________________
૨૬૨
સર્વે ક્ષહરાટ
[ ષષ્ટમ
પણે પ્રવર્તી રહેલી નજરે પડે છે ૨૯ ત્યારે સહજ અનુમાન કરી શકાય કે, ઈ. સ. પૂ. ૮૦ ના સમયે પાતિકના સમયે જે વિધિવિધાન ચાલુ હતાં તે સમ્રાટ પ્રિયદર્શનના સમયે એટલે ઈ. સ. પૂ. ૨૫૦ માં વિદ્યમંતાં હેવાં ૩૦ જોઈએ જ; નહીં તે ઈ. સ. પૂ. આઠમી કે સાતમી સદીનો સંબંધ ઈ. સ. પૂ. ની પ્રથમ સદી સાથે ચાલુ હતો એમ માની શકાય જ નહીં,
ઉપરમાં તે એટલું જ પૂરવાર કરી બતા- વાયું છે કે, મથુરાસ્તૂપની ઉત્પત્તિ ઈ. સ. પૂ. ની આઠમી સદીની આસપાસ થયેલી હોવી જોઈએ. એટલે તે સમયથી મડિીને મથુરા નગરીની જૈન સંપ્રદાયના એક તીર્થસ્થળ તરિકેની તે ખ્યાતિ હતી એમ માનવું રહે છે. વળી ત્યારથી આગળ વધતાં ઈ. સ. ના આરંભ સુધી પણ તે ને તે જ સ્થિતિ ધર્મસ્થળ તરીકે ચાલુ હતી જ, એમ પણ સાબિત થઈ ગયું છે. એટલું જ નહીં પણ તે તે તે જ તીર્થધામ તરીકેની પવિત્રતા ઠેઠ ઈ. સ. ની આઠમી નવમી સદી સુધી જળવાઈ રહ્યાના પુરાવા ઇતિહાસના પાને ચડી ચૂક્યાનું જણાયું છે. અને તે પણ કાંઈ સાંપ્રદાયિક કે દંતકથાના ગ્રંથેનાં પાને નહીં, પણ “ગૌવહે ” જેવા જૈનેતર ગ્રંથોનાં, કે જેનું ભાષાંતર કરવામાં ડો. હોલ જેવા પાશ્ચાત્ય વિદ્વાને પણ મગરૂરી ધરાવે છે.
અત્રે જે પ્રસંગને મેં ઉલ્લેખ કર્યો છે તે પ્રખ્યાત જૈનાચાર્ય અને ઐતિહાસિક રાજગુરુ બપભદિસરિના સમયે બળે હતો. જેમ સોલંકી કુળ ભૂપણ ગૂર્જરનરેશ રાજા કુમારપાળના રાજગુરુ. પેલા પ્રખ્યાત પરિશિષ્ટકાર હેમચંદ્રાચાર્ય હતા, તેમ કનોજ અને ગાલિયરપતિ પરિહારવંશી અવતંસક સમાન રાજા આગ્રદેવ ૩ઇંદ્રાયુદ્ધના રાજગુરુ આ બપભટ્ટસૂરિ હતા. આ અમદેવ રાજાને સમય વિક્રમ સંવત ૮૧૧ થી ૮૯૦= ઈ. સ. ૭૫૫ થી ૮૩૪=૭૯ વર્ષને ગણાય છે. તેમના રાજદરબારે ભરેલી કચેરીમાં વાદવિવાદ કરીને ઉપર્યુક્ત જૈનાચાર્યો, વૈદિક પંડિત અને વાદીશિરોમણી વિદ્વાન વાકપતિરાજને જીતી લીધા હતા તથા જૈન ધર્માનુયાયી બનાવ્યા હતા. વળી આ પ્રસંગનું વર્ણન આગળ ચલાવતાં જણાવ્યું છે કે, મથુરાજીના જે વરાહ મંદિરમાં વાકપતિરાજ પૂર્વે ધ્યાનસ્થ રહેતા હતા ત્યાંથી તેમને પાસેના પાર્શ્વનાથના જૈન મંદિરમાં લઈ ગયા હતા. આ સમયે (ઈ. સ. ૮૨૬=વિ. સં. ૮૮૨) તે બપ્પભટ્ટજીએ તે મંદિરને અંગે પ્રતિષ્ઠા કરાવી છે; જેને અંગે તે ગ્રંથકાર મહાશયે એટલું જ લખ્યું છે કે, He (Bhappa-bhat Suri ) placed a certain Top-image in a temple at Mathura=તેમણે ( બપભટ્ટસૂ
Len
(૨૯) જુએ ઉપરમાં ટાંકેલા શબ્દો (પાંચમી કલમમાં અંગ્રેજી શબ્દોનું અવતરણ). વળી આ કથનને પ્રો. જાલ કાર્પેન્ટીયર જેવા અન્ય દેશીય અને પુરાતત્વના અભ્યાસીએ સંમતિ આપી છે એટલે તે હકીકત વિશેષ મજબૂત બની ગણાશે. જુઓ નીચેની ટીક નં. ૩૦ ના સમયને આંક.
(૩૦) સરખાવો ઉપરની ટી. નં. ૨૯.
(૩૧ ) સમ્રાટ પ્રિયદર્શિનના સમયની તથા તેના શિલાલેખની કેટલીક હકીક્ત જન સંપ્રદાય પ્રમાણે
નથી, એવી માન્યતા કેટલાક ધરાવે છે, તેઓ આ કથન ઉપર મનન કરશે એવી વિનંતિ છે.
(૩૧) જુએ ગૌડવ નામનું પુસ્તક છે. રાઈટ અને હલકૃત ભાષાંતર. પ્રસ્તાવના પૃ. ૧૫૬.
(૩૨) જેમ સોલંકી કુળભૂષણ ગૂર્જરનરેશ કુમારપાળના રાજગુરુ પ્રખ્યાત પરિશિષ્ટકાર હેમચંદ્રસૂરિ હતા, તેમ પરિહારવંશી કનેજ અને ગ્યાલિચરપતિ રાજા આશ્રદેવ(પેલા સુવિખ્યાત ભેજ દેવના દાદા )ના પ્રતિબંધક આ બપ્પભટ્ટસૂરિ હતા.
