. ભાગ. ૨. પ. પ૭૯ માં ડોકટર ફલીટે જે શબ્દ
