________________
૨૯૮
પહુઘાઝનું
[ સપ્તમ
India, which it is believed was largely via the Persian Gulf=ઈ. સ. પૂ. ની સાતમી સદીની અગાઉ, ઈરાન, બેબીલોન, ( હાલનું મેસોપોટેમીઆ ) અને હિંદ વચ્ચે ખૂબ વ્યાપાર જામ્યો હતઃ એમ અનુમાન થાય છે. આ સર્વ ઈરાની અખાત મારફત ચાલતો હતો.”ડેલ તે બાદ ઈરાની શહેનશાહ સાઈરસ અને ડેરીઆસની રાજસત્તા હિંદના વાયવ્ય પ્રદેશમાં થઈ હતીઃ પછી ઇરાનને અલેકઝાંડરે જીતી લીધું. વળી તેના હવાલામાંથી હિંદી સમ્રાટ પ્રિયદર્શિને છોડાવી લીધું; પણ તેની વૃદ્ધાવરથી આવતા વળી ફરીને તે આરસેકસ વંશ તળે સ્વતંત્ર બન્યું, તે સર્વ હકીકત છૂટક છૂટકપણે જણાવાઈ ગઈ છે. આ સ્વતંત્રતાપ્રાપ્તિને સમય ઈ. સ. પૂ. ૨૫૦ આસપાસને કહી શકાય. તે જ અરસામાં, કદાચ એકાદ વર્ષ બાદ કે બે ત્રણ માસના અંતરે, યેન-બેકટ્રીઆ પણ સ્વતંત્ર બની ગયું હતું.૩૨ પાર્થીઅન્સની ઉત્પત્તિનું સ્થાન, પૃ. ૧૪૩માં જણાવ્યા પ્રમાણે ખરસાનનો પ્રાંત ગણાય છે. પૂર્વેના પહલ્વાઝથી, હવેની પ્રજા જુદી ઓળખી શકાય માટે મી. વિન્સેન્ટ સ્મીથ જેવાએ પાથી અન્સ તરીકે તેમને ઓળખવા માંડયા છે.૩૩ તેમનું વર્ણન લખતાં કહે છે કે
(૩૧) વળી જુઓ. અ. હિ. ઈ. ત્રીજી આવૃત્તિ પૃ. ૨૮ નું ટીપણ,
(૩૨) આ હકીકત માટે ઉપરમાં આજ-ખડે ન બેકટ્રીઅન્સની ઉત્પત્તિવાળા પ્રથમ પરિચ્છેદે જુએ..
(૩૩) જુઓ બુદ્ધિપ્રકાશ પ. ૭૬. જુલાઈ અંક પૃ. ૧૧.
(૩૪) જે પ્રદેશમાં હાલનું ખીવ શહેર આવ્યું છે તે ભૂમિને “તમાન” તરીકે ઓળખાવાય છે? આપણે વર્ણન કરી રહ્યા છીએ તે સમયે તે બેકડ્રીઆને એક ભાગ હતે.
(૩૫) જેમ આપણે રાસાનને પ્રાંત કહ્યો છે
“They were a race of rude and hardy horsemen, with habits similar to those of the modern Turkomans, dwelt beyond the Persian deserts in the comparatively infertile regions to the S. E. of the Caspean sea; they were armed like the Bactrians with canebows and short spears; uplike Bactrians, they had never adopted Greek culture, although submissive to their Persian and Macedonian masters, retained unchanged the habits of a horde of mounted shepherds, equally skilled in the management of their steeds and the use of the bow= તેઓ (પાથી અન્સ) વર્તમાન તુર્કીમાનક (પ્રજા)ની જેવી જ રહેણીકરણીવાળી જંગલી અને ખડતલ શરીરવાળી ઘોડેસ્વાર (પ્રજા) હતી. (વળી) તેઓ ઈરાનના રણની પેલી પાર (પણ) કાશ્મીઅન સમુદ્રના અગ્નિખૂણે આવેલા,૨૫ સરખામણીમાં ઓછી ફળદ્રુપ પ્રદેશમાં રહેતા હતા. જો કે યેન પ્રજાની પેઠે તેઓ ૩૭ અને જયાંથી પાર્થિઅન્સની ઉત્પત્તિ લેખાવી છે તેમ; આ ખેરાસાન પ્રાંત, અને મૂળ ઈરાન વચ્ચે ઘેડેક ભાગ રેતાળ પ્રદેશ છે તેથી અહીં “રણની પેલી પાર ” એ. શબ્દ વાપર્યો છે.
(૩૬) તમાન પ્રદેશ અને આ રાસાન પ્રાંતની ફ્ળદ્રુપતાની સરખામણી કરેલ છે. તેમાન એટલે બેકટ્રીઆસ તે વધારે ફળદ્રુપ હતો એમ કહેવાની મતલબ છે.
(૩૭) ને અને પાથી અન્ય પ્રજાના રીતરિવાજેની સરખામણી કરી બતાવી છે કે, કેટલીક રાહરશો સરખી હતી છતાં કેટલીક તદ્દન ભિન્ન હતી.
