________________
પરિચછેદ ].
રાજકીય સંધાણ
૩૦
સાથે સંબંધ પણ નથી; પરંતુ તેના અધિ. કાર તળે અફગાનિસ્તાનનો જે ભાગ હતા તે હેલીઓકસના મરણ બાદ ઉપરના મિથ્રેડેટસના કબજે આવ્યો હોય એમ માનવાને કારણ મળે છે. એટલે અત્યારસુધી અફગાનિસ્તાનને પશ્ચિમ અને દક્ષિણ પ્રદેશ કે જેમાં શક પ્રજાનો (Scythians=સિથિઅન્સ જ વસવાટ હતું અને જે મિગ્રેડેટસના તાબે હતું, તેમાં ઉપર પ્રમાણે અફગાનિસ્તાનનો ઉત્તર ભાગ ઉમેરાતાં, મિથ્રેડેટસના કબજામાં (પાર્થીઓના રાજ્યમાં) હવે ખોરાસાનપશ્ચિમ ઈરાન, અફગાનિસ્તાન તથા બલુચિસ્તાન પણ આવી પડ્યાં. આ પ્રમાણે પાથ. અન સામ્રાજ્યનો વિસ્તાર વધી ગયો અને શક પ્રજા ઉપર તેને કાબૂ વધારે મજબૂત થવા પામે. મિથ્રેડેટસના મરણબાદ વળી બે રાજા નબળા થયા તેમના સમયમાં શક પ્રજાએ સ્વતંત્ર થવાને માથું ઉંચકર્યું–બળવો કર્યો, પણ તેવામાં પાર્થીઆની રાજ લગામ મિથેડેટસ બીજો ઊર્ફે આરસેકસ નવમાના હાથમાં આવી પડી; તેના સમયે જબરું યુદ્ધ થયું અને પરિણામે પાર્થીઅન શહે નશાહની તાબેદારી હમેશને માટે શક પ્રજાને માથે ઠોકી બેસારાઈ. આ માટે કે. હિ, ઈ માં લખાયું છે કેઃ-It was in his reign that the struggle between the kings of Parthia & their Scythian subjects in Eastern Eran was brought to a close & the suzerainty of Parthia over the ruling powers of Sei
(૪૪) જુઓ કે. હિ. ઈ. પૃ. ૫૬૮. (૪૫) જુએ છે. હિ. ઈ. પૃ. ૫૭.
(૪૬) મિગ્રેડેટસ પહેલાના સમય સુધી (૧૭૪- ૧૩૬=૩૮) હિંદના વાયવ્ય ખૂણા ઉપર ઇરાનની સત્તાનું નામનિશાન પણ નહતું. એટલે મિગ્રેડેટસ પહેલો નહીં
stan & Kandahar confirmed=પાર્થિઆના રાજા અને પૂર્વ ઈરાનમાંની તેની શક પ્રજા વચ્ચેના ઝગડાને અંત તેના જ ( મિથેડેટસ બીજાના ) રાજ્ય આવ્યો હતો તથા સિસ્તાન તથા કંદહારના વહીવટકર્તા ઉપર પાર્થિઆનું સાર્વભૌમત્વ પણ વધારે નિશ્ચિત કરવામાં આવ્યું હતું. આ પ્રમાણે એક વખત અભિપ્રાય આપ્યો છે. જ્યારે બીજે ઠેકાણે પાછું એમ લખ્યું છે૪પ કે – Persian and Parthian title “ Great King of Kings > was the result of an actual conquest of N. W. India by Mithradates I. But the invasion of India must be ascribed not to the reign of Mithradates I, but to a period after the reign of Mithradates II, when the power of Parthia had declined and kingdoms once subordinate had become independent. There were normally three contemporary rulers of royal rank-a king of kings associated with some junior member of his family in Eran, and a king of kings in India and the subordinate ruler in Eran, usually became in due course, king of kings in India (P. 569)
મિથ્રેડેટસ પહેલા એક હિંદના વાયવ્ય ખૂણા ઉપર ખરેખર જીત મેળવી ત્યારથી જ મહારાજાપણ બીજો લખવું જોઈએ. જે અભિપ્રાય તેમણે (ઉપરનું ઈંગ્રેજી અવતરણવાળું વાક્ય જુઓ) કહ્યો છે તે સાચો સમજો. આ પ્રમાણે પાછળથી પણ તે જ અભિપ્રાય તેમણે દર્શાવ્યો છે (જુઓ ટી. ન. ૪૮).
