________________
પરિછેદ ]
ની લિપિ કઈ?
૧૭૫
વિકૃત સ્વરૂપ ધારણ કર્યું તેનું નામ ખરેષિક પડ્યું. તેમાં જેમ પહેલવી ભાષાની કેટલીક ખૂબીઓ તરી આવે છે તેમ તેની માદર-મૂળ
આહ્મી ૧ શુદ્ધ લિપિ છે,
૨. સંસ્કૃતની માફક ડાબા હાથથી લખાય છે.
ભાષા બ્રાહ્મીની વિશિષ્ટતાઓ પણ જળવાઈ રહેલી નજરે દેખાય છે. તે નીચેની સરખામણીથી જોઇ શકાશે.
ખરેષ્ઠી ૧. વિકૃત સ્વરૂપ હોવા સાથે બ્રાહ્મી અને પહુથ્વીનું
મિશ્રણ છે. ૨. પવન-પશિઅન–કારશીની માફક જમણા
હાથથીક લખાય છે. ૩. જેમ ગામડાના માણસે ગુજરાતી ભાષા
બોલતા છતાં, ગ્રંથમાં લખાતી શુદ્ધ ગુજરાતી તેને કહી શકાતી નથી, તેમ આ ભાષાનું પણ સમજી લેવું. ૪. મૂળાક્ષર તેવા ખરા, પણ વળાંકમાં કે અન્ય
ઠેકાણે કંઈક ફેરફાર છે. ૫. તેનો ઉચ્ચાર કાનને બરસટ પ લાગે તેવો છે.
૩. જેમ શુદ્ધ ગુજરાતીભાષા, કેળવાયેલ અને સંસ્કારી પુરૂષો બોલે છે તેમ આ ભાષા પણ શિક્ષિતવર્ગ બેલે છે,
૪. મૂળાક્ષર સંસ્કૃતની માફક છે.
૧. તેને સ્વર, કાનને પ્રિય અને મધુર લાગે તેવો છે.
ડે. બુહર નામનો પ્રખ્યાત ભાષાશાસ્ત્રી તેથી ખરૂ જ વદે છે કે Kharoshthra of. fers a strong identification to Zarathushtra--possessor of yellow camels (Burnouf), The Chinese translate Kharostbi by "Ass-lips”=he analyses the word like this. Zarath and Zar are connected with the sanskrit
Savarna=gold: in ancient Persia, the Indian Sva was generally changed to Kha as in Sarasvati ( Sanskrit )=Harasvati ( Persian ): Kharoshthi might therefore have been a variant form of the name of zarathushtra=ખરેષ્ઠી શબ્દ ઝરથુસ્ત્રને ઘણે જ મળતો આવે છે. (બરફના મત પ્રમાણે
નામો ઈરાની છે; તે ઉપરથી મિ. વિલેંટ સ્મિથ તેમને પાર્થિઅન ધારે છે; જ્યારે ભાંડારકર તેમને સિચિન ધારે છે.)
( ૩ ) ઈરાની શબ્દ જે “ જરથોસ્તછે, તે ઉપરથી અપભ્રંશ થઈને ખરેષ્ઠ શબ્દ પડયો હોય એમ દેખાય છે. આગળની હકીકત સરખાવવાથી આની પ્રતીતિ થશે.
કે. આ, ૨. પ્રસ્તાવના પૃ. ૧૦૪:-આ મૂળાક્ષરનું હિંદી વતન અફગાનિસ્તાન અને પંજાબના ઉત્તર ભાગમાં હતું. The Indian home of this alpha
bet lay in Afghanistan and in the north Punjab.
( ૪ ) ઉપરની ટી. નં. ૩ ને પ્રથમ ભાગ સરખાવે. જરથોસ્ત તે ૫હત્વાક-ઈરાનીઓને પયગંબર સાહેબનું નામ છે : પહૂલ્યાઝ ઉપરથી પહુલ્લી : અને જરાસ્ત ઉપર ઝરસ્ત, ખરસ્ત, ખરસ્ત, ખરેષ્ઠ એમ અપભ્રંશ થતું ગયું લાગે છે. આ લિપિનું અંગ આ ખૂબીમાં જળવાઇ રહેલું સમજવું.
( ૫ ) સરખા નીચેની ટી. નં. ૭. ( ૬ ) જુએ કે, એ. ઇ. પ્રસ્તાવને ૫, ૮,
